Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/summasanctithoma06bill
 F. C.-R. BILLUART.

SUMMA SANCTI THOM/E

LRUXELLIS. A. VftOMANT, VIA CAPELLAS B. M. VIRGINIS.
 F. C.-R. BIllUART

SUMMA SANCTI THOILE

HODIERNIS ACADEMIARUM MORIBUS ACCOMMODATA.

EDITIO IXOVA
OPTIMyE AUCTORIS SIMILLIMA
4. mXUUi YERO VINDICATA NOTISQUE ILLUSTRATA CUM INDICIBUS LOCUPLETISSIMIS
RERTJM SCILICET ET SCRIPTURjE SACR/E

Sjuto Angusto Nobilissimoqne Patrocinio Qllust. ac RR. DD.

J.-B.-J. LEQUETTE
Episcopi Atrebatensis, Boloniensis et Audomarensio.

TOMUS SEXTUS.

*=&*^2^=$2%g&^&^=&==»-

PARISIIS

Apud VICTOREM PALMfi, Bibliopoiam, 25, via diota Greaelle-S.-Germain.

libraria s. congreg. de prop. fide Apud J. ALBANEL, Bibliopolam

4

Equ. MELANDRI, Soc. j

29, via parochorum, 29.
THE INSTITUTE OF WEDIAEVAL STUOiES
10 FLMSLEY PLACE
1> . MO 5, CANADA,

m 1 4 1931
1356
 SUMMA SANCTI THOMJ
HODIERNIS ACADEMIARUM MORIBUS ACCOMMODATA.

3T

TRACTATUS DE MYSTERIIS CHRISTl

P. Th. 8 p. & q. 27 ad 60.

Discussis in tract.de Incarnatione quae 1

,
mus itaque i° ea quae pertinent ad ingressum
spectant unionem Dei et liominis et quae ad ejus in mundum ; 2° ea quae pertinent ad pro-
illam consequuntur , gratum fore cxistimavi gressum vitae ipsius in hoc mundo
exitum ;
3°

lectori pio ac curioso, si speciali tractatuex- ejus ex hoc mundo ;

4°
ea quee pertinent ad
penderem cum angelico Doctore quae Filius exaltationem ipsius post hanc vitam. Et quia
Dei incarnatus in natura humana sibi unita beatissima ejus Mater pertinet ad ingressurn
gessit vel passus est , etiamsi ista scholarum ipsius in mundum, ideo sit

disputationibus subjici non soleant. Expende-

DISSERTATIO I.

De Deatiseima Virgine Maria, Aiatre Christio

D. Tb. qq. 97, 28, 29, 80.

ARTICDLUS I. utero ; secundum, utrum per hanc

ctificata in
sanctificationem fomes fuerit in ea totaliter
DE SANCTIFICATIONE BEAT^ MARI^ VIRGINIS. sublatus : dicitur fomes appetitus sensitivus,
non secundum se, sed ut habitualiter inclina-
D. Th. q. 27.
tus ad actus contrarios rationi; tertium, utrum
Quatuor in hoc articulo quaeruntur : pri- B. V. nunquam peccaverit etiam venialiter ;

mum, utrum B. Virgo, Mater Dei, fuerit san- quartum, utrum habuerit plenitudinem gra-
1 tiai.
Q. 27, ProoBm.
 DISSERTATIO I. ART. 1.

Dico 1° :
f
Quamvis Scriptura sacra nihil di- guntur inveniantur B. autem Virgo irtonei :

cat de sanctifieatione B. Mariae in utero, sicut mater Dei; et ideo

fuit divinitus electa ut esset
nec de ipsius nativitate , rationabiliter tamen non est dubitandum quin Deus per suam
creditur fuisse in utero sanctificatam. An in gratiam eam ad hoc idoneam reddiderit. Sub-
primo vel secundo instanti conceptionis, non sumo Atqui non fuisset idonea mater Dei, si
:

disputo. Vide qua? dixi de peccato originali. peccasset aliquando: ergo.Prob. subsumptum:
2
Prob. Rationabiliter creditur quod illa quae 1° Quia sicut honor parentum redundat in
genuit Onigenitum plenum gratiae et a Patre prolem, secundum illud Prov. 17 Gloria :

veritatis, prae caeteris omnibus majora privile- filiorum patres eorum, ita per oppositum
gia gratiae sanctificationis acceperit unde : ignominia matris redundasset in prolem ; 2°
Angelus, Luc. ei dixit Ave, gratia plena.
1 , : quia singularem affinitatem habuit ad Chri-
Atqui invenimus quibusdam aliis hoc privile- stum, qui ab ea carnem accepit dicitur autem :

gium fuisse concessum ut in utero sanctifica- 1 Corinth. 6 Quce conventio Christi adBelial?
:

rentur, sicut Jeremiae, cui dictum est, Jerem. 3° quia singulari modo Dei Filius, qui est Dei
1 Antequam exires de vulva, sanctificavi te ;
: sapientia, in non solum in
ipsa habitavit,
et Joanni Bapt. de quo dictum est , Luc. 1 : anima, sed etiam in utero: dicitur autem
Spiritu Sancto replebitur adhuc ex utero Sap. 1 In malevolam animam non introibit
:

matris suce ergo. : sapientia, nec habitabit in corpore subditopec-

Dico 2° Per hanc : primam sanctificationem catis: ergo.
3
fomes non fuit totaliter sublatus in B. Virgine , Dices 1° : S. Chrysost., hom. 45 in Matth.
sed per secundam tantum in conceptione exponens illud Matth. 12 : Ecce mater tua et
Christi. fratres tui foris stant qucerentes te, dicit: « Ma-
1° Quia SS. Patres, serm. 2 de Na- S. Leo, nifestum est quod solum ex vana gloria hoc
tiv.; S. Joan. Damascen. , lib. 4 Orthod. fid., faciebant. » Et super illud Joan. 2 Vinum :

cap. 15 S. Bernard. serm. 3 de Purif. et

; non habent, dicit idem S. Chrysost., hom. 20
hom. 3 super Missus, dicunt B. Virginem ex in Joan. quod Mater Jesu « volebat jam eum
conceptione Christi fuisse purgatam et purissi- gratiam hominum conciliare, et seipsam cla-
mam factam remanebat ergo tunc in ea ali-
: riorem facere per Filium,, et fortassis quid
quid purgandum non peccatum ergo infe- ; : humanum patiebatur, quemadmodum et fra-
ctio fomitis. tres ejus dicentesManifesta teipsum mundo.n:

Quia sicut ante immortalitatem carnis

2° Et post pauca : « Nondum enim quam opor-
Christi resurgentis * nullus adeptus fuit carnis tebat de eo oplnionem habebat ». Atqui
immortalitatem ita inconveniens esse videtur
; constat hoc totum esse peccatum : ergo.
dicere quod ante Christi carnem, in qua nul- Resp. uno verbo cum Auctore, 4 S. Chryso-
lum fuit peccatum, caro Virginis Matris ejus, stomum in illis verbis excessisse contra com-
aut cujusvis alterius, fuerit absque fomite, qui munem SS. Patrum et Ecclesiae sensum.
dicitur lex carnis seu membrorum. Inst. Christus, Joan. 2, reprehendit Matrem
Fuit tamen in B. V. ligatus fomes • per pri- dicens : Quid mihi et tibi9 mulier ? ergo pecca-
mam sanctiffcationem, quatenus per virtutem verat.
gratiae et providentiam singularem cohi- Resp. haec verba non esse reprehendentis,
bebantur viresinferiores, ne moverentur contra sed instruentis circumstantes se nihil habere
rationem. Unde sequitur nullum unquam commune cum matre, ubi agitur de miraculis,
fuisse in B. V. motum inordinatum etiam quae sunt propria opera divinitatis, non huma-
indeliberatum. nitatis quam
habebat a Matre. Quod autem
Dico 3° : B. Virgo nunquam peccavit etiam quidam SS. Patres dicunt verba Christi esse
venialiter '. reprehensionis, inteiligendi sunt non de repre-
Ita communiter SS. PP. et theologi. Unde hensione proprie dicta propter culpam, sed
Trid., sess. 6, can. 23, dicit quod Ecclesia de reprehensione quoad apparentiam tantum
teneat B. Virginem ex speciali privilegio in quatenus si verba nude spectentur, habebant
tota vita sua vitasse omnia peccata etiam speciem reprehensionis seu, ut dicit Auctor, * ;

venialia. in Matre cohibuit Dominus non inordinatum

Prob. Illos quos Deus eligit ad aliquid ita gloriae motum quantum ad ipsam, sed id quod
7
praeparat et disponit , ut ad id ad quod eli- ab aliis posset aestimari.
1
Q.27,a. i, o. * Ibid. Mbid. a. 3,o. Mb. « Ib. Quod autem addit Christus : Nondum venil
• Ibid. a. 4, o. 7 ibid. i Ib. ad 3. 2 ibid.
 ;
: ;:

DE D. VIRGINIS PARENTIBUS, ORTU, ETC.

hora mea, quidam intclligunt de hora seu bat id iieri non scqniturita factum
potuisse, at
tempore mortis suae, quia familiare erat Christo esse, imo non fuisse ita factum duo suadcnt.
designare suam passionem per hanc vocem Primum Si B. Viriro tanto honorc tantisque
:

hora, in qua debebat agnoscerc Matrem. Alii privilegiis fuisset decorata nunquan? Judaei ,

intelligunt de tempore patrandi miracula, quia Christo in probrum vertissent ejus Matris
nondum tunc omnibus innotuerat defectus vilitatem , ut ejus miracula, sapientiam et
vini, quod requirebai Christus, ut per hoc virtutes deprimerent , neque dixissent Matth.
miraculum evidentius probaret suam divi- 13: Unde huic sapientia licec et virtutes? Nonne
nitatem. hic est fabri filius ? Nonne mater ejus dicitur
Dices 2° : B. Virgo poterat orare : Dimille Maria ? Unde ergo huic hcec omnia isia ?
nobis debita noslra : ergo. Secundum : Quia juxta Apost., Hcb. 9, ne-
Resp. sic potuisse orare, non in sua, sed in mini nisi summo anno
pontifici sernel in
aliorum persona. licuit Sanctum Sanctorum ingredi ex mandato
Dico 4° B. Virgo
:
* majorem prae omnibus Dei, Exodi 30 et Lev. 17. Quaereligio vigebat
aliis, angelis sive hominibus, habuit
sive adhuc apud Judaeos tempore Philonis, utipse
gratiae plenitudinem ; quia quanto aliquid testatur Caium im-
in libro de Legatione ad
magis appropinquat principio ia aliquo gcnere, peratorem. Nullatenus autem est vcrisimile
tanto magis participat effectum illius principii sacerdotes et levitas admisisse aut tolerasse
atqui Christus estprincipium gratiae, secundum contra religionem suam et Dei maudatum in
divinitatem quidem auctoritative, secundum Sancto Sanctorum commorantcm puellam,
humanitatem vero instrumentaliter et B. , cujus dignitatem et exccllentiam ijuiorabant
Virgo illi fuit propinquissima secundum hu- neque enim eam futuram Dei matrem scie-
manitatem , quia ex ea accepit Lumanam bant.
naturam: ergo. At, inquies, quid ergo Ecclesia celebrat die
21 Novemb. sub nomine' Praesentationis B.
ARTICULUS II. Virginis ?
Resp. Celebrat Ecclesia actum illum sapien-
DE B. VIRGINIS PARENTIBUS, ORTU, EDUCATIONE tissimum et generosissimun quo B. Virgo se
ET OBLATIONE IN TEMPLO. adhuc tenera aetate voto virginitatis adstrinxit,
atque professione vitae perfectioris se Deo
Circa saeculum VIII , invaluit opinio apud dicavit atque consecravit, quod factum esse in
graecos, deinde apud latinos quosdam, B. Vir- templo creditur. An autem haec oblatio facta
ginem a parentibus Joachim et Anna senibus ? an triennis oblata
fuerit a parentibus ex voto
et sterilibus miraculose in lucem editam esse, fuerit puella?an in sacerdotum disciplinam
eam aetatis suae anno tertio ex voto parentum tradita? an in Sanctum Sanctorum inducta
in templo fuisse oblatam, ac tunc virginitatis et ibi undecim annis commorata ? an decimo
voto se adstrinxisse ; traditam levitis et sacer- quarto anno aetatis Josepho florescentis virgae
dotibus ad educationem, in templo imo in ; indicio designato in matrimonium tradita?
Sancto Sanctorum per undecim annos fuisse Nec dicit nec colit Ecclesia. Imo cum olim in
commoratam et ccelesti pabulo enutritam, do- oratione festi Praesentationis legeretur : « Deus
nec, annum
14 assecuta, tradita fuerit in ma- qui sanctam tuam genitricem tabernaculum
trimonium Josepho virgae florentis indicio de- Sancti Spiritus post triennium in templo prae-
signato, qui virginitatem ejus custodiret, non sentari voluisti...,» Sixtus V jussit hanc oratio-
violaret. Quaerimus utrum haec omnia sint nem emendatam sic legi, prout hodie legitur
vera? « Deus qui B. Mariam semper virginem Spiri-
Dico 4° : Haec omnia sunt dubia et incerta tus Sancti habitaculum hodierna die in tem-
quia sunt excerpta ex scriptis partim spuriis plo praesentari voluisti, praesta, quaesumus,
et apocryphis, partim recentioris aetatis. Quan- etc. »
tum ad S. Greg. Nissen., qui laudatur, id re- Dico 2° : Parentes B. Virginis coluntur ab Ec-
fert ex historia incerti auctoris. Similiter epi- clesia sub nominibus Joachimi et Annae, sed
stola Evodii, apostolorum in sede Antiochena incertum est an sint vera et propria eorum
6uccessoris, quae citatur, habetur apocrypha : nomina, an ratione mysticae significationis
sunt recentioris aetatis.
caeteri tantum imposita. Joachim enim hebraice si-
Equidem Baronius multis argumentis pro- gnificat Praeparationem Domini ; Anna si-
:

1 Ibid. a. k>, o. gnificat: Gratiam. Non pauci putant nomen

 » :

DISSERTATIO I. ART. III.

proprium patris B. Virginis esse Ilcli, ut dice- de Christo « Hic est qui aperuit matris sub
:

mus dum dc genealogia Christi. Caeterum in vulvam ut immaculatus exirct. » Ergo.

id curiodus Inquirere superfluum reputat S.
Petrus Damianus, serm. 3 de Nativit., « quia,
inquit, lector nimis inutiliter quaerit quod
Evangelista narrare superfluum duxit.
ARTIGULUS
Resp. quod ista apertio 1 non significat re-
scrationem claustri pudoris virginei, sed so-
lum exitum prolis de utero matris. Unde idem
S. Ambrosius, 1. de Instit. Virg. c. 8, dicit
(«Bona porta Maria quae clausa erat et non
III. aperiebatur ; transivit per eam Christus, sed
non apcruit. »

DE VIRGINITATE B. MARI-fi. Dico 2° * : B. Maria post partum virgo per-

mansit.
D. Th. q. 28. Est iterum de fide contra Helvidium, qui
dixit Matrem Christi post partum a Joseph
Dico 1° : B. Maria virgo concepit, * virgo fuisse carnaliter cognitam et alios genuisse

peperit. filios.

Prima pars est contra Cerinthum, qui dice- Prob. 1° ex illo Ezech. 44 s Porta hcec :

bat Christum ex semine Joseph conceptum; clausa erit et non aperietur, et vir non tran-
secunda contra Jovinianum, qui, licet agnos- sibit per eam, quia Dominus Deus Israel

ceret B. Mariam fuisse virginem in conceptu, ingressus estper cam. Quod exponens S* Aug.,
volebat tamen in partu fuisse corruptam, ut serm. 18 de Temp., dicit «Quid est portain :

refert S. Aug. Hceres. 82 et 1. 1 cont. Julian. domo Domini clausa, nisi quod Maria semper
cap. 2. erit intacta ? Et quid est, homo non transibit
Utraque pars est de fide. Constat 1° ex illo per eam, nisi quod Joseph non cognoscet eam ?
Isaiae c. 7 Ecce virgo concipiet et pariet
: Et quid est, Dominus solus intrat et egreditur
Nequc dicas cum quibusdam Judaeis
filium. per eam, nisi quod Spiritus Sanctus imprae-
vocem hebraeam haalma non significare vir- gnavit eam et angelorum Dominus nascctur
ginem, sed puellam adolescentulam, sive vir- per eam? Et quid est, clausa eritin aeternum,
ginem non observant enim linguae he-
sive ; nisi quod Maria virgo est ante partum, est
braieae periti vocem hanc Haalma cum arti- virgo in partu, etvirgo post partum ? » Eodem
culo emphatico ha nullibi usurpari in S. sensu allegorice exponunt hunc locum alii SS.
Scriptura pro puella virgine. Aliunde
nisi Patres et interpretes.
Isaias hoc loco praenuntiat portentum ingens et 2° Hsec est Ecclesiae catholicae traditio et
inauditum quid vero novi et portenti ha-
: fides adeo indubitata et universalis, ut in
beret, si puella virum experta sit filium pari- omnibus suis officiis Mariam sempcr vir-
tura ?Unde Matthaeus cap. 2, volens probare ginem, virginem prius et posterius, viiginem
Christum esse conceptum ex Spiritu Sancto, ante partum, in partu et post partum, unanimi
dicit Hoc totum factum est ut adimpleretur
: consensu celebret et hoc ipso quo quis profert
;

quod dictum est a Domino per prophetam di- nomen Marice, statimvirgo intelligitur. «Ne-
centem : Ecce virgo in utero habebit et pariet queenim, inquitEpiphan., Hceres. 78, altera
filium. videtur S. Mariae vox et virgo.» Unde in V sy-
2° Constat ex Symbolis apostolorum et Con- nodo generali dicitur « Mariae virginitas ante :

stantinooolitano in quibus dicitur Christus partum, in partu et post partum intermina-

conceplus ex Spiritu Sancto, natus ex Maria bilis. »

virgine. 3° Constat ex perpetua traditione 3° Suadent variae rationes Auctoris 4 . 1° Error

Ecciesiae. Plures congruentias pro utraque Helvidii derogat perfectioni Christi, qui, sicut
parte adfert S. Th. 1 et 2 articulo hujus sccundum divinam naturam Unigenitus est
qu.est. quas videre potcst curiosus lector. Patris tanquam perfectus per omnia Filius
Exivit ltaque Christus ex utero clauso pene- ejus, ita decuit ut esset unigenitus Matris tan-
tratione miraculosa, sicut post resurrectionem quam perfectissimum germen ejus. 2° Hic
intravit Atque
ad discipulos januis clausis. error in.)uriam facit Spiritui Sancto, cujus
hinc sequitur quod B. Virgo peperit absque sacrarium fuit uterus virginalis, in quo
dolore causa enim dolorum in partu est aper-
; carnem Christi formavit: unde non decebat
tura seu fractura claustrorum, quee hic abfuit. quod de csetero violaretur per commixtionem
Dices *.
S. Ambrosius, in cap. 2 Luc, dicit 1 Ibid, a. 2. ad 1. * lbid. a. 3, 0, 3 fbid. in a. «, c
* * lbid. o.
Q. 28, a. 1 et 2.
 :

DE VOTO VIRGINITATIS A DETPAUA EMISSO. 9

Yirilem. 3°Derogat dignitatiet sanclitali Matris scribit Matrem Dei non esse cognitam usque
Dei, quae ingratissima videretur, sitanto Filio ad partum, de quo posset dubitari, imo con-
contenta non esset, et si virginitatem, quae in trarium praesumi, utmulto magis intelligamus
eamiraculoseconservatafuerat, sponteperdere cognitam non fuisse post partum.
^velletper carnis concubitum. Etiam ipsi 4° Ad tertium :
!
Primogenitus in S. Scripturis
Josepho esset ad maximam pra^sumptionem dicitur ante quem nullus est genitus, sive
imputandum, si eam quam revelante angelo posteum alii gignantur, sive non. Unde se-
de Spiritu SanctoDeum concepisse cognoverat, cundum legem primogenita debebant redimi,
polluere attentaret: ergo. antequam aliud nasceretur.
Obj. 1° : Matth. 1, dicitur de Maria et Joseph: Ad quartum: 2 Secundum morem S.Scripturae
Antequam convenirent, inventa est habens de fratres Domini dicuntur qui erantejus consan-
Spiritu Sancto: quod non potest dici nisi de guinei, utpatet deAbraham etLoth,Genes. 13,
conventuris, sicut nemo dicet de non pransuro, et de Laban et Jacob, Gen. 29. Quoto autem
antequam pranderet: ergo. 2° Ibid. dicitur: gradu consanguinitatis non constat. Plures
Joseph accepit uxorem suam, et non cogno- volunt quod essent filii Cleophae, qui aliter
scebat eam, donec peperit Filium suum primo- dicebatur Alphaeus, fratris S. Joseph, sicque
genitum : to donec significat tempus determi- erant secundum opinionem vulgi consangui-
natum, quo fit id quod usque ad illud tempus nei Christi in secundo gradu. Alii dicunt quod
dilatum est. 3° Primogenitus non dicitur nisi essent filii Mariae Cleophae sororis B. Virg. et
qui habet fratres sequentes. 4°Christumrevera sic reipsa erant consanguinei Christi in se-
habuisse fratres exprimit S. Scriptura, Joan. 2, cundo gradu.
ubi dicitur quod Christus descenderit in
Capharnaum cum Matre et fratribus suis ergo. : ARTICULUS IV.
Resp. ad primum cum S. Hieron., 1 cont.
Eelvid. de perpet. Virg. Marice, quod, licet de voto virginitatis a deipara emisso.
antequam saepe consequentia indicit,
particula
nonnunquam tamen ea tantum quae cogita- Quatuor hic quaerimus : primum, utrum
bantur aut solebant fieri ostendit : nec necesse Deipara emiserit votum virginitatis ; secun-
est ut cogitata vel solita fieri fiant cum aliquid dum, cujus conditionis fuerit illud votum, an
intervenit quod impedit ne fiant: sicut si dice- conditionatum an absolutum tertium, quan- ;

retur : Antequam nautae in portu pranderent, donam emisit; quartum, an prima emiserit.
navigarunt, non significaretur nautas pran- Dico 1° Deipara emisit votum virginitatis.
:

sisse in portu postquam navigaverint, sed eos Est contra calvinistas, qui inde vident probari
solitos et cogitantes prandere in portu, abiisse vota monastica quae odio habent 3 .

impransos. Ita similiter cum evangelista dicit Prob. 1° ex responso ipsius Deiparae facto
antequam convenirent, inventa est, etc, non angelo nuntianti quod Christum conciperet et
significat quod postea convenerint, sed quod pareret 4 :Quomodo, inquit, fiet istud, quoniam
dum secundum opinionem vulgi viderentur virum non cognosco? Quibus verbis objicit
conventuri, praevenit conceptio per Spiritum difficultatem quam patiebatur. Ista autem
Sanctum, ex quo factum est ut ulterius non difficultas non oriebatur ex simplici proposito
convenerint. servandae virginitatis, quod propria voluntate
Ad secundum 1
, resp. ex eodem S. Hieron. in mutare poterat; neque ex hoc quod actum
Comment. ad 2 c. quamvis usque
Matth., quod, cognitionis nunquam exercuerat, partus enim
seu donec significet quandoque certum tempus, proponebatur futurus ab angelo non repugnat :

quandoque etiam significet tempus inde- autem quod quae nondum cognovit virum,
finitum, ut cumdicitur Psal. 113: Oculinostri postea cognoscat et pariat; neque repugnat
semper ad Bominum donec misereatur nostri,
y
quod postea cognoscat, nisi votum virginitatis
nonestsensus quod post impetratam mise- emissum. Hanc ergoimpotentiamcognoscendi
ricordiam oculi avertantur a Deo, cum tunc B. Virgo his verbis exprimit: Virum non cog-
debeant magis converti. Et secundum hunc nosco, id est, cognoscere non possum, sicut
modum loquendi significantur ea de quibus dum abstemius dicit Non bibo vinum, id est,
:

posset dubitari, si scriptanon fuissent; caetera bibere non possum, vel ccecus: Lumen coeli
vero intelligentiae nostrae relinquuntur. Se- non video, idest, videre non possum. UndeS.
<:undum igitur hunc modum, evangelista Aug., 1. de S. Virginit. c. 4, dicit: « Hoc
4 Ibidem, ad 3.
*"''"
ad 4. 2 Ib. ac!5* 3 Ib. a. 4. o. * Ib. in a. . c
 »

10 DISSERTATIO I. ART. IV.

prafocta non diceret, nisi Deo virginemseante
fOYUset » improprie sumpta pro consuetudinc quae tunc
Deiparam non ignorasse Messiam
Si dicas
nasciturum ei virgine juxta illnd Isa. 7: Ecce
virgo concipiet ct parict, resp. id
tim occurrisse ut ad se pcrtinens:
tnrbata in scrmone angeli. Insuper
iil fteri posset (quod Messias nasceretur ex vir-
qui hic nobis adversantur, cxponunt de lege
vigebat apud Judaeos ut omnes nuberent ad
propagationem populi fidelis, item de obe-
non ipsi sta- dientia et necessitate respective ad hanc con-
unde dicitur suetudinem; et bene ex ipso S. Aug. qui, lib.
« qnomodo de Virginit. c. 4, expendens votum a Deipara
nuncupatum, dicit « Hoc Israelitarum mores
:

gine) ante non legerat, » inquit Vener. Beda adhuc recusabant. » Ergo secundum SS. PP.,
in cap. 1 Lucae. etiam fatentibus adversariis, colere virgini-
Prob. 2° ex SS. PP. Praeter Aug., jam lauda- tatem erat adhuc tunc contrarium moribus
tum, S. Greg. Niss., orat. in diem natalem Israelitarum. Prob. 2° idem anteced. Lieet
Christi, Vencrab. Beda, supra cap. 1 Luc, S. habeamus qusedam exempla virorum qui tem-
Bernard., serm. 4 super Missus, S. Edmerus, pore legis manserunt caelibes, ut Josue, Eliae,
lib.de Excellentia B. V., cap. 4, et alii votum Elisaei, etc.,nullam tamen legimus mulierem
B. Virginis adstruunt. coluisse virginitatem. Id equidem quidam opi-
3° Ratio suffragatur. Perfcctionis opera nantur de Maria, sorore Moysis, sed aperte con-
magis sunt laudabilia 1 , si ex voio fiant, ut do- tradicit Joseph, lib 3. Antiquit. q. 2, ubi dicit
cuimus 2 2, ad a. 6, q. 88 atqui virginitas : Mariam fuisse junctam matrimonio Huri, qui,
debuit excellere in Matre Dei, propterea quod una cum Aarone, Moysis brachia in monte sus-
aliis virginibus proponenda erat in exemplum, tinebat, Exodi 17. Aliunde unius factum,
et propter alias rationes congruentes, quas sicut non facit, ita nec destruit morem ergo. :

refert Auctor, a. 1 hujus q. ergo.

: Dices 1° : SS. Patres qui votum virginitatis
Dico 2°: Probabile est Deiparam primum in Deipara agnoscunt, votum simpliciter
vovisse virginitatem contiitionaie*, sinempe dicunt, nec distinguunt inter absolutum et
Deo placcret, aut aliutt non ordinaret: postea, conditionatum. 2° Quod est perfectius, est
cognita Dei voluntate, et accepto sponso se- tribuendum B. Virgini: atqui perfectius est
cundum quod mores illius temporis exigebant, absolute vovere quam conditionate ergo. :

una cum ipso absolute vovisse. 3°B. Maria erat virginibus proponenda in
Est expressa sententia S. Th. non solum hic, exemplum istae autem
: absolute vovent.
sed etiam m 4, dist. 30, q. 2, art. 1. A° NuIIa est ratio quae cogat agnoscere in B. V.
Prob. Erat Deiparse justa ratio dubitandi votum tantum conditionatum non prae- :

num virginitatis vofum Deo placeret, imo et ceptum legis Judaicae vacandi generationr,
timendi ne ipsi displiceret: ergo pruclens et quia vel nullum fuit, vel saltem spectabat
religiosa Virgo illud absolute non emisit, sed communitatem, non singulos nisi in casu
conditionate, si Deo placeret, ne se exponeret necessitatis, quae tunc non erat non matri- ;

periculo displicendi Deo. Prob. ant. Esto non
fuerit tunc prsecepfum strictum saltem singu-
lis vacandi generationi, cum jam esset suifi-
cienter propagatum genus
tiplicatus populus attamen colere vir-
fidelis,
ginitatem erat adhuc tunc contrarium moribus
monium initum cum S. Joseph, quia essentia
matrimonii consistit in jure mutuo ad co-
pulam, non in ipso usu copulae, qui potest
humanum et mul- separari a jure ; votum autem absolutum
virginitatis non repugnat juri mutuo ad co-
pulam, sed ipsi tantum usui copulae ergo. :

Israelitarum, praesertim quoad mulieres: ergo Besp. ad primum Argumentum est nega-
:

Deiparse justa ratio fuit, etc. Probat. anteced. tivum quod nihil probat insuper non erat :

1° auctoritate Patrum: S. Aug. lib. de Bono ratio cur SS. PP. distinguerent inter votum
viduitatis, cap. 7, dicif: «Sanctas foeminas absolutum et conditionatum, cum utrumque
propheticis temporibus nubere obedientia, B. V. emiserit.
non concupiscentia compellebat. » Idem habet Juxta SS. Patres, B. V. emisit votum
Si dicas:
S. Hieron., lib. contra Helvid., c. 10. S. Ber- absolute ante matrimonium initum cum S.
nard. serm. de Virgine ad illa verba Apocal.; Joseph ; quod nos dicimus emissum tantum
Signum magnum apparuit in ccelo, dicit B. inito matrimonio : sic S. Aug., lib. de Virginit.,
Virginem vovendo virginitatem « legis mo- cap. 4 : « Desponsata est, inquit, viro justo,
saicss decreta transcendisse. non violenter ablaturo, sed potius contra vio-
Has autem auctoritates theologi, etiam ii lentos custodituro quod illa jam voverat. » Et
t Ibid. o. 2
lbid. S. Greg. Niss., in diem Natalis Ghristi « Nou :

DE VOTO VIRGINITATIS A DEIPARA EMISSO.
liberorum causa .losepho nupsit, quinimo
nefas illi fuit cognoscere viruin. »
Resp. laudatos Patres posse intelligi de voto
conditionato, si Deus aliter non ordinaret:
quandiu enim non innotescebat illi, tenc-
id
batur voto. Adde quod hoc argumentum mi-
litet tantum contra circumstantiam temporis
in quo dicimus emissum votum absoiutum,
non autem probat quod ab initio fuerit abso-
lutum.
Ad secundum, dist. min. Perfectius est vo-
vere absolute quam conditionate, secundum
se, conc; attentis circumstantis, ut si esset
periculum displicendi Deo per votum abso-
lutum, neg. Sic autem erat in casu. Adde
quod Deipara etiam voverit absolute, ut jam
dictum est, et quidem ante annuntiationem
angeli. Et per hoc patet responsio ad 3.
Ad quartum: Resp. quod nequeratione prae-
cepti stricte legis mosaicae, neque ratione
matrimonii initi cum Joseph dicamus Dei-
param non vovisse absolute, sed quia « hoc
mores Israelitarum adhuc recusabant », ut
dicit S. Aug. supra laud.
His tamen non obstantibus, sententiam con-
trariam ut vere probabilem etiam agnosco
propter rationes mox deductas, et quia a plu-
ribus insignibus theologis etiam thomistis
propugnatur, ita ut videatur hodie com-
munior. Et quantum ad D. Th. qui videtur
aperte contrarius, observat noster Serrius S.
Doctorem in sententiam voti conditionati
ivisse delusum supposititio testimonio S. Au-
gustini, a Magistro sententiarum et Gratiano
laudato, cujus suppositionem S. Th. in sua
setate propter probatorum codicum penuriam
deprehendere non potuit sic enim S. Aug.
: cunditatis ;
loquentem inducunt Magister Sent., 1. 4, d.
30, et Gratianus, Gan. Sufficiat, causa 27, q. 2
« Beata Virgo proposuit se servaturam votum
virginitatis in corde ; sed ipsum votum non
expressit; ore subjecit sedivinae dispositioni
proposuit se perseveraturam virginem, nisi
Deus ei aliter revelaret, committensvirgo suam
virginitatem divinae dispositioni ; consensit in
carnalem copulam, illam non appetendo, sed
divinae inspirationi in utroque obediendo.
Postea vero simul cum viro labiis expressit,
et uterque in virginitate permansit. » Quo S.
Augustini testimonio bona fide accepto sen-
tentiam firmat S. Th. in q. cit. d. 30, q. 2,
art. 1, dicens : « Et hoc est quod Augustinus
in littera tradit, quod proposuit se perseve-
raturam virginem, nisi Deus aliter ordinaret. »
Attameu nihil horum habet S. Aul». neque
: ::
11
de Nupt. et Concup., qui apud Magistrum
Sent. citatur in margine, neque 1. de Virgi-
nitate a Gratiano notato.
Caetcrum quidquid sit, cum utraqne sen-
tcntia admittat Deiparam vovisse absolute
virginitatem, et sit tantum disputatio de tem-
pore, an ab initio, an decursu tcmporis,
quando novit cx divina revelationc id Deo pla-
cere, quod est contra haereticos hodiernos,
restant argumenta eorum solvcnda.
Obj. Praeceptum erat in lege vacandi gene-
rationi, Gen. 1. v. 28, his verbis : Crescite et
multiplicamini et replete terram. Quod Deus
repetit post diluvium, ibid. c. 9, v. 1 ergo :
Mater Dei non potuit absque transgressipne et
peccato vovere absolute virginitatem.
R. 1° haec vcrba non esse Dei praecipientis,
sed benedicentis et promittentis foecunditatem;
eadem enim legimus, cap. cit. v. 22, dicta
brutis, quae non sunt capacia praecepti. 2° Esto
fuerit, praeceptum istud obligabat tantum per
,
se, directe et primario communitatem, non
privatos nisi in casu necessitatis propter pro-
pagationem generis humani et multiplica-
tionem populi lldelis, ut probavi in tract. de
Matriin. dissert. 1, art. 1, § 2, et docet S. Th.
in 4, d. 37, q. 3, a. 2, ad 2. Tempore autem
B. Virginis ex neutro capite necessitas urgebai;
sufficienter enim propagatum erat genus
humanum, et multiplicatus populus fidelis.
Inst.l Exodi 23, v. 26, legitur: Nonerit in-
:
fcecunda et sterilis in terra tua ; et Deuteron.
7, v. 14: Non erit in te sterilis tam in homi-
nibus quam de gregibus tuis: ergo.
Resp. ut ante 1° non esse prohibitionem co-
lendae castitatis, sed promissionem futurae foe-
non enim seu foecunditas
sterilitas
subjacere potest praecepto, cum non
sit in po-
testate hominis, neque pecora sint capacia
praecepti. 2° Si sit praeceptum, non afficit sin-
gulos nisi in casu necessitatis, qui tum non
erat.
Inst.2°: Saltem in vet. Testam. sterilitas erat
probrosa, et instar maledictionis habebatur
Oseae 9 : Da eis vulvam sterilem ; Rachel , Gen.
30, ubi peperit filium: Abstulit, inquit, Deus
opprobrium meum. E contra fcecunditas pro
benedictione et summa felicitate habebatur
Isaiae 26 Bcatus qui habet semen in Sion; et
:
Lucae 1, Elizabeth propter natum Joannem
Bapt. congratulabantur vicini et cognati, quia
magnificavit Dominus misericordiam suam
cum illa: ergo.
Resp. dist. ant. Sterilitas ex impotentia in
I. conjuiJatis, qui cum vellent generare non
 »

[2 DISSERTATIO I. ART. V.

peterant, eral probrosa, oonc; sterilitasex ele- ABTICULUS V.

ctione in virginibus, qircc cnm possent gene-
rare, nolebant majoris perfectionisstudio,neg. de matrimomo b. virgims cum s. joseph.
Similiter de foecunditate, est summa felicitas
et benedietio in conjugatis, quia assequuntur Verum extitissematrimonium inter B. Virgi-
quod optanl in conjugio; at major est felicitas nem et S. Josephum probavi in digressione
et benedictio servata virginitas. auia virgines historica ad calcem diss. 3. de Matrim. Illuc
bonum excellentius quod quserunt, scilicct recurratlectoretsimuiconferatart. 5 ejusdem
carnis incorruptionem, assequuntur, juxta diss. de objecto consensus matrimonialis. Hoc
illud Sap. 3: Felix est sterilis incoinquinata, supposito, restant duae quaestiones solvendae,
qua> nescivit thorum in delicto, habebit fruc- prima, quandonam matrimonium istud fuit
tiun in respectione animarum sanctarum. contractum ; secunda, quoto utriusque aetatis
Quantum ad quosdam Patres qui videntur anno. Unde
agnoscere legem vacandi generationi, expli- Dico 1°: Matrimonium inter B. Virginem et
cuimus supra de lege improprie sumpta pro S. Josephum non fuit contractum tribus men-
moribus et consuetudine Israelitarum. sibus post salutationem angelicam, quando
Dico3°; Constatex primaconclusioneDeipa- nempe B. Virgo reversa ex visitatione Elisa-
ram votum virginitatis absolutum emisisse beth apparuit Josepho gravida, et ipse de my-
antequam salutaretur ab angelo, cui ideo res- sterio fuit instructus ab angelo, ut quibusdam
pondit: Quomodo fiet istud, quoniam virum SS. Patribus visum est sed probabilius con-
:

non cognosco, id est, cognoscere non possum ob
votum virginitatis, ut exposui loco citato. Si
namque votum fuisset conditione suspensum,
si Deo placeret, aut aliud non ordinaret, ex
nuntio angeli statim inteilexisset id Deo non
placere, sed aliud orainasse, neque respon-
disset: Quomodo fiet istud, quoniam virum
non cognosco? id esf, cognoscere non possum,
cum se sensisset solutam a voto conditionato,
conditione non pertecta.
Qui tenent votum fuisse ab initio conditio-
natum, dicunt emissum fuisse absolute post
matrimonium contractum cum S. Joseph; alii
ante matrim. Quo vero aetatis Deiparae anno,
tractum fuit antequam B. Virgo salutaretur
ab angelo. Ita sentiunt SS. Chrysost. hom. 4
in Matth. 5, Ambros. in Luc. c. 1, Bernard.
hom. 2 super Missus, Petrus Chrysologus,
serm. 175, Th. hic. q. 29, a. 2. ad 3, etalii.
Prob. 1° Ideo secundum SS. Patres, etiam
ilios qui hic nobis adversantur, Christus
voluit nasci ab uxorata, ut matris honori con-
suleretur, ne scilicet haberetur fornicaria;
atqui si post tres menses tantum a conceptione
juncta sit matrimonio, apparuisset gravida ex
concubitu fornicario, sive cum Josepho sive
cum altero: ergo.
2° Ideo, juxta eosdem SS. Patres, Deipara

incertum aestimant. juncta fuit matrimonio ut partus ejus cela-

Dico4°: Juxta quosdam SS. Patres, Deipara retur diabolo, dum de Joseph semine et non
mortalium prima virginitatem vovit eamque de virgine putat esse natum atqui si tribus :

ex voto servavit. mensibus post impraegnationem inivisset

Prob. S. Bernardus, serm. de Virg., in hsec matrimonium, quando jam apparebat gravida,
verba Apocal. Signum magnum apparuit in
:
diabolus non putasset ex Joseph semine esse
ccelo dicit : « Propositum virginitatis et ipsius conceptum: ergo.
quoque propositi novitas virginitatem carnis Dices; Matth. 1 siclegitur: Cumesset de-
illustrat, quod videlicet in libertate spiritus, sponsata Mater Jesu, Maria, Joseph, antequam
legis mosaicae decreta transcendens, illibatam convenirent, inventa est in utero habens de
Deo corporis et spiritus sanctimoniam vovit. Spiritu Sancto. Joseph autem vir ejus } cum
S.Anselmusin Stimulo amoris dicit Christo: esset justus et nollet eam traducere, voluit
« Descendisti e regali solio sublimis gloriae tuoe occulte dimittere illam. Ilcec autem eo cogi-
m humilem et abjectam m oculis suis puellam, tante, ecce angelusDomini apparuit in somnis
primo virginitatis continentiae voto sigil- eidicens: Joseph, fili David,noli timereacci-
latam. » llupertus abbas, 1. 3 in Cantica: pere Mariam conjugem tuam; quod enim in
« Quia votum egregium Deo prima vovisti, M natum est de Spiritu Sancto est: pariet
votum virginitatis », etc. autem Filium, etvocabis nomenejus Jesum...
Exurgens auiem Joseph a somno fecit quod
prcecepit ei angelus Domini, et accepit con-
jugem suam. Ataui ex toto hoc contextu
 DE AN.WNTIATIONE B. VWCINIS. 13

eruitur quod tunc sohun
Mariam in conjugem suam, quando ei reve-
latum est ab angelo mysterium divinoe fo3-
cunditatis: crgo.
Rcsp. ncg. assumptum: quinimo ex hoc
contextu attente perpenso cruitur contrarium.
Nam 1° tunc jam Joseph dicitur vir cjus, sci-
licet MaritC: ergo jam tunc erat Joscpho junc-
ta matrimonio. 2°Dicitur: Voluit dimittere
illam; nemo autem dimittit
Joscpli accepcrit in oncribus mnfrimonii icrcndis, utque pau-
pcrem familiam arte et industria aleret:
atqui lucc pracsidia ct subsidia a scne octoge-
nario expectari non potcrant: ergo.
2° Item, juxta
cosdem SS. Patres, Dcus B.Ma-
riam matrimonio jungi voluit ut ejus honor
in tuto poncrctur, possclquc cjus partus ma-
rito tribuiab his qui mystcrium ignorarent:
atqui in hunc finem congrucbat virum esse
uxorem quam «tate florentem, non senem cffcetum quin- :

reipsa non duxit: « Quam non accepit, inquit imo effoeta mariti aetas male suspicandi df
S. Ambros., 1. 2 in Luc. c. i, nemo dimittit, et uxore juvencula pariente ansam pra^buisset.
ideo qui volebat dimittere, fatebatur ac- Dico 3°: Nullum extat ccrtum antiquitatis
ceptam. » 3° Dicitur Noli timere accipere con-
: monumentum B. Virginem aetatis suae Jvnno
jugem tuam, et postea: Joseph acccpit con- quartodecimo matrimonium quin p>
iniisse :

jugem suam. Qui autem in matrimonio pri- conformius cam tunc fuisse
tius rationi videtur
mum jungitur, non dicitur accipere conjugem grandiusculam et maturioris cetatis 1° quia :

suam, sed accipere in conjugem suam. post aliquot menses a matrimonio contracto
Itaque sensus horum verborum est Cum : longam et difficilem peregrinationem susccpit
esset desponsata Mater Jesu, Maria. Josephj in montana J*ida3a? salutatura cognatam suam
non per verba de futuro quoe sponsalia tantum Elizabeth; 2° quia cum
nuberet non libidine
verba de prsesenti quae ve-
efficerent, scd per aut desiderio prolis impuisa, scd ut Judoeorum
rum matrimonium efficiunt quo sensu dixit : moribus se conformaret, nulla erat ratio acce-
Luc. cap. 2: Ascendit Joseph d Galilcea cum lerandisuum matrimonium.
Maria desponsata sibi uxore prcegnante, an- Quo autem proecise a^tatis suaj anno et ipsa
tequam convenirent, id est, antcquam ullam ct Joseph matrimonium contraxcrint, inccr-
copulam haberent. Joseph autem cum esset tum plane est.
justus et nollet eam traducere, voluit occulte
dimittere illam: id est, cum nollet eam diffa- ARTICULUS VI.
mare judicium deducerc, voluit occulte
et in
dimittere illam de domo sua et convictu. Noli DE ANNUNTIATIONE B. VIRGINIS.
timere cccipere conjugem tuam, id est, accep-
tam rctinere in domo ct convictu. D. Th. q. 30.
Quod possetopponi ex his verbis: Antequam
amvenirent, quasi postea carnaliter conve- Plurahic occurrunt discuticnda: primum,
dum de virginitate
nerint, dilutum est supra utrum fuerit conveniens annuntiari B. Virgini
B. Mariae. incarnationem Verbi in ea esse perficiendam ;
Quantum ad setatem utriusque conjugis, qui- secundum, utrum ista annuntiatio debuerit
dam ex epist. Evodii, in sede Antiochena S. fieri per angelum tertium, quis, ex qua
;

Petri succcssoris, dixerunt Josephum, dum hierarchia et ex quo ordine fuerit angelus Ga-
contraxit matrimonium cum Deipara, fuisse briel missus ad B. Virginem qnartum, utrum ;

senem ad minus octogenarium. Et Baronius angelus in humana specie apparuerit B. Vir-

ex eadem epist. scribit B.Virginem fuisse qua- gini ;
quintum, utrum debito ordine peracta
tuordecim annorum: sicque eoscxhibere solent sit salutatio angelicasextum, ubi et quando ;

pictores. Vcrum hscc Evodii cpist. nunc ab sit peractaseptimum, unde orta sit turbatio
;

cruditis penes omnibus rejicitur, ut apo- B. Virginis, de qua S. Lucas, c. 1. Proquorum

crypha, spuria ct noeniis atque fabulis referta. resolutione
Unde Dico 1°
Conveniensfuit annuntiari B. Vir-
:

Dico 2°: Joseph dum cum Maria matri- gini incarnationem Verbi in ea esse perfi-
monium iniit, non erat senex octogenarius, ciendam.
sed vir aetate florens. 1° Ut debito ordine prius Deum mcntc conci-

Prob. 1° Ideo, juxta unanimem SS. Patrum peret quam corpore * unde S. Aug., 1. de :

sensum, Joscph datus cst maritus B. Virgini, Virgin. c. 3, dicit « Beatior est Maria pcrci-
:

ut illi esset solatio et pnesidio in fovenda et picndo fidem Christi, quam concipicndo car-
cducanda prolc, in rebus domesticis gerendis, * Q. 30. a. 1. 0. 2 Ibid.
 ;:
; :

DISSERTATIO I. ART. VI.

nem Christi. Ef infra: «Materna propinquitas Evang.:« Summum angelum venire dignura
nihil Mariffi profuisset, nisi felicius Christum fuerat, qai summum omnium nuntiabat. u
corde quam carae gestasset. » 2° Ut super hoc Persummum enim non intelligit primumom-
sacramentiim divinitus instructa possetillius nium, sed primum inter eos qui mittuntur
esse certior testis. 3° Ut voluntarie Deo sua ad ferenda nuntia: umic ibid. paulo ante vocat
obsequia offcrret, ad quod promptamse exhi- ipsum archangclum « Ad Mariam Virginem, :

buit dicens Ecce ancilla Domini. A° Ut obtin-

: inquit, non quilibet angelus, sed Gabriel ar-
eretur ejus consensus, quia in hoc mysterio changelus mittitur. » Et «hoc nomen, ut ibid.
intercedebant sponsalia seuspiritualematrimo- addit, officio suo congruit Gabriel enim forti- :

nium tum Verbum divinum et naturam

inter tudo Dei nominatur per Dei ergo fortitu- ;

humanam quam induit, tum inter Spiritum dinem nuntiandus erat, qui virtutum Dominus
Sanctum et Mariam quam impraegnavit, tum ct potens in praelio ad debellandas aereas pote-
inter Christum et Ecclesiam quam instituit states veniebat. »
ad sponsalia autem seu matrimonium requi- Dico 4° Angelus in
: humana specie apparuit
ritur consensus sponsae quem B. Virgo suo et B. Virgini. *

Ecclesiae totiusque naturae humanae nomine Id aperte indicat series narrationis evan-
dedit. Item requirebatur iste consensus ut gelicae, Luc. 1. Diciturenim angelus ingressus
sicut foemina dando consensum angelo ten- ad Mariam, cum ea locutus, et finito colloquio
tatori ruinae generis humani initium dedit, sic discessisse ; quae omnia externam speciem et
foemina dando consensum angelo salutanti re- quidem humanam referunt.
demptionis generis humani initium daret. Idem suadent congruentiDe 2
. Prima, quia
Dico 2° Annuntiatio B. Virginis convenien-
: cum angelus nuntiaret Deum invisibilem as-
ter facta est per angelum. sumpturum visibilem carnem humanam, con-
4° Quia haec est Dei ordinatio 2 quodmedian- ,
gruum erat ut invisibilis creatura formam,
tibus angelis, nisi quid obstet, divina ad qua appareret assumeret. Secunda,
visibilis,
homines perveniant. 2° Congruum erat ut quia cum B. Virgo non solum in mente, sed
sicut angelo tentatore perierat genus huma- etiam in ventre corporeo Dei Filium receptura
num, ita angelo ministrante repararetur. 3° erat, non solum ejus mens, sed etiam sensus
Sic etiam congruebat virginitati Matris Dei corporei erant visione angelica refovendi.
unde S. Hieron. in serm. Assumpt., dicit Tertia, ut Maria certior fieret ejus quod an-
«Bene angelus ad Virginem mittitur,quia sem- nuntiabatur ea enim quae sunt oculis subjecta,
;

per est angelis cognata virginitas profecto in
carne praeter carnem vivere, non terrena vita
est,sed ccelestis. »
Dico 3° : * Angelus Gabriel missus ad Ma-
riam, non est supremae hierarchiae sed in-
fimae, primus ex secundo ordine qui est ar-
changelorum.
: certius apprehcndimus quam ea quae imagi-
namur. Unde S. Chrysost., hom. 4 in Matth.,
dicit « quod angelus non in somnis, imo
visibiliter Virgini astitit ; nam quia magnam
valde relationem accipiebat ab angelo, egebat,
ante tantae rei eventus, visione solemni.
Dico 5° Salutatio angelica debito ordine
:

Ad quorum intelligentiam observandum est peracta est 3 .

angelos distribui in tres hierarchias, et quam- Prob. Tria angelus intendebat circa B. Vir-
libet in tres ordines. Suprema hierarchia ginem Primo quidem reddere ejus mentem
4
.

continet Seraphinos, Cherubinos et Thronos ;

attentam ad tantae rei considerationem, quod
media, Dominationes, Virtutes et Potestates ; facit eam salutando nova quadam et insolita
infima, Principatus, Archangelos et Angelos. salutatione, in qua praemittit ejus idoneitatem
Prob. itaque conclusio 1° Quia Gabriel : ad conceptum, dicens Gratiaplena; exprimit :

missus ad Mariam ab Ecclesia et Patribus conceptum mox futurun, dicens Dominus :

dicitur passim archangelus 2° quia tanti ; tecum, et praenuntiat honorem inde conse-
mysterii excellentia requirebat ut illius nun- quentem, dum dicit Benedicta tu in mulie- :

tius esset summus inter eos qui summa ribus. 2° Intendebat eam instruere de mysterio
nuntiant atqui spiritus superiorum ordinum
: Incarnationis in ea perficiendo ;
quod facit,

non mittuntur ad ferenda nuntia, sed soli tum praenuntiando conceptum et partum
Archangeli et Angeli, Archangeli quidemad Ecce concipies et paries, etc, tum indicando
summa, Angeli ad communia. dignitatem prolis concipiendae Hic erit ma- :

Np.c obstat* dictum S. Greg., hom. 34 in gnus,etc. ,ium denique demonstrando modum
» 2 " Ibid. * ad * Ibid. a. 3, o. * Ibid. 3 Ihid. a. 4, o. * Ibid.
lbiJ a. 2, 0. Ibid. lb. 4.
 ,: :

DE ANNUNTIATIONE B. VIBGINIS. 45

conceptionis : Spiritus Sa?ictus superveniet in sub initium diei naluralis 1° quia hnc ipsa :

te, etc. 3° Intcndebat animum cjus inducere hora Ghristus natus est, sicque juste completi
ad consensum, quod fccit excmplo Elizabeth sunt 9 menses gestationis in utero 2° quia ;

et argumento ex omnipotentia Dei deducto id significatum videtur his verbis Sap. 18

Non erit impossibile apud Deum omne ver~ Cum quictum silentium contineret omnia et
bum. nox in suo cursu medium iter haberet, omni-
Observandum quod angelus proposuerit potens Sermo tuus exiliens dc ccelo a regalibus
exemplum conceptus Elizabeth,non ut B. sedibus, durus debellator, in mediam exter-
Virgini quasi incredulae mysterium Incarna- minii terram prosilivit.
tionis persuaderet : iste enim conceptus longe Dico 8° Turbatio B. Virginis, de qua Lucas
:

minor erat conceptu quem annuntiabat ; sed c. 1, orta est ex aliquo timore, quem ut ex-
proponebat ut in aliquo simili mysterium cuteret angelus dixit Ne timeas, Maria. :

explicaret etrem ipsam confirmaret sicut : Quae fuerit autem causa timoris ? varii va-
angelus nuntians pastoribus Christi nativita- riam fassignant. S. Ambros., lib. 2 de
tem, dedit eis signum, quamvis ipsi de re Abraham, c. 9, assignat introitum angeli sub
indicata non dubitarent. specie viri : at non dicitur turbata in introitu
Dico 6° : Salutatio angelica peracta est in ejus, sed in sermone ejus, et non cogitabat
civitate Galilaeae, cui nomen Nazareth : ita quis et qualis esset qui apparebat, sed qualis
S. Lucas c. 1. esset ista salutatio.
Nec obstat quod Joseph et Maria ,utpote Alii assignant sublimitatem mysterii ab an-
Judae tribules, debuerint habere domum in gelo nuntiati. Verum sublimitas mysterii non
Judaea, quae in partitione Terrae Sanctae obti- tam timorem quam admirationem causasset,
gerat tribubus Judae et Benjamin , non in et hunc timorem, si inde natus esset, non
Galilaea quae in sortem tribuum Zabulon et sedasset, sed auxisset angelus dicendo : Spi-
Nephtali cesserat ; non obstat, inquam, quia ritus superveniet in te, etc.
partitio facta a Josue erat possessioDum, non Alii dicunt B. Virginem inde timuisse, quod
habitationum. Poterant ergo Joseph et Maria dubitaret qualis esset angelus qui loquebatur,
habere in Galilaea domunculam elocatam an bonus, vel malus qui eam laudando ad su-
possessiones vero in Judaea. Adde quod post perbiam provocaret. Verum non dicitur, ut
captivitatemBabylonicamlimitespossessionum jam observavi, cogitasse de salutatore, quis
a Josue praescripti non ita fuerint religiose esset, sed qualis esset ejus salutatio.
servati, quin potius omnes susdeque permixti. Quapropter verius videntur sentire qui di-
Dico 7° Juxta Ecclesiae traditionem peracta
: cunt eam fuisse turbatam ex eo quod timeret
est salutatio angelica 25 Martii ita ut inter : fractionem voti virginitatis quod prius emi-
conceptionem Ghristi et ejus nativitatem, quae ,
serat ; subintellexerat enim
ex his angeli
pariter creditur contigisse 25 Decembris, in- verbis : Benedicta tu in mulieribus, prolem
tercesserint novem menses integri. concipiendam, eo quod haec esset solita in
De horaincertum est, et ideo ad memoriam veteri Testamento mulierum benedictio et :

et venerationem hujus sacratissimi momenti cum nondum sciret modum quo id perfi-
usus obtinuit inter fideles ut ter in die,mane, ciendum esset, timebat ne cum jactura virgi-
meridie et vespere Salutationem angelicam nitatis fieret unde quaerit quomodo fiet istud,
:

recitarent. quoniam virum non cognosco? Quod pos-

Non est tamen omnino improbabilis illorum set opponi ex prophetia Isa. c. 7, quam non
opinio, qui censent salutationem angelicam ignorabat Maria, solutum est suDra- art. A,
peractam csse statim post mediam noctem concl. 1.
 ;

*«* 0ISSERTATIO II. ART. L

DISSERTATIO II.

Do Conceptione Cliristi.

D. Th. qq. 31, 32, 33, 34.

ARTICULUS I. Unde quae opponuntur ex quibusdam aliis

Patribus, qui videntur contrarium docuisse,
DE CONCEPTIONE CHRISTI SECUNDUM SE. benigne sunt intelligenda, et ad sensum
rectum ilectenda ; non enim credendum ipsos
Plura hic subjicimus examini : primum, censuisse contra aperta S. Scripturae te-
quo instanti salutationis angelicae Christus sit stimonia.
conccptus secundum, utrum assumpserit
; Qui crgo dicunt B. Virginem concepisse dum
carnem de Adam tertium, utrum de fcemina;
; salutata est gratia plena, etc. intelligunt de
quartum, quas partes habuerit B. Virgo in integra salutatione, quae fuit absoluta dum
conceptione Christi, quas Spiritus Sanctus ; dixit Virgo Ecce anciila Domini.
:

quintum, utrum solus Spiritus Sanctus active Qui Christum fuisse conceptum
dicunt
egerit in conceptione Christi; sextum, utrum quando Angelus Dominus tecum, intel-
dixit :

Spiritus Sanctus scii tota Trinitas debcat dici ligunt de conceptu mox futuro.
Pater Christisecundum carnem. Qui denique dicunt Mariam fuisse gratia
Dico 1° : non fuit conceptus sub
Christus plenam, quia Christum conceperat, non intel-
inilium salutatioms angelicse, quando angelus ligunt conceptum factum antequam saluta-
dixit Ave, gratia plena, Dominus tecum, sed
: retur, quod esset absurdum, sed pncdestina-
in fine, quando B. Virgo praebens consensum tionem ad hanc dignitatem ; ita ut sensus sit
dixit Ecce ancilla Domini, fiat mihi secundum
: Mariam fuisse gratia plenam, quia hanc pleni-
verbum luum. tudinem requirebat dignitas matris Dci, ad
Prob. ex S. Script.: Lucse c. 1, postquam quam erat destinata.
angelus dixit Ave, gratia plena, Dominus
: Dico 2° : Christus acccpit carncin de Adam. 1

tecum, subdit Ecce concipies. Ergo nondum

: Constat 1° ex Apost., Heb. 2, diccnte :
2
Nu-
conceperat. Item Spiritus Sanctus super-
: squam angelos apprehendit, sedsemen Abrahce
veniet in te et virtus Altissimi obumbrabit tibi. apprehendit. Semen autem Abrahaj sumptun?
Ergo nondum oburnbraverat ad conccptum. est ex Adam.
Jpsa autem B. Virgo interrogat de modo :
2° Ratione. assumpsit naturam
Christus
Quomodo fiet istud ? ergo nondum factum humanam ut 3
eam purgaret
ergo congruum :

erat. Item Luc. 2 dicitur ab angelo vocatum erat ut assumeret illam quae purgatione indi-
nomen Jesu priusquam in utero conciperetur, gebat haec autem est quae ex Adam descendit.
:

et tamen nondum vocatum erat, dum dixit Dico 3° Christus assumpsit carnem de fce-
:

angelus Dominus tecum. Denique constat

: mina. * Ita Apost. Galat. 4 Misit Deus Filium :

angelum fuisse missum ad Mariam ut obti- suum factum ex muliere.

neret ejus consensum ; non consensit autem Idque convenientissimum fuit 5 licet enim
nisi in fine colloquii, dum dixit Ecce ancilla : Filius Dei carnem humanam assumere po-
Domini, fiat mihi secundum verbum tuum. tuisset ex quacumque materia voluisset, con-
Aique ita sentiunt S. Aug., serm. 18 de gruum tamen erat ut de fcemina acciperet !• :

Sanctis, S. Greg. Mag., 1. 18 Moral. c. 27, S. quia per hoc tota natura humana nobilitata
Joan. Damasc, lib. 3 de Fide, c. 2, S. Bcrnard., 1
Q. 31, a. 1, o. 2 Ibid. in a s, o. 3 Ibid. o. * Jl.id.

germ. £ super Missus, et alii plures. a 4, o. n

Ibid.
 :

EX QUA TRTBU ET FAMTTJA OP.TTS SIT CHRISTUS? n

est ; hoc vcritas carnis adstruitur
2° quia per : Christi secundum carncm, nihil enim contulit
unde S» Aug., epist. 3 ad Volusianum, ait de sua substantia, in.e produxit sirniicm m
« Si omnipotens Deus hominem ubicumque natura: crgo.
formatum, non ex utero matcrno crcaret, sed
repen-tinum aiferret aspectibus, nonne opi- ARTICULUS II.

nionem crroris confirmarct, ncc Jiominem

vcrum suscepisse ullo modo crederetur ? Et EX QUA TRIBU ET FAMILIA ORTUS SIT CHRISTUS?
omnia mirahiliter facit, auferret quod mise-
ricorditcr facitj; n 3° quia per hunc modum Articulo praecedenti diximus Christum
completur omnis diversitas generationis hu- carnem sumpsisse ex Adam: nunc gravior
mana3 nam primus homo productus cst cx
; quaestiohoc integro articulo discutienda, ex
limo terra3 sine viro et fcemina Eva producta : qua tribu et familia sit ortus. Curn cnim
est cx viro sine foemina alii vero homines : notum sit ex vet. Test. Messiam futurum de
nascuntur cx viro ct fcemina. Unde hoc quar- tribu Juda et familia David, Isa. 11, Ps. 88,
tum quasi Christo proprium relinquebatur ut 131 el alibi, religionis christianae hostes Celsus, 3

produceretur cx fcemina sine viro. Porphyrius, Julianus Apostata, Tatianus et

Dico A° : B. Virgo more aliarum fcemi- Faustus manichoeus, ut Jcsu nostro Messiae di-
narum prceparavit et subministravit mate- gnitatem eriperent, dixerunt eum non esse de
riam, purissimum scilicet sanguinem con-
* tribu Juda et stirpe David, sed ex iribu Levi,
ccptui aptum Spiritus autem Sanctus hunc
: ideoque non esse Messiam. Contra quos
purissimum sanguinem dcduxit in uterum ex Dico: Christus secundum carnem est ex
quo sacrum corpus organisatum illic formavit, stirpe David. *

eique animam creatam infudit ita ut totum ; Prob. 1° Certo certius est Josephum esse de
quod efficaciae et virtutis est in virili semine, tribu Juda et familia David, juxta Luc. 1 et 2,

modo excellenfiori pnestiterit Spiritus Sanctus; specialiier Matth. 1, ubiejus genealogia deduci
B. Virgo autem quidquid est corporalis sub- turabAbrahamper Judam,Davidem etSalomo-
stantiee subministraverit. nem : atqui Maria ejus uxor erat ejusdem tribus
Dico 5° : Non solus Spiritus Sanctus, * sed cum sponso suo: crgo <*t Jesus Ifarise
et familiee
tota Triniias active opcrata est conceptionem filius.Prob. min. Lege lata, Num. 3G, occa-
Christi ;
quia opera ad extra sunt communia sione filiarum Salphaad, prohibitum erat filia-
toti Trinitati.Altamenappropriatione quadam bus quae defectu fratrum eraut haeredes paren-
specialiter tribuitur Spiritui Sancto propter tum. nubere nisi viris suae tribus et familia?. Sic
tria. 1° Quia Incarnatio cst divini amoris opus fert lex: Filio?nubant quibus volunt, tantum
juxta illud Joan, 3 : Sic Beus dilexit mundum ut suce tribus hominihus nubant, ne cammi-
ut Filium urrigenitum daret. Amor
suum sceatur possessio filiarum IsraeL Et adhuc
autem tribuitur Spiritui Sancto, quippe est clarius in Hebroeo: Omnis filia hcereditam
amorPatris est maxime opus
et Filii.2° Quia hoereditatem ( id est haeres patris defectu fra-
gratiae gratia autem tribuitur Spiritui Sancto
: trum ) uni de familia Iribus patris sui erit m
juxta illud 1 Gorinth. 12 Divisiones gratiarwn : uxorem. Atqui Maria crat baercs parentum
sunt, idem autem Spiritus. 3° Quia per lncar- suorum, carebat enim fratribus, et cum tam
nationem singulariter sanctificata est huma- ipsa quam Joseph essent religiosi legum obser-
nitas Christi sanctificatio autem etiam tri-
: vatores, indubie secundum lianc legem qu»
buitur Spiritui Sancto. tenebantur, matrimonium inter se contraxe-
Dico G° Nihilominus Spiritus Sanctus* seu
: runt. proindeque erant ejusdem tribus ct
tota Trinitas non debet dici Pater Chrisii se- faminae. Ita SS. Hieronymus, Chrysostomus,
cundum carnem. Quia ad denominationem Hilarius, Damascenus, et alii.
patris requiritur ut generans conferat aliquid Dices Eadem lex lata erat pro viris; diciiut
:

de sua substantia ad formationem prolis, et enim Omnes viriducent uxores detribu

ibid.:
quod eam producat in similitudinem suce et cognaiione sua, et cunctm fwminm de eadem
naturae : paternitas enim sequitur generatio- tribu maritos accipient, ut haereditas pcrma-
nem; generatio autem cst origo seu productic neat in familiis. Quae tamen lex multas passa
vivontis a nvente in similitudinem naturac est exceptiones etiam in religiosis vins, ut
•ipecifieae: atqui Spiritus Sanctus seu tota probant varia exempla. Sic Aaron de Iribu Levi
Trinitas neutrum prajstitit in conceptione duxit Josalieth, filiam Joram, de tribu Juda,
* Ibid. a. 5. o. et q. 32. a. 11. * Ibid. 3 ibid. *3, o. » Q 31. a. 2. o.
St.-Thoh. — Tom. VI.

48
Exodi 0. Sic DaYid de tribn Juda duxit Miehol
dc tribuBcnjamin, i Reg. 18. Joaidas de tribu
Lc\i duxii Josabeth, Qliani Joram, dc tribu
Juda, Paralip. *2-2. Ergo ex illa
potesi B. Virgkieiii fuisse ejusdem tribus
cum suo sponso.
fainilicC
Item omnes tribus Israel, Judic. 21, jurarunt
se non daturos Glias suas in matrim. Benja-
mitis: quod innuit id jam fuissc antea usi-
tatmn, el ideo Legem ctiam pro pucllis non
amplins vigere.
:ftesp. ad primum, hanc legcm non fuisse
generalem nec spectare omnes viros, scd eos
solum de quibus mota fuerat quacstio coram
Moyse, scilicct ratione quorum haereditas
uxoris dcvolvenda esset ad aliam tribum et
familiam. Quare reciprocam eo in casu obliga-
tioncm Dcus imponit, ut sicut jubet puella3
haeredi nubere alicui de sua tribu et familia,
ita jubet viro huic puellae proxime cognato
eam ducere, nisi cedat jure suo, et
ejusdcm familiae eam requirenti transferat,
ut factum legitur Ruth 4. Id patet tum ex
occasione hujus legis, tum ex ejus fine, tum
ex textu Hebraeo cit., tum ex exemplis citatis
in object.
Ad secundum : Fatemur usitatum
filiae non quidem, sed
haeredes, aut haeredes
quae renuntiarent haereditati sua3, nubereni
quibus vellent etiam aliarum tribuum, et illas
spectabat juramentum tribuum Israel contra
Renjamitas at B. Virgo erat haeres, ut dictum
: patrem Jesu, Luc. 2; Ecce pater tuus et ego
est, nec est ulla ratio fingendi eam
haereditati suae ut nuberet Josepho.
Conf. praecedens ratio ex titulo quem Mat-
thaeus praefigit genealogiae Joseph Liber gene-
7*ationisJcsu Christi filii David, filii Abraham.
Porro si Matcr Jesu nihil attineret ad Josephum,
non esset liber generationis Jesu Clmsti, sed
Josephi duntaxat, sicque falso titulo Matthaeus
lianc genealogiam decorasset, quod admitti
non potest.
Reponit Serrius id fecisse Matthaeum ut ve-
luti argumento ad hominem magis urgeret
Judaeos, qui Christum verum et naturalem
Josephi filium habebant, sicque eos convince-
ret esse filium David. Quasi vero Matthaeus ad-
hibuisset mendacium ut veritatem probaret;
est enim in opposita sententia falsum et men-
dacium hanc genealogiam esse librum genera-
tionis Jesu ChristL Quinimo Matthaeus Judaeos
confirmasset in suo errore sic enim ratioci-
; non solum asserit Heb. 7 dicens Manifestum
nati fuissent: Christus est filius David, nec est
talis nisi per Josephum ergo est verus et natu-
: qua tribu nihil de sacerdotibus Moyses locutus
ralis Olius Joseph.
:
DISSERTATIO II. ART. II.
Prob. 2° ct confirmatur praecedens probatio,
Maria, Matcr Christi sccundum carnem, erat
verc cx stirpe ct familia David crgo ei Jesus :
lege erui non ejus filius. Prob. ex historia cvangelica Lucas
:
ct cap. 2 sic narrat : Exivit cdictum a Cmsarc
Augusto ut describeretur universus orbis, et
ibant omnes ut profiterentur singuli in suam
civitatem, (id est,quae essct caput familiae.)
Ascendit autem et Joseph a Galilcea de civitate
Nazareth in Judceam in civitatem David, eo
quod esset de domo et familia David, ut profi-
teretur cum Maria desponsata sibi uxore prce-
gnante. Nondicit simpliciter Lucas, (quod bene
nota) Ascendit Joseph in civitatem David cum
:
Maria, quasi eam viae comitem tantum habuis-
set sed dicit: Ascendit in civitatem David ut
;
profiteretur cum Maria sibi desponsata uxore
prccg^iante. Professa est ergo Maria in civitate
David ergo erat de domo et familia David
: ;
Ibant enim omnes, ut profitere7itur si7iguli, in
alteri suam civitatem. Idem probatur ex genealogia
Christi per B. Virginem secundum Lucam, ut
vidcbimus art. seq.
Prob. 3° ex Evangelio, in quo Christus plu-
ries vocatur filius David, etiam ab iis qui ipsum
ex sola Virgine natum noverant sic Matth. \ :
fuisse ut Liber ge7ierationis Jesu Clwisti, filii David, filii
Abrahce. Sic angelus, Luc. 1 Dabit ei Domi-
:
7ius sedem David pat7is ejus, et reg^iabit in
domo Jacob in cetemu^n.
Si dicas etiam Josephum vocari a B. Virgine
renuntiasse dole7ites qucerebamus te, licet opinione tantum
esset ejus pater ergo similiter.
:
Resp. neg. conseq. Disparitas est quod, quam-
: vis Joseph non esset pater Jcsu, hoc sensu quod
ex ejus semine esset ortus, erat tamen ratio cur
vere vocaretur pater Jesu, quia scilicct erat
sponsus Matris ejus. Jure ergo dicebatur et
erat pater Jesu, nonratione copulae conjugalis,
sed ratione matrimonii inter ipsum et Matrem
Jesu contracti, etquia Jesus natus erat in fundo
ipsius, in eo scilicet corpore ad quod ratione
conjugii potestatem habebat. At si Jesus non
sit revera ex semine David, non est ratio cur
David dicatur pater ejus.
Prob. 4° ex Apostolo. Rom. 1 de Christo di-
cit Qui factus est ex semine David sccwidum
:
camem. 2 Timoth. 2 Mernor esto Dominum :
Jesum resurrexisse a mortuis ex semine David.
Esse vero ex tribu Juda et non ex tribu Levi,
:
est quod ex Juda ortus sit Dominus noster, in
esl; sed etiam probat dum addit ibid.; Si con-
 ;

DE GENEALOCTA CHRTSTT. iO

summatio per sacerdotium leviticum crat, Joseph ; Lucas ascendcndo Joseph usquo ad
a
quid adhuc necesse fuit secundum ordinem Adam et Deum. Inter utramque apparent
Melckisedech alium surgere saccrdotcm, et non quaedam dissonantiaeet contradfrtiones.
secundum Aaronl In primis Matthaeus dicit Josephum fuisse
Obj. 1°: Maria crat cognata Elizabeth de filium Jacob: JacobautemgenuitJosephvirum
filiabus Aaron crgo
: et ipsa erat de eadem Marice ; Lucas dicit fuisse filium Heli : Joseph
tribu et familia. 2 Quidam SS. Patres dicunt
3
cjui fuit Heli. Impossibilc est autem unum
Christum esse de genere sacerdotali, quod soli lilium habere duos patres. Ilinc
tribui Levi addictumerat. 3°Nathan, per quem 2° Avi et proavi in utraque genealogia sunt
Lucas deducit genealogiam Christi a Davide, diversi, exceptis Salathiele et Zorobabelc, qui
erat filius David adoptivus tantum, non natu- in utraque genealogia reperiuntur, cum hoc
ralis, scd Uria); aut certe erat propheta qui tamen discrimine quod Matthaeus assignet iUis
David de adulterio reprehendit hic autem : patrem Jechoniam dicens Jechonias genuit :

non eratde tribu Juda et familia David ergo. : Salathiel, Salathiel autem genuit Zorobabel
Rcsp. ad primum, Mariam fuisse cognatam Lucas vero assignet illis patrem Neri, dicens :

Elizabeth, non quod ipsa sicut Elizabeth esset Zorobabel qui fuit Salathicl, qui fuit Neri.
ex tribu Levi, sed quia vel aliquis avorum Denique 3° Matthaeus deducit genealogiam
Maria? duxerat aliquam ex tribu Levi, vel Christi ad Davidem per Salomoncm Lucas ;

e contraquia aliquis avorum Elizabeth duxerat
aliquam ex tribu Juda.
Ad sccundum:Eadem ratione
dixcrunt Christum essc de gcnere sacerdotali,
quia nempe aliquis ex proavis B. Virginis
duxerat uxorem ex filiabus Aaron nec enim
contradixcrunt Apostolo dicenti Rom. l:Mani-
per Nathanem alterum filium Davidis.
Ad conciliandas has apparentes dissonantias
quidam Patres duae sunt vise. Prima est Julii Africani tcrtio
sceculo, dicendo Matthacum dcscripsisse genea-
logiam carnalcm Josephi, Lucam, legalem.
; Pro cujus intelligentia observandum est
fuisse legem latam Deut. 25 Quando habi- :

festum est quod ex Juda ortus sit Dominus taverint fratrcs simul, et umis ex eis absque
nosier, in qua tribu nihil de sacerdotibus liberis mortuus fuerit, uxor defuncti non nu-

Moyses locutus est. bet alteri, sed accipict eam frater cjus, et su-
Ad tertium, neg. ant. pro utraque parte. Et scitabitsemen fratris sui, et primogenitum ex
1° Nathanem,per quem Lucas deducit genealo- ea filium nomine illius appellabit, ut non de-
giam Christi, essc verum et naturalem filium leatur nomen ejus in Israel.
David, constat ex Reg. 5, ubi dicitur
1 :
Hoec autem non intelligitur de fratribus
lex
Ilcec sunt nomina filiorum qui nati sunt David stricte, qui ex eodem patre et matre nati sunt,

in Jerusalem, Samna, et Sobab, et Nathan, et sed latiori sensu secundum phrasim solitam
Salomon. Idcm legitur 2 Paralip. 3. 2° Iste S. Scripturae de cognatis et propinquis, con-

Nathan filius David natus cst in Jerusalem, ut sequenter nec de habitantibus simul in eadem
patet ex textu c. Nathan autem prophela in domo, sed de viventibus simul eodem tem-
Gabbath, nec cujus sit tribus certo scitur, licet pore, ita ut to simul sit adverbium temporis,
quidam dixerint esse de tribu Levi. non Quomodo enim in eadem domo ha-
loci.
bitassent omnes cognati ? Neque etiam frater
ARTICULUS III. matrimonio junctus, cujus possessio jam erat
separata, poterat manere in eadem domo cum
de genealogia christi. aliis fratribus absque confusione familiarum.
Insuper utrumque patet ex historia Ruth 4,
Difficultas est in conciliandis tum inter se, viduoe Mahalonis cum enim actum est de
:

tum cum veteri Testamento binis Christi ge- jure illam ducendi, contcntio non fuit inter
nealogiis a Matthaeo et Luca descriptis, quam fratres Mahalonis, sed inter ejus cognatos et
duplici §§ resolvere conabimur. Unde sit propinquos, eamque obtmuit Booz, non fra-
ter Mahalonis habitans cum ipso, sed ejus

§ I. cognatus et propinquus.
Itaque secundum hanc legem, quae dice-
ConciUantur inter se bince Christi genealogice. batur Leviratus^ quia levir idem est ac mariti
frater, Heli absque liberis defuncto, Jacob,
MiUlnus, cap. genealogiam de-
1, Christi sive fuerit fratcr ejus uterinus, ut quidam vo-
sciibit descendendo ab Abraham usque ad lunt, sive cognatus tantum, duxit ejus viduam
20 DISSERTATIO II. ART. III;

cx qua genuit loseph. Erat crgo Joseph filius sui nobilitatem, sive ut simpliciter rem doce-
oaturalia Jacob, et Qlius iegalis Hcli unde : rcnt, veraci utique scrmonc nobis haec tradi»
doo mirum si in utraquc genealogia rccen- derunt. » Huncque sccuti sunt plures ex an-
Beantnr diversi avi et proavi, quousque per- tiquis Patribus, Euseb. 1. 1 Ilist. cap. 7, S.
vciituiii sit ad Gommunem stipitcm, scilicct Hieron. ad cap. 1 Matth., Nazianz. in carmine

Davidcm. deChristi Genealogia, S. Ambros. I. 3 in Luc.

Quantum ad Salathielcm et Zorobabclem c. i, S. Aug. loco ciL, licet de eo antea dubita-

qui in utraquc genealogia reperiuntur, di- verit, S. Th. hic q. 31, a. 3, ad 2.

cendum cst quod Salathiel crat filius naturalis Alter conciliationis modus qui pluribus et
seu carnalis Jechoniay, gener vcro Ncri, ct hoc etiam nobis arridet, est ut dicamus Matthaeum
sensu ejus filius, quia filiam unicam Ncri du- texcrc genealogiam Christi per progenitores
\erat. Iste Salathiel genuit Zorobabel descen- naturales Joseph, Lucam vcro per progenitores
dentem a Davide per Salomonem ex parte naturalcs B. Virginis, ut is qui vocatur in
patris, pcr Nathan cx parte matris. Zoro-
et Evangelio Heli, sit Eliachim vel Joachim, pater
babel genuit Abiud qui ponitur in genealogia B. Virginis, socer Josephi; adeoque istorum
Matthaei, et Rezas qui ponitur in genealogia verborum quibus Lucas incipit suam genea-
Lucae. logiam, Jesus ut putabatur, filius Joseph, qui
Obj.l : Si Joscph esset filius lcgalis Heli, dc- fuit Heli, duplex est sensus primus, ut Joseph :

buissetejus nomine vocari Heli et non Joseph, sit filius Heli, non natura, sed jure matri-
juxta ho3c verba legis Leviratus Et primo- : monii, quia est ejus gener, suse filiae B. Vir-
gcnitum ex ca fdium nominc illius appellabit ginis sponsus; altcr, ut xo qui fuit non refe-
ut non deleatur nomen ejus ex Israel: ergo. 2° ratur ad Joscph, sed ad Jesum, sicscilicet:
Si Joseph fuerit filius Heli lcgalis tantum, Erat Jesus incipiens annorum quasi triginta
idcm diccndum erit de omnibus nominatis in (ut putabatur filius Joseph) qui tamen fuit
genealogia Lucae sic Isaac erit filius legalis
: Heli, et ideo Heli nepos. Et hinc illa diversitas
Abrahae, Jacob Isaaci, et sic de caeteris fal- : progenitorum in utraque genealogia, donec ad
sum consequens ergo. Prob. sequela. De om-
: communem stipitem, scilicet Davidem, regres-
nibus dicitur eodem modo ac de Joseph Qui : si, in unam postea coaluerint genealogiam.
fuit Mathat, qui fuit Jacob, qui fuit Isaac, qui At dices 4°: Pater B. Virginis vocatur Joa-
fuit Abraha?n, etc. Ergo. chim, non Heli. 2° Secundum genealogiam
Resp. ad 1, neg. sequelam, quia sensus Lucae hoc modo explicatam Christus non est
legis nou est quod filius ex secundo matri- ortus ex David per Salomonem, sed per Na-
monio natus debeat prioris mariti nomine than atqui ex 2 Reg. 7, debuit nasci ex David
:

appellari non enim natus ex secundo matri-

; per Salomonem ergo. :

monio Ruth cum Rooz vocatus est nomine Resp. ad primum Dixi superius parentes B.
:

prioris mariti Chelion, sed Obed. Sensus est Virginis equidem coli ab Ecclesia sub nomini-
igitur quod filius, ex secundo matrimonio na- bus Joachim et Annse, sed utrum haec sint no-
tus, habebitur ac reputabitur filius prioris mina propria, an ratione mysticae significa-
mariti atque haeres illius constituetur, ut non tionis, quod Joachim significet prceparationem
pereat ejus memoria ex Israel. « Ad hoc valet, Domini, et Anna gratiam, non constare. Insu-
inquit S. Aug., lib. 2 Retract. c. 42, ut ejus per fuit forte Joachim binomius, ut in pluribus
filius diceretur, non ut hoc, quod ille vocare- contingit.
tur. )> Ad secundum Solutio patet ex his quae su-
:

Ad secundun, neg. sequelam. Ad prob. perius dixi, Salathielem scilicet qui ponitur in
dist. ant. Dicitur eodem modo quoad aliquid, genealogia Luca3 ut filius scu gener Neri, fuisse
conc. ;
quoad omnia, neg. In hoc ergo est filium carnalem Jechoniae, qui descendit ex
paritas quod Joseph habeatur filius et haeres Davide per Salomonem.
Heli, sicut caeteri nominati respectu eorum Si petas cur Matthasus descripserit genealo-
quorum dicuntur at est disparitas quod Jo-: giam Joseph, et Lucas genealogiam Mariae,
scph id haberet cx privilegio legis, caeteri ex rcsponsio in promptu est; quia Matthajus scri-
natura et carnali generatione. bens Judaeis voluit illorum morem sequi: mos
Porro hunc conciliationis modum a Christi autem Judaeorum erat non mulierum, sed
cognatis se acccpisse scribit Julianus Afri- virorum genealogias texere, ut testatur S. Hie-
canus, cpist. ad Aristidem « Gognati, inquit, : ron. super Matth. 1, S. Ambros., 1. 3 in
c.

Salvatoris nostri, sive ad ostendendam generis Luc, S. Aug. contra Faustum, 1. 3, c. 2. Lucas
 DE GENEALOGTA CHRISTI. 51

vcro scribebat Thcophilo Antiocheno apud quia cst vitium sivc amanuensium, sive typo-
guem nulla erat necessitas sequcndi morcm graphorum, sive teincre emendantiuixi, non
iuaa3oruin m texendis genealogiis usitatum. sacrorum Scriptorum; tum quiaest quid lcvis
momcnti, ex quo non est natus seuui error
§ II. perniciosus contra fidem aut mores authen- :

ticitas enim vulgatse editionis in lioc sita cst,

Conciliantur bince Christi genealogice cum juxta communiorem sententiam, quod nihil
veteri Testamento. contineat fidei aut bonis moribus repugnans,
ex quo perniciosus error natus sit sequi, ut
Conciliatis inter se binis Christi gcnealogiis, late diximus in tract. de Regulis fidei, diss. 1,
restant coneiliandae cum veteri Testamento, a. 6.

quocum videntur etiam habere quasdam dis- Ex qua vero partestetmendum, disscntiunt
sonantias. interpretes. Quidam volunt esse in veteri Te-
Prima dissonantia est quod Matthaeus scri- stamento, quia septuaginta interpretcs intcrsc-
bat: Joram genuit Osiam, cum tamen 4 Reg. runt Cainan inter Arphaxad et Sale, sicut Lucas
c. 8 et 11 legatur: Joram genuit Ochosiam, in sua genealogia sicenim habent: Arphaxad
;

Ochosias genuit Joas, Joas genuit Amasiam, 35 annorum genuit Cainan Cainam 30 anno-
:

Amasias genuit Osiam. rum genuit Sale. Atque ita censent Euscb.,
Resp. sensum Matthaei esse Joram genuisse Ambros., Aug., Lippomanus, Canus, Toletus,
Osiam mediate, scilicet mediantibus tribus Bellarm. et alii plures. Alii volunt mcndum
quo sensu Isaias 51 dixit: At-
reccnsitis 4 Reg., stare ex parte genealogiae Lucae; tum quia fa-
tendite ad Abraham patrem vestrum et ad Sa- cilius est mendum uno loco quam
irrepere in
ram quce genuitvos. Ideo autem Matthaeus hos in quatuor locis in veteri autem Testamento
:

tres omisit, quia erant ex progenie Achabi, quater omittitur Cainam inter Arphaxad ct
( Joram enim genuit Ochosiam ex Athalia filia Sale, in novo semel tantum inseritur tum ;

Achabi ) cui progeniei Achabi Deus maledi-
xerat 3 Reg. 21. Nec obstat quod Evangelista
nominaverit Osiam et sequentes, qui erant
ctiam ex posteris Achabi quia maledictio Dei
;
ob pcccata parentum, non ex-
lata contra filios
tenditur ultra tertiam et quartam genera-
tionem, Exod. 20.
Secunda dissonantia. Lucas in sua genealogia
scribit Arphaxacl genuisse Cainan, Cainan ge-
nuisse Sale Sale qui fuit Cainan, qui fuit
: Tertia dissonantia. Matthaeus scribit Josias
quia textus hebraicus Genesis et Paralipome-
non, item versio Chaldaica et Samaritana simi-
liter omittunt Cainan. Et quamvis hodierna
versio septuaginta interpretum habeat Cainan,
verisimile est esse interpolatam, siquidem Ju-
ius Africanus, Irenaeus, Origenes et Epipha-
nius, qui ilia utebantur in genealogia patriar-
charum omittant Cainan. Ita Serrius et valde
probabiliter.
:

Arphaxad: attamen in veteri Testamento, Gen. genuit Jechoniam et fratrcs ejus in transmigra-
c. 10, v. 24, cap. 11, v. 12 et 13, et 1 Paralip. tione Babylonis Et tamen ex 4 Regum c. 24
.

c. 1, v. 18, legitur Arphaxad, omisso Cainan, et 25, et 1 Paralip. 3, notum

genuisseSale. Neque reponi potest, quodmodo
dicebam de Joram respectu Osiae, scilicet Ar-
phaxad gcnuisse Sale mediate, mediante nem-
pe Cainan, quia c. 11 Gen. cit. dicitur: Ar-
phaxadvixit triginta quinque annis et genuit
Sale. Porro si genuisset immediate Cainanet
eo mediantc Salc, non tantum fuisset triginta
quinque annorum quando genuisset Sale, sed
plurium, sciiicet eorum quos Cainan nume-
rabat, quando genuit Sale. Et, quod obser-
vandum est, haec antiiogia reperitur in vulgata
Josiam non ge-
est
nuisse Jechoniam, sed Eliachn scu Joakim,
nequeipsum et fratres, scilicet Johanan qui
obiit ante patrem, Joachas dictum Sellum, et
Mathaniam dictum Sedeciam, gcnuisse in
transmigratione Babylonis, cum ante iliam
occisusfueritaPharaoneinMaggeddo,4Reg.23.
Respondent quidam Josiam genuisse Jecho-
niam, non immediate, sed mediate, mediante
scilicet Joakimo; sed hoc non solvit nodum;
dicit enim Matthaeus Josiam genuisse Jecho-
niam Jechonias autem fiiius
et fratres ejus ;

editione; unde ejus authenticitas non magis Joakimi non habuit fratres, sed unum tantum
favetuni quam alteri loco. nomine Sedeciam, 1 Paralip. 3, v. 10.
Resp. oscitantia vel amanuensium, vel typo- Quapropter dicendum est cum aliis, hunc
graphorum, vd temere emendantium irrep- Joakim seu Eliacim quem genuit Josias, esse
tisse mendurn in aitcrutrotextu. Neque tamen ipsum Jechoniam quem noininat Mattbaeus, eo
id officit authenticitati vulgatae editionis; tum quod etiain hoc ilii nomen esset, cujus fratres,
 ; :;

DISSERTATIO II. ART. IV.

ut jam notavi, erant Johanan, Joachas, alias ARTICULUS IV.

SeUum, et Mathanias. alias Sedecias. Isteautem

loakion seu lechonias genuit filium suinomi- DE MODO ET ORDINE CONCEPTIONIS CHRISTI WBC
rns dictum Jechoniam et Joaehim, item et Se- NON DE PERFECTIONE PROLIS CONCEPTiE,
deeiam alterum, i Paraiip. 3, v. 16.. Contigit
autem e\ scriptorum vitio, Jechoniam non Petes 1° utrum conceptio Cliristi facta sit

faissebisrepeutum,seuhunc secundum Jecho- in instanti?

niain esse omissum ut iilium primi Jcchonia3 Resp. Conceptio Christi quantum ad forma-
in genealogia Matthaei,quae ideosic intelligenda tionem corporis, in qua principaliter consistit
est : Josias genuit Jechoniam seu Joakim et conceptio, factacst in instanti. *

fratres ejus in transmigratione Babylonis ; Je- Agens infinitoe virtutis potest in

Prob. 1°

chonias autem seu Joakim gcnuit Jechoniam instantimateriam disponere ad debitam for-
seu loachim, et post transmigrationem Baby- mam 2 tanto enim agens potest citius ma-
;

lonis iste secundus Jechonias genuit Salathiel. teriam disponere, quanto majoris est virtutis :

Quantuinad id quodMattlucus dicit: ln Irans- atqui agens per quem formatum est corpus
migratlone Babylonis, intelligitur imminente Christi, nempe Spiritus Sanctus, est infinitoo
transmrgratione seu circa tempus transmigra- virtutis : ergo.
tionis; vel, ut alii dicunt, xo in transmigratione 2° Si ante formationem perfectam corporis
non referlur ad genuit, sed ad fratres ejas, ita praecessisset tempore corpus imperfecte con-
ut sensus sit, genuit Jechoniam et fratres ejus ceptum, illud non assumpsisset Filius Dei
qui fuerunt in transmigratione Babylonis. non enim debuit assumere aliquid imper-
Caetera) apparentes antilogise. 1° MatthaBiis fectum, et sic tota conceptio non terminaretur
scribit Et post transmigrationem Babylonis
: ad ipsum,, nec simpliciter et integre dici
Jechonias genuit Salathiel, quem tamen Je- posset Filius Dei conceptus, quod tamen con-
choniam Jeremias c. 22 scribit virum sterilem. fitemur in Symbolo Apostolorum.
2° Salathiel 2 Paralip. 35 dicitur genitus in Dices Motus localis intercessit in conce-
:

transmigratione, non post transmigrationem ptione Christi,, scilicet transmissio purissimi

Babylonis. 3° Matthaeus dicit Salathiel genuit : sanguinis in locum naturalem generationis,
Zorobabel, et tamen 1 Paralip. 3 Zorobabel ejus coagulatio, condensatio et configuratio ;

dicitur filius Phadaiae. ad ha3C enim omnia requiritur motus localis :

Resp. adprimum, Jechoniam dici a Jeremia atqui motus localis non fit in instanti, cum de
virum sterilem, non absolute et physice, ejus ratione sit quod partes successive su-
cum constet, 1 Paralip. 3, multos habuisse bintrent locum : ergo.
filios ; sed sterilem secundum quid et mora- Resp. quae assignantur in majori non con-
liter, quia nullurn habuit filium qui illi succe- stituere essentiam conceptionis, 3 quse, ut dixi,
deret in regia dignitate. Ita aperte se explicat consistit principaliter in formatione corporis,
propheta : Scribe, inquit, virum sterilem, qui sed esse praeambula ad illam. Igitur sanguine
in diebus suis non prosperabitur ; nec enim citissime condensato et configu-
coagulato,
eritde semine ejus vir qui sedeat super solium rato, in instanti corpus formatur.
David. Petes 2° utrum corpus Christi animatum
Ad secundum : Matthseus intelligit post fuerit inprimo instanti suse conceptionis ?
actum transmigrationis 4 autem Paralip. 3,: Resp. affirmative ; 4 quia ut conceptio filio
intelligitur tempus commorationis in Baby- Dei attribuatur, terminative scilicet, sicut
lone, quod duravit septuaginta annis, quo confitemur in Symbolo, ut jam dictum est,
temporc Jechonias genuit Salathiel. necesse est ut ipsum corpus Christi a Verbo
Ad tertium : Quidam dicunt Salathielem et fuerit assumptum, quando concipiebatur
Phadaiam esse eumdem, qui fuit binomius atqui non assumpsit corpus nisi animatum,
sed id vide.tur contrarium S. Scripturae, 1 Pa- ut probavimvs in tract. de Incarnat., dissert.
ralip. 3, ubi Salathiel et Phadaia ponuntur ut 7, a. 2, ad q. 6 D. Th. Ergo.
duo fiiii distincti Jechonia) Filii Jechonice : Petes 3° utrum corpus Christi in primo
fuerimt, Asir, Salalhiel, Melchiram, Phadaia, instanti sua) conceptionis fuerit a Verbo assum-
etc. Unde verius videtur Zorobabelem, filium ptum ?
Phadaiae, esse diversum a Zorobabele filio Resp. affirmative 5
: jam patet ex praecedenti
Salathielis. i Ibid. q.. 33. a. 1. o. 2 Ibid. 3 ibid. * Ibid. a. 2, o.
8 Ibid. a. 3. o.
 DE PEKEGRINATIONE B, VIRGINIS, ETC. 21

resp. Itcm quia si caro Christi fuisset conccpta disccssisset a Maria, i|>sa abierit curo festina-
antequam a Verbo, liabuisset
susciperetur tione in provinciam Judae visura cognatam
hypostasim praeter hypostasim Verbi, quod est suam Elizabeth. Quod non debet iatelligifa-
contra rationem Incarnationis secundum ,
ctum ipsa die discessus angeli quamvis enim ;

quam ponimus Verbum Dei esse unitum liu- dieatur iter confecisse cuin festinatione, non
manae naturae omnibus partibus ejus in
et diciturtaraensuscepissecumfestinationejquin
unitate hypostasis. Nec fuit conveniens quod potius contrarium innuitur, duni dicitur Et :

hypostasim praeexistentem humanac naturae, discessit ab illa anqelus ; exurcjcns autcm

vel alicujus partis ejus, Verbum Dei sua as- Maria in dicbus illis abiit in rnonlana cum
sumptione destrueret non ; enim venit de- festinatione \ quac loquendi formula: indiebus
gtrnere humanitatem, sed perficere. Et ideo illis, significat non ipsa die, qua discessit an-

contra fidem est dicere quod caro Christi prius gelus, iter fuisse susccptum, sed circa id tem-
fucrit concepta ct poslmodum assumpta a pus et paucis post diebus.
Verbo unde S. Aug. lib. de Fide ad Petritm,
; Circa hanc peregrinationem tria quaeruntur:
cap. 18, dicit: « Firmissime tenc et nullatenus primum, qua de causa B. Virgo illam susce-
dubites carnem Christi non fuisse conceptam perit; secundum, utrum Joseph illam comi-
in utero Virginis, priusquam susciperetur a tatus fuerit; tertium, utrum exultatio seu
Verbo. » motus S. Joannis in utero matris fuerit natu-
Petes 4° utrum Christus in primo instanti ralisetcorporistantum,utcontingitaliuuando
suae conceptionis habuerit plenitudinem gra- naturaliter in infantibus adhuc in utero, an
tiee sanctificantis? supernaturalis et animi; ex quibus resolutis
Resp. affirmative *; quia abundantia gratiae quaedam deducemus. Itaque
coroilaria
sanctilicantis animam Christi derivatur ex ipsa Dico B. Virgo hanc peregrinationem non
1° :

Verbi unione, qure in primo instanti suae con- susccpit ut exploraret veritatem dictorum ab
ceptionis facta est, ut modo dicebamus ergo. : angelo, aut ut certior de ea fieret, ut quidam
Confer dissert. 8 de Incarnat. art. 1, ad q. 7 minus digne senserunt ; omnimodam enim
D. Th. fidem dictis angeli praebuit, dum dixit : Ecce
Petes 5° utrum Christus in primo instanti ancilla Domini, etc, et de firmitate fidei
suaeconceptionishabueritusumlibcriarbitrii? laudatur ab Elizabeth : Beata quce crcdidisti,
Resp. affirmative 2 quia Christus in primo
;
quoniam perficientur ea, quce dictasunt libi ab
instanti suae conceptionis habuit spiritualem angelo. Neque dicas non dubitassede sua, sed
perfectionem, ut patet ex dictis atqui per- : de Elizabeth irnpraegnatione; quac eniramajus
fectio ultima non consistit in potentia scu et diflicilius credit, de minori et faciliori non

habitu, sed in operatione ergo Christus habuit : dubitat.

in primo instanti suae conceptionis illam ope- Suscepitergo hanc peregrinationemB. Virgo
rationem spiritualem, qiue potest in iiistanti exspecialiinstinctu Spiritus Sancti, qui ea me-
haberi, qualis estopcratio intcllectus ct volun- diante volebat replere sua gratia Elizabeth et
tatis,in qua consistit usus liberi arbitrii. Joannem in ejus utero ac utrique rcvelare
,

Petes 6° utrum Christus in primo instanti mysterium Incarnationis, quamvis istos fines
suae conceptionis merucrit ? fortetunc ignoraret B. Virgo, sed solo animo
3
Resp. affirmative . Vide dia&fft. 19 de In- obediendi divino instinctui hoc iter susceperit.
carnat. art. 1, concl. 2. Dico 2°: S. «fcseph nonest comitatus B. Vir-
Petes 7° utrum
Christus fuerit comprehensor ginem hoc itinere.
in
in primo instanti suce conceptionis ? Prob. Joseph post reditum B. Virginis igno-
Resp. affirmative 4 . Vide dissert. 10 de rabat adhus mysterium divinae ejus fcecundi-
Iucarnat. art. 1, concl. 2. tatis, et ideo videns ejus uterum intumescen-
tem, volebat illam dimittere atqui illud probe
:

ARTICULUS V. novisset, si comes viae prodigia quae patrata

sunt in domo
Zachariae vidisset, et audivisse.t
»B peregrinatioine c. virginis in montana Elizabeth exclamantem Benedicta tu inter
:

jud^ ad visitandam cognatam suam mulieres, et bcncdictus fructus ventris tui : et

elisabeth. untle Iioc mihi, ut veniat Matcr Domini ad me?

Ergo.
Lucas, Cttp. 1 , narrat quod postquam angelus ,
Vel igitur B. Virgo sola perfecit hanc pere-
i 0. 34. a. ]. o. 2 ib. a. 2, o. 3 ib. a 3. o.
.
* ib. a.
4, a. grinationem propter secretum mysterii, vel
21 dissi:ktatio iii. art. i.

sociam adhibuit gravcm aliquam matroiiam, rcplctus Spiriiu Sancto replevit ct lnatrem; »ct
prout homstas postulare videbatur. S. Aug. olim 57 ad Dardanum, nunc IS7:
epist.
Quffi sil autem illa civitas Judre ad quam « Joannes, inquit, nondumin hancedituslu-
accessit B. Virgosalutatura Elisabeth, noncerto ccm, tamen exultavit in gaudio, quod utique,
scitur, cum S. Scriptura dicat duntaxat cam nisi opcrationc Spiritus Sancti, fieri possu
rvisse in cmtatem Judac. Verisimile est tamen quis credat. »

fuisse Cariatharbc, quaj Ilebron, scu Chebron Ex his coliii>os 1° usum rationis tunc accclc-
dicta est; quiacivitas, in qua habitabat Zacha- ratum fuissciu Joannc qualc cnim gaudium ;

rias saccrdos, crat monte

sacerdotalis ct in absquc usu rationis illi esse potuissct ?
Juda; nulla antem alia civitas in montc Juda An autcm fucrit instantancus,
an continua-
liiit sacerdotalis quam Hcbron. Haec autcm tus, non ita constat.Fuissoeontinuaiumsaltem
distal a Nazareth viginti scx Icucis circitcr. quoad intelligcntiam mystcriorumtraduntOri-
Dico 3° :Exul tatio scu motus Joannis in u tero gcncs et S. Ambrosius, primus hom. 9 in Luc.,
matris fuit supernaturalis, ct non corporis tan- secunduslib. 2 in Luc, ubi scribunt Mariam
tum, scd etiam animi. mansissc trcs menscs apud Elizabeth, ut ex
Prob. 1° c\ pnedictionc angeli ad Zachariam, cjuspra?sontiaproficeretJoannes; nulius autem
Luc. 1, v. 15: Spiritu Sancto replebitur adhuc profectus absque usu rationis. Item Orig. liom.
ex utcro rnatris suce : quod non alio temporc 10 in Luc. et S. Ambros., loco cit., dicunt Joan-
Qngi potcst completum, quamcum ad advcn- nem recens natum intcllcxissc cauticum Za-
tum Domini exultavit in utcro matris. chariae: « Potuit, inqui^ S. Ambros., vocem
2° Ex Exul-
his vcrbis Elizabeth. ibid., v. 24: patris natus audire, qui Maria) salutationem
tavit in gaudio infans in utero meo: non uti- antequam nasceretur auciivit. »
quc in gaudio malris, ut quidam fingunt, sed Coliiges 2° fuisse sanctiiicatum in utcro, cum
in gaudio suo, ut aperte innuit Lucas bis ibi fucrit replctus Spiritu Sancto, sicque mun-
vcrbis ibid.: Ut audivit salutationem Marim datum a pcccato originali, quocum subsistere
Elizabethj ixultavit infans in utero ejus, et non potest sanctificatio. Ncc obstat quod nemo
repleta estSpirilu Sancto Elizabeth.^u\)cr([\ix possit rcnasci, nisi priusfucrit natus; id nam-
vcrba S. Ambros. lib. 2 in Luc, dicit : « Exul- que vcrum est duntaxat de gcncratione com-
tavit infans ct rcpleta cst mater, non prius muni, quae fit pcr baptismum, non dc regene-
rc))lcta matcr quam fiiius, scd cum filius esset ratione qua? fit miraculose occulta Dei viriute.

DISSERTATIO III.

l>e IVativitate diiristl*

D. Th. q. 25.

ARTICULUS I. possit et dcbcat dici mater Dei; quintum,

utrum pepcrerit sine dolorc.
Dn NATIVITATE CHRISTI SECUNDUM SE CONSIDERATA. Dico 1°: Tribuendae sunt Cbristo duae nativi-
tatcs; 1 quia nativitas et omnis generatio com-

Plura hicoccurrunt cxj)cndcnda: primurn, paratur ad naturam sicut motus ad tcrminum,

utrum tribuendcc sintCbristo dua3 nativitates; et motus diversificatur secundum diversitatem
secundum, utrum paritcr tribucndae sint duae tcrminorurn: atqui in Cbristo sunt ^uae
filiationes- tertium, utrum B. Virgo sit vera naturae, divina sciiicet et bumana : ergo ilh
ct naturalis mater Christi; quartum, utrum 1
Q.35. a. 2 % o*
 :

DE NATIVITATE CHRISTT, ETC. 2"

tribucirdae suntduac nativitates, una quaacter- ossarium, 1

sed tanquaro quid utile tantum
naliicr natus cst cx Patre, altcra qua tcmpo- ct utmelius ac perfectius fiat conceptio, quod
raliter natus cst cx Matre. Atque ita canit i Deo potuit suppleri per virtutcm Spiritus
Ecclesia in Symbolo S. Athanasii: Deus est ex Sancti absque detrimento maternitatis iuB.
substantia Patris ante scecula c/cnitus; et homo Virgine. Unde, Joan. 2, vocatur Mater Jcsu^ :

est ex substantia Matris in sceculo natus. Sicque Luc. 4: Mater Domini, ct sic alibi.
definivit quinta synodus, can. 2, liis vcrbis Dico A°: B. Virgo vere et proprie potcst et
« Si quis non confitctur Dci Verbi csse duas debet dici Matcr Dci. *
nativitates, etc, anathema sit. » Est de fide decisa in conc. Ephcsino contra
Hinc infercs Christum posse dici bis natum. Nestorium; deinde in conc. Chalcedon., act. 8,
Neque refert quod prima nativita* non fucrit et in aliis.
interrupta, ncque quod secunda non sit ejus- Prob. Ex eo mulier dicitur mater alicujus
dem spccici cum prima: nam proverbium bis quod eum conccperit et genuerit 8 atqui B. :

non rcquirit interruptionem temporis: undc Virgo verum Deum concepit ct gcnuit ergo. :

qui ab uno episcopatu transit in alium, dicitur Prob. min. 1° Juxta S. Script., Christus cst
bis episcopus, etiamsi nulla fuerit interruptio. Deus ex B. Virgine conceptus et genitus, Luc.
Item bcatus qui rem intelligit visione beatifica i : Quod ex te nascetur, vocabitur (id cst, vere
ct cognitionc naturali, dicitur bis intelligere, erit et celebrabitur) Filius Dei. Et paulo ante
quamvis nulla sit intellectionis interruptio. angelus nuntiat Mariae quod is quem concipiet
Neque etiam proverbium bis requirit actus et pariet, vocabitur Altissimi Filius : crgo.
ejusdem omnino speciei, sed sufficiunt duo Prob. 2° ead. min. Concipi et generari tribuitur
actus qui in aliqua communi ratione analoga personae et ad eam terminatur non enini di- ;

conveniunt unde quamvis ge.neratio et resur-

: cimus naturam concipi aut nasci, sed pcr-
rectio differant, attamen homo resurgens sonam atqui in Christo est unica persona,
:

dicitur bis productus. eaque divina, ad quam in primo instanti con-

Dico 2° Sunt in Christo duae filiationes,
: ceptionis assumpta est natura humana in
sicut suntduaB nativitates, ! una aeterna, altera utero Virginis ergo B. Virgo vcre concepit et
;

temporalis, cum hoc discrimine quod relatio genuit personam divinam seu Deum, niini-
filiationis temporalis in Christo non sit realis, rum in natura humana.
sed rationis tantum. Quod Obj. Actio B. Virginis terminata est ad na-
Prob. Subjectum inhaesionis fiiiationis non turam humanam priusquam assumeretur a
est natura sola, 2 sed totum compositum cx Verbo prius enim est esse quam uniri ergo
;
:

natura et subsistentia, seu suppositum et non potest dici mater Dei nisi improprie, id
pcrsona;non eniin dicimus quod natura sit est, mater illius qui postea factus cst Deus.

filia, sed quod subsistens sit filius: atqui in Resp. dist. ant. Actio B. Virginis terminata
Christo cst unicum suppositum, idque divi- estad humanam naturam priusquam uniretur
num, quod non potest esse subjectum inhae- Verbo, prioritate naiurae, conc; prioritatetem-
sionis accidentis realis : ergo. poris, neg. In eodem enim instanti reali con-
Neque tamen id obstat quin Christus sit ceptionis in utero B. Virginis, Verbum univil
yerus et realis filius B. quia ad hoc
Virginis, sibi hypostatice humanitatem ex B. Virgine
sufilcit relatio realis inMatrc ad ipsum; sicut assumptam, sicquc fuit illius conceptionis ei
licet non sit relatio realis Domini in Deo, sed generationis terminus. Quapropter non esl
rationis tantum, est tamen vere et realiter improprie mater Dei, sivc ad sensum Nestorii 5

Dominus ex reali relatione subjectionis crea- eo quod genucrit hominem in quo postea
turarum ad ipsum. Deus per gratiam habitaret ut in tcmplo, sive
Dico 3°: B. Virgo estvera et realis mater eo sensu quo mulier dicitur mater episcopi,
Christi; 3 quia totum praestitit in conceptione quia genuit eum qui postea episcopus factus
Christi quod solent praestare aliae matres, est; sed vere et proprie quatenus cjus actio
subministravit scilicet materiam aptam con- gcnerativa terminata est ad pcrsonam di-
eeptui, utdixi supra. vinam.
Si dicas in ca non fuisse resolutionem Inst.: Divinitas non est assumpta cx B. Vir-
scminis foeminei, sicut hi aliis matribus, gine ergo non cst mater Dei.
:

Resp. rcsolutionem scminis fceminei non Resp. neg. conseq. Ut cnim mulier sit ef
requiri ad conceptionem tanquam quid ne- dicatur mater alicujus, non cst nccesse ui ex
2 Ibidem, 3
1
Jbidem, a, 5, o, 2 ll)id. 3 Ibidem, a. 3, o.
1
Ibidem, ad 3. a. 4. o. Ibid.
 :

2r > DTSSERTATIO III. AttT. I.

totum quod est in composito, sed

tnferat lib. o conlra Haereses, atque sic canit Ecclesia t

Bnillcil quod c\ ea assumatur corpus, ut patet Enixa estpuerpera.

ni homine cujus anima non est ex matre, quae Hinc inferes imllain illic fuisse obstetriaei»
tamen dicitur mater hominis; in Christo quic parienti opem ferret : «Nuiia ibiobstetrix,
lutem corpus estassumptumex B. Virgine. inquit S. Hieron. cit., nulla muliercularum se-
(Jrgebis : B. Vkgo nec nec dici potest
est dulitas intercessit paimis involvit in-
: ipsa
mater Verbi divini : ergonecFilii Dei. fantem, ipsa et mater et obstetrix fuit. » Hinc
Resp. omisso antecedente, neg. conseq. Di- ridendi sunt pictores qui Virgini parienti ob-
sparitas esi quod to Verbum formaliter signi- stetricem aifingunt, et ei decumbenti ac quasi
Bcei terminum generationis aeternse per di- infirmae siibsidia praibentem.
vinum intellectum at to Filius significat : Utrum vero fuerint sordes in hoc puerperio,
indifferenter terminum generationis sive sicut in aliis puerperiis, negare videntur plu-
aeternae sive temporalis. Omisi ant., quia res SS. Patres. Aug., orat. &e$Hceresibus } c.
muUi promiscue et sine scrupulo vocant B. 5, ubi loquens contra Manichaeum, qui nolebat
Virginem matrem Verbi sicut matrem Dei ; et Filium Dei dici filium hominis, a quo ipsum
sensu catholico, intelligendo scilicet materia- inter alia deterrebant humanae nativitatis sor-
liter, quod sit mater illius qui est Verbum des, dicit Stulte, unde sordes in virgine
: «

Patris. matre, ubi non est concubitus cum homine

Insistes : Mater debet esse consubstantialis patre ? Unde sordes in ea, qiue nec conci-
suo iilio : atqui B. Virgo non est consubstan- piendo libidincm, ncc pariendo perpessa 'est
tialis Cbristo : ergo. laborem? Unde sordes in domo, ad quam
Resp. maj. Mater debet esse consub-
dist. nullus habitator accessit ? » S. Fulg., serm. de
stantialis filio ex parte, conc. maj.jextoto; Laudibus B. Virginis, loquens de concep.
neg. maj. Ad cujus sensum distincta min. neg. Christi : « 0, inquit, conjunctio sine sordibus
conseq. Hujus quidem rei exemplum non ha- facta! Hoc spiendore concipitur Dei Filius, hac
bemus in natura ; quia mysterium est singu- munditia generatur.» Bern. serm. ZdePurif.
Iare, et si exemplo constaret, singulare non inducit B. Virginem sic loquentem: « Quid
foret, ut ait S. Aug., ep. 2 ad Volusian. mihi opus purificatione ? Nihil in hoc
Inferes Ergo B. Virgo poterit dici causa
: conceptu, nihil in partu impurum, nihil illi-

Dei, quod non admittitur. citum, niliil purgandum Quid in melega-

Resp. neg. causa magis latc
illat., quia to lis purificet observatio, qua) purissima facta
patet quam to mater : esse enim causa signi- sum immaculato? » Si dicas ibi
in ipso partu
iicat generalem causalitatem totius illius re- immunditia legali, ve-
agi de purificatione ab
spectu cujus dicitur esse autem mater signi- ; rum est sed immunditia legalis oriebatur ex
;

ficat peculiarem modum causalitatis, seilicet immunditia naturali puerperarum. Pro ea-
per generationem. dem sententia citantur Epiphan. 1. 3 cont.
Dico 5° B. Virgo peperit absque dolore. *
: Haares. circa finem ; Ildephonsus, 1. de per-
Quia dolor parientis causatur ex apertione petua Virg. ; deniquc S. Hieron. c. 4 cont.
meatuum per quos proles egreditur Christus ; HelvicL, ubi dicit : « Polluatur cruore puer-
autem, ut dixi supra, egressus est ex utero pera, obstetrices suscipiant parvulum va-
clauso Matris. Deinde decebat ut quse sine libi- gientem, maritus lassam teneat uxorem sic :

dine conceperat, sine dolore pareret ; adeoque incipiant nuptise, ne Evangelista mentitus sit
nervi umbilicaris, quo foetus utero matris sed absit ut hoc de Matre Salvatoris et viro
coh&ret, sectio, absque sensu matris Deo ope- justo sit existimandum. » Unde quod objicitur
rante facta creditur. ex eodem S. 9 ejusd. iib., dictum
Hieron., c.

Neque tantum sine dolore, *sed cum ingenti est per transitionem, quasi diceret Esto ita :

jucunditale et laeti tia peperit B. Virgo, juxta sit, non ideo erubesceremus, qui crucem igno-

illud Is.35: Germinans germinabit sicut liiium, miniosam sustinuisse confitemur.

et exultabit lcetabunda et laudans. Non desunt tamen theoiogi et interpretes,
Attamen ut servetur partus proprietaS; di Tostatus, Christianus Lupus, Serrius, qui con»
cendum est quod B. Virgo actione et impulsu trarium opinentur, hoc nixi fundamento,
quodam emiserit fcetum per partes genitales, quod, cum Christus per omnia nobis similis
absque tamen violentia et labore. Ita censent factus sit, atque humanae naturae sordes et
S. Hieron. contra Helvid. cap. 9,ct S. Epiphan. contumelias toto dccursu vita3 non horruerit,
1 Ibulem, a. 6, o. a Jbitl. illas nascendo horruisse non sit putandus.
 BC CIRCUMSTANTIIS NATIVITATIS CIIRISTI. 27

Ad SS. Patres respondent eos esse intelli- esse dicta a Michaea afilrmando, sed interro-
gendos de sordtbus aniim, non corporis. Ve- gando; quasi diceret propheta: Junc varvuia
tum non ita facile banc solutionem aceounno- cs in millibus Juda? Nec mirum quod id uon
datis quibusdam lextibus citatis, ut legenti exprimatur in S. Scriptura, quia Hobryei inter-
patct. rogationis puncta scribendo non habent: unde
Matthaeus dicendo: Ncquaquam minima es in
ARTICCLUS II. principibus Juda, expressit sensum germanum
prophetiae.
DE CTHGUittSTA.MIlS NATTVTFATIS CPKISTI. Dico 2° Probabile est Christum natum essc
:

in suburbio Bethlehem, in spelunca diversorio

I. conjuncta, brutis animantibus destinata.
Colligiturex S. Scriptura.
Lucas 2 narrat 1°

De loco Christi nascentis. pastores custodientcs vigilias noctis super gre-

gem suum, seu sub dio cum grege cubantes,
Triahic quserimus: primum, utrum Christus venisse adoratum Dominum non autem ha- ;

sit natus in Bethlehem secundum, utrum in

; buissent facilem aditum de nocte intra civita-
ipsa civitate Bethlehem an in ejus suburbio ; ;
tem probabiliter muris circumseptam, nec fa-
tertium, utram Christo nascenti bos et asinus cile in civitate puerulum natum invenissent.
adfuerint. 2° Quia Herodes jussit occidi omnes infantes,
Dico 1°: Juxta evangelistas, Matth. 2 et Lu-
* non solum in civitate natos, sed in omnibm
cam 2, Christusnatus est in Bethlehem civitate finibus ejus, hac scilicet de causa quod Beth-
Judae seu tribus Judae. Exprimitur civitas Ju- lehem nomine sciret intelligi non solum ipsam
dae, ut distinguatur ab altera Bethlehem tribus civitatem, sed etiam ejus surburbia. Ca^terum
Zabulon. ita censent Euseb. quiDcmonst. Evang. lib. 7

Voluitautem Christus nasci inBethlehem,in c. 2, dicit agrum juxta Bethlehemum demons-

qua natus est David: 1° ut ostenderet se esse trari, ubi Virgo enixa infantem deposuit', et
ex ejus semine, et promissionem ipsi factam Justinus in Dialogo cum Tryphone, qui dicit
esse impletam, quod designat Evangelista, di- speluncam in qua natus est Jesus, essejuxta
cens Eo quodesset de domo et familia David;
: Bethlehemum positam.
2° quia, ut S. Greg. dicit hom. 8 in Evang., In spelunca, diversorio conjuncta, bru-
Dixi .

Bethiehem domus panis interpretatur: ipse au- tis animantibus destinata, seu stabulo. Ita con-

tem est qui ait Ego sum panis vivus gui de

: stat exLuc. 2 dicente Reclinavit eum inprai-
:

ccelo descendi; sicque adimpletum est quod sepio, quia non erat eis locus in diversorio. Erat
praedixerat Michaeas 5: Et tu Bethlehcm Ephra- autem verisimiliter illa spelunca in terra vel
ta, parvulus es in miltibus Juda ex te mihi ; rupe excisa, ut moris erat in illis partibus ct ;

egredietur qui sii Dominator in lsrael. Vocat ideo S. Hieron. Epist. 27, voait parvu?n terrce
propheta Bethlehem Ephrata, quia sic antiqui- foramen. Euseb. lib. 3 de Vita Constant. vocat
tus vocabatur, Gen. 35 et 48. antrum,e\ Venerab. Beda, lib. de Locis Sanctis,
At movebitur quod Matthaeus, 2,
forte quis cap. 8, semiantrum.
referens illam prophetiam scribat Et tu Beth- : Dico 3° : Christo nascenti adfuissc bovem et
lehem terra Juda, nequaquam minima es in asinum antiqua traditio est apud S. Hieron.
principibus Juda, etc. cum tamen propheta Ep. 27, Greg. Nazianz., Orat. 38 de Nativit.
S.
vocet eamparvulam in millibus Juda ; quae vi- Christi, S. Greg. Nissen. de Christi gencra-
dentur contraria. tione, Paulinum ad Severian., Epist. 11, S. Cy-
Respondet S. Hieron. Matthaeum prophetiam rillum, Catechesi 12, S. Aug. contra Judaeos,
hanc non retulisse ex se, sed proutreddita fue- cap. 43., etc. Hi ncmpe hanc scntentiam Isa.

rat a principibus sacerdotum et scribis He- 1 : Bos cognovit possessorem suum, et asinus
rodi interroganti ubi Christus nasceretur,
eam- prcesepe Domini suiy quae sensu litterali intel-
que vitiationem noluisse corrigere, ut omni- populo Judaico ingratitudiuem
iecta exprobrat
bus innotesceret quanta tunc esset in saeer- suam erga Dominum prae bobus r^t asinis qui
doiibus et scribis Scripluranun ignorantia. grati sunt dominis suis, sensu accommoda-
Qui vero existimaiit Maiihreum ictiilissc pro- titio applicant bovi et asino qui Chxisto recens
phetiam [noprio ncmme, dicunt haec verba nato in praesepio Bethlehemitico astiterunt,
prophetiaj: Parvntis cs inmillibus Juda, non eumque sive naturali sive miraculosa aliqua
l Ibideui, o "7,0. reverentia agnoverunt et adoraverunt. ldem
 ! : ;

5$ PISSERTATIO TIT. ART. II.

hac altera sententia prophetse Habacuc, c. « Cognosce, ihquit, ut bos possessorcm tuiun,
3« secundum Septuaginta: In medio duorttm et cum asino praesepe Doniini tui, cum s^a
ammalhtm cognosceris; quae licet per duo ani- curre, cum magis adora, cum angclis tnk
malia signiGcet Cyrum ot Darium, qui ab Isaia pudia. » Numquid vere et litteralitcr stell^

duobus animalibus scilicet asino ct camelo magi adoraverunt, angeli laeianu»

praecessit,

assimilantur, allegorice tamen Patres varie gaudium magnum nuntiavcrunt ? Ergo vere
inteHigunt, modo de dnobns
Testamentis, et litteralitcr bos et asinus Christo nascenti
modo de duobus latronibus, modo de Christo adfuerunt.
recens nato in praesepio posito inter bovem et Denique cum
natus sit Christus in spelunca
asinum et a pastoribus agnito. brutis animalibus destinata, ut omnes con-
Atque hanc traditionem recipit Ecclesia, vcniunt, nihil iniri aut absurdi, quin potius
qiue in officio Nativitatis, respons. 4, canit convenientiae est, si dicatur ibi reperta fuisse
Magnum mysterium et admirabile sacra- quaedim animalia.
mcntumj.it animalia viderent Dominum natum
jacentem in prcesepio Et resp. 6 festi Circum- § n.
cisionis ln medio duorum animalium jacebat
:

in prcescpio et fulgebat in ccelo. De tempore Christi nascentis,

Scio quosdam recentiores, inter quos noster
Serrius, habere traditionem pro fabula, hac Tria hic expendenda occurrunt: primum,quo
potissimum ratione quod Lucas, qui Christi anno a creatione mundi Christus natus sit
nativitatem accurate describit, nihil de bove secundum, quo mense et qua die mensis;
et asino scribat, et angelus qui pastoribus tertium, quahora diei.
signa recens nati Salvatoris dedit, non dixitin Dico 1° Secundum communem nunc sen-
:

medio duorum animalium esse positum. tentiam, computando sex mundi aetates juxta
At haec sunt argumenta negativa, qua3 non textum Hebraicum et Vulgatam editionem,
satis evincunt contra traditionem auctoritate natus est Christus anno circiter quater mille-
Patrum et usu Ecclesiae firmatam. Insuper, et simo a creatione mundi.
Lucas describendo Christi nativitatem, et an- Hic annus erat quadragesimus primus im-
gelus eam nuntians pastoribus, sufficienter perii Augusti Caesaris, x sub quo uno principe
indicaverant locum Christi nascentis, dicendo vivebat orbis universus et profunda pace frue-
ipsum jacere in pracsepio, nec erat necesse batur. Porro congruebat eo tempore nasci
commemorare omnia quae solent esse in pra3- Christum, qui est pax nostra faciens utraque
sepiis, fcenum, paleas et alia hujusmodi. unum, ut dicitur Ephes. 2, et qui venerat con-
Ad SS. Patres qui scribunt bovem et asinum gregare suos in unum, ut esset unum ovile et
cognovisse possessorem suum et praesepe Do- unus pastor, Joan. 40.
mini respondent allegorice et figurate
sui, Dixi Computando juxta textum Eebraicum
:

locutos fuissc, eoque bovis et asini subju- et Vulgatam editionem ; quia computando
galium animalium symbolo, pastores genere juxta versionem scptuaginta interpretum,
et religionc Judacos ferendo mosaicae legis oneri longe major est annorum numerus. Sed vi-
assuetos intellexisse, qui ex dato sibi signo ab tiata in hoc communiter creditur editio se-
angelo natum Salvatorem in praesepio cogno- ptuaginta interpretum, quamvis unde vitiatio
verunt et adoraverunt vel, ut alii volunt, in-
; provenerit incertum sit. Atque hinc factum
tellexisse magos et pastorcs, gentiles et Ju- est quod Martyrologium Romanum, quod edi-
daeos. tum fuit tempore quo Ecclesia communiter
Verum nulla figura apparet in his quae cantat utebatur editione septuaginta interpretum,
Ecclesia, neque in his quae plures ex laudatis numeret a creatione mundi ad Christum
Patribus dicunt. Sic S. Hicron., Epist. 27, de natum annos 5199, quamvis et hic numerus
Paula dicit « Inde Rcthlehem ingressa,
: in nondum attingat numerum septuaginta inter-
specum Salvatoris introiens, postquam vidit pretum. Verum Ecclcsia ad haec utpote leviora
sacrum Virginis diversorium et stabulum in accuratius disquirenda majestatem suam non
quo agnovit bos possessorem suum et asinus dimittit, inquit Cano> sed calculo cbronolo-
praesepe Domini sui », ctc. Neque specus, gorum relinquit.
^etjue diversorium, neque stabulum hic po- Dico 2° Universa Ecclesia tam Graeca quam
:

nuntur figurate crgo ncque bos et asinus.

; Latina ex constanti majorum traditione tenet
tcm S. Greg. Nazian., Orat. 38 de Nativit.; i
Q. 85, a. 8, o.
 ;

UTRUM MANIFESTATIO CIIIUSTI NATI, ETC. 29

Chrfstum esse natumSo Dccembris. Impro- qui, narrataChristi nativitate, immediatc sub-
banda cst Uaqnc opinio ecclesiarum ^Egypti jungit: Pastores erant in eadem regiohe mgi-
quae existimant Christum cssc natum 6 Jann- lantes el custodientes vigiliaS noctis super gre-
arii, et ideo hac die quatuor mysteria cclc- gcm suum.
brant, scilicct Nativitatis Christi, Epiphania?, Quod mcdia noctc, constat partim cx anti-
Baptismi Christi ct primi cjus miraculi in Cana quissima Ecclesiae praxi, quae a primis saxulis
Galilacac, utpote contraria traditioni universaB ideo hac die sua officia celebrat media nocte
Ecclesia), ct quam aliunde ut minus fundatam partim cx illo Sapient. cap. 2: Cum quietum
impngnat S. Hicron. in c. 1 Ezechiel. silentium tcncret omnia, et nox in suo cursu
Dices cum quibusdam hcterodoxis, quorum medium iter habcrct, omnipotens sermo tuus
alii 20 Apriiis, alii 20 Maii Christum cssc na- a regalibus sedibus duris dchcllator in mcdiam
tum volunt, verisimile Christum csse non essc extcrminii terram prosilivit. Quod dictum de
natum mcdia hiemc; habetur enim, Luc. 2, Christi nativitate multi Patres interpretantur.
Christo nascente pastores custodivisse vigilias Petcs utrum a Virginc paricntc abfucrit S.
noctis super gregcm suum, id est sub dio cu- Joseph ?
bantes id autem fierinon potuitmedia hieme:
: Besp. verbis S. Petri Dam.,serm.62: «Adest
ergo. et Joseph, sed ab utroque rcmotus, ct in cxces-
Resp. neg. assumptum. Palcstina enim sicut su mentis miratur, et mirari satis non potest,
aliae oricntales et australes plagae sunt tempc- qualiter sit ad tantac dignitatis admissus arca-
ratissimae; in quibus etiam media hicme gre- num.» Recte quidcm non enim verisimile cst,
;

ges sub dio pcrnoctant, et pastores juxta accu- quod quidam comminiscuntur, sanctissimum
bant. sponsum media noctc abfuissc domo, et spon-
Dico Natus cst Christus media nocte.
3° : sam partui proximam dereliquisse.
Quod sit natus de nocte, colligitur ex Luca

DISSERTATIO IV.

De ManifestJitione «Clirfsti natl,

D. Th. q. 36.

ARTICULUS I. ribus, magis, Simeoni et Annse, Christus non

habuisset persecutores ct crucifixores, juxta
UTRUM MANIFESTATIO ClIRISTI NATI CONVENIENTER illud 1 Corinth. 2 Si cognovisscnt, nunquam
:

FACTA FUERIT? Dominum rjloriai crucifixissent ; indeque im-

peditafuisset redemptio generis humani, quae
Qu9B hac q. 36 docet S. Th. pro majori parte pcr crucem peracta est.
sequentibus conclusionibus breviter perstrin- Dico 2° Debuit tamen aliquibus manifcstari
:

go. Unde nativitas Christi '; tum quia nulli profuisset,

Dico 1° : Non debuit nativitas Christi com- si omnibusfuissetoccultajuxtaillud Eccl. 10:
muniter et promiscue omnibus manifestari 1 ; Sapientia abscondita et ihesaurus invisus, guce
quia si fuisset omnibus manifcstata per signa utilitas in ulrisquel tum quiaordo divina) sa-
exteriora cum ostensione signati, adjuncto lu- picntia} cst ut cjus dona et opera non niuncant
mincintcriori fidei,sicutiuitmanifestato pasio- pcnitus occulta, nequetamen omnibus a?qua-
* 0;-'^a. i, o. t Ikid e 2, o.
 ;

30 DISSEUTAT10 IV. AUT. II.

literinnetescant,sed quibusdam praeordinatis, Sancti, secundum illud Luc. 2 Responsum :

et pex eos ad alios perveniant; tum denique l

accepit Simeon a Spiritu Sancto non visurum
quia tolleretur fides, si nulli cognitum fuisset se mortem, nisiprius videret Christum Domini.
istud raysterium, a quo ab aliis posset audiri Alii vcro corporalibus rcbus dcditi per sensi-
enim i txuditu, Rom. 10. Neque suffi- bilia ad intelligibilia deducuntur unde pasto-
cjens fuissel losephi et Mariae testimonium, ribus et magis corporalibus addictis manifcs-
quia, cum esset domesticum, fuisset suspec- tata est Christi nativitas per visibilcs appari-
tuin. tiones angclorum et stclla3 pastoribus quidem :

Dico 3° : Convcnienter fuerunt clccti illi per apparitionem angelorum, quia apud Ju-
quibus Christi nativitas est manifestata, ncmpe da^os frequenter fiebant apparitiones ange-
pastores, magi, Simeon ct Anna 2 Quia cum . lorurrt magis autem per apparitionem stellae,
;

Christus essel Salvator omnium, cjus nativitas quia crant assucti sidcrum contemplationi.
convenientissime omnibus hominum condi- Observandum tamcn A quod haec stella non
tionibus esi manifestata, scilicet pastoribus qui fuisset magis certum signum nati Salvatoris
erant Judaei, pauperes et simplices; magis, qui Dci ct hominis, nisi prarter illam speciem, quar
erant gentiles, sapientcs, potentes et pecca- corporalcm incitavit obtutum, fulgentior veri-
tores; viris et mulieribus, scilicet Simeoni et tatis radius eorum corda perdocuisset non :

Annoe, qui erant justi : ut significaretur nullam enim ex sola novse stellae
consideratione ad
conditionem a salute Christi excludi juxta ,
tanti mysterii veritatem pervenire potcrarA
illud Coloss. 3 In Christo Jesa non esimascidus
:
Dico 6° Convenienti ordine manifestata est
:

2
et fccmina, et gentilis et Judceus, servus et liber. nativitas Christi primo pastoribus, dtinde
,

Si petas ubi ab angelis nuntiata fuerit pasto- magis, postremo Simeoni et Annae; quia pas-
ribus Christi nativitas ? tores repraesentabant apostolos et Judoeornm
Resp. juxta S. Hicron., nuntiatam fuisse ad primitias; magi erant primitiaB gentinrr jnsti ;

turrim Ader seu Eder, id est Gregis, sitam autem in templo repraesentabant plcnitndinem
inter Bethlchem et Jerusalem, distantem a Be- Judaeorum. Porro fidcs Christi primo mani-
thlehem millc passibus,ubipasioresgregessuos festata est apostolis,deinde plenitudini gen-
de nocte pascebant, et inde venissc adoratum tium, postremo in fine sa^culorum manifesta-
Dominum. Ita S. Doctor in Traditionibus bitur plenitudini Juda^orum.
Hebraicis ad c. 35 Gen. et Ep. 27, ubi haec
habet « Haud procul inde descendit Paula
: ARTICULUS II.

ad turrim Eder seu Gregis, juxta quam pavit

Jacob greges suos, et pastores nocte vigilantes DE MAGIS CHRISTI NASCENTIS AD0RATORIBUS.
audire meruerunt Gloria in excelsis Deo, et
super tcrram pax hominibus bonce vohmtatis. » Expeditis iis qua3 docet S. Th. sex primis
Quantumad numerum, tres vulgo numeran- articulis hujus q. 36, restant variae difficultates
tur ex Beda, lib. deLocis Sanctis, c. 8. Quidam circa ipsos magos Christi adoratores et stellam
tamen quatuor numerant. quae eis apparuit.
Dico 4° 3 Non decebat quod Christus per
: 1° Quaenam fuerit haec stella? 2° Utrum cxi-
seipsum manifestaret suam nativitatem; quia id stens in Oriente apparuit magis, an potius exi-
derogaret fidei humanitatis, et aliunde voluit stens in Judaea apparuit magis existentibus in
nasci nobis similis, omnibus infantiaa infirmi- Oriente? 3° Utrum duxerit magos ab Oriente
tatibus obnoxius. in Jerusalem? 4° Cujusnam conditionis fuerint
Dico 5° : Convenientissima fuerunt media, magi? 5° Unde venerint?
quae divina sapientia assumpsit, ut Christi Dico 1°: Stella quae apparuit magis, * non
nativitatem manifestaret. erat una ex sideribus ccelestibus, neque co-
Prob. 4 Manifestatio quae fit per sigmr, debet meta, sed nova stella ex elementari aliqua ma-
fieri per ea quae sunt familiaria iis quibus fit teria miraculose formata. Patet, quia ista
manifestatio. Porro justis est familiare et con- stella ita movebatur sccundum divinam vo-
guetum interiori Spiritus Sancti instinctu edo- luntatem, ut modo staret, modo progre-
ceri absque signorum sensibiiium demon- deretur, modo esset occulta, modo conspicua
stratione ; et ideo convcnienter Simeoni et etiam in meridie ; haec autem non competunt
Annse tanquam justis manifestata est Christi sideribus coelestibus neque cometis. Insuper
nalivitas per interiorem instinctum Spiritus non fulgebat in coclo stellato, sed in aere terrae
2 s
* ibid ad 1. lbid. a. 3, o. Ibid. a. 4, o. * Ibid. * lbid. ad 4 et a. 8, o. * Ibid. a. 6, o. 3 ibidem a, 7«
 DE MAGIS CHRISTI NASCENTIS ADORATORlBtJS Sl

vicino, alioquin ncc magos ducere* nec certam Fatemur hanc sentcntiam non esse improba-
domum eis indicare potuisset. bilem ; scd prior est communior et Ecclesiao
Dico 2° : Haec stella existens in Oriente
appa- * ac Patrum sensui videtur conformior.
ruit magis. Id significare videtur Matthaeus, c. Dico 4°: magos Christi adoratores non fuisse
1, clicens
<
. Stella quam viderant in Oriente, magicis artibus et dacmonum invocationibus
sitam scilicet, et illa verba magorum: Vi- addiclos, sed philosoplios. swpientes, et side-
dimus stellam ejus in Qrientz, sciiicet ful- rum scientiae peritos, qui i\\ Oriente vocantur
gentem. magi, communior et probabilior est sententia.
SiobjiciasvaticiniumBalaam,nnm. 24: Orie- Non fuissc reges simpliciter, qui populis et
tur stella ex Jacob, resp. hoc vaticinium in- provinciis suprema potestate dominantur,
telligi de Christo ipso, qui, Apocai. 22, vocatur probabilius nobis videtur; quia nullus ve- 1°
stellaspiendida et matutina, cujus stella, quae tcrum Patrum talem regiam dignitatem,
eis
apparuit magis, erat nuntia. sed sapientiam et siderum notitiam attribuit;
Hancautem non fuisse visam Judaeis
steilam primus omnium Theophilactus, auctor unde-
colligitur ex Evangelio, quo docemur Herodem cimi saeculi, hanc eis tribuit 2° quia Matthaeus ;

nonnisi ex magis didicisse tcmpus stellae. illos, nec regio titulo, nec regio apparatu ad-

Aliunde si ex sola relatione apparitionis ventantes designat, quod nonomisisset adma-

stellae turbatus fuerit Herodes et omnis Jero-
solyma cum quanto magis fuissent tur-
illo,
bati, si ipsam stellam ab Jerusalern
vidissent
in Bethlehem progredientem?
Dico 3°: Probabilius est hanc stellam duxisse
magos ab Oriente in Jerusalem.
Prob. 1° ex Matth. c. 2, qui dicit de magis
egressis Jerusaiem; Et ecce stetla quam vi-
derant in Oriente, antecedebat eos, usque dum
veniens staret supra ubi eratpuer. SiabJerusa-
lem in Beihiehem duxit, cur non ab Oriente in
Jerosolymam,cumtuncessetmagisnecessaria?
Si dicas \usYerb\s:quamviderantmOriente,
innui stellam solum visam fuisse in Oriente,
non praeivisse, assumptum; Evangelista
neg.
namque primum factum est, non
narrat quod
negat quod inde subsecutum est.
Prob. 2° auctoritate Ecclesiae. quae in sacro
hymno cantat: Ibant magi quam viderant
stellam sequentes prceviam.
3° Patrum
Auctoritate S. Chrysostomi,
Serm. 15 dicentis: « Ambulante mago, stella
jorem nascentis Christi gloriam et famam. 3°
Herodes ipsos alloquitur ut inferioris condi-
tionis homines et cum iis ex impcrio agit:
Mittens eos in Bethlehem dixit: Ite et interro-
gaie diligenter depuero, et cuminveneritis, re-
nuntiate mihi. 4° Non est verisimile reges ex-
teros ingressos fuisse limites alterius regni,
nullis missis nuntiis aut legatis; nec Herodes,
qui ad simplicem nuntium novi Regis Judaeo-
rum nati turbatus est, illorum ingressum fa-
cile permisisset.
Dices : Ecclesia in festo Epiphaniae usurpat
haec verba Psal. 71: Reges Tharsis et insulce
munera offerent, reges Arabum
Saba dona et
adducent; item prophetiam Isaiae60: Ambida-
bunt gentes in lumine tuo, et reges in splendo-
re ortus tui: ergo.
Resp. haec utriusque prophetiae verba clicta
esse generatim de conversione regum ^cn-
tium, nationumque barbararum ad Christi
: cultum. Ea autem Ecclesia accommodat suis
officiis in festo Epiphaniae, quia magi fuerunt

ambulat, dormiente excubat » S. Leonis, ;

primitiae conversionis gentium. Alias si de
Serm. 2 de Epiph. « Magos ad Christum ado-
: magis Christi nascentis adoratoribus litteraliter
randum praevia stella perduxit » ; et S. Th., hic dicta velis, necesse erit dicere magos fuisse,
a. 7, o, qui tamen addit id a quibusdam re- non qualescumque reges, sed reges ^Ethiopes,
linqui sub dubio. Equidem non desunt cla- Tharsenses, insulenses, Arabes et Sabeos, imo
rissimi interpretes qui nullum in stella ab omnes reges terrae ad Christum nascentem in
Oriente in Jerusalem motum agnoscunt, sed praesepe convolasse ; dicit enim Psalmista, loco
sive Orienti sive Judaeae incubantem^ visam cit.: Coramillo procident JEthiopes: et inimici
fuisse a magis fixam dicunt eos autem ex ;
eJ us terram lingent: reges Tharsis et msuice
prophetia Balaam, num. 24: Orietur steiia ex munera offerent, rcges Arabum et Saba domi
Jacob, intellexisse quid ista nova stella quam adducent; et adorabunt eum omnes reges terrce.
videbant indicarel, sicque eos sine ductore Q uia tamen sensus communis fidelium cst
venidse in Judseam. In hanc sententiam addu- eos fuisse reges, et solo titulo regum festum
cuntur praesertim ex verbis Matth. ciLiStella Epiphaniae celebrant, nihil obstat quominus
quam viderant in Oriente, ut dixi supra. dicamus cum pluribus eos fuisse reges seu re-
1 ibid. gulos secundum phrasim S. Scripturac, quuj
» DTSSERT ATIO TV. ART. ITT.

cujusvis oppidi autcerti territorii dominosseu falso putat omnia bcne cohaerere in sua sen-
topaivhas solet vocarereges, ut patetdequin- tentia, non Contra quos omncs
in aliis.

que regibus quos Abraham debellavit, Genes. Magi advenerunt Jerusalem, suhinde
Dieo :

ii; et sic conciliantur scntentiaj. Bcthlehem die tertiodecima post Christi nati-
Tres fuisse vulgo creduntur ex S. Leone, vitatcm, hoc est scxta Januarii. !
serm. de Epiph. 1,3, 5 ct 6. Incerta eorum Hic est sensus communis
fidelium et Ec-
nomina, de quibus nihil fuit auditum antc fi- clesiae traditio, quam
defendunt celebres au-
nem duodecimi sseculi. Verisimile cst singulos ctorcs, S. Th., hic cit., Baron. ad annum
obtulisse tria munera, aurum, thus et myr- primum Chrisii, n. 31 et seq., Melchior Cano de
rham; quia cumea offerrent ut symbola fidei Locis theolog.,lib. li,c. 5 ad 5,JanscniusGand.
sua?, (jua credcbant Cliristum csse regem, in Coneord. c. 9, Sylvius hic, Tournelius et
Deiun et hominem mortalcm, debuerunt sin- alii nec quidquam opponitur quod illam effi-
;

guli omnia haec tria offerre, aurum ut Bcgi,
thus ut Dco, myrrham ut homini mortali in
sepulturam ejus.
Dico 5° Certum est ex Evangctio magos ve-
: Si magi non advenerunt nisi biennio post
nisse cx Oriente, quod dcbet intelligi respec-
tive ad Jerusalem. Sed ex qua parte Orientis,
magna est SS. Patrum dissentio. Quidam
dicunt eos venisse ex Chaldaea in qua ma-
gorum scientia florebat. Quidam ut
caciter impugnet, ut patebit ex sol. obj. quin
poiius contra duas primas sententias militat
hoc efflcax argumentum.
Christum natum, 2 aut nonnisi post purifica-
tionem B. Virginis et prsesentationem Filii in
templo^ non invenissent puerum Jesum et
parentcs ejus in Bethlehem, siquidem ex Luc.
Ori- 2 Utpcrfeccrunt omnia secundum legem Do-
:

genes et Mag., ex Mesopotamia. Alii,

Basil. mini, id est, post peractam purificationem
u t Justinus martyr, Tertul., Epiphan., Ilila- Mariae et praesentationem Jesu in teinplo, re-
rius, etc. tenent eos venisse ex Arabia Felice, versi sunt in Galilceam in civitatem suam
ubi aurum, thus et myrrha abundant. Alii Nazareth.
tandem traduntvenisse ex Perside, in qua ma- Item, Matthaeus 2 narrat natus esset : Cum
gorum nomen ct professio celebris crat, et vi- Jesus, ecce magi ab Orientc venerunt. Atqui si
gebat mos adorandi cum muneribus; hujus post biennium vel post sex hebdomadas, vel
sentcntiae sunt S. Chrysostomus, Clemens et etiam post menscm, non dixisset Evangelista :
S. CyrillusAlexand. et ipse S. Th. hic a. 7, o. Cum natus magi. Hsec enim loquen-
esset, ecce

Csctcrum undecumque venerint, extra du- di formula non adhibetur de re tam sera, sed
bium videtur omnes ex una et eadem regione, subita, et improvisa,
ac prsesenti seu quasi
eaque orientali venisse. Unde absque funda- pra3senti Genes. 24, dicitur: Necdum ver-
: sic,

mento depingitur unus inter illos niger, quasi ba compleverat servus Abrahse, ecce Rebecca
ex yEthiopia vel altera regione Africae esset egrediebatur. Item cum
angelus Mariae; dixit
oriundus. Qui error creditur manasse ex col- Ecce concipies, ipsa intellexit se statim conce-
lectancis apocryphis V. Bedae falso adscriptis. pturam, unde c vestigio subdit : Quomodo fiet
istud, quoniam virum non cognosco?
ARTICULUS III. Si dicas cum Serrio Matthaeum eamdem lo-
quendi formulam adhibere de iis quae inter se
DE TEMPORE ADVENTUS MAGORUM. plusquam mense distant dicit enim, c. 2 ; :

Qui rcges cum recessissent, ecce angelus appa-

Suppono cum sententia communi
contra ruit in somnis Joseph dicens : Surge et accipe
paucos, stellam apparuisse magis non biennio puerum et matrem ejus, et fuge in JEgyptum ;

ante Christi nativitatem, scd ipso jam nato. et tamen secundum nos inter recessum regum
Constat ex verbis magorum, Matth. 2 Ubiest : et monitum angeli mediant sex circiter heb-
ijui natus est rex Judceorum ; vidimus enim domadae : ergo.
stellam ejus, utique nati, non nascituri. Resp. ex S. Aug. 1. 2 de Consensu Evang. c.
Hoc supposito, quidam,inter quos Epipha- 5, Matthaeum prajtermittere quae Lucas 2
nius, censent magos adventassc Jerosolymam, narrat gesta circa Dominum et Matrem ejus
subinde Bethlehem biennio post nativitatem in tcmplo unde tcxendo unam narrationem
:

Chrisfi. Alii scntiunt non advenisse nisi post ex utraque dicendum et inteliigeridum est:
puriiicationem B. Virginis. Novissime noster Qui magi cum recessissent, postquarn impleti
Serrius lenet non advenisse nisi 26 ve!27 Ja~ sunt dies purgationis Marise ct peracta omnia
uuarii, non alio fundamento nixus quam quod i Ibidem a. 6, 0. * Ibid.
 .

DE TEMPORE ADVENTUS MAGORUM. X

gecundum legem Domini, venerunt in Na- integro post sextam Januarii, qua magof
zareth •, et ecce angelus Domini apparuit in adventasse dicimus atqui unius mensfe spa-
:

somnis Joseph, etc. tium non fuit necessarium Herodi ut & a

Obj. 1* : 2, a magis di-
Herodes, testeMatth. magis per aliam viam reversis delusum intel-
ligenter tempus
didicil stellce quce apparuit ligeret, puerorumquecaedemedicerct, maxime
eis, et ut vidit se ab iis esse delusum, occidi cum sexto duntaxat milliari seu duabus ieucis
jussit omnes pueros a bimatu et infra secun- Bethlehem distaret Jerosolymis ergo magi dit :

dum tcmpus quod exquisierat a magis. Unde sexta Januarii non adventarunt. Ita Serrius.
colligitur stellameis biennio apparuisse ante- Resp. neg. subsumptum existimavit enim 1
;

quam Jerusalem advenirent stella autem, ut ; Herodes, cum de magis nihil audirct, ipsos
supponimus, non apparuit nisi Christo nato : fallacis stellae visione deceptos, non invenisse
ergo magi advenerunt Jerusalem biennio post quem natum putaverunt, et erubuisse ad
Christum natum. ipsum redire. Peractis vcro purificatione B.
Resp. sequelam in antecedente ex verbis Virginis et praesentatione Jesu in templo, vul-
Matthsei male deduci ; haec enim verba Secun- : gatisque iis quae de ipso Simeon et Anna
dum tempus quod exquisierat a magis, non dixerant, se sensit delusum, hinc quaesivit
referuntur ad istas particulas a bimatu, sed ad puerum ad perdendum eum et caedeni Inno-
has sequentes, et infra, quas immediate affi- centum edixit : quod proinde factum est cum
ciunt ita ut sensus sit Herodem jussisse
; essent Jesus et parentes ejus in Nazareth, ubi
occidi omnes pueros a birnatu, nec solum illos, ab angelo moniti sunt fugere in ^Egyptum.
sed etiam alios infra bimatum, non tamen Obj. 3° Magi tambrevi temporis intervallo
:

omnes, sed secundum tempus quod exquisierat tam longum iter agere nequiverunt, pncserlim
amagis, id est eos solos, licet non bimulos, si ex Perside accessisse supponantur, leucis

qui natiessent ante apparitionemstellaemagis, supra quingentis ab Jerosolymis distante ;

non vero eos, qui post nati essent quia certo ;

ergo. Ita iterum Serrius.
sciebat eos non posse esse Christum; sicque Resp. 1° incertum essc undc profecti sini
non terminum occisionis statuit
initium, sed magi, cum alii ex Chaldaea, alii ex Mesopo-
Herodes, secundum tempus quod exquisierat tamia, alii ex Arabia, alii ex Porside profectos
a magis. veiint, unde hoc argumento erui
nihil certi ex
Urgebis Ut quid ergo Herodes jussit occidi
: potest contra nostram conclusionem si enim ;

omnes pueros a bimatu, si magi advenerint vel ex Chaldaea, vel Mesopotamia, vel Arabia
tertiadecima die post Christum natum ? non longe a Judaea distantibus, potuerunt
Resp. cum S. Chrysostomo hom. 7 in , facile pervenire Jerusalem die decima teriia.
Matth., id factum esse pro abundantia cau- 2° Id etiam potuerunt, suppositoquod vene-
tionis ; quamvis enim Herodes didicisset tem- rint ex Perside; ex descriptione enim Asiae
pus stellae, dubitare tamen poterat, num natus tempore Augusti comperimus Persidem di-
esset Christus antequam stella apparvjsset *. stare a Judaea non quingentis leucis ct uitra,
Item suspicari poterat ne puer, cui sidera ut dicit Serrius, scd centum et quinquaj:inta

famulabantur, speciem suam paulo supraaeta- leucis circiter. Sed et dato Persidem a Judaca
2
tem transformaret. Similiter quamvis ex prin- distare quingentis leucis ,
etiam istud iter
cipibus sacerdotum et scribis didicisset Chri- decem et tribus diebus conficcre potuerunt,
stum nascituruminBethlehem,hoctamennon partim virtute livina, partim velocitate dro-
obstante jussit occidi pueros, non solum in medariorum, qui, juxta Philostratum in vita
Bethlehenr, sed etiam in omnibus finibus ejus. Apollonii, una die iter millc stadiorum, id est,
Sicut ergo pro abundantia cautionis extendit quinquaginta leucorum conficiunt, et juxta
locum, sic etiam extendit tempus. Aristoteiem Hist. AnimaL c. ult. sunt cquis
Obj. 2° : Matth., c. 2, scribit Herodem statim Nisaeis velociores.
atque persensit se a magis esse illusum, jus- Obj. 4°: Si magi ante purificationem vene-
sisse pueros occidi haec autem caedes nonnisi
; rint, B. Virgo quae tunc magnam auri copiam
aliquot diebus post purificationem peracta est, ab illis receperat, non oblationem pauperum,
dum Virgo Deipara illiusque sponsus Jeroso- sed divitum fecisset : ergo.
Jymisdiscessissentet Nazarethum pervenissent, Resp. neg.sequelam, quia hanc auri copiam.
atque inde ab angelo moniti in iEgyptum si fuerit, vel in pauperes jam distribuerat
aufugissent,hoc est, elapsoutminimum mense mater misericordiae, vel in sacros usus servd-
* Ibid. ad 3. « lbidem, 3. - Ibid.
St.-Teiom. — Tghu VI* 3
M DISSERTATIO V. ART. t.

bat. Sed quidquid sit, nondecebatut qu& pau- tum credentium, * in quibus apparuit ut ia
per era! conditione etabomni fastu aliena, quodam prsesagio fides et devotio gentiumve-
oblationemdivitumimitaretur, mutaretve con- nientium a remotis ad Christum : atqui fides
ditionem quam sciebat Filio Dei placuisse. et devotio gentium fuit et est ad Christum ut
Neque dicas sic bransgressani fuisse legem; non hominem et Deum : ergo.
enim erat obnoxia legi, utdicam infra. Conf. ex muneribus quibus fidem suam in
Petes quam speciem adorationis magi exhi- Christum ut regem, ut Deum etut hominem
buerunt Christo nato, an civilem tantum, an testatisunt magi obtulerunt enim illi aurum
;

spiritualem et religiosam ? ul regi, thus ut Deo, myrrham ut homini mor-

Resp. exhibuisse spiritualem et religiosam Unde Irenaeus, 1. 3, c. 10, dicit «Deductos
tali. :

ut homini Deo. ! Estcontra Socinianos. magos a stella ad Emmanuel, per ea quae ob-
sentinnt Patres: Orig..l.l contraCelsum,
Ita tulerunt munera, ostendisse quis erat quiado-
S.Greg. Nazian., orat. 38, S. Ambros. 1. 2 in rabatur.»
Luc, S. August., serm.;30, nunc200 et seq. de Dices : Moris erat apud Orientales venerari
Temp., Hieron. in cap. 2 Matth. et alii.
S. hominem se prosternendo et offerendo mune-
Prob. insuper ratione. * 1° Multi reges Ju- ra. Insuperverbunitfflforo nonsemper sumitur
daeorum nati sunt atque defuncti item erat : in S. Scriptura pro cultu latriae, ut notant in-
Herodes actualiter regnans atqui tamen nul- : terpretes : ergo.
lum eorum magi adorandum quaesierunt : Resp. nos non facere vim in his solis verbis:
ergo distinctionem regni Judaici non atten- Et procidentes adoraverunt eum; neque prseci-
debant, neque regi Judgeorum, quales illic esse se in muneribusquoad substantiam; sedtum in
solebant, hunc magnum honorem longinqui, auctoritate Patrum, tum in rationibus deductis
alienigenae etab eodem regno prorsus extranei, in prima et secunda probatione, et in qualitate
a se deberi arbitrabantur; sed talem esse na- munerum. Insuper licet in veteri Testamento
tum didicerunt in quo adorando se salutem, verbum adoro non semper sumatur pro cultu
quaesecundumfidem est,consecuturosmiuime latriae, vix tamen aut ne vix sumitur aliter in
dubitabant. novo Testamento, maxime si adjuncta sit pro-
2° Magi fuerunt primitioe gentium in Chri- stratio.

DISSERTATIO V.

Oe legalibus eirea puerum Jesum servatis, de fuga in

iEgyptum, de caede iiiiYmtiuiri , necnon de iiislituto
vi ttje Clu*isti usque ad suum Baptisma.

D. Th. q. 37.

ARTICULUS I. sunt dies octoutcircumcideretur puer f vocaium

est nomen ejus Jesus. Ad quid enim adnotasset,
de christi circumcisione. ut circumcideretur puer, nisi revera fuisset
circumcisus? Adde quod tum fuerit ipsi impo-
Christum circumcisum fides est Ec-
fuisse situm nomen, quod non imponebatur nisi in
ciesiae; quamvis enim Lucas 2 non dicat ex- circumcisione. i

presse fuisse circumcisum, id tamen aperte Neque te moveat quod dicat: Pc>ctq"Mmcon~
Uiuuit, dum scribit : Postquam consumman summati sunt dies octo, cum tamen non
3
Ibid. a 8. o. ' Ibidem ad 1. * Ibid. o.
 ,

DE CHTUST1 ClftCUMCISIONE. L3

liceret circumcidere puerumoctavum post cepta, quae obscrvavit Christus. Itaque Christ^s
diem a nativitate. Consummatio enim non fuitcircumcisus tempore quo circumcisin erat
refertur ad insos dies, quasi expletis omnino sub praeccpto. Nunc autem nc. praeceptum
totis circumcisus, sed ad nu-
octo diebus sit nec tempus est circumcisionis, qu;c distin-
merum dierum, qnasi septem dies integri guebat Judaeos a gentibus. Unde lianc Christi
erant completi etoctavus inchoatus, qui pcr actioncm in hoc imitari debemus, ut observe-
synecdochen dicuntur octo dies phrasi He- mus ea quae suntnostrotempore in praeccpto.
braeis familiari, sicut dicitur Marci 8: Oportet Dico 2°: Christus non fuit circumcisus in
Filium hominis post tres dies resurgere, id est, templo aut synagoga, sed in spclunca Bethlehe-
Unde non dixit simpliciter et absolute
tertia die. mitica, vel in vicina domo ad quam forte SS.
Lucas: Postquam consummati sunt dies oeto Parentes cum divina prole commigrarunt post
sed, ut circumcideretur puer. peractam descriptionem et cvacuata diver-
Porro ideo non dixit expresse Christum soria.
fuissc circumcisum, sicut expresse dixit no- Prob. 1° ex Epiphan. Hcnres. 20: « Natus
S.
minatum fuisse Jesum; quia circumcisio erat est^, inquit, in Bethlehem, circumcisus in spe-

in usu pro omnibus masculis, et idcirco illam lunca, oblatus in Jerusalem », etc; et ex Nice-
ut indubitatam supposuit; impositio autem phoro, 1. 1 Hist., c. 12: « In die octavo, do-
nominis Jesu erat Christo propria, et ideo minico scilicct, circumciditur in Bethlehem in
illius expresse et distincte meminit. Hoc sup- domo Joseph » in qua nimirum hospitabatur.
,

posito, 2° Nullus locus,sive templum, sive synagoga,

Quaeritur 1° utrum Christus debuerit cir- erat aliqua lege determinatus ad circumci-
cumcidi? 2°
ubi fuerit circumcisus? quo 3° a sionenr, sed solebat fieri in domo parentum,

fuerit circumcisus? 4° quid factum sit de illius vel in alio quovis loco. Id constat ex Abraham
praeputio? 5° ubi extet sacrum praeputium? cui primum indicta cst lex circumcisionis;
6° denique utrum nomen Jesus fuerit Christo ipse cnim domi suae sc, filium et omnes verna-
convenienter impositum? culos circumcidit, Gencs. 17;Sephora circum-
Dico 1° Quamvis Christus non esset lege cir-
: cidit filium suum in diversorio, dum iter
cumcisionis summo jure adstrictus, * non ageret, Exod. 4; Josue circumcidit onmem
enim erat obnoxius legi, ut docet Auctor, a. populum, transacto deserto, in valle praepu-
4, et nos dicemus infra, convenienter tamen tiorum ,Josue 5. Et neforte dicas itaperactum
se illi legi subjecit. esse ante constructionem templi, ipse Joanncs
1°. Ut ostenderet veritatem carnis hu- Bapt. fuit circumcisus in domo parentum:
manae, * quam Manes dixit phantasticanr, aderat enim tunc Elizabeth, mater ejus, quae
Apollinaris consubstantialem divinitati, Va- cognatis volentibus Zachariae nomen infanti
lentinus coelestem; 2° ut approbaret circum- imponere, dixit: Nequaquam, sed vocabitur
cisioncm quam Deus olim instituerat, et Joannes) id procul dubio dixit domi; cum
ostenderet se csse de genere Abrahae, qui cir- enim esset puerpera octo dierum, non poterat
cumcisionis mandatum acceperat; 3°ut Judaeis domo exire ut in templum vel synagogam se
cxcusationem auferret ne ipsum reciperent, si cum ex praecepto legis deberet per
transferret,
esset incircumcisus; 4° ut obedientiae et quadraginta dies manere in sanguine suae
humilitatis exemplum nobis praeberet; 5° ut purificationis, Levit. 12. Nec obstat quod Lucas
legis onus in se sustinens, alios a legis onere dicat Factum est die octavo, venerunt cir-
:

secundum illud
liberaret, Galat. 4: Misit Deus cumcidere puerum; id namque dictum est,
Filium suum factum sub lege, ut eos qui sub non de Zacharia et Elizabeth, sed de cognatis
lege erant redimeret. et amicis, qui vocabant eum nomine palris sui,
Dices Si Christus fuit circumcisus, ergo et
: Zachariam.
nos debemus circumcidi. Patet conseq., quia Dico 3°: Christus non fuit circumcisus a
omnis actio Christi est instructio nostra. summo pontifice, neque ab alio sacerdote, sed
Resp. neg. illationem: 8
ad prob. dist. ab alterutro parente ; quia ministerium cir-
Omnis actio Christi est instructio nostra modo cumcisionis non erat sacerdotale, imo ncc ie-
et tempore debito, conc; secus, neg. Est enim viticum, sed laicum, quod a parentibus exer-
cuique negot>o tempus et opportunitas, ut ceri solebat. Patet tum ex secunda probatione
dicitur Eccl. 8. Et alioquin sequeretur quod conclusionis praecedentis, tum ex Act. Apost.
deberemus observare alia legis mosaicae prae- c. 7, ubi dicitur Abraham circumcidisse Isaac,
1
Q. 37. a, 1, o. * lbui. * Ibidem, ad 2. Isaa§ Jacob, Jacob duodecim Datriarchas, etcx2
V. DISSERTATIO V. ART. lt,

Ifachab. 6, ubi duce matres dejcctae leguntur enim ungula humanadividi in quatuor aut
uc muro mandatoAntiochi, eoquodsuos filios quinque partes benc sensibiles.
circumcidissent Dico 6° Nomew Jesu mit eonvenienter
l
:

V quo autem parente fuerit circumcisus? Christoimpositum; qum Jesus idem est acsal-
Libro de Vera circumcisione inter apocrypha vator: CliristusestSalvatoromniLimbominum,
S. Hieron., etlib. dc Lamentatione B.Virginis ct quoad animam liberans cos per gratiam a

inter apocrypha S. Bernardi, legitur circum- morte peccati, et quoad corpus per immorta-
eisum fuisse a Maria. Ycrius tamen videtur litatem in rcsurrectione conferendam.
circumcisum fuisseaS. Josephjtum quiaid Quamvis crgo quibusdam veteris Testa-
diserte asserit S. Epbrem, bom. de Transfigu- menti,* ut Nave, Siracb et Josedecb, inveniatur
ratione, cujus auetoritas potior est quam ope- impositum hoc nomen, propter aliquam par-
rum apocryphorum; tum quia moris erat apud ticularem et temporalem salutem, soli tamen
Judaeos ut viri, tanquam familiarum capita, Christo perfecta et integra ejus significatio
hoc munus obirent, et non mulieres, nisi in convenit, utpote qui solus spiritualem, uni-
necessitate. Corrigendi suntitaque pictores qui versalem et: aeternam salutem attulit. Et ideo
nobis exbibent summum pontiiicem circum- illi soli est proprium hoc nomen, in quo. fle-

cidentem in templo puerum Jesum. ctatur omne genu coelestium, terrestrium et

Dico 4°: Secundum communem theologo- infernorum.
rum opinionem Christus reliquitin terra suum
praeputium ad venerationem tidelium. Unde ARTICULUS II.

ad id quod opponitur de integritate corporis

Cbristi rcsurgentis, respondent tam exiguam de purificatione b. virginis et oblatione
partem, quae vix latitudinem ungulae humanac pueri jesu in templo.
aequat, non pertinere moraliter loquendo ad
integritatem corporis Christi, maxime si con- Sanetus Lucas, cap. 2, sicnarrat: Postquam
siderctur ut filius Abrahae et vir Judseus, cui impleli sunt dies purgationis ejus secundum
ex lege praeputium debebat deesse sicque eo : legmn Moysi, tulerunt illum in Jerusalem ut
carere exigebat ejus conditio. sisterent eum Domino, sicut scriptum est in
Hinc infcres divinitatem non mansisse hy- lege Domini: quia omne masculinum adape-
postaticc unitam praeputio, quia non debebat riensvulvam sanctum Domino vocabitur, et ut
resumi inresurrectione. darent hostiam, secundum quod dictum estin
Dico 5° : Non potest certo definiri ubinain legeDomini, par turturum, aut duos pullos
extet sacrum proeputiurn propter pugnantes ea columbarum.
de re narrationes. Ad quorum observandum est
intelligentiam
S. Brigitta, lib. 6 Revelat.,c. 112, scribitser- in veteri Testamento triplicem fuisse legem
vari Romae. Idem Innoc. de Mysteriis
III, 1. 4- latam de puerperis, Levit. cap. 12, et alteram
Missae, cap. 4, scribens ab angelo delatum quartam de primogenitis, Exodi cap. 13.
fuisseCarolo Magno, qui illud deposuit Aquis- Prima lex Levit. 12, haec est : Mulier, sisu-
grani, et postea translatum a Carolo Calvo Ro- scepto semine pepererit masculum, immunda
mam in basilicam Lateran. atque depositum erit septem diebus juxta dies separationis men-
in loco qui dicitur Sancta sanctorum. Alh di- struce: (quo tempore domi recludebatur, nec
cunt servari Antuerpiae; alii, licet non negent cum quoquam commercium habere poterat,
olimservatum fuisse Antuerpiae, volunttamen, nisicum eo quicibum et necessaria affcrret, et
furente calvimsmo, inde fuisse sublatum, quo hic obhocipsum legaliter immundus eraL) Et
vero non dicunt; alii Brugis, alii Anicii ser- die octava circumcidetur infantulus ; ipsa vero
vari scribunt. Quidam denique, ut concilient trigi?ita et tribus diebus manebit in sanguine
istas pugnantes r "\rrationes, dicunt sacrum purificationis suce ; omne sanctum non tanget,
praeputiumdivisuru fuissc in plures particulas, nec ingredietur in sanctuarium donec implean-
quae in variisurbibus fucrunt distributae. Ridet tur dies purgationis suce. Sicque erant quadra-
Serrius Vindelinum, hujus conciiiationis au- ginta dies purgationis, septem primi strictio-
ctorem .« Quia, inquit, hanc partitionem rcs, caeteri minus stricti.

praeputii exiguitas non patitur, quod vix mini- Secunda Sin autem famiinam pe-
lex, ibid.:
mae ungulae latitudinem aequat » Verum, . pererit, immunda erit duabus hebdomadibus
quamvis banc partitionem ut veram asserere juxta ritum fluxus menstrui, et sexagintasex
noiim, nonvideotamcn cur sit ridenda; potest * ibid. a. 2, o. * lhide& «id2.
 ;
:

DE PURIFICATIONE B. VIRGTNTS ET OBLVTTONE, ETC. 37

diebus manebit in sanguine purificationis suce, pturarum fidelis interpres. Haec auteminEvan-
idest, octoginta diebus: quiajuxta Hippocrat., gelio Purifieationis loco ejus legit Marice, et
lib. de Natura pueri, et Franciscum Valesium cantat in Evangelio : Postquam impleti sunt
de Sacra Philosophia, cap. 18, purgatio parien- diespurgationis Mariae, non addendo verbo Dei,
tis foeminam diuturnior est quam parientis sed illud explicando. Item in Officiis ei Marty-
masculum. rologio vocat Purificationem B. Virginis.
Tertia lex, ibid. : Cumque repleti fuerint dies Prob. 2° ex ipsis Luca) verbis 1° Nulla <;rat :

purificationis suce pro filio sive pro filia, (id
est. purgationis ab lmmunditia contracta ex
partu filii aut filiae ) deferet agnum anniculum
in holocaustum, ( Iioc est, ut Deo gratias agat),
etpullum columbce sive turturem pro peccato,
(scilicet immunditia legali) adostium taber-
naculi testimonii, et tradet sacerdoti, qul offe-
retillacoram Domino, et orabit proea,etsic
mundabitur a profluvio sanguinis. Ita est lex
parientis masculum aut fceminam. Quodsinon
lex purgationis pro primogenitis, sed obla-
tionis tantum, Exodi 13. Erat autem pro puer-
peris, Levit. 12. Ergo, quando Lucas dicit
Postquam impleti sunt dies purgationis ejus
secundum legem Moysi, non potest intelligi dc
purgatione prolis, sed matris duntaxat.
Nec obstat quod in tertia lege Levitici sta-
tuatur offerendum esse agnum et turturem
aut pullum columbae pro filio sive pro filia
quia hsec verba pro filio sive pro filia, non
:

potuerit offerre agnum, sumet duos turtures referuntur ad sequentia, deferet agnum, etc.
vel duos pullos columbarum, unum in holo- sed ad praecedentia Postqnam impleti sunt
:

caustum, et alterum vro peccato, orabitque dies purgationis ejus ; ita ut sensus sit, ut jam
pro ea sacerdos, et sic mundabitur. notavi : Postquam impleti sunt dies purga-
Quarta lex est de primogenitis, Exodi 13,his tionis ejus pro filio sive profilia, id est, purga-

verbis Locutusque est Dominus ad Moysendi-

: tionis ab immunditia contracta ex partu filii
cens: Sanctifica mihi omne pnmogenitum aut filiae, deferet agnum, etc. Eodem sensu
quod aperit vulvam in filiis Israel, tam de ho- intelligendum est quod dicit Lucas ibid. de
minibus quam de jumentis ; mea sunt enim parentibus Christi, quod fecerunt secundum
omnia, non solum titulo creationis, sed etiam consuetudinem legis pro eo et quod canit ,

quia primogenitos lsrael a communi strage Ecclesia in Officio hujus festi Obtulerunt pro :

primogenitorum ^Egyptiorum per angelum eo Domino, ld est, eo quod B. Virgo eum pcpe-
exterminatorem exemerat in cujus beneficii
: rerat. Eodem sertsu intelligendus S. Th. hic
memoriam et gratiarum actionem hsec lex a. 3.

lata est. 3° Nullum determinatum in lege

erat tempus
Per sanctificationem autem in hac ultima proobiatione primogenitorum; quamvisenim
lege, intellige consecrationem et oblationem dicatur Num. 18 Cujus redemptio erit post
:

factam Deo primogenitorum animalium mun- unum mensem sklis arqenti quinque, haec
dorumad immolationem, primogenitorum au- redemptio non erat oblatio ; imo redimebatur
tem ;hominum ad servitium Dei perpe-tuum; infans ut familiae suse ac reipublicae civis red-
sed quia Deus loco primogenitorum totius ditus, ministeriis sacris non adstringeretur,
Israelis, qui tota vita alligati fuissent servitio nec fiebat in templo, neque cum ca?remoniis :

tabernaculiettempli, elegit et substituit solam unde in oblatione Christi nulla mentio facta
et totam tribum Levi, ideo primogeniti homi- estde ejus redemptione erat autem in lege
:

num redimendi erant quinque siclis, Num. 3, tempus determinatum pro purificatione puer-
hoc est, quinque circiter florenis Belgicis. His perarum, scilicet quadraginfa dies, si pepe-
proesuppositis, rissetmasculum, et octoginta, si peperisset
Quaestio est, l°de cujus purgatione loquitur fceminam. Ergo dum Lucas dicit Postquam :

Lucas c. 2, an matris, an prolis ; 2° utrum impleti sunt dies jurgationis ejus secundum
B. Virgo debuerit purificari 3° utrum Chri-
; legem Moysi, manifestum est quod loquatut
stus debuerit offerri in templo ; 4° quis fuerit de purgatione matris, et non prolis, cujus
Simeon, qui Jesum excepit in ulnas suas, an occasione infans fuit etiam oblatus in templo :
sacerdos, an laicus. unde addit Lucas Et utdarent hostiam, secun-
:

Dico \° S. Lucas his verbis

: Postquam
: dumquod dicium estinlege Domini, par tur-
impleti mnt dies purgationis ejus secundum turum aut duos pullos columbarum, quse erat
legem Moysi, loquitur de purificatione solius lex puerperarum.
matris, non prolis. Si forte dicas Annam non obtulisse Samue-
Prob.l°exmenteEcclesiae, quae est S. Scri- lem nisi post triennium et postquam esset
 »

3$ DISSKUTATIO V, AHT. II.

abladatus: ergo si non ex lege, saltem ex con- ritati Ecclcsiee quam textui graeco, maxime
sueiudine triennium erai tempus determina- non constanti.
tuin prooblatione.primogeniti. Hocargumento Dico 2°: B. Virgo legi purificationis non
recens auctor Historiee Populi Dei, in secunda fuit summo jure adstricta 1 , convenienter ta-

partc contendit probare utramque caeremo- men se illi subjecit.

niam tam purificationis Mariae quam oblationis Prob. prima pars*. \° Lex ita fert: Mulier,si
Jesunon fuisse peractam, nisi post triennium suscepto semine peperit mascidum, immunda
in reditu ex .Egypto. erit, etc : atqui B. Virgo non peperit Oiristum
Resj». unicum unius factum neque legem ex suscepto semine, scd ex Spiritu Sancto:
neque consuetudinem adstruere, praesertim ergo. Unde S. Bernardus, serm. 3 de Purific:
cum in illo singulari facto esset ratio differendi « Lex ipsa, inquit, Matrem Domini non inclu-
oblationem ad triennium, quae non currit pro dit, quae non suscepto semine peperit.
aliis infantibus sic enim Samuel debebat ex
:
Si dicas per semen intelligi prolem,ut fa-

voto matris offerri Domino, utnunquam postea miliare est in S. Scripturis, ita ut sensus sit:

recederet a tabernaculo; ad id autem requi- Si mulier,susceptaprole,masculum pepererit,

rebatur certa aetas infantis, et quod esset abla- Resp. Quamvis non raro in S. Scripturis se-
ctatus. men sumatur pro prole, sic tamen hic accipi
vetat tum textus Hebraicus qui habet Si mu-
Insuper hallucinatur laudatus auctor, dum
:

putat sacram familiam triennio mansisse in

lier suscepto Moyses
spermate; tnm quia
ponit: suscepto semine, tanquam causam cur
/Egypto nec enim uno anno integro remansit,
;

mulicr sit immunda; non est autem immunda

ut probabo infra.
praecise quia prolem edit, sed quia illam edit
Obj. praecipue: Lucas dicit: Postquam im-
ex immundo semine tum quia parere ex sus- ;

pleti sunt dies purgationis ejus; to ejus secun-

cepto semine, proprie est edere prolem ex se-
dum regulam grammatices et usum commu- mine susceptam.
nem debet referri ad personam de qua imme-
Prob. 2°: Ideo ex lege debebat mulier puri-
diate facta estmentio: atqui h&ec fuit Jesus, de
ficari, quia immunda erat ex profluvio sangui-
quo dixit Evangelista: Postquam consummati
nis; sic enim dicitlex: Mundabitur aproflu-
sunt dies octo ut circumcideretur puer,vocatum
vio sanguinis. Atqui profluvius sanguinis non
est nomen ejus Jesus, quod vocatum est ab an-
fuit in B. Virgine, quae sine apertione claustri
cjeloprius quam in utero conciperetur , imme-
virginalis fcetum effudit, et in qua, cum con-
diate subjungens: Et postquam impleti sunt
ceperit ex Spiritu Sancto, solus fuit sanguis
dies purqationis ejus: ergo.
necessarius ad nutrimentum fcetus, quo egres-
Resp. 1° equidem ordinarie sic esse ut to
so, conversus est sanguis ad ubera ut lac fieret.
ejus referatur ad personam immediate praece-
Prob. secunda pars 8 D^ccbat ut, sicut Filius, :

dentem, nisi aliunde eruatur sensus contra-

ita et Mater humilitatis et obedientiae exem-
rius, ut hic eruitur, tum ex mente Ecclesiae, plum praeberet, legem approbaret, et occasio-
tum ex verbis Lucae collatis cum lege. 2° Ob-
nem calumniae Judaeis eriperet: ergo.
servandum est cum quibusdam integram pe- Dico 3 4 Christus legi primogenitorum non
:

riodum de Christo esse ibi insertam velut intra erat etiam summo jure adstrictus ; convenien-
parenthesim, proindeque to ejus referendum ter tamen se illi subjecit.
esse adpersonam, de qua fuit sermo ante pa- Quidam probant primarn partem ex eo quod
renthesim; fuit autem sermo de B. Virgine,
lex dicat Sanctifica mihi omne primogenitum
:

de qua dixerat Evangelista: Maria autem con-

servabat omnia verba hcec conferens in corde
suo. Ad Mariam ergo, et non ad Jesum, to ejus
referendum est.
Inst: Juxta Estium legitur graece auTwv plura-
liter, eorum, scilicet Matris et Filii
Resp. Esto forte in quibusdam codicibus, in
quos incidit Estius, legatur auToov, Jansenius
Iprensis, a Lapide et alii testantur non legi in
graeco neque auTou singulariter masculine,
quod aperit vulvam. Christus autem nascendo
non aperuit vulvam Matris, sicque sub lege
non comprehenditur. Verum haec sententia
videtur contraria Evangelistae, qui hanc legem
ipsi Christo adaptat, ut videre est in textu cit.
: ergo. initio articuli. Aperire vulvam igitur hic nihil
est aliud quam eam
perviam facere, ita' sibi
ut primo nascenti nullo sit impedimento ; si-,
ve hoc fiat fractione claustri, utfitcommu-,
niter sive clauso manente, penetratione mi-,
;
1

neque auwv pluraliter, sed aur/iu singulariter raculosa,utsingulariter factum est in Christo.
feeminine. Insuper magis standum est aucto- *Jb. a. 4,o. Mb. ad2. 3 Ib. o. * Tb. a, 3el 4, o.
 DE PURIFICATIONE B. VIRGTNTS ET OBTATTONE, ETC. 39

Neque iste loquendi modus est inusitatus in S. Incar., diss. 8, a. 2; consecrationi autcm sub-
Scripturis sic Matth. 3 de Christo baptizato
: stantiali nihil addebat consccratio legalis,
dicit Ecce aperti sant ei cceli, et vidit Spiri-
: sicque nullatenus erat ncccssaria.
tum Dei dcscendentem sicut columbam. Et, Act. Quando ergo SS. Patres dicunt Christum de-
17, S. Stcphanus dum lapidaretur, diccbat : buisse subire hanc legem, intelligendi sunt de
Ecce video ccelos apertos etJesum stantem a debito decentiae, nonstrictae obligationis.
dextris Dei ; non quod soliditas ccelorum sit Prob. secunda pars * Dccebat ut Christus, :

disrupta, sed oculis pervia, nulloque fuerit sicutdiximus de sanctissimacjusMatre, numi-

impedimento quominus et Christus Spiritum litatis et obedientiae excmplum praeberet,
descendentem videret, et Stephanus Jesum legem approbaret, et occasionem calumniae
stantem a dextris Dei. Judaeis tolleret : quae praestitit per oblationem
Ast, inquies,si ita sit, frustra ergo Moyses sui in templo.
addidit, quod aperit vulam, sed satis fuisset Postquam narravit Lucas parentes Jesu
dicere primogenitum hoc ipso enim quo est
; ipsum tulisse Jerusalem ut sisterent eum Do-
primogcnitus, primus ex utero egreditur. mino, scriptum est in legc Domini,
sicut
Resp. neg. illationem ad prob dist. Hoc : e vestigio subdit Etecce homo erat in Jerusa-
:

ipso quo est primogenitus simpliciter el abso-
lute, primus egreditur, conc. hoc ipso quo
est primogenitus secundum quid tantum, neg.
Primogenitus simpliciter et absolute, est an-
tequam nulla generatio sive masculi sive fce-
minae praecessit, et iste aperit vulvam primo-
genitus secundum quid est qui primus inter
masculos nascitur, licet puellae generatio
praecesserit, et iste non aperitvulvam, sed aper-
tam supponit. Quia vero lex erat de primoge-
nitis simpliciter et absolute,
debuit addi Quod aperit vidvam.
: de ejus sacerdotio dicit. Item ex silentio utrius-
Aliunde igiturpetenda est probatio conclu-
sionis. Imprimis videtur expressa sententia D.
Th. hic a. 4, o, ubi dicit « Christus licet non
esset legi obnoxius, voluit
nem et alia legis onera subire.
Prob. ratione. Legislator non tenetur sua
lege, non solum vi coactiva, sed etiam nec
directiva, quando est dispar conditio legisla-
; timoratus, expectans consolationem Israel
;
ut designarentur,
tamen circumcisio-
» imo Theophilactus, Enarrat. in c. 2 Lucae, et
lem, cuinomen Simeon, et homo iste justus et
Et cum inducerent puerum Jesum parentes
ejns, ut facerent secundum consuetudinem
legis pro accepiteum in idnas suas ct
eo, et ipse
benedixit Deum, Hinc quaestio est qui fu-
etc.
erit iste Simeon, an sacerdos, an laicus ?
Dico 4° : Simeon qui Jesum excepit in
ulnas suas, non erat sacerdos, sed vir laicus.
Prob. 1° ex silentio Lucae, qui cum alias
Simeonis qualitatcs accurate describat, nihil
que Ecclesiae Graecac et Latinae, quae in suis
Officiis et Martyrologiis Simeonem a sacerdotio
non commendant. Idem dic dc SS. Patribus,
quorum nullus sacerdotii Simeonis mcminit
Euthymius in 4 Evangelia, c. 3, diserte dicunt
Simeonemfuisselaicum.
Prob. 2° Sacerdotes in interiori parte templi
:

toris et subditorum respective ad legem : pueros de manibus parcntum cxccptos offere-

atqui sic erat in casu. Christus enim homo bant, nec nisi post puriDcationcm matrum
Deus erat legislator, et vi unionis substantialis ante enim matres omne sanctum non tangebant
ad humanitatem erat sanctus et in
divinitatis nec ingrediebantur in sanctuarium, Levit. 13 :

servitium Dei perpetuo consecratus, non sic atqui Simeon occurrit parentibus Jesu ante
alii primogeniti, sicque non indigebat oblatio- fores aut in foribus templi ; id enim aperte
ne seu consecratione legali. indicant verba Lucae Et ecce, inquit, homo :

Si dicas : Christo, licet substantialiter sancto erat in Jerusalem cui nomen Simeon Haec verba .

per gratiam unionis hypostaticae, necessaria indicant rem novam et insolitam, quod non
fuit sanctificatio accidentalis per gratiam habi- dixisset Lucas de sacerdote : Et cum induce-
tualem, ut docent thomistae in tract. de Incar- rent puerum Jesum parentes ejus, ut facerent
nat. : ergo pariter ipsi sancto et consecrato secundum consuetudinem legispro eo, et ipse
fjiibstantialiter unione divinitatis^ necessaria accepit in ulnas suas nondum ergo indu- :

fuit consecratio legalis. xerant, nondum fecerant secundum consue-

Resp. neg. conseq. Disparitas est quod prae- tudinem legis, sicque ante fores vel in foribus
ter gratiam unionis necessaria erat Christo ante purificationem Matris.
gratia habitnalis qua posset elicere connalu- Dices S. Aug. serm. 13 de Temp., dicit
:

raliter actus supernaturales, id enim non con- « In templo praesentabatur, et a Simeone sene
fcrebat ^ratia unionis, utlate dixi in tract. de * lHd. a.3. 0.
 -

40 DISSERTATIO V. ART ITI

annoso, probato, coronato agnoscebatur »
atquf per zo coronato nihil aliud videtur posse
inteliigi, qaam mitram sacerdotalem ergo.
EteSp. neg. niin. Quidam dicunt per xo coro-
natn S. Augusthmm allusisse ad haec verba
: cerunt omnta sccimdum legem Moysi, rcver$t
sunt in Galilceam in civitatem suam Nazarcth,
: immediate subjungit v. 40 sequenti Puer
autem crescebat et confortabatur plenus sapien
tia quae verba indicanfc non tnifiseuntem, sed
:

Episi Jacobi, c. 1 Beattes mr qui suffert ten-

: pcrmanentem Nazarethi habitationem : ergo.
tationem, quoniatn cum probatus fuerit, acci- Resp. Evangelistas in suis narrationibus non
pt>/coron«mvf/«;sicqueintellexissenoncoro- semper servare ordinem quo res gestae sunt,
nam sacerdotalem aut aliam temporalem, sed ut patet ex instantia praecedentc, et posset plu-
coronam vitse seternse, quam repromisit Deus ribus aliis exemplis probari cum ergo Lncas
;

ifUiqaitibiK sc. At fortenon absurde quis intcl- omittat fugam in iEgyptum, quam refert Mat-
liget to coronato de defectu capillorum ver- m thams, hic inserenda verba objecta
est, et
tice capilis, ut frequeriter senibus contingit, intelligenda sunt de habitatione Christi Naza-
ex quo fit qusedam corona idque mdicare: rethi post reditum ex A'gypto.
videntur verba S. Augustini, sene, annoso, Sed petes quid fuga opus ? Duo enim viden-
coronato. tur obstare : primum, Christus Dominus omni-
potens poterataiiterfurorem Herodis declinare;
ARTICULUS III. secundum, contendimus
si, iit erat tunc ,

Nazareth, poterat ibi tuto manere, aut in alio

de fuga in jEgyptum. loco Judrcse, cum Herodes jusserit tantum
occidi infantes Bethlehem etin omnibusfinibus
Duo hic potissimum inquirimus : primum, ejus.
unde et quando S. Joseph cum Maria et divina Resp. ad primum *, quod non conveniebat
prole profectus sit in iEgyptum secundum, ; Christumadhucinfantemperseederemiracula;
quandiu sacra familia commorata sit in tum quia, in similitudinem hominum factus,
iEgypto. Quasdam etiam quaestiunculas inci- voluit habere infantiam similem infaniise ali-
denies resoivemus. orum hominum tum ; quia per se fecisset
si

Dico 1° S. Joseph cum Maria et divina prole

: miracuia, derogasset fidei humanitatis «. Et
profectus est de Nazareik paulo post purifica- Judsei existimassent Incarnationem esse phan-
tionem B. Virginis et oblationem Jesu in tem- tasma, atque ante ternpus opportunum ipsum
plo. tum quia si
cruci affixissent iivore iiqueiacti:
Prob. Secundum Lucam 2 : Ut perfecerunt in prima aetate fecisset rniracula, non
Judsei
omnia secundum legem Moysi, (id est, statim indiguissent alio manifestante , cum tamen
ac perfecerunt) reversi sunt in Galilceam in Joannes Bapt. dicat Joan. 1 Ut manifestetur :

civitatem suam Nazareth. Ante vero illud in jsrael, propterea veni in aqua baptizans.
tempus nori acceperat Joseph mandatum ab Insuper Christus arripuit fugam ut ostenderet
angelo fugiendi in /Egypfum: cum enim ex sevitam pauperem, terumms ei periculis ple-
Matth. 2, statim ac accepit, eadem ipsa nocte nam assumpsisse, et nobis daret exemplum
consurgens secesserit in JSgyptnm cum Maria fugiendi instante persecutione.
et ejus prole, non potuissent adesse Jeroso- Ad.secundum:Quamvisiierodesjussissetoc-
lymisquadragesimadieanativitatead perficien- cidi infantes Bethlehemi tantum et inejus fini-

dum officium purilicationis. Ex qiiibus sequi- bus,variis tamen aliis artibn-s ctmodis per uni-
tur quod nec Bethlehemi nec Jerosolymis versum regnum suumipse cumsacerdotibuset
acceperit istud mandatum, sed Nazareth, unde scribis qui pariter fuerani turbaii, insidiabatur
profectus est post puriiicationem. vitas iniantis, ut scribit S. Hieron., 1. 4 Com-
Quod posset onponi ex Matth. mandatum ment. in Matth., praesertim postquam vulgaia
datum Josepho ragiendi statim post di-
fuisse sunt quae dixerant et proedixerant Shneon et
scessum magorum, solutum est art. 3 praece- Artna die purificationis quapropter nullus :

dentis diss. post probationes. infanfi locus tutus erat intra fines regni Hero-
Dices insuper Begressus in Nazareth post
: dis, qui dominabatur non solum in Judsea pro-
purificationem de quo loquitur Lucas, non
, solum enim
prie dicta, sed etiam in Galilaea ;

fuii praeceps quem statirh exciperet fuga in post ejus mortem divisum estregnurnin qua-
iEgyplum, sed fuit constans et perpetua Naza- tuor tetrarchias.
rethi habilatio Christi unacum Mariaet Joseph; At, inquies, si iot inquisitionesfaciebat Hero-
postquam enim dixit Lucas v. 39: Ut pirfe- Ubid. q. 36, a. 4, o. * rbid. «4. %
 T
V<v ET or v wn\GCtLA PATRATA STNT, ETC. 41

des, quare non Joannem Bapt.,

jussit occidi Resp. id plane constare ex S. Scriptura di- ;

cujus lama divulgabatur super omnia mon- cit enim Matth. 2, v. 15 Et erat ibi( in ^Egy-
:

tana Judaeae propter ea quae contigerant in
iliius circumcisione, et quem inde poterat con-
jicere Herodcs esse Christum.
Resp. quosdam censere Zachariam, patrem
Joannis Bapt., fuisse occisum, eo quod puerum
suum subduxisset. At id maxime controver-
sum est. Caeterum verisimile est Herodem,
auditis quae de Joanne dicebantur, veritum ne
jpse esset Christus, jussisse ipsum occidi; sed
divina providentia factum est ut transferretur
in loca deserta, et ibi usque ad obitum Hero-
dis educaretur.
petasquare mandatumfuitfugere
Si ulterius
in ^Egyptum potius quam in aliam regionem ?
Resp. 1° ex Matth. 2, ut id, quod erat dictum
pto ) usque adobitum Herodis; et v. 10 : De-
functo autem Uerode, ecce angelm Domini
apparuit Joseph in JEgypto dicens : Surge et
accipePuerum et Matrem ejus et vade in ter-
ram Israel; defuncti sunt enim qui qucerebant
animam Pueri. Qui consurgens accepitPuerum
et Matrem ejus, ct venit in terram Israel : au~
diens autem quod Archelaus, etc. Porro hae
loquendi formulae non significant longam
piurium annorummoram, sed brevem aliquot
mensium. Et quomodo verum esset Josephum
mansisse in iEgypto usque ad obitum Herodis
duntaxat, si tres, quinque, septem vel novem
annis post hunc obitum ibi mansisset. Id au-
tem optime verificatur moraliter loquendo, si

per Oseamll, litteraliter de populo Judaico ut post aliquot menses tantum ab hoc obitu ex
gerente personam Christi et allegorice de
, iEgypto recesserit.
Christo, per hanc fugam et reditum verifica-
vetwEx JEgyptovocaviFilium meum. 2° Quia ARTICULUS IV.
/Egyptus erat antiquum refugium Israelita-
rum, cujus Joseph, qui erat figura Christi, AN ET Q\]M MIRACULA PATRATA SINT INGREDIENTB
dictus est salvator, et erant tunc in ^Egypto JESU IN .EGYPTUM?
plura millia Judaeorum.
Dico 2° Sacra familia commorata est in
: Baronius, ad annum Christi primum, duo
^Egypto non novem, aut septem, aut quinque, narrat et approbat, videlicet mcurvationem
aut tribus annis, ut quidam opinati sunt, sed arboris, quae dicebatur Persis vel Persea, et
anno necdum integro. commotionem ac concussionem simulacro-
Prob. Reversi sunt in Galilaeam, dum Arche- rum. Serrius haec ut commenta rejicit, Exer-
laus, defuncto patre suo Herode, regnaret in citatione 38.
Juda^a enim scribit Matth. c. 2 Audiens
; sic : Dico : Quamvis
duo miracula ut certo
haec
aulem Joseph quod Archelaus reqnaret in vera non asseramus, non tamen ut commenta
Judcea pro Herode patre suo, timuit illo ire, et rejicimus, sed ut probabilia facta sustinemus.
admonitus in somnis secessit in partes Gali- Prob. Inprimis Sozomenus, auctor quinti
lcece atqui Herodes Magnus secundum Jose-
: saecull, 1. 5 Hist. Ecclesiast., c. 20, dicit :« Me-
phum, 1. 17 Antiquit., c. 11 et 12, misera tabe morant arborem esse, quae Persis dicitur, Her-
confectus obiit circa festum Paschae eodem mopoli, quod est oppidum Thebaidis, cujus
anno quo edixit stragem infantium Archelaus : fructus aut folium aut particula aliqua corticis
autem cjus filius nonnisi post sex circiter men- aegrotis admota, morbos a compluribus depu-
ses regnare incoepit in Judaea, non regis, sed lerit ; traditum est Joseph, cum propter
nam
tetrarchae titulo ut enim narrat Joseph, totam
; Herodem, assumptis secum Christo et Maria
aestatem postmortem patris Romac transegit, sancta Deipara, fugisset, venisse Hermopolim,
ut ab Augusto patris regnum vel partem obti- atque simul ut portae appropinquavit, statim
leret. Ponamus nunc, ut ante diximus, S. arborem, licet plane maximam, adventu Chri-
Josephum secessisse in ^Egyptum post puri- sti turbatam esse, atque ad solum usque se

ficationem et ante cseaem Innocentum, veri- inflexisse etChristum adorasse. Atque hsec qui-
medium seu finem Februarii,
similiter circa dem, sicut a multis audivi, a me commemo-
numerabis novem vel decem menses circiter rata sunt. Quae quidem, quid ego judico, vel si

commorationis in ^Egypto. significabant jam Christum in urbe adesse,vel,

Dices non constare Josephum rediisse in ut est verisimiie, non modo arborem, quam
Galilaeam statim ac Archelaus regnum seu incolae propter magnitudinem et pulchntudi-
tetrarchiam Judaeae administrareccepit; potuit nem lege gentilitia venerabantui ^
daemone
ergo ^uinque, vel septem, vel
post tres, vel jam, qui colebatur, ob Christum talium
ibi
poyorn nrm.os rodhsse. eversorem, qui in eo loco comparebat, per-
 ::;
,

I* DISSERTATIO V. ART. IV.

hoires€3nte,snasponte<ttmmotamesse,verum cherib et Nabuchodonosor allegorice signi- ;

etiam omnes /Egyptiorum statuas, adventante ficare Christum aliquando ingressurum mun-
tnmChristoJiiitaprophetiamlsaiaBConvulsas. dum longe lateque diffusam
et idololatriam

Itaqm daemone inde abacto, arbor, quorei deleturum idque probare contendit ex S.
;

gestae lestimcnium esset, remansit ibi, fide- Kieronymo, qui per ^Egyptum intelligit mun-
lesque morbis liberavit. Atque ut /Egyptii et dum.
Palestini, istarum rerum, sicut alii singuli ali- Verum esto S. Hieronymum per ^Egyptum
aruin, quae apud ipsos gestae sunt, testes locu- intellexisse mundum, non sequitur quod non
pletes existunt.» possit etiam intelligi terra ^Egypti, prout intel-
Nicephorus, 1. 10, c. 31, postquam retulit lexerunt alii Patres et interpretes. Unde Estius
quae narrat Sozomenus de arbore Persea et de in hunc locum dicit : « Hoc de adventu Christi
simulacris rEgyptiorum, quae dicit « difflu- pueri in ^Egyptum, quando Herodes eum ad
xisse Christi non ferentia adventum, juxta id mortem quaerebat, plerique interpretantur. »
quod ab Isaia est dictum », concludit caput Et Tirinus ibid. Athanasius, S.
dicit quod S.
« Caeterum daemone ex arbore ea expulso, ad Hieron., S. Aug., Procopius, Theodoretus, Eu-
certum rei gestae indicium prona et inclinata sebius, Haymo, Hugo, et Lyrarius « id alle-
permansit, fide accedentes sanans. Harum gorice exponunt de Christo ulnis B. Virginis
rerum Palestini et iEgyptii idonei fideque in ^Egyptum invecto. » Non ergo sine testi-
digni sunt testes. » monio veterum locuti sunt laudati historici,
Evagrius, in Vitis Patrum 1. 2, c. 7, dicit quod maxime patebit ex diserto testimonio
« Vidimus et alium sanctum virum nomine Eusebii illis omnibus antiquioris. Unde
Apollonium apud Thebaidam in finibus Her- Prob. 2° ex Eusebio. 6 Demonst. Is, lib.

mopolis, ad quam civitatem Salvatorem cum EvangeL, cap. 2, expendens praefatum ora-
Maria et Joseph de Judaeae finibus venisse tra- culum Isaiae, secundum versionem Aquilae,
dunt secundum prophetiam Isaiae vidimus : haec habet : « Scriptura dicit : Ecce Dominus
ergo ibi et tempkim ipsum in quod ingresso ascendit super crassitudinem et venit in Mgy-
Salvatore corruisse omnia idola in terram et ptum. Igitur ipsa haec prophetiae particula ad
communita esse memorabantur. » verbum exitum sortita est, quo tempore an-
has auctoritates non facere
Dicit Serrius gelus Domini in somnis visus ipsi Joseph,
fidem integram, quia narrant prodigia facta dixit : Surge, accipePuerum et Matrem ejus y

quingentis annis ante eorum aetatem patrata et fuge in Mgyptum, et csto ibi donec dicam
idque sine testimonio veterum et ex traditione tibi. Tunc Dominus Deus Verbum,
igitur iste
obscura. puerilem aetatem ingressus et suo corpori quod
Resp. non facere quidem fidem integram exsanctaVirgineacceperatconjunctus, interra
certam et indubitatam, facere tamen proba- ^Egyptiorum diversatur. » (Jam vides Eu-
bilem sunt enim auctores sinceri, probati et
; sebium hanc prophetiam Isaiae non interpre-
fide digni, qui quae narrant ab incolis lo- taride ingressu Christi in mundum, sed in
corum, in quibus res gestae sunt, acceperunt; terram ^Egypti.) Prosequitur « Hi qui prius :

hi autcrn ex traditione majorum, non obscura, incolebant^Egyptumvitiosi pravique daemones,

sed quorum erant testes locupletes, idonei et per multa saecula in simulacris latitantes, ani-
fide digni, etquorum patens extabat indicium, masque/Egyptiorum omni superstitionis errori
nimirum ipsa arbor inclinata. Quot sunt sane cum sensissent no-
addicentes ac subjicientes,
quae non pro commentis, sed pro probabilibus vam quamdam divinamque virtutem ad se
habentur, quae non tam solido nituntur fun- accessisse, illico commoti sunt, et fluctua-
damento ! tionem ac perturbationem in seipsis pertu-
Quantum ad id quod dicit Serrius, ea ab lerunt, corque ipsorum et vis intelligendi in-
istisauctoribus referri absque testimonio ve- trinsecus in ipsis convicta sunt, cesseruntque
terum, mox examinabitur. ac fugata sunt ab ea virtute, quae, visum ef-
Oraculum autem Isaiaequod afferunt isti au- fugiens, illos compellebat, et ignis instar inef-
ctores, hoc est cap. 19: Ecce Dominus ascendit fabili quadam ratione adurebat. Et tunc
super nubem levem et ingredietur Mgyptum ; quidem invisibiliter daemones talia passi sunt,
etcommovebuntur simulacra Mgypti a facie cum Salvator noster, Jesus Christus, in ^Egy-
ejus et °,or Mgypti tabescet in medio ejus. ptum cum visibili corpore pervenit. »

Respondet Serrius hoc oraculum litteraliter Serrius, quod forte miraberis, contenait hoc
praenuntiare eversionem ^Egypti per Senna- testimonio, etsi pro nobis apertissimo, non
I-
DE C^EDE INFANTIUM, ET VIT^E CHRISTI, ETC. 41

probari concussa idola iEgyptiorum, sed po- ptum, ac forte ibi eo commorante, daemones
tius negari ;
quia, inquit, Eusebius priorem conturbatos expulsos fuisse e pluribus simul-
tantum partem oraculi Isaia?, quae futurum acris, quae ideo manserunt muta et inertia,

Domini ingressum in ^Egyptum portendebat, atquehoc sensu concussaaccommota: recru-

«ad verbum exitum sortitum esse, » dicit; duisse autem idololatriam, egresso Domino, et
alteram autem quae commota eversaque simu- redeuntibus daemonibus simulacra conva-
lacrapraenuntiabat, nonitem. At si eversorum luisse non negamus.
simulacrorum prodigium reipsa contigisset,
utraque prophetiae pars « ad verbum » tunc ARTICULUS V.
temporis exitum habuisset.
Verum imprimisjugulumsibi petit Serrius, DE CJEDE INFANTIUM, ET VIT^ CnRISTI INSTITUTO
qui prius contendebat prophetiam Isaiae intel- USQUE AD SUUM BAPTISMA.
ligendam esse de ingressu Domini, non in
terram /Egypti, sed in mundum. 2° Non Tria hic breviter resolvenda occurrunt : pri-

mirum si Eusebius de sola prima parte hujus mum, quandonam Herodes edixit caedem in-
prophetiae et non de secunda dixerit, quod « ad fantium; secundum, quot infantes fuerunt oc-
verbum » sortita esset exitum, quia solam cisi ; quodnam fuit vitae
tertium, Christi insti-
primam et non secundam retulerat: in his tutum usque ad suum baptisma.
autem quae postea subjungit, alludens ad se- Dico 1° Herodcs caedem infantium edixit,
:

cundam partem, aperte ostendit etiam fuisse non biennio post nativitatem Christi, sed sta-
ad verbum » impletam, ut legenti patet.
(t tim post purificationem et fugam in ^Egyp-
Instat Serrius: Eusebius dicit quidem tum.
daemones in simulacris latitantes, Christo in Prob. primapars: Ideo quidam adbiennium
iEgyptum intrante, divina virtute fuisse com- differunt caedem infantium, vel quia Herodes
motos, perturbatos, convictos et fugatos, sed jussit occidi infantes a bimatu ct infra secun-
« intrinsecus » tantum et « invisibiliter » , non dum tempus stellae quod exquisierat a magis,
autem aperte, externe et manifeste per ever- quam inde putant non apparuisse nisi biennio
sionem idolorum. post nativitatem Christi; vel quia, ut existi-
Resp. Recte quidemEusebius; quis enim sibi mant, Herodes de variis criminibus accusatus,
fingat puros spiritus, quales sunt daemones, ut objecta dilueret, Romam apud Cacsarem per-
posse extrinsecus et visibiliter commoveri, gere coactus est et ibi biennio commorari. At
turbari, convinci, fugari? sed iis intrinsecus primum fundamentum concussimus, a. 3
et invisibiliter commotis, turbatis, convictis, diss. praeced. Secundum falsum esse constat ex

fugatis, bene sequitur simulacra, in quibus eo quod, secimdum Josephum et Dionem,

latitabant, remansisse muta et inertia, atque Herodes iter Romam non susceperit, imo nec
hoc sensu fuisse concussa, commota et tur- suscipere potuerit post diem Christi natalem,
bata, ut loquuntur Isaias, Eusebius et Sozome- quia ultimo vitse suae anno, qui secutus est
nus. Equidem Evagrius dicit omnia « corruisse Christi nativitatem, acerbis et continuis dolo-
in terram » sed loquitur de solis idolis quae
;
ribus vexatus fuit.
erant in templo in quod ingressus est Christus, Prob. secunda pars Tunc indixit Herodes
:

non de aliis Neque necesse est

idolis ^Bgypti.
intelligere etiam sensu dicto de omnibus om-
nino idolis ^Egypti universalitate
sed accommoda, id est, de pluribus et in pluri-
bus locis.
Urget Serrius: Ipso Raronio teste, ^Egypti
idololatria, illiusque fana et simulacra ad an-
num Christi 389 perennarunt, quo tenipore a
Theodosio imperatore eversa sunt: ergo com-
mentum est quod dicimus de prodigiis factis
ad ingressum Christi in ^Egypto.
Resp. neg. conseq. Non enim dicimus tunc
idololatriam ^Egypti omnino et pro semper
cessasse, omniaque ejus fana et simulacra
fuisse eversa, sed ingrediente Christo in ^Egy-
caedem infantium, quando se sensit delusum
a magis atqui: non delusum a magis,
sensit se
absoluta, statim ac ipsi reccsserunt; existimavit enim
eos fallaci stella fuissc dcceptos, nec ausos
fuisse redire Jerusalem, ne ipsi et toti populo
essent ludibrio, sicque putavit id quod magi
dixerant de nato rege Judaeorum, esse figmen-
tum. Verum curn audivit quae de ipso conti-
gissent in tempio die purificationis, tunc se
sensit illusum a magis, et caedem infantium
Beihiehemi et in finibus ejus indixit, eorumsci-
licet qui essent bimuli et inferioris <etatis
usque ad illud tempus quo stella magis illuxe-
rat. Cur autem a bimatu jusserit occidi? dixi
superius id fuisse ex abundantia cautionis.
 .

44 DISSEUTATIO VI. ART. I.

Dico Numerus infantium occisorum est

*2 3 : Nonne Atque
hic est faber? ita docentS. Aug,,
incertus, silentibus ea de re tam Evangelio lib. 2. de consens. Evang., c. 42, S. Basil. in
quam antiquis Patribus. Unde ut gratis fictum Asceticis, S. Chrysost., hom. 43 in cap. 13
reputamus quod Graeci in suis Menologiis refe- Matth. et S. Th. ibid.
runt iuissi quatuordecim millia. Nullatenus
1
Si ulterius petas quam artem
fabrilem exer-
enim verisimile est in oppidulo et angustis ejus cuerit, an IcVVariam, an lignariam?
finibus, tot infantes, practer puellas etmascu- Resp. S. Hilar. in cap. 14 Matth. et S. Pet.
los, qui interea temporis mortui sunt, biennio Chrysologus, serm. 8, dicunt « ferrariam »
natos esse. At S. Justinus his longe antiquior, quippe qui
Hos vero infantes occisos esse vere martyres, vivebat secundo saec, in Dialogo cum Try-
sinon animo, saltem facto et ex gratia Christi phone, dicit « lignariam » cui subscribit S. : Am
probavimus in tract. de Fortitudine, diss. 1, a. bros. lib 3 in Luc. Insuper Theodoret., lib. 3
2, obj. 1 et tract. de Bapt., diss. 1, a. 6. Sozomenus, lib. 2, c. 23, refe-
Hist., C; 18, et
Dico 3° : Christus usque ad suum baptisma runt quod, cumLibanius ethnicus, Juliani Apo-
exercuit cum S. Josepho artem fabrilem, qua statae familiaris, irridendo petiisset a quodam
possetsuaeet parentum inopioc succurrere, at- ludimagistro christiano: Quid agit nunc fa- «

que humilitatis ac modesfe exemplum pra> bri filius? » intelligens Christum, respondit
beret. ludimagister « Juliano tuo feretrum fabrica-
:

Prob. Judaei, quibusnotum erat externum tur. » Quod eventu probatum est; paulo post
institutum, ipsum vocabant, non
vitae Christi enim Julianus fuit occisus et in feretro ad tu-
solum fabrifilium, sed etiam fabrum, Marci6: mulum delatus.

DISSERTATIO VI.

De Joanne bapiizante et Cliristo Ib&ptizato*

D. Th. qq. 38 et 39.

ARTICULUS I. baptismun annuntiabat Christum, quod faci-

lius sic factum est quam si ad singulos discur-
DE JOANNE BAPTIZANTE. risset, hom. 10 in
ut observat S. Chrysost.,
Joan. suo homines assuefaceret bapti-
;
2° ut

Occurrunt hic discutienda 1° utrum fuerit : smo Christi ; 3° ut homines ad pcenitentiam

conveniens Joannem baptizare 2° utrum ; inducens, eos praepararet ad digne suscipien-
illius baptismus esset a Deo 3° utrum con- ; dum baptisma Christi.
ferebat gratiam 4° utrum baptizati baptismo
;
Dico 2° Baptismus Joannis quantum ad
:

Joannis essent postea baptizandi baptismo ritum fuit a Deo, 4 qui familiari Spiritus San-
Christi. cti revelatione Joannem ad baptizandum mi-

Dico 4° : Conveniens fuit Joannem bapti- sit, juxta iliud Joan. 1 : Qui me misit ba-
zare, ut Christus manifestaretur unde
' 1° : ptimre in aqua, ille mihi dixit: Suver quem

ipse Joannes dicit Joan. 1 Ut manifestetur : videris, etc. Quantum vero ad effectum, qui
Christus in Israel, propterea veni in aqua nihil aliud erat quam mundatio corporis, ut
baptizans : concurrentibus enim turbis ad patebit ex sequentibus, erat ab homine, non a
i
» Q. 38, a. ],0. Ibid. a. 2, 0.
 : :

DE CHRISTO BAPTIZATO. 15

Deo, nisi in quantum Deus opcratur in lio- baptismus Christi cratin Spiritu Sancto ergo. :

mine. Atque ita scntiunt unanimitcr SS. Patrcs.

Dico Baptismus Joannis gratiam non

3° : Petes, utrum Joannes fucrit baptizotus ba-
conferebat, ideoque non erat sacramentum.
' ptismo Cbristi ?
Prob. 1° ex illo Matth. 3, Luc. 3, Marci i : Resp. probabilius affirmative. Suadeturex 1

Ego baptizavi vos aqua, ille vero baptizabit hoc quod Christus, Mattb. 3, Joanni dicenti
vos Spiritu Sancto. Si autem baptismus Joan- Ego debeo a te baptizari, rcspondit: Sinc mo-
nis etiam conferret gratiam, non starct haec do, quasi dixisset Fac modo quod peto, faciam
:

inter utrumque differentia, cum aliunde uter- posteaquod petis. Ita SS. PP. GregoriusNazianz.,
que conferretur inaqua : ergo. Orat. 39, Chrysost., hom. 12 in Matth., Aug.,
Confirm. Qui baptizati erant baptismo Joan- serm. 292, Hicron., in cap. 3 Matth. et alii.

nis, Act. 9,nec acccpcrant Spiritum Sanctum, Interpretari autem cum Scrrio SS. Patres non
nec an esset Spiritus Sanctus audicrant. de baptismo, sed de abundantiori effusione
Prob. 2° Tota doctrina et opcratio Joannis
: gratiae, est illorum verba ab obvio et naturali

praeparatoria erat * ad Christum, sicut mini- sensu gratis detorqucre, ct nostro Doctori con-
stri et infcrioris artificis est praeparare mate- tradicere.
riam ad formam quam inducit principalis Ex his sequitur apostolos etiam fuisse bapti-
artifex : atqui gratia^conferenda erat hominibus zatos baptismo Christi : de quo dixi alibi.
per Christum, secundum illud Joan. 1 Gratia :

et veritas per Jesum Christum facta est: ergo ARTICULUS II.

baptismus Joannis gratiamnonconferebat, sed

solumadgratiampraeparabat, 1° perdoctrinam de coristo baptizato.
Joannis inducentem ad fidem Christi 2° ;

assuefaciendo homines ad ritum baptismi Quaeritur hic 1° utrum fuerit conveniens

Christi 3° per pcenitentiam ad quam induce-
; Christum baptizari a Joanne quo suae aetatis
; 2°
bat ; erat enim signum et protestatio pceni- anno fuerit baptizatus ; 3° quo loco 4° de pro- ;

tentiae peragendae ab his qui illum suscipie- digiis Christi baptismum secutis, nimirum de
bant. apertione ccelorum, de descensu Spiritus San-
Dices : Marci 4, dicitur ; Fuit Joannes in de- ctiin specie columbae, et voce Patris audita.
serto baptizans et prcedicans baptismum pce- Dico l°: a Conveniens fuit Christum baptizari
nitentice inremissionem peccatorum : atqui re- a Joanne: 1° ut tactu mundissimae carnis suae
missio peccatorum est per gratiam : ergo. aquas sanctificaret ac cis postca vim regene-
Resp. quod baptismus Joannis dicatur 3 ba- randi conferret; 2° ut baptismum Joannis com-
ptismus pcenitentiae, quia, ut jam dictum est, probaret; 3° utetipse faceret quod aliis facien-
erat inductivum ad pcenitentiam, ut quaedam dum praecipiebat, et hoc est quod ipse dicit,
protestatio qua profitebantur homines se pce- Matth.3: Sic decet nos implere onviemjustitiam;
nitentiam acturos pcenitentia autem ducit ad ;
ut enim S. Ambros. ait, lib. 2 in Luc. c. ult.:
remissionem peccatorum non per ipsum ,
« Haec est justitiaut quodalterumfacere velis,
baptisma Joannis, sed per Christum conferen- exemplo »; 4°
ipse incipias et tuo alios horteris
dam. ut in tanta multitudine Judaeorum qui|ad Joan-
Dico A° : Baptizati baptismo Joannis, * etiam- nemconfluebant, reciperettestimoniumPatris,
sihabuissent fidem et spem in Christum, erant quo suum ministerium majori cum auctoritate
postea baptizandi baptismo Christi. postea obiret.
3
Sequitur ex praecedenti Baptismus Joannis :
8 Dico 2° Christus baptizatus cst anno aetatis

non conferebat gratiam, neque etiam chara- suae circiter trigesimo. Constat ex Luc, c. 3,
cterem atqui fides et spes eorum qui illum
: ubi cum dixisset : Factum est autem cum ba-
suscipiebant, non poterat hos [defectus sup- ptizaretur omnis populus, et Jesu baptizato,
plere ; Unde, Act. 19, qui erant ba-
ergo. paucis intcrjcctis subdit: EtipseJesus erat in~
ptizati baptismo Joannis, jussu Pauli baptizati cipiens quasi annorum triginta.
sunt baptismo Christi. Scio aliquos referre to incipiens ad. ministe-
ConfirLi. Christus, Joan. 3, dicit : Nisi quis rium Christi, non ad ejus aetatem, quasi dice-
renatus fuerit ex aqua etSpirituSancto,non ret Evangelista Et ipse Jesus erat incipiens:

potest introire in regnum Dei: atqui [solus publicum praedicationis ministerium, quasi
* ibid. a 3, o. * ibid. 3 ibid. ad 1. * ibid. a. 6, o. annorum triginta. Alii tamen non minus pro-
• Ibid. ad 2 3 Ibid. a. 3, o.
' Ib. 3. Q. 3i). a, 1 el 2, o.
 ;

46 blSSEHTAflO VI. ART. 1T.

babiliter referunt ad eetatem Christi, ita ut zatus autem Jesus confestim ascendit de aqua,
sensus sit : lesus incipiebal esse fernie anno- et ecce aperti sunt ei ccelif etc, et istnd Luc. 3;

rdmtrigintascilicetcornpletorum;inchoayerat Jesu baptizato et orante, apertum est ca?lum,

enim annum trigesimum. Huicsensui favent et descendit Spiritus Sanctus corporaii specie,

mnlti SS. Patres, Irenams, lib. 2, cap. 39, Jns- sicut columba in ipsum, et vox de ccelo facta
tinns in Dialogo enm Tryphone, Eusebius, lib. est, etc.

A Eist.j cap. 10, Hieron., in cap. 4 Ezecb., Aug., Dico 5° : Jesn baptizato et orante aperti sunt
lib. 2. de Doctrina Christiana, cap. 28, etc. Et cceli, non siderei et proprie dicti, hi enim
bie quidem videtur sensus obvius bornm ver- naturaliter scindi non possunt, supernatura-
borumLucae3: Anno quinto decimo imperii liter autem esset superfluum, sed suprema
Tiberii Ccesaris.... Et ipse Jesus erat incipiens aeris regio coelis propinqua, quae in S. Scri-
qua<iannorumtriginta. Scmus,inq\mm,ob\ms pturis saepe ccelum appellatur, quatenus dum
est quod annus decimus quintus imperii Tibe- ejus partes aliquae binc inde condensantur,
rii Ca)saris sit annus Christi trigesimus incbo- medio aere manente rariore, hiatus apparet ex
atus. quo columba descendere cerneretur, et vox
Sed utut sit, caetera verba Lucae sufficiunt Patris audiretur. Matthaeus dicit : Aperti sunt
probandae conclusioni: Etipse Jesus erat ci cceli, non quod ipse solus et non alii vide-
quasi annorum triginta. Vel enim particula rint coelos apertos, sed quia propter ipsum
quasi sumitur assertive, ut Joann. 1: Vidimus suntaperti.
gloriamejus, gloriam quasi Unigeniti a Patre; Dico 6°: S. Th., hic a. 7, post SS. Aug.,
et tunc habemus Cbristum decurrere annum Hieron. et Anselmum, docet columbam fuisse
trigesimum, aut ipsum absolvisse et incipcre verum animal; sed in 1, d. 16, a. 3, ad 3,
trigesimum primum. Vel sumitur diminutive, docet contrarium his verbis : « Dicendum quod
quo sensu Christus desinente anno vigesimo columba non fuerit verum et naturale animal,
nono jamjam inchoaturus erat trigesimum. sed tantum similitudo columbae visibiliter
Vel sumitur dubitative, pro circiter, ut sumi ostensa in aliqua materia ad hoc praeparata.
solet dum praeponitur nuinero rotundo sic ; Unde et peracto officio in pristinam materiam
Matth. 1: Mansit autem Maria cum illa, quasi reversa est. Nec fnit ibi aliqua fictio, quia illa
mensibus tribus. Marci 8 dicuntur quasi qua- similitudo columbae non ostendebatur ad
tuor millia w>on*mmanducasse, qui.Matth. 15, manifestandam aliquam veritatem in ipsa
dicuniur quatuor millia. Sicautemsumptapar- cohimba, sed ad manifestandas proprietates
ticula quasi, Christus fuit baptizatus veldesi- invisibilis missionis. Et ideo non fuit ibi fal-
nente annovigesimonono,veldecurrenteanno sitas signi, quia signatum respondebat signo
trigesimo,vel inchoanteanno trigesimo primo. et res similitudini. » Haec autem sententia
Et ideo posui in conclusione, anno circiter est communior.
trigesimo. Porro descendit Spiritus Sanctus in Chri-
Dico 3° Christus baptizatus fuit in Jordane
: stum, non ut Christum sanctificaret aut ejus
prope Bethaniam ! Constat ex illo Marci: Venit
. sanctitatem augeret, quippe qui erat perfecte
Jesus a Nazareth Galilcece et baptizatus est a sanctus a conceptione, ut superius dictum est
Joanne in Jordane; et ex illo Joan. 1 Ecec : sed ut significaretur adstantibus praesentia
facta sunt in Bethania trans Jordanem, ubi Spiritus Sancti in Christo et in eis qui ejus
erat Joannes baptizans. baptisrno baptizarentur descendit autem sub
;

Intellige Bethaniam, non illam quae Marthae specie columbae ad exprimendas proprietates
et Marioe erat domicilium prope Jerosolymam, columbinas, quas tum in Christo tum in ba-
sed alteram trans Jordanem, ubi solitus erat tizatis operatur. Has proprietates fuse explicat
fluvii trajectus, et quse alio nomine vocabatur Auctor hic a. 6 ad A.

Bethabara : utriusque enim vocis est fere Christo baptizato convenienter vox
Dico 7° :

eadem vis : Bethania Hebraice sonat locus Patris Filium protestantis audita est ', quia in
navis, etBethabara locus transitus. baptismate Christi ,
quod fuit exemplar seu
Dico 4° Prodigia, scilicet apertio ccelorum,
: potius figura nostri baptismatis, debuit de-
descensus columba^, et vox Patris audita, non monstrari id quod in nostro baptismate per-
contigcrunt dum actualiter baptizaretur Chri- ficitur. Baptisma autem nostrum consecratur
stus, ut solent exhibire pictores, sed ipso bap- invocatione et virtute Trinitatis, secundum
tizato et orante, juxta illud Matth. 3 : Bapti- illud Matth. ult.: Euntes docete omnes gentes9
*. Ibid. a. 4, o. * Ibid. a. 8. ©,
 »

WJE FUERIT IIUMANA FAClEi ET CORPORIS, ETC. 47

baptizantes eos in nominePatris, ei Filii, etSpi- efficacius testificari de Christo. Ex quo sequitur
ritas Sancti. Ergo in baptismo Christi conve- quod etiam apertio cceli et descensus columbae
nienter Trinitas demonstratur, quatenus sci- fuerint visi a populo, alioquin si solam vocem
licet ^ilius in humana natura baptizatur, audivissent absque alio signo visibili, po-
Spiritus Saiictus dcscendit in columbae spccie tuissent adstantes existimare quod Joannem et
et vox Patris testimonium Filio perhibentis non Christum spectaret.
auditur. Et quamvis vox formata fuerit a tota
ista
[

Hnec autem vox quamvis non fucrit vera ct
naturalis, quatenus non erat per organa vita3
prolata, erat tamen verus, sensibilis et articu-
latus sonus non solum a Joanne, sed etiam ab
adstantibus auditus, ut ex co Joannes posset
Trinitate, quia opera Dei ad extra sunt indivisa,
per appropriationem tamen attribuitur Patri,
quia formata estut solum Patrem significaret,
sicut species columboe missa est ut solum Spi-
ritum Sanctum repraesentaret.

DISSERTATIO VII.

Oe modo conversationis Cliristi, necnon de eju«»

tentatione in deserto.

D. Tb. qq. 40 et 41.

ARTICULUS I. eum ; et in cap. 53 « Christo non erat

Isa.:
aspectus magnificus, secundum quod dicitur:
QVJE FUERIT HUMANA FACIEI ET CORPORIS species Priami digna est imperio.
CHRISTI FORMA ? Obj. 1° contra primam partem concl. illud
Psal. 44 Speciosus formaprm filiis hominum,
:

Dico : Humana faciei et corporis Christi diffusa est gratia in labiis tuis, propterea bene-
forma non fuit insigniter venusta, neque insi- dixit te Deus in cetcrnum specie tua et pul-
gniter deformis, sed mediocriter pulchra. chritudine tua intende prospere, procede et
Prob. Christus humanam faciei et corporis regna. Qua3 de Christo dicta intelliguntur.
formam assumpsit, quse conditioni ac mini- Resp. haec verba regii vatis referri ad divi-
sterio conveniret; sicutergo, utmodo dicam, nitatem Christi, vel ad pulchritudinem animi,
noluit esse dives ut divitiarum contemptum non corporis. Ita SS. PP , Basil. in hunc Psa).
nos doceret, ita insigniter venustus esse noluit, 44, Theodoret. ibid., Aug. in Psal. 43, 113 ei
ut vanam esse corporis puichritudinem de- 118, et alii. Et bene ad mentem regii vatis ;
monstraret. Item cum deberet conversari cum insulsum enim foretChristum ob pulchritu-
hominibus, eos verbis suis ad fidem perdu- dinem corporis benedictum esse a Patre, et
cendo, non decuit ipsum esse ita facie dc- ipsa sua pulchritudine corporali debellasse
formem ut aliorum oculos offenderet, et eos a hostes et sibi ac nobis obtinuisse regnum, ut
suo consortio removeret sequitur ergo eum
: ferunt verba laudati Psalmi 44.
fuisse mediocriter pulchrum. Unde Auctor in Inst. S. Hicron., epist. 140 ad Principiam,
Psal. 44, dicit : « Pulchritudinem Christus dicit :« Nisi habuisset in vultu oculisque
habuit, secundum quod competebat ad statum quiddam sidereum, nunquam eum statim
et reverentiam suae conditionis. Non est ergo secuti fuissent apostoli, nec qui ad eum com-
mtelligendum quod Christus habuerit capilios prehendendum venerant corruisbent»; et in
llavos, vel fuerit rubeus, quia hoc non decuit cap. 9 Matth.: « Fulgor iste et majestas divi-
4* DISSERTATIO VII. ART. II.

nitatis occulta?,ctiam in humana facie

quffl ctor admittitur, nullus statuarius, legibusho*
reiuoebat, ex primo ad se videntes trahere po- totum gentis arcentibus, ne qua occasio prae-
terat sspecfa »; ct S. Chrysost., hom. 27 in beretur hominibus crassis, neve animi eorum
Matth.: • \on cnim, inquit, miracula dun- avocarentur de cultu ad res humanas per hu-
taxat faciens admirabilis erat, sed etiam, cum jusmodi illecebras. » Si secundum, non potuit
simpliciter aspieeretur, ingenti abundabat Lucas depingere ad vivum quos nunquam vi-
gratia : » ergo. derat, quod saltem de Christo certtim est; non
Resp. haec non spectare nativam Christi enim est credibile hominem ethnicum venisse
vultus formam,sed significare tantum radium, e Syria Jerosolyman, ut hominem sibi igno-
seu, u t dicit S. Hieron.,fulgorem divinitatis in tum, et cui non credebat, depingeret.
cjus facie miraculose, quando volebat, appa- Obj. 4° contra secundam partem concl.
rentem alioquin dicendum foret, et apostolos
; Isaias c. 53 de Christo dicit: Non est species
ad ejus sequelam et fidem attractos fuisse, et ei neque decor, vidimus eum et non erat
et
milites corruisse, ex ejus oris venustate, quod aspectus, et desideravimus eum despectum et :

est ridiculum. novissimum virorum, virum dolorum et scien-

Obj. 2°: Nicephorus, 1. 1 Hist., c. 40, des- tem infirmitatem, et quasi absconditus vultus
cribit singula oris Christi lineamenta, mem- ejus et despectus, unde necreputavimus eum:
brorum compositionem, atque integram cor- ergo.
poris formam, eamque excellenter vcnustam, Resp. juxta SS. Patres, haec esse intelligenda
idque acceptum a veteribus. Item inepi-
dicit non de naturali corporis Christi fornia, sed de
stola alicujus Lentuliad senatum Romanum tempore passioms, quo tot Jutoorum inju-
describitur etiam vmusta forma Christi ergo. : riis dehonestatus erat ut vix hominis speciem
Resp. i\icephorum, auctorem saeculi decimi referret; vel, ut interpretatur S. Th., ibid.,
quarti, nullam horum notitiam habere po- Isaias locutus est in persona impiorum, prae-
tuisse tacentibus Evangelistis et antiquis Patri- nuntians eorum convitia in Christum in cruce
bus; dicit quidem id acceptum a veteribus, pendentem conjecta.
sed nullum nominat. Epistola autem istius
cujusdam Lentuli ab omnibus spuria liabetur. ARTICULUSII.
Adde quod cjus descriptio non conveniat in
omnibus cum descriptione Nicephori. 13XRUM CHRISTUS DEBUERIT AGERE VITAM
Obj. 3° praestantissimas Christi et Deiparae SOLITARIAM ET AUSTERAM ?
imagines a S. Luca depictas, quae in pluribus
templis prostant. Dico 1° : Christus non debuit vitam solita-
Resp. His imaginibus fidem adhiberi tan- riam agere, sed debuit conversari cum homi-
quam a S. Luca depictis tria obstant: primum, nibus \
quod septima synodus, secunda Nicacna, et Prob. Christus debuit hoc vitae genus eligere
patres ejus aevi qui contra iconomachos tot quod conveniret fini Incarnationis atqui fini :

exempla imaginum conquisierunt et con- Incarnationis non conveniebat vita solitaria,

gesserunt, ut dogma de cultu imaginum con- sed vita communis cum hominibus : ergo.
firmarent, harum a S. Luca depictarum non Prob. min. 1° Christus incarnatus est ad ma-
meminerint; quiaLucas a Paulo, Coloss. A,
2° nifestandam veritatem ergo non debebat se :

dicitur medicus, non pictor, quo titulo eum occultare vitam solitariam agens, sed in publi-
decoravit primus, quod sciatur, Metaphrastes, cum procedere praedicando. 2° Christus incar-
saeculo nono; 3° quia Lucas vel fuit natione natus est ut peccatores salvos faceret ergo, :

Judaeus et unus ex septuaginta duobus disci- inquit S. Chrysost., in cap. 4 ad Timoth.,

pulis, utvolunt SS. Epiph. et Greg. Mag., vel licet in eodem loco manendo posset ad se om-
genere gentilis, Antiochiae natus et a Paulo ad nes attrahere ut ejus praedicationem audirent,
fidemconversus,utcensentTertull.,S.Irenaeus, non tamen hoc fecit, praebens nobis exemplum
Euseb. et S. Hieron., quodque videtur verius. ut perambulemus et requiramus perountem,
Si primum, non fuit pictor, quia ars picturae sicut pastor ovem perditam et sicut medicus
sicut et sculpturae erat tunc prohibita Judaeis, accedit ad infirmum. 3° Vcni! Christus ut per
ut tcstantttr Philo, lib. dc Decalogo et 1. de . eum habeamus accessum ad Deum^ ut dicitur
Delegatione ad Caium, Joscph, 1. 17 Antiquit. Rom. 5 ergo conveniens
: ut cum homi- Mt
C. 8, et Origenes qui, 1. A coniraCchum, dicit: nibus familiariter conversando, daret omnibus
«In civitatem eorum (Judaeorum) nullus pi- * Q40, a. l.o. Ibid. '
 UTRUM CONVENIENS FUERIT CHRTSTUM, ETC; i$

fiduciam a<7. se accedendi. Unde dicitur Matth. Resp. neg. mnj. Ad prob. primae partis,ccr-
9 : Factnm est discumbente eo in domo, ecce tum cst Christum plures habuisse vcstes,
multipublicani et peccatores venientes discum- nimirum tunicam inconsutilcm ct alias vestes
bebant cum Jesu et discipulis cjus. Quod expo- quas partiti sunt milites. Insupcr, Joan. 13,
nens S. Hioron., ibid., dicit: « Videbant publi- dicitur Surgens a ^cena posuit vestimenta
:

canum a peccatis ad meliora conversum,locum sua ; diliquod indubie retinebat, ne nudus appa-
invenisse pcenitentiae et ob id etiam ipsi non: rerct. Non ergo Christus prohibuit habere
desperant salutem. » simpliciter duas vesles, sed habere plures ve-
Dico 2° Cbristus non debuit austeram vitam
: stes ejusdem rationis, volens nimirum ut, pra>
eligere *, quia, ut dictum est, congruum erat ter vestcs quibus induti erant, dum proficis-
finiIncarnationis ut Christus non agerct soli- cebantur, alias non deferrent, quas, prioribus
tariam vitam, scd cum hominibus conversa- sordescentibus, induere possent quo etiam :

retur. At qui cum aliquibus conversatur, sensu intelligitur illud Luc. 3 Qui habet duas :

convenienlissimum est ut se eis in conversa- tunicas scilicet ejusdem generis,

, det non
tione conformet, secundum illud Apost. 1 habenti unam tanquam superfluam.
Cor. 9 Omnibus omnia factus. Ergo conve-
: Ad primam prob. secundae partis majoris,
nientissimum fuit ut in cibo et potu commu- resp. prohiberi apostolis uti calceis totum
niter se, sicut alii, haberet. Et ideo de illo pedem tegentibus, non sandaliis, ut patet
dicitur Matth. 11 Venit Filius hominis man-
: Marci 6. Ad secundam, resp. calccamenta
ducans et bibens, quia utebatur cibo et potu Christi comprehensa fuisse sub nomineves-
communi sicut alii cum e contra Joannes di-
• timentorum vel quia vilia , contempta
,
,

ctus sit non manducans neque bibens, quia illo fuisse. Ad tertiam Nihil obstat dicere Magda-
:

victu, quo Judaei utebantur, non utebatur. lenam detraxisse calceos aut sandalia Christi,
Neque tamen existimandum est Christum ut ejus pedes lavaret.
mollcm et delicatam vitam egisse, sed mode-
ratam suo fini accommodatam. ARTICULUS III.

Obj. 1° Christus multo magis praedicavit

:

perfectionem vitae quam Joannes atqui : UTRUM CONVENIENS FUERIT CHRISTUM PAUPfr
Joannes austeram vitam duxit, ut suo exemplo REM VITAM DUCERE, ET SECUNDUM
homines ad perfectionem vitae provocaret LEGEM CONVERSARI?
ergo.
Resp.* Christum in sua conversatione exem- Dico Christum decuit in hoc
1° : mundo pau-
plum perfectionis dedisse in omnibus quoe per perem vitam ducere 1 .

se pertinent ad salutem ; ipsa autem abstinen- 1° Quia hoc erat congruum praedicatio-
tia cibi etpotus non per se pertinet ad salu- nis officio propter quod venerat*; oportet enim
tem, secundum illud Rom. 14 Nonest regnum : praedicatores verbi Dei, ut sedulo vacent prae-
Dei esca etpotus ; sed utraque vita est licita et dicationi, a saeculariumrerum cura esse om-
laudabilis secundum diversitatem conditio- nino absolutos, quod faccre non possunt qui
num, ut scilicet a communi hominum con- divitias possident. Unde ipse Christus apostolos
sortio segregatus abstinentiam servet, et ut in ad praedicandum mittens, dicit eis Matth. 10:
societate posituscommuni vita utatur. Nolite possidere aurum neque argentum.
Obj. 2° Christus habuit tantum unicam ve-
:
2° Ne si Christus divitias habuisset 8 , cupidi-
stem, et inccdebat nubis pedibus contra usum tati ejus praedicatio adscriberetur. Unde S. Hi-

communcm Judoeorum : atqui haec pertinent eron. in cap. 10 Matth., dicit quod « si discipu-
ad austeritatem vitae . ergo. Prob. prima pars li ejus divitias habuissent, viderentur non
maj. Christus, Matth. 10, prohibet ne discipuli causa salutis hominum, sed causa lucri praedi-
duas tunicas habeant, et Marci 6, ne indue- care.
rentur duabus timicis: ipse autem dubio procul 3° Ut tanto major virlus divinitatis* in con-
faciebat quod discipulis praecipiebat : ergo. versione orbis ostenderetur quanto per pauper-
Prob. secunda pars maj. 1° Matth. 10, prohibet tatem videbatur abjectior.
apostolis portare calceamenta ; 2° in partitione Dices 1°: Christus debuit eligibilissimam vi-
vestium Christi a militibus, nihil de calceis tam assumerc atqui eligibilissima vita cst quae
:

3° Magdalena non potuisset lavare pedes Chri- estmediocris inter paupertatem et divitias di- ;

sti calceati : ergo. citur enim Prov. 3 Mendtcitatem et divitias ne

:

* Ibid, «. % o. * Ibid. ad. 1. * lbid. a. 3, o. * Ibid. a Ibid. * Ibid.

St.-Thom. — Tom. VI.

 TO DTSSEttTATIO VII. ART. IV.

dederis mihi, tribue tantum victui
saria.
Resp. neg. min. Ad probat.: Idco Salomon
non peliit a Deo neque divitias neque pau-
1
pertatem, quia sunt homini occasio peccandi,
mco tieccs- Luc. 8, ubi sequebantur eum mulieres gi*m
ministrabant ei de facultatibus suis,
Utrum vero mcndicitatcm exercuerit? Rcsp.
non cxercuisse cx professo et regulariter.
Scquitur ex dictis regulariter cnim vcl ha-
;

divitiae ?upcrbicndi, paupertas furandi ct mcn- bcbat loculos in communi, vel ei mhiistrabatur
Uendi, imo et perjurandi: haec autcm ratio a mulicribus eum sequentibus. Probabile est
non currebat pro Christo. Insupcr non quoeli- tamcn petiisse aliquando id quo indigebat,
bet paupertas cst furandi ct perjurandi occasio, quod est mendicare, ut in triduo quo rcman-
scd sola qiuc cst contraria voluntati, ad
illa sit in Jerusalem sine parcntibus, Luc. 2, ct
quam vitandam homo furatur cl pcrjurat: quando petiit aquam a muliere Samaritana,
paupertas autem voluntaria, qualem assumpsit Joan. 4 et alias. Ita S. Th, Opusc. contra im-
Ohristus, hoc periculum non habet. pug. Relig., c. 7.
Exteriores divitiae ad usum corpo-
Diccs 2° :
Dico 2° Quamvis Christus non esset legi
:

risordinantur, quantum ad victum et ami- subjectus, 4 convenienter tamen illam servavit:

ctum: atqui Christus in victu et amictu com- 1° ut legem approbaret 2° ut eam observan- ;

muncm vitam duxit secundum modum alio- do in consummaret et tcrminarct,

seipso
rum quibus convivebat: ergo videtur quod iu ostendens quod ad ipsum erat ordinata 3° ut ;

divitiis et paupertate communem vivendi mo- Juda?is occasionem calumniandi subtrahcrct;

dum servare debuerit, et non uti maxima pau- 4°uthomines aservitute legis liberarct, secun-

pertate. dum iliud Galat. 4 Misit Dcus Filium suum

:

Resp. neg. Quia potest aliquis

conseq*. :
factum sub lege, ut eos qui sub lege erant
redimeret.
communi vita uti quantum ad victum ct ami-
ctum, non possidendo divitias, sed a divitibus
Diccs : Christus sabbato curavit homincm
etei mandavit tollere lectum suum atquiid
necessaria accipiendo; quod circa Christum
:

videtur prohibitum lege sabbati, qua praccipie

factumest; dicitur enim, Luc. 8, quod mu-
lieres gucedam sequebantur eum, minislrantes
batur ut nihil opcris in eo fieret crgo. :

ei ae facuitatibus suis. Unde S. Hieron. incap.

Resp. neg. min. 1° quia lege sabbati pro-
:

27 Matth., dicit: « Consuetudinis judaica? fuit,
ncc duccbatur in culpam more gentis antiquo,
ut mulieres de substantia sua victum atque
>e»titum praeceptoribus suis ministrarcnt sed
quia hoc scandalum facere poterat in nationi-
hibebatur tantum opus humanum, nondivi
num, qualc erat sanatio miraculosa hominis ;
2° quia ista lege non prohibebantur opera,
;
qua3 erant de necessitate salutis etiam corpo-
ralis, Luc. 13 ct 14 3° quia non prohibcban-
;

tur opcra quac pertinent ad cultum Dei, Matth.

bus, Paulus se abjecisse commemorat. » Sic
ergo communis victus poterat esse sine soili- 12. Quod autem Christus mandavit paralytico

citudine impediente prsedicationis officium,

ut suum lectum portaret, ad cultum Dci
pertinebat, nempc ad manifestationem et con-
non autem divitiarum possessio.
firmationem miraculi in laudem virtutis
Si petas qualis et quanta fuerit Christi pau-
divinaa.
pertas?
Resp. quod interdum habuerit aliquarum
ARTICULUS IV.
rerum dominium in communi, id est, cum col-
legio apostolorum. Ita definivit Joan. XXII, in
DE TENTATIONE CHRISTI IN DESERTO.
Extravag. Quia quorumdam. Et hoc conformi-
ter S. Script., Joan. c. 4, v. 8, c. 6, v. 5, c. 12,
Ductus est Jesus a Spiri*
Matlh. 4 lcgitur :

v. 6, c. 13, v. 29, ubi legitur collegium aposto-

tu in desertum, ut tentaretur a diabolo. Di-
lorum habuisse loculos, quos servabant in citur ductus a spiritu, suo scilicct seu Spiritu
usum tcmpore necessitatis.
Sancto. Dicitur ut tentareiur a diabolo, non
Intcrdum vero Christus nullarum rerum quod Christus activam diaboli tentationem in-
habuit dominium etiam in communi. Ita de- tendcret, sed tantum eam permitterct et cxci-
claravit Nicolaus IV, cap. Exiit de Verb. peret in loco ad eam opportuno. Potuit autem
Signific. in 6, etiam conformiter S. Scri- Christus qua^rerc occasionem tentationis,
pturaB, tum Matth. 8, ubi legitur : Filius quia inde nullum ipsi imminebat periculum
hominis non liabet ubi caput reclinet; tum peccandi, quod de nobis dici non potest et
?
* Ibiriem ad 1. * Ibidem ad 2. * Ibid. a. 4, 0.
 :';,
;

DE TENTATTONE CTTRTSTT TN DESERTO. M

idfio nos occasioncm tentationis non quaerere, ipsum visibiliter per tentationcn? lggrcdien
sed fugere debenms. di.
QuacriEHis itaque circa hanc Christi tenlatio- tamen quominus ips«m diabo-
Nihil obstat
nem, utrum ftierit conveniens eum tentari
1° lus, licet non
visiblis, aliis modis tentaveril
2°quandonam fuerii ientatus 3° an diabolus ; durante jejuhio, puta insolite mutandoacrem,
ipsum portaverit supra pinnaculum temnh incitando bo§tias ut ipsi essent molcsta?, etc.
an tantum duxerit. quo icjnsu dieit Auctor hicad 2, cxV. Beda:
Dico 1° Convcniens fuit Christum tentari,
: « Dominus tentabatur quadraginta diebus et
1° propter nostram cauteiam, ut nullus quan- quadraginta noctibus.»
tumque sanctus se aestimct securum et im- Dico 3°: Utrum diabolusportavcritChristum
munem a tentatione ; 2° propter cxemplum, super pinnaculum templi, an tantum duxerit,
ut nos instrueret qualiter tentationes
scilicet probiema esto.
diaboli vincamus ; 3° ut fiduciam praeberct re- Fuisse portatum vidctur innui his verbis
currendi in tentationibus ad ipsum, qui sicut Matth. ht Tunc assumpsit cum diabolus in
:

nos fuit tentatus. sanctam civitatem, et statuit cum. supcr pinna-

DicesTentare est experimentum capere,
: culum templi. Atque ita scntiunt S. Greg., hom.
quod non fit nisi de re ignota atqui Christus : 16 in Evang. et Ven. Beda in Lucam.
et ejus divinitas erat nota daemonibus dici- ; Non fuisse autem portatum, sed spontcsccu-
(ur cnim, Luc. 4, quod non sinebat dasmones tum fuisse diabolum ductorcm innuit Lucas
loqui, quia sciebant ipsum esse Christuni cap. 4, ubi sic scribit Duzit Ulum diabolus in
:

ergo. montem excclsum, et postea : Duxit illum in

Kesp. quod dacmones ab initioetante ten- Jerusalem.Vi\\<\e kuciov a. 4 hujus q. ad 2, dicit
,

tationem non sciebaut Christum esse Messiam ex Origenc « Christus sequebatur diabolum
:

et Filium Dei ; * ideo enim eum tentaverunt ad tentationem quasi athleta procedens.»
utid explorarent unde dicebat tentator: Si
: Nec obstat verbum assumpsit apud Matth.;
Filius Dci cs. Postca vero evidentia signorum dicitur cnim de Christo, Matfch. 46: Assumem
coacti, ipsum aliqualiter ut Messiam et Filium eum Petrus, et c. 47 Assumit Jesus Petrum,
:

Dci agnoverunt, non tamen pro ccrto cum ; etc, ubinon est sermo de transportatione. Si-
enim simul viderent in eo signa inlirmitatis militernon obstat verbum statuit; qui cnim
humanae, inde, adjuncto pravo affectu,accipie- aliquem in certum locum deduxit, dicitur il-
bant occasioncm dubitandi. lum hoc loco statuisse.
in
Dico 2° Tres tentationes visibiles, 8 quas
: Juxta hanc sententiam dicendum Christum 1 ,

referunt Matth. et Lucas, nonnisi postjeju- ut vitaretur inquisitio vel scandalum aspicien-
jiium quadraginta dierum factae sunt. Patet ex tium, effecisse ut a nemine videretur, idquc
Matth. 4 : Cum jcjunasset, inquit, quadra- inscio diabolo.
fjinta dicbus ct quadraginta noctihus, ab omni autem petas quomodo diabolus Christo
Si
scilicet cibo abstinens, postca esuriit, ct tunc in monte constituto ostenderit onmia regna
acccssit adcum tentator, nempe visibili specie mundi ?
prdpter istam enim esuriem suspicatus est Resp. ostendisse demonslrando diyito varias
diabolus ipsum esse purum hominem, qui 2
terrae partes, in quibus ista rc^na sunt posiia»
non potuit plusquam Moyses et Elias protra- simulque exponcns eorum mairniticcuiiam.
here jejunium, unde audaciam assumpsit * Ibid. a. 4, ad 7. 2 IbiU

« Q. i\, «'.
1, 0. • Ibideu» ad ]. » Ibid. a, 3, 0.
 ;;

w DTSSERTA.TIO VIIT. ART. I.

DISSERTATIO VIII.

Oe doctrina et miraculis Clii»isti 9 nec non

De ejus t i*£iiili^-iii*£tt ione.

D. Th. qq. 42, 43, 44 et 45.

ARTICULUS I. solis Judaeis principaliter et ex officio praedi-

caverit, - et ideo,, Rom. 4, dicitur minister
DE DOCTRINA CHRISTI. circumcisionis, ne tamen gentiles viderentur
omnino negligi et spes salutis eis praecludi,
QuaBStio est : 1° utrum convenienter Chri- quibusdam, ob excellentiam fidci et devotionis
tussolisJudaeis praedicaverit, et non gentilibus; eorum, praedicavit, ut Chananeae, Matth. 5,
2° utrum omnia publice docuerit. Samaritanae et Samaritanis, Joan. 4.
Dico 1° : Conveniens fuit praedicationem Dico 2° Christus omnia publice docuit. -
:

Christi,
f
tam per ipsum quam per apostolos, Constat ex Evangelio, Joan. 48 Ego palam :

a principio solis Judaeis exhiberi. Et ideo Matth. locutus sum in mundo, etc, et In occulto lo- :

45 dicit : Non sum missas nisi ad oves qucepe- cutus sum nihil.
rierunt domus IsraeL Explicatur Tripliciter alicujus doctrina po-
:

Ut ostenderet * per suum adventum im-

4° test tradi in occulto 8 uno modo ex intentione
:

pleri promissiones antiquitus factas Judaeis, et docentis, qui intendit doctrinam suam non
non gentilibus. 2° Quia hoc exigebat debitus manifestare multis, sive propter invidiam,
ordo,ut Judaeis, quierantDeo propinquioresper sive propter inhonestatem eorum quae docet
fidem et cultum unius Dei, prius doctrina neutrum potuit contingere in Christo. Secundo
proponeretur et per eos transmitteretur ad modo, doctrina alicujus dicitur tradi in
gentes, sicut etiam in coelesti hierarchia per occulto, quia paucis proponitur; nec sic
superiores angelos ad inferiores divinae illumi- Christus docuit in occulto, quia omnem do-
nationes proveniunt. 3° Ut Judaeis auferret ca- ctrinam suam vel turbae toti proposuit, vel om-
lumniandi materiam « Oportebat, inquit S.
: nibus discipulis in communi, et quidem ea
Hieron., in cap. 10 Matth., primum adventum intentione ut omnibus illam communicarent.
Christi nuntiari Judaeis, ne justam excusatio- Tertio modo, aliqua doctrina dicitur esse in
nem haberent, dicentes ideo se Dominum occulto quantum ad modum docendi, qua-
ejecisse, quia ad gentes et Samaritanos apo- tenus obscure proponitur ; hoc sensu potest
stoios miserit. » dici quod Christus aliqualiter
docuerit in
Dices : Christus venit in lumen et salutem occulto, quatenus parabolis utebatur ad an-
non solum Judaeorum, sed etiam eentium : nuntiandum mysteria spiritualia Judaeis, ad
ergo non solum Judseis, sed etiam gentinus quae percipienda non erant idonei vel digni
debuit praedicare. et tamen melius erat eis sic tegumento para-
Resp. quod Christus fuerit in lumen et sa- bolarum SDiritualium doctriaam audire, quam
lutem gentium, • per discipulos suos, quos ad omnino ea privari. Harum tamen parabo-
praedicandum gentibus misit. larum apertam et nudam veritatem Dominus
Cae4erum, quamvis Christus per seipsum discipulis exponebat, per quos deveniret ad
l Q. 42, a. 1, o. * Ibid. » Ib. ad 1. i Ib. ad 3. » Ibid. a. 3, o. » Ibid.
 » » ;

UTRUM CHRTSTUS SUAM DOCTRTNAM, ETC. 5.1

alios, qui essent idonei, et ex hac parte non proditum est, eos quime viderunt in me non
eratocculta. credcre, ut hr, qui me non viderunt, crcdant
et vitam consequantur. Quod scribis ad me,
ARTICULUS II. te velle ut ad te veniam, eas res, quarum gra-
tia sum missus, debeo hic necessario obire,

UTRUM CHRISTUS SUAM DOCTRINAM SCRIPTO quas cum plene perfecero, ad eum recipi qui
TRADIDERIT ? memisit; quo simul ac assumptus fuero, ali-
quem ex discipulis meis mittam ad te, qui
URI morbo quo tantoperc torqueris faciat medi-
DE MUTUIS ABGARI AD JESUM ET JESU AD cinam, et vitam tibi tuisque impertiat. »
ABGARUM EPISTOLIS. Quaestio est itaque intcr eruditos non parum
controversa, an illae duae epistolae sint ge-
Docet hic Th. Christum doctrinam suam
l
S. nuinae, an apocryphae et supposititiae.
scripto non tradidisse tum quia ille est excel-
;
Dico: Istae duae epistolae videntur nobis apo-
lentior doctor qui cordi quam qui chartae cryphae et supposititiae-
suam doctrinam imprimit tum quiasic signi- ;
Prob. 1° ex Gelasio papa, qui in concilio Ro-
ficatum esttantam esse doctrinae excellentiam, mano septuaginta episcoporum sic de illis
ut scripto tota contineri non possit. pronuntiavit; «Epistola Jesu ad Abgarum re-
Verum refertur ab Eusebio, lib. 1 IJist., cap. gem apocrypha. Epistola Abgari ad Jesum apo-
13, epistola Jesu ad Abgarum, regem Edessae crypha.
in Syria, responsalis ad cpistolam Abgari. Hsec Respondet Serrius, Exercit. 46, post Ba-
utraque epistola sic legitur apud Euseb. cit. ex ronium ad annum 31, declaratam fuisse a
versione Christophorsoni. Gelasio epistolam Christi ad Abgarum apo-
cryphanr, quia non est posita in canone
Epistola Abgari ad Jesum. Scripturarum Sacrarum.
Sedcontra: Gelasius in concilio Romano de-
« Abgarus, princeps Edessae, Jesu Salvatori claravit epistolam Jesu ad Abgarum apocry-
propiuo, qui in confiniis Jerusalem in carne pham, eodem sensu quo declaravit epistolam
apparuit, salutem. Abgari ad Jesum apocrypham, ut patet ex
« Insignes illas virtutes et curationes, quoc terminis: atqui non declaravit epistolam
abs te sine mcdicamentis et sine herbis factae Abgari ad Jesum apocrypham, eo quod non
sunt, auditione accepi ; caecos enim, ut fama esset posita in canone Scripturarum Sacrarum,
est, videre efficis, claudos ambulare ; leprosos de hoc enim non crat quaestio, sed quia erat
mundas ; spiritus immundos et dacmones incerti auctoris, vel dubiae et suspectae fidei
ejicis eos etiam, qui diuturnis morbis pressi
; estenim haec communis significatio vocis apo-
sunt,sanas; mortuos denique ad vitam revocas. cryphum: ergo idem censendum de epistola
Quae quidem cum de
audivissem, de duobus
te Jesu ad Abgarum.
hisce alterum verum esse cogitabam, te aut Prob. 2°: Illa epistola est evidenter sup-
Deum esse et e cceli fastigio delapsum, aut Dei posititia, in qua inducitur Christus citans
Filium saltem, qui ista tam stupcnda edas verba Evangelii de se scripti; nullum enim
miracula. Quapropter haec ad te scripsi, ma- Evangelium fuit scriptum nisi post ascen-
gnopere precatus ut laborem ad mc accedendi sionem Christi atqui in hac
: epistola inducitur
suscipere,huncque, quo crucior, morbum Christus citans verba Evangelii desescripti:
curare non graveris. Etenim audio Judaeos ergo. Prob. min. cx verbis epistolae: « Abgare,
tibiobstrepere malevole, et velle libenter te inquit Christus, beatus es, qui cum non videris
aliquo magno malo afficere. Est mihi civitas me, in me credidisti: de me enim scriptis pro-
perexigua quidem, sed ornata sane et illustris, ditum est, eos qui me viderunt in me non
quae utrique nostrum rerum necessariarum credere, ut qui me non viderunt credant et
suppeditabit satis. vitam consequantur. » Atqui hoc nullibi repe-
ritur scriptis proditum nisi in Evangelio,
Epistola Jesu ad Abgarum. prsesertim Joan. 20, ub\ refertur Christus
exprobrans incrcdulitatem Thomae et dicens:
« Abgare, beatus es, qui,cum non videris me, Beati qui non viderunt et crediderunt.
inmetamen credidisti: de me enim scriptis Prob. 3° S. Augustinus, lib. de Consensu
1 Ibid. a. 4, o. Evanq., cap. 7, etS. Thomas, post ipsum, hic
 ;

84 WSSERTATIO VIII. ART. III.

irL 4, doeeni Christum nihil absolute scrip- siae Edessenae diaconus, eod. saecul., lias eni-
sisse. Ihec sunt verba S. Aug., loco citato: stolas in suo testamento etiam laudat. Sequenti
i Sed illud prius discutiendum est quod solet saecul., Darius comes Ep. ad S. Aug. quae est

nonnullos movere, cur ipse Dominus niliil inter augustinianas 23, olim203, harum etiam
scripserit, ut aliis de ipso scribentibus necesse epistolarum mcminit. Adstipuiantur Proco-
ai1 credere; hoc enina dicunt illi vel maxime pius, lib. 2 de Bello Persico, c. 12, Evagrius,
pagani, qui Dominum ipsum Jesum Christum lib. 4 Hist., c. 26, Nicephorus, lib. 2, c. 7, et

culpare aut blasphemare non audent, eique alii.

attribuunt excelleniissimam sapientiam, sed Rcsp. Eusebium et S. Ephrcm non satis ex-
tamen tanquam homini; discipulos vero cjus pendisse fidem illorum monumentorum, aut
dicunt magistro suo amplius tribuisse quam si expenderint, in eorum censura fuisse dece-

erat Cum ergo quaerunt quareipse non ptos magis enim in hac parte standum judi-
;

scripserit, videntur parati fuisse hoc de illo
credere, quod de se ipse scripsisset, non quod
alii de illo pro suo arbitrio pracdicassent. »
Si dicas cum Serrio SS. AugetTh. loqui de
scriptionibus paulo fusioribus, quibus sua
gesta et suam doctrinam complexus cssct, non
eio Ecclesiae, quae has cpistolas declaravit apo-
cryphas, et rationibus allatis, quam privatis
historicis, praesertim cum inter alias rationes
propter quas concil. Romanum declaravit hi-
storiam Eusebii apocrypham, ha)c una fuit,
inquit Cano lib. 11 de Locis Theologicis,
,

vero de epistola quatuor linearum, qua mis- cap. 6, quod has epistolas in sua Historia retu-
surum se duntaxat discipulum monet, qui lerit.

sanitatem Abgaro laboranti restituat, Quantum ad alios, cum secuti sint Euse-
Resp. Christum hac epistola non solum mo- bium et S. Ephrem, non majorem merentur
nere se missurum discipulum ad sanandum fidem. Adde quod Darius comes non assertive,
Abgarum, sed etiam pr&dicare sua gesta et sed ex incerta fama loquatur Fertur, in- : cc

miracula atque suam divinitatem, dum appro- quit, satrapae seu regis potius cujusdam epis-
bando epistolam Abgari, in qua haee continen- tola», etc. Unde nec S. Aug. inde motus est
tur, dicit « Abgare, beatus es, quia cum non
: ut huic epistolae fidem adhiberet, ut patet ex
videris me, in me tamen credidisti ; de me tertia prob.
enim scriptis proditum est cos qui me vide- A fortiori rejicienda est tanquam fabulosa
runt in me non credere, ut hi qui mc non altera narratio praecedenti addita a scriptoribus
viderunt crcdant et vitam consequantur. » posterioris aetatis, de imagine Christi linteo
Quid expressias potuisset scribere pro asse- impressa, et ab ipso Christo regi Abgaro missa
le.ida sua divinitate, et quid amplius exoptare de ea enim nullum extat monumentum anti-
potuissentapud S. Aug. pagani, qui Jesu de se quitatis, et silent Eusebius et S. Ephrem,
scribenti credere erant parati ? quam certe non omisissent , si cum epistolis
Confirm. 1° Si istae epistolae visae fuissent reperta fuisset in tabulario urbis Edessenae.
Patribus genuinae, illas procul dubio arianis Neque refert mentionem
de ea imagine fieri

opposuissent, cum apertum contineant divi- in actis septimae synodi cecmnenicae notum ;

nitatis Verbi testimonium ; nullus tamen illas est enim quoedam documenta dubia, imo et
opposuit. 2° Vix credibile est Christum non falsa his actis fuisse inserta pro tuendo imagi-
mandasse alicui discipulorum ut illum prin- num cultu.
cipem adiret, sicut promittit in epistola, sed
Thomam post mortem Christi misisse Thad- AUTTrTTTTTQ
daeum ut fidem Christi liberaret, prout fert
AKllLULUk ifi
111.

bistoria. 3° Quomodo tam honorificam Christo

legationem omnes Evangelistae omiserunt? de miraculis christi.
4° ltem quo pacto epistola Abgari Christo in
Judaea commoranti scripta, Edessam reversa Considerandumprimohicdemiraculis Chri-
cst? Fert enim historia illamrepertam fuisse sti in generali, deinde in particulari. Circapri-
cum epistola Jesu in archivis Edessenorum. mum, an conveniens fuit ut faceret miracula;
Obj. Eusebius, auctor quarti saeculi, 1. 1 quando incoepit facere un suffi-
miracuia : et
Ilist. c; 13, has epistolas integras refert, atque cienter probent ejus divinitatem. Circa secun-
ait se eas descripsisse ex tabulario urbis Edes- dum, an convenienter fecerit miracula circa
senae, et de verbo ad verbum e Syriaca lingua daemones, coclcstia corpora, homines et crea-
in Graecain vcrtisse. S. Ephrem, Syrus ct eccle- turas irrationales.
 DE CHTUSTI TRAXFFTGTTRATIONE. 55

Dico 1° : Conveniens fuit ut Christus faccret
miracula.
Prob. Duplex est finis miraculorum :* pri-
mus et principalis est ad confirmandam vcri-
tatem supernaturalem quam aliquis docet;cum
enim ea quae sunt fidei humanam rationem
excedant, non possunt per humanas rationcs
probari, sed oportet ut probcntur per argu-
mentum divinae virtutis ut dum alicjnis facit
opera, quae solus Deus facere potcst, crcduntur
ea quae dicuntur esse a Dco: sicut cum aliquis
orationis aliquando adhibucrit, id fccit non cx
necessitate, sed ad cxcmpluminstructionem ct
nostram. 3° Quia hnec miracula faciebat in
testimonium vcritatis suae doctrinae, qua di-
cebat se Deum esse.
Haec itaque tria, non seorsim sumpta, sed
simuljuncta probant ipsum csse Deum. Exeo
enim quod Christus feccrit miracula, praecise
: non sequitur ipsum esse Dcnm; sed sequitur
ex co quod ea fecerit in testimonium suae divi-
nitatis cum enim miracula sint testimonia
;

defert litteras annulo regis signatas, creditur divina, certo probant esse vera ea in quorum
ex voluntate regis processisse quod in illis con- confirmationem fiunt, alioquin Deus esset te-
tinetur. Alter finis miraculorum est ad osten- stis falsitatis, quod est impossibile.
dendam sanctitatem seu praesentiam Dei in Dico 4 1 Christus convenienter fecit mira-
:

homine per gratiam Spiritus Sancti, ut dnm cula 1° circa substantias spirituales, ejiciendo
scilicethomo facitopera Dei, credatur Dcus ha- dacmones e corporibus tum quia id erat prae-
,

bitare in eo per gratiam atqui utrumque circa

: nuntiatum Zachar. 13 Spiritum immundum :

Christum erat hominibus manifestandum, sci- auferam de terra; tum ad ostendendum quod
licet quod Deus erat in eo per gratiam, non excluderet daemonum potestatcm ab homini-
adoptionis, sed unionis, et quod ejus doctrina bus credituris in eum 2° circa coelcstia cor-
;

supernaturalis esset a Deo ergo convenicn- : pora, ut contigit tempore passionis in defe-
tissimum fuit ut Christus miracula faceret. ctione solis, ut ostenderet se csse Deum, qui
Unde ipse dicit, Joan. 10: Si mihi non vultis solus potest immutare coelestia corpora ; 3°
credere,operibus credite; et Joan. 5: Opera quce circa homines eos sanando et resuscitando, ut
mihi dedit Pater ut faciam, ipsa sunt quce te- ostenderet se esse omnium universalem et
stimonium perhibent de me. spiritualem salvatorcm; 4° circa creaturas ir-
Dico2°: Non erat conveniens 8 ut Christus rationales, ut ostenderet omnia esse sibi sub?
per se visibiliter agens, operaretur miracula jecta.
ante perfectam aetatem. Consequenter primum
ARHTTfTTT TTQ TV
AniibULta iv.
miraculum quod sic visibiliter agens operatus
est, fuit conversio aquffi in vinum in Cana Ga-
lilaeae, juxta lllud Joan. 2: Hoc fecitimtium
m cmKn TRANSFIGDRATI0NB .

signorum Jesus in Cana Galilcece. Quaeritur hic 1° in quo sita fuerit transfigu-
2
Prob. Christus fecit miracula praecipue in ratio Christi ? 2°an convenienter transfigu-
confirmationem suae doctrinae 4 ergo non de- : ratus fuerit? 3° an convenienter adhibiti fue-
buit ante miracula facere quam
docere inci- rint testes ? 4° ubi peracta fuerit ?
peret. Subsumo : atqui non debuit docere ante Dico 1° : In eo posita fuit tiansfiguratio
perfectam aetatem, ut supra diximus ad q. 39, Christi, quod manente omnino immutata cor-
dum de ejus baptismo ergo. : poris et faciei substantia et figura, splendorem
Dixi Per se visibiliter agens; quia, licet mi-
: clarissimum ad instar solis emiserit. Ita S. Hie-
racula, quae contigerunt in ejus nativitate ct ron., in cap. 17 Matth., Tertull., lib. de Resur-
probabiliter in ingressu ^Egypti, etiam ipse rect. carnis, S. Th., hic cit. Idque conformiter
fecerit, non tamen visibiliter agens, illa opera- S. Scripturae Matth. 17 dicenti : Et resplenduit
tus est. facies ejus sicut sol, vestimenta ejus facta sunt
Dico 3° Christi miracula sufficienter pro-
: alba sicut nix. Ubi quamvis Matth. et alii
bant ejus divinitatem 6 1° quia secundum spe-
; Evangelistae mentionem tantum faciant faciei,
ciem considerata transcendunt omnem pote- verisimile est tamen totum corpus eodem
statem creatae virtutis; 2° quia quantum ad splcndore resplenduisse eosque per faciem ,

modum ea fecit Christus, non orando ex indi- tanqnam per partem corporis magis aspccta-
genti?*, sicut alii, sed propria virtute et ex bilem totum corpus intellexisse sic saltem :

imperio unde, Luc. 6, dicitur quod virtus de

: sentiunt S. Hieronym. in cap. 17 Matth.,
illo exibat et sanabat omnes. Quocl ergo verba S. Ambros. de Symbolo, cap. 22, et S. Aug.,
i
Q. 453, a. 1, o. * Ibid. 3 ibidem a. 3, o. * Ibidem. l iD - 22 de Civit. cap. 9.
Mbid.a.4, o. i Q.44, a. 1, 2et 3et 4, o. 2
Q. 45, a, 1, ad 1.
56 DISSERTATIO VIII. ART. IV.

Dices : Ttansfigurari est flguram mutare : inducti sunt testes Moy es et Elias 1 ; exsequeu-
ergo non mansit immutata facieiGhristi figura. tibus Petrus, Joannes et Jacobus.
Resp. quod cuni figura sit penes superiiciem Prob. prima pars 1° quia cum turbae dice-
:

et eztremitates corporis 1 , eaquae pertinentad rent Christum esse Eliam aut Jeremiam aut
superficiem, utcolor et claritas, aliquo modo unum exprophetis, capita prophetarum secum
ad aliquam figuram pertinent. ducit, ut saltem hinc appareat differentia ser-
Adde quod non sit eadem significatio nujus vorum et Domini; 2° quia Moyses legem dedit,
vocis Transfiguratia in sacris Scripturis ac Elias pro gloria Domini aemulator fuit : unde
in scriptis profanis. Sic satanas dicitur se ex hoc quod simul cum Christo apparent,
angelum lucis ex eo solum
transfigurare in excluditur calumnia Judaeorum accusantium
quod quaedambona in speciem suggerathomi- Christum tanquam transgressorem legis et
nibusuteosdecipiat. Sic 2 Corinth. 11, pseudo- blasphemum, Dei sibi gloriam usurpantem;
apostoli dicuntur se transfigurare in apostolos 3° ut ostenderet se potestatem vitae et mortis

Christi, ratione similis ministerii externi. habere et esse judicem vivorum et mortuo-
Porro haec claritas * corporis Christi transfi- rum, per hoc quoaMoysem jam mortuum et
gurati fuit claritas gloriae, qualem habebunt Eliam adhuc viventem secum ducit; 4° quia,
corpora beatorum post resurrectionem, non sicut Lucas dicit, loquebantur cumeo de
quidem per modum qualitatis permanentis, excessu quem completurus erat in Jerusalem,
sed per modum passionis transeuntis ; et idest, de passioneet mortesua:etideoutsuper
quamvis divinitati Christi et ejus animae beatae his animos discipulorum contirmaret, inducit
secundum se deberetur ; quia tamen Christus eos in medium qui se pro Deo morti expo-
assumpsit, secundum praasentem dispositio- suerunt nam Moyses cum periculo mortis se
;

nem, animam beatam in ordine ad Deum obtulit Pharaoni,Eiias veroregi Achab;5°quia

tantum et non in ordinead corpus, sed e contra volebat ut discipuli acmularentur Moysisman-
assumpsit corpus passibile non assumptis doti- suetudinem et zelum Eliae.
bus gloriae, ideo haec ejus claritas censenda est Prob. secunda pars 2 : Petrus^ Joannes et Jaco-
miraculosa, sicut agilitas dum ambulavit super bus erant potiores inter apostolos Petrus qui- :

aquas et subtilitas dum exivit ex utero clauso dem in dilectione quam

habuit ad Christum
B. Virgims. et in potestate sibi concessa ; Joannes in privi-
Dico 2° Convenienter Christus fuit transfi-
: legio amoris quo a Christo diligebatur propter
guratus 3 1° ut ostenderet finem ad quem per-
: suam virginitatem et propter praerogativam
Ycnturus erat per crucem; 2° ut de cordibus evangelicae doctrinae ; Jacobus propter praero*
apostolorum crucis scandalum tolleret ; 3° ut gativam martyrii inter apostolos. Adde con-
illos caeterosque fideles ipse gloria, cujus tc- veniens fuisse hos habere testes suae gloriae,
nuis radius fulgebat, ad adversa quaeque tole- quos habiturus erat testes suae infirmitatis et
randa excitaret. agoniae in horto.
Dico 3° . Convenicnter inducti sunt testes Attamen prohibuit aliis nuntiare quod
illis

transtigurationis *, tum ex hominibus qui viderant ante suam resurrectioncm 8 ; ne vel

praecesscrunt Christum, tum ex his qui eum audientibus incredibile appareret pro rei ma-
secuti sunt. Quia transfigurari voluit ut glo- gnitudine, vel a populo impudiretur passio
riam suam hominibus ostenderet et ad eam Christi.
dcsiderandam eos provocaret, ut modo dictum Dico 5° Communis opinio est Christum
:

est atqui ad gloriam aeternae beatitudinis ad-

: fuisse transfiguratum in monte Thabor, qui est
ducuntur homines per Christum, non solum mons excelsus in Galilaea. Ita sentiunt S. Hie-
qui post euin fuerunt, sed etiam qui eum prae- ronym. 27 ad Eustoch. de Epitaphio
epist.
cesserunt ergo conveniens erat ut de praece-
: Paulae, S. Cyrill. Hierosol., Catechesi 12, S.
dentibus ipsum testes adessent et de sequenti- Damasc, serm. de Transfig., Beda, de Locis
bus. Sanctis, cap. 17, patres concihi Flor. sess. 1, et
Dico 4° : Ex praecedentibus convenienter alii.
1
lbid. a. 2. * Ibid. a. 2, o. ^lbid. a. I. o. * Ibici. a. * Ibid. ad3et 4. » Ib. ad4. « lbid.
9 n.
 DE NECESSITATE, CONVENIENTIA, ETC. o7

DISSERTATIO IX.

De passione Cristi.

D. Tb. q. 46.

ARTICULUS I. Cor. 6: Empti estispretio magno; glorificate et

portate Deum in corpore vcstro. 4° Quia hoc ad
DE KECESSITATE, CONVENIENTIA ET ACERBITATE majorem hominis dignitatem cessit, ut sicut
PASSIONIS CHRISTI. homo mortem meruit, ita homo moriendo
mortem superaret.
Dico 1° Non fuit simpliciter et absolute ne-
: Dico 3° : Convenientissimum fuit Christum
*
cessarium Christum pati 1 ; poterat enim Deus, pati in cruce.
apud quem non est impossibile omne verbum, 1° Ad exemplum virtutis ; sunt enim
alio modo hominem. Erat tamen ne-
salvare homines, qui quamvis mortem ipsam non
cessarium secundum quid, scilicet ex supposi- timeant, genus tamen mortis horrescunt ; ut
tione flnis et ordinationis divinae ; quia Deus ergo nullum genus mortis homini recte vi-
ordinaveratutChristuspateretur,etut sine ejus venti mctuendum esset, Christus, cui de bla-
passione non salvaretur genus humanum. sphemia accusato, secundum legem Judaeo-
Dico 2° Convenientissimum fuit Christum
:
rum, non crucifixio, sed lapidatio debebatur,
pati* ad liberationem generis humani. in cruce mori voluil, quo supplicio, inter
Prob. Tanto aliquis modus est convenientior 8 omnia genera mortis quse in hac vita infe-
ad assequendum finem, quanto per ipsum runtur ex lege vel usu, nullum est execra-
plura concurrunt quse expediunt fini atqui ex : bilius et ignominiam,
formidabilius, sive
hoc quod Christus passus est propter liberatio- sive dolorem spectes. Quantum ad ignominiam
nem hominis, plura concurrunt ad ejus salu- patet ; quia apud Romanos nonnisi famosi la-
tem prscter liberationem a peccato ergo. Prob. : trones, apud Judaeos vero ex usu recenti se-
min. 1° Per hoc homo cognoscit quantum Deus cundum Philonem 1. de Special. leg. nonnisi
ipsum diligat, et inde provocatur ad eum dili- homicidae supplicio crucis piectebantur. Quan-
gendum, in quo perfectio salutis humanae tum ad dolorem, etiam patet ; tum quia cru-
consistit. 2° Quia per hoc dedit nobis exem- ciarii configuntur in locis nervosis, ubi ma-
plum obedientise, humilitatis, constantise, jus- xime et ipsum pondus
viget sensus tactus,
titiae et caeterarum virtutum, quse in ejus pas- corpons pendens continuo dolorem auget
sione elucertt, et quae sunt ncessariae ad huma- tum propter diuturnitatem cruciatus, cum
nam salutem. 3° Quia inde major est inducta non statim moriantur. Unde Cicero, Orat. in
homini necessitas se a peccato immunem ser- Verrem : « Facinus est, inquit, vincire civem
vandi, cum se tanto pretio, scilicet Christi san- Romanum, scelus verberare, prope parri-
guine, redemptum cogitat, secundum illud 1 cidium necare. Quid dicam in crucem toliere ?
* 46» a. 1 ot 2, o. * Ibidem a. 3, o. * Ibid. 1 Ibidem a. 4, o. * Ibid.
rs« mSSERTATIO IX. ART. I.

Vcrbo satis digao res tam nefaria exprimi nul- Dico considerentur simul omnes causa
5°: Si
latenus potesi » doloris ejus dolor fuit intensive-
Christi,
*

2°Conveniens erat ut peccatum commissum major omnibus doloribus praesentis vitae.

esu ligni repararetur in ligno
vetiti * unde
« Ut qui in ligno vincebat, in
ilhul Ecclesiae : nocivo,
ligno quoque vinceretur » ; item: « Et me-
delam ferret, hostis unde laeserat. »
3° Quia id genus mortis indicat urjjversalem
salvationem generis humani, 2 quatenus crux
in quatuor extremitates partita significat vir-
tutem et providentiam illius qui inea pependit,
ubique diffusam.
4° Quia hoc genus mortis multis figuris re-
spondet. 1° Humanum genus a diluvio arca
lignea liberavit. 2° Moyses virga ligneamare
: 1° Dolor vel est sensibilis causatus ex aliquo
a
vel est intcrior causatus ex
appre-
hensione alicujus nocumenti, et dicitur tri-
stitia. Causs autem doloris sensibilis in Christo
fuit corpoiiu laesio acerbissima, tum propter
generalitatem passionis, cum propter genus
mortis, ut dictum est duabus praecedentibus
conclusionibus. Doloris interioris causa fue-
runt, 1° omnia peccata generis humani, pro
quibus satisfaciebat patiendo, singulariter pec-
cata Judaeorum et aliorum in ejus morte delin-
quentium 2° etiam amissio vitae corporalis
;

divisit, Pharaonem prostravit, populum Dei quse naturalitcr est horribilis naturae hu-
salvavit et salutarcm undam de petra elicuit. manae.
3° Idem Moyses, ligno in aquam misso, aquam 2° Potest considerari magnitudo doloris
amaram in dulcem commutavit. 4° Lex Dei Christi 3
ex perceptibilitate patientis secun-
arcae ligneae creditur ut his omnibus ad li- : dum animam et secundum corpus. Nam se-
gnum crucis per quosdam gradus veniatur. cundum corpus Christus erat optime comple-
Dico 4° Certum est Christum non susti-
: xionatus, cum ejus corpus fucrit miraculose
nuisse 8
omnes passionum species, quae ab formatum virtute Spiritus Sancti, et ideo in
hominibus inferri possunt non enim fuit igne ; eo maxime viguit sensus tactus, ex cujus per-
combustus, nec gladio percussus, nec exco- ceptione sequitur dolor : anima etiam se-
riatus, tamen omnes passiones
etc. Sustinuit cundum vires interiores efficacissime appre-
quantum ad genus, hoc scilicet sensu quod hendit omnes causas tristitia}.

passus sit ab omni hominum genere, in omni 3° Magnitudo doloris Christi * potest con-
bono humano, in omnibus membris et in siderari ex doloris et tristitioe puritate, atque
omnibus sensibus corporis. privatione omnis lenitivi. Nam in aliis patien-
Passus est ab omni genere hominum, 4 sci- tibus mitigatur et dolor exterior et tristitia in-
licet a gentilibus et Judaeis, a masculis et fce- terior ex aliqua consideratione rationis per
minis,utpatctde anciilis accusantibusPetrum, quamdam derivationem scu rcdundantiam a
a principibus et popularibus, a familiaribus et superioribus ad inferiores quod in Christo :

notis, ut patet de Juda proditore et Petro eum non fuit, quatenus mentem et imaginationem
negante. Passus est in onmi bono humano, in non avertit a considerationc illorum quoj tri-
suis amicis eum deserentibus, in fama per stitiam causare possunt, sed ea omnia attente
blasphemias contra eum prolatas, in honore consideravit, et simul dimisit unicuique tor-
et gloria per irrisiones et conturnelias ei illatas, mentorum agere, et unicuique virium agere
in rebus suis, per hoc quod vestibus sit spo- et pati quod illis proprium est, ita ut unus
liatus, in anima per tristitiam, taedium et ti- actus non impediret alium, nec gaudium
morem, in corpore per vulnera et flagella. unius partis redundaret in aliam ; idque
Passus est in omnibus membris, in capite maxime, quia passionem illam et dolorem vo-
pungentium spinarum coronam, in manibus luntarie assumpsit propter liberationem ge-
et pedibus fixionem clavorum, in facie alapas neris humani a peccato, et idco tantam doloris
et sputa, in toto corpore flagella. Passus est quantitatem assumpsit, quae esset propor-
denique secundum omnem sensum; secundum tionata magnitudini fructus qui inde seque-
tacturn flagellatus et clavis confixus, secundum batur.
gustum felle et aceto potatus, secundum ol- Ex omnibus causis simul consi-
his igitur
factum in loco cadaverorum appensus
foetido deratis manifeste apparet quod dolor Christi
patibulo, secundum auditum lacessitus vo- fuerit intensive maximus dolorum praesentis
cibus blasphemantium et irri entium, secun- vitse.

dum visum videns Matrem et discipulum Dicitur : Ex omnibus causis simul consi-
quem diligebat flentes. deratis, quia si una tantum causa considc-
3 8 Ibid.
i Ibid. * Fbid. fbidem ». 5, o. Ibid. i Ibidem o.G, o. * Ibid. * Ibid.
 VARLE PASSIONIS CHMSTI CIRCUMST. ETC. 59

retur, posso' in aliquibns csse major dolor. tione Christi intelligitur ergo non triginta :

Dicitur: Prx^sentis vitae, quia hic non agitur siclis, sed triginta denariis venditus fuit.

de po3nis inferni et purgatorii, licct sectarii Resp. quod si iste locus litteraliter intelli-
dixerint blasphcmando, Cliristum illas susti- gatur, neque etiam triginta denariis venditus
nuisse in hac vita. fuit ; superant enim pretium calcea;nentorum.
Est itaque figurata locutio ad magis exprimen-

ARTICULUS II.
dam vilitafem pretii respective ad dignitatem
rei venditae: sicutapud eumdem Amos, cap. 8,
dicitur Possideamus pauperes pro calceamen-
:

VARIA2 PASSIONIS CHRISTI CIRCUMSTANTIjE BREVITER tis ; id est, habeamus pauperes pro re vili.
EXPENDUNTUR. Oppones 2° Romae in Ecclesia S. Crucis et
:

alibi ostenduntur nummi ex iis quibus ven-

De Juda proditore.
ditus est Christus atqui non superant valorem
:

viginti assium ergo. :

Petes 1° quantum fuerit proditionis pretium Resp. imprimis non constare esse veros
Judac a Judacis constitutum ? nummos quibus venditus est Christus. Et dato
Resp. juxta S. Scripturam, Matth. 26, con- id constare, nihil inde evinci potest contra
stitulos fuisse triginta argcnteos. Sed diffi- nos; ante omnia enim probandum foret intvi-
culfas quid intclligatur pertriginta argenteos. gram summam triginta argenteorum fuisse
Per triginta argenteos vulgo intelliguntur Judae solutam eadem specie monetae, et non
triginta denarii : unde communiter dicitur pluribus minutioris monetae integram snm-
Christum vcnditum fuisse triginta denariis mam conflatam fuisse id autem certo quis ;

et sic intelligitS. Ambros., 1. de Spiritu Sancto,

scit?
c. 18 denarius autem apud Hebraeos aequi-
;
Petes 2° quo genere mortis obierit Judas ?
valcbat dccem circiter assibus monetae gallicae,
Resp. juxta Matth. 27 Laqueo se susmndit; :

et sic Christus venditus fuisset quindecim cir-

et Act. 1 Suspensus crepuit medius et dispersa
:

citcr libris gallicis.

sunt omnia viscera ejus.
Verum interpretes communius
et proba- Verum Graeci referunt ex Papia, Joannis
bilius per argenteum intelligunt siclum, si Evangelistae discipulo, Judam suspcndiovitam
non specie monetae, saltem valore ; sicque vi- non finivisse, sed dejectum ex arbore super-
detur intelligendum ex collatione S. Scriptu- vixisse, tum postea corpore adeo inflatum ut
rarum etenim
; 3 Reg. 10, ubi narratur emptio progredi non posset, et ex curru pcrtranseunte
a Salomone facta quadrigarum etequorum, di- compressum fuisse, ita ut effunderentur ejus
citurquadrigam quamlibet emptam esse sex- viscera, et sic explicant locum Act.
equum quemlibet centum quin-
centis siclis,
Verum non constat ullatenus haec esse ex
quaginta siclis ; lib. autem 2 Paralip., c. 1,
Papia. Et aliunde scnsus obvius S. Scripturae
ubi eadem historia refertur, quadriga quaelibet est quod in vel ex suspcndio crepueritmedius,
dicitur empta sexcentis arqenteis, et equus suspensus crepuit medius , sive ex violentia
quilibet arqenteis centum quinquaqinta, ubi strangulationis, sivc ex permissione divina,
argenteus et siclus pro eodem habentur :
sive ex eo quod ceciderit super ventrem, qui
sicque passim usurpat S. Hieron. in versione
ideo crepuit.
S. Scripturae.
Petes 3° ex qua patria ortus sit Judas?
Siclus autem argenti, alio nomine stater, Resp. ortum esse ex urbe Cariot, et ideo
juxta communem aestimationem eruditorum, dictus est Iscariotes, quasi vir Cariot, seu vir
qui hac de re scripserunt, valebat duas dra- natus Carioti ; is enim hcbraice idem sonat ac
gmas Hebraicas, quatuor Atticas, seu quatuor vir. Cum autem fuerit duplex civitas Cariot,
denarios, seu quatuor solidos, uno verbo qua- una in tribu Juda, Jos. 17, altera in tribu
draginta circiter asses: unde Christus venditus Ephraim, Amos 2 et Jcrem. 48, incertum est
fuit sexaginta circiter libris gaiiicis. ex qua sit oriundus proditor. S. Hieron. existi-
Oppones illud Amos cap. 2 : Super tri-
l
u
mat ortum esse ex Cariot Ephraim, qua ratione
bus sceleribus Israel et super quatuor non con- non explicat : ipsi tamen subscribunt plurea
vertam eum, pro eo quod vendiderit pro ar- interpretes.
qento jvstum, et pauperem pro calceamentis
hoc est tam vili pretio ut vix sufficiat emendis
?

calceamentis hoc autem dictum de vendi-

;
PO DISSERTATIO IX, ART. II.

Resp. quosdam comminisci Christum duas

De nageiiatione. flagellationes sustinuisse, quia ex formula ju-
dicii Romani omnes cruciarii ante crucifixio-
Joannis 10 legimus Apprehcndit PilatusJe-
: „ em flagellabantur ; at praccesserat in Christo

sum et flageUavii; Matth. 27 Jesum flagella-

: flagellatio paulo ante, unde ulteriorem non
tum tnulutiteis ;Marcii$: Tradidit Jesum fla- j 11S sit Pilatus, quod inde patet, quia cum in
gellis ccesum. Monet autem Lucas, cap. 23, procinctu crucitixionis fieri deberet, nihil de
hanc poenam Christo a Pilato fuisse inflictam, e a referunt Evangelistse, qui tamen nullam
non ut delicto debitam, sed ut hoc supplicio crucifixionis circumstantiam omittunt.
deliniret furorem Judaeorum, et sic Christum pe tes quomodo Christus fuit flagellatus?
A°
a morte eriperet. Resp. Quamvis sccundum legenr, Deuter.
Petes 1° an virgis, an funiculis nodosis, an 2 5, v. 3, Judaei prostratos humi flagellabant,
loris Christus fuerit flagellatus ? attamen Christus ligatus ad columnam fuit
Resp. id non adeo liquere ; flagellum enim fl a gellatus:itareferunt S. Greg. Nazianz. Conc.
est terminus communis significans sive virgas, | j n j u lian., S. Hieron. in epist. 27, S. Pauli-
sive funiculos, sive lora. ld unum notandum nus> ep i st . 3^ Beda de Locis Sanctis, cap. 13,
est quod jure Romano ff. de Pcenis, 1. Signi- Greg. Turon. de Gloria Martyrum, cap. 2.
ficans, Porcia et 1. Sempronia, flagellatio
1. Eaque columna visitur Romae in templo S.
per virgas esset pcena libcrorum, flagellatio p raX edis martyris.
autem per funiculos seu lora esset pcena ser-
vorum. Verisimile est autem Pilatum virum De corona spinea.

Romanum ad vile servorum supplicium Chri-

stum addixisse. Unicum est dubium ex qua materia fuerit
Petes 2° quantus fuerit numerus plagarum contexta. Communior sententia est contextam
Christo inflictarum? fuisse, non ex juncis marinis, sed ex spinis
Resp. id pariter incertum esse. Quidam di- rubi vel sentis: l°quia« spina, proprie loquen-
xerunt excessissequinquemillia;sedquaspecie do, inquit Calepinus, est aculeus sentis vel
veri non apparet. Nam more Ro-
1° Pilatus rubi, quo pungimus»; 2° quia juncus marinus
mano iudubie processit in suo judicio more : nullam sive in fuste sive in ramis spinam ha-
autem Romano taxabatur a judice numerus bet, sed solum ejus acumina in formam spi-
plagarum, et unus tantum lictor flagellationis narum desinunt 3° quia non est verisimile
;

ministerium obibat, juxta illud solemne apud milites agentes Jerosolymis, quae longe distat
Romanos « G. lictor, colliga manus, caput
: a littore maris, habuisse ad manum juncos
obnubito, virgis caedito. » Non potuit autem marinos, bene autem spinas ex rubis vel sen-
unus lictoram brevi spatio tot plafjas infligere; tibus circa urbem crescentibus.
non enim Pilatus principes sacerdotum et ple- Verum his rationibus bene suadentibus op-
bem clamoribusChristinecem deposcentesdiu ponitur corona spinea Salvatoris, quam S.
remoratusest. 2° Corpus humanum non potest Ludovicus magno pretio ex barbarorum ma-
naturaliter tot millibus plagarum supervivere, nibus redemit, etquae nunc magnaveneratione
et cum juxta hujus sententiae patronos hae Parisiis colitur ; hanc enim asserunt ex juncis
plagae essent omnes sanguineae,totius corporis marinis esse compactam, nec solum frontem
sanguis his non suffecisset. cingere ad instar diadematis, sed totum caput
Quantum vero numerum plagarum deter- ad instar pilei tegere. Haec, inquit Serrius,
minaverit Pilatus, ignoratur. Equidem secun- omnes Parisini testabuntur. Quae si vera sint,
dum legem Judoeorum non poterat excedere corruunt rationes congruentes, et quae alibi
Romano jure nihil erat deter-
quadraginta, sed ostendunturspineaecoronacdominicae Iiabendse
minatum. Cceterum cum milites injussi et ex crunt ut supposititiae, quod omnibus suadere
propriamalitia post flagellationem imposuerint haud facile puto.
Christo coronam spineam, et ipsum ludibrio
habuerint, non negaverim quin, contralegiseft ne sententia mortis in Christum lata.

judicis determinationem, plures ad flagellatio-

nem concurrerint, et numerum plagarum de- Quidam opinati sunt Pilatum yon tulisse

terminatum aliquo usque auxerint. sententiam mortis in Christum, sed tantum

Petes 3° an Chnstus semel tantum fuerit fla- eum dirnisisse arbitrio Judaeorum. At obstat
gellatus? quod, Pilato dicente Judaeis Accipite : eum vos,
 VARLE PASSIONIS CHRISTI CIRCUMST., ETC. ft<

et secundum legem vestram judicate eam, illi facto, an sii vcrum; sccunda dc ipsa perbona,
recusarunt, dicentes: Nobis non licet occidere anvocctur Veronica.
quemquam; sive hoc dicerent ratione solemni- Circa primum, tam in Evangelio quam in
tatis paschalis, sive quia agnoscebant adem- SS. Patribus ct scriptoribus ecclesiasticis usque
ptam sibi a Romanis hanc potestatem, quam ad saeculum XI, altum est de eo silentium.
tamen postea usurparunt in occisione S. Ste- Quod enim Marianus Scotus, auctor undecimi
phani nisi dicas cum quibusdam id ipsis per-
; saeculi, laudet in hanc rem Methodium, igno-
mittia Romanis circa crimina sua tantum lege ratur quis sit iste Methodius et quando vixerit
prohibita. Unde Pilatus sedens pro tribunali, non enim est magnus ille Methodius, Tyrio-
adjudicavit fieri petitionem illorum, hoc est, rum episcopus, cum nihil simile legatur inejus
Jesum crucifigendum pronuntiavit prout illi scriptis, et fabulae, quas ex suo Methodio narrat
petebant. Marianus, tanto viro tribui ncqueunt. Ab unde-
Si quaeras cur Judaei Jesum de blasphemia cimo saeculo plures scriptores ecclesiastici,
accusatum crucifigendum postulaverint, cum Marianus Scotus, Lucius dexter, Petrus diaco-
secundum eorum legem, Levit. 24, blasphemi nus, Baronius et alii, imo summi pontifices,
non crucifigendi, sed lapidandi erant. Nicolaus IV, Clemens VI, VII, VIII et Greg.
Resp. crucifigendum postulasse, quia cum XIII suis diplomatibus testantur hanc sacram
essent Romanis subjecti, et a judice Romano imaginem servari Romae in basilica
et coli
sententiam requirerent, formulas judicii Ro- Vaticana. Quapropter factum neque negare
mani sequi debebant; apud Romanos autem neque asserere ausim.
frequens erat crucissupplicium, nusquam Quantum ad personam, quae dicitur S. Vero-
lapidatio. Aliunde non de sola blasphemia nica, neque antiqui neque recentiores quos
accusabatnr, sed etiam de crimine laesae maje- modo citavimus, illam agnoscunt. Equidem hi
statis, quod se faceret regem, et prohiberet dare ipsam imaginem sudario impressam vocant
tributum Caesari. Veronicam, sed non mulierem imaginem
gestantem. Inde igitur videtur natus error,
De crucis bajulatione et Veronica. quod Veronica graece idem est ac vera icon
seu vera imago, et cum vulgus audiret nomen
Prolata a Pilato in Jesum mortis sententia, Veronicae, existimavit esse nomen non ima-
exuitur chlamyde derisoria, et propriis indui- ginis sudario impressae, sed mulieris illam
tur vestibus. Crux cui affigendus erat, super gestantis, atque hinc dixerunt Sanctam Vero-
humeros ejus imponitur; id enim erat ex nicam.
formula judicii Romani, ut crucifigendus cru-
cem suam portaret saltem usque ad egressum De crucis magnitudine et forma.
urbis; quo cum pervenit Christus, milites
Simonem quemdamhominem Cyrenceum anga- Crucis longitudinem ad quindecim pcdes, Ia-
riaverunt ut tolleret crucem ejus, Matth. 27. titudinem adoctoascendisse multorum est opi-
Quia vero Lucas 23 dicit militcs imposuisse nio, sed inlundata; obstateniml°quodChristus
Simoni crucem portare post Jesum, multi multo sanguine in flagellatione et coronatione
opinantur ambos simul portasse, Christo prae- eadem nocte fuso debilitatus, non potuisset so-
eunte et partem superiorem portante, Simone lus illam ferre usque ad exitum urbis ; 2° quia
sequente et partem inferiorem bajulante, titulus crucis tribus linguis scriptus in tabella
sicque solent repraesentare pictores. non admodum ampla, qualis nunc videtur
Verum reclamant SS. Patres, qui com- Romae, et characteribus haud magnis, vix in
muniter docent Christum onere liberum praei- tanta altitudine legi potuisset a praetereuntibus.
visse, et Simonem solum eo onustum secutum Dicendum ergo videtur crucem fuisse humi-
fuisse. lem octo aut ad summum decem pedum,
Christum ad locum supplicii pergentem prout moris erat pro hominibus vulgaribus,
comitatae sunt piae mulieres plangentes et qualem Judaei et Romani reputabant nostrum
lamentantes. Fertur autem unam ex eis no- Christum, utpote fabrum et fabri filium; viris
mine Veronicam sudarium Christo obtulisse, enim eminentioris status cruces eminentiores
ut faciem sudore et sanguine madentem abster- parabantur.
geret, atque illud a Christo statim recepisse Major est difficultas de forma crucis. Baro-
ejusfacie impressa insignitum. nius, ad annum 34, scribit ex S. Irenaeo, Jib.
Duplex hic oceurrit quaestio: prima de ipso 2, c. 42, Tertull. Apolog. c. 6, S. Ambros.,
 »

6* WSSKKTATIO IX. AKI. II.

serm. 53, S. A\m. tract. 1 18 in Joan., et exsen-
Bnunivcrso? Ecclesiae, ut constat ex antiquis
hiiaginibus, crucis Christi
niam. ut summa pars pali super transversum
lignum emineret, ad liunc modum f; putat-
quo de his ambigere, insaniae potius quamin-
scitke a Iscribendum esse.
Vcrumtamen cracem Christi habuissc tan-
tum tres extremitates et referre figuram litte-
rs T, cui postmodum adjectus titulus in ta-
bella,quartameitremitatemostenderit,conten-
dit Serrius Excrcitat. 53, etiam exTertull., lib.
est quippe in transvcrso ligno.... longaosta
transverso ligno usque ad tcrram.... alta cst in
hanc fuisse for- cacuminc quod transversum lignum sursum
versus excedit. » Habet itaque utraque senten-
tiasuos patronos ex SS. Patribus; primae autem
favet sensus communis fidelium, fatente ipso
Serrio.
lnsuper habemus ex verbis Irenaei cit. in me-
dio crucis lignum breve seu sediie fuisse fixum
cui insiderit crucifixus. Item testatur S. Jus-
tinus in Dial. cum Tryph.: « In medio crucis,
inquit, defixum est lignum quod etiam ut ,

3 cont. marcion. dicente: o Ipsa littera Graeeo-
rum Tau, nostra autem T, specics crucis est.
Ex S. Hicron. in cap. 9 Ezcch., ubi dicit: « An-
tiquis Hcbraeorum litteris, quibusque hodie
Samaritae utuntur, extrema Tau crucis habet
similitinlincm. » Idem S. Paulinus, epist. 2 ad
Sevcrum, Sozomcnus, lib. 7, c. 15, Rufin. 1. 2,
c. 29, sed et maximc Innoc. III, sermone habi-
to in conc. Lateran., ubi dicit Tau est ulti-
ma littcra Hebraici alphabeti exprimens for-
cornu eminet, in quo vehuntur et insident qui
crucis supplicium subeunt. » Idem Tertull.
1. 2. contra Marcion.
Majori certitudine constat suppcdaneum
scabellum in infima parte crucis fuisse apta-
tum, cui crucifixi pedes suppositi affigerentur.
Ita S. Greg. Turon., 1. de GloriaMartyr., c. 6:
« In stipite recto, inquit, foramen factum ma-
: nifestum est, pes quoque parvuhe tabulae in
hoc foramen insertus super hanc vero tabu-
:

mam crucis, qualis erat antequam Domino lam tanquam stantis hominis sacrae atfixae sunt
crucifixo Piiatus titulum supponeret. » plantae. » Et Innoc. III. serm. de Martyre
,

Rationcm addit laudatus Serrius, scilicet si uno : « Fuerunt autem, inquit, in cruce domi-
i.neminenti desuper pali parte titulus fuisset nica ligna quatuor, stipes erectus et lignum
affixus, dum Helena, Constantini mater, tres transversum truncus suppositus, et titulus
,

cruces scilicet Christi et latronum, disjectum- superpositus. » Atque ita exhibcnt antiquae
que seorsim titulum invenit, eruitque, nullo crucifixi imagines.
hominis redivivi portento fuisset opus ad dis-
cernendum e qua Dominus pependisset, cum De cruciGxione.
vel ipsa effixi olim tituli clavorum vestigia at-
quc foramina in summa ligni parte extantia Solet depingi Christus cruci humi prostratao
prodidissent. Vcrum haec ratio non cogit; po- et jacenti affixus, tum magno conatu cum
tuit enim tabella tituli summitati crucis, non cruce elevatus. Attamen probabilc est cruci
clavis, sed nncis adjici, vel equidem clavis af- jam erectae et terrae cuneis infixae fuisse affi-
figi, scd in summitate alterius stipitis seu co- xum ; sic enim ferebat usus gentilium, apud
lumna3 supereminentis a retro supremam ex- quos erant familiares hae loquendi formulae :

tremitatem crucis, ut agnoscit ipse Serrius fa- Tollere in crucem, agere in crucem, ascen-
ctum in figura crucis quam propugnat. dere in crucem unde rex Darius, Esd. 1. 1,
:

Quantum ad Patres laudatos pro prima sen-
tentia, dicit idem scriptor intelligendos esse
de titulo recto crucis palo superaddito in
dum columnae separatae, quo fit quadrata for-
ma, fiunt quatuor extrema, et quatuor dimen-
siones crucis, ut loquuntur laudati Patres.
Verum juxta hanc explicationem, equidem
crux apparebit quadrata, quatuor extremo-
c. 6, statuitut. «omnis qui hancmutavoritjus-
sionem, tollatur lignum de domo ipsius et eri-
mo- gatur et configatur in eo.»Et S. Athan., serm.
de Pass.y dicit de Christo : « Venit ad locum
ubi erat illi ascendenda crux. »
Certum autem videtur non tribus tantum,
sed quatuor clavis Christum fuisse cruci affi-
xum 1° quia sic ferebat usus Romanorum, ul
:

rum, et quatuor dimensionum, at revera non discimus ex Plauto in Mustellaneo., dicente :

erit in se talis, sicut tamen esse dicunt SS. Pa- « Affigantur his pedes, his brachia. 2° Iu »>

tres. Iren^pus cit. : « Ipse habitus crucis, in- testantur SS. Patres, Greg.Turon., 1. de Gioria
quit, fines etsummitates, id est, extremitates, Martyr., c. 6 : « Clavi Dominici, inquit, quod
habet quinque, duos in longitudinem, duosin quatuor fuerint, haec est ratio, duo sunt affixi
latitu/4nem, et unum in medio, ubi requies- in palmis et duo in plantis » S. Aug., 1. Medi-;

cii qv ^iavi» confiiiiiur. » § u ^ c j| <: «Lata

# tat., c. 6 : « Immaculata Christi vestigia divis
 VARLE PASSIONIS CHRISTI CIRCUMST., ETC. f&

confixa ciavis. » 3° S. Brigitta, i. 7, c. 7, refert tus est; jam

id sibi revelatum, et Wadingus
Minorum, ad annum 1224, testatur S. Fran-
stigmata quatuor clavos reprocsentare.
cisci
4° Huic sententiae suffragantur Theodoretus,
Rufinus et Cassiodorus, qui invcntioncm S.
Crucis ab Helena, Constantini matre, referen-
significabat quid facturus est de
in Annalibus vivis ct mortuis, alios positurus ad dextram,
aiios vero ad sinistram.»
Corrigcndus est hic error popularis, quo
multi credunt hos latrones non clavis fuisse
cruci affixos, sed iunibus alligatos, ct ita ple-
rumque depinguntur repugnat enim i a vox
;

tes, dicunt clavos alios freno equino, alios crucifixionis; 2° si solus Christus fuisset clavis
galese Constantini fuisse insertos ; supponunt affixus, Helena, Constantini mater, facile ejus
ergo fuisse quatuor. Denique hanc sententiam crucem ex foraminibus clavorum a crucibus
tenent Scaliger, Causobonus et plures alii. latronum distinxisset, neque opus fuisset mi-
Christum omnino nudum e cruce pepen- raculo hominis rcdivivi ex ejus contactu, ad
disse, ac ne velatis quidem partibus quas natu- eam dignoscendam.
ralis pudor in nobis obtegi jubet, non pauci an unus tantum latro, an
Difficultas est.
sentiunt. ob testimonia SS. Patrum qui passim uterque Christum blasphcmaverit. Matthajus
scribunt Christum fuisse cruce nudum sicut m c. 27 dicit Latrones qui crucifixi erant cum
:

nascimur, sicut ccelum petemus, sicut proto- eo, improperabant ei. Idem Marcus c. 15. Lucas
parentes fuerunt in paradiso inter quos S. : vero, c. 23, dicit unum tantum blasphemasse,
Ambros., 1. 10 in Lucam, dicil Christum nu- altero increpante et suscipiente partes Chri-
dum asccndisse in crucem talem, « quales sti.

nos auctore Deo natura formavit, et qualis Hinc multi Patres dixerunt utrumquc ab
Adam in paradiso habitavit. » initio blasphemasse, unum postea ex divina
His non obstantibus , in hanc sententiam inspiratione resipuisse. At id videtur minus
aegre descendo ; si enim, juxta illius patronos, probabilc, quia si ipsc paulo antea blasphe-
1°

pictores sint laudandi, qui Christum renes velo masset, quomodopotuissetexprobarealteri, ut

cinctum nobis exhibent, quia, inquiunt, in habetur apud Lucam Nequc tu times Dcum,
:

hoc pudori consulunt, quomodo Christus ipse quod in eadem damnatione es ? Et ?ios quidem
puritatis auctor et amator pudori non consu- digna factis recipimus, hic vero nihil mali ges-
luisset, sed corpus omnino nudum ocu-
suum sit ;
2° blasphemiaB veniam
quia debuisset
lis tot spectantium etiam mulierum exhibuis- petere a Christo, priusquam peteret admitti in
set, prsesertim cum corpus naturale nudum regnumejus, quod'tamen non lcgitur fecisse.
longe magis offendat pudorem quam ejus Probabilius itaque cum aiiis Patribus, quo-
imago? Malim crgo interpretari SS. Patres de rumduxcst S. Aug., 1.3de Consensu Evang..
nuditate paulo latius accepta, qua quisque di- c. 16, dicimus Matthocum ct Marcum dixisse
citur nudus qui omnibus vestimentis exuitur, latrones indehnite per syllepsim ponendo nu-
licet genitalibus coopcrtis aliquo tcnui vela- merum pluralem pro singuiari, ut adnotarent
mine, quod inter vestimenta non computatur. non numerumsedconditionem blasphemantis.
Atque ita sibi revelatum fuisse scribit S. Bri- Ethax loqucndiformula non est infrequens in
gitta, 1. l,c. 10, etl. 7. c. 70. Sacris Scripturis. Sic Matth. 2: Mortui sunt
enim qui qucerebant animam pueri, cumtamcn
De latronibus cum Chrislo erucifixis, de uno Herode loquerctur. Sic Exodi 32 Ei :

sunt Dii tui, filii Israel, cum tamen de solo

4
Sicut Christus pro nobis maledictum crucis vitulo aureo sit sermo.
factus est, sic pro omnium saiute inter noxios Latronem pcenitentem nonnisi in cruce
quasi noxius crucifigitur, juxta illud Isa. 53 : fuisse conversum, sive cx visis prodigiosis te-
Et cum sceleratis reputatus est. Voluit insuper nebris, sive potius ex inspiratione gratiae, com-
ut in ipsa specie patibuli monstraretur illa di- munis SS. Patrum sentcntia.
scretio omnium hominum, quai fiet in judicio S. Aug., lib. 4 cont. donat., c. 22, et alibi,
generali : unde communiter censent Patres refert narrationem suo tempore vulgatam,
bonum latronem fuisse a dextris et malum scilicet latroncm pcenitentem aqua fluente

a sinistris Christi ; et S. Aug., tract . 31 in elatcre Christi tanquam salutari baptismo fuisse
Joan.: «Ipsa crux, inqmt, si attcndas, tribunal perfusum: cui tamennarrationi iidem intcgram
fuit, medio enim judice constituto, unus qui
in non adhibet S. Doctor, ct bene ; verisimiliter
credidit liberatus, alius qui insultavit damna- eniiti latro confractis cruribus crat mortuus

«Q.4C, «. 11, o. antcquam Christi latus aperireturj c\ Joan. c.

 ;

H DISSERTATIO IX. ART. II,

49. Insuper non indigebat baptismo ad salu- quo Christus pa9sus est, Calvarise nomen ? S,
tem, cum tune nondum esset in praecepto et ; Th.,hic ad 3,'docet exS.Hieron., in c. 27Matth.
aliunde Christus virtutem suam sacramentis sic dictum, non a capite seu Calvaria Adac qui

non alligavit. esset ihi sepultus, sed a capitibus ibi dccollato-

Dixit illi Christus : Ilodie mecum eris in pa- rum erat enim locus supplicii communis
;

radiso, Luc 23, non terrestri; tali enim para-
diso non indiget anima scparata non ccelesli
seu ccelo cmpyreo; nondum enimeratapertus;
sed generaliter in loco seu statu felicitatis ex
clara Dei visione, quae intuitu mortis Christi
statim atque expiravit concessa est patribus in
lymbo et latroni pcenitenti.
De loco et tempore crucifixionis.
Constat ex Evangelio Christum cruciflxum
fuisse Jerusalem, non quidem in ipsa civitate,
eed extra portam in suburbio, hoc est in mon-
te Calvariae, Hebraice Golgotha. Et utrumque
fuit conveniens.
Primum, quia 1°, Jerusalem erat locus a Deo
electus ad sacrificia sibi offerenda., * et haec
sacrificia figurabant passionem Christi quac
est verum sacrificium ; 2° quia
passionis ejus ad totum mundum diffundenda
erat, pati voluit in medio terrae habitabilis
tunc agnitae, id est, in Jerusdem, quae dicitur
umbilicus terrae ;
3° quia
apud Jerosolymitanos. Huic sententiae subscri-
; bunt, Isidor, lib. 15 Originum, cap. 1., Ven.
Beda, in cap. 27 Matth.
Attamen contrariam opinionem tenent S.
Cyprian. tract. de Resurr. Christi, Orig., tract.
15 in Matth., Epiphan. Hceresi 46, S. Aug.,
serm. 71 de Temp., S. Chrysost., hom. 84 in
Joan., S. Athan., 1. de Passione, S. Ambros.,
1. 5 Epist. 19, Tertull. 1. 2 Concionum COnt.
Marcion. etc. voluntque Adam in hoc monte
fuisse sepultum et ab ejus capite seu cranio
fuissedictum Calvariae.
Quod autem prima sententia opponit Adam
fuisse sepultum in Hebron antea dictum Cari-
ath-Arbe, juxta illud Josue 14': Nomen Hebron
anteavocabatur Cariath-Arbe,Adam maximus
ibi inter Enacim situs est, nomen respondetur
Adam non semper primum paren-
significare
cum virtus tem, sed esse quandoque nomen commune
significans quemcumque hominem, vel potius
hic esse nomen proprium alicujus gigantis ex
stirpeEnac, patris gigantum, ut sonant ipsa
maxime conveniebat verba Maximus inter Enacim ; idque suadet
:

ejus humilitati, ut sicut turpissimum genus ipsum nomen civitatis Cariath-Arbe, id est,
mortis elegit, ita in loco celeberrimo confu- civitas Arbe. Fuit enim Arbe, Josue 15, pater
sionem pati non recusaret ; 4° ut ostenderet a Enac, patris gigantum, et habitavit in Hebron.
principibus populi Judaici exortam esseiniqui- Unde Joseph, 1. 5 Antiquit. c. 2, testatur tem-
tatem occidentium ipsum. poribus suis monstrari in Hebron ossa gigan-
Conveniens etiamfuitutextraportampatere- tum, qui fuerant ibi sepulti, adeo magna,
tur * 1° Ut veritas responderet figurae nam
: ; qualia vix credant qui non viderunt.
vitulus et hircus, qui solemnissimo sacrificio Caeterum ad aliquam conciliationem utrius-
ad expiationem totius multitudinis offereban- que sententiae, nihil vetat dicere hunc mon-
tur, extra castra comburebantur, Levit. 16 : tem fuisse dictum Calvariae, tum a capite Ada*
unde Apost., Heb. 13, dicit Quorum anima- : ibi sepulti, tum a capitibus ibi decollatorum.
lium infertur sanguis pro peccato in Sancta Quantum ad tempus crucifixionis, constat
per pontificem, horum corpora cremantur ex- ex his quae dixi de tempore institutionis Eu-
tra castra ; propter quod et Jesus, ut sanctifi- charistiae in tract. de Euchar., diss. 2, a. 3.
caretper suum sanguinem populum, extra Christum fuisse crucifixum luna decima quin-
portam passus est. 1. 2°Utperhoc daret nobis ta,hoc est, feria sexta, et non luna decima
exemplum exeundi a mundana conversatione, quarta seu feria quinta, ut volunt Graeci.
unde ibidem subditur Exeamus igitur adeum : Qua autem hora? Marcus 13 dicit hora tertia,
extra castra, improperium ejus portantes. 3° Joannes 19 dicit hora quasi sexta. Et utrum-
Ut dicit S. Chrysostomus de passione, noluit que verum est; dividebant enim Judaei diem
Dominus pati sub tecto nec in templo Judaico, in quatuor horas prima incipiebat ab ortu
:

ne putaretur pro illa tantum plebe oblatum solis usquead nonam; secunda, quae dicebatur
sacrificium salutis ; et ideo foras civitatem, tertia, a nona ad duodecimam, tertia, quse
foras muros, ut scias sacrificium esse com- diccbatur sexta, a duodecima ad tertiam
mune. quarta, quae dicebatur nona, a tertia usque ad
Occunit hic quaestio, unde huic monti, in occasum solis seu sextam. Christus itaque
* ibid. a. 10, 0. * ibid. crucifixus fuit sub finem horae tertise. id est.
 VARLE PASSfONlS CHRISTI CIRCUMST. , ETC. t»

paulo anio mcridiem, ideoque hora iertia et scilicct viribus et sanguine exhaustus ferre
qnasi sexta. potuit, cujus idco oblonga t&ns>?A
latus pcdes
attingere potuit. Adde apud Romanos pedites
De apertiono lateris. et non cquites lanceis seu hastis usos fuisse,
ut constat ex Tito Livio, lib. 4.
Joannes49narratquod,cum milites latronum Rcstat inquirere utrum fluxus aquae ex
crura fregissent, Ad Jesum cum venissent, ut latere Christi fuerit miraculosus. Negant me-
viderunt jam mortuum, non fregerunt ejus dici, contendentes in pericardio imo et in
crura, sed unus militum lancea ejus latus ape~ pleura contineri aqueum humorem, qui ex
ruit, et continuo exivit sanguis et aqua. alterutro laeso pcr lanccam naturaliter effluxit.
Hunc militem fuisse Longinum nomine, qui Attamen miraculum agnoscunt SS. Patres,
postea martyr occubuit, tenet communis Ambros., Aug., Cyrillus Alex. et alii, forte quia
opinio, sicque insertum legitur in pluribus non aqueus humor, scd vera aqua effluxit, et
Martyrologiis Latinis et in Mcnelogio Grae- non simul sanguini mixta, sed successive post
corum: «Caesareae in Cappadocia, inquit Marty- sanguinem fluxit.

rologium Romanum, passio Longini militis,

qui latus Domini lancea perforasse dicitur. De Maria, matre Jesu, juxta crucem stante.

Hanc communem opinionem impugnat

Baronius ad annum Christi 34, n. 131, tan- Stabat juxta crucem Jesu Mater ejus, inquit
quam ex apocryphis scriptis haustam, vult- Joannes 19. Stabat, inquam, non ejulans, non
que Longini nomen tribuendum esse non mi- indecore se gerens, non exanimis humi jacens,
liti latus Christi aperienti, sed centurioni aut inter adstantium brachia collaj sa, sed
Christum e cruce pendentem Filium Dei visis licet lacrymosa et dolorosa, erecto tamen
prodigiis confitenti. Baronio subscribit Tillc- animo et voluntati divinae perfectc conformi,
montius, et ex parte Serrius vultque iste hunc
; probe sciens hoc sacrificio opus salutis hu-
errorem natum ex sinistra intclligcntia textus manae consummandum esse. Unde S. Am-
Graeci, eo quod lanceae nomen, Graece X&ot bros., lib. de Instit. virg. cap. 7, ait: Stabat
«

aliquanto Longi seu Longini

corruptum, juxtra crucem Mater, et fugientibus viris
militis nomen imperite creditum sit, quasi stabat intrepida. » Ita communiter intcrpretes
Evangelista dixisset; Unus militum Longinus antiqui et recentiores; quamvis S. Bonaven-
Christi latus aperuit. tura etS. Laurentius Justin. contrarium scri-
Verum non video his satis efficacitcr clcvari pserint, sed probabiliter delusi apocrypho li-
auctoritatem marlyrologiorum, Romani sci- bello de Lamentatione B. Virginis S. Bernardo
licet, Lsuardi et Adonis, Menelogii Graecorum, supposito.
Surii, S. Bonaventurae et aliorum, communis-
que sensus fidelium, apud quos miles qui De tortoribus Chnsti.
Christi latus lancea aperuit dicitur Longinus,
qui postea martyrium pro Christo subiit. Serrius acriter contendit ministros passionis
Censurae Baronii subscribimus quoad aliud, Christi tam in flagellatione quam in crucifi-
quod quidam ex apocryphis revera scriptis xione fuisse Brutios, nunc Calabros, quia, in-
narrant et ibidem refert Annalium parens, quit, cum primi a Romanis ad Hannibalem
scilicet hunc militem essc ceecum ct ex aqua defecissent, hac pcena mulctati sunt ut reorum
et sanguine e latere Christi in ejus oculos essent tortores ; ex quo infert huic ferali mi-
saliente visum miraculose recepisse. Id plane nisterio ergaChristum a Romano judice dam-
fabulosum agnoscimus; quis enim crcdat natum inserviisse.
militcm caecum a Romanis adhibitum fuisse Verum esto hanc pcenam olim in Brutios
custodem reorum, et ipsum certo ictu perfo- fuisselatam, utrum tamen duraret adhuctem-
rasse latus Christi, ut probaret an esset mor- pore passionis Christi non constat. Imo con-
tuus ? stat tempore Tertulliani non amplius fuisse in
Itcm hunc militem pictores effingunt ple- usu; tradit enim lib. de Corona Militis, cujus-
rumque equo insidentem, forte quod putent cumque nationis milites huic ministerio in-
peditem nonpotuisse attingere latus Christi ex servire, dum suadens homin; christiano ne
alia cruce pendentis. Sed perperam, osten- militet, dicit : « Et vincu'a et carcerem, et

dimus enim supra crucem Christi non altam, formenta, et supplicia administrabit, nec su*
scd humilcm et mcdiocrem fuisse, qualem arum ultor injuriarum.
St.-Thom. — Tom. VI.
 ii DISSERTATIO
*** 4*todigiis, Christo in cruco poiulente, factis, et
primo de tenebris.
Primum inter prodigia quae Christo e cruce
poiulente contigerunt, fuerunt tenebrae, quse
ab hora sexta ad nonam, hoc est a meridie ad
lertiam pomeridianam, factae sunt super uni-
versam lerram, Matth. 27, Marci 15, Lucae 23.
Circa quod duplex occurrit difficultas pri-
ma, quomodo istae tenebrae fuerunt inductae,
an per veram eclypsim quae fit per interposi-
tionem lunae ad solem, an per miraculosam
radiorumsolissubtractionem seu extinctionem
lucis, seu per oppositionem alicujus alterius
corporis opaci secunda, an ista3 tenebrae
; terram, intelligendum est accommodate de
fuerunt diffusae ner totum, qua late patet, or-
bem.
Quantum ad primam difficultatem, S. Dio-
nysius Areopagita, epist. A d Polycarpum, ir&dil
fuisse veram et proprie dictam, sed praeterna-
turalem eclypsim: sic enim, loquens de Appol-
lophane philosopho, dicit: «Eramusunaambo
Jt stabamus ad Heliopolim ( civitas est JEgypti)
ac cernebamus, necinopinato, cum luna se soli
objiciebat nec enim conjunctionis tempus
; At
erat rursusque cum eadem ab hora sexta ad
; nullum scriptorem ex gentiiibus harum tene-
vesperam se medise solis lineae praeter naturae
ordinem opponebat.» Idern habet Epist. ad
eumdem Appollophanem. Ejusdem opinionis
est S. Aug. Epist. 80 ad Hesychium.
Scio plures hodie non moveri auctoritate S.
Dionysii, quippe qui contendunt opera, quae
sub ejus nomine circumferuntur, esse illi sup-
posita et ab aliquo auctore quinti saeculi fuisse
consarcinata, quod nonesthujuslocidiscutere.
Unum duntaxat observabo, auctorem hunc
quinti saeculi debuisse impudentem, menda-
cem et effrontem impostorem esse, cum multa
de se narret quae nonnisi vero Dionysio Areo-
pagitae conveniunt, ut quod fuerit discipulus
S. Pauli, quod solis eclypsim Christo patiente
viderit, quod cum apostolis adfuerit funeribus
B. Virginis,quod scripseritadS. JoannemEvan-
gelistam, ad Titum, ad Timotheum et ad Po-
lycarpum, etc. Habere autem auctorem isto-
rum operum ut impudentem mendacem et
effrontem impostorem, obstant ipsa opera,
quae nonnisi sanam doctnnam, pietatem et
sanctimoniam spirant. Plura alia videri pos-
sunt apud Baronium, Spondanum, Natalem
Alexandrum, et alios contra aevi nostri cri-
ticos.
SS. Cyprianus, Hieron. et Theophilactus cen-
sent has tenebras contigisse, non per veram
et proprie dictam eclypsim, sed vel miracu-
(X. ART. U.
Losa extinctione lucis, vel oppositione alimjns
alleriuscorporis opaci. Et vidctur haec senten-
tia communior apud interpretcs.
Quantumad secundam difficultatoi», stfando
sententiae S. Dionysiiet S. Aug. de veiaet pro-
prie dicta eclypsi per interpositionem lunae,
dicendum videtur has tenebras peruniversum
orbem non fuisse diffusas, sed per Palestinam
: tantum et regiones vicinas, qualis erat ^Egy-
ptus. Cum enim luna sit longe sole et terra
minor, impossibilc est ut ex lunae interposi-
tione sol obscuretur respectu totius orbis.
Unde, juxta hanc sententiam, quod Evange-
lium dicit tenebras factas esse in universam
universa terra Judaeae et regionum vicinarum,
sicut cum Lucae 2 dicitur: Exiit edictum a
Ccesare Augusto ut descriheretur universus or-
bis, non intelligitur totus qua late patet orbis,
sed iste tantum cui imperabat Augustus. Vel
dicendum id fuisse dictum per hyperbolem.
Stando vero aliorum sentenliae, nihil obstat
quominus dicamus tenebras per totum qua
late patet orbem fuisse diffusas.
si ita sit, inquies, quomodo fieri potuit
brarum mentionem fecisse ?
Resp. Phlegontem, Adriani Imperatoris li-
bertum, in Historia quam scripsit per Olym-
piades. harum tenebrarum meminisse. Hujus
verba refert Eusebius in Chronico, et ex Euse-
bio S. Hieron. etiam in Chronico. Haec sunt:
« Quarto autem anno ducentesimae secundae
Olympiadis, magna et excellens inter omnes,
quae ante eam acciderunt, defectio solis facta
est. Dies hora sexta ita in tenebrosam noctem
versus est ut stellae in caelo visae sint, terraeque
motus in Bithynia Niceae urbis multas aedes
subverterit. » Idem refertur in Chronico Ale-
xandriae. Idem EusebiusinChronicoibid.refert
adhuc alia monumenta ethnicorum, quae nar-
rant tenebras et motus terrae tempore passio-
nis Christi; dicit enim: « Quotemporepassionis
Christi et in aliis ethnicorum commentariis
haec ad verbum scripta reperimus. Solis facta
defectio et tenebrae super universam terram.
Bithynia terrae motu concussa et in urbe Nicae-
na aedes plurimae corruerunt. Quae omnia iis
congruunt, quae in passione Salvatoris accide-
runt. » Tertullianus in Apologetico eumdem
Phlegontem alium gentilem indicans, dicit:
vel
« Eodem quidem momento dies, raedium or-
bem sole signante, subducta est-, deliquium
utique putaverunt, qui id quoque super Chri-
stum praedicatum nescierunt. Et tamen oum
 :

VARI/E PASSIONIS CIIRISTI CIRCHMST., ETC. 67

arcliivis vcstris ha- De scissione veli.

mundi casum relatum iii

betis. » Similitcr S. Lucianus in Actis sui mar-

tyrii apud Rufinum, gentiles alloquens: «Per- Matth. 27 lcgitur : clamans
Jcsus autem
quirite, inqiiit, in annalibus vestris, ct invc- voce macjri emisit spiritum, et ecce velum
nietis temporibas Pihti, fugato sole, interru- templi scissum est in duas parfcs a summo
ptum tenebris diem. » usc/ue deorsum. Similitcr Marcus 15.
Malc me habet qucd Serrius Phlegontis tes- Juxta Josephum de Bello Judaieo erat du-
timonimm futilibus, ut rnihi videtur, rationi- plex velum unum ext ?rius, quod separabat
:

bus religioni eripere conetur. Vult ergo incer-
tum esse Phlegontem scripsisse de obscura-
tione solis quae contigit moriente
quia Origenes dicit quod hoc testimonium
« neminem sapientem movere possct»; 2° quia
Phlegon non dicit suu m
solare deliquium luna
plena contigisse; 3° quia silet de eo ad tres ho-
ras perdurasse; 4° quia narrat terrae motus
atrium, in quo consistebat populus, a sanctc
seu loco in quo sacerdot ^s sacra munia obi-
Christo: 1° bant ; alterum interius, ijuod separabat san-
ctum a sancto sanctoru n, in quod introibat
summus pontifex semel in anno. Agnoscunt
pariter hoc duplex veluni Origenes, tract. 1A
in Matth., et Hieron., ep. ad Hebidiam 150, q.
8, idque significat Paulus, Heb. 9, v. 3, dicens:

Nicaeae in Bithynia factos, silet deterrae motibus Post velamentum autem s°xundum, etc.
has tenebras conti-
factisin Palestina; 5° dicii Iidem ibidem docent velum exterius, non
gisse anno quarto Olympiadis ducentesimae se- interius, fuisse scissum. Verba sunt S. Hieron.

cundae quae est morientis Christi incerta cit.: « Quaerendum quod velum templi scissum

epocha. sit, exterius, an exterius. Mihi videtur in pas-

Resp. ad primum, Origenem contra Celsum
Phlegontis testimonium urgcre. Aliunde quid-
quidsit,uni Origeni praevalen t Eusebius, S. Hie-
ron.,Tertull., Lucianus,Chronicon Alexandriae,
etc. Ad secundum: UtquidPhlegon meminisset
sione Domini illud velum esse conscissum
quod in tabernaculo et in templo foris po-
situm fuerat et appellabatur exterius. Quia
nunc ex parte videmus et ex parte cogno-
scimus cum autem vencrit quod perfectum
;

pleni-lunii, cum non asserat has tenebras con- est, tunc et velum interius disrumpendum

tigisse per veram etpropriedictam eclypsim ex est, ut omnia quae nunc nobis abscondita sunt,

interpositione lunae ad solem, ut imaginatur domus Dei sacramenta videamus. »

Serrius dicit simpliciter Phlegon, « defectio
;
Equidem quidam alii Patres, Cyrillus, La-
solisfacta est»: sive autem sol obscuretur per ctantius, Leo Magnus, Beda, etc. censentvelum
interpositionem lunae, sive alterius corporis, interius, quod separabat sanctum a sancto
sive substractione radiorum aut extinctione sanctorum, fuisse scissum, sedforte quia non
lucis, semper Sed esto Phle-
est defectio solis. distinguebant duplex velum.
gontem intellexisse veram et proprie dictam Quid autcm mysterii habeat veliscissio?
eclypsim ex interpositione hmae, non notavit Praeter jam dicta ex S. Hieron. de veli exte-
pleni-lunium, sive quia in monumentis ex rioris scissione, circa scissionem veli indi-

quibus id exscripsit, non invenit notatum de- stincte, varii varia protulerunt. Quidam di-

fectu scientiae astrorum in scriptoribus, sive xerunt ea significari velamen legalium sacri-
quia ipse Phlegon in hac scientia parum ver- ficiorum et caeremoniarum morte Christi csse
satus non an haec eclypsis esset natu-
attendit dissolutum et revolutum, ita ut etiam ethnici
ralis vel supernaturalis. Quidquid sit, hac dif- luce Evangelii jam clare videant quae tot Ju-
ficultate non sunt moti Eusebius, S. Hieron. daeorum llguris adumbrabantur; alii, abroga-
et alii quoscitavimus. Ad tertium, neg. conseq. tionem ac veluti dissolutionem Synagogac; alii,
quasi vero ex omissione unius circumstantiae, Judaici populidissipationem atque divisionem;
neganda sit substantia facti. Ad quartum alii, passionem Christi esse finitam et animam

Phlegon potuit scire motus terrae factos in Bi- a corpore esse separatam; alii, luctum templi
thyni.a et ignorare factos in Palestina. Ad quin- vestem suam more Judaico conscindentis; alii
tum : Epocha mortis Christi secundum com- demum jam apcrtam esse viam cceli, ut ex-
munem opinioziem est tempus notatum a ponit Apost. Heb. 9, v. 8.
Phlegonte, scilicet annus quartus Olympiadis
ducentesim<e secundae, qui incidit cum anno De motu terrs.

decimo octavo imperii Tiberii et trigesimo ter-

tio anno era* communis, quo mortuus est Subjungit immediate Matth.: Et terra mota
Christus, est, et petro? scissce sunt, et monumenta aperta
 ;

63 DISSERTATIO X. AIVT. I.

sunt, et multa corpora sanctorum qui dor- iiiiiumerabilium gcmitus et clamores aildrti
?nierant surrexerunt.
y
Et exeuntes de monu- SUIil.
mentis post resurrectionem ejus, venerunt in Ha)c cum Tiberio Caesari renuritiata essent,
sanetam chntatem, et appuerunt multis. is accitos philosophos interrogavit quisnam
Hunc terrffi motum non fuisse universalem esset istePan, qui rcsponderunt sibi videri
probabilius est, cum de illo ut tali sileant eum esse qui ex Mercurio et Penelope natus
omnes scriptores tam sacri quam prolani esset. At quomodo tunc mortuus esset iste
sed fuit duntaxat in Jiuhua et in aliquibus Pan, qui longe antea jam obierat ? Neque po-
provinciis vicinis, ut in Bithynia, tcste Phlc- test intelligi de daemone, qui cum sit purus
gonte, de quo supra. spiritus, morti non subjacet.
Idem censendum est de scissione petrarum, Aliter ergo intellexcrunt scriptores eccle-
et apertione monumentorum, quae isto tcrrae siastici. Baronius pcr mortem Panis intelligit

motu factae sunt. De iis qui tunc surrexerunt mortem Christi, qui est verus Pan, hoc est,
dicam infra, dum de resurrectione Christi. universorum Dominus. Sed repugnare videtur
Christum constituisse nimtios suae mortis, sci-
licet daemones, quos noluit habere praecones
De magno Pane.
suae divinitatis, Luc 4, etvoluisse indigitari
nomine infamis ^Egyptiorum idoli. Verius in-
Eusebius,lib. 5 Praeparationis, c.9, narrat ex tellexitEusebius per mortcm Panis ever- ,

Plutarcho, lib. 4 de Defect. Orac. quosdam sionem regni dacmonis morte Christi illatam,
navigantes circa insulas Enchinadas audivisse idque convcnienter instituto Plutarchi, qui ibi
vocem ex insula Praxis clamantem « magnum agit de dcfectione oraculorum. Et haec proba-
Pana esse mortuum », eademque vocc jussum biliora sunt, supposita veritate historiae, cui,
Thamo navis gubernatori, ut id denuntiaret licet a pluribus receptae, plures etiam fidem
ac proclamaret, dum esset juxta Palodem in detrectant, aut saltem nolunt eam habere
Cypro ; quod cum ipse fecisset, magna voce quidquam commune cum morte Quod
Christi.
clamans « Magnus Pan mortuus est », subito
: nos sub dubio relinquimus.

DISSERTATIO X.

Oe causa efflciente passionis Clii»i@ti 9 de ejus

euusalitate et eileetii»us.

D. Th. qq. 47, 48, et 49.

ARTICULUS L verint ; 6° quam grave fuerit eorum pecca-

tum. Pro quorum resolutione,
DE CAUSA EFFICIENTE PASSIONIS CHRISTt Dico 1°Persecutores Christi fuerunt causa
:

directa illius mortis ' quia causam sufficien-

;

Quaeritur hic 1° utrum Christus fuerit ab tem mortis ei intulerunt cum intentione occi-
aliis occisus, an a seipso ; quo motivo se
2° ex dendi et effectu consequente ; ex illa enim
passion» tradiderit ; 3° utrum Pater eum tra- causa mors est subsecuta.
diderit ad patiendum ;
4° utrum conveniens Christus autem fuit causa indirecta suae mor-
fuerit ut pateretur a gentilibus vel potius a tis, * quatenus vim illatam suo corpori non

Judaeis : 5° utrum ejus occisores eum cogno- i

Q. 47, a. l,a. 2 lbid.
 DE CAUSA EFFICIENTE PASSIONIS CHRISTI. ?M

impcdivit, prout poterat, scd acccptavit. ' Et tate ad Patrem pra3cipicntem. Plura de rigo-
hoc sensu verum cst quod dicit Joan. 10 : roso pnecepto moriendi Christo imposito re-
Nemo iollitanimam meam a me, inviloscilicet, quire in tract. de Incarn., diss. 18, art. 4.
sed ego pono eam. Dico 3°: Deus Pater tradidit Cbnstum pas-
Dices Qui ab aliis occiduntur, panlatim
:
sioni, ! juxta illud Rom.8: Proprio Filio suo

dcbilitata natura deficiunt, et maxime hoc non pepercit Deus, sed pro nobis omnibus
apparet in crucifixis, qui, ut ait S. Aug. 5 de tradidit illum. Et hoc triplici modo: 1° quia sua

Trinit. c. 13 : « Longa morte cruciantur. » aeterna voluntate praeordinavit passionem Chri-

Atqui hoc non accidit Christo, nam clamans sti ad humani generis liberationem non qui- ;

voce macjna emisit spiritum, Matth. 27 ergo. : dem decernendo ullas actiones Judaeorum
Resp. quod, ut Christus ostenderet quod erga Christum, quatenus erant peccaminosaB,
passio illata per violentiam
2
cjus animam non sed decernendo Christum pati a Juda?is, ejus-
eripiebat, nisi in quantum vcllet, naturam cor- quc passionem ordinando ad nostram redem-
poralem in sua fortitudine conservavit, saltem ptionem 2° in quantum ei inspiravit volun-
;

quantum ad hoc ut in cxtremis positus voce tatem patiendi pro nobis infundcndo charita-
magna clamaret, quod inter alia miracula tem 3° non protegendo eum a passione, sed
;

mortis computatur. Unde Marci 15 Viclens : exponendo persequ^ntibus.

centurio qui ex adverso siabat, cjuia sic cla- Dico 4° Conveniens fuit ut Christus a Judaeis
:

2
mans cxpirasset, ait : Vere hic homo Filius pati incipcrct, et poslea, Judaeis tradentibus,

Dei erat. per manus gentilium ejus passio finiretur.

Quod autem Auctor addit ibidem, id fuisse Quia sic in ipso modo passionis Christi prae-
ctiam mirabile quod citius mortuus sit aliis figuratus est ejus effectus ;
primo enim passio
qui simili passione afficiebantur, non intelligit effectum salutis habuit
Christi Judicis, m
fuisse miraculum, quasi anima corpus desc- quorum plurimi in morte Christi baptizati
ruerit priusquam adesset causa sufficiens mor- sunt, Act. 2 et 3. Deinde, Judaeis prsedican-
tis; sed intelligit id fuisse mirabile iis qui tibus, effectus passionis Christi Uansivit ad
ignorabant teneram ejus complexionem, se- gcntes.
cundum quam vulnera citius in eo causarunt Dico 5° : Primates Judaeorum, qui eorum
8
mortem quam in aliis. Et hac de causa, mira- principcs dicebantur, cognoverunt Christum
batur Pilatus si jam obiissei, Marci 15. esse Messiam in lege promissum; videbant
Dico 2° Christus cx obedientia mortuus
: enim in eo omnia signa quae prophetae futura
est 3
. praedixerant de Messia. Nec obstat quod, Luc.
Constat ex Joan. 40, ubi ipse Christus dicit : * 22, illis interrogantibus an Jesus esset Chri-
Potestatem habeo ponendi animam meam, et stus, respondcrit ipse Christus : Si vobis di-
potestaiem habeo iterum sumendi eam, et hoc xero, non credetis ; vel enin inlelligendum
mandatum accepiaPatre meo, scilicet ponendi estde Christo ut Filio Dei, ut patet ex interro-
animam meam et sumendi cam. Item ibid. 14 : gatione altera versu seq. Tu ergo es Filius :

Sicut mandatum dedit mihi Pater, sic facio: Dei? vel dicuntur non credere,quia, licet signis
surgite, eamus hinc, scilicet ad locum pas- patentibus convicti essent, voluisscnt tamen et
sionw. Item ex ilio Philip. 2 : Factus est obe- conabantur ex perversitate cordis ea infir-
6
diens usque mortem. ld autem erat conve- mare.
niens justificationi hominum , ut sicut per Minores*seuplebeii,quimysteriaS.Scriptura3
unius hominis inobedientiam peccatores con- non noverant, non plene cognoverunt esse
stituti sunt muiti, ita per unius obedientiam Christum seu Messiam. Licet enim aliqui
justi constituerentur multi, ut dicitur Rom. 5. eorum in eum crediderint, multitudo tamen
Dices : Christus mortuus est ex charitate, non credidit. Et si aliquando dubitaverint an
secundum illud Ephes. 5 Ambulate in dile- ipse esset Christus propter signorum multitu-
ctione, sicut et Christus dilexit nos et tradidit dinem, postea tamen decepti asuis principibus
semetipsum pro nobis : ergo. fuerunt ut non crederent eum esse Christum.
Resp. quod eadem ratione Christus passus Neutri autem cognoverunt esse Deum et
6
est ex charitate et obedientia, quia et ipsa Filium Dei naturalem, s juxta illud Joan. 16
charitatis praecepta erga Deum et homines ex Non noverunt Patrem neque me. Cum hoc
obedientia implevit, et obediens fuit ex chari- tamen discrimine quod ignorantia majorum
i Ibid. adl. * Ib. ad 2. «Ib.a.2.o. Mbidemadl. » Ibid a. 3, o. 2 ibid. a. 4, o. 3 ibid. a. 5, o. * Ibid.

Mbid, o- «IbidemadS. • ibid.

 . ,

70 DISSEHTATIO X. ART. II.

non exensaret eo«? absolute a criminc quia non solum sibi sed suis membris meruit sa-
erat crassa ct quodammodo affectata; vide- lutem.
bant eniin evidentia signa divinitatis ipsius, Dices
Cbristus ab instanti suae conceptionis
:

sed ex odio et invidia in ipsum ea perverte- meruit nobis salutem, singulae ejus actiones
bant.ut verbis ejus quibus se Dei Filium assere- ab initio conceptionis fuerunt infiniti valoris
bat, credcre nolebant. Unde ipse Cbristus de atqui superfluum est aliquem iterum mereri
eis dicit, Joan. 15: Si non venissem etlo- quod jam antea meruerat ergo. :

CUtus eis jion fuissem, peccatum non habe- Resp. maj. Christus ab initio suse con-
dist.
rent nunc autem excusationem non habent
; ceptionis meruit nobis salutem, attento valore
depeccato suo. Et postea subdit Siopera non : operum, conc; attenta Dei ordinatione, neg.
fecissem in eis quce nemo alius facit, pecca- Quamvis ergo singulae Christi actiones ab in-
tum non haberent. stanti conceptionis essent infiniti et plusquam
Si quidam Patres, ut S. Chrysost. et Beda, ad redemptionem nostram,
sufficientis valoris
dicant eos agnovisse esse Filium Dei, vel lo- Deus tamen illas non ordinaverat ad redem-
quuntur de Filio Dei,non per naturam,sed per ptionem nostram absque passione, propter
^xcdlentiam gratiae singularis; vel intelligunt rationes quas deduximus art. 1 "diss. praeced.,
eos cognovisse verum Dei Filium, quatenus concl. 2. Unde independenter apassione non
evidentia signa hujus rei habebant, quibus ta- conferebant jus absolutum et perfectum ad
men propter odium et invidiam assentire no- salutem, ideoque salus nostra tribuitur pas-
luerunt, ut eum cognoscerent esse Filium sioni.
Dei. Dico 2° : Passio Christi operata est salutem
Dico 6° Peccatum crucifigentium Christum
: nostram per modum satisfactionis ;
4
quia
fuit gravissimum. In principibus quidem, Christus patiendo exhibuit ut caput nostrum
tam ex genere seu objecto, quia erat contra Deo aliquid majus quam exigeret recompen-
Deum, seu contra eum quem poterant et de- satio totius offensae generis humani : 1° pro-
bebant scire esse Deum, quam ex parte pec- pter magnitudinem charitatis ex qua patieba-
cantium, quia maxima malitia illud admise- tur; 2° propter dignitatem vitae suae quae erat
runt. In popularibus autem, exgenere tantum, vita Dei et hominis quam ponebat; 3° propter
minuebatur enim ex parte illorum propter generalitatem passionis et magnitudinem do-
ignorantiam. loris assumpti, ut explicuimus art. 1 diss.
Dixi Gravissimum peccatum, id est, valde
: Haec autem a suppo-
praeced., concl. 1 et 5.
grave, non autem gravissimum comparate ad quo procedebant, habebant valo-
sito divino, a
omnia alia peccata, quia odium Dei, blasphe- rem infinitum, tam satisfactorium quam me-
mia et similia, quae sunt formaliter contra ritorium.
Deum,graviorasuntquamquaesuntformaliter Quantum ad has duas conclusiones, vide
contra humanitatem, et materialiter tantum quae fuse dixi in tract. de Incarnat., diss. 19 de
contra divinitatem,quale fuit peccatum crucifi- Merito et Satisfactione Christi.
gentium Christum, ut docet Auctor infra, q. Dico 3° Passio Christi operata est nostram
:

Quamvis enim odissent Christum,

80, art. 5. salutem per modum sacrificii ; * quia fuit
eum tamen odio habebant formaliter ut homi- oblatio rei sensibilis cum sui immutatione
nem tantum, non formaliter ut Deum, quem facta in honorem Deo proprium, hoc est in
ignorabant, licet vincibiliter. recognitionem supremi illius dominii et ad
ipsum placandum ; hoc enim est proprie sacri-
ficium.
ARTICULUS II.
Quod autem hic dicit Auctor ex S. Aug. 1.

10, de Civit. c. 6, omne opus bonum quod

QUOMODO PASSIO CHRISTI OPERATA SIT NOSTRAM
salutem?
^^
verum
ut charitate
sacrificium, intelligendum est
inna3reamus Deo
quod
, eSSe
sit

verum sacrificium veritate fructus et excellen-

Dico Passio Christi operata est nostram
1° : tia, non veritate essentiae. Vide plura ie ^assio-

salutem per modum meriti. * Quia Christus ne Christi ut sacrificio in tract.de Incarnat.,
habuit gratiam, quae est principium meriti, diss. 19, art. 4, prob. 2, et diss. 20, art. 3.
non tantum ut singularis homo, sed ut caput Dico 4° : Passio Christi operata est nostram
aliorum, ideoque per voluntariam passionem, salutem per modum redemptionis ; * quia
8 Ibidem 2 Ibidem 8 Ibidem
1 Ibidem ad 1. * Ibidem a. 6, o. Q. 48, a. 1, o. * a, 2, o. a. 3, 0. a. 4, o-
 OE EFFECTIBUS PASSIONIS CHRISTI. 71

fiiit superabundans satisiactio pro

sufficiens e.t nis, fundendo scilicet vitam et sanguinem
peccato et reatu peenae, ut dictum est atqui : suum : ergo.
satisfactio qua quis satisfacit sive pro se sive Dixi : Redemptorem slricte sumptum :
*

pro alio, pretium quoddam est, quo seipsum qui si latiorisensu dicatur redemptor is qui est
vcl alium redimit a peccato et poena ergo re- : prima causa et auctor redemptionis, dando
demptio.. Unde Matth. 20: Filius hominis eum qui solvit, inspirando illi voluntaten: sol-
venit dare animam suam redemptionem pro vendi, et cum illo ad omne opus redemptionis
multis ; et Rom. 3 Justificati sumus per re- : operando hoc sensu tota Trinitas nosrede-
:

demptionem quce est in Christo Jesu. mit haec enim dedit nobis Christum homi-
;

Dices : Nullus emit vel redimit quod suum nem, inspiravit illi voluntatem patiendi, et
esse non desiit : atqui homincs nunquam de- omnes actiones redemptionis hurnanae in eo
sierunt esse Dei : ergo. operata est. Et ideo Auctor dicit quod « esse
immediate redemptorcin proprium sit Christi
Resp. dist. min. Homines nunquam de-
in quantum est homo, quamvis ipsa redem-
sierunt esse Dei quoad subjectionem ejuspotes-
ptio possit attribui toti Trinitati, sicut primae
tati, * conc. quoad unionem per charitatem,
;
causae. ))
neg. Per peccatum enim facti sumus Deo ini-
Dices 1° : Merita sanctorum nobis appli-
mici et ab eo secundum affectum divisi,atque
cantur per indulgentias in remissionem pae-
servituti diaboli subjecti.
narum peccatis nostris debitarum ergo dici :

Ergo pretium redemptionis nostrae

Inferes :

possunt nostri redemptores. 2° Sancti dicuntur

solvendum et offerendum erat diabolo et non
nostri mediatores, Galat. 5: ergo et redempto-
Deo. Prob. illatio Quicumque emit aut redi- :

res. 3° Moyses.Act. 7, dicitur redemptor: ergo.

mit aliquid, pretium solvit ei qui possidet
Resp.ad primum,merita sanctorum non nos
atqui ex solutione praecedenti diabolus ho-
a culpa et poena aeterna, sed temporali tantum
mines possidebat utpote ejus servituti subje-
liberare, idque nonnisi praesupposita redem-
dictum est ergo.
ctos, ut :

ptione per Christum facta, et ideo neque se-

Resp. neg. illat. : ad prob. dist. min. Dia-
bolus homines possidebat * ut tortor seu mi-
nisterexpermissioneet ordinatione Dei, conc;
ut judex seu princeps propria auctoritate,
neg. Ad quorum intelligentiam observandum
est quod homo peccando obligatus crat Deo et
diabolo. Quantum enim ad culpam Deum
offenderat, et diabolo consentiens se ei subdi-
derat : unde ratione culpae non
servus Dei, sed potius ab ejus servitute rece-
dens diaboliservitutemincurrerat,Deout prin-
cipe offenso juste id permittente ; sed
ad poenam principaliter homo
cundum rigorem justitiae. Quando autem di-
cimus esse proprium Christo esse redem-
ptorem, intelligimus de redemptione a culpa
et pcena aeterna, a^ae secundum rigorem
justitiae. Et hinc patet ad secundum, quia in
mediatione non importatur aequalitas et rigor
justitiae, sicut in redemptione. Ad tertium:
Moyses dictus est redemptor, non respective
erat factus
ad culpam et pcenam aeternam, sed ad captivi-
tatem yEgyptiacam, a qua Israelitas liberavit.
Neque id fuit proprie redimere, cum nihil
quantum fuerit solutum pro liberatione.
erat obligatus
Dico 6° Passio Christi, hoc est humanitas
:

Deo sicut summo judici, diabolo autem tan-

quam tortori. Quamvis ergo diabolus teneret
hominem sub servitute et quantum ad pcenam
et quantum ad culpam, quia tamen sic
erat quantum ad culpam ex permissione Dei
per illam offensi, et quantum ad pcenam
ex juxta ejus ordinatione,
Christi,
2
ut aliquando subjecta passioni, sa-
lutem nostram operatur efficienter quia est ;
instrumentum divinitatis. Sic intelligendum
esse Auctorem cum dicit passionem Christi
causare efficienter nostram salutem, constat,
quia ad efficientiam realem et physicam re-
ita ut diabolus esset quiritur existentia causae non autem amplius ;

tantum in iis minister, ideo non illi, sed Deo existit passio Christi ; et ita se explicat S. D.,
pretium redemptionis erat solvendum et offe- q. seq., a. 1, in fine corp.
rendum.
Dico 5° : 'Jhristo homini proprium est esse ARTICULUS III.

redemptorcm stricte sumptum ; quia redi- s

DE EFFEGTIBUS PASSIONIS CHRISTK
mere stricte et proprie, est de suo solvere
pretium liberationis : atqui solus Christus sol- Dico 1° : Per
passionem Christi liberati
tit rigorose de suo pretium nostrae liberatio- sumus a peccato, quatenus Christus, sicut 8

t Ibid. ad 1. 2 ibid. ad. 2 et 3. 3 ibid. a. 5, 0. 1 Ibidem et ad 1 et 2, 3 Ibid. «. 6, o. » Q. 49, a. 1» o.

 V* DISSEKTATIO XI. AKT. 1.

diduni estart. praeccd., utcaputnostruin, per Ex hac concl. sequitur 1° quod pcr pas-
passionem tanquam perpretium redemit nos sionem Christi liberati simus a potestate diar
ut inenibra sua a peccatis ; sicut si homo per boli, in cujus servitutem incideramus per
aliquod opus meritorium quod manu exercet, peccatum. "
redimeret se a peccato quod pedibus commi- Sequitur 2°, sublato peccato, nos liberari a
sisset sicut enim corpus naturale est unum
; pcena seterna illi dcbita. 2
ex membrorum diversitate consistens, ita tota Sequitur 3°nosesse Deo reconciliatos, soluta
Ecclesia, quffi mysticum corpus Christi,
est causa ininiicitiae, quae erat peccatum. 3
computatur quasi una persona cum suo ca- Sequitur4° apertam nobis csse januam cceli,
pite quod est Christus. sublato impedimento ad ejus ingressum, quod
Coeterum couclusionem sic intellige, non *
est peccatum. *
quod passio Christi actu efficaciter omnes ho- Has omnes sequelas intellige ad sensum
mines liberet a peccato, quot sunt enim qui datum conclusionis, scilicet passionem Ch; ti
adhuc in eo pcrmanent sed quod sit causa 1 esse causam universalem quae sit sufficiens ad
universalis sufficiens ad redemptionem pec- hos omnes cifectus, quos tamen ut actu ope-
catorum totius generis humani, qua3 tamen ut retur, debet applicari per sacramenta et bona
effectum habeat, debeat applicari : sicut si opera.
medicus praepararet medicinam omnis generis Dico 2° : Christus per suam passionem
morborum sanativam, nullum sanaret nisi meruit exaltari. 6
Pro quo vide tractatum de
applicata seu sumpta. Incarnatione, dissert. 19, art. 2.

DISSERTATIO XI.

De morte» sepultur» et descensu Cllaristi aci Iiiferos.

D. Tb. qq. 50, 51 et 52.

ARTICULUS I. morte evanuisset, ab omnibus crederetur

DE MORTE CHRISTI.
Occurrunt in hoc articulo discutienda:
1° An conveniens fuerit Christum mori; 2° an
per mortem divinitas fuerit separata a corpore;
3° anab anima; 4° an in triduo mortis Chris-
tus fuerit homo; 5° utrum ejus corpus fuerit
idem numero vivum et mortuum 6° utrum
mors ejus aliquid operata sit ad nostram salu-
phantasma; 3° ut moriendo nos a timore
mortis liberaret; A° utresurgendo a mortuis,
et virtutem suam ostenderet qua mortem su-
peravit, et nobis spem resurgendi a mortuis
daret. Unde Apostolus, 1 Cor. 15: Si Christus
prcedicatur quod resurrexit a mortuis, quomo-
do quidam in vobis dicunt quod resurrectio
mortuorumnon est? Confer. dissert. 9, art. 4,
; concl. 2.
Dico 2° In morte Christi divinitas non fuit
:

tem Ad quorum resolutionem,

. separata ab ejus corpore 8 ; sed ipsi mansit hy-
Dico 1°: Conveniens fuit Christum mori 2 : postatice unita, ita ut non esset alia hypostasis
1° ut satisfaceret pro nobis, qui propter pecca- Verbi Dei et carnis post mortem.
tum adjudicati eramus morti; 2o ut ostenderet Prob. 1°: Quod per gratiam Dei conceditur
7
veritatem naturae sssumptaj; si enim post con- ut quid natura sua permanens , nunquam
versationem cum hominibus. subito sine * lbidem a. 2, o. 2 Ibidem a. 3, o. 3 Ibidem a. 4. o.
* Ibid. a. 5. o. 7
t Ib. ad 3 et 4. * Q. 50, a- lf c « Ibid. a. 6, o. • Ibid. a. 2, o. Ibid.
 DE SEPULTURA CHRISTI. 73

absque culpa revocatur; unde, Rom. 11, dici- fuit tamen idem numcro omnmo et totuliter,

tur quod :<ine pcenitcntia mnt dona Dei: sic quia vita quam amisit in morte, est de essen-
gratia adoptionis per quam homines sanctifi- tia corporis viventis ; unde non fuit idem
cantur, nunquam perditur sine culpa : atqui numero secundum speciem natune humanaB.
gratia unionis per quam divinitas cst unita Si petas utrum corpus Christi mortuum
earni Christi in persona, multo major est gra- manscrit sine forma substantiali ?
tia adoptionis, etiam magis permanens ex
et Resp. probabilius negative, sed assumpsisse
sui ratione, quia haec ordinatur ad unionem formam cadaveris humani quia secundum ;

personalem, gratia autem adoptionis ad quam- principia philosophiae materia non potest na-
dam unionem affectualem, neque in Christo turalitcr esse sine forma, nec videtur hic ne-
fuit aut potuit esse ullum peccatum ergo. : cessitas adstruendi miraculum.
2° Ea quae sunt humanae naturae, non di- Inferes 1° : Ergo est diversitas corporis ;
2°
cuntur de Filio Dei nisi ratione unionis hypo- ergo Verbum dimisit aliquando quod assum-
1
staticae : atqui de Filio Dei dicitur quod con- psit.
venit corpori Ghristi post mortem, scilicet esse Resp. ad primum, esse diversitatem corporis
sepultum, ut patet ex Symbolo quo fidei in ratione novaeformae, etideo non esse idem nu-
dicitur quod Filius Dei sit passus, mortuus et mero secundum spcciem naturae humanae, ut
sepultus: ergo divinitas non fuit in morte se- dictum est; remanet tamen idem supposito.
parata a corpore. Neque etiam fuisse in triduo Ad secundum Nihil repugnat quod Chri-
:

mortis separatam a sanguine fuso, dixi in tract. stus dimiserit id quod non fuit principaliter
de Incarn. dissert. 7, a. 2, in fine. assumptum, utfuitforma cadaverica.
Dico 3° In morte Christi divinitas non fuit
: Dico 6 1 Mors Christi in facto esse nihil ope-
:

rata est ad nostram salutem per modum me-

2
separata ab ejus anima : 1° quia anima unita
estVerbo Dei per prius et immediatius quam riti, quia Christus tunc mortuus erat extra

corpus, siquidem corpus fuerit unitum me- statum merendi. Si autem per mortem in facto
diante anima seu ratione animae; Christus esse intelligamus carnem mortuam, potuit
enim assumpsit naturam humanam: corpus operari efficienter ad nostram salutem, quia
autem per animam pertinet ad naturam hu- remanebat instrumentum divinitatis sibi uni-
manam atqui in morte Christi divinitas non
: tae.

fuit separata a corpore, ut dictum est: ergo

multo minus ab anima. 2° De Filio Dei praedi- ARTICULUS II.

catur quod est animae, scilicet quod descen-

derit ad inferos: atqui, ut dictum est, ea quse DE SEPULTURA CHRISTI.
sunt naturae humanae, non dicuntur de Filio
2
Dei, nisi ratione unionis hypostaticae : ergo. Dico Convenienter Christus fuit sepul-
l :

Dico A° Erroneum est dicere Christum in

: tus tum adcomprobandam veritatem mortis;
:

triduo mortis esse hominem 3 ; quia cum sit non enim aliquis in sepulchro ponitur, nisi
vere mortuus, anima ejus a corpore separata quando jam de veritate mortis constat tum ;

est, in quaseparatione sita est mors et destruc- quia per hocquod Christus de sepulchro resur-
tio eorum unione sita est
humanitatis, sicut in rexit, datur spes resurgendi per ipsum his qui

humanitas. sunt in sepulchro.

Neque etiam in triduo mortis proprie fuit Dico 2 03 Convenienti modo Christus fuit
:

Christus; quia Christus dicit suppositum exis- sepultus.

tens in natura divina et humana tunc autem ;
Juxta Matth. 27 et Joan. 19, Josenh ab Ari-
natura humana desierat per separationem mathoea cum Nicodemo, 1° corpus Christi

animae a corpore,ut dictum est. Poterattamen unxit centum libris aromatum

et ex myrrha
per synecdochen dici Christus, sicut etiam aloes, emptis a Nicodemo ; 2° involvit sindone
nunc dicimus, S. Petrus. munda 3° posuit in monumento suo novo ; 4°
;

Dico Corpus Christi vivum et mortuum

5° :* hoc monumentum erat in horto vicino; 5*
fuitidem numero absolute quia aliquid dici- ;
excisum erat in petra; 6° advolvit magnum
tur idem numero absolute, quod est idem sup- saxum ad ostium monumenti. Haec autem om-
posito:corpusautem Christivivumet mortuum nia dicimus convenienter facta.
fuit idem supposiio, ut patet ex dictis. Non 1° Corpus Christi aromatibus myrrhae et

> lbid. in a, s. c. 2 Ibid. a. 3, o. 3 ibid. a. 4, o.

aloes conditur convenienter moribus Judaeo-
8Q. 5i, 3
* lbid. a. 5, o. <lbidu.6, o. a. 1, o. Ib. a, 2.
 :

75 DISSERTATIO XI. ART. III.

rum, -

«jui sic Bolcbant condire corpora, ut ARTICULUS III.

diutius coasenrarentur Qlaesa. In hujusmodi

autem officiis quae mortuis exhibcntur, mos DE 3ESCENSU CHRISTI AD INFEROS,
cujuslibet gentis estservandus, inquitS. Aug.,
tract 120 iu Joan. Occurrunt hic explicanda : primum, an ani-

9 Involvitur sindone munda ad deccntiam ma Christi realiter et substantialiter, et non

honcstatis. *
tantum secundum effectum descenderit in in-
8
3° Sepelitur in monumento
ut qui alieno, fernum secundum, an convenienter descen-
;

domum in vita non habuit, post mortem quo- derit; tertium, in quem infernum descende-
que in alieno sepulchro reconderetur. Item in rit quartum utrum aliquam moram ibi
;
,

monumento novo, in quo scilicet nemo antea traxerit; quintum,utrum SS. Patrcs ab inferno
positus fuerat, ne alius ibi sepultus resurre- liberaverit sextum, utrum etiam damnatos et
;

xisse fingeretur et crederetur. pueros in peccato originali defunctos septi- ;

4° Hoc monumentum erat in horto, quia mum item ftt an animas purgatorii.
nemo sepeliebatur in urbe. Dico 1° Christus, hoc est anima Christi
:

5° Excisum erat in petra, * sic disponente realiter et substantialiter descendit ad infe-

divina providentia, ne si ex lapidibus fuisset ros, ' et non tantum secundum effectum et
extructum, suffossis fundamentis, vel dirutis, operationem.
et repositis lapidibus, raptum a discipulis fin- Prob. 4° ex Symbolo Apostolorum in quo
geretur. etiam in terra fuisset sepultus,
Si dicitur, « Descendit ad inferos » quod obvie et ,

dicere poterant Suffoderunt terram et furati

: naturaliterintelligitur dedescensu reali et sub-
sunt eum. stantiali, et non secundum effectum tantum,
6°Advolvitsaxum magnum adostiummonu- sicque intelligit communis sensus fidelium.
2

menti, iteru rn contra calumnias resurrectio- Hujus autem non meminit Symbolum Nica>
nis, ut sine plurimorum auxilio reserari non num, quia supposuit expressum in Symbolo
posset monumentum. Apost. et nullus tunc error circa hunc arti-
Dico 3°: Corpus Christi mansit incorruptum culum exortus erat, qui indigeret nova expres-
5
in sepulchro, ad ostensionem divinse virtutis, sione.
et ne crederetur mortem ejus fuisse ex infir- 2° Psalm. 15 : Non relinques animam meam
mitate naturae et non voluntariam corruptio ; in inferno, quod Petrus, Act. 2, de Christo in-
enim cujuscumque corporis provenit ex infir- terpretatur.
mitate naturae illius corporis, quoe non potest Ephes. 4 Quod autem ascendit quid est
3° :

amplius corpus continere in unum. nisi quia et descendit primum in inferiores

Dico 4°: Christus fuit convenienter una die partes terrce ? Inferiora autem terrae, inquit
6
et duabus noctibus in sepulcro. S. Hieronym., infernus accipitur. Eo modo
Ratioest, quia illud tempus requirebatur 7 ergo juxta Apost. Christus descendit in infer-
et sufficiebat ad probandam veritatem mortis num, quo modo ascendit in ccelum realiter ;

Christi, ut dicam de ejus resurrectione. autem et substantialiter ascendit in ccelum

Dices Matth. 12 clicit Christus Sicut Jonas
: :
ergo.
fuit in ventre ceti tribus cliebus et tribus nocti- 4° Tandem hanc doctrinam tradunt concil.
bus; ita Filius hominis erit in corde terrce tri- Lateran. sub Innoc. III, cap. Firmiter, de
bus diebus et tribus noctibus : ergo. SS. Trinitate, Symbolum dictum S. Athanasii,
Resp. hic tres dies et tres noctes, scilicet na- S. lgnat. epist. ad Trallianos, Nazianz., orat 2,
turales, intelligenda esse per synecdochen, su- de Resurr., Nissenus orat. 4, S. Aug., epist.
mendo partem pro toto. Sic ergo primus dies 57 et 99, et alii.
et prima nox computantur ab extremitate diei Dices cum Durando: 1° Anima separatanon
feriae sextae, qua Christus mortuus et sepultus potest moveri localiter. 2° Substantia spiritua-
est, usque ad mediam noctem sabbati se- ; lis non est in loco nisi per operationem : atqm

cundus dies et secunda nox, a media nocte anima Christi separata nullam habebat opera-
sabbati, usque mediam noctem diei domini- tionem in inferno : ergo.
cae; tertiu^ dies et tertia nox, a media nocte Resp. ad primum, quod anima Christi * non
diei dominicce ad auroram ejusdem diei, qua descenderit ad inferos eo genere motus quo
Christus >-e.
fc
urrexit. corpora moventur, sed genere motus quo an-
Mbid. ad2 et 3. 2 Ibid. ad3. « Ibid. ad 4, * Ibid. geli moventur.
• Ibid. a. 3, o. « Ibid. a. 4, o. * Q. 53. a. 2, o. * Q. 52, a. 2 2 2, q. 1, a. 9 ad 4. » Hic a. 1, ad 2.
 DE PESCENSU CJIMSTI AD INFEROS. 75

Ad ?eciindum, ncg. min.; anima cnim Chri- Obj. Dicitur cx orc divinae sapientiae, qua3
sti
%
ut instrumcntum divinitatis opcrata est est Christus, Eccl. 24: Penetrabo omnes in-

in inferno expcllendo tenebras exteriores, et feriores partes terrce: atqui inter inferiores
hunc locum illuminando. partes terrae computatur infernus damna-
Dico 2° Conveniens fuit ut Christus descen-
: torum: ergo.
2
deret in infcrnum. Resp. quod Christus qui est Dei sapientia
4° homo per peccatum incurrerat
3
Quia penctravit 1 omncs infcriorcs partes terrae, non
non solum mortem corporis, sed etiam localiter secundum animam omnes circum-
descensum ad infcros ergo sicut fuit conve-
: eundo, sed effectum suae potentiae aliqualiter
niens ipsum mori ut nos liberaret a morte, ita ad omnes extcndendo.
conveniens fuit cum dcscendere ad inferos ut Repones Ephes. &, Christus dicitur de-
:

nos ab illo liberaret; cum hoc tamen discri- scendisse ad inferiores partes terrae, hocest, ad
mine quod mors illi poena fuit, non descensus infima terrae, ubi est infernus damnatorum:
ad inferos; quia per mortem opus redemptio- ergo.
nis consummatum erat, et superabundanter Resp. 1° solutione Totus
praecedenti. 2°
satisfactum divinae justitiae unde descenden- : infernus, in quem descendisse Christum agno-
do ad inferos, assumpsit quod nobis poena scimus, licet non in omnes sinus inferni, respe-
erat, sed non ut pcenam sibi, nec sub ratione ctu hujus loci, vocatur infimus et profundis-
poenae. simus.
Observandum semel pro semper quod, cum Inst.: Act. 2, Petrus dicit: « Qucm ( Chri-
dicimus Christum nos liberasse a morte cor- stum) Deus suscitavit soluti inferni doloribus,
poris, non est sensus quod nos liberavit a juxta quod impossibile erat teneri illum db
necessitate moriendi, morimur enim omnes, eo : atqui dolores inferni sunt in inferno
ccd a necessitate permanendi in morte, quia damnatorum: ergo.
resurgemus. Et hoc sensu Christus dicitur Resp. 1° in textu Gra?co loco inferni legi
habere imperium mortis, et mortem moriendo mortis, juxta quem sensus est eum suscitasse
vicisse, juxta illud Oseae 3: Ero mors tua, o Chrismm, ipsum solvendo a doloribus seu
mors. pcena et miscria mortis, et vitae restituendo.
2
2° Quia conveniens erat * ut vi cto diabolo per Resp. 2° retinendo lectionem Vulgatae :
passionem, vinctos ejus, qui d ?tinebantur in Christus solvit dolores inferni, liberando pa-
inferno, criperet, secundum illud Zach. 9: Tu tres,non a pcena sensus quam non patie-
quoque in sanquine testamenti tui emisisti vin- bantur, sed a poena damni quam patiebantur
ctos suos de lacu. ex dilatione gloriae. Potest etiam dici quod
3° Ut sicut potestatem suam ostendit 5 in solverit aliquas animas purgatorii a pcena
terra vivendo et moriendo, ita etiam potes- sensus et damni, de quo infra, et hoc sensu
tatem suam ostenderet in inferno ipsum visi- intelligendi sunt SS. Patres. Juxta quem di-
tando et illuminando, ut sic in nomine Jesu stinguenda est minor. Additur Juxta quod :

omne genu flectatur non solum ccelestium, impossibile erat teneri illum ab eo, vel ea;
sed etiam infernorum, Philipp. 2. quia juxta divinum dccretum Christus non
Dico non descendit 6 in infernum
3°: Christus debebat manere in morte, neque in inferno.
damnatorum secundum praesentiam realem; Urgebis: 1 Pctri 3 dicitur quod Christus his
quia juxta SS. Patres, Hieron. in cap. & epist. quiin carcere erant spiritibus veniens pra?di-
99 et alios, ideo Christus descendit ad inferos, cavit, qui increduli fuerant aliquando, quando
ut eos qui ibi detinebantur, consolaretur et expectabant Dei patientiam in dicbus Noe cum
liberaret nullum autem ex inferno damna-
; fabricareturArca: atqui incrcduli erant in in-
torum consolatus est et liberavit, ut dicam ferno damnatorum pcenam damni et sensus
modo. Insuper infernus damnatorum non erat patientes atque illic agi de descensu Christi
;

locus conveniens Christo. Descendit ergo in ad inferos constat ex cap. seq. ubi dicitur:
infernum damnatorum secundum effectum Mortuis evanqelizatum est: ergo.
tantum, eos arguendo et convincendo de sua Resp. in hoc textu sermonem esse de his,
intidelitate et malitia idque per modum locu-
; qui, ut ait Petrus, fuerant aliquando increduli,
tionis aut m,>nifestationis, quae inter spiritus sed tamen in infidelitate non peiwanserant.
non impeditur ex distantia loci. Noe enim diluvium annuntiante, non omnes in
* In3 d.22, q.2, a. q. 1. * Q. 52, a. l, o. 3 Ibid. sua mcredulitafe perierunt, sed quidam pceni-
• Ibid. » Ibid. • lbid. a. 2. o. * Ib. ab 1. » Ibid. ad 2.
 :

DISSERTATIO XI. ART. III.

Lentes ab incrediilitate conversi sunt, licet in Propler eamdem rationem pueri, quieum
poenam infldclitatis prioris aquis diluvii peri- originali peccato decesserunt, * non fueruntper
erint-, et lii lymbo patrum, vel
erant vel in Christum liberati.
potius in purgatorio, quia lymbus non dicitur Dico 7° : Christus suo descensu ad inferos
carcer, sed siuus Abrahcc : his ergo pracdicavit non liberavit omnes animas a purgatorio. 2
Christus et evangelizavit nuntiando ipsis se Prob. Descensus Christi ad inferos liberato-
csso eorum redemptorem. rius fuit in virtute passionis ; 3 virtus autem
Dieo 4° : Sicut corpus Christi fuit una die et passionis non habuit tunc majorem virtutem
duabus noctibus in sepulcro , tantumdem quam hunc habeat atqui nunc non liberat :

ejus anima mansit in inferno, scilicet usque omnes animas quae simt in purgatorio, sed
ad momentum resurrectionis , ita ut simul tantum eas, velquae sunt sufficienter purgatae,
anima exiret de inferno et corpus educeretur vel quibus passio
Christi, qnae est velut causa
de sepulcro. Unde Ecclesia in benedictione universalis, applicatur per satisfactiones justo-
cerei paschalis cantat : « Haec nox est in qua rum viventium, vel per sacramenta novae legis
Christus ab inferis victor ascendit. » Atque ita ad hoc divinitus instituta. Porro descensus
sentiunt Patres , S. Irenaeus, lib. 5 adversus Christi ad inferos, neque fuit satisfactorius,
Haeres., cap. 31, S. Niss., orat. 4 de Resurr., neque medium divinitus institutum ad appli-
Tertull., lib. de Anima, cap. 55, et alii. candam virtutem suae passionis omnibus ani-
Dico 5° : Christus descendens ad inferos li- mabus in purgatorio tunc existentibus : libe-
beravit SS. Patres:* primo exhibendo eis,statim ravit ergo duntaxat eos qui erant sufficien-
a morte sua, claram divinitatis visionem, qua ter purgati vel etiam qui dum vivcrent,
,

hucusque privati fuerant , nondum soluto meruerunt ex congruentia per fidem et devo-
redemptionis nostrae pretio ; deinde eos e loco tionem ad mortem Christi, ut eo descendente
inferni educondo. Et hoc est quod dicitur liberarentur.
Zachar. 9 Tu vero in sanguine testamenti tui
: Dices 1° : Eccles. 24, sapientia dicit : Illumi-
eduxisti vinctos de lacu in quo non erat aqua; nabo omnes sperantes in Domino. 2° S. Aug.,
A Coloss. 2: Expolians principatus et potesta- in Psalm. 35, docet omnes animas electorum
auferendo justos, tra-
tes, scilicet infernales, per Christi descensum ab inferno esse libera-
duxit eos ab hoc loco tenebrarum in ccelum. tas. 3° Antiqui Patres dum loquuntur de justo-
Consentiunt veteres, TertulL, lib. de Anima, rum liberatione, nullos excipiunt nisi impios
c. 55, S. Aug. hom. 57, S. Greg. hom. 22 in ergo.
Evang., S. Hieron. in cap. 2 Jonse. Hinc canit Resp. quosdam propter haec momenta cen-
Ecclesia: « vere digna hostia per quam fracta sere quod, licet descensus Christi per se non
sunt tartara, redempta plebs captivata, reddita liberaverit omnes animas purgatorii, id tamen
vitae prsemia. » tunc praestiterit ex privilegio quasi ex indul-
Dico 6" : Christus descendens ad inferos gentia plenaria. Haec sententianon est impro-
nullum damnatorum quia cum liberavit ;
8
babilis non cogunt tamen nos ejus momenta
;

Christus in hoc descensu ageret per virtutem recedere a sententia Auctoris. Unde
suae passionis, eos solos liberavit quos passioni Ad primum Per illuminationem non ne-
:

suae conjunctos invenit per fidem charitate cessario intelligitur absoluta liberatio, sed
informatam ; damnati autem vel non habu- quaedam consolatio et novum gaudium de
erunt fidem de passione Christi, vel illi non gloria post purgationem statim accipienda. Ad
fuerunt finaliter conjuncti per charitatem. secundum S. Aug. ibi loquitur de animabus
:

Neque refert quod virtus passionis Christi in sinu Abrahae existentibus, id est, de justis.
nunc se extendat etiam ad eos qui sunt in pec- Ad tertium Similiter dici potest antiquos
:

cato : disparitas est quod secundum divinas Patres loqui de justis in lymbo, quos nihil a
ordinationes in praesenti vita sit locus conver- gloria retardaret nisi communis reatus naturae
sioni tft kansmutationi a culpa ad gratiam, se- ex peccato originali.
cus post mortem, quia damnati sunt confir-
mati in malo, sicut beati in bono. Hinc illud :

Ubi ceciderit arbor, ibi manebit.

>Jb.a.4,o. 2 lb.a-5,o. 3Ib.a.6,o. * lb. a, 7, o. * Ibidem a. 8, o. * Ibidem et ad 1 et 2.
 UTKl m NECESSARIUM FUERIT CHMSTUM, ETC. v i

DISSERTATIO XII.

De resurrectione Cliristl.

D. Th. qq. 53, 54 et 55.

Ante omniaobservandum estresurrectionem ARTICULUS L

Christi fuiss') pluries in veteri Testamento
prsenuntiatam verbis et faetis. UTRUM NECESSARIUM FUERIT CHRISTUM RESURGERE?
Verbis Gen. 39 de Juda dicitur Rcquie-
: :

scens accubuisti ut leo et quasi lecena : quis Necessarium intellige, non simpliciter, sed
suscitabit eum ? Quod de resurrectione Christi ex suppositione divinae ordinationis, prophe-
interpretatur S. Ambros., lib. de Bencdict. tiarum, meritorum Christi et nostrae utilitatis.
Patriarch., cap. 4, S. Aug., lib. 12 cont. Faust., Dico Necessarium fuit Christum resurgere
:

cap. 42, et alii; Psal. 2 Filius meus es tu, ego

: propter quinque rationes in Scripturis fun-
'
hodie qenuite: quibus verbis utitur Paulus, datas.
Act. 13, adprobandamresurrectionem Christi; 1° Ad commendationem divinse justi-
Psal. 15: animam meam in
Non relinques tise, * ad quam pertinet exaltare illos qui se
inferno : nec dabis sanctum tuum videre cor- propter Deum humiliant , secundum illud
ruptionem : quod tam ipsc Paulus ibid. quam Lucoe Deposuit potentes de sede, et exaltavit
1 :

Petrus, Act. 2, intelligunt de resurrectione humiles. Quia igitur Christus propter charita-
Christi; Sophonise 3: Expecta me, dicit Domi- tem et obedientiam erga Deum, se humiliavit
nus, in die resurrectionis mece in futurum usque ad mortem crucis, oportebat ut exalta-
quod S. Aug., lib. 18 de Civit., c. 33, inter- retur a Deo usquc ad gloriosam resurrectio-
pretatur pariter de resurrectione Christi; nem. Unde ex ejus persona dicitur Psal. 138 :

0sea3 3 In die tertia

: suscitabit nos: quod Tu cognovisti, id cst, approbasti sessionem
idemS. Aug., ibid., cap. 28, S. Bernard., serm. meam, id est, humilitatem et passionem, et
1 de Resurr., Tertull.,contraJuda3os,interpre- resurrectionem meam, id est, glorificationem
tantur dc resurrectione Christi. in resurrectione, ut exponit Glossa.
Factis: Plura enim figurate gesta sunt in 2° Ad
fidei nostrae instructionem quia per ;

praenuntiatiotiem resurrectionis Christi futu- Christi resurrectionem propria virtute et in

rse,utin lsaac immolando et tamen servato ;
signum suae divinitatis factam, confirmata est
in Joseph educto de carcere tertio anno, de fides nostra circa ejus divinitatem ; ut enim
quibus Prosper, lib. 1 Proedictionum, c. 17 et dicitur 2 Corinth. ult. : Etsicrucifixus estin
29 in Jona tertia die de ventre ceti prodeunte:
; infirmitate, sed vivit in virtute Dei, id est, sua
quod suse sepulturae et resurrectionis tertia et ideo 1 Corinth. 15, dicitur : Si Christus non
die fuisse figuram tcstatur ipse Christus, resurrexit, inanis est prcedicatio nostra, inanis
Matth. 12 et 16. Hinc Apost. Corinth. 15,
1 est fides nostra. Non quod fides nostra etiamsi
jure dicit : Christus resurrexit tertia die secun- Christus non resurrexisset, absolute loquendo,
dwn Scripturas. * Q. 53, a. 1. o. 2 Ibid.
 ::

*ft DTSSERTATIO XII. ART. II.

non potuissei esse vera ct utilis ad salutem, Dico l°:ConveniensiuiT Christum resurgere
sed supponendo ea quae prsedicta crant do ejus tertia die. 1
resurrectione, et quod ipse ssepe promiserat Prob. * Resurrcctio, ut dixi art. praccedenti,
se reswrrncturum, si revera non resurrexit, necessaria fuit ad insfructionem fidei nostraB
lalsuni docuil homineset cos dcccpit, ideoque est autem fides nostra de aivinitai^ et huma-
inanis est prsedicatio apostolorum, inanis ct nitate Christi; non enim sulficit allerum sine
fides aoslra, quia utraque falsa. altero credere atqui ad hoc
quod confirmare-
:

3° Ad sublevamen spei nostrae,
videmus Christum, qui est caput nostrum, re-
surgere, speramus et nos resurrecturos. Unde
dicitur 1 Corinth. 15: Si Christus prcedicatur
quod resurrexit a mortuis, quomodo quidem
dicunt in vobis, quoniam resurrcctio mortuo-
rum non est?
4° Ad informationem vitae fidelium, 2 secun-
dum illudRom. 6:Quomodo Christus surrexit
a mortuis per gloriam Patris, ita et nos in no-
vitate vitoe ambulemus ; et
surgens ex mortuis jam non moritur: ita et
vos existimate mortuos quidem esse peccato,
viventes autem Deo.
* quia dum tur fides de veritate divinitatis ipsius, oportuit
quod cito resurgeret, et ejus resurrectio non
usque ad finem mundi: ad hoc au-
differretur
tem quod confirmaretur fides de veritate hu-
manitatis et mortis ejus, oportuit moram esse
intermortem et resurrectionem; si enim sta-
tim post mortem resurrexisset, videri posset
quod ejus mors vera non fuerit, et per conse-
quens necresurrectiovera: ad veritatemautem
mortis manifestandam, sufficiebat quod usque
infra : Christus re- ad tertiam diem ejus resurrectio differretur,
quia non contingit, quin infra hoc tempus, in
homine qui mortuus videiur, cum vivat, appa
reant aliqua indicia vitoe ergo. :

5°Adcomplementum nostrae justificationis; 3 Dico 2°: Tertia dies qua Christus resurrexit, 3
quia sicut per hoc quod mala sustinuit, humi- fuit prima hebdomadoe, quae apud nos est dies

liatus est moriendo, ut nos liberaret a malis, dominica, diliculo seu sub aurora.
ita glorificatus est resurgendo, ut nos promo- Quantum ad diem, patet 1° quia cum ex di-
veret ad bona, secundum illud Rom. & Tra- : ctis constet esse mortuum die sexta hebdoma-
ditus est propter delicta nostra, et resurrexit dae et resurrexisse tertia die sequente, conse-
propter justificationem nostram. Non tamen quens est quod resurrexerit prima
die hebdo-
noc sensu quod ejus resurrectio meruerit ju- madae 2°
quia mulieres quae dicuntur in
;

stificationem nostram, non enim erat opus via-
toris; neque quod esset duntaxat exemplar
nostrse justificationis sed quia si Christus non
;
resurrexisset, justitiam quam per passionem
nobis promeruerat, nonessemus assecuti; erat
enim ordinatum ut non
in divinis decretis sic
darelur Spiritus Sanctus, nec mitterentur
apostoli ad praedicandum, neque nobis appli-
caretur generaliter passionis fructus nisi post
Evangeliovenisseipsapracfata die summomane
ad sepulerum, invenerunt jam resurrectio-
nem factam; dicuntur enim venisse una seu
prima sabbati, id est, prima die hebdomadae;
quianomine sabbati apud Judaeos non solum
significatur septima dies quieti destinata, sed
etiam tota hebdomada septem diebus constans,
ut patet ex illo Luc. 18: Jejuno bis in sabba-
to, id est, in hebdomada; impossibile est

/esurrectionem, juxta illud Lucae 4; Oportebai enim jejunare bis in una die.
enim Christum pati, et resurgere a mortuis Quantum ad horam Christum resurrexisse :

tertia die et prcedicari in nomine ejus pceni- diluculo seu sub aurora communis est sen-
tentiam et remissionem peccatorum; et illud tentia SS. Patrum, Aug. in Enarrat. 2 in Ps. 26
Joan. 7 : Nondum erat Spiritus datus 3 quia Je- et 1. 4 de Trinit., c. 6, Hilarii, can. 33 in
sus nondum erat glorificatus. Matth., Prudentii in hymno ad Galli cantum^
S. Th. hic et q. 51, a. 4, et aliorum scholastico-
rum in 3, d. 22. Item est sensus communis
ARTICULUS II. Ecclesiae, quae cantat cum S. Ambrosio in
hymno paschali : « Aurora lucis rutilat... cum
DE DIE ET II0RA QUA CHRISTUS RESURREXIT. rex ille fortissimus... victor surgit de fune-
Item, et quod praecipuum est, videtur ex-
re. »
Christum tertia die a morte sua resurrexis- pressum in S. Scriptura, Marci uli. hisverbis j
se indubitata fides cst soepe in S. Scripturis Surgens autem mane prima sabbati ; Graece
asserta : utrum autem id sit convenienter fa- Cum surrexisset mane. Adde quod si resur-
ctum? rexisset ante illucescentem diem, non fuisset
2 3 ad
Ubid. Mbid. 3 ibiu. i lbid. a. 2, o. lbid. lb. 3.
 de chiusto prmro omnium resurg., etc. 79

tribusdiebusettribusnoctibusincordcterroe, fecta, quae est liberatio non solum a morte

ut dicitur, Matth. 12.',Quando ergo S. Hieron. actuali,sed etiamanecessitate,et,quodplusest,
q. 6ad Hebidiam, dicit Christum resurrexisse a possibilitate moriendi; resurrexit enim ad
hora qua ipse voluit, et quao nulli mortalium vitam immortalem unde 1 Cor. 15, dicitur:
:

est cc&nita, intelligcndus est de instanti re- Christus resurrexit primitice dormientium; Co-
surrectionis; aurora enim decurrit per plura loss. 1: Qui est principium primocjenitus ex

instantia. mortuis; Apocal. 1: Primogenitus mortuorum.

Obj. 1°Matth. 28 dicil mulieres venisse ad
: Quantum ad secundam partem tituli, Mat-
sepulcrum vcspere sabbati ergo non post sab-: thseus c. 27, postquam significavit Christum
batum. in cruce animam egisse, inter varia prodigia
Rcsp. per vcsperam sabbati apud Matth. in- quae tunc contigisse narrat, dicit Et monu- :

telligi ipsam noctem quae sequitur sabbatum; menta aperta sunt, et multa corpora sancto-
apud Ilebraios enim saepe tola nox vocatur rum,quidormierant,surrexerunt,ety exeuntes
vespera, et totus dies mane, ut Genes. i
, : de monumentis post resurrectionem ejus, ve-
Factus est vespere et mane dies primus. Sen- nerunt in sanctam civitatem, et apparuerurd
sus ergo Matthaei, qui alludit ad duplex sabba- multis. Ubi Evangelista, occasione apertionis
ium de quo supra, est Vespera seu nocte se-
: monumentorumquaecontigit Christo moriente
quente sabbatum, quae lucescit in prima sab- ex terrae motu, ponit per anticipationem re-
bati seu prima die hebdomadae, conformiter ad surrectionem mortuorum ante resurrectionem
textum Groecum, in quo sic legitur Tarde post : Christi, cum tamen nonnisi post illam aut cum
sabbatum, ea die quce lucescit in primum ilia facta sit, ut patet ex eo quod subjungit : Et
sabbati. exeuntes de monumentis post resurreetionem
Obj. 2° Joannes 20 dicit Mariam Magdale-
: ejus apparuerunt multis ; absurdum enim
nam venisse ad sepulcrum, cum adhuc tene- foret dicere eos triduo vivos mansisse in se-
\>rae essent: ergo non diluculoseu sub aurora. pulcris sive clausis sive apertis. Item cum finis
Resp. neg. conseq., \° quia, juxtaS. Aug.,1. resurrcctionis eorum esset ut apparendo homi-
3,de ConsensuEvang.in diluculo, cumdiesin- nibus Cliristi resurrectionem testarentur, si
cipit tantum nondum omnino sunt
illucescere, non apparuerunt nisi post Christi resurrectio-
expulsae tenebrae, et sic potest dici, cum adhuc nem, nec ante illam resurrexerunt.
tenebrce essent; 2° quia, juxta eumdem, ibid;, Quinam autem fuerint sancti qui cum Chri-
mulieres egressae sunt de domibus suis, cum sto resurrexeruat, non dicit S. Scriptura; sed
adhuc tenebrae essent, sed quia hortus in quo verisimile est, ut tenet communior opinio,
sepultus jacebat Christus, erat extra civitatem respectum habuerunt
fuisse illos qui specialem
situs adoccidentem, ad illum non pervenerunt ad Christum, fueruntque illustriores ejus figu-
nisi orto jam sole, ut dicit Marcus 16. * Intel- rae, ut Abraham, Isaac, Jacob, Moyses, David,

lige tamen ortum solem, non de corpore solis Melchisedech, etc. et etiam nonnullos recens
super horizontem, sed de primis radiis tene- defunctos, ut Zachariam, Joannem Bapt., Si-
bras depellere incipientibus. meonem, etc, quia, cum hi essent Judaeis noti,
Quomodo autem Christus, si surrexerit ter- aptiores erant ut testarentur illis Christum
tia die summo mane, manserit tribus diebus resurrexisse, et ipsum esse suae resurrectionis
et tribus noctibus in sepulcro, ut dicitur auctorem.
Matth. 12, diximus diss. praxed., art. 2, in Verumgraviordifficultasestutrumadvitam
fine. immortalemresurrexerint, et, ascendenteChri-
sto in ccelum, ipsi etiam cum suis corporibus

ADTir-TTi tto ttt Hi coelum ascenderiiit; an econtra iterum mor-

ARIICULUS III. , . . ,, , , ,. ' . ,

tui sint et ad sepulcra sua rcdiermt commu-

DE CHRISTO PRIMO OMNIUM RESURGENTE ET

nem resurrectionem expectaturi. Primam sen-
tentiam tenent S. Ignat., epist. ad Magnesianos,
ALIIS CUM IPSO RESURGENTIBUS.
Orig. in cap. 27 Matth., Euseb., 1. 4 Demonst.
. Evang., c. 12, S. Ambros. super Luc, et alii.
Dico 1° Quamvis plures ante Christum re-
:
Secundam amplectuntur S. Aug., epist. 99 ad
surrexermt resurrectione imperfecta 2 , qua3 est
Ev0(L) s# C hrysost v hom. 28 in epist. ad Heb.,
hberatio a jnorte actuali tantum, ipse tamen
Theodoret., cap. 11 ejusdem ep., S. Gre[» Mag., .

prunus omnmm resurrexit resurrectione per-

lib#4 MoraL in Job? s> Tb . bic art 3 ad 2, .

* Ibid. * lbid. 3, o. quamvis junior oppositum tenueril in 4, d. 43,

 *> DISSERTATIO Xlf. ART. ITT.

x Iluic secund.r sententiae aliquanto mihi

art. etiamsi forte, cura apost. Pctrus illa diceret.
probabOiori subscribens, non tunc illud continerct.
Dico2°: Qui cum Christo resurrcxcrunt, * Scdcontral Si corpus Davidis non : crat
iteruru mortui sunt et ad sua scpulcra redie- tunc in sepulcro, » nikilevincebatPetrus,quia,
runt, secundo rcsurrccturi in finc mundi. etsi David statim a mortc surrexisset, et caro
Prob. 1°: Apost., Heb. i i, dicit justos veteris cjusnon vidisset corruptionem, posset nihilo-
Testamenti non consecuturos consummatam minus illud monumentum manere. 2° Si
felicitatem, quae in glorificatione animae et sepulcrum vacuum Davidis esset sufficiens ar-
corporis sita est, nisi nobiscum, seu cum com- gumentum cjus corruptionis, quia illud con-
muni ccetu fidelium in generali resurrectione: sepulcrum Christi vacuum,
tinuerat, pariter
Hi omnes, inquit, testimonio fidei probati, quod erat tunc apud Judaeos et est adhuc in
non acceperunt repromissionem, Deo pro nobis tcrra, essct sufficiens argumentum corrup-
aliquid melius disponente, ut non sine nobis tionis illius et retorquere potuissent Judad in
consummaretur. Petrum dicendo: ergo de illo dictum non est:
Respondet 1° Sylvius id verum esse com- Non dabis sanctum tuum vidcre corruptionem.
muniter et salvo privilegio. Prob. 3° . Inter eos qui suscitati sunt cum
Sed contra : Omnino gratis et absque ullo Christo, indubie Joannes Bapt. atqui
fuit :

fundamento fingitur hujusmodi privilegium caputejus servatur Romae: crgo. 4° Commu-

pro his qui surrexerunt cum Christo, imo con- nis sensus fidelium est neminem prseter Chri-

tra dictum Apostoli; etenim inter eos qui sur- stum ct B - Virginem cum corpore ccelos

rexerunt cum Christo, verisimillimum est, ut ascendisse.

diximus,fuisseAbraham, Isaac, Jacob, Moysem, 0bJ- cum laudato Sylvio; 1° Sancti qui cum
Davidem, etc. et tamenillis non fuisse conces- Christo resurrexerunt, non convixerunt cum
sum priviiegium consummatae felicitatis ante al " shominibus, nec omnibus appamerunt,
generalem resurrectionem expresse tradit sed aliquibus tantum, qnod est proprium cor-
Apost. dicens Et hi omnes quos scilicet no-
:
porum gloriosorum. 2° Surrexernnt in tcsti-
minavit in toto capite, nominavit autem Abra- monium resurrectionis Christi, quae fnit ad
ham, Isaac, Jacob, Moysem, Davidem, etc, vitam immortalem. 3° Connaturale est animae
non acceperunt repromissionem. beata3 imiri corpori immortali. 4° Nullum

Respondet V Apostolum posse

ali uin eis lum fuisset bene ficium, scd
sola gloria animae, quam
intelligi
patres antiqui
de
non
^
PO™s posna ergo. :
^
acceperunt sine nobis,id est, ante statum novaa
ftes P/ ad P™um,
sanctos qui resurrexemn
, . cum Lhnsto, non convixisse cum alns, quia ad
#

*
° hoc non fuerunt suscitati, scd duntaxat ut cs-
Sed contra: Apost. loquitur de felicitate
sen t testes resurrectionis Christi. Non apparue-
consummata, non sine nobis consummarentur: mnt omnibuSj quia non omnibus se conspicuos
fehcitas autem consummata in glonficatione
exhibuerunt Cajterum csto inde inferretur
.

corpons simul et animae sita est.

quibusdam corporum gloriosorum qualitati-
Prob. 2° Davidem fuisse de numero jus- bus fuisse ex speciali priviiegio donatos, has
torum 2
quicum Ghristo resurrexerunt, jam habuerunt non per modum habitus perma-
dictum est; at adhuc ipsum fuisse in sepulcro nen tis, sed per modum dispositionis transeun-
post ascensionem Domini constat ex apostolo t is , qualiter habuit Moyses in transfigura-
Petro, qui, Act. 2, die Pentecostes Judaeis pro- tio ne.
bathaec verba Psalmi 15: Non dabis sanctum Ad secundum : Fuerunt sufficientes testes
tuum videre corruptionem, de David non esse resU rrectionis Ghristi per suam resurrectionem
dicta; quoniam, inquit, defunctus est etsepul- rea i em? n ec ad hoc erat necesse ut parem cum
tus est et sepulcrum ejus est apud nos usque
t christo immortalitatem consequerentur.
in hodiernum diem: quae ratio nihil probaret, ^d tertium : Connaturale est animae bcalae
nisi inteliigatur continens cum contento, id in omnibus subjici divinae ordinationi ct uniri ;

sepulcrum in quo tunc

est, esset corpusDavidis corpori quomodo et quando ipsi placuerit.
jam corruptum. Ad quartum : Resurrectio sanclorum facta
Respondet Sylvius quod sepulcrum, quod est non tam in illorum gratiam, ([iiam in
jam diu continuerat corpus Davidis, esset gratiam resurrectionis Christi. Ncquc secunda
sufficiens argumentum corruptionis illius; niors iliis fuit pcena, quia contigit sine nlla-vi
* lb. ad 2 Ibid. i
2. Ibid.
 DE QUALITATE CKRISTI RESURGENTIS. 81

sineullo dolorc, sed simplici separatione animse test ut corpora etiam non gloriosa miraculose
corpore. non videantur. Dicitur ergo quod Christus ab
Petes utrum Christus fuerit causa suae resur- oculis discipulorum evanuit, non quod cor-
rectionis ? rumperetur, aut resolveretur in aliqua invisi-
Resp. Christus secundum divinitatem fuit bilia, sed quia sua voluntate desiit ab eis videri,

causa effieiens principalis suae resurrectionis '

sive praesens, sive abscedens velociter per dotem
instrumentalis autem secundum humanitatem, agilitatis.
seu quatenus anima et corpus erant instrumen- Ad tertium '
: Christus in resurrectione nul-
tum divinitatis; causa denique meritoria fuit per latenus mutavit vultus efligiem, quantum sci-
suam passionem. licet ad lineamenta, nihil enim in ipso inordi-
natum erat; sed sicut in potestate ejus erat ut
ARTICULUS IV. corpus suum videretur vel non videretur, ita in
DE QUALITATE CHRISTI RESURGENTIS. potestate ejus erat ut ex ejus aspectu formaretur
in oculis intuentium vel forma gloriosa, vel
Quatuor hic occurrunt expendenda primum :
non commixta, vel qualitercum-
gloriosa, vel
an Christus resurgendo verum et idem corpus que se habens. Adde quod modica differentia
resumpserit; secundum, an integrum; tertium, sufficiat ad hoc quod aliquis videatur in alia effigie
an gloriosum quartum, an cum cicatricibus. Pro
:
apparere.
quorum resolutione.
Dico 2° Corpus Christi rexurrexit integrum 2 ;
:

Dico 1° : Christus resurgendo verum et idem

2
quia fuit ejusdem naturae in resurrectione ac erat
corpus resumpsit, alioquin non fuisset vero re-
ante mortem, ut dixi superius, licet alterius
surrectio enim resurgere dicitur quod ceci-
; illud
gloriae unde quidquid ad naturam corporis hu-
:

dit corpus autem Christi per mortem cecidit,

:
mani pertinet, ut sunt ossa, carnes, sanguis et
quatenus anima quae erat formalis ejus perfectio,
alia hujusmodi, totum fuit in corpore Christi
fuit ab eo separata: ergo ut esset vera ejus resur-
resurgentis.
rectio, oportuit ut verum et idem corpus iterato
Specialis est difficultas de sanguine an totum
eidem animae uniretur.
qui effusus est in passione resumpserit. Pro quo
Dices 1° : Verum corpus non potest esse simul
vide tract. de Incar. diss. art. concl.
7, 2,
cum alio corpore in eodem loco: atqui corpus
ubi resolvimus resump-
2, praesertim obj. 2,
Christi post resurrectionem fuit simul cum alio
sisse totum sanguinem, moraliter loquendo de
corpore in eodem loco, dum intravit ad discipulos
sanguine qui sit necessarius ad integritatem cor-
januis clausis, Joan. 20 : ergo. 2° Verum corpus
poris,non physice loquendo de quibusdam mini-
ab oculis intuentium non evanescit, nisi forte
misparticulissanguinis sine quibus stat integrum
corrumpatur, quod tamen contigit Christo, Luc.
corpus. Altera difficultas est de praeputio, an illud
ult. 3° Cujuslibet veri corporis est determinata
resumpserit: respondi negative in praesenti tract.,
figura ; sed corpus Christi apparuit discipulis in diss. 5, a. 7 : vide.
Marci ult. ergo.
aliaeffigie, :
Dico 3°: Corpus Christi resurrexit glorio-
Resp. ad primum, penetrationem hanc fac- sum '.

tam fuisse miraculose virtute divinitatis

Ante probationem notandum corporis gloriosi
3
unitae ,
quae, servata quantitate, potest ab ea quatuor qualitates numerari a theologis, scilice^
separare ejus proprietatem, qualis est impe- claritatem, impassibilitatem seu incorruptibili-
netrabilitas. tatem, subtilitatem, et agilitatem, juxta illud
Ad secundum : Haec est dispositio corporis Apost. 1 Cor. 15: Sicut stella diffcrt a stella *n cla-
gloriosi, quale habuit Christus \ sicut mox rttate, sic et resurrectio mortuorum. Seminatur in
dicam, ut sit omnino subjectum spiritui, ita corruptione, surget in incorruptione, sem natur m
ut omnis actio corporis subdatur spiritus vo- ignobilitate, surget in gloria, seminatur in infir-
luntati. Quod autem aliquid videatur, fit per mitate, mrget in virtute. Dicimus itaque corpus
actionem visibilis in visum ; et ideo quicumque Christi resurrexisse his quatuor qualitatibus
habet corpus glorificatum, in potestate sua habet
instructum, quod
videri quando vult et non videri quando non Prob. 1°: Resurrectio Christi fuit exemplar
vult. Hoc tamen habuit Christus non so- et causa nostrae resurrectionis *
: atqui sancti
lum ex conditione corporis gloriosi, sed in resurrectione habebunt corpora gloriosa, ut
etiam ex virtute divinitatis, per quam fieri po- patet ex Apost. cit. : ergo multo magis cor-
4 1
* Ibid. a. 2, o. 4 Ibid.
'
Ibid. a. 4, o. » Q. 54, a. 1, o. * Ib. ad 1. Ib. ad 1. Ib. ad. 3. » Ibid. a. 3, 0.

St.-Thom. - Tom. VL 6
feg MSSERTATiO XII. ART. V.

niTs Christi resurgentis fuit gloriosum. Patet as^umptis corporibus, ut patet Tob. 42, St
conscqucnfia, quia causa cst potior causato et quieras quo cvascrit cibus ct potus? rcsp. eva-
exemplar exeraplato. 2° Christus per humilita- sisse vi caloris naturalis in aercm et vapores,
tem passionis mcruit gloriam rcsurrectionis. eo modo quo absumit aquas, non ut
sol sibi
3° Anima Christi a principio surc conceptionis nniat, sed ut in aercm ct vaporcs rcsotvat.
fuit gloriosa per fruitionem perfcctam divini- Dico 4° : Christus eonvenientissime resur-
tatis, ut supra dixi; fuit autem dispensative rexit cum Quod intellige non de
cicatricibus
1
.

factum ut ab anima gloria non rcdundaret in nudis signis ct vestigiis vulnerum, sed de ipsis
corpus, ut mysterium rcdemptionis nostrae sua patentibus et apertis foraminibus. Quod patet
passionc impicrct ergo, peracto hoc mysterio: ex hoc quod dixit Christus Thomae, Joan. 20 :

passionis ct mortis Christi, statim anima in cor- Infer digiturn tuuni huc, et vide manus meas,
pus resurrectione resumptum suam gloriam et affer manum
iuam, et mitte in latus meum.
derivavit. Id itaque convenientissimum fuit 1°* pro- :

Diccsi Corpora gloriosa suntpropter clari-

: pter gloriam ipsius Christi, et ut reportati
tatom fulgeutia atqui corporafulgentiaviden-
: triumphi insignia permanercnt; 2° ad confir-
tur secundum rationem lucis et non secundum mandum corda discipulorum circa fidem suse
rationem coloris, qualiter tamen visum est resurrectionis utque eos convinceret idem
,

corpus Christi; visum est enim sicut prius corpus resurrcxisse quod fuerat crucifixum;
videbatur ergo. 2° Corpus Christi in resur-
: 3° ut Patri pro nobis supplicans et apertas
rectione fuit paipabilc, Luc. ult. ergo corru- : cicatrices ostendcns, veluti pcrpetuum sacrifi-
ptibile; quod emmpalpatur,corrumpi necesse eium offcrrct; 4° ut in cxtremo judicio has
est, inquit S. Greg., hom. 26 in Evang. ct cicatriccs hominibus judicandis ostendat: jus-
patet, quia palpabile constat qualitatibus ele- tis quidcm ut incenlivum
gratitudinis et amo-
mentaribus, ratione quarum est tangibile. ris,reprobis vero in exprobrationem ct ignomi-
3° Corj ;is qaod manducat et bibit, est animale niam.
et alterabile : atqui Christus post resurre- Si dicas aperturas vulnerum contrariari in-
ctionem manducavit et bibit cum discipuiis : tegritati corporis 8 , quia per eas discontinuatur
ergo. corpus,
Ucsp .ad primum, quod,sicut in potestate ho- Resp. qiiod^, licet illa apertura vulnerum sit
minis giorificati est utcorpusejusvideaturvel
1
cum quadam totum
solutione continuitatis,
non videatur, ut dictum est prima concl., ita in hoc tamen compensatur per majorem decorem
potestate ejus est ut claritas ejus videatur vel gloriae, ifa ut corpus non sit minus integrum,
non videatur : unde potest in suo colore sine sed magis perfectum.
aliqua claritate videri. Et hoc modo Christus Petes utrum Thomas non tantum viderit,
discipulis suis, post resurrectionem, apparuit. sed etiam tetigerit vulnera Christi*?
Adde quod, cum omne quod recipitur in ali- Affirmat Auctor ex S. Leone. Idem tradunl
quo% ad modum recipientis recipiatur, fulgor S. Ambros., in c. ult. Luc, S. Aug., 1. 4 de
qui ab anima derivatur in corpus gloriosum, Trinit., c. 3, S. Greg., hom. 26 in Evang. et
recipitur secundum colorem humano corpori alii. An autem cocteri Apostoli etiam tetigerint,
naturalem, sicut vitrum diversimode colora- dum, Luc. 24, dictum est eis Palpate et vi-
:

tum recipit splendorem ex illustratione solis, dete, incertum est.

secundum modum sui coloris.

Ad secundum 8 Equidem quod : est palpabile, ARTICULUS V.
est naturaliter corruptibile propter rationem
datam sed ratione
; dotis gloriosae fit superna- de manifestatione resurrectionis.
turaliter incorruptibile.
Ad
tertium : Christus manducavit et bibit*, Vertitur hic in quaestionem : 1° utrum Chri-
nonquasi indigens potu et cibo ad nutritionem, stus debuerit per se manifestare suam resurre-
sed ut sic naturam corporis resurgentis ad- ctionem omni populo, et non tantum ali-
strueret, et ideo non sequitur quod fuerit ejus quibus; legimus enim, Act. 10, quod se mani-
corpus animalo et alterabile. Fuit tamen vera festaverit non omnipopulo, sed testibus prceor-
comestio, quia per instrumenta naturalia cor- dinatis a Deo ; 2° utrum fuisset conveniens,
poris animati: non sic comestio angelorum in q u °d discipulis videntibus resurgeret 3° cui ;

* ibw. ad l. * ibid. 3 ibid. ad 2. ibid. ad 3 et q. primo apparuit 4° utrum post resurrectionem

;

55,a6adl. * Ibid. o. > Ibid. a 4, et ad 2. » Ibid. 0. *lbid. a 2.

 DE MANIFESTATIONE RESURRECTIONIS. 83

debuerit continuo conversari cum illis. Sc- ordincm et numerum recensent, primam onl-
quuntur qua^dam quacstiunculae. nium Magdalena) factam ronstanter prMiunt
Dico \° : Christus post resurrectionem non 2° cx silentio Evangelislarum circa istam cppa-
debuit se omnibus
promiscue rnanifestum ritionem factam B. Virgini.
exbibere ; • quia qiue sunt supernaturalia ct Hycc tamen duo non multum urgcnt. Ad
excedunt lumen bumanum, nec nisi luminc primum enim responderi potest Patres loqui
gratiae cognoscuntur, qualis fuit resurrectio tantum de apparilionibus recensitis ab Evan-
Christi, non solent omnibus rcvelari, sed ali- gelistis. Ad secundum, Evangclistas non rc-

quibus tantum, per quos deinde aliis manifc- censuisse ornncs Christi apparitiones, ut patet
stentur. ex 1 Corinth. 15, et mox dicam.
Simili ferme rationenon debuit resurgere Dico4°:Christus,post suam resurrectioncm, 1
discipulis videntibus quia, secundum or-
; * non debuit continue conversari cum disci-
dinem a Deo institutum, quce supra naturam pulis.
sunt denuntiari solent hominibus per an- Quia circa resurrectionem Christi duo erant
gelos. discipulis declaranda, * scilicet ipsa veritasre-
Dixi : Splent, quia aliter aliquandonec fit, surrectionis et gloria resurgentis. Ad veritatem
dubium est Apostolos plura circa mysteria autem resurrectionis sufficiebat quod pluries
Trinitatis, Incarnationis et alia accepisse im- eis apparuerit, cumeis familiariter conversatus >

mediate a Christo vcl a Spiritu Sancto. fuerit, comederit, biberit, et se iis palpandum .

Si petas utrum ipsi custodes saltem viderint exhibuerit. Ad gloriam resurgcntis manife-
Christum resurgere ? standam, non conveniebat ut continue cum eis
Resp. negative, tum ex ratione data, tum conversaretur, sicut prius feccrat, nevideretur ;

quia ex S. Scriptura ptimo Magdalena> ap- ad talem vitam resurrcxissc, qualem prius
paruit, dicam modo; tum quia custodes
ut habucrat, sciiieet mortalcm. Undc Luc. ult. -
dicuntur exterriti, non visione Christi resur- dicit eis Hcec sunt verba quce locutus sum ad
:

gentis, sed angcli descendentis de ccelo,
ram concutientis et lapidem revolventis ad
ostendendum sepulcrum vacuum mulieribus.
Et esto fuerint tunc vigiles custodes, in potc-
state gloriosi corporis Christi erat se exhibere
videndum cui vellet.
Dico 2° : Pia et probabilis est sententia qua3
ter- vos y cum essem adhuc vouiscum, id est, cum
essem adhuc in carne mortali iu qua estis
vos.
Petes 1° quot fuerint Christi appariliones ?
Resp. decem refcrri ab Evangclistis 3 juxta
observationem S. Aug. lib. 3 dc Conscnsu
Evang., in fine quinque ipsa die rcsurrcc-
:

dicit Christum a mortuis resurgentem primo tionis, alias postea.

apparuisse R. V. Matri sua^. Ita docent Ru- Prima itaquefactaest Magdalenae, Marci ult.
pertus abbas, Albertus Magnus, S. Ronaven- et Joan. secunda muiieribus c sepulcro
20 ;

tura et plurcs recentiores atque ita suadet

; redeuniibus, Matth. 28; tertia Pctro; duobus
pius amantissimam Matrem affectus.
Filii in enim discipulis redeuntibus ex Emmaus,
Ad id quod opponitur ex Marci 16 Surgens : dixerunt alii simul congrcgati: Surrexit l)omi~-
mane prima sabbati, apparuit primo Mariai nus vere et apparuit Simoni. Luc, 24; quarta
Magdalence, respondetur ro primo non signi- disciputis euntibus in Emmaus, Luc. ult.;
ficare prioritatem absolutam, sed secundum quinta, cum Doininus intravit ad discipulos;.
quid, primo inter discipulos, testes et
scilicet, januis clausis, absente Thoma, Luc. 24, Joan.
nuntios resurrectionis, vel primo inter appa- 20 ; sextadie octavaiterum discipulis praesente ?

ritiones ab Evangelistis relatas. Thoma, Joan. 20 ; septima ad marc Tibcriadis, t

Dico 3° ^Eque ad minus probabile est Chri-

: Joan 21, qui vocat eam tcrtiam, scilicct cx hjfs»

stum resurgentem primo apparuisse M. Magda- quaj iactie fucrant pluribus discipulis simul,
lena3. Quia xoprimo in textu Marci simpliciter vci tcrtiam intcr cas quas ipsc rccensuit , i

positum videtur secundum sensum obvium octava undecim discipuiis in inonie Calila^, ;

importare prioritatem absolutam. Unde Ec- ubi constituerat illis Jesus, Matlh 28; nona,,
clesia, in officio S. Maria3 MagdalenaB, cantat novissime recumbcntibus undccini aj)Osiolis-
u Celsi meriti Maria, quae solem verum resur- Jerosolymis, Marci ult.; dccima denique ipsa ,

gentem videre meruisti mortalium prima.» die asccnsionis in monte Olivcti prope Bctlka-
Conlirm. 1° ex SS. Patribus, Aug.., Cyrillo. niam, Luc. 24 et Act. 1.
Beda et aliis, qui dum apparitionum Christi
* Q. 55. a. 1, o. - Ibid. a. 2, o. * lUd. a. 3. o. 8 Jbid* 3 Idid. *d *

i
M DTSSERTATIO XII. ART. VI.

Circa nonam difficultas est ;

plures cnim breviter et non morando, sicut volebot facere
Tolunt hanc apparitionem fuisse ultimam ex Magdalena prae sui amoris fcrvore, etsccundum
his qure factae sunt die resurrcctionis, proindc quod antea consucvcrat.
quintam, idque videtur innui in tcxtu post- ; Petes 4° quotics Magdalena et alioe mulieres
qur.in enim Marcus narravit apparitionem accesscrunt ad scpulcrum ?
factam Magdalenae et duobus discipulis eunti- Resp. bis acccssisse. In primo accessu non
biis inEmmaus,quibuscaeteri non crediderunt, viderunt Christum, scd angelos tantum, qui
immediatc sttbjungit Novissime, graece, postea,
: dixerunt eis illiun rcsurrexissc, atque id nun-
rccwnbentibus iiiis undecim apparuit , et quod et fecerunt, Luc. 24,
tiarent discipulis,
e.rprobravit incredulitatem eorum, etc. Ncque v. 9, 10 et 23. In sccundo accessu viderunt
verisimile est Christum ipso suae ascensionis Christum, Magdalena prope sepulcrum, aliae
die exprobrasse incredulitatem apostolis, quia mulieres in via dum redirent e sepulcro, qui
jamdiu antea crediderant. Neque obstat tunc pariter dixit eis ut id nuntiarent fratribus suis,
non fuisse undecim apostolos, sed decem quod etiam fecerimt, Joan. 20, Marci 16, v.
tantum, Thomas enim aberat, ut dictum est, 10, Matth. 28, v. 10.
et etiam adfuisse alios ex discipulis, quia a
nobiliori parte consessusvocabatur undecim ARTICULUS VI.
virorum, eo quod post Judae discessum colle-
gium apostolorum tot constabat capitibus. DE VERITATE RESURRECTIONIS DOMINIC.dE.
Juxta hanc sententiam non improbabilem
erunt tantum novem apparitiones ab Evange- Dico 1° : Christus variis testimoniis et ar-
listis relatae. gumentis, seu signis sensibilibus sufficien-
*

Petes 2° ubi Christus esset extra tempus ter probavit veritatem suae resurrectionis.
harum decem apparitionum ? Prob. Christus veritatem suae resurrectionis
Resp. verisimiliter aliquando cum fuisse probavit, 2 1° testimonio S. Scripturarum, Luc.
dilectissima Matre, aliquando cum patribus ult.; 2° testimonio angelorum 3° se oculis ;

quos aeterna beatitudine donaverat certo ; discipulorum corporaliter praesentem exhi-

autem aliquando cum discipulis. Praeter enim
has decem apparitiones ab Evangelistis recen-
sitas, plures alias faclas esse ipsis discipulis ad
eorum consolationem et instructionem constat,
partim, ut jam dixi, ex Apost. 1 Cor. 15, ubi
refert apparitionem factam quingentis fratribus
simul, deinde Jacobo, de quibus tamen nulla
est mentio apud Evangelistas partim ex illo
bendo in eadem effigie, conversantem, man-
ducantem, bibentem cum illis, seque ab eis
palpandum cum suis cicatricibus praebendo;
4° asserendo seipsum esse, atque hanc asser-
tionem miraculis confirmando, ut ingressu ad
eos januis clausis, subitaneo discessu ab eorum
oculis, stupenda captura piscium, ascensione
; sua in ccelum etc. Adde alia miracula quse
,

Act, 1 Per dies quadraginta apparens eis et

:
tempore vitae fecit in assertionem suae doctri-
loquens de regno Dei; id est, de rebus Ecclesiam nae, cujus caput erat resurrectio futura.
spectantibus ; non enim omnia scripta sunt, Dices Angeli saepe apparuerunt hominibus
:

inquit Auctor ex Joanne. in specie humana, atque cum illis conversati

Petes 3° horum verborum
quis sensus sunt,manducaverunt et biberunt, et tamen
Christi ad Magdalenam Joan. 20: JSioli me tan- non erant veri homines ergo apparitiones :

gere, nondum enim ascendi ad Patrem, cum Christi insufficienter probant ejus resurrectio-
tamen paulo post permiserit se tangi a mulie- nem.
ribus redeuntibus et sepulcro, et probabiliter Resp. Quamvis apparitiones Christi seorsim
a Magdalena quae forte in reditu eas attigerat ? sumptae 8 non sufficerent ad probandam veri-
Resp. sensum litteralem horum verborum tatem resurrectionis, sufficiunt tamen jun-
esse hunc Ne nunc moreris in mei amplexu
:
ctae aliis argumentis, scilicet testimonio S.
et pedum osculis, sed vade cito et nuntia fra- Scripturarum et angelorum, atque assertioni
tribus meis meam resurrectionem, erit tibi Christi miraculis confirmatae ; cum enim mi-
postca sufficiens tempus satisfaciendi tuo desi- racula sint a Deo, repugnat ejus veracitati et
derio ; nondum enim ascendi,
pro ascendo, ad bonitati facere miracula in assertionem falsi,
Patrem id est, non decrevi tam cito ascendere
; ex quo homines invincibiliter in errorem in-
ad Patrem et a vobis discedere. Permisit autem ducerentur. Porro angeli qui apparuerunt in
paulo post aliss mulieribus illum tangere, sed effigie humana, non asseruerunt se esse veros
•JbkL 1
Ibid. a. G, o el ad 1. * Ibid. » ib. ad 1.
 PR VERITATE RESURRECTIONIS DOMTNIC/E. 85

homines, et si asscruissent, non sunt patrata 2° Matthaeus suum evangelium et In ea hi-

miracula ut hoc crcderetur.
Dices 2° : Vcritas resurrectionis Christi invi-
ctissime probaiur testimonio Apostolorum.
lmprimis Act. 2, ipsa die Pentecostes, Petrus
in medio Jerusalem toti plebi annuntiat resur-
rectioncm Christi, qua una praedicatione con-
vertuntur ad Chrismmtria millia Judaeorum.
Paulo post, Act. 3 et 4, pariter in medio Jeru-
salcm pracdicat cum Joanne Christum resur-
rexissc, hujus facti se testes asserunt et in
hujus asscrtionis veritatem insigne miraculum
edunt sanando claudum ex utero matris, qui
storiam mortis ei resurrectionis Christi scripsit
octavo circiter anno post mortom Christi, ad-
junctis pluribus factis publicis, ut quod mo-
riente Christo velum templi sit scissum, quod
terra tremuit,petrae scissae,monumenta aperta,
quod post resurrectionem corpora dcfuncto-
rum pluribus apparuerint, quod sacerdotes et
magistratus signassent ostium sepulcri et mu-
nierint custodibus, quos postea induxcrunt,
numerata pecunia, ut testarentur ipsis dor-
mientibus corpus Christi ab ejus discipulis
fuisse sublatum haec, inquam, facta publica
:

quotidie sedebat ad portam templi ut peteret ettotiJerosolyma3notanarratMatthaeus,quando

eleemosynam, atque inde convertuntur quin- vivebant adhuc innumeri testes oculali et au-
que millia virorum. Stant coram principibus riti, qui, si falsa dixisset,extemplo ipsum men-
sacerdotum, saddttcaeis et pharisaeis, a quibus dacii arguissent, ettamen nemo tunc con-
illi

intcrrogati qua virtute aut quo nomine istud tradixit, aut certe proferatur auctor hujus aeta-
miraculum fecerint respondit Petrus
, se fecis- tis, quo constet ipsi et aliis Evangelistis eadem
se in nomine Jesu Christi, quem, inquit, vos narrantibus ab aliquo fuisse contradictum.
crucifixistis, quem Deus suscitavit a mortuis. 3° Cum certum sit corpus Christi in se-
Prohibent ipsis sacerdotes et magistratus, ne pulcro revoluto lapide tertia die non fuissc
ultra loquerentur et prcedicarent in nomine inventum, fatendum est vel ipsum resur-
Jesu.Petrusvero etJoannesrespondeniesdixe- rexisse, vel ab aliquibus fuisse furtim su-
runt ad eos : Sijustum est in conspectu Dei vos blatum. Hoc secundum dici non potest, cum
potius audire quam Deum, judicate ; non enim principes Judaeorum omnem curam adhi-
possumus quce vidimus et audivimus non lo- buerint ne posset auferri, obsignantes scili-
qui. At illi comminantcs dimiseruut eos. cet ostium sepulcri et apponentes illi mi-
Quid huic testimonio opponere potest hu- lites custodes. Ast, inquiunt, discipuli Jesu
mana ratio ? Resumamus singula. 1° Ad unam iliud furtim sustulerunt, custodibus dormien-
Petri praedicatiorjem publicam quod Christus tibus (id enim ut testarentur custodes, dede-
resurrexerit, convertuntur tria millia Judaeo- runt principes illis pecuniam, ut jam dixi.)
rum, ad alteram, quinque millia : qua virtute, Verum hoc putidum figmentum aperte re-
nisi divina? Vera ergo praedicabat Petrus. fluunt sequentia. Dormientes testes adhi-
1°

2° Qua iterum virtute sanatus est claudus ex bent, quod risu potius quam seria refutatione
utero matris in confirmationem praedicationis dignum est; quomodo enim rescire potuerunt,
Petri? Non diabolica, diabolus enim non potest quod ipsis dormientibus factum est? 2° Post
facere vera miracula, et esto posset, non faceret vulgatam Christi resurrectionem apostoli adhuc
in destructionem sui imperii ipsum autem
; diu manserunt Jerosolymis; si sustulerant cor-
maxime intererat ut non crederetur Christus pus Jesu, quare principes Judaeorum ab illis
resurrexisse : ergo virtute divina. Deus autem illud non repetierunt, et spectandum populo
non facit miracula in assertionem falsi, ut jam non proposuerunt? hoc enim solo facto, famam
dixi. 3° Quare principes et magistratus non de Christi resurrectioue penitus abolevissent.
arguunt Apostolos falsi, objicientes quod ipsi- 3° Quis credat apostolos viros simplices, rudes,
met furati sint corpus Jesu, ut jusserant antea meticulosos et ad voccm ancillae trepidantes,
publicari per custodes? Quare eos non cogunt ausos fuisse surripere corpus Jesu praesentibus
istud corpus reddere ? Hoc solo res confecta custodibus, quos, etiamsi supponas dormien-
fuisset, et impostura Apostolorum palam de- tes, levissimum murmur excitare potuisset?
clarata. 4° Tandem quo motivo Apostoli antea non poterat autem sine gravi strepitu revolvi
tremuli et occulti propter metum Judaeorum, magnus lapis ab ostio monumenti. Si dicas
nunc sub periculo vitae suae toti plebi resurre- apostolos cuniculos subterraneos egisse, et
ctionem Christi annuntiant,et coram magistra- terra sufTossa corpus Christi ab ima parte se-
tibus constanter asserant, indictum de ea re pulcri surripuisse, ad quod noiv attenderuni
silentium contemnunt, si sciant revera Chri- custodes. Contra est, quod sepulcrum non in
stum non resurrexisse. terra, sed in rupe fuerit excisum : impossibilt*
K6 DISSERTATIO XIII. ART. I.

autem erat absque immenso labore, magno spe praemii fingcrent atrocissimum men-
strepitu, et longissimo tempore rupem ab imo dacium resurrectionis, quo toti generi hu-
scindere, sie ut per seissuram extraheretur mano illuderent et Judaeorum odium in se
corpus. Et dato id fieri potuisse, non excitatis concitarent, illudquc cum fama?. bonoruin et
custodibus, remansissent in seissa rupe furti vitoe sustinerent? Is sane insanos
periculo,
indicia, quae nulla arte,neque terra ingesta, fuisse credat, quisquis eos id attentasse credit.
neque insertis lapidibus potuissent explora- Concluflamus igitur cum S. Aug. contra
tioni Jiukeorum subduci sicque aperte frau-
; Judaeos « Aut sepultum reddant, aut resur-
:

dem discipulorum eognovissent, nec fabulam gentem nobiscum adorent.))

de custodibus dormientibus excogitassent. In- Petes utrum resurrectio Christi sit causa
super dieant, quis revolvit lapidem magnum nostroa resurrectionis ?
ab ostio monumenti? viderant enim custodes Resp. esse causam efficientem, instrumen-
rcvolutum lapidem, viderant angelos stantes talem et exemplarem resurrectionis nostrorum
ad sepulcrum, quorum aspectu territi fuge- corporum et nostrarum animarum. *

ruut, atque totum factum ac vacuum sepul- Est causa efficiens, * non ut est actus qui
crum magistratibus denuntiarunt. Porro ut statim transiit, sed quatenus humanitas, se-
quid opus erat agere cuniculos subterraneos cundum quam Christus resurrexit, estinstru-
ab ima parte sepulcri cum superius esset, mentum divinitatis conjunctae ad suscitanda
ornnino apertum? corpora nostra et justificandas nostras animas.
-4° Tandem dato, quod omnino incredibile Est autem causa exemplaris, 3 quatenus
est, apostolos potuisse quovis modo surripere corporc et anima conformamur Christo re-
corpus Christi, quis credat eos id voluisse? Quo surgenti.
enim motivo inducti fuissent, ut absque ulla

DISSERTATIO XIII.

De ^scensione Christi et missione Spiritus Sancti

D. Th. qq. 57 et 58.

ARTICULUS I. incorruptionis, terra generationis, et corru-

ptionis atqui Christus post resurrectionem ha-
:

DE ASCENSIONE CDRISTi SECUNDUM SE. bebat corpus incorruptibiie ergo ; 2° quia :

mortis et inferorum victori ac triumphatori

Supiiosita fide de ascensu Christiin ccelum, haec sedes regia debebatur 3° ad augmentum ;

de quo pluries S. Scriptura, subjicitur exa-
mini, 4° ulrum conveniens fuerit Christum
ascenderc in cceium ; 2° cur post quadraginta
dies qua virtute ascenderit A° quis fuerit
; 3°
fidei, quae est de non visis ; ad sublevamen
spei, quia per hoc quod Christus ut caput
nostrum ascendit in ccelum, dedit nobis ut
; suis membris spem illuc perveniendi unde :

terminus ascensus 5° qui eflectus et fructus

;
ipse dicit Vado :parare vobis locum. Item ad
illius. incentivum affectus charitatis in ccelestia:
Dico 1°
: Conveniens fuit Christum ascen- unde Apost. Coloss. 3 Quce sursum sunl qua>-
:

dere in ccelum; ! 1° quia locus debet esse rite, ubi Christus est in dextera Dei sedens,
proportionatus locato ; ccelum autem est locus quce sursum sunt sapite, non quce super tet"
» 0- 57, b. 1, o, et acl 3. i Q. 56, o. 1 et 2. o. * Ibid. a. 1 ad 3. * lbid. a. 1 etiS.
 DE ASCENSIONE CTIRTSTI SECUNDUM SE. fl

ram; 4° ut ostenderet doctrinam suam non ad instar fulguris immensa ccdorurn spau;*
esse terrenam, scd ccelestem, regnum suum penetravit et ad coelorum vcrticem pervenit.
non esse iemporarium, sed seternuro, etut, Dico 4° Probabile est ChrL tum sic ascen-
:

mittendo Spiritum Sanctum doctri..ai suae disse supcr omnes coelos, ut pcdibus contingat
confirmatorem, probaret eum ab ipso proce- convcxum supremi cccli et totus sit extra
dere. Confer concl. quintam. ccelos, conformiter S. Scripturae dicenti Eph.
Dico2°: Christus convenienter ascendit in 4: Ascendit super omnes ccelos ; ct Hcb. 7:
ccelum l post quadraginta dies a resur- Pontifex excelsior ccelis faetus. Ilanc sen-
rectione. 1° Ut efficacius probaret veritatem tentiam tenet S. Th. hic a. A, ct postipsum
resurrectionis. 2° Ut abscntiam quadraginta Cajet, Suares, a Lapide, etc.
horarum, qua moriendo discipulos afflixerat, Attamen est ad minus a3que probabile Chri-
praesentia quadraginta dierum compensaret; stum ascendisse duntaxat ad supremam par-
ab hora enim nona feriae sextee qua mortuus tem coeli empyrei, et totum in eo csse; idque
est Christus-, ad auroram diei dominicoe qua etiam conformiter S. Scripturac Marci ult. et
resurrexit, numeramus quadragiuta circiter Act. Assumptus est in ccvlum-, Act. 3:
1:
horas. 3° Ut sicut Deus Moysi post transitum Quem oportet ccelum suscipere; ct Psal. 10,
maris Rubri se visendum exhibuit per quadra- ccelum dicitur sedes Dei. Atque hanc senten-
ginta dies ut ipsum de mysteriis legis ins- tiam tenet S. Th. in 3, d. 22, q. 3, a. 3, dicens:
trueret, sic Christus post transitum maris suae <( Non dicitur ascendisse super ccelos, quia
passionis voluit se per quadraginta dies visen- extra ccelum empyrcum sit; sed quia in altis-
dum exhibere apostolis ut ipsos de dogmatibus, simam partem cceii empyrci ascendit. » Quem
sacramentis, sacris ritibus, de quibus silet sequuntur Sylvester, Paludanus, et commu-
Evangelium, instrueret: unde Act. 1, dicitur: nius recentiores.
Per quadracjinta dies apparens eis et loquens Neque sanc textus laudati pro prima sen-
de recjno Dci, id est, de rebus ad Ecclesiam tentia nequc aliqua ratio nos cogunt collocare
pertinentibus. Christum toto corpore extra ccelum.
Dico 3°: Christus ascendit propria virtute*: Ad primum ergo textum Eph. 4: Ascendit
1° divina, quia est verus Deus; 2° virtute super omnes ccelos, resp. cum S. Th. ultimo
animae moventis prout vult corpus glorifi- citato intelligendum esse quod in ailissimam
catum et dote agilitatis praeditum. ccelipartem ascendit sicut dicimus ascendisse
:

Dices: Matth. ult. dicitur quod Dominus super arborem vel super turrim, non solum
Jesus postquam iocutus est discipulis, assum- qui verticcm transcendit, sed etiam qui
ptus est in ccelurn; et Act. 1 : Videntibus illis altiores ramos vcl gradus conscendit, etsi infra
elevatus est, etrmbcs suscepit eum ab oculis verticem haereat. Ad secundum lYicxxm ponti- :

eorum : atqui quod assumitur et elevatur, ab fex excelsior ccelis factus; id est, pontifex puri-
moveri ergo.
alio videtur : tate superior ccelestibus spiritibus,#wi non
Resp. quod, sicut Christus dicitur propria habet necessitatem quotidie qUemadmodum sa-
virtute resurrexisse, 3
et tamen est suscitatus a cerdotes, prius pro suis dellctis hostias offerre,
Patre, eo quod eadem sit virtus Patris et Filii, ut immediate subdit Apost. Vel dicitur excel-
itaetiam Christus propria virtute ascendit in sior ccelis factus, quia penetravit omnes ccelos
ccelum, et tamen a Patre est elevatus et usque ad summum, et sedens ad dexteram
assurnptus. Patris supremum in rebus obtinet locum et
Nec obstat quod dicatur Et nubes suscepit : imperium.
lum 4 non enim sensus est quod nubes eum Dico 5° Effectus seu fructus ascensionis
:

sustentaverit et elevaverit, sed quod eum sub- Christi sunt partim ea quae recensuimus in
duxerit ab oculis discipulorum ; et ideo dicitur: prima concl. tanquam motiva iliius, scilicet
Nubes suscepit eum ab oculis eorum. Appa- augmentum fidei, spei ct charitatis, ct missio
ruit autem ista nubes in signum divinitalis, SpiritusSancti. Insuper apertio regni ccelorum,
sicut gloria Dei Israel apparebat super taber- quorum protoparentis erat
introitus peccato
naculum in nube. nobis occlusus. Item oflicium advocati quod
Statim vero ac subduxit eum nubes, cum Christus pro nobis erga Patrem exercct, juxta
antea pedetentim elevaretur, ut melius a illud i Joan. 2 Advocatunc habemus ad
:

aiscipulis observaretur, uno quasi momento Patrem, qui etiam interpellat pro nobis. De-
* Ibidem ad 4. a Ibidem. a. 3, o. * Ibidem. ad 1.
nique manifestatio suaj supremaj potestatis,
* ?H d.a. 4,
;
?d. 4, majestatis, gloriae, triumphi, adimplotionis
R8 DISSERTATIO XITl. ART. II.

omnium prophetiarum, ac munificentiae in H;T3CsuntS. Hieronymi verba loco cit.: «Mons

omnes homines, t[uos omnis generis donis, Oliveti ad orientem Jerosolymce, torrente
niiraeulis eumulat, juxta illud
gratiis, siirnis, Cedron interfluente,ubiultima vestigia Domini
Ephes. 4: Ascendit super omncs ccelosut adim- humo impressa, hodieque monstrantur cum- ;

pleret omnia. que terra eadem quotidie a credentibus hau-

riatur, nihilomious tamen eadem sancta
ARTICULUS II. vestigia pristinun statum continuo recipiunt.
Denique cum Ecclesia, in cujus medio sunt,
DE TEMPORE ET LOCO ASCENSIONIS CHRISTI, rotundo schemate et puicherrimo opere conde-
NECNON retur, summum tantum cacumen, ut perhi-
DE EJUS SESSIONE AD DEXTERAM PATRIS. bent, propterdominici corporis meatum, nullo
modo contegi et concamerari potuit sed tran- ;

Dieo 1° : Christus ascendit in coelum quinta situs ejus a terra ad ccelum usque patet
Maii, quas hoc annoincidit in feriam quintam. apertus. »

Prob. Christus crueifixus est feria sexta, quae Dico 4° Probabilius est ascendenti Christo
:

eratvigesimaquinta Martii, surrexit die tertia, praeter apostolos adfuisse praescntes B. Virgi-
qiuo erat dominiea dies, vigesima septima nem Matrem Jesu, et ejus cognatos cum aliis
ejusdem Marlii in Act. Apost. c. i, nume-
; mulieribus ; quia Lucas, Act. 1, postquam
rantur quadragiuta dies a die resurrectionis ad descripsitascensionemChristi coram apostolis,
dicm asceusiouis. Ergo contingit ascensio et dixit eos regressos Jerusalem introisse cce-
quinta Maii, feria quinta hebdomada?. nacuium, immediate subdit : Hiomnes erant
Dico 2°: Probabile est Christum ascendisse in perseverantes unanimiter in oratione cum
coelum circa meridiem seu paulo post ; quia mulieribus, et Maria Matre, Jesu, et fratribus
Lucas, Act. 1, postquam dixit Et convescens : cjus : quo contextu innuitur hos ullimos
prcecepit eis ab Jerosolymis ne discederent, sed rediisse cum apostolis e monte Oliveti post
expectarent promissum Patris , paulo post ascensionem Christi, et huic adfuisse cum
subdit Videntibus elevatus est. Per to conve-
: illis.

scens autem intelligitur prandium, quod solet Dico 5° : Sedere ad dexteram Patris conve-
accipi ciFca meridiem. Scio quosdam loco qua Deo
nit Christo et qua homini 1 diverso ,

convescens legere conversans y

sed insistimus tamen modo.
Vulgatae. Prob. Dextera Patris non sumitur hic corpo-
Dico 3° : Christus ascendit in ccelum ex raliter sensu Antropomorphitarum 2 quasi in ,

monte Oliveti. Deosint humana mernbra, sed metaphoricc

postquam retulit ascen-
Prob. Lucas, Act. 1, pro divinis bonis, sciiicet gloria divinitatis,
sionem Domini coram discipulis, subjungit: aeterna beatitudine, atque regnandi et judi-
Tunc rcversi sunt Jerosolymam a monte qui candi potestate. Unde sedere ad dexteram Pa-
vocatur OHveti, qui est juxta Jerusalem, sab- tris, est tranquille et immobiiiier possidere di-

bati ha.bens iter. vim bona, nempe gloriam divinitatis, aeter-

Si dicas eumdem Lucam, c. ult. Evangelii, nam beatitudinem et regaicm ac judiciariam
seribere : Eduxit foras discipulos suos in potestatem atqui Christus qua Deus possidet
:

Bcthaniam, et elevatis manibus benedixit eis, essentialiter gloriam divinitatis, ceternam bea-
etfaclum est, dum benedixit illis, recessit ab tituJinem atque regaiem et judiciariam pote-
ms et eievatus est. statem, ita utxo ad, quod est transitivum, rcs-
Resp. haec cum prajcedentibus minime pu- pective ad Christum qua Deum importet tan-
guare quia Rethania erat in declivio montis
;
tum distinctionem personarum et ordinem ori-
Oliveti sita transivit ergo Jesus Bethania,
: ginis, non gradum natura) vel dignitatis, in
atque inde ascendit montem, unde et in ccelum quo est aequalis Patri Christus autem qua ho-
:

elevatus est. mo excellenter possidet prae cseteris creaturis

Testantur S. Hieron. de Locis Hebraicis, S. aeternam beatitudinem atque regalem et judi-
Aug. tract. 47 in Joan S. Paulinus Noianus, , ciariam potestatem: unde, Joan. 5, dicitur:
epist. 11 ad Severum Sulpitium, Beda de Locis Dedit ei Pater judicium facere, quia Filius ho-
Sanctis, c. 7., etc. Christum in monte imprcs- minis est: ergo.
sisse terrse pedum vestigia constanter perma- Ex prima parte conclusionis colliges non
nentia, et templum ibi ab Helena, Constantini posse dici de Patre quod sedeat ad dexteram
matre, extructum nunquam potuisse contegi. i Q. 58, a. 1,2.3, o. • Ibid.
 DE MISSIONE SPIWTUS SANCTT.
Filii et Spiritus Sancti, quod
ncqne de
sedeat ad dext«ram Spiritus Sancti quia neque
Pater a Filio et Spiritu Sancto, neque Filius a
Spiritu Sancto, habent originem; posse vero
dici de Spiritu Sancto quod sit ad dexteram
Patris et Fiiii, quia ab utroque habet origi-
nem.
Ex secunda parte conclusionis colliges se*
dere ad dexteram Patris esse proprium Chri-
stoqua homini, quia est in excellenti posses-
sionedivinorumbonorumpraecaeteriscreaturis,
etiam angelicis. Unde Apost. Heb 11 Adquem
enimangelorumdixitaliquandoiSedeadextris
meis?
Quando ergo legimus de sanctis quod re-
gnabunt cum Christo et sedebunt super sedes
duodecim judicantes tribus Israel, intelligen-
dum hos regnaturos et judicaturos gradu
est
longe inferiori ad Christum, et tanquam ejus
ministros.
Dices Dextera est locus dignioris, sinistra
: tes christiana ut distincta a Judaica.
inferioris: si ergo Christus sit a dextris Patris,
Pater est ab ejus sinistris: quomodo ergo
Christus non est dignior Patre?
Resp. hac metaphora non significari Chri-
stum respicere Patrem tanquam sinistrum, sed
tanquam medium in supremo throno cdllo-
catum, ad cujus dexteram assideat qui est illl
proximus: sic, 3 Reg. 2, legimus Salomonem
matrem suam sibi ad dexteram collocasse, pri-
mo scilicet post regem loco.
ARTICIII ITS III
DE MISSIONE SPIRITUS SANCTI.
S. Lucas, Act. 2, sic narrat: Et cum com-
plerentur dies Pentecostes, erant omnes, scili-
cet centum fere viginti, de quibus dixerat cap.
praeced., pariter in eodem loco, scilicet coena-
culo ,etfactusestrepentedecoelosonustanquam
advenientis spiritus vehementis, et replevit to-
tam domum ubierant sedentes, et apparuerunt
illis dispertitce linguce tanquam ignis, sedit-
que supra singulos eorum-.et repleti sunt om-
nes Spiritu Sancto, et cceperunt loqui variis
linguis prout Spiritus Sanctus dabat eloqui
Hlis-
Ad quorum elucidationem subjicimus hic
examini, 1° de qua Pentecoste loquatur Lucas,
an de Judaica, an de christiana, proinde qua
die descenderit Spiritus Sanctus ; 2° quid in-
teliigatur per dispertitas linguas; 3° de effe-
dibusmissionisSpiritusSancti, etpraecipue de
89
Filio dono linguarum; 4° qui hos effectus recepe-
;
rint.
Dico 1° Probabilius est Lucam locutum
:
fuisse de Pentecoste Judaica, non de christi-
ana quia tunc nondum erat instituta Pente-
;
costes christiana ut distincta a Judaica.
Si dicas saltem inslitutam fuisse tunc cum
hiec scriberet Lucas, anno sciiicet circiter vi-
gesimo octavo post Christum ; adeoque dum
ait Spiritum Sanctum illapsum esse dum
compierentur dies Pentecostes, intellexisse dies
: Pentecostes, quae jam sua retate celebrabatur.
Resp. neg. assumptum ; quia ipse Lucas,
Act. 20, dicit Paulum festinasse ut, si possi-
diem Pentecostes faceret Jeroso-
bile sibi esset,
^mw;intelligit autem Pentecostem Judalcam,
non christianam quia christiana ubique cele-
;
brari poterat, Judaica autem Jerosolymis tan-
tum consequenter dum Lucas scriberet Acta
:
Apostolorum, nondum erat instituta Pentecos-
Hinc sequitur descensum Spiritus Sancti
contigisse die sabbati, non die dominica ;
quia quinquaginta dies Pentecostes Judaicae
numerabantur a Paschate Judaico, non a pri-
ma die, sed a secunda, quando offerebatur
novus manipulus hordeaceus, ut scribit Jose-
phus, lib. 3 Antiq. c. 10. Secunda autem dies
,
Paschatis hoc anno erat sabbatum, ideoque
abhinc quinquagesimus erat etiam sabba-
tum.
Si dicas oblationem primi manipuli hordea-
ce * dilatamfuisse hoc anno ad diem sequentem,
quae apud nos est dominica, quia metere
sabbato non licebat unde numerando quin-
:
quaginta dies a tertia die Paschatis, quinqua-
gesima dominica.
erit
Resp. neg. assumpt. ad prob. dist. Metere:
sabbato messe communi noniicebat, conc,
quia erat opus servile messe particulari ma-
;
nipuli hordeacei ad offerendum Deo in templo,
neg., quia non censebatur opus servile sed ,
actus religionis, sicut extruereignem in domi-
bus privatis erat opus servile lege prohibitum,
secus extruere in templo idque asserit R. ;
Moysesin Commentariis super Misna.
Confirm. consectarium. Petrus. Act. 2, pro-
bat apostolos ipsa die descensus Spiritus San-
cti variis languis loquentes, non esse cbrios,
ut dicebant quidam ex adstantibus, quia erat
tantum hora diei tertia, scilicet ab ortu solis
more Judaico computato, id est, hora circiter
nona matutina more nostro Non, sicut vos :
cestimatis, inquit, hi ebrii sunt, cumsit hora
diei tertia : atqui haec rationihil probaret. si
 :

w PTSSF.RT VTTO XIII'. ATVT. TII.

non ponas descenstim Spiritus Sancti sabba- Dico 3" : Effectus missionis Spiritus Sancti
lo sed die sequenti : ergo. Prob. min. Ideo fuerunt: 1° augmentum gratiae sanctificantis;
apostoli non poterant sabbato esse ebrii bora 2° septem dona quae vulgo dicuntur Spiritus

nona matutina, quia, cum hac die offerretur Sancti, ab Isaia cap. 11 enumerata, scilicet do-
sacrificium solemne, non licebat sumere ci- na sapientiae, intellectus, consilii, fortitudinis, •

bum antequam esset consummatum, ut scri- scientiae, pietatis et timoris Domini, de quibus
bit Josephus in Vita sua, consummabatur au- vide S. Th. 1 2, q. 68; 3° duodecim fructus ex
(em circa boram sextam seu meridiem aliis ; his donis promanantes, quos recenset Aposto-
autem diebus quibus non offercbatur sacrifi- lus, Galat. 6, his verbis Fructus autem Spi-
:

cium solemne, licitum erat quavis hora man- ritus est charitas, gaudium, pax, patientia,
ducare si ergo non sabbato, sed scquenti
: benignitas, bonitas, longanimitas, mansuetudo,
die, qua solemne sacrificium non offerebatur, fides, modestia, continentia, castitas, de qui-
ot erat ideo licitum quavis hora manducare et bus v. S. Th. ibid. q. 70; 4° gratiae gratis datae,
bibere, illapsus sit Spiritus Sanctus, imbellis quas novem recensct Apostolus, 1 Cor. 12, his
erat ratio Petri, cum non sit impossibile, imo verbis: Aliiper Spiritum datur sermo sapien-
nec rarum homines esse ebrios circa horam tice; alii autem sermo scientice secundum eum-

nonam matutinam, quin etiam aliquando dem Spiritum ; aiii fides in eodem Spiritu ;
summo mane videamus ebrios. alii gratia sanitatum in uno Spiritu ; alii ope-

Atque ex verbis Petri habes descen-

citatis ratio virtutum ; alii prophetia; aiii discretio
sum Spiritus Sancti contigisse hora ab ortu spirituum: alii genera iinguarum;alii interprc-
solis tertia, id est, hora circiter nona matutina, taiio sermonum.
ut dixi unde canit Ecclesia « Dum hora
: : Dico 4°: Donum linguarum sic fuit collatum
cunctis tertia, repente mundus intonat, oran- singulis apostolis, ut et variis nationum lin-
tibus apostolis, Deum venisse nuntiat. » guis loquerentur, et etiam, quandoque una
Dico Per dispertitas iinguas intelligi-
2° : lingua loquentes a variarum nationum popu-
mus juxta communem sententiam intcrpre- lis audirentur.

tum et fidelium iinguas velut igneas distribu-
tas supra singulorum capita, inferius coale-
scentes sed superius divisas. ob suam agilita-
, Omnium
tem et velocitatern, ut solet flamma vel sponte
sua, vel vento agitata. Atque sic est sensus
obvius et naturalis horum YQrhomm: Apparue-
runt illis dispertitce linguce tanquam ignis,
seditque, scilicet ignis, vel, si vis,
ctus sub symbolo linguae velut igneae , supra
singulos eorum.
Paradoxum itaque existimanus
Serrio, Exercitat. 62, per dispertitas linguas,
Prob. primapars: Act. 2, dicitur: Cceperunt
loqui variis Unguis) 2 Cor. 14, Apostolus dicit:
vestrum lingua loquor ; omnium sci-
licetqui ex variis mundi partibus Corinthum
confluebant; Marci 16, id futurum promiserat
Christus, ut linguis loquerentur novis.
Confirm. Evangelicae praedicationi non suffi-
Spiritus San- ciebat ut apostoli audirentur a diversis natio-
nibus, sed etiam necesse erat ut illasloquentes
audirent, alias non potuissent cum illis mi-
dicere cum scere coiloquia: ergo earum linguas callebant.
Prob. secunda pars Quandoque unus apo-
:

intelligendas esse illorum ipsorum adstantium
linguas in ore proprio hiantevisas velut igneas
et in duas partes scissas. Mirum sane fuisset et
risu dignum spectaculum quod ad sonum
tanquam venti flantis, omnes adstantes centum
fere viginti, eodem simul motu oris hiantis
concitati linguas suas velut igneas et dissectas
exhibuissent.
Unicum et futile hujus exoticae opinionis
fundamentum profert laudatus scriptor, sci-
iicet, quosdam Patres pcr linguas dispertitas,
stolus pluribus diversarum linguarum homi-
nibus loquebatur, a quibus audiebatur, ut
contigit Petro ipsa die Pentecostes, Act. 2. v.
14-:atqui, licet variis linguis instructi, non po-
terant tamen multis simui loqui, sed una tan-
tum : ergo.
Insuper non videtur negandum apostolis
cjuod legimus concessum novissimis tempori-
bus S. Yincentio Ferrerio, S. Ludovico Ber-
trando, S. Antonio Patavino ct aliis.
Dices Si singuli apostoli aliarum nationum
:

intelligere divisas et dissectas, atque legere linguas calluissent, aut si loquentes una lin-
Visce illis linguce divisce sicut ignis. Verum gua a diversis nationibus audirentur, non m-
quid inde? Et nos etiaffi dicimus divisas super diguissent interpretibus : atqui secundum SS.
singulorum capita, et dissectas parte supe- m Patres, Irenaeum, Melitonem, Hieron., Clemeu-
riori ad modum flammuiae vento agitatae, ut tem Alex. et alios, Marcus fuit interprcs Petri
dixi iu conclusione. et Titus Pauli: imo ipse Paulus/ 2 Cor. H,
 DE ACTIS PILATT CTRCA GESTA, KTC. 9!

fatetur se imperitum sermone graeco: ergo. Dico : Pilatum nun-

Probabilissimum cst

Resp. maj. Non indiguissent interpre-

dist. tiasse Tiberio Caesari gesta et miracula Christi,

tibus idiomatis, conc.; sententiarum, neg;cum
^nim apostoli ex impetu Spiritus Sancti ali-
quando sublimia et obscura proferrent, horum
explicatio interpretibus relinquebatur.
autem Apostolus dicat se imperitum sermone,
intelligendum est, non de ignorantia idioma-
ejus mortem et resurrectionem, atque inde
Tiberium tentasse apotheosim Christi apud
senatum Romanum.
Quod Prob. testimonio veterum scriptorum fide
dignorum.
S. Justinus Martyr, qui occubuit anno 150,

tis, sed de elegantia et ornatu donum enim ;

Apologia secunda ad Antoninum imperatorem,
linguarum non conferebat apostolis utelegan- prius cnarratis Christi miraculis, dixit « Haec :

ter loquerentur, necredereturhomines attrahi ita gesta esse cognoscere ex actis, quae sub Pi-
ad fidem elegantia et ornatu sermonis, sed ut lato sunt scripta » » et postea; « Et quod ista
:

loquerentur intelligibiliter, quantum opus fecerit Christus, ex eis quae sub Pilato sunt
erat, ut docet Auctor 2 2, q. 176, art. 1 ad 1. conscripta commentaria, cognoscere potestis.»
Dico 5° Non solum apostoli, sed omnes
: Tertullianus in Apologetico contra Gentes,
qui erant in coenaculo centum fere viginti ac- c. 5 « Apud vos, inquit, de humano arbitratu
:

ceperunt donum linguarum et alios effectus divinitas pensitatur. Nisi homini Dcus placu-
Spiritus Sancti; dicitur enim, Act. 2 : Repleti erit, Deus non erit. Homo jam Deo propitius
sunt omnes, qui erant in ccenaculo, Spiritu esse debebit. Tiberius ergo, cujus tempore no-
Sancto, et cceperunt loqui variis linguis. Neque men christianum in saeculum introivit, an-
sane iis negandum est, quod ipsis gentilibus ad nuntiatum sibi ex Syria Palestina, quae illic
fidem conversis concedebatur; legimus autem, veritatem ipsius divinitatis revelaverat, detulit
Act. 10, gentiles ad iidem conversos apostolo- ad senatum cum praerogativa suffragii sui;
rum ministerio, hac gratia fuisse donatos. senatus quia non ipse probavcrat, respuit.
Caesar in sententia permansit, comminatus pe-
APPENDIX riculum accusatoribus christianorum » ; et
cap. 21, praemissis gestis et miraculis Christi,
DE ACTIS PILATI CIRCA GESTA ET MIRACULA subdit « Ea omnia super Christo Pilatus, et
:

CHRISTI AD TIBERIUM IMPERATOREM ipsejampro sua conscientia christianus, Caesari

MISSIS. tunc Tiberio muntiavit sed et Caesares credi-
;

dissent super Christo, si aut Caesares non es-

Agnoscimus cum eruditis acta et epistolas sent saeculo necessarii, aut si et christiani
quse nunc apud nos circumferuntur sub no- potuissent esse Caesares.
mine Pilati ad Tiberium de gestis et miraculis S.Lucianus, martyr sub Decio, videtur ea-
Christi, esse apocrypha et falsa. Hujus furfuris dem cum diceret ad praesidem
acta indicare, :

sunt , epistola quam exhibet Hegesippus « Consulite annales veslros, et invenietis Pilati

quarto vel quinto saeculo ; altera quam refert temporibus, dum pateretur Christus, media
Sixtus Senensis, lib. 2 Bibliothecae Sanctae; die fugatum solem et interruptum diem. »
altera quam edidit Florentinus in notis et Eusebius, saeculo4, lib. 2 Hist., c. 2 « Cum, :

exercitationibus ad apostolorum indiculum; inquit, per omnemjam locum de resurrectione

altera quam Bollandistoe referunt ad quartam et mirabilibus Domini Jesu Christi, et de ascen-
Februarii; altera denique quam profert D. Fa- sione ejus ad coelum felix fama loqueretur, ac
bricius ex bibliotheca Colbertina ; utpote in per omniumaures beati hujus rumoris vol-
quibus sunt plura apertae falsitatis indicia, sed veretur opinio quoniam antiqui moris erat
:

et maxime acta impia et blasphema de gestis apud Romanos, ut provinciarum judices, si

Christi sub nomine Pilati ad Tiberium missa, quid forte novi in his, quas regebant, provin-
jussu Maximini imperatoris in odium Christi ciis accidisset, vel principi, vel senatui nun-
et ejus religionis fabricata. tiarent ut ne ex his, quae gerebantur, ijmorare
;

Quaestio est ergo utrum independenter ab aliquid viderentur. De resurrectione a mortuis

his omnibus actis et epistolis, Pilatus revera Domini et Salvatoris nostri, Jesu Cliristi, quae
renuntiaverit Tiberio gesta et miracula Christi, jam in omnem locum fuerat promulgata, Pila-
tam quae vivens operatus est, quam quae in tus Tiberio principi refert; sed et de caeteris
ejus morte et post ejus mortem contigere : mirabilibus ejus, et ut post mortem , cum
atque his motus Tiberius tentaveritapotheosim resurrexisset, a quam plurimis jam Deus esse
Christi apud senatum Romanum. crederetur. Tiberius quae compererat retulit
<« DISSERTATIO XIV. ART. I.

ad Fenatum. Senatus autem sprevisse dicitur, potuit; 2° neque Justinum, neque Tertullia-
pro eo quod non sibi prius hujus rei judicium num, neque Lueianum tam male fama et reli-
fuerit delatum, sed auctoritatem suam prae- gioni suoe consuluisse ut fidenter provocarent
venit Tulgi seutentia lex etenim erat anti-
; Romanos ad eorum archiva et annales, qui-
quitus designata, ne quis apud Romanos Deus bus, si minus vera dixissent. /acile falsitatis
haberetur, nisi senatus decreto atque senten- argui potuisscnt.
tia firmatus. Porro autem pro vero hoc erat, Ad secundum: VerisimillimumestTiberium
quod gerebatur, ne divina virtus humanis licet gentilemChristivirtutibusetprodigiismo-
putaretur assertionibus indigere. Cumque tum tentasse ejus apotheosim apud senatum
secundum ea, quae supra diximus, renuisset Romanum. Adrianus gentilis erat, Alexan-
senatus, Tiberius tamen tenuit sententiam der Severus tamen,teste
gentilis erat, et
suam, ut ne quid adversus doctrinam Christi Lambridio in Vita Adriani,templa Christo
contrarium moliretur. » Idem in Chronico ad erigere decreverant, a quo eos deterruerunt
annum 37. ldolorum sacerdotes.
S. Chrysost., hom. 267 in epist. 2 ad Cor.: Ad tertium Nonmirum si senatus voluntati
:

<( Romanorum senatus, inquit, hanc poteste- Tiberii quantum ad Christi apotheosim non
tem habebat, ut deos crearet atque conscri- consenserit; ea enim erat animi moderatione
beret. Quippe cum res omnes a Christo gestae erga senatum, teste Suetonio, ut eum suae
nuntiatie sunt, Romam misit is,
qui Judaeorum sententiae acquiescere recusantem aegre non
nationi pra?erat, sciscitans ex ipsis, num euin ferret, ubi putabatur adesse justa ratio. Multae
quoque Dcum creare placeret. Id vero illi recu- vero rationes justae videbantur senatui, Christi
sarunt, quod iniquo atque infenso animo fer- apotheosim rejiciendi. Prima est quam refe-
renfc, ante decretum suum
atque sententiam, runt auctores laudatL quod inconsulto senatu
crucifixi potentiam affulgentem, universum jam ut Deus coleretur, cum tamen ad senatum
orbem ad sui cultum et venerationem attra- pertineret deos creare.Secunda,quiacum Chri-
xisse. » stus deberet coli solus, omncs alii dii sua sede
Eadem scribunt Paulus Orosius, iib. 7 Hist., fuissent expellendi. Tertia, quia Romani tunc
c. 4, S. Grcg. Turonensis, lib. 1 Hist., c. 24, opibus et imperio ilorentes a Christi humili-
et Nicephorus, lib. 2 Hisl., c. 8. Totautem ac fate et paupertate abhorrebant, eosque pude-
tantis viris fidem detrectare temerarium est. bat venerari ut Deum, quem vir Romanus in-
Dices cum Tanaquillo haeretico 1° Tertul- : fami crucis supplicio affixerat. Sed et men-
lianus, quem alii secuti sunt, hausit quae scri- tes nostras altius^erigentes dicamus, cum qui-
apocryphis Pilati. 2° Non est veri-
psit ex actis busdam ex laudatis auctoribus, id divino con-
simile Tiberium gentilem tentasse apotheosim silio factum fuisse, ne Christus ad instar falso-
Christi apud senatum Romanum. 3° Si hoc rum numinum divinitatem ab hominibus ac-
tentasset, non ausus fuisset senatus illi resi- cipere videretur^, neve Christiana religio se-
stere. natus Romani judicio atque praesidio fundata
Resp. ad primum,
Justinum esse antiquio-
1° ac propugnata censeretur.
rem Tertulliano, a quo proinde nihil accipere

DISSERTATIO XIV.

De morte et assumptione Oeipai*se Virgiiiis.

ARTICULUS I. nem : primum, an mortua sit B. Virgo;

secundum, ubi sit mortua.
de morte deiparjE. Dico 1° : Certissime tenendum est B. Virgi-

nem esse mortuam.

4iuo potissimum hic vertuntur in queestio- Prob. 1° ex lege generali, qua staiulwn est
 DE MORTE DEIPAR/F. tf

omnibus hominibus semelmori, Heb. 9; et Psal. certo non erat peccatum originale, nativae suae
38 ; Quis est homo, qui vivet, et non vidcbit conditioni relictus mortem sencscendo subiis-
mortem ? sct, ab hominibus non fuisset occisus, ut
si

Prob. 2° auctoritatc Ecclesiae, quac in olfieio docet S. Aug., 1.2 de Pcccat.jMerit. et Remiss.,
Assumptionis [pluries agnoscit B. Virginem c. 20.
esse vita functam, pracsertim in collecta ex Ad secundum, ncg. conseq. Henoc enim ct
SacramentarioS. Gregorii deprompta; «Sancta Elias non sunt transiati in coelestem patriam,
Dei GenitrixVirgo mortem subiit temporalem » sed in iocum amcermm mortalibus impervium,
et in secreta : « Quam pro conditione carnis donec veniat Antichristus contra quem pugna-
migrasse cognoscimus.» bunt, et quo devicto rnorientur, ac tum de-
Prob. 3° ex communi sensu SS. Patrum, mum aeternam beatitudinem obtinebunt :

quorum nullus ante S. Epiphanium de morte qua) de B. Virgine dici non possunt. Idem fo-
B. Virginis dubitavit. ret dicendum de S. Joanne Evangelista, si ve-
Levi autem fundamento nixus dubitavit S. rum esset quod non obierit, sed contraria
Epiphanius, quia nimirum S. Scriptura siiet de sententia est longe probabilior et communior.
B. V. morte : « Quaerant, inquit, Hceren 78, Dico 2°: Quo loco obierit Deipara, an Ephesi,
vestigia S. Scripturarum et invenient utique, an Jerosoiymis certo definiri non potest, pro-
neque mortem Mariae, neque an mortua sit, an ptcr probabilitatem utriusque sententiae.
non rnortua, neque an sepulta sit, an non Obiisse Ephesi suadet potissimum epistola
sepulta... Non omnino definio hoc et non dico synodica concilii Ephesini, anno 431, ad cle-
quod immortalis mansit, sed neque affirmo an rum et populum Constantinopolitanum, ubi
mortua sit. » Quasi vero necesse sit mortem patres synodici referunt Nestorium damnatum
alicujus exprimi in S. Scriptura ut crederetur in urbe Ephesi, « in qua, inquiunt, theoiogus
mortuus, dum constat nullum ab ea lege ex- Joannes et Dei genitrix Virgo Sancta Maria » ;
cipi. Nuilius apostolorum, excepto Jacobo, hoc enim, subintelligendo es£,quod juxtaiegcs
mors exprimitur in S. Scriptura, ideone dubi- linguae Latinae et Graecae eleganter subinteili-
tamus an sint mortui ? Neque locus erat gitur, significat Joannem theologum et B. Vir-
referendi mortem Virginis in Evangelio, quod ginem esse Ephesi, utiquemtmmatos; quo-
Christi duntaxat historiam continet usque ad modo enim tunc aiiter esse possent?
ejus ascensionem neque ; in Actis, quae histo- Equidem aliqui dicunt hanc phrasim esse
riam apostolorum, praesertim Petri et Pauli, mutilam et supplendum, vel « aliquando ha-
tantum referunt. Epistolae vero apostolicae bitaverunt, » vel « sacras aedes habent » , vel
singulares tractant materias, quae nihil attinent « magno sunt in honore » : sed ex nullo codice
ad transitum B. Virginis. probatur mutilatio, et si subiinelligatur est
Dices insuper 1° Morsest poenapeccati ori-
: secundurn usum linguae Graecae et Latinae,
ginalis atqui B. Virgo immunis fuit a peccato
: non est recurrendum ad mutilationem,
originali ergo. 2° Ilenoc, Elias, S. Joannes
: Confirm. Patres Ephesini idem voluerunt
Evangelista non sunt mortui quidni eodem ; significare, Joannem illic esse inhumatum; id
privilegio donatam Deiparam dicamus ? enim apud ipsos constabat, ut patet ex epi-
Resp. ad primum, omissa min., dist. maj. stola Ccelestini papae, in qua eos hortatur ut
Mors est pcena peccati originalis tantum, neg. Joannis documenta sequantur « cujus reli-
maj.; est insuper nativa conditio naturae hu- quias, inquit, praesentes veneramini ; » et
manae sibi relictae, conc. maj. Equidem Adam episcopi orientales qui ad concilium venerant,
ex privilegio justifciae originalis fuisset immor- conqueruntur injectam sibi moram, ne san-
talis, et peccando amisit justitiam originalem ctorummartyrumetsingulariterJoannisEvan-
atque inde promanans privilegium iminortali- gelistae reliquias deoscularentur.
tatis,sicque ex illa parte mors est pcena pecca- non obstantibus remanet dubium dif-
His ;

ti sed etsi iuisset creatus Adam absque hoc

; enim designare tempus quo B. Virgo
ficile est
privilegio et conditioni naturae suae ex qualita- potuerit venire Ephesum, si revera venerit.
tibus contrariis sese destruentibus relictus, Communiter dicitur venisse cum S. Joanne
mortem etiam subiisset independenter a pec- Evangelista. Is autem, juxta S. Irenaeum, 1. 3,
cato ; ideoque B. Virgo, etiamsi supponatura c. 3, S. Epiphanium, Hceresi 51, etActa S.
peccato originali immunis, cum tamen non Timothaei apud Bollandistas ad vigesimam
esset justitiae originalis privilegio donata, mor- quartam Januarii, non venit Ephesum saltem
tem subire debuit. Quinimo Cbristus, in quo ad habitandum et ad regendam ecciesiam*
 ,

9* MSSERTATTO XIV. ART. I.

nisi valdc senex et posl mortcm SS. Pctriet spondisse Marciano Augusto et Pulcheri» de
Pauli, lioc est anno BBTffi vulgaris 00, quo tem- corpore Deipara?. sollicitis, ejus sepulcrum Ge-
pore habuissefl P>. Virgo octoginta quinque thsemani prope Jerosolymam esse situm, sed
annos, supponendo quod peperit Salvatorem vacuum.
inno aetatis sua? decimo quinto, ut quidam At reponunt alii 1° Euthymium esse aucto-'
voluut, aut annos nonaginta quatuor, suppo- rem ignotum, cui ideo ccrta fides adhiberi non
nendo cum quod pepcrit Christum anno
aliis potcst; 2° dato luvenalem sic respondisse Mar-
setatis sua3 vigesimo quartq. Non est autem ciano, ipsum majorem fidem non mereri,
verisitnile eam tot annis gravatam boc iter quippe qui, juxta S. Cyrillum, vir fuit ambiti-
suscepisse. Necesse est ergo dicere S. Joanncm onis immodicae, adjutor Dioscori in Latrocinio
prius venisse Ephesum cum B. Virgine, sed Ephesino, et qui juxta S. Leonem falsa monu-
ibinon fuisse commoratum
at quo funda- : menta supposuit in favorem sui patriarchatus
mento id dicatur, non liquet, nec est verisi- Jerosolymitani.
mile Joannem illuc adduxisse B. Virginem, Insuper S. Leo in litteris ad eumdem Juve-
ut statim eam desereret. nalcm datis tertio circiter anno post datum,
Insuper Polycrates, Ephesiorum episcopus, ut dicitur, Marciano responsum de sepulcro
in epistola ad Victorem papam, quam refert Mariano, in quibus ex professo agit de locis Je-
Eusebius, 1. 5 Hist., c. 24, refert magna san- rosolymorum religione fidelium frequentatis,
ctitatis lumina Ephesi et in Asia extincta, nec nihil prorsus habet de sepulcro Deiparse, quod
B. Virginis meminit. procul dubio non omisisset, si ex responso
Respondet Serrius, ideo non meminisse B. ipsiusmet Juvenalis ad imperatorem jam fa-
Virginis, quia recensendo ista sanctitatis lu- ctum esset celebre.
mina, intendebat probare eorum exemplo His igitur omnibus omissis, hujus sententise
Paschaessecelebrandumdecimaquarta Martii: probabilitatem repdimus tantumexhis quse
cum autem B. Virgo breve tempus duxerit refertBaronius au annum 48, n. 19, ubi pos-
Ephesi et paulo post adventum obierit, non tquam dixit non multum ante tempora Juve-
fuitiilioccasio celebrandi illic Paschatis: unde nalis Marianum sepulcrum fuisse repertum,
non erat cur Polycrates cam cum aliis Pascha subjungit: «Qui ioca illa intuiti surit. eadem-
decima quarta die celebrantibus laudaret. que fideliter descripsere (citatin margine Bur-
Verum hacc ultima facilius dicuntur quam chardum I. 1, c. 7, § 47.) sane testantur, post
probantur; unde enim sciri possunt? cladem Jerosoiymiianam a Romanis iilatam,
Obiisse vero Jerosolymis quidam probant ex sepulcrum Dei Genitricis, ruina propinquorum
D. Dionysio, qui, c. 3 de Divinis Nominibus, ajdificiorum, sicfuisse coopertumet obrutum,
dicit se cum apostolis et Hierotheo illuc conve- ut per gradus circiter sexaginta pateat ad il-
nisse ad videndum corpus B. Virginis. Sed lum locum descensus. Et qui,nostris tempori-
praeterquam quod multi hodie habeant ista bus, iiluc peregrinati sunt, testantur illud in
scripta ut D. Dionysio supposita ab auctore petra excisum esse, et ir.star sepulcri Domini,
quodam V saeculi, non pauci etiam censent nativi lapidis cohrerentia , loco immobiliter
Dionysium, sive verum sive fictitium,nonloqui inhaerere. Beda de Locis Sanctis se-
Meminit et
de corpore Virginis, sed de sepulcro Christi, pulcrum Dei Genitrieis suis temporibus va-
et inde natum errorem quod legeretur ao) uaxo; k
cuum cerni in dicto loco unde et miramur, :

corpuspro a^-zoc, sepulcrum. lta S. Maximus, quomodoilluddicaturConstantinopolimfuisse

Hincmarus, Harduinus, Combefisius, Thomas- translatum ». Haic Baronius.
siaus, Tillemontius et alii. Certum itaque ar- Unde non mirum S. Kieronymum et S. Epi-
^umentum inde peti non potest. phanium qui loca sancta frequentarurit
,

Omitto alia scripta potiori jure reputata mentionem non fecisse sepulcri Mariani (quod
•^ocrypha, ut liber qui appellatur Transitus est argumentum oppositaj senlentiae), siqui-
B. Virginis Melitoni Sardensi episcopo suppo- den; dicatur post illorum tempora reper-
6itus, sermo de assumptione ab aliquibus tum.
S. Hieronymo, ab aliis Sophronio ejus amico Longe magis incertum est quo anno vitse

afflctus, quidam sermones SS. Athanasio et sua3 et Christi obierit B. Virgo. Alii dicunt
Aug. falso adscripti. mortuam anno CbrisSi quadragesimo
esse
S. Joannes Damascenus, Andraeas Cretensis, octavo alii usque ad extremam senectutem
;

Nicephorus referunt ex Euthymio Juvenalem devenisse; alii vita functam dicunt ipso anno
tpuco^um Jerosolymitanum, anno 431, re- Christi trigesimo septimo» aitatis suae quin-
 DE ASSUMPTIONE B. VIRGINIS. 95

quagesimo secundo, vel ut aliis placet sexa- Quis negct gravem temeritatis notamincur-
gesimo primo. rere eum qui sententiam tot auctoritatibus ac
Placida vero mortc obiisse, et non martyrio, rationibus fultam tamque Matri Dci honorifi-
ut quidam commenti sunt, communissima est cam impugnare ausus iuerit ? Nihilominus
sentcntia. Nec favet contrariae illud Luc. 2 : Dices 1° quosdam antiqnos Patres dubitasse
Tuam ipsius animam pertransibit glqdius; non an B. Virgo corpore assumpta in coelum. S.
sit

enim de gladio materiali intelligendum est, Epiphanius S. Ildephonsus

saec. 4, lheresi 78.
cum materialis gladius non possit transfigere Tolct., serni. G de Assumpt., Ven. Beda, I. de
animam, sed de doloribus, quos, Christo pa- Locis Sanctis. hno Romana ea de
ipsa ecclcsia
tiente, passa est. re dubitavit; diu enim usa est Martyrologio
Usuardi, in quo ad diem decimam quintam
ARTICULUS II. Augusti Iegitur « Dormitio sanctae Dei Geni-
:

tricis Mariae.... quo autem venerabiie illud

de assumptione b. virginis. Spiritus Sancti templum nutu et consilio divi-
no occultatum pius eiegit sobrietas Eecle-
sit,

Dico Temerarium foret negare B. Virginem

: siae cum pietate nescire, quam aiiquid frivolum

esse corpore et animo assumptam in ccelum. et apocryphum inde tenendo doccre. » Item
Prob. 1° auctoritate Ecclesiae, quae in officio in soiemni officio legebat olim sermonem de
Assumptionis inseruit lectiones ex S. Joanne assumpt. D. Hieronymo affictum, in quo pa-
Damasceno et S. Bernardo, in quibus asseritur riter hoc dubium exprimitur ergo. :

assumptio corporea B. Virginis, et in collecta
dicit: aSancta Dei Genitrix mortem subiit tem-
poralem, nec tamen mortis nexibus deprimi
potuit » ; per nexus mortis vero intelligit Ec-
clesia corruptionem corporis, non peccata, ut
quidam fingunt, alioquin nihil tribueret B.
Virgini prae caeteris sanctis, cum nullus justo-
rum moriendo deprimatur peccato.
2° Auctoritate Patrum et theologorum ; sic
enim docent S. Greg. Turonensis, saeeulo VI,
1. de Miraculis, c. 4, Andraeas Cretensis, orat.
2 deLaudibus Deiparce, S.Greg. Mag. ex cujus
Sacramentario deprompta est collecta, de qua
supra, S. Joannes Damasc, orat. 2 de Dormi-
tione Leiparm, B. Petrus Damiani, serm. de
Assumpt., S. Bernardus, serm. 1 de Assump.
Idem unanimiter docent scholastici, S. Th. hic
q. 27, a. 2 in 4, d. 43, q. i, a. 3, et opusc.
Hugo a S. Victore, 1. 3 Erudit. Theologicce, c.
425, Durandus, 1. 7 de Divinis Officiis, et cae-
teri communiter.
3° Ex communi sensu fidelium, qui magna
cum solemnitate festum Assumptionis B. M
Resp. potiorem et pluris faciendam esse as-
sertionem eorum, quos pro nobis citavimus,
quam aliorum dubitationem; dubia enim ar-
gumenta nihil possunt adversus positiva. Et
esto Ecclesia aliquando de ea re dubitaverit,
constattamen jamdudum acceptis novis lumi-
nibus dubitationem excussisse, et paiam pro-
fiteri atque colere assumptionem corpoream
B. Virginis.
Dices 2°: Plures SS. Patres docent Christum
solum resurrexisse non ampiius moriturum:
sic S.Ambros., i. 1 in Job. c. 6: «Solusipse
(Christus) adhuc resurrectione perpetua re-
surrexit.» S. Avitus Viennensis in fragmentis:
« Christus hactenus solus est, qui non mori-
turus resurrexit: » ergo.
Resp. dist. ant. Plures SS. Patres docent
8, Christum soium resurrexisse non amplius mo-
riturum de lege ordinaria et summo jure,
conc.;ex privilegio, neg.; secundum enim plu-
Magne-
res alios Patres, S. Ignatium, epist. ad
sianos, Origenem, incap.27Matth.,Eusebium,
i. -4 DemonsL Evang., c. 12, S. Epiphanium,

celebrant, intelligentes assumptionem corpore Hceresi 57, qui surrexerunt cum Christo, eo
et animo. ascendente in coelum, ipsi quoque cum suis
4;° Variis congruentiis : ita enim exigebat 1° corporibus ascenderunt. Longe vero potiori
pientissimi Filii in Matrem dilectissimam af- jure simile privilegium Matri Dei est conce-
fectus ; 2° summa ejus cum Christo conjunctio, dendum.
ut quai in vitajiii corpore et aninio adhaesit, ab Dices 3°Patres Ephesini, in epistola synodi-
:

eo post vitam nec corpore nec animo separare-
tur; 3°dignitas Matris Dei; « Quomodo enim,
inquit S. Damasc. citatus, corruptio invaderet
corpus illud, in quo vita suscepta est ?» 4°
sanctitassupereminens omnibus angelis
hominibus.
ca ad clerum et popuium Constantinopolita-
num, de qua art. praeced., dum dicunt: o in
qua theologus Joannes et Dei genitrix Sancta
Maria», eodem modo loquuntur de B. Virgine
et ac de S. Joanne, ut ibidem diximus: atqui de
Joanne intelligunt uuod sint ibi ejus reliqui»,
96 DISSERTATIO XIV. ART. IL

ut patet ex Coelestino et Patribus orientalibus enim istac venerationem mere>)antur qnam

ibid. citatis: ergo. fflae.

ftesp. dist. maj. Eodem inodo loqimntur, Hic lectorem monitum velim quod, quamvis
etc, quoad iiihiiinationein, conc.; quoad reli- in lioc tractatu non paucas celeberrimi viri R.
quias existentes, neg. Patet ex ipso Coelestino P. Hyacinthi Serry opiniones ex ejus Exercita-
loquuntur
et Patribus orientalibus citatis, qui tionibus impugnaverim, ipse tamen etiam in
duntaxal de veneratione reliquiarum S. Joan- quibusdam aliis mihi fuerit adjumento: juvat
nis, non omissuri reliquias B. Yirginis, si pa- enim reddere cuique quod suum est, nec labo-
riter credidissent eas sbi existere, majorem ribus alienis velle gloriari.
 TRAGTATUS
DB

SACRAMENTIS IN COMMUNI
D. Th. a q. 60 ad 66.

SUMMA DOCTRIM GATHOLICJ DE SACRAMEINTIS ffl COMMUM

EX CONCILIIS FLORENTINO ET TRIDENTINO.

Decretum concilii Florentini pro instructione menta tnbus perilciuntur, videlicet rebus
Armenorum. *
tanquam materia, verbis tanquam forma, et
persona ministri conterentis sacramentum
Novae iegis septemsunt sacramenta : * cum intentione faciendi quod facit Ecclesia,
videlicet Baptismus, Confirmatio, Eucharistia, quorum si aliquod desit, non perficitur sacra-
Pcenitentia, Extrema-Unctio, Ordo et Matri- mentum. Inter haec sacramenta, tria sunt,
moniurn. Qiiae multum a sacramentis diffe- Baptismus, Confirmatio et Ordo, quae charac-
runt antiquae legis. Illa enim non causabant terem, id est, spirituale quoddam signum a
gratiam, sed eam solum per passioncm Chri- caeteris distinctivum, imprimunt in anima
sti dandam essefigurabant; haec vero nostra indelebile. Unde in eadem persona non reite-
et continent gratiam, et ipsam digne susci— rantur. Reliqua vero quatuor charactcrem
pientibus conferunt. Horum quinque prima non imprimunt, et reiterationem admittunt.
ad spiritualem uniuscujusque hominis in
seipso perfectionem; duo ultima, ad totius Canones concilii Tridentini de sacramentis
Ecclesiae regimen multiplicationemque ordi- in communi.
nata sunt. Per Baptismun enim spiritualiter
renascimur; per Confirmationem augemur Si quis dixerit * sacramenta novae legis non
in gratiaetroboramur in fide; renati autem et fuisse omnia a Jesu Christo Domino nostro
roborati, nutrimur divina Eucharistiae alimo- instituta, aut esse plura vel pauciora quam se-
nia. Quod si per peccatum aegritudinem incur- ptem, videlicet, Baptismum, Confirmationem,
rimus animae, per Pcenitentiam spiritualiter Eucharistiam, Poenitentiam, Extremam-Un-
sanamur; spiritualiter etiam et corporaliter, ctionem, Ordinem, etMatrimonium, autetiam
prout animae expedit, per Extremam-Unctio- aliquod horum septem non esse vere et pro-
nem per Ordinem vero Ecclesia gubernatur
;
prie sacramentum, anathema sit.

et multiplicatur spiritualiter per Matrimo-

;
II. « Si quis dixerit ea ipsa novae iegis sacra-
uium corncraliter augetur. Haec omnia sacra- menta a sacramentis antiquae legis non dillene^
* Sub Eugen. IV, anuo 1439. * S. Thomas Opusc. 5. * Sess. 7, 3 Martii 1547, sub Paulo III.

St.-Thom. VI.
 » »

<* DTSSERTATIO I. ART. I.

nisi quia coremonine sunt aliae, ot alii ritus Baptismo scilioet, Confirmatione, et Ordine,
externi, anathema sit. » non imprimi characterem in anima, hoc est,
III. quis dixerit haec septem sacramenta
<( Si signum qnoddamspirituale et indelebile, unde
itaesse interse paria, ut nulla ratione aliud ea itcrarinon possunt, anathema sit.
sit alio dignius, anathema sit. n X. « Si quis dixerit christianos cmncs in
IV. Si quis dixerit sacramenta mnae legis verbo et omnibus sacramentis administrandis
non esse ad salutem necessaria, sed supcrflua, haberc potestatem, anathema sit. »
et sine eis, aut eorum voto, per solam fidem XI. « Si quis dixerit, in ministris, dum sa-
homines a Deo gratiam justificationis adipisci, cramenta conficiunt et conferunt, non requiri
licet omnia singulis necessaria non sint, ana- intentionem saltem faciendi quod facit Eccle-
thema sit.» sia, anathema sit. »

V. Si quis dixerit haec sacramenta propter

(i
solam fidcm nutriendam instituta fuisse, ana-
thema sit.»
VI. Si quis dixerit sacramenta novae legis
((
non continere gratiam, quam significant, aut
gratiam ipsam non ponentibus obicem non
conferre, quasi signa tantum externa sint
acceptac per fidem gratiae vel justitiae, et notae
quaedam christianae professionis, quibus apud
homines discernuntur fideles ab infidelibus,
anathema sit. »
VII. « Si quis dixerit non dari gratiam per
hujusmodi sacramenta semper et omnibus,
quantum est ex parte Dei, etiam
cipiant, sed aliquando et aliquibus,
XII. « Si quis dixerit ministrum in pcccato
mortali existentem, modo omnia essentialia,
quae ad sacramentum conficiendum aut confe-
rendum pertinent, servaverit, non conficere,
aut conferre sacramentum, anathema sit. »
XIII. « Si quis dixerit, receptos et approba-
tos Ecclesiae catholicae ritus in solemni sacra-
mentorum administra tione adhiberi consuetos,
aut sine peccato a ministris pro libito omitti,
aut in novos alios per quemcumque ecclesia-
rum pastorem mutari posse, anathema sit. »
Post considcrationem eorum quae pertinent
ad mysteria Verbi incarnati », considerandum
si rite ea sus- est de Ecclesiae sacramentis, quae ab ipso Verbo
anathema incarnato habent efficaciam et 1° de sacra- ;

sit. » mentis in communi 2° de unoquoque sacra-

;

VIII. « Si quis dixerit per ipsa novae legis mentorum in speciali.

sacramenta ex opere operato non conferri gra- De sacramentis in communi quinque consi-
tiam, sed solam fidem cNviiiae promissionis ad deranda sunt 1° quid sit sacramentum 2°
: ;

gratiam consequendam sufficere, anathema de necessitatesacramentorum 3° de effectibus :

sit. sacramentorum ; A° de causa eorum ; 5° de

IX. « Si quis dixerit in tribus sacramentis, numero. Undesit

DIS8ERTATI0 I.

De quidditate sacramentl»
D. Th. q. GO.

ARTICULUS I. sanctitatem ; vel pro eo quod dicit ordinem

ad hanc sanctitatem, sive signi, sive causae,
CTRUM SACRAMENTUM SIT IN GENERE SIGNI ? sive aliam quamcumque habitudinem ; sicut a
sanitate quae est in animali, denominatur
Sacrarnentum a sacro et maxime occulto sanum, non solum animal quod est ^anitatis
dictum », quasi sacrum secretum, multiplici- subjectum, sed dicitur medicina sana in quan-
ter sumi potest : vel pro eo quod habet in se tum est causa sanitatis, et urina in quantum
» Ibid. a. 1, o ad 2 et 3. !
Q. 60. in ProaBm.
 UTKUM SACRAWEiVTF'M SIT JN GENERE SIGNI? 99
s ickj v
est causa Unde olim apud priscos
sanitatis. signaculorum aut sacramcntorum visibilium
Latinos sacramontum sumcbatur pro pecunia consortic colligcntur ». Minor ctiam patet;
quam litigantcs deponebant in loco sacro, et quia ratio causae abstrahit ab hoc quod sit spi-
qua3 peribat ci qui causa cadebat. Ita Ciccro, ritualis vel scnsibilis; Deus enim, qui est prima
in orat. pro Milone. Apud jurisperitos sumitur causa sanctificationis noslrac, spiritus est, spi-
frequenter pro ipsa re sacra occulta sic Tobiae : ritualemque actum aeque ac corporalem assu-
12 Sacramentum regis abscondere bonum est.
: mere potuit ad illam instrumentaliter causan-
Apud Patre concilia et theologos sumitur
., dam; secns autcm de signo inter homines,
pro signo rehacrac sic etiam in S. Scriptura
: quia connaturale est homini in hac via sensi-
Ephes. 5, conjunctio viri et mulieris dicitur bus utenti, ut per sensibilia deveniat in cogni-
magnum sacramentum, id est, signum con- tionem insensibilium.
junctionis Christi cum Ecclesia et 1 Timoth.
;

3, Incarnatio dicitur magnum pietatis sacra- Solvuntur objectiones.

mentum, hoc est, signum. Unde haeretici in-
fundate nobis exprobrant novitatem hujus Obj. 1° : S. Th. in 4, d. 1, q. 1, a. 1 ,quae-
vocabuli. stiunc. 3, approbans definitionem sacramenti
Signum instrumentale scilicet, apud logicos datam a Magistro Sent., quae est haec : « Invi-
cx S. Aug. est id quod praeter speciern quam sibilis gratiae visibilis forma ut imaginem ge-
ingerit sensibus, aliquid aliud facit in cogni- rat et causa existat, » dicit : « Dcfinitio illa coiu-
tionem venire. pletissime rationem sacramenti dcsignat,
Quaestio est igitur utrum sacramentum, prout nunc de sacramentisloquimur; ponitur
prout hic sumitur et prout de illo agunt Pa- enim efficientia sanctitatis in hoc quod dici-
tres, concilia et theologi, sit in genere signi tur, ut causa existat, etc. » ; et in resp. ad 5 ;

et non causae, sicque debeat definiri per si- « Sacramentum, inquit , non dividitur per
gnum tanquam per genus, et non per causam. sacramenta veteris et novae legis sicut genus
Dico Sacramentum *, hoc est, caeremonia
: per species, sed sicut analogum in suas partes,
illa sacra a Deo instituta quam sacramentum ut sanum in habens sanitatem et signans
vocamus, est in genere signi; sicquc recte eam; sacramentum autcm simpliciter est aiW
definitur signum rei sacrce sanctificantis nos. causat sanctitatem; quod autem signat tan-
Signum de quo in praescnti
est genus, art. tum, non est sacramentum nisi secundum
caeterae particulae, differentia, de quibus art. quid, et ideo esse causam potest poni in defi-
seq. nitione sacramenti, sicut habens sanitatem in
Prob. 1° Loquimur hic de sacramento, prout definitione sani » . Ergo.
est quid commune univocum sacramentis ve- Respondent Dom. Soto, Cabrera, Joan. a S.
teris et novae legis: atqui ratio signi, non ratio Th. et alii S. Thomam re attentius inspecta
causae est quid commune univocum sacra- hanc sententiam retractasse insuaSumma,
mentis veteris et novae legis ergo. Prob. min. : cum in hoc art. expressedoceatcontrarium,
Sacramenta veteris legis non sunt causa gra- et art seq. item art. 3 q. sequentis doceat sa-
tiae nisi improprie et moraliter, proprie autem cramenta veteris legis esse proprie et univoce
sunt signa ergo. : sacramenta. Sed absque eo quod recurramus
Prob. 2° De ratione sacramenti prout est a ad rctractationem,
i)eo institutum, est quod sit aiiquid exteraum Resp. 2° S. Thomam ibi agere vices com-
sensibile dicens ordinehi ad rom saeram mentatoris, variasque sacramentorum defini-
atqui id non requirit raiio causas, sed bene tiones expiieave, quaecum continerent nedum
ratio signi inter homines : ergo sacramentum quod sacramentis est formale, scilicet
in
jure reponitur in genere signi, et non causae. rafionem signi, sed etiam id quod est materia-
Major est certa, quia Deus instiluit sacramenta le et adjunctum, scilicet rationem causae
tam veteris quam novae legis tanquam caere- juxta illas dixit S. D. rationem sacramenti,
monias exteriores religionis et illius protesta- nimirum quoad materiale et formale, com-
tivas,ut patet in immolatione agni paschalis, pleri per rationem causae et signi, <jt id quod
in circumcisione, et in omnibus sacramentis significat tantum, non esse sacramentum nisi
novce Jcgis. Unde S. Aug., lib. 19 contra secundum quid, et analogice convenire /;um
paitst. c. 11 : « In nullum, inquit, religionis sacramentis novaelegis. Hicautem partes ma-
nomen coagulari homines possunt nisi aliquo gistri agens, et tradens definitinnem sacra-
1 Hic ». 1 et 2, o. menti secundum id quod m eo fonnaie est
 ;
;:

400 DISSERTATIO I. ART. I.

tantum, aliter locutus cst. posita scmcl institutione vocum ad significan-

Obj. 2° Saeramentum
: non cst signum na- dum, dicuntur signa in libro clauso. Hic au-
turale, neque ad placitum non naturale, : tcm scnsus communis atque doctrina fun-
naturaliter eniru illae caremonia) non signifi- datur in hoc principio D. Th. f
« Ea quae :

caut gratiamsanctificantem; nonadplacitum, pendent a ratione ratiocinata, dupliccmha-

quia signum ad placitum est cns rationis, bent firmitatem, scilicet firmitatem sui esse, et
scilicet relatio significationis ad significatum ; hanc habentab intellectu ; et firmitatem sua3
sacramentun autem non est ens rationis er- : veritatis, et hanc habent ex re cui conforman-
go. tur», seuexsuo fundamento. Igitur hoc ipso
Resp. neg. ant. pro secunda parte ad pro- : quo entia rationis habent fundamentum pro-
bat. dist. min. Sacramentum promateriali ximum, ita quod non chimserice, sed cum
non est ens rationis, conc. ; pro formali, neg. fundamento conveniant subjecto, habent
est enim significatio relatio rationis ad signifi- sufficiens esse ad denominandum absolute et
catum, ut dictum est ; nec tamen dici debet simpliciter quia quamvis non habeant forma-
;

ens rationis simpliciter et absolute, sed cum lissimum esse existentiae, quod tantum con-
addito tantum, scilicet secundum suum for- sequuntur per intellectum attamen indepen- ,

male ;quia concreta accidentalia et arte-

* denteracognitionehabent convenire subjecto,
facta, qualia sunt sacramenta, licet constituan- non ficte, sed mediante fundamento quod
tur per formam, non tamen supponunt in subjectum habet ut ipsi tribuatur tale ens ra-
praedicatione pro forma, sed pro materia seu tionis et ita in his entibus alia est ratio con-
;

subjecto sic falsum esset dicere simpliciter et

: veniendi et denominandi, alia existendi.
absolute: cathedra est figura, album est acci- Obj. 3°: Genus quod est ens rationis non po-
dens, simus est curvitas nasi, etc. test contrahi per differentiam realem atqui :

Inst:Signum dicitur simpliciter ens rationis differentia contrahens sacramentum ut sic, est
atqui sacramentum secundum nos dicitur realis: ergo. Prob. min. Differentia specifica
simpliciter signum ergo. : sacramentorum novse legis a sacramentis ve-
Resp.neg. maj.Quiasignumsicutsacramen- teris legis est quod illacausent gratiam, non
tum est concretum accidentale supponens pro ista, ut definit conc. Florent. in decreto Eug.
substrato materiali, quod estens reale falsum ; IV: causare autem est quid reale: ergo.
enim est dicere, signum est significatio quaB ; Resp. neg. min.: ad prob. neg. min. Et
tamen significatio est ipsum ens rationis. assigno aliam differentiam specificam et essen-
Repones Saltem juxta nos non sunt sacra-
: tialem, scilicet significare gratiam tali modo,
menta nisi dependenter ab intellectu, quod est nempe praesentem dandam vi passionis Chri-
absurdum cum, nullo intellectu cogitante,
; sti jam adimpletce per ipsa signa sacramen-

sacramenta permanenter ab in- sint in Ecclesia talia, quod non competit sacramentis veteris
Prob. ant. Ex dictis sacra-
stitutione Christi. legis.
menta constituuntur formaliter per ens ratio- Verum,quamvis esse non
causativum gratise
nis, quod nullum habet esse nisi per intelle- sit non ne-
essentiale sacramentis nova3 legis,
ctum fingentem : ergo. gamus tamen id ipsis per se competere, et non
Resp. dist. ant. Non sunt sacramenta nisi mere accidentaliter. Id autem varie a variis ex-
dependenter ab intellectu quoad coneeptum plicatur. Dom. Soto vult causare esse propriam
entitativum, conc. quoad conceptum deno-
;
passioiiem sacramentorum nova3 legis; Serra
minativum, neg. Vel ut ante quoad suum : id ipsis competere ratione materia^; alii esse
formale, conc. ; quoad suum materiale, neg. condilionem requisitam ex institutione Chri-
Istud autem materiale deneminatur sacra- sti, aut ut modum completivum significa-
mentum independenter ab intelleetu ;
quia tionis eorum. Has intelligentiasnon improbo,
entia rationis ratiocinat», maxime quae se- sed subjicio sequentcm.
quuntur ad denominationes extrinsecas ab Sacramenta nova3 legis possunt considerari
aliquo actu humano provenientes, licetquoad dupliciter: 1° praecise secundum rationem si-
esse actuale rationis non sint nisi per intelle- gni, ita ut attendatur solum id quod est ia- m
ctum, tamen ratione sui fundamenti denomi- iitudinesigni.secundumgenusetsoeciemsigni;
nantur talia independenter ab intellectu sic, : 2° secundum quod includunt nonsolum insti-
posita semel institutione judicis aut doctoris, tulioncm signi, sed talem institutionem a Chri-
dicitur homo permanenter judex aut doctor sto, qua voluit ut id quod instituebat in signum
1 II 4. d. 1, q. 1, a. 1, qaassliunc 5 aJ 3. '•
Iu 1. J. 2. q. 1. a. 3. ad 5.
 UTUUM SACRAMENTUM SIT IN GENERE SIGNI ? 101

gratiae, forctctiani illius causa et suae passionis aut facit, scd significat iantum in ordinc ad
instrumcntum. Itaque considcrando sacra- donationem aut confectionem significati, ct
menta novae legis primo modo, causare non non ad solam ejus manifestationem.
est ipsis essentialc formalitcr, quia causarc est Inst. 2°: Imagines sacnc, ccncio et alia
extra genus signi, sed est tantum csscntiale plura significant in ordine ad opus, excitant
praesuppositive, quatenus significant gratiam enim ad devotioncm ct sanctitatcm: atqui
dandam, non utcumquc, sed dandam per ip- tamen non sunt ideo signa practica ergo. :

samet sacramenta: quac significatio vera non Resp. maj. Significant 1 in ordine ad
dist.

foret, si non praesupponatur quod causent gra- opus per se et ex mente instituentis, neg.; per
tiam. Considerando autcm illa secundo modo, accidcns et exmcnte alterius agentis,conc. Ima-
causare convenit ipsis per se essentialiter for- gines enim et voces quae in concione adhiben-
maliter; non equidem ex ipsa ratione signi et tur, ex institutione sua habent tantum reprae-
sacramenti, ut dictum est, sed ut suntnovae scntareet manifestare; sed quiapraesupponuft-
legis et subordinata tali institutioni Christi, tur repraesentativa et manifestativa. assumun-
qui voluit ut essent simul sacramenta et suae tur ab alio agente in ordine ad opus aliquod:
passionis instrumenta. at signum quod dicitur practicum, habetex
Igitur ad conc. Florent.: Non dixit sacra- mente instituentis quod significet non solum
menta novae legis differre essentialiter forma- ad manifestandum significatum, sed etiam ut
liter in ratione sacramenti a sacramentis vete- in finem dirigatur et executioni mandetur.
ris legis per hoc quod priora causent gratiam Inst. 3° Sacramentum dicitur a sacrando,
:

unde ut salvetur ejus auctoritas, sufficit quod sicut mcdicamentum dicitur a medicando seu
pcr illud dilferant tanquam per adjunctum aut a medicina: atqui hoc pertinet ad rationem
praesuppositum cx tali institutione Christi, aut causae et non signi : ergo.
aliquo modo ex praedictis. Resp. neg. maj. 2
Quam
admiserit S. licet
Inst. Esse causativum gratiae est essen-
1°: Th. in 4, q. 1, partes commentatoris agens, ut
tiale formaliter sacramentis novae legis in ra- diximus, hic tamen illam negat et docet sacra-
tione sacramenti ergo. Prob. ant. Est essen-
: mentum dici a sanctitate, quae non significa-
tiale formaliter sacramentis novae legis esse si- tur per modum Medicina
causae efficientis.
gna practica gratiae: atqui practicare est cau- autema qua dicitur medicamentum, se habet
sare; praxisenim cst operatio: ergo. ut causa effectiva sanitatis; unde omnia quae
Resp. 1° argumentum nihil concludere, ab illa denominantur, dicunturper ordinemad
quia esse signum practicum convenit etiam unum primum agens.
sacramentis veteris legis, utdicemus. Inst. qua dicitur sacramen-
4°: Sanctitas a
Resp.2° neg. ant.: ad prob. dist. min. Prac- tum, se habet etiam ut causa saltem formalis:
ticare est causare per se aliud, conc. ; semper ergo sicut medicamentum quod dicitur
per se, neg. Signum dicitur speculativum vel a medicina ut a causa efficiente, ponitur
practicum ab intellectu speculativo vel prac- in genere et non signi, ita et sacramentum.
tico,quippe cujus est instrumentum ad mani- Resp. neg. conseq. Disparitas est quod quae
festandum suos conceptus; intellectus enim denominantur ab aliquo primo in genere
conceptus suos per signa a se derivata explicat. causae efficientis, possunt ab ea participare
Sicut igitur dicitur intellectus practicus, non rationem causae efficientis, quia haec est con>
quia per se causat opus, causatur enim per municabilis, ut patet in instrumentis et adju-
potentias exteriores, quia cognoscendo
sed vantibus; quae omnia induunt rationem causae
dirigit potentias exteriores ad illud efficiendum efficientis at vero quae denominantur ab uno
:

et in sola speculatione objecti non sistit, ita principali in genere causae formalis non ,

signumdicitur practicum, nonquiafacitopus, possunt vitalis denominationis importare ra-

id enim, ut jam dixi, est extra latitudinem tionem causae, quia causalitas formalis ipsi
signi sed quia ex mente instituentis significat,
; formae informanti convenit, alten vero, quod
non prsecise ad manifestationem significati, non est forma, communicari non potest*
sic enim foret signum speculativum tantum, Inst. 5° Causare est quid principalius in
:

sed in ordine ad illius confectionem, sive inte- sacramentis quam significare ergo sacra- :

rim per illud signum sive per aliud. Sic, v. g., mentum debet potius poni in genere causa*
promissio exterior seu contractus aliquid quam signi.
dandi vel faciendi est signum practicum ; atta- Resp. neg. conseq. Quia, licet causare gratiam
men neque promissio neque contractus dat i iu 4 d. 1, q. 1, a. I, quoest. 1 ad3.
2 Hic. a. 1, ad 1,
 !02 DISSERTATIO I. AUT. II.

sit quid principalins, et ex hoc capite possit Signum practicum,

dici sacramentum , sicut medicina dicitur
sana,quia causat sanitatemin animali; quia Quo scnsu intelligendum sit practicum in
tamen non ^st quid conmmne univocum signo 1
, declaratum est, art. pracccdcnti, obj. 3,
onmibus sacramentis, nec secundum se inst. 1.
requirit quod sit externum sensibile,
aliquid Sacramentum nedum novae legis*, sed
Prob.
quale debet esse sacramentum, ut dixinms, Deo institutum est non ad meram
et veteris, a
ideo non potest esse genus in definitione sacra- repraesentationem rei sacrae ut imago aut fi-
nienti. gura aliqua, sed ad sanctificationem homi-
Inst. 6° : Character sacramentalis et corpus num, et ut illud suscipientes ejus usu sancti-
Christi in Eucharistia sunt sacramenta; atqui ficarentur « Signum rei sacrae, inquit Auctor,
:

tamen non sunt signa sensibilia : ergo. in quantum sanctificantis homines » ergo. :

Resp. characterem sacramentalem^etcorpus

Christi in Eucharistia non dici sacramenta, Signum sacrum ex parte rei signiRcantis.
nisi secundum quod conjunguntur signis sen-
sibilibus, character ordinationi, corpus Christi Hoc est caeremonia sacra ad cultum Dei or-
8
speciebus panis et vini. dinata ;
quia, ut dictum est, sacramenta sunt
instituta tanquam caeremoniae religionis pro-
ARTICULUS II. testativae 4
Et in hoc partim differt sacrificium
.

a sacramento, quod sacrificium immediate or-

QUALE SIGNUM SIT SACRAMENTUM? dinetur ad cultum Deo exhibendum, sacra-
mentum ad vero disponendum ipsos cultores.
Articulo praecedenti expedivimus quae spe- Unde suscipientes quodammodo iis consecran-
ctant genus sacramenti, in hoc quaerinms de tur, non per veram causalitatem efficientem

ejus differentia. S. Th., in hoc eodem art. % aut formalem intrinsecam, sed per deputatio-
resolvit omne signum qua sanctifi-
rei sacrae nem seu denominationem extrinsecam : sicut
cantis homines esse sacramentum, sicque re- consecrari et sanctificari dicuntur quaecumque
ponit ejus differentiam in his particulis, o Rei cultui divino deputantur.
sacraD sanctificantis homines » . Ad cujus ma- Ergo sacramentum pertinet ad
Si inferas :

jorem elucidationem, virtutem religionis, et consequenter ad genus

Dico Sacramentumestsignum ad placitum,
:
qualitatis, resp. id posseconcedi ratione mate-
practicum, sacrum tam ex parte rei signifi- riae, non formae; nihil enim obstat quin eadem

cantis quam ex parte rci significatae, perma- res secundum diversas considerationes perti-

nens et stabile. neat ad diversa praedicamenta sic in subjeeia :

Probantur et explicantur singulae partes. materia, Baptismus, v. g., si consideretur ut

actio, pertinet ad praedicamentum actionis; si in
Signum adplacitum. ordine ad signifi candam gratiam ad genus signi; ,

si ut ordinatur ad cultum divinum,advirtutem

Ratio est, quia, quamvis ratio sacramenti religionis. Attamem cum sitcaeremoniaexterna,
fundetur in aliqua similitudine rei signifi- non pertinet ad religionem formaliter, sed
cantis ad rem significatam * v.,
g., abluti- , objective, ita ut ejus usus debeat quidem esse
onis corporalis ad ablutionem spiritualem in religiosus, possittamen non esse religiosus,
Baptismo (quo sensu intelligendus est S. Aug., sicque esse sacramentum sine actu religioso,
epist. 23, dicens « Sacramenta habent quam-
: ut in malo ministrante aut malo suscipiente.
dam similitudinem earum rerum quarum Unde reponi debet in genere signi ei non in
sunt sacramenta, quam si non haberent, om- genere reiigionis seu qualitatis.
nimo sacramenta non essent »; quia nempe
Deus sic et non aliter instituit). Nunquam ta- Signum sacrum ex parte rei significatce.
men res corporalis potest ex natura sua deter-
minate significare, praesertim modo sacramen- Patet ex definitione sacramenti 5
quod dici-
tali et practico, rem spiritualem, qualis est tur : « signum rei sacrae » . Sed difficultas est cu-
gratia et sanctificatio nostra. Quod posset op- jus rei sacrae ; an sanctitatis tantum imperfectae
poni, solutum est art. praecedenti, obj. 2. seu legalis, ut opinantur Cano et Bellarminus?
ad 3 i
ad 2 3 Hic
1 In 4. d. 1. q. 1, a. 1, quaest. 3, et infra, q. 63, A. 2, o 1 et 2. Ibid. a. 4, ad 2 et 1 2
«. 1, ad 2. * Ilic a. 5. o. q. 102, a. 5, * Ibid. « Hic a. 1, et 2, o.
 QUALE SIGNUM SIT SACRAMENTUM ? W3
an perfectae sanctitatis per gratiam sanctifi- Christi dandam figurasse. 2° S. Th., hie a. 2
cantem? ad 2, dicit immolationem agni paschalis esse
Resp. esse signum perfectae sanctitatis per sacramentimi, quiasignificabat immolationem
gratiam habitualem, ! et quidem in ipso usu Christi, « qua satictificati sumus » : non dicit
sacramenti conferendae, hoc est sanctificationis qua sanctificati sunt Judaei. 3° Art. 1 ad 1, dicit
actualis. sanctitatcm significari in sacramentis per
«

Prob. primapars l°exdefinitionesacramenti modum causa? formalis vel finalis» ;

quae au-
tradita a D. Th. et communiter quod recepta, tem confertur in ipso usu est sempcr formalis.
sit «signum rei sacra3 sanctificantis homines;» 4° in 4, d. 1, q. 1, quaestiune. i ad 4, dicit
sanctificatio autem legalis seu alia quaecumque quod « sacramenta veteris legis erant totaliter
distincta a sanctificatione per gratiam habi- signa prognostica » : ergo non conferebatur
tualem, non impropria sanctificatio.
est nisi eorum susceptione.
gratia pra^sens in
2° Quia alias sequeretur Ecclesiam ct non Resp. ad primum, to solum in verbis concilii
solum Deum posse instituere sacramcnta, cum excludere tantum a sacramentis vcteris legis
ipsa possit instituere etde facto instituat caere- vim propriam causandi gratiam, qualem ha-
monias sacras significativas legalis et imper- bent sacramenta novae lcgis non autem ejus- ;

fectae sanctitatis, ut est dispensatio ab irregu- demgratiae collationem in ipso eorum usu vir-
laritate, absolutio ab excommunicatione, tutepassionisChristifutur?e:undeper «gratiam
tonsura clericalis, etc. dandam per passionem Christi », non intelligit
3° Quia significare sanctitatem legalem con- gratiam dandam nunc nobis post passionem
venit multis aliis, quae non sunt sacramenta, Christi, sed gratiam dandam tunc, merito
ut patet in exemplis mox citatis, et in innu- tamen passionis Christi futurae.
meris caeremoniis antiquae legis. Ncque refert Ad secundum ™ sanctificati sumus,m ver-
:

sanctitatem legalem esse propriam statui legis bis D. Th., non est referendum ad nos solos
mosaicae ; ita enim erat illa propria, ut esset hominesqui post passionem Christi sanctificati
tamen dispositio ad aliam perfeetam, etiam in sumus, sed ad totum genus humanum ; sicut
illostatu acquirendam. cum dicimus quod « sanguine Christi re-
Prob.secundapars.Quantum adsacramenta dempti sumus », intelligimus totum genus
novse legis admittitur ut certa, cum sint pro- humanum.
prie causa gratiae, ut dicemus iufra. Probatur Ad tertium : S. Th. locutus est abstrahendo
de sacramentis veteris legis 1° ex D. Th., hic causa formali vel finali, non autemexcludendo
a.2,defmientesacramentumquodsit «signum unam ad positionem altcrius; quia nihil im-
rei sacrae , in quantum ha*c res sacra est pedit quin eadem gratia sit simul causa for-
sanctificans homines » ,hoc est, rei sacraeforma- malis et finalis ; quae enim est formalis, simul
liter et reduplicative ergo in
sanctificantis : est finalis, et quae est finalis, si actu habeatur,
ipso usu. Et in 4, d. 1, q. 1, quaestiunc. 1 ad 3, est etiam formalis ; si vero actu non habeatur,

dicit serpentem aeneum non fuisse sacramen- non est defectu sacramenti, sed suscipientis
tum, quia, quamvis esset signum rei sacrae
« ponentis obicem. Unde non intellexit S. D. de
sacrantis, non tamen in quantum est sacrans gratia per modum causae finalis utcumque,
actu. » sed in quantum est sanctificans homines, hoc
2° Omnia sacrificia, omnes caeremoniae legis est suscipientes, ut dicit in definitione sacra-
mosaicae, utpofe umbrae futurorum, Christum mcnti ; talis autem gratia in ipso usu sacra-
praefigurabant, adeoque et gratiam suo tem- mentali confertur, si nihii obstct ex parte
pore dandam, et tamen non erant sacramenta. suscipientis. Dici etiam potest gratiam signi-
3° Tandem, sacramentum legis novae insti- ficari ut causam finalem in ordine ad legem

mtum ad deletionem peccati originalis, et cir- antiquam secundum se, respectu cujus gratia
cumcisiolegisscriptaeineumdemfmem, certo estfinis; significari autem ut causam for-
usu conferendam,
significabant gratiam in ipso malem respectu suscipientis.
sine qua non potuisset deleri peccatum origi- Ad quartum: Adhibenda est eadem solutio,

nale eadem autem est ratio de aliis sacra-

: scilicetsacramenta veteris legis esse totaliter
mentis. prognostica respective ad ipsam legem, in qua
Dices \° : Concilium Florent. , in decreto omnia contingebant in figura futui03 legis no-
Eug. IV, defmit sacramenta veteris legis non vae, non autem respective ad suscipientes. Po-

causasse gratiam, sed solum per passionem test etiam dici sensum esse quod in tribus
ilbidema.2, o. significatis quae S. D. ibi tribvit sacramentis
404 DISSERTATIO I. ART. II.

veteris legis, scilicet passione Christi, gra- Resp. dist. Sacramentum est ens ner ac-
tia et gloriaj sit aliquid futurum, licct non cidens in genere physico, conc; in gunure
omnequod in eis importatur sitfuturum. Sic morali scu artefacti, ncg. Ut enlm dicatur ens
signitieant passionem Christi et gloriam ut fu- pcr accidens, non sufficit quod plura^ontineat,
tura, gratiamautcm significant equidem ut sed requiritur quod illa contineat srne ordine
pnrsentem, sed tamen in illo significato im- ad unum, ut acervus lapidum sacramentum ;

portatur aliquid futurum, nempe passio Chri- autem plura continet, scd cum ordine ad
sti quia siguificant gratiam dandam vi pas-
;
unam significationem undc est ens per se ;

sionis Christi futime undc sunt prognostica

: definibile rn ratione signi seu artefacti sicut, :

totaliter quoad omnia significata, sed non v. g., domus, quia diversas partes continet in

quoad omnia importata in significatis. Alte- ordine ad unam figuram, est ens per se defi-
rutram solutionem esse admittendam in sensu nibilc in ratione artefacti.
D. Th. liquet ex resp. immediate praecedente, Colliges 2° sacramenta non esse tantum
in qua diserte dicit serpcntem ameum non sigilla divinae promissionis seu testimonia ju-
fuisse sacramentum, quia, « quamvis esset stitia3 accepta}, ut volunt haeretici ; 1° quia

signum rei sacrse sacrantis, non tamen in sigilla et testimonia alicujus rei, ea debent

quantum sacrans est actu. » esse certiora et clariora; sacramenta autem

non sunt clariora et certiora divinis promissio-
Signum stabile et permanens. nibus, quae continentur in Scriplura Sacra, a
qua e contra sacramenta habcnt suam certitu-
Quia sacramenta, ut dictum est, sunt csere-
dinem. 2° Qui fictus suscipit sacramenta non
moniae religionis, et ut dicit S. Aug., funda-
certificatur de obtenta justitia ergo. Quan- :

menta stabilis Ecclesiae, per quae fideles in

doque tamen dicuntur sigilia a SS. Patribus,
una religione permanenter colligantur ergo :

sed hoc sensu quod fideles ab infidelibus di-

debent permanere, quamdiu permanebit re-
stinguant.
ligio.
Si dicas circumcisionem fuisse Abrahamo
Consectaria prcecedentis doctrince. sigillum justitice fidei, ut dicit Apost., Rom. 4,
resp. id verum esse ex soeciali priviiegio re-
Ex dictis colliges 1° nos recte cum Auctore spectu Abrahae tantum, eo quod esset futurus
definivisse sacramentum « Signnm rei sacrae pater credentium, non vero respectu postero-
nos sanctificantis. » Intellige signum ad pla- rum. Unde idem Apost. Rom. 3, varia privile-
citum, permanens et practicum actu gratia3 gia et utilitates circumcisionis recensens,
nos perfecte sanctificantis. Signum est genus omittit quod sit testimonium justitige acceptae,
supremum, per quod sacramentum convenit non omissurus, si ita esset.
cum omnibus signis signum rei sacrce, genus
; Colliges 3° plura, quoe tamen sunt signa rei
infimum, per quod convenit cum pluribus sacrae, excludi a ratione sacramenti. ' 1° Exclu-
signis rei sacrae, quae non sunt sacramenta ; duntur omnia S. Scripturae verba, cruces et
nos sanctificantis, differentia per quam ab illis imagines sacree, quia sunt instituta tantum ad
differt. repra3sentandum et non ad significandum pra-
Cumhac definitione coincidit ha3C tradita ctice gratiam qua sanctificantem.
in jure, d. 2, de Consec, cap. Sacrificium -: 2° Excludunturtransitus per mare Rubrum,*
« Invisibilis gratiae forma visibilis » item ha3C ; petra fundens aquas, manna, serpens aeneus,
communis : « Invisibilis gratiae signum sensi- et similia, quia non adhibebantur ut aliquis
bile ad nostram sanctificationem divinitus in- sanctificationis effectus actu perciperetur, sed
stitutum.» A Trid., sess. 13, cap. 3, definitur : solum effectus alicujus beneficii temporalis,
« Symbolum rei sacrse et invisibilis grafe ut curatio, cibatio, refrigeratio, etc
forma visibilis sanctificandi vim habens. » A 3° Excluduntur haec Christi verba ad Ma-
Catechismo Rom.: « Res sensibus subjecta, gdalenam Remittuntur tibi peccata, lotio pe-
:

quaB ex Dei institutione sanctitatis et justitiae dum,descensus columbae, linguae igneae, insuf-
tum significandae tum efficiend® vim habet. » flatio in discipulos, quia, licet forte ha3c fuerint
Hae duaB ultima3 definitiones proprie con- signa practica gratiae, non sunt tamen insti-
veniunt tantum sacramentis novse legis. tuta ut ca3remonia3 religiosae permanenter
Dices: Sacramentum est ens seu aggregatum observandae in Ecclesia. De lotione pedum
per accidens ex rebus et verbis, ex ente reali fusius infra, dum de numero sacramentorum.
et rationis ergo non est defmibile.
:
1 In 4, d. 1, q. 1, a. 1, qusestiunc» 1 ad 3« s IbicL
 QUALE SICNUM SIT SACIiAMENTUM ? m
4° Excluduntur innumerae ca3rcmonia) vc- innobis cfficitur pcrpassionem Christi, scllicct
teris legis,quia significabant tantum cmunda- gratiae, ctprognosticum seu praenuntiativum
lionem ab aliquo impedimento seu immundi- futurae gloriaj, juxta illud quod cx eodem S.
tialegali, seu sanctitatcm legalem ct impcr- Doctore canit Ecclcsia « sacrum convivium:

feclam, nonperfectam pcr gratiam; vel, ut inquo Ckristus sumitur, recoliturmemoria

dicitAuctor, significabant ' sanctitatcm Cliristi passionis ejus, mens implctur gratia, et futurae
qua sanctus est, non vcro sanctitatcm qua pcr gloriso nobis pignus datur.» Sacramentum au-

ea sanctificamur. Unde si aliquando a Patri- tcm vctcris legis, licet etiam hacc tria signili-
bus dicantur sacramenta, est impropria lo- cet, primum tamcn diverso modo; est enim
cutio. prognosticum, non rememorativum passionis
5° Excluduntur aspersio aqua3 bcnedictoe, Cliristi.

consecratio altaris, et alia sacramentalia tum :

Dices : Sacramentum non est signum ambi-
quia non ex scipsis ncc ex institutionc divina, guum, > alias prasberet occasionem fallendi

sed tantum ex pictate operantis aut cx suffra- atqui quod plura significat, est signum ambi-
giis Ecclesia) vim aliquam habent in ordinc ad guum: ergo.
sanctitatem; 2
tum quia significant tantum Resp. min. Quod significat plura, quo-
dist.

dispositionem ad sanctitatem, et non pcrfc- rumunumnonordinatur ad aliud, est signum

ctionem sanctitatis; res autem denominatur a ambiguum, conc; quod significat plura, se-
fine et complemento. cundum quod ex eis quodam ordine efficitur
6° Excluditur sacrificium, quia sacrificium unum, ncg. Sic, v. g.,boc nomen «homo» non
primario ordinatur ad cultum
ipsi Deo in se est signum ambiguum, lic^t plura significet,
exhibendum, sacramentum autem ad sancti- scilicet animam et corpus. quia ilhi signific at

ficationem hominum. Nihil lmpedit tamen proutexeisconstituitur unanaturahumana: si-

quin idem possit esse simul sacrificium et sa- militer sacramentum significat tria praefatase-
cramentum sub diversa ratione, et sic cst Eu- cundum quod ordine quodam unum sunt seu
charistia in nova lege sic etiam erat in
: unum efficiunt, scilicet sanctificalionem no-
antiqua immolatio agni paschalis. Fuisse sa- stram.
crificium constat, fuisse etiam sacramentum Repones : Analogum non desinit esse ana-
tradit Auctor, hic art. 3 et q. 73. logum et pramere oecasionem faUenda, licet

Colliges 4° sacramenta nostra univoce plurasigmficetproutdicuutordinem adunum:

convenire cum sacramentis antiquse legis in ergo pariter sacramentum.
ratione sacramenti; quia utrinque sunt signa Resrp. neg. conseq. Disparitas est quod ex eo
practica gratia3 sanctificantis, ut explicatum quod analogum plura significet prout dicunt
est art. 1, obj. 3, inst. 1 Et quod posset opponi
.
ordinem ad unum, non ideo denotat quod ex
ex D. Th. solutum est ibid. obj. 1. parte significati sit unum simplicitcr, sed quod
Petesutrum sacramentum sit signumunius smt plura simpliciter ineequaliter participan-
rei tantum? tia unum principale commune, et sic solum

Resp. sacramentum tria significare, passio- proportionaliter et secundum quid unum. At

nem Christi, gratiam sanctificantem et glo- sacramentum non significat plura prout sim-
riam. 3 pliciter dicunt ordinem ad unum principalius
Prob. * Sacramentum proprie dicitur quod commune, quod inaequaliter et proportionali-
ordinatur ad significandam sanctificationem ter participant ; sed potius illa plura significat
nostram, seu rem sacram in quantum estnos ut exeis ordine quodam unum
efficitur: unde
sanctificans ;
patet ex dictis : atqui in sanctifi- ex parte significati denotatur unum simplici-
catione nostra tria possunt considerari, videli- ter, sicut in significato hujusvocis «homo,» ut
cet ipsa causa sanctificationis nostraB, quaB est dictum est.
passio Christi, et forma nostrae sanctificationis Si qua^ras ulterius quodnam ex his tribus
qua3 consistit in gratia, et ultimus finis sancti- principalius significet sacramentum ?
ficationis nostrae quae est vita seterna ergo sa- : Resp. significare principalius, hocest,, expres-
cramentum haec tria significat. sius gratiam sanctificantcm, quia iila formali-
Itaque sacramentum nova^ legis est signum ter etimmediatius concurrit ad ^anctificatio-
rememorativum ejus quod prascessit, 8 sciticet nem nostram passio Christi autein et gloria
;

passionis Christi, demonstrativum ejus quod mediante tantum gratia concurrunt,

* Hica. 2ad2. * Ibid. ad 3. 3 Ibid. a. 3, o. *Ibid.
• lbid. * Ibidem ad 1.
 : ;

m DISSERTATIO /. ART. IV.

AKTICULUS III. gnare dari signum quod non sit sensibile

quiajnxtadefinitionem S. Augustini,«signum
UTRIM SACRAMENTUU SIT RES SENSIBILIS ? est id quod praeter speciem quam ingerit sen-
sibus, facit alindin cognitionem venire ». Ve-
[ntelligimus hic rem sensibilem prout ab- rum respondent objicientes id csse verum de
strahit a re proprie dieta et verbo; ita ut sensus signo inter homines usurpari solito, et ad hunc
sit, utrum sacramentum sit signum sensibile, sensum illud definivisse Augustinum, at
S.
quodvis sit illud sensibile,sive res,sive verbum. non de signo in tota sua latitudine, quod sic
Dico 1°: Omnia sacramenta tam antiquae debet definiri: « Id quod mediante sui notitia in
quam novae legis constant de facto rebus sen- alterius cognitionem deducit» Utut sit de illa .

sibilibus. sententia: nec cnim nos scrutari delectat quid

PatetrexS. Scriptura, quae omnia utriu- omnipotentia Dei possit absolute,
sque legis sacramenta exponit per res sensibi- Resp.,data maj., dist. min. Atqui talis actus
les 2°ex definitione sacramenti tradita in jure,
; interior in hac hypothesi foret sacramentum,
et a conciliis Florent. et Trid. probata, scilicet proprium et accommodatum angelo aut spiri-
quod sit « invisibilis gratiae forma visibilis ; » tui separato, conc; proprium et accommoda-
3° ex S.Aug., tract. 80 in Joan. dicente de tum homini, ut fert conclusio, neg. Solutio
Baptismo « Accedit verbum ad elementum et
: patet ex ratione Auctoris, qui etiam in resp.
fit sacramentum.» adprimum additintelligibilia nonhabere quod
1
Ratio sacramenti, ut est homini
Dico 2° : sint signa (saltem prout instituuntur inter ho-
proprium atque accommodatum, necessario mines), nisi in quantum suntper aliud, id est,
exigit ut instituatur in rebus sensibilibus. per aliquid sensibile, manifestata.
Prob. Sapientia divina unicuique providet
secundum modum suae naturae* unde dicitur, :
ARTICULUS IV.

Sap. 8, quod suaviter disponit omnia; et

Matth. 25 quod dedit unicuique secundum UTRUM SACRAMEffTA CONSTENT REBUS ET VERBIS,
ET QUOMODO RES ET VERBA IN
propriam virtulem : atqui connaturale est ho-
ILLIS SE HABEANT ?
mini ut sacramenia, quibus utitur, instituan-
tur in rebussensibilibiis: ergo. Prob. min. Con-
naturale est homini ut per sensibilia perveniat
quod sacramentum sit quid sensibile,
Posito
quaerimus nunc quid sit istud sensibile, an res
ad cognitionem spiritualium etintelligibilium
atqui res quae per sacramenta signiflcantur, et verba, et quomodo
habeant in sacramen-
se
tis? Circa quod quadruplex est difficultas bre-
sunt spirituales et intelligibiles, quibus homo
viter resolvenda Prima, an in sacramentis
:
sanctificatur : ergo.
Suadent plures congruentiae. 1° Congruit verba rebus convenienter adjungantur? se-
homini qui constat corpore et anima, ut ha- cunda et tertia, utrum sacramenta constent
beat sacramenta corporea cum Spiritu gratiae.
rebus et verbis tanquam ex materia et forma,
2° Congruit omnipotentiae Dei quae ostenditur
iisque ut partibus intrinsecis et essentialibus ?

in hoc quod sensibilibus rebus salutis reme-

quarta, utrum verba in sacramentis sint con-
cionatoria, an consecratoria ? Et hae omnes dil-
dium praestet. 3° Congruit justitiae divinae seu
ficultates spectant potissimum sacramenta no-
humiliationi hominis, ut qui peccando subje-
cit se sensibilibus creaturis, in suo remedio
vae legis, ut patebit ex mox dicendis.

etiam utatur rebus sensibilibus. 4° Congruit §i-

rationi sacramenti prout est institutum ut
caeremoniareligionis; caeremonia enim religi- Utrum in sacramentis verba rebus conve-
onis exhibenda Deo ab hominibus, debet esse nienter adjungantur?
sensibilis et exterior.
Deus potuit elevare actum internum,
Dices : verba vel formaliter vel aequi-
Intellige res et
puta orationem internam, ut significaret et valenter, ut explicabitur modo in sol. argu-
causaret in nobis gratiam, id enim nullam in- menti. 4 Item intellige per res non solum sub-
volvit contradictionem : atqui iste actus inte- stantias physicas, ut est aqua in Baptismo, pa-
rior in hac liypothesi foret sacramentum; fo- nis et vinum in Eucharistia, oleum in Confir-

ret enim signum practicum gratiae ergo. : matione, sed etiam actiones morales, ut sunt
Quidam negant majorem et dicunt repu- actus poenitentis in sacramento Poenitentiae,
» Hic a. 4, o. * Ibid. * Ibid. a.7,ad2.
 UTRUM SACKAMENTA GONSTENT REBUS, ETC. 107

consensus mutuus contrahentium in sacra- teris legis 11011 adhibebantur verba, quaB, ut
mento Matrimonii. diximus, principatum significandi obtinent
Dico : In sacramentis saltem novae lcgis unde nec in ritu circumcisionis, neque in im-
verba rebns convenicnter adjunguntur. 1 molatiooe agni pasclmlis ullom legimus vet-
Prob. * 1° Apost., Ephcs. 5, dicit Christus
: : bum adhibitum. Utebantur tameo in veteri
dilexit Ecclesiam et tradidit semetipsum pro lege aliquibus verbis in his quae ad cultum Dei
ea, mundans eam lavacro aguce in verbo vitce; pertinent; sed eraot caeremonialia, non sacra-
et S. Aug. jam citatus, tract. 80 in Joan: « Ac- mcntalia, saltem ut in pluribus.
cedit verbum ad elemeotum, et fit sacra- Dices: Matrimouium in nova lege perficitur
mentum. ordinarie solis verbis, et potest perfici solis
Prob.2°ratione. s Sacramentaquo3, utdictum rebus sine verbis, ut nutibus in mutis. Item
est, adhibentur ad hominum sanctificationem sacramentum po3iiitenti;e potest perfici solis
ut qu33dam signa, possunt tripliciter consi- verbis, ut in eo qui non habet nisi peccata iin-
derari, et quolibet modo congruit cis quod gua3 confitenda, et contritionem suam solis
verba rebus sensibilibus adjungantur ergo. : verbis exprimit : ergo.
Prob. ant.: 1° Possunt considerari ex parte Resp. res et verba intelligi in conclusione
causa3 sanctificantis, qua3 est Verbum incar- formaliter vel virtuaiiter seu ajquivalenter, xA
natum, cui quodammodo sacramentum con- notavimus. Itaqoe per rem in sacramentis in-
formatur in hoc quod rei sensibili verbum ad- telligitur omne iilud quod vel est res propria,
hibetur, sicut in Incarnatione carni sensibiii vcl ponitur loco rei ;
per verbum intelligitur
estVerbumDeiunitum. 2° Considerari possunt vel verbum proprium, vel quod ponitur loco
ex parte hominis sanctificandi, qui compo- verbi;illud autem dicitur poni loco rei, quod
nitur ex corpore et anima, cui proportionatur se habet ut determioabile et complebile in ra-
sacramentalis medicina, qua3 per rem visi- tione significandi per aliud clarius significa-
bilem corpus tangit et pcr verbum ab anima tivum ; illud dicitur poni loco verbi, qnod est
creditur. 3° Considerari possunt ex parte ipsius alterius minus significativi decerminativum
significationis sacramentalis; juxta autem S. et completivum ad claiiorem significaftonem ;

Aug., lib. 2 de Doct. Christiana, c. 3, ct rei ve- quia, ut dictum est, verba habent principatum
ritatem, verba inter homines obtinuerunt prin- significandi et res in sacramento se habet, ut
;

cipatum significandi, quia verba diversimode modo dicemus, ut materiam, adeoque ut de-
formari possunt ad significandos diversos coh- terminabilem verbum autem ut formam,
;

ceptus mentis ; et propter hoc per verba magis adcoque ut determinativum. Cum itaque in
distincte possumus exprimere quod mente sacramento PuBnitcntiae verba pcenitentis se
concipimus ergo ad perfectionem signifi-
: habeant determinabilia ad clariorem sacra-
cationis sacramentalis necesse fuit ut signi- menti significationem per verba absolutionis,
ficatio rerum sensibilium per aliqua verba ponuntur loco rerum et sunt res virtualiter,
determinaretur ; aqua enim significare potest Idem dic de matrimonio, in quo verba unius
et ablutionem propter suam humiditatem, et ut habent rationem traditionis, determinantur
refrigerium propter suam frigiditatem ; sed per vcrba alterius, ut habent rationem acce-
cumdicitur: « Ego tebaptiso », manifestatur ptationis, ut dicemus suo loco: inter mutos
quod aqua utimur in Baptismo ad signifi- autem nutus seu alia signa sunt a^quivalenter
candam emundationem spiritualem. et virtualiter verba.
4
Dixi: : « In Sacramentis saltem nova3 legis»
eadem enim ratio non currit pro sacramentis § II.

veteris legis ;
quia, juxta S. Aug., lib. 19 cont.
Faust., c. 16, alia debent esse sacramenta rei Utrum sacramcnta novce legis constent rebu$
pra3sentis, et alia rei futura3 ; rem enim pra3- tanquam materia, et verbis tanquam for-
sentem clarius manifestamus quam futuram ;
ma, et ut partibus essentialibus ?
sacramenta autem veteris legis pra^nuntia
erant tantum Christi venturi, et ideo non ita Observandumhasvoces«materiaetforma»,
expresse significabant Christum sicut sacra- respective ad sacramenta, non fuisse in usu
menta nova? legis, qua3 ab ipso effluunt et nisi circa annum 1215, usurpatas primo a
quamdam similitudinem ipsius in se habent, Guillelmo Antissidiorensi, cum nullib ante 1'

utdictumest; et idcirco in sacramentis ve- ipsum, necapudMagistrum sent. reperiantur.

« ibid. o. * in arg. s. c. 3 lbid, o. * ib. ad 3. Legimus quidem a[)ud S. Aug. , iib. 1 de Pec-
108 DISSERTATIO I. ART. IV.

cat. Merit.j c 31, « formam sacramenti » , et rationcm cum autem dicitur To baptizo,
; :

in concilio Milevitano,« formam baptismatis »; determinatur ad significandam abiutionem

scd per formam totnm ritum sen intelligcbant spiritualem unde S. Aug., tract. 80 jam cit.
:

cseremonias sacramenti, non prsecise verba. in Joan.: « Detrahe verbum, quid estaqua nisi
Aliis ergo terminis exprimebant antiqui quod aqua ? Accedit verbum ad elemcntum, et fit
nunc vocamus materiam et formam. Quan- sacramentum. »
doque dicebant « mystica symbola » quando- , Secunda pars sequitur ex prima. Nam mate-
que a signum et rem invisibilem », quando- ria et forma sunt partes essentiales cujusvis
que « sacramentum et rem sacramentalem », compositi, sive naturalis, sive artificialis aut
intelligentes per signum seu sacramentum, moralis. Et licet in artificialibus
materia sola
quod nos per materiam et formam intelligi- sit pro qua supponunt, quia est tota illorum
mus, et per rem invisibilem aut sacramenta- substanlia, non tamen ipsa sola est in qua
lem, effectum sacramenti quandoque « ver- ;
essentialiter consistunt ; non enim, v. g., li-
bum et elementum », ut S. Aug., tract. 80 in gnum est tota essentia cathedrae, sed forma est
Joan., saepius « res et verba» . A
tempore ipsi intrinseca et essentialis per modum com-
autem Guillelmi Antissidior., ba3 voces«mate- plementi essentialis, et sine illa non salvatur
ria et forma » respcctive ad sacramenta,, essentia artefactiatqui ex dictis res et verba
:

fuerunt communiter receptae in scbolis, et usu sunt tanquam materia et forma in sacramen-
ac sanctionibusEcclesiaeconsecratae, utpatebit tis ergo. Unde Auctor, infra q. 90, a. 2, o,
:

modo. Unde ait :QuodHbet sacramentum distingui in

«

Dico Sacramenta novae legis constant ex

: materiam et formam sicut in partes essentiae »
rebus et verbis tanquam materia et forma, et et in 4. d. 1, q. 1, a. 3 ad 2 « Verba et res sunt :

ut partibus intrinsecis et essentialibus. de essentia sacramenti. »

Prima pais est defmita a concilio Florent.
in decreto unionis, bis verbis : « Haec omnia Solvuntur objectiones.
sacramenta tribus perficiuntur, rebus tan-
quam materia, verbis tanquam forma, et per- Obj. 1 contra primam partem conclusionis :

sona ministri conficientis sacramentum cum Materia et forma compositi debent simul uniri
intentione faciendi quod facit Ecclesia, quo- atqui in sacramentis novae legis res et verba
rum si aliquid desit, non perficitur sacramen- non debent semper simul uniri valet enim ;

tum. » Conc. Trid., sess. 14, cap. 3, ait Baptismus, v. g., si verba paululum praecedant
« Docet praeterea S. synodus sacramenti pceni- aut subsequantur ablutionem : ergo.
tentia3 formam, in qua praecipue ipsius vis Quidam negantmin., contendunt ad va- et
sita est, in illis ministri verbis positam esse : liditatem sacramenti res et verba saltem in
Ego te absolvo, etc... sunt autem quasi ma- partedebere esse simul in eodem instanti phy-
teria bujus sacramenti, ipsius pcenitentis sico.lta Glossa in cap. Detrahe 1, q.l, et Gajet.,
actus. » tom. 1 opusc. tract. 16, Navarrus in Manuali,
Longe antea, S. Th. hic art. 6 ad 2, dixit . c. 22, n. 12 et!7. Sed haec sententia commu-

« Ex verbis et rebus fit quodammodo unum niter rejicitur. Unde

in sacramentis sicut ex forma et materia, in Resp. maj. Materia et forma compositi
dist.
quantum scilicet per verba perficitur signifi- debent simul uniri simultate physica vel mo-
rerum » et, art. 7, o
catio « In sacramentis
; : rali, conc; semper simultate physica, neg.
verba se habent per modum formae, res autem Quamvis enim in compositis substantialibus
sensibiles per modum materiae. » materia et forma debeant semper uniri simul
Ratio hujus est, quam jam expendimus § simultate physica, non tamen semper in com-
preecedenti. * Illud habet rationem materiae, positis artificialibus : sic praedicatum et sub-
quod est determinabile et perfectibile per jectum sunt materia et forma in propositione,
aliud illud habet rationem formae, quod est
; et tamen non sunt simul physice. Et id maxi-
alterius determinativum et perfeetivum at- : me verum est in compositis moralibus, ut est
qui in omnibus sacramentis res determinan- sacramentum talis enim sufficit simultas,
;

tur per verba res enim sunt ex se indifferen-

;
quale est compositum censetur autem mora- ;

tes ad multa significanda, per verba autem lis simultas inter materiam et formam sacra-

determinantur ad unum sic aqua est indiffe- : menti, si secundum communem loquendi
rens ad signifkandam ablutionem aut refrige- modum saivetur veritas formae, et censeatur
* Hic a. 6 0. secundum moralem aestimationem afficere
 ;

UTRUM SACRAMENTA CONSTENT REBUS, ETC. 409

siorem rerum ; et ideo verba sunt forma, res

materiam : «Non debet, inquitDom. Soto, in materia.
A, d. 3, q. unica, a. 8, usque adeo strictim Obj. 3° contra utramque partem conclusio-
hoc5?>^w/intelligi,sedmoralimodo, hocest,ut nis : Species sacramentales in Eucharistia,
humanus usus habet qui enim, phyalam ori ;
transacta consecratione sunt sacramentum :

admovens, ait Ego bibo, et continuo bibit,

: atqui hoc sacramentum non componitur ex
simul censetur id dicere et facere Pari verbis, verba enim consecratoria transierunt
ergo ratione si quis prius dicat : Ego te baptizo, ergo.
vel : chrismo, et protinus mergat vel
Ego te Quidam non ignobiles auctores, propter hoc
chrismate ungat, sat est; illud enim proximum argumentum,censentquod,quamvissacramen-
tempus censetur humano modo praesens. » tum Eucharistiae in fieri componatur ut caetera
Cavenda est tamen nimia interpolatio, si enim ex rebus et verbis tanquam ex materia et forma
tanta esset ut spectata natura sacramenti se- et ut partibus essentialibus, in facto esse tamen
cundum usum humanum verba non cense- sit excipiendum a conclusione hoc enim illi ;

rentur servare suam veritatem et afficere proprium est quod non consistat in usu sicut
materiam, non perficeretur sacramentum. alia, sed in re permanenti, scilicet in speciebus
Vide pro praxi observationem in calce §. consecratis. Attamen non minus probabiliter
Obj. 2° Significatio est forma sacramento-
: cum aliis

rum : ergo non verba. Responderi potest negando min. Ad prob.

Resp. dist. ant. Significatio est forma totalis dist. Verba consecratoria transierunt forma-
sacramentorunr, conc; partialis, neg. Signifi- liter, conc; virtualiter, neg. Sic enim rema-

catio itaque gratiae sanctificantis est forma nent in speciebus, quae virtiitc illorum sunt
totius compositi sacramentalis, sed verba consecratae. Et hoc sufficit ut sacramentum
ratione clarioris significationis sunt forma dicatur ex illis componi sicut ad hoc ut mix-
;

partialis respectu rerum quas ad unum signi- tum dicatur componi ex elementis, sufficit
ficandum determinant sicut humanitas est : quod remaneant in mixto. Neqne
virtualiter
forma totalis hominis, anima forma partialis indeinferasmelius dici sacramentum componi
corporis. ex rebus et illarum determinatione per verba
Inst.: Si verba haberent rationem formae quam ex verbis ; quiailladeterminatioestillo-
respectu rerum, id haberent vel ratione signi- rum virtus : unde dicitur cum proprietate ver-
ficationis sibi naturalis et propriae, vel ratione ba remanere virtualiter, et ex illis sacramen-
significationis supernaturalis a Christo eis tum componi.
communicatae : nonprimum, quia significatio Inst.: Verba consecrationis sunt causa effi-
quam naturaliter habent in quibusdam saltem ciens sacramenti Eucharistiae ergo non sunt :

sacramentis, impertinens ut determinet

est parsejus essentiahs.
significationem reiin ordine ad significationem Resp. dist. conseq. Ergo non sunt pars ejus
sacramentalem, v, g.: Te abluo, in baptismo ;
essentialis sub eodem respectu, conc; sub di-
nonsecundum, quiasignificatio sacramentalis verso respectu, neg. Itaque verba consecra-
proveniens ex Christi institutione est unica, toria, quatenus convertunt materiam panis et
cadens supra res et verba seu totum composi- vini in corpus et sanguinem Christi, sunt
tum : ergo. causa efficiens sacramenti quatenus autem ;

Resp. id verba habere ratione significationis confusam significationem materiae deterrni-

naturalis, non absolute, sed ut determinatioris nant ad esse sacramenti seu ad significationem
et expressioris neque adhuc praecise ut talis,
: sacramentalem, sunt ejus forma nihil obstal :

sed ut assumptaea Christo in ordine ad sacra- autem praesertim in moralibus, quodidem sub
mentalem significationem ; licet enim signifi- diverso respectu exerceat munus causae effi-
catio sacramentalis sit ex impositione Christi, cientis et formalis. Sic consensus est causa
supponit tamen in re, quae eligitur ad talem efficiens et formalis contractus.
significationem, aliquam congruentiam et si- Repones Compositum non potest multi-
:

militudinem cum re significata ; et quanto plicari, non multiplicata forma atqui sacra- :

amplior fuerit similitudo, tanto expressior erit mentum multiplicatur, non multiplicatis ver-
significatio sacramentalis cum igitur verba : bis; dum sub una verborum prolatione conse-
expressius significent quam res, ratione istius crantur multae hostiae, tot sunt sacramenta,
modi expressioris ut assumpti a Christo, com- quot sunt hostiae consecratae, et tamen una est
plent et determinant significationem confu- verborum prolatio : ergo.
 ;

4*0 DISSERTATIO I. ART. IV.

Resp. dist maj, Compositum non potest immediate praccessit velimmediate sequitur:
multiplicari, non multiplicata forma formali- undc in bis sacramentis si inter niateriam ot
terve) virtualiter,conc.;semperformaliterneg. formam intercedat parva morula, puta unms
A.l buiic sensum, min., ncg.conscq. Dum
dist, Ave, quibusdam videtur adhuc perfici sacra-
ergo sul) iisdem munero verbis consecrantur mentum; secus, si longius tempus interccdat.
plures hostia\ forma multiplicatur virtualiter; In sacramcnto Pcenitcntiac, quod exercetur
sieut diun simul baptizantur plures bomincs, per modum judicii, certum est quod materia,
forma baptismi multiplicatur virtualiter. actus pcenitentis debeant praecedere
scilicet
Urgebis Non multiplicatur compositum,
: formam, haecque videtur posse longiuscule
non multiplicata forma formaliter sic ubi : differri: quidam dicunt a sero ad mane se-
sunt duo bomines, sunt duae animae formali- quentis diei; quidam ad tres aut quatuor horas;
ter : ergo. quidam ad horam; alii istas omnes moras lon-
Resp. dist. ant. Non multiplicatur composi- giores reputant; quia, licet in judicio forensi
tum pbysicum, non multiplicataforma forma- post examen et confessionem rei possitita, imo
liter, conc; compositum morale, neg. Ex uno ad plures dies, differri sententia, non sic ta-
enim consensu virtualiter multiplici possunt men, inquiunt, in sacramento Poenitentiae se-
fieri decem contractus. cundum communem prudentem sensum, ad
quem debet attendi in praesenti materia; nemo
Observanda pro praxi circa simultatem enim dicet hodie confessum posse valide non
materice et formce in sacramentis. iterata confessione post octiduum absolvi, si-
cut tamen fieri potest et fit in judicio forensi.
Dixi , in secundum
solutione primi arg. , In sacramento Matrimonii cum sit contra-
communem sententiam,simultatem moralem ctus, quamdiu
perseverat moraliter consensus
materiae et formae sufficere ad validitatem unius, etiam post plures menses, potest acce-
sacramenti idque quia sacramentum est com-
; dere consensus alterius, sicut in aliis contrac-
positum morale ex institutione Christi ab ho- tibus; et hoc patetquando Matrimonium con-
minibus exercendum et recipiendum, conse- trahitur per procuratorern, nuntium vel litte-
quenter humano et morali modo. Nec verisi- ras in locis distantibus.
mile est apostolos, qui, Act. 2, leguntur una Horum omnium ratio jam saepe dicta est,
die baptizasse tria millia hominum, sic asper- quod sacramenta sint quaedam composita ar-
sisse aut effudisse aquam ut tangeret omnes non physica sed moralia, ab homi-
tificialia,

baptizandos eodem instanti physico, quo for- nibus exercenda et rccipienda, ideoque de eo-
mam proferrent. Dixi item tunc haberi simul- rum judicandum non secundum
consistentia
tatem moralem materiae et formae, quando principia physica praecise, sed secundum prin-
spectata sacramenti natura secundum com- cipia moralia et judicium prudentum pruden- :

munem loquendi modum salvatur veritas for- tes autem judicant spectata cujuslibet sacra-
mae, et censetur secundum humanum usum menti natura, parvam distantiam officere uni,
afficere et unum morale signum
materiam nonnisi magnam alteri. Et haec quantum ad
constituere; secus, non haberi simultatem mo- valorem sacramenti.
ralem nec perfici sacramentum. Unde pro di- Nunc vero quoad licitum, imprimis certum
versitate sacramenti diversa simultas, major est in sacramento Pcenitentiae et Matrimonii
vel minor, requiritur ad validitatem sacra- licite postponi formam materiae, cum aliter
menti. fieri non vero sacramentis, Ra-
possit. In aliis
Itaque in sacramento Eucharistiae requiritur ptismi, Confirmationis, Ordinis et Extremae-
major, imo physica simultas; quia haec pro- Unctionis, omnino illicitum est postponere to-
nomina: hoc et hic, satis denotant materiam taliterformammateriae, aut materiamformae;
debere esse physice praesentem, ut verificetur ita ut a peccato mortali non videatur excusan-
forma. dus, qui baptizando, v. g., partem saltemfor-
Minor requiritur in sacramentis Raptismi, mae non pronuntiaret ante finitam ablutir>-
Confirmationis, Ordinis, et Extremae-Unciio- nem; quia secundum omnes peccat mortai*-
nis. ter qui sine causa sacramentum exponit nul-
Quamvis enim eorum formae importent tem- litati et dubium dum potest certum
ministrat
puspraesens: baptizo, signo, etc, moraliter sacramentum autem sic collatum est dubi-
tamen loquendo tempus proesens admittit ali- um, cum plures et graves auctores illud
quam latitudinem, et censemus praesens quod reputent nullum ergo. Unde quidam inferunt
:
 UTRUM SACRAMENTA CONSTENT REBUS, ETC. 411

sacramentum, praesertim Bantismi ct Ordinis suscipiant, juxta illud Christi ad Apostolos

sic collatum, esse repetcndum sub conditionc.
Caeterum consultum est sacramentorum
, nomine Patris, etc. Sed negant banc instru-
ministris ut in omnium collatione curcnt
adhibere majorem quam possunt materiae et
forma? simultatem. In sacramentis Baptismi,
Confirmationis, Ordinis et Extrema>Unctionis,
applicando materiam, lormam proferant. In
sacramento Pcenitentiae, peracta confessione,
imposita et acceptata satisfactione, statim abso-
lutionem impendant. In Matrimonio post ex-
pressum consensum unius, alter e vestigio
suum exprimat. Cum enim matcria et forma
debeant constitucre unum signum sacramen-
Euntes doccte omncs gentcs, baptizantes eos in
ctionem aut concionem pertinere ad essentiam
sacramenti, in idque conscntiunt quidam ex
adversariis. Itcm non negant catholici verba
sacramentorum posse dici sigilla et pignora
divinarum promissionum, et aliquo sensu per-
tinere ad concionem, quatenus valent ad exci-
tandam objective fidem et pietatem, sed volunt
quod sint insuper consecratoria, non solum
quia rem tranferunt ab usu profano ad sa-
crum, sed etiam quia efficiunt quod signifi-
cant, puta haec verba « Te baptizo » , ablutionem
:

tale, consultum est ut, meliori quo possunt spiritualem animae a peccatis per gratiam :

modo, conjungantur. et haec: «Hoc est corpus meum»pra3sentiamrea-

lem corporis Christi. Ex quo patet hanc con-
§ III. troversiam proprie pertinere ad quaest. de
causalitatesacramentorum, de qua infra. At-
Utrum verba sacramentorum sint promissoria tamen pro more scholarum
et concionatoria, an consecratoria? Dico 1° In collatione sacramentorum non
:

est necessario praemittenda aut adhibenda, ut

Questio duplici sensu potest inteliigi : 1° An pars eorum essentialis, concio, qua audientes
in collatione sacramentorum debeat necessa- instruantur de promissionibus divinis, de sa-
rio praemitti aut adhiberi promissio, seu concio cramentorum institutione et eflectibus.
explicativa promissionis, quae concio vel pro- Prob. 1° Essentialia sacramentorum fue-
:

missio sit pars essentialis sacramenti?2° Utrum runt a Christo determinata, ut dicemus infra,
verba, quae sunt forma sacramentorum, sint prsecipue in sacramentis Baptismi et Eucha-
promissoria et concionatoria, non consecra- ristiae, quae duo agnoscunt haeretici atqui si :

toria? Utrumque videntur sustinere lutherani concio praemittenda aut adhibenda, esset ipsis
et calvinistae, praecipue secundum; quoad essentialis, essentialia sacramentorum non
primum enim non omnes consentiunt. essenta Christo determinaia; tot enim forent
Dicunt itaque verba sacramentorum esse diversae conciones quot forent diversi concio-
promissoria, quatenus si non expresse conti- natores : ergo.
neant promissiones divinas, saltem ad illas amentes valide baptizantur, et
2° Infantes et
jam factas mentem revocant, et eas quasi idnon negant haeretici, quippe quiipsi infan-
sigillant.Dicunt concionatoria, quatenus alta tes baptizant: atqui ipsisnonadhibetur concio,
voce prolata, in audientium animis movent et qua in ipsis excitetur fides justificationis pro-
excitant fidem justificationis promissae, cui fidei missae hujus enim sunt incapaces ergo.
; :

etnonsacramentojustificationemtribuunt, ut Respondet 1° Calvinus Baptismum tunc

dictum est alibi. Tandem concedunt posse ali- quidem non prodesse infanti, sed profuturum
quo sensu dici consecratoria, quatenus rem tunc quando poterit intelligere significatio-
ab usu profano ad sacrum et religiosum tran- nem.
sferunt, sed non quatenus efficiunt quod signi- Sed contra 1° Si concio sit de essentia Ba-
:

ficant, gratiam scilicet et sanctitatem; conten-
dunt enim, et est apud illos dogma capitale,
hominem non justificari per gratiam inter-
nam, sed per imputationem justitiae Christi,
ut vidimus de gratia. Hoc ultimo excepto,
ptismi, debet ab eo qui baptizaturpercipi, sicut
ipse ab aqua debet tangi. 2° Multi infantes mo-
riuntur antequam possint significationem per-
cipere. 3° Esto tunc tantum proficiat, saltem
non iteratur ergo validus erat absque con-
:

praesens controversia foret levis momenti et cione.

quasi de nomine. Respondet 2° nihilominus adhibendam esse
Catholici namque non negant concionem concionem, quae proderit saltem adstantibus.
seu instructionem praemittendam esse sacra- Sed contra 1° Potest contingere quod nul-
:

mento conferendo adultis, quia debent instrui lus sit praesens praeter baptizandum et bapti-
de rebus fidfci, ut cum fructu sacramentum zantem. 2° Non propter adstantium, scd prop-

412 DISSERTATIO
ter recipientium utilitatem confertur sacra-
mentum.
Calvinus docet non esse rebaptizandos
3°
catliolicos,nec seipsum, ubi apostavit, jussit
rebapti/ari, quia validus esteorum Baptismus:
atqui tamen catholici non semper adhibent
concionem, et nunquam ut partem essentialem
Baptismi : ergo.
4° Baptisma haereticorum etiam circa
mam errantium, modo litteraliter servaretur,
ut validum semper suscepit Ecclesia, ut con-
Aug. lib. 3 de Bapt., c. 15, ubi dicit
stat ex S.
integrum esse sacramentum, si evangelicis
verbis fuerit consecratum, sive a Marcione,
ve ab Ario, sive ab Eunomio, sive a Valentino,
qui omnes haeretice sentiebant circa SS. Trini-
tatem, adeoque circa formam Baptismi ergo
vel nulla concio est de essentia Baptismi, vel
admittenda est concio haeretica et blasphema
tanquam pars essentialis sacramenti, quod
altera blasphemia.
Dico2°: Verbasacramentorumnonsuntsim-
pliciter promissoria et concionatoria, sed con-
secratoria, id est effectiva illius quod
cant.
Prob. 4°: Verba sacramentorum usurpata et
nullam continent promissio-
instituta a Christo
nem aut concionem, ut haec IJoc est corpus :
meum\ et haec: Egote baptizo in nomine Pa-
triSy etc. Ubi enim quaeso illic promissio vel
concio ? Sed duntaxat consecrant materiam
quam afficiunt, aut sanctificant personam cui
conferuntur : unde Christus non
Euntes dixit:
docete omnes gentes nomen Patris, sed; Euntes
docete omnes gentes, baptizantes eos in nomine
Patris, etc.
2° Aliud est ministerium baptizandi, aliud
evangelizandi, juxtaillud Apost. 1 Cor.
misit me Deus baptizare, sed evangelizare
si forma Baptismi foret concionatoria et
atqui
non consecratoria, idem foret ministerium
baptizandi et evangelizandi : ergo.
3° Validus est Baptismus infanti collatus, ut
jam dictum est, quamvis nullam in eo fidem
excitet promissae justificationis : ergo. Quae
huicargumento reponit Calvinus, praevenimus
supra.
4° S. Aug., cujus auctoritate abutuntur he-
terodoxi, lib. 3 de Bapt., c. 40, dicit: « Bapti-
smus Christi verbisevangelicis consecratus, et
peradulterosetinadulteris sanctusest, quam-
vis illi sint impudici et immundi, quia ipsa
ejus sanctitas polluinon potest, et sacramento
suo divinavirtusassistit.» Inde sic arguo: Juxta
S. Aug. et rei veritatem, Baptismus verbis
:
I. ART. IV.
ovangelicis ab infideli aut malo ministro col-
latus alicui indignosine fide aut charitato iilud
recipienti, est validus ergo neque ex fitie aut
:
pietate ministri, neque ex fide et pietate reci-
pientis pendet ejus valor et esscntia ergo non :
est necesse ad cjus valorem et essentiam ut
verba evangelica sint concionatoria et alta voce
proferantur, ut excitent fidem et pietatem in
for- suscipiente.
In confirmationem utriusque conclusionis,
adde perpetuam traditionem Ecclesise, quae,
ubi de sacramentis ageretur, nunquam pro-
missionis aut concionis, sed consecrationis seu
si- benedictionis tantum meminit. Gonfer qua3
dicemus infra de effectu sacramentorum.
Obj. 1° : S. Petrus, Epist. 1, c. 3,
dicit Vos :
: similisformce salvos fccit baptisma, non carnis
depositio sordium, sed bonce conscientice inter-
rogatio in Deum.
In Grseco, vox, quam latinus
est interpres vertit interrogationcm, significat sti-
pulationem seu pactum, quod nempe baptiza-
tus init cum Deo : ergo verba sacramentalia
sunt verba pacti et promissionis. Ita Lutherus.
signifi- Resp. 1° Esto, loco interrogationis poni
:
debeat pactum seu stipulatio, non sequitur
ipsum Baptisma esse iilud pactum, neque hoc
dixit S. Petrus ; sed quod baptizandus bapti-
zanti interroganti an renuntiet mundo ct dia-
bolo, respondens se renuntiare^ ineat pactum
cum Deo, ratione cujus tanquam dispositionis
et conditionis, virtute sacramenti fit salvus.
Sed
Resp. 2° nunc textum aliunde satis obscu-
rum plus nocere quam favere novatoribus. Ibi
enim S. Petrus comparat Baptisma arcae Noe ;
arca autem Noe non fuit merum pactum aut
signum pacti cum Deo, sed revera, continendo
4: Non octo animas, eas salvas fecit corporaliter : ita
: ergo Baptisma non solum est pactum aut
signum pacti cum Deo, sed sua virtute salvat
animas spiritualiter, non abluendo carnis
sordes, ut lotiones et baptismata Judaica, sed
sordes animae seu conscientiae, eam interro-
gando in Deunr, id est, eam explorando, pro-
bando, et quasi lixivio emundando, sicque
perfectam et mundam Deo exhibendo.
Obj. 2°: S. Aug., tract. 80 in Joan., dicit
« Unde tanta vis aquae ut corpus tangat et cor
abluat ? Nisi faciente verbo, non quia dicitur,
sed quia creditur » ; atqui fides habetur ex
concione unde addit S. Aug. ex Apostolo ;
:
« Hoc est verbum fidei quod praedicamus. »
Resp. sensum S. Augustini non esse verba
sacramentalia * non esse pronuntianda, ut ia*
iHica.7adl.
 UTRUM RE? E T VERBA TN SACRAMENTA, ETC. u*
ientur ipsi haerctici, ncque nnllam vim ipsis Calvinus, S. Aug. loquitur modo de vcrbo sa-
inesse sine fidc actuali, cum S. Doctor contra cramentali, modo
de verbo concionatorio, et
donatistas totus sit ut probet Baptisma sine sine quia utriusque verbi
aequivocatione,
fide datum et receptum valcre. Sensus est characteres distinguuntur. Et sic ciim conclu-
igitur vcrbum operari in sacramentis, « non dit Totum hoc fit per verbum, de quo
: «

quia dicitur» idest, non secundum extcriorem

, Dominus ait Jam vos mundl cstis propter ver-
:

sonum vocis, sed «quia creditur », id est, se- bum, quod locutus sum vobis », non restringit
cundum sensum verborurn qui fide tenetur. verba Christi ad sermonem ejus post ultimam
Seipsum clare explicat S. Aug. verbis imme- coenam, sed intelligitde verbo generaliter; ita
diate scquentibus : « Nam, inquit, in ipso ut sensus sit in S. Augustino Vos mundi estis ;

verbo aliud est sonus transiens, aliud sensus propter verbum meum, sive quod me concio-
manens. » Ex quo infert S. Thomas quod, licet nante audistis, sive quod in Baptismo sanctifi-
non sint eaedem voces quoad sonum apud cati estis.

omnes, quia tamen est idem sensus, ideo cu- Urgebis ex S. Ambrosio, qui, lib. de My-
juscumque hnguac verbis proferatur talis sen- steriis, cap. 13, dicit: « Aqua sine praedica-
sus, sacramentum. Ad id quod
perficitur tione dominicae crucis ad nullos usus futurae
addit S. Aug. ex Apostolo « Hoc est verbum : ergo in illum fontem Moyses
salutis est... sicut

fidei^ quod praedicamus » verum est hoc scn- , rnisit lignum, ita et in hunc fontem sacerdos

su quod apostoli hujus verbi sacramentalis praedicationem dominicae crucis mittit, et aqua
vim et efficaciam praedicaverint et annuntia- fit dulcis ad gratiam » ergo. :

vcrint. Vel intelligendum est de verbo genera- Resp. S. Ambrosium per praedicationem do-
liter sive consecratorio sive concionatorio, ut minicae crucis intelligere verbum consecrato-
explicabitur in sol. sequenti. rium et non concionatorium non enim concio ;

Inst.: S. Aug. post haec verba « Hoc est : mittitur seu dirigitur in fontem, ut loquitui
verbum fidei quod praedicamus », subjungit : S. Amb., sed in audientes. Unde, lib. 4 de Sa-
« Unde in Actis Apostolorum Fide mundam : cramentis, c. 4 : « Ubi, inquit, accessit conse-
corda eorum ; et Petrus Apost.: Sic nos Bapti- cratio, de pane fit caro Christi. »

sma salvos fecit, non depositio sordium carnis, Objiciunt insuper haeretici sacramenta a
sed conscientice bonce interrogatio : hoc est SS. Patribus vocari signacula, sigilla, pignora.
verbum fidei quod praedicamus. » Et in fine Sed neque nos id negamus ; addant duntaxat
sermonis concludit « Totum hoc fit per
: sigilla, signacula, etc. practica et effectiva illius
verbum, de quo Dominus ait Jam vos mundi : quod significant, et conveniemus saltem
estis propter verbum quod locutus sum vobis. » quoad rem.
Atqui mundari per fidem, per conscientiae
interrogationem, per verbum quod locutus est ARTICULUS V.
Dominus post ultimam coenam, non est mun-
dari perverbum consecratorium, sed concio- ctrum res et verba in sacramentis mv&
natorium ergo verbum in sacramento est
: legis sint et debuerint esse a
concionatorium et non consecratorium. christo determinata, iisque
Resp. data min.neg. conseq. Quia S. Aug. proinde sit necesse uti?
ibi non loquitur de verbo praecise ut sacra-
mentali, sed generaliter de verbo sive fidei Dico 1° Res et verba in sacramentis novae
:

sive sacramentorum, quo mundamur. S. Do- legis sunt de facto a Christo determinata, ideo-
ctor enim eo loci explicanda susceperat haec que necesse est illis uti.
Christi verba : Jam
mundi estis propter
vos Prob. Christus est auctor sacramentorum
verbum, quod locuius sum vobis; et facit sibi novae legis, ut infra dicemus : atqui illedicitur
quaestionem, cur non dixerit Christus Jam : auctor compositi, qui illius materiam et for-
mundi estis propter Bap tismum quo loti estis, mam instituit atque determinat ergo. :

cui respondet dicendo, quia, sive in sacramen- Dico 2° Res et verba in sacramentis novae
:

tis sive extra, semper verbo mundamur si ; legis debuerunt a Christo determinari*.
enim fiat mundatio in sacramentis, vis mun- Prob. de rebus*. In usu sacramentorum duo
dandi oritur ex verbis ; si extra, fit necessario possunt considerari, scilicet cultus divinus et
fler fidem fides autem ex auditu, auditus per
, sanctificatio quorum primum perti-
hominis,
verbum Dei nnde mundatio semper ex verbo
; netad hominem per comparationem ad Demn,
oritur. In eo igitur loco, cui maxime contidit * iiic a. 5 et 7, o. * ibidem a. 5.
St.-Tuom. Tom. VI. — 8
 :

ffi DISSERTATIO T. ART. V.

secundum converso pertinet ad Deum pcr

e Resp. min. Atqui res sacramentorum
dist.

comparationem ad hominem atqui, licet pos- : legis natnrae non sunt a Deo determinatae
sit esse in potestatc hominis determinare sibi immediate, conc; mcdiate, neg. Diccndum
res quibus Deum colat, non tamen ad ipsum igitur divina institutione revelata Adae et ab
pertinel suojudicio assumere res quibus san- ipso postcris indicata, praefixum fuisse ho-
ctificotnr, sed ad solum Deum ergo. Prob. : mini ut pro sacramcntis et deletione peccati
min. Sanctificatio hominis est in potestatc Dei originalis adhiberet protestationem exteriorem
sanctificantis : atqui non pertinet ad aliquem fidci : quo ritu autcm quove signo illa protc-
determinare quod cst in potcstate alterius statio fieret, interiori hominis instinctui dettr-
ergo. minandum a Dco relictum fuisse. l
Et ratio
Prob. a fortiori de verbis 1
. In sacramentis hujus disparitatis cum sacramentis novae legis
requiruntur res determinatae a Christo ergo : cst, quia sicut in statu legis naturae homines

multo magis determinata verba. Prob. conseq. nulla lcge exterius data, sed solo instinctu
In sacramentis verba se habent per modum interiori movebantur ad Deum colendum, ita

formae, res sensibiles per modum materiae, ut etiam ex interiori instinctu determinabatur
dictum est atqui in omnibus compositis ex
:
eis quibus rebus sensibilibus ad Dei cultum

materia et forma, principalius ad esse rei re-
quiritur determinata forma quam determinata
materia ergo. Prob.min. In omnibus com-
:
positis ex materia et forma, principium deter-
minationis est ex parte formae, quae est quo-
dammodo fmis et terminus materiae materia
uterentur. Postmodum vero necesse fuit etiam
exterius legem dari; tum propter obscuratio-
nem legis naturae ex peccatis hominum; tum
etiam ad expressiorem significationem gratiae
Christi, per quam humanum genus sanctifi-
; catur et ideo etiam necesse fuit res expressius
;

enim requiritur determinata ut sit proporti- determinari, quibus homines uterentur in

onata determinatae formae : ergo. sacramentis.
Inferes : Ergo magis arctatur via salutis in
lege nova quam in lege naturae.
Solvuntur objectiones. Resp. neg. quia res, quarum usus est
illat;
*
2

necessarius in sacramentis novae legis, vel com-

Pro solutione objectionum nota au veriia- muniter habentur, vel parvo studio adhibito
tem conclusionis nostrae sufficere si res et haberi possunt. Adde quod tunc pauciores
verba a Deo sint determinata immediate vel essent fideles quam nunc, qui tale signum
mediate, in genere vel in specie. qualecumque adhibere vellent in suorum salu-
Obj. l°contra primam partem. Salusanimce tem. Insuper abundantior gratia in nova lege
est magis necessaria quam salus corporis: atqui compensat inconveniens allatum.
in medicinis corporalibus potest una res poni Obj. 3° Quorumdam sacramentorum novae
:

pro alia in ejus defectum ergo multo magis : Matrimonii et Ordinis, res non
legis, scilicet
in sacramentis, quae sunt medicinae spirituales fuerunt determinatae ergo. Prob. ant. Utriu- :

ad salutem animae. sque rem seu materiam mutavit Ecclesia;

Resp. neg. conseq. s Disparitas est quod res nam, ante conc Trid., materia Matrimonii erat
fiabeant naturaliter sibi inditas virtutes con- consensus contrahentium etiam sine parocho
ferentes ad corporalem salutem; et ideo non et testibus, nunc autem debet fieri coram pa-
refert, si duae earum eamdem virtutem ha- rocho et testibus. In sacramento Ordinis, pri-
beant, qua quis utatur; sed ad sanctificatio- mis saeculis, materia erat sola manuum impo
nem non ordinantur ex aliqua virtute sibi sitio, et ita nunc est apud Grcecos etiam catho-
naturaliter indita, sed solum ex institutione licos;apud Latino#s autem est porrectio pate-
divina; et ideo oportuit divinitus determinari nae cum pane, et calicis cum vino, ut decernit
quibus rebus sensibilibus sit in sacramentis Eugenius IV ergo. :

utendum. Resp. neg. ant.: ad prob. de Matrimonio,

Obj. 2° Si ratio D. Th. valeret, probaret
: dist. ant. Ecclesia mutavit Matrinionii mate-
etiam in sacramentis legis naturae materias riam, formaliter, neg. ; materialiter seu rem
esse a Deo determinatas atqui falsum consc- : quaeerat materia, conc Materia ergo Matri-
quens, cum nihil sit assignabile determinatum monii,a Christo determinata, non erat quilibet
a Deo in iege naturae, quo deleretur peccatum contrahentium consensus seu traditio per acce-
originale ergo et ant.
: ptationem determinata, sed consensus efficifcns
1 2 Ibid.
Ibidem a. 7. * Ibid. a. 5 ad&. » Ibid. ad. 3.
 UTRUM RES ET VERBA IN SACRAMENTIS, ETC. I!5

legitimum contractum; clevavit enim Chri- Observat tamen Auctor eam vocem esse
stus contractum legitimum naturalem ad esse adhibendam in sacramentis, * qua prinripa-
sacramenti. Remanet nunc eadem formalitcr lius ct comnmnius homincs illius linguae seu

materia, sed tantum effecit Ecclesia ut contra- Ecclesiae utuntur ad significandum, seu cujus

ctus qui prius sine talibus conditionibus crat usus in sua Ecclesia solemnior et usitatior est
legitimus, nunc non sit legitimus ;
quod certe sicut inter rcs sensibiles illa sumitur ad sigm-

potcst, cum validitas contractuum ejus aucto- ficationcm sacramenti, clijus usus est commu-
ritati nunc dcstrueret
subjaceat. Sicut ergo qui nior ad actum, per quem sacramenti effectus
panem, aut vinum convertcret in acetum, non Attamen hic verborum magis
significatur.

diceretur mutare seu destruere materiam for- communium usus non est necessitatis abso-
malem Eucharistiae, sed rem quse erat matc- lutae pro validitate sacramenti, modo salvetur
ria, ita et in nostro casu destrueret autem
: sensus, sed tantum congruentiae, et obliga-
aut mutaret formaliter, si faceret quod panis tionissub peccato pro ministris.
manens panis, scu vinum remanens vinum, Obj. 5°: Verbain Matrimonio non suntde-
non esset matcria Eucharistiae. Ad prob. de terminata ergo. :

Ordine, dato ant. dist. conseq. Ergo materia Resp. dist. ant. Non sunt determinata in
ejus non fuit a Christo determinata in specie, ultima specie, conc; in specie subalterna seu
transeat; in gcnere, neg. Determinavit ergo in genere, neg. Haec enim requiruntur verba
tantum Christus quod sacramentum Ordinis quae efficiant contractum legitimum sive ,

conferretur per aliquod signum sensibile si- verbasint formaliter sive virtualiter, scripturae
gnificativum potestatis quae traditur, et per scilicet, nutus, etc

verba hoc ipsum exprimentia. Utmm autem

Gonsectaria.
hoc signum sensibile deberet esse impositio
manuum, aut porrectio instrumentorum, non Ex dictis colliges 1° quorumdam sacra-
determinavit , sed determinandum reliquit mentorum materiam esse a Christo determi-
judicio Apostolorum et Ecclesiae. Ita juxta com- natam in specie infima, quorumdam in specie
muniorem sententiam. SLibalterna seu in genere ; scilicet in Baptismo
Quidam alii volunt etiam apud Graecos inter- auuam elementarem, in Eucharistia panem
venire porrectionem instrumentorum, si non triiieeum et vinum de vite, in Poenitentia con-
per contactum physicum, saltem per contac- fessionem dolorosam pcenitentis, sive verbis
tum moralem, mediante scilicet altari, cui sive signis fiat, in Extrema-Unctione oleum,
ordinandi incumbunt. Alii volunt etiam nunc in Matrimonio consensum per verba vel nutus
apud nos impositionem manuum esse solam illum exprimentes. De Confirmatione multi
materiam essentiaiem Ordinis. Caeterum, quid- idem censent, scilicet chrisma esse a Christo
quid sit de istis sententiis, de quibus suo loco, institutum pro ejus materia. De Ordinc vcro
nulla est quae non faveat nostrae conclusioni, communior opinio est quod ejus materia sit
et argumentum oppositum non solvat. Eadem tantum determinata in genere, ut jam dictum
difficultas posset proponi de Confirmatione est.
de qua etiam suo loco. Colligesmateriam sacramentorum non
2°
secundam partem. Salus quae
Obj. 4° contra esse determinatam a Christo in individuo, ne-
per sacramenta quaeritur, est una apud omnes que qLioad accidentia; nihil enim refert an
atqui voces non sunt eaedem apud omnes:ergo. haec vel ista aqua, v. g., adhibeatur in Bap-
Resp. dist. min. Voces quantum ad sonum tismo, neque an sit frigida vel calida, pluvia-
nonsunt eaedem apud omnes, * conc; quoad lis vel fontalis, modo sit naturalis apta ad
sensum, neg. Igitur, ut dicit S. Aug., tract. abluendum : quod addo, quia geiata non suf-
80 in Joan., verbum operatur in sacramcntis, ficeret.
non quia dicitur, id est, non secundum exte- Colliges 3° non omnium sacramentorum
riorem sonum vocis, sed quia creditur, id est, formas eodem gradu esse in Evangelio expli-
secundum sensum verborum qui fide tene- citas. Formae Baptismi et Eucharistiae sunt
tur et hic quidem sensus est idem apud om-
; omnino explicitae: « Ego te baptizo; Hoc est cor-
nes, licet non eaedem voces sint quantum ad pus meum, hic est sanguis meus, «quia illa duo
sonum. Et ideo cujuscumque linguae verbis sacramenta sunt omnibus hominibus neces-
proferatur taiis sensus ,
perficitur sacramen- saria. In sacramento Poenitentiae est etiam
tum, ut jam dictum est. aliquousque explicita, et clare saltem indicata
tlb. a. 7, adl. 2 Ib. ad 2.
 H6 DISSKttTATIO I. ART. VI.

his quodcumquc solccris, etc; unde

verbis, ex ignorantia idiomatis latini baptizaret dicen-
Ecclesia assignayit hoc verbum « Absolvo. » Et
: do: In nominc Patrias ct Filias et Spirituas
ita etiam decebat, quia est omnibus peccatori- Sanctas; Patrias, Filias et Spirituas cx impo-
bus necessaria. In aliis vero sacramentis, sitione vel nihil significant, vel aliud signifi-
utpote minus necessariis, non explicite ponun- cant quam Patris, Filii et Spiritus Sancti ; et
tur in Evangelio, sed ab Apostolis,qui cx Cbri- tamen propter similitudinem et dispositionem
sto audierunt, per traditionem accepimus. rclictam ut trahi possint ad eamdem signifi-
cationem cum vocibus Patris, Filii et Spiritus
ARTICULUS VI. Sancti, exaccommodatione et usu hominum in
his circumstantiisidem significant.
DE MUTATIONE FORMjE ET MATERIjE IN SACRA- Circa praesentem materiam duo inquirimus:
MENTIS. primum, an et quae mutatio sive formae sive
materiae tollat veritatem sacramenti? secun-
Nota quod circa omnes mutationes quae
1° 4
dum, quale sit peccatum mutare materiam
possunt in formis sacramentorum contingere, velformam sacramenti? Unde sit
duo videantur consideranda: unum quidem
ex parte ejus qui profert verba, cujus intentio §1-
requiritur ad sacramentum, ut dicetur infra;
aliud ex parte significationis verborum. Et An et quce mutatio formce vel materiee
circa hoc ultimum duplex distinguitur muta- tollat veritatem sacramenti?
tio: una substantialis, quando non salvatur
debitus et per se intentus verborum sensus, Dico 1° Si minister per mutationem formae
:

quo videlicet ipsius formae aut sacramenti
proprius effectus significatur; quia substantia
formae consistit in sensu, siquidem verba
operentur in sacramentis secundum sensum
quem faciunt,utjam dictum est; alteraest
accidentalis, quando scilicet non tollitur debi-
tus et per se intentus verborum sensus.
Similiter distinguitur duplex mutatio ma-
terise: una substantialis, alia accidentalis; sub-
stantialis,quando moraliter loquendo censetur
alia nomine et ratione, etsi forte specie phy-
sica non ditferat; ita ut attendatur ejus natura,
non tam physice quam moraliter et secundum
apprehensionem hominum, praecipue in or-
dine ad significationem quam Christus inten-
dit. Unde licet forte massa cruda farinae specie
physica non difFerat a pane, aut glacies ab
aqua, censetur tamen mutatio substantialis in
ordine ad sacramentum. Erit autem mutatio
accidentalis, si remaneat eadem species physice
et moraliter, ut si aqua non sit benedicta, si
panis sit fermentatus.
Nota 2° verba habere significationem * ex
duplici capite: 1° ex impositione; 2° ex usu et
accommodatione hominum unde fieri potest:
quod vox quae unum significat ex impositione,
aliud significetex accommodatione etusu homi-
num, propter scilicet ejus similitudinem cum
alia voce id ipsum significante. Similiter con-
tingere potest quod vox nihil significet ex
impositione, et tamen aliquid significet ex
accommodatione sic qui ex defectu linguae aut
: sit
. * Hica, 8,o. «Hica. 7ad3.
sacramentalis 1 ex industria factam, sive ad-
dendo sive subtrahcndo, sivc corrumpendo,
sive quocumque alio modo, intendat inducere
novum ritum seu novam formam essentialem
ab Ecclesia non receptam, quamvis remaneat
adhuc sensus legitimus, non videtur perfici
sacramentum; quia non videtur quod intendat
quod facit Ecclesia, quae tamen intentio
facere
requiritur ad validitatem sacramenti,utproba-
bitur infra.
S. Doctoris; non enim di-
Attende ad verba
cit absolute quod « non perficiatur sacramen-
tum,quia non intendit»,etc. sed quodvideatur
non perfici sacramentunr, quia non videtur
intendere facere quod facit Ecclesia. E»t revera
qui contra Ecclesiam agit, non videtur habere
intentionem Ecclesiae; et in foro exteriori prae-
sumitur is non habere rectam intentionem,
qui ex industria essentialia formae voluit mu-
tare, etiamsi non ita mutaverit, quin rema-
neat adhuc sensus substantialis. Et in hoc casu
iterandum foret sacramentum, saltem sub
conditione.
Utrum vero qui ea intentione mutat formam
sacramenti, possit habere intentionem genera-
lem faciendi quod facit Ecclesia ? Videtur dis-
tinguendum.
aut errore existimet hanc
Si ex ignorantia
suam mutationem seu ritum esse essentialem
et non erroneum in vera Dei Ecclesia, vide-
tur quod cum hac mutatione et intentione pos-
compati generalis intentio faciendi quod
* lljc a. 8t o et a. 7 ad 3.
 DE MUTATIONE FORM2E ET MATERl/E, ETC H7
facil Ecclesia et subsistere sacramentum,si ta- vel invalidum sacramcntum. Ratio est, quia
men mutatio relinquat scnsum substantialern, dum propositio plures patitur sensus, in po-
saltein cxaccommodationeusus;istaeenim duae tcstate profercntis est hoc vcl illo sensu in
inlentiones non sibi formaliter contradicunt. illa uti, adeoque ex intentione ejus deter-
Etsic videtur contingere in Gra^cis scbismati- minatur ad hunc vel illum scnsum, et tollitur
cis, qui valide baptizant sub hac forma « Ba- : ambiguitas; sicque fit validum et invalidum
ptizetur servus Christi, 2V.», etc, ignoranter et sacramentum.
erronee existimantes hanc solam formam, et Hinc si quis formae Baptismi adderet 1
: « Et
non nostram, esse essentialem in vera Christi Beatae Virginis»,intendens eodem modobapti-
Ecclesia, ideoque, inquit Innoc. 111, baptizatos zarein nomine ejus ac in nomine Patris, etc.
a Latinis rebaptizare praesumpserunt. nulium esset sacramentum. ltem si baptizaret
suam mutationem seu ritum
Si vero sciat in nomine patria et filia, intendens esse foemi-
quem intenditinducere in forma sacramentali, nas in Trinitate secus autem si in prima in-
:

non esse essentialem in vera Christi Ecclesia,
sed ab ea reputari erroneum, videtur quod
tunc non possit permanere intentio generalis
faciendi quod facit vera Christi Ecclesia. Quo-
modo enim intenderet saltem practice facere
quod facit vera Christi Ecclesia, dum profert
verba ut essentialia formae, quae scit non esse
essentialia in vera Christi Ecclesia, sed
nea ab ipsa reputari ?
Dico 2° Mutatio substantialis 1 seu varians
:
tenderet advocare suffragium Virginis, aut in
secunda intenderet verum Ecclesi<e sensum,
sed ex balbutie aut imperitia sic proferat. Et
hoc sensu intelligitur responsio Zachariae
pontificis, d. 4, cap. Retulerunt, decidentis
Baptismum collatum sub hac ultima forma
esse validum, si non intendebat minister erro-
erro- rem aut haeresim.

Observanda pro praxi circa varios modos qui-

sensum substantialem propositionis intentum
bus contingit mutatio sive substantialis sive
a forma sacramentali,etsi esset debita intentio,
accidentalis in forma sacramentali.
irritat sacramentum secus si sit tantum mu-
;

tatio accidentalis, seu non tollatur sensus sub-

stantialis formae.
Octo modis contingit mutari verba formae in
Prob. Verba sunt determinata a Christo tan- sacramentis.

quam forma sacramentorum, non

essentialis 1°Ex parte idiomatis, et haec mutatio est ac-
quoad sonum, sed quoad sensum quem fa- cidentalis; cum enim verba in sacramentis
ciunt : ergo si sit mutatio substantialis debitus operantur vi sensus, quacumque lingua sive
et per se intentus, non remanet sacramentum, Graeca, sive Latina, sive alia proferantur, modo
cum non possit subsistere sine sua forma; se- eumdem sensum debitum reddant, conficitur
cus a contrario si sit tantum mutatio acciden- sacramentum, etiamsi, inquit Cajet. partim
talis. uno, partim alio idiomate proferantur.
Idem intellige de mutatione substantiali et 2°Si verba usitata mutentur in synonyma; et
accidentali materiae ; quia, mutata substantiali- haec mutatio est etiam accidentalis, modo ta-
ter materia compositi, non remanet idem com- men synonyma sint ejusdem omnino significa-
positum. Quod adeo verum est ut Ecclesia, tionis et aeque distinctae, alias mutatio foret
quamvis mutare possit caeremonias sacramen- essentialis et nullum sacramentum. Si autem
torumaccidentales, id tamen facere non potest vox synonyma alias adhuc habeat significa-
nisi salva eorum substantia a Christo instituta, tiones, tunc ex aliqua particula adjuncta aut
c. 2. Hinc qui
ut decrevit conc. Trid., sess. 21, ex circumstantiis tollenda est aequivocatio
baptizaret in aqua rosacea vel in vino qui quae remaneat, determinandus est sensus,
si

consecraret in vino lymphato vel in pane ut dixi, ex intentione proferentis. Hinc valeret
hordeaceo, nihil conficeret : secus si bapti- Baptismus, si loco baptizo dicatur abluo; item
zaret m aqua non benedicta, vel consecraret valeret, si dicatur tingo vel intingo; quia
in pane triticeo fermentato. Patres, Tertull., adversus Praxeam, c. 26, Cypr.,
Dico 3° ; Quando ita mutantur verba formae ep. 22 ad clerum Rom. et ep. 25 ad Moysen,
in sacramentis ut sensus eorum reddatur am- S. Hieron., in cap. ultimum Matth. et S. Isido-
biguus , ex intentione ministri pendet ut de- rus, lib. 6 Orig., cap. 19, interpretantur to ba-
terminetur ad verum et legitimum seu falsum ptizo, quod est vox graeca, per tingo. Dubium
et erroneum sensum, adeoque ut validum sit autem foret secundum aliquos, si diceretur
* Ibidem a. 8. * Ibid.
 ) ;

UB DISSERTATIO I. ART. VI.

mergo vel immergo; qnia non videtur aoqui- ncni usus communis tralri possit au eumdem
valerc to baptizo scu abluo, cum ad abluen- scnsum cum vocc Patris ; in hac autem voee
duin non semper requiratur immersio, inquit matris secundum se considcrata, nulla similis
Soto. Existimant tamen alii valere, quia con- relinquitur dispositio, scd alium onniino sen-
tendunt luec verba baptizo, abluo, tingo, sum importat et si idcm sensus ; intelligatur
mergo, esse vere synonyma. Yide infra diss. I pcr eam importari ac per vocem Patris, hoc
de Bapt., a. 1. Pro certo autem non valeret, si totum provenit per accidens cx bonitate et
diceretur, mundo, purgo; quia debet signifi- perspicacia intelligentis, et non cx ipsa voce
cari pcccatorum mundatio per modum ablu- sccundum se juxta accommodationem usus
tionis. Sicut nec valeret absolutio collata di- communis. i

cendo « Ego te abluo a peccatis, » quia debet si-

:
4° Mutatio formae fit per additioncm alicujus
gnificari in hoc sacramento peccatorum mun- termini, 1 quoe, si variet scnsum debitum, erit
datio per modum absolutionis, ut facit judex. essentialis ; alias accidcntalis ; si vero additio
Porro hic intellige synonyma, sive sint taliaex sit sensus ambigui, consulcnda est intentio
impositione publica, sive ex accommodatione ministri, an intenderit verum autfalsum sen-
seu usu communi. sum ; et si faisum, an eam protulit ut partem
3° Corrumpendo verba formae quae corru- : formaj, an forte per modum appendicis aut
ptio, si neque proprie neque per accommoda- precum.
tionem reduci possit ad verum sensum, erit Hinc conficeret sacramentum, qui baptiza-
substantialis et nullum sacramentum, alias ret : « In nomine Patris omnipotentis, et Filii
non. Observandum autem mutationem sub- unigeniti, et Spiritus Paracleti. » Similiter si

stantialem plerumque fieri si corrumpantur

1
,
adderet:« Et bcataVirgo te adjuvet.»Item si ad-

verba ex parte principii dictionis, ut si ioco deret:«EtinnomineBcata3Virginis,»intendens

Patris dicatur matris; secus si corrumpantur tantum ejus patrocinium invocare, et non ba-
ex parte finis, ut si loco Pairis ddCdXm patrias ; ptizare in nomine ejus sicut in nomine Patris.
quia apud nos variatio dictionis ex parte prin- Pariter conficeret Eucharistiam sacerdos qui,
cipii plerumque variat significationem, non sie calvinistarum errore imbutus, post legitime
ex parte Verum, licet ordinarie sic acei-
finis. pronuntiatam formam Hoc est corpus meum, :

dat, non est tamen certa regula; potest cnim subjungeret, non ut quid essentiale formoe,
ex utraque parte esse tam parva corruptio ut sed per modum precum: « Et illud in ccelis ado-
sensum non auferat, et tam magna ut aufcrat: ramus, cujus figuram tantum in terris nobis
unde magis videtur attendenda quantitas cor- exhibet, » modo tamen retineat intentionem fa-
ruptionis arbitrio viri prudentis. Hinc eonfi- ciendi quod facit vcra Christi Eeclesia, quaevis
ceret sacramentum qui ex imperitia scu impe- illa sit. Non conficeret autem, si quis cum ari-
dimcnto linguse loco Patris diceret patrias, anis baptizaret : « In nomine Patris majoris et
loco corpus diceret copus, loco calix dicerct Filii minoris, etc. »

calis, loco est diceret es,
modationem usus trahi possunt ex dispositicne
relicta ad verum sensum:(hoec advertant scru-
pulosi, qui saepe irreverenter et ridicule
derant super verba forma3, seu ea repetunt.
etc. quia per accom- De additione vero quae non corrumperet ve-
rum sensum, sed tantum fieret cum intentione
inducendi novum ritum in Ecclesia, vide pri-
pon- mam conclusionem et ejus explicationem.
5° Per subtractionem a Si, ut de praecedenti .

Non conficeret autem si loco Patris diceret mutatione dictum est, tollat sensum debitum
matris, si loco corpus diceret cor, etc. sacramentalem erit substantialis mutatio,

Dices Qui diceret in forma Baptismi «Ba-

: : alias accidentalis tantum. Hinc qui in forma
ptizote innomine matris,» omnes intelligerent Baptismi subticeret Ego, et in forma Euchari-
lapsum linguse esse, et ipsum voluisse dicere stise enim, conficeret sacramentum to enim ;

Patris, cum in Trinitate non sit mater sicut ; quippe deservit tantum ad seriem narrationis,
cum dicit patrias, intelligitur Patris : ergo in et non ad significandam conversionem panis
utroque casu ex accommodatione redditur ve- in corpus Christi secus si taceret aliquam per-
;

rus sensus, et conficitur sacramentum. sonam Trinitatis, aut xo meum in forma Eu-
Resp. neg. conseq. et paritatem. Disparitas charistiae.
est quod in hac voce patrias secundum se con- 6° Per transpositionem verborum rormae, 1
siderata, etiam non attentabonitateintelligen- quse, pariter ut ante, si tollat sensum sacra-
tis,relinquaturdispositioutperaccommodatio- mentalem, erit mutatio substantialis ; secus
l Ibidem 3 Ibidem ad3.
* Ibidem ad 3. a. 8, o. * Ibid.
 DE MUTATIONE FOFULE ET MATERI^, ETC. !!')

accidentalis. Jlinc conficeret Baptismum, (|iii levitas materia), nec

regula assignari
alia cerla
diceretbaptizando: ln nomine Patris et Filii et potest. Ilinc volunt peccatum veniale
inulti
Spiritus Sancti, ego te baptizo; non videtnr esse tantum cx levitate materiae si quis in ,

antem conficcre, si diceret : « Patris ego te ba- forma consecrationis omitteret enim si in ;

ptizo in nomine Filii et Spiritus Sancti. » lingua vulgari baptizaret si loco baptizo di- ;

7° Per interruptionem verborum formae ! ;

ceret abluo, etc., secluso tainen contemptu et
quae si tanta sit ut non censeantur moraliter lo- scandalo ; fore vero mortale, si lingua vulgari
quendo verba in unam orationem convcnire, consecraret, si in forma qui calicis omitteret :

erit mutatio substantialis secus, accidentalis. ;
Hinc si consecrans post haec verba Hoc est,
sternutaret, et statim postea subderet corpus
meum, conficeret sacramentum similiter qui
baptizando post hacc verba Ego te baptizo, di-
pro vobis effundetur, etc. Pro quo prudenter
: discernendo attendendum est ad rigoremusus
: seu praecepti, quantitatem scandali aut con-
; temptus.
: Dico 2° Qui dcliberate sive in forma, sive
:

ceret confabulantibus Tacete, et statim re-

: in matcria, sive in caeremoniis sacramentorum
liquum formae prosequeretur, etiam confl- non servat ritum et modum suae Ecclesiac,
ceret sacramentum. Vide observationem in ex genere suo peccat mortaliter quia ;
facit
calce, art. 4. contra praeceptum Ecclesiae in materia reli-
Octava tandem mutatio est, si verba mu- gionis, adeoque est sacrilcgium : ergo.
tentur in nutus, scripturam aut alia signa, et Quando autem in individuo erit mortale aut
haec est substantialis, nisi in Matrimonio. veniale, judicandum cst ut in praecedenti con-
clusione arbitrio prudentum, attcndendo ma-
xime rigorem usus aut praccepti, scandali aut
§u. contemptus. Hinc ex communi sententia pec-
caret mortalitcr qui ex industria non misceret
Quale sit peccatum mutare materiam vel aquam vino; similitersacerdos Latinus ute-
si
formam sacramenti? retur fermentatosine gravi necessitate, aut ute-
retur forma Graecorum in Baptismo; item si mi-
Dico 1°: Mutatio sive substantialis, sive etiam nister ex officio seu solemnitatis baptizaret
accidentalis formae vel materiae sacramen- sine catechismis et exorcismis, vel sine lumine
torum, est ex genere suo peccatum mortale ;
aut vestibus sacris consecraret. Venialiter au-
quia est profanatio rei sacrae, adeoque sacri- tem tantum peccaret, qui in administratione
legium atqui sacnlegium ex gcnere suo
: est sacramenti Pcenitentiae sine causa preces Mi-
peccatum mortale ergo. : sereatur et alias omitteret.
Dixi : Ex genere suo quia ;
ex defectu plenae Dico 3° Peccat mortaliter qui in admini-
:

deliberationis et ex levitate materiae potest esse stratione sacramentorum utitur maleria aut
veniale. forma dubia et incerta, ubi certa haberi potest;
Si petas quando dijudicari poterit esse mor- in casu vero necessitatis, ubi certa praesto non
tale peccatum, an veniale ex gravitate vel le- est, potest et debet uti materia seu forma dubia,
vitate materiae ? saltem sub intentione conditionata.
Resp. 1° Quando mutatio est substantialis,
: Ratio primae partis est, quia tunc sine cau-
facta cum plena deliberatione siveexindustria, sa et necessitate exponitur sacramentum peri-
sive ex ignorantia crassa, sive ex gravi negli- culo nullitatis et irrisionis; nec enim tua pro-
gentia, semper est peccatum mortale ; hic babilis aut probabilior sententia efficere potest
enim non datur parvitas materiae, cum fiat ut materia aut forma sit valida, si revera non
semper gravis injuria rei sacrae seu sacra- sit ea a Christo determinata ergo. :

mento, quod nullum redditurper mutationem Hinc Innoc. XI damnavit hanc propositio-
substantialem. Dico: ex ignorantia crassa seu nem : « Non est illicitum in sacramentis con-
ex gravi negligontia ; si enim esset levis aut ferendis sequi opinionem probabilem de valore
ignorantia aut negligentia, a mortali posset sacramenti, relicta tutiori, nisi id vetet lex,
excusari at in ministris ex officio raro ex-
: conventio aut periculum gravis damni incur-
cusat ignorantia, cum ipsi scire teneantur ea rendi. Hinc sententia probabili utendum non
quae sunt sui officii. est in collatione Baptismi, Ordinis sacerdotalis
Resp. 2° Quando mutatio est accidentalis,
: aut episcopalis : » est prima inter innocentia-
judicio prudentum aestimanda est gravitas vel nas.
*Ibid. Dices : Licitum est uti sententia saltem pro*
150
babiliori in aliis materiis: ergo otiam
tur do sacramentorum valore.
Resp. neg. conseq. Disparitas ost quod
aliis materiis, dum aliqua sontcntia est proba-
bilior, non est tantum probabilior spcculative
etin sc, sed est otiam probabilior practico scu
est probabilius illam posse teneri quia si forte
sit falsa, excusatur coram Deo qui eam tenuit,
quod secutus fuerit id quod verisimilius erat
verum, et fecerit quod in se est ut attingeret
veritatem, sicque agendo nulla rei sacrae irre-
verentiapericlitatur. Atvero,licet,
cramcnti valore agitur, aliqua scntcntia de
materia vel forma sit probabilior speculative
et secundum se, practice tamen non est proba-
bilior, seu non est probabilius illam posse te-
neri, quando oppositum est tutius; quia major
probabilitas non efficit ut materia aut forma
sit valida, si revera ita non sit, adeoque non
extrahitur sacramentum a periculo nullitatis
et irreverentiae.
Caeterum si sententia aliqua de materia aut
forma sacramenti ita esset probabilior ut foret
moraliter certa et communiter haberetur vera,
et opposita licet tutior vix haberet aliquid pro-
babilitatis sive ab intrinseco sive ab extrinseco,
multis videtur non condemnandus qui prio-
remsequeretur tunc enim censetur materia
:
aut forma certa et alias continua foret perple-
;
xitas et impossibilis saeramentorum
cum nulla sit sententia, cujus opposita aliquid
probabilitatis sive ab intrinseco sive abex-
non
trinseco habere possit. .
quia
Ratio secundse partis est,
menta sint propter homines instituta,
malum est ut sacramenta periculo nullitatis
exponantur, quam ut homo illis absolute pri-
vetur ; prodesse quidem poterunt, nocere non
poterunt: de duobus autem malis minusest eli-
gendum; et irreverentia quse alias subesset,
abstergitur ratione necessitatis et intentionis
conditionatee: ergo.
APPENDIX I.
DE REPETITIONE MATERIiE SEU
SACRAMENTALIS.
Dico 4°: Qui certus est de invaliditate sacra-
menti, defectu sive materise sive formse, debet
adhibita materia vel forma valida ipsum abso-
lute repetere sicut e contra qui, certus de va-
: Forma
liditate ?acramenti, ipsum repetit etiam sub
conditione, sacrilegium committit;
niSSKKTATIO I. ART. VI.
cum agi- repotitio sit profanatio et irrisio sacramenti,
adeoque grave sacrilcgium. i
in Dico 2° Qui rationabiliter dubitat de valore
:
sacramenti, dcbet ipsum rcpetere sub condi-
tionc: ita ex jure,cap.Zte quibus dubium. Ratio
repetitionis, quia minus periculum est facere
;
repetitioncm ubi non esset facienda, quam
omittere ubi csset facicnda; in primo enim ca-
su est tantum pcriculum irreverentiae sacra-
menti; in secundo autem praeter periculum
irreverentiae sacramenti quod remanebit nul-
dum
desa- lum aut dubium, est etiam periculum damni
proximi. Ratio conditionis est ut vitetur, in
quantum potest, repetitio formalis sacramen-
ti, si forte fuerit validum, et ejus reverentia
salvetur.
Dico 3° : Qui sine rationabili fundamento,
sed ex lovi dubio aut scrupulo temere repetit
sacramentum, aut formam super eamdem
materiam etsi sub conditione, grave peccatum
sacrilegii committit. Ita communiter. Ratio
est, quia iteratio sacramentorum permittitur
sub conditione a sacris Canonibus solum in
rationabili dubio; sed quando non est du-
bium rationabile, apposita conditio habetur
pro non apposita; deficiente enim ratione pro-
babili dubitandi, vix potest dici serio et pru-
denter « Si non es baptizatus, v. g, ego te
:
baptizo Si non consecravi, volo conscrare » ;
;
praxis, sed potius videtur dici: « Sive sis baptizatus sive
non, sive consecraverim sive non, etc, ego te
baptizo, consecro » etc. Adeoque sub disjun-
,
ctione intenditur nullitas sacramenti; et ideo
cum sacra- iteratio temeraria sacramenti facta ex inani
minus dubio, est qua^dam ipsius irrisio: ergo. Hinc
caveant illi, qui ex quovis levi scrupulo statim
repetunt formam sacramentorum, idque in
consuetudinem ducunt.
Dixi tamen, qui temere repetit: si enim ut a
molesto scrupulo se expediat, et ne Deum
offendat, repeteret, non consuetudinarie ob
rationem datam, sedsubinde, formam super
eamdem materiam, non statim videretur con-
demnandus saltem peccati mortalis; non cnim
est credibile quod graviter Deum oifendat per
actionem quam ideo ponit, ne ipsum offendat.
FORMiE
APPENDIX II.
DE FORMA CONDITIONALI.
conditionalis dicitur quae profertur
sub conditione, ut: « Si non es baptizatus, te
cum ista baptizo», cum forma absoluta contra quam
 UTRUM SACRAMENTA SLNT NEGESSARIA, ETC, 131

distinguitur, sine conditione proferatur, ut: baptizati fuerint, baptizentur his veri)is prae-
Ego tebaptizo. missis : Si baptizatus es, non te baptizo; sed
Formae conditionalis septem vel octo primis si nondum baptizatus es, ego tc baptizo, etc,
Ecciesiae sa^culis nullum fuisse usum probant Rcfertur in jure, extra de Baptismo, cap. 2.
eruditi, ex hoc quod in variis dubiis de valore Non tamcn ubique obtinuit forma conditio-
Baptismatis SS. Patres, concilia et summi nalis, nisi cum decretum Alexandri III fuit in

pontifices jusserint illud iterari nulla condi-
tionis facta mentione, quam non omisissent,
si fuisset ex usu "adhibenda. Patet ex
no, epist. 76; ex conc. 2 Arelat., an. 314, can.
8 ex conc. Carthag. 5, an. 398, can. 6 refer-
: ;
tur dist. 4, cap. Placuit, ex duabus epist. S.
Leonis, una ad Leonem Ravennatensem,
altera ad Rusticum Narbonensem referuntur
eadem dist. cap. Cum itaqueet cap. Simulta,
ex S. Greg. Magn., epist. 32, lib. 12. Haec erat
eorumratio: « Quia, ut dicit S. Leo, cpist. 37,
non potest in iterationis crimen devenire,
quod factum esse omnino nescitur » ; vel, ut
dicitS. Greg. Magn., epist. 32:
stratur iteratum, quod non
ostenditur rite peractum.
Prima itaque formae conditionalis
reperitur in Capitularibus Caroli Magni, lib. 6,
n. 181, editis anno 807, his verbis « De qui-
bus dubium est utrum sint baptizati, an non,
omnimodis absque ullo scrupulo baptizentur
corpus juris relatum a Grcg. IX, qui sedebat
anno 1227; tempore enim Alexandri III etpost
S. Cypria- ipsum quidam scholastici, quibus non innote-
sccbat ejus decretum, adhuc contrarium
docebant, utMagister sentent., lib. 4, dist. 6,
Petrus Cantor et alii.
A tempore autem Gregorii IX, in omnibus
: Latinorum ecclesiis invaluit usus formae con-
ditionalis. Et 1° usurpata est pro sacramentis,
non possunt propter characterem
quae iterari
quem imprimunt; deinde tracta est ad alia
etiam sacramenta, praesertim Poenitentiae,
quando nempe confessarius dubitat an for-
« Non mon- mam protulerit, et quando fidelis moribundus
certis indiciis subito privatur usu sensuum, nec potest ab eo
haberi materia certa. De quo fusius suo
mentio loco.
Igitur ex usu Ecclesiae ubique recepto meri-
: to usurpatur forma conditionalis propter ra-
tiones datas in secunda conclusione praeceden-
tis appendicis. Prudenter tamen est adhibenda,

his tantum verbis Non te rebaptizo, sed si non

: nec nisi post accuratum examen an sacramen-
baptizatus es, baptizo te in nomine Patris, tum sit vere dubium, praesertim in sacramen-
etc. » ti s
<I
ua3 ex natura iterari non possunt; in aliis
Deinde Alexander III, qui sedebatanno 1159, enim tanta cautela non est adhibenda, ut ad-
sic decrevit: « De quibus dubium est an vertit Dom. Soto.

DISSERTATIO II.

Oe necessitate et existentia Sacramentorum.

D. Th. q. 60.

ARTICULUS I. q. 65, a. 4; secundus, utrum necesse sit ad

salutem institui a Deo sacramenta? et de illo

utrum sacramenta sint necessaria ad nunc agitur. Necessarium autem hicnon su-
salutem humanam? mitur pro necessitate absoluta, nec secundum
Dei potentiam absolutam, sed pro congruentia
Nota: Sensus tituli posset esse duplex: pri- et secundum connaturalem et suavem guber-
mus, utrum necesse ad salutem uti sacra-
sit nationem. Certum est enim Deum potuisse ab-
mentis post eorum institutionem? de quo infra solute aliis mediis hominem salvare. Item
 m DlSSITifATIO II. ART. II.

de bomine post lapsum, abstra-

qiicTstio est si totaliter a corporalibus actibus abstrahere*
hendo ab lioc vel illo statu ante vel post tur, convenienter proposita sunt ei corporalia
Christum. exercitia in sacramentis, quibus salubriter
Dico: Sacramenta sunt necessaria nccessi-
1
,
exerceatur ad evitanda superstitiosa exercitia,
tate scilicet congruentiae, ad liunianum salu- quae consistunt in cultu daemonum vel qua- ;

tem. litercumque noxia, quae consistunt actibus m

Prob*. ex S. Aug., lib. 19 contra Faustum, peccatorum.
nullum nomen religionis
cap. 11, ubidixit: «In Sic igitur l per sacramentorum institutio-
seu verum seu falsum coadunari homines nem homo convenienter suae naturae eruditur
possunt, nisi aliquo signaculorum seu sacra- per sensibilia; humiliatur, se corporalibus
mentorum visibilium consortio colligentur » :
subjectum cognoscens, dum sibi per corporalia
atqui necessarium est ad salutem humanam subvenitur; praeservatur etiam a noxiis actio-
homines adunari in unum vera3 religionis no- nibus per salubria exercitia sacramentorum.
mcn ergo sacramenta sunt necessaria ad hu-
: Ubi vides S. D. conclusionem procedere et
manam salutem. de homine secundum se seu secundum con-
Aug. has voces:
Adverte in hac auctoritate S. ditiones suae naturae sibi relictae ( supposito
Signaculorum vel sacramentorum non sumi tamen quod ordinetur ad finem supernatura-
disjunctive, sed ut duo synonyma; alias esset lem), ut patet ex prima et tertia ratione et dc ;

defectuosa D. Th. consequentia. Nec etiam to homine secundum sfcatim peccati generaliter,
coadunari sumitur praecise pro communicare ut patet ex secunda ratione. Et quando, infra
seu convenire in aliqua religione, sed pro eo art. 3 et 4, adhuc quaerit de homine secundum

quod est initiari seu suscipere ac profiteri reli- statum peccati, non quaeri de statu peccati ge-
gionem ejusque sanctitatem consequi; alias neraliter, ut hic facit, sed determinate pro ali-
argumentum probaret etiam fuisse sacramenta quo statu peccati, puta ante Ghristum in tertio
in statu innocentiae (quod negat S. D. art seq.), art. et post Christum in quarto. Nusquam

siquidem in eo fuerit et fuisset communicatio autem procedit conclusio praesens de homine

in vera religione, non tamen susceptio reli- secundum statum gratuitum et quodammodo
gionis nec sanctitatis ejus consecutio, sed im- praeternaturalem innocentiac originalis, de
mediate a Deo per traductionem naturae habe- quo art. seq.; in eo enim homo quodammodo
batur. extrahitur extra conditiones suae naturae.
8
Prob . triplici ratione seu congruentia. Pri- Dices Gratia et passio Christi sunt suffi-
:

ma petitur ex conditione humanae naturae, et cientes adsalutem humanam : ergo superfluunt

sicproponitur. Pertinet ad divinam providen- sacramenta. '

tiam ut unicuique rei provideat secundum Resp. quod gratia et passio Christi sunt
modum suae conditionis : atqui proprium est sufficientes * in genere suo seu quoad vim
homini ut per corporalia et sensibilia in spiri- sanctificandi et salvandi, debent tamen homi-
tualia et intelligibilia deducatur; ergo conve- ni applicari; applicantur autem ipsi con-
nienter divina sapientia homini auxilia salutis venienter per sacramenta, utprobatum est.
confert sub quibusdam corporalibus et sensi-
bilibus, quaesacramenta dicuntur. ARTICULUS II.

Secunda petitur ex statu hominis lapsi 4 Ibi .

debet medicinale remedium homini adhiberi, UTRUM ETIAM ANTE PECCATUM FUERINT HOMINI
ubi patitur morbum: atqui homo peccando NECESSARIA SACRAMENTA ?
se subdidit per affectum corporalibus rebus:
ergo conveniens fuit ut Deus per quaedam cor- Nullum in statu innocentiae de facto extitisse
poralia signa homini spiritualem medicinam sacramentum communis est theologorum sen-
adhiberet. Prob. conseq. Si spiritualia nuda ei tentia; tum quia de
illorum institutione in hoc
proponerentur^ ejus animus corporalibus de- statu tam in S. Scriptura quam in traditione
ditus per peccatum, applicari non posset: ergo altum est silentium ; tum quia ille status bre-
conveniens, etc. vissimo tempore duravit, ideoque (nissent
5 inutilia.
Tertia ratio sumitur ex studio actionis
humanae. Actio humana piraecipue circa cor- Sed difficultas est utrum vi status nullum
poralia versatur: ergo ne esset homini durum, in eo fuerit sacramentum, seu utrum in-
1
Hicq. 61. a. 1. o^ Ibid in arg s. c. * Ibid. o.
stitutio sacramentorum habeat aliquam oppo-
* Jbid. • Ibid. a Ibid. ' Ibid. ad2et&
 i t u;m etiam ante peccatum fuerint, etc. 123

gitionem seu repugnantiam inno- cum statu Prob. conclusio. Eaerat rectitudo statusin-
'centiac, non quidem secundum potentiam Dei nocentiae ut in co superiora dominarentur in-
absolutam: quis enim negat Deum absolute fcrioribus, et nullo modo dependerent ab eis,
potuissein quovis statu institucre sacramenta? in iis scilicet in quibus sita erat seu exerceba-
sed secundum suavem et connaturalem pro- tur hacc dominatio et subjectio, et quae ad
videntiam. Affirmat Thomas et cum eo
S. eam pertinebant; sicut enini mens suberat
thomistac ; ncgant plures alii, quorum aliqui Dco, ita mcnti suberant inferiores animae vires
ideo volunt quod si status innocentia} diuduras- et ipsi animae corpus: unde huic ordini acre-
set.revera fuissent instituta in eo sacramenta. ctitudini incongruum foret, si anima perficere-
Dico: Ante peccatum vi status innocentiae tur quantum ad scientiam et quantum ad gra-
nec necessarium nec conveniens fuit institui tiam peraliquidcorporale; haecenimanimaeper-
sacramenta. ! ad hanc rectitudinem etper eam
fectio pertinet
Ante probationem nota rectitudinem et habebatur: atqui si in eo fuissent sacramenta,
ordinem status innocentiae in eo consistcre horno accepisset suam perfectionem quantum
quod mens perfecte Deo subesset, menti in- ad gratiam et scientiam per aliqua corporalia
feriores animae vires, et ipsi animae corpus; et et sensibilia; sacramentum enim est aliquid
in hac subjectione mentis ad Deum consistit corporale et sensibile ad sanctificandos homi-
nostra sanctificatio, seu animae perfectio per nes et ad eos instruendos de rebus supernatu-
gratiam et scientiam seu notitias sanctifica- ralibus ordinatum: ergo in statu innocentiae
tioni necessarias. Tanta autem erat Dei homo sacramentis non indigebat, non solum
superioris dominatio, et causae inferioris ad in quantum sacramenta ordinantur ad reme-
Deum subjectio in isto statu, ut vi et exigentia dium peccati, sed etiam in quantum ordinan-
hujus status superius nullo modo dependeret tur ad animae perfectionem.
ab inferioribus in ea dominatione exercenda; Confirm. Cessante fine primario sacramen-
sed per seipsum sine mediis instrumentis ex- torum, cessare debent et sacramenta: atqui
trinsecis sufficienter moveret inferius ac diri- in statu innocentiae ccssaret finis primarius sa-
geret in iis, in quibus pro illo statu inferius per cramentorum; ergo. Prob. min. Finis prima-
se superiori debebat subjici et ab eo perfici, rius sacramentorum est sanctificatio utentium
( hoc est, in perfectione animae per gratiam et etcultorum Dei: atqui talis finis tunc cessaret:
scientiam, ut dictum est, ) alias enim status ergo. Prob. minor: In illo statu homines nas-
innocentiae non foret perfectus, si in illo non cerentur sancti, et sanctitas esset donum na-
esset talis perfecta subordinatio et subjectio turae et non personac : ergo.
mentis ad Deum, et partis inferioris ad supe-
riorem, nedum quidem in ratione entis( sic Solvuntur objectiones.
enim semper subjicitur), sed etiam in ratione
supernaturali et morali sanctificationis et in Obj. 1°: Sacramenta sunt necessaria homini
rectitudine virtutis. secundum conditionem humanae naturae, si-

Nota insuper, dum loquimur cum D. Th. de
perfectione animae per gratiam et scientiam,
nos non intelligere qualemcumque scientiam
naturalium, nec etiam omnium supernatura-
lium, sed eam tantum, quae gratiam comitatur
in ordine ad sanctificationem et quae corre-
spondet fidei sive habituali, sive actuali, quae
cum gratia confertur nunc per sacramenta;
in nullo enim statu potest
aliqua vel cognitione fidei,
naturalium.
Nota tandem sacramenta esse quaedam in-
strumenta corporea quee nos manuducunt ad
res supernaturales, scilicet ad gratiam sancti-
ficationis, A huic annexam supernaturalium
homo justificarisine
vel scientia super-
cut dictum est art. praeced.: atqui eadem est
natura hominis anteet post peccatum: ergo
etiam ante peccatum homo indigebat sacra-
mento.
Resp. dist. maj. Sacramentasuntnecessaria 1
homini secundum conditionem naturae, vel
purae et sibi relictac, vel peccato subjectae, conc.
maj.; ad statum innocentiae elevatae, neg. maj.
Et ad hunc sensum, dist. min. Atqui eadem est
natura hominis ante et post peccatum, et idem
naturae status, neg. min.; et diversus naturae
status, conc. min. Quia ergo in illo statu per
subjectionem perfectam Deo, homo a Deo im-
mediate sanctificabatur, inconveniens fuisset
ilii statui ut haec sanctificatio acquireretur per

cognitionem; hic estenimunus sacramento- inferiora instrumenta, hoc enim arguisset im-
rum scopus et finis. His notatis 2 , perfectam subjectionem ex parte animae et im-
* lbidem a. 2, o. * Ibid. o. « Ib. ad 2.
m DISSERTATIO II. ART. II.

perfectam dominationem ex parte Dei in ani- pernaturalia cognoscat per sensibilia, tanquam
mam; supernaturalium enim instructio per per objecta, conc; tanquam per instrumenta,
se potit descendere a superiori, et non fieriper quibus subjiciatur, neg. Explicatur Intelloc- :

sensibilia tanquam per instrumenta manu- tum per sensibilia cognoscere dupliciter intel-
ducentia, nisi ratione infirmitatis naturae, ligitur uno modo quantum ad acceptionem
:

quae perfecte Deo non subditur. specierum ab objectis, ct haec dependentia non
Inst. 1' : In eo statu elevationis homo sem- est imperfectio inintellectu humano; tum quia
per componeretur ex corpore et anima atqui : hoc ipsiex visceribus naturae connaturale est;
ex hoc provenit quod connaturale sit homini tum quia id fit per vim et perfectionem intellec-
ut spiritualia cognoscat per sensibilia : ergo tusagentis;undeproprieinhocintellectusnon
sacramenta sunt homini necessaria etiam se- subordinatur objectis, sed potius sibi ea subor-
cundum conditionem naturae elevatae. dinat. Alio modo intellectus perficitur a sensi-
Resp. dist. min. Atqui ex hoc provenit quod bilibus et per ea cognoscit quatenus per ea
connaturale sit homini ut spiritualia naturalia tanquam per media et instrumenta manudu-
cognoscat per sensibilia, conc. min.; spiritua- citur ad res supernaturales, quarum cognitio-
lia supernaturalia, neg. min. et conseq. Expli- nem ex influxu superiori habere debeat, sed
catur Res spirituales quoad sui cognitionem
: ex infirmitate et retardatione partis sensitivae
sunt in duplici differentia ; aliae enim sunt impeditur hunc influxum suscipere, et ideo
quae naturali lumine cognosci possunt, ut est infirmitati ejus condescendendo, perfectionem
existentia Dei, natura angelica, etc; aliae quae illam quae sibi ex influxu superiori debebatur,
solum lumine supernaturali possunt cognosci, accipere debet per media sensibilia. Nec enim,
ut sunt gratia, habitus infusi, Trinitas, et om- utjam dixi, supernaturalia quae lumine fidei
nia mysteria nostrae religionis. Equidem mo- vel alio infuso nascuntur, habent per se ex
dus connaturalis cognoscendi res primi generis sensibilibus accipi, sed ex superioribus descen-
est per sensibilia in homine quia eorum co- ;
dere non quod species infusas semper ad id
:

gnitio per se oritur a sensu, et inde ascendit requirant, sed quia instructio et traditio hujus-
ad cor hominis modus autem connaturalis
; modi cognitionis potius petit fieri per Spiri-
cognoscendi res spirituales secundi generis tum Sanctum ordinantem species haustas ab
non est per sensibiliaut permediain homine; objectis vel aliunde, quam ad illam per in-
quia eorum cognitio non oritur per se ex sen- strumenta sensibilia manuduci. Porro licet
sibus, sed ex superiori revelatione fidei des- non sit contra perfectionem status innocentiae
cendit.Quare signa seu media sensibilia solum quod homo dependeat ab illis rebus sensibili-
per accidens possunt homini necessaria esse bus, a quibus ex natura sua dependet, est ta-
ad eorum notitiam, quando scilicet homo ali- men contra ejus perfectionem quod homo
quam repugnantiam patitur ex parte sensitiva dependeat ab illis rebus a quibus ex natura
in tali cognitione, sicut patitur modo in statu sua non dependet.
naturae corruptae, aut pateretur in statu naiu- Replicabis : In illo statu homo uteretur voci-
rae sibi relictae : secus autem in statu innocen- bus externis , scriptura, imaginibus et aliis
tiae, in quo inferiora perfecte subjiciebantur signis tanquam instrumentis ad memoriam
superioribus. juvandam ergo in multis perfici debebat ejus
:

Inst. 2° : Connaturale est homini in hoc statu mens per sensibilia.

innocentiae ut cognoscat spiritualia etiam su-
pernaturalia per sensibilia ergo. Prob. ant.
Connaturale est homini ut cognoscat etiam
spiritualia supernaturalia per species haustas
ex objectis sensibilibus, et per conversionem
ad phantasmata, nisi cognoscat per immedia-
tam revelationem, quae certe non debuisset
fieri singulis hujus status hominibus nec
etiam pueri nascerentur cum scientia omnium
supernaturalium^ sed per acquisitionem et
disciplinam seu traditionem haberent, ut do-
cet D. Th., 1 p., q. 101, a. 1
Resp. neg. ant.: ad probat. dist. conseq. Ergo
connaturale est homini ut etiam spiritualia su-
Resp. 1° quod homo in isto statu uteretur
: his signis ad externam communicationem, et
ad intelligenda ea quae ipsi non debebantur
secundum propriam sanctificationem ex recti-
tudine status, nec id repugnat, non vero ad ea
intelligenda quae ipsi debebantur secundum
interiorem et propriam ejus sanctificationem
: vi rectitudinis hujus status.
Resp. 2° quod uteretur illis tanquam instru-
mentis sibi subordinatis. Si autem fuissent
sacramenta, soli Deo subordinata fuissent ut
: ergo. instrumenta Dei, non hominis, qui ideo illis
subjiceretur.
Obj. 2° : Variae erant utilitates propter quas
 UTRUM POST PFCCATUM ANTE CHRISTUM, ETC. W
congruum erat institucre sacramenta in hoc Rcsp. quod saltem non fuissent institi.ta
statu, v. g, ad protcstationcm fidci, ad coadu- ejusdem rationis ac nostra, vi pr?esentis de-
uationem in una religione, ad augendam gra- creti. Quia nostra vi praesentis dccreti sunt in

tiam ergo. : remedium peccati vel originalis vel actualis cx

Resp.jCessantefineprimariosacramcntorum
qui est sanctificatio nostra, cessare etiam ra-
tionem ponendi sacramenta ; et si forent
signa ad protestandum Qdem, ad coadunatio-
nem in una religione,
cramenta, quia non forcnt ad gratiam seu
sanctificationem nostram ordinata.
Ad augendam autem gratiam connaturalior
foret modus
per actus proprios sicut enim
originali provenientis, ethabent virtutem ex
passione Christi, qui in hac hypothesi juxta
probabiliorem sententiam non vcnisset.
An vero fuisscnt instituta altcrius rationis ?
non forent tamen sa- Cum id pendeat ex beneplacito divino, nec
quidquam hac de re sit revelatum, res est du-
bia et incerta.
;
ARTICULUS III.

non acquirebatur per applicationem exterio-

rum sensibilium, ita nec debebat per eam CTRUM POST PECCATUM ANTE CFIRISTUM
augeri. DEBUERINT ESSE SACRAMENTA
Obj. 3° In statu innocentiae fuissent sacri-
:

ficia : ergo et sacramenta. Patet conseq. a Nota 1° naturae per peccatum corruptae
paritate rationis : ideo enirn homo in illo statu triplicem distingui statum. Primus est status
uteretur sacrificiis, quia homo constat anima legis naturae ab Adamo usque ad Moysen se- ;

et corpore, et inutroque debet Deum colere : cundus legis scriptae a Moyse usque ad Chris-
ergo pari ratione debetuti sacramentis. tum ; tertius legis gratiae a Christo ad finem
Resp.neg.conseq.etparitatem.Disparitasest, saeculorum.
1° quia sacrificia ex ratione dicta sunt de jure Primus dicitur legis naturae, non quia ex-
naturae,adeoque in omni statu debent esse :
cluderet legem supernaturalem; in ea enim
sacramenta autem non sunt de jure naturae, observari debebant supernaturalia praecepta
sed ex congruentia et ex beneplacito divino frdei, spei et charitatis; sed quod in ea nulla
2° quia cultus Dci cxternus est Deo debitus ex esset lex mandato Dei scripta; sed lex naturalis

subjectione quam habet homo ad Deum, non solo naturae instinctu, et lex supernaturalis
solum in spiritualibus, sed etiam in corporali- sola Dei inspiratione quasi per modum natu-
bus sanctificationem autem hominis fieri per
:
rae, erant cognitae.
signa sensibilia, non est quid debitum natu- Nota 2° quod, licet status legis scriptae rigo-

rae humanae, quando talem statum habet ut rosetantum inceperit a Moyse, ab Abrahamo
perfectissime Deo subjiciatur ; quia tunc tamen ccepit se insinuare, et status legis natu-
ex vi subjectionis hujus sanctitatem habere rae declinareper circumcisionem, quae erat
debet. quaedam praeparatio ad legem scriptam.
Obj. 4° : Matrimonium est sacramentum Nota 3°, et suppone in utroque statu legis
juxta Apost. ad. Eph. 5 : atqui Matrimonium naturae et scriptae fuisse remedium, saltem pro

fuit institutum ante peccatum, ut patct Gen. peccato originali , cum constet ex S. Scriptura
2 : ergo. Adam multos alios justos ab ipso fuisse
et

Resp. quod Matrimonium fuit institutum in emundatos. Id etiam colligiturexvoluntate Dei

statu innocentiae non secundum quod est sa-! salvandi omnes homines.Videtur etiam eadem
cramentum, sed secundum quod est in offi- ratione supponendum, fuisse remedia pro pec-
cium naturae. Ex consequenti tamen signifrca- catis actualibus, quaevis fuerint. Quaestio est
bat aliquid futurum circa Christum et Eccle- igitur utrum pro talibus rcmediis in utroque

siam, sicut ct omnia alia quae in figura Christi statu legis naturae et scriptae instituta fuerint
praecesserunt ; quae tamen non dicuntur sacramenta, sive ad delendum originale in

sacramenta, nisi improprie etalio sensu. parvulis, sive actuale in adultis : sub ea enim
Ex dictis colliges quod si etiam diu durasset generalitate status et peccati videtur loqui D.
status mnocentiae, nullum fuisset in eo sacra- Thomas, ut patet ex ipsius ratione in o, quae
mentum. Sed est indefmita, et aeque probat pro uno ac pro
Petes an, perseverante Adamo in justitia ori- alio statu,pro uno ac pro alio peccato, licet
ginali, et posteris ejus peccantibus, fuissent plures videantur aliter intelligere, diversas-
instituta sacramenta? que diffrcultates in hunc artioulum accumu-»
« Ibidem arl 3. lent.
 ,;

i-26 DTSSERTATIO II. ART. IIT;

Dico Post peccatum ante Christum tam in

: natis et maxime in periculo existentibus alii

Kege natunrquam in lege scripta , tam pro pec-

1
quas preces Deo fundebant, vel aliquam be4
cato originali quam pro actualibus debuerunt nedictionem eis adhibebant non enim erat ;

esse sacramenta. necesse qnod esset actus formalis fidci, sed

Prob. 1° ex Patribus. S. Aug., libr. 5 contra sufficiebat quoelibet moralis et pia actio a fide

JuL, cap. «Necideo, inquit, credendum

11 :
promanans, etiamsi non informata charitate
est, ante datam circumcisioncm, famulos Dei, quia talis protestatio fidei non confcrebat gra-
quandoquidem eis inerat Mediatoris fides in tiam ex opere seu merito operantis, sed ex
carne venturi, nullo sacramento ejus opitula- opcre operato passive, id est, ad positionem
tos fuisse parvulis suis, quamvis quid illud hujus signi Deus conferebat gratiam intuitu
esset, aliqua necessaria causa Scriptura latere meritorum Christi futuri, ut dicemus in soL
voluerit. Nam et sacrificia eorum legimus, obj.

quibus utique sanguis ille figurabatur, qui

solus tollit peccata mundi. » Idem Innoc. III, Solvuntur objectiones.
cap. Majores, de Baptismo et ejus effectu.
Prob. 2° Sacramenta* sunt signa sensibilia
:
Obj. 1° : Passio Christi est causa sacramen-
invisibilium rerum, quibus homo sanctifica- torum omnium ergo ante Christum non de-
:

tur atqui post peccatum ante Christum sive

:
bent esse sacramenta.
in lege naturae, sive in lege scripta, fuit conve- Resp. f dist. ant. Passio Christi est causa
niens hujusmodi signa institui tam pro dele- sacramentorum, efficiens vel finalis conc. ,

tione peccati originalis quam
Prob. min. Post peccatum nullus salvari po-
test nisi per fidem in Christum redemptorem,
juxta illud Rom. 3 : Justificati gratis per gra-
actualis : ergo. semper efficiens, neg. Erat ergo causa finalis
sacramentorum quae ante Christum fuerunt,
quatenus ad ipsam significandam sunt insti-
tuta finis autem non praecedit tempore, sed
:

tiam ipsius, per redemptionem quce est in solum intentione suum effectum.
Christo Jesu, guem proposuit Deus propitiatio- Inst.: Passio Christi est causa efficiensom-
nem per sanguine ipsius ad ostensi-
ficlem in nium omnino sacramentorum ergo Prob. : .

onem justitice suce propter remissionem prcece- ant. Nullum est sacramentum, quod non ha-

dentium delictorum ut sit ipsijustus etju- beat virtutem ex ipsa et per ipsam ergo. :

stificans eum, qui est ex fide Jesu Christi; et Resp. neg. ant. ad prob. dist. conseq. Ergo
:

illud, Act. 4 Non est aliud nomen sub ccelo

:
passio Christi est causa efficiens sacramento-

datum hominibus, in quo oporteat nos salvos rum omnium, meritorie et moraliter, conc. ;

fieri : atqui post peccatum ante Christum con- physice, neg. ; dicitur ergo passio Christi
veniens fuit esse signa sensibilia, quibus ho- causa sacramentorum quae ante ipsam f uerunt,
mo hanc suam fidem in Redemptorem futurum in quantum intuitu ipsius ut praevisae et qua-
protcstaretur : ergo. Minor patet ex his quae si sub fidejussione instituta sunt, et per illa

diximus, art. 1 hujus dissert. et superius, gratia hominibus dabatur a Deo.

nempe id esse conveniens homini 1° ratione Subsumes : Atqui meritum praecedit prae-
naturae corporeae 2° ratione naturae per pec-
;
mium ergo ante passionem Christi, quae est
:

catum sensibilibus subjectae; 3° ut per salubria sacramentorum causa meritoria, nulla fuerunt
signorum sensibilium exercitia a noxiis acti- sacramenta.
onibus praeservaretur A° ratione ipsiusmet
;
Resp. dist. subsumptum Meritum per mo-
:

Redemptoris humanitate sensibilis. Propter dum solius dispositionis ad praemium, ut sunt

has, inquam, rationes conveniens fuit ut ho- actus nostri respectu beatitudinis, praecedit
mini ante Christum in utroque statu legis na- praemium, conc. ; meritum quod est simul
turalis et scriptae explicaretur gratia et sancti- finis praemii, ut erat passio Christi respectu
ficatioper signa sensibilia protestativa Redem- sacramentorum veteris legis, neg. Sufficit
ptoris futuri et fidei ejus, atque illis signis quod praecedat in intentione, et quod intuitu
mediantibus huic Redemptori tanquam ca- ipsius sub spe et fidejussione conferatur prae-

piti et salutis auctori in Ecclesia seu religione, mium.

quae semper fuit conjungeretur.
visibilis, Obj. 2° : De ratione sacramenti est quod
Itaque, sicut adulti pro se preces et sacrificia conferat gratiam ex opere operato, hoc est,
offerebant 3 , sic parentes fideles pro parvulis uitra meritum suscipientis ; alias foret inutile

1 Ibidem a. 2, o et in 4, d. 1, q. 1, a. 2, quaest. 3. ad ejus salutem : atqui ante Christum nullum

• Ibid. a 3, o. 3 Inf. 4. 70, a. 4 ad 2. » Hica. 3adl.
 DTRUM POST PECCATUM AIVTE CHRISTUM, ETC. W
polerat conferre graiiam ex opere operato, scilicet legis naturae, sola fides intcrior parcn-
quia hoc est proprium sacramentis nova3 tum sine ullo signo exteriori sufliciebat ad
legis : ergo. salutem parvulorum. Ita D. Greg., 4 MoraL,
Resp. dist. ant. De ratione sacramenti est c. 2, D. Bern., epist. 77, D. Th. exprcsse in 4,
quod conferat gratiam ex opere operato passi- d. 1, q. 2, a. 6, quaestiunc. 2 crgo. ;

ve vel active, conc. ant. ; semper active, ncg. Resp. ad SS. Greg. et Bernard., ipsos non
ant. et conseq. Conferri gratiamex opere ope- dicere sufficere solam fidem intcriorcm, sed
rato passive, est eam dari suscipienti sacra- solamfidcm; autem exterior fidci
protestatio
mentum, solo Deo active eam conferente ad est etiam actus fidei, ut omnes fatentur cum
sacramenti praesentiam, ipso tamen sacramen- D. Th., 2 2, q. 2 et 3. Unde per xo solam non
to active non concurrente; dari autem gratiam excludunt fidei protestationem extcriorem ,

active ex opere operato, est ipsa sacramenta sed tantum sacrificia quae non erant necessa-
active concurrere ad ejus collationem. Primo ria pro parvulis, sicut erant pro adultis : id
modo sacramenta ante Christum gratiam patet exeorum verbis.
conferebant secundo modonostra.
; Ad D. Th.: Dicendum quod si forte inclinn-
Inst. Conferri gratiam ex opere operato est
: veritin hanc sententiam loco citato, eam certo
eam conferri ex meritis passionis Christi jam retractaverit in posterioribus operibus, ut pa-
operatae et positae ; atqui : ergo. tet primo ex praesenti art. in o ct ad 2, ubi
Resp. non hoc solo sensu dici gratiam con- expresse ait quod in utraque lege ante Chris-
ferri ex opere operato, quia confertur ex meri- tum necessario fuerint sacramenta, ct quod
tis passionis Christi jam operatee, sed maxime sacramenta quae erant in lege scripta, compa-
hoc sensu quod conferatur vi operis ut a Deo rabantur ad ea quae fuernnt ante legem, sicut
instituti, ultra meritum operantis, ut amplius determinatum ad indeterminaium. Item in
dicemus infra ; et hoc ultimo sensu sacramen- resp. ad 3, admittit sacrificium Melchisedech
ta veteris legis causabant gratiam. in lege naturae, agni paschalis in lege scripta,
Obj. 3° : Cum sacramenta sint supernatura- et aliahujusmodi fuisse vera sacramenta.
liaet ex mero divinae voluntatis beneplacito, Secundo aperta est mens D. Th. pro nostra
nihil de asserendum, nisi quod in S.
ipsis est senfentia, infra q. 70, art. 4 ad 2; item q. 4 de
Scriptura revelatum est atqui nullibi in S. : Malo, art. 8 ad 12.
Scriptura rcvelatur fuisse sacramenta in lege Verum nec quod confugiamus ad retrac-
est
naturae, nec etiam in lege scripta saltem pro tationem D. Thomae, ut ipsum explicemus.
peccatis actualibus, sed solam circumcisionem Cum enim loco cit. in obj. dicit quod sufficie-
pro originali ergo. : bat fides sine omni exteriori signo, intelligit de
Resp. quod, tacente S. Scriptura, sufficiat signo specialiter et in particulari a Deo deter-
nobis traditio per SS. Patres, Aug., Th. et minato, ut erat in lege scripta; non autem de
alios. Insuper rationes D. Th. magnam hujus alio signo per inspirationem Dei internam vel
sententiae probabilitatem faciunt; imo vi prae- per instinctum seipsum
determinando. Ita
sentis decreti et supposita sacramentorum no- 4 ad 2.
explicat loco citato 3 partis, q. 70, art.
vae legis institutione penc evincunt. Et num- Postquam enim admisit ante circumcisionem
quid mirum foret quod in nova lege, ubi non requiri aliquod signum fidei protestati-
abundantior est gratia et expressior Christi vum, utpote determinatum a Deo in particu-
cognitio, homo pro peccatis originali et actuali lari : « Quia, inquit, nondum homines fideles
sensibilibus subjiceretur et ab illis dependeret, seorsim ab infidelibus cceperant adunari ad
in statu autem legis timoris in quo et rarior cultum nnius Dei », subdit « Probabile tamen :

gratia et obscurior Christi notio, homines ab est quod parentes fideles pro parvulis natis et
hoc onere liberi fuissent? Tandem nec de maxime in periculo existentibus aliquas preces
illis ita silet S. Scriptura, quin aliquod eorum Deo funderent, vel aliquam benedictionem eis
vestigium in ipsa reperiamus. Etenim Job, adhiberent, quod erat quoddam signaculum
cap. ult., inveniuntur sacrificia pro remissione fidei, sicut adulti pro seipsis preces et sacrifi-
peccatorum amicorum Job; in Melchisedech cia offerebant » . Imo in eoden? objecto com-
invenitur panis et vini oblatiodeinde in
; mentario in 4,eadem dist. q. praecedenti, quae-
omni populo esus agni paschalis, quae secun- stiunc. 3, expresse aitAnte legem scriplam
: «

dum D. Th., hic art. 3, erant vera sacra- erant quaedam sacramenta necessitatis, sicut
menta. illud fidei sacramentum quod ordinabatur ad
Inst. : Secundum SS. Patres in ilio statu, deletionem peccati originalis; et similiter poe*
 ; :

m DTRSERTATtO IT. ART. IV.

mtentia quae ordinabatur ad dcletionem pec- in statu colendi Deum eontinefea-

; et sub ftlo
cati actoalis ». Quo nihil expressius. Unde tur circumcisio pro toto populo, et consecratio
constat S. D. intelligcndum esse sensu expo- sacerdotum pro ministris secundum, quod ;

sito, nisi velis ipsum apertam contradictionem consistebat in usu rerum quae ad Dei cultum
docuisse in duabus sibi immediate succedenti- pertinebant, ct sub continebatur esus agni
illo

bus qiuestionibus. paschalis pro toto populo, et esus panum pro-

Repones Gubernari per instinctum inte-
: positionisproministris;tertium,perquodremo-
riorem perfectius est quam per signa sensibi- vebantur inpedimenta cultus divini per ipsos
lia atqui tamen status legis naturae erat im-
: exercendi et sub eo continebantur expiati-
;

perfectior quam status legis gratiae : ergo. ones pro peccatis pro toto populo, et pro solis
Resp. maj. Perfectius est gubernari
dist. ministris ablutio manuum et pedum, rasio
instinctu interiori ad intelligenda mysteria capillorum, etc.
gratiae, conc; ad instituenda signa quibus ea Haec porro erant typi et figurae sacramento-
mysteria intelligantur, neg.; perfectius enim rum novae legis. * Sic circumcisio erat figura
est a Deo institui immediate. Baptismi, esus agni paschalis et csus panum
Petes quot et quae fuerint sacramenta ante propositionis erant figura Eucharistiae, expi-
Christum ? ationes a peccatis et aliae caeremonise ad id
Quantum ad legem naturae, resp. id esse ordinatae erant figura Poenitentiae, consecratio
incertum tacente S. Scriptura et silentibus Pa- sacerdotum erat figura Ordinis.
tribus. S. Thomas tamen, hic ad 3, agnoscit Sacramentis * autem Confirmationis, Extre-
sacrificium Melchisedech fuisse sacramentum mae-Unctionis et Matrimonii nullum tunc sa-
item alibi sacrificia amicorum Job ; et infra, cramentum correspondebat; quia Confirmatio
q. 65, art. 1 ad 7, dicit quod « oblationes et est sacramentum plenitudinis gratiae, quae
decimae tam in lege naturae quam in lege Moy- nondum advenerat in lege scripta. Extrema-
sis ordinatae fuerint in figuram, et ideo erant Unctio est immediata praeparatio ad introitum
sacramenta. » Ultra progredi fas nobis non gloriae, cujus aditus nondum tunc patebat.
est, sed sufficere debet non defuisse tunc sa- Matrimonium tandem est signum conjuncti-
cramenta in remedium peccati sive originalis onis Christi cum Ecclesia, quae nondum tunc
sive actualis, « quamvis quid illud esset, ali- erat, adeoque erat tantum in officium naturae
qua necessaria causa, Scriptura sacra tacere etnonutsacramentum.Unde dabatur libellus
voluerit », inquit S. Aug. repudii, quodestcontra rationcm sacramenti.
Quantum ad legem scriptam, resp. plura Circumcisionem fuisseverum sacramentum
fuisse in ea sacramenta quam in lege evange- institutum in remedium peccati originalis, et
lica, ut tradit S. Aug., lib. 19 contra Faustum, causasse moraliter gratiam dicemus infra in
c. 13, his verbis « Sacramenta veteris legis
: tract. de Baptismo, contra quosdam theologos
ablata sunt, quia impleta ; et alia sunt institu- oppositum sentientes.
ta, virtute majora, utilitate meliora, actu faci-
liora, numero etiam patet, quia
pauciora. » Id ARTICULUS IV.
variae purificationes, variae expiationes a pec-
catis in ea erant varia sacramenta ; quae utrum post christum debuerint essb
tamen uni sacramento Pcenitentiae in lege sacramenta?
evangelica correspondebant ; item multa inter
se differentia unicum Eucharistiae repraesen- Dico: PostChristum debuerunt esse sacra-
tabant. Variae hujus rei congruentiae afferuntur menta a veteribus distincta. 8
a theologis, de quibus Gonet. d. 2, n. 100. Prob. utraque pars ex auctoritate S. Aug.,
Hanc inter alias adfert ex Hugone Victorino, lib. 19 contra Faust. cit. in resp. 2 ad petitio-

quod sacramenta legis scriptae erant umbrae, nem praecedentem.*

Prob. prima pars. Sicut antiqui patres sal-
5
et sacramenta legis gratiae veritatis corpora :

pluresautem sunt umbrae quam corpora. vati sunt per fidem Christi venturi, ita et nos
Ea autem omnia legis scriptae sacramenta *, salvamur per fidem Christi jam noti et passi
cum essent caeremoniae, quibus homines quo- atqui antiqui patres debuerunt per signa sen-
dammodo deputabantur ad cultum divinum, sibilia protestari suam fidemdeChristo venturo
reduci possunt ad tria genera: primum est ut salvarentur, sicut diximus art. 3 ergo et nos :

quo homines constituebantur et deputabantur debemus nostram fidem similiter protestari de

• 1 2, q. 102, a 5. « Ibid. lbid. 8 Ibid. a. 4. * Ibid. • Ibid.
 UTRUM SACRAMENTA NOV^E LEGIS ,'
ETG. m
Chrfsto nato et passo ot salvemur. Subsiimo : non crgo oportet qiuedam
similiter sonant :

atqtii sacramenta sunt quaedam signa prote- alia sacramenta esse in nova lege, quibus si-
stantia fidem,quahomo justiQcatur ergo : post gnificentur ea qua3 praecesserunt in Christo,
Christum debuerunt esse sacramenta. pra^ter sacramenta veteris legis quibus pra>
Prob. secunda pars 1 Oportet aliis signis
. si- nuntiabantur futura.
gnificari futura, praeterita et praesentia : ut De numero, et ordine sacramentorum novae
enim S. Aug. dicit, 19 contra Faustum, cap. legis dicemus cum Auctore in ultima dissert.
46, eadem res alitcr annuutiatur facienda, aii- praesentis tractatus.
ter facta, sfcut ipsa verba passurus et passus

DISSERTATIO III.

De principali efieciu gacramentorum qnui est gratia«

D. Th. q. 62.

ARTICULUS I. supponere debent nos esse justificatos ante sa-

cramenti susceptionem, sicque sacramenta
UTRUM SACRAMENTA NOV.E LEGIS GRATIAM non esse nisi signa sterilia justificationis ac-
CACSENT EX OPERE OPERATO? ceptae.
Observandum 1° causam ut sic dividi in cau-
^oncertatio liic nobis est cum hsereticis re- sam per accidens et causam per se. Causa
centioribus : 1° cum soeinianis et anabaptistis, per accidens est conditio sine qua effectus
qui nullam in sacramentis virtutem seu effi- non poneretur, in eum tamen non influit; sic
caciam agnoscunt, sed ea habent pro nudis est, v. g., approximatio ignis ad lignum com-
et sterilibus signis externse professionis lldei burendum, vel siccitas ligni. Causa per se
christianse, et distinctionis fidelium ab infide- estqua3aliquo modo influitineffectum; et est
libus. duplex, physica et moralis iterum utraque du-
;

2° Cum lutheranis et calvinistis,qui,quamvis plex,principaliset instrumentalis. Causaprm-

socinianos impugnent, et verbis magnificis vi- cipalisphysica est qws virtute propria per rea-
deantur quandoque extollere virtutem et effi- lem influxum eifectum producit; instrumentalis
caciam sacramentorum, ita ut crederes ipsos physica est quae virtute a causa principe sibi
hac in parte catholice sentire, nihilominus nul- transeunter communicata effcctum producit;
lam in eis vim aliam agnoscuntquam excitandi sic pictor est causa priucipalis physica tabel-
objective fidem,quasola volunt nos justificari; lee, penicillus causa instrumentalis physica.
quamdiu enim adhaerebunt suo capitali do- Causa principalis moralis est quae merito pro-
gmati, nos scilicet non justificari per gratiam prio movet et allicit causam efficientem physi-
seu justitiam internam, sed pcr imputationem cam ut det esse rei, itautjuxta hominum exi-
externam justitioe Christi, et eam nobis impu- stimationem ipsi attribuatur quod causa ef-
tari per solam fidem seu ilduciam, qua firmi- ficiens ponat effectum. Instrumentalis mo-
ter credimus nos esse justos, de quo in tract. ralis est quae id praestat virtute sibi a causa
de Gratia ; fateantur necesse est nostra sacra- principali morali communicata; v. g., filius
menta ad nihil aliud valere quam ut excitent regis de patre bene meritus cst causa princi-
in nobis hanc fidem justificativam. Imo, dum palis iiftjralis cur rex concedat veniani reo; le-
ad sacramentum fidem praeviam requirunt, gatus autem sive epistola quam ad patrem
Ubid. dirigit, utsuo nominehanc a patre gratiam im-
St.-Thom* VI. 9
 :

136 DTSSERTATfO IIT. ART. T.

petret, est eausa moralis instrumentalis. Non eam, et non Deum esse causam prfncipalero
esthic quaestio de causa principali physica aut gratiae.Probat * hic S. Th, et cum eo omnes
morali gratiae ; certum quippe est quod solus catholici sacramenta non esse causam princi-
Deus sit causa principalis illius physica, ut di- palem gratiae, quia non agunt cx virtute suae
ximus in tract de Gratia, et humanitas Christi formae, necassimilant sibi effectum, quod est
causa principalis moralis, ut diximus in tract. proprium causae principalis. His igitur ca-
de Incarnat. lumniis depulsis
Observandum duplicem distingui modum
2° Dico Sacramenta novae legis graliam con-
:

producendi gratiam, scilicet ex opere operantis
et ex opere operato, Gratiam produci ex opere
operantu est illam conferri a Deo intuitu ope-
ris, quatenus ab operante laudabiliter et me-
ritorie procedit, sive mtuitu fidei, pietatis et
meriti operantis. Gratiam produci ex opere
operato est eam a Deo conferri intuitu operis,
non ut procedit laudabiliter ab operante, sed
ut est a Christo institutum, seu est eam pro-
duci vi et efficacia operis externi per virtutem
ferunt ex opere operato non ponentibus obi-
cem.
Prob. Gratiam conferri per sacramenta cx
opere operato nihil est aliud, ut patet ex dictis,
quam eam conferri vi et ratione operis sacra-
mentalis positi et applicati, ut est a Deo insti-
tutum, et non vi et ratione fidei seu meriti
sive ministrantis sive suscipientis, licet requi-
ratur in suscipieute dispcsitio removens pro-
hibens atqui hujusmodi causalitatem sacra-
:

sibi supernaturaliter communicatam ultrame- mentis novac legis tribuunt Scriptura, concilia,
ritum ministrantis et recipientis, non tarnen Patres, ratio thcologica, et, si denegetur, se-
sine dispositionibus ex parte subjecti reci- quuntur inconvenientia ergo. Prob. minor :

pientis requisitis, non quae habeant vim effe- per singulas partes.
ctivam effectus, aut operi externo seu sacra-
mento vim conferant, sed quae se habeant per Ex Scriptura.
modum removentis obicem gratiae et condi
tionis sine qua sacramentum eiFectum suum De Baptismo, Joan. 3 « Nisi quis renatus :

non produceret. Et quia haec dispositio in su- fuerit ex aqua et Spiritu Sancto 7ion potest }

scipiente non debet necessario esse ultima, introire in reqnum Dei ; Ephes. 5 Mundans :

sed sufficit quod tollatur cbex hoc semel po-

: eam lavacro aquce in verbo vitce ; Tit. 3
sito, sacramentum vi operis applicati confert Salvos 7ios fecit per lavacrum reqenerationis
gratiam, ut dum ex attrito facit contritum. et renovationis Spiritus Sancti.
Quod si contingat dispositionemesseultimam, Respondet Calvinus haec testimonia, maxime
ultra gradum gratiae huic dispositioni corre- primum quod est expressius, non esse intelli-
spondentem, confertur alter gradus corrc- genda de vero Baptismo aquae, sed figurate
spondens operi externe applicato seu sacra- derenovatione interiori perSpiritumSanctum;
mento. ita ut per aquam significetur ipse Spiritus
Hinc colliges quam falso, quam calumniose Sanctus, qui nos spiritualiter purgat et mun-
haeretici effutiunt nos nullam dispositionem dat instar aquae seu sicut aqua mundat cor-
requirere in suscipiente sacramentum, ut per pus sicut in his verbis, Matih. 3 : Ipse vos
:

illud justificetur. Quam calumniam merito baptizabit in Spiritu Sancto et igne, signifi-
retundit conc. Trid., sess. 14 de Pcenit., cap. catur per ignem metaphorice Spiritus San-
4, his verbis « Falso quidam calumniantur
: ctus.
catholicos scriptores, quasi tradiderint sacra- Sed contra. Huic Calvini interpretationi op-
mentum Pcenitentiae absque bono motu su- pono l°constantem traditionem Ecclesiae, quae
scipientium gratiam conferre, quod nunquam ab exordio hunc textum Joan. 3 semper in-
Ecclesia Dei docuit. » tellexit de Baptismo aquae, et ex eo ejus neces-
Non minus insulsum est quod dicunt nos sitatem collegit. 2° Si iste textus debeat intel-
per ex opere operato intelli-
istas particulas metaphorice, non de Baptismo aquae, sed
iigi
gere sacramenta conferre gratiam virtute sua tantum de Spiritu Sancto, eodem modo pote-
naturali et tanqr^m causas primarias et prin- runt intelligi omnes alii S. Scripturae textiib,
cipales. Haec su\ ;mtida mendacia, et larvae ubi fit sermo de Baptismo, et sic Baptismus
<»uas liberaliter fingunt, ut habeant quod op- aquae non poterit probari ex S. Scriptura, quod
jrJgnent et nobis exprobrent. Quis enim catho- non admittit Calvinus. 3° Non juvat Calvinum
licoruni somniavit unquam aquae ex natura comparatio cum textu Matth. 3; tum quia
sua vim inesse sanctificandi animarn; aut i Hic q. 62, a. 1, o.
 UTRUM SACRAMENTA NOV^] LEGIS , ETC. 134

Ecclesia scmper baptizavit in aqua, nunqnam Ex conciliis.

in igne, quae praxis est optima intcrpretatio
verbbrum S. Scripturae, et probat priora esse Concilium Constantinop. 1, in Symbolo fi-
intelligcnda littcralitcr, postcriora metapho- dei quod canit Ecclcsia « Confitcmur unum
:

rice; tum quia in posteriori tcxtu xo icjne se- Baptisma in rcmissionem peccatorum. »
quitur xoSpiritu Sancto, sicque cst hujus ex- Conc. Milevit., can. 2 : « Parvuli qui nihil
plicatio, sumiturquevel proipso Spiritu Sancto, peccatorum in seipsis adhuc committere non
vel igne charitatis : at in priori textu tro aqua potucrunt, ideo veraciter in peccatorum remis-
pra3cedit to Spiritu Sancto, et sic non potcst sionem baptizantur ut in iis regeneratione
esse ejus explicatio; tum tandem quia S. Scri- mundetur quod generatione contraxerunt. »
ptura debct intclligi litteralitcr, ubi nulium est Concil. Araus. II, can. 25, dicit « Secun- :

inconvcniens; nullum estautem si Baptismus dum fidemcatholicamgratiam per Baptismum

conferatur in aqua, secus quod confcratur in accipi».
igne. Adde quod xo igne in secundo textu pos- Concil. Florent. in decreto Eugenii : « Novae
sit intelligi litteraliter de igne qui supra apo- legis septem sunt sacramenta... quae multum
stolos apparuit die Pentecostes. Ita Damasce- a sacramentis differunt antiquoe legis; illa
nus, 1. 4 Fidei, c. 10, vel de igne purgatorii, enim non causabant gratiam, sed cam solam
ut intelligunt Orig. tract. 9 in Matth. et hom. per passionem Christi dandam esscfigurabant;
24 in Luc, SS. Hilarius et Kieron. in commen- haec vero nostra et continent gratiam et ipsam
tariisad hunclocum.Confer.dissert.l de Bapt., digne suscipientibus conferunt»
art. 3, obj. 1. Conc. Trid., sess. 13, can. 6: « Siquis dixe-
De Confirmatione, Act. 8Tunc imponebant
: rit sacramenta nova3 legis non continere gra-
manus superillos, Spiritum San-
et accipiebant tiam quam significant, aut gratiam ipsam non
ctum; de Eucharistia, Joan. 6 Qui manducat : ponentibus obicem non conferre, quasi signa
meam carnem et bibit meum sanguinem, habet tantum externa sint acceptoe per fidem gratiae
vitam ceternam caro mea vere est cibus. et quaedam christianae profes-
et justitiae, et notse
sanguis meus vere estpotus; de Pcenit., Joan. sionis, quibus apud homines discernuntur fi-
20 : Accipite Spiritum Sanctum : quorum re- delesab infidelibus, anathema sit ». Et can. 8,
miseritis peccata, remittuntur eis ; deExtrema- conceptis terminibus « Si quis dixerit per ipsa
:

Unctione, Jacobi 5 Inducat prcesbyteros Eccle-

: novae legis sacramenta ex opere operato non
sice, et oreni super eum, ungentes eum oleo in conferri gratiam, sed solam fidem divinae pro-
nomine Domini, et oratio fidei salvabit infir- missionis ad gratiam consequendam sufficere,
mum, et alleviabit eum Dominus, et si in pec- anathema sit».
catis sit, remittentur ei; de Ordine 1 Tim. 4
Noli negligere gratiam quce in te est, quce Ex Patribus.
data est tibi per prophetiam cum impositione
mamtumpresbyterii. De Matrimonio, licet non Justinus, in Apolog., dicitnos per Bapti-
habeatur expresse in S. Scriptura, constat ex smum renasci in aqua eo modo quo genitali
perpetua Ecclesiae traditione illud numerari satu progenerati sumus. Baptismo,
Tertull. de
inter sacramenta, sicque eamdem esse rati- cap. 4: « Supervenit statim Spiritusde ccelis et
onem de illo ac de aliis. Insuper gratiam ejus aquissuperest, sanctificans cas desemetipso;
commendavit Christus, dum praesentia sua et ita sanctificatae vim sanctificandi combi-
nuptias in Cana Galilaeae cohonestavitacsancti- bunt » ;et de Resurr. CamiSyCap. 8 « Caro :

ficavit, sicut gratiam Baptismi commendavit abluitur ut anima emaculetur caro ungitur, ;

cum aquas Jordanis sanctificavit, ut dicunt ut anima consecretur; caro saginatur, ut ani-
SS. Patres, Cvrillus, Maximus, etc. In his igitur ma muniatur; caro manus impositione adum-
omnibus Sacrae Scripturae textibus habemus bratur, ut anima Spiritu illuminetur caro ;

quod gratia, Spiritus Sanctus, remissio pecca-
torum, vita aeterna tribuantur non fidei seu
merito ministrantium seu suscipientium sa-
cramenta, sed ipsi operiexterno seu sacramento
in particulari. De his iterum fusius dum de
quolibet sacramento in particulari.
corpore et sanguine Christi vescitur, ut et ani-
ma de Deo saginetur». Greg.Niss., orat. in Ba-
ptis.: « Baptisma peccatorum expiatio est, re-
missio delictorum, renovationis et regcnera-
tionis causa». S. Chrysost. hom.25 in Joan.:
«Quodestmatrixembrion'i,hocestfideliaqua;
siquidem in aqua fingitur et formatur». S.
Ambros., lib. 1 deSacram., cap. 4 : « Qui per
 .

m DISSERTATIO III. ART. I.

hmc fontom transit, non moritur, sed rosur- psis ot ex opere operato, sed tantum excitent
git».S. Aug., lib. 4 eontra Cresconium, cap. objective fidem, soquitur 1° quod Baptisma
16, dicil « Nou eorum moritis a quibus minis-
: collaturn infanti, aut collatum lingua Latina
tratur, neceorum quibusministratur,constare oi idioma ignorat, nullius sit efficaeiae,
qui lioc

Baptismum, sed propria sanctitate atque veri- consoquenter quod plures qui ad Calvini par-
tate, propter eum a quo institutus est » tes transmigrant,debeant rebaptizari, quod ta-
Item idem S. Aug. vim et efficaciam sacra- mcn non fit; 2° quod Baptismus Christi non sit
mentorum stupendam et inexplicabilom agno- majoris virtutis quam Baptismus Joannis, con-
scit; traot.80 in Joan. exclamat « Unde tanta : tra S. Scripturam, Matth. 3; iste enim perinde
virtus aquae, ut corpus tangat et cor abluat »? ac ille poterat excitare fidem; 3° quod baptizati
et lib. 19 contra Faustum, cap. 11 : « Sacra- a Joanne non dobuorint rebaptizari Baptismo
mentorum vis inonarrabiliter valet pluri- Christi, contra Apost., quod Ba-
Act. 19; 4°
mum.... sine qua non potest perfici pietas»; ptismus non sit necessarius necessitate medii
similiter Nissenus, orat. cit. de Baptismo : ad salutem, cum per aliud posset excitari fi-
« Ostende mihimodum nativitatis quae fit se- dcs; 5° quod sacramenturri aliquando conferat
cundumcarnem, etegotibivimregenerationis gratiam adstantibus, in quibus fidem excitat,
quaesecundum animam fit exponam Ubi- et non ipsi suscipienti in quo forte fides non
que divina vi et efficacia incomprohensibilis excitatur : haec autem sunt absurda : ergo.
est, nuilaque vel ratione vel arte explorari po-
test ». Nulla profecto foret ratio mirandi vim Solvuntur objectiones.
sacramentorum, nec difficilis foretejusexpli-
catio, si fidein duntaxat objective excitarent, Obj. 1° plura S. Scripturae testimonia, qui-
et gratiam ex seipsis seu ex opere operato non bus justificatio tribuitur fidei, ut illud Rom.
efficerent. Plures alios SS. Patres, ne longior 1 Justusexp.de vivit; Rom. 3 : Arbitramur
:

sim, omitto. Illos ordine recenset Bellarm., justificari hominem per fidem sine operibus
iib. % c. 6 el «. legis; item Matth. 10, Act. 15 et alibi ergo. :

Resp. 1° retorquendo argumenium S. Scri- :

Ratione theoiogica. ptura justificationem tribuit sacramentis : ergo

fides non justificat. Neganda est itaque conse-
Petitur ex Baptismo parvulorum. Baptismus quentia argumenti; quia S. Scriptura non di-
inianti collatus est validus et confert iili gra- cit quod sola fides justificet; equidem fides
tiam regenerantem, non ex fide aut merito habet suas partes in justificatione hominis, sed
ministrantis; collatus enim a maio ministro, non excludendo sacramenta.
infideli vel pagano, validus est, fafeutibus ha> Resp. 2° haec ct similiaS. Scripturae testimo-
reticis; non ex fide, merito, aut dispositionc nia tripliciter intolligi: 1° Fides dicitur juslifi-
suscipientis, hujus enim est incapax: crgo ox care, quiaest radix et fundamentum justifica-
seipso seu ex opere operato. lionis. Ita cap. 8; 2° quia S.
Trid., sess. 6,
Si dicant haeretici infantes baptizari in fide Scriptura loquitur de fide, charitate perfecta
Ecclesiae, quae supplot fidem qua) ipsis deest: et formata; 3° quia fides sumitur pro logo
ita quidem, sed quid inde eliciant pro suo do- evangelica, quac dicitur fides Christi, loco ci-
gmate, non video. Idoone sequitur inde quod tato ad Lex autem evangelica non
Rom. 3.
Baptismus justificat quatenus excitat objective continet tantum praeceptum credendi, sed et
in suscipiente fidem justificativam ? Minime : rperandi, diligendi, bene operandi et susci-
et tamen hoc est eorum dogma. Insupor in piendi sacramenta. Cum autem Apost., Rom.
eorum principiis fides justificans non est illa 2, dicit sine operibus legiSj intendit tantum
fides communis, sed personalis et unicuique excludere opera antiquae legis facta sine fide
propria, qua firmiter credit sibi remissa esse et gratia, ut patet ex toto contextu.
peccata propter Christum, et se per imputa- Sicutdicitur in S. Scripturis sacra-
Inst.:
tionem ejus justitiae esso justum. Nihil crgo menta justificare, ita dicitur verbum Dei seu
infanti prodest illa Ecclesioe fides nisi por Ba- evangelicum justificare, ut Rom. 4, dicitur
ptismum, qui est sacramentum fidei. quod Evangelium sit virtus Dei in salutem
omni credenti : atqui verbum Doi seu Evange-
Ab inconvenientibus. hum non est virtus Dei, seu non justificat
aliter quam excitando fidem : ergo.
Si sacramenta non causent gratiam ex sci- Resp. neg. min. Per verbum Dei enim seu
 UTRUM SACRAMENTA NOViE LEGIS GRATIAM,
p«r Evangelium intelligitur ibi
gelica, quae continet non solum vcrbum con-
cionatorium, sed etiam consecratorium
sacramenta. Pro his et similibus argumentis
vide dissert. 4 hujus tract., a. A, § 3, et in
tract. de Gratia, dissert. 7, art. 4, § 1 et pra>
sertim 2.
Ob. 2° ex Patribus S. Aug., lib. 19 cont.
: Resp. dist. maj. Nulla rcquiritur dispositio
Faust., c. 16, dixit sacramenta nihil aliud esse
« nisi quaedam quasi verba visibilia, sacro-
sancta quidem, verumtamen mutabilia et tcm-
poralia » : ergo concionatoria, quae diverse
mutantur ad excitandam fidem.
Resp. neg. conseq.; quia ibi S.
sacramcntis, quatenus sunt signa, quibus si-
gnificatur Christus ; sic autem sunt muta-
bilia : alia enim erant
antiqua lege, quifi
in
significabant Christum venturum; alia sunt in
lege evangelica, quae significant
natum.
Bernardus, serm. 1 de Ccena, dicit
Inst.: S.
,« Sicut investitur canonicus per librum,
abbas per baculum, episcopus per annulum,
sic divisiones gratiarum diversae sunt traditae
sacramentis » atqui liber respectu canonici,
: ut patet in igne,qui efficacius comburit lignum
baculus respectu abbatis, annulus respectu
episcopi sunt signa mere speculativa, nihil
dignitatis in eis causantia ergo similiter sa-
: et non causa efficiens.
cramenta.
Resp. neg. conseq. S. Bernardus enim ibi
comparat sacramenta cum libro, * baculo et
annulo, non quoad causalitatem, sedquoad ra-
tionem signi tantum, ita ut sicut diversis
signis dantur diversae dignitates, ita diversis
sacramentis dantur diversae gratiae. Non dicit
autem S. Doctor sacramenta nihil aliud habere
quam rationem signi imo in eodem sermone
:
pluries asserit sacramenta operari gratiam.
Obj. 3° novitatem et barbariem hujus vocis
opere operato, quae usurpatur passive, cum
operari sit verbum activum seu deponens.
Resp. S. Th., in 4, d. 1, q. 1, a. 5, hanc vo-
cem usurpasse, et quinquaginta ferme annis
ante ipsum, Innoc. III, lib. 3 de Mysteriis
Missce, cap. 5 At esto sit nova, res per eam
.
significata non est nova. Quantum ad bar-
bariem, resp. cum S. Aug. in Ps. 138: «Melius
est ut reprehendant nos grammatici, quam
non intelligant populi. » Hanc ergo vocem ad-
hibuerunt theologi ut melius exprimerent vir-
tutem sacramentorum, quam etiam Ecclesia
suam fecit in conc. Trid. Neque ita abhorret a
consuetudine linguae latinae ; dicit enim Apost.,
Heb. 13 Talibus hostiis promeretur Deus.
: moralia gratiae non videtur negandum
* lo 4. d. 1, q. 1, a. 4, quaestiun. 1 ad
ETC. 03
tota lcx evan- Non raro dicimus interpretatum, consolatum^
etc. passive. Scd csto non redolcat puriorem
seu latinitatem unicuique arti sint sua propria
: si
vocabula, quidni pariter liceat in theologia?
Obj. 4° Si sacramenta conferant gratiam
:
exoperc operato, nulla requiritur dispositio in
suscipicnte falsum consequcns ergo.
; :
in suscipiente tanquam causa efficicns gratiae,
aut tanquam principium a quo sacramenta
vim habeant, conc; tanquam mera dispositio
removens prohibens, seu condilio sine qua
non, neg. Solutio patet ex praenotaminibus.
Aug. agit de Inst.: Juxta conc. Trid., scss. 6, cap. 7, sacra-
menta conferunt gratiam majorem vel mi-
norem pro majori vel minori dispositione su-
scipientium atqui hujusmodi dispositio non
:
videtur mera conditio sine qua non, sed etiam
Christuin causa efficiens ergo. :
Resp. neg. min. Agunt enim sacramenta ad
modum agentium naturalium, quae plus vel
minus efficiunt secundum majorem vel mi-
norem capacitatem seu dispositionem subjecti;
quae tamen dispositio nihil efficientiae habet,
siccum quam viride, licet siccitas sit mere re-
movens prohibens, seu conditio sine qua non,
Repones Goncedere tantam virtutem sacra-
:
mentis, est exponere periculo idololatrandi
plebem, quae spem collocabit in sacramentis.
Resp.hanc objectionem esse risu potius
quam seria confutatione dignam. Numquid
Christus adstantes exposuit periculo idololatriae
quando luto sanavitca3cum, et mulierem tactu
fimbrise ? Nullum est ergo periculum idolo-
latriae in populo, dum illum docemus sacra-
mentaesse inera instrumenta Dei, quibus ipse
principaliter agit, eis nullatenus alligatus.
ARTICULUS II.
UTRUM SACRAMENTA NOVJ3 LEGIS GRATIAM CAUSENT
MORALITER TANTUM, AN ETIAM PHYSICE ?
Articulo superiori probavimus contra haere-
ticossacramenta novae legis vere causare gra-
tiam, non principaliter, sed instrumentaliter
nunc quaerimus in quo genere causae, an mo-
ralis tantum, an etiam physicae : de qua qua3-
stione utrinque disputatur in scholis catholicis
salva fide.
Sacramenta novaB legis esse instrumenta
;
quia
1. excitant et movent causam physicam gratiae,
 :

I3i HISSKKTATIO III. AKT. II.

Bcilicet Detim ad ejus productionera,ut subor- proprie et litteraliter causalitatem physicaaij

dinata causae principali morali gratiae. Chri- ut patet in exemplis primo loco prolatis.
stus enim causa principalis moralis seu
est Quando igitur dubium
de qua causalitate
est
sneritoria gratue, et valorem sui meriti seu fit sermo, ut in nostro casu, quaero quare illoe
virtutem passionis suae sacramentis moraliter particulae omnes et semper intelligendae sint
applicuit hoc est, disposuit et pepigit ut
: de causalitate morali et impropria, et nun-
quotiessacramenta rite administrarcntur,cen- quam de causatitate physica et propria ? Estne
serentur vice, nomine et in persona ipsius verisimile S. Scripturam per has voces semper
administrata, ac ejusdem valoris et pretii intendissc causalifatem moralem et impropriam
essent, ac passionem Patri pro gratia
si ipse nunquam physicam propriam, et id nullibi
et
obtinenda offerret ergo censenda sunt in-
: explicuisse ?Nonne e contra longe satius est,
strtimenta moralia Christi in producenda juxta regulam communiter receptam, ubi res
gratia. est dubia, intelligere S. Scripturam in sensu
Sed possunt etiam dici instrumenta mora-
et naturali et obvio de causalitate propria et
lia Dei, in quantum Deus determinavit Chri- physica, si nullum sequatur absurdum, ut
stum ad instituenda sacramenta,et promisit se revera nullum sequitur, sicut patebit ex sol.
daturum gratiam ad positionem illorum : obj.
unde sacramenta movent Deum ut causam Prob. 2° ex Patribus etiam art. superiori
physicam gratiae ad ejus efficientiam, prout laudatis. S. Leo. serm. & de Nativit., dicit
sunt etiam ipsi Deo ut causae principali morali « Omni homini renascenti aqua Baptismatis

subordinata sicut si artifex induceretaliquem

: instar est uteri virginalis, eodem Spiritu San-
ut se invitaret ad artefactum per oblationem cto replente fontem,qui replevit etvirginem »;
pecuniae, oblata pecunia foret instrumentum et serm. 5 « Virtus Altissimi, quae fecit ut
:

morale et ipsius artificis et alterius ipsum Maria pareret Salvatorem, eadem fecit ut re-
conducentis. generet unda credentem ; S. Chrysostomus,
Supposito sacramenta novae legis esse in- hom. 25 Quodest matrix embrioni,
in Joan.: «
strumenta moralis gratiae, quaeritur ulterius hoc et fideli aqua » Nissenus, orat. de Bapt.,
;

utrum sint etiam instrumenta physica ? Ne- comparat aquam Baptismi semini ex quo ge-
gant Scotus et scotistae, quibus adhaerent neratur homo ; Cyrill. Alex., iib. 2 in Joan.,
Vasques, De Lugo, Becanus, Juenin, Tournely, c. 41, aquae ferventi, quae, calefacta ab igne,
etc; affirmant S. Th. et omnes thomistae, uno non aliter quam autem compa-
ignis urit. Istae
aut altero excepto, et plures extranei, Bellarm. rationes causalitatem physicam exprimunt,
Suares, Valentia, Fonseca, Ripalda, Ruardus nec sine violentia ad causalitatem moralem
Tapper, lsambertus, et plures alii cum : trahi possunt.
quibus Item TertulL, lib. de Bapt., cap. 4, dicit
Dico Sacramenta novae legis sunt causae
: aquas Baptismi « vim sanctificandi combi-
instrumentales gratiae, non solum moraliter, bere » ; S. Aug., serm. de Epiphania, hanc
sed etiam physice. vim esse « rore subtiliorem » ; S. Thom. esse
Prob. 1° ex S. Scripturis, art. praecedenti « incompletam »
fluentem et . Hsecautem de
laudatis. Joan. 3, dicimur renasci ex aqua ad ;
tantum verificari possunt, et
virtute physica
Tit. 3, salvari per lavacrum regenerationis ;
non de morali cum enim ista sit ens rationis
;

Ephes. 5, nos mundari lavacro aquce, etc. Hae seu denominatio extrinseca, quis dicat eam
autem particulae ex, per, et casus ablativus esse rore subtiliorem, in aqua baptismali com-
significant causam propriam et physicam, ut bibi, esse fluentem et incompletam ?
cum dico : Scripsi calamo, domus constructa Item S. Nissenus, in oratione cit., dicitvir-
est per artificem, natus est ex semine, etc. tutem Baptismi esse « incompre-
et efficaciam

Equidem non negamus has particulas etiam hensibilem, nullaque ratione vel arte explo-
aliquando significare causalitatem moralem rari posse » ; S. Aug., lib. 49 contra Faustum
tantum, quando nempe manifestum est ser- esse « inenarrabilem » unde,tract. 80 in Joan.,
:

monem esse de sola causalitate morali et non stupens et mirans exclamat « Unde tanta :

physica, ut cum dicitur : Precibus obtinuit virtus aquae ut corpus tangat et cor abluat ? »
gratiam„per sententiam judicis reus occiditur, At si foret tantum virtus moralis, non esset
per praecepta et leges seu prseceptis et legibus incomprehensibilis nec inenarrabilis, neque
pax reip. servata est, etc. At negare non pos- locus foret admirationi et exclamationi ; nihil

sunt adversarii iis etiam particulis significari enim est intellectu facilius et inter homines
 UTRUM SACRAMENTA NOVjE LEGIS CRATIAM, ETC. 135

iSElaiius quam quod, cxhibitione chirographi nem muscae, sicut statuit conferre ad ablutio-
regii tale bcneficium seu talis pecuniae summa nem aquae o Qnis autem miretur quod aii-
:

conferatur. quid possint sacramenta circa gratiam quod

Respondetl°Tournclyhassimilitudinesnon potest musca ? » Uxc ergo responsio frigida
debere plua aequourgeri, alias efficcrentsacra- cst adrnodum et plane insufficiens.
menta esse causas naturales gratiae. Instat et cum ipso Tournely: Miramur so-
Sed contra Sancti Patres qua3 in exemplis,
: lem stetisse ad vocem Josue, cum tamen vox
quibus utuntur, tribuunt vi naturae, in sacra- Josue ad id tantum moraliter concurrerit.
mentis adscribunt \irtuti Spiritus Sancti un- : Sed contra: 1° an vox Josue physice vel mo-
de non est timendum inconvenicns, si istae raliter ad id concurrerit, S. Scriptura iion cx-
similitudinesurgeantursecundum quodeorum primit, et ideonihil inde certi pro adversariis.
verba sonant. 2° Sed esto vocem Josue ad id concurrisse mo-
Respondet 2°, et ante ipsum, P. Henno, tantum, non miramur vim vocis Josue,
raliter
comparationes istas tenere quoad effectum, sed miramur Deum ad vocem Josue, velut ad
non vero quoad modum efficiendi. Volunt signum, soli moram injecisse; neque id mira-
itaque tantum Patres sacramenta vere causare remur, si quotidic contingeret. At vero S. Aug.
gratiaminnobisabstrahendoamodocausandi, et alii Patres non mirantur Deum ad positio-
an physice, an moraliter tantum. nem Baptismatis conferre gratiam, sed miran-
Sed contra: 1° Haec responsio directe pugnat tur ipsam vim aquae, quae tanta est ut corpus
cum texlibus dicunt enim SS. Patres
laudatis ; tangat et animam abluat, quamque dicunt in-
ad instar, id est eodem modo ergo a modo : comprehensibilem et inenarrabilem.
causandi non abstrahunt. 2° Si non intelligunt Stet ergo verum esse quod dixit celebris
modum causandi per virtutem physicam in Estius, post ventilatam hanc quaestionem in
sacramentis, sicut intelligunt in exernplis qua3 utramque partem, sententiam nostram, si at-
proferunt, omnino impropria, imo falsa erit tendantur SS. Patrum dicta, esse Probabilio-
eorum locutio qui enim, v. g., precibus,
: rem.
suasione, aut stipendio oblato movet sacerdo- Frobatur 3° auctoritate et rationibus D.
tem ad celebrandum, est causa moralis sacri- Thomae.
ficii;improprie autem omnino, imo faiso di- 1° S. Doctor, art. 1 hujus quaest., quaerens
ceretur perfecisse sacrum ad instar sacerdotis. utrum sacramenta novae legis sint causa gra-
3° Si non intellexissent modum operandi per tiae?imprimisdocet quodper aliquem modum
virtutem physicam, non potuissent vere dicere causent gratiam. Deinde quoerens per quem
eam «combibi in aquis, esse rore subtiliorem, modum, sic dicit : « Quidam dicunt quod
fluentemetineompletam, incomprehensibilem nonsuntcausa gratiae aliquid operando, sed
et inenarrabilem ; haec enim de
» sola virtute quia Deus sacramentis adhibitis in anima gra-
physica in sacramentis, et nondemorali vera tiam operatur; et ponunt exemplum de illo
sunt, ut jam ponderavimus nec nisi inepte ; quiafferens denarium plumbeum, accipit cen-
etridicule exclamasset S. Aug. : « Quae tanta tum libras ex regis ordinatione; non quod de-
vis aquae » , etc. sicut inepte et ridicule excla- narius ille aliquid operetur ad habendum prae-
maret qui diceret Quae tanta : vis chirographi, dictae pecuniae quantitatem, sed hoc operatur
ut eo oblato solvatur pecunia ? sola voluntas regis.» En ipsissima sententia
Respondet P. Henno « ridiculam e contra adversariorum, illam autein rejecit S. D.; sic
fore Patrum admirationem, si mirarentur sa- enim prosequitur: « Sed si quis recte conside-
cramenta gratiam causare physice nam si : ret, iste modus non transcendit rationem signi;
possunt physice, inquit, id etiam posset musca nam denarius plumbeus non est nisi quoddam
per potentiam obedientialem. Quis autem mi- signum regiae ordinationis de hoc quod pecu-
retur quod aliquid possint sacramenta circa nia recipiatur ab isto... Secundum hoc igitur
gratiam, quod potest musca ? » sacramenta novae legis nihil plus essent quam
Sed contra Equidem posset musca quod
: signa gratiae; cum tamen ex multis sanctorum
nunc potest aqua, si Deus muscae contulisset auctoritatibus habeatur quod sacramenta no-
virtutem quam aquae contulit, et illud merito vae legis non solum significant, sed causani
inmusca mirandum foret, quod nunc in aqua gratiam. » Rejecta itaque hac sententia, nos-
miramuv. Audiat retorsionem argumenti In : tram sic adstruit: « Et ideo aliter dicendum
sententia scotistarum potuisset statuere Deus quod duplex est causa agens, principalis et iu-
conferre gratiam ad motum seu internecio- strumentalis. Pincipalis quidem operatur per
136 DISSERTATIO III. ART. II.

virtutem suae formce, cui assimilatur effectus; Tournely, hic in fine art. 2 : « Sacramenta,
sicat ignis suo calore calefacit: et hoc modo inquit, certo et efficaciter movent Deum ex
nihil ()otest causare gratiam nisi Deus.... Causa pacto quo se hbere obstrinxit, ad gratiam con-
vero instrumentalisnon agit per virtutem suae ferendam iis qui digne ut oportet iis utuntur,
formae, sed solum per motum quo movetur in quo uno eorum moralis causalitas et effi-
a principali agente: unde etTectus non assimi- cientia posita est. » Hoc autenr, ut manifestum
latur instrumento, sed principali agenti; sicut est, nihilaliud est quam signum pacti seu pro-
lectus non assimilatur securi, sed arti quae est missionis divinae; sicut sigillum aut chirogra-
in instrumento artificis. Et hoc modo Sacra- phum regium est signum voluntatis regis,
menta novae legis gratiam causant. Adhibcn- qui ordinavit ut ad ejus exhibitionem solvere-
tur enim ex di\ ina ordinatione hominibus ad tur haec summa, vel conferretur hoc officium.
gratiam in eis causandam. Unde S. Aug. cont. 2° S. Th. a. 3 cjusdcm quaest., probat gra-
Faustum, lib. 19, cap. 19, dicit: « Haec omnia tiam contineri in sacramentis novae legis du-
scilicet sacramentalia fiunt et transeunt, vir- plicimodo uno modo sicut in signo altcro
: ;

tus tamen Dei, quaeperista operatur, jugiter modo sicut in causa, non principali, sed in-
manet. Hoc autem proprie dicitur instru-
» strumentali nempe « secundum quamdam
,

mentum, per quod aliquis operatur unde ad : instrumentalem virtutem, qua3 est fluens et
Tit. 3: Salvos nos fecit per lavacrum rege- incompleta in csse naturae. » Quod soli causa-
nerationis. » litati physice competere potest. Et

Sit caecus aut praejudiciis occupatus qui hic Hinc sic argumentor Juxta S. Th., item :

non agnoscit causalitatem physicam sacramen-
torum esse de mente S. Th., sic enim et non ali-
ter loquimur thomistae. His igitur verbis S.
Doctor non solum conclusionem nostram asse-
juxta conc. Florent. in decreto Unionis, et
Trid., sess. 7, can. 6, gratia continetur in sa-
cramentis alio modo quam significatum in
signo dicunt enim concilia sacramenta novae
;

ruit, sed compendio comprehendit quae hu- legis contineregratiamquamsignificant: ergo

cusque dixi ex S. Scriptura et Patribus; et in- aliter continent quam significando; item eam
super rationem fundamentalem conclusionis continere aliter quam sacramenta veteris legis,
posuit. Hinc enim quae tamen erant signa gratiac: atqui gratia
Sic arguo. Juxta S. Thomam, concilia et Pa- non continetur in sacramentis novae legis con-
tres, sacramenta novae legis sunt plusquam si- tinentia locali, utaqua in vase, gratia enim
gna gratiae: atqui in sententia adversariorum cum sitaliquid spirituale, non occupat locum ;

non transcendunt rationem signi: ergo. Prob. neque continentia formali, ut accidens conti-
minor. Sacramenta non sunt actus morales netur in subjecto, quia cum sit qualitas spi-
meritorii neque finis, qui
aut satisfactorii, ritualis permanens
completa, non potest
et
propria bonitatemoveant Deum ad conferen- inhaerere subjecto corporeo ergo continentia :

dam gratiam, sed illum tantum movent, qua- virtuali, ut effectus in causa, non principali,
tenus sunt signa suae ordinationis et pro- ut dictum est., sed instrumentali, sicut planta
missionis, qua statuit ut quoties adhiberentur, virtualiter continetur in semine, effectus artis
conferret gratiam, sicut chirographum aut si- in instrumento artificis , et hoc sensu sacra-
gillum regis movet ipsum ad conferendum be- menta dicuntur a Patribus et theologis vasa
neficium, tanquam signum suae voluntatis et gratiae, quo sensu arma dicuntur in Scriptura
ordinationis : ergo. vasa mortis et indignationis. Subsumo Atqui :

Neque dicas movere Deum ad conferendum si sacramenta sint tantum causae morales gra-

gratiam virtute meritorum Christi, quae con- tiae, non possunt dici continere gratiam aliter

tinent non enim in hac sententia concipi po-

: quam ut signa significatum; sicut, v. g., chi-
test sacramenta continere merita Christi, nisi rographum regium, quamvis sit causa moralis
quatenus sunt signa ordinationis et promissio- non
infallibilis et efficax collationis pecuniae,

nis Dei vel Christi, qui promisit et ordinavit potest tamen dici quod pecuniam contineat
ut quoties rite adhiberentur, conferretur gra- aliter quam signum dicitur continere signifi-
tia, quam nobis sua passione promeruit ne- ; catum ergo. :

que enim putandum est merita Christi conti- 3° S. Th., a. 4 ejusdem q., probat in sacra-

neri in sacramentis, sicut pecuniae in bursa mentis dari virtutem instrumentalem a.d indu-
aut accidens in subjecto, ut dicemus infra; cendum sacramentalem effectum, quae pro-
crassa est haec imaginatio sed et fatentem
: portionatur instrumento, quod non operatur
adversarium habemus. Audiatur Honoratus « nisi in quantum est motum a principali
 UTRUM SACRAMENTA NOY£) LEGIS GRATIAM, ETC. 137

agente, quod per se operatur : et ideo virtus quam a causa efficientc seu meritoria, Deus
principalis agentis habet permancns et com- copfert gratiam ; et sic adversarii intelligunt
pletum esso in natura; virfns autem instru- sacramentanovaelegiscausarcgratiam: atqui
mentalis habet esse transiens ex uno in aliud hoc etiam modo sacramenta veteris legis, sal-
et incompletum, sicut et motus cst actus im- tem circumcisio, causabant gratiam ergo. :

perfectus ab agente in patiens. » Et ad 1 : « Di- Prob. subsumptum Ad positionem circumci-

:

cendum, inquit, quod virtus spiritualis non sionis Deus conferebat graliam remissivam
potest esse in re corporea per modum virtutis peccati originalis independenter a dispositione
permanentis et completae, sicut ratio probat. suscipientis^ qui saepius cralinfansilliusdispo-
Nihil tamen prohibet in corpore esse virtutem sionis incapax; item et conferentis, siquidem
spiritualem instrumentalem, in quantum sci- juxta S. Aug., epist. 203, collataa Samaritano
licet corpus potest moveri ab aliqua substantia infideli et idololatra valebat. Sufficiebat ergo
spirituali ad aliquem effectum spiritualem quod quisquis per circumcisionem protestare-
inducendum ». In his autem manifestum est tur fidem Ecclesiae in Christum venturum, ad
non posse intelligi nisi causalitatem instru- quamprotestationem,nonuteratactuspersona-
mentalem physicam. lis,sedrationeobjecti,ut dicam infra,Deus con-
Et art. 6, vim causandi gratiam, quam de- ferebat gratiain. Scio quosdam advcrsariorum
negat sacramentis veteris legis, adscribit sacra- negare circumsionem esse institutam in reme-
mentisnovaelegis;loquiturautemibidecausa- dium peccali originalis, et per eam conferri
litatephysica,utevidentissime patet ex ejus ra- gratiam. Sed de hoc infra.
sacramenta veteris legis
tione, quae est haec. Si A" JuxtaS.Th.,hicart. 5q.27,cfe Verit, art. 4,

causarentgratiam, idhaberentex se seu propria
virtute, vel ex passione Christi : non ex
quin non fuisset necessaria passio Christi;
expassione Christi,quianondum erat. Denegat
ergo sacramentis veterislegiscausalitatem quae
exigit existentiam realem causae : causaiitas
autem quae exigit existentiam realem causae,
est indubie physica, cum ut causae morales cau-
eiQuodlib. 12,art. 14, sacramenta novae legis et
se, alio- humanitas Christi eodem genere causae con-
non currunt ad productionem gratiae; quia huma-
nitas Christi est instrumentum conjunctum
divinitatis ad gratiam producendam, et sacra-
menta sunt instrumentum separatum; instru-
mentum autem separalum movetur per con-
junctum, ut baculus per manum unde, ut :

sent, nondebeant necessario existere in re, sed ait S. D., a. 5 cit., oporfcet quod virtus saluti-
sufficit quod existant in apprehensione intel- fera a divinitate Christi per ejus humanitatem
lectus, ut patet in causalitate finis. Christi concurrat instrumentaliter physice ad
Ex his iterum sic formo argumentum. Juxta productionem gratiae,ut probavimus cum S. D.
S. Th., conc. Florent. in decreto Unionis, SS. in tract. de Incarnat., diss. 13, a 2§ 2. : ergo.
Patres et theologos, sacramenta novae legis Resp.FranciscusHennoexoppositoprincipio
causant gratiam nobiliori et perfectiori modo contra nos sic arguit « Non est tribuenda no-
:

quam sacramenta veteris legis : atqui sacra- bilior causalitas sacramcntis quam Christi hu-
menta veteris legis causabant gratiam morali- manitati..., sednecChristipassionechumanitas
ter; enim signa protestativa fidei in Chri-
erant physice efficiunt gratiam,sed solum meritorie
stum venturum, ad quorum positionem Deus seu moraliter, ut docet Trid. sess. 6, c. 5 » :

conferebat gratiam intuitu futurorum merito- ergo.

rum Christi : ergo. Notentur haec verba Ut docet Trid., sess. 6,
:

Sidicas inhocdifferrequodsacramentanovae cap. 5. Pace doctissimi viri, ne verbulum qui-

legis causant gratiam ex opere operato, non dem hac de re legitur in laudato capite, et qui
sacramenta veteris legis, id alicubi in Trid. repererit, erit mihi alter
Contra Gratiam conferri per sacramenta ex
: OEdipus. Equidem Trid., cap. 3, docet « ho-
opere operato potest intelligi dupliciter, active mines justificari, dum per meritum passionis
et passive. Active, quatenus sacramentum Christi gratia illis tribuitur » ; et cap. 7, quod
confert gratiam per virtutem physicam sibi causa meritoria justificationis nostrae sit Chri-
transeunter communicatam, ultra meritum et stus. Id et nos aperto ore profitemur at di- :

dispositionem sive ministrantis sive suscipien- xitne concilium Christum seu ejus humanita-
tis: et hoc est quod adversariisacramentisnovae tem « non causare gratiam physice, sed solum
legisdenegant. Passive, quatenus ad positionem meritorie seu moraliter ? » Nunquam, nullibi,
sacramenti independenter etiam a merito vcl inquam, definivit concilium, quod certo con-
dispositione ministrantis et suscipientis tan- stat inter theologos, Christum esse causam
m DISSERTATIO III. ART. II.

meritoriam gratiae : an insuper sit etiam causa fectiormorali; quia concursus moralis non
physica, quod controvertitur inter theologos, tam agit quam actionem causae obtinet; con-
intactum reliquit. Hanc observationem omit- cursus autem physicus vere et proprie agit,
tere non licuit, ne quis hac falsa citatione de- atque effectum velut e sinu suo emittit ergo. :

ceptus existimaret D. Th. sententiam et no- Unde falsum quod passim supponit Tour-
est
stram de causalitate physica humanitatis Chri- nely causalitatem moralem esse aequc pro-
sti esse a concilio proscriptam. priam, perfectam et efficacem ac causalitatem
5° Sacramentum Pcenitentiai causat physice physicam.
gratiam : sacramenta; eadem enim
ergo et alia Prob. min. 1° a priori. Deus cum sit supre-
est ratio omnium. Prob. ant. 4° Ex D. Th. qui mus omnium Dominus, potest assumere quam-
in 4, d. 14, q. 2, a. 4, dicit quod « Pcenitentia libet creaturam instrumentum ad produ-
et
ut est sacramentum effective tollat peccatum cendum omne quod non creatur, sive spiri-
ex parte macuke, quia gratiam tribuit sicut tuale, sive corporeum id namque nullam in- ;

inducens albedinern, aufert nigredinem »; volvit implicantiam, etitadocet S. Th., infra

2° quia forma sacramenti PcenitentiaB est per q. 75, a. 4 : atqui gratia non creatur, sed edu-
modum sententice judicialis; judex autem per citur de potentia obedientiali animae, ut docui-
se reum absolvit, et non alium excitat aut mo- mus in tract. de Gratia, dissert. 6, a. 2: ergo.
vet ad absolvendum. 2° A posteriori. Ignis infernus est corporeus,
Item verba consecrationis physice concur- et tamen elevatur a Deo ad producendum
runt ad transubstantiationem atqui juxta S. : effectum spiritualem,scilicet verum dolorem
Th., infra q. 79, a. 4 et rei veritatem, verba in dsemonibus et animabus separatis unde :

consecrationis eo modo concurrunt ad tran- S. Aug. dicit quod torqueat miris sed veris
substantiationem quo alia sacramenta concur- modis ergo nihil vetat idem dici de sacra-
:

runt ad suos effectus ergo. Major est D. Th., : mentis respectu gratiae. 3° Patebit min. ex sol.
a. 4 cit., et patet quia quando Christus in
,
object.
ultima ccena consecravit, operatus est physice
suis verbis illam transubstantiationem atqui
Solvuntur objectiones.
:

verba consecrationis proferuntur in persona ab auctoritate SS. Patrum, Cyp., Am-

Obj. 4 °

Christi a sacerdote : ergo. Aug v etc, qui expresse docent

bros., Hieron.,
Ex his et pluribus aliis, quae omitto, ne tae- productionem gratiee soli Deo esse tribuendam:
dium afferam,vide,iector, quamparum sobrie, ergo.
quam et contumeliose P. Bernal , a Patre Resp. SS. Patres intelligendos esse de causa
Henno laudatus, dixerit eos qui causaiitatis principali gratise, non instrumentali: sicut
physica3 assertionem S. Doctori tribuunt, esse enim adversarii volunt inde nonexcludicausa-
« ignorantes, ineptos philosophos, summe litatemmoralem gratiae a sacramentis, ita nos
stupidos, et incredibilis oscitantiae » ;
quamque eodem jure volumus non excludi causalitatem
falso ipse Henno pronuntiavit S. Thomam instrumentalem physicam.
« sacramenta esse causas
nullibi asseverasse Inst. S. Hieron., super cap. 6 Matth., dicit
:

gratiae physicas » Mirum est hunc theologum

. quod « sicut sacerdos antiquae legis leprosum
pro more suo non advocasse in subsidium ali- mundum vel immundum facit , sic et hic
quem textumD. Th. obtorto collo intellectum, episcopus vel presbyter » :
alligat vel solvit
ut solam causalitatem moralern sacramento- atqui sacerdos antiquae legis non mundabat
rum S. Doctori affingeret. physice leprosum: ergo.
6° Tandem causalitas physica non est de- Resp. hoc argumentum esse objicientibus
neganda sacramentis, si sit possibilis : atqui solvendum neque enim sacerdos antiquae
:

est possibilis : ergo. Utraque proemissa est legis mundabat etiam moraliter leprosum, sed
probanda. tantum lepram a non lepra distinguebat. Illic
Prob. maj. Tum
quia admisr,a causalitate itaqueS. Hieron. inculpat duntaxat sacerdotes,
physica in sacramentis, cum orr/ni proprietate qui arrogabant sibi potestatem vel damnandi
et rigore explicantur dicta S. Scripturaa, SS. innocentes, vel absolvendi nocentes, ut patet
Patrum quia confert ad
cl conciliorum. Tum ex toto contextu.
dignitatem sacramentorum. Quod probatur. Insistes: S. Th., hicart. 4adl, quod
dicit

4* Agere est perfectio ergo agere non solum : « sicut in ipsa voce sensibili est quaedam vis
moraliter, sed etiam physice, dicit majorem spiritualis ad excitandam intellectionem
perfectionem. 2° Concursus physicus est per- hominis, in quantum procedit a conceptione
 UTRUM SACRAMENTA NOV/E LEGIS GRATIAM,
•nentis; hocmodo vis spiritualis eslinsacra-
mentis, in quantum ordinantur a Deo ad cffe-
etum spiritualem » atqui vis in voce existens
: sice ubi permancns, per alterationem produci-
ad excitandum hominis intellectum, estmora-
listantum: ergo.
Resp. min. Quamvis enim significatio
rieg.
vocum sit quid morale pcndcns ab institutione
hominum, supposita tamen institutione, vox
habet vim physicam immittendi suas species
in sensum auditoris, et per eas conceptionem
loquentis in ipsum transfundendi. Ita similiter
sacramentorum ad significandam et
institutio
causandam gratiamcstquidmoraledependens
a voluntate Christi; at suppositahac institutio-
ne habent vim physicam causandi gratiam in
anima. Quacdam aliaquoadS. Th. videintract.
de Incarnat. diss. 2, a. 2, §2.
Obj. 2° ex quadruplici conditione requisita
ad causam instrumentalem physicam, sic. Ad
rationem causre instrumcntalis physicae qua-
tuor requiruntur: l°debetexistere; quodenim
non est, operari non potest; 2° debet realiter
contingcre subjectum in quod agit, non enim
potest agere in distans; sic serra non facit
scamnum, nisi tangendo lignum; 3° debet
habere actionem praeviam, qua agat dispositive
ad effectum causae principalis; alias non esset
in genere causae, sed esset purum medium
delativum virtutis causae principalis ; 4° debet
recipere aliquam virtutem a causa principali,
qua virtute reddatur de impotente potehs ad
effectum causae principalis: atqnihae quatuor
conditiones desunt sacramentis novae legis
respective ad gratiam ergo. Prob. minor di-
; Ad
stincte per singulas partes.
Deest existentia.
Prob. Quando sacramenta producunt gra-
tiam, non existunt amplius: ergo. Prob. ant.
Sacramentum non producit gratiam, nisi
quando est omnibus suis numeris absolutum,
perfectum et completum: atqui non est per-
fectum et completum, nisi postquam ultima
syllaba fuitpronuntiata; hac autem pronuntiata
evanescit nec existit amplius sacramentum:
ergo. Hoc argumentum multum extollunt
adversarii, eo nos « mire implicari » atque ad
«ambages et angustias reduci » decantat Tour-
nely: huic non nisi «verba et voces, futilia
et inconceplibilia » a nobis reponi asserit
Henno. An ita sit comprobemus. Igitur
Resp. hanc difficullatem esse trivialem, et
omnibus enlibus successivis, qualia sunt sa-
cramenta, excepta Eucharistia, communem,
ETC. 439
noc tyronibus incognitam.
ipsis philosophiae
Enimvero per motum localem acquiritur phy-
tur physicc fonna substantialis , et tamen ubi
non habetur, motus; ct dum
nisi cessaverit
forma substantialis producitur, non cst am-
plius alteratio: quamdiu cnim cst motus non
est terminus, et quando est terminus non cst
ampliusmotus. Ratioest, quiacntia successiva
dcsinunt per instans extrinsecum seu per pri-
mum sui non esse, in quo verum est dicere:
Jam non sunt et immediate ante erant; in
instantienim non potest esse pars fluens,
quod tamen est de ratione motus seu entis
successivi. Attamen, et hoc bene adverte,
istud instansquod dicitur ipsis extrinse-
cum, hoc sensu quod non sit pars fluens, ad
ipsa pertinet ut terminus et complementum
intrinsecum, sicut punctum in linea, et super-
ficies in corpore. Et quamvis non existant am-
plius in ratione entis successivi, dum effectus
producitur, ratione tamen hujus complementi
intrinseci vere dicuntur illum producere.
Haec, inquam, docentur discipuli in scholis;
quibus ideo nec « Mire implicamur, nec ad am-
bages et angustas reducimur »; quaeque non
sunttantum « verba et voces, futiliaet incon-
ceptibilia »; neque « invertimus notionem
causalitatis physicae quamphilosophia suppe-
ditat », ut iterum exprobratTournely; sed e
contra tradimus rectam notionem causalitatis
entium successivorum, quam tradunt com-
muniter philosophi. Itaque
arg. dist. ant. Quando sacramentum
producit gratiam, non existit amplius, sic ta-
men ut aliquid sui remaneat, conc; sicut ni-
hil sui remaneat, neg. Quamvis enim desierit
in ratione motuset entisflenuXremanettamen
ejus mutatum esse seu terminus qui est ipsi
complementum intrinsecum, et in quo vi mo-
tus immediate praecedentis producitur gratia
sicut vi motus localis immediate praecedentis
ininstanti ejus extrinseco produciturwfa',vi al-
terationis immediate praecedentis in instanti
ejus extrinseco producitur forma substantialis.
Inst.: Sacramenta ficte suscepta recedente
fictione producunt gratiam atqui tunc nec
:
existunt, nec in aliquo sui remanent ergo. :
Resp. 1° cum pluribus, sacramenta quae im-
primuntcharacterem,ficte suscepta, recedente
fictione, causare physice gratiam ; quia rema-
nent in charactere quem Deus elevat, ut, re-
cedente fictione, producant gratiam. Id etiam
probabile reputat Joannes a S. Th. de aliis sa-
cramentis, in quantum relinquunt in volun-
 140 DISSERTATJO III. ART. II.

tatedeitTminationcm, t|iia se subjecit sacra- in casu locnm habere qnotque generatim es

raento,quae determinatio ut virtus sacramenti
physica operatur recedepte fictione ; sicut ex
amore finis manei iu voluntate determinatio
physica, qua se determinat ad media.
Priinam partem liujus responsionis « plane
absurdam» prouuntiat Hoiioratus Tournely.
At debuisset religiosus censor parcere saltem
Doctori Angelico, cujus est ista responsio in 4,
q. 4, d. 3, art. 2, quaesliunc. 3, hisverbis: «Ad
tertiam quaestionem dicendum quod in Baptis-
mo imprimitur character, qui est immediata
causa disponens ad gratiam; et ideo cum fictio
non auferat characterem, recedenle fictione
quae efTeclum characleris impediebat, chara-
cter qui est praesens in anima, incipit habere
efiectum suum, elila Baptismus, recedente
fictione, efteclum suum consequitur.»
Instat theologus Sorbonicus Character non
: salitatem physicam. Modo enim virtus causae
est pars, sed efTectus sacramenti, neque spiri-
tualis regeneratio ad characterem, sed ad Ba-
ptismum tanquam ad causam refertur.
Resp. equidem characterem non esse
Scripturis et Patribus pro physica sacramen-
torum efficientia congessimus. » Quidnienim
S. Scriptura et Patres locuti sint de sacra-
mentis sccundum quod usu communi reci-
piuntur et recipi debent, salvisque rerum na-
turis etconditionibusrequisitis?
Deest contactus physicus.
Prob. Sacramenta non tangunt physice ani-
mam, quae est subjectum gratiae, ut patet in
aqua Baptismi, et maxime in sacramentis Pce-
nitentiae et Matrimonii, praesertim quando ce-
lebraturinterabsentes.
Resp. dist. ant. Sacramenta non tangunt
physice animam contactu suppositi, conc;
contactu virtutis, neg. Et hoc safficit ad cau-
perveniat ad subjectum, nihil refert quod
causa sit absens supposito. Sic sol, supposi-
taliter distans a visceribus terrae, in ei^tamen
par- continuo agit contaclu virtutis etinfluxus sic :

tem, sed effectum sacramenti : at juxta S. Th. magnes attrahit ferrum, suppositaliterdistans,
est effeetusimmediatedisposilivus ad gratiam. contactu virtutis. Et quamvis non ita esset in
Quac ergo absurditas ut, recedente fictione, naturalibus, sic tamen foret in instrumentis
quae effectum characteris impediebat, chara- divinae virtutis, quorum virtutem ipsa virtus
cter, qui est praesens in anima, incipiat habere divina ubique praesens, subjectis immutandis,
effectum. Caeferum haec est doctrina S. Th. prout vult, praesentem reddit.
quam nullus,utputo,exceploToumely,«absur-
dam et plane absurdam» dicet Nihilominus . Deest actio prcevie dispositiva ad effectum
regeneratio spiriiualis tribuitur Baptismo et causm principalis.
non characteri, quia non est a charactere nisi
ratione Baptismi. Prob. Sacramentum est quid materiale et
Repones Quando sacramentum suscipitur
: corporeum, cujus actio propria est corporea :
sine fictione, gratia non confertur mediante atquiagens materiale etcorporeum non potest
charactere ergo nec quando ficte suscipitur.
: actione propria operari dispositive ad produ-
Resp. Juxla responsionem D. Th. posset ne- cfionem grafiac in anima: ergo.
gari ant. siquidem dicat quod characler sit Resp. dist. min. Agens materialenon potest
immediata causa disponens ad gratiam. Sed actione propria operari dispositive ad produ-
datoant. neg. conseq. Quia cum sacramentum ctionem gratiae, ex parte rei operatae, conc;
non suscipitur ficte influit formaliter per e* parte modi operandi, neg. Explicatur. Non
seipsum in gratiam unde non opus est re-
: estderationeinstrumenti physici quod actione
currere ad influenliam virtualem mediante propria agat in subjeclum dispositive ad effe-
charactere; secus, quando ficte suscipitur. ctum causae principalis ex parte rei operatae,
Resp. 2° ad principale argumentum cum hoc non est necesse ut in subjecto pro-
est,

aliis. Esto nullum sacramentum ficte susce- ducat aliquem priorem effectum, qui disponat
ptum conferret physice gratiam recedente ad effectum causae principalis id enim pro- ;

de sacramentis non
fictione, ut probabilius est prium est duntaxat instrumentis causarum
imprimentibus charactcrem, nihil inde contra creatarum, quae eis utuntur ex indigentia sic :

conclusionem nostram quae intelligenda est de artifex utens securi ad faciendam cathedram,
sacramentis, quando concurrunt omnes con- indiget ut propria actione scindat sed sufficit ,

djtiones requisitae ad causalitatem physicam, quod agat dispositive ex parte modi operandi/
quarum prima est realis existentia causae. hoc est,quod habeat propriam acthwiem modi-
Neque inde inferas cum Tournely « nullum eo ficativam virtutis principalis in se recepta,
 UTRUM SACRAMENTA NOVJE LEGIS CRATIAM, ETC. Ul
qi3A aciione constituitur in generc causae, et tis recipitur : non corporea, quia non posset
ncn est purum vehiculum seu purum medium clevare sacramentum adeffectum spiritualem:
delitivum virtutis causae principalis. Hanc ergo nulla.
autem actionem propriam habent sacramenta; Anteresponsionem, observandum varia essc
sic aqua corpus abluit, et, mediante bac ablu- auctorum placita circa naturam hujus virtutis
tione, per virtutem sibi communicatam, ani- sacramentalis. Suares cum quibusdam aliis

mamabluit. confugit ad potentiam obedientialcm omnibus

Inst. S. Tb. 4 p., q. 45, art. 5, ex hoc princi- rebus creatis congenilam, immediate activam
pio quod instrumentum debeat propria acti- omniumeffectuumsupernaturalium,mediante
one operari dispositive ad effectum causae soloconcursu generali Dei simultaneo. At
principalis, probat nullam creaturam posse jam probavimus, intract. de Visione beatifica,
esse inslrumentum creationis quia creatio ;
hanc potentiam obedientialem aclivam esse
est productio totius entis de nihilo ergo :
chimaericam ; lum quia foret simul naturalis
intelligit de actione dispositiva ex parte rei etsupernaturalis, quod implicat :foret natu-

operatae : unde pro exemplo adfert securim ralis, quia, ut dicunt, est omnibuscongenita ;

quae propria actione agit dispositive ex parte
rei operataead elfectum artificis.
Resp. neg. conseq. Quia hoc ipso quod in-
strumentum debet habere actionem prseviam,
sive producat aliquid disponens ad effectum
foret supernaluralis, quia quoolibet potentia
specificatur ab actu ad quem datur, et est
ejusdem ordinis cum illo ; tum quia per hu-
jusmodi potentiam invertitur omnino ordo
gratiae et plura sequuntur inconvenientia.

causae principalis, sive non, bene probatur Hac enim posita, frustra ponuntur in homine
quod nonpossit esseinstrumentumcreationis virtutes supernaturales infusac, frustra charac-

quiacum illa actio creata sit accidens, neces- ter sacramentalis, frustra lumen gloriae ad
sario petit esse in aliquo subjecto, et esse illius visionem beatificam, frustra gratia sufticiens
immutativa, non totius productiva, ut est quae det posse ad actum primum supposita ;

creatio. Adfert autem S. Thomas exemplum enim in homine potentia obedientiali imme-
securis, ut ex eo quod manifestius est, manu- diate operativa cujuslibet effectus su[)ernatu-
ducat ad concludendum universaliter quod ralis, mediante solo concursu generali simul-
omnia instrumenta debeant operari dispositive taneo, quae sit con-
cuilibet congenita, homo
ad effectum causae principalis sive ex parte rei naturalius per illam eliciet actus supernatu-
opcratae ut instrumenta naturalia, sive ex rales quam per habitus supernaturales seu
parte modi operandi ut instrumenta superna- qualitates infusas superadditas. Imo sequere-
turalia; nam S. D. 2 2,q. 78, a. 1 ad 1, expresse tur omnes res creatas esse sacramenta, quia
docet Deum posse elevare actum intcriorem essentomnes aptae etconstitutae in actu primo
hominis ad patranda physica miracula ; cum ad producendum gratiam, mediante solo con-
tamen certum sit aclum interiorem hominis cursu simultaneo supernaturali. Vide latissi-
non operari dispositive ex parte rei operatae me contra hanc potentiam obedientialem acti-
ad patranda miracula. vam Joan. a S. Th., hic disp. 24, art. 8,

Subsumes Atqui gratia creatur

: ergo non :
dub. 8.

potest dariinstrumentum physicum ad illam. Alii dicunt sacramentum constitui instru-

Resp. neg. subsumptum Cratia enim non :
mentum physicum gratiae, non per virtutem

creatur, sed educitur de potentia obedientiali aliquam intrinsece receptam, sed per solam
animae, ut probavimus in tract. de Grat., dis- subordinationem extrinsecam ad Deum et per
sert. 6, art. 2, quia producitur ut accidens specialem ejus assistentiam. Sed hanc opinio-
inhaerens, ut constat exTrid., sess. 6, can. 11. nem rejicit S. Th. hic art. 4, o,etin sol. arg. et

Quod autem producitur ut inhaerens, non merito. Vcl enim per illam subordinationern
creatur, siquidem depcndenter a subjecto
fiat extrinsecam et specialem assistentiam sacra-
etcum iilius immutatione. Vide loco cit. mentum recipit aliquid intrinsecum quo in-
trinsece mutetur, vel nihil: si nihil, ergo re-
fieestvirtus pariicipata a causa principali. manet ut ante intrinsece impotens ad effectum
spiritualem producendum; si aliquid, restat
Prob. Illa virtus vel esset spiritualis vel cor- explicandum quid sit.
porea: non spiritualis, quia non possetrecipi Alii volunt hanc virtutem esse qualitatem

lii subjecto corporeo, quale est sacramentum ; sacramentis communicatam, non quidem com-
quidquidenim recipitur, ad modum recipien- pletam et permancntem, quia qualitas com-
i |3 DISSERTATIO III. ART. II.

pleta ctpermanens constitueret cansam prin- nistrum in ratione principii activi sive in achi
cipalem, sed incomplelam ot fluentem quia ;
primo sive in actu secundo respectu effectus
non solum movot sacramoninm in actu so- supernaturalis : acumen securis
sicut, licet
eunuo, sub qua ratione est motio, sod ei cam constituat principium activum scissionis,
confert virtutcm agendi ot ipsum constituit in non tamen scissionis artificiosae.
actu primo activum; virtus autom constituons Huic sententise etiam favet S. Th. qui con-
subjootum activum, sou illi conforons vim tinuo explicat virtutem instrumentalem sacra-
agendi,est in praedicamento qualitatis, scilicot monti per motum quo movetur a Deo. Sic hic
potentia vel habitus, si sit completa; vel ad art. 1, o «Causa vero instrumentalis, inquit,
:

iliinl reductive pertinet, si sit incompleta. Huic non agit per virtutem suae formae, sed solum
opinioni favot S. Th. in 4,d. 1, q. 1, a. 4, qua> pcr motum quo movetur a principali agente».
stiunc. 2, o et ad 1, his verbis « : Unde et vir- Similiter, art. 4,et in 4, d. 1, q. J, a. 4-, q. 27
tus haec quae est in sacramentis, reducitur ad de Verit., a. 4et alibi. Ad id autem quod prae-
id genus in quo est virtus completa principalis cedens sententia objicit ex S. Th., admittit
agontis, quae est qualitas; vel in quo esset, si haec posterior sententia hanc motionem re-
in genere esset, quia virtus increata non estin ductive pertinere ad qualitatem; tum quia
aliquo gonere ». Idem docetd.8, q. 2, a. 3, o. reducitur ad genus sui principii, quod est
Ita Palud., CapreoL, Ferrariens. et alii quos virtus completa in principali agente, ut dicit
citat et sequitur Gonet. S. Doct. cit. in objectione ; tum quia etiam
Alii tandem volunt illam virtutem non esse reducitur ad genus termini ad quem datur,
qualitatem, sed motionem Dei transeuntem qui estgrafia, utdicit ibid. ad 1 et 3; utroque
elevantem sacramentum ad rationem instru- enim modo reductive pertinet ad praedica-
menti physici nec solum dantem illi
gratiae, mentum qualitatis licet tamen si motus con-
:

actum secundum seu applicantem tantum vir-
tutem ad actum, sed etiam conferentem ipsi
virtutem activam seu in actu primo respectu
effectus principalis agentis: quia de ratione
instrumenti est quod agat in virtute principa-
lis causae totam agendi vim illi conferenlis, et
in hoc distinguitur a praemotione physica.
Piatio illorum est, quod in aliis instrumentis
naturalibus, puta serra, securi, calamo, etc,
non videtur quod artifex qualitatem aliquam
completam vel incompletam ponat in instru-
mento, sed solum motionem artificiosam, quae
in instrumonto totam vim in actu primo et
secundo conferat ad effectum causae principa-
sideretur secundum quod importat ordinatio-
nem moventis ad motum, ponatur in praedica-
mento passionis. Sunt iterum verba S. Doct.
ibid. ad 4.
Hae duae posteriores sententiae sunt pro-
babiles, nec multum discrepant; ambae enim
conveniunt hanc virtutem reductive pertinere
ad qualitatem; et in hoc tantum videntur dif-
ferre, quod juxta primam sententiam reduca-
tur ad genus qualitatis, quia est in se qualitas
incompleta; juxta secundam vero, quia est
motus a qualitate ut a principio, et ad qualita-
tem ut ad terminum. Quapropter quam volue-
non magni refert. Itaque
rit lector eligat,

lis. Licetenim, v. g., serra per suum acumen Ad resp. hanc virtutem esse spiritua-
arg.
habeat in actu primo virtutem scindendi, non lem, saltem eo modo quo ens incompletum,
tamen artificiose scindendi, sed hanc habet viale ettransiens polestessespirituale; quiaut
per motionem artificis ergo idem dicendum
: dicit Auctor, q. 27 de Verit., jam cit., a. 4 ad
videtur de instrumentis divinae potentiae ad 5: « Virlus illa, nequepotest dici corporea, ne-
effectus supernaturales, cum gratia naturam que incorporea proprie loquendo corporeum ;

non destruat, sed in quantum possibile est ei enim et incorporeum sunt differentiae entis
se accommodet. lta Cajet., Soto, Zumel, Ca- completi ; sed proprie dicitur virtus ad incor-
brera, quos citat et sequitur Joan. a S. Thom. poreum, sicut motus dicitur magis ad ens
Nec obstat quod character sacramentalis vi- quam ens. » Et ad prob. in contrarium, dist.
deatur qualitas instrumentalis permanens est ; ant. * Virtus spiritualis completa et perma-
enim duntaxat hoc sensu qualitas instrumen- nens non potest esse in subjecto corporeo,
talis, quod conferat instrumento formam in- conc. ant.; virtus spiritualis vialis et incom-
strumenti, idest, reddit ministrum aptum ut pleta,neg. ant. Ratio disparitatis estquod,cum
possit moveri a Deo ad actus supernaturales: accidens completum
permanens sit tantura et
sicut, v. g. acumen est forma permanens con-
?
propter subjectum cui inhaeret, et non propte*
ferens securi formam instrumenti. Non est aliud ad quod continuo tendat, debetipsistfe
tamen qualitas instrumentalis constituens mi- » iiic a. 4 ad l.
 UTRUM SACRAMENTA NOV /R T.fT.IS C.P.ATIAM. ETC. 143

jecioproportionari: e contra virtus vialis ct in- Inst. 2° : Accidens corporeum ethmsi viale
compIeta,liceteapartequa est accidens, dcpen- non potcst subjectari in subjecto sprituali
deatasubjecto,quiatamencstquidviaIetcndcns ergoa pari nec spirituale in corporeo.
in aliud, debet illi proportionari potius quam Resp. neg. conseq. Disparitas est 1° quod
subjecto; via enim qua via utriquc termino a accidcns corporeum, cum sit cxtensum, exigat
quo ct ad quem commensuratur. Unde ad subjectum extcnsum quamvis divinitus
; et
axioma: Quidquid recipifur, etc. verum est possit separari a quantitateactuali, non tamcn
quando receptum habei esse permanens et a radicali, quam proinde debct supponcre in
completum, secus si habeat tanium esse in- subjecto : at accidens spirituale non exigit
completum et viale, tendens ac elevans sub- subjectum spirituaie et inextensum, ut ipsum
jectum ad aliquid nobilius et supernaturale est ;
potest enim esse totum in toto, et totum
tunc enim non debet esse secundum modum, in qualibet parte, ut videre est in anima ratio-
sed supra modum subjecti. Adde pro altera nali, quae corpus informat. 2° Disparitas est
solutione hanc virtutem sacramentalem non quod accidens sit perfectio subjecti in quo re-
recipi in subjecto corporeo, quatenus est cor- cipitur ; corpus autem natum est perfici a
poreum formaliter, sed quatenus est ens et spiritu et ei obedire, non spiritus a corpore ;

substantia, ut dicam modo. natura enim inferior per elevationem ad su-

Inst. 1° : Accidens spirituale, sive sit tran- periorem nobiiitatur et perficitur sed natura ;

siens sive permanens, non potest existere exi- superior dejecta ad inferiorem deprimitur et
stentia corporea, existentia enim proportio- destruitur.
natur subjecfco quod actuat: atqui si virtus
sacramentalis reciperetur in subjecto corporeo, Consectariiim.
existeretexistentia corporea: ergo. Prob. min.
Accidens habet existentiam a subjccto in quo Ex dictis colliges quo loco sit habenda opi-
recipitur; definitur enim «ens in alio exis- nio quam novissimus scriptor, Laurentius
tens », seu « cujus esse est esse in subjecto » fterty, tribuit ^gidio Romano, et cui ipse
ergo. subscribit, nimirum sacramenta esse causam
Resp. 1° distinctione mox insinuata, dist. instrumentalem physicam gratiae, non dire-
min. Si virtus sacramentalis reciperetur in ctam quae per motionem principalis agentis
subjecto corporeo quatenus est corporeum attingat effectum, ut dolabrascamnum ; sed
formaliter, existeret existentia corporea, tran- indirectam, quae propria actione producit ali-

seat min.; si reciperetur in subjecto corporeo
quatenus est ens et substantia, neg.
autem virtus sacramentalis recipitur in sacra-
mento, quia in ec recipitur ratione potentiae
obedientialis passiva^, quae competit omnibus
creatis sub ratione generali entis creati et
substantiae creatse. Dixi: transeat minor. Unde
Resp. 2° neg. min.: ad probat. neg. ant et
explicodefinitionem datam accidentis. Quando
ergo accidens definitur « ens in alio existens »,
seu « cujus esse est esse in subjecto », non est
sensus quod accidens habeat propriam exi-
stentiam a subjecto tanquam a principio for-
mali, habct enim a propria forma, unde sine
subjecto potest divinitus existerc, ut in Eucha-
ristia; sed sonsusest quod, cum
existentia, indigeat ad
exercitium existendi
subjecto firmante et sustentante illam. At vero
si istud officium Deus in Eucharistia potest
accidenti sine subjecto, quare non
praestare
posset per subjectum corporeum? maxime
com. ut dictum est, in eo non recipiatur ut
est formaliter corporeum, sed ut cst ens et
substanll i,
quid physice, cui virtute supernaturali effectus
min. Sic supernaturalis, scilicet gratia, conjungitur
eo modo quo instrumenta agrieoiae non ha-
bent vim vegetativam, nec iilam tribuunt se-
mini, sed haec efficiunt circa terram, quibus
jungitur vegetatio satorum.
Verum consideranti patet hunc modum non
recedere a causalitate moraii, nec puto ullum
esse scotistam qui iili subscribere renuat.
Quod enim instrumenta agricolae sint causa
indirecta physica vegetationis satorum, ideo
est quia id quod physice natura efficiunt, ex
sua disponit physice terram ad vegetationem
atid quod physice efficiunt sacramenta.,v.,g.,
ablutio corporis, nullatenus ex natura sua
sit debilior physice disponit ad ablutionem animae, sed
tantum moraliter, quatenus Deusordinavitut,
ad positionem hujus sacramenli seu effectus
ejus physici, infunderet gratiam ; sicque non
aliter causaf quam ut signum divinae ordina-
tionis,quod est mera causalitas moralis. Unde
perperam laudatus theologus arbitratur huic
sententiae esse adhaerendum, « quod videatur
satis perspicua et possit thornistarum ct scoti-
 : »

4U DISSERTATIO III. ART. III.

starum argumentationibus confirmari, ctab inr vivorum, quia supponunt subjcctum vi-
harum neutris aliquid patiatur incommodi »; vcrc vitaspirituali gratiae : crgo gratia quam
cuin cnim non rcccdat a sentcntia scotista- illa producunt est prima, et quam istacausant
ram,eadera patitur incommoda,et eisdem ar- est secunda.
gumLMitationibus impugnaiur. Confirm. prima par:«, Si Baptismus et Pceni-
tentia supponerent in subjecto gratiam ex vera

ARTICULUS III.
contritione obtentam, non essct homini faci-
lior viaad justificationem cum saeramentis
quamsine sacramentis: quod dici nequit. Sed
QUAM GRATIAM CAUSENT SACRAMENTA KO\M LEGIS,
de hoc argumento et objectionibus uberius
AN PRIMAM VEL SECUNDAM ? alibi.
Dices contra primam partem: Greg. Magnus,
Prima gratia dicitur quae nullam aliam sup- hom. 26, dicit : « Non debemus nos per pasto-
ponit in subjecto cui infunditur, ut dum pri- ralem auctoritatem solvere, nisi quos aucto-
mum justificatur peccator. Secunda quae sup- rem nostrum per susci tantem gratiam cognosci-
ponit aliam praeexistentem et illam auget, ita mus vivificare » : ergo.
ut non sint diversae gratiae, sed diversi gradus Resp. sensum S. Gregorii esse quod sacer-
ejusdem gratiae. dotes non debeant sacramentaliter absolvere
Inter sacramenta novae legis quaedam dicun- nisieos qui per gratiam actualem excitantem
tur mortuorum, quia sunt per se primo insti- sunt rite dispositi, ideoque incipiunt vivificari,
tuta pro qui privati gratia sunt spiritnaliter
iis dispositive sciiicet.
mortui per peccatum ; et haec sunt Baptismus Dico 2° : Aliquando et per accidens sacra-
et Pcenitentia. Alia dicuntur vivorum. , quia mentamortuorum causant secundam gratiam,
per se primo sunt instituta pro iis qui jam spi- et sacramenla vivorum primam.
ritualiter per gratiam vivunt; et haec sunt aiia Prima pars communiter admittitur, et patet
quinque sacramenta. in eo qui perfecte contritus accedit ad sa-
Dico 1° : Sacramenta mortuorum per sc cau- cramentum Baptismi vel Pcenitentiae; in illo
sant primam gratiam sacramenta vivorum
: enim haec sacramenta non causant primam
per se causant secundam. gratiam, cum illam jam supponant ex contri-
Prob. Sacramenta per secausant id ad quod tione perfecta ergo secundam; non enim
:

per se primario sunt instituta a Christo; omne manent sine effectu.

enim quod competit sacramentis est ex libera Secunda pars quae patitur difficultatem,
Christi institutione atqui sacramenta mor-
: 1° videtur insinuata Jacobi 5, ubi dc Extrema
tuorum per se primario sunt instituta ad cau- Unctione dicitur : Siin peccatis sit,rcmitienlur
sandamprimam gratiam, sacramenta vivorum ei. 2° Ecclesia in collecta petit ut Eucharistia

ad causandam secundam ergo. Prob. min. Illa

: (isit ablutio scelerum.» 3° Eam
expresse docet
sacramenta sunt instituta per se primario ad S. Th. in pluribuslocis ; dc Extrema-Unctione
causandam primam gratiam, quae per se pri- in 4, d. 23, q. 1, art. 2, quaestiunc. 4, ad 1; de
mario sunt instituta ad delendum peccatum Eucharistia infra q. 79,art.3;deConfirmatione
mortale, sive originale sive actuale; quae autem q. 72, art. 7 ad 3, liis verbis « Si aliquis adul- :

supponunt peccatum deletum, non sunt in-
stituta per se primario ad causandam primam
gratiam, sed secundam; peccatum enim
mortale deletur per primam gratiam atqui
sacramenta mortuorum, scilicet Raptismus et
Poenitentia, sunt per se primario instituta ad
delendum peccatum sive originale sive actuale;
sacramenta supponunt peccatum
caetera vero
deletum et ad alios effectus ordinantur, puta
ad conservationem vel augmentum gratiae
ergo.
tus in peccato existens cujus conscientiam non
habet, etiamvel si non perfcctc contritus acce
dat, dummodononfictus accedat,per gratiam,
: collatam in hoc sacramcnto (Confirmationis)
consequitur remissionem peccatorum.
Prob. ratione:! Juxta Trid., sess. 7, Can. 7,
sacramenta gratiam confcrunt non ponentibus
obicem : solum attritus post confes-
atqui qui
sionem, inqua bona fide putat se absolutum,
cum tamen non sit ex malitia sacerdotis, acce-
dit ad sacramentum altaris, non videtur po-

Confirm. Ideo Baptismus et Pcenitentia di- nere obicem ergo recipit gratiam, non secun-
:

cuntur sacramenta mortuorum, quia suppo- dam, cum sit tantum attritus, crgo primam.
nunt subjectum mortuum per peccatum et Sic tamen ut non sit duplex gradus gratiae,
prrvatum vita spirituali gratiae; caelera dicun- sed unus cum duplici formalitate, nimirum
 QUAM GRATIAM CAUSENT SACRAMENTA, ETC. m
imtrientis, quse est per se, ct vivificantis quae biliter vel ex S. Scripturis vel ex conciliis, etc.
e«t per accidens. conc. maj.; probabiliter, neg, maj. Hoc ipso
Prob. 2° Sacramenta mortuorum per acci- cnim quod neque S. Scriptura, neque traditio,
dens possunt causare sccundam gratiarii , ut neque Ecclcsia huic scntentiac contradicunt,
communiter admittitur ergo similiter sacra-
: illam asseruerint,eta D. Th. et
etsi nihil circa
menta vivorum possunt per accidens causare gravibus theologis satis communiter defcn-
primam. ditur, estque institutioni et fini sacramen-
Itaque verisimile estquod, quamvis Christus torum consona, potest absque ullo vitio su-
instituerit sacramenta vivorum primario ut stineri ut probabilis.
conferrent secundam gratiam, et voluerit Obj. 2° Sacramenta id solum causant quod
:

quod per se et ex intentione non assumercntur significant atqui sacramenta vivorum signi-
:

ad obtinendam primam gratiam secundario ; llcant tantum secundam gratiam et non

tamen instituerit ut conferrent primam gra- primam : ergo.
tiam in casu quo non esset dispositio sufficiens Resp. 1° dist. maj. Sacramenta id solum
ad suum proprium et primarium effectum, causant per se, quod significant, conc; per
scilicet secundam gratiam, bene tamen esset accidens, neg.; nihilenim obstat quin causa-
dispositio sufficiens ad primam gratiam, ut in litasper accidens extendatur ultra signifi-
casu probationis et aliis similibus ; sicque cationem ut patet in sacramentis mortuorum.
quod solum requisierit pro sacramentis vi- 2° dist.min. Sacramenta vivorum significant
vorum recipiendis statum gratioe prudenter tantum secundam gratiam ex primaria et
existimatum ; idque et divinae bonitati et ho- directa institutione, conc; ex secundaria et
minum conditioni, pro quibus instituta sunt indirecta institutione, neg. Christus igitur in-
sacramenta, valde consonum videtur. stituit sacramenta vivorum primario ut con-
ferrent secundam gratiam, sic tamen ut, si
Solvuntur objectiones contra secundam partem illam per accidens non invenirent in subjecto
secundce conclusionis. aliunde ad eam disposito et non ponente obi-
cem, illam per accidens causarent.
Obj. 1° : Effectus sacramentorum novaelegis, Inst. 1° contra utramque solutionem. Sacra-
qui pendent ex sola institutione Christi, nobis menta vivorum supponunt essentialiter vitam
tantum innotescere possunt, vel ex S. Scri- spiritualem per primam gratiam ; sunt enim
pturis, vel ex conciliis et traditione Ecclesiae, instituta ad illam firmandam, roborandam,
vel denique ex ratione evidenti petita ex sin- conservandam et nutriendam, sicque illam
gulari conditione et propria natura ejus sacra- supponunt ergo nullo modo illam significare
:

menti, de quo agitur : atqui ex nullo illorum aut causare etiam per accidens possunt.
capitum probari potest peccata mortalia per Resp. dist. ant., ut ante Sacramenta vi- :

accidens remitti in ipsa reali Eucharistiae sum- vorum attenta primaria et directa institutione
ptione ergo. Ita Honoratus Tournely, q. 7 de
: supponunt essentialiter, etc conc; attenta
Effectibus sacramentorum in genere, art. 1, § secundaria et indirecta institutione, neg. So-
Anper singula, etc statuit hanc concl.: « Sa- lutiopatet exdictis.
cramenta vivorum possunt per accidens pri- Inst. 2° : Eucharistiaestinstitutapermodum
mam conferre gratiam, et sacramenta mor- cibi et potus spiritualis : atqui cibus et potus
xuorum secundam. » Et in probatione: «Si quis non possunt etiam per accidens suscitare mor-
eo quo par est pietatis ac religionis affectu ad tuos ergo. Unde conc Florent., in decreto
:

sacram mensam accederet, cum aliquo tamen Unionis, dicit « omnem effectum quem mate-
mortali peccato, cujus post diligens examen se rialis cibus et potus quoad vitam agunt corpo-
reum esse ignorat, Eucharistica communio ralem, hic idem quoad spiritualem hoc sacra-
per accidens primam in eo produceret san- mentum operatur. » Et Catechismus Rom.,
ctificantem gratiam. » Quomodo haec conciliari parte 2 de Eucharistia, n. 51 « Constat, inquit,
:

^o-ssunt, viderint quorum interest. Interim quemadmodum mortuis corporibus naturale

Resp. 1° ad min., conclusionem nostram alimentum nihil prodest, ita etiam animae,
aliquod fundamentum habere in S. Scriptura quae spiritu non vivit, sacra mysteria non pro-
et in praxi Ecclesiae, aperteque tradi a S. Th. desse. »
ut patet ex prima probatione. 2° Data minori, Resp. dist. min. Cibus et potus materialis
dist. maj. Effectus sacramentorum nobis non possunt etiam per accidens suscitare mor-
lantum innotescere possunt certo et infalli- tuos, conc min.; cibus et potus spiritualis,
St.-Thom. —
Tom. VI. 10
144 DISSERTATIO III. ART. IV.

nog. Disparitas est 1° quod cibus et potus ma- dum primariam cjus institutionem et per se;
terialis non sunt in ee vitaleset convertuntur sed non secundum secundariam ejus institth
in substantiam aliti, ideoque illud vivens sup- tionem et per accidens.
ponunt at: cibus spiritualis qui fontem ,
Inst. 2° Christus non requisivit disposi-
:

ipsum vitffl continet, non convertitur in sub- tiones tantum putativas ad receptionem sacra-
stantiam aliti, sed convertit alitum in se, ipsum- mentorum, sed veras et reales : ergo.
que vivificare potest. 2° Disparitas est quod in Resp. dist. ant. Christus non requisivit di-
mortuo spiritualiter remaneant semina et ini- spositiones tantum putativas, etc, utquis ac-
tia vitae spiritualis, nempe fides, spes et attri- cedat dignus positive, conc ut quis accedat ;

tio, sicque accedentem ad sacram mensam dignus negative, hoc est, non indignus, seu
cibus vitalis poterit vivificare : at in mortuo sine indignitate et obice, neg.
corporaliter nulla remanent semina seu initia Obj. 4° : Effectus alicui causae proprius non
vitae animalis. potest ab alia causa produci : atqui prima
Ad conc. Florent.: Ex hoc quod cibus spiri- gratia est effectus proprius sacramenti mor-
tualis habeat omnem effectum cibi materia- tuorum : ergo.
lis, non sequitur quod non habeat alium. Ad Resp. maj. Effectus alicui causae pro-
dist.
Catechismum Rom: Loquitur de effectu Eu- prius non ab alia causa produci in
potest .

charistiae, qui est per se et ex primaria insti- causis naturalibus, transeat in causis ex libera ;

tutione. institutione, neg. Sicut enim Christus instituit

Obj. 3° : Obex ad affectum sacramenti vi- sacramenta mortuorum primario ut causa-
vorum est peccatum mortale atqui non tolli-
: rent per se primam gratiam tanquam effectum
lur per attritionem existimatam contritionem : proprium, et, secundum quod communiter
ergo. admittitur, secundario ut causarent per acci-
Resp. maj. Obex ad effectum sacra-
1° dist. dens secundam gratiam qui est effectus pro- ,

menti vivorum est peccatum mortaie, speetata prius sacramenti vivorum ita instituit sacra- :

primaria et directa ejus institutione, conc.; menta vivorum primario ut causarent per se
spectata secundaria et indirecta ejus institu- secundam gratiam tanquam proprium effe-
tione, subd. Est peccatum mortaie cognitum ctum, et secundario ut causarent per accidens
et non retractatum per sinceram attritionem, primam, qui est effectus proprius sacramenti
conc. ignotum vel retractatum per veram
;
mortuorum. Igitur prima gratia non est om-
attritionem, neg. nimode effectus proprius sacramenti mortuo
min. Peccatum mortale non tollitur
2° Dist. rum, nec secunda sacramenti vivorum, sed
per attritionem existimatam contritionem tantum ex suppositione quod sacramenta mor-
solam, conc; per attritionem cum sacramento, tuorum non reperiant primam gratiam in sub-
neg. Sacramentum enim vivorum prius prio- jecto, et quod sacramenta vivorum illam repe-
ritate ad effectum proprium tollit
naturae riant.
peccatum, sicut in generatione prius natura
tollitur forma corrumpenda, quam nova in- ARTICULUS IV.
troducatur sequens enim non esset, nisi prior
;

Unde sacramentum supponitobi-

recessisset. UTRUM SACRAMENTA iEQUALEM CAUSENT GRATIAM ;

cem ablatum ad suum proprium effectum. ET QUM DISPOSITIO REQUIRATUR EX PARTE SU«
Inst. 1° : Attritio soium existimata seu puta- SCIPIENTIS AD EJUS CONSECUTIONEM ?
tiva non ad efiectum sacramenti mor*
sufficit
tuorum, puta Pcenitentiae ergo nec contri- :
§1-
tio solum existimata seu putativa sufficit ad
effectum sacramenti vivorum , puta Eucha- Prima difficultas resolvitur,
ristiae.

Resp. neg, conseq. Disparitas est quod de- DicoAbstrahendo a dispositione subjectl;
1° :

fectus attritionis sit obex in omni peccatore ad sacramenta, specie distincta ex se, inaequalem
justificationem, quia vera pcenitentia, quae non conferunt gratiam solo numero distincta,
;

habetur sine attritione, fuit omni tempore ne- aequalem.

cessaria ad justificationem at posita atlri- : Prob. prima pars : Juxta conc Trid., sess. 7,
tione, existimata contritione, et per eam habita can. 3, sacramenta novae legis non sunt inter
vera pcenitentia, defectus contritionis est qui- se paria, sed unum altero est dignius; et hoc
dem obex effectui sacramenti vivorum secun- manifestum est in Eucharistia, quae realiter in
 UThtJM SACRAMENTA ^EQUALEM CAUSENT, ETC. \M
se coniinet fontem omnis gratiae. Dc caetcris unum tantum recipit cx sacramento, cui
vide Auct., infra q. G4, art. 3 atqui causa no- : dispositio concurrit ut conditio sine qua non.
bilior et dignior ex se nobiliorem producit Confer tract. de Grat., diss. 6, a. 3.
effectum : ergo.
Prob. secunda pars Sacramenta operantur
:
§ II.

ad instar cansarum naturalium atqui duae :

causae naturales solo numero distinctae, v. g., Secunda difficultas resolvitur.

duo ignes ex se aequalem omnino calorem
producunt crgo et duo sacramenta solo nu-
: Dico 1° : mortuorum ad per-
In sacramentis
mero distincta, v. g., duo Baptismata ex se, cipiendum primarium eorum effectum, scili-
abstrahendo a dispositione subjecti, oequalem cet primam gratiam, requiritur et sufficit in
gratiam producunt. adultis dispositio, quae sit saltem attritio su-
Dico 2° Attenta dispositione recipientium *,
: pernaturalis, actualis vel virtualis.
idem specie sacramentum aequalem gratiam Prima pars, quod requiratur in adultis dis-
sequaliter dispositis confert ex opere operato, positio actualis vel virtualis et detestatio pecca-
inaequalem inaequaliter dispositis. ti, quae sit saltem attritio, patet 1° ex conc.
Est expresse D. T., loco cit. in marg., ubi ait Tnd., sess. 6, cap. 6, et can. 9, ubi definitur
de Baptismo « Quidam cum majori, quidam
: impium non justificari disponatur
nisi per
cum minori devotione ad Baptismum acce- motum liberi arbitrii. Idem docet S. Th.l 2, q.
dunt, et ideo quidam plus, quidam minus de 110, a. 2, hac ratione, quod forma fixa et per-
gratia novitatis accipiunt sicut etiam ab eo- : manens secundum communem providentioe
dem igne accipit plus caloris qui plus ei ap- cursum non introducatur nisi in materia dis-
propinquat^ licet ignis quantum est de se posita. Adde quod homo per peccatum fuit
sequaliter ad omnes suum calorem diffun- aversus a Deo per actualem conversionem ad
dat » creaturam ergo non potest dici conversus
:

Ex quo formatur argumentum ul supra. nec justus nisi per detestationem peccati et
Sacramenta operantur ut causae naturales : motum contrarium voluntatis, avertatur a
atqui causae naturales operantur proportionate creatura et convertatur ad Deum. Vide tract.
ad dispositionem subjecti : sic, ut sistamus in deGrat., diss. 6, a. 3.
exemplo D. Th., idem ignis plus calefacit Secunda pars, quod sufficiat attritio, est
proximum, minus remotum, majorem calo- expresse D. Th. in ad 5, ubi
4, d. 6, q. 1, a. 3
rem producit in ligno sicco et proximo, ait « Ad hoc quod homo praeparet se ad gra*
:

minorem in viridi,aequalem in aequaliter sicco tiam in Baptismo percipiendam, praeexigitur

et proximo : ergo. fides, sed non charitas quia sufficit attritio
;

Est etiam Trid., sess. 6, can. 7, ubi post- praecedens etsi non sit contritio. »
quam dixit baptizatis conferri gratiam juxta Prob. ratione. 1° Juxta Trid., sacramenta
mensuram quam partitur Spiritus Sanctus, conferunt gratiam non ponentibus obicem :
addit Et secundum propriam cujusque
: « atqui attritus non ponit obicem gratiae, sed
dispositionem et cooperationem » e contra positum retractat: ergo. 2° Si requira-
Dices : Si plus gratiae recipit magis disposi- tur contritio ad sacramenta mortuorum, nun-
tus, illud plus provenit ex ipsius dispositione quam causabunt primam gratiam, et sic non
ergo non ex sacramento. erunt sacramenta mortuorum, nec instituta
Resp. dist. ant. Illud plus provenit ex ipsius ad delendum peccatum. Patet sequela quia ;

dispositione tanquam ex conditione sine qua contritio nunquam est sine gratia, cum sit
non , conc. ; tanquam ex causa efficiente, ultima dispositio ad illam. Sed fusius de hac
subd. Si sermo sit de gratia non sacramentali materia in tract. de Poenitentia.
causata ex opere operantis, transeat ; si sermo Tertia pars, quod sufficiat attritio virtualis,
sit de gratia sacramentali causata ex opere patet tum quia in entibus moralibus, qualia
;

operato, neg. Quando itaque in suscipiente est sunt sacramenta, non requiritur coexistentia
ad augmentum gra-
dispositio de se sufficiens physica dispositionum et formae, sed suffictf
duplex recipit augmentum, unum corre-
tiae, moralis, ut alibi diximus ; tum quia alias
spondens dispositioni tanquam merito, alte- forent continui scrupuli et anxietates, dum
rum correspondens sacramento at si dispo- : quis paulo ante absolutionem bene dispositus
sitio non sit ex se sufficiens ad augmentum, et attritus ex distractione naturali suae attri-
* II ic q. 69, a. 8,0. tioni non attenderet.
44* niSSERTATfO III. ART. IV.

^tri : quia in infantibus et per-

In adultis ; plene deliberatam, licet ex objecto venialem,
pciuo amentibus nulla requiritur dispositio mortalem ob reverentiam debitam huic
fieri

actualis, quia sunt illius incapaces. Insuper sacramento. Equidem non diffiteor hac de
ubi non esi peccatum propria voluntate com- causa esse debitum decentiae, imo et legale
missum, non videtur propria voiuntate re- sub peccato veniali adhibendi actualem devo-
tractandum. tionem at esse dcbitum obligans sub mortali,
;

Dico 2° In sacramentis vivorum ad perci-

: ita ut dicta distractio plene deliberata evadat
piendum primarium eorum effectum, scilicet mortalis, licet ita contendat laudatus theolo-
augmentum gratiae, non requiritur necessario gus, ego affirmare non ausim. Quod autcm
dispositio actualis vel virtualis, sed sufficit ha- S.Th. dicit de Eucharistia, a fortiori dicendum
bitualis, scilicet status gratise. Unde etiam si est de aliis sacramentis vivorum, quae non
aliquis in actuali susceptione peccet venialiter, requirunt tantam reverentiam et disposi-
puta^culpabili distractione vel aliter, nihilomi- tionem.
nus recipit hunc effectum. Ita Soto, Joanncs Prob. conclusio ratione. Sacramenta confe-
a S. Th., Serra, et communius thomistae cum runt gratiam non ponentibus obicem atqui :

extraneis contra Cajet., Contens. et quosdam qui est in gratia et venialiter mente distractus
alios. aut titillante vana gloria ad sacramentum vivo-
Est disertis terminis D.Th. infra q. 79, a. 8, rum accedit, non ponit obicem gratiae ergo. :

ubi quaerens an per peccatum veniale impe- Prob. min. 1° Solum peccatum mortale est
diatur effectus Eucharistiae ? primo distinguit obex gratiae; non veniale, compatitur enim
inter peccata venialia quae sunt praeterita, et cum gratia. 2° Si is qui ex negligentia aut te-
peccata venialia quae sunt actu exercita. De pore est venialiter distractus, poneret obicem
primis dicit quod nullo modo impediant effe- gratiae, hoc ipso peccaret mortaliter; ponere

ctum hujus sacramenti de secundis dicit;

namque obicem primario et substantiali effe-
quod impediantquidem effectum secundarium ctui sacramenti, et advertenter reddere et su-
hujus sacramenti, qui est actualis refectio spi- mere sacramentum informe, secundum com-
ritualis dulcedinis quia nemo delectatur de
;
munem sententiam, est peccatum mortale :

re quam actu non considerat sed non impe- ; atqui falsum consequens, nec illud admittunt
diant nrimarium effectum, qui est augmen- adversarii ergo. :

tum gratiae, et ideo dixi in conclusione : pri- Conf. Eucharistia quandoque confertur phre-
marium effectum. Haec sunt verba S. D.: Extrema-Unctio saepe
neticis in articulo mortis,
« Secundo autem modo peccata venialia (id moribundis usu rationis privatis, Confirmatio
est, actu exercita) non extoto impediunthujus infantibus in quibus omnibus non est devotio
;

sacramenti effectum, sed in parte dictum est ; seu dispositio actualis et virtualis : atqui tamen
enim quod effectus hujus sacramenti non in eis causatur augmentum gratiae ; alias fru-
solum est adeptio habitualis gratiae vel chari- stra haec sacramenta conferrentur, imo nec li-
tatis, sed etiam quaedam actualis refectio spi- ceret conferre, utique certo et scienter infor-
ritualis dulcedinis quidem impeditur,
;
quae mia : ergo.
si aliquis accedat ad hoc sacramentum per

peccata venialia mente distractus non autem ;

Solvuntur objectiones.
tollitur augmentum habitualis gratiae vel cha-
ritatis. » Omnes praeclari ingenii nervos inten- Obj. 1° : S. Th. in 4, d. 2, q. 2, a 1, quae-
dit Contenson, ut ab hac auctoritate se expe- stiunc. 3, dicit : « Cum hoc sacramentum
diat, sed incassum. Neque enim S. Doctor (Eucharistiae) perficiat conjungendo fini, ad
loquitur de peccatis venialibus quae sunt prae- hoc quod effectum suum plene habeat in su-
terita, sed de iis quae sunt actu exercita : . mente, oportet quod adsit actualis devotio
neque de distractione naturali, sed venialiter Absque peccato mortali potest effectus hujus
culpabili. An autem intelligendus sit S. D. sacramenti impediri ita quod aliquis augmen- ;

non solum de distractione venialiter culpabili tum gratiae non consequ ilur, nec tamen rea-
ex negligentia aut tepiditate, sed etiam de ea tum peccati mortalis incurrat » ergo. :

quae ultro et ex industria est quaesita aut
admissa ? Videtur respondendum affirmative,
cum generaliter loquatur S. Th. de omnibus
peccatis venialibus ; et id probat ratio sequens,
nisi forte dicatur hujusmodi distractionem
Respondet Soto S. Th. seniorem et doctiorem
in Summa mutasse sententiam ; cum loco a
nobis cit. non solum in corpore art., sed ad 4
et 2,oppositum diserte doceat. At Serra exi-
stimat idem in utroque loco docuisse. sed hic
 tflKuJVl SAL.RAMEMA AQUALttM CAUSENT, ETC. U9
in Summa clarius locutum fuisse ; non cnini betur liuic sacramcnto, in quo Christus reali-
S. D. in 4 dicit pcccata venialia ex toto im- ter continetur. Imo necessariam omnino dici-
pedirfc effectum hujus sacramenti sed « ad ; mus pro consequendo effectu ejus adaequato,
hoc quod effectum suum plene habeat in su- scilicet non solum augmento gratiae habitualis,
mente, oportet quod adsit actualis devotio. sed etiam spirituali refectione actuali. Nec
Plene autem habere effectum suum est con- aliud evinci potest ex Patribus.
ferre non solum habitualem gratiam,sed etiam Ad omnem actionem, consequenter
Obj. 2° :

actualem refectionem dulcedinis spiritualis' ad infusionem gratiae requiritur mutuus con-

ad sic autem plene habendum suum effectum, tactus agentis et passi atqui mutuus contactus
:

etiam in Summa docet requiri actualem devo- inter Deum et hominem adultum est per mo-
tionem. Unde cum, in 4, addit « Absque : tum liberi arbitrii ergo. :

peccato mortali potcst effectus sacramentiimpe- Resp. dist. maj. Ad infusionem gratiae ex
diri, ita quod aliquis augmentum gratiae non opere operantis requiritur, etc, conc; ex opere
consequatur, nec tamen reatum mor- peccati operato, ncg. Tunc enim sufficit ut non pona-
talis incurrat » ,
per augmentum gratiae non tur obex gratiae vel dic adesse motum liberi
;

intelligit quodcumque augmentum gratiae ha- arbitrii in voluntaria susceptione sacramenti,

bitualis, sed augmentum gratiae quod prove- qui pro sacramentis vivorum.
sufficit
nit ex additione spiritualis refectionis actualis, Inst. Gratiae mfusio fit juxta mensuram actus
:

quando virtute hujus sacramenti charitas ex- et dispositionis actualis recipientis : ergo.
citatur in actum, et ferventior fit ob majorem Resp. dist., ut ante. Gratiae infusio ex opere
dispositionem actualis devotionis. Ita laudatus operantis, conc; ex opere operato, neg. Haec
Serra. enim fit etiam juxta mensuram gratiae habi-
Inst. 1° : S. Th., infra q. 80, a. 8 ad 6, de tualis, qua3 est dispositio sufficiens ad sacra-
Eucharistia dicit : « Maxima devotio requiri- menta vivorum. Licet verum sit, ubi tantum
tur in sumptione hujus sacramenti, quia tunc est haec dispositio habitualis et nulla actualis,
percipitur sacramenti effectus » . Si maxima, minimum concedatur augmentum gratiae, si-
ergo actualis. cut concederetur, v. g., infanti baptizato, cui
Resp. S. Th. loqui vel de debito decentiae aut Confirmatio aut Eucharistia conferretur.
etiam legali sub peccato veniali, quod non ne- Obj. 3° : Qui se praebet indignum gratia, non
gamus, vel de effectu adaequato hujus sacra- crescit in gratia atqui peccans venialiter se
:

menti. praebet indignum gratia : ergo.

Inst. 2° : S. D., infra q. 87, a. 2, o, dicit Resp. dist. maj. Qui se praebet indignum
« Habentibus usum liberi arbitrii non contin- gratia indignitate mortali, non crescit in gra-
git esse infusionem gratiae sine actuali motu tia,conc; indignitate veniali, subd. Ex opere
liberi arbitrii in Deum et in peccatum » : ergo. operantis, conc; ex opere operato, neg.
Resp. S. Th. ibi loqui de infusione gratiae Inst.:Per peccatum veniale nemo fit sanctus
extrasacramentum. De quo alibi. aut sanctior ergo. :

Opponunt insuper adversarii S. Bonaventu- Resp. dist. ant, ut ante. Per peccatum ve-
ram, qui, in Brevi., p. 6, c. 9, dicit quod niale nemo fit sanctus aut sanctior ex opere
« Qui tepide, indevote et inconsiderate accedit, operantis, conc; ex opere operato, subd. At-
judicium sibi manducat et bibit quia tanto ;
tenta ratione mali in peccato veniali, conc;
sacramento contumeliam facit » ergo. : attenta actus substantia, neg. Itaque actus ve-
Resp. neque ipsos adversarios haec verba nialiter malus potest considerari, vel sub for-
admittere sine modificatione et explicatione. malitate mali, et sic non concurrit ad infusio-
Videtur ergo dicendum vel S. Bonaventuram nem gratiae ; vel secundum substantiam, prout
non tam theologice quam concionatorie et per est libera susceptio sacramenti, et sic concur-
piam exaggerationem locutum fuisse ; vel in- rit tanquam dispositio sufficiens ad infusio-
telligere de indevotione, quae sit tanta ut eva- nem ex opere operato.
gratiae
dat mortalis. Obj. 4° specialiter pro sacramento Eucha-
Quantum ad quosdam qui vi-
alios Patres, ristiae. Hoc sacramentum datur per modum

dentur requirere devotionem actualem, ma- cibi et potus nutrientis : atqui cibus et potus
xime pro receptione sacramenti Eucharistiae, materialis non nutrit nec auget sine actu vi-
nullatenus nobis opponuntur. Nos enim etiam tali nutriti: ergo nec iste cibus et potus spiri-

requirimus ex decentia, imo ex debito sub ve- tualis sine actu vitali animae.

niali propter reverentiam quae specialiter de- Resp. neg. conseq. Disparitas est quod cibus
iso DISSERTATIO III. ART. V.

et potus materialis convertatur ab alito in ejus Deo gratum, et habet annexas quasi proprie-
substantiam, ideoque indigeat aciu vitali at : tates virtutes et dona in potentiis animae, et
cibus spiritualis econtraconvertitrecipientem quam ideo Auctor vocat gratiam virtutum et
dictum S. Augustini « Nec
in se, juxta illiul : donorum. Quaestio est utrum gratia quae con-
tu memutabis in te sicut cibum carnis tuae, fertur per sacramenta, ad aliam dliquid addat,
«ed tu mutaberis in me ». Unde ut nutriat et et quid ?
augeat, non requirit actualem devotionem in Dico 1° : Gratia sacramentalis addit aliquid
recipiente, sed sufficit quod non ponat obi- supra gratiam communiter dictam, seu gra-
cem. tiam virtutum et donorum *.
Obj. 5° : Si in qualibet susceptione Eucha- Prob. 1° : Si gratia sacramentalis non adde-
ristiae sine actuali devotione cum solo statu r°t aliquid supra gratiam virtutum et dono-
gratiae, augeatur gratia, sequitur quod gratia rum *, frustra sacramenta habentibus gratiam,
et charitas tot saccrdotum, quos par est cre- dona et virtutes, adhiberentur : atqui in ope-
dere celebrare in statu gratiae, sit maxime in- ribus Dei nihil fit frustra : ergo. Neque dicas
tensa atqui id non est verisimile, cum tanta
: ad hoc tunc deservire sacramenta quod gra-
gratia et charitas ut plurimum nullatenus se tiam augeant ad id enim augmentum suffi-
;

prodat exterius, nec intus erumpat in actus ceret idem sacramentum saepius iteratum.
ferventissimos : ergo. Prob. 2° Gratia communiter dicta, sive
:

Resp. 1° argumentum posse retorqueri in gratia virtutum et donorum, datur 3 ad gene-

adversarios admittunt enim ad augmentum
; ralem ordinationem actuum animae sacra- ;

gratiae sufficere actualem devotionem etsi exi- menta autem ordinantur ad aliquos speciales
guam, etnon requiri maximam in qua sen- : effectus in vita christiana exercendos quasi ex
tentia sic argumentor Si in qualibet sum-
: officio et ratione status sic Raptismus ordi- :

ptione Eucharistiae cum

exigua devotione natur ad spiritualem generationem, qua mor-
actuali augeatur gratia, sequitur quod gratia et tui peccatis vivimus in Christo tanquam ejus
charitas tot sacerdotum, quos par est credere membra Confirmatio ut tanquam milites
;

celebrare cum aliqua saltem exigua devotione Christi firmiter stemus in fide Eucharistia ut ;

actuali, sit valde intensa : atqui, etc, ut in spiritualiter nutriamur, augeamur et perfi-
praecedenti argumento ergo. : ciamur ; et sic de caeteris. Atqui ad hos spe-
Resp. 2° non esse dubitandum quin plurimi ciales effectus requiritur gratia specialis : ergo.
sint sacerdotes, quorum maxime intensa est Confirm. 1° : Si per quodlibet sacramentum
non se prodat exterius per
charitas, quae, licet non conferretur aliqua gratia specialis, sed
insignia opera, quae non semper occurrunt, solum gratia communiter dicta, sacramenta
se prodit tamen in officiis solito occurrentibus, nostra nonnisi ritu externo differrent, nec
et in hoc maxime quod se conservent in gratia plura debuissent institui, sed unum suffe-
contra continuo insurgentes tentationes; illa cisset : utrumque dici non potest : ergo.
enim charitas non est parva nec otiosa quam Confirm. 2°
Qui justificatur extra sacra-
:

aquae multae tot tentationum non possunt ex- mentum, recipit gratiam communiter dictam,
tinguere. Quod autem in actus ferventiores virtutes et dona, et tamen non recipit gratiam
saepe non erumpat intus, provenit ex quoti- sacramentalem : ergo.
dianis peccatis venialibus, quae fervorem cha- Dico 2° : Gratia sacramentalis non est ha-
ritatis remittunt. In aliis vero per peccata bitus realiter distinctus a gratia communiter
mortalia amittitur gratia, quae postea difficile dicta virtutum et donorum, neque solum au-
ad eumdem gradum recuperatur. His adde ac- xilium speciale transiens, sed novus modus
cedenti ad Eucharistiam sine ulla actuali devo- intrinsecus perfectionis seu specialis vigor
tione, tenuissimum, ut jam dixi, gradum gra- gratiae communiter dictae superadditus, cum
tiae conferri. ordine seu exigentia et jure ad auxiiium actuale
suo tempore conferendum. Ita Joan. a S. Th.,
ARTICULUS V. Cabrera, Nugno, Serra, Contenson, et alii
contra Cajet., Soto, Gonet., et alios, quoad se-

CTRUM GRATIA SACRAMENTALIS ADDAT ALIQUID SU- cundam partem conclusionis.

PRA GRATIAM COMMUNITER DICTAM, ET QUID ? Prob. prima pars: Effectus speciales ad quos
ordinatur gratia sacramentalis, non sunt rea-
Gratia communiter dicta est gratia conside- liter et substantialiter distincti ab effectibus
8 Ibid. o.
rata sub ea praecise ratione, qua facit hominem * Hic q. 62, a. 1, o. * Tbid. in a. s. c.
 UTKUM GKATIA SACKAMENTALIS ADDAT, ETC. 151

gratiaecommnniter dictae virtutum et do- tensa, digitus erectus et digitus inflexus distin-
norum, sed modaliter tantum, quatenus fiimt guitur; certum est autem speciem modalem
quasi ex officio, et ratione status connaturaliter et incompletam addere aliquid intrinsecum
et ex speciali vigore : ergo ad illos non requi- generi. Neque valet, si dicas cum Cajet. et Soto
ritur novus habitus realiter distinctus ab ha- S. Th. loqui de gratia prout abstrahit ab actuali
bitu gratiae habitualis communiter dictae. Prob. et habituali ; manifestum est enim tam ex
ant. Sic eifectus quem causat Pcenitentia sa- corpore articuli quam ex solutionibus argu-
nando, Baptismus regenerando, Extrema-Un- mentorum, ipsum loqui de gratia habituali
ctio alleviando, substantialiter fit per habitum sanctificante.
gratiaevirtutum et donorum et quamvis Ba- ;
dictum
Prob. ratione : Sacramenta, ut est,
ptismus remittat totam pcenam, mihil est tamen
ordinantur ad diversos et speciales effectus
ibi substantiale distinctum sed modaliter ,
pertinentes ad vitam christianam efficiendos
tantum, secundum majorem ejusdem gratiae
ab homine atqui ad id, secundum consuetum
:

extensionem sic etiam effectus Eucharistiae,

:
Providentiae cursum, non sufficit auxilium Dei
qui est nutrire et augere animam spiritualiter,
actuale transiens, sed requiritur aliquid in
fit substantialiter per actus ferventiores vir-
homine intrinsecum et permanens per modum
tutum ; effectus Confirmationis, qui est firma
connaturaliter
principii, cui correspondeat et
fidei confessio, est substantialiter actus fidei
proportionetur auxilium istud transiens et
effectus sacramenti Ordinis, qui est debita sa-
operatio ad quam datur ; enim exigit suavis
cramentorum executio, est substantialiter actus rerum dispositio, et connaturalis
et consueta
religionis ; tandem effectus gratiae matrimonia-
agendi modus, ut in omnibus causis principa-
lis, qui est caste vivere, fidem mutuam servare libus, qualis est homo respectu suorum actuum,
seque mutuis officiis juvare, est substantialiter
operatio supponat in operante principium ope-
actus, vel justitiae, vel charitatis, vel casti- connaturale et proportionatum
rationum sibi :

tatis ergo.
:
ergo gratia sacramentalis non addit solum su-
Confirm. Gratia sacramentalis est gratia san- pra gratiam communiter dictam auxilium
ctificans; qui enim illam recipit, vel sancti-
transiens, sed modum quemdam intrinsecum
ficatur si sit peccator, vel fit sanctior sijam sit permanentem per modum principii, quem
et
justus atqui si esset habitus realiter distinctus vigorem specialem
:
dicimus perfectionem et
a gratia habituali communiter dicta, non esset gratiae communiter dictae cum ordine et exigen-
sanctificans ergo. Prob. min. Proprium est
:
suo tempore conferendi.
tia auxilii actualis
gratiae habitualis communiter dictae sanctifi-
Neque quod istud speciale auxi-
dici potest
care, imo est ejus effectus formalis ; ergo non
lium supponat gratiam communiter dictam
potest per alium habitum realiter distinctum
tanquam principium cui connaturaliter cor-
praestari ; effectus enim formalis est ipsa forma
respondeat; alias sequeretur quod gratia sa-
communicata.
cramentalis daretur pariter extra sacramenta,
Secunda pars colligitur ex D. Th. qui hic art.
et quod nihil quidquam adderet etiam per
2 ad 1, dicit « Gratia virtutum et donorum
:
modum actuaiis auxilii ad gratiam commu-
sufficienter perficit essentiam animae quantum
niter dictam.
ad generalem ordinationem actuum animae
Confirm. Gratia sacramentalis, maxime se-
sed quantum ad quosdam effectus speciales
cundum thomistas, procedit effective a sacramen-
qui requiruntur ad vitam christianam, requi-
tis : atqui auxilium actuale non efficitur a sa-
ritur sacramentalis gratia », quae nempe per-
cramentis : ergo.
ficiat essentiam animae in ordine ad illos spe-

ciales effectus : ergo juxta S. Th. gratia sacra- Hujus rei aptum exemplum habemus in gra-

est quid intrinsecum permanens, tiajustitiae originalis comparata ad nostram.

mentalis et
perficiens essentiam animae. Auxilium autem Erat eadem entitative et substantialiter cum
permanens, nostra ; habebat tamen quemdam modum per-
actuale non est quid intrinsecum
fectionis, quemdam vigorem, quo perfecte sub-
perficiens essentiam animae, sed applicans
jiciebat partem sensitivam rationi et corpus
tantum potentiam ad actum. Et in resp. ad 3,
dicit quod « gratia sacramentalis habet se ad
animae, quem non habet nostra.
gratiam communiter dictam, sicut ratio spe- Itaque, ut ad singula descendamus, gratia

liei ad genus », speciei scilicet incompletae et sacramentalis Baptismi est gratia habitualis

fnodalis (gratia enim est speciei atomae), eo cum perfectione et vigore speciali ad novam
tnodo quo, v. g. qualitas magis et minus in- vitam in Christo instituendam, ad remissio-
,
159 DTSSERTATIO 1IF. AUT. V.

nem totius culpae et poenae el ad
pienda alia sacramenta, cum ordine, exigentia
et jiuv ad auxilia actualiahuic adeptae regene-
rationi conservandae etcjusactibus necessaria.
Gratia sacramentalis Confirmationis est gratia
habitualis seu ejus augmentum,
ritc susci- alicui principio operativo,hoc ipso quo S. Th.
dixit gratiam sacramentalem sur^raddere
auxilium divinum ad speciales effectus,
implicite intellexit connaturale ejus princi-
pium. Vel dicendum quod per auxilium intel-
pariter cum lexit qualemcumque confortationemspecialem

Bpeciali vigore et robore ad fidem alacriter et supra gratiam communiter dictam, quam ideo
etiam in
fortiter vte
discrimine propugnan- non nominavit gratiam, eo quod non sit gratia
dam, cum ordine et jure ad auxilia bis actibus realiter distincta, sed tantum modus gratise.
necessaria. Gratia sacramentalis EucharistiaB Dices 2° : Effectus ad quos ordinatur gratia
est gratia habitualis cum pari vigore et ordine sacramentalis, non sunt diversi ab actibus
ad auxilia pro anima spiritualiter nutricnda gratioe virtutum et donorum : v. g., protestari
et specialiter Deo unienda per ferventiores fidcm, qui est effectus Confirmationis, est
actus virtutum. Gratia Pcenitentiaa est gratia actus fidei ; imo quandoque contingit quod
habitualis cum pari vigore et ordine ad auxilia aliquis sine sacramento Confirmationis fidem
necessaria pro peccatis plangendis,, delendis et fortius profiteatur quam
confirmatus: ergo.
cavendis. Gratia Extremse Unctionis est gratia Resp 1° hoc argumento probari pariternon
habitualis cum pari perfectione et ordine ad requiri auxiiium speciale, quod non admit-
auxilia pro tollendis reliquiis peccatorum, tunt objicientes. 2° dist. ant. Effectus ad quos
morbo alleviando aut patienter ferendo ordinaturgratia sacramentalis, non suntdiversi
et praeparatione animae ad felicem mortem substantialiter ab actibus gratiae virtutum et
contra extremos tentatoris impetus. Gratia sa- donorum, conc; modaliter, neg. Hi enim vi
cramenti Ordinis est gratia habitualis cum pari gratiaa sacramentalis eliciuntur quasi ex officio
vigore et ordine, etc, ad recte exercendum et ratione status, tanquam a membris viventi-
cultum divinum et sacramenta administranda. bus Christi per derivationem specialem ejus
Gratia Matrimonii est gratia habitualis cum gratiae capitalis. Unde quod non confirmatus
pari vigore et ordine, etc, ad fidem mutuo fortius protestetur fidem quam confirmatus,
servandam, ad conjugaliter et caste vivendum, hoc provenit ex majori conatu et intensione,
etad onera Matrimonii ferenda. sed non agit ex officio et ratione status, neque
Neque temoveat quoddicamus«cum jure ad ut membrum vivens Christi per specialem
auxilia gratiae » , quasi id derogaret gratitudini derivationem a gratia ejus capitali.
grafe; istud enim jus fundatur in sola liberali Inst. : Quare non sufficit, quod gratia sacra-
et gratuita Dei promissione, qui fidelis est in mentalis ad suos effectus superaddat gratiae
suis promissis, nec deest in necessariis : unde communiter dictae jus ad auxilium speciale?
nihil officit gratitudini gratiae, sicut illi non Resp. Vel illud jus est quid intrinsecum per-
obest quod gratiam communiter dictam se- manens, vel non: si primum, habemus inten-
quatur jus ad communia auxilia. tum si secundum, recurrunt rationes nostrae.
;

Dices 1°: S.Th. hic art. 3, nulla facta men- Ex dictis sacramentales
colliges gratias
tione de aliqua perfectione intrinseca et essentialiter inter se differre specie ; respectu
manente, dicit tantum « gratiam sacramenta- vero gratiae, accidentaliter modaliter tantum:
lem addere supra gratiam communiter acce- sicut, v., g., inflexio et erectio inter se essen-
ptam auxilium divinum » atqui auxilium : tialiter differunt, respectu vero digiti acciden-
divinum non est quid permanens ergo. : taliter modaliter tantum.
Resp. 1° non esse insolitum apud S. Th. per Petes an gratia sacramentalis possit con-
« auxilium divinum» intelligi aliquid habituale ferri extra sacramenta.
et permanens: sic 1 2,q. 109, a. l,dicit« requi- Resp. de lege ordinaria non conferri; quia
ri auxilium gratiae ad hoc quod homo resur- tamen Deus gratiam non alligavit necessario
gat et quantum ad habituale donum et quan- sacramentis, nihil repugnat eam dari extra
tum ad interiorem Dei motionem. » sacramenta.
Resp. 2° dist. min. Auxilium divinum for- quamvis Deus
Inferes itaque ex dictis quod,
maliter in se non est quid permanens, aliis qui sacramenta non suscipiunt, non soleat
transeat; radicaliter in suo principio con- auxiliis deesse quibus adjuvantur in iis operi-
naturali, neg. Gum igitur auxilium actuale, bus ad quae tenentur, speciali tamen titulo
juxta consuetam providentiam et connatura- adest illis, qui sacramenta suscipiunt, ratione
lem modum agendi, debeat correspondere specialis perfectionis gratiae et juris quod ipsis
 UTIUTM SACRAMENTA VETERIS LEGIS , ETC. 153

tribuunt sacramenta ad auxilia specialia pro salvos fieri. >> Prob. Christus nondum exisie-
actibus spccialibus sacramentorum necessaria. bat : quod non existit, licet possit mo-
atqui
Vides, amice lector, quanta cura quisque verc secundum quod est mente apprehen-
invigilare debeat ne amittat gratiam sacra- sum, ut finis non existens sed apprehensus
mentalem, vel ne illa indignum se pracbcat movet, non potest tamen movere physice se-
sacramcnta indispositus recipiendG. cundum usum exteriorum rerum, qualia sunt
hujus q. docet gratiam conti-
S. Th., art. 3 sacramenta; sicut enim causa efficiens non
neri in sacramentis novac legis, non solum ut operatur physice antequam sit, ita non utitur
signatum in signo, sed etiam ut cffectum in tunc aliquo reali instrumento ad efficiendum :

causa instrumentali. Art. 4, docet in sacra- ergo.

mentis novae legis esse virtutem causativam
gratiae, quia ponendo quod sint causse instru-
mentales gratiae, necesse est ponere quod in
eis sit quaedam virtus instrumentalis transiens
et incompleta ad inducendum sacramentalem
effectum. Art. 5, docet sacramenta novae legis
habere virtutem ex passione Christi, tum quia
sacramentumestinstrumentumseparatum,hu-
manitas Christi instrumentum conjunctum;
Et hoc sensu intelligimus Apost., Galat. 4,
dum vocat sacramenta veteris legis infirma et
egena elementa; et quaedam SS. Patrum testi-
monia quibus deprimunt haec sacramenta.
Item conc. Florent. dum, in decreto Unionis,
dicit sacramenta veteris legis a sacramentis
novae legis differre, quod « illa non causabant
gratiam, sed eam solum per passionem Christi
dandam figurabant haec autem continent gra-
;

deratione autem instrumenti separati estquod tiam et ipsam digne suscipientibus confe-
moveatur per conjunctum, sicut baculus per runt. »

manum; tum quia sacramenta novae legis Quamvis autem haec sit praecipua differentia
praecipue ordinantur ad duo, ad tollendos de- inter sacramenta utriusque legis 1 , sunt tamen
fectus peccatorum, et ad perficiendum homi- aliae plures. 1° Nostra sunt pauciora, faciliora,
nem in his quae pertinent ad cultum Dei se- et a Christo immediate
Sunt di- instituta. 2°
cundum religionem christianam atqui Chri- : versi ritus, et in veteribus nulla
forma deter-
stus liberavit nos a peccatis nostris, praecipue minata servabatur. 3°Erant signa nostrorumet
et speciali modo
per suam passionem, non so- ad tempus instituta.
lum efficienter et meritorie, sed et satisfacto- Dico 2° Circumcisio conferebat gratiam
:

rie : item per passionem suam ritum

initiavit parvulis ex opere operato passive 2 Supponit .

christianae religionis, offerens seipsum Deo conclusio circumcisionem fuisse institutam in

oblationem et hostiam ergo. His non immo-
: remedium peccati. De quo infra.
ramur, quia sufficienter explicata sunt art. let Prob. Gratiam couferri ex opere operato pas-
2 hujus dissert. sive est eam conferri ad positionem operis, eo
tamen non concurrente effective, sed solo Deo
operante ultra meritum recipientis et mini-
ARTICULUS VI.
strantis atqui circumcisio sic conferebat gra-
:

tiam parvulis ergo. Prob. min. Non circum-

:

UTRUM SACRAMENTA VETERIS LEGIS GRATIAM cisio ipsa, sed solus Deus ad positionem cir-
CAUSARENT? cumcisionis vi pacti et promissionis efficiebat
gratiam (ut patet ex praecedenti concl.), ultra
Dico 1° Sacramenta veteris legis non causa-
: meritum infantis recipientis, erat enim inca-
bant 1 gratiam ex opere operato active, sicut pax, et ultra meritum ministrantis, 4° quia,
nostra, hoc est, non habebant in se virtutem ut docet S. Aug., epist. 103, et S. Th. in 4 cit.
instrumentalem physicam effectivam gratiae, in marg., circumcisio collata ab infideli seu
sicut sacramenta novae legis. malo ministro valebat, modo haberet intenti-
Prob. Illam virtutem non habebant ex se 2 , onem faciendi quod Deus hoc signo instituerat,
sic enim nec nostra habent; et alias non fuisset seu quod vera Dei Ecclesia faciebat, sicut nunc
necessaria passio Christi secundum illud ad de Baptismo, ut dicemus infra; 2°quia si gratia
Galat. 2 : « Si ex lege est justitia, Christus gra- penaeret a sanctitate et merito ministri, valde
tismortuus est. » Neque ex passione Christi incerta foret salus infantis. Neque dicas non
seu e^ Christo, a quo tamen omnia sacra- esse magis incertam quam in sententia nos-
menta vim habent « Non enim est aliud no-
:
tra, quae requirit intentionem internam in
men sub coelo datum, in quo oporteat nos i 1 *,>Q. 101, a. 4, q. 102, a. 5 ad 5, q. 102, a. B.
* Hic a. 6, o. 2 ibid. a In 4, q. l,q. 2. i\. 6. cjuaest. 1 ad 2 et 3.
 154 DISSERTATIO III. ART. VL

ministro : loage enim facilius est habere illam aliena non juvabat in quantum erat actus per-
intentionem quam sanctitatem. 3° Quia nullus sona3, qua respiciebat objec-
sed ex parte illa
privatus. ne recurras ad meritum Ecclesite,
et tum suum, scilicet Christum, quod erat medi-
nec ipsa Ecclesia potest alteri mereri infallibi- cina totius naturse, in quo habebat quamdam
liter et de condigno primam gratiam hoc enim ; similitudinem cum sacramentis nostris, in quan-
est proprium capitis, ut diximus in tract. de tum justificabat ex objecto quasi cx opere ope-
Grat, et dato quod possit impetrare aufc rato, non autem Et ad 3
ex opere operante. »

mereri de congruo, non tamen nisi me- « Formatio et informatio fidei sunt conditiones

diante r.Jtu illius cui gratia conferenda est, ejux ex parte operantis, non autem ex parte ob-
cujus est incapax parvulus ; alioquin Ecclesia jecti, et ideo informitas fidei in parente non
sicut tunc, ita et nunc posset parvulos suos impediebat effectum salutis in filio. Impediebat
sine czeremonia externa per solum actum autem in ipso, quia informitas illa provenie-
internum sanctificare, sicque non indiguisset bat ex aliquo quod erat contrarium saluti,
nec indigeret sacramentis pro parvulis. Sed scilicet ex peccato mortali.» Apertum est ergo
veritas est quod, etsi per impossibile nullum S. Thomam per fidem cujus intuitu conferebatur
esset meritum, nulla charit&s in Ecclesia, et gratia, nihil aliud intelligere quam protesta-
minister conferendo Baptismum, idem dic de tionem fidei inChristum per circumcisionem,
circumcisione, intenderet facere quod facit aut si velis, ipsam fidem ut protestatam, ap-
Ecclesia, perficeret sacramentum et gratiam plicatam et significatam per circumcisionem,
conferret. quicumque interim esset minister, aut quidquid
Dices : S. Th., infra q. 70, a. 4, o, dicit cir- interius crederet, modo intenderet facere quod
cumcisionem justificasse ex fide suscipientis Deus hoc signo instituerat erat enim ibi tota fi-
;

aut ministrantis : ergo non ex opere operato des requisita sicut nunc quidquid interius credat
:

etiam passive, sed ex opere operantis. Verba minister Baptismi, modo conferat Baptismum,
sunt D. Th. « In circumcisione conferebatur
: cum debita intentione, perficit sacramentum.
gratia non ex virtute circumcisionis, sed virtute Quantum vero adcircumcisionem pro adul-
fidei passionis Christi, cujus signum erat cir- tis et alia sacramenta veteris legis, res vide-
cumcisio, ita scilicet quod homo, qui accipie- tur valde ambigua et obscura. Multi tenent ea
bat circumcisionem, profitebatur se suscipere non conferre gratiam nixi ex opere operantis,
talem fidem, vel adultus pro se, vel alius pro sicut quodvis aliud opus bonum, sicut ultrame-
parvulis. Unde Apost. dicit Kom. quod Abra- ritum operantis nihil gratiae conferant, nec acce-
ham accepit signum circumcisionis signa- dentem attritum faciant contritum.

culum justitise ;
quia scilicet justitia erat ex E contra Cabrera, Soto, Estius, post Hugo-
fide significata, non ex circumcisione signifi- nem Bonaventuram, volunt circumcisio-
et S.

cante. > nem (idem videtur dicendum de aliis sacra-

Kesp. dist. ant. Juxta S. Th., circumcisio mentis) conferre gratiam adultis, non solum
justificabat ex fide suscipientis aut midstran- ratione meriti, sed, ut dicit Soto, ratione fidei
tis ad instar sacramenti independenter a merito instar sacramenti ,
quatenus per circumcisio-
utriusque, conc. ant. ; et conseq. Quando enim nem applicatur, quod nos modo dicebamus
dicimus circumcisionem conferre gratiam ex ex opere operato passive ; ita ut, juxta hunc
opere operato, et non ex opere operantis, non theologum, accedens attritus fieret contritus,
excludimus absolute opus operantis, sed exclu- arbitraturque hanc esse opinionem D. Th., in-
dimusillud ut meritum gratiae ; fides autemmi- fra q. 70, a. 4 ad 5, ubi S. D. docet per cir-
nistrantis applicata parvulo per circumcisio- cumcisionem remitti adultis non solum pec-
nem, ut est actus personae, nullatenus est me- catum originale, sed etiam actuale, quod
ritoria gratiae ; sed ad ejus protestationem seu falsum esset, si supponeretur contritus, et ex
applicationem per circumcisionem, tanquam attrito non fieret contritus. Item quia S. Th.-
ad signum divinae promissionis, Deus confert ibidem, non aliam ponit differentiam inter
gratiam et hoc sensu intelligimus circumci-
; circumcisionem et Baptismum quam quod
sionem conferre gratiam parvulo ex opere ope- Baptismus liberat ab omni reatu pcense, quia
rato passive, et non ex opere operantis. Audia- in eo confertur copiosior gratia, non circum-
tur S. Th., loc. cit. in seipsum expli-
4, clare cisio ; et in corpore articuli, quod Baptismus
cans, et expressis verbis sententiamnostram conferat gratiam ex virtute passionis Christi
asserens : « Ad 2, inquit dicendum quod fides peractse, circumcisio autem in fide Christi ven,
 UTRUM SACRAMENTA VETERIS LEGIS, ETC. 155

turi; id est, Baptismus physice et ex opere Confirm. Si sacramenta veteris legis causent
operato active, et circumcisio moraliter et ex tantum gratiam modo dicto, sequitur quod
opere operato passive, ut explicuimus. fuerint instituta in gravamen potius quam in
Verum esto, ut pluribus placet, non esse tri- utilit-atem populi ; siquidem sine illis non mi-
buendam sacramentis veteris legis hanc pra3- dus quam cum illis posset obtineri gratia.
rogativam quod, sicut sacramenta novae legis, Respondet laudatus Joan. aS. Th. ex Apost.,
faciant ex attrito contritum attamen omnem
; Rom. 3, dicente Quid ergo amplius Judceo
:

gratiae causalitatem sic tribuere merito ope- est? Aut quce utilitas circumcisionis ? Multum
rantis, ut nihil reservetur sacramento, videtur quidem per omncm modum, Primum quia
repugnare flotioni veri sacramenti, qualia credita sunt eieloquia Dei.
sunt sacramenta veteris legis nam sacra-
: Sed contra Evidens est sensum Apostoli
:

mentum verum debet differre a non sacra- esse quod non circum-
credita sint eloquia Dei
mento, nosque aliter sanctificare quam non cisioni prout est sacramentum respective ad
sacramentum; alias ut quid illud diceretur gratiam, sed religioni Judaeorum, cujus cir-
sacramentum et non istud? atqui, si sacra- cumcisio erat tessera; sicque remanet quod
menta veteris legis causent tantum gratiam ex ipsa ut sacramentum a fortiori
sit inutilis, et

opere operantis, sic ut tota gratiae causalitas alia sacramenta. Sed et verius arbitratur Estius
competat merito operantis , et nulla sacra- responsionem, quam hic facit Apostolus, non
mento, nullatenus differunt a non sacramen- spectare secundum membrum suae interroga-
tis ; quodvis enim aliud opus bonum, quod tionis, hoc scilicet Aut quce utilitas circum-
:

non estsacramentum, eodem prorsus modo cisionis? illi enim respondet cap. sequenti; sed
confert gratiam. Neque dicas quod sanctificent primum, hoc scilicet Quid ergo amplius Ju-:

sanctitate legali;id enim non sufficere ad ratio- dceo est?

nem sacramenti probavimus dissert. 1, a. 2. Videtur itaque dicendum sacramenta veteris
Respondet Joan. a S. Th. sacramenta veteris legis moraliter aliquid gratiae ex opere operato
legis differre ab aliis bonis operibus et caere- conferre passive, et non totum haberi ex me-
moniis religionis, quod sacramenta essent si- rito operantis ; sive dicas Deum eorum intuitu
gna practica gratiae, continentia promissionem aliquem gratiee gradum conferre ultra illum
et pactum Dei at vero quodcumque opus bo-
: qui debetur merito, sive Deum eorum intuitu
num, quaevis alia caeremonia religionis ex fide augere vel devotionem, vel fidem, vel attritio-
per charitatem operante peracta , erat pariter nem, quod est saltem con-
vel contritionem,
signum practicum gratiae continens promis- currere mediate ad gratiam sive aliquid aliud ;

sionem et pactum Dei; promisit enim Deus quod volueris, modo in eis salves rationem
gratiam cuilibet operi bono procedenti ex fide sacramenti prout distinguuntur a non sacra-
per dilectionem operante, ut vidimus in tract. mentis, nec in ratione sacramenti sint inu-
de Grat., et hinc tilia.
 i:»0 DISSERTATIO IV. AKT. I.

DISSERTATIO IV.

t>e itltero eflectu sacramentorum, qui est ehariiccei*.

D. Th. q. 50, 63.

Character est vox graeca significans notam addit : « Perficiens ipsum divinum et commu-
vel signaculum, quo vel unus ab alio distin- nicatorem divinorum per characterem Hinc
» .

guitur, vel ad aliquod officium deputatur sic : S.Th. in 4, d. 4, q. 1, a. 1, dicit quod « a

pecudes solent charactere distingui; sic qui S.Dionysio prima traditio characteris nobis
deputabantur militiae, solebant antiquitus in- advenit », scilicet proprio nomine, scripto ex-
signiri aliqua nota corporali, quae dicebatur pressa.
character militaris. A theologis usurpatur pro S. Cyrillus Jeros. in Prcefat. ad catecheses
signaculo qnndam
spirituali per sacramentum « Magnum, inquit, sane est propositum hoc
animae indelebiliter impresso, quo fideles de- Baptisma, captivitatis liberatio, peccatorum
putantur ad ea quae sunt cultus divini. De illo remissio, mors peccati, animae regeneratio,
quaerimus 1° utrum et per quae sacramenta vestimentum candidum, signaculum sanctum
conferatur ? 2° quid sit seu ad quod praedica- et indelebile » Et Catechesi 4
. « Spiritus San- :

mentum pertineat ? Deinde varias circa illum ctus tempore Baptismatis animam obsignat ».
quaestiunculas resolvemus. Quibus verbis S. D. aperte distinguit characte-
rem sicut et gratiam a ritu externo sicut effe-
ARTICULUS I. ctum a quod ille sit
causa, et ab ipsa gratia,
indelebilis et non gratia.
CTRIJM ET QUM SACRAMENTA NOViE LEGIS S. Basilius, hom. 13 in S. Baptisma «Quo- :

CEARACTEREM CONFERANT? modo, inquit, vindicabit te angelus? quo-

modo eripiet ex hostibus, nisi agnoverit signa-
Dico 1° : Quaedam sacramenta novae legis culum ? quomodo dicturus es tu Dei sum, : si

conferunt characterem *. non exhibeas »?

notas ac insignia
Est de fide decisa a conc. Florent. in decreto S. Chrysost. orat. 2 in Epist. ad Eph., dicit
Unionis, et a Trid. sess. 7, can. 9, contra wicle- nos in anima signari per Baptismum, quomo-
fistas, lutheranos et calvinistas qui absolute
,
do Judaei in corpore per circumcisionem si-
negant ullum characterem per sacramenta im- gnabantur. Signum autem circumcisionis erat
primi contenduntque Innoc. III, qui obiit perpetuum. Idem dicit S. Epiphan., HceresiS,
anno 1216, esse primum illius inventorem. S. Ambros., lib 1 de Spirit. S., c. 6: « Etsi,

Quidam conclusionem probant ex illo 2 Gor. inquit, signemur in corpore», scilicet

specie
1 : Qui unxit nos Deus, qui et signavit nos, et per sacramentum seu ritum externum, « veri-
dedit pignus Spiritus in cordibus nostris; et ex tate tamen signamur in corde » scilicet per ,

quibusdam aliis similibus S. Scripturae locis. characterem. Videantur insuper S. Joan. Da-
Aliivero arbitrantur nihil certo evinci posse masc, lib. 4 Orthodoxce Fidei, c. 9,, S. Greg.
ex S. Scripturis, quia recte intelligi possunt de Nazianz. orat. 40.
sola gratia. Utut sit, S. Aug., epist. 23: « Consecratio, inquit,
Prob. conclusio ex traditione. S. Dionys. de reum facit haereticum, extra Domini gregem
Eccles. Hierarch., c. 2, dicit Deum accedenti habentem dominicum characterem » episl. ;

ad Baptismum tradere sui participationem ; et 50, sub finem, malo christiano interroganti
1
Hic q. 63, a. 1, o. cur non iterum baptizaretur ad ablutionem
 UTRUM ET QVAZ SACRAMENTA NOV/E LEGfS, ETC. !.T7

peceatoi-um, respondet: «Quianon facio inju- conferri, et non peralia quatuor pariter deti-
riam characteri imperatoris, cnm crrorem cor- nivit conc. Florent. in decreto Unionis his vcr-
rigo desertoris » tract. 5, in epist. Joan. de
; bis: «Interhaec sacramcnta tria sunt, Bapti-
Malo chnstiano: « Charactercm, inquit, impo- mus, Confirmatio et Ordo, quae charactereni,
situm habet, sed desertor vagatur»; lib. 6, id cst, spiritualequoddam signum, imprimunt
Conlra donatistas, cap, 1: «Satis cluxit pasto- indelebile inanima: unde in eadem persona
ribus Ecclesiae catholicae toto orbe diffusae, per non rciterantur. Reliqua vero characterem
quos postea plenarii concilii auctoritate origi- non imprimunt, et reiterationem admittunt.»
nalis consuetudo firmata est, etiam ovem quac Suadetur 1° ratione *, quam insinuant con-
foris errabat et dominicum characterem a fal- cilia. Sacramenta in quibus imprimitur cha-

lacibus depraedatoribus suisforis acceperat, ve- racter, non reiterantur, eo quod character est
nientem ad christianae unitatis salutem, ab er- indelcbilis atqui tria tantum sacramenta assi-
:

rore corrigi, a captivitate liberari, a vulnere gnata non reiterantur alia autem quatuor ;

sanari, characterem tamen dominicum in ea admittunt reiterationem ergo. :

agnosci potius quam

improbari. » Tandcm S. 2° 2 Character, ut dicemus art.
seq., est po
Aug., Contra donatistas passim probat malos tentia per quam homo
ordinatur ad ea qua>
non secus ac probos recipere verum Baptisma, sunt divini cultus, sicque ad agendum vel
illudque nec iterari nec amitti posse ; cum ergo recipiendum quae spectant divinum cultum ;
ficte accedens non recipiat gratiam, et actus omnis enim potentia est activa vel passiva :
ipse transeat, apertum est esse aliquid aliud atqui solum per tria sacramenta assignata
quod recipiunt mali, quodque manet in illis confertur potentia ad agendum vel recipien-
indelebiliter: hoc autem quid est aliud quam dum ea quae pertinent ad cultum divinum, et
character? non per alia quatuor ergo. :

Huic ergo traditioni innixus Innoc. III, cap.
Majores, tit. 42 de Bapt., loquitur de chara-
ctere impresso per Baptismum tanquarn de re
nota et communiter recepta in Ecclesia;
que nonnisi per evidentem falsitatem potest
traduci tanquam primus auctor illius.
Ex eadem traditione, conc. Florent. in de-
creto Unionis, et Trid., sess. 7, can. 9, hoc do-
gma defmierunt: verba sunt Tridentini: « Si
quis dixerit in tribus sacramentis, Baplismo,
Confrrmatione et Ordine, non imprimi chara-
cterem in anima, hoc est,signum quoddam
spirrtuale et indelebile, unde ea rterari non
possunt, anathema sit. »
Ratio conclusionis a priori nulla est praeter
institutionem Christi, quae nobis innotescit per
traditionem et defmitiones Ecclesiae.
RatiocongruaAuctorisesthaec: 1 Quicumque
Prob. prima pars minoris. Ad agentes per-
tinet sacramentum Ordinis, quia per illud
confertur homini potentia ad alia sacramenta
sic- conficienda et ministranda. Baptismus perti-
net ad recipientes, quia per illum confertur
potentia valide recipiendi sacramenta : alia
unde dicitur janua aliorum sacramentorum.
Confrrmatio pertinet ad agentes et recipientes,
quia per illarn confertur potentia ad congru-
enter recipienda alia sacramenta et ad profi-
tendam ex offrcio fidem Christi tanquam ejus
miles. Sicque per Baptismum homo adscribi-
tur familiae Christi, per Confrrmationem ads-
cribitur ejus militiae, et per Ordinemdeputatur
ad sacra ministeria obeunda.
Prob. secunda pars minoris. Quamvis caete-
ra sacramenta ordinentur ad cultum divinum
per modum actionis omnium enim susce- ;

deputatur ad aliquid certum, consuevit ad ptio seu adrninistratio est exercitium cultus
illud consignari, sicut milites qui adscribe- divini ; non tamen conferunt potentiam ad
bantur ad militiam, antiquitus solebant qui- aliquid ulterius agendum vel recipiendum,
busdam characteribus insigniri: atqui fideles pertinens ad cultum divinum. Sic per Poeni-
per quaedam sacramenta deputantur ad aliquid tentiam, per quam homo liberatur a peccato,
spirituale agendum vel recipiendum pertinens non confertur de novo aliqua potentia ad
ipsi
ad cultum Dei: ergo congruum est ut ad hoc aliquid agendum
vel recipiendum rn ordine
aliquo charactere spirituali consignentur. ad cultum divinum, saltem sacramcntaliter,
Dico 2° Tria tantum sacramenta 2 scilicet
: , etsi moraliter sed duntaxa! restituitur in
,

Baptismus, Confirmatio et Ordo, conferunt pristinum statum. Similiter Eucharistia non

characterem. non alia quatuor. ordinatur ad aliquid agendumvel recipiendum
Per tria assignata conferrr characterem jam sacramentaliter, cum sit potius finis et cui>
vidimus definilum a Trid. Per haec autem sola summatio omnium sacramentorum. De duo-
2 a Ibid. o.
» Ibid. Ibidem a. G, o. * Ib. in a. f. c.
 458 DISSERTATIO IV. ART. I.

bus aliis sacramentis, scilicet Matrimonio et sicarguebat: Si Donatus instituisset Bapti-

Extrema-L'nctione, mentionem non facit Au- smum, a quovis conferretur in nomine Dc~
ctor, quia res est evidens ; Matrimonium enim nati, imprimeret characterem Donati ergo :

non dat potestatem ad aliquid spirituale sacra- Baptismus a Christo institutus, a quocumque
mentaliter, sed tantum ad corpus conjugis. in ejusnominecollatus, imprimitcharacterem
Pariter per Extremam-Unctionem non con- Christi. Quae argumentatio bene concludit ex
fertur homini potentia ad aliquid ulterius hypothesi. At vero sicut S. Aug. non credebat
agendum vel recipiendum sacramentaliter in quod Baptisma institutum a Donato fuisset
Ecclesia militante, cum sit potius janua ad verumBaptisma, ita nec credebat characterem
egrediendum ex illa : ergo. ab eo Baptismate impressum esse verum cha-
racterem. Et ideo subjungit immediate: « Ego
Solvimtur objectiones hcereticorum. quando vocarem ad unitatem, si invenirem
desertoris characterem exterminarem ana-
,

Obj. 1° De charactere altum estsilentium

: themizarem. Nunc vero ipse desertor chara-
in Scripturis ergo non debet admitti.
: cterem fixit imperatoris sui. » Quia nempe
Resp. dato ant. neg. conseq. Tacente enim Donatus conferrebat Baptismum in nomine
Scriptura sufficit nobis traditio, et ex tradi- Christi.
tione definitio Ecclesiae. Obj. 2° Probamus quaedam sacramenta ite-
:

Inst. i° Plures veteres theologi negant

: rari non posse, quia imprimunt characterem :

characterem, aut ipsum ut rem dubiam pro- ergo non possumus probare ea imprimere cha-
ponunt : ergo. racterem, quia iterari non possunt alioquin ;

Resp. 1° iterum ut ante Dato ant. neg. : committeremus circulum vitiosum.

conseq. Fides enim non ex privatorum opina- Resp. 1° conclusionem nostram non in hac
tionibns, sed ex Ecclesiae definitionibus pen- sola ratione fundari. 2° Non est circulus vi-
det. 2° Neg. ant. Quidam enim veteres scholas- tiosus cum probationes procedunt in diverso
tici disputant tantum vel de natura characteris, genere causae ; sic enim probamus causam per
an sit quid relativum vel absolutum, et in quo effectum, et effectum per causam, et ita hic
praedicamento sit reponendum ; vel de vi contingit: probamus sacramenta non posse
probationum, an admittendus sit ut dogma iterari ex charactere tanquam ex effectu, et
fidei aut ut opinio probabilior tantum ;
quia probamus characterem imprimi ex illis sacra-
tunc Ecclesia nihil adhuc definierat. mentis tanquam ex causa.
Inst. 2° Aug. qui apertius videtur indi-
: S. Inst. 1°: Tonsura noniteratur, neque Matri-
casse characterem, intelligit per characterem monium cum eadem persona, et tamen neu-
ipsum sacramentum, vel fidem Trinitatis, ut trum imprimit characterem ergo male in- :

in sermone ad plebemCaesariensem de Emerito fertur quaedam sacramenta imprimere chara-

onatista : ergo. cterem ex eo quod non iterantur-
Resp. S. Aug. loqui in sensu causali, qua- Resp. ad primum
Nihil repugnare tonsu-
:

tenus per sacramentum seu invocationem ram de facto

iterari, et olim iteratam fuisse in
Trinitatis in ritu exteriori Baptismi imprimi- cujuslibet ordinationis susceptione refert Mo-
tur character in anima. rinus p. 3 Sacr. Ordinat., exerc. 15. Unde
lnst. 3° : S. Aug. dicit ibid. quod « character quod nunc non iteretur, facit sola Ecclesiae
exterius agnoscatur » ; et revera character se- consuetudo. Ad secundum : Matrimonium
cundum nos est signum distinctivum: signum iteratur cum diversis personis, et hoc sufficit
autem est quid sensibile et exterius ergo. : ut non imprimat characterem. Quod autem
Resp. characterem agnosci exterius ex causa; non iteretur cum eadem persona, provenit ex
hoc ipso enim quo cognoscimus aliquem esse vinculo quod non nisi morte alterutrius con-
baptizatum, scimus ipsum esse charactere jugis dissohitur.
insignitum. Inst. 2° : Ideo Baptismus iterari non potest,
Inst. 4°: S. Aug. ibid. dicit quod si Donatus non quia imprimit characterem, sed quia 1°

quando schisma fecit, « baptizaret in nomine est institutus in remedium peccati originalis,
Donati, desertoris characterem infigeret » quod est unicum; quia est janua ad Eccle-
2°

atqui nuilus fuisset character Donati ergo. : siam et ad alia sacramenta, quae semel aperta
Resp. S. Aug. argumentari ex hypothesi. iterum aperiri non debet 3° quia ei promit- ;

Volebat probare vim Baptismi non pendere a titur vita aeterna, promissio autem Dei est
fide et probitate ministri ;
quod ut probaret, certa.
 QUID SIT CHAEACTEK? 159

Resp. has rationes esse insufficientes. Prima, lationem rationis, sicut cum quis deputatur a
quia qui ficte recipit Baptismum, non conse- re g e ad aliquod ministerium. Alii volunt esse
quitur remissionem peccati originalis, et tamen quidem quid reale, non tamen absolutum, sed
non iterum baptizatur secunda, quia haereticus
; relativum, sive relationem realem ab extrin-
Ecclesia exiit : ergo redeunti iterum aperienda seco advenientem tribuitur communiter Sco-
:

est janua, non per Baptismum, sed per Poeni- to, reclamante tamen Patre Henno. Caeteri
tentiam ; tertia, Eucharistiae annexa est pro- theologi communiter docent characterem esse
missio vitae aeternae, et tamen Eucharistia <l
ui(i reale absolutum de praedicamento qua-
saepe iteratur. litatis ; sed cum sint quatuor paria seu species
Obj. 3° : Sacramenta veteris non im-
legis m h° c praedicamento, scilicet habitus et di-
primebant characterem : ergo nec sacramenta spositio, potentia et impotentia, passio et pati-
novae legis. bilis qualitas,forma et figura, disputatur ad
Kesp. neg. conseq. Quia major est excel- '
nam
<l
speciem pertineat. Bellarm., Suares, Vas-
lentia sacramentorum novae legis
et virtus ques et quidam alii volunt pertinere ad pri-
quam veteris hsec enim non habebant in se
; mam speciem et esse habitum S. Thomas ;

spiritualem virtutem ad aliquem spiritualem cum suis vult pertinere an secundam speciem
effectum, ut habent sacramenta novae legis. et esse potentiam ; alii ad tertiam, alii ad quar-
Adde per circumcisionem, cujus nota erat per- tam revocant.
petua, populum Judaicum ab aliis sufficienter Dico lo
Character non est mera denominatio
:

distingui. extrinseca seu relatio rationis.

Obj. 4° : Qui nunc deputantur militiae cor- i*rob. 1°
Juxta conc. Forent. et Trid., chara-
:

porali, non notantur charactere ergo ut ser-

: cter est signum spirituale indelebiliter animae
vetur proportio, nec qui deputantur militiae impressum et inhaerens atqui id non nisi abu- :

spirituali. sive dici potest de denominatione extrinseca seu

Resp. 1° neg. ant. Nam etiam hodie milites e nte rationis : ergo. 2° Character est prin-
notantur charactere distinctivo, si non in cor- cipium agendi vel recipiendi atqui id dici :

pore, saltem in vestibus ; 2° neg. conseq. non potest de denominatione extrinseca seu
Quamvis enim haec proportio inter utramque e nte rationis : ergo. 3° Ex quolibet sacramento

militiam sit congrua, non tamen est neces- tam novae quam veteris legis resultat deno-
saria ; sed in his tota ratio facti est voluntas mmatio extrinseca, et tamen nec sacramenta
facientis ;
2° per characterem spiritualem ma- veteris le g is nec omnia novae im P ri nmnt cha-
gis relucet excellentia sacerdotii Christi et sa- ra cterem : ergo. 4° Haeretici negantes chara-

cramentorum, eorumque vis et efficacia, et res cterem sunt damnati atqui non est verisimi- :

suaviori modo disponuntur : unde congruum est le eos negasse denominationem extrinsecam
ilium constituere in his qui sacramentis ini- in suscipiente sacramentum : ergo. Propter
tiantur, etiamsi non ponatur in adscriptis mili- nas ra tiones haec sententia multis videtur er-

tiae saeculari. ronea, aliis tamen reclamantibus.

Exdictiscolliges,juxtaEcclesia3 definitiones, Dices: Cum rex ^eputat aliquem ad aliquod

tria de charactere esse fide tenenda : primum, ministerium ,

nihil reale illi imprimit, sed

per tria tantum sacramenta, Baptismum scili- exurgit tantum denominatio extrinseca : ergo
cet, Confirmationem et Ordinem imprimi snmliter in sacramentis. Ex hic est facilioi

secundum, quod sit signum indelebile animse modus e xplicandi quae spectant characterem,
impressum, de quo redibit sermo infra ter- ; <l
nam eum ;
re P onere i n qualitate intrinseca,

tium, quod sacramenta quae illum imprimunt, °l

U8e vix m telligi potest.
non debeant iterari. Caetera quae characterem Ees P- ne ^- consecl- Disparitas est quod rex

spectant, permittuntur disputationibus scho- in minis t r0 q nem deputat, supponat capacita-

l^ tem ad ministerium, non conferat. Deus autem

iniis quos eligit, non supponit capacitatem et
*
idoneitatem, sed eligendo eos capaces et ido-
quid sit character ? neos efficit ; sicut diligendo, non supponit
Variae sunt circa hanc difficultatem auctorum bonitatem quam diligat, sed eam infundit
sententiae. Durandus vult characterem esse quia amor ejus est effectivus. Ad id quod ad-
tantum denominationem extrinsecam seu re- ditur de majori facilitate explicandi characterem,
t rh tt a s res P« theologum non debere attendere ad h ]
 160 DISSERTATIO IV. ART. II.

qnod facilms quod conformius

est, sed ad id nullus habitus possit sc habere ad benc vel
est scnsui ct loquendi Ecclesiae.nwdo male, et quod nemo bono babitu male utitur,
Dico2°: Ch&racter nonestrelatio realis. necmalo bcne; vel intclligit dc bonitate aut
Prob. i° Non potest assignari fundamen-
: malitia simpliciter in generc moris, vel de bo-
tum liujus relationis*; non enim est ipsa cs- nitate aut malitia in inateria propria cujus-
scntia aniiiKC aut aliquacjus facultas; alioquin cumque babitus si primum falsum est: ,

omnes animae haberent characterem : non D. Thomae principium, siquidem habitibus

gratia, dona aut virtutes malis enim et pec- ; intcllectualibus, v. g., scientia et arte quis po-
catoribus imprimitur character non ipsa actio : test bene vel male uti in genere morali ; si se-
sacramentalis; kaec cnim transit remanente cundum, falsum est D. Thomae assumptum,
charactcre, non potest autem remanere relatio scilicet quod character sit ad utrumque in
realis sine suo fundamento proximo. Si dicas propria materia ; siquidem, quovis
quis modo
actionem sacramentalem remanere virtute, utatur charactere, conficiat semper sacramen-
assignandum est quid sit ista virtus remanens tum ergo non concludit arg. D. Th.
;

nihil autem aliud esse potest quam ipse cha- Sed contra : Quovis sensu intelligatur S. Th.
racter. concludit ejus argumentum.Etl°si intelligatur
2° Character est ad agendum vel recipien- de bonitate aut malitia in propria materia
dum quae sunt cultus divini non
: atqui relatio quia propria characteris materia seu objectum
est ad agendum vel recipiendum, sed totum non est sola physica sacramenti confectio, sed
ejus esse est ad aliud se habere ergo. : ut pertinet ad cultum divinum et ad perfectio-
3° Relatio non terminat immediate actionem nem vitae christianae ; adeoque in hac propria
realem, sed resultat ex posito fundamento et materia se habet ad bene et ad male; qui enim
termino atqui character immediate efficitur
: sacrilege utitur illo, male utitur ad cultum
et imprimitur per actionem sacramentalem : Dei et perfectionem vitae christianae. Et sicjam
ergo. isto sensu concludit arg.
Dico 3° : Character est qualitas secundae spe- Si vero secundo sensu intelligatur, scilicet
ciei, nimirum potentia. de bonitate vel malitia simpliciter in gencre
Prob. prima pars, scilicet quod sit qualitas. moris, etiam concludit quia, licetverum sit ;

Character non est substantia, sed accidens in- de habitibus intellectualibus mere speculati-
haerens animae non est quantitas; est enim : vis, aut physice tantum practicis, ut est scien-
quid spirituale : non est relatio, ut dictum tia et ars, quod possumus illis uti ad bene vel
est, neque actio aut passio, quoe cito tran- male moraliter ; falsum est tamen de habitibus
seunt, character enim est permanens et indc- intellectualibus practicis moraliter. Porro cha-
lebilis : neque ubi, situs, quando aut habitus racter cum non sit qualitas intellectualis mcre
haec enim sunt modificationes entis corporei, speculativa, sed in ordine ad opus seu practica,
seu dcnominationes ab extrinseco ergo restat : nectantum physice practica, sed etiam mora-
quod sit qualitas. Patet conseq. a sufficienti liter, quia, ut jam dictum est, est in materia
enumeratione omnium praedicamentorum. morali ,scilicet cultus divini et perfectionisvitae
Prob. secunda pars, scilicet quod sit Doten- christianae; ad bene vel male in tali genere
si

tia *. 1° Character non est forma aut figura morali se habeat, ut de facto se habet, non erit
haec enim sunt determinationes quantitatis habitus, sed potentia; adeoque etiam hoc sensu
materialis, character autem est quid spiri- concludit argumentum.
tuale non est passio aut patibihs qualitas,
: Prob. 2° Character est id per quod homi-
:

quae sunt qualitates sensibiles et cito transeunt; nes * per se primo ordinantur ad ea quae sunt
character autem est spiritualis et indelebilis : divini cultus secundum ritum christianae
non est habitus aut dispositio. De dispositione religionis ; cultus autem divinus secundum
patet, quia est facile mobilis. Probatur de ha- ritum christianae religionis, consistit vel in
bitu, de quo est difficultas : nullus est habitus recipiendo aliqua divina, vel inlradendo aliis :
qui se possit habere ad bene et male nam ha- ; sic per Baptismum et Confirmationem dispo-
bitu virtutis nemo male utitur, et habitu ma- nimur ad recipienda alia sacramenta, per
Utiae nemo bene: atqui character ad utrumque Ordinem ad ea aliis tradenda atqui ad utrum- :

se habet ;
quidam enim eo utuntur bene, qui- que requiritur per se primo potentia nam ad ;

dam male ergo. : tradendum requiritur potentia activa, ad re-

Dices cum Suares : Dum D. Th. dicit quod cipiendum potentia passiva ergo. :

2 3 Ibid. o.
* Ib. a. 2. ad 3. Ibid. Ib. in a. s. c. ad 1 et 2. *
 VARI/E QU/ESTIUNCUL/E CIRCA CHARACTEREM, ETC. m
Intellige physicam et physice
potenliam vel specie, quia habet esse fluens et transiens,
operantem, et non tantum moraliter, ut qui- sed, cum sit liujusmodi, habet esse incomple-
dam volunt 1° Quia potentia moralis, qualis
: tum imperfectum in suo genere seu in ra-
et
est, v. g., in judice vel praetore, est relatio tione virtutis imperfectum autem reducitur
;

rationis seu denominatio extrinseca tantum ;

ad perfectum sui generis. Ex hoc autem quod
character autem non est relatio rationis aut charactcr sit potentiainstrumentalis et mini-
denominatio extrinseca, ut probavimus. 2° sterialis, est quid imperfectum in suo genere,
Sacerdos consecrans aut absolvens concurrit hoc est, in ratione prmcipii et potentiae ; et in
instrumentaliter physice ad transubstantiati- hoc facit vim S. Th. ideoque subsistit ejus
onem et absolutionem, ut etiam superius paritas cum virtute sacramentorum.
diximus. 3° Quia de potentia morali, qualis Contra tertiam conclusionem plurima propo-
est in judice seu praetore, nonpotestdiciquod nuntur argumenta sed quia, ut ait Soto, hacc
;

sit impressa animae et quod sit indelebilis, questioest in visceribus metaphysicis absfrusa,
sicut concilia dicunt de characterc. et ideo cunctis molestior, quam theologis ne-
Si dicas cum Henno quod operatio physica cessaria, ideo ab his abstinemus. Videri pos-
sit superflua, quia ad confltendum, v. g., suntapud Gonet., fusissime apud Joan. a S.Th.
fidem coram tyranno sufficiunt habitus fidei Hic tamen notare juvat cum eodem Soto,
et fortitudinis, resp. hac ratione probari pari- quo sensu inielligenda sint varia quae dicuntur
ter esse superfluum sacramentum Confirma- de charactere dicitur enim quod sit potentia,
;

tionis, sine illo enim cum solis habitibus fidei relatio, figura, lumen, signum, res et sacra-
et fortitudinis posset quis absolute confiteri mcntum. Itaque secundum quidditatem etes-
fidemcoram tyranno. Dicendum itaque quod, sentialem definitionem est qualitas, quae est
quamvis Christus sine sacramentis et ciiara- potentia supernaturalis hsec potentia est fun- ;

ctere potuisset absolute nos salvare, voluit damentum relationum, quibus efficimur
tamen per institutionem sacramentorum eft Christo similes, infidelibus dissimiles : dicitur
impressionem characteris nos aptiores reddere signum ratione sacramenti sensibilis, dicitur
non solum moraliter, sed etiam physice ad ea lumen et figura metaphorice dicitur tandem ;

quae sunt divini cuitus. Ecquis enim dicat sa- res et sacramentum res, quia causatur a :

cerdotem non aliam habere potestatem supra
corpus Christi verum et mysticum quam
praetor habeat supra cives ?
Dico 4° Character non est per se directe in
:
sacramento jsacramentum, quia ratione sacra-
menti sensibilis, ut dictum est, est signum
uiterius gratiae.

secunda specie qualitatis, * sed reductive ARTICULUS III.

tantum.
Prob. Haec spiritualis potentia est instru- VARLE QU^ESTIlJNCULiE CIRCA CHARACTEREM
mentalis, * sicut supra dictum est de virtute BREVITER RESOLVUNTUR.
quae est in sacramentis atqui virtus quae est
:

in sacramentis, non
genere seu specie
est in Petes 1° utrum charactcr sit participatio sa-
per se et directe, sed reductive tantum, eo cerdotii Christi?
quod sit quoddam incompletum ergo simi- : Resp. affirmative , quia character, ut dixi-
Jiter character non est per se directe in specie mus, est id per quod fideles deputantur * ad
qualitatis, sed reductive tantum. Major patet, recipiendum vel tradendum ea quae sunt cul-
quia habere characterem sacramenti competit tus divini secundum ritum christianae religio-
ministris Dei minister autem se habet per
; nis atqui omnis ritus christianae religionis
:

modum instrumenti, ut dicit Philosophus, 1 derivatur a sacerdotio Christi : ergo.

Polit. Si quseras utrum
in Christo sit character?
Dices ; Ideo virtus sacramentorum, cui S. quia character dicit potesta-
resp. negative;
Th. comparat characterem, non ponitur di- tem diminutam, ministerialem et participa-
recte per se in genere vel specie, quia habet tam; in Christo autem est tota potestatis ple-
esse fluens et transiens : atqui character habet nitudo et sacerdotium supremum. Adde quod
esse permanens : ergo non concludit ratio D. notari charactere sit proprium servorum, mi-
Thomae. litum, membrorum et possessionum ; Chri-
Resp. virtutem sacramentorum non ideo stus autem est caput, rex et dominus om-
praecise poni indirecte et reductive m genere nium.
1
'ibid. *m(t; lbj<i. a. a, o.

Sr.-Tuoai. — Tom. VI. tf

102 DISSERTATIO IV. ART. lif.

Petes 2° quodnam sit subjectum immedia- Quamvis hanc quajstionem a conciliis Flor.
tum characteris? et Trid. deiinitam jam ostenderimus, atta-
Resp. Character non subjectatur iinme-
1° : men ad majorem elucidationem iterum exa-
diate in essentia animae, sed in ejus potentia; mini subjicinms. Pro quo observandum est
quia character, ut diximus, est quoddam si-
* to indclcbilis posse duplici sensu intelligi:
gnaculum quo homo insignitur ad suscipien- 1° respective ad omnipotentiam Dei et hoc
dum vel tradendum aliis, quae suut divini sensu certum est characterem posse deleri, si-
cultus : atqui divinus cultus in quibusdam cut ipsa anima etejus potentioein quibus subjo-
actibus consistit, et ad actus ordinantur poten- ctatur, possunt destrui a Deo; 2° secundum
tke animae, sicut essentia ordinatur ad essc : lcgem communem et attenta characteris na-
ergo character non subjectatur immediate in tura. Et hoc scnsu proceditquaestio. Unde
essentia animae, sed in ejus potentia. Resp. Character est indelebilis 1 .

Si dicas juxta definitiones conciiiorum Flo- Prob. 1° Character sacramentalis, ut dixi-

:

rent. et Trid. characterem imprimi in anima, mus, est participatio sacerdolii Christi 1 atqui :

resp. imprimi in anima mediate, quia impri- sacerdotium Christi est aeternum, juxla illud
mitur in ejus potentia. Psal. 109 Tu es sacerdos in celermim : ergo.
:

Resp. 2° Character immediate subjectatur

: Prob. 2° Character 3 non potest deslrui phy-
:

in intellectu practico, non in voluntate. 2 sice a suo contrario, quia cum sit potentia,
Prob. prima pars. Character ordiuatur ad ea non habet contrarium,neque moralitcr in pce-
qua? sunt divini cultus :
3
atqui cultus divinus nam peccati, quia etiam peccatoribus impri-
consistit in quadam protestatione fidei per mitur ; neque per accidens ad destructionem
exteriora signa : ergo convenienter ponilur sui subjecti, quia ejus subjeclum, scilicet ani-
character in ea potentia in qua est fides. Su- ma secundum partem intellectivam est secun-
bsumo Atqui : fidesestin intellectu, etquidem dum se incorruptibilis ergo. :

practico : ergo. Dices : Gratia est participatio divinae naturae,

Prob. secunda pars Voluntas est princi- : quac est aeterna et immutabilis : atqui hoc non
pium bonae aut malae operationis ergo et : obsiante gratia non est indelebilis ergo nec :

qualitates ipsi inhaerentes respiciunt bonum character, quamvis sit participatio aeterni sa-
aut malum. Subsumo : Atqui character, ut cerdolii Christi.
dictum est, bono et malo crgo.
abstrahit a : Resp. dist. maj. Gratia est parlicipatio* divi-
Dices : Exhibere cultum Deo est actus reli- nae naturoepermodumformae completae, conc;
gionis, quae est in voluntate : atqui character per modum formae instrumentalis, ut chara-
ordinatur ad cultum Dei ergo. : cter, neg. Gratia igitur est forma completa et
Resp. dist. maj. Exhibere cultum Deo ; si daturanimae uteamedianteoperetur tanquam
consideretur cultus Dei ex parte nostra seu causa principalis juxta suum liberum arbi-
subjecti, est actus religionis, conc; si conside- trium, et ideo datur juxta conditionem animae
retur ex parte objecti seu rerum quibus exer- libere et mutabiliter operantis. At vero chara-
cetur hujusmodi cultus, neg. Explicatur : Cul- cter est virtus instrumentalis, et ideo sequitur
tus Dei potest considerari dupliciter : 1° ex conditiones agentis principalis, a quo natus
parte nostra seu subjecti, et tunc est reveren- est moveri ; agens autem principale, scilicet
tia quam Deo exhibemus, nos subji- religiose Deus, est immutabile.
ciendo illi, estque sic actus religionis; secundo Replicabis : Sicut gratia, sic charactere uti-
modo potest considerari ex parte objecti seu mur, quando volumus : ergo nulla dispari-
rerum quibus exercetur hujusmodi cultus; res tas.
autem illse sunt quidam ritus aut caeremonioe, Resp. dist. ant. Sicut gratia, sic charactere
quibus ut valide faclis, protestando excellen- utimur, quando volumus, sed diverso modo^
tiam Dei secundum fidem quam de illo habc- conc; eteodem modo, neg. Etenim 1° homo
mus, colitur. Et tales ritus, tales caeremoniae, gratia utitur ut causa principalis, charactere
ut valide sacramentaliter fiant, non sunt actus vero ut causa instrumentalis; et ideo gratia
religionis, sed respiciuntur a charactere : unde dependet a mobilitate volentis, non vero cha-
non dixit S. Doct. quod character ordinetur racter. 2° Homo gratia utitur quando vult
ad cultum divinum, sed ad ea quae sunt cultu? bene tantum, non vero quando vult male,
divini. iunc enim destruitur gratia ; characteru vero
Petes 3° utrum character sit indelebilis? utitur quando vult bene et rnale unde gratia :

3
» Ibid. a.4, o. * Ibid. ad. 3. Ibid. l Ibid. a. 5, o. 2 jbid. 3 lbi<l. Ibid. ad 1 et 2.
 UTRUM OMNIA NOYVL LEGIS SACRAMENTA, ETC. m
habet contrarium scilicet peceatum per quod litibus post adeptam victoriam, in his qui vl-
destrualur, non vero character. ceruntad gloriam, in his qui sunt victi ad
Hinc colliges characterem manere post
1
poenam.
mortem in ccelo et \n inferno ;
quia, quamvis Ex quo ultcrius colliges quod si sacerdos
post hanc vitam non mancat exterior cultus, resuscitarctur, non cssct itcrum baptizandus,
remanet tamen finis luijus cultus; et ideo post neque confirmandus, neque ordinandus: se-
hanc vitam remanet character, in bonis ad eo- cusdeconjugibus resuscitatis,qui iterumforent
rum gloriam, in malis ad corum ignominiam : copulandi, quia vineulum conjugale morte
sicut etiam character militaris remanct in mi- dissolvitur, sccundum Apost., 1 Corinth. 7.

DISSEItTATiO V.

De eausa sacramentorum.
D. Th. q. 64.

Duplex est sacramentorum causa, instituens potestatem illa institucndi. Ncque rcfcrt quod
et exequens seu ministrans de utraque in : tunc homines determinarent signa sensibilia
hac dissert. agemus 1° et breviter de institu-
: in quibus consistcbant sacramenta quia qui;

tore sacramentorum ; 2° et fusius de eorum hajc signa determinabant, non cis conferebant

ministro. vim significandi aut causandi gratiam, quod

requiritur ad institutionem sacramcnti, sed
solus Deus qui statuerat sanctificare homines
ARTICULUS I.
per signa sensibilia ab ipsis detcrminanda.
Determinabant igitur tunc homines materiam
UTRUM OMNIA NOVjE LEGIS SACRAMENTA SINT sacramenti, sed sacramentum non insti-
IMMEDIATE INSTITUT* A CHRIST0? tuebant.
Qiuestio est itaque dc sacramcntisnovse legis.
Suppono 1° solum Deum per auctoritatem Non omnia esse a Christo immediate instituta
propriam esse auctorem principalem omnium contenderunt quidam antiqui theologi Hugo :

sacramentorum 2 quia iile solus potest aucto-

;
Vict. et Magister Sent. censuerunt Extrcmam-
ritate propria conferre rebus sensibilibus vir- Unctioncm, post ascensionem Christi, ab apo-
tutem causandi gratiam, qua) est sua3 nalurai stoiis fuisse institutam Alcxander Alcnsis et
;

participatio. S. Bonavent. docucrunt Confirmationem in-

Suppono 2°, ex communi sentcntia theolo- stitutam fuisse ab Ecclcsiain concilio Mcldensi
gorum, sacramenta tam iegis nalurae quam an. 845, cum tamcn in ejus canonibus nihil de
legis scriptae fuisse immediatc a Dco instituta institutione Confirmationis legatur scd dun- ,

Moysen autem et angelos fuissc tantum iliorum taxat can. 44 prohibeatur corepiscopis Confir-
sicut et ipsius legis promulgatores. In lege mationem conferre. Can. 45 vetatur episcopis
scripta pat< 3 t de circumcisionc, Gcnes. 47; de propter sacrum chrisma aliquid muneris acci-
aliis, ir. Exodo Idem dicendum est
et Levitico. pere can. 46 praxipitur ut nemo sacrum
;

cum nullum sit

de sacramentis legis naturae ; chrisma nisi in feria quinta majoris hebdo-
fundamentum dicendi quod Deus alicui fecerit mada) conficcre pra3sumat. Contra Nos itaque,
» lbidem ad 3. * Hic q. 64, a. 1, o. juxla sentcntiam nunc communitei rcccptam,
 m MSSEKTATIO V. ART. I.

Dico : Omnia novae legis sacramenta raenmt quamvis particula immechate sit omissa, eam
immediate a Christo instituta.
1
tamen esse de mente concilii scqucntibus rno-
Prob- 1° argumento in S. Scripiuris fun- mcntis evincitur.
dato. Si cui mortaliuni Christus coutulissct 1° Ex communi sensu et modo loquendi,
pofestatem instituendi saeramenta, maxime ille dicitur instituere qui per se immediate in-
rtpostolis, qui post Christum lapidem angu- choat, statuit, determinat, instituit : sicut ille
larem sunt Ecclesiae fundatorcs atqui non : dicitur proecipere, qui per se immediate prae-
contulit apostolis ergo nemini. Prob.: min. cipit : unde sicut quae praxipit Ecclesia, non
Apostoli iu S. Scripturis pluries sc dicunt mi- dicuntur praecepta a Christo, licet Ecclesia
nistros et dispensatores sacramentorum, nu- praecipiat auctoritate a Christo delegata, ita
squam institutores : sic 1 Cor. 3, dicit Apost.: nec sacramenta dicerentur instituta a Christo,
Quid igitur est Apollo ? qirid vero Paulus ? si esscnt instituta ab Ecclesia, quamvis aucto-

Ministri ejus cui credidistis ; et cap. 4 : Sic nos ritate a Christo delegata.
existimet homo ut ministros Christi, et dispen- Christus dicebatur operari mira-
Si dicas :

satores mysteriorum Dei ; 4 Petri 4, omnes cula, quae apostoli ejus virtute operabantur
Ecclesiae rectores vocantur dispensatores mid- Deus dicitur efficere quae
per causas secundas
tiformis gratice Dei : ergo. efficit : ergo similiter potest dici instituisse
Confirm. 1° S. Lucas, Act. 4, narrat Chri-
: sacramenta quae apostoli vel Ecclesia ejus au-
stum post resurrectionem per quadraginta dies ctoritate instituerunt.
conversatum fmsse cum apostolis, loquentem Resp. neg. conseq.; quia ex usu loquendi,
de regno Dei, id est, de Ecclesia Dei sedificanda dum nomino causam efficientem, abstraho a
et administranda aedificatur autem et admini-
: causa immediata vel mediata; dum autem no-
stratur Ecclesia per fidem et sacramenta. Unde mino institutorem, intelligitur
qui statuit, is

S. Leo, serm. 1 de Ascens., cap. 2, dicit: « Non determinat et est auctor immediatus, sicut di-
ergo ii dies, dilectissimi, qui inter resur- ctum est de eo qui praecipit non enim, v. g., ;

rectionem Domini ascensionemque fluxerunt, de ritibus ef caeremoniis sacramentorum ab

otioso transiere decursu; sed magna in eis con- Ecciesia institutis dicimus quod Christus illos
firmata sacramenta, magna sunt revelata my- instituerit, quamvis Ecciesia statuerit potestate
steria » sibi a Christo commissa: et hoc maxime verum
Confirm. 2° Nullum est sacramentum
: est juxta modum loquendi concilii. Nam
cujus mentio non habeatur in S. Scripturis, ut 2° Concilium, sess. 44, can. 1, definit Extre-
jam alibi vidimus, et infra probabimus, dum mam-Unctionem, de qua est praecipue difficul-

de singulis agemus ergo par est eorum in- : tas, fuisse institutam a Christo et a Jacobo
stitutionem immediate ad Christum referre. promulgatam. Non dicit explicite a Christo
Item sacramenta veteris legis,infirma et egena immediate institutam, et nullus dubitat sic
elementa, fuerunt immediate a Deo instituta; inteilexisse nam si esset instituta immediate a
;

quidni sacramenta novse legis, longe prsestan- S. Jacobo et ep mediante a Christo, non esset
tiora et efficaciora ? ratio cur soia promulgatio tribueretur Jacobo,
Prob. 2° ex SS. Patribus. Ambros., lib. 4 de et institutio soli Christo ergo pariter cum su-
:

Sacram.y c. 4 « Auctor sacramentorum, in-

: perius dixit omnia sacramenta esse instituta a
quit, quis est, nisi Dominus Jesus? de ccelo Christo, intelligit immediate.
ista sacramenta venerunt)>. S. Aug., 1. de Vera 3° Si Ecclesia aliqua sacramenta instituis-

Relig., c. 17 : « Ab ipsa Dei sapientia homine set, posset eorum substantialia mutare, sicut
assumplo, a quo in libertatem vocati sumus, potest mutare eorum ritus quos instituit : at-

pauca sacramenta saluberrimaconstituta sunt, qui id diserte negat Trid., 2, sess. 24, cap.
quae societatem christiani populi, hoc est, sub declarans esse in Ecclesia potestatem mutandi
uno Deo liberae multitudinis continerent ». ritus sacramentorum « salva eorum substan-
Idem Epist. 48 ad Januarium. Haec autem in- tia » : ergo.
4
telligi debere de institutione immediata pate- Suadetur conclusio congruenuis ; ratio
bit ex modo dicendis. enim a priori est voluntas Christi. 4° Non erat
Prob. 3° auctoritate concilii Trid. sess. 7, congruum sacramenta institui ab hominibus
can. 1, qui sic legitur : « Si quis dixerit sacra- propter utiiitatem fidelium, ne spem ponerent
menta novae legis non fuisse omnia a Jcsu in homine a quo haberent sacramenta. 2° Ne
Christo instituta , anathema sit ». Ubi propter diversitatem sacramcntorum schisma
' Ibid. «. Igdleta. i Ibid.
 UTRUM OMNIA NOV/E LEGIS SACRAMENTA, ETC. 165

in Ecclesia onretur. sicut contigit illis, qui videtur,evincamus hanc esse ejus mentem,
i Corinth. 4, diccbant Ego sum Pauli ; ego
: idtamen addefinitionem fidei sufficere negant;
autem Apollo ; ego vero Cephce. 3° Ne in Ec- carpuntque Bellarminum quod dixerit inuti-
clesia cssent multa capita. 4° Christus est fun- lem fore definitioncm concilii, si non inteiiige-
dator Ecclesiae Ecclesia autem fundatur per
; retur immediate, quia nullus unquam negavit
fidem et sacramenta, priusque debet esse fun- sacramenta esseaChristo mediate instituta;
data quam instituantur ministri in eo ope- proferunt enim plures haereticos qui affirmant
raturi. sacramenta quaedam neque mediate neque
Obj. 1°S. Aug., iib. 3 de Doct. Christiana,
: immediate esse a Christo instituta, sed esse
de sacramentis « Ipse Deus et apo-
c. 9, dicit : otiosas superstitioncs, commenta et delira-
stolica tradidit disciplina ». 2° Idem, epist. 118 menta humana vel diabolica.
ad Januarium, recensens Baptismum et Eucha- His attentis, videtur probabile quidem, at
ristiam ut instituta a Christo addit « Et si : non certum, conclusionem nostram essc de
quid aliud commendatur in Scripluris ». Qui- fidc; neque qui eam negaret, incurreret notam
bus verbis videtur agnoscere tantum duo sa- haercseos, sed temeritatis tantum.
cramenta a Christo instituta, aut saltem non- Petes 2° utrum Christus potestatem excelleu-
nisi ea quorum institutio refertur in S. Scri- tiae secundum quam instituit sacramenta,
pturis. 3° Auctor Sermonis de ablutione potuerit puro homini communicare?
pedum, apud S. Cyprianum : « Ipse summus Christus in sacramentis duplicem habuit
sacerdos, inquit, sui est sacramenti institutor potestatem, * unam auctoritatissupremae, quu3
etauctor;in caeteris Spiritum Sanctum habuere ipsicompetit secundum quod Deus, et pcr
doctorem » ergo. : quam agebat ut auctor principalis in institu-
Resp. ad primum, sensurn S. Augustini esse tione sacramentorum hanc nulli purae creatu-
:

quod quae Dominus tradidit ut institutor,
eadem apostoli tradiderunt ut promulgatores.
Ad secundum: S. Aug. ex piuribus refert duo
sacramenta exempli causa,
non qua3 instituuntur, sed quae commendantur
in S. Scripturis, siveeomm
tur, sive non; omnia autem commendari in
S. Scripturis, jam diximus, dum de effectu
primario sacramentorum, et itemm dicemus
dum de singulis. Ad tertium: Dum iste auctor
dicit « homines in caeteris habuisse Spiritum
Sanctum doctorem », non intclligit in caeteris
sacramentis; alioquin esset contra ipsos obji-
cientes, qui ultra Eucharistiam agnoscunt alia
sacramenta, saltem Baptismum esse a Christo
immediate institutum; sed
spectant Eucharistise celebrationem, ut sunt
ritus, liturgiae, jejunium, etc, quae ex apos-
tolica traditione habemus.
Petes 1° utrum conclusio nostra
Resp. Propter argumenta deducta ex Trid.
Beliarm., Becanus, Vasques, Gonet et alii plures
tenent partem affirmativam;
Estius, Soto, Card. Gotti, Tournely, Berti et
praesertim duo insignes theologi Flandri
alii,
qui concilio interfuerunt, Jodocus Ravestein
in decretorum concilii, adversus
Apologia
Kemnitium, et Ruardus Tapperus in Explica-
tione articulorum facultatis theologicce Lovan.,
hac ducti ratione quod concilium in sua defi-
nitione non dixerit immediate et quamvis ra-
tiocinationibus theologicis clare, ut nobis
rae potuisse communicari, sicut nec ipsam
essentiam divinam, indubium est. Aliam habuit
potestatem ministcrii principalis seu excel-
et alia agnoseit. lentiae quae ipsi competit secundum quod
homo conjunctus Vcrbo.
insiitutio refera- Haec excellentiae potestas quatuor importat*:
primum, (mod cjus meritum operetur in
sacramentis ad eorum eifcctum; secundum,
quod sacramcntain ejus nomine administren-
tur ; tertium, quod potucrit instituere sacra-
menta; quartum, quod potuerit eifectum
sacramenti, scilicet gratiam, sine sacramento,
sed solo imperio conferre. Quaestio est utrum
hanc potestatem excellentiae potuerit puro
homini hypostatice Verbo non unito, com-
in cceleris qua3 municare?
Resp. Christus potestatem excellentiae secun-
dum quam instituit sacramenta, 8 potuit puro
homini communicare, non tamen in ea per-
sit de fide? fectione et eminentia quae sibi competit.
Prob. prima pars. 4 Nulla est implicantia, 1°
quod Deus tantam gratiae pienitudinem puro
negativam homini conferat ut mereatur aliis gratiam non
solum de congruo, sed etiam de condigno, li-
cet non rigoroso, quod nullam supponit gra-
tiam;2° et quia gratia ex ejus merito conferre-
tur, quod sacramenta in ejus nomine admini-
strentur; 3° quod potestate delega'"\et depen-
dente a suprema instituat signa sensibilia,
quibus annectatjvim causandi gratiam;4° quod
: independenter ab his signis sensibilibus seu
Ibid. o. * Ibid. et a. 3, o. 3 Idid- * Ibid.
466 DISSERTATIO V. ART. II.

saeramentis possit solo imperio et nutu, sic di- dixit : Hoc facite in meam commemorationem\
sponente Deo, conferre gratiam in his, in- : solis hominibus, Matth. 28: Doceto omnes gm-
quam, nulla apparet implicantia atqui in his : tes, baptizantes eos in nomine Patris,e\c; sotis
sita est potestas excellentiae, ut patet ex nota- hominibus. Joan. 23: Accipite Spiritnm San-
mine : ergo. ctum; quorum remiseritis peccata, remittuntur
Confirm. Quamvis ut homo dicatur institue- eis; Apost. Heb. 5: Omnis pontifex ex homini-
re sacramentum, non sufficiatquoddeterminet bus assumptus; Act. 20 ; Posuit episcopos n?-
rem sensibilem, cui non ipse, sed Deus anne- gere Ecclesiam Dei; Jacobi 5: Jnfirmatur quis
ctat vim significandi seu causandi gratiam, ut ex vobis ? Inducat presbyteros Ecclesice: ergo.
fiebat in lege naturae; sufficit tamen si homo Ratio a priori nulla est alia praeter volunta-
habeat potestati m
huic signo sensibili a se de- tem Christi. ' Congruentiae sunt; 1° minister
terminato conferendi vim significandi seu sacramentorum est Christus ut ho-
principalis
causandi gratiam atqui non repugnat quod
: mo, ex cujus passione virtus sacramentorum
Deus puro homini possit talem potestatem de- derivatur : ergo conveniens erat ut minister
legare,cumin hac hypothesi Deus semper esset minus principalis non foret ipsi superior se-
auctor et causa principalis gratiae, homo vero cundum naturam, qualis est angelus. 2° Eccle-
causa ministerialis tantum, principali subordi- sacramentis visibilibus coadu-
sia est visibilis,
nata : ergo. natur, recipientes sacramenta sunt visibiles :
Hanc doctrinam ante S. Th. tradiderat S. ergo congruum erat ut etiam per homines visi-
Aug., tract. 5 in Joan., ubi ait : « Potuit Do- biles administrarentur.
minus, si vellet, potestatem dare alicui servo de lege ordinaria; quia de lege extra-
Dixi *

suo, ut daret Baptismum vice sua, et transfer- ordinaria et potentia Dei absoluta angeli pos-
re a se baptizandi potestatem, et constituere in sunt esse sacramentorum ministri ; sicut enim
aliquo servo suo; et tantam vim dare Baptismo Deus virtutem suam non sic alligavit sacra-
translato in servum, quantam vim haberet Ba- mentis, quin possit sine sacramentis effectum
ptismus datus a Domino. Hocnoluit ideo, utin sacramentorum conferre etiam virtutem
; ita
illo spes esset baptizatorum, a quo se baptiza- suam nonsic quin
alligavit Ecclesiae ministris,
tos agnoscerent.» etiam angelis possit virtutem tribuere mini-
homo est
Prob. secunda pars. 1° Christus ut strandi in sacramentis. Et ita quandoque con-
instrumentum conjunctum purus homo qua- ;
tigisse testantur variae historiae. Sic, teste Ni-
vis gratia polleret, esset instrumentum sepa- cephoro, 1. 11, c. 20, S. Amphilochius ab an-
ratum. 2° Christus ratione hujus conjunctionis gelisconsecratus fuitlconii episcopus, hancque
ad divinitatem est principium meriti et satis- consecrationem ratam habuerunt caeteri epi-
factionis infiniti valoris, quod puro homini scopi; teste Clemente VIII, in bulla canonizati-
competere non potest: ergo, quamvis potestas onis S. Agnetis de Monte Politiano, angelus ei
excellentiae quoad substantiam possit commu- saepe porrexit Eucharistiam teste Petro de ;

nicari puro homini, non tamen in ea perfecti-
one et eminentia quae est in Christo Et
,
quamvis Auctor hanc modificationem explicite
non apposuerit, clare tamen indicavit ibid. ad
3, dicens quod si Christus hanc potestatem ex-
cellentiae aliis communicasset, nihilominus
«ipse esset caput principaliter, alii vero secun-
dario.»
ARTICULUS
QUIS SIT SACRAMENTORUM
Dico De lege ordinario solus homo,
1° :
non angelus, est sacramentorum minister.
Prob. In S, Scripturis, ubi agitur de sacra-
mentis, soli homines designantur eorum mi-
nistri. Sic Christus, Luc. 22, solis hominibus
« Ihid a. 7, o.
Natalibus, lib. 8,c.l3 o,et Molano ad 29 Sept.,
. basilica S. Michaelis ab ipso fuit consecrata.
Si dicas angelos non vere loqui, cum tamen
verba sint necessaria ad sacramenta, resp. an-
gelos non vere loqui locutione vitali, posse
tamen in assumpto corporeloqui locutione si-
gnificativa, quod sufficit ad sacramentum.
Quod autem dixi tam in conclusione quam
in exceptione de angelis, idem propter easdem
II. rationes dicendum est de animabus separatis.
Caeterum observandum est quod, quia boni
MINISTER ? angeli sunt nuntii veritatis, 3 si aliquod sacra-
mentale ministerium a bonis angelis perfice-
* retur, esset ratum habendum, quia deberet
constare hoc fieri voluntate divina. Si vero
daemones, qui sunt spiritus mendacii, aliquod
sacramentale ministerium exhiberect, non es-
set ratum habendum.
* lbid. * Ibid. 3 Ibid.
 ,
; .

QUIS SIT SACRAMENTORUM MINISTER ? M1

©uidam ulterius anxie quacrunt utrum homo acrmimstrandis habere potestatem, anathema
beatus, miraculose resurgens in corpore glo- sit »

rioso. ciut apparens in assumpto, esset mini- Prob. 2° : Juxta S. Scripturam, diversa offi-
ster ordinarius, an c.xtraordinarius sacramen- cia in Ecclesia diversis committuntur, ut non
torum ? sitschisma in corpore , 1Cor. 12. Et ideo Chri-
Resp. breviter fore ministrum extraordina- stus in Ecclesia constituit quosdam apostolos,
rium, hoc sensu quod soli viatores ordinarie quosdam pastores, quosdam doctores in opus
conficiant sacramentaquia propter necessita- ;
ministcrii, in cedificationem corporis Christi ,

tem et frequentiam sacramentorum minister Ephes. 4. Ncque quisquam hunc honorem sibi
ordinarius debet nobiscum ordinarie conver- vindicare potest, nisi qui vocatur a Deo tan-
sari; non fore tamen ministrum extraordina- quam Aaron, Heb. 5 atqui si omncs fideles :

rium hoc sensu quod indigeret potentia extra- haberent potestatem administrandi et confi-
ordinaria, scd sufficcrct ordinaria vi institu- ciendi quodlibet sacramentum, nullum esset
tionis Christi absque nova commissione ;
quia discrimen inter membra Ecclesiae, omnes ha-
retineret characterem, et posset adhibere es- berent eumdemactum, idem officium, nulla
sentialia sacramenti, scilicet materiam et for- foret inter eos subordinatio et compago, om-
mam ; et ita supponit S. Th. hic ad 2, sicque nesque sibi assumerent hunc honorem non
ut conferens sacramentum pertineret ad Eccle- specialiter a Deo vocati tanquam Aaron :

siam militantem, quamvis illud recipere non ergo.

posset; quia recipere sacramenta pertinet ad Neque dicas Apostolum loqui de usu non ,

illos, qui vel gratiam non habent, vel habi- de potestate. Loquitur enim de potestate quam
tam augere possunt, quod non competit apostoli a Christo, Aaron a Deo acceperunt;
beatis. idque confirmat exemplo Christi ibid. Heb. v.
Neque refert Christum in institutionc sacra- 5, qui, inquit, Non semetipsum clarificavit
mcntorum allocutum fuisse viatores, ut vidi- ut pontifex fieret, sedqui locutus est ad eum:
mus supra; non enim ideo ad solos viarores Filius meus es tu : ego hodie genui te. Christus
potestatem restrinxit: sicut, licet solos prae- autem non usum tantum, sed et potestatem a
sentes sit allocutus, non tamen ad solos pra> Deo accepit.
sentes potestatem coarctavit ; sed absolutc con- Prob. 3° ex perpetua praxi Ecclesiae, quae
cessit praesentibus et eorum successoribus nunquam ad sacramentorum administratio-
nulla apposita conditione status viae. nem, excepto Baptismo, nisi legitime ordinatos
Si dicasinsuper inde sequi quod sacerdos admisit. Unde celebris Osius Cordubensis apud
vel episcopus damnatus cum corpore posset S. Athanasium in epist. ad imperatorem Con-
consecrare aut ordinare, resp. posse quidem stantium dicit « Non te immisceas rebus ec-
:

at Deus hujus potestatis exercitium non per- clesiasticis, nec nobis his de rebus praecepta
mittit sicut multa possunt daemones quae
; mandes, sed a nobis potius haec ediscas: tibi
Deus non permittit.
fieri Deus imperium tradidit, nobis ecclesiastica
Dico 2° Non omnes christiani habent pote-
: concredidit » : ergo.
statem administrandi omnia sacramenta. Prob. 4°:Siin veteri lege non fuit licitum
Est de fide contra Lutherum, qui quamvis se immiscere sacris ministeriis, nisi iis qui
fateatur neminem nisi legitime vocatum posse erant de stirpe Aaron unde rex Osias, 2 Para-
;

usum sacri ministerii sibi arrogare, contendit lip. 6, fuit severe punitus quod usurparet sa-
tamen potestatem ministerii omnibus baptiza- cerdotum munia, quidni a fortiori in nova
tis,etiam mulieribus et pueris, esse conces- lege, in qua sacratiora sunt ministeria? Item
sam cum e contra Calvinus eam ita restrin-
: si in omni republica, in omni regno bene or-

gat, ut ne quidem urgente necessitate per- dinato non omnes idem officium, eamdem po-
mittat laicis baptizare. Veritas catholica est testatem accipiant a rege, sed diversi diversan,
neminem esse idoneum sacramentorum mi- quidni a fortiori in Ecclesia inter omnes respu-
nistrum, excepto Baptismo in casu necessitatis, blicas ordinatissima?
et Matrimonio, in sententia Auctoris, nisi qui Obj. cum haereticis: Omnes christiani sunt
per legitimam ordinationem ad id acceperit sacerdotes; omnes enim, dicuntur 1 Petri 2,

potestatem. c/enus electum, regale sacerdotium, et Apocal.

Prob. 1° ex concil. Trident., sess. 7, can. 10, i, S. Joan. dicit: Fecit nos regnum et sacerdo-

ubi definitur « Si quis dixerit christianos

: tes Deo Patri suo : ergo.
omnes in verbo et in omnibus sacramentis Resp. dist. ant. Omnes christiam sunt sacer-
1fi& DISSERTATIO V. ART. M.

dotes vere elpropne per ordinationem ad sacra ARTICULUS III.

nrania obeunda, neg; metapborice, quatenus

offerunt Deo spirituales hostias, quce suntbona UTRUM PER MALOS M1NISTR0S SACRAMENTA
opera, conc. Ita seipsum explicat S. Petrus VALIDE CONFERRI POSSINT?
ibid. v. 5: lpsi, inquit, ianguam lapides vivi 9
supera^dificamini; domus spiritnalis, sacerdo- Per malos ministros intelligimus eos omnes
tium sanctum, o/fcrrc spiritualcs hostias, acce- qui non sunt in statu gratiae, tam infideles et
ptabilesDco per Jcsum. Adde fideles dici sa- paganos quam fideles, tam haereticos quam ca-
cerdotes eodem sensu quo ibidem dicuntur tholicos, sive sint excommunicati, suspensi
reges; manifestum est autem dici reges me- aut degradati, sive non. Posset equidem pro-
taphorice, quatenus dominantur suis cupidi- poni duplex quaestio,altera de probitate, altera
(atibus. de ut facit Auctor hic art. 5 et 9,
fide ministri,
Inst. 1°: Christus in ultima ccena, Luc. 22, et plures alii;
sedpropter affinitatem,utramque
omnibus fidelibus in persona apostolorum conjungimus utriusque enim sunt ferme eae-
;

praesentium dixit: Hoc facite in meam com-
memorationem: atqui per haec verba apostoli
sunt instituti veri sacerdotes: ergo.
Resp. dist. maj. Si haec verba intclligantur
de sola receptione Eucharistiae, conc; si intel-
dem rationes, et uu,a sequitur ex altera; si nam
que fides non requiritur in ministro ad validita-
tem sacramenti, sequitur quod non requira-
tur status gratiae, qui sine fide haberi non po-
test.

ligantur de ipsa consecratione, neg. Alioquin Saeculo III, exortus est error asserens non
omnes fideles non solum possent, sed etiam esse vera sacramenta ab haereticis et schisma-
tenerentur consecrare, cum ibi sit praeceptum ticis collata. Hujus erroris primus auctor fuit
quod tamen negant ipsimet haeretici. Sed de Agrippinus, unus ex praedecessoribus S. Cy-
hoc alibi. priani in sede Carthaginensi circa annum 217,
Inst. 2° Omnes christiani sunt fratres Chri-
: ut testatur S. Aug., 1. 2 de Bapt., c. 7 et 8,
sti atqui Christus est vere et proprie sacerdos
: et Vincentius Lirinensis in Commonit., c. 9.
ergo et omnes christiani. Hunc Agrippinum secutus est S. Cyprianus
Resp. dist. maj. Omnes christiani sunt fra- cum pluribus episcopis tum Asiae cum Africa},
tresChristiperadoptionem.conc.;pernaturam, licet etiam multi reluctarentur. Hinc acris

neg. Non autem eadem sunt jura fratrum ado- concertatio inter Cyprianum et Stephanum
ptatorum naturalium; imo neque fratres
et papam, circa validitatem Baptismi ab haereticis
naturales in familia bene instituta habenteum- collati : de qua abunde infra in digress. hi-

dem locum et eadem munia. storica.

lnst. 3° : Christus, Matth. 20, damnat istam Saeculo IVineunte, donatistae, ut praetextum
diversitatem graduum inter pastores et ple- haberent rejiciendi consecrationem Caeciliani
bem; dicit enim : Qui voluerit inter vos major in episcopum Carthaginensem factam a Fe-
fieri, sit vester minister: ergo. liceAptungitano quem traditionis sacro-
,

Resp. neg. ant.: ad prob.; Christus ibi com- rum codicum insimulabant, dixerunt sacra-
mendat humilitatem increpando immoderatam menta ab haereticis extra Ecclesiam.
collata
cupiditatem filiorum Zebedaei; non vero ever- aut ab improbis intra Ecclesiam, esse nulla.
tit hierarchiam ecclesiasticam. At, ut jam mo- Deinde suum dogma emollientes distinxerunt
nui, hrcc materia iterum redibit de singulis sa- inter peccatorem occultum et publicum; et
cramentis. sacrarnenta ab occulto peccatore, nona publico,
Petes utrum minister active concurrat ad valida esse dixerunt. Ita refert S. Aug,, lib. 2
effectum sacramenti ? contra epist. Parmen., c. 13.
Resp. affirmative 1 ; quia eadem est ratio mi- Postea albigenses et valdenses sacramenta a
nistri et instrumenti; utriusque enim actio quocumque malo ministro collata rejecere.
exterius adhibetur, et sortitur effectum ex Ulterius processi wicieffistae ea tantum sacra-
virtute principalis agentis, quod est Deus : menta censuerunt, quae a ministris
valida
atqui sacramenta active concurrunt ad effe- praedestinatis conferrentur. Contra quos om-
ctum ergo : et ministri. Et ideo sacerdotes di- r.es

cuntur vere absolvere, baptizare, etc. Dico : Mali ministri etiamsi haeretici 1 ,
imo et
pagani, valide conficiunt sacramenk, modo
aliunde omnia ad illorum validitatem neces-
1
Ibid. a. 1, o. 8 Flic a. 5 et 9.
 : .

UTRUM PEK MALOS MINISTROS SACRAMENTA, ETC. 469

saria adlnbeant, materiam scilicet, formam et ad Jubajanum : « Sed dicet aliquis . Quid ergo
intentioaem faciendi quod facit Ecclesia. qui in pra^teritum de haeresi ad Eccle-
fiet iis,

Conclusio quantum ad paganos spectat tan- siam venicntes, sine Baptismo admissi sunt?»
tum Baptismum; hoc enim solum sacramen- Quo Aug., lib. 2 de Bapt.,
in loco, inquit S.
tum potestab illis confici. Quantum ad pec- c. 9 « aperte indicat fuisse aliam consuetudi-
:

catores et haereticos spectat etiam alia sacra- nem Ecclesiai » et cap. 7, probat contra eum-
;

menta,si sint lee^time ordinati. Unde saccrdos dem Cyp. hanc consuetudinem esse « ex apo-
vel episcopus ^eccator seu haereticus valide stolica traditionc derivatam, quia quae peruni-
baptizat, confirmat, consecrat, etc. versam custodiuntur Ecclesiam, nonnisi ab
Prob. 1° ex de Christo
S. Scriptura. Joan. 1 ipsis tradita et commcndata creduntur ».

dicitur Hic est qui baptizat in Spiritu Sancto.

: Prob. 3° ex conciliis, qua3 suis definitionibus
Quibus verbis non significatur Chri?|um so- traditioncm hanc firmarunt, et conclusionem
lum esse ministrum sacramenti, siquidem nostram decretorie asseruerunt.
etiam ejus discipuli baptizarent, sed potesta- Concilium Arelatense anno 314, can. 8 « De :

tem Baptismi ad ipsum solum pertinere, mini- Afris, inquit, quod propria lege sua utuntur
sterium autem ad apostolos atqui malus mi-
: ut rebaptizent, placuit ut si ad Ecclesiam ali-

nisternon potest impedire potestatem Domini quis de haeresi venerit, interrogent eum Sym-
ergo. Ita ratiocinaturS. Aug.,tract. 5 in Joan., bolum; et si perviderint eum in Patre, et
addens « Quid tibi facit malus minister, ubi
: Filio, et Spiritu Sancto esse baptizatum, ma-
bonus est Dominus? » nus ei tantum imponantur Quod si interro-
Confirm. Qui baptizati erant Baptismo Jo- gatus non responderit hanc Trinitatem, ba-
annis, iterum debebant baptizari Baptismo ptizetur. »
Christi;quiautemerantbaptizatia Juda Baptis- Concilium generale Niceenum 4, anno 325,
moChristi,noniterumbaptizabantur:ergo Ba- can. d9, decernit rebaptizandos esse pauliani-
ptisma Christi a perverso etiam ministro col- stas, quia formam Baptismi non servabant, ut
latus est validus, quoniam semper est Bapti- tradunt S. Aug., lib. de Hceresibus, c. 44 ; S.
sma Christi qui baptizat in Spiritu Sancto. Ita Hieron. in Dialogo adversus luciferianos, et
S. Aug., ibid. « Dedit Judas, inquit, et non
: Innoc. I, epist. 22 ad episcopos Macedoniae,
baptizatum est post Judam dedit Joannes, et
; c. 5; canone autem 8, jubet catharos seu nova-
baptizatum est post Joannem quia si datus ;
tianos, qui formam servabant, admitti per so-
esta Juda, Baptismus Christi erat; qui autem lam manuum impositionem. Exquo evidenter
a Joanne datus, Joannis erat Sic ergo quos sequitur omnium haereticorum Baptisma ,

baptizavit ebriosus, quos baptizavit homicida,
quos baptiaavit adulter, si Baptismus Christi
erat, Christus baptizavit. Non timeo adulterum,
non ebriosum, non homicidam; quia colum-
bam attendo, per quam mihi dicitur « Hic
est qui baptizat. »
Prob. 2° ex traditione constanti Ecclesiae.
Haec autem traditio constat 4° ex solemni re-
scripto Stephani papae, quod refert S. Cypria-
nus, epist. 74 ad Pompeium, his verbis « Si
quis a quacumque haeresi venerit ad vos, nihil
innovetur, nisi quod traditum est, ut manus
illi imponatur in Pcenitentiam » ; 2° ex S.
praeter paulianistarum et eorum qui non ser-
vabant formam, ex mente concilii esse admit-
tendum
Concilium Constantinop. secundum gene-
4,
: rale,anno 384, can. 7, decernit non esse reba-
ptizandos arianos, macedonianos, novatianos,
sabbatianos, tesseradecatitas et apollinaristas,
sed eunomianos, montanistas seu phryges et
sabellianos; quia nempe primi servabant ri-
: tum essentialem sacramenti, non posteriores.
De eunomianis testantur Sozomenus, lib. 6,
c. 26, et Theodoretus, lib. 4 Haeret., Fab.; de
montanistis, S. Greg. Naz., orat. 44 de Pace ;

Aug., qui, iib. 2 de Bapt. contra Donat., c. 9, de sabellianis, S. Aug., Hier., innoc. I, paulo
dicit :« Consuetudinis robore tenebatur orbis supra citati.
terrarum, et haec sola opponebatur inducere Conc. Constantiense, sess. 45, damnat hunc
volentibus novitatem » 3° S. Cyprianus ipse
; art. 4 Wicleffi « Si episcopus vel sacerdos
:

agnovit hanc consuetudinem et traditionem in existat in peccato mort., non ordinat. non con-
Ecclesia, eamque impugnare conatur, epist. ficit, non consecrat, non baplizat. »
74 ad Quintum : « Non est, inquit, de consue- Conc. Trid., 42 « Si quis dixe-
sess. 7, can. :

tudint praescribendum, sed ratione vincen- ritministrum in peccato mortali existentem,

dum » ; epist. 74 ad Pompeium « Consuetudo : modo omnia essentialia quae ad sacramentum
sine veritate, vetustas erroris est »; epist. 73 conficiendum ant conferendum pertinent ser-
 170 DISSERTATIO V. ART. III.

vaverit, non conficere sacramentum , ana- mentum carens vita et a se separatum quantum
thema sit » 4 de Bapt.
; et ibidem, can.
« Si : ad corporis unionem, modo conjunctum
sit
quis dixerit Baptismum, qui etiam datur ab per quamdam motionem ; enim agit non
sic
ha?reticis in nomine Patris et Filii et Spiritus sojuiq per manum, sed etiam persecurim:
Sancti, cum intentione faciendi quod facit Ec- ergo pariter Christus qui est principa)is arti-
clesia, non esse verum Baptismum, anathema fcx sacramentorum, potest in illis agere per
sit. » fideles et bonos ministros tanquam per mem-
Prob. 4° ex summis pontificibus. Praeter bra viventia, et per infideles et malos tanquam
Stephanum jam laudatum, qui tam constanter per instrumenta mortua.
restitit Cypriano et aliis rebaptizantibus, Siri- Ad has Auctoris rationes reducuntur pro
cius, desinente saeculo IV, epist. ad Himerium majori parte argumenta, quibus S. Aug. pre-
Tarraconensem «Primaitaque, inquit, pagi-
: mebat donatistas . Illos etiam urgebat sic ex
nae tuae fronte signasti, baptizatos ab impiis eorum principiis. Ideo secundum donatistas
arianis, plurimos ad fidem catholicam festi- Baptismus haeretici est nullus, quia haereticus
nare, et quosdam de fratribus nostris eosdem Spiritum Sanctum quem non habet, aliis dare
denuo baptizare velle, quod non licet ; cum non potest atqui haec ratio fundamentahs ex
:

hoc Apostolus vetet, et canones contra-

fieri et eorum principiis est nulla ergo. Prob. mi- :

dicant. » Innoc. 1, ineunte saeculo V, epist. ad nor Secundum donatistas Baptismus pecca-
:

Victricium Rothomagensem, can. 8, dicit: «Ut toris occulti est validus tamen pecca-
: atqui
venientes a novatianis vel montensibus per tor occultus non habet Spiritum Sanctum :

manus tantum impositionem suscipiantur ;

quia quamvis ab haereticis, tamen in Christi
nomine sunt baptizati. » Nicolaus I, ad con-
sulta Bulgarcrum, c. 104 « Aquodam Judaeo,
inquit, nescitis utrum christiano, an pagano,
multos in patria vestra baptizatos asseritis, et
ergo.
Arguebat insuper ab absurdis. 1° Si virtus
et validitas sacramenti exmeritisministrorum
: pendeat, erunt diversa sacramenta pro diversi-
tate meritorum in ministris. 2° Erit perpetua
incertitudo et anxietas circa salutem quis ;

quid de his sit agendum consulitis. Hi profecto enim potest esse certus de fide vel probitate
?l in nomine Sanetae Trinitatis baptizati ministri ? 3° Justior debet esse qui a meliore
sunt, constat eos non esse denuo baptizandos.» sacramenta recipit.
Cap. Romanus de Consecrat., dist. 4, dicitur
« Romanus pontifex non hominem judicat qui Solvuntur objectiones ab auctoritate.
baptizat sed Spiritum Dei subministrare gra-
,

tiam Baptismi, licet paganus sit qui baptisat.» Prosolutione objectionum, distinguendum
Eugenius IV, in Decreto unionis « In casu : est 1° inter haereticos qui formam sacramenti
necessitatis etiam paganus et haereticus bapti- adulterant, et inter eos qui illam servant. Ec-
zare potest. » clesia rejicit sacramenta collata a prioribus,
Prob. 5° rationibus theologicis. Ministri sa- recipit collata a posterioribus.
cramentorum instrumentaliter operantur in Distinguendum 2° inter sacramentum et
sacramentis ; est enim eadem ratio instru- effectum sacramenti seu gratiam. Minister
menti et ministri : atqui instrumentum non hsereticus confert sacramentum et effectum
agit secundum propriam formam aut virtu- sacramenti quantum est ex se et si non sit
tem cui intendat assimilare effectum, sed se- obex ex parte recipientis sed quia recipiens
;

cundum virtutem principalis agentis a quo consentiendo haeresi ministrantis, aut absque
movetur et ideo accidentarium est instru-
; hujusmodi consensu recipiendo ab eo sacra-
mento, in quantum est instrumentum, qua- mentum extra casum necessitatis, peccat mor-
lemcumque formam habeat, praeter id quod taliter, inde ponit obicem gratiae, et ideo rece-
exigitur ad rationem instrumenti : sicut per pit quidem sacramentum, sed non effectum
accidens est quod corpus medici, quod est sacramenti. Ex defectu hujus distinctionis non
instrumentum animae habentis artem, sit sa- satis explicatae exarsit famosum illud dissidium
num vel infirmum quod fistula per quam ;
inter Stephanum papam et S. Cyprianum cae-

transit aqua sit argentea vel plumbea ergo : terosque rebaptizantes, ut observat S. Aug.,
quamvis minister sacramenti sit sine fide vel lib. 6 contra Donatist., c. 1 « Non ob aliud, :

gratia, valide confertsacramentum. inquit visum est quibusdam etiana egregiis

Confirm. * Artifex potest operari per instru- viris antistitibus Christi, intei quos praecipue
* Jhirl. * \b\<\. 3. 5 ad 2. eminebat B. Cyprianus, non esse posse apud
 ,

UTRUM PER MALOS MIMSTKOS SACRAMENTA, ETC. M

haereticos vel schismaticosBaptismum Christi, rat juxta legem, Num. Ita S. Hieron. in Ag-
nisi quia non distinguebatur sacramentum gaeam.
ab effectu vel usu sacramenti et quia ejus ; Ad tertium Muscae morientcs,
: id esi, impii
effectus atque usus in liberatione a peccatis pcrdunt suavitatem ungucnti, scilicet bonum
et cordis rectitudine apud haereticos non in- odorem, qui cst in optima fama viventium ;

veniebatur, ipsum quoque sacramentum non non vero perdunt Dei virtutem per quam
illic esse putabatur. » His observatis, agunt in sacramentis. Ita S. Aug., lib. 2 con-
Obj. ex S. Scripturis
1° 1° Eccles., c. 34, : tra Parmen., c. 10.
dicitur Qui baptizatur a mortuo, quid profi-
: Ad quartum: Spiritus Sanctus etfugit fictum
cit lavatio ejus ? 2° Aggaei 2, dicitur contami- dantem, sed non acceptantem et credentem.
nari Quidquid tetigerit pollutus in anima. Ita S. Aug. ibidem.
3° Eccl. 10 Muscce morientes perdunt suavi-
: Ad quintum: Jeremias ibi loquitur contra
tatem unguenti. 4° Sap. 1 : Spiritus sanctus eos qui somnia sua sacris oraculis coaequabant,
disciplince effugiet fictum. 5° Jerem. 23. Quid ut patet ex textu Propheta, inquit, qui habet
:

paleis ad triticum ? id est, quid impiis ad Eu- somnium, narret somnium : et qui habet ser-
charistiam ? 6° Psal. 140: Oleum peccatoris monem meum, loquatur sermonem meum
non impinguet caput meum. 7° Matth. 7. Non : vere quid paleis ad triticum, dicit Dominus?
:

potest arbor mala bonos fructus facere. 8° Ad sextum: Haec verba non spectant mini-
Joan. 10 Peccatores Deus non audit. 9° Ibi-
: stros sacramentorum ; alioquin nullus homo
dem 9, mali sunt expatre diabolo Christus : posset ea ministrare cum nullus sit qui non
autem non influit nisi in membris suis : sit peccator; sed Psalmista loquitur de adula-
ergo. tore, et dicit quod malit sanari misericordi
Resp. 1° haec omnia, quse sunt donatista- increpatione, quam pervertiblandaadulatione.
rum argumenta, in ipsos posse retorqueri, Patet ex textu : Corripiet me justus in miseri-
quippe qui concedebant peceatores saltem cordia et increpabit me ; oleum autem pecca-
occultos valide sacramenta conficere ; quibus toris non impinguet caput meum. Ita S. Aug.,
tamen aptari possunt omnes hi textus lau- lib. 2 cont. litt. PetiL, cap. 103.
dati. Ad septimum: Malus minister non operatur
Resp. 2° breviter ad singula. Ad primum : in sacramentis de suo, sed ex virtute Christi :

1° Qui baptizatur a peccatore seu haeretico, unde non operatur ut arbor mala, sed ut mi-
baptizatur quidem a mortuo tanquam ab in- nister et operarius Christi. Ita S. Aug., ibid.,
strumento, at baptizatur a Christo vivente cap. 6.
tanquam a causa principali. Ita S. Aug., lib. Ad octavum: Haec verba sunt caesia Christo
2 Cont. Epist. PetiL, c. 7. Insuper fatemur illuminati, « Qui oculos corporis jam quidern
baptizato ab haeretico non prodesse Bapti- restitutos habebat, scd ei oculi cordis nondum
smum, nisi transeat ad corpus Christi, quod patebant»:unde ignoranter locutus est, nullus
est Ecclesia. Ita S. Aug., lib. 2 conira Crescon. enim peccator convertitur, quin a Deo exau-
cap. 28. 2° Textus S. Scripturae non refertur diatur. Ita S. Aug., lib. 2 contra Epist. Par-
fideliter habetur enim : Qui baptizatur a
; men., cap. 8.
mortuo, et iterum tangit eum, quidprodest Ad nonum,
dist. min. Christus non influit
lavatio illius ? Cujus sensus litteralis est Qui : nisi inmembris suis ut ea sanctificet, conc;
lotus est ab immunditia legali orta ex conta- ut per ea tanquam per instrumenta separata
ctu mortui, quid prodest ei lavatio, si iterum alios sanctificet, neg.
tangat mortuum ? sensus spiritualis Quid : Obj. 2°ex jure. 1° et 46 eorum
Canone 45
prodest emundatio a delictis ei qui relabitur qui dicuntur apostolici prohibetur sub pcena
in illa ? depositionis admittere Baptisma haereticorum.
Ad secundum : Contaminari dicitur quod 2° 1 q. 1, c. Qui perfectionem, et cap. Ventum
tangit pollutus, « Si solus sit tactus et non est,ex Innoc. I, dicitur quod « qui perfectio-
interveniat invocatio nominis Dei ; nam si sit nem Spiritus quam acceperant, perdiderunt,
invocatio nominis Dei, ipsa invocatio sanctifi- non ejus dare plenitudinem possunt » in ordi-
cat et quod pollutum est » ita Optatus Milevit.
: nationibus. Et idem Innoc, epist. 18 ad Alex.,
lib. 6, n.3 hoc est, contaminatur quod tan-
: admittit Baptisma arianorum ut validum, non
git pollutus ut pollutus, non quod tangit ut eorum ordinationem. 3° Ibid. cap. Manife-

Dei minister. Secundum sensum litteralem stum 169, ex S. Leone, dicitur per impietatem
dicitur hic poltutus, qui corpus mortui attige- Dioscori omne sacramentorum Jumen esse
 m DISSERTATIO V. ART. III.

cxtinctum in ecclesia Alexandrina. 4° lbid.. cas esse validas. Itaque Greg. VII declarai
q. 7, c. Daihcrtum, et cap. Per illicitam, Urba- ordinationes simoniaeas. « intirmas et irritas »,
nns 11 et Damasus jubent iterari ordinationem non quantum ad substantiam, sed quantum
factam ab tuereticis. Et in conc. Rom. sub S. ad executionem Ordinis. De quo fusius suo
Greg. VII, eaii. 5, ordinationes simoniacae de- loco.
clarantur « infirmae et irritae ». 5° 24, q. 1, c. Ad quintum: Pelagius non intelligit Eucha-
Schisma, Pelagius papa dicit : « Non est Chri- ristiam, sed corpus Christi mysticum, scilicet
sti corpus, quod schismaticus conficit, si veri- Ecclesiam, vultqueapud schismaticos non esse
tatedirigimur ». 0° Ibidem, c. Audivimus,Me- verum Christi corpus mysticum, nec ullam
xander II declarat quod quicumque est ab cumipsis ineundam esse societatem, subjun-
unitate Ecclesice alienus, execrare possit, con- git siquidem immediate « Nec enim divisum
:

secrare autem, excommunicare et reconciliare esse Christum poterit quisquam sine apostoli
non possit ; ergo. reprobatione confmgere unam, ut 'saepe di-
:

Resp. ad primum: Hos canones non esse ctum est, quae Christi corpus
est, constatesse
apostolorum, sed collectionem quamdam cano- Ecclesiam, quae in duo vel in plura dividi non
num ex diversis conciliis antiquis sive legiti- potest; simul enim cum ab ea quisque reces-
mis sive illegitimis probavimus, diss. 1 de Jure, serit, esse destitit in Ecclesia. »

digress. i. Hos autem de quibus hic agitur, Ad sextum: Sensus quod qui est ab uni-
est
verisimile est.dcsumptos ex conc. Ico-
fuisse tate Ecclesiae alienus,non habeat jus conse-
niensi vel Synadensi, in quibus rebaptizan- crandi, excommunicandi, reconciliandi, quia
tium error fuit assertus. est suspensus; si tamen exerceat actus a juri-
Ad secundum: Innocentius in utroque loco sdictione independentes, sunt validi, licet illi-
nihil aliud docetquam quod haeretici non pos- citi. «Multa, inquit S. Aug., lib. 5 de Bapt. t
sint dare plcnitudinem gratiae seu Spiritus cap. 45, contra jus dantur, nec tamen ideo
Sancti eis quos ordinant, neque honorem seu vel nulla vel non data dicuntur. »
executionem ministerii. Primum, quia qui sic Obj. 3°ex SS. Patribus Y
S. Ambros., lib.
ordinantur, participando haereticis peccant, et de Mysteriis, c. A 9 dicji « Non sanat Bapti-

sic ponunt obicem gratiae. Secundum, quia smus perfidorum, noik mundat sed polhiit».
licet eorum ordinatio sit valida, iaroen est eis 3° S. Hieron., in cap. 3 Sophon., dicit non
prohibitum ordinare, et qui ab eis ordinantur, solum verba, %&n vitam merita sacerdotum
et
suspenduntur ab executione ordinum. esse necessarSa ad Eucharistiam seu consecra-
Ad tertium: S. Leo intelligendus est quan- tionem. 3° S. Aug., pluribus in locis, docet
tum ex parte haereticorum et quantum ad haereticos et malos ministros non posse dare
fructum sacramentorum, qui non percipie- remissionem peccatorum, consequenter non
batur a communicantibus haeresi. conferre sacramentum validum; sacramentum
Ad quartum Quidam respondent
; Urba- enim validum confert gratiam, si non ponatur
num II iterasse ordinationem Daiberti factam obex ex parte recipientis. En verba S. Aug.,
a Nezelone, non propter defectum fidei in ipso lib. 3 de Bapt. contra Donatist., c. 18, de ma-
Nezelone, sed quia qui Nezelonem ordinave- lis ministris « Tales ipsi Cypriani temporibus
:

rant, '.ion erant episcopi, sed chorepiscopi. Res- baptizabant remissionem tamen peccato-
ponaent alii Urbanum II iterasse ordinationem rum non dabant, quae per orationes sanctorum,
Daiberti, non quoad substantiam,, sed quoaa id est, per columbae gemitus datur Non
executionem ministerii tantum, hoc est, illi enim raptoribus ac fceneratoribus diceret Do-
contuiisse facultatem exercendi munus suae minus Si cui dimiseritis peccata, dimittentur
:

ordinationis, a quo suspensus erat, quia fuerat illi; si cui tenueritis, tenebuntur. Foris quidem

illicite ordinatus ab haereticis. Eadem solutione nec ligari aliquid potest nec solvi, ubi non sit
excipiendum est c. Per illicitam. Quantum ad qui aut iigare possit aut solvere; sed solvitur
ordinationes simoniacas, esse validas quantum qui cum columba fecerit pacem, et ligatur qui
ad substantiam patet, tum ex eo quod nova et cum columba non habet pacem, sive aperte
antiqua jura eaw mulctent suspensione execu- foris sit, sive intus esse videatur »; et 1. 5,
tionis Ordinis, e^go eas supponunt validas; c. 22 : « Consentimus Cypriano haereticos

tum quia in conc. Rom., tom. 9, pag. 1100, remissionem dare non posse, Baptismun* au-
Nicolaus l declarat quod gratis ordinati a tem dare posse, quod quidem illis et dantibus
simoniacis « in acceptis ordinibus perma- et accipientibus valeat ad perniciem tanquam
neant »; ergo supponit ordinationes simonia- tanto munere Dei male utentibus; skut etiam
 OTRUM PER MALOS MINISTROS SACRAMENTA, ETC. (73

maligni et invidi, quos et intus cssc ipsc te- Rcsp. sensum S. Augustini essc malos mi-
statur, remissionem peccatorum dare non pos- nistros, sive haereticos, sivc schismaticos, sive
sunt, cum eos Raptismum darc posse omnes peccatores, non confcrrc per sacramcnla gra-
fateantur». 4° Constat S. Cyprianum, Firmi- tiam iis qui conscnticndo eorum sive haeresi,
lianum cum plurimis tum Orientis cum Afri- sive schismati, sivc malitiao, ponunt obicem ;

ca3 episcopis etiam conciliariter congregatis, sicque non dcfcctu potcstatis in ministro, sed
rejecisse Baptismum hTreticorum ut invali- defcctu dispositionis in subjectosi enim ma- ;

dum Usque adhaesisse

„ Sanctos Dionysium lus bono sacramcntum conferret, gratiam
Alexand., Basilium Athanasium, Optatum
, ipsi communicaret. Hanc solutionem ex ipsis
Milevitanum, et Cyrillum Jerosol. probabilius textibus laudatis et aliis eruo. Lib. 3 cit.,

videtur : ergo. postquam Doctor dixit Christum non dedis-

S.
Resp. ad primum: S. Ambrosius loquitur se raptoribus et fceneratoribus potestatem sol-
non dc minisirante, sed de recipiente, et di- vcndi et ligandi, subjungit « Sed solvitur, :

cit quod si sit perfidus, id est, si non teneat qui cum columba fecerit pacem, et ligatur,
rectam fidem, Baptismo non mundatur sed qui cum columba non habet pacem. » Iritel-
polluitur. ligit ergo Christum non dedisse raptoribus et
Ad secundum S. Hicron. dlludit ad signifi-
: foencratoribus potestatem solvendi eos qui
cationem vocis Eucharistia ,
quse significat qui cum columba non habent pacem, id
gratiarum actionem, et dicit ad hanc ut legi- est, malitiae suae consentientes ; dedisse autem
tima sit et Deo grata, rcquiri non solum verba potestatem solvendi eos, qui cum columba fe-
consecrationis, sed etiam probitatem sacer- cerint pacem, id est, qui a malitia seu schis-
dotis. mate et haeresi revertuntur au Deum et unita-
Ad tertium: Nemini dubium esse potestquin tem Ecclesiae. Lib. 5, c. 22 cit., dicit haereticos
S. Aug. habuerit rata sacramenta collata a baptizando non dare gratiam accipientibus,
malis ministris^quicumque fuerint, non solum « qui tanto munere Dei male utuntur », et, ut

ex locis citatis in conclusione, sed ex aliis in- subdit, « qui fratres a quibus diliguntur ode-
numeris, maxime ex septem libris integris runt, et in ipso odio baptizantur quibus ta- :

contra donatistas, qui ad validitatem Baptismi men postea correctis non rursus Baptismus
requirebant fidem in ministro , si namque S. datur, sed ipsa venia, quam tunc accipere non
Doct. non requirat fidem in ministro, quomo- meruerunt, in vera conversione praestatur »;
do requireret gratiam quse fidem supponit ? imo in ipsis verbis objectis, « eos Baptismum
Manifestum est igitur textus objectos habere dare posse omnes fatentur. » Item lib. 6, c. 4,
alium sensum quam quem illis tribuunt obji- clarissime se explicat dicens malum, « sicut
cientes. Itaque perniciose habet (Baptismum), ita etiam perni-
Respondent plurimi cum Estio S. Aug. ciose tradere, non quia tale aliquid tradit, ncc
loqui de gratia seu remissione peccatorum, quia talis tradit, sed quia tali tradit. » Sic
non quae virtute sacramenti confertur, sed enim legendum est, et non cum Lovanicnsi-
quae perorationes sanctorum et gemitus co- bus, « quia talis tradit», contra omnia exem-
lumbae, id est, Ecclesiae impetratur. Sed haec plaria edita et MSS., ut observant patrcs S.
non improbanda, difficile aptatur
solutio, licet Mauri, et evincit quod immediate sequitur;
omnibus verbis objectis. Reponunt alii S. Aug. prosequitur enim S. Aug.: « Nam cum malus
arguere contra donatistas ex eorum principiis, traditbono, id est, in unitatis vincuto, vcraci
seu utdicitur, argumento ad hominem , quasi conversiorre mulalo, bonum sacramen-
inter
diceret Vos, donatistae, rejicitis Baptisma hae-
: tum quod traditur, et bonum fidelem cui tra-
reticorum ct peccatorum publicorum, quia ditur, tradentis malitia non separat. » Haec
non possunt dare Spiritum Sanctum, quem sunt plane decretoria et in aperto ponunt
nonhabent, etsine quo nullurn pietatis sacra- mentem S. Aug. juxta solutionem datam.
mentum esse potest : atqui peccatores occulti Vide ibid., c. 6. Neque obstat quod e vestigio
etiam non habent Spiritum Sanctum, et ta- addat « Et cum illi veraciter ad Deum con-
:

men admittitis eorum Ikptisma ergo etiam
admittere debetis Baptisma haereticorum et
peccatorum publicorum. Sed neque haec res-
ponsio videtur clare et adaequate satisfacere
argumentationi. His igitur solutionibus in
sua probabilitate relictis,
: verso peccata dimittuntur, ab eis dimittuntur,
quibus ipse veraci conversione conjungitur. »
Id enim dicit vel de gratia obtenta non per
sacramenta, sed per orationes sanctorum in
unitate Ecclesiae ; vel si de gratia sacramentali,
intelligit per fideles bonos ipsam Ecclesiam,
I7i DISSERTATIO V. ART. III.

in cujus et Christi ejus capitis nomine ct virtu- cundiim configurationem ad Christum.Ad id

to mmistri conferuni gratiam Ecclesia cnim ; ergo quod additur, neminem dare quod non
in bonis potissimum consistit. Gratia ergo habet, quod erat commune dictum rebapti-
confertur a bonis, id cst,ab Ecclesia scu nomi- zantium, pariter est distinguendum : Nemo dat
ne Eccjesise, cujus boni sunt potior pars, non quod non habet nequc actu neque virtute seu
quod mali ministerio suo eam non conferant, causalitate, conc; quod nonhabet actu, habet
sed quia cam non conferunt nomine suo tamen virtute et causalitate, neg. Quilibet au-
sedEcclesue, ncc ut suum scd ut Ecclesiae tem homo habet sacramentum et elYcctum sa-
bonum. cramenti virtute, quatenus Deus polcst illo uti
Ad quartum : Ecclesia per summos ponti- tanquam instrumento ad efficiendum sacra-
fices, per concilia et innumeros Patres rebap- mentum et producendam gratiam.
tizantium errorem proscripsit, ideoque cum Inst. 1°: Christus, Joan. 20, apostolis dixit
illa S. Cypriani et collegarum auctoritatem in Accipite SpiritumSanctum;quorumremiseritis
hac causa respuimus, et S. Augustino de epist. peccata, remittuntur eis: ergo minister debet
Cyp. ad Jubajanum loquenti, 1. 2 contra Cre- habere Spiritum Sanctum seu gratiam, ut per
scon., c. 32, subscribimus: «Ego, inquit, hujus sacramenta peccata aliis dimittere et gratiam
epistolae auctoritate non teneor, quia litteras conferre possit.
Cypriani non ut canonicas habeo, sed eas ex Resp. 1° hoc argumentum, quod
est dona-
canonicis considero, et quod in eis divinarum tistarum, admittunt
contra ipsos militare;
S. Scripturarum auetoritati congruit, cum enim peccatorem occultum posse sacramen-
laude ejus accipio, quod autem non congruit, tum et ejus effectum conferre, et tamen non
cum pace ejus respuo Non accipio, inquam, habet Spiritum Sanctum. Resp.2°dist. conseq.
quod de baptizandis haereticis et schismaticis Ergo minister debet habere Spiritum Sanctum
B. Cyprianus sensit; quia hoc Ecclesia non ac- ut conferentem legitimam potestatem admini-
cipit, pro qua B. Cyprianus sanguinem fudit. strandi sacramenta, conc. ut sanctificantem ;

Quantum ad alios sanctos patres in object. ipsum, neg. Nec plus probant verba Christi.
laudatos, Dionysium Alex., Basilium, Athana- Sacramenta soli Ecclesiae data sunt;
Inst. 2°:
sium, Optatum, Cyrillum, quid censuerint in atqui haeretici sunt extra Ecclesiam: ergo non
hac materia sigillatim expendemus in digress. habent sacramenta.
hist. ad calccm hujus diss. ponenda. Sedquid- Resp. dist. conseq. Ergo non habent sacra-
quid sit, dicimus interim non ex paucorum menta ut sua, conc; ut sacramenta Ecclesiae,
opinionc fidem Ecclesiae esse aestimandam, sed neg. Sicut Scriptura Sacra quae apud illos in-
ex communi, firma et constanti omnium aut venitur, non est Scriptura haereticorum, sed
plurimorum sententia, maxime ex decretis Ecclesiae.
conciliorum et summorum pontificum, ut do- Inst. 3° Haereticus non est membrum Ec-
:

cet Lirin. in Commonit., c. 39. clesiae : ergo non potest esse minister Eccle-
siae.

Solvuntur objectiones a ratione. Resp. neg. conseq. Quia Deus potest uti in-
strumentis non solum conjunctis, sed etiam
Obj. 1° Sacramenta ordinantur ad emunda-
: separatis, ut diximus ex Auctore in probationi-
tionem culpae et collationem gratiae atqui in- : bus.
fideles, haeretici, peccatores, cum sint im- Inst. 4° : Caput non influit in corpus per
mundi, non possunt alios a peccato mundare, membra mortua : ergo nec Christus per haere-
secundum illud Eccl. 34: Ab immundo quis ticos aut malos.
mundabitur? neque conferre gratiam quam Resp. dist. ant. Caput naturale, conc,
non habent, quia nemo dat quod non habet: quia cum influxus ejus sit vitalis, non com-
ergo. municatur nisi per membra viventia ; caput
Resp. dist. min. Mali ministri non possunt morale, quale est Christus, neg.; vel aliter :
mundare nec conferre gratiam virtute pro- Christus non potest influere per haereticos
pria conc;
,
1
virtute Christi, neg. Hoc enim tanquam per membra, conc, nec enim sunt
per eos iacit Christus sua potestate sicut per membra Ecclesiae, tanquam per instrumenta,
quaedam instrumenta, et ideo effectus conse- neg.; potest enim per quodcumque voluerit,
quitur in suscipientibus sacramenta, non se- sive vivens, sive mortuum, effectum intentum
cundum similitudinem instrumenti, sed se- producere.
* lted. *. fc. %d l. Inst. 5° : Non est salus extra Ecclesiam :
 :

UTRUM MALI MINISTRANTES SACRAMENTA, ETC. 178

ergc hferetici, qui sunt extra illam, non pos- crgo haeretici qui sunt extra Ecclesiam valido
sunt salutariter eonferre sacramenta. non baptizant.
Resp. dist. conseq. Ergo lucretici non pos- Resp. neg. conseq. Ii enim qui baptizantur
suntconferresacramenlasalutaritersibi,conc; etiam ab generantur filii Dei ab
haereticis,

salutariter suscipientibus qni non consentiunt Ecclesia, quia ejns sunt sacramenta quae mi-
eorum haeresi et in necessitate recipiunt,ncg.; nistrant haeretiei. Sicut enim, inquit S. Aug.,
hienim non sunt extra Ecclesiara. lib. 5 cle Bapt., cont. donat., c 24, Sara ex

Inst. 6° : Fkcretici non habent jus in sacra- utero Agar ancillae jure conjugali genuit
menta Chrisli ;
juce enim conventio Christi Abrahae Ismaelem; sic Ecclesia utitur utero
cum Belial?% Cor. 6 : ergo. ancillae, hoc est haeresis, ut ex divino semine,

Resp. dist. ant. Haeretici non habent jus in scilicetRaptismate, quod ejus est, Christo
sacramenta Christi, id est, illa illicite ct illegi- sponso suo filios procreet.
time habent atque administrant, conc; id est, Inst. 9°: Sacramentum est actio ministri : ergo
illa non habent, neg. « Aliud quippe est, si aclio ministri sit immunda etsacrilega, sic
inquit S. Aug. 1. 3 contra donatist., c 10, non erit sacramentum, consequenter nihil pro-
habere aliq-uid, aliud non jure habere, vel derit, sed potius nocebit.

illicite usurparc Non itaque non sunt ideo sa- Resp. actionem mali ministri esse malam
eramenta Christi ct Ecclesiae, quia eis illicite in genere rnoris, non vero in genere signi a
utuntur, non haeretici solum, sed eiiam om- Deo instituti, in quo consistit ratio sacramenti.
nes iniqui et impii; sed tamen illi corrigendi Obj. 2° spccialiter de paganis. S. Aug.,
lib. 2

aut puniendi, illa vero agnoscenda et vene- adversus Parmen., c 13, et lib. 7, de Bapt., c
randa»; et lib. 5, c 15 « Multa contra jus : 53, videtur dubitare utruni Baptisma collatum
dantur, non tamen ideo vel nulla vel non data apaganosit validum: ergo.
dicuntur. » Sic qui voto simj)lici castitatis est Resp. S. Aug. nihil hac de re voluisse
non habet jus ineundi matrimo-
obstrictus, affirmare; quia, ut ibid. dicit, nondum erat in
nium, initum tamen valet. Neque qui sacra- Ecclesia definita. Cum autem nunc a summis
mentum suscipit ad haeretico in necessitate pontificibus et conc Florent. sit definita,
ejus haeresi non consentiens, ullam habet so- nullus restat dubitandi locus. Aliunde, quam-
cietatem seu conventionem cum haeretico ut vis S. Aug. rem tanti momenti nondum in
haereticus est, sed ut est minister et instru- Ecclesia definitam pro sua modestia asserere
mentum auctoris sacramentorum. non vellet, indicat tamen eodem cap. 53 se
Inst. 7° : Qui est expulsus ab Ecclesia, non ita affectum ut haberet ratum Baptisma « ubi-
potest exercere munia Ecclesiae : atqui haere- cumqueeta quibuscumque verbis evangelicis
tici sunt expulsi ab Ecclesia ergo. : consecratum » ; et rationes quas urget contra
Resp. dist. maj. Qui estexpulsus ab Eccle- donatisfcas, ut piurimum militant pro Baptis-
sia, non potest exercere muniaEcclesiae licite, mo dato a pagano, sicut pro dato ab haeretico.
transeat posset enim in casu necessitatis li-
;
Pro tota materia hujus articuli, confer diss. 2
cite baptizare valide, subd. Si auferatur ab
; de Bapt.j a. 2.
eo potestas, conc; si non auferatur, ne^. Nulli
autem homini aufertur potestas baptizandi ARTICULUS IV.
« In quo baptizarentur gentes, inquit Optatus

Milevit., lib. 5 conlra Parmen., a Salvatore UTRUM MALI MINISTRANTES SACRAMENTA PECCENT?
mandatum est; per quem baptizarentur, nulla
exceptione discretum est : non dixit apostolis :
Praenotanda cstdislinctio inter ministrum
Vos facite, alii non faciant. Quisquis in nomine solemnitatis seu ex otficio, * et ministrum
Patris et Filii et Spiritus Sancli baplizaverit, necessitatis. Minister solemnitatis seu ex officio
apostolorum opus implevit. » Neque etiam dicitur, qui spcciali consecratione ad mini-
aufertur haereticis legitime ordinaiis potestas sterium sacramentorum estdeputatus,utsacer-
aliasacramentavalideconferendi,quiaremanet dos consecrans aut absolvens. Minister neccs-
character. Excipitur tamen sacramentum Pce- sitatis est qui nulla consecratione deputatus
nitentiae, quia ad illud requiritur jurisdictio, sacramentum ministrat propter necessitatem,
quae ab haereticis aufertur. ut laicus baptizans.
Inst. 8° : Per Baptismum homines generan- Dico 1°: Minister solemnitatatis conficiendo
tur filii Dei : atqui Dei generari non pos-
filii i Hic q. 64, a. 6 ad 3, e& in 4, d. 24, q. I* a. 8, qii.v-

sunt nisi a Christi sponsa, quae est Ecclesia : stiunc. 5 ad 4.

m niSSERTATIO V. ART. IV.

vel miftistrando sacramenta * in peccato mor- gunt res sacras quasi suo olflcio fungentes,
taii, peccat mortaliter. peccent mortaliter » ; idque suadet ejns ratio
Prob. i° ex S. Scriptura. Non minus, imo sequens. Unde
magis requiritur mundities in ministris sacra- Prob. 4° ratione. Qui in peccato mortali con-
mentorum novae legis, quam antiquae; haec ficit aut ministrat solemniter et ex officio sa-

enim illorum erant figuraetantum et umbrae: cramentum, gravem irreverentiam committi*

atqui in ministris sacramentorum antiquac contra Christum sacramentorum auctorem et
legis requirebatur mundities et sanctitas sub ipsam sacramenti sanctitatem, quam, in quan-
gravi peocato: ergo. Prob. min.Is. 52 dicitur: tum in se est, contaminat : atqui haec irreve-
Mundamini, qui fcrtis vasa Domini; Exod. 19: rentiaest genere suo peccatum mortale : ergo.
Sacerdotes quoque qui accedunt ad Dominum, Prob. maj. Minister speciali consecratione de-
sanctificentur, ne percutiat eos; Levit 21: putatus ad sacramentorum ministerium, et se
Sancti erunt Deo suo,et non polluent nomen illorum ministrum exbibens, tenetur hoc ipso
ejus; ibid. 22: Omnis homo qui accesserit de et vi status conformari tam Christo sacramen-
stirpe vestra ( Aaronis ) ad ea quce consecrata torum institutori cui famulatur, juxta illud
sunt, in quo est i?nmunditia, peribit coram Levit. 19 Sancti estote, quoniam ego sanctus
:

Domino. Gravitas pcenae indicat gravitatem sum, quam sanctitati sacramenti quod perficit,
culpae : ergo. juxta lstud aliud Is. 43 Mundamini, qui fertis
:

Prob. 2° ex jure. Extra De temporibus ordi- vasa Domini: ergo.

nandorum, cap. ultimo, de malis clericis Dices 1° S. Th. hic a. 5 ad 3, dicit boni-
:

decernit quod si non pcenituerint, monendi tatem ministri requiri tantum ex decentia
sunt et sub interminatione divini judicii
« ergo.
obtestandi, ut in testimonium suae damnationis Resp. D. Th. dicit bonitatem mi-
dist. ant.
in susceptis etiam ordinibusnon ministrent»; nistri requiri ex decentia tantum, ut valide
ibid. De cohabitatione clericorum, c. Qucesi- conferatur sacramentum, seu, ut dicit Cajet.,
tum est, idem pontifex pronuntiat « quemlibet ex parte operis operati, conc; ut licite confe-
(Clericum), pro mortali peccato, quoad sei- ratur, seu ex parte operis operantis* neg.
psum constat esse suspensum. » Quaerit enim, in hoc art. 5, S. Th. utrum sa-
Prob. 3° ex Patribus. S. Dionysius, c. 1 Ec- cramenta per malos ministros valide confe-
eles. Hierarch., dicit quod «malis non estfas rantur; in hoc autem quem versamus, utrum
tangere symbola » ; id est, signa sacramentalia. licite.

S. Aug. lib. 2 contra Epist. Parmen., c. 10: Sicut ministratur Deo in sacra-
Dices 2°:
« Omnia, inquit, sacramenta cum obsint in- mentis, ita per opera charitatis atqui mali :

digne tractantibus, prosunt tamen per eos non peccant, si ministrent Deo in operibus
digne sumentibus. » Refertur, c. Omnia 1 q. charitatis, quinimo hoc est eis consulendum :

1. Idcm in Ps. 103: « Videant qualem rationem ergo nec qui ministrant in sacramentis.
habituri sunt cum Deo, qui sanctis non sancte Resp. neg. conseq. Disparitas est quod
utuntur» et tract. 5. in Joan.: « Ego dico et
; opera charitatis ' non sunt aliqua consecra-
omnes dicimus, quia justos esse oportet tanti tione sanctificata, sed ipsa pertinent ad justitiae
judicis ministros. » S. Greg. Magnus, 1. 1, sanctitatem, sicut quaedam justitiae partes ; et
epist. 24, nunc 25: « Necesse est, inquit, ut ideo homo
qui se exhibet Deo ministrum in
esse munda studeat manus, quae diluere sordes operibus charitatis, si sit justus, amplius san-
curat, ne tacta quaeque deterius inquinet ctificatur; si vero sit peccator, per hoc ad
scriptum namque est: Mundamini, quifertis sanctitatem disponitur. sacramenta in Sed
vasa Domini. » seipsis sanctificationem quamdam habent per
Vides quosdam infundate distinguere inter mysticam consecrationem, et ideo praeexi-
malos conficientes sacramenta et ministrantes gitur in ministro sanctitas justitiae, ut congruat
tantum, scilicet Eucharistiam, quasi confi- suo ministerio ; unde incongrue agitet peccat,
cientes peccent quidem, at non ministrantes si in peccato existens ad tale ministerium
tantum ;
prolata enim testimonia ex S. Scri- accedat.
ptura, jureet Patribus, afficiunt pariter mini- Dices 3°: Confirmatus, profitens in peccato
strantes u
eorificientes : quod et aperte signi- mortali fidem coram tyranno, agit ex officio
ficat Auctor in 4, d. 24, q. 1, art. 3, quaestiunc. et ut ad hunc actum consecratus : similiter
5 ad 4, ubi dicit quod immundi, « qui tan- conjuges exercentes actum conjugalem, ad
* Hic cii. o. * Ibidem ad 1.
 ;

UTRUM MALl MIMSTRANTFS SACRAMENTA, ETC.

qpiem acccperiml potcstatem et gratiam per tualis potcstatis; consequcnter nisi utpublicua
saeramentum : atqui tamcn nec ille nec isti Ecclesise minister, ut patct dum sacerdoi
peecant: crgo. absolvit poenitentem morli proximum.
Resp. dist. min. Nec ille nec isti peccant, et Nequc tamen inde sequitur quod minister
eorum actiones sunt sacramcntales, neg.; ct f
sit perplexus , et sivc absolvat, sivc non absol-

eorum actiones non sunt sacramentales, conc. vat urgente ncccssitate ,

peccet; quia cum
Conclusio autem nostra est de ministro con- contritio sit actus spiritualis et instantaneus,
ficiente vel conterente sacramentum, acleoque utjam dixi, potest conteri et sic licitc absol-
de actione sacramentali, id est, de actione quae vcrc.
vel sit factiva sacramentali, aut proxime con- Dices cum Patrc Henno: Gravis videtur irre-
ducat ad ejus confectionem, vel quoe sit sacra- verentia quod hostis Christi ct scrvus daomo-
menti facti distributiva quod diligenter ad-
;
nis praesumat in nominc Christi scienter et
verte pro pluribus casibus infra deduecndis. advcrtenter immundus immunde tractare ca
At vero neque professio fidei coram tyranno, quibus in Ecclesia nihil sanctius aut magis
neque actus conjugalcs sunt actiones sacra- divinum habetur ergo. :

mentales, seu actiones factivae sacramenti aut Resp. neque S. Thomam neque innumeros
illius distributivae. penc theologos cum ipso sentientcs apprehen-
Sacerdos et a fortiori laicus 2 exi-
Dico 2° : disse hanc irreverentiam
essc gravcm in eo
stens in peccato mortali non peccat saltem qui non ex officio, sed in nccessitate baptizaret
graviter baptizans in casu necessitatis secus ; aut corpus Christi in terram projectum colli-
ministrans in aliis sacramentis. Ita commu- geret; sicut nemo apprehenderet gravem in-
niter cum Auctore contra paucos. juriam esse regi illatam,
si rusticus illi in casu

Prob. prima pars. Quamvis sanctitas Christi necessitatis per accidens inserviret trita
et
et sacramcnti sit ratio formalis ob quam mi- veste amictus, etiamsi elegantiorem habere
nister debeat esse sanctus, obligatio tamen in posset.
ministro habendi sanctitatem non oritur ex Neque dicas cum objiciente S. Th. loqui de
ipsa Christi et sacramenti sanctitate praecise ministro necessitatis, cui ob instantem bapti-
secundum se, sed ex illa per ordinem ad con- zandi mortem non suppetit tempus eliciendi
secrationem ministri, quatenus cum se gerat contritionem. Nam 1° cum, ut dixi, contritio
ut personam ad hoc speciali consecratione de- sit actus intcrior, potest elici in instanti, sic-
putatam, tenetur ex hoc ipso conari ut confor- que non datur casus in quo non possit haberi
metur Christo, cui famulatur, et sanctitati sa- et hoc ipsum ibidem dicit S. Th. 2° Haec cvasio
cramenti quod perficit, ut dictnm est atqui : aperte repugnat textui S. D. proposuerat sibi :

sacerdos baptizans in casu necessitatis, in quo argumentum quod si malus minister peccet
posset baptizare laicus, licet sit ad hoc conse- administrando sacramenta, contingeret ali-
cratus, non tamen hic agit ut consecratus, nec quando quod esset perplexus ct ad peccan-
se exhibet ut ministrum Christi et Ecclesioe, dum adactus; si enim non ministret, dum
sed succurrit necessitatcm patienti et per ac- urgente necessitate tenetur, peccat; et si mi-
cidens deservit principali agenti, non in actu nistret, etiam peccat. Respondet S. D. quod
aliquo ordinis aut sacroe potestatis, sed in eo istud inconveniens non currat, quia potest
in quo quilibet homo posset deservire ergo. : pcenitere; sed supposito quod nolit poenitere,
Confirm. ab eo quod contingit in humanis. non est inconvcniens quod sit perplexus; et e
Rusticus qui per accidens et in casu necessi- vestigio subdit : « In articulo tamen necessi-
tatis regi deservit , non tenetur ministrare tatisnon peccaret baptizando ». Vides ipsum
cum eo speciali ornatu et munditie, sicut qui loqui de eo qui potuit et noluit poeniterc, qui
ex officio ad id est deputatus ergo similiter. : tamen, id est, hoc non obstante, non peccat
Dixi « Non pcccat saltem graviter »
: quia ;
baptizando in nccessitatc, etrationem adfert,
cum posset elicere actum contritionis in in- non quia non potuit pcenitere, quod indubie
stanti, heec aliq^ulis indecentia non videtur dixisset, si ita censuisset,sed quia« non se exhi-
omnino excusanda. bet ministrum Ecclesia}. » Idem aperte con-
Prob. secunda pars. Tum quia alia sacra- statex ht scnt., d. 24, q. t, s, 3, quaestiunc. 5
menta 2 non sunt tantoe necessitatis sicut Ra- ad ubi dicit « Quicumque (in pcccato exi-
A,
ptismus; tum quia in iis minister non potest stens) exhibet se in aliquo actu ut ministrum
agcre nisi vi spccialis consecrationis et spiri- Ecclesiae, mortaliter pcccat...., sccus autem
Sbidem ad 2 Ibid.
* 3. * Xbid.
St.-Thom. — Tom. VI.
178 DISSERTATiO V. ART. IV.

esset s\ is aliqua necessitate aliquod sacrum facto pceniteat ante absolutionem. Scd id nobis
contingeret vel exequeretur in illo casu in (]uo non probatur quia auditio confessionis sicut
;

etiani laicis licerel : sicut si baptizaret in arti- ipsa confessio videtur actio sacramentalis, aut
culo necessitatiSj vel si corpus Christi in ter- saltem proxime ad sacramentum ordinata,
rain projectum coiligeret. » Dieetne forte non minus quam ministerium diacoai ad sa-
Henno colligenti corpus Christi projectum in crificium. De quo
terram non suppetere tempus eliciendi actum Colliges 2° probabilius diaconum solemniter
contritionis ? exercentem suum
officium in peccato mort.
Inst.: Eadem est sanctitas Christi et sacra- peccare mortaliter ; qnia, licet ejus actio non
menti, sive in casu nccessitatis, sive extra sit aut distributiva sacramenti, est
factiva
ministretur atqui ex sanctitate Christi et
: tamen aliquo modo sacramentalis, quatenus
sacramenti oritur in ministro obligatio haben- ordinatur proxime ad sacramentum unde
:

di sanctitatem ergo. : Apost. loquens de diaconis 1 Tim. 3, dicit :

Kesp. dist. min. Ex sanctitate Christi et Ministrent niillum crimen habentes. De sub-
sacramenti prcccise secundum se oritur, etc, diacono, quamvis minus certum sit, ita tamen
neg.; ex sanctitate Christi et sacramenti per plures probabiliter tenent, quia reputatur
ordinem ad ministrum cx officio, conc. Solu- inter ordines sacros ut diaconatus, et etiam
tio patet ex probatione conclusionis. ejus actio proxime concurrit ad sacramentum
sicque videtur definitum a Greg. IX cit. in
probationibus conclusionis extraofe Temporibus
Consectaria.
ordinandorum, cap. ult. Sub hoc decreto
etiam censemus comprehendi clericos mino-
Ex dictis in utraque conclusione colliges i" rum ordinum, cum sit indefinite de omnibus
sacerdotem ministrantem Eucharistiam in clericis sed quia eorum ministerium remote
;

peccato mort. peccare mortaliter quia licet ;

tantum ordinatur ad sacramentum, propter
ejusactio non sit factiva sacramenti,est tamen ievitatem materise, excusantur a mortali.
iliius distributiva, et ideo sacramentalis, ad Propter eamdem rationem excusantur a
idque est specialiter consecratus, idque, ut mortaii, qui in malo statu Eucharistiam in

diximus, evincunt non secus ac de conficiente vase vel vitro inclusam de loco in locum tran-
sacramentum, omnes probationes primoe sportant. aut cum illa dant benedictionem ;

concl. cum enim mediate tantum tangant Eucharis-

Non tamen existimamus eum tot peccata tiam, videtur levitas materiae.
committere quot sunt personae, quibus absque episcopum chrisma aut oleum
Colliges 3°

interruptione morali Eucharistiam ministrat infirmorum conficientem in peccato mort.

quia, licet sint plures actiones physice distin- probabiliter peccare mortaliter ; quia, licet

ctae, est tamen moraliter unum convivium. ejus actio non sit factiva nec distributiva sa-
Secus de sacerdote plures pcenitentes successi- cramenti, est tamen aliquo sensu sacramenta-
ve absolvente ; quia quaelibet absolutio est lis, quatenus materiam Ordinis et Extremse-

judicium completum nullo nexu cum aliis Unctionis conficit ex potestate Ordinis in
absolutionibus seu judiciis connexum. Con- summo gradu. Ergo, infert Henno, peccator
sule quae dixi de Peccatis, dissert. 2,art. 4, ubi coquens panem, qui est materia Eucharistiae,

etiam docui secundum probabiliorem mihi peccat mortaliter. Resp. neg. illationem quia ;

sententiam celebrantem in malo statu com- in coctione panis non intervenit actio sacra
mittere unum tantum peccatum, contra qua fiat materia debita Eucharistia), sicut in-
quosdam qui dicunt committere duo, tria, aut tervenit in confectione chrismatis et olei infir-
etiam quatuor peccata, unum offerendo, aliud morum utsint materia debita sacramenti. Et
consecrando, tertium sumendo, quartum sibi hinc altera disparitas quod panis ex se non
ministrando esto enim istae actiones physice
;
ordinetur ad Eucharistiam, sicut chrisma ad
distinguantur, constituunt tamen unum my- Confirir.ationem, et oleum infirmorum ad

sterium in quo uniuntur. Caeterum quoad Extremam-LInctionem.

praxim sufllcit iili, si dicat in confessione se Secus tamen est dicendum de collatione
celebrasse in malo statu. tormirx, de benedictione ecclesiarum, vaso-
Non pauci etiam tenent sacerdotem audien- ru/a sacrorum, vestium sacerdotalium, abba-
tem confessionem in peccato mort., non pec- tissarum, virginum, etc, quia ha3 actiones et
care mo/taliter, si proponat poenitere, et de similes nullatenus sunt sacramentaies, neque
 »

UTRUM MINISTER MORTALIS PECCATI, ETC. 179

jure divino, sed ecclesiastico tantum cpiscopis nientiam confitendi : « Sacerdos, inquit, si

competuri^. fuerit peccati mortalis sibiconscius, quod

Colliges A° concionantem in peccato non pu- absit, ad sacramcntorum adrcinistralionem
blico, non pcccare mortaliter; quia praedicatio non audcat acccdcrc, nisi prius corde poeni-
non est actio sacramentalis ct quamvis per- ; tcat; scd si habeat copiam confcssarii, et tem-
tineat ad ccs qui curam animarum habent, poris locique ratio fuerit, convcnit coniiteri. »
posset tamen stando in jure divino, et secluso Neque dicas cum quibusdam to convenit csse
jure ecclesiastico, committi laicis. Equidem ambiguum et quandoque signifieare pracce-
oppositum olim tenuit Th. in 4, d. 19, q. 2,
S. ptum, ut dum dicimus : Convenit iejunare,
a. 2, quaestiunc. 2, ubi docet concionantcm et convenit restituere, etc. Esto enim ita sit; sal-
corripientem cx officio in peccato mort. ctiam tcm hic constat ex prsecedenti propositione
occulto,peccare mortaliter.Atrecte monet exi- non significare praeceptum, sed meram con-
mius Sylvius S. D. non obscure banc senten- venientiam; prius enim dixerat contritionem
tiam retractasse, partim 2 2, q. 33, art. 5 et cordis esse in praecepto : si iia censuisset de
q. 60, a. 2 ad 3, ubi docet corripientem seu confessione, eumdem procul dubio termino-
judicantem cx officio in peccato mort. non rum rigorem servasset, et sub iisdcm, confcs-
peccare mortaliter cujus tamen contrarium
; sionis sicut et contritionis obligationem con-
docuerat priori loco cit., partim quia lcct. 1 clusisset; at non ita, post declaralum praece-
in c. 6, 2 Cor. de solo peccatore publico, dicit ptum de contritione, terminis mutatis et mi-
quod praedicando peccet. Ita laudatus Sylvius. nuentibus de confessione dicit sirnpliciter
Peccaret autem mortaliter peccator publicus « convenit.
ob scandalurn ; quia inde veniret in contem- Confirm. ex Trid., quod requirit confessio-
ptum Evangeiii praedicatia. nem ad Eucharistiam tantum ergo signum cst :

Colliges contrahentes matrimonium,

5°
quamvis peccent ut recipientes indigne sacra-
mentum, non peccare tamen mortaliter ut
conficientes; quia licet secundum nos sint
ministri, non sunt tamen ad hoc specialiter
consecrati, ideoque non agunt ex
ARTICULUS V.
UTRUM MINISTER MORTALIS PECCATI SIBI CON-
SCIUS TENEATUR CONFITERI ANTEQUAM
SACRAMENTA CONFICIAT AUT
MINISTRET.
Non est quaestio de sacramento Eucharistiae
sive conficiendo sive suscipiendo
tum est enim,utinfradicemus,exAposiolojuxta
Ecclesia3 traditionem, illi praemittendam esse
confessionem. Item nemo negat quin sit salu-
bre consilium confessionem aliis sacramentis
conficiendis aut ministrandis preemittere; quia
per eam securiorcs sumus de sanctitate requi-
sita. At sitne praeceptum?
Dico : Ministcr sibi conscius peccati morta-
lis, ut eximatur a peccato irrevcrentiae et indi-
gnae tractationis, non tcnetur praemittere con-
fessionem sacramentis conficiendis aut distri-
buendis; non tamen sufficit attritio, sed re-
quiritur contritio saltem prudenter existi-
mata.
ad alia sacramenta non requiri; alias nulla
fuisset ratio cur potius pro Eucharistia quam
pro aliis sacramentis confessionis obligationem
inculcaret.
Prob.2° Confessionis praemittendae in casu
officio. conclusionis nullum extat praeceptum sive po-
sitivum sive naturale: non positivum; neque
eniminS. Scripturis, nequein
neque conciliis,
in Patribus reperitur; non naturale; quamvis
enim sit de jurae naturae quod sancta sanclo
tractentur, sanctitas habetur non per solam
confessionem, sed etiam pcr contritionem.
Aliunde si esset praeceptum juris naturae malo
ministropraemittendiconfessionemadministra-
tioni sacramentorum, sequeretur primo quod
tantum ; cer- alia sacramenta institui non potuissent sine
confessione, quod est absurdum; sequeretur
item quod etiam urgente necessitate, ubi non
esset copia confessarii, minister existens in pec-
cato mort. non posset administrare sacra-
menta, quod est aliud absurdum.
Confirm. 1° Noluit Deus sacramenta anti-
quaelegis exponi periculo indignae tractationis,
sed voluit tunc ut nunc, sancta sancte tra-
ctari, ut patet ex art. praecedenti : atqui ad vi-
tandam hanc indignam tractationem et ha-
bendam sanctitatem requisitam sacerdotcs an-
non tenebantur praemittere comes-
tiquae legis
sioncm, quae tunc non erat, sed tantum con-
tritionem reputatam talem ergo nec nunc.
:

Prob. 1° ex Rituali Pauli V, tit. 1, ubi decla- Hoc argumcnto non parum premuntur adver-
arai non esse obligationem, sed meram conve- sarii.
m DISSERTATIO V. ART. VI.

Confirm 2° ab inconvenienti. Ex adversa tres, quatuor, quinque actuscontrilionisquam

sententia Bequitur quod pastor non habens pcr unum, neque tamen ad luec ierietur.
copiam confessarii non posset audire confes- Inst.: Votum confitendi includiturin con-

sionem sui parochiani, nisi iste habeat neces- tritione : non videtur habere sincerum
atqui
Bitatem statim confitendi, sicui ipse pastor votum confitendi,qui cum potest confiteri, non
propter prseceptum praemittendi confessionem confitetur : ergo.
Eucharistiffi non potest celebrare non prae- Resp. dist. maj. Votum confitendi pro tempo-
missa celebran-
confessione, nisi sit necessitas re quo obligabit praeceptum confessionis,conti-
di: consequens, ut puto, a nuilo admittitur: netur in contritione, conc; confitendi statim,
Wgo. neg. Pariter dist. min. Non videtur habere
Dices: Qui sibi conscius peccati mortalis non sincerum votum confitendi qui cum potest
praemissa confessione sacramenta administrat, confiteri, non confitetur, et urget praeceptum

exponit se periculo sacramenta irreverenter confessionis, conc. si non urget praeceptum

;

tractandi: atqui id non licet sine necessitate; confessionis, neg. Ex hoc enim quod quis id
ergo. Prob. ant. Supposita difficultate et rari- quod facere proposuerat, non faciat statim,
tate contritionis non potest esse certus se esse quia non urget praceptum faciendi, non se-
vere contritum : ergo. quitur quod illud sincere non velit.
Resp. neg. maj. Non voluit enim Deus, ut Opponunt insuper synodos Cameracensem,
dixi, sacramenta antiquae legis exponi periculo Atrebatensem et Iprensem, quae requirunt
indignae tractationis, et tamen nunc non erat confessionem. Resp. in his contineri salubre
confessio quae periculum abstergeret, sed sola consilium, at non praeceptum, cum non sit
contritio. Ad prob. dist. ant. Non potest esse verisimile synodos dicecesanas plus requirere
certus se esse verecontritum, certitudine quae quam rituale Romanum, quod universae
excludat omnem formidinem de opposito, Ecclesiae proponitur.
conc. : neque talis certitudo haberetur per con- Quantum ad secundam partem conclusio-
fessionem; certitudine qua prudenter existimet nis, constat imprimis requiri contritionem;
se esse contritum, ct quae ideo ipsum eximat quia notum est attritionem sine sacramento
a periculo indignae tractationis formalis, neg. non suflicere ad justificationem; non requiri
Si enim sacerdotes antiquac legis poterant sine vere contritionem in re, sed sufficere pruden-
confessionc esse certi se esse in gratia, certi- ter existimatam.
tudine quae abstergeret periculum et peccatum Prob. Status gratiae in re non requiritur
indignae tractationis formalis, quidni saccr- necessario ut quis eximatur a peccato indignae
dotes novse legis, in qua abundantiores sunt tractationis sacramentorum, sed sufficit quod
gratiae? Item quis possit ex certis indiciis
si prudenter existimetur talis: ergo similiter
prudenter existimare se sincere diligere pro- contritio. Prob. ant. 1° Qui post confessionem
ximum, quidni Deum? Caeterum si quandoque se reputat prudenter justificatum, si forte non
contingat quod ita prudenter existimare non sit, vel ex malitia confessarii absolutionem
possit, non currit conclusio. simulantis_, vel aliunde, et in hoc statu
Sed esto non sit certus se esse vere contri- sacramenta ministret a nemine censetur
,

tum, saltem per judicium reflexum eritcertus reus sacrilegii seu indignae tractationis sacra-
senon exponi periculo formalis profanationis; mentorum: ergo. 2° Quia alioquin, cum nemo
sicutquamvis nemo sit certus se post confes- possit esse certus se esse in gratia, foret onus
sionem esse justificatum, tamen per judicium intolerabile et infinitorum causa scrupulorum.
reflexum est certus se in adminis trandis sacra- Si dicas Deum non requirere dispositiones
mentis non exponi periculo formalis profana- tantum putativas, dist. Deus nOn reqiririt di-
tionis. tantum putativas ut quk positive
spositiones
Si dicasPer confessionem erit certior aut
: dignus ministret, conc; ut sine novo peccato
saltem minus incertus de sua justificatione ;
ministret, neg.
adeoque minus erit periculum. Ita quidem,
sed quid inde? Tutius esse prsemittere confe* ARTICULUS VI.

sionem, quod ultrc concedimus: at tutiora

UTRUM LICEAT SACRAMENTA PETERE ET RECIPERB
sempeT sequi non ienemur, ut alibi probavi- A MALIS MINISTRIS?
mus. Et ut extra subjectam materiam non ex-
curramus, certior erit de sua justificatione per Intcr malos ministros, quidam sunt ab Ec-
(^uas confessiones quam per unam; per duos, clesia tolerati, quidam non toierati sed vitandi.
 »

UTRUM LTCEAT SACRAMEVTA PETERE. ETC. m

TemporeD.Thomacomnos excommLim"cati,sus- censura innodati ideoque non tolerati.
,

pensi, degradati, etc., erant vitandi; sednunc a Observandum insuper dupliccm esse noto-
tempore concilii Constantiensis in bulla Marti- rietatem, facti scilicct ct juris. Facti, quando
ni Y, Ad evitanda scandala, ii solum sunt factum vel ita manifcsta ut nulla
vitandi qui nominatim sunt excommunicati, tergiversatione celari, nec ullo juris suffragio
susf)ensi, degradati, etc, aut qui sunt ita excusari possit, ut explicat bulla Martini V.
nolorii percussores clericorum, ut nulla tergi- Notorictas juris, quando quis per sententiam
versatione excusari possint. Refertur haec bulla judicis declaratur hoc crimen admisisse, vel
aS. Antonino 3 p. tit. 25» c. 2, his vorbis:« Ad hanc censuram incurrisse. In Gallia, ut notant
evitanda scandala et multa pericula, quae con- Juenin, Tourncly et alii, sola notorietas facti,
scientiis timoratis contingere possunt, Christi puta in percussione clcrici, non sufficit ut
fidcHbus tenore praesentium misericorditer quis sit vitandus, sed requiritur nolorietas
indulgemus,quod nemodeinccpsa communio- juris. Nec male : cum cnim plerumque sit
ne alioujus in sacramentorum administratione discernere an facta possint vel non
difficile

vel receptione, aut aliis quibuscumquc divinis, possint aliqua tcrgiversatione celari, vel ali-
vel extra, praetextu cujuscumque sententiaB quo juris suffragio excusari, efficaeius sic
aut censurae ecclesiasticae a jure vel ab homine juxta intentum conciliorum occurritur scru-
generaliter promulgatae, teneatur abstinere, pulis et anxietatibus timoratorum. His obser-
veialiquem vitare, aut interdictum ecclesia- vatis,
sticum observare, nisi sententia aut censura Dico 1° : Urgente mortis articulo, licitum
hujusmodi fuerit in vcl contra personam, vel quaedam saltem sacra-
est petere et recipere
contra collegium, vel universitatem, eccle- menta a malo ministro non tolerato, si tole-
siam, vel locum certum, vel certam terram a ratus absit.
judice publicata et denuntiata specialiter et De Baptismo ita deflnitur injure 24, q. 1,
cxpresse: constitutionibus apostolicis et aliis cap. Si quem 40, ex S. Aug., lib. 1 de Bapt.,
in contrarium facientibus non obstantibus cont. donat., c. 2, his verbis : « Si quem forte
quibuscumque. Salvo si quem pro sacrilega coegerit extrema necessitas, ubi catholicum,
manuum injectione in clericum, sententiam per quem accipiat, non invenerit, et in animo
latam a canone adeo notorie constiterit in- pace catholica custodita, per aliqucm extra
currisse, quod factum non possit aliqua tergi- unitatem catholicam positum acceperit, quod
versatione celari, nec aliquo suffragio excusari; crat in ipsa catholica unitate recepturus, si
nam a communione illius, licet non denuntia- statim de hac vita migraverit, non eum nisi
tus fuerit, volumus abstineri juxta canonicas catholicum deputamus. Si autem fucrit a cor-
sanctiones. porali morte liberatus, cum se catholicae con-
Hanc bullam partim refert conc. Basileense, gregationi etiam corporali pracsentia reddi-
anno 1435, sess. 20, sed exceptionem facit ma- derit, unde nunquam corde discesserat, non
jorem, declarando esse etiam vitandos omnes solum non improbamus quod fecit, sed etiam
notorie excommunicatos, quacumque de causa securissime verissimeque laudamus ».
sint excommunicati hoc decretum Concilii
; et De Pcenitentia pariter definivit Trid., scss.
Bas. cum sua exceptione insertum in concor- 14, cap. 7, ubi ait « Ne hac ipsa occasione
:

dato Leonis X cum Francisco I, refertur in aliquis pereat, in eadem Ecclesia Dei custodi-
conc. Lat. V, sess. 11. His tamen non obstan- tum semper ut nulla sit reservatio in
fuit,

tibus « more ct usu Ecclesiae receptissimum articulo mortis atque ideo omnes sacerdotes
:

est, inquit Soto in 4, d. 22, q. 1, a. 4, ut non quoslibet pcenitentes a quibusvis peccatis et

vitemus duas excommunicationum
nisi illas censuris absolvere possunt. »

species, quas prsedictum concilium (Constan- Ratio horum est : quia, quamvis adultus
tiense) jussit Et ita absque ullo metu tenen- possit per solam contritionem cum voto sacra-
dum est. » Et revera omnes notorie haeretici, menti sine ipso sacramento salvari, longe
quales sunt lutherani, calvinistae, etc., sunt tamen facilius, tutius et efficacius cum sacra-
notorie excommunicati; nemo tamen censet mento salutem consequitur ideoque pia ma- :

illos csse vitandos. ter Ecclesia saluti filiorum consuleus, non vult
Observandum est autem quod qui nomina- in tanto periculo, ubi de aeternitate agitur, eos
tim condemnati sunt de aliquo crimine cui propter improborum culpam tanto pracsidio
annexa est censura ut excommunicatio
, fraudare. Adde quod, cum in mortis articulo
haeresi, censeantur parHer nominatim hac urgeat praeceptum divinum liaptismi et Po°ni-
 Ib* DISSERTATIO V. ART. VI.

i/jntiae, huic derogari non potest per prcece- falsos deos, et similia, ut alibi probavurus
ptum quo prohibetur conimu-
ecclesiasticum, ergo.
nicatio cum excommunicalis. Quando ergo Dixi: « Ex legif,ima causa, etsi alius minister
dicitur excommunicatus privari per Ecclesiam bonus absit»; quia ex praeccpto charitatis ct
jurisdictione, id intelligitur extra mortis arti- religionis tenemur, ubi commodc possumus,
culum, ut patet ex Trid. cit. impedire peccatum proximi et irreverentiam
Propter easdem rationes videtur quod in sacramenti.
casu quo moribundo nec Eucharistia, nec ab- Si petas quae sit legitima causa aut notabilis
solutio posset conferri, liceret etiam peterc et utilitas?
recipere Extremam-Unctionem a ministro non Resp.rcgulam certam et generalemnon pos-
tolerato ; fierienim potest quod iste mori- se statui: Ex communi tamen sensu potest dici
bundus sit tantum attritus, et per Extremam- quod ultra casus proccedentis conclusionis,
Unctionem, sicut per absolutionem, hat con- etiam eos quos dubios aut probabiles tantum
tritus. proposuimus, inter legitimas causas recenseri
De sacramento Eucharistiae, multi etiam possint praeceptum audiendi missam, commu-
opinantur id licere in mortis periculo ob se- nicandi in Paschate, confitendi semel in anno,
cundam rationem datam, nempe quod prae- imo confessio et communio ter quaterve in anno,
ceptum divinum de Eucharistia sumenda, occasio lucrandi jubilaeum aut indulgentias in
quod tunc obligat, praevaleat praecepto hu- locis in quibus rarae sunt ; item si non possim
mano. Ita Soto, Navarrus, Nugno, Suares, Bo- sine gravi incommodo confiteri alteri praesenti
nacinas, quos citat et sequitur Franciscus a licet bono. Attendi etiam debet status mali
Jesu Maria. Idem censet praefatus auctor post ministri ; si enim non sit pastor, videtur gra-
Suarem et Cornejo de Matrimonio, in casu quo viorem causam requiri, si quam
esset pastor
moribundo esset maxime necessarium sive ad ex officio obligatus item majorem, si sit gra*
;

salutem, sive ad grave commodum temporale vioribus peccatis aut censuris obstrictus.
filiortim, ut ducat in uxorem concubinam, et Caeterum hic observandum est quod, quam-
eo potissimum quod in nostra sententia sa- vis omnibus sit consultum inter conscientiae
cerdos non sit minister Matrimonii ; similiter rectores digniorem et utiliorem eligere, nemo
censet cum iisdem ratione boni communis de tamen teneatur, imo nemini liceat inquirere
sacramento Ordinis in casu quo in aliqua pro- animo censorio in vitam ministrorum huju- ;

vincia remota esset penuria sacerdotum, nec smodi namque inquisitio foret odiosa pceni-
esset nisi unus episcopus nominatim excom- tentibus et injuriosa ministris
; sed unusqui-
municatus. Hos duos ultimos casus refero, non sque debet bonus, nisi probetur
reputari
affirmo. malus unde licite peto sacramenta ab eo quem
:

Extra mortis periculum possum *

Dico 2° : scio pridie aut aliquandiu antea peccasse,
ex legitima et rationabili causa petere et reci- quia praesumere possum et debeo quod resi-
pere sacramenta a quovis malo ministro tole- puerit et sufficienter se disposuerit ad admi-
rato, sive sit parochus sive non, sive sit paratus nistrationem sacramentorum; nisi forte ipsum
sive non, si tamen absit bonus qui possit et noverim esse consuetudinarium aut cauteriata>
velit conferre. conscientiae.
Ita communiter cum auct. cit., ubi dicit Ad id quod objici solet S. Hermenigildum
« Quamdiu minister ab Ecclesia toleratur, ille recusasse communionem
ab episcopo ariano,
qui ab eo suscipit sacramentum, non commu- respondetur ita se gessisse, quia impius pater
nicat peccato ejus, sed communicat Ecclesiae, hujusmodi communionem ab eo exigebat in
quae eum tanquam ministrum exhibet. » signum professionis arianae.
Ratio est, quia dum
peto sacramenta ex legi- Dico 3°: Attento jure concilii Constantiensis
tima causa a malo ministro, bo-
et rationabili in bulla Martini V, probabiiius non peccai,
no deficiente, utor jure meo petendo rem saltem graviter, qui in quovis casu etiam sine
bonam et mihi utilem ab eo qui potest bene causa petit et recipit sacramenta ab excom-
eam praestare ;
quod si male ministret, im- municato tolerato, si prudenter judicet ipsum
putet sibi, nec *eneor ob ejus malitiam, nota- esse cum Deo reconciliatum.
bilem utilitatem meam praetermittere : sicut Quia ex dicto jure licet omnibus fidelibus
possum petere mu-
subsistente Jegitima causa communicare cum excommunicatis toleratis
tuum ab usurario, juramentum a juraturo per sicut cum aliis peccatoribus atqui possum in :

1 Hic q. 64, a. 6 ad 2. quovis casu, etiam nulla urgente causa, peir e

 :

DE INTENTJONE MINfSTRI. l*x

et recipere sacramenta a peccatore reconcili- antur, ac tantum rejicere intentionem inter-

ato : ergo. nam, constal tamen ex corum cd[)itali dog-
Neque ullo modo vcrum est quod quidam mate eos nullam in ministro requircre inten-
dicunt, hoc jusintelligendum esse de parocho tionem faciendi quod facit Ecclesia uno ore ;

excommunicato tantum, non de alio quocum- cnim omnes tenent sacramenta nihil aliud
que qui non tenetur ex officio ministrarc ;
esse quam signa quibus excitatur in nobis fides
nullum namque indicium est in bulla summi qua justificamus quovis autem modo frequen-
:

pontificis hujus restrictionis, imo contrarium tcntur, sive mimiee et irrisorie, sive a stulto
evidenter apparet ; intendit namque pontifex vel ebrio, seclusa quavis intentione facicndi
occurrere scandalis et scrupulis timoratorum quod facit Ecclesia, semper sunt signa quibus
ob communicationem cum excommunicatis, fides in nobis excitari potest; idquc probat
tam in temporalibus quam in spiritualibus ;
Kemnitius 2 parte Exam. conc. Trid. ad
profeclo admodum diminute et vix ex parte can. 11, scss. 7, cx paritate cum verbo evan-
occurreret, si de parochis tantum intelligeret. gelico: « Ex quo intelligitur, inquit, quod
Insupcrubi lexnon distinguit, nec nosdistin- quemadmodumvcrbum Evangelii praedicatum
guerc debemus bulla autem non distinguit
;
sine uUa intentione, csse verbum Evangelii
inter parochum etnon parochum, sed unicui- non desinit, et qui ci assentitur, justificatur,
que fideli concedit possc communicare cum quanfumvis perversam, tam interiorem quam
quocumquc excommunicato tam in spirituali- extcriorem, vel etiam nullam habeat minister ;

bus quam in temporalibus. lta neque desinit esse sacramentum, modo

Dixi quod non peccet « saltem graviter » quia ;
applicetur forma matcriae, etiamsi absque
videtur quaedam dissonantia et indecentia ve- i*?tentione rccta applicetur, sed e contra cum
nialis peterc sacramenta ab excommunicato. perversa interiori vel exteriori, vel etiam
quando adcst non cxcommunicatus, qui aeque imlla. »
utiliter possit conferre. Quidam doctores catholici,improbato sacra-
Si lameil iste excommunicatus non requisi- mento exterius mimice et irrisorie frequenta-
tus se ingcreret administrationi sacramcnto- to seu ab amcnte, ebrio, vel dormiente colla-
rum, graviter peccaret quia bulla in nullo ;
to, dicunt requiri et sufficere ad perfectionem
excommunicatos relevat, nec in eorum favo- sacramcnti, quod minister exterius serio ritum
rem data cst, sed fidelium tantum. peragat, quamvis interius ridere, fingere et jo-
cari,aut actum materialiter ut naturalem et
ARTICULUS VII, profanum exercerc tantum intendat et hanc ;

intentionem vocant exteriorem, de qua

DE INTENTIONE MINISTRI. § subseq. 1° ltaque contra haereticos dogma
fidciadstruemus. 2° Conira catholicos externae
Hic pnmum cum haereticis, deinde cum intentionis defensores disputabimus. 3° De
quibusdam doctoribus catholicis est decer- variis qualitatibus intentionis requisitae disse-
tandum. remus.
Haeretici nullam requirunt in ministro in-
tentionem faciendi quod facit Ecclesia, sed § i
volunt quod ritus sacramentalis, sive mimice
et irrisorie reprae 'entatus exterius, sicut his- Dogma catholicum de intentione ministri
triones in theatris aliorum personas et facta contra hcereticos asseritur.
repraesentant et fingunt, sive ab ebrio aut
amente exercitus, sit verum sacramentum. Dico ; Ad perfectionem sacramenti ' rcqui-
Ita Lutherus 1. « Non enim,
de Civit. BabyL: ritur in ministro intentio faciendi quod facit
inquit, in conferentis tantum, quantum in Ecclesia ; ita ut sacramentum exterius mimice
suscipientis fide vel usu sita est virtus Baptis- et irrisorie seu a ministro rationib impote col-
mi, sicut legitur exemplum de quodam mimo latum, sit nullum.
per jocum baptizato » ; et in art. 12, inter eos Prob. 1° ex S. Scripturis. Apost. 1 Cor. 4,
quos Leo X damnavit ; « Si sacerdos, inquit, dicit « Sic nos existimet homo ut ministros
:

non serio sed joco absoiverit, si tamen credat C/rristi, et dispensatores mijsteriorum Dei
se esseabsolutum, verissime absolutus est. » atqui nemo dicet ministrum et dispensatorem
Et quamvis Calvinus, Kemnitius et alii regis qui non serio et ex rationis proposito, sed
recenliores hoc Lutheri doffma emollire vMe- i
Hicq.64, a. 8S o.
m DISSERTATIO V. ART. VII.

mihiice et histrionis instar, vol dormicna aut mata ct ratione praedila : slqui nujusmodi
cbrius mandata ct munera regfe dispensaret instrumenta non solum moventur, sed etiam
ergo, movent seipsa ex deliberatione ct intentione :

Itcm Christus non solum sacramenta ins- ergo.

tituit,sed otiam illorum potestatem apostolis Ea quae sunt praeter intentionem ,
Tertia: 1

tradidit, juxta illud Joan. 20 Quornm remi-
seritis peccata, remitttmtur cis ; quorum reti-
nueritiSj rctenta sunt : atqui potestas faciendi
vel non faciendi non est nisi in iis rebus, quae
agunt ergo.
ex deliberatione et proposito
Confirm. Si judex vel dormiens vel ebrius,
vel exterius mimice scntentiam absolutionis
: sunt casualia: atqui non est dicendum de ope-
ratione sacramentorum quod sit casualis; id
cnim repugnat cum ministri tum sacramenti
dignitati.
: Quarta: Collatio et ministratio sacramento-
rum sunt actus morales: ergo humano modo,
id est, ex consilio et intentione peragendi ut ;

proferret, nulla censeretur ejus absolutio : quid enimChristusconstituissethomines sacra-

ergo similiter. mentorum ministros, nisi ut hominum et non
Prob. 2° ex conciliis. Conc. Constant., sess. brutorum more se gererent ?
ult., inconstitutione Martini V, prescribit ut Prob. -*° ab absurdis. Si vera esset haeretico-
suspectus de haeresi Wicleffi interrogetur rum sententia, sequeretur 1° quod mater
« utrum credat quod malus sacerdos cum abluens domi infantem a sordibus sub invoca-
debita matcria et forma et cum intentione tione Trinitatis ut bene illi sit, ipsum baptiza-
faciendi quod facit Ecclesia, vere conficiat, ret; 2° quod stultus infundens e fenestra cate-
vcre absolvat, Yere baptizet, et vere conferat chumcno transcunti situlam aquse, proferens
ftlia sacramenta» ? ubi supponit intentionis jocando formam Baptismi, ipsum baptizaret;
necessitatem. 3° quod sacerdos mensae apud regulares
lector
Conc. Florent., in Decreto Eugenii, declarat qui iegeret caput26 Matth., omnes panes men-
quod « omnia(sacramenta)tribus perficiuntur, sae appositos, et omnes vini phialas consecraret;
videlieet rebus tanquam materia, verbis tan- haec autem aperte sunt absurda: ergo.
quam forma, et persona ministri conferentis Haec argumenta pro majori parte redibunt§
sacramentum cum intentione faciendi quod seq. et alia adjicientur.
facit Ecclesia.
Conc. Trid., sess. 7, can. 11, sic definit Solvuntur objectiones hcereiicorum.
« Si quis dixerit in ministris, dum sacramenta
conficiunt et conferunt, non requiri intenti- Obj. 1° ex historia ecclesiastica. 1° S. Atha-
onem saltem faciendi quod facit Ecclesia, nasiusadmodum puer, ludens cum aliis pueris
anathema sit. » in littore maris, eos baptizavit; hunc autem
Prob. 3° rationibus theologicis l
. Prima : Baptismun ratum habuit S. Alexander, Ale-
Quando aliquid ex se est indifferens et potest xandriae episcopus, ut referunt Sozomenus lib.
ordinari ad multa, si effici debeat, oportet 2, c. 17, Nicephorus, lib. 8. c. 15,Rufinus,
quod per aliquid determinetur ad unum : lib. 1 Hist. 7 c. 14. 2° Puer Hebraeus pariter
atqui quae in sacramentis aguntur, sunt ex se ab aliis pueris ludentibus in littore maris fuit
indifferentia et possunt ordinari ad multa : v. baptizatus, quem Baptismum probavit episco-
g., ablutio aquae in Baptismo potest fieri ex pus Constantinop. apud eumdem Nicephorum,
joco vel serio, potest exerceri ut naturalis et lib. 3, c. ult. 3° S. Genesius, circa annum 28G,
profana, nimirum ut ablutiva aut sanativa mimice repra^sentans in theatro mysteria no-
corporis tantum, vet ut sacra et religiosa; stras religionis, conversus, ab altero
subito
neque dici potest quod determinetur ad esse mimo qui Baptismus non fuit
baptizatus est,
sacrum et religiosum per verba : Te baptizo, iteratus, ideoque reputatus validus. 4° Ex S.
etc, quia et haec sunt indifferentia ut signifi- Aug., epist. ad Alipium 67, nunc 227, colligi-
cent naturalem ablutionem corporis, vel tur quemdam Dioscorum
architheatrum, nu-
gacram lotionem animae ergo restat quod : gaciter ludentem in theatro et mysteria reli-
res et verba debeant determinari per intenti- subsannantem, recepisse Bapti-
gionis nostrae
onem ministri, nihil enim aliud est assigna- smum, qui;probatus fuit, siquidem « Omnis ab
bile. eo fuerit deleta nugacitas », ut scribit S.
Secunda : Ministri sacramentorum sunt in- Aug.
strumenta Christi non inanimata *, sed ani- Responsioni praemitto ritum sacramentalem
1 Ib. in a, s. c.
1 Ibid. * Ibidern ad 1.
 ;

DE JNTENTIONE MINISTRI. m
pos«e duplici modo
exerceri per jocum et iu- nasium intenaisse scrio facere quod per ept»
dum:l Utvere c
intendatur ficri quod facit scopum fieri viderat, licet id ad recreationem
Ecclesia, quamvis secundario referatur ad lu- rcferrct ; narrat cnim Rufinus, primus hujus
dum et animi oblectationcm tanquam ad fmcm Alexandrum ex puerorum in-
historioc scriptor,
extrinsecum. 2° Sic ut omnino simulate et mi- terrogatione deprchendisse quod « Ilh omnia
mice repraesentetur, co modo quo Judaei co- secundum rcligionis nostras ritum servassent»,
ram Christo genuflectebant eumque regem quod S. Athanasius nonnisi cathecumenos, ut
salutabant.Sacramentum hoc secundo modo erat ipse, baptizasset, et habuisset intentionem
collatum per jocum est nullum, quia ludus faciendi « quae per episcopum in ecclesiis geri
estactioni sacramentali intrinsecns, ideoque mos erat. »
integritatisacramenti ofiicit: at primo modo Ad secundum, rcsp. pariter pueros bapti-
collatum est validum, non minus quam sacra- zando hunc pucrum Judasum intendisse fa-
mentum quod minister administrat lucri cau- cere quod vidcrant fieri in Ecclesia, quamvis
sa; sicut enim intentio lucri est extrinseca id retulerint ad recreationem ut ad finem ex-
substantiae operis et ipsam non destruit, ita trinsecum ; narrat enim Nicephorus hunc
intentio se recreandi. Hoc praemisso, puerum Hebraeum non fuissc invitum, omnes
Ad primum, resp. 1° hoc factum magna caeremonias consuetas adhibitas fuisse, trinam
suppositionis suspicione laborarc; si enim cre- immcrsioncm cum invocatione Trinitatis ob-
damus S. Hieronymo, in Chronico, S. Alexan- servatam fuisse, pueros baptizantcs dcduxisse
der non fuit ordinatus episcopus Alexandrioe baptizatum in ccclesiam, ubi communionis
nisi anno321; anno autem 325, Athanasius S. signum accepit, et antistitem Constantinop.
jam diaconuset doctrinae famacelebris, inter- jussisse « ut etiam in illo quod deesset, juxta
fuit Nicaenae synodo etanno seq. 326, mortuo mysteriiexecutionem, compleretur. »Quod po-
Alexandro, ejus successor renuntiatus est, ex : test intelligi vel de Baptismo conferendo, quia
quo sequitur Athanasium annos ad minus vi- jam annuerat, vei de Confirmatione.
ginti et duo natum fuisse, tempore quo S. Ale- Ad tertium, resp. 1° multis videri fabulo-
yander inauguratus fuit episcopus Alex. Si vero sam hanc Baptismi S. Genesii historiam, 1°
alios audiamus, Pagium ad annum 31 1 et patres propter silentium veterum Ado enim primus ;

Benedictinos S. Mauri in Vita S. Athanasii, S. post sexcentos eirciter annos hanc historiam
Alexander creatus fuit episcopus anno 313; refert; 2° propter auctorum dissonantiam
sed cum omnium consensu constet S. Athana- Ado narrat Genesium baptizatum fuisse a sacer-
siumS. Alexandrosuceessisse in sede Alex. anno dote christiano ad theatrum vocato ; alii ab
326, consoquenter tunc annum saltem trigesi- altero mimo edocto ab angclo ; alii ab ipso
mum attigisse (juxta enim canones et mores angelo; 3° propter narrationum ineptias; ine-
hujus temporis nullus ordinabatur episcopus ptum enim omnino
inverisimile reputant
et
ante annum trigesimum, nec usquam legimus quod sacerdos christianus mimi rogatu the-
arianos Athanasio exprobrasse quod junior ar- atrum conscenderit et ludentibus mysteria
ripuisset episcopatum, quod procul dubio non religionis operas suas locaverit ; item quod
omisissent, cum id exprobrarent Pauliciano, S. angelus inter histriones partes suas egerit, aut
Hieronymi fratri), sequitur saltem quod, anno monuerit mimum ut serio Genesiumbaptiza-
313, quo Alexander fuit consecratus episcopus ret, cum e contra debuisset prius monere ut se

Alex., S. Athanasius decurreret annum ad mi- ad fidem converteret, et a re sacra in theatro

nusdecimum septimum, ideoque non esset ad- facienda potius abstineret.
modum puer et impubes, ut ex Rufino narrant Piespondent 2°quidam S. Genesium baptiza-
Socrates et Sozomenus, sed capax perfecta? de- tum fuisse Baptismo sanguinis, et non flumi-
liberationis et intentionis. Insuper diversitas nis. Et si, proeter Adonem opponas
et altos,
auctorum in circumstantiis facti referendis in- martyrologium Rom. in quo Baptismus et
dicat suspicionem. Socrates refert Alexandrum martyrium S. Genesii referuntur ut duoe actio-
prsetereundo hunc ludum vidisse; Sozomenus, nes distincta;, respondent martyrologium
dum convivas solus expectaret; Nicephorus, Rom. non secus ac breviarium non esse incon-
dum in loco sublimiori esset, Adde Rufinum a cussa3 fidei, sed correctioni subjacere.
quo alii hanc historiam exscripserunt, iilam re- Resp. 3° probabilius, suppositavefttate facti,
ferrc nullo alicujus probati auctoris testimonio S. Genesium baplizatum fuisse a sacerdote
fultam. christiano, non in theatro, sed extra paulo post
Resp. 2° data veritate hujus facti, S. Atha- suam conversionem, et statim raptum a mili-
m DISSERTATIO V. AUT. VII.

tibus ad imperatorem Diocletianum qui prae- faciendi quod facit Ecclesia collatum, esstl
sens aderat, cum fidem nostram coram illo validum; sed an mimice baptizans posset ha-
constanter confiteretur , capite damnatum bcre hanc intcntionem, sicut diximus S. Atha-
Dnde martyrologium Rom. quod subi-
fuisse. nasium ludendo habuisse; etenim ipsi mimi,
tam S. Genesii conversionem, Baptismum et quamvis plerumque ficte omnino
simulate et
marlyrium refert, de tempore et ministro se gerant, ut, v. g., dumse
aut alios occidere
Baptismi silet. simulant, possunt tamen interdum intendere
Ad quartum, resp. 1° juxta recentiores ope- facere, et revera faciunt aliquid quod ad dele-
rum S. Aug. editores, ex fide variorum codi- ctationem animi referunt ut dum convivium ;

cum,non esselegcndum«architheater»,hocest repraesentaturi, veros cibos comedunt et co-

comeedorum dux,sed « archiater »,id est, medi- mestionem illam ad suam et aliorum oblecta-
corum princeps, qui cum religioni christianae tionem referunt. Juxta hanc interpretationem
ante conversionem saepe insultasset, suscepto cupiebat definitioncm et oraculum, non quoad
Baptismo,« omnis est ab eo deleta nugacitas». factum particulare, utrum hic vel iste habue-
Resp.2° dato legendum esse « architheater », rit intentionem sufficientem, id enim inter-

et hunc in theatro saepe lusisse christianorum num non subjacet,

est et definitioni Ecclesiae
ritus, non tamen inter ludendum et in thea- sed generaliter quoad probationem vel impro-
tro fuissebaptizatum, sed extra in solemnitate bationem sacramenti hoc modo collati. Caete-
paschali post votum pluries emissum et ne- rum impudentiae merito arguuntur haeretici
glectum de suscipiendo Baptismate, ut refert qui nobis hic objiciunt S. Aug. dubitantem
ibidem S. Aug. de tali sacramento nihilque de eo affirmare
Obj. 2° ex Patribus. 1° S. Aug., lib. 7 de audentem absque definitione et judicio Eccle-
Bapt., c. 53, dubitabat utrum Baptisma ludi- siae, dum contra iteratas Ecclesiae defini-
ipsi
cre et mimice collatum esset validum, dicit- tiones et judicia pertinaciter contendunt huju-
que expectandum « ea de re divinum judi- smodi Baptisma esse validum.
cium per alicujus revelationis oraculum » : Ad secundum, resp. S. Augustinum tantum
ergo antiquitus non erat saltem asserta neces- demonstrare aquam nude sumptam
illic velle

sitas intentionis faciendi quod facit Ecclesia. absque verbis evangelicis non esse sacramen-
2° Idem, tract. 80 in Joao., dicit : « Accedit tum Baptismi dicit enim « Detrahe verbum,
; :

verbum ad elemenium, et fit sacramentum » : et quid est aqua nisi aqua? Accedit verbum
nullaitaque requiritur intentio. 3° De Consec, ad elementum, et fit sacramentum ». At non
dist. 4, cap. Baptismus, ex eodem S. Aug., dicit verbum non debere accedere ad aquam
tract. 5 in Joan. dicitur « Non timeo adulte-
: per actionem humanam cum deliberatione et
rum, non ebrium,non homicidam, sed colum- intentione.
bam attendo, per quam mihi dicitur Hic est : Ad non legitur in S. Aug.,unde iste
tertium:
qui baptizat ». 4° S. Chrysostomus, hom. 85 canon desumptus est,«ebrius»,sed «ebriosus»
in Joan., dicit « Neque angelus neque ar-
: et ita nunc legitur in emendatis decreti editio-
changelus quidquam in his quae a Dco data nibus; ebriosus autem non dicit actum, sed
sunt, efficiunt, sed Pater, Filius et Spiritus habitum seu consuetudinem, quae non impe-
Sanctus, omnia facit; sacerdos et linguam et dit quin homo possit habere rectam intentio-
manus praebet ; neque enim justum est pro- nem, quando non est ebrius.
pter alterius malitiam de salutis nostrae sym- Ad quartum: S. Chrysostomus nihil aliud
Et ibidem com-
bola fide accedentes offendi » . eo loci intendit quam ostendere improbitatem
parat socerdotem impium asinae Balaam per ministri non tollere virtutem sacramenti, quae
quam locutus est Dominus. Idera S. Isidorus est a Deo. Dicit sacerdotem praebere manum et
Pelusiota, lib. 2, epist. 37 : ergo. linguam humano scilicet modo cum delibera-
Ad primum, resp. hoc quod S. Aug. expe- tione et intentione, nonbrutorum more; adhi-
ctabat et optabat, scilicet divinum judicium bet comparationem cum asina Balaam eodem
per alicujus revelationis oraculum, completum semper fine, ut ostendat dona sacramentalia
esse per definitiones et oracula duorum conci- non esse ab hominibus, sed a Deo, non excluso
liorum generalium Florent. et Trid. per quae tamen hominum ministerio. Mens S. Dcetoris
nunc saltem, si non antiquitus, asserta est patetex his quae habet ibidem; v,omparat
necessitas mtentionis faciendi quod facit Ec- namque sacerdotes ministris principum; sicut
clesia. Vel dicas S. Augustinum non dubitasse autem mandata ministri in somno vel ebrietate
an Bapiisma mimice et sine ulla intentione vel cum ludicra simulatione facta, nullius
 »;

DE INTENTIONE MINISTRI. 187

sunt roboris, ita nec sacramenta a sacerdoti- mimice agentis; hujus autem se-
vel ebrii, vel
bus non humano modo, aut non scrio collata. cundi generis sunt ministri sacramentorum.
Idem est scopus Isidori, qui, loco citato, dicit Inst.3°: Ministri sacramentorum suntinstru-
quod omnis qui recipit sacramenta, « cx im- menta : atqui in confectionc operisnon atten-
proba sacerdotis vita nullo damno afficitur. ditur intentio ministri, sed causae principalis :

Obj. 3° a ratione. Verbum Dei concionato- ergo.

rium prolatum absque ulla intentione vel
etiam jocose, eficax est: ergo et verbum sacra-
mentale.
Resp. neg. conseq. Disparitas est quod
verbum concionatorium sit signum speculati-
vum tantum et vim habeat a significatione
sibi indita; unde cum retineat significationcm
quovis modo et a quovis, etiamsi a
proferatur, retinet etiam suam vim et effica-
verbum sacramentale non est signum
ciam: at
speculativum tantum, sed etiam practicum,
hoc est, ultra sibi inditam significationem
habet efficere aliquid, scilicet sacramentum,
et hoc habet ex institutione Christi, qui voluit
ut ad hunc effectum proferrentur humano
modo, nisi dicas sacramentum posse perfici a
psittaco.
Inst. 1° : Ideo secundum nos minisler
menti debet habere intentionem, quia cst
Resp. dist. maj. Sunt instrumenta animata 1 ,
conc; inanimata, neg. Etdist. min ad sensum
majoris, neg. conseq. Solutio patet ex proba-
tionibus conclusionis.
Quaedam alia argumenta quae contra prae-
sentem conclusionem militant, proponentur
et solventur § seq.
psittaco
§IL
Quce intentio requiratur et sufficiat in ministro
ad perfectionem sacramenti?
Probavimus § praecedenti contra haereticos
requiri in ministro intentionem faciendi quod
facit Ecclesia, et hoc admittunt omnes catho-
sacra- lici : at gravis inter eos orta est controversia a
ducentis circiter annis, quid intelligendum
sit

dispensator mysteriorum Dei: atqui conciona- perhas particulas, « quod Plura

facit Ecclesia » .

tor est dispensator verbi, et tamen ut verbum namque spectari possunt in eo quod facit Ec-
sit efficax,in eo non requiritur intentio: ergo. clesia 1° ipse ritus externus praecise et mate-
:

Resp. concionatorem proponentem verbum rialiter;2° ritusut frequentatursacer et religio-

Dei mimice, vel dormientem aut ebrium et sus in Ecclesia, abstrahendo ab hoc quod sit
sine ulla legitima intentione, non esse actu vel non sit in se talis; 3° ut est absolute in se
dispensatorem verbi: verba sunt tamen effica- sacer et religiosus seu sacramentum ;
4° ut est
cia, id est, excitant conceptus in audiente efficax gratiae et characteris. Et hinc diversitas
quia, ut dictum est, habent hanc vim ex opinionum.
significatione sibi indita, quae remanet non Quidam ergo volunt perfici sacramenta,
obstante ministri dispositione ; secus verbum modo minister intendat facere et faciat exte-
sacramentale. rius serio ritum externum, quamvis in corde
Inst. 2° : Minister regis sine ulla intentione non intendat facere quod facit Ecclesia, sed
per solam exhibitionem litterarum, aut denun- fingere tantum simulare aut irridere
, vel ,

tiationem mandati regii, suum officium implet,
quavis intentione id faciat ergo similiter.
: intentio vocatur « externa »,non quod non sit
Resp. dist. ant. Minister regis qui sit praecise
nuntius et delator mandati, conc; qui sit
missus cum potestate faciendi et non faciendi
prout libuerit, neg. Duplexitaque distingueu-
dus est minister in civilibus: unus qui simpli-
citer defert voluntatem regis aut reipublicae, et
dicitur nuntius,pra3co,orator,etille quavis in-
tentione, quovis modo prodat mandatum, suffi-
cit ; alter est qui deputatur cum potestate fa-
ciendi etnon faciendisecundumpropriam deli-
berationem jtjudicium, qualisest judex, con-
sul,pra2tor,etc.,etis debetagere ex deliberati-
oneetintentione;nemo enim pareret mandato
vftl sententiae judicis aut praetoris dormientis,
exercere praecise actum materialiter. Et haec
interna, omnis enim intentio est actus volun-
tatis, sed quia ejus objectum est totum exter-
num et per illud certo physice manifestatur;
impossibile namque est quod homo sui com-
pos sponte faciat quod non vult facere.
Alii dicunt ad integritatem sacramenti re-
quiri quod ministcr intendat ritum externum,
saltem secundum quod frcquentatur in Eccle-
sia, seu ut sacrum et religiosum in Ecclesia
Dei, quaecumque illa sit. Et haec intentio vo-
catur « interna », quia ejus objectum, scilicet
ratio rei ut sacrae in Ecclesia, quae potest adesse
et abesse a ritu extcriori, non est exterior, sed
1 Ibidei» a. 1.
t«8 DiSSEUTATIO V. AHT. VII.

sola mcnto concipitur, et per eam intentio non tur, aut ex aliis circumstantiis. » « Seria exter-
manifestatur certo physice. ni ritus celebratio, inquit Serrius, cap. 1-4,
Alii existimant requiri intentionem faciendi diss. de ministri intentione, a Catharino no-

ritum externum ut absolutc in se sacrum et bisque hactenus propugnata, uti ad valorem

sacramentum, seu ut frequentatur in ecclesia sacramcnti sufficiens, non illa solum est quae
Romana. joco ludoque opponitur, sed et illa quaj in hi?
Alii tandem requirunt intcntionem faciendi circumstantiis ex quibus saccrdos deter-
fiat,

ritum externum, non. solum ut absolute in se minatur ad agendum ut minister Ecclesiae,

sacrum, sed ctiam ut gratioe productivum. ejusque nomine. » Et quia hoc est commune
Primoe sententiae auctor communiter dicitur eorum effugium, id exprimemus in conclu-
Ambrosius Catharinus, ordinis nostri, primum sione, et plerumque in probationibus, ac spe-
summi pontifieis theologus in conc. Trid., cialiterultimate confutabimus. Itaque
postea nominatus episcopus Minorensis,deinde Dico 1° Ad veritatem et integritatem sacra-
:

archiepiscopus Compsensis in Italia, cui sub- menti non sufficit in ministro intentio externa,
scripserunt Alphonsus Salmeronius, Soc. Jesu, sed requiritur interna ; seu ut magis explicite
etMarius Scribonius Minorita. Sunt quidam, loquar Non sufficit quod minister actum ex-
:

inter quos novissime Honoratus Tournely, qui ternum serio ponat, si in corde habeat inten-
conantur revocare sententiam Catharini et tionem non faciendi illum saltem ut sacrum
Salmeronii ad secundam, contenduntque eos et religiosum in Ecclesia Dei, qusecumque illa

tantum exclusisse intentionem faciendi ritum sit, sed fingendi tantum, simulandi aut irri-
externum ut absolute in se sacrum et sacra- dendi, vel illum ponendi mere materialiter ut
mentum atque ut gratise effectivum, non in- rem naturalem profanam, etiamsi in cir-
et
tentionem faciendi illum ut sacrum et religio- cumstantiis adhiberi solitis. Est ad minus
sum At illustres Catharini vin-
in Ecclcsia Dei. communior et probabilior.
dices Vincentius Contenson et Hyacinthus
, Hanc conclusionem probant omnia fere ar-
Serry, primam sententiam ex integro illi ad- gumenta, quae produximus § preecedenti con-
scribunt, et merito ;
postquam enim Cathari- tra haereticos hoec instaurantur et alia propo-
:

nus, in opusculo de Intentione Ministri, dixit nuntur. Unde.

requiri in ministro intentionem faciendi « quod Prob. 1° ex S. Scripturis. Juxta S. Scripturas,
Christus et Ecclesia facit, » etiamsi ipse nihil § praeced. citatas, ministri sacramentorum
credat fieri, in quo a sententia communi non sunt dispensatores mysteriorum Christi et Ec-
recedit, proponit quaestionem : « Si minister clesise eaque conficiendi, vel non confici-
,

omniaexteriusfaciatquaejubetEcclesia, intus endi habent potestatem ergo debent in :

aliud servet animo, ita ut intendat derisorie
baptizare, satisne hoc fuerit, ut completum
dici possit Raptismi sacramentum? » Hanc
quaestionem affirmative resolvit, et auctoritate
S. Th. atque multis aliis probare contendit.
Hanc sententiam ex recentioribus praeter
Contensonum et Serrium jarn nominatos pro-
pugnant Farvacque, Decocq,Duhamel,Juenin,
sub aliqua tamen restrictione, saltem illu-
striores ejus patroni, Contenson, Serry, Jue-
nin, etc. Nolunt enim hanc externam intentio-
nem sufficere in omni casu, sed tum demum
quando minister rogatus confert sacramentum
in loco sacro, aliisque circumstantiis adhiberi
solitis, sicque se exhibet Ecclesiae ministrum;
quia dicunt per has circumstantias externum
ritum de se indifferentem determinari ad esse
sacramentale: « Ritus externus, inquit Juenin,
dissert. 1 de Sacramentis, q. 5, cap. 2. a. 3,
§1, ex seipso ad rem sacram indifferens, de-
terminalur ad esse sacramentale cx loco in quo
celebratur, ex eorum petitione quibus applica-
nomine Christi et Ecclesiae ea ministrare, b^p-
tizare, consecrare,actum judicialem exercere,
etc. At quomodo qui, actum externum serio
et in circumstantiis peragens, intus dicit: Nolo
facere quod Christus instituit et Ecclesia
facit, nolo baptizare, consecrare, absolvere,
etc, potest concipi quod agat in nomine
Christi et Ecclesiee, vere baptizet, consecret,
absolvat? praesertim cum opus externum serio
peractum et in circumstantiis sit indifferens,
ut amplius dicam infra, ut in nomin^ Christi
vel alterius peragatur , ut sit sacrum vel
profanum, ut sit absolutio in foro externo tan-
tum, an etiam in interno.
Respondent hos ritus non habere ab inten-
tione ministri quod sint sacri et sacramentales,
sed a Christo eorum institutore, ministrorum-
que partes esse duntaxat opus divinitus impe-
ratum exterius serio exequi, insulsumque esse
dicere quod qui ritum externum serio ponit
praesertim in circumstantiis, non velit sacra-
mentum conficere, sicut insulsum foiet, si
 DE 1NTENTI0NE MIIYISTRT. m
admovens ignem stups, diceret Nolo quod : externum materialiter, et tamen non intendit
ignis comburat stupam. facere quod facit Ecclesia, sed deridere. Simi-
Sed contra 1° Equidcm ritus iili habent a
: liter mnlier quae infantem domi lavat cum in-

Christo institutore quod sint sacri et sacra-
mentales, scd mediante ministro tanquam
instrumcnto animato et agenie modo humano,
ideoque cum deliberationo et intentione si
ergo nolit conficere reni sacram, sacra non
erit, non utetur potestate sibi collata, nec aget
vocatione Trinitatis ut bene ilh sit, facit ritum
externum, et tamen non dicitur quod inten
dat facere quod facit Ecclesia. Item qui non
: postulatus et privatim formam profert supra
materiarn sine intentione interna, aut qui nes-
cit haec fieri ab Ecclesia, juxta adversarios non

in nomine Chrisii; sicut qui accepisset a Deo facit quod facit Ecclesia, et tamen ritum ex-
potestatem faciendi miracula, si diceret ex- ternumfacit. Quid ita? quia cum dicitur ali-
terius et serio mortuo: Surge, et intus diceret: quis facere quod alter facit, id intelligitur for-
Ne non uteretur potestate sibi collata,
surgas, maliter et non materialiter.
nec ageret in nomine Dei, mortuusque non Confirm. 1° Laudata concilia practer appli-
:

resurgeret. 2° Si a sola institutione Christi res cationem formae ad materiam requirunt inten-
est sacra, quare mimice peracta aut extra cir- tionem faciendi quod facit Ecclesia atqui in- :

cumstantias non est sacra? quia, inquiunt, tentio externa est inseparabilis ab applicatione
debet fieri humano modo et cum animo serio formac ad materiam ergo praeter intentionem
:

agendi. Ita est ergo non ex sola institutione

: externam, aliam requirunt, scilicet internam.
Christi pendet ut sit sacra, sed etiam a mini- Si dicas intentionem externam etiam esse
stro; et insuper fit serio et humano modo ex- separabilem ab actu externo, quando nempe
tra circumstantias, et tamen sine intentione mimice peragitur.
interna non est sacra, secundum adversarios. Contra Quando concilium Fiorent. definit
:

3° Exempium ignis admoti stupae est prorsus sacramentum fribus perfici, scilicet materia,
ineptum ; ignis namque ex sua natura est forma et intentione faciendi quod facit Eccle-
necessario combustivus,etritus externus etiam sia, loquitur de materia et forma serio appli-
serio peractus et in circumstantiis, non est ex catis; his enim solum perficitur sacramentum,
natura sua necessario sacer, sed opus morale et ultra hoc requirit intentionem faciendi quod
quod perficitur per voluntatem et intentionem facit ergo praeter intentionem externam quae
:

agentis:ponequodcombustio ignissitopusmo- cst inseparabilis a materia et forma serio ap-

ralesicut collatio sacramenti, etigni stupae ad- internam.
plicatis, requirit
moto dicas: Nolo utcomburas, non comburet. Respondet Contensonus hoc argumento, si
4°Siistudexemplumvaleat,poteritsicargumen- valeret, probari quod ad perfectionem sacra-
tari lutheranus Ignis, mimice admotus stu-
: menti minister etiam deberet intendere facere
pae, illam comburit ergo minister mimice
: rem sacram seu sacramentum absolute in se
peragens ritum externum, conficit sacramen- et ut productivum gratiae, haec enim Ecclesia
tum. facit quod tamen non admittimus.
:

Prob. 2° ex conciliis. Ad perfectionem sacra- Sed contra Non admittimus quidem neces-
:

rnentijuxta concilia Florent. et Trid. § supe- sariam esse intcntionem explicitam facicndi
riori laudata, necessaria est in ministro inten- rem absolute in se sacram et Yeri nominis sa-
tio faciendi quod facit Ecclesia atqui qui : cramentum gratiae productivum ; at admitti-
habet tantum intentionem externam, non in- mus et sustinemus requiri ad haec intentionem
tendit facerequod facit Ecclesia, sed fingere implicitam , quatenus qui explicite intendit
tantum et simularc, et tota disparitas inter ritum ut in Ecclesia sacrum, implicitc inten-
ipsum et hisfrionem est quod histrio sit deri- dit verum sacramentum gratiae productivum,
sor apertus, isteautem derisor occultus: ergo. quia hoc secundum continetur in primo. Sed
Si dicas : externum quem facit
Facit ritum qui intendit ritum externum materialiter tan-
Ecclesia ergo intendit facere quod facit Eccle-
: tum ut rem naturalem et profanam, non in-
sia. tendit etiam implicite illum ut sacrum, quia
Contra 1° '.
Eeciesia non facit ritum exter- hoc secundum non continetur in priino, cum
num utcumque, maferialiter scilicet ut rem ritus externus materialiter exercitus sit mdiffe-
naturalem profanam, sed ut sacram et re-
et rensut sit sacer et profanus.
ligiosam hoc autem ille non intendit facere,
; Confirm. 2°: Conc. Trid., sess. i4, cap. 6,
sed fingere tantum. Histrio qui mimice reprae- definit non perfici sacramentum Poenitcntiae,
sentat actionem sacramentalem, facit ritum « si sacerdoti animus serio agendi et vere ab
190 DISSERTATIO V. ART. VII.

solvendi desit. » Ubi concilium praeter inten- gnoscere possit. Unde card. Pallavicinus,lib. 12
tionem serio peragendi ritum externnm, aliam Hist., cap. 10, ex his verbis infert sententiam
requirit verc absolvendi,id est, intentionem ex- Catharini non esse a concilio rejectam.
ercendiactum judicialem in foro interno et per- Contra Dist. conseq. Concilium loquitur
:

ficiendi rem sacram, ut iu Ecclesia fieri solet. tantum de eo qui sic animum jocandi exterius
Respondent Juenin et Serry concilium dun- prodit, ut id poenitens dignoscere possit,
taxat damnasse errorem Lutheri asserentis ra- quoadimputationem culpae in penitente,conc,
tum esse sacramentum mimicc collatum et quia sciens et volcns se exponit aperto pericu-
\ulidam esse absolutionem joco datam. lo nullitatis absolutionis, quod non facit qui
Sed contral Per ha^cverba «Animusserio
: : ncscit eum concilium loquitur tantum
jocari ;

agendi,» proscribiturerrorLutheri decollatione de eo, etc. quoad integritatem sacramenti,

mimicaetjocosasacramenti: ergo aliquid aliud neg. Sive enim exterius prodat irrisionem,
intendit sacra synodus per hacc sequentia : sive solum interius irrideat, deest ipsi animus
• Et vere absolvendi », nimirum intentionem serio agendi et vere absolvendi, quem requirit
internam; quod quamvis exse pateat, ulterius concilium ad validam absolutionem.
inde probo quod Lutherus non solum dogma- Quantum ad illationem Pallavicini, eam ut
tizabat sacramentum jocose et mimice colla- legitimam cum pluribus aliis non admittimus,
tum esse validum, sed etiam sacerdotem non nisi intellexerit sententiam Catharini sicut
exercere actum judicialem, nec vere absolvere cam intelligunt Vasques et Tournelius, scilicet
a peccatis, sed tantum declarare esse remissa, non requiri intentionem internam ad effectum
quod sequitur ex communi eorum principio, sacramenti, vel intendat dicere non fuisse
solam fidem justificare, et patet ex eodem expresse damnatam quod fatemur a concilio, ;

capite Trid. ubi definit absolutionem sacerdo- quia concilium expresse intendebat damnandis
tis « non solum nudum ministerium vel
esse haereticorum erroribus, non opinionibus inter
annuntiandiEvangelium,vel declarandi remis- catholicos controvcrsis et idco dicimus dam- ;

sa esse peccata, sed ad instar actus judicialis, natam fuissesententiam Catharini consccutive
quo ab ipso velut a judice sententia pronun- tantum. Et haec videtur mens eminentissimi
tiatur. » Primis ergo verbis damnatur primus scriptoris nam lib. 9, cap. 6, dicit « Equi-
; :

error Lutheri, posterioribus secundus. Ergo dem existimo Catharinisententiam falsam esse,
concilium praeter intentionem externam, quae sed non ideo per Tridentinos canones diserte
estinseria pronuntiatione formae absolutionis, damnatam. »

exigit intentionem vere absolvendi seu exer- Prob. summorum pon-

3° ex definitionibus

cendi actum judicialem in foro interno, prout tificum. Alexander VIII, 8 Septemb. 1690,
fit in Ecclesia Christi. 2° Qui ritum externum damnavit hanc propositionem « Valet Baptis- :

serio ponit et intus in corde dicit Nolo absol- : mus collatus a ministro qui omnem ritum
vere, esto habeat animum serio agendi, quod externum formamque baptizandi observat,
mox examinabimus,non tamen habet animum intus vero in corde suo apud se resolvit : Non
vere absolvendi, sed simulandi tantum et sub- intendofacere quod facit Ecclesia»: est28 inter

sannandi : ergo. 3° Dato gratis concilium damnatas. In hac porro propositione manifeste
damnasse duntaxat jocosam collationem sa- continetur oppugnamus,
sententia quam
cramenti, nihil inde obtinent adversarii ; non eamque reprobat summuspontifex assentiente
enim conciiium damnat tantum jocosam Ecclesia.
collationem quae exterius se probat, ut autu- Mirum sane quot et quanta effugia excogita-
mant adversarii, sed etiam internam ; dicit verint adversarii, ut hoc fulmen a sua benten-
enim «Si desit animus serio agendi »; qui
: tia deflecterent.
autem interius vult tantum simulare et finge- Respondent 1° juxta canonistas Gallos, nul-
re, licet id non manifestet exterius, non habet lum decretum Transalpinum in his provinciis
animum serio agendi. esse alicujus roboris, nisi sit immediate ema-
Instant ; Concilium, post verba laudata, natum a summo pontifice; ideoque hoc Inqui-
subjungit : « Nec is esset nisi salutis suae ne- sitionis decretum in quo damnatur praefata
gligentissimus qui sacerdotem jocose absol- propositio non ligare Gallos. Ita Gaspar
,

ventem cognoscret, et non alium serio agen- Juenin.

tem sedulo requireret. » Manifestum est ergo Sed contra 1° Quidquid sit de Gallis, non
:

concilium loqui tantuni de eo qui sic animum ita censent aiiarum provinciarum theologi et
jocandi exterius prodit, ut poenitens id di- canonistae. 2° Quaero quo jure iste theologus
 :

DE INTENTIONE MINISTRI. m
et ejus symmistac summo applausu recipiunt, creta ad eosdamnandos? 3° Sed et figmentum
laudant, amplificant hujusmodi decreta dum estquosdam theologos in Belgio Lutheri erre-
proscribunt propositiones ipsis invisas, ea au- rem in hac parte renovasse, cum nullus hujus
tem rejiciunt dum ipsis non favent ? Pondus asserti auctor assignari possit. Quin e contra
etpondus. 3° Errat Juenin dnm dicit hoc de- auctores propositionis damnatx illam intelli-
cretum, etsi generalis Inquisitionis, non esse a gcbant de eo qui serio ritum externum ponit
summo pontifice immediate emanatum : hic et in eo sensu esse damnatum agnoverunt,
est tenor decreti eongregatione genc-
: « In ideoque ab ea propugnanda deinceps abstinue-
rali S. RomanoB et generalis Inquisitionis ha- runt, ut testatur Henricus a S. Ignatio, theo-
bita in palatio apostolico montis Quirinalis logusBelga, 1. 1 de Sacrament., c 11, sub fi-
coram sanctissimo domino nostro Alexandro, nem; et Franciscus Henno, alter theologus
divirta Providentia papa VIII ac eminentissi- Belga, diserte pronuntiat « Dicta propositio
:

mis, etc. o. Deinde recensitis 31 propositioni- desumpta est ex thesi eujusdam doctoris mihi
bus, inter quas numero 28 legitur ea, de qua cogniti et familiaris, qui pnecise adversario-
agitur, subjungit : « Quibus mature conside- rum sententiam sustinebat. »
ratis, idem sanctissimus statuit et decrevit 31 Respondent 3° propositionem saltem com-
supradictas propositiones tanquam temera- prehenderc casum quo minister metu gravi et
rias, scandalosas, etc, respective esse dam- injusio adactus servaret ritum externum et
nandas et prohibendas, sicut eas damnat et intus diceret Nolo baptizare ; item et casum
:

prohibet». Ergo immediate a summo ponti- quo non in circumstantiis consuetis, sed pri-
ficeemanavit hoc deeretum. 4° Dato non a vatim, non rogatus, neque in loco sacro ritum
summo pontifice, sed ab Inquisitione generali externum serio adhiberct, cum intentione non
immediate emanasse , approbante duntaxat faciendi quod facit Ecclesia in quo utroque :

summo pontifice,ideone contemnendum,et ju- casu fatentur non valere sacramentum, ideoque
dicio quorumdam privatorum theologorum propositionem esse falsam et jure damnatam.
postponendum? Hac igitur missa responsione, Ita Serrius.
Respondent 2° hanc propositionem, cum sit Sed contra primum Actus ex metu gravi:

indefmita et generalis, comprehendatque ca-
sum quo quis per jocum et irrisionem exter-
nam Baptisma conferret, esse falsam, ideoque
damnatam in sensu Lutheri, cujus dogma
quidam in Belgio renovabant, aut dicebantur
renovare. Ita idem Juenin, Serry et alii.
Sed contra 1° Falsum est hanc propositio-
: ecclesiastico irritatur. Contra secundum :
aem esse sic indefmitam et generalem ut
•rtiam comprehendat casum Baptismi per irri-
etiam injuste incusso remanet simplicitcr vo-
luntarius, consequenter ex illo capite, si cactera
adsint, propositio non est falsa nec jure dam-
nata quoad Baptismum de quo loquitur, nec
quoad alia sacramenta, excepto Matrimonio,
quod metu gravi injuste incusso initum jure
Propositio loquitur de eo « qui omnem ritum
externum observat » ergo de eo qui ministrat
:

oonem extemam manifestum namque

collati; in circumstantiis quae requiruntur ad ritum
*>i ipsam loqui de eo solo qui serio ritum externum et ad valorem sacramenti. At de eo
«ixtemum agens, intus apud se resolvit Non : communi effugio latius infra.
ntendo facere quod facit Ecclesia. Id aperte Respondent 4° laudatus Serrius, cap. 12,
.ndicanthaic vocabula quasi de industria
tria propositionem loqui de eo qui infra se diceret
idnibita, ut prococcuparetur futilis haec cavilla- « Non intendo facere quod facit Ecclesia » at :

tioj • Qui intus, in corde suo, apud se resol- negat in suo systemate ministrum id intra se
'vito non ergo qui exteriori signo, vel irri-
i dicere posse, quia supponitur minister serio
dnoe, resolutionem suam manifestat. Insuper, et libere faciens quidquid Ecclesia facit; im-
io %a sermo est de eo qui omnem ritum adhi- plicat autem ut qui st^'o et libere faeit quod
b#U ^ria autem applicatio formoa ad materiam facit Ecclesia,intus intra se dicat : Non intendo
oextinet ad ntum externum. 2° Ut quid no- facere quod facit Ecclesia : ergo.
nim decretum ad proscribendum haereticam Sed contra 1° : Non sibi constat praeclarus
isse.ruonem, qu;e tam aperte, tam expresse, auctor ; Ministrum im-
dixerat enim, cap. 9, «

tam ^Giemmter damnata est in concilio Tri- pium libere serioque omnique semoto joco
dentino, *.u<unsi a quibusdam diceretur inno- sacramentum publice ministrantexn illud ,

vari? Numquid quotidie catholici transeunt idem nullatenus irritare, tametsi secretam
ad partes haareticorum et eorum errores dam- occultamque irritandi voluntatern animo ge-
naios sisserunt? Ideone etformantur nova de- rat, ac secum ipse mente interna deliberet:
 ifrl
Non intendo facerc quod facit Ecclesia. » 2° In
hac suppositione volvitur systema Catharini
ei propugnatur ab omnibus ejus defensori-
dus nam quaestio esi an minister qui ritum
;
extcrnum serio peragii ei interius dicit:
intendo facere quod facitEcclesia, perficiatsa-
cramentum supponitur crgo, in eo syste-
: circulis, negat erudit. P. Lambertus Gaud, or-
mate, ministrum sic intus dicere posse ; quod
si id negetur, nulla erit controversia, tunc
enim minister intendit non solum
sed et interius facere quod facit
jamque non externam solum, sed etiam
nam Sed et in hoc
intentionem habebit. 3°
aliucinaturSerrius quod putet ritum externum
serio peractum, esse id quod facit Ecclesia,
quem cum ponit minister non potest serio di-
cere: Non intcndo facere quod facit Ecclesia.
Allucinationem deteximusprobatione secunda.
Insuper ritus externus potest spectari duplici-
ter : 1° ut res naturalis et profana,
praecise esset, si non esset institutus a Christo
in signum sacrum 2° ut caeremonia sacra et
; colendissimi viri in
religiosa in Ecclesia, et hoc est quod facit Ec-
clesia, ut dixi loco citato liquet autem mini- : manos
strum posse velle facere exterius rem natura-
lem et profanam, et interius dicere Nolo fa-
cere quod facit Ecclesia, sed volo simulare
tantum.
Respondent 5° Post damnatam hanc propo-
: maliter in se etut gratiae productivum.
sitionem plures theologi apprime catholici et
eruditione praestantes sententiam Catharini
libris editis sustinuerunt, scilicet Juenin,
Ge-
nettus, Alexander, Summa Alexan-
Natalis
drina, jussu Bcnedicti XIII Romae edita. Item
haec scntentia persaepe defenditur Romae in
publicis circulis, probante, ut illic moris est,
sacri palatii magistro. Haec autem nec fierent,
nec permitterentur, si haec sententia decreto
Alexandri VIII esset inusta. Ita iterum Serrius
qui religiose profitetur se, quo tempore illud
decretum editum est, consultores qui in fe-
renda sententia judices fuerant, interrogasse,
num Catharini sententiam eo decreto proscri-
berc voluissent, eosque id pernegasse.
Sed contra 1°: Huic integrae responsioni suf-
iiceret reponere non omnes libros continentes
quasdam propositiones daninatas semper
nari a S. Sede, vel quia non semper
runtur, velpropteraliasrationes.2°
Quid Juenin censeat dc decreto Alexandri et
qua veneratione illuci prosequatur vidimus su-
pra. Nego Genettum tueri opinionem de inten-
tione exierna saltem in editione septima Pari-
siensi, 1695, ijuam lego. Natalis Alexander,
postquam multa seripsitdesententiaCatharini,
DISSERTATIO V ART. Vn.
coneludit,quod si casusoccurrat, «in hocamlii-
guitate » consulendus sit episcopus. Summa
Alexandrina vult tantum non requiri intcntio-
nem produccndi effectum sacramenti, non
Non ipsum ritum ut sacrum in Ecclesia. Catharini
sententiam ssepe defendi Romae in publicis
dinis nostri, in academia Avenionensi doctor
aggregatus et professor publicus, in disserta-
exterius, tione theologica, quam solide adornavit adver-
Ecclesia, sus theologum Patavinum, illustrem scilicet
inter- Serrium eruditionis prsestantia etiama ubique
notum ; et post inquisitiones ea de re factas re»
fert ex testimonio duorum sacerdotum con-
gregationis Doctrinae christianae, quorum altei
ab annis quindecim, alter ab annis triginta
Romae commorantur, esse in urbe neminem
qui opinionem de externae intentionis suffici-
cntia, vel tueri publice, vel privatim dictare
qualis audeat. Ad ultimum, supposita veritale prote-
stationis Serrii,quam pro sinceritateet religione
dubium revocarc fas non
respondeo illos consultores Ro-
esse arbitror,
sententiam Catharini eo
intellexisse
sensu quo illam intelligunt Vasques, Tourne-
: per illam non excludi in-
lius et alii, scilicet
tentionem faciendi ritum externum ut in Ec*
clesiasacrum, sed facicndi sacramentum for-
Confirm. ista tertia probatio ex damnationc
hujus altcrius propositionis ab Innocentio XI,
anno 1679: « Non est illicitum in sacramentis
scqui opinionem probabilem de valore sacra-
menti, relicta tutiore »; atqui sententia de in-
tentione interna, quam propugnamus, est tu-
tiorquamsententiade externa intentione quam
propugnant adversarii ergo. Prob. min. Ad-
:
versarii conveniunt nobiscum sacramentum
cum intentioneinterna collatum esse validum,
et nos negamus cummajori partetheologorum
cum sola intentione externa collatum esse va-
lidum ; ergo.
Si dicas cum Contensono nec nostram sen-
tentiam esse tutam, quia exponit periculo sa-
crilegac iterationis sacramentorum, respondeo
nullum esse periculum iterationis sacrilegae
dam- quando probabilius est sacramentum esse ite-
illi defe- randum; sed esto esset ccque probabile non esse
Ad singula. iterandum, apposita conditione abstergitur pe-
riculum sacrilegii. Verum et ipsimet adversa-
rii, cogente veritate, agnoscunt nostram sen-
tentiam esse tutiorem, siquidem in casu quo
quis esset baptizatus sine intentione interna,
dicant consulendum esse episcopum, vel simi-
mum pontificem: itaNatalis Alexanderet Far-
 DE INTENTIONE MWSTRT. m
vacqncs. Confugiunt eqnidem ad testimonia rum sacra? Rituum Congrcgationis. Ncquo
S. Augustini et S. Thomac, Innocentii IV et dicas hoc decretum essc intelligcndum de
plurium thcOlogorum tam veterum quam re- rubricis tantum carcmonias missre pracscri-
ccntiorum,quibus conanturdemonstraresuam bcntibus, indctinite cnim loquitur ; imo dicit
scntcntiam essc probabilem et probabilissi- «pcromnia» rubricas esse scrvandas, non di-
mam; sed irrito conatu; lios cnim auctores stingucns inter rubricas ct rubricas, dicitque
nullatenm ipsis favere ostendcmus infra. Et praotcxtum aut consuctudincm contrariam
quamvis conccdcrcmus corum sententiam csse essc abusum. Adde plurcs ccclesias parlicu-
probabilem, nogarc non possunt nostram lares quibus licct haburc missalia propria, in-
etiam esseprobabilem, cum,fatente Serrio cap. ter quas Parisiensem, has rubricas suis missa-
14 « Sit frequcntior et communior in scbo-
: libus inscruisse. Non ergo illae rubricaj cen-
Iis »: et aliunde cum sit tutior, stat vis argu- senda3suntopinionesprivatorum thcologorum,
mcnti. sed dcfinitioneset leges Ecclesiaj sacerdotibus
Prob. 4° cx communi
scnsu et praxi Eccle- pnescriptcC ct ab eis sub peccato observanda),
sice. Romani de dcfcctibus
In rubricis missalis ita ut Gavantus,Commcntat, in rubricas missa-
in missarum cclebratione occurentibus, § 7, lis, parte 3, tit. II, prop. 2, exprcsse dicat ru-

sic Iegitur: « Si quis habeat coram se undecim
hostias ct intendat consccrare solum deccm,
non dctcrminans quas dccem intendit, in his
casibus non consccrat, quia requiritur inten-
tio »: atqui in hoc casu cst intentio ritus cxtcr-
bricas qua3 spectant panem, vinum, intentio-
ncm, etc, obligare sub mortali.
Ad secundum :Ncmo non videtessemerum
figmentum ad cludendum argumentum exco-
gitatum ubi enim in decreto vcl minimum
;

ni,qiunc a scria prolatione forma3snper debitam indicium hanc rubricam esse restringendam
materiam inseparabilis est, adsunt consuetaB ad illum qui signo aliquo exteriori manifestat
circumstantia3,ettamen nonest sacramentum: se non intendere consccrare omnes undccim
ergo prrcter intentionem externam est neces- hostias ? Nullum plane sed ; propositio est inde-
saria interna: item si decem designet quas tinita, nulla distinctione restricta; ubi autem
coasecrare intendit, illoe erunt consecrata3 et lex non distinguit, nec nos distinguere debe-
non undecima, quamvis sit praesens ut aliac mus.
unde hoc? Non defectu ritus externi qui adhi- Rcspondet insuper quidam recentior, 1° in
betur cum circumstantiis debitis, sed ratione his rubricis contineri falsa et incerta. Incer-
intentionis interioris qua dicit intus se nolle tum namque est quod, § 3, legitur non confici
consecrare hancundecimam hostiam. sacramcntum Eucharisto « si panis non sit
Hoe argumentum ita contemnit Serrius, ut triticcus » plures cnim theologi id negant.
;

irrisorie vocct « lepidos » theologos qui illud Falsum autcm est quod, §5, legitur post ver-
proponunt. At videamus num forte non sint ba consecrationis apud Latinosusurpari solita
lepidae ejus responsiones. Itaque « Si quis autcm aliquid diminueret, vel immu-

Respondet 1° rubricas missalis Romani non taret de forma consecrationis, non conficcret
esse Ecclesi® definitiones, alii dicunt leges, sacramentum », cum certum sit Grajcos non
ex quibus peti possit argumentum decreto- proferre omnia verba consccrationis calicis
rium sed privatorum quorumdam theologo-
; qua3 proferunt Latini. 2° Multa quac sunt
rum rcsolutiones de moribus et rubricis scri- dubia3 fidei referuntur in breviario Romano,
bentium ;
2° illam rnbricam intelligendam quidni in rubricis ? 3° Consilium hujus saccr-
esse de eo qui aliquo signo exteriori indicaret dotis foret insulsum et ridiculum, si namque
se nolle omnes hostias consecrare. vult tantum consecrare decem hostias, cur
Sed contra: Ad primum: Sacra Congregatio undecimam non removet ? si non removet,
Rituum sicdccernit: « Demum renovando de- omnes consecrat.
creta alias facta mandat sacra Congregatio in Sed contra Ad primum: Panem triticeum
:

omnibus et per omniaservari rubricas missalis esse materiam Eucharistia) declaravit conci-
Roinani, non obstante quocumque prastextu lium Florcntinum in decreto Unionis unde :

et consuetudine, quam abusum declarat. Et id non dici debet incertum. Ca3terum dispu-
facta relatiotte horum decrctorum S. R. N, tant theologi quid nomine tritici sit intclligen-
Urbano VIII, Sanctitas sua annuit, et ab om- dum.
nibui abiquc servari et in missali Romano Ad secundum Rubrica non dicit simplici-
:

noviter /mprimendo apponi mandavit. » Ita ter qualibet mutatione formae non confici sa-
kgitur in capite missalis ex registro decreto- cramcntum, sed addit « Si in ipsa verborum
— Tom. VI.
:

St.-Tiiom. 13
49-1 D1SSERTATI0 V. ART. VIL

immutatione verba idem non significarent», tionis internie : ergo et alia sacramenta, est
quod subticuit respoiulens. enim cadem ratio de omnibus.
Ad tertium. oeg. conseq. Quod enim refe- Ad secundum: Ex canone laudato habemus
rantur dubise historiae bonis moribus non re- quidem conditionem esse exterius exprimen-
pugnantes, nullum sequitur inconveniens at ; dam, non quod id sit necessarium ut impe-
grave foret, si proponeretur et assereretur sen- diatur iteratio sacramenti alias validi, quasi
tentia de nullitate sacramentorum quce foret non sufilceret conditio mente retenta, neque
falsa aut dubia. hoc dicit pontifex; sed quia ita convenit ina-
Ad quartum: Esto sit ridiculum et insulsum xime ubi esset periculum scandali ex iteratione
consilium hujus sacerdotis, non est ridiculum sacramenti, ut dicam infra communis nam- :

nec insulsum quaerere et definire quid inde que sensus ct praxis est quod absolute suffi-
sequatur, et quid facto opus, si casus contin- ciat, si conditio sit tacita neque puto id ne-
;

gat, sicut contigisse certo testatur doctiss. gari ab adversariis.

Berti sacerdoti dicecesis Samminiatensis, qui Prob. 5° auctoritate et rationibus invictissi-
ex simplicitate et ignorantia resolvit apud se mis D. Th. quas, § praecedenti, jam delibavi-
undecimam hostiam non consecrare, ut com- mus.
municaturo, quem noverat sacrilege ad sacram 1° S. Th., hic q. 64, a. 8, ubi ex professo
mensam accedere, absque caeterorum scan- quaerit utrum intentio ministri rcquiratur ad
dalo porrigeret particulam non consccratam, perfectionem sacramenti , sic ratiocinatur :

nec tamen hanc ex aliarum numero amovit ;

Quando aliquid se habet ad multa oportet ,

ne id communicaturus deprehenderet. Ita quod per aliquid determinetur ad unum si il-

laudatus theologus. lud eflici debcat atqui ea quae in sacramen-
:

Confirm. Praxis communis Ecclesiae est ut tis peraguntur possunt diversimode agi, sicut

in dubio de valore sacramenti cujuscumque, ablutio aquae quae fit in Baptismo, et haec
etiam iterabilis, ut sunt sacramentum Pceni- verba Te abluo, seu, Baptizo, etiam in con-
:

tentiae et Extrema3-Unctionis, iteretur sacra- suetis circumstantiis possunt ordinari et ad

mentum sub intentione conditionata, ita ut si munditiam corporalem, et ad sanitatem cor-
primo collatum validum fuerit, secundo colla- poralem, etad ludum, et ad alia hujusmodi:
tum sub conditione sit nullum unde autem : ergo oportet quod determinetur ad unum, id
nullum ? non ex defectu intenlionis externae, est, ad esse sacramentale per aliud ergo per :

haec est inseparabilis a ritu externo serio po- intentionem ministri distinctam ab inten-
sito in solitis circumstantiis : ergo defectu in- tione ponendi praecise actum externum serio
tentionis internae. et in circumstantiis solitis, consequenter per
Respondent 1° lioc sacramentum denuo col- intentionem saltem faciendi aliquid ut sacrum
latum sub conditione esse nullum,puta sacra- in Ecclesia; nihil enim aliud cst assignabile.
mentum Pcenitentiae, defectu materiae,scilicet Si dicas S. Thomam hic dictis immediate
peccatorum quae jam nulla sunt, et defectu subjungere quod «hcecintentio(determinativa)
subjecti, quod jam supponitur absolutum exprimitur per verba quae in sacramentis di-
2° conditionem debere exterius exprimi, ut cuntur » atqui intentio quae exprimitur per
:

jubet Alexander III, cap. De quibus Extra. de verba sacramentalia non est intentio inlerna
Baptismo et ejus effectu, sicque sacramentum faciendi quod facit Ecclesia, siquidem haec se-
iteratum,quod antea erat validum,esse nullum cundum nos possit abesse ab expressione ver-
defectu intentionis externae. borum: ergo.
Sed contra : Ad primum : Peccata jam re- Resp. dist. min. Intentio quae exprimitur
denuo subjiciantur clavibus Ecclesiae,
missa,si per verba sacramentalia non est necessario et
ex communi theologorum sensu, sunt materia indefectibiliter interna, conc; ordinarie et se-
absolutionis, ethomo justificatus sive per con- cundum moralem aestimationem, neg. Hoc
tritionem perfectam, sive per anteriorem ab- ipso enim quod quis serio et religiose profert
solutionem, iteratae absolutionis est capax. verbasacramentaliasuper legitimam materiam
Sed non sistamus in sacramento Poenitentiae : ex communiter accidentibus, certo moraliter
dum iterata sacramentum Extremae-Uncti- conjicimus ipsum habere intentionem inter-
onis,adhibetur nova materia et nova forma, et nam faciendi quod facit Ecclesia.
«ubjectum est capax hujus sacramenti iterati 2°S. Doctor, ibidem ad d, dicit quod requi-
ergo est nullum, non defectu sive materiae 5 ratur in ministro ea intentio qua. se subjiciat
sive formae, sive subjecti ; ergo defectu inten- principali agenti, ut scilicet intendat facero
 DE INTENTIONE MINISTRI. m
quod facit atqui qui ri-
Christus in Ecclcsia : 4° S. Doctor in4,d. 3,q.t, art. 4, qusbsiiunc.
ium externum serio et in consuetis circum- 3 ad 3, et infra q. GO, art. 8 ad 3, docet quod
stantiis peragens apud se resolvit
Nolo facere : qui baptizaret pcr trinam immersionem pro-
quod facit Christus et Ecclesia, sed simulare nuntiando integram formam in qualibct im-
tantum aut rem profanam facere non se , mersione, si intendat perficerc sacramentum
subjicit Christo principali agenti, ut intendat post primam immersionem, erit perfectum
facere quod facit Christus et Ecclesia, ut patet: sacramentum; sccus si intendat pcrficere tan-
ergo. tum post trinam immcrsionem. Loquitur
Confirm. htec ratio : Minister non perficit aperte S. Th. dc co qui ritum externum serio
sacramentum,nisi velit uti potestate sibi a Deo et in circumstanliis consuetis peragit, quo non
data ad conficiendum sacramentum; accepit obstante, ut sit sacramentum vuit pendcre ab
enim hanc potestatem, ul, ea humano modo et intentione ministri non externa, quae suppo-
libere utatur : actum
atqui qui conscius cxter- nitur in ritu externo serio et in circumstantiis
num posse peragi absque eo quod sit sacra- peracto a quoestinseparabilis ergo interna. :

mentum institutum a Christo, sic illum pera- Neque dicas cum Serrio S. Thomam loqui de
gitetiam serio et in circumstantiis, ut tamen illo qui manifestaret exterius suam intentio-
velitintus simulare, aut ritum mere natura- nem non perficiendi sacramentum nisi post
lem exercere,nolens facere quodChristusinsti- trinam immersionem, ut sit apud Graecos et
tuit et facit Ecclesia, ille non vult uti potestate fiebat olim apud Latinos; ne enim vel unum
sibia Deo tradita, ut patet ergo. : est verbum in utroque textu S. Th. quod hanc
cum Serrio id quidem non velle vo-
Si dicas restrictionem indicet nec exempla prolata
;

luntate privata, velle tamen voluntate mini- sunt ad rem; apudGraecos enim non profertur
steriali, contra : Non vult voluntate ministeri- integra forma in qualibet immersione, sed
ali qui non vult esse Christi et Ecclesiae mini- una tantum Trinitatis persona nominatur, sic
ster; autem non vult esse Christi etEccle-i
ille etiam olim apud Latinos; loquitur autem
siae minister qui intus dicit: Nolo facere quod S. Th. de eo qui integram formam in qualibet
Christus instituit et Ecclesia facit. Si respon- immersione proferret. Vide utrumque textum.
deas iterum quod ille non velit esse Christi et 5° Ibid. d. 11, q. 2, art. 1, quaestiunc. 3 ad 1
Ecclesiae minister voluntate privata, velit ta- « In sacramentis, inquit, est duplex intentio,
men voluntate ministeriali, ibit cavillatio in una quae ordinatur ad perfcctionem sacramen-
infinitum ; et ego pari jure dicam quod lu- ti,et haec est essentiaiis sacramento » ; et Opusc.
theranus, joco ministrans sacramentum, non 5 : « Si non sit debita forma verborum, et si

velit esse Christi minister voluntate privata, non sit debita materia, et si minister sacra-
tamen voluntate ministeriali; nec video
velit menti non intendit sacramentum conficere,
quamdabit respondens disparitatem sufficien- non perficitur sacramentum »; et infra « In :

tem. articulo necessitatis, non solum diaconus, sed

3°S. Doctor, ibid. a. 10, o, dicit : « Intentio etiam laicus et muiier, imo paganus, etiam
ministri potest perverti dupliciter : uno modo haereticus potest baptizarc, dummodo servet
respectu ipsius sacramenti, puta cum aliquis formam Ecclesiae et intendat facere quod facit
non intendit conferre sacramentum, sed deri- Ecclesia. » Quibus textibus ultra formam et
sorie aliquid agere, et talis perversitas tollit materiam serio adhibitam, quae pertinet ad
veritatem sacramenti, praecipue quando suam intentionem externam, requirit aliam, conse-
intentionem exterius manifesvat»: ergo etiam- quenter internam.
si exterius non manifestet et omnia serio et in 6° Non minor,imo major requiritur intentio
circumstantiis peragat; quia particula« praeci- in conferente sacramentum quam in reci-
pue» sic casum minus dubium exprimit, ut piente atqui juxta S. Thomam, infra q. 68,
:

implicet magis dubium, ut omnibus pervium art. 7 ad 2 « Si in adulto deesset intentio su-
:

est. Sensus itaque S. Th. est quod cum aliquis scipicndi sacramentum, esset rebaptizandus. »
intendit in sacramentis derisorie agere, si Sicut ergo si adultus interius diceret: Volo ab-
exterius suam perversam intentionem mani- lui corporaliter, non spiritualiter et sacramen-
sacramenti praecipue
festet, tollat veritatera « » taliter, non valeret Baptismus ipsius; ita si

id est, non solum iu se, sed etiam in judicio minister interius dicat : Volo abluere corpora-
Ecclesiae; si autem non manifestet exterius, iter, non spiritualiter et sacramenlalitcr, ipses
tollit etiam sacramentum in se, sed non in judi- sacramentaliter non baptizaret,
cio Ecclesiae. Communes ad haec omnia adversariorum re-
i96 DISSERTATIO V. ATVT. VII.

sponsiones et effugia jam praevenimus inier
probandum, sed ha?c spcciaiius et cfficacius
sunt adhue eonvellenda ct pnecludenda. Unde
Prob. G° convellendo fondamenta advcrsoe
Bententiffl et ejus effugia praicludendo.
1° Ideo sccundum advcrsarios sufficit adva-
lorem sacramenti intentio extcrna in ministro,
nimirum quod ponat scrio materiam et for-
mam seu ritum externum, quamvis intenti-
onem retineat, imo dicat intus. Nolo facere
quod facit Ecclesia,sed volo simulare, irridere,
aut rem mere naturalem proianam pera- et
gere, perinde ac si Christus hunc ritum non
elevasset ad rationem sacramenti; quia hoc
ipso quo actus externus serio ponitur, seu ap-
plicatur forma materiae, necessario fit sacra-
mentum, seu quod facit Ecclesia; hoc ipso
enim quod in artificialibus compositis applica-
tur forma materiae, necessario resultat compo-
situm, non obstante quavis intentione agentis:
aestimet verba, hoc ipso quo seno proferuntur,
esse formam sacramenti; possunt equidem
dici forma, sed materialiter tantum et non
formaliter, nisi accedat intentio ministri de-
terminantis ad significationem sacram et effe-
ctivam significati. 3° Minister serio peragens
ritum externum, sed intus nolens facere quod
Christus instituit et Ecclesia facit,sed volens c
contra simulare, aut irridere, vel facere rem
mere naturalem profanam, non se subji-
et
citChristo ut principali agenti, nec agit ut ejus
et Ecclesiae minister,ut patet, sed tantum talis
exterius apparet :ergo non facit quod Chri-
stus instituit, nec quod facitEcclesia; id enim
facere non potest cum sit instrumentum, nisi
ut subordinatus causae principali et agens ut
ejus et Ecclesiae minister. 4-° Si admitienda sit
ratio adversariorum, sequiturquod mater serio
abluens domi puerum,subinvocatione SS.Tri-
nitatis, ut bene illi sit, perficiat sacramentum,

sic qui applicat colores telae, imprimit sigillum quod non concedunt. 5° Exempla quae adfe-
cerae, adhibet ignem stupae, quidquid interius runt non sunt ad rem applicatio enim colo-
;

dicat aut velit, tela pingitur, cera sigillatur, rum ad telam, impressio sigilli ad ceram, ad-
stupa comburitur. Unde contraria ministri hibitio ignis ad stupam, sunt ex se determi-
voluntas in hoc casu est inefficax, et ut ita di- natae ad suos effectus, non vero ritus externus
cam nolleitas : atqui plusquam falsum est istud etiam serio peractus, ut probatum est. Nec
assumptum : ergo. vident inde firmari errorem haereticorum
Prob. min. multipliciter. 1° Actus externus quamvis enim jocando et ridendo exterius ap-
etiam serio peractus, est adhuc, ut dictum est plices colores telae, sigillum cerae,ignem stupae,
superius, indifferensadmulta et potest ordinari eritpictio, sigillaiio et combustio; siergova-
sive ad munditiem aut sanitatem corporalem, leant haec exempla, ritus externus etiam mi-
sive ad simulationem, sive exerceri ut actus mice peractus erit sacramentum, quod est
mere naturalis ergo restat adhuc determinan-
: haereticum dogma Lutheri. 6° Tandem omnes
dus per intentionem. Neque dicant materiam probationes nostrae, quae sunt de ritu externo
determinari ad esse sacramentale per formam, serio peracto, hoc adversariorum fundamen-
v. g., in Baptismo, ablutionem determinari per tum concutiunt. Relegantur.
hsec verba Ego te abluo, seu Baptizo, quia
: : His itaque rationibus pressi et oppressi re-
etiam haec forma est indifferens ut significet ccntiores adversarii, alio confugiunt, et sy-
ablutionem sacram vel profanam. 2° Verba stema Catharini attemperantes dicunt inten-
in sacramentis non habent rationem formae tionem externam non sufficere in omni casu
independenter ab intentione interna ministri in quo ritus externus serio peragitur, sed
ergo, quantumvis serio applicentur materiae quando serio peragitur in circumstantus adhi-
sine iila intentione, non efficiunt compositum beri solitis, ut in Baptismo, si minister rogatus
sacramentale. Prob. ant. Verba in sacramentis illud administret, praesente patrino, in bapti-
non sunt forma formaliter scilicet, sumpta sterio, indutus vestibus sacris, etc. Ex his
materialiter vel in significatione aliqua natu- enim circumstantiis, inquiunt, ritus externus
rali et profana, sed tunc demum quando su- determinatur ad esse sacramentale, et tunc
muntur ut sacra, seu ut significativa et effe- sacerdos se exhibet ut ministrum Ecclesiae.
ctiva simul rei sacrae ; sunt enim signa non Ita Juenin et Serrius, ut vidimus in praenota-
speculativa tantum, sed practica et efficientia minibus ad conclusionem.
quod significant : atqui non sunt significativa Serriustamen, nevideaiur omnino recedere
et efteciiva rei sacrae v si desit intentio interna; a D. Thoma, dicit ritum externum determinari
id emm non habent ex
etiam serio prolata se ad esse sacramentale, non praecise a circum-
ergo per intentionem agentis. Et in hoc est stantiis, sed ab intentione qua minister se de-

maxima allucinatio adversae sententiae quod terminat illum perficere in his circumstantiis.
 DE INTENTIONE MINISTRI. 107

Sed quis non videt id ad fucum esse dictum, Ecclesiast. ,c.l2, eta rccentioribus usurpatum.
et, non obstante diverso modo loquendi, rem 2° Est directe conlra D. Th. qui disertis ter-
eamdem significari sive enim dicas cx circum-
; minis ubique docet ritum cxtcrnum serio
slantiis, sivcab intcntione ut in circumstan- peractum detcrminari ad esse sacramentale
tiis ritum determinari, patet non ex ipsa inten- pcr intentionem internam ministri, nec ullibi
tione, sed ex ipsis circumstantiis totam dcter- meminit circumstantiarum pro illadetermina-
minationem haberi, siquidcm cadem intentio tione, ut ex ejus textibus laudatis patet; enim-
externa extra circumstantias non determina- vcro intentio, juxta S. Th., dcterminans ad
ret; et ita sentire ipsum Serrium colligo 1° ex esse sacramentale alia est ab ea qua minister,
verbis anbiguis et quasi inter sc pugnantibus v. g., in Baptismo intcndit ablutionem ut
quibus suam mentem exprimit ait enim ; mundantcm, aut sanantem corporaliter, ut
cap. 15, n. 2 « Ritum perse indifTerentem D.
: constat ex primo textu citato atqui minister :

Tli. appellat extra debitas circumstantias qui baptizans in circumstantiis consuetis potest
ex ipsis circumstantiis desinit esse indifferens, nonhaberealiamintentionem quam mundandi
determinaturquc ad esse sacramcntale per in- aut sanandi corporaliter : ergo non ea est in-
tentionem ministri ». Porro si ex ipsis circum- tentio quam requirit S. Thomas. 3° Quaecum-
stantiis ritus externus desinit esse inditTercns, que dixi numero praecedenti contra systema
quomodo restat determinandus per intentio- Catharini de ritu externo serio peracto, militat
nem ministri? Sed et alibi hujus effugii oblitus etiam de illo peracto in circumstantiis : in
non aliam sibi esse mentcm aperte significat, his namque ritus externus est adhuc indiffe-
dum diserte affirmat, non ritum extcrnum rens, et potest minisier illum peragere, vcl
determinari ad esse sacramentale ex intentionc mere materialitcr ut rem profanam, sicut
ministri in his circumstantiis, sed e contra fieri solet in balneis, nihil cogitans aut inten-
ministros ipsos ex ipsis circumstantiis dcter- dens de sacramento, vel simulare tantum ex-
minari ad agendum tanquam Ecclesiae mini- terius et irridere, vel illum ut sacrum in Ecclc-
stri « Tales, inquit, ibid. num. 7, tibi mini-
: sia exercere ; et sicut si intendat ut sacrum
stros exhibet Catharinus ritum externum libere perficit sacramentum, ita si non intendat non
serioque celebrantes, in iis maxime circum- perficit. Item minister sub his circumstantiis
stantiis ex quibus determinantur ad agendum retinendo intentionem non se subjicit Christo
tanquamEcclesiaeministri, illiusque nomine»; principali agenti, neque est aut agit ut ejus et
et cap, 14 : « Seria, inquit, externi ritus cele- Ecclcsiae mmister, sed apparet tantum. ltem
bratio, a Catharino nobisque hactenus propu- verba in his circumstantiis non determinantur
gnata, uti ad valorem sacramenti sufficiens, ad significationem sacram et effectivam signi-
non illa solum est qua3 joco ludoque opponi- ficati, id namque pendct ab habente potesta-

tur, sed et illa quae in his circumstantiis fiat
ex quibus sacerdos determinatur ad agcndum
ut minister Ecclesiae ejusque nomine.» Quam-
vis ergo in his Serrius imponat Catharino qui
nunquam meminit circumstantiarum, aperte
saltem liquet, juxta ipsum, totam ritus externi
tem et voluntatem, sicque non sunt formaliter
forma sacramenti. Valent ergo circumstantiae
duntaxat quoad nos, quatenus his positis certi
sumus moraliter ministros habuisse intentio-
nem faciendi quod facit Ecclesia, non vero
quoad substantiam sacramentiin se nam 4° ;

determinationem ad esse sacramentale, et mi-
nistrorum ad hoc ut agant tanquam Ecclesiae
ministri ejusquenomine,esse a circumstantiis.
Posito itaque hoc esse commune principium
adversariorum,
hoc ultimum eorum effu-
2° Praecluditur
gium. 1° Ritum externum a circumstantiis et
non ab intentione ministri ad esse sacramenta-
juxta Ecclesiae definitiones, tria tantum sunt
essentialiter requisita ad valorem et substan-
tiam sacramenti, scilicet materia, forma et
inteniio ministri ; circumstantiae autem non
suntexhistribus, sicque elevare non possunt
ritum externum ad rationem sacramenti. 5°
Siritus externus determinareturacircumstan-
tiis ad esse sacramentale, sequeretur 1° quod

le determinari, figmentum est, nullum ha-
bens neque in S. Scripturis, neque in Patri-
bus, neque in conciliis, neque in pontificum
definitionibus fundamentum, cujus nec me-
miuerunt primi hujus opinionis assertores,
sed ab Antonio de Dominis, ineunte praeceden-
ti saceulo, primum excogitatum, L 5 de Repub.
ebrius aut amens, maxime si non agnoscatur
talis, iilum serio in circumstantiis peragens,
conficeret sacramentum, quod aperte luthera-
nis favet ; 2* quod paganus, qui de Ecclesia
nihil unquam audivit, rogatus serio ablueret
infantem in loco sacro, prolatis formae verbis,
nihil aliud cogitans aut intendens quam illum
198 DISSERTATIO V. ART. VII.

sbinere corporaiiter, ut fit
illuui baptizaret, quod uemo nec, ut puto,
ipsi adversarii admittunt, cum iste paganus
nihil de Ecclesia cognoscens, putansque a se
recrairi ablutionem corporalem, nec implicite,
nec explicite, nec directe, nec indirecte, nec
in sc, nec in alio posset intendere facere quod
facit Ecclcsia ; et tamen iste
intentionem externam quae est inseparabilis
a ritu externo serio posito, et adessent circum-
stantiae consuetac. 3° Sequeretur quod circum-
stantiae essent aliquando essentialiter requisitae
ad substantiam sacramenti, quando nempe
abesset intentio interna, quod
cum circumstantiae sint institutae ab Ecclesia
in balneis, vere qui nullum intendunt ex eo effectum saluta-
rem, quippe quem vel ignorant, vei negant
aut irridcnt. Ita definivit Nicolaus I, Responso
104 ad consulta Bulgarorum, et refertur cap.
A quoclam, dist. 4 de consec.
4°Sacramentumsemclvalidecollatumhabet
ex se,seu ex sua institutione, vim ct efficaciam
paganus habcet producendi effectum sicut aliae causae necessa-
riae, proindeque producit effectum, absque eo
quod ministrans de illo cogitet, aut illum in-
tendat, imo etsi contrarium intenderet, ut qui
semel admovit ignem stupae, quidquid velit
aut intendat, ignis comburit stupam.
dici non potest, Secunda pars est D. Th. in 4, d. 6, q. 1,
art. 3, quaestiunc 2 ad 1, ubi dicit « Quamvis :

quae nihil potest circa substantiam sacramen- ille qui non credit Baptismum esse sacramep-

torum. Tandem hoc effugium praecludunt tum, aut habere aliquam spiritualem virtu-
omnes probationes nostrae conclusionis, ut in tem, non intendat, durn baptizat, conferre sa-
singulis notavimus ;videbimus
et insuper, ut cramentum tamen : intendit facere quandoque
in sol. obj. subjicit sententiam, adversariorum quod facit Ecclesia, etsi illud reputet nihil
omnibus fere difficultatibus quas nobis ob- esse; et quia Ecclesia aliquid facit, ideo ex
jiciunt. consequenti et implicite intendit aliquidfacere,
Dico 2° : Ad veritatem sacramenti non re- quamvis non explicite. »
quiritur in ministro intentio explicita produ- Insuper constat ex dictis quod Ecclesia ha-
cendi effectum sacramenti, neque efficiendi beat ratum Baptisma collatum ab athaeo, pa-
rem absolute in se sacram, seu veri nominis gano, aut Judaeo, qui tamen non intendunt
sacramentum, neque faciendi quod facit ec- perficere rem in se sacram, seu quod habet
clesia Romana, sed sufficit implicita, quac ha- rationem veri sacramenti, cum potius hunc
betur in generali intentione faciendi quod ritum ut caeremoniam superstitiosam repu-
facit vera Ecclesia, quaevumque illa sit. Est tent.
communis quoad omnes partes. Tertia pars constat etiam ex dictis ;
quia
Prob. prima pars i° ex S. Aug., epist. ad Ecclesia recipit Baptisma collatum a calvini-
Bonifac. 98, alias 23, ubi de parvulis ab haere- stis, qui tamen non intenduntfacere quod facit
ticis baptizatis dicit « Non enim propterea
: ecclesia Romana, quam apostatam credunt,
illi non regenerantur, quia non ab istis hac in- sed quod facit ccclesia, v. g., Genevensis quam
tentione offeruntur ». putantesse veram Christi Ecclesiam.
2° Ex S Th., hic q. 64, a. 10, ubi probat Sufficit ergo intentio explicita faciendi quod
ministrum qui perversam habet intentionem facit vera Christi Ecclesia,quaecumqueilla sit;
circa finem seu effectum sacramenti, nihilo- quia cum vera ecclesia sit Romana et faciat
minus efficere verum sacramentum, ut si sa- veri nominis sacramentum gratiae et characte-
cerdos conficeret corpus Christi ad veneficia, ris productivum, in generali intentione facien-
aut baptizaret mulierem ut ea abuteretur; diquod facit vera Ecclesia implicite continetur
« quia, inquit, prius non dependet a poste- intentio faciendi quod facit ecclesia Romana,
riori » ; et ibid., art. 9 ad 1, ait: « Licet mini- et perficiendi rem absolute in se sacram veri-
ster credat per idquod agitur exterius, nullum que nominis sacramentum gratiae et characte-
sequi interiorem effectum, non tamen ignorat, ris effectivum.
quod Ecclesia catholica intendit per hujus- Requiritur autem intentio explicita faciendi
modi quae exterius aguntur, praebere sacra- quod facit vera Ecclesia ; quia haec intentio
mentum unde, non obstante infidelitate, po-
: in nulla alia continetur, non enim continetur
test intendere facere quod facit Ecclesia, licet in intentione faciendi praecise ritum externum
aestimet id nihil esse. Et talis intentio sufficil serio, cum possit haec intentio esse absque
ad sacramentum. » intentione faciendi quod facit Ecclesia, utpro-
3° Ex praxi et communi sensu Ecclesiae quae bavimus.
recipit ut validum Baptismum verbis evange- Non requiritur tamen quod haec intentio
licis coliatum a pagano, Judaeo, vel haeretico, explicita faciendi quod facit Ecclesia sitin actu

signato, quasi minister debeat expresse ore
vel mente dicere Volo facere quod facit Eccle-
: exprcsse in condemnatione hujus propositio-
sia sed sufficit quod sit in actu excrcito,
; nis
nimirum quod advertcns et volens faciatquod
novit ab Ecclesia fieri.
Solvuntur objectiones contra
conclusionem.
J^Objectiones ex triplici capite potissimum
petuntur : 1° ex praxi et definitionibus Eccle-
siae ; 2° ex SS. Aug. et Thoma
veteribus scholasticis ;
3° ex
tis.
Diligenter attendat lector ad systema recen-
tiorum qui dicunt intentionem externam ex-
tra circumstantias adhiberi solitas,
cere, sed tunc requiri internam ad veritatem
sacramenti ; sufficere autem in his circum-
stantiis, ex quibus, ut aiunt, ritus externus
determinatur ad esse sacramentale juxta
enim illud systema vix ullum nobis opponunt
argumentum quod contra ipsos non possit
retorqueri, ut patebit.
Objectiones ex praxi et definitionibus
Ecclesice.
Obj. 1° : Ecclesia ab omni
semper attente inquisivit quae essent sacra-
menta dubia, suspecta, irrita irrita saepe pro-
nuntiavit quibus deesset forma vel materia;
item quae ab ebriis aut energumenis, vel mi-
mice essent collata ; suspecta quae ab haereticis
de Trinitate male sentientibus, etc; nunquam
vero inquisivit an requireretur interna inten-
tio, nec pronuntiavit irrita esse quae illa defi-
ciente conferrentur atqui nulla potest adferri
: tionem, non consecrant materiam, nisi per
ratio hujus silentii quam quod haec interna in-
tentio non requiratur ad integritatem sacra-
menti, sed sufficiat ritus externus serio pera-
ctus ergo. :
Resp. 1° retorquendo argumentum. Eccle-
sia antiquitus non inquisivit an requireretur
intentio interna extra circumstantias consue-
tas, nec definivit eam requiri ergo non re-
quiritur, quod negant adversarii.
Resp. 2° neg. min. Ideo enim antiquitus de
intentione ministri non inquisivit,
vit Ecclesia, non quia illam non judicabat ne-
cessariam, sed quia de ea nulla tunc moveba-
tur quaestio, et habebatur ut certa moraliter
hoc ipso quod ritus externus serio perageba-
tur. Ubi autem de ea mota fuit quaestio, defi-
nivit saltem consecutive ejus necessitatem in
DE INTENTIONE MINISTRI. 199
concilioFlorent. etTrid. et, ut nobis videtur,
Valet Baptismus, etc, atquc in rubricis
:
missalis Romani, ut patet cx probationibus.
Inst. 1° Ecclcsia approbat sacramenta col-
:
lata a Judaeis, paganis et haercticis : atqui est
primam fundata ratio dubitandi an hi habeant inten-
tionem intcrnam ergo illam hon requirit.
:
Rcsp. 1° rctorquendo argumentum Ec- :
clesia approbat sacramenta collata a Judaeis,
paganis, et haereticis privatim et extra circum-
et quibusdam stantias; valet enim judicio Ecclesiae Baptisma
rationum momen- quod pater haereticus conferret suo infanti
ergo intentionem internam extra circumstan-
tias Ecclesia non requirit. Quid ad hoc adver-
sarii ?
non suffi- Resp. 2° min. Est ratio fundata dubi-
dist.
tandi an hi habeant intentionem internam effi-
ciendi veri nominis sacramentum et produ-
ccndi ejus effectum, conc; intentionem fa-
: ciendi quod neg. Haec enim
facit Ecclesia,
jure praesumitur hoc ipso quod adhibent serio
ritum in Ecclesia cclebrari solitum. Nec aliud
possunt respondere objicientes in suo syste-
mate de necessitate intentionis internae extra
circumstantias.
Inst. 2° : Ecclesia definivit contra donatistas
sacramenta verbis evangelicis consecrata, nul-
retro antiquitate la ministrorum improbitate pollui seu impe-
diri: atqui sub communi nomine improbitatis
: continetur omnis improbitas, consequenter
perversitas intentionis, quae est quaedam im-
probitas: ergo.
Resp. 1° nullum sacramentum esse verbis
evangelicis consecratum, nisi per intentionem
internam ministri; verbaenim: Te baptizo, te
signo, etc cum diversam patiantur significa-
intentionem faciendi rem sacram ut fit a chri-
stianis; alioquin sacramentum collatum pri-
vatim et extra circumstantias a ministro qui
non haberet intentionem internam, deberet
dici consecratum verbis evangelicis et vali-
dum,quod negant objicientes.
Resp. 2° per improbitatem intelligendam
: esse improbitatem fidei et morum, non per-
versitatem intentionis; nulla enim fuit inter
donatistas et catholicos controversia de inten-
nec defini- tione ministri, sed de ejus moribus et fide.
Unde ad min. neg. sub communi nomine im-
probitatis comprehendi quamcumque impro-
bitatem, cum certum sit etiam fatentibus ad-
versariis ministrum qui jocose confert sacra-
mentum, vel vitiat formam aut extra circum-
stantias retinet intentionem, nihil conficere.
200 DlSSEHTAHO
ricque aliquam ministri improbitatem officere
saeramentis.
Inst. 3°: Synodus Ebroicensis, 1576, Rotho-
magensis, l881,Rhemensis, Tolosana, Aquen-
sis circa idem tempus, prohibent rebaptizari
etiam sub conditionc baptizatos ab luereticis:
«quia, inquit Rothomagensis, constabat cal-
vinistas in publico coetu baptizarc in forma
vcrborumet materia a Christo instituta, nec de
hoc factoambigi poterat» nihilde intentione.
: ut
Idem AquensL-. Ergo existimabant ad sacra-
menti veritatem sufficere ritum externum se-
rio peractum in publico ccetu, quaevis intentio
fuerit. Similiter Nicolaus 1, Responso 104
cilato ad consulta Bulgarorum, definit Baptis-
mum collatum a Judaeo vel pagano esse vali-
dum si servaverit praescriptam formam: de in-
tentione iterum nihil: ergo illam non existi-
mabat necessariam.
Resp. 1° Retorqueo argumentum: Neque
laudatae synodi, neque Nicolaus I quidquam
definiverunt de necessitate intentionis internae
extra circumstantias: ergo existimabant illam
non requiri. Consequentiam negant objicien-
tes, nos quoque negamus, quam inferunt.
Unde
Resp. 2° neg. conseq., quia haec illarum sy-
nodorum definitio facta est contra eosquire-
quirebant intentionem internam non tantum
perficiendi ritum ut sacrum, sed etiam produ-
cendi gratiam remissivam peccatorum. Itadi-
sertis verbis synodus Rothomagensis ante ver-
ba laudata, cap. 4 de sacramentis: « Quia, in-
quit, dubitabant nonnulli de valore Baptismi
ab hujusmodi haereticis collati, eo quod non
haberent intentionem baptizandi in remissio-
nem peccatorum.» Unde haec definitio exclu-
dit quidem necessitatem intentionis effectus
sacramentalis, non intentionis faciendi rem ut
sacram in Ecclesia. Ideo autem synodi vetant
rebaptizari sub conditione publice, non occul-
te baptizatos, non quod supponat publice col-
latum validum,quacumque intentione fiat, sed
quia de Baptismo publice collato est certitudo
moralis quae non est de Baptismo occulto, cum
uni mulieri seu alteri privatim baptizanti non
ita facilecredatur. Ita iterum se explicat ibi-
dem laudata synodus Rothomag.
Ad Nicolaum papam: Resp. nihil definivisse
de intentione, quia interrogatus fuerat de con-
ditione ministri, non de ejus intentione, an
ratus esset Baptismus a Judaeo vel pagano?
Inst. «IP; Baptismus a S. Athanasio puero
inter lude;4um sociis pueris collatus; item
collatus puero Hebraeo ab aliis pueris ludenti-
V. ART. VII.
bns; item collatus miunce S. Genesio in
theatro, fuerunt rati habiti, nec iterati; item
Baptisma collatum a Ludovico Gaufredo, pa-
rocho Massiliensi, qui morti proximus testa-
tusestse quidem ritum externum baptizando
servasse, sed interius retractasse quod agebat
exterius, etinfantes quos baptizabat diabolo
devovissc, hoc, inquam, Baptisma Sorbonae et
et aliorum theologorum judicio habitum fuit
validum. Similitcr ordinationes Petri
Lavardini, Cenomanensis, quamvis
episcopi
nun-
pariter in extremis positus declaraverit se
quam habuisse intentionem ordinandi, pro-
batae fuerunt, nec Ecclesia eas iterari jussit:
ergo.
Resp. tribus primis factis historicis jam sa-
tisfactum esse § praecedenti. Unum addam mi-
rum esse haec ab adversariis nobis objici cum
ct ab ipsis sint solvenda; neque enim ipsi
agnoscunt cum lutheranis valida sacramenta
quae joco externoaut mimice conferuntur.
Quantum ad duo facta posteriora, tot rimas
patiuntur, ut ex his nihil quod objicientibus
faveat extundi possit. 1° Haec duo facta esse
falsa et supposita asserit erudit. P. Lambertus
Gaud in jam laudata Dissertatione adversus
Serrium.
De Gaufredo ipsum nunquam fuisse paro-
chum Massiliae, sed simplicem beneficiarium
duntaxat in ecclesia S. Mariae ab Aquisfluenti-
bus(Z)es#c0w/es),probatextestimonioD. Giraud
actualis pastoris hujus ecclesiae, ex opere de
Tragicishistoriis,etexdecretosenatusAquensis
contra dictum Gaufredum, in quo non paro-
chus aut pastor, sed solum beneficiarius paro-
chialis ecclesiae S. Mariae ab Aquisfluentibus
appellatur. Item probat Gaufredum morti
proximum nunquam declarasse se infantes
quos baptizarat, in nomine diaboli absque in-
terna intentione baptizasse, 1° quia auctor
Tragicarum historiarum qui, secundo post
Gaufredi mortem anno, opus suumediditetin
quo variade isto impio sacerdote narrat, nihil
habet de dicta declaratione, quam procul du-
bio, si vera fuisset,non omisisset; 2° quia, licet
Gaufredus de variis et enormibus criminibus
accusatus et interrogatus, nunquam
de eo de
quo agitur fuit interrogatus, ut constat ex
testimonio viri dignissimi qui rogatus acta
judicialia ad Gaufredi causam spectantia dili-
genter et attente perlustravit. Equidem verum
est quod mortuo Gaufredo sparsus sit rumor
in vulgo hunc impium sacerdotem infantes
baptizasse in nomine diaboli, sed verisimiliter
inde ortusest iste rumor, quod Gaufredus con-
 DE 1.Y1EXTI0NE MINISTRI. 201

fessns fuisset se Magdalenam Pahnlanam, jam 3° Sacramenta collata, nt referlur in his fa-
in nominc Trinitatis baptizatam, iterom in ctis historicis, potuerunt mcrito censcri a the-
conventu Sagarum bapiizassc in nomine dia- ologis ct episcopis non itcranda, non propter
boli. sufficientiam intcntionis externae, scd cxdupli-
De Petro Lavardino probat laudatus profes- ci alia causa l c quia cum voluntate impia de-
:

sor Avcnionensis nullum hujus nominis ex il- vovendi infantcm diabolo, aut non confcrendi
iustri familia Lavardinorum intcr episcopos ipsi, seu ordinando, gratiam et characterem,
Cenomanenses recenseri; unum fuissc nominc potcst subsistcrc intentio facicndi quod facit
Carolum alterum nomine Philibertum a
, Ecclcsia, id cst, ritum qui habetur in Ecclesia
Ludovico XIV, anno 4648, designatum. Huic sacer et religiosus, ut probat S. Th. hic a. 40,et
Philiberto equidem a quibusdam ejus aemulis nos supra probavimus hujusmodi
;
2° quia
dictam declarationem fuisse affictam, ct inde ministris,quidicuntsenon habuisse internam
plures dissertationes de externa) intcntionis intentionem, non adhibetur fides, sicut non
sufficientia a doctoribus Parisiensibus editas adhibetur fides ministro asserenti se adulte-
fuisse. At Sambovium hac de re consulturn, rasse formam aut materiam sacramenti,
calumniam esse asseruisse, Nicolaum 1'Hermi- nisi id certis indiciis probet. Sicut item
nier, doctorem Parisicnsem et ipsius Ecclesiae non adhibetur fides viro vel mulieri asse-
Cenomanensis canonicum theologum atque renti se non consensisse Matrimonio, non
archidiaconum, R. P. Josepho Roux, pro- solum quia id asserit in proprium commo-
vinciae nostrae Tolosanae provinciali, testatum dum, quianondiligituxorem, utinterpretatur
eorum qui cum Philiberto
fuisse, ex relatione Serrius, sed etiam si in proprium mcommo-
Lavardino vixerant, ipsum morti proximum dum, quia vere, videntibus et scientibus aliis,
declarasse quidem Parisiis coram parocho S. uxorem, sed
diligit timet Deum otfenderc
Sulpitii, qui ipsi sacrum viaticum ministrabat, accedendo ad illam.
se dolere quam maxime quod a sua dicecesi Neque culparum in arti-
dicas confessionem
abfuisset saepius sine causa; at neverbum qui- culo mortis esse sinceram, non enim mulieri
dem habuisse de declaratione alia, quam pro- morienti et confitenti se prolem concepissc ex
inde puram putamque calumniam existima- adulterio fides adhibetur nisi probet, neque
bat. quidquam cogit ut adhibeatur fides sccleratis
2° Data veritate horum factorum, equidem morientibus, qualis, v. g., fuit Gaufredus qui,
quorumdam theologorum privatorum judicio, ut fert historia, busto proxiinus, dicitur mor-
sacramenta sine intentione interna celebrata tuus voluntate firmata in malo, confidens se
fuerunt probata, valida et ab episcopis quibus- postmortem aereis potestatibus esse aggregan-
dam iterari prohibita. Verum id non evincit dum. Est e contra fundata ratio timendr, ne
Ecclesiae sensum, nec verisimile est, quod ita quem invitagesseruntanimum Ecclesiam irri-
nunc sentirent episcopi post damnatam propo- dendi, eumdem retineant in morte.
sitionem ab Alexandro VIII : Valet Baptismus, simul inst.: Innocentius IV scribens
Obj. 2° et
etc. Insuper si quidam theologi et quidam in cap. Si quis puerum, 3 DecretaL, tit. 42 de
episcopi ita censuerunt, alitcr alii theologi et Bapt., aperte definit sufficere ad integritatem
episcopi. Plures enim qui baptizati fuerunt a Baptismi intentionem externam, nec ullatenus
Gaufredo, ex rumore quod eos baptizasset in requiri internam; dicitenim « Nonestneces- :

nomine diaboli, iterum, ut communiter dici- se quod baptizans sciatquid sit Ecclesia,neque
tur, baptizati sunt. Illustris queedam fcemina quod gerat in mente facere quod facit Ecclesia;
quae a Fusio, pastore Ecclesiae S. Lucae, Pari- imo si contrarium gereret iu mente, scilicet
siis, baptizata fuerat, retenta, ut dicebatur, non facere quod facit Ecclesia, sed tamcn facit,
intentione, iterum baptizari obtinuit, fatente quia formam servat, nihilominus baptizatus
ipso Serrio, c. 6, n. 7. Episcopus Cenomanen- est. » Haec veluti pro se decretoria alte decan-
sis,Lavardini successor, de cujus ordinationi- tant adversarii ; at quam immerito, patebit ex
bus ortum erat dubium, plures ex suis presby- dicendis.
teris iterum ordinavit, ex his quae leguntur lmprimis observandum est opera Innocentii
apud Sambovium, tom. 3, cas. 17 idem, tom.
; IV edita fuisse Lugduni,dum ent adhuc priva-
5, cas. 3, refert quemdam episcopum jussisse tus doctor, unde ejus sentcntia, fatente ipso
rebaptizari, quos a presbytero qui suam in- tandem illa sit, est privati doc-
Serrio, quaevis
tentioiioriA retinuisse dicebatur, baptizatos toris, non Romani pontificis,nec in juris cano-
fuisse rcsciverat. nici partcmvenit; nunquam enim fuit incerta
502 DISSERTATIO V. ART. VII.

decretis juris cap. Si quis puerwn, quamvis sed « baptizare », sacramentum ergo
perficiat:
oppositum qaidam falso scripserint contra
fi- praeter formam serio positam, praeter
ritum
dem omnium exemplarium. externum requirit Innocentius intentionem
Obsorvaiiilum insuper textum Innocentii non externam qua? est inseparabilis a ritu ex-
non integre ad praesens institutum referri, im- terno, sedinternam,non balneandiaut lavandi
mediate eniin subjungit : « Dummodo bapti- carnes, hoc est ponendi actionem naturalem,
zare intendat.» His pnemissis, sed baptizandi, id est, efficiendi actionem ut
Resp. Innocentium IV excludere duntaxat sacram in Ecclesia. Enimvero juxta adversa-
intentionem explicitam finis, seu effectus sa- rios qui serio ponitritum externum, quamvis
cramenti, non vero internam intentionem intus dicat, Nolo baptizare, sed volo balneare
ipsius sacramenti seu ritus ut sacri in Ecclesia, seu lavare carnes, perficit sacramentum. At id
sed e contra ipsum aperte et certo requirere. expresse negatInnocentius:ergo aperte contra
Quod ut manifestum fiat, necesse estintegrum ipsos pro nobis stat. Insuper dicitlnnocentius
ejus textum referre. Dicit itaque « Ad hoc ut : quod minister non intendat conferre quod
« si

aliquis baptizatus sit necessarium est quod ba- alii baptizantes conferunt, non baptizet »: qui-

ptizans intendat baptizare, non tantum balne- bus verbis requirit intentionem implicitam
are vel carnes lavare ; nec tamen videtur ne- effectus Baptismi, non explicitam quam prius
cesse quoad effectum Baptismi, quod sciatquid excluserat ; non potest autem esse intentio
sit Baptismus, scilicet quod ibi infundatur implicita effectus Baptismi, nisi in intentione
gratia, vel quod sit sacramentum, nec etiam explicita faciendi remutsacram in Ecclesia,
oportet quod credat hoc ipsum, imo etsi con- quia tantum ut sacra et non ut profana pro-
trarium credit et totum reputat truffam et ducit effectum. Tandem si Innocentius esset
deceptionem, tamen Baptismus suum habet intelligendusad sensumadversariorum,neque
effectum. Itcm non est necesse quod baptizans esset necessaria intentio faciendi ritum exter-
sciat quid sit Ecclesia, nee quod gerat in mente num, quia non esse necessariam inten-
dicit
facere quod facit Ecclesia imo si contrarium
; tionem faciendi quod facit Ecclesia. Ecclesia
gereret in mente, scilicet non facere quod facit autem, juxta adversarios, facit tantum ritum
Ecclesia, sed tamen facit quia formam servat, externum, sicque valebit sacramentum ab
nihilominusbaptizatus est dummodo baptizare ebrio dormiente aut amente collatum.
intendat. Unde si quis in casu necessitatis con- Quando ergo Innocentius dicit non esse ne-
stitutus, vel etiam sine necessitate vadat ad Sa- cesse quod baptizans gerat in mente facere
racenum et dicat : Baptiza me, et doceat eum quod facit Ecclesia, imo quod si contrarium
formam, et ille Saracenus baptizet, non cre- gereret in mente, scilicet non facere quod facit
dens per immersionem aliquid fieri nisi ma- Ecclesia, perficeret Baptismum, excludit dun-
defactionem et non intendat eum baptizare, taxat, ut jam dixi, necessitatem intentionis
vel etiam madefacere secundum intentionem explicitae finis seu effectus sacramenti, seu ut
petentis, id est, ut Baptismus operetur quid- ipse formalissime dicit « quod Baptismus ope-
quid operari potest, et ipse baptizans tanquam retur quidquid operari potest secundum inten-
minister conferat quod alii baptizantes confe- tionem petentis Baptismum » ; non vero neces-
ritnt, licetnoncredat ipsum posse aliquid ope- sitatem intentionis esse sacramentalis, siqui-
rari, vere baptizatus est sed si hoc non inten-
; dem, ut dictum est, praeter formam requirat
deret, non baptizaret. Nec est necesse quod expresse intentionem non balneandi aut la-
aliquando sciat quid in his Ecclesia intelligat, vandi carnes, sed baptizandi. Sensus illius ita-
vel etiam quod sciat vel credat Ecclesiam es- que est quod, quamvis minister nesciat Bapti-
se. smum producere aliquem effectum neque ,

Haec qui attenia et non praeoccupata mente quid sit Ecclesia, et ideo ex illo privato errore
legerit, aperte assertam fatebitur ab Innocen- nolit facere quod facit Ecclesia quoad effectum
tio necessitatem intentionis internae ad esse Baptismi, si tamen intendat baptizare et non
sacramentale, et exclusam duntaxat necessita- balneare aut Javare carnes, hoc ipso intendit
temintentionisad effectum sacramenti ; sicque ritum in Ecclesia sacrum et implicite ejus
Innocentium stare pro nostra, non pro adversa effeetum, sicque sacramentum perficit; neque
senteutia» Etenim diserte distinguit Innocen- enim ista intentio destruitur per intentionem
tius inter «baptizare,etbalneare seulavarecar- quam habet ex privato errore Ecclesiam nihil
nes»,et dicit quod baptizans,si servet formam esse et Baptismum nihil producere.
et intendat, « non balneare, aut lavare oarnes » , Dices Innocentius in primo membro textus
:
w DE hYlKMlONE MINISTRI. 203

allati jam intentioncm finis seu

excluserat iica Ecclesia, utrum id aliqui faliaciter, an
effectus sacramenti in secundo ergo membro,
: veraciter agant, cum tamen idem utrique
dum excludit intentionem faciendi quod facit agant, cur extra intersit non vidco quando
Ecclesia, aliam intentionem excludit, scilicet ille qui accipit, non simulatione palliatus, sed

ipsius esse sacramentalis. Unde post primum rcligione mutatus est. An plus valent ad con-
casum, tanquam novum subjiciens, dicit : firmandum sacramentum illi veraces inter
« Item non est necesse quod baptizatus » etc. , quos agitur, quam ad frustrandum illi fallaces
Resp. Innocentium etiam in secundo mem- a quibus agitur et in quihus agitur? Et tamen
bro aperte loqui de intentione effectus sacra- si postea prodatur ncmo repetit, sed aut excom-

menti ; loquitur enim de ministro qui « non municando punitur illa simulatio, aut pceni-
intendit baptizare seu madefacere secundum tendo sanatur »
intentionem petentis Baptismum, id est, ut Neque dici potest cum Bellarmino et aliis
Baptismus operetur quidquid operari potest » quibusdam Augustinum non resolutive sed
S.
In utroque ergo membro casus est de inten- dubitanter loqui, eo quod immediate subjun-
tione effectus sacramenti, sed sub diversa ra- gat « Sed nobis tutum est in ea non progredi
:

tione in primo membro est de ministro qui

: aliqua temeritate sententise quac nullo in ca-
nescit quid sit « Baptismus» et « quod ibi infundat tholico regionali concilio ccepta, nullo plenario
gratiam»; in secundo membro est de ministro terminata sunt » Hacc enim verba referuntur
.

qui nescit «quid sit Ecclesia», et ideo quasi no- ad Baptismum a mimo extra Ecclesiam susce-
vum casum subjicit. Finaliter itaque et sum- ptum, non ad Baptismum fallaciter in Ecclesia
matim eo reducitur textus Innocentii quod, datum et acceptum; ex supposita enim validi-
sive minister nesciat quid sit Baptismus et tate istius, ut jam dixi et patet ex textu, incli-
quod gratiam producat, sive nesciat quid sit natur ut credat alterum esse validum atque ;

Ecclesia, modo baptizare intendat et conferat adeo supponit primum validum , ut dicat
quod alii baptizantes conferunt, et non tantum quod si simulatio prodatur, non repetatur
balneare aut lavare carnes, quidquid aliud in quod non dixisset, si de ejus valore dubitasset.
mente gerat, vere baptizet; et hoc nos di- Videtur ergo certum Baptisma fallaciter et si-
cimus. mulato animo traditum et susceptum in Ec-
tlesia habitum fuisse ab S. Augustino ratum
Objectiones ex SS. Augustino et Th. veteri- et validum. Subsumo Atqui qui fallaciter et
:

busque scholasticis. simulato animo baptizat, non habet intentio-

nem interiorem sed exteriorem tantum :
,

Obj. 1° ex S. Aug., lib. 7 de Bapt., cont. ergo.

donat., cap. 53, ubi inter varios casus bunc Resp. dist. subsumptum Atqui qui faflaci-
:

proponit an sit minus probandum Baptisma

: ter et simulato animo baptizat fallacia et si-
quod a mimo repente converso extra Eccle- mulationeintentionis, non habet intentionem
siam suscipitur, quam illud quod in Ecclesia interiorem, conc; fallacia et simulatione fidei,
recipitur,si tradens et recipiens fallaciter seu neg. Loquitur autem S. Augustinus non de
simulato animo agant. En ejus verba « Sed : simuiatione seu fallacia intentionis, sed fidei,
arbitremur etiam fallaciter aliquem dantem, vocatque illum fallacem qui non habens re-
cum et tradens et accipiens fallaciter agant in ctam fidem de veritate aut efficacia sacra-
ipsa unitate catholica; utrum hoc magis Ba- menti, illam tamen simulat conferendo Ba-
ptisma sit acceptandum,an illud quod in mimo ptisma quasi ipsum crederet verum sacra-
(ludo) datur si quis existat qui fideliter subito menturn gratise productivum, ideoque fallit
commotus accipiat? An, quantum ad ipsos ha3c autem fallacia non impedit quin possit
quidem attinet homines,plurimum distet inter intendere generaliter facere ritum ut in Eccle-
credentem in mimo (ludo) et irridentem in sia sacrum.
Ecclesia, ad ipsius autem sacramenti integri- Hunc esse legitimum sensum S. Augustini
tatem nihil intersit ?» Huic qusestioni respon- multis constat. 1° Tota controversia inter
det S. Augustinus supponendo quod Baptisma S. Augustinum et donatistas, contra quos hic
fallaciter datum et acceptum in Ecclesia sit agit, fuit de fide et non de inlentione ministri.
validum, et inde propendet ut credat susce- 2° Ne unum verbum in toto textu S. Augustini
ptul» a mimo converso extra Ecclesiam sit proferri potest quod exprimat simulationem
etiam validum, « Si enim, inquit, nihil into-
: intentionis. 3° Dicitfallacem, dequu loquitur,
rest ad integritatern sacramenti in ipsa catho- si ejus fallacia nrodatur, puniri excommuni-
m DISSERTATIO V. ART. VIK

catione, nusquam autem apparet in Ecclesia ex mo*ivo divinae revelationis ;

potcst tamen
?tatutam fuisse excommunicationem simulan- habcrc fidem humanam dc aliquo, ctsi careat
tibus intcntionem, scd bcnc hareticis occultis, quoad alia, ut patct in calvinistis qui habent
cum deteguntur. -i° Opponit fallaciam de qua fidem humanam de mystcrio SS. Trinitatis et
loquitur, fidci : « An plus, inquit, distct inter Incarnationis, non de mysterio Eucharistiae.
crcdentem in minio et irridentem in Eccle- De ejusmodi autem veracibns loquitur S. Aug.
sia n ergo intelligit fallaciam fidei et non in-
: quifidem humanam habent de veritate et ef-
tcntionis. 5° Opponit fallaccs vcracibus « An : fcctu sacramenti, licct quoad alia errent, sicut
plus, inquit, valent ad confirmandum illi ve- fallaces intelligit qui circa veritatem et effec-
races inter quos agitur, quam ad frustrandum tum sacramenti errant ; et tales veraces in ha>
illi fallaces a quibus agitur » per vcraces au- : certum est.
resi posse repcriri
tem intclligit socictatem credentium, ut paulo Inst. 2° S. Augustinus per fallaccs intelligit
:

post explicat diccns « Ubi autem neque so-

: non qui sunt solum exteriusin ccetu fidelium,
cietas ulla esset ita credentium, neque ille qui sed qui sunt de Ecclesia, seu habent fidem
ibi acciperet, itacrederet », etc. 6° Paulosupra Ecclesiae : ergo. Prob. ant. Intelligit eos qui
dicit : « Praeteritis majorum statutis, non du- sunt in unitate catholica : « Tradens, inquit,
bito etiam illos habere Baptismum,qui, quam- et accipiens fallaciter in unitate catholica» :

vis fallaciter id accipiant, in Ecclesia tamen atqui qui sunt in unitate catholica habent
accipiunt, vel ubi putatur esse Ecclesia ab eis fidem Ecclesiae, a fide enim Ecclesia habet
in quorum At vero
societate id accipitur » . quod sit una : ergo.
habemus quidem statuta majorum de valore Resp. neg. ant. Ad probat, 1° neg. min. in
Daptismi collati absque fide seu cum fallacia sensu S. Augustini ; ipse enim, lib. 4 cont.
mentiente fidem, sed nullum prorsus de va- Bonat., cap. 16, agnoscit haereticum posse
lore Baptism: collati sine intentione, aut osten- baptizari et remancre « in unitate catholica »;
dant adversarii. 7° Tandem S. Augustinus eo~ 2° dist. rnin. Qui sunt in unitate catholica in-
dem sensu sumit fallaciam in dante et acci- teriuset vere, habenl fidem Ecclesiae, conc;
piente, ut patet ; non cst autem verisimile qui sunt in unitate catholica exterius et appa-
S. Augustinum existimasse valere sacramen- renter tantum, neg.
tum in adulto qui non haberet intentionem Inst. 3° Juxta S. Augustinum non differt,
:

illud suscipiendi. quoad integritatem, Baptisma collatum fallaci-

Neque hic omittenda est retorsio solita ar- ter in Ecclesia a Baptismo collato in ludo a
gumenti Augustinus absolute affirmat agcn-
: mimo : atqui si intentio interna requiratur,
tem fallaciter vcrum conferre sacramentum, erit inter utrumque differentia quoad integri-
nec ullatenus requirit quod conferat in cir- tatem quia Baptisma collatum a mimo in
;

cumstantiis consuetis ergo intelligat de : si ludo foret sine intentione, collatum fallacia
fallacia intentionis et inde probetur non re- fidei foret cum intentione, sicque differrent
quiri intentionem interiorem, perinde proba- quoad integritatem ergo. :

tur contra adversarios eam non requiri circa Resp. 4° S. Augustinum, quamvis propen-
circumstantias. sus esset ut crederet Baptisma collatum mimo
Inst. 1° : S. Augustinus fallaces agnoscit in converso esse validum, id tamen noluisse
Ecclesia catholica, Yeraces in haeresi : « Quid affirmare, sed suam sententiam dubitanter
sit sceleratius, inquit loco citato, in Ecclesia proposuisse.
fallaciter accipere, an in haeresi vel schismate 2° Neg.min. et ejus probationem potest ;

sine fallacia » ? atqui fallaces fallacia fidei non enim contingere quod quis ludendo habeat
sunt in Ecclesia catholica, etveraces veracitate veram intentionem faciendi rem sacram in
fidei non suntin haeresi : ergo. Ecclesia, quam referat ad suam recreationem,
Resp. dist min. pro utraque parte pro : ut dixi § praeced. de S. Athanasio et aliis.
prima-.FaUaees fallacia fidei non sunt in Eccle- 3° Si intelligatur hunc Baptismum collatum

siacatholica interius et vere, conc; exterius fuisse omnino jocose et mimice, tunc aberit

et quoad dpparentiam, neg. Pro secunda parte: intentio externa; non est enim intentio externa
Veraces veritate fidei supernaturalis non sunt quando minister actionem serio non perficit
inhaaresi, conc; veraces veritate fidei huma- ergo vei sine ulla intentione erit validum
na3, neg. Quamvis enim haereticus in uno istud Baptisma, quod est haereticum, vel
amittat fidem supernaturalem circa omnia dicendum adfuisse internam.
aiia fidei nostrae mysteria quia nullum credit Adde retorsionem argumenti de Bapiismo
 DE INTENTIONE MINISTRI. 205

privatim collato ad cujus integritatcm objici- tudo non officit certitudini morali, qua major
entes requirunt intentioncm internam. non habetur in negotio salutis. 2° S. Aug. pro-
S. Aug. rcvera dubitavit an Baptis-
Inst. A° : bat in sententia donatistarum, praesertim Peti-
ma collatum mimo omnino ludicre ct jocose, liani contra qucm agit, spem salutis fore po-
adeoque etiam sine cxterna intentionc, esset nendam in baptizante et hunc esse caput et
validum dicit enim, laudato cap. 53: «Utrum
; origincm baptizatorum, quia Petilianus con-
approbandus esset BapnVmus qui sic darctur, tendebatquodsanctitasbaptizantis baptizatum
divinum judicium per alicujus revelationis mundaretet sanctificaretetiam ut causaquasi
oraculum, concordi oratione et impensis sup- princeps, ita ut Christus ad hanc sanctifica-
plici devotione gemitibus, implorandum esse tionem non concurreret, nisi forte ubi macu-
censcrem » crgo longe magis dubitavit de
: losa peccatoris conscientia ignoraretur : hacc
neccssitate intentionis internae. constant ex S. Augustino, cap. 5 citato « An :

Resp. 1° retorsione argumenti et subsumo :
Atqui tamen juxta adversarios requiritur in-
tentio interna in collatione privata Baptismi
ergo et ab ipsis est solvendum argumentum.
Resp. 2° S. Augustinum non dubitasse an
forte, inquit, alloqucns Petilianum, cum ba-
ptizantemperfidum illequibaptizaturignorat,
: tunc Christus dat fidem , tunc Christus cst,
origo et radix et caput? humana temeritas
et superbia Cur non sinis potius ut semper
!

Baptisma collatum mimice et sine intentione Christus det fidem, christianum dando factu-
faciendi quod facit Ecclesia esset validum sed ; rus ? Cur non sinis ut scmper sit Chnstus ori-
dubitavit an mimice baptizans posset habere go christiani, in Christo radicem christianus
intentionem faciendi quod facit Ecclesia. Vide infigat, Christus christiani sit caput » ? ita ut
obj. 2 § pracced. quaestio inter S. Augustinum et Petihanum
Inst. 5° S. Aug. probat contra donatistas
: nontamessetdesacramentoconficiendo,quam
sanctitatem et conscientiam ministri non esse de sacramenti confecti virtute et efficacia at :

necessariam ad veritatem sacramenti, iis ra-
tionibus quae pariter probant non cssc neces-
sariam ejus intentionem internam. Sic, lib. 1
contra Litteras Petiliani, cap. 1, probat san-
ctitatem et conscientiam ministri non esse ne-
cessariam, quia est occulta; cap. 3, quia cum
sit occulta, salus baptizatorum esset semper
incerta; ibid, quia spes ponenda foret in ho-
mine; cap. 5, quia baptizatorum origo et radix,
non est homo baptizans, sed Christus
hae omnes rationes militant pariter contra
intentionem internam ergo.
vero nos neque somniando quid simile cogi-
tamus. Profitemur cum Ecclesia catholica
Christum esse causam principalem nostraa
sanctificationis, ministrum autcm ad perfecti-
onem sacramenti concurrere per intentionem
ut instrumentum, sicut concurrit per mate-
riam et formam, et etiam fatentibus ipsis ad-
versariis per intentionem extra circumstantias.
Unde, sicut in eorum sententia neque spes
: atqui ponenda homine, neque baptizans est
est in
origo, radix et caputbaptizatorum, sic nec in
: nostra et utrique dicimus cum Apostolo
;
:

Resp. 1° retorquendo argumentum Atqui : Nequequi plantat est aliquid, neque quirigat,
hae omnes rationes pariter militant contra in- sed qui incrementum dat Deus.
tentionetn internam, quam necessario requi- Inst. 6° S. Aug., lib. 3 contra Cresconium,
:

runt adversarii extra circumstantias. Solvant c. 8. « Qua mente, inquit, operetur minister,
ergo priusquamopponant. qua laboret intentione, non curent » ergo.
:

Resp. 2° neg. min. 1° Enim longe major est Resp. 1° et hoc esse soivendum ab adver-
incertitudo conscientiae et sanctitatis ministri, sariis curandum de intentione dicunt, dum
qui
quam ejus i&ientionis. Illam ncc certo scit se sacramenium administralur extra debitas cir-
habere ipse minister, istam certo cognoscit. cumstantias.
Illa difficillime ista facillime habetur
, unde : 2° S. Aug. ibi loquitur de intentione, non
hocipsoquod ministerseriosponteritumexter- quse respiciat confectionem sacramenti, sed
num peragit, ejus intentio est moraliter ceria, ejus effectum; cum enim dixisset Cresconius :
non vero ejus sanctitas et conscientia; ideoque « Sicut qui plantat et rigat, non uisi fideiis
sirequirereturministrisanctitasetconscientia, colonus et diligcns adhibetur », rcspondet
semper incerta esset salus baptizatorum, secus S. Augustinus Quasi vero quod Jnfidelis
: «
sirequiratur intentio; nec magis CKit incerla colonus plantaverit,propter ejusinfideiitatem,
ex necessitate intentionis, quam sit incerta ex non germinet vis seminis qua mente ope-
necessitate materia? aut formae quae potest se- retur, qua laboret intentione, non curent. »
creto corrumpi : haec autem aliqualis incerti- Obj. 2° ex. D. Th. S. Doct. in 4, d. 6, q. 5,
506 DISSERTATIO V. ART. VII.

a. 2, qu:rstiune. 1 atl 2, cum sibi proposuis- Hanc objectionem prae se ferre difficultatenr
set hoc argumentum : « Intentio hominis non non diffiteor sed imprimis observandum
;

est alicui certa nisi ergo requiratur

sibi : si quoad textum ex 4 sentent. desumptunr, pro-
intentio ad Baptisnmm, non erit certum de babilius videri secundam responsionem non
aliquo quod >it baptizatus, nlsi apud eum qui proferri a S. Th. ut suam, sed ut quorumdam
baptizavit, et hoc est inconveniens quod homo iheologorum sui temporis, ut fatetur ipse Ca-
sit in tanto dubio salutis », respondet « Ad : tharinus ; tum quia, in corpore ejusdem quae-
hoc dupliciter secundum diversas opiniones stiunculae et ad 1 et 3, requirit non solam
respondetur. Quidam cnim dicunt quod, si de- expressionem intentionis per verba, sed preeter
sit mentalis intentio in baptizante,non confert materiam et formam ipsam intentionem ba-
sacramentum Baptismi, tamcn adulto sup- m ptizandi et sacramentalia conficiendi tum ;

plet fides et devotio effectum Baptismi
autem puer, creditur pie quod summus
sit
sacerdos, scilicet Deus, defectum suppleat et
si quia verba quibus constat forma Baptismi,
dicuntur in ea responsione instituta ab Eccle-
sia quis autem credat S. Thomam ex propria
:

salutem ei conferat Alii dicunt quod in mente dixisse formam baptismi esse institu-
Baptismo et in aliis sacramentis quae habent tam ab Ecclesia, cum ipse doceat, et fide sit
in forma actum exercitum, non requiritur certum, esse institutam a Christo. Neque di-
mentalis intentio, sed sufficit expressio in- cas formam Baptismi dici institutam ab Ec-
tentionis per verba ab Ecclesia instituta, et clesia quoad modum et ordinem tantum ;

ideo si forma servatur, nec aliquid exterius nam apostoli ante Christi passionem eam
dicitur, quod intentionem contrariam expri- usurpabant secundum eumdem ordinem et
mat, baptizatus est. » Et in hac praesenti quae- modum quem a Christo acceperant, et, sicut
stione 64, a. 8, ubi queerit utrum intentio mi- nunc, baptizabant dicentes :« Ego te baptizo
nistri requiratur ad perfectionem sacramenti, in nomine Patris etFilii et Spiritus Sancti.»
numero 2, idem argumentum sibi proponit Neque etiam valet si dicas S. Thomam in
et similiter respondet « Circa hoc est duplex
: Summa, loco eamdem rcsponsionem
citato,
opinio quidam enim dicunt quod requiritur
: proierre ut suam; nam non est omnino ea-
mentalis intentio in ministro, quae si desit non dem utriusque responsionis doctrina. ln 4, di-
perficitur sacramentum, sed hunc effectum in cit non requiri intentionem mentalem, sed
pueris, qui non habent intentionem accedendi sufiicere expressionem intentionis per verba ab
ad sacramentum, supplet Christus, qui inte- Ecclesia instituta : in Summa dicit requiri in-
rius baptizat in adultis autem qui intendunt
; tentionem Ecclesiae. In 4, loquitur tantum de
sacramentum suscipere, supplet illum defe- sacramentis quae habent in forma actum exer-
ctum fides et devotio. Sed hoc satis posset dici citum: in Summa nullum excipit. Sed esto fo-
quantum ad ultimum effectum qui est justifi- ret eadem utriusque textus doctrina, nihil
catio a peccatis, sed quantum ad effectum qui vetat aliter juniorem, aliter seniorem sensisse,
est res et sacramentum, scilicet quantum ad ut de facto probabilius contingitin casu. Ve-
characterem, non videtur quod per devotio- rius itaque existimo cum P. Gaud quod, si S.
nem accedentis possit suppleri, quia character Doctor unam ex his duabus responsionibus
nunquam imprimitur nisi per sacramentum. adhibeat ut suam, prima potius quam secun-
Et ideo alii melius dicunt quod minister sa- da sit illiadscribenda; l°quiaeratcommunior
cramenti agit in persona totins Ecclesiae, cujus tunc temporis; sic enim censebant Magister,
est minister : in verbis autem quae profert ex- Alex v S. Bonaventura et alii; tum quia ipse S.
primitur intentio Ecclesiae quae sufficit ad per- Th. in 4, d. 3, q. 1, a. 2, q. 3 ad 4, dicit quod
fectionem sacramenti,nisi contrarium exterius in casu quo,una persona Trinitatis nominata,
exprimatur ex parte ministri vel recipientis sa- puer vel sacerdos moreretur, « creditur quod
cramentum. » Ex his textibus manifestum est, invisibilis sacerdos suppleat defectum. » Hanc
juxta S. Thomam,
ad perfectionem sacramenti tamen sententiam senior factus in Summa
non requiri intentionem mentalem seu inter- abdicavit. Caeterum quidquid sit de textu ex 4.
nam,sed sufficereexternam; rejicit enim men- sentent. desumpto, remanet saltem difficultas
talem et dicit sufficere intentionem Ecclesiae in textu Summae, ubi constat S. Docteem lo-
expressam in verbis quae profert minister, nisi qui ex propria sententia.
contrarium exterius exprimatur ; intentio au- Solutioni praemitto 1° incredibile esse S.
tem Ecclesiae expif&sse in verbis ministri est Thomam his paucis verbis evertisse quod
exterior. toties et tam expresse alibi asserit, atque ex-
 DE 1NTENTI0NE HTNISTRI. 207

cludere necessitatem intentionis internne et primum et proxime Ecclesia intendit, est fa-
suffidentem existimare solam expressionem cere ritum sacrum qui hunc ergo : intendit,
verborum, cum in eodcm loco diserte asscrat intendit facere quod facit Ecclesia, habet et
ritum externum ex se indifferentcm dcbcre intcntionem Ecclcsiae. Enimvero si per
determinari ad esse sacramcntale per inten- intcntionem Ecclesiae, quam S. Doctor dicit
tionem ministri, ministrum tanquam instru- sufficerc ad pcrfectionem sacramcnti, non in-
mentum animatum deberc per intcntioncm se telhgcrct etiam internam intentioncm ministri
subjicere Christo ut principali agenti; art. 40, facicndi quod facit Ecclesia, sed solam inten-
ministrum qui non intendit conficere sacra- tionem quoe habitualiter in Ecclesia reperitur,
mentum nihil efficere; in 4, d. II, q. 2, art. 2, manifestc sibi contradiceret in eodem articulo,
q. 3 ad intentionem quae ordinatur ad
1, in cnjus corpore et in resp. ad 1 et 3, requirit
perfectionem sacramenti esse essentialem sa- in ministro intentionem etiam intcrnam fa-
cramento; Opusc. 5, si minister non intendat cicndi quod facit Ecclesia, ut probavimus.
sacramentum conficere, non perfici sacramen- Haec solutio, quamvis non sit communis, sat
tum, et haereticum posse baptizare, dummodo tamen mihi arridet, eam prae caeteris amplc-
servet formam Ecclesiae et intendat facere quod ctitur eruditiss. professor Avenioncnsis in lau-
facit Ecclesia; infra q. 68, a. 7 ad 2, intentio- data dissert. potestque meo sensu sustineri ad-
nem suscipiendi sacramentum esse necessa- versus oppugnantcs instantias. Igitur
riam in suscipiente. Vide probationem 6. Incre- Inst. 1°Th. primam opinionem quae
: S.
dibile est, inquam, S. Thomam qui haec et si- requiritintentionem mentalem inministro, re-
milia diserte asserit, existimasse solumritum jicit; postquam enim eam retulit, dicit : « Alii

externum scrio peractum, seclusa quavis alia melius dicunt » : ergo per intcntionem Eccle-
intentione, sacramentum, nisi
esse velis S. siae non intelligit intentionem mentalem seu
Doctorem palpabiles, non semel, sed pluries, internam ministri.
non in dissitis locis, sed in eodem loco, contra- Resp. Opinionem quae requirit
dist. ant. in-
dictiones asseruisse. Sed, etsi verum sit quod tentionem mentalem rejicit, praecise quia re-
praetendunt adversarii, quirit intentionem mentalem, neg.; quia di-
Praemitto 2° hunc nodum, in quo vim ma- cit quod, si desit intentio mentalis, Christus
xime faciunt, esse etiam ab ipsis solvendum. suppleat defectum sacramenti in infantibus,
Dicunt enim non sufficere externam intentio- in adultis autem eorum devotio, conc. Patet
nem, sed requiri internam quando minister ex textu. Sibi objecerat S. Doctor quod, si re-
privatim non rogatus, nec in loco sacro, atque quireretur intentio internaministri,salus foret
extra alias circumstantias adhiberi solitas sa- incerta; huic objectioni adhibet duas respon-
cramentnm ministrat: atqui S. Th. non distin- siones in quibus supponit necessariam esse
guit inter sacramentum cum circumstantiis, intentionem internam, et tamen non ideo esse
vel sine circumstantiis collatum, sed dicit ab- incertam salutem 1° quia licet requiratur in-
;

solute et generaliter de omnibus sacramentis
et quovis modo serio collatis, « in verbis quae
profert minister, exprimi intentionem Eccle-
siae quae sufficit adperfectionem sacramenti,
nisi contrarium extcrius exprimatur » crgo si : Dcum aut devotionem suscipientis supplere
per haec verba rejicit nccessitatcm intcntionis
internae, objicientes habent D. Thomam sibi
seque ac nobis contrariam, et quidquid dicent
ut ab hac dilficultate sc extricent, pro nobis di-
ctum habebimus. Interim intcr varias solu-
tiones, duas propono quae mihi videntur pro-
babiliores.
Quidam ergo respondent S. Thomam per
intentionem Ecclesia? quam dicit sufficere ad
perfectionem sacramenti, non intelligere in-
tentionem quae sit in sola Ecclesia et non in
ministro, sed etiam quae sit interius in mini-
stro faciendi quod facit Ecclesia, et quam
circo vocat intentionem Ecclesiae; quia
tentio mentalis, attamen juxta quosdam Deus
vel devotio suscipientis supplet defectum sa-
cramenti et sic non est incerta salus. 2° Rejecta
hac responsione quantum ad id quod dicit
dcfectum sacramenti, verius et probabilius
dicit quod in verbis quae profert minister ex-
primatur intentio Ecclesiae, quac sit etiam in-
terna ipsius ministri intentio faciendi quod
facit Ecclesia, etquod haec intcntio sufficit ad
perfectionem sacramenti, ubi contrarium non
exprimitur exterius: et sic etiam tollitur anxie-
tas circa veritatem sacramenti, quamvis enim
non sit omnimode et physice certum, mini-
strum habere intentionem internam quam
verbis exterius exprimit, id tamen est morali-
ter certum, et hoc sufficit ad sedandam animi
id- anxietatem; non enim major habetur certitudo
quod in negotio salutis,ut jam dixi, neque prudentcr
4\.S
timentof anxic pericula et remota rarissime
eontingentia, solique haeretici certitudinem
ftbsolutam et inconcussam salntis adstruunt.
Sicut ergo poenitens credit sino anxietate se
esse absolutuin, quia qnamvis absoluto fieri
possit, quod sacerdos absolvens
main absolutionis quae secreto profertur, est
tamen moraliter certum eam integre fuisse
prolatam: ita in casu de intcntione; non cnim
est minus certum ministrum sponte serio
ritum externum peragentem habere intentio-
nem internam faciendi quod facit Ecclesia,
quam certum sit ipsum formtm vel Bapti-
smi, vel Pcenitentiae pronuntiasse.
Replicabis Th. in secunda responsione
: S.
loquitur de intentione, qua stante potest mini-
ster exteriusexprimere contrarium et irritare
sacramentum atqui minister qui habet inten-
:
tionem internam faciendi quod facit Ecclesia,
nihil potest exterius exprimere contrarium
quod irritet sacramentum; etsi enim joco illud
conferret ,
perficeret tamen sacramentum,
stante illa intentione interna faciendi sacra-
mentum : ergo.
Resp. neg. min. Potest enim minister cum
flla intentione interna, sive ex errore, sive ex
ygnorantia, sive ex inadvertentia vitiare exte-
rius formam sacramenti aut adhibere mate-
riam illegitimam, et sic cum
nihil efficere.
Alii respondent quod,quando S.Th.dicitquod
in verbis qua) profert minister exprimitur in-
tentio Ecclesiae quae sufficit ad perfectionem
sacramenti, non intelligat quod sufficiat haec
intentio Ecclesiae verbis ministri expressa ad
perfectionem sacramenti simpliciter et quoad
se, sed quod sufficiat ad perfectionem sacra-
menti secundum humanam certitudinem et
quoad nos; ex hoc enim vitatur inconveniens
objectum in argumento quod quilibet esset
incertus suscepti sacramenti hoc ipso enim ; cramenti simpticiter
quo videmus ministrum sponte serio applicare
formam materiae, nec exterius contrariam in-
tentionem demonstrare, moraliter certi sumus
de veritate sacramenti, ut modo dicebam, nec
alia certitudo requiritur ad tollendam anxieta-
tem, sicque responsio adaequate satisfacit ar-
gumento. Unde forma distinguo: Inten-
sic in
tio Ecclesiae in verbis ministri, si contrarium
exteriusnon exprimatur, sufficit ad perfectio-
nem sacramenti, quantum ad humanam exi-
stimationem et moralem certitudinem, conc;
sufflcit ad perfectionem sacramenti in se et
secundum se sumpti, neg. Similiter S. Th. ex-
cludit intentionem mentalem tanquam neces-
DfSSERTATIO V. ART. VII.
sariam ut habeatur certitndo moralis, oonc^
tanquam necessariam ut perficiatur sacramen-
tum, subdistinguo utante: Ut pcrficiatur sa-
cramentum in se , neg. ;ut perficiatur in
judicio Ecclcsiaj ct conscientia suscipientis,
vitia>erit for- conc. Haec solutio estCajetani, Solo, Nugno,
Cabrera, Vincentii, Baronii, Goneti, cminen-
tiss. Gotti, Suaris, Valentiae, Becani, Berti, et
communior tam apud thomistas quam apud
extraneos.
Hanc autem esse mcntem S. Thomae colli-
gitur non solum ex his quae habet in corpore
ejusdem articuli, et in resp. ad 1 et3, et alibi,
ut vidimus, ubi aperte requirit intentionem
internam neque solum ex ipso argumento,
:
cui debetcorrespondere soltitio,utmoxdicam,
sed exipsis verbis objectis; dicit enim non suf-
ficerequoad nos intentionem Ecclesiae verbis
ministri expressam si contrarium extcrius
,
exprimatur ergo censet non sufficere quoad
:
Deum, si eontrarium interius minister expri-
mat sicut enim contraria intentio exterius
;
expressa necessariam intentionem destruit
quoad nos, ita contraria intentio interius ex-
pressadestruit intentionem necessariam quoad
Deum.
Neque dicas quod contraria expressio rcd-
dat prolationem formse non seriam sed ridicu-
sua intentione lam ; seria quippe est, quia est conformis in-
ternae intentioni, et ideo seria quia sincera.
v
Insuper si contraria intentio exterius expressa
reddat quoad nos prolationem formee non se-
riam, sed ridiculam ergo interius expressa
:
reddit prolationem formac apud Deum non
seriam, sed ridiculam, et per illam minister
non se subjicit Christo ut principali agenti.
Inst. insuper: Quando S. Th. dicit in prima
responsione quosdam auctores mentalem seu
internam intentionem requirere ad perfectio-
nem sacramenti, loquittir de perfectione sa-
et in se sumpti; sic enim
intelligebant isti auctores ergo quando, reje-
:
cta illa opinione, dicit intentionem Ecclesiae
verbis ministri expressam sufficere ad perfe-
ctionem sacramenti, intelligit etiam de perfe-
ctione sacramenti in se et non solum quoad
nos.
Resp.neg.conseq., quia non rejicit primam
sententiam, quatenus requirit intentionem
mentalem ad perfectionem sacramenti in se,
sed quatenus, supposita illius necessitate, dicit
nihilominus haberi certitudinem salutis ( de
qua erat argumentum ) per hoc quod Deus
suppleat effectum sacramenti, ut paulo antea
dictum est. Unde in secunda responsione, sup»
 DE INTENTIONE MINTSTRf. fOO

posiia etiam ncccssitale mcntalis intentionis,
ad perfectionem sacramenti inse, dicit haberi
nihilominus, scd aliunde, ccrtitudinem mora-
lem salutiSj nempe cxprcssionem seriam in-
tentionis Ecclesiae in verbis quod
ministri,
sufficit ut certi moraliter simus ministrum
habuisse intentionem mentalem necessariam,
et sacramentum esse peractum, nisi contra-
rium exterius exprimatur.
Repones: S. Th. in argumento quod sibi op-
ponit et quo vult probarenon requiri intentio-
nem internam ministri ad perfectionem sacra-
menti, loquitur de perfectione sacramenti, de
qua loquitur in titulo articuli, alioquin thesim
quam isto argumento impugnandam sibi pro-
ponit, non attingeret: atqui in titulo articuli
agit de perfectione sacramenti in se, ut omnes
fatentur ergo et in argumento quod sibi op-
: Resp. 1° Esto hoset quosdam alios antiquos
verbis quae profert exprimitin intcntid Eccie-
siae, nec contrarium, ut suppono, cxterius ex-
primit, et tamcn fatcntibus adversariis haec
intcntio Ecclesiac sic expressa non sufficit ad
perfcctionem essentialem sacramenti, sed rc-
quiritur intentio interna ministri.
Obj. 3° celebrcs quosdam veteres scholasticos
qui Gatharino praeiverunt et pro intentione ex-
terna steterunt. Magistcr Sententiarum in 4, d.
27, docet quod consensus cxtcrnus vcrbis ex-
pressus sine interno faciat Matrimonium. Pe-
trus Paludanus in 4, d. 6, q. 2, dicit opinionem
de intentionc cxterna posse defendi, et argu-
menta in contrarium solvit. Sylvester, verbo
Baptismus, tit. 3, n. 12, dicit opinionem de
externa intentione sustineri posse et hanc S.
Thomam defendere: ergo.
:

ponit.Subsumo: Atqui debet in responsione scholasticos intentioni externae favisse, sunt

agere de eadem perfectionc de qua agit in privati theologi qui conciliorum decretis, sum-
argumento, alioquin illud non solveret: ergo mi pontificis definitioni, Ecclesiae praxi et aliis
in responsione agit de perfectione sacramenti probationibus nostris praeponderare non va-
non quoad nos tantum.
in se et lent.
Resp. dist. ultimum consequens : Ergo in Resp. 2°adprimum: Magister Sententiarum
responsione agit de perfectione sacramenti in 4, d. G, expresse docet ad integritatem Bap-
in se, ut probet illam non esse incertam, si tismi requiri intentionem baptizandi; in loco
omnia exterius rite peragantur, conc. ; agit de vero objecto, loquitur de Matrimonio quoad
perfectione sacramenti in se, ut probet eam forum exterius, ut ipsum explicat S. Th. ibid. in
consistere in his solis exterioribus, neg. Solu- expositione textus.
tio mihi plane evidens est ex argumento; sen- Adsecundum: LicetPaludanusconcedathanc
sus enim alicujus responsionis aestimari debet opinionem defendi posse, dicit tamen ibidem
ex objectione cui respondetur; objicit autem contrariam esse tenendam ut communiorem
sibi S. Th. quod si intentio mentalis requiratur et tutiorem.
ad perfectionem sacramenti, cum illa intentio Ad tertium : Equidem Sylvester fuit dubius
non sit nota, nemo esset certus suaesalutis inter utramque opinionem, vult tamen quod
seu sacramenti suscepti. Respondet sicut si sit baptizatus sine interna intentione,
quis
nos respondemus adversariis quando idem sit rebaptizandus sub conditione. Neque di-
argumentum nobis objiciunt, quod, quam- citS. Thomam tenere sententiam de externa
vis intentio mentalis ad perfectionem es- intentione, sed « videtur, inquit, tenere.
sentialem sacramenti requiratur, non tamen
sequitur quod nemo sit certus suscepti sacra- Objectiones a ratione.
menti, quia hoc ipso quo minister pronuntiat
verba supra materiam, nihii contrarium exte- Taediosus forem si omnia argumenta quae a
rius exprimendo, certi sumus moraliter eum ratione proferunt externac intentionis defen-
habere intentionem mentalem requisitam et sores exscribere vellem : plura ex jam dictis
ideo esse perfectum sacramentum. Et hic est solutionem habent : quapropter praecipua dun-
planissimus sensus responsi collati cum argu- taxat proponam.
mento, in quo non magis S. Th. intentionem Obj. 1°: Ministri sacramentorum sunt in
intcrnam negat, quam nos negamus, cum ei- republica christiana tanquam personae pu-
dem argumento respondemus. blicaequac nomine Christi et Ecclesiae sacra
Tandem, ut iterum repetam, nec repetere pi- munia obeunt ergo in eis necessaria est et
:

get, advertant adversarii in his omnibus se sufficit intentio quae ipsis, ut sunt personae pup-

suo gladio transfigere. Quando enim minister blicae, competit. Subsumo: Atqui intentioritus

privatim et extra circumstantias ritum exter- fcxterni a Christo instituti serio peragendi coin-

num serio peragit sine intentione interna, rn petiteis ut sunt personae publicae, alia auiem
St.-Thom. VI. *4
«10 DISSERTATIO V. ART. \f!L

interior contraria cotnpctit eis, ut sunt pr<- uuoci dc sc cst nuilum. « Juxta unanimem
vatsB personaB : ergo. tneologorum sententiam , inquit card. de
Elesp. omisso ant, dist. subsumptum : In- Lugo, disp. 8, sect. 2, n. 18, nullus actus\e-
Kentio ritus externi serio peragendi a Christo gitimus validus cst in foro conseientise, quando
instituti, ut a Christo instituti et in Ecclesia fit absque intcrno consensu, ucet in foro exte-

sacri, competii eis ui sunt persona3 publicae, riori existimetur validus Et de hoc nulla
conc; ritus externi serio peragendi materia- est controversia apud theologos et juristas. »

liter ut ritus naturalis el profani seu irri- Notarius non facit contractum, sed scribit tan-
sorie, neg. Patet ex dictis, probat. 2. tum ; faciunt autem contractum ipsi contra-
Omisi ant. Qui cnim in casu nccessitatis hentes, sine quorum consensu interno est
baptizat sine solemnitate, itern Judeeus, aut invalidus.
paganus, aut haereticus baptizans, non sc ge- Adde, pro retorsione solita, his argumentis
runt ut personas et ministros publicos Ecclc- probari, non requiri intentionem internam in
s\x, ut docet Auctor, bic a. G ad 3, ncque mi- ministro qui privatim et extra circumstantias
nistrans extra circumstantias, ut docent obji- sacramentum administrat, quod negant obji-
cientes ergo iis saltem foret necessaria inten-
: cientes.
tio interior. Inst. 2° : Poterat Christus sic instituere sa-
lnst. 1°: Ministri sacramentorum snnt in Ec- cramenta ut valeant independenter ab infen-
clesia sicut legati principnm in republicacivili, tione ministri atqui sic fieri congruebat
:

sicut judex constitutus a rege in ferenda sen- ergo. Prob. min. Sic enim magis manifestare-
tentia, sicut mandalarius respectu mandati tur Dei potentia et sapientia, et magis innote-
superioris, sicutnotarius respectu contrahen- sceret Deum esse causam principalem, homi-
tium : atqui acta legati, nomine regis exterius nem vero solum instrumentalem ergo. :

peracta, sunt valida, quidquid ipse legatus Resp. 1° hoc argumento probari sic etiam
interius contradicat ; sic, v. g., valide transfer- Christum instituisse sacramenta ut privatim
retdominium alicujus provinciae nomine re- extra circumstantias collata valeant sine in-
gis, quamvis ipse interius non consentiret; sic tentione interna: esedem enim congruentiae
Aman, quamvis boec vcrba Sic honorabitur : currunt : unde nimis probat in sententia obji-
quem rex honorare voluerit, contrario animo cientium.
proferret nomine regis, verumtamenhonorem Resp. 2° neg. min. et ejus probationem : E
Mardochaeo exhibuit ; sententia judicis solem- contra enim magis elucescit divina virtus et
niter prolatavalet,etsiipse interius nolit absol- sapientia, quod sic per hominem tanquam in-
vere. Mandatarius exterius indicando manda- strumentum causet gratiam, ut ejus modum
tum superioris, aut faciendo quod jussit, v. g., agendi connaturalem conservet ; atque hoc
dando eleemosynam pra^scriptam, valide suum magis sacramentorum et ministro-
dignitati
munus adimplet, etsi interius obluctetur ani- rum congruit, neque per hoc minuitur in Deo
mo. Contractus a notario publico intus reluc- ratio causa3 principalis, nec in ministro ratio
tante peractus est validus ergo. : causae instrumentalis.
Resp. duplicis generis distingui ministros Obj. 2° : Nihil aliud requiritur in ministro
seu deputatos ab aliis ad certa negotia, ut jam quam quod intendat facere quod facit Eccle-
observavi superius. Quidam sunt meri nuntii sia : atqui qui serio facit ritum externum in-
deferentes duntaxat aliorum voiuntatem alii- ; tendit facere quod facit Ecclesia, quidquid in-
deputantur cum potestate pro suo judicio et tus intendat : ergo. Prob. min. Ecclesia facit
arbitrio faciendi vel hujus se- non faciendi : ritum externum ergo. :

cundi generis sunt ministri sacramentorum, Resp. 4°Retorqueo argumentum: Qui sacra-
ut probatum est. Legatus itaque seu minister mentum ministrat privatim extra circumstan-
regis vel reipublicae, si sit primo modo depu- tias sine intcntionc intcrna, facit serio ritum
tatus, valent ejus acta exteriora sine inten- externum, tamen fatentibus adversariis non
et
tione, et talis erat Aman in casu secus si se- : intendit facerequod facit Ecclesia. ldem dic
cundomodo sit deputatus. Idem dicendum de de mulierc abluente domi infantem cum pro-
mandatario. Sententia judicis, solemniter pro- latione verborum. Unde
lata sine intentione absolvendi, valet duntaxat Resp. 2° neg. min. Ad probat. dist. ant.
in foro exteriori, non interiori, quando
nisi Ecclesia facit ritum externum materialiter ut
accedente reipublicae consensu firmatur, quod naturalem et profanum, ncg.; ut sacrum et
dki non potest de Ecclesia respectu sacramenti a Christo institutum, conc. Sic autem nun lacit
 DE INTENTIONE MINISTRI: 211

minister sine intentione interna. Vide proba- utraque est absoluta, possuntque simul con-
tioncm secundam. sistere, ncc una superatur ab altera.
Inst. 1° : quod minister serio
Impossibile esfc lnst. 2° Vcrba sacramcntalia, imo totus
:

peragens ritum extemum, non faciat sacra- ritus cxternus, sunt signa sacra ex institutione
Tnentum quantumvis animo obluclctur ergo. : Christi atqui signum semel insiituium, si
:

Prob. ant. Peragendo scrio ritum extcrnum exterius proferatur aut exhibeatur, significat
applicat formam materiae : atqui cx applica- id quod significandum est institutura
ad
tionc formac ad materiam necessario rcsultat crgo. Item sunt medicamenta, medicamenta
compositum, ctiamsi rcnitcntc voluntate in- autcm sanant independenter ab intentione in-
terna agentis, ut, applicata forma cathedra) tcrna mcdici.
ligno, necessario cathedra;
fit applicatis ct di- Rcsp. 1° hoc argumento probari verba sacra-
spositis coloribus in tela, nccessario fit pictura; mentalia serio prolata super materiam prae-
apposita forma sigilli cerae, fit necessario si- scntem, non solum a ministro privatim agente
gillatio, quantumvis agcns intus contradicat ctintus reluctante, sed ctiam ab cbrio, amente,
crgo. Patet maj. Quia vcrba sacramentalia mimo, psittaco, esse sacra et conficere sacra-
sunt forma, et rcs scnsibilcs sunt materia : mentum, quod est haereticum et absurdum.
est ergo in tali ministro duplex voluntas con- Unde
traria una absoluta qua vult ponere, et de
:
Resp. 2° dist. maj.:Verba sacramentalia sunt
facto ponit ritum; altera conditionata qua non sacra signa ex institutione Christi dependenter
vellct fieri sacramentum, et Iigcc superatur a ab intentione interna ministri, conc. ; inde-
prima, sicut nauta qui simpliciter et absolute pendenter ab illa , neg. Insuper esto vera csset
vultprojicere merces in mare,urgente tempes- minor de signis mere speculativis, falsa est de
tate, et conditionate vullet non projiccre: quao signis practicis qua3 efficiunt quod significant,
secunda voluntas superatur a priore absoluta. qualia sunt signa sacramcntalia ; id enim non
Resp. 1° totum argumentum pariter pro- habent ex se, sed ex voluntate illius cui data
bare, quid probat, non solum non rcquiri
si est potestas efficicndi quod significant : sic
intentionem internam ad pertectionem quando autem in sacramentis est ministcr. Ad sccun-
ritus extra circumstantias scrio peragitur, aut dum ; Disparitas cst quod medicamentum a
dum mater abluit domi infantem cum prola- natura habet vim sanandi at ritus cxternus :

tione verborum, quod negant adversarii, sed non est ex se determinatus ad esse sacramcn-
litiara quod sacramentum collatum ab ebrio, tale, sed debet ad id determinari per intcntio-
amente, vel mimo valeat sit enini ebrius,
: nem intcrnam ministri; semel vero dctcrmi-
amens aut mimus,qui jocando disponatlignum natus et perfectus, tunc ad instar medica-
in formam cathedrae, applicet colores tabcllae, menti , sanat independenter ab ulteriori
imprimat sigillum cerae, quantumvis interius intentione ministri.
contradicat, resultat cathedra, pictura, sigilla- Inst. Hoc ipso quo quis vult conficcre
3° :

tio.Vide probationem secundam et sextam. sacramentum, ctiamsi intus nolit conferre

Resp. 2° neg. ant. Ad prob. neg. maj. Ad effectum sacramcnti confcrt tamen ergo, :

prob. dist.:Verbasacramentalia sine intentione
interna prolata sunt forma materialiter, conc;
formaliter, neg.Cum enim etiam serio prolata
sintadhuc indifferentia ad significationem sa-
cram vel profanam, non determinantur ad si-
similiter hoc ipso quo vult facere actum exter-
num, etiamsi intus nolit faccre sacramentum,
facit tamen. Item qui adhibet signa quae scit
esse magica, etiamsi ea nihil aestimet et animo
dcrideat, facit tamcn quod magi faciunt ergo ;

gnificationem sacram, sub qua sunt formalitcr similiter.

lormasacramenti, nisi pcr intentionem inter-
nam ministri. Etin hoc, ut jam observavi, ma-
xime allucinatur adversa sententia.
Quantum ad id quod additur de duplici
Rcsp. ad primum, neg. conscq. Data est
mox disparitas, quod sacramcntum valide
confectum sit ex se determinatum ad causan-
dam gratiam agit enim tunc ut aliae causae
;

voluntate contraria verum est quod, quando necessariae at opus externum non est ex se
:

versantur circa idem objectum, absoluta su- detcrminatum ad cssc sacramentale, sed ad id
perat conditionalem, sicut contingit in nauta dcbet determinari pcr intentionem ministri.
circa easdem merces at secus si versentur
: Ad secundum, resp. quod si illa signa quae
circa diversa objecta, et utraque sit absoluta. scit essemagica, nolit intus adhibcre ut rna-
utin casu; intentio enim externa versaturcirca gica, sed simulare tantum et irridere, non
opus indifferens, interna circa opus ut sacrum, faciat quod magi faciunt.
212 DlSSERTATiO V. ART. VII.

Adde reiorsionem utriusque argumenti con- jurandi, sit verum juramentum et obligef
tra intentionem internam quam requirunt ad- etiam juramentum privatum sinc animoju-
versarii in collatione privata sacramentorum. randi est verum juramentum et obligat ergo :

[nst. -'t° : Juramentum promissorium, serio si quid valeat haec paritas, probat sacramen-

emissum cxterius sine voluntatc jurandi, cst
verum et validum juramentum ergo siini-
liter sacramentum sinc intentione illud con-
ficiendi.
tum privatim collatum et extra circumstantias,
: sineanimo interno illud conficiendi, esse vali-
dum, quod est contra advcrsarios.
Obj. 3°Athoeus, paganus, vel Judseuspos-
:

Resp. neg. ant. Ad rationem enim jura- sunt valide conferre Baptismum, ut diximus
menti veri et validi requiritur animus jurandi conclusione secunda atqui perficiendo serio
:

seu vocandi Deum in testenv, ut probavimus ritum externum non possunt habere intentio-
ex communi sententia in tract. de Religione, nem internam faciendi rem sacram, siquidem
Quia juramentum est invo-
dissert. 5, art. 1. illam ut cacremoniam superstitiosam reputent>
catio divini numinis, invocatio autcm impor- et Ecclesiam impiorum conventum ergo. :

tat, non solum actum intellectus, qui est Resp. dist. min. Non possunt habere inten-
locutio interna, sed etiam actum voluntatis tionem faciendi rem sacram, absolute in se
quo optamus et intendimus Deum adesse sacram, conc; ut sacram in Ecclesia, neg.
nobis testem. Quamvis enim irrideant Ecclesiam, et ejus
Inst. 5° : Juramentum promissorium sine coeremoniam superstitiosam et impiam in se
animo jurandi obligat : ergo est validum. credant, non ignorant tamen eam frequentari
Resp. dist.Obligat in foro externo,
ant. in Ecclesia ut sacram et religiosam unde :

conc; in foro interno, subdistinguo Obligat : dum intendunt facere quod facit Ecclesia
vi juramenti, neg.; obiigat ob scandalum et eamque caeremoniam peragere eo modo quo
damnum quod evenire solet promissario, si fieri solet in Ecclesia, non obstante eorum pri-
non servetur, et, secundum
ob reve- aliquos, vato errore, habent intentionem internam et
rentiam quae debetur divino numini, etiam perficiunt sacramentum. « Si vero, inquit,
exterius tantum invocato, conc Doctor noster angelicus, hic art. 9 ad 1, pa-
Inferes Ergo qui sic jurat ct qui juramen-
: tiatur fidei defectum circa ipsum sacramen-
tum hujusmodi violat, non est pcrjurus, quocl tum quod exhibet, licet credat per id quod
videtur damnatum in hac propositione pro- agitur exterius, nullum sequi interiorem effe-
scripta ab Innocentio XI « Si quis juret se : ctum, non tamen ignorat quod Ecclesia catho-
non fecisse aliquid quod revera fecit, intelli- lica intendit per hujusmodi quse exterius agit
gendo intra se aliquid aiiud quod non fecit proebere sacramentum unde, non obstante :

revera non mentitur, nec est perjurus»; ille infidelitate, potest intendere facere quod facit
enim non juratanimo vocandiDeum intestem Ecclesia, licet aestimet id nihil esse; et talis
falsi quod exterius exprimit, sed veri quod in intentio sufficit ad sacramentum. »
mente retinet ergo. : Inst. : Episcopus ordinaturus protestatur se
Resp. propositionem damnatam non agere nolle ordinarc excommunicatos ; et tamen hi
deeoquijuramentum fictum violat, seddeeo vere sunt ordinati, siquidem illos Ecclesia
qui juramentum facit, et ille licet non sit suspensione mulctet, non reordinare jubeat
perjurus stricte, quia ille dicitur stricte perju- ergo.
rus qui vel falsum jurat, vel verum juramen- Resp. 1° hoc argumentum militare contra
tum violat, est tamen secundum quid et latiori adversarios qui dicunt ritum externum serio
sensu perjurus, 4° quia est perjurus exterius; peractum non sufficere ad sacramentum si
2° quia dicitur perjurium minus stricte omne contrarium exterius exprimatur.
juramentum illicitum, juramentum autem Resp. 2° episcopum id protestari ad terro-
fictum est juramentum illicitum. Insuper, ad rem tantum at ubi compertum existimat
:

falsitatem et damnationem propositionis copu- nullum adesse excommunicatum, vult omnes

lativse, sufficit quod una pars sit falsa, qualis praesentes ordinare et sic non vi ritus externi
;

estcertohsecin dicta propositione, « revera non prsecise, sed vi interna? intentionis sunt or-
mentitur. » dinati.
Addam, et, quamvis lorte ad nauseam, re- Obj. 4° ab inconvenientibus : Si vera sit

petere non desinam totam hanc instantiam sententia nostra, sequitur 1° quod nemo pos-
de juramento probare contra ipsos adversa- sit esse certus suscepti sacramenti, nec ideo
rios; si enim juramentum solemne sine animo suae salutis, ubi sacramentum est necessarium
 DE INTENTIONE MINISTRl. o i3

neccssilate salutis, (juia intentio interna nulli adversarii priusquam illa nobis objectcnt. In-
potest cssc nota et ccrta unde S. Th. in 4,
: terim,
d. 5, q. 2, art. 2, quaeslLunc. 1, dicit quod ca Resp. 2° ad primum. Dist. Sequitur ex nos-
quae pertinent ad substantiam sacramenti tra sententia quod nemo possit esse certus sus-
debcant essc ccrta ; ct indc negat bonitatem omni-
cepti sacramenti, certitudine physica et
ministri cssc de substantia sacramenti, quia moda, conc; certitudine morali, neg. Hoc ipso
non cst ccrta. Sequitur 2° quod Ecclesiapossit cnim quo ministcr sponte scrio rituin exter-
deficcrc ^onamus cnim parochum ritum
: num peragit, certum cst moraliter ipsum
extcrnum scrio peragendo, non intendcrc ba- habcre intcntionem intcrnam facicndi quod
ptizarc infantem ; hic infans fit sacerdos, fit facit Ecclcsia, quam vcrbis cxprimit ; haec
episcopus, fictitius scilicct; diu vivcns omnem enim facillimc habetur, ncc abcssc potest, nisi
clerum suae dicecesis renovat, nulli erunt in ex mera malitia ministri quae supponi non
ea sacerdotcs, nullum sacrificium, nulla pec- debet nisi ccrtis indiciis constet. Neque alia
catorum absolutio, nullus clerus, proinde certitudo haberi potest in sententia adversario*
nulla Ecclcsia quae ex clcro tanquam ex potio- rum de ncccssitate intcntionis internae extra
ri partc constat quod autcm in una dicecesi
: circumstantias, et in omni sententia catholica
contingit, in pluribus et in omnibus continge- de necessitateformaj et materiae majorautcm ;

re potest, sicque Ecclesia dcficere. Sequitur 3°
quod valor sacramenti pcnderet a probitate
ministriqua intentionem hanc secundum nos
requisitam adhibeat diximus autem supra
;
probitatcm in ministro non requiri. 4° Scqui-
certitudo moralis non requiritur nec rcpetitur,
utjamdixi, in negotio salutis. Quis scit cnim
an amore vel odio dignus sit. Et itadocet ipse
Serrius in Vindiciis Catharini, cap. 4.
Ad. D. Thomam Ex eo quod debeant esse
:

tur quod salus hominis, Spiritus Sancti gratia, moraliter certa quae spectant sacramenti subs-
virtus sanguinis Christi ab hominum arbitrio tantiam, recte infert S. Doct. non esse neces-
pendeat, quod plus possent nocere homines sariam ministri probitatem, absque eo quod
quam juvare Christus, ctbominem non solum ex eodem principio liceat infcrre non esse
plantare et rigare, sed etiani incrementum necessariam intentionem quia cum sanctitas
;

dare. 5° Sequitur quod innocentes plecterentur difficile habeatur, et multi appareant probi
propter malitiam aliorum : ergo. qui intus sunt mali, imo ipse qui nullius cri-
Resp. 1° retorquendo argumentum inte- minis est sibi conscius, coram Deo aliquando
grum. Juxta advcrsarios requiritur intentio non sit justificatus, ionge minor haberi potest
interior dumsacramentumconfertur privatim certitudo de probitate ministri quam de ejus
extra circumstantias consuetas : ergo qui sic intentione quam verbis cxprimit, quae facilli-

baptizatur, incertus erit suscepti baptismatis,
et si revera defuerit intentio ista, factus sacer-
dos et episcopus, nullum sacrificium perficiet,
nullum absolvet, nullum ordinabit, sicque de-
ficere poterit Ecclesia, valor sacramenti pen-
debit a probitate ministri, salus hominis et
gratia ab ejus arbitrio, plus poterit nocere
me habetur et quae non deest nisi ex speciali
et expressa malitia, quae supponi non debet
sine gravibus indiciis, ut jam dixi.
Ad secundum: De fide certum est ex promis-
sionibus Christi Ecclesiam non posse deficere;
de fide non est hunc hominem esse baptiza-
tum ergo ex hoc quod possit contingere hunc
:

homo quam Christus juvare, et dabit homo hominem non esse baptizatum, insulsum est
incrementum, innocensque plectelur propter inferre Ecclesiam posse deficere, quasi, priori
malitiam aliorum ergo neganda est necessi-
: casu posito, non habeat Christus unde stet
tas intentionis internae extra circumstantias. promissis. Ita solvit simile argumentum S. Th.
Item in omni sententia catholica requiritur in 4, d. 24, q. 4, art. 2, q. 3; neque ideo re-
ad perfectionem sacramenti certa materia et currimusad miraculum, utquidam sugillant,
certa forma hae autem sic vitiari possunt,
; sed ad communem providentiam ,
qua Deus
ut vitium nulli nisi ministro pateat ergo : suam Ecclesiam quam indefectibiiem instituit,
idem quod prius. nullus suscepti sacramenti gubernat, nisi dicas esse miraculum quod
eritcertus, poterit Ecclesia deficere, valor sa- Deus non permittat Ecclesiam deficere ex
cramenti pendebit a probitate ministri, salus adulteratione formae aut materiae in sacra-
hominis ab ejus arbitrio, plus poterit homo mentis.
nocere quam juvare Christus, homo incre- Ad tertium, dist. Sequeretur quod valor sa-
mentum dabit et innocentes plectentur prop- cramenti dependeret a ministri probitate spe-
ter ahorum malitiam. Hrec devorent et solvant ciali qua intentionem internam adhibet,conc;
2ii DISSERTATIO V. AKT. VII.

sic eti:nn dcpendct in omnium sententia a nam, juxta ipsum,cap. 12, non valet sacramen-
probitate speciali qua materiam et formam in- tum collatum a ministro mctu mortis, et
legram adhibet; a probitate ministri gcne- tamen contendit hic qtiod sacramcntum simili
ratini sumpta pro reria ejus conscientia et metu susceptum valeat crgo minor in su-
:

sanctitate, de qou fuit quaestio inter S. Au-
gustiimm et donatistas, et nos supra, neg.
Ad quartum, etiam dist. Sequeretur quod
salus hominis et gratia absolute sumpta pen-
deret ab arbitrio bominum, neg., potest enim
Deus sine sacramentis et quo voluerit modo
scipiente requiritur intentio quam in confe-
rente. Item, cap. 4, docetquod,licetamensaut
dormiens possit valide baptizari, non tamen
possit valide baptizare; quia, inquit, in confe-
rente desideratur intentio absoluta, in susci-
piente sufficit conditionata ergo minor in
:

salutem et gratiam conferre salus et gratia

; suscipiente quam in conferente.
ut obtinenda per sacramenta, conc. Sic etiam Resp. 3° neg. min. Sed de illa, art. seq.
pendet ab hominum arbitrio quoad positio-
III.
nem formae et materiae nec reputatur incon-
;
§.

veniens. Unde non sequitur quod homo plus

De qualitate intentionis internm requisitm
posset nocere quam Christus juvare, cum ad integritatem sacramenti.
posset Christus independenter a sacramentis
gratiam conferre, et homo virtutem sacra- Supposito ex § praecedenti requiri ad perfe-
menti semel valide peracti impedire non ctionem sacramenti intentionem internam in
possit; nec etiam sequitur quod homo det ministro seu intentionem faciendi ritum ex-
incrementum principaliter, quod Paulus vo- ternum qualem Ecclesia frequentat et ut in ea
luit excludere, sed instrumentaliter tantum. sacrum et religiosum; quaerimus qualis debeat
Ad quintum: Suscipiens sacramentum vel esse illa intentio ? nam multiplex solet distin-
est justus, vel obnoxius peccato originali aut gui intentio.
actuali si hoc secundum, Deus non punit inno-
:
1° Dividitur in actualem, virtualem, inter-

centes permittendo defectum intentionis in pretativam et habitualem. Actualis est qua quis
ministro si primum, quod inde puniatur in-
;
actualietexpressavolitione vult aliquid,ut dum
nocens est per accidens et praeter Dei inten- aiiquis actu vult baptizare, consecrai e, recitare
tioncm, sicut dum permittit non adesse qui iioras. Virtualis est quando quis vi intentionis
sacramentum conferat, vel adesse qui adul- actualis praeteritae aliquid agit. Interpretativa
teret materiam aut formam, non sernper est dicitur quoe nec est nec fuit, sed praebet funda-
ex intentione puniendi, sed propter altiores et mentum existimandi quod esset si cogitare-
secretiores rationes sibi soli notas, sed semper tur, aut rogaretur, aut casus contingeret. Ha-
justas. bitualis dicit puram concomitantiam alicujus
Obj. ultimo : Non minor requiritur inten- habitus aut consuetudinis absque ullo sive
tio in suscipiente sacramentum quam in con- actuali,sivevirtualiinfluxuvoluntatisinactum,
ferente : atqui non requiritur intentio interior ut si justus dormiens recitet preces. Haec fu-
in suscipiente, quia Innocentius III, cap. Ma- sius deduxi in tract. de Ultimo Fine, dissert.
jores extra de Baptismo, concil. Tolet. IV et 4, a 5. Vide.

D. Th. in 4, d. 6, q. 1, art. 2, q. 3, dicunt valere 2° Intentio distinguitur in explicitam qua

Baptismum metu suppliciorum susceptum ;
aliquid intenditur in seipso, et implicitam qua
Baptisma autem metu suppliciorum susce- aliquid intenditurnon in seipso, sed in alio in
ptum, sine intentione interiori suscipitur. quo continetur, de qua etiam dixi loco citato.
Resp. 1° more solito inde probari contra 3° Alia est intentio in actu signato, ut cum
objicientem non requiri intentionem interio- quis dicit expresse ore vel mente, Volo hoc fa-
rem in ministro conferente privatim et extra cere: Volo celebrare, volo baptizare; alia in
circumstantias. actu exercito ut dum quis absque eo quod di-
Resp. 2° neg. maj. Cum enim minister sit cat expresse: Volo facere, facit tamen sciens et
agens ex cujus intentione ritus externus est advertens quid faciat.
determinandus ad esse sacramentale, major in 4° Alia est intentio absoluta quee a nulla
eo requiritur intentio quam in suscipiente, qui conditione pendet; alia conditionata qua ali-
est patiens et cujus intentio non est determi- quid intenditur non absolute, sed dependeu-
nativa ritus externi ad esse sacramentale, sed ter ab aliqua conditione.
dispositio quaedam ad illum. Nec in hoc sibi Jam dixi in secunda conclusione praecedeo-
constat Serrius, cujus est hoc argumentum % tis § intentionem faciendi quod facit Ecclesi-i
 J)K INTENTIONE MfNISTRI. 215

seu ritum in ca sacrum et co modo quo illum ui manifeste patet ex tcxtu ; dicit enim
frequentat, debere essc explicitam, quia in b qui aliud cogitat non habeat intcn-
Licct illc

nulla alia priori intcntionc continctur intcn- ; tionem actualem, habct tamen habitualcm,
tio enim ritus externi est indifferens ut sit ri- qu;e sufficit ab pcrfcctioncm sacramcnti, puta
tus saccr vcl profanus, ut sincere peragatur cum saccrdos acccdcns ad ba|)tizandum,
vel irrisoric; intcntionem autcm ritus ut abso- intendit facere circa baptizandum quod facit
lute in sc sacri, scu sacramenti in sc produ- Ecclcsia : undc si in ipso actus cxcrcitio, illius
ctivi gratiae non ncccssario dcbere cssc expli- cogitatio ad alia rapiatur, cx virlute prima*
citam, scd sufficere si sit implicita, quia con- intenlionis pcrficitur ubi sacramentum »;
tinetur in intentione explicita facicndi ritum evidcns est has particulas cx « virtute primae
ut in Ecclcsia sacrum; talis enim ritus est sa- intcntionis » significarc intentionem virtua-
cramcntum et causa gratiae. lcm. Unde non pauci arbitrantur propter
Certum cst insuper non requiri intcntio- cognationcm utriusquc vocabuli abbreviati
nem in actu signato, scd sufficere intcntioncm ex oscitantia exscriptorum mendum irre-
in actu exercito enim aequivalet primae,
; liaec psissc, et loco « virtualem » positum fuisse

cum impossibile sit quod aliquis sui compos, habitualem, praesertim cum in quibusdam ex-
sciens ct volens faciat aliquid ct non volit fa- emplaribusanni 15401cgatur((virtualem». Ca>
ccrc. Restat igitur difficuitas dc prima ct tcrum si S.Thomasrevera scripsitha bitualem,
quarta divisione. Undc sccutus cst morem suo tempore satis commu-
Dico 1° Ad integritatem sacramenti non
: nem, quo saepe intcntio virtualis vocatur ha-
sufficit intcntio interpretativa, ncc habitualis : bitualis, ut patet ex S. Bonavent. in 2, d. Ai,
non rcquiritur actualis; requiriturct sufficit a. i, q. 3, ct ex Richardo in eamdem dist., a.
si tamen minister sit sui compos.
virtualis, 1, (j. 2, eo quod intentiovirtualis per modum
Prob. prima pars Quia intcntio intcrpreta-
: habitus remanet.
tiva non cst dc facto intentio, sed dispositio ad Prob. tertia pars : Quia, inquit Auctor, *

illam, ct foret duntaxat, si dc ca actu rogare- habcre intcntionem actualem non est posi-
tur aut cogitarctur. tum in potestate hominis cum enim vult ;

Ncque obstat quod videatur sufficere in su- multum intendere, praeter intentionem ejus
scipicnte sacramentum, v. g., in adulto qui in cogitatio ad alia divagatur non potest au- ;

articulo mortis sui impos valide recipit Extre- tem dici quod intentio quae est homini impos-
mam-Unctionem de qua suscipienda forte sibilis sit necessaria conficiendo sacramento.
nunquam cogitavit praeterquam quod cnim,
; Et ita statuit rituale Romanum et apprehendit
ut jam dixi et dicam, requiratur major intcn- communis scnsus theologorum.
tio in ministro quam in subjecto, adultus ca- Prob. quarta pars 1° Non sufficit intentio
:

tholicus qui voluit salutcm, voluit implicite habitualis et interpretativa ; non requiritur
omnia necessaria et utilia ad salutem, consc- actualis : ergo requiritur et sufficit virtualis.
quenter Extremam-Unctionem. Unde hcec in- 2° Quia virtualis dicitur quee vi actualis pra>
tentio in illo non est mere interpretativa, et cedentis influit in actum, proindeque sufficit
potest aliquo sensu dici virtualis implicita ad actum humanum.
quoad susceptionem sacramenti. Sed difficultas est quid sit illa virtus primae
Prob. secunda pars : Intcntio habitualis, ut intentionis ?
dixi, est quae solam concomitantiam habitus Respondi in de Ultimo Fine, loco ci-
tract.
aut consuetudinis importat, sine aliqua deli- tato, esse quamdam determinationem relictam
beratione aut intentione praecedente, aut quae ex prima intentione illam autem determina-;

sipraecessit, nullatenus neque actualiter ne-
que virtualiter influit in actum, imo contra-
riam intentionem patitur, ut patet in co qui
cum habitu charitatis peccat venialiter atqui
ex tali intentione non fit actus humanus, cum
possit haberi in dormiente, ebrio, vel amente :
ergo.
Si dicas S. Thomam, hic a. 7, ad 3, docere
« intentionemhabitualem » sufficere ad perfec-
tiouem sacramenti, resp. S. Doctorem perin-
teniioncm habitualem intclligere vir*,n$tew>
tionemesse aliquod dictamen ortum ex primo;
unum enim oritur ex altero.
Quantum ad durationem, ibidem dixi proba-
: bilius durare quamdiu per contrariam inten-
tionem non revocatur, quia non videtur aliud
assignabile. Vide ibidem.
Sed quia, ut etiam ibidem observavi, quam-
vis duret virtualis intentio, non tamen semper
influit in opus agentis habcntis illam , operae
pretium est pro praxi et pro tollendis variis
* Hic q. 64, a. 8, ud 3.
?!(5 DJSSERTATIO V. AUT. VII.

scrupulis, scire quando influit in opus et ope- aut dormiens. 3° Qui intcndit aut etiam pra>
rans agit ei ilia quod non ita facile dignosci
;
videt se in ebrictate commissurum homici-
potest. dium, si se inebriat et occidat, reus est homi-

Respondi, loco citato, tunc dignosci virtua- cidii:ergo hujusmodi intcntio sufficit ad actio-
lem intentioneni influere in opus et agens nem Immanam. 4° Qui per procuratorem
ex illa agere quando quis sui compos et mo- contrahit Matrimonium, si antequam procu-
raliter agens, etsi nihil de priori intentione rator contrahat, incidatin amentiam, validum
cogitet, est tamen in ea mentis dispositione, est Matrimonium, et tamen contrahens est
utreflectens supra se, vel ab aliis interrogatus minister. 5° Ordinatio Novatiani, antipapae,
quid aut quare agat, statim quasi suscitata facta a tribus episcopis vino temulentis, habita
priori intentione, absque novo voluntatis est valida, cum non fuerit iterata : ergo.
actu, allegaret suam primam inteutionem et Resp. ad primum, neg. conseq. Disparitas
respondcret: Facio hoc propter hoc,baptizo,re- est 1° quia, utjam dixi, ministrans estagens,
cito horas, etc. At si supra se reflectens, velab suscipiens est patiens, major autem requiritur
aliis interrogatus quid agat, omnino nesciret, intentio in agente quam in patiente. 2° Inten-
vel indigeret novo voluntatis actu, signum tio ministri requiritur ut determinativa actus
est quod intentio virtualis non influat in opus externi ad esse sacramentale, in suscipiente
et quod se habeat tantum concomitanter. autem requiritur intentio duntaxat ut dispo-
Prob. quinta pars 1° Quia quantumvis
: Ministrans,non suscipiens de-
sitio subjecti. 3°
amens, ebrius aut dormiens, ante amentiam, bet proferre verba formaliter, quod non potest
ebrietatem aut somnum praeviderit, aut etiam amens, ebrius aut dormiens. 4° Minister est
intenderit conferre sacramentum in ebrietate, dispensator qui debet agere ex judicio et ra-
amentia vel somno, haec tamen praecedens in- tione, secus suscipiens. Unde vir prudens, licet
tentio non influit in actum saltem modo libero quandoque sua bona dispenset amentibus,
et humano, sed vi imaginationis et impres- nunquam tamen per amentes.
sione musculorum incerebro; non enim homo Ad secundum, neg. conseq. Disparitas est
vi prioris intentionis se libere applicat ad quod voluntarie distractus sit sui compos, po-
agendum, sed vi imaginativae, et actus conse- tentia ejus manet integra et soluta, verba ejus
quitur ex ea necessario ut effectus -physicus, sunt formalia, actus ejus humanus, ex praevia
non ut effectus humanus unde patet quod : deliberatione determinatur et movetur ad
non remaneat intentio virtualis, aut saltem media propria illius operis quod conficit ni- :

quod opus non fiat ex illa. hil horum autem reperitur in ebrio, amente
2° Sed esto remaneat intentio virtualis, haec vel dormiente.
sola non sufficit ad confectionem sacramenti, Ad tertium, neg. iterum consequentiam.
sed insuper requiritur quod actio sacramen- Quamvis enim admitteretur in ebrio confi-
talis seu applicatio formae ad materiam sit ciente ritum externum esse intentionem vir-
actio humana, qualis non est in ministro sui tualem conficiendi sacramentum sicut in ,

non compote. ebrio occidente hominem, et haec in ebrio

3° Requiritur ulterius quod verba in sacra-
mentis sint verba formaliter, id est, significa-
tiva seu explicativa conceptus operantis; in
ebrio autem, amente vel dormiente sunt verba
materialiter tantum ut in psittaco.'
4° Item minister sacramentorum est dispen-
sufficiat ut homicidium dicatur et sit ipsi vo-
luntarium et imputabile, non tamen sufficit ut
sit sacramentum; quia ad peccatum sufficit
quod sit voluntarium in causa, vel aliquo alio
modo, voluntate enim peccatur, et malum ex
quovis defectu at sacramentum non perfici-
:

sator mysteriorum Dei, debet autem dispen- tur sola voluntate ministri, sed actione hu-
sator esse compos sui et dispensationem gerere mana, seu morali applicatione formae ad ma-
ex judicio et ratione. teriam, pronuntiando verba formaliter et
Dices contra hanc ultimam partem ;
1° agendo ut dispensator judicio et ratione, quo-
Amens, ebrius aut dormiens in necessitate rum incapax ebrius. Adde quod non so-
est
valide suscipit sacramentum, ante amen- si lum non homini occidere hominem, sed
liceat
tiam, ebrietatem aut somnum, intenderit illud teneatur vitare occisionem, quod non facit
suscipere ergo etiam valide confert. 2° Qui
: ebrius in casu, et ideo jure imputatur illi ho-
post actualem intentionem voluntarie distra- micidium: at ministrans non sic tenetur vi*
hitur in actuali collatione sacramenti, illud tare ritum externum, et sic est dispar ratio.
valide conficit : ergo similiter ebrius, amens Ad quartum, dato ant. neg. conseq. Quia
 DE INTENTIONE MINISTRI. 217

conclusio nostra intelligenda cst dc sacramen- Rcsp. neg. conseq. Disparitas cst quod abso-
tis quae minister per seipsum perficit et non lutio ab cxcommunicationc tota pendcat a vo-
per procuraforem ut est Matrimonium; cum luntate absolvcntis et non a vcrbis, aut aliquo
enim mandatum seu consensus datus procu- alio cxteriori signo, quod tantum adhibetur,
ratori non sit revocatus, ut suppono, rcmanet ut humano modo innotescat absolventis in-
virtualiter; et aliunde,cum contrahens et pro- tentio ; at absolutio sacramcntalis consistit in
curator sint una persona moraliter, dum pro- verbis quoe non sunt amplius dum purificatur
curator sui compos libere consentit, altera conditio, et quorum efficacia, dum profe-
parte etiam libere consentiente, adsunt omnia
runtur, impeditur per suspensionem inten-
requisita ad integritatem Matrimonii; alio-
tionis.
quin sequeretur quod dormiens vel ebrius Dixi 1° : De futuro contingenti; quia con-
tempore quo procurator contraliit ejus no- ditio necessario futura, ut : Te absolvo, si sol
mine, invalide contrahcret, quod est absur- cras oriatur, si sit futurum judicium, cense-
dum. Neque refert quod siamens per se con- tur moraliter prrescns propter certitudinem
traheret, nihil efficeret; sed neque dormiens eventus, nec homo serio agens censetur velle
aut ebrius si per se contraheret aliquid effice- consensum suum pendere a conditione, quam
ret, qui tamen valide contrahit per procura-
sit necessario ct infallibiliter ponendam sed ,

torem disparitas ergo est quod actus amentis

:
tantum ostendere ccrtitudinem administratio-
non sit actus humanus, actus autem procura- nis. Si tamen revera intenderct suspenderc
toris qui est sui compos est humanus, etiam sacramentum, donec conditio purificctur, ni-
ut imperatus et procedens, secundum cestima- hil efficeret.
tionem moralem, a mandante; ad hoc enim Dixi 2° : Excepto forte Matrimonio quia
;
sufficit quod iste libere mandaverit et non re-
cum Matrimonium sit contractus, quando po-
vocaverit, quia hoc solum mandatum ex parte nitur conditio, censetur adhuc moralitcr adesse
mandantis est causa illius contractus, et ab cjus materia et forma, scilicct tradilio et ac-
illo solo mandato habet contractus quod sit
ceptatio corporum, seu consensus reciprocus
actus humanus et liber respectu mandantis, in traditionem et acceptationem corporu ut
et caeteri cjus omnes actus, praeter revocatio-
in aliis contractibus; dum enim vendo equum
nem, sunt impertinentes. tibi acceptanti, si pater meus consenserit, dum
Ad quintum, neg. ant. Ideo enim non fuit
accedit consensus patris, censetur moraliter
iterata ordinatio Novatiani, non quia habebatur
perseverare meus et tuus consensus et contra-
valida, sed quia nunquam fuit habitus legiti-
ctus perfici. At vero qui hodie aliquem abluit
mus pontifex. Et esto fuisset valida, dicam hos sub conditione de futuro, puta si cras resti-
tres episcopos non ita fuisse vino temulentos tuat, conditione non censetur etiam
posita
et ebrios, quin potuerint adhuc formare in- moraliter abluere crastina die, nec alter ablui.
tentionem.
Et ita apprehendit sensus communis juxta
Dico 2° Sacramentum collatum
: cum inten- quem actus interiores, ut intentio, consen-
tione conditionata de preesenti vel pra^terito, ut sus, etc, censentur moraliter perseverare,
u si non sis baptizatus,aut si vivis te baptizo», non actiones exteriores. Adde ad Baptismun?
est validum si conditio subsisM, invalidum si non ablutionem moralem, sed re-
sufficere
non subsistat; quia, si conditlo subsistat, in- quiri physicam, cum e contra in Matrimonio
tentio transit in absolutam ; si non subsistat, sicutin aliis contractibus sufficiat consensus
nulla est intentio. moralis. Plura de contractu conditionali in
Sacramentum vero collatum cum intentione tract. de Contractibus, dissert. 1, art. 7, § 1.
conditionata de futuro contingenti,utu absolvo Caeterum non desunt qui contendunt quod,
te si cras restituas », est invalidum excepto posita conditione, debeat renovari consensus
forte Matrimonio; quia dum adhibetur mate- reciprocus qui est materia et forma sacra-
ria et profertur forma, intentio suspenditur; menti, eo quod tunc non existat amplius phy-
dum vero adimpletur conditio, non sunt am- sice, nisi renovctur.
plius materia et forma quibus constituitur Petes 1° utrum conditio debeat exterius ex-
sacramentum. primi?
Dices Absolutio ab excommunicatione
:
Resp. secundum communem praxim et sen-
facta sub conditione de futuro contingenti, sum theologorum negative; quia hoc ipso quod
puta si cras restitueris, est valida ergo et : apponitur sive exterius exprimatur, sive non,
absolutio a peccatis. eequaliter suspendit intentioncm.
2IS DIGRESSIO HISTORICA,

Si absnlutionem, v. g., non fore

dicas
iunc sensibilem, ncc verba concordare menti, DICRESSIO HISTORICA
Resp. ad primum, absolutionem reddi
sensibilem per verba sensibilia quae proferun- De controversia inter S. Stcphanum papam
tur. Ad secundum, neg. Ut enim verba menti et S. Cyprianum circa baptisma
absolvenlis concordent, non est necesse quod hcereticorum.
exprimaut totuin quo*d intendit, sed sufficit
quod non exprimant seu significent aliud Ad art. 3 dissert. praecedentis.

qiiam quod intendit in casu autem non signi-

:

lieant aliud quam quod intendit, quia non Suppono 1° plures fuisse hoereticos qui ab
signifieant sacramentaliter et practice, nisi ut aliis sectis et etiam a catholicis baptizatos re-
subsunt intentioni absolvcntis. baptizabant : hi fuerunt himerobaptistae, caeli-
Petes 2°utrum intentio errans perficiat colae, de quibus in Cod.Theodos., tit. 8, mar-
sacramentum? v. g., minister putat baptizare cionita? et montanistoe apud Epiphanium,
masculum et est fcemina, vel baptizare filium haeresi 42, donatistae, quos multis libris exagi-
Petri et est filius Joannis. tavit S. Augustinus, ariani de quibus idem
Resp. Si intentio ministri feratur ad prsesen- S. Aug., haeresi 49, et tandem anabaptista?.

tem quicumque sit, ut solet et debet esse,
validum est sacramcntum, excepto Matri-
monio. Patet, quia adest sufficiens intentio.
Si tamen minister ita restringeret suam inten-
tionem ut non intenderet baptizare, nisi hunc
in individuo masculum et non alium, et esset
puella, niliil perficeret defectu intentionis.
Dixi; Excepto Matrimonio; quia cum Matri-
Suppono 2° inter catholicos Agrippinum,
episcopum Carthaginensem, primumdogmati-
zasse rebaptizandos esse ab haereticis baptiza-
tos. Ita constat ex Cypriano, epist. 71 ad Quin-
tum ad Jubajanum; ex S. Augu-
et epist. 73
stino, 1. 2 de Baptismo ad Bonifac, c. ultimo
et alibi; et ex Vincentio Lirin. in Commonit.,
n. 9, ubi haec habet « Quondam igitur vene-
:

monium sit contractus consistens in traditione rabilis memoriae Agrippinus, Carthaginensis

et acceptatione corporum in individuo, error episcopus, primus omnium mortaliumcontra
circa personam est error circa substantiam divinum canonem, contra universalis Eccle-
rei et ideo irritat contractum. siae regulam, contra sensum omnium consa-

Petes 3° utrum ad integritatem sacramenti eerdotum,contramorem et instituta majorum,

requiratur altentio tam in ministrante quam rebaptizandos censebat. » Quidam autumant
in suscipiente ? Tertullianum Agrippino praeivisse, sed obscura
Resp. negative, excepta forte Extrema-Unc- sunt Tertulliani verba.
tione; quia neque ex S. Scriptura, neque ex Suppono 3° S. Cyprianum, Agrippini suc-
conciliis^ neque ex definitionibus pontificum, cessorem non immediatum, et Firmilianum
neque ex Patribus erui potest necessitas atten- episcopum Caesareensem, cum pluribus Orien-
tionis tamministro quam in suscipiente ad
iri tis et Africae episcopis circa medium tertii sae-

perfectionem sacramenti. Unde ministrans culi, Agrippini sententiam secutos, revera

aut suscipiens voluntarie distractus valide censuisse et propugnasse baptizatos ab hae-
ministrat aut recipit, peccat tamen propter reticis esse rebaptizandos. Hanc suppositionem

irreverentiam factam sacramento, etiam mor-
taliter si sit contemptus aut periculum errandi
in forma vel materia.
Dixi Excepta forte Extrema-Unctione quia
:
;
cum ejus forma sit deprecativa et ad orationem
requiratur attentio, ut alibi docuimus, qui-
dam volunt quod minister voluntarie distra-
ctus non oraret, adeoque sacramentum non
conficeret quod tamen alii negant dicentes
;
formam hujus sacramenti non esse oratio-
nem, ut est of»ur oi^rantis, sed ut ^st sacra-
mentalis.
ut minus veram, contra unanimem theologo-
rum sensum, impugnare aggressus est nupe-
rus scriptor Raymundus Massorius,ord. Mino-
rum Conventualium.
Verum quantum ad Firmilianum constat
d° cx ejus epistola, inter Cyprianicas 75, quae
quamvis desideretur in editione Manutiana,
reperitur tamen in omnibus aliis editionibus
et in vetustissimis codicibus, adeoque imme-
rito rejicitur ut supposititia a laudato auctore.
2° Constat ex Dionysio Alexandrino apud Eu-
seb., lib. 7 Hist. Eccles., c. 5; 3° ex S. Basilio,
epist. 1 ad Amphilochium.
Quantum ad S. Cyprianum, pariter constat
ex Eu^bi^^ Ub. 7 Hist. Eccles., c. 5; ex S. Ba-
 DE CONTROVERSJA INTER S. STEPHANUM, ETC. 219

silio prins citato; cx S. Hieron., Adversus Lu- plcnario tunc fuisse eliquatam, aut ipsi non
ciferianos; ex S. Aug. qui in libris cont. do- universalem Ecclesiae consue-
satis innotuisse
nat. passim laudat epistolas Cypriani ad Qnin- tudincm, vel hanc labcm luce charitatis et
tum, ad Pompcium, ad Jubajanum, ad Ma- falce martyrii eluisse.IIujus nostrut supposi-
gnum, ct ad Stephanunr, easque ut genuinas tionis veritatem eruditissimus scriptor Lau-
recipit. rentius Bcrti, augustinianus, adversus novum
Opponit recens scriptor S. Augustinum ali- ejus impugnatorem lato et doclocalamo pro-
quando dubitasse an istae epistolae esscnt S. Cy- pugnat, 1. 31, c. 13, a quo haec pauca deliba-
priani, an non potius a donatistis confictae, ut, vimus.
lib. 1 Contra Crescon., c. 32, lib. 2, c. 31, Ilis itaque
suppositis, plures quaestiones
epist. 93, alias 48, ad Vinccntium Rogatistam, facti dc concertatione inter Stephanum et
ista
et 108, alias 256, ad Macrob., ideoque disputa- S. Cyprianum caeterosque tum Africae cum
tionem ejus contra donatistas fuisse hypothe- Orientis episcopos ipsi consentientcs contro-
ticam scilicet facta hypothesi S. Cyprianum
: vertuntur inter eruditos: 1° utrum Cyprianus
revera has scripsisse litteras, S. Augustinus ex cum aliis episcopis sibi consentientibus hanc
illis arguit donatistas quod ob rebaptismum a deBaptisinohaereticorumiterandoquaestionem
communione Ecclesiae defecerint, cum in lit- ad fidcm vel ad disciplinam tantum pertinere
teris S. Cypriano tributis unitas Ecclesiae maxi- existimaverit ? et utrum S. Stephanus illam ex
me commendaretur. cathcdra tanquam de fide definierit? 2° An
Resp. S. Augustinum non tam suam quam Stephanus Cyprianum, Firmilianum et alios
quorumdam dubitationem referre, aut sijsuam, ejusdem sententiae de facto excommunicaverit,
adeo tenus est, ut hypothetico systemati stabi- an tantum excommunicare minatus f uerit ?
liendo non sufficiat ; quod patet 1° quia epi- 3° An S. Cyprianus et Firmilianus errorem

stola laudataad Vincentium, postquam dixit : deposuerint ? A° An hi et caeteri rebaptizantes

a Quanquam non desint qui hoc S. Cyprianum
prorsus non sensisse contendant»,addit: «Nos
tamen non negamus illud sensisse
num». Et de Baptis., c. 15, loquens de
lib. 6,
epistola S. Cypriani ad Stephanum, dicit :
« Nam et ipsam in isto ccetu consacerdo-
tum lectam esse dixit; quod factum om-
nino non dubito. » 2° Quia, in epistola citata
ad Vincentium, probat duplici momento has
epistolas esse S. Cypriani tum ob styli simili-
; bus expendemus.
tudinem cum aliis scriptis S. Cypriani; tum
quia in his maxime commendat Ecclesiae uni-
ab omni culpa excusari possint? 5° An ipse
Stephanus in errorem oppositum de non re-
Cypria- baptizandis ullis haereticis lapsus fuerit ? 6° An
sint alii Patres qui sententiae rebaptizantium
adhaeserunt? 7° Tandem quodnam sit istud
concilium plenarium a quo toties S. Aug.
contra donatistas dicit definitam fuisse hanc de
non rebaptizandis haereticis controversiam ?
quas omnes quaestiones sectionibus sequenti-
Sectio I.

tatem, nec vult quemquam aliter sentientem

a communione removeri « Neminem judi-
: Utrum $. Cyprianus et ejus collegce existima-
cantes, inquit, aut a jure communionis ali- verint controversiam de Baptismo ad
quem, si diversum senserit,amoventes », apud fidempertinere, eamque ut talem
S. Aug., lib. 2, de Baptismo, c. 6, quod est definiverit Stephanus?
aperta damnatio donatistarum qui a catholicis
recipientibus baptisma haereticorum tanquam Dico 1°: S. Cyprianus cum collegis sibi con-
ab immundis se separaverant. Porro si ex epi* sentientibusnon existimavit controversiam de
stolis S. Cypriani damnantur donatistae, quo- Baptismo haereticorum pertinere ad fidem, sed
modo a donatistis fabricatae dici possunt, ut ad disciplinam tantum.
fingit recens criticus? 3° In libris de Baptismo, Prob. 1° Id pertinetad disciplinam tantum
:

S. Aug. urget passim epistolas
tanquam germaT^s, nullum dubitationis indi-
cium proferens. v S. Aug., excusans errorem
S. Cypriani. non dicit eas ipsi immerito af-
fingi, quod peremptormm fuisset pro justifi-
cation°. S. Cypriani, nec omisisset S. Aug. si
ita res esset, sed dicit, vel Deum hanc ei veri-
tatem non aperuisse, vel nondum in concilio
S. Cypriani et non ad fidem quod unicuique liberum est
credere, et cujus est diversa et libcra praxis
inter catholicos, salvo vinculo pacis : atqui
controversiam de Baptismo haereticorum talem
existimavit S. Cyprianus cum suis collegis
ergo. Maj. patet, quia circa ea quae sunt fidei
non est libertas, sed ea credere et agere omnes
fenentur; una enim fides* quamvis possitesse
 220 DJGRESSIO HFSTORICA.

diversa disciplina. Prob. min. S. Cyprianus, in S. Cypriano loquens dicit « Sed cum urbi- :

epistola ad Stephanum, ait: «Caeterum scimus
quoniam quod semel imbiberint nolle depo-
nere, nec propositum suum facile mutarc, sed
salvo inter collegas pacis et concordiae vinculo
quaedam propria, quas apud se simul sintusur-
pata, retinere: qua in re nec nos vim cuiquam
facimus, aut legem damus, cum habeat in
Ecclesiae administratione voluntatis suae arbi-
trium unusquisque praepositus, rationem actus
sui Domino redditurus». In epistolaad Jubaja-
num « Hacc tibi breviter, inquit, pro nostra
:
mediocritate rescripsimus, nemini praescri-
bentes, aut praejudicantes, quominus unus-
traretureos qui extra Ecclesiae communionem
baptizarcntur, Baptismum non habere, cre-
didit eostamen in Ecclcsiam simpliciter ad-
missos, propteripsiusunitatisvinculum, posse
adveniam pervenire.» Idque probat ex ipsius
S. Cyriani epistolaad Jubajanum, in quadicit
«Sed dicet aliquis: quid ergo de his qui in,
praeteritum de haeresi ad Ecclesiam venientesj
sine Baptismo admissi sunt ? potcns est Domi-
nus misericordiae suae indulgentiam dare, et
eos qui in Ecclesiam simpliciter admissi, in
Ecclesia dormierunt, ab Ecclesiae suae mune-
ribus non separare. »

Prob. 3°
Firmilianus, in epist. ad S. Cy-
quisque episcoporum quod putaverit faciat, :

habens arbitrii sui liberam facultatem » Et .

prianum, proscindens rescriptum Stephani et
in praefatione concil. Carthag., ubi aderant volens probare eum injuste comminatum
octoginta septem episcopi, dicit « Superest ut :
fuisse excommunicationem contra rebaptizan-
de hac ipsa re singuli quod sentiamus profe- tes, dicit : Apud Romanos « circa celebrandos
ramus, neminem judicantes, aut a jure com- dies paschae et circa multa alia divinae rei sa-
munionis aliquem, si diversum senserit, cramenta nec obser-
esse aliquas diversitates,
removentes ». vari illic omnia, quae Hierosolymis
aequaliter
Respondent quidam S.Cyprianum prae hu- observantur secundum quod in caeteris quo-
:

militate noluisse alipsii/ ggem imponere; quia que plurimis provinciis multa pro locorum et
quaestio, quamvis eain 4 rederet esse fldei, non nominum diversitate variantur nec tamen ;

erat tamen satis discussa et eliquata, sed ita propter hoc ab Ecclesiae catholicae pace atque
obscura ut cuique in re nondum universalis unitate aliquando discessum est. » Ergo, juxta
Ecclesiae judicio definita,liberum esse sentire Firmilianum, sicut controversia de die pa-
quid vellet. schatiset diversitas rituum in sacramentis per-
Sedcontra: 1° S. Cyprianus dicit episcopos tinent ad solam disciplinam, ita et rebaptizatio
habere libertatem sentiendi et faciendi quid- tunc temporis credebatur ad meram discipli-
quid libuerit « in administratione Ecclesiae », nam pertinere.
et ea retinere salvo concordiae vinculo, quae Prob. 4° ex qui cum esset ejusdem
S. Basilio

« usu sunt usurpata » . Haec profecto non fi- sententiae cum S. Cypriano, in epist. ad Amphi-
dem sed meram disciplinam spectant. 2° S. lochium, dicit « Sed quoniam nonnullis Asi-
:

Cyprianus suam sententiam de rebaptizandis aticis omnino visum est, propter multorum

haereticis reputabat dubiam vel certam si : ceconomiam et dispensationem, eorum Baptis-

dubiam, quomodo sanctissimuset humillimus ma suscipi, suscipiatur » et infra de Encrati-
;

antistes in re sibi dubia tam mordaci stylo tis: « Quod hoc universali ceconomiae sit impe-

contrariam sententiam et rescriptum Stephani dimento futurum, rursus consuetudine uten-

papae lacerabat ? si certam, quomodo vir pru- dum est, et sequi oportet Patres, qui quae
dens, consultus in re sibi certa ad fidem perti- quoad nos pertinent providerunt. »
nente, potuisset respondere unicuique liberum Prob. 5° ex S. Aug. qui, lib. 2, de Baptismo,
esse sentire et tenere quod vellet ? potuisset- contra donat., cap. 9, dicit in hac quaestione
ne Athanasiusante concilium Nicaenum dicere actum esse de consuetudine et solam consue-
liberum esse arianis sentire quae vellent de tudinem S. Cypriano objectam esse, cui, cum
consubstantialitate Verbi ? S. Cyrillus nestoria- non esset recepta in Africa, nec esse universa-
nis de divinitate Christi ante concil. Ephe- lis Ecclesiae ipsi innotuerat, resistebat : « Con-
sinum ? suetudinis robore, inquii, tenebatur orbis ter-
Prob. 2° Cyprianus admittit baptizatos
: S. rarum, et haec sola opponebatur inducere vo-
ab haereticis, qui absque rebaptismo in com- lentibus novitatem » ; et infra : « Hanc autem
munione Ecclesiae admissi moriuntur, posse fuisse consuetudinem Ecclesiae, quae postea,
salvari ergo non existimabat rebaptismum
: multis discussis ambagibus, perspecta veritate
ad fidem pertinere. Prob. ant. ex S. Aug., lib. plenario concilio confirmata Insuper S»
est. »

% de Bapt. contra donatistas, cap. 13, ubi de

}
Aug., ibid. cap., 3, agens de opinione S« Cy-
 m CONTROVERSFA INTER S. STEPHANUM, ETC. &>\

priani, ad ipsum excusandum dicit « concilia spem salutis; at non dicit controversiam
plenaria saepe priora posterioribus emendari, baptismatis esse originem fidei et spem sa-
cumaliquo experimentorerum aperitur quod lutis. Ad tertium, neg. ant. Equidem S. Cy-
clausum erat. » Paiam est S. Augustinum lo- prianus ex eo quod non sit fides et Eccle-
qui de rebus non ad fidem sed disciplinam sia apud hnereticos, non esse apud
inferebat
spectantibus, jum in rebus fidei concilia ple- eos Baptisma, sed illationem non habebat ita
naria sint irreformabilia. certam de fide, sicut habcbat non csse apud
Obj. S. Cyprianus expunitsententiamsuam
: haereticos veram fidem et veram Ecclesiam.
de rebaptizandis baptizatis ab haereticis, tan- Inst.: S. Cyprianus, epist. ad Pompeium 74,
quam pertinentem ad fidem, 1° quia, epistola vocat opinionem Stephani errorem epist.
S. ;

ad Jubajanum, dicit a Christo non esse datam cit. adJubajanum, suam sententiam esse
dicit
haereticis potestatem baptizandi de fide est ; a Spiritu Sancto revelatam, esse fidem et veri-
autem eum non posse baptizare, qui non habet tatem Ecclesiae ergo. :

a Christo potestatem baptizandi. 2° Ibid. dicit Resp. ad primum S. Cyprianus vocat sen-
:

in Baptismate esse originem fidei etspem salu- tentiam S. Stephani errorem, sed non contra
tis. Ibid. eadem fide credit nullum esse
3° fidem; non enim hoc ipso quod aliquid est ve-
sacramentum ab haereticis collatum, qua cre- rum, ejus contrarium est haereticum. Ad se-
dit unum esse Deum, unam fidem, unam Ec- cundum, dist., ut ante. Dicit suam sententiam
clesiam : ergo. esse revelatam, esse fidem Ecclesiae formaliter
Resp. 1° communi solutione ad totum argu- et expresse, ncg.; illative et arguitive, conc.
mentum, familiare esse his qui opinionem ali- Vel sumit revelationem et fidem latiori sensu
quam tenent in re theologica eam probare ex pro omni veritate cujuscumque ordinis quae
S. quae autem proferunt ex S.
Seripturis ;
a Deo qui est prima veritas, manifestatur.
Scripturis sunt quidem fidei, at non ideo con- Addam ad eumulum pluribus videri neque
sequentia quam inde inferunt : sic Asiatici ab ipso concilio Nicaeno quaestionem hanc
probabant suam opinionem de celebrando fuisse decisam de fide, sed tantum perTrident.,
pasehate luna decima quarta, in quamcumque sess. 7, can. II, in dogma fidei transiisse.
diem incideret, ex testimoniis veteris et novi 1° Quis, quamvis concilium, can. 19, jubeat
Testamenti, et tamen omnium consensu haec rebaptizari paulianistas et vetat rebaptizare
controversia non spectabat fidem, sed discipli- novatianos, non tamen anathemate ferit eos
nam. Ut autem certius dignoscatur quae sit qui aliorum haereticorum quam paulianista-
mens eorum qui disputant, magis attendenda rum Baptisma non receperint, quod tamen fe-
est eorum praxis quam speculatio, si enim, cisset, sihanc quaestionem ad fidem pertinere
non obstante dissidio speculationis, censeant censuisset. 2° Quia post concilium Nicaenum,
cuique liberum esse sentire quid velit, et non erant adhuc in Oriente et in Africa qui haere-
obstante diversa praxi, servent ejusdem com- ticorum Baptisma rejiciebant, ut patet ex S. Ba-
munionis vincuium, manifestum est eos exi- silio, qui S. Cypriani et Firmiliani disciplinam
stimare suumdissidium spectaredisciplinam et sectabatur.
non fidem ut patet in Quarto-decimanis.
, Repones : Novcrant S. Cyprianus et collegae
S. Cyprianus itaque et ejus collegae multa pro- necessitatem Baptismi ad fidem pertinere :

ferebant ex S. Scripturis, ut probarent disci- ergo existimabant ad fidem pertinere quaestio-

plinam suam, non quidem revelatam esse et
esse fidei, sicut revelatum est et est fidei esse
unum Deum, unam fidem, haereticos
bere Spiritum Sanctum, etc, sed esse
conformiorem et tenendam sicque momenta : invalide baptizatis, si tenerent tanquam do-
probationum reputabant fidei, sicut ab omni-
bus reputantur, at non res his probatas seu
conclusionem illatam. Itaque
Resp.2° ad singula. Ad primum; Est quidem
de fide quod qui non habet potestatem bapti-
zandi, non non dicit S.
possit baptizare ; at
Cyprianus esse de fide haereticos non habere
potestatem baptizandi. Ad secundum Simili-
ter dicit Baptismum esse originem fidei et
nem de rebaptizandis invalide baptizatis, qua-
les essedicebant baptizatos ab haereticis.
non ha- Resp. dist. conseq. Ergo existimabant ad fi-
fidei dem pertinere quaestionem de rebaptizandis
gma fidei esse invalide baptizatos, conc; se-
cus, neg. Porro, cum
Cyprianus et collegae
S.
apprime scirent suam opinionem de invalidi-
tate baptismi haereticorum, non esse solemni
Ecclesiae decreto defmitam, illam non appre-
hendebant tanquam certum fidei dogma, sed
ut quid fidei conformius, consequenter non
: existimabant quaestionem dc rebaptizandis sic
baptizatisad fidem pertinere, sed permittebant-
.?.>,!
DIGRESSIO HTSTORTCA.

cniqiie 60Qtire quid v let, ot conformitor ad rtum et alios rcbaptizantcs, sed de facto non
siuim sensum, iterare vol non iterare hnjns- excommunicavit,
modj Baptismum pro diversa ecclesiarum di- Baronius id concodit de S. Cypriano, negat
idplina. de Firmiliano ot aliis rebaptizantibus. Sed de
Dico 81 : Senserit nccne S. Stephanus con- utroquoet aliis
troyersiam de Baptismo hsereticorum perti- Prob. 1° : S. Cyprianus, epist. 74 ad Pom-
nere ad fldem, quod incertum nobis ost, eam pehim, de decreto Stephani loquons, inter
sultem ex caihedra tanquam dogma fidei non plura alia, quibus S. Pontificem porstringit,
dofinivit. dicit : « Dat honorem Deo, qui haercticorum
Prob. Ad
dcfinitionem alicnjns fidoi dogma- amicus ct inimicus christianorum sacerdotes
ti> ex cathedra, requiritur quod snmmns pon- Dei veritatom Christi et Ecclesiac unitatem te-
tifex illud toti Ecclesiae solcmni ritu, tanquam ncntcs abstinendos putat? Si sic honor Deo
fide divina credendum, sub anathemate pro- datur...., abjiciamus arma, manus demus in
ponat, ut dicomus alibi : atqui talis non fuit captivitatem, tradamus diabolo ordinationem
definitio S. Stephani circa praesentem contro- Evangelii » , etc. Non dicit S. Cyprianus Ab- ;

versiam ; non enim damnavit rebaptizationem stinet,aut : Abstinuit, scd : Abstinendos putat,
tanquam contrariam traditioni dogmatis, sed qua phrasi non significatur excommunicatio
consuetudinis, noque suam defmitionem toti lata, sed ferenda, et loquitur indistincte de
Ecclesia? fide divina credendamproposuit, sed, omnibus rebaptizantibus.
dunlaxat per privatas litteras S. Cypriano et Prob. 2° S. Aug., lib. 5, de Bapt., c. 25:
:

collegis direxit. «Stephanus, inquit, abstinondos putaverat qui

Dicos cum
Honorato Tournely 1° Ecclesia : de suscipiendis haereticis priscam consuetudi-
in concilio plenario, de quo saepe S. Augusti- nom convellere conarcntur iste autem ( S. ;

nus, probavit sontentiam S. Stephani et eam Cyprianus )

quaestionis ipsius difficultate per-
tanquam de fide definivit. 2° S. Stephanus motus et sanctis charitatis visceribus praeditus,
excommunicationem comminatus est contra in unitate cum eis manendum qui diversa
rebaptizantes id autem non fecisset in re ad
; sentirent. Ita quamvis commotius, sed tamen
meram disciplinam spectante. 3° Vincentius £raterne,indignarentur: vicittamen paxChristi
Lirinensis, in Commonit., cap. 9, id affirmat in cordibus eorum, ut nullum inter eos schi-
ergo. smatis malum oriretur » ; et lib . de Unico
Resp. ad primum 4° neg. conseq. Esto enim Bapt., cap. 14 : «Cum ergo, inquit, Stephanus
concilium plenarium hanc quaestionem tan- non solum non rebaptizaret haereticos, verum
quam fidei dogma definivisset, non sequitur lioc etiam facientes excommunicandos esse
quod S. Stephanus
prius ita eam definierit. censeret...., tamen cum eo S. Cyprianus in
2° Probabile est multis, ut dicebam, modo unitatis pacepermansit...., nec ulla facta est a
concilium Nicaenum, quod Tournelius existi- S. Cypriano et eis, qui pariter de Baptismo sa-
mat a S. Augustino laudatum, eam ut de fide piebant, ab illorum communione divisio » Si .

non definivisse. Ad secundum,

neg. min. In ergo vicerit pax Christi, si unitatis pax per-
rebus enim ad disciplinam spectantibus potest manserit, si nulla facta sit communionis divi-
papa comminari anathema contra refracta- nullum ortum
sio, schisma, nulla certo lata
rios, ut fecit Victor contra Quarto-decimanos. fuitexcommunicatio et loquitur S. Aug. non ;

Ad tertium, neg. Dixit enim tantum Vincen- solum de S. Cypriano, sed etiam de eis qui pa-
tius de Stephano « Sanxit nihil innovandum,
: riter sentirent.
nisi quod traditum est » sunt autem tradi- : Prob. 3° argumento negativo. Eusebius, lib.

tiones solam disciplinam spectantes. 7, Hist. Eccles., c. 3; S. Hieron., Dialogo ad-

versusLuciferianos;\'mcenth\s Lirin., in Com-
monit., c. 9, referentes hoc dissidium, nihil
SECTIO II.
habent de excommunicatione lata, sive in S.
Cyprianum, sive in Firmilianum, sive inalios,
Utrum Stephanus papa de facto excommuni- quam procul dubio ut singularem et praeci-
caverit S. Cyprianum, Firmilianum et puam hujus controversiae circumstantiam, si
alios rebaptizantes ? rovera lata fuisset, non omisissent.
Confirm.: Cum donatistae continuo oppone-
Dico :Stephanus papa comminatus est qui- rent catholicis exemplum S. Cypriani qui hae-
dem excominunicaro S. Cyprianum, Firmilia- reticos rebaptizaverat, catholici qui contra lllos
 DE CONTROVERSIA INTER S. STEPHANUM, ETC. 223

pugnabant, praesertim S. Aug., non omisissent contagia profanac tinctionis usurpat. »

reponere S. Cyprianum ideo fuisse cxcommu- hist. : S. Cyprianus, in pnefatione ad conci-

nicatum, si ita res essct, ct tamen de illa ex- lium Carthag., dicit posse unumquemque sen-
communicatione lata altum apud illos silen- quod vellet,
tire libere {uia nullus est qui se
tium. episcoporum episcopum constituat, et caeteros
Prob. de Firmiliano S. Dio-
4° et specialiter : terrorc tyrannico ad suum sensum adigat, in-
nysius Alexandrius, in epist, ad Sixtum Ste- digitans his verbis S. Stephanum : ergo.
pbani successorem, apud Euseb., lib. 7, Hisl. Rcsp. 1° ha3C verba obvio sensu intellccta
Eccles.y c. 4, loquensdeStephano, dicit: «An- optime posse referri ad cpiscopos pracsentes,
tea quidem litteras scripserat de Helcno et quorum nullus se episcoporum cpiscopum di-
Firmiliano, de omnibus denique sacerdotibus cebat, nec alios tcrrendo in suas partes trahe-
perCiliciam, Cappadociam, cunctasque fmiti- bat. 2° Sed csto his indigitari S. Stephanum,
mas provincias constitutis, sese ob eam cau- referuntur ad minas cxcommunicationis, et
sam ab illorum communione disccssurum non ad excommunicationem de facto latam.
quod haereticos rebaptizarent.... dehis omni- Obj. 2° Firmilianus,in epist. ad S. Cypria-
:

bus ego ad illum epistolam misi rogans atque
obtestans», ne scilicet Stephanus hos omnes a
communione separaret
num, inter Cyprianicas 75, aperte dicit et se et
S. Cyprianum ct alios ejusdem sententiac fuisse
;
quod omnino verisi- excommunicatos « Quod nunc, inquit, S. Ste-
:

mile est eum obtinuisse, eum ab illo tempore phanus ausus cst facerc (scilicet discedere ab
fuerit sopitum solemne istud dissidium, et de unitate) rumpens adversus vos pacem.» Deinde
illo amplius legatur apud antiquos.
nihil alloquens S. Stephanum « Lites, inquit, et
:

Confirm. 4° Ecclesia Graeca Firmilianum

: dissensiones quantas parasti pcr ecciesias to-
colit ut sanctum die vigesima octava Octobris; tius mundi? Excidisti enim teipsum, noli te
ipse etiam affuit duobus conciliis celebratis An- fallere, siquidem ille vere est schismaticus, qui
tiochiae, anno 265 et 269, adversus Paulum Sa- se a communione ecclesiasticae unitatis aposta-
mosatenum, et patres in epistola synodica ip- tamfecerit; dum enim
omnes a te absti-
putas
sum vocant beata3 recordationis virum at si : nere posse, solum te ab omnibus abstinuisti »
excommunicatus fuisset, neque ut sanctum co- Postea refert S. Stephanum episcopos a conci-
leret Ecclesia, nec communicassent cum ipso lio Carthag. Romam missos, noluisse « ad ser-
patres Antiocheni, neque eumdixissent«beata3 monem saltem colloquh communis admit-
recordationis virum », praesertim cum incer- tere », et praecepisse, « ne quis eos in domum
tum an se retractaverit ante mortem, sic-
sit suam reciperet, ut venientibus non solum pax
que mortuus extra communionem ecclesia3 et communio, sed et tectum et hospitium ne-
Romana3. garetur » : ergo.
Confirm. 2° Si S. Stephanus Firmilianum
: Resp. Firmilianum iratum et plus aequo
excommunicasset S. Cyprianum et omnes , commotum in S. Stephanum propter litteras

alios rebaptizantes eodem vinculo illigasset, ejus increpatorias et minaces, et quod durius
una enim erat omnium causa, et dum aliquis excepisset legatos, minas exaggerasse, excom-
error proscribitur, lata in assertores excom- municationem comminatoriam, quasi revera
municationis sententia, moris est ut omnes lata fuisset, descripsisse, multaque alia falsa et
propugnantes eademcensuraferiantur atqui, : injuriosa effutiisse in S. Stephanum, qua3 hac
fatente Baronio, S. Cyprianus non fuit excom- in re omnem ipsi auferunt fidem ; vocat etenim
municatus ergo. : ibidem S. Stephanum schismaticum, illum
Obj. 1° : S. Cyprianus, in epist. adPom- comparat Judaj proditori, audaciae, insolentiao,
peium, dicit S. Stephanum unitatis fuisse obli- improbitatis, imo et apcrtae stultitiae insimu-
tum : « Ille utique, inquit, unitatis oblitus lat. Quis credat Firmiliano haec et plura alia
mendacia et contagia profanae tinctionis usur- irati animi impetu, contra Stephanum sanc-

oat » : ergo. tissimum pontificem effutienti ?

Resp. S. Cyprianum ibi loqui ue unitate Ba- Sed esto verum esset quod dicit de repulsa
ptismatis et non de unitate communionis. legatorum, deque denegato ipsis hospitio, ni-
Patet extextu « Praecepit, inquit, de Stephano
: hil inde probaretur. Id enim fecit S. Stcpha-
loquens. oihil aliud innovari nisi quod tradi- nus, si fecerit, ceconomiae causa, ne legatos
tum est quasi is innovet qui unitatem tenens,
: benigne recipiens illorum crrori favere vide-
unum Baptisma uni Ecclesiae vindicat, et non retur, et ut efficacius iilos ab crrore revoca-
ille utique, qui unitatis oblitus mendacia et ret qua ceconomia usus cat S. Epiphanius,
:
*22\ DIORFSSTO HTSTORTCA.

dum recusavit hospitari in sedibus S. Chryso- ab errore rebaptizantium recesserit; quiamhi!

stomi, non quod ipsum excom-
licet invitatus, de ejus retractatione legimus in veterum mo-
municaret aut excommunicatuni crederet, sed numentis et aliunde certum est quod iratus
;

u t ipsum revoearetapatrocinio quod credeba-
tur impendcre origenistis, et ne liis
deretur.
Insuper si verba Firmiliani probarcnt ipsum
de faeto fuisse excommunicatum a S. Ste-
phano, id pariter cvincerent de S. Cypriano,
decreto S. Stcphani nmlta contra ipsum inju-
favere vi- riose cvomuerit; quai ejus in propugnande
errorc firmitatem ostendunt, et post centum
circiter annos, tempore Basilii magni, erant
adhuc in Cappadocia rebaptizantes.
Obj. 1° S. Dionysius Alexand., epist. ad S.
;

quod negat Baronius cujus est hoc argumen- Steph., apud Euseb., lib. 7, Hist. ecc/es.,cap. 4,
tum. Dicit enim Firmilianus, alloquens S. Cy- scribit « omnes ecclesias Orientales rediisse ad
prianmn a Quod nunc ausus est faccre rum-
: concordiam ». 2° S. Aug., lib. 3, contra Cre-
pens adversus vos pacem », itcm scribit S. scon., supponit, ut verum, quod asserebat
Stephanum « cum singulis vario discordioe Cresconius, Orientales scilicet suum errorem
genere rumpentem modo cum Orientalibus, deposuisse. 3° S. Hieron., Dialogo adversus
quod nec vos latere confidimus, modo vobis- Lucifer., dicit Africanos episcopos, qui cum
cum qui in meridie estis ». His famen non S. Cypriano rebaptizandos statuerunt haere-
obstantibus, Baronium, S. Cyprianus
juxta ticos ad antiquam consuetudinem revolutos,
non fuit excommunicatus ergo nec Firmi-
: novum emisisse decretum : ergo.
lianus. Et sicut quoe S. Cyprianum spcctant Resp. ad primum, S. Dionysium Alexand.
intelligit eminentissimus scriptor per exagge- loqui de concordia ad quam redierunt Eccle-
rationem dicta, ita et quse Firmilianum spec- sise quse, non propter errorem rebaptizantium,

tant, intelligenda sunt. sed propter schisma novatianorum, erant di-

scissae. Patet ex Eusebio ibidem dicente « Ad :

Sectio III. hunc igitur (S. Stephanum) S. Dionysius per

litteras scripsit, in quibus id tandem illi indi-
Utrum S. Cyprianus etFirmilianus errorem cat, omnes ubique Ecclesias mollito jam per-
deposuerint ? secutionum furore, Novati turbulentam no-
vitatem detestantes, inter se pacem iniisse »•
Dfco 1° Cyprianum errorem deposuisse
: S. Ad secundum: 4° Quod tempore S. Augus-

incertum est, potest tamen prsesumi.
Ita S. Aug., epist. 48 ad Vincent Donat. S.
Cyprianum, inquit, « correxisse istam senten-
tiam non invenitur, non incongruenter tamen
de tali viro existimandum est quod correxerit,
tini ducentis ferme annis S. Cypriano poste-
rioris Orientales errorem de Baptismo depo-
suerunt ,non probat quod S. Cyprianus
Firmilianus et eorum collegae resipuerint.
2° S. Aug. arguit ex concessis a Cresconio, ar-

et fortasse suppressum sit ab eis qui hoc errore gumento ut dicunt ad hominem, scilicet Si :

nimium delectati sunt, et tanto velut patroci- Orientales, ut asseris, suum deposuerint erro-
nio carere noluerunt »; et lib. 2, de Bapt., rem, quare vos non deponitis ? Quare vos a
c. 4: « Et fortasse factum (id est, S. Cyprianus cathoticis sejunxistis, et non potius servastis

cessit auctoritati), sed nescimus; neque enim communionem exemplo S. Cypriani, quem
omnia qua3 illo tempore inter episcopos gesta tantopere laudatis? Utrum autem veruin
sunt, memoria litterisque mandari potue- esset quod dicebat Cresconius non expendit
,

runt, aut omnia quse mandata sunt novi- S. Aug.

mus » Ad tertium, non una est responsio. Quidam
Confirm. S. Cyprianus decretum S. Ste- respondent, inter quos Tournely, S. Hierony-
phani impugnavit, tertiamque synodum Car- mum loqui de episcopis Afris qui concilio
thaginensem pro suo errore stabiliendo con- Arelat. interfuerunt; sed cum concilium Are-
vocavit; post hanc autem synodum, exorta est lat. cetebratum fuerit anno 314, et tcrtium

contra Ecclesiam persecufio, quae sancti mar- concilium Carthaginense in quo episcopi cum
tyris mentem alio distraxit; post mortem ejus S. Cypriano hsereticos esse rebaptizandos sta-
fuerunt in Africa rebaptizantes qui se exemplo tuerunt, anno 258, id est, sexaginta circiter
sancti martyris tuebantur, quibus catholici, annis ante conciliumArelat., episcopi qui se-
praBsertim S. Aug., procul dubio opposuissent cundum S. Hieronymum hsereticos rebapti-

ejus retractationem si ea innotuisset. zandos statuerent, erant vel mortui vei ex-
Dico 2° incertum eliam esse an Firmilianus trema senectute gravati.
 DE CONTROVERSTA INTER
Aliiminus fundatam reputant S. Hieronymi
opinionem. 1° Quia extra ipsum in tota retro
aaliquitate nullnm hujus novi decreti extat
vestigium quod si extitisset frequenter eo usi
;
fuissent S. Aug. et alii contra donatistas, cum
tamen S. Aug. fateatur nullibi extare. 2° Quia
donatistae auctoritate tertii concilii Carthagi-
nensis maxime gloriabantur, attamen
cubi, maxime in hoc concilio fuisset emissum
istud novum decretum. 5°Quia tempore con-
cilii Arelat., sexaginta ferme annis post obitum
S. Cypriani, vigebatadhuc apud Africanos mos
rcbaptizandi. Ex quibus inferunt dimisso , quod nisi fecissent, nec contra illam «tam
S. Hieronymo, potius standum S. Augustino,
qui in Africa commorans, res Afrorum meiius
noverat, quam S. Hieronymo Romae vel Hiero-
solymis existenti. Vel diccndum S. Hierony-
mum ex eo quod videret suo tempore Afros
admittere Baptisma haereticorum, exodio con-
tra donatistas, inductum fuisse ut crederet
Afros hunc errorem deposuisse post concilium
tertium S. Cypriani.
Alii tandem respondent S. Hieronymum lo-
qui de episcopis, non habita ratione persona-
rum, sed ecclesiarum, id est, de ecclesiis qui
tempore S. Cypriani errorem rebaptizantium
statuerant, et tempore S. Hieronymi ab hoc
errore recesserant. Secundae vel tertiae respon-
sioni, prout placuerit, subscribat lector.
SECTio IV.
Utrum S. Cyprianus, Firmilianus et iis con-
sentientes excusari possint ab omni cuipa ?
Cyprianum et Firmilianum peccasse durius
excipiendo decretum S. Stephani, ipsumque
injuriis ct dicteriis afficiendo, quem
siae caput suumque superiorem venerari debe-
bant, videtur extra controversiam. Vidimus
supra quae contra S. Stephanum immerito
protulit Firmilianus S. Cyprianus vero, epist.
; Christi, nisi quia non distinguebatur sacra-
ad Pompcium, de eodem SS. pontifice
dicit « Nam inter caetera, vel superbe, vel ad
: grum retulimus art. citato ita ut si haec dis-
rem non pertinentia, vel sibi ipsi contraria,
quae imperite atque improvide scripsit, etiam
illud adjunxit ut diceret », etc.Item « Fit
autem studio praesumptionis etcontumaciae ut
quis magis sua prava et falsa defendat, quam
alterius recta et vera consentiat » , etc.
contra SS. pontificem non puto a quoquam
excusanda. Sed quaestio est utrum ipse eorum
error sit excusabilis.
Dico Error S. Cypriani et aliorum rebapti-
: Bapt., cap. 18, ubi 1° vocat rebaptizantium
asantium ex multis capitibus est excusabilk.
S.-THOM. VI.
S. STEPHAN., ETC. «?
non videtur tamen juxta S. Aug. ab omni
prorsus culpa immunis, maxime post S. Ste-
phani dccretum.
Prob. prima pars. 1° S. Cyprianus cum suis
arbitrabatur causam de rebaptismo ad meram
disciplinam pertinere, ut probavimus, ideoque
cuique provinciae in ea suas leges condere et
si ali- proprios usus haberc. 2° Nihil innovavit S.
Cyprianus cum suis collegis,sed haerebat con-
suetudini inductae « ab Agrippino et nonnullis
per Africam cocpiscopis etiam per concilii sen-
tentias>>,quimajorumtraditionemdeseruerant,
sancta anima ratiocinari ausa fuisset. » Ita S.
Aug., lib. 2, de Bapt., c. 8. 3° Rebaptismus
probatus fuerat ab octoginta circiter episcopis,
opponebanturnon erant tales,
et rationes quae
«quibusilla talis anima moveretur», S. Aug.
ibid. et 1. Et econtra rationes S. Cy-
1, c. 18.
priani tales erant, ut S. Aug. ipse, lib. 2, c. 4,
dicat se in ea sententia fore dubium, nisi fir-
maretur «Ecclesiae concordissima auctoritate.»
4-° Neque S. Cyprianus, neque ei consentientes
unquam ruperunt vinculum pacis, ut passim
urgetS. Aug. contra donatistas. 5° Et maxime
quia etiam post S. Stephani decretum non erat
satis distinctum inter substantiam sacramenti
et ejus effectum, scilicet gratiam ; putabant
enim rebaptizantes S. Stephanumdecrevisse et
praetendere Baptisma haereticorum iis consen-
tientibus conferre gratiam, apud ipsos esse
« remissionem peccatorum» et salutem posse
,
obtineri « extra unitatem Ecclesiae », idque
S.Stephano exprobrat S. Cyprianus quod « effe-
ctum Baptismi majestati nominis tribuat»;
patet etiam ex rationibus S. Cyprianiet aliorum
rebaptizantium quas, art. 3, deduximus,
ut Eccle- idque expresse affirmat S. Aug., initio lib. 6,
deBapt., dicens « Nec ob aliud illis tempori-
:
bus visum estquibusdam....non esseposse
apud haereticos velschismaticos Baptismum
mentum ab effectu sacramenti.» Locum inte-
;
tinctio clare explanata fuisset, verisimile sit,
quod S. Cyprianus Stephano
et ejus socii S.
: consensissent, maxime cum S. Cyprianus non
neget baptizatos ab haereticis, ad Ecclesiam
redeuntes, posseabsque novoBaptismo salutem
Haec consequi, «propter unitatem Ecclesicfi,» in c/ua
recepti fuerunt, ut etiam vidimus supra ex S.
Aug., lib. 2, de Bapt., c. 14.
Prob. secunda pars ex S. Aug., lib. 1, de
praxim « humanae infirmitatis errorem. »
15.
 5*G DISGRKSSIO HISTORICA.

£° D-vit hunc errorem «charitate unitatis» red- Sectio V.

ditiiiw fuisse Tenialera « Qua enim, inquit,
:

charitate absente caetera inanitcr habentur, Vtrum S. Stcphanus decretosuo contra p*£&#
eadem pnesenfte, qiurdam venialiter non ha- ptizantes in errorem oppositam lapsus sit,

bentur.» qnod S. Cyprianns «ad mar-

3° Dicit approbando omnium promiscuc hce-
tyrii coronam mernit pcrvenire, ut siincjns reticorumBaptisma?
hicidam mentem c\ hnmana conditione nebu-
la irrepscrat, gloriosa serenitate fnlgentis san- Dico Stephanus, decreto suo contra re-
: S.
guinis fugaretur.n 4° Dicit ejus errorem « cha- baptizantes, non approbavit omninm promi-
ritatis uhcrtate compensatum fuissc ct passio- scue haereticorum Baptisma.
nis falce purgaium. » Est contra Blondellum et Marcum Antonium
Virn apertam facit textibus S. Augustini de Dominis, haereticos et ex catholicis contra ;

Gaspar Juenin, cum dicit S. Augustinum haec
referre non ad praxim et errorem S. Cypriani
ct aliornm rebaptizantium, sed ad modum
duriorcm quo S. Cyprianus excepit decretum
S. Stephani. Enimvero quae primo et secundo
numero retulimus profert S. Augustinus non
de solo S. Cypriano, sed de omnibus rebapti-
zantibus et eorum errore ; dicit
qua (qucestione de rebaptismo) si aliud alii et
aliud alii adhuc de ista quaestione salva pace
Launoium et Dupinium, qni contcndunt S.
Stephano ratum fnisse Baptismaquorumcum-
que haereticorum etiam absquc forma evange-
lica collatum.
Prob. 1° ex ipso S. Stephani dccrcto in quo
maxime vim faciunt adversarii. Rcfertur a S.
Cypriano, epist. 74 ad Pompeium, hisverbis :
enim : « In « Si quis ergo a quacumque haeresi venerint
ad nos, nihil innovetur nisi quod traditum
est, ut manusiiliimponaturad pcenitentiam»:

sentirent... humanae infirmitatis errorem co- id unum ergo voluit S. Stcphanus ut scrvare-
operiret charitas unitatis.... qua cnim absen- tur traditio, quod etiam testantur Euseb., lib.
te », etc, ut supra. Apertum esthaec respicere 7, Hist., c. 3;S. Hicron., adversus Lucifcr. et

non solum S. Cyprianum, sed omnium erro- Vincentius in CommoniL, c. 9 atqui est et :

rem rebaptizantium qui
Ecclesiae manserant, quod apertius fit ex ver-
bis immediate sequentibus prosequitur enim ;
S. Aug. « Extant B. martyris Cypriani in ejus
litteris magna documenta, ut ad illum jam
in communione semper fuit in Ecclesia traditum non omnium
promiscue haereticorum Baptisma, scd illud
solum quod sub forma a Christo instiiuta, id
est, sub invocatione Trinitatis confertur, csse
validum ergo. Hae itaque particulac: « A qua-
:

veniam de cujus auctoritate ipsi carnaliter cumquehaeresi», rcstringuntur per has: Quod
blandiuntur»: ergo prius non fuerat locutus tradktum est, ad illos hacreticos qui formam
de uno S. Cypriano, cum nunc ad illum jam Ecclesiae servant. Id adhuc magis constabit ex
specialiter veniat. Non minus manifestum est sol. obj.

ea quae dicitultimo loco spectare errorem a. Prob.2° ex Firmiliano et S.Cypriano. Firmi-

Cypriani, non ejus commotionem in S. Stepha- lianus, epist ad S. Cyprian.,de S. Stephani de-
num : « Quod ergo, inquit, ille vir sanctus de creto dicit quoque absurdum quod
: « Illud
Baptismo aliter sentiens quam res se haberet non putant quacrendum esse, quis sit ille qui
(audis errantem, non insoientem)... charitatis baptizaverit, eo quod qui baptizatus sit, gra-
ubertate compensatum est et passionis falce tiam consequi potuerit invocata Trinitate no-
purgatum. » minum Patris et Filii et Spiritus Sancti »; et S.
Prob. 2°: Difficile videtur posse ab omni Cyprianus, epist. ad Pompeium, etiam de S.
omnino culpa excusari firma et perseverans Stephano loquens, dicit « Aut si effectum :

resistentia S. Cynriani et aliorum rebaptizan- Baptismi majestati nominis ( scilicet invocatio-

tium S. Stephano pontifici sanctissimo, quem ni Trinitatis) tribuunt, ut qui in nominc ( id
ipse S. Cyprianus alibi agnoscebat ut supre- est, auctoritate ) Christi ubicumque et quomo-
mum Ecclesiae caput et rectorem, superiorem- documque baptizantur, innovari et sanctificari
«$ue 8uum. judicantur ». Ex quibus
Cyprianum et patet S.
Firmilianum S. Stephani decretum intellexisse
de Baptismate collato a quibuscumque haere-
ticis, sub invocatione tamen Trinitatis.

Prob. 3° : Tota controversia inter S. Stepha-

mim.et rebaptizantes fuit de fide ministri,
ttuliatenus de forma sacramenti, ut conslat ex
 DE CONTROVERSTA INTER S. STEPITAN., ETC. *n
rationibus rebaptizantium quas supra, art. 3, ris veteribusepiscopissimilitcr,in pcenitcntiam
discussimus crgo decrctnm S. Stephani con-
: omncs haercticos susceptos.)> S. Aug., lib. 5 de
tra /ebaptizantes spectat tantum fidem mini- Bapt, c. 5 « Homines, inquit, occuita ncscio
t
:

stri, non formam sacramenti. qua inspiratione Dci detcstantur, si quis ite-
Prob 4°: Scntentia S. Stepbani ea fuit quae rum Baptismum accipiat ub^cumque jam ac-
nunc est et scmper fuit in Ecclcsia atqui Ec- : cepcrat » . Sicut ergo constat hos laudatos Pa-
clesianunquam approbavit,neque nunc appro- tres, non obstantibus particulis universalibus,
bat Baptisma collatum sinc debita forma: ergo. nunquam admisisse Baplisma collatum sinc in-
Min. constat. Prob. maj. 1° ex S. Aug. qui con- vocatione Trinitatis, ita quoque certo constare
tinuo, in libris contra donat., antiquam Ec- debet de S. Stephano, nori obstante particula
clesiae consuetudinem decreto S. Stephani dicit « ex quacumque », pra^sertim cum in ipso de-

esse vindicatam.Etlib. 2, contra Gaudenthim creto apponatparticulasrestringentes, ct nun-

donat., c. 8 : « Dic mihi, inquit, utrum illo quam intcr ipsum et rebaptizantcs fuerit
tempore, quando secundum vos ( Ecclesia ) controversia de forma Baptismi, sed dc fide
omnium criminum reos sine Baptismo recipi- ministri. Et haec cst ratio cur S. Stcphanus
ebat per S. Stephanum et innumerabilcs ejus in decreto non distinguat inter haercticos qui
toto orbe collegas malorum contagione servarent formam et eos qui non servarent;
perierat an non perierat»? 2° ex Vincentio Li- sed cum
S. Cyprianus rejiceret omnium haere-
rin., in Commonit. cit., ubi de S. Stephano ticorum Baptisma propter defectum fidei,
ait «Intelligebat enim vir sanctus et prudens
: S. Stephanus nullum rejiciebat propter istum
niiiil aliud rationem pietatis admittere, nisi defectum.
omnia quae fide a Patribus suscepta forent, Inst. 1°: S. Cyprianus, epist. 74, intellexit
eadem fide filiis consignarentur Quis ergo decretum S. Stephani de Baptismo sub qua-
tunc universi negotii exitus ? Quis utique nisi cumque forma collato; dicit enim « Effectum :

usitatus et solitus Retenta est antiquitas, ? Baptismi majestati nominum tribuunt, ut qui
explosa novitas »; 3°ex F^currdo Herm. contra in nomine ubicumque
Christi ct q lomodo-
Mocianum dicente «S. Stephani potiusquam : cumque baptizantur, innovati et sanetificati
S. Cypriani sententiam tenet Ecclesia ». judicantur». Ubi particula : « quomodocum-
Prob. 5° Si S. Stephanus in errorem oppo-
: quc », indicat Baptismum sub qualibet forma
situm errori S. Cypriani lapsus esset, tota tunc collatum : ergo.
Ecclesia a fide defecisset, siquidem omnes tam Resp. ex ipsis vcrbis constare S. Cyprianum
episcopi quam fideles sententiae vel S. Cypria- loqui de Baptisrno subnomine Trinitatis, ut
ni vel S. Stephani adhaererent : ergo. enim observavi in probationibus, exprobrat
Obj. decretumS.Stephanidequoprobatione S. Stephano quod tribuat ciTectum Baptismi
prima, quo decrevit venientes « a quacumque » « nominum » igitur particula: « quo-
majcstati :

haeresi non esse rebaptizandos. modocumque », in cjus verbis non plus signi-
Resp. has particulas a quacumque haeresi, ficat quam particula. «a quacumque hacrei » in
ut jam dixr, intelligendas esse in subjecta ma- decreto S. Stephani,et sensus est S. Stephanum
terra ctsub restrictione quam indicant verba admittere venientes a quacumquc hcBresi qua3
sequentia « nihil innnovetur nisi quod tra-
:
virtutem Baptismi tribuebat majestati nomi-
drtumest»;rdeoquedevenientibusa quacum- num Patris et Filii et Spiritus Sancti, nisi
que ha^resr formam legitimam servante. Prae- malueris dicere Syprianum jestu disputationis
ter drcta, confrr. haec responsio ex Eusebio, abreptum exaggcrasse, aut non attigisse men
Aug. qui eumdem loquendi mo-
S6. Hieron. et
tem S. Stephani.
dum tenent, quos tamen nemo accusabitap- Inst.2°:S.Cyprianus,epist. laudata,exprobrat
probasse Baptrsmum haereticorum sine verbis quo d S. Stephanus recipiat Baptisma Marcio-
evangehcrs collatum. Euseb., lib. 7, Hist. Ec- n is, Valentini ct Apelletis « In tantum, in- :

2 « Per ld tempus, inquit, non me-

cles., c. :
qu it S. Stephani fratris nostri obstinatio dura
3

drocns controversia exortaest,utrum eos qui ex

prorupit, ut etiam de Marcionis Baptismo, item
quahbet hajresi convertuntur, Baptismo pur- Valentini et Apelletis et caBterorum Vlasphe-
gan oportcret; quippe antiqua consuetudo in-
ma ntium Deum Patrem,contcndat filioa nasci,
valuerat, ut in hujusmodi hominibus sola ma- et illic in nomine Jesu Christ'' dicat remissio-
nuum impositio cum precationibus adhibere- nem peccatorum dari, ubi blasphematur in
tur.»S. R\won.,ContraLucifer,ditit:))S.RildL- Patrem et in Dominum Deum Christum » ;
riunr confrteri a Julio, Marco, Sylvestro et caete- atqui isti hajretici non bap tizabant in rromine
v
m DTGRESSIO HISTORICA.

sanctissima Trinitalis, cum eam negarent, mum Christi in nullo iterandum cssc cen-
hoc facientibus gravitersuccenscbat»:
1

ut dicii S. Cyprianus: ergo. sebat, ct

Resp. neg. min. universatiter sumptam, sci-
licel omnes hacreticos designatos temcrasse
formam Baptismi et uullum cx qualibet secta
baptizasse inuomiue Trinitatis. Ad prob. neg.
conseq. Stare cuim potcst ut haerctici qui
negant Triuitatcm pcrsouarum in una indi-
vidua substantia, uon obstante hoc privato er-
rorc, baptizent tamen in nomine Trinitatis,
crgo.
Rcsp. neg. conseq., quiasolus ille Baptismus
est Baptismus Christi qui confcrtur in forma a
Christo instituta.
Inst. A° : Benedictus XII, apud Emericum,
in Directorio, n. 2, q. 17, refcrt SS. Stephanum
et Cyprianum in oppositos errores incidisse,
quos correxit concilium Nicaenum ergo. :

sicut qui negant Cbristum esse Deum ct ho- Resp. Benedictum XII baec scripsisse dum
minem, baptizant tamen in nomine Christi essettantum cardinalis, mille et amplius annis
idque palam fit in ipsis arianis, qui, licet ne- post factum: unde, in hac quaestione facti, non
garent Trinitatem, attamen baptizabant saltem est tanta ejus auctoritas ut praevaleat veterum
ut plurimum in nomine Trinitatis, et ideo monumentis et probationibus nostris.
eorum Baptisma non rejicitur a concilio Ni- Urget tandem Launoius Ecclesiam cultu
caeno. praestantiore prosequi S. Cyprianum quam S.
Quinam autem ex antiquis haereticis formam Stephanum. Sed quid inde ? Sanctitatem Cy-
Baptismi adulterarent, et an omnes ejus sectae priani dum viverct fuisse illustriorem, do-
eamdem formam sem per observarent obscurum ctrinae praestantiam ct famam celebriorem, at
est et incertum. S. Irenaeus, lib. 1, cap. 18, nullatenus S. Cyprianum non errasse, et S. Ste-
num. 21, adulterationem formae tribuitsolum phanum errasse.
marcitis et colorbaseanis; concilium Nicsenum
solis paulianistis et S. Aug., 1. 6, de Bapt., c.
; Sectio VI.
25, dicit « facilius inveniri haereticos qui om-
nino non baptizent, quam qui non illis verbis An sint alii Patres qui rebaptizantium senten-
(evangelicis) baptizent.» tice adhceserunt ?

quosdam contendere ex Timotheo pre-

Scio
sbytero apud Balsamonem marcionitas non ba- Quaestio est de SS.Dionysio Alexandrino,
ptizare sub forma evangelica. At imprimis inde Basilio, Athanasio, Optato Milevitano et Cyrillo
non probatur omnes marcionitas ita bapti- Jerosolymitano.
zasse, cum, ut observavimus, non omnes et
singuli alicujus sectae haeretici eumdem semper De Sancto Dionysio Alexandrino.
ritum in baptizando observarent, ut patet in
arianis. 2° Esto marcionitas omnes corrupisse Ipsum rebaptizantibus adhaesisse testatur
formam, nihil adhuc evincitur, quia apertum S. Hieronymus, de Scriptoribus Ecclesiasticis,

est S. Cyprianum loqui de Baptismo collato « in cap. 69, his verbis : « Hic in Cypriani et Afri-
nomine Christi, « id est, Baptismo ritu a Christo canae synodi dogma consentiens, de haereticis
instituto, consequenter de Baptismo collato in rebaptizandis ad diversos plurimas misit epi-
,

nomine Trinitatis ; non enim aliud Christus stolas quae usque hodie exstant. » S. Hiero-
instituit. Sensus ergo illius est, S. Stepbanum nymo subscribuntBaronius,Natalis Alexander,
decrevisse Baptismum collatum in nomine Berti et alii plures. E contra Juenin, Tourncly
Trinitatis a quibuscumque haereticis etiamsi et alii ex quibusdam litterarum S. Dionysii
,

Marcionis, Valentini et Apelletis, qui blasphe- fragmentis quae apud Eusebium exstant,conan-
mabant in Trinitatem, dare remissionem pec- tur illum ab hoc errore vindicare sequentibus
catorum, non inquirendo an isti vel alii haere- momentis.
tici servarent formam debitam, quia de hoc 1° Quia, in epist. 3 ad Philemonem, dicit se

non erat quaestio scd culpando S. Stephanum

; ab Hercula, praedecessore suo, accepisse « eos
quod soli invocationi Trinitatis absque fide qui ab haereticis veniebant post multas
baptizantium adscriberet salutem. In quo, ut preces purgatos ad communionem admitten-
jam non fuit assecutus mentem S.
adverti. dos esse ; nequaquam existimamus iteraio Ba-
Stephani qui non de salute seu effectu sacra- ptismate eis opus esse. »
menti, sed de ipso sacramento decreverat. 2° In epist. ad Xistum, dicit se noluisse
Inst. 3° S. Aug., lib. de Unico Bapt. contra
: rebaptizare senem quemdam attestantem Ba-
PetiL, <ap. 14 : « Stephanus, inquit, Bapti- ptismum quem ab haereticis acceperat nihil
 DE CONTROVERSIA INTER S. STEPHAN., ETC. 229

commune cum nostro habere proindeque ,

Ad quartum etquintumiVerisimileest reba-
pctentem ut vero nostro baptismo initiaretur ptizantcs advocasse patronicium Dionysii Ale-
cQuod equidcm faccre, inquit, non sum ausus, xand. Siquidem ipsc instanter intercesserii pro
scd diuturnam illi communioncm ad se suffi- ipsis apud S. Sedcm, scribens sentcntiam Fir-
cere dixi. » miliani « probatam in maximis epis?rpoi um
3° S. Basilius, in epistola ad Ampbilocbium, conciliis non ab Afris so!um, s©J supe-
asserit S, Dionysium ratum babuissc baptisma riorum cpiscoporum tcmporibus in ecclesiis
pepusenorum. populosissimis, et in conciliis fratrum apud
Et praecipue S. Dionysius fuit mediator
4° Iconium et Synnada et apud alios quam plu-
pro pace redintegranda inter rebaptizantes et rimos », sancitum esse rebaptizandos csse ba>
Scdcm apostolicam, vcrisimileque est ipsum reticos et esse periculosum a communione tot
suis precibus obtinuisse, ut S. Stephanus non ac tantorum virorum discedere. Sic, inquiunt,
ferret excommunicationem quam comminatus agit mediatorem S. Dionysius. Porrro si S.
xuerat, ut dixi, scct. 2, prob. 4. Stephano papae consensisset, debebat potius
5° Uebaptizantes non leguntur advocasse in dare operam ut rebaptizantes pontificis decreto
suum patrocinium S. Dionysium, quod non se subjicerent.
cmisisscnt, si fuisset ejusdem cum ipsis sen- Quapropter existimant potius assentiendum
tentiae. esse S. Kieronymo qui S. Dionysii epistolas in-
Respondent ad primum, S. Dionysium
alii tegras et suo tempore extantes legit, quam re-
loqui de apostatis qui in vera Ecclesia Baptis- centioribus qui tantum fragmenta referunt et
mum receperant, ut patet ex textu apud Euse- legerunt, maxime cum ista fragmenta non
bium. aperte evincant S. Dionysium improbasse reba-
Ad secundum: Non dicit S. Dionysius se no- ptismum, ut patet ex solutionibus.
Iuissercbaptizare bunc sencm, quia ratum Ilaec ad instructionem studiosi lectoris in
habebat ejus baptismum, quod indubie dixis- utramque partem. Urget pro una parte aucto-
set, si revera ratum habuisset, sed se non ritas S. Hieronymi, urget pro altera argu-
ausum rebaptizare, quia in communione Ec- mentum ab officio mediatoris petitum, cui non
desiae diu fuerat et Corporis Dominici parti- videtur plene satisfactam. Ad conciliationem
ceps. Erat autem opinio rebaptizantium eos autem utriusque opinionis quidam dicunt S.
qui admissi fuerant ad altare « per ipsum uni- Dionysium primo quidem rebaptizantibus ad-
tatisvinculum », sine novo baptismo posse sa- haesisse, sed postea decreto S. Stephani se sub-
lutem consequi, u\ refert S. Aug., lib. 2, de jecisse.
Bapt., c. 14, ut supra vidimus.
Ad tertium : pepuse-
S. Basilius, ibid., dicit De Sancto Basilio.
nos non baptizare in praescripta forma, sed in
Patrem et Filium et Montanum et Priscillam : Videtur S. Basilium in errorem rebapti-
ex quo sequitur si valeat argumentum ,
, zantium consensisse quia in epist. 1 ad Am-
;

S. Dionysium admisisse baptisma absque ver- philochium, 1° distinguit tres classes eorum
bis evangelicis collatum, quod nullo modo est qui ab Ecclesiae communione separantur, sci-
verisimile. Quapropter dicendum S. Diony- licet haereticorum, schismaticorum et parasy-
sium ratum habuisse baptisma pepusenorum, nagogarum haereticos vocat qui in praecipuis
:

non ubique et absolute, sed ubi juxta diversam fidei capitibuserrant, ut sunt ariani, manichaei,
discipiinam haeretici non rebaptizantur si , valentiniani,nestoriani, pepusini,etc.;schisma-
tamen sub evangelica forma baptizarent pe- ticos qui propter ecclesiasticas causas inter se
puseni. Quamvis enim montanistae non serva- dissident; parasynagogas qui, criminibus con-
rcnt praescriptam formam baptizando , iste victi, se canonibus subjicere recusant et con-
tamen errorpepusenis,quamvisejusdemsectae, ventus privatos agunt qua distinctione facta
:

non tribuitur ab Epiphanio, Hceresi%9, neque de eorum baptismo sic pronuntiat « Visuim :

a S. Aug., de Hceresibus, n. 26et 27;vel dicen- est ergo ab initio haereticos quidcm omnino
dum Basilium minus accuratum fuisse in
S. rejicere » et postquam dixit pepusenos bapti-
;

referenda sententia S. Dionysii, quod non abs- zare in Patrem et Filium et Montanum et Pri-
que fundamento dicitur , cum in epist. ad scillam,addit: « Antiquis visum est, S. Cypriano
Maximum piiilosophum, ipsi immerito affmgat scilicet et Firmiliano eos omnes haereticos uni
errorcm anomaeorum ut vidimus dissert. , calculo subjicere, catharos et encratitas et hy«
procemiali, de Deo trino, a. 3J droparastratas et apotaclicas » ; pro ratione sub-
2?,0 DIGRESSIO HISTORICA.

jnngit, quia «qni scabEcclesia abjunxerunt
non habent amplius in se gratiam Spiritus....
et non possunt amplius Spiritus sancti gratiam
aliis prxbere a qua ipsi exciderunt. » Ailamen
cies sit ctinane simulacrum), sed revera nitnl
ad pietatem qucat conferre? Nec enim ariani
in Patris et Filii nominc dant Baptismum, sed
in nomine Crcatoris et rci creata; effectoris et
v

addit: «Quoniam nonnullis Asiaticis omnino rei factse.Unde quemadmodum ros creata alia
visum esl propter multorum coeonomiam et cst a Filio, ita Baptismus quem i\li dare pu-
dispcnsationcm eorum baptisma suscipi, su- tantur, a vcro baptismo alius est, etiamsi no-
scipiatur. men Patris et Filii, ut priecipit S. Scriptura,
Et epist. 2 ad eumdem Amphilochium, can. proferre assimulent. Non enim qui dicit no-
47, de encratitis, saccophoris et apotactitis mine, ille ctiam dat, scd is tantum qui cum

sieut de novatianis dicit : « Nos autem una ra- nomine rectam quoque habet fidem... Itaque
tione eos rebaptizamus. Si autem prohibita est multcC quoque aliee hcereses nomina tantum
apud vos rebaptizatio sicut a-Romanis,alicujus pronuntiant, verum cum rccte non sentiant,
ceconomioa gratia, nostra tamen ratio vires uti dictum est, ncc sanam habeant fidem, inu-
obtinet. » Hine concludit necessarium esse tilis est aqua quam donant, quippe cui desit
congregari concilium, in quo ista controvcrsia pietas, ita ut quemcumquc iili asperserint,
dirimatur. impietatc cedatur potiusquam redimatur. Sic
Ex manifestum videtur S. Basilium cum
bis et ipsi gentiles, tametsi Deum in ore habent,
S. Cypriano et Firmiliano, quos appellat, om- Deum tamen convincuntur non colere, quia
riium haereticorum baptisma « rcjiccre et illum, qui verus et vere Deus est, Patrem sci-

omncs uni calculo subjicere. » licetDomininostri Jesu Christi non agnoscunt.

Neque dici potest, ut quidam opinantur, S. Sic m
anichaii phr ygcs et Samosatensis disci puli,
,

Basilium loqui de hsercticis qui non servabant quamvis proferunt nomina, nihilominus sunt
formam Baptismi 1° quia solos pepusenos
; haerctici. »

nominat qui eam non servabant; 2° quia
omnium haereticorum baptisma cum S. Cy-
priano et Firmiliano rejicit; falsum est autem
omnes haereticos tcmerassc formam priescri-
Respondent quidam S. Athanasium repro-
basse Baptismum arianorum, quia Baptismi
formam non servabant; scd id videtur fal-
sum ;quia S- Athanasius non dixisset ari-
1°

ptam 3° quia pro ratione reiterationis Bapti-

; anos incurrere periculum nullitatis, sed abso-
smi non profert defectum formae, sed fidei et lufe pronuntiasset nullum; 2° quia S. Atha-
Spiritus gratiaj 4° tandcm quia rejicit Bapti-
; nasius agnoscit arianos legitimam formam
sma quod, ipso fatentc, admittit ecclesia Ro- servare « Etiamsi, inquit, qui cum Ario sen-
:

mana; nunquam autcm ecclesia Romana ad- tiunt. (ju;c scripta sunt rccitent, proloquan-
misit baptismum, in quo non servata fuisset turque ipsa nomina » 2° quia ariani tunc
;

forma preescripta. Quod possct opponi ex con-
cilio Nicaeno in quo haec controversia fuit de-
tinita contra rebaptizantes, quo tamen poste-
rior fuit S. Basilius, solvetur scctione sequenti.
Ha Sancto Athanasio.
Quibusdam videtur S.
ptizantibusesseaccensendumproptersequentia
ejus verba, orat. 2 contra arianos « Ariani
in periculum veniunt amittendae mysterii in-
tegritatis; nam si in Patris et Filii
tiamur, illi autem verum non pronuntiant
Patrem, utpote qui id quod ex ipso est, ejus-
que naturae est simile, negent cum item ve-
saltcm non accusabantur violare formam Ba-
ptismatis, alioquin in Nicama synodo eorum
naptisma fuisset reprobatum, sicut baptisma
paulianistarum, cum tamen Nica3na synodus
omnes hccreticos susceperit, exceptis paulia-
nistis, ut dicit S. Hieronym. in Dialogo adoer-
sus Luciferanos , et colligitur exconcilii decre-
Athanasium reba- tis. Unde
Resp. cum pluribus aliis S. Athanasium per
: hcce verba nihil aliud significarc quam quod
arianorum baptismus sit inutilis et vacuus
nomine ini- quoad effectum gratiae in adultis qui ipsorum
haeresi communicant, non vero quoad sub-
stantiam et characterem. Haec autem responsio
; innititur sequentibus momentis 1° S. Atha- :

rum iidem negant Fiiium, aliumque nomi- nasius dicit arianos « venire in periculum
nant, quem ex nihilo creatum comminiscun- amittendcC integritatis Baptismi » si autem ;

tur; qui fieri ^otest, ut prorsus vacuus ac inu- censuisset esse nullum, dixi^et eos amisisse
tilis non >it Baptismus, qui ab illis datur, in integritatcm Baptismi, et non tyntum T? enire
quo quidem insit religionis simulatio (secun- in periculum amittendi dicit ^rgo eos hoc
;

dum aiiam versionem : cum id non nisi spe- periculum incurrere, quia cum niale sentirent
 DE CONTROVERSIA INTER S. STEPHAN.. ETC. S3i

de Filio, quem creaturam esse dicebant, facile ad pictatem confert iis qui conscntientcs errorj
erat ut suum errorem in formam Baptismi arianorum illumsiiscipiunt.Ad secundum: Esi
transfunderent, cumque confcrrent in nomine tam diversum a vero baptismate, quantum ad
Fatris majoris ct Filii minoris, quo casu inva- cffcctum gratiac, quam creatura diversa csta
lidurn fuiss^t Baptisma etiam quoad substan- Creatore. Ad tertium: Qui [uleni non habet, li-
tiam. 2° Dicit inutilem esse hunc baptismum cet nomina proferat, non dat sacramcnti effe-
quod « nihil ad pietatem queat conferre », ctum,scilicetgratiam,suscipicnti quiejus erro-
quod designat Baptismi effectum, non sub- ris est particeps, unde « inutilcin aquam »

stantiam. 3° S. Athanasius, epist. ad Rufinum, habet, quippe cui desitpietas; sicut gentiles
ubi agrt de conditionibus hacreticorum reci- inutiliter Deum in ore habent, quem non ve-
piendorum, non dicit baptizatos ab arianis esse rum agnoscunt, nec vere colunt. Ad quartum:
rebaptizandes, sed conformiter ad concilium Comparatbaptismaarianorumbaptismatipau-
Nicacnum, cui interfuerat, cum sola pceniten- lianistarum non quoad substantiam scd
, ,

tia ct impositione manuum esse admittendos;
et in concilio Alexandrino, anno 362, vult
« niliil amplius ab illis exigi quam ut execren-
tur arianam haeresim, confiteanturque SS. Pa-
trum in Nicaea fidem. » Quis autem credat
S.Athanasium, si nullum absolute reputasset
arianorum baptisma, non jussisse baptizatos
ab-illis rebaptizari more S. Cypriani et Firmi-
liani, sed ceconomiae perniciosissimae causa id
quoad effectum, quia non magis confert gra-
tiam propter defectum fidei et pietatis in iis
qui adhaerent arianorum doctrinae, quam ba-
ptisma paulianistarum.
Movet autem nonnullos quod S. Athanasius
hic dicat paulianistas proferre nomina, cum
tamen eorum baptisma sit a concilio Nicaeno
reprobatum quod adulterarent formam Ba-
ptismi sed advertendum S. Athanasium non
;

omisisse, ut quidam imaginantur? Quamvis dixisisse eos servare integram formam, sed
enim rebaptizantes eos qui ab aliis sine reba- tantum nornina proferre forte enim profere- :

com-
ptizatione admissi erant in Ecclesiam, et bant solum nomen Patris, aut ctiam Filii et
munionis participes fuerant, quandoque non Spiritus Sancti, sed cum expressionc sui crro-
rebaptizarent, nullum tamen ipsi absque re- ris. Vel dicendum tempore episcopatus S. Atha-
baptismo admittebant. 4° S.
Athanasius igno- nasii fuisse quosdam paulianistas qui integram
rare non potuit neque decretum concilii Are- formam proferrent.
latensis de non rebaptizandis haereticis, pluri-
bus enim annis in Gallia commoratus fuerat De S. Optato Milevitano.
neque decretum concilii Nicaeni de rebapti-
zandis solis pauiianistis et non aliis haereticis, Est etiam quaedam difficultas iri vindicando
huic enim concilio neque Siri-
interfuerat ; S. Optatum Milevitanum ab errore rebapti-
ciunu cui crat coaetaneus, in epistola ad Hime- zantium propter verba sequentia quac habet,
ricum Tarraconensem, ut vaiidum admisisse 1. 1 contra Parmenianum : « Vides, inquit,
baptismum arianorum, in qua additita a toto frater Parmeniane, haereticos a domo veritatis
Oriente et Occidente observari. His non ob- satis extorres, solos habere varia et falsa ba-
stantibus, ptismata, quibus inquinatus non possi t abluere,
Inst. : S. Athanasius, laudata oratione contra immundus emundare Bene clausisti hor-
arianos, dicit 1°eorum baptisma esse inane tum haereticis: bene revocasti claves ad Pe-
religionis simulacrum ergo nullum quoad
: trum.... vobis vero schismaticis, quamvis in
substantiam 2° eorum baptisma tam diver-
; catholica non sitis, haec ncgari non possunt,
sum esse a vero baptismate quam creatura di- quia nobiscum vera et communia sacramenta
versa est a Creatore : ergo idem quod prius. traxistis. » Quibus verbis videtur manifestum
3° Ideo dicit nullum, quia carent fide, licet S. Optatum rejecisse baptisma haereticorum,
nomina proferant; sicut gentiles, licet Deum ettamen admisisse baptisma schismaticorum.
in ore habeant, veretamen Deum non colunt. Resp. S. Optatum loqui de baptismo haere-
4° Comparat baptismum arianorum baptismo ticorum qui juxta formam cvangelicam non
paulianistarjm, qui certo erat nullus etiam baptizabant. Veritas hujus responsionis patet
quoad substantiam ergo. :
1° quia loquitur de haereticis qui communia
Resp. haec omnia recte intelligi de effectu, nobiscum sacramenta non traxerunt habent ct
non de substantiaBaptismi. Unde ad primum: diversa baptismata ergo et diversas formas
:

Dicit baptisma arianorum esse simulationem sacramentorum; 2° quia loquiturde luereticis

m religione seu inanc simulacrum, quia nihil qui symbolum vitiant; per symbolum antem
23* DIGRESSIO HISTORICA.

intelligebatur tunc tcmporis invocatio Trinita- Rcsp. equidem Optatum intelligere et faieri
tis : sic in concilio Arclat. i, can. 8, dieitur: omnibus haereticis decssc dotes Ecclesiae, ut
« Si ad Ecclesiam aliquis de lurresi venerit, dixerat Parmenianus, at non omnibus deesse
Knterrogent eura symbolum, et si praeviderint vera sacramenta; hoc enim ultimum intelligit
eum in Patre el Filio et Spiritu sancto baptiza- sub restrictione de his qui non servabant for-
tum », Aug., lib. Contra Donati-
ete. Sic S. mam: «Benehaecomnia, inquitibidem,,potue-
c. 25 . Caeterum, inquit, quis nesciat non
: (( runtadsoloshaereticospertinerequi falsaverunt
esse christi baptismum, si verba evangelica formam. » Et hoc sufficiebat scopoOptati; in-
quibus symbolum constat , illic defuerint tendit enim in hoc primo libro probare Par-
3° quia S. Optatus, lib. 5 ad eumdem Parme- menianum rejiciendo baptisma schismatico-
nionem, ait : <i In quo baptizarentur gentes a rum, perinde ac haereticorum, sua etiam sa-
Salvatore mandatum est, per quem baptiza- cramenta abjecisse, cum donatistae essentveri
rentur, nulla exceptione discretum est; non schismatici quasi diceret: Bene dixisti non
:

dixit apostolis : Vos facite, alii non faciant esse vera sacramenta apud haereticos qui fal-
quisquis in nomine Patris et Filii et Spiritus saverunt formam sacramenti, sed male negas
sancti baptizaverit, apostolorum opus imple- esse vera sacramenta apud schismaticos qui
vit. »Unde concludit « Ergo nomen est quod : servant formam, seu ut ait, « qui nec possunt
significat,non opus. » Ibidem impugnat prin- novum aliquid aut aliud agere, nisi quod jam-
cipium commune rebaptizantium « Redeo : dudum apud suam didicerunt matrem » alio- ;

nunc, inquit, ad illud vestrum quod dicitis :

quin apud te, id est, apud donatistas qui sunt
Qui non habet quod det, quomodo dat? Haec schismatici, nulla forent sacramenta, et ideo
verba in lege scripta non sunt. Nam si, ut vul- subjungit « Satis te miror, frater Parmeniane,
:

tis, homo Deus vacat; et si Deus vacatet

dat, cum schismaticus sis, schismaticos haereticis
apud vos est omne quod dandum est, ad vos voluisse jungere. »

sit conversio, quos baptizatis in nomine vestro Inst. 2° : S. Optatus non minus fidem quam
tingantur. » Item ibidem, producto circumci- invocationem Trinitatis exigit ad validitatem
sionis exemplo, sic scribit « Semel factum : saeramenti cum enim, lib. 5, distinxisset tres
;

servat salutem si iterum fiat, potest afferre

; species in celebrando Baptismo, primam in
perniciem sic baptisma christianorum Tri-
: Trinitate, secundam in credente, tertiam in
nitate confectum confert gratiam; si repeta- operante, dicit primam et secundam esse ne-
Aqua igitur sola et
tur, facit vitae jacturam.... cessariam ergo. :

vera illa est, non de persona,

quae non de loco, Resp. Optatum per « fidem credentis » ibi
sed de Trinitatc condita est Non licet intelligerefidemadultisuscipientisBaptismum
post Trinitatem in eadem Trinitate hoc ite- quam existimat esse necessariam, non vero
rum facere», idest, baptizare. Haec sane om- fidem ministrantis ; ibi enim expresse distin-
nem nebulam circa mentem Optati depellunt guit personam operantis, id est, conferentis
aperteque ostendunt ipsum, lib. 4, eorum tan- Baptismum, a persona credentis, et dicit per-
tum haereticorum baptisma rejicere qui non sonam operantis « simili auctoritate esse non
servant formam. posse » ac invocationem Trinitatis et fidem
Nec refert quod ibid. aquam Praxeae et patri- credentis seu suscipientis sacramentum.
passianorum vocet mendacem; appellat enim
mendacem, non quia non est verum baptisma, De S. Cijrillo Jerosolymitano.
sed quia ob defectum fidei in suscipiente, non
confert, ut dicit, vitam, criminum mortem, Illuminter rebaptizantesquidamnumerant,
nativitatem immortalem et caelestis regni com- quia, in praefatione Catecheseon, dicit « Soli :

parationem, quam credentis fides et Trinitas haeretici rebaptizantur, siquidem prius illud
praestat. non erat Baptisma » ; et ibi loquitur indistincte
Inst. 1° : Optatus intelligit de haereticis de de omnibus.
quibus intelligebat Parmenianus; dicit enim, Respondent aliqui tunc iemporis nondum
lib. 1 citato : « Dixisti apud haereticos dotes inolevisse in aliquibus ecclesiis Orientalibus
Ecclesiae esse non posse, et recte dixisti ; sci- morem rebaptizandi haereticos, eo quod noii
mus enim haereticorum ecclesias singulorum intelligerent esse per iliationem definitum in
esse prostitutas » : atqui Parmenianus intel- concilio Nicaeno ratum esse baptisma haereti-
ligebat de omnibus haereticis , rebaptizabat corum ; Cyrillum autem in concilio primo
enim omnes : ergo. Constantinopoiitano cui interfuit, suam prio-
 DE CONTROVERSIA INTER S. STEPHAN. , ETC. 233

rem deposuisse scnteniiam, cum subscripserit cilium plenarium totius orbis, in quo toties
canoni 7, in quo eorum tantum haereti- dicit finitam esse controvcrsiam de Baptismo
corum baptisma rejicitur, qui formam adul- haerclicorum, intcllexisse concilium Nicaenum
terant. primum, non concilium Arelatense.
Respondent Cyrillum non loqui de
alii S. Prob. Concilium de quo S. Aug. est
1°:
omnibushaereticis,sed de iis solum qui formam plenarium totius orbis concilium, lib. 1, de
non servant, idque probant ex textu graeco, in Bapt. c. 7; ex universo orbe christiano, lib. 2,
quo non habetur, ut fert versio Jatina, « Si- c. 3 ; universae Ecclesiac concilium, ibid. c. 9 :

quidem prius illud non erat baptisma, sed ubi atqui haec non conveniunt concilio Arelatensi
(vel) quando prius illud non erat baptisma»: cui adfuerunt episcopi Occidentis tantum; con-
haec enim particula Graeca eTcetS^, inquiunt, vocatum enim fuerat a Constantino, qui tunc
nonsignificat «siquidem»,sed «ubi»,«simul», soli Occidenti imperabat, imperante in Oriente
«quando»; ita ut sensus Cyrilli sit solos haere- Licinio Augusto; nequeilli sive per se, sive per
non semper, sed quando non
ticos rebaptizari, suos legatos prsefuit summus pontifex: con-
conferunt verum baptisma ob adulteratam veniunt autem concilio Nicaeno primo, quod,
formam. omnium consensu, fuit primum generale ex
toto orbe catholico convocatum, et cui praefuit
Sectio VII. S. Sylvester per suos legatos: ergo.
Confirm. S. Augustinus concilium quod
Quodnam concilium plenarium totius orbis vocat plenarium et totius orbis opponit con-
intellexerit S. Augustinus, in quo toties ciliis provincialibus et nationalibus; atqui
dicit definitam et terminatam fuisse contro- concilium Arelatense fuit nationale tantum,
vcrsiam de baptismo ho3reticorum ? nempe imperii Occidentis, ut dictum est:
ergo. Prob. ant. S. Aug., lib 1 de Bapt. } c. 7,

Suppono contra paucos hoc concilium non dicit quod circa quaestionem hanc de Bapt.
esse neque Alexandrinum, anno 362 neque ; conciliorum in suis quisque regionibus diver-
Constantinopolitanum primum, anno 381; ne- sa statuta nutaverint, donec plenario totius
que Capuanum, anno 389, quia concilium, de orbis concilio, quod saluberrime sentiebatur,
quo loquitur S. Augustinus, celebratum fuit ctiam remotis dubitationibus firmaretur.
post mortem S. Cypriani et ante nativitatem Idem, lib. 2, c. 3 et 4: ergo.
ipsius S. Augustini ;
postea tamen, inquithb. Aug. in epist. 43, alias 162, ad Glorium
2° S.
2 de Bapt., c. 9 : « Dum inter multos ex utra- et Eleusium, et epist. 53, ad Generosum, me-
que parte tractatur et quaeritur (controversia minit concilii Arelatensis: at nusquam illud
rebaptizantium), non solum inventa est, sed vocat plenarium aut universale, aut totius
etiam ad plenarii concilii auctoritatem robur- orbis, sed solum « Judicium Arelatense, judi-
que producta est, post S. Cypriani quidem ciumaliorum episcoporum »; etde Constan-
passionem, sed antequam nati essemus. tino dicit : « Alios episcopos voluit apud Arela-
Natus est autem S. Augustinus anno 355. tumjudicare: ergo.
Quaestio itaque vertitur de concilio Nicaeno 3° Caecilianus absolutus fuerat a Melchiade
primo et de concilio Arelatensi : Norisius, Bos- papa in synodo Romana; ejus causa denuo
suetius, theologi Lovanienses, Nicolai, Natalis tractataetjudicatafuerat in concilio Arelaten-
Alexander multi stant pro concilio Nicae-
et alii si haec probe sciebat S. Aug. qui saepe appellat
;

no. Marca, Sirmundus, Launoius, patres S. judicium Arelatense contra donatistas atta- ;

Mauri et alii pro concilio Arelatensi. In utram- men dubitat an causa Caeciliani, interpellanti-
que partem disputant Habert Juenin , ,
bus donatistis, post judicium Melchiadis,
Tournely et quidam alii adeo difficile est : iterum fuerit judicata in aliquo concilio ple-
hunc nodum solvere. Verum quae tanta sit nario ergo non habebat concilium Arelatense
:

utilitas in hujus nodi solutione, ut pro illa pro concilio plenario. En verba S. Augustini,
tanquam pro capitali fidei dogmate tam acri epist. cit. 43, alias 162: « Ecce putemus illos
contentione inter se digladientur quidam auc- cpiscopos qui Romae judicarunt non bono£
tores, plane non ~/ideo. Ne tamen omnino va- judices fuisse; restabat adhuc plenarium
cuus dimittatur iector, quod probabilius nobis Ecclesiae universae concilium, ubi etia.m cum
videtur, eontractiori quo poterimus stylo ex- ipsis judicibus causa possit agitari, ut si male
ponemus. Igitur judicasse convicti essent, eorum sententise
Dico: Probabilius videtur S. Augustinum con- solverentur. Quod utrum fecerint probent;
53! DTGRESSTO HISTORTCA.

nos enim non factum esse facilc probamus cx constitutum per invocationcm solam scptifor-
eo quod totus orbis non eis communicat: mis Spiritus, episcopalis manus impositione,
aut si faetum est, etiam ibi sunt victi, quod catholicorum conventui sociamus. » Et Inno-
ipsa eorum separatio manitestat. Sed tamen centius \, incuntc socculo V, epist. 22 ad epi-
quid postea fecerint imperatores littcris suffi- scopos Macedoniae., c. 5, ait: « De ipsis tantum
cientissime ostenditur. Judiccs enim ecclc- (paulianistis esse) pra)ceptum(a synodoNicaena)
siasticcs tantce auctoritatis episcopos, quorum ratio ipsa demonstrat. » Adeo vulgatum erat
judicio et Cneeiliani innocentia ct eorum im- tempore S. Augustini ex decreto synodi Nicae-
probitas declarata est, non apud alios collcgas, nae solos paulianistas csse rebaptizandos et non
sed apud imperatorem accusare ausi sunt, alios hoereticos qui legitimam formam retine-
quod male judicarent. Dedit ille aliud Arela- bant. Nihil ergo obstat quominus nomine con-
tense judicium, aliorum scilicet episcoporum, cilii plenarii dicamus S. Augustinum intel-
non quia jam necesse erat, sed eorum per- lexisseconcilium Nicaenum, cum id negent
versitatibus omni modo cupiens
cedens et adversarii, maxime quia arbitrantur in eo
tantam impudentiam cobiberc. » Ex bis evi- concilio controversiam hanc non fuisse de-
dens est S. Augustinum dubitasse an causa finitam.
donatistarum contra ordinationem Caxiliani Obj. 1°: Concilium Arelatense fuit plena-
post judicium Romanum, in aliquo concilio rium: ergo.Prob. ant. 1° Fuit «ex diversis et
plenario fuerit iterum judicata, quin potius prope infinitis locis », ut scribit Constantinus
censerc et dicere loco plenarii concilii datum ad Chrestum, Syracusanorum episcopum.2° II-
fuisse a Constantino judicium Arelatense; li adfuerunt sexcenti episcopi ut scribit Ado ,

idque inde corroboratur quod S. Aug. ex se- Viennensis in Chronico. 3° Concilium Arela-
paratione donatistarum ab omnibus catholicis tense secundum, can. 18, de primo concilio
probet judicium Melchiadis pro Caeciliano non Arelat. dicit: «Adquam urbem ex omnibus
fuisse rescissum. At si supposuissethujusmodi mundi praecipue Gallicanis, sub S.
partibus,
concilium plenarium, ex eo maxime et non ex Martini tempore legimus celebratum fuisse
sola separatione donatistarum, eorum damna- concilium » ergo. :

tionem probasset: ergo manifestum est S.
Augustinum non habuisse concilium Arelaten-
se pro concilio plenario. Argumentum
peremptorium.
4° In concilio Nicamo controversia de bapt.
ha^ret. reipsa fuit definita, si non formaliter
et explicite, saltem illative et per necessariam
consequentiam; nam, can. 8, recipit bapti-
sma novatianorum can. 19, rejicit baptisma
; catum a Constantino qui tunc soli Occidenti
paulianistarum, non alia de causa quam quia
novatiani servabant legitimam formam, non
paulianistae; ex quo sequitur concilium appro-
barebaptismum quorumcumque hoereticorum
Resp. 1° dato ant. neg. conseq. Non enim
quaerimus hic principaliter an concilium Are-
videtur latense fuerit plenarium, sed utrum S. Augu-
stinus illud intellexerit loquendo de baptismo
haereticorum.
Neg. ant. Certo enim constat concilium
2°
Arelatense non fuisse neque plenarium, neque
generale aut cecumenicum, cum fuerit convo-
imperabat, nec ipsi prsefuerit summus pon-
tifex per se vel per suos legatos, nec inter Ec-
clesiae concilia generalia numeretur.
Ad primam probationem 1° In Graeco non :

qui formam evangelicam adhiberent, et eorum habetur«exinfinitis»sed «ex diversisquseneces-

tantum rejicere qui illam adulterarent. Ita sum non recensere»undeSirmundus vertit,
est
ipsemet S. Aug. de Hceresibus, n. 44: « Istos « ex diversis compluribus » P. Nicolai « ex
,

sane paulinianos, inquit, baptizandos esse in indicibilibus ».2° Esto sit«expropeinfinitis»,

Ecclesia catholica Niceeno concilio constitutum
est : unde credendum est eos
matis non tenere, quam secum multi hseretici,
cum de catholica discederent, abstulerunt
scilicet « ex prope infinitis sui imperii » ,ne coge-
regulam Bapti- retur in una epistola singulos recensere, et hic
frequens est loquendi modus.
Ad secundam Dato sexcentos episcopos
:

eamque cu?.(,odiunt .» S. Hieron., in Dialog. Arelate convenisse, non ideo probaretur fuisse
conlra Lucif., scribit « Nicaenam synodum plenarium totius orbis concilium ; sed neg.
omnes haBreticos suscepisse, exceptis Pauli Sa- ant. Nam probabilius censent et probant Ba-
mosateni discipulis. » Siricius papa, circa an- ronius, Natalis Alex. et alii misse tantum du-
num 397, in epist. decretali ad Himericum, c. centos. Et sane incredibile est longe nktjorem
1, ait: «Quos (arianos) nos cum novatianis numerum episcoporum convenisse ad syno-
aliisque hsereticis sicutest in synodo (Nicscna) dum Arelatensem, quam ad Nicaenam, quee,
 DE CONTRO\'£RSIA INTER S. STEPHAN., ETC. 235

devicto Lielnio, cx toto orbe congregata est. sius qui 1111 adfuit, S. Basilius, S. Optatus Mile-
Igitur codexCorbeiensis aquo Ado bausiterro- vitanus et S. Epiphanius atqui ii id ignora-
:

rem, corrigendus est ex codice Colbertino qui runt ergo. Prob. min. S. Athanasius, orat. 2
:

fuit olim ipsius ecclesiae Arclatensis, et in quo contra Arian., S. Basilius, epist. 1 ct 2 ad Am-
lcgitur simpliciter « Csetus episcoporum » non philochium, S. Optatus Milevit., lib. 1 contra
a sexcentorum. » Farmen., propugnant dogma rebaptizantium,,
Ad tertiam: Patres secundi concilii Arelaten- et S. Epiphanius, in Expositione catholicce fi-
sis locutisunt per exaggerationem ad commen- dei, dicit controversiam de baptismo haereti-
dandamecclesiacArelatensisdignitatem.Neque- corum nondum esse « synodali judicio deci-
enim patres primi concilii ita sunt locuti in sam»: ergo. Hoc argumentum extollunt ad-
epistola synodica ad Sylvestrum, sed dicunt vitreum cst. Nam
versarii, sed
tantum « se exdiversis provinciis advenisse». Resp. 1° retorquendo illud: Si dogma reba-
Inst. 1°: Quamvis concilium Arelatense non ptizantium fuisset proscriptum decreto concilii
sit generale et occumenicum, potuit tamen a Arelatensis, quod juxta adversarios fuit plena-
S. Augustino intelligi nomine concilii plena- rium totius orbis, ex omnibus mundi partibus
rii : ergo. Prob. ant. S. Augustinus agnovit congregatum, et cui adfuerunt soxcenti epi-
concilia plenaria quae non erant generalia et scopiduplo pluresquam concilio Nicoeno, illud
cccumenica, concilium Bagaiense donati
sic •
non ignorassent laudati patres : atqui tamen
starum vocat plenarium, lib. 2 contra epist. ignoraverunt in scntentia objicieriiium ergo. :

Parmen., cap. 5 et alibi. Similiter, in codice Resp 2° dist. maj. Si dogma rebaptizantium
canonum ecclesiae Africanaj, idem nomen ei fuisset Nicaeni concilii generalis decreto pro-
tribuitur, sicut et conciliis nationaiibus. scriptum formalitcr et explieite, iri non lgno-
Resp. 1° Dato ant., neg. conseq.; a potentia rasserrt laiidati patres, conc; si fuisset proscri-
enim ad actum non bene concJuditur affir- pturn iUativetantum,neg.maj., et omissamin.
mando. 2° Dist. ant. S. Aug.agnovitconciiium dist. ponseq.: Ergo non fuit proscriptum de-
Bagaiense plenarium simpliciter neg.; conci- cretis Nicaenis in mente laudatorum patrum,
lium plenarium donatistarum, conc. Et esto transeat; in mente S. Augustlni, neg. Cum
vocavcrit concilium plenarium simpliciter, enim, ut diximus, hoe dogma in concilio Ni-
nunquam tamen vocavit plenariumtotius or- caeno non formaliter et explicile, sed tantum
bis aut universae ecclesiae, sicut vocavit id de illative proscribatur, aliter de ilio potuerunt
quo agitur. Eaedem solutiones adhibendaesunt sentirc laudati patres, aliter S. Augustinus et
codici canonum ecclesiae Africanae. ipse attendere ad consequentiarn ad quam alii

Inst. 2° : S. Aug. per concilium plenarium to- non attenderent : hic autem quaerimus non
tius orbis intellexitArelatense: ergo. Prob.ant. principaliter quid et quomodo defmierit Nicae-
i°Serm. 2 in Psal.32, dicit Caecilianum purga- num concilium circa Baptisma liaereticorum,
tum fuissc et donatistas victos « judicio universi sed quid de illo senseritS. Aug. Dato ergo praefa-
terrarum orbis »: hoc autem fuit Arelatense.2° tos sanctos patres censuisse nihil in dicto con-
Lib. 2, de Bapt., c. 8 et9, vocat illud concilium cilio defmitum fuisse, non sequitur quod ea
transmarinum, Arelate autem et non Nicaea fuerit Augustini sententia, sicut nec fuit Hie-
respective ad Afros est transmarina ergo. : ronymi, Innocentii et Siricii, ut patet ex supe-
Resp. neg. ant. Ad primam probat., non di- rioribus.
xit S. Aug. Caecilianum purgatum et donati- Resp. 3° : De SS. Athanasio et Optato dixi-
stasvictos «judicio universi terrarum orbis»; mus, sect. praecedenti, 'eosque ab errore reba-
sed de Cacciliano dicit « Purgavit se in tran-: ptizantium vindicavimus. Ad S.Basilium, qui
smarino concilio; consensit huic judicio uni- fuit Firmiliani successor, non ideo rejecit ba-
versus terrarum orbis ». Audis: « consensit ju- ptisma haereticorum quod ignoraverit decre-
dicio universus terrarum orbis » non judicavit. , tum Nicsenum, sed quia existimavit illud spe-
>\d secundam, neg. min. Nicaea enim respectu ctarenon fidei dogma,sed disciplinae variabilis
Airorum est etiam transmarina ex ipso S. Au- secundum variam regionum consuetudinem.
gustino qui, lib. 2 contra Crescon.,'cu\). 37, Ad. S. Epiphanium :Non dixit controversiam
dicitBithyniam esse Africanis transmarinam ; de Baptismo non esse synodali judicio deci-
Nicaea autem est urbs Bithyniae. sam, sed non esse « synodalijudicio decisam»
Obj. 2* : Si dogma rebaptizantium fuisset rebaptizandos essc arianos, proutquidam ca-
Nicaeni concilii generalis et cecumenici decreto tholici rcbapiizabuiii, quorum ideo temcrita-
proscriptum, id non ignorassent S. Athana- tem arguit.
?38 DISSERTATTO VI. ART. I.

Prgebis tandem Si S. Augustinus censuit

: juxta adversarios, universale totius orbis ex
u>udliuiR plenarium,in quo flnita fuit contro- infmitis locis, et omnibus mundi pariibus
versia de baptismo haereticorum,esseconcilium convocatum, quare non nominavft,
illud mm
generale Nica3num,quare illnd non nominavit, promisset? Non nomina-
id pariter suae causse
cnm id maxime profuisset causae quam defen- vit ergo concilium Nicaenum, quia inter pas-
debal contra donatistas? sionem S. Gypriani et ipsius S. Augustini nati-
Et ego vicissim quaero si S. Augustinus cen- vitatem erat primum et unicum concilium
suit concilium plenarium, in quo fuit finita plenarium totius orbis et universac Ecclesiae,
controversia haec, esse concilium Arelatense quod neminemlatebat.-

DISSERTATIO VI.

De feuljjccto sacramentorum.

Circa subjectum sacramentorum quatuor capaces Peenitenfe; quia hujus sacramenti

quaeri possunt : 1° Quodnam sit? 2° Utrum ad materia sunt actus Pcenitentis ; neque Extre-
integritatem sacramenti requiratur in eo in- mae-Unctionis institutae ad delendas reliquias
tentio iilud suscipiendi? 3° Quae dispositio peccatorum actualium; neque Matrimonii ad
necessariasitutlicite et cum fructu sacramenta quod requiritur consensus deliberatus cujus
recipiat ? 4° Utrum indigno petenti liceat mi- sunt incapaces. Sunt autem capaces Confirma-
nistrare sacramenta? tionis et Eucharistiae , cum olim utrumque
Circa primumnulla est difficultas; certum illis conferretur item masculus Ordinationis,
:

est enim solum hominem viatorem de lege

1° cum nihil obstet.
ordinaria esse sacramentorum subjectum Circa tertium, patet ex dictis, dissert. 3, art.
sunt enim instituta a Christo ut media gratias 4, § 2, pro sacramentis mortuorum requiri
et salutis adipiscendse, quod competit solis via- saltem attritionem ; pro sacramentis vivorum
toribus, non beatis indefectibiliter, nec dam- statum gratiae saltem prudenter existimatum
natis irreparabiliter. Dixi De lege ordinaria
: per confessionem vel contritionem, ut dixi de
quia ita instituit Christus. An autem si voluis- ministro, dissert. 5, a. 5 ; eadem enim est
set, angelos et beatos quibusdam sacramen- ratio utriusque excepto tamen sacramento
:

tis subjicere potuisset ? Nulla videtur impli- Eucharistiae ad quod requiritur confessio.
cantia. Adeas loca citata.
Certum omnem hominem viatorem
est 2° Restat ergo quaestio de secundo et quarto.
esse subjectum capax Baptismi. Patet ex usu Primum discutit Auctor infra de
q. 68, a. 7,
Ecclesiae quae et infantes et amentes baptizat. Baptismo ; secundum q. 80, a. 6, de Eucha-
Et ratio est quiaBaptismusest absolutaj neces- ristia : sed quia hae duae quaestiones spectant
sitatis ad salutem de omnibus enim dixit
; etiam alia sacramenta, eas hic examini subji-
Christus Joan. 3 Nisi quis renatus fuerit ex
: ciendas duxi. Sit itaque
aqua et Spiritu Sancto, non potest intrare in
regnum cailorum. ARTICULUS I.

Certum est 3° solum hominem baptizatum

esse subjeetum capax aliorum sacramen- AN ET QVM INTENTIO IN ADULTO SUSCIPIENfH
torum ;
quia per solum Baptisma homo fit SACRAMENTUM REQUIRATUR AD EJUS INTEGM-
domesticui Dei et membrum Ecclesiae et ita ; TATEM ?
est janua ad alia Ecclesise sacramenta.
Certum est 4° non omnem baptizatum esse Dico 1° Excepta Eucharistia, requiritur ad
:

subjectum capax omnium sacramentorum ; integritatem sacramenti in suscipienteintentio

infantes enim et amentes perpetui non sunt interna suscipiendi illud ut rem in Ecciesia
 AN ET QILE INTENTIO IN ADULTO SUSCIPIENTE, ETC. 237

sacram. seu quam solet Ecclcsia confcrre, antc amentiam, et nunquam cster.dit rolun-
ideoqne qui se habet mcrc passive, scu, ut tatcm Baptismi, aut intcntioncm, aut peti-
dicunt, ncutraliter, neque volens, ncque nolcns, tionem illius. » S. Aug,, lib, i, contra Donat.,
a fortiori qui reluctatur, non percipit sacra- c. 24 « Si pro co, inquit, qui respondcrc
:

mentum. potcst, alius rcspondet, non itidem valet » sa-

Excipio Eucharistiam, quia cum consistatin cramcntum.
re permanenti, independenter a quavis inten- Th. infra q. 68, a. 7, ad 2 « Dicendum,
S. :

tione tam suscipicntis quam ministrantis, re- inquit,quod si in adulto deesset intentio susci-
manet sacramcntum. picndi sacramentum, esset rebaptizandus ; si
Prob. conclusio auctoritate conciliorum, tamcn hoc non constarct, esset diccndum Si :

summorum pontificum et sanctorum Patrum. non es baptizatus, cgo te baptizo. » Et in cor-

Concilium Carthagincnse III, anno 397, can. pore ex profcsso probat ad validilatcm Bapti-
34-, dicit « ^Egrotantcs si per se respondere
: smi requiri intcntioncm illud suscipicndi. In-
non possunt, cum voluntatis corum tcsti- super q. 45, a. 4, o : « Si aliquis, inquit, ablu-
monium qui sui sunt periculo proprio di-
hi tionem exteriorcm reciperet, non intcndcns
xerunt, baptizentur. » Ubi apcrte requirit in- recipere sacramentum, sed ludum et dolum
tentionem suscipiendi sacramenti. Conciiium facere, non
esset baptizatus »; et in 4, d. 6, q.
Arausicanum 1, anno 441, can. 12, sic statuit 1, a. 2, q. 3:in adultis, inquit, et in babentibus

« Subito obmutescens, prout status ejus est^ usum rationis, in quibus potest esse contraria
baptizari aut Pcenitentiam accipere potest, si voluntas actu vel habitu, requiritur et contri-
voluntatis, aut praetcritae testimonium aliorum tio sive devotio ad percipiendam rcm sacra-

verbis habet, aut praesentis in suo nutu. »
Ergo idem quod prius.
Innocentius III, cap. Majores de Baptismo
et ejus effectu, Extra. lib. 3, tit. 42, imprimis
rejicitopinionem eorum qui dicunt quod « sa-
cramenta qua3 per se sortiuntur effectum, ut
menti, et intentio velvoluntas ad recipiendum
sacramentum. In pueris autem absque utro-
que percipitur et sacramentum et res sacra-
menti; et similiter est in carentibus usu ratio-
nis, nisi contraria voluntas habitu insit, non
actu. »

Baptismus et Ordo caeteraque similia (adverte Ratio a priori est voluntas Christi sic insti-
obiter sermonem non esse de solo Baptismo, tuentis sacramenta, quae voluntas colligitur cx
ut fingitVanroy),non solum dormientibus et doctrina et praxi Ecclesiae, ut patet ex dictis,
amentibus, sed invitis et contradicentibus, et sequentibus rationibus et congruentiis :

etsi non quoad rem, quantum tamen ad cha- 1° Non est verisimile Christum voluisse de lege
racterem conferuntur. » Hanc, inquam, opi- ordinaria justificare, filium ac haeredem suum
nionem rejicit; « quia, inquit, qui fuissent constituere adultum, nequidem de sua justifi-
inviti et reluctantes immersi, saltem ratione catione cogiiantem, a fortiori reluctantem.
sacramenti, ad jurisdictionem ecclesiasticam Confer tract. de Gratia, dissert. 0, a. 3, ubi
pertinerent unde ad servandam regulam chri-
: probavimus hominem adultum non justificari
stianae fidei forent rationabiiiter compellendi; per gratiam, nisi ad eam se disponat per mo-
verum id est religioni christianae contrarium, tum liberi arbitrii. 2° Cum quaedam sacra-
ut semper invitus et penitus contradicens ad menta, pracsertim Baptismus et Ordo, ad cer-
recipiendam et servandam christianitatem tum vita3 genus adstringant, et graves obliga-
aliquis compellatur. » Deinde definit « illum tiones imponant suscipientibus, manifesta?
qui nunquam consentit, sed penitus contra- rationi consentaneum est, ut ad id non com-
dicit, nec rem, nec characterem suscipere sa- pellantur nisi volentes. 3° Christus sua sacra-
cramenti », etc. Tandem declarat « chara- menta instituit ut humanis actibus perficeren-
cterem non suscipere dormientes et amentes, turtam ex parte suscipientium quam mini-
si priusquam amentiam incurrerent aut dor- strantium: ita exigit dignitas sacramenti,
mirent, in contradictionibus persisterent; quia sublimitas finis illius,scilicet justificatio et salus
in eis intelligitur contradictionis propositum hominis atque ipsius conditio, qui non more
perdurare, secus autem si prius catechumeni brutorum, sed ratione debet regi et agere,
extitissent et babuissent propositum bapti- maxime in salutis aeternae negotio; yieoquc
zandi : unde tales in necessitatis articulo con- receptio sacramentinon secus ac cjus collatio
suevit Ecclesia baptizare. debet esse humana, et quamvis sit passio, non
Rituale Romanum Pauli V vetat ne Bapti- tamen coacta, scd voluntaria, ut ait Auetor*
smus conferatur ei « qui usum rationis habuit q. 68, art. 7 cit. ; ad 1.
38 DTSSERTATIO VI. ART. U
Hanc autcm intcntioncm dcberc cssc inter- inclusa, puta, in vita christiana, vel proposito
nam, id est, intcntioncm suscipiendi rem ut vivendi christiane; quia hoc ipso quo quis vi-
sacram in Ecclesia scu quod Ecclcsia facit, nec vit aut proponit vivere pie et catholice, habet
sufficerc intentionem recipiendi rem profa- implicite et sufficienter intentioncm ut sibi
nam, aut simulandi; vcl ludendi, est diserte conferantur omnia sacramenta sibi ad salutem
S. Thomaein supplcmento mox citato; et patet necessaria aut valde utilia, qualia sunt assi-
quia qui intenderet rccipere rem profanam, gnata.
aut simulare vel ludere, non intenderet reci- Excludo Pcenitentiam et Matrimonium pro-
perc sacramentum. pter rationes mox allatas in praecedenti con-
Dico 2° : Hacc intenlio requisita in susci- clusione, item et Ordinem; quia cum non sit

picnfe ad valorem sacramenti, non debet ne- inducat magnam status

ita utilis particulari et
ncque proprie virtualis,
cessario esse actualis, mutationem gravesque obligationes, nemo po-
vi cujus
scilicet moveatur ad suscipiendum test censeri illud sacramentum intendere in
sacramentum, sed sufficit quod aliquando generali proposito vivendi christiane, nisi de
praecesserit et non sit revocata, ideoque mora- eo aliquando voluntatem expressam habuerit,
liter perseveret, exceptis Pcenitentia et Matri- aut certe aliquid intendat in quo includatur
monio. Vocatur a quibusdam intentio inter- intenlio Ordinis.
pretativa, ab aliis habitualis; posset etiam dici Caeterum pro explicatione utriusque conclu-
late virtualis, quia licet, ut dixi, suscipiens vi sionis observandum est hanc intentionem ha-
non moveatur ad suscipicndum
illius sacra- bitualem sive explicitam, sive implicitam su-
mentum, ex eo tamen quod praecesserit, cense- scipiendi sacramentum, non sufficere ut in
tur voluntarie illud suscipere. omni casu et modo suscipiatur, sed tunc solum
Patet conclusio ex dictis juxta enim Inno- :
e t eo modo quo christiano more et rationabi-
centium III, Paulum V, S. Th. et Ecclesiae liter potest et debet eonferri ac suscipi, scili-
praxim, amentes aut aliter usu rationis caren- cet in casu nccessitatis, in periculo mortis, in
tes bantizantur, si prius habuerint voluntatem amentia perpetua, vel etiam extra casum ne-
suscipicndi sacramentum, et illam non revo- cessitatis, sed cum advertentia et cognitione.
caverinl. Ratio est quia homo vi suae primae intentionis,
Unde non requiritur tanta intentio in susci- sive expliciiae sive implicitae , non censetur
piente ac in ministrante; quia, ut jam notavi prudentcr velle sacramenta suscipere, nisi
superius, minister cum
agens debet habere
sit tempore, ritu et modo quo conferri solent
intentionem quaesit principium actus humani christianis. Undc etsi'quis ante mensem vel
et determinativa ad esse sacramenti; susci- aliquot dies habuisset intentionem sive expli
piens autem estpatiens etsi voJuntarius, et
, citamsive implicitam suscipiendi Baptismum,
illius intentio non requiritur ut sit principium Confirmationem, Ordinem, etc, valide non
actus humani et determinativa ad esse sacra- susciperet in ebrietate, somno, amentia tran-
menti, sed tantum ut dispositio subjecti, et sic sitoria, ignorantia. etc, nisi forte ejus intentio

sufficit quod illam aliquando habuerit et non expresse se extendisset ad hos casus; tunc enim
retractaverit. valide sed illicite susciperet.
Exccpi Pcenitentiam et ;
Matrimonium
quia Sed quid, si non intendat quidem expresse
cum in istis sacramentis, actus suscipientium sacramentum suscipere in ebrietate vel somno,
sensibiliter expresi, sint illorum sacramento- tameu se in ebrietate vel somno, ba-
prarvidet
rum materia, non sufficit quod aliquando ptizandum, confirmandum, ordinandum, etc,
praecesserit voluntas ea suscipiendi, nisi adsint et in illa pra^visione sola, sine intentione, se
actus ex quibus constituitur sacrainenturn.
isti inebriat vel somno dat?
Adde quod in Matrimonium contrahentes sint Resp. illum invalide suscipere sacramenta.
ministri. Unde amens, quamvis ante amentiam Ratio est quia intentio indirecta seu in causa
habuerit voluntatem confitendi aut contra- non censetur se extendere ad id quod sequitur
hendi, non potest absolvi aut contrahere, quia per accidens ad causam libere positam, nisi
non potest ponere actus ex quibus constituitur cum tenemur illud vitare, cum tali enim in-
sacramentum, scilicetconfessionem dolorosam tentione posset subsistere contraria, v. g., ho-
aut consensum sensibiliter expressum. nesta mulier ob justam causam modesto or-
Dico 3° : Quantum ad sacramenta Baptismi, natu prodecens in publicum, ex quo praevidet
ConfiiTnationis, EucrfaristiaB ct Extremo3-Un- aliquem peccaturum, non censeturullo modo
ctionis, sufficit intentio iinpiicitacarecipiendi, velle hoc peccatum, sed e contra nonvult:
 AN ET QVM INTENTIO IN ADULTO SUSCIPIENTE, ETC. S**

censeretur tamen vclle si ob aliquas circum- nis victus nnquam annuit, sed semper oblu-
sfantias teneretur hoc peccatum vitare in pro- ctatur, vel omninoinscius ordinatur- cthujus-
ximo. Unde in casu posito talis homo vellet modi ordinatio cst invalida. 2° Sic, ut prac
sufficienler peccatum irreverentioc in susce- humilitate sc indignum rcputans et revercntia
ptione sacramcnti, quia tenetur illam vitare ; crga sacrum minislcrium motus, primum
non tamcn censeretur snfficienter vclle sacra- rcluctatur, sed tandcm auctoritatis pondcrc,
mcntum, quia non tcnctur vitare, scd potius rationibus, suasionibus, minis victus conscntit,
sumcre, non quidem in illo staiu, sed bene et talis valide ordinatur,quia adest sufficiens
dispositus. Adde quod possct absolute babere conscnsus ct ita in multis contingere scribit
:

intentionem contrariam susceptioni sacra- S. Aug., epist. ad Donat., 204, nunc 173 :

menti. « Mulii, inquit, ut cpiscopatum suscipiant,

tenentur inviti perducuntur, includuntur,

,

Solvuntur objectiones contra primam custodiuntur, patiuntur tanta quae nolunt,

conclusionem. donec eis adsit voluntas suscipiendi operis
boni »
Obj. 1° plura exempla eorum qui inviti et Talcs fucrunt Paulinianus et Bassianus. Do
reluctantes aut saltem nescientes ordinati Pauliniano cnim scribit ipse S. Epipbanius
sunt : inter illa tria sunt notiora et solutu dif- ibidem « Valde quippe obnitebatur, indignum
:

ficiliora. Primum est Pauliani, fratris Sancti se esse contestans vix ergo compulimus eum
:

Hieronymi, de quo S. Epipbanius, epistola et persuadere potuimus testimoniis S. Scri-

intcr bieronymianas GO, nunc 110, ait « Igno- : pturarum et pcrsuasione mandatorum Dei ».
rantem eum ct nullam penitus babentem suspi- Neque obstat quod os teneretur, non cnim id
cionem pcr multos diaconos apprebendi jussi- coactionis, sed potius necessarii consensus est
mus et teneri os cjus, ne fortc liberari se cu- argumentum ;
quia moris erat tunc, ut qui
picns adjuraret nos per nomen Christi, et juraverat se non suscepturum ordincs, non
primum diaconum ordinavimus, proponentes ordinabatur, ne perjurii reus esset, ut patet
ei timorem Dei et compellentes ut ministra- ex S. Basilio, epist. ad Amphiloc, c. 10. Etid
ret ». Alterum exemplum est Bassiani qui, in timebant qui os Pauliniani tenebant « ne forte
epist. ad Valentinum et Marcianurn, impera- liberari se cupiens, inquit S. Epiphan., adju-
tores, quac extat, act. 11 conc. Chalcedonen- raretnos per nomen Christi ». Nullum autem
sis, narrans quomodo a Memnone, Epbesino fuisset periculum perjurii si, voluntate nun-
ordinatus episcopus Evazorum,
antistite, fuerat quam assentiente, ordinati fuissent. Idem pro-
dicit : Ego autem non acquiescebam, sed
« bat factum Bassiani; ut quid enim tandiu
ab hora tertia usque ad scxtam horam altari caesus, nisi uttandem praeberet consensum ?
me plagis afflixit, ct sanctum Evangelium et Talis autem consensus, licet sit involuntarius
altare sanguine est impletum ». Tertium secundum quid, est tamen voluntarius sim-
exemplum est Macedonii eremitae in verticc pliciter, ut communiter docetur de his quae
montis, dc cujus ordinatione facta a Flaviano fiunt ex metu, et mox dicemus. Quod autem
Antiocheno scribit Theodoretus, in Hist. Reli- dicimus de his duabus ordinationibus, dicen-
giosa, c. 13,quod Flavianus Macedonium « dc dum est a fortiori de ordinationibus S. Am-
montis vertice per speciem objectae accusa- brosii, Paulini, Nepotiani, S. Augustini et
tionis abduxit et sub mysticum sacrificium similibus quae referuntur.
alteri admovit, cooptavitque in numerum sa- Quantum ad ordinationem Macedonii, quae
cerdotum; cumquc, peracla liturgia, hoc illi majorem patitur difficultatem, quidam dicunt
quidam indicassent (ignorabat enim prorsus ipsum consensisse iis omnibus quae religiose
quid egissent),primum quidem convitiis ver- peragebat circa illum Flavianus, et ideo impli-
bisque asperis proscidit universos, deinde, ar- cite suac ordinationi. At probabilius respon-
repto baculo, quo innixus propter senium in- dent alii ejus ordinationem fuisse irritam, nisi
cedebat, pontificem ipsum et alios qui aderant postea ipso consentiente iteratus sit ritus sa-
insecutus est Proferuntur item ordinationes
». cer; idque sat innuit ipse Theodorctus addens
S. Ambrosii, Paulini, Nepotiani, S. Augustini « Scimus sane haud laudandam multis visum
et quorumdam aliorum ergo. : iri hanc narrationem ».

Resp. duplici modo aliquem dici invitum et Proferuntur insuper ordinationes sancti
coactum respectu suae ordinationis. 1° Sic ut Gregorii Thaumaturgi et sancti Danielis Styh-
neque precibus, nequ°, rationibus, nequc rni- taa qui dicuntur ordinati absentes; veium
«40 DISSERTATIO VI. ART. I:

inde probaretur ctiam validam csse ordinatio- voluisse suscipere sacramentum et esse vere
nem absque manuum impositione ct materiae baptizatos, et ideo eos eogit stare religioni
appli^atione, quod nemo admittit : haec igitur christianae quam in baptismatft perceperunt*
exempla nihil ad pra)sentem controversiam lta respondet Innocent. III, cap. cit. Ma~
conferunt, et dicendum has ordinationes vel jores.
factas fuisse divinitus ministerio angelorum, Obj. 3° : Ipse Innocentius ibid. dicit :

ut narratur de consecratione Amphilochii » Tunc ergo characterem sacramentalis im-

episeopi Iconiensis, vel postea fuisse suppletos primit operatio, cum obicem voluntatis con-
ritus ordinationum. trariae non invenit»: ergo saltem non requi-
Inst.: Civis potest invitus promoveri ad con- riturin suscipiente consensus positivus, sed
sulatum, ubi id exigit bonum commune: ergo sufficit quod non sit in eo voluntas contraria
catholicus Ecclesiae subditus ad sacri Ordinis et neutraliter se habeat. Eamdem sententiam
gradum, ubi id poscit utilitas Ecclesiae. tenet Glossa. lta Cajetanus.
Resp. neg. conseq. Disparitas petitur 1° ex Resp. neg. conseq. Utrumque enim requi-
voluntate Christi quae nobis constat ex defini- rit Innocentius, et consensum positivum et
tionibus, praxi et communi sensu Ecclcsiae. 2° non resistentiam extrinsecam definit enim ;

Promotiocivisadconsulatumesttantumdeno- dormientes et amentes non recipere chara-

minatio extrinseca, nihil ponens in promoto,et cterem, si antea habuerint contrarium propo-
deputatio ad exterius ministerium coactioni situm et non retractaverint; e contra recipere
subjectum ; homo enim hominem ad actus si habuerint antea propositum Raptismi ergo :

externos cogere potest. At ordinatio sacra, requirit Innocentius non solum quod susqi-
gratiam. characterem, potestatem ecclesiasti- piens non sit contrarius, sed etiam quod sit
cam ponitin anima,ubi Ecclesia non habetpo- consentiens. Quando itaque statim concludit
testatem cogendi, quam licet dare potuerit sic : « Tunc ergo characterem sacramentalis
Christus, non dedisse tamen constat ex proba- imprimit operatio, cum obicem voluntatis
tionibus conclusionis. Potest ergo catholicus non invenit obsistentem, » per « obi-
contrariae
invitus deputari ministerio altaris, sicutcivis cem voluntatis contrariae» ,intelligit nonsolum
regimini exteriori,et tenetur in necessitate con- resistentiam positivam, sed etiam dissensum
sentire et acceptare, et hoc probat paritas ar- negativum seu carentiam consensus, ita ut ex
gumenti. At si renuat, peccat quidem, sed negatione intelligenda et supponenda sit af-
nihil efficitur. firmatio contraria; scilicet, cum obicem vo-
Repones Qui recipit alapam 4 , invitus reci-
: luntatis contrariae non invenit obsistentem,
pit, et tamen recipit ergo similiter de sacra-: sed voluntatem in consensu perseverantem;
mento. alioquin ejus illatio non corresponderet utri-
Resp. neg. conseq. Disparitas est quod re- que membro definitionis praecedentis ex qua
ceptio sacramenti sit passio voluntaria recep- ; elicitur. Glossam non moramur quia non est
tio autem alapae, passio coacta. tantae auctoritatis.
Obj. 2° : Ecclesia approbat Raptisma metu Obj. 4° ex S. Aug. 1° S. Doct., Confess.,
1. 4-

suppliciorum susceptum, et sic baptizatos c. 4, narrat quod quidam amicus febribus la-
cogit ad mores christianorum, ut patet ex con- borans, « cum desperaretur, baptizatus est
cilidi Toletano circa baptizatos tempore regis nesciens, mente atque sensu absentissimus »
Sisebuti : ergo. atqui is non habuerat intentionem suscipiendi
Resp. neg. conseq., quia quae fiunt ex metu Raptismum, cum scribat S. Aug. quod eum
sunt simpliciter voluntaria, neque obstat vo- deflexisset ad superstitiosas et perniciosas fa-
quidem
luntas contraria conditionata; vellet bellas ergo. 2° Tract. 26 in Joan., dicit
:

non suscipere Raptismunr, sed ne detrimen- « Accipere quisquam potest sacramentum no-

tum patiatur, vult simpliciter et absolute reci- lens, credere non potest nisi volens » ergo. :

pere : patet in mercatore projiciente merces Resp. ad primum, neg. min. Quamvis enim
in mare metu naufragii. Et quamvis sic metu S. Augustinus eum deflexisset ad perniciosas
adacti possent retinere intentionem internam et superstitiosas fabellas, is tamen veram fidem,
suscipiendi rem ut in Ecclesia sacram, hoc licet « nondum germanituset penitus », te-

ipso tamen quod ritum externum, ut fieri nebat, ut scribit S. Doctor, erat catechumenus
solet, suscipiunt sicut alii, Ecclesia quae non baptismumquedesideraverat;cumqueS.Augu-
'udicat de internis, preesumit in foro exteriori stinus Raptismum ejur, irrideret*. « Ita irn-
* Hic a. 60. a. 7. ad 1. dentem exhoiTiiit ut ininiicum, admonuitque
~ ------
 AN ET QILE INTENTIO IN ADULTO SUSCIPIENTE, ETC. 241

mirabili et repentina libertate, ut si amicus conscnsus ct dissensus sanctificans, constL

esse vellet, talia sibi dicere desincret. » Qugc tncns minislram in foro intcriori, gr.ivcs in-
omnia ex ipso S. Augustino ibidcm probant duccns obligationes; hocc autcm fieri non con-
falsam csso minorem argumenti. Ad sccun- veniebat absque ejus consensu.
dum: Aug. loquitur do susccptionc Eucha-
S. Inst. 5° Baptismus cst institutus in rcmis-
:

utpatct extextu, dicit enim « Intrare

ristia}, : sioncm pcccati atqui poccatum ori-
originalis :

quis Ecclcsiam potest nolens, acccdcrc ad al- ginalc sine intentione et conscnsu contrahitur
fare potest nolens, accipere sacramcntum ergo sine intcntione et conscnsu rcmittitur.
potcst nolens, credere non potest nisi volcns. Rcsp. 1° Baptismum non csse tantum insti-
Quod sicontendas S. Augustinum loqui ctiam tutum remissionem peccati originalis, sed
in
de Baptismo, dicam ipsum ita loqui rcspe- eliam actualis quod proprio conscnsu commit-
ctive ad infantes, aut ad adultos sccundum titur. 2° Ncg. conseq. Exhoc cnim quod pccca-

quid tantum invitos. tum originalc contrahatur sine consensu pro-

Obj. 5° Concilium Florcntinum definit tria
: prioe voluntatis, non sequitur quod sine con-
tantum concurrere ad pcrfcctionem sacra- scnsu dcbeat dimitti, sed eo modo qui Dco pla-
menti, materiam, formam et intcntioncm mi- cucrit. Placuit autem Deo quod adultis, qui
nistri, nihil de intentione suscipientis ergo : suntcapaces consensuset dissensus,nondimit-
non requiritur. tcretur sine proprio conscnsu, quatenus homo
Resp. neg. conseq. Quia concilium loquitur adultussine motu propriae voluntalis non jus-
tantum de iis quae sunt coinmunia omnibus tificatur de lege ordinaria, ut dixi dum de
sacramentis autcm suscipientis non
; intentio gratia loco supra citato; neque convcnit ut
est necessaria omnibus sacramentis, scilicct sine proprio consensu induat novum statum
susceptioni Eucharistiae et Baptismo pro par- et graves obligationes.
vulis et amentibus. Petcs utrum fides requiratur in suscipiente
Inst. 1° necessarium in uno ad
: Quod est ad valorem sacramenti ?

substantiam sacramenti, est necessarium in Resp. negative, excepta Pcenitentia *. Patet

omnibus : ergo. ex usu et praxi Ecclcsiye quae ratum habuit
Resp. dist. ant. Quod est necessarium ut Baptismum qucm sub legitima forma
ha^rctici
quid essentiale, conc; quod est necessarium receperant; et ita exprcsse resolvit S. Aug.,
ut dispositio subjecti tantum et conditio sine lib. 3 de Bapt., c 14. Ratio cst quia sacramen-

qua non, subdistinguo: Si subjectum sit capax tum non perficitur per justitiam hominis
illius, conc; si sit incapax, ut sunt pueri et dantis vcl suscipientis Baptismum, sed pcr
amentes, neg. virtutem Dci. Excepi Pcenitentiam, quia, ut
Inst. 2° : Quod non est essentiale uni sacra- jam non semcldixi, cjus materia est actus pce-
mento, non est essentiale alteri : atqui intentio nitentis, scilicet actus contritionis seu attritio-
subjecti non est essentialis alicui sacramento nis qui non potest esse sine fide.
ex dictis ergo nulli.
:
opponas Optatus Milevit. qui, lib. 5 Ad-
Si :

Resp. conc totum ; non enim dicimus in- versus Parmen., dicit necessariam esse fidem
tentionem subjecti requiri esscntialiter ad sa- suscipientis sicut invocationem Trinitatis, et
cramentum, sed tantum ut conditionem ex S. Ambrosium qui, lib. 4 de Spiritu Sancto,
parte subjecti. c 3, dicit sine fide Trinitatis vacuum esse sa-
Inst. 3° : Perfectio sacramenti tota est a mi- cramentum,
nistro: crgo. Resp. ad primum, juxta Optatum necessa-
Resp. dist. ant. Tota est a ministro ut a riam esse fidcm suscipicntis sicut invocatio-
causa efficiente, conc; ut a conditione requi- nem Trinitatis, sed non in eodem gradu ; in-
sita, neg. vocatio namque
Trinitatis necessaria est ad

Inst. A° Non requiritur consensus hominis

:
substantiam sacramcnti, seu, ut dicit Optatus,
ut generetur ergo nec ut regeneretur per sa-
:
«sinequaresnon potest geri»; fides autcm sus-
cramentum. cipientis est necessaria ad effectum sacramenti:
Resp. neg. conseq. Disparitas cst quod ge- sicque non dicit omnimodamparita-
to « sicut»

nerari sit quid naturale cujus subjectum ne- tein. Ad secundum: S. Ambrosius pariter lo-

cessaruire est homo, incapax consensus vel quitur de effectu res enim quse ncn obtinet
;

antequam sit genitus. At regenerari

disseiisjus effectum ad quem est instituta, rccte dicitur

per sacramentum est quid morale naturae su- vacua.

peradditum ct indebitum, subjectum capax 1
Infra q. 68, a. b', o.
St.-Thom. — Tom. VI.
242 DlSSERTAflO VI. ARf. II.

ARTICULUS li. culte petenti, vel publico publicc aui occulte

petenti, nulla scquitiir cjus diffamatio aut aliud
Ukiim liceat ministrarc sacramenta pcccatori inconveniens consequcntcr ministcr ] eccaret
:

capctoiti? contra religionem dando sinc urgente causa

sanctum canibus cum magna sacramcnti irre-
Peccator vcl cst publicus vel occultus *. Pu- verentia, abuteretur suo ministcrio quod est
blicus dicitur, vel evidentia juris quando scili- illi datum ad a)dificalionem et non ad de-
cet in judicio est criminis convictus aut con- structioncm, ct concnrrcrct absque necessit itc
fessus, vcl evidentia facti quod nulla tergiver- peccato saltem cxtcrno alterius, internumque
saiione celari potcst. Hoc ultimum non ita foveret, et si esset publicum, magnum gene-
facile dignoscitur ; non enim solum attcndi raret scandalum.
dcbet numcrus testium, sed qualitas delicti, Dixi 1° Extra mortis periculum ; quia cum
:

loci, personarum quce crimen novcrunt, ita sacramcnta sint propter homines, in extremis
ut censeatur prudcnter ad communcm noti- extrcma sunt tcntanda, et potius exponitur Sa-
tiam venisse, vcl brcvi perventurum. Peccator cramentum irreverentioc, quam privetur homo
occultus dicitur cui deest evidentia juris aut intanta nccessitate sacramento quod prodesse
facti. Item peccator, sivc occultus sive publi- poicst dcbet tamen conari minister in quan-
;

cus, vel publice petit, ut si cum aliis ad sacram
mensam accedat; vel occulte, ut si privatim
vel etiam palam sed solus petat, et ministcr
non paratus aut aiio detentus honeste pratexit
suas occupationes sine scandalo et diffama-
tione petentis.
Dico Peccatori occulto occulte petenf i *,
: peccatoribus sccunda post naufragium tabula,
et publico sive occulte sive publicc pctcnti,
extra periculum mortis, deneganda sunt
cramcnta, excepta Pcenitentia, et
tum tempus permittit et facultas adest, ut pec-
cator morti proximus det eo taodo quo potcst
signa pcenitentia3 etiam publica, si sit publi-
cus.
Dixi 2° : Excepto sacramento Pcenitentice
quia sacramentum Poenitentise est omnibus
ad quam ideo omnes peccatores etiam scclera-
sa- tissimi,sive occulti, sive publici, confugere de-
in aliquo bcnt idque probat praxis confessariorum, qui
;

casu Matrimonium. Est communis. omnes admittunt et secundum dispositionem

Ita rituale Romanum de Eucharistia quoad cujusque absolvunt, differunf aut remittunt;
utramque partcm. Quantum ad primam: « Oc- neque inde ullum inconveniens natum est se-
cultos vero peccatores, inquit, si occulte pe- qui pro fama pcenitentis, aut tranquillitate
tant, et non eos emendatos noverit, repellat.» reipublicse.
Quantum ad sccundam Arcendi stint
: « Dixi 3° : Excepto etiam Matrimonio in aliquo
inquit, publice indigni, quales sunt excom- casu ; quia in vicinia haoroticorum, proptcr
municati, interdicti, manifestique infames, tranquillitatem reipublicao, toleratur Matrimo-
ut meretrices concubinarii
, fcencratorcs ,
, nium cum parte hajretica, eique consequcnter
magi, sortilegi, blasphemi, et alii ejus genc- peccatori publico ministratur sacramentum.
ris publici peccatores, nisi de corum pceniten- Id autcm ad alios casus non est extendendum,
tia constet, et publico scandalo prius satisfe- nisi ex gravi causa ab Ecclesia approbanda.
cerint. » Mnlti ctiam excipiunt casum quo minister
Notanda sunt haic ultima verba : « Nisi de non nisi ex confcssione sciret crimen pctcntis
eorum pcenitcntia constet et publico scandalo sacramentum quia nunquam licet uti scien-
;

prius satisfecerint»: ex quibus patct quod non tia contessionis cum confusione etrubore pce-
sufticiatemendatio, sed etrequiraturrcparatio nitentis cx quo redderetur sacramentum
,

scandali per conversionis notitiam. Si tamen valde odiosum ; et ita videtur dcfinivisse Euge-
occulle petat, et ministro prsosentibusque, si nius papa, cap. Si sacerdos, dc officio judicis
adsint, constet de ejus conversione, sitque ccr- ordinarii, Extra lib. 1, tit. 31, c. 2 «Si sacer- :

tum quod conversio simul cum pcrceptione aos inquit, sciatpro certo aliquem esse reum
;

sacramenti innotcscet, vidctur quod tunc non alicujus criminis, vel si confessus fuerit et
sit denegandum, cum nulla appareat amplius cmendarc noluerit.... non nominatim potest
causa denegandi. eum removere a communione.... quia nonut
Ratio utriusque partis est quia ex hoc quod judcx scit, sed ut Deus. »

sacramentum denegctur peccatori occulto oc- Equidem S. Th.junior, in4,d. 9, q. 1, art. 5,

* Infra q. 30, a. 6, o. ct in 4. d.
9, q. 1, a. 5, q. 1.
"• (i videtur doccrc oppositum, secutusdocto-
1 Ibid. res sui temporis, Alcnsem, Richardum, (^tc.
 UTRUM LICEAT MINISTRARE SACRAMENTA, RTC. <2A5

Sed interpretaiur Sylvius, scilicet si cx alia reipublicae, duiu minister justam, suscipiens
causa quam criminis auditi in confessione injustam diceret repulsam. Et aiii judicarent
possit honestc sc excusare. Alii dicunt S. Th. prave vel de Sacerdote quod injuste repellat
seniorem factum tacite retractasse in Suinma eum qui hene audit; vel de suscipiente, quod
quod junior docuerat in Scntentias; quia infra gravi crimine suhjaceat; vel etiam de Ecclesiu,
ex professo quserit utrum
q. 80, a. C cit., uhi quod toleret sacerdotes, viros prohos et inte-
liceatdenegarecorpus Christi peccatori petenti, grae famae diffamantes.
ct ubi idco opportunum fuisset hanc priorera Ha^c mihi ministrat angelicus Doctor locis
suam opinionem inserere, onmino omittit. citatis in margine : « Quia, inquit, q. 81, art. 2,
Dico 2° : * Peccatori occulto puhlice petenti o, Christus nohis dehuit esse exemplum justi-
non est denegandum sacramentum, uhi sine tiae, non conveniehat ejus magisterio, ut Ju-
ejus diffamatione et scandalo denegari non po- dam occultum peccatorem sine accusatore et
test, ut si cuin aliis accedat ad socram men- evidenti prohalione ab aliorum communione
sam. separaret, ne per hoc daretur exemplum pra>
Est etiam communis et certa,ct itadefinitur latis Ecclesiae similia faciendi. » Et ad 2 :

in jure G, q. 2, cap. Si tantum, Extra 1. 1, tit. « Ideo Christus Judam non repulit a commu-
31, cap. Si saccrdos et cap. Aon prohibcat de nione, ut daret exemplum talcs pcccatores non
consec. d. 2 ; et ita semper observatum fuit esse ab aiiis sacerdotibus expellendos. » Et in
in Ecclesia : « Nos, inquit S. Aug., hom. 351, 4-cit « Quia alias daretur facultas malis saccr-
:

olim 50, inter 50, a communione prohibere dotibus pro suo lihito punire maxima pcena
quemquam non possumus.... nisi aut sponte quos vellent. »

confessum, aut in aliquo sive s:ecuiari, sive Ncque Christum non dcdisse Judae
dicas
ecclesiastico judicio nominatum atquc convi- suum corpus, sed simplicem panem id enim ;

ctum. » Et rituale Romanum de Eucharistia : falsum prohabimus cum Auctore ad q. 81 ci-

« Occultos, inquit, peccatores,
tant,etnon eos emendatos agnoverit, repellat:
non autem si publice petant, et sine scandalo
ipsos praeterire nequeat.
Hujus conclusionis varii varias adferunt ra-
tiones, ut quod sacerdos sit minister publicus
ideoque debeat uti scientia publica; quod bapti-
zatus habeat jus ad sacramenta, qaibus non
potest privari pubiice, nisi publice constet jus
suum amisisse item quod habeat jus ne dif-
;
si occulte pe- tatam.
inde probari quod etiam
Si ulterius dicas
peccatori non petenti liceat dare sacramen-
tum, quia Judas non petehat, resp. quod cum
Judas inter alios discumberet, nec posset sine
scandalo repellr, censendus sit tacite petiisse,
quod omnibus parabatur.
Et hinc evanescunt omnes objectiones.
Si enim objicias 1° quod peccator per pec-
catum amiserit jus ad sacramentum 2° quod ;

fametur. His et aliis rationibus omissis, quae
graves et intricatas patiuntur objectiones,
Arbitror, juxia Auctorem, rationem funda-
mentalem conclusionis esse voluntatem Chri-
sti*quse ex ejus facto nobis innotescit,
possum manifestare furem ut restituat abla-
tum, etiamsi inde infametur; 3° quod profa-
natio sacramenti sit majus malum quam dif-
famatio indigne accedentis; 4° quod nunquam
cum liceat concurrere ad peccatumaiienum;5°quod

corpus suum non denegavit Judae quem nove- praeceptum sitnegativum:((Nolite daresanctum
rat peccatorem quod factum apostoli et Ec-
:
canibus»;6° quod non possimreddere gladium
clesia apprehenderunt ut exemplum quod volenti se vel alium occidere 7° quod possim;

sequeremur; et hinc pracceptum in Ecclesia, aperire crimen volentis se occidere corpora-

ut ex ejus traditione et praxi constat. Hter, ut impediam, etiamsi inde diffametur;
Idque merito propter gravia inconvenientia 8° quod non liceat ponere hostiam consecra-

quooalioquinsequerentur.Velenimministerte- tam in loco sordido, neque dare petenti ad

neretur probare crimen vel non si primum, : magiain; 9° quod sacerdos possit dare hostiam
onus foret ipsi intolerabile et plcrumque impos- non consecratam:
sibile, cum vel
ipse solus crimen nosceret, vel Haec omnia, inquam, et alia hoc uno verbo
testes,ut plerumque accidit, recusarent ferre solvuntur, quod in his omnibus non habea-
testimcnium; si secundum, datur ansa sacer- mus voluntatem Christi, sicut habemus in
dotibus quemlibet impune diffamandi et hinc : casu conclusionis, qtiippe qui illam manifesta-
jurgia, lites, scandala, turbatio Ecclesiae et vit suo facto in exemplum nostrum, cedens
t ibid. ^ infra q . 81 . 8 . 2 , o et ad 2 et in 4. d. 9, hac in P arte J Liri suo non quidem in favorem
q. ), a 5, q. 1. peccatoris, qui ideo non excusatur, sed in fa-
21 DISSKIITATIO VII. ART. I.

vorem ministrorum pro tranquillitate Eccle-

e1 instar eanuni illud dilacerant. Ad sextum, neg.
sia\ efl forte propter aliascausas sibi notos. ant. Si subsitjusta causa, v. g., adevitandum
x\d singula tsunen succinctc resp. Ad pri- mortem mihi intentatam. Aliimde non adest
mum PeccaCor amiserit necnc jus ad sacra-
: ibi voluntas Christi. Ad septimum : Pariter id
ntentum ; sufficit quod ministro sit obligatio non prohibuit Christus sicut prohibuit mani-
ex voluntate Christi illi ministrandi. Ad seeun- festationem pcccatoris occulti petentis publice
dum neg. conseq. quia manifestationem
, , sacramcnta. Addc quod ex manifestatione vo-
peccatoris ad sacramcntum aceedentis prolii- lentis seipsum occidere non
sint nata sequi
buit Christus propter gravia ineonvenicntia, inconvenientia sicut ex nostro casu ; tum quia
qme non resultant ex manifestatione furis. Ad est dc raro contingentibus ; tum quia facile
tertium, dist. Profanatio est majus malum potest probari furia aut amentia volentis sei-
peccatori suscipienti,conc; ipsi ministro, neg. psum occidcre. Ad octavum, neg. conseq.
Ipseenim non peccat, nec profanat, sed facit Utrumque enim in casu nec peraiisit ncc pra>
id ad quod tenetur ex voluntate Christi. Ad cepit Christus, sieut praecepit in casu conclu-
quartum Minister non concurrit positive ad
: sionis. Adde quod ex causa liceret etiam po-
peccatum alterius, sed permittit tantum cx nere in loco sordido, puta ne conculcaretur ab
justa causa, quod in pluribus aliis contingit. infidelibus. Ad ultimum, mg. ant. Quia in
Ad quintum: Proeeeptum est negativum con- sacramento veritatis non debet haberi fictio et
ditionate, si Christus non dispensaverit et juri mendacium facto, neque licet dare scienter
suo non cesserit vel non est dandum sanctum
: occasionem idololatria?, etianasi materialis tan-
canibus sine causa, sicut non est occidendum tum. Aliunde ista ratio noni currit pro sacra-
sine causa. Insuper istud prseeeptum ad litte- mentis aliis ab Eucharistia.
ram est de non annuntiando Evangelio iis qui

DISSERTATIO VII.

De numcroj ordine et csercmoniis sacramentornm»

necnon de sa.er^mentulijbus*

D. Th» q. C5.

ARTICULUS I. Prob. 1° ex S. Scripturis quse de quolibet sa-

DE NUMERO SACRAMENTORUM.
Dico Sacramenta nova3 legis sunt septem,
:
l
nec plura, nec pauciora, scilicet Baptismus,
Confirmatio , Eucharistia , Pcenitentia , Ex-
trema-Unctio, Ordo et Matrimonium.
cramento mentionem faciunt : loca retulimus
dissert. 3, a. 1. Require. Item referemus dum
de singulis sacramentis.
Prob. 2° ex constanti Ecclesiae praxi etsensu:
: Ecclesia quovis tempore damnavit eos qui se-
ptenarium sacramentorum numerum temera-
bant sic, sseculo tertio, damnavit novatianos
:

Est de fide contra lutheranos et calvinistas, qui neophytos non confirmabant ; sseculo
qui duovel tria tantum sacramentaagnoscunt; quarto, manichaeos qui nuptias damnabant
quidam enim Baptismum et Ccenam duntaxat decimo quarto,
sacculo wicleffistas Extremam-
admittunt, alii addunt his duobus Confirma- Unctionem rejicientes ; saaculo decimo sexto,
tionem, alii Pcenitentiam, alii Ordinem : ita lutheranos, zuinglianos, calvinisUs v quorum
errantes inter se dividuntur. alii duo, alii tria tantum sacramenta admitte-

1 Ilic q. 65, a. 1, o. bant, ut dictum est.

 DE NUMERO SACRAMENTORUM. 245

Confirm. ex summo
consensu ecclesiae Grae- Durando, qui Matrimomum e numero sacra-
C8B et Latinae in statuendo septenario sacra- mentorum expunxit.
mentorum numero hunc probant ritualia : Prob. 5° ratione congrua Auctoris f ,ex simi-
Graeca, edita a Jacobo Goar; demonstrat Leo litudine vitae spiritualis cum corporali. Ad
Allatitis item Jeremias, patriarcha Constanti-
; vitamcorporalem tum privatamcum publicam
nop., qui in censura qua perstringit Augusta- septem sunt necessaria 1° GenerandUs» est
:

nam lutheranorum confessionem, testatur in homo; 2° augendus et roborandus 3° nutri- ;

ecclesia Graeca septem sacramenta, nec plura, endus 4° si infirmatur, sanandus; 5° reliquiac
;

nec pauciora recipi. infirmitatum rcmovendac G° quia est animal ;

Prob. 3°ex conciliis. Concilium Londonien- sociale, constituendi superiores qui rempubli-

se, anno 1237, auctoritate Ottonis, S. Sedis le- cam et societatem regant; 7°
quia est mortalis,
gati, celebratum, numerat septem sacramenta nc pereat societas, necessaria cst legitima ma-
assignata. ris et fceminae conjunctio ad propagationem.

Concilium Florentinum in decreto Unionis, Ita ad vitam spiritualem quae conformitatem

anno 1439, sic definit « Novae legis septem :

aliquam habet cum corporali, scptem sunt
sunt sacramenta, videlicet Baptismus, Con- :
necessaria 1° Per Baptismum renascimur; 2°
:

firmatio, Eucharistia, Pcenitentia, Extrema- per Confirmationem augemur et*roboramurin

Unctio, Ordo ct Matrimonium »: nullo Graeco- fide; 3° per Eucharistiam spiritu nutrimur ; 4°

rum contradicente. per Pcenitentiam sanamur 5° tolluntur reli- ;

quiae peccatorum per Extrcmam- Unctionem

Concilium Tridentinum, sess. 7, can. 1, sic ;

G° per Ordinem constituuntur superiores qui

pronuntiat : « Si quis dixerit sacramenta novae
Ecclesioe -societatem regant; 7° per Matrimo-
legis non fuisse a Jesu Christo Domino nostro
instituta;aut esse plura vel pauciora quam
nium fit rcligiosa prolium propagatio et chri-
stiana cducatio non enim est solum in offi-
septem, videlicet Baptismum, Confirmatio-
:
;

cium naturas , sed est etiam sacramentum

nem, Eucharistiam, Pcenitentiam, Extremam-
gratiae.
Unctionem, Ordinem et Matrimonium; aut
etiam aliquod horum septem non esse vere et
Solvuntur objectiones.
proprie sacramentum, anathema sit.»

Prob. 4° ex Patribus. Tertullianus, antiquis-

Obj. 1° : Neque neque in Pa-
in S. Scriptura,
simus scriptor, 1. de Prcescrip., c. 40, memi-
tribus invenitur septenarius sacramentorum
nit Baptismi, Confirmationis, Eucharistiae et
numcrus ordinc et expressis verbis definitus ;
summi pontificatus, id est, Ordiuis; Pceniten-
imo quidam Patresduorum tantum, trium, alii
tiae, lib. quem inscripsit de hoc sacramento
alii quatuor meminerunt. S. Dionysius Areo-
item Ordinis, lib. acl Uxorem. c. 7, et cle Prce-
pagita^, de Ecclesiast. Hierarch., ubi prolixe
scrip.j c. 41, ubi addit aegrotorum curationem,
tractat de sacramentis, c. 2, 3, 4, 5, Baptismi,
id est, Extremam-Unctionem; Matrimonii, lib.
Confessionis, Eucharistiae et Ordinis tantum
2, ad Uxorem, c. 8.
mentionem facit; c. 7, obiter Pcenitentiae, sed
S. Aug., de Bapt., c. 20, memorat
lib. 5, nullatenus Matrimonii et Extremae-Unctionis.
Baptismum, Eucharistiam et oleum, id est, Justinus in Apologia Baptismum et Euchari-
Extremam-Unctionem;itemoleum, cpist. 119;
stiam tantum nominat. S. Cyrillus in suis Ca-
Confirmationem, 1. 2. contra Litt. Petiliani,c. techesibus, et S. Ambrosius,l. de Sacramentis,
104; Ordinationem, 1. 2. cont. Epist. Parme- his addunt Confirmationem duntaxat.
nianiy cap. 13, et lib. l,de Baptis., c. 1; Pceni-
Resp. neg. conseq. Sufficit enim quod in S.
tentiam, inPsal.146; Matrimonium,l.l deNupt. Scriptura et Patribus inveniantur res ex quibus
et concupisc.,c. 10. AliiveroPatres modounius, colligitur numerus septenarius sacramen-
modo alterius. prout occasio se offerebat
torum, quod ita esse probavimus. Neque ullus
meminerunt. Patrum unquam tantum vel duo,
asseruit esse
Hinc Magister sententiarum, qui floruit cir- vel tria sacramenta sed modo duorum^ modo
;

ca medium saeculi duodecimi, septenarium sa-
cramentorum numerum tanquam rem in
Ecclesia constanter et communiter receptam
adstruit nemine reclamante, quamvis in pluri-
bus aliis multos habuerit impugnatores. Dein-
de S. Th. et omnes scholastici, excepto uno
trium, modo plurium meminerunt, prout
occasio ferebat et suo proposito conveniebat.
Sic S. Dionysius non meminit Matriznonii et
Extremae-Unctionis, quiaex professo non age-
bat de sacramentis, sed de actibus hierarchicis,
i Ibid.
246 DISSERTATIO VH. ART.
seu officiis sacris quae in Ecclesia solemniter
et quadam consecratione exercentur;
cuin
nec tamen omnino siluit de Extrema-Unctione
dum, cap. 4, loquitur de consecratione «sacri
olei»,quo nomine intelligitur non solum chri-
sma, autoieum catechumenorum, sed etiam
infirmorum. Justinus agit de Baptismo et Eu-
cbaristia,q:;i;i intcndebat retunderecalumniam
gentilium qui dicebant christianos baptizari
malefica superstitione, et eos apppnere in sacra
mensa carnes infantium trucidatorum. SS.
Cyrillus et Ambrosius ibi instruunt catcchu-
menos, et ideo loquuntur de Baptismo, Confir-
matione et Eucharistia, quae solebant tunc
simul eis dari.
Inst. ex S. Aug.: 1° S. Doctor, epist. 118,
nunc 51,et lib. 3, de Doct. Christiana, cap. 9,
numerat tantum duo sacramenta, Baptismum
scilicet et Eucharistiam. 2° Tract. 120 in Joan.,
dicit ex latere Christi fluxisse sacramenta Ec-
clesiae, quod et alii Patres dicunt. 3° Con-
suetum erat antiquis religionis mysteria gen-
tibus occultare. At juxta S. Augustinum, in
Psai. 103, duo tantum,Baptismus et Euchari-
stia occultabantur « Quid est, inquit, quod
: praeceptam tanquam sacramentum certo con-
occultum est et non pnMicum in Ecclesia?
Sacramentum Baptismi, sccramentum Eucha-
ristiae operaenim nosira vtdent pagani, sa-
; etinconstans circahanc pedum lotionem, evi-
cramenta vero occultantur illis.
Kesp. ad primum, S. Augustinum
aliorum sacramentorum meminisse,ut proba-
vimus imo et in iis ipsis locis objectis alia
; matrem, eam non observare. Ecclesia Hispa-
esse quam duo nominata aperte indicat dicit ; niarum, teste S. Isidoro, lib. 6 Etymolog^
enim priino ioco « Sicuti est Baptismus Tri-
: c. 7, non solum pedes, sed caput baptizando-
nitatis nomine consecratus et communicatio
corporis et sanguinis Domini, et si quid aliud
in Scripturis canonicis commendatur » ; in se-
cundo loco : « Sicuti est baptismus et cele-
bratio corporis Christi »; quo loquendi modo
manifeste patet haac duo ex piuribus aliis
ferri in exemplum.
Ad secundum: Sub duobus sacramentis
tera comprehenduntur, quia Baptismus est
janua aliorum sacramentorum, Eucharistia
finis et praestantissimum omnium. Aliunde S.
Aug. loquitur ibi de aedificatione Ecclesiae ad
quam concurrit « Sanguis redemptionis », per
quem soluto pretio redempti sumus, et Bapti-
smus per quem regeneramur.
Ad tertium: Duo numerat, sed alia non ex-
cludir, imo alia asserit ibidem ; dicit enim
« Munus sacramentorum in Baptismo, in Eu-
charistia, et in caeteris sanctis sacramentis. »
Insuper S. Basilius, de Spiritu Sancto, c. 2,
dicit « olei Unctionem » etiam occultari. S.
I.
Clirysost., hom. 18 in 2 Corinth.,inter seereta
recenset Ordinationem : si ergo valeat argu-
mcntum, debent lucretic» agnoscere sacra-
menta Extremae-Unctionis et Ordinis,
Obj. 2°: Lotio pedum est sacramentum:
ergo sunt plusquam scptem sacramenta. Prob.
ant. 1° Est signum sensibile. 2° Est signum
gratiae, Joan. 13, v. 8: Si nonlavero lc,non
habebis partem mecum; v. 10: Qui lotusest
non indiget nisi ut pedes lavet, sed est mundus
totus : quac verba significant mundationem a
peccatis venialibus quae post gratiam bapti-
smalem committuntur et significantur pulvere
pedum. Et v. 7 Quodego faciotunescismodo,
:
scies autem postea : quae verba indicant signi-
ficationem mysticam in ea lotione latitare. Est
signum a Christo institutum et praeceptum.v.
14 Siergo ego lavi pedes vestros Dominus et
;
Magzster, et vos debetis alter alterius lavare
pedes ; exemplum enim dedi vobis ut quemad- y
modum ego feci, ita et vos faciatis : atqui haec
tria constituunt verum sacramentum: ergo.
Resp. neg. ant. Namque lotionem pedum
non fuisse a Christo Domino institutam et
stat ex ipsa Ecclesia quae septem tantum
agnoscit sacramenta, et cujus disciplina varia
denter probat, eam nunquam habuisse ut sa-
alibi cramentum. S. Ambros., 1. 3. de Sacram,,
c. 1, testatur ecclesiam Romanam, omniuro
rum lavabat dominica palmarum unde haec ;
lotio dicta est«capitiluvium)>Eumdemmorem
servatum fuisse in Galliis refert Alcuinus, 1.
de Ecclesiasticis officiis. Deinde ecclesia Hi-
spanica in concilio Illiber., can. 48, prohibuit
pro- lavari a sacerdotibus et clericis pedes eorum
qui baptizabantur. De ecclesia Africana scribit
cae- S. Aug. ad Jan. epist. 55, alias 119, c. 18 :
« Ne ad ipsum sacramentum Baptismi videre-
tur pertinere (lotio pedum), multi hoc in con-
suetudine recipere noluerunt nonnulli etiam :
de consuetudine auferre non dubitarunt. »
Ex quibus evidens est lotionem pedum, nun-
quam habitam fuisse in Ecclesia ut sacramen-
tum a Christo institutum et praeceptum, sed
inquibusdam ut caeremoniam ecclesiasticam.
: Insuper si lotio pedum esset sacramentum re-
missivum venialium, ut volunt^ cui semel
tantum in anno et non quotidie adhibetur,
cum sint quotidiana peccata venialia? Cur ante
Baptismum adhibebatur, cum peccata venia*
 DE NUMERO SACRAMENTORUM. 247

lianon dimittantur ante mortalia, quae per humilitatem, sed etinm ad sanctificationem
solum Baptis.mum diluuntur? Itaque institutum fuisse « Idco, inquit, lavat pedes,
:

AJ prob. neg, quod sit signum practicum ut in ea parte in qua insidiatus est serpens,
gratiae confereiuke vi istius lotionis, quod re- majus subsidium sanctificationis acccdat. » Et
quiritur ad rationem vcri sacramenti, sed lib. dc Mysteriis, cap. G : « Ideo, inquit, plan-
signum fuit Iiumilitatis et charitatis. a nobis taejus(Petri) abluitur, ut hajreditaria peccata
exercendcC pro rcmissione venialium, quarum tollantur; nostra enim propria per Baptismum
virtutum })er hanc lotionem Christus dedit relaxantur. »

nobis exemplum, juxta illius verba Exem- : S. Bernard.,serm. in ccena Domini, 1° annu-
plum dcdi vobis, ut quemadmodum cqo fect, mcrat sacramentis lotioncm pedum « Ad :

etc. Ikcc igitur vcrba Et vos debetis alter

: hoc, inquit, id cst, ad communicationem gra-
alterius lavare pcdes, mctaphorice sunt intel- tia), instituta omnia sacramenta, ad hoc Eu-

ligenda dc praeccpto humilitatis et charitatis. charistiae participatio, ad hoc pedum lotio, ad

Ista Si non lavcro te, non habcbis partem
: hoc denique ipsc Baptismus. » Deinde dicit
mecum, non significant grati;c promissionem pedum ablutionem esse revera sacramentum
per hanc actionem conforendue, sed commina- significans remissionem peccatorum venia-
tionem privandi Petrum vel consortio et fami- lium « Nam, inquit, ut de remissione quoti-
:

liaritate Cliristi, vcl sacra mensa quoe paraba- dianorum minimc dubitcmus, habemusejus
tur, velrcgnoccelorum; non quod haec ablutio sacramcntum, pedum ablutioncm. » Denique
ut talis essct absolute necessaria, sed obedien- probat ablutionem pedum fuisse factam non
tia. Horum autem verborum : Qui lotus cst solum ad humilitatis cxcmplum, sed ctiam ut
non indiqct nisiut pedcs lavet, sedest mundus sacramentum ad venialium peccatorum expia-
tatuSj sensuscst quod sicut qui est lotus, est tionem « Vis, inquit, nosse quod pro sacra-
:

totus, id est, toto corpore mundus, nec indiget mcnto illud est, non pro solo excmplofactum?
alio lavacro, nisi quo pedes lavet, qui pavi- Illud attcnde quod Petro dictum est Sinon :

menti pulvere, quod calcat, iterato infecti lavero te,non habebis partem mecum... Unde
sunt vos qui Baptismi lavacro estis toti
: sic scimus quia ad diluenda peccata, quae non
mundi, solum leviori aliqua lotione indigent sunt ad mortem et a quibus plene cavere non
pcdes, id est, affectus animi vestri, qui ex tcr- possumus ante mortem, ablutio ista perti-
renarum rerum pulvere, in quo vcrsantur, neat ? Ex eo plane quod offerenti manus et ca-
subinde leves sordes contrahunt rccte enim ; put pariter abluendum, responsum cst Qui :

per pedes significantur affectns, quia sicut lotus est non indiqet nisi ut lavet pedcs'! »
corpus pedibus, ita anima movetnr aifectibus. Ergo.
Ha>e autem lotio perficitur contritione, sacra- Resp. ex dictis hos ct alios Patrcs qui simi-
mento Pcenitentia?, humilitate, charitate, etc, liter loquuntur, sumere sacramentum latiori
quorum hoec externa lotio symbolum fuit. sensu pro omni signo gratise seu remissionis
Quod addit Sed est mundus totus, non signi-
: peccatorum, quamvis illam non efficiat: quod
ficat eum ex omni parte mundum esse, qui tamen requiritur ad rationem veri sacramenti
pedes adhuc immundos habet, sed quod per novie legis, quod est gratiae signum non spe-
Baptismum ita sit mundus ut pussit simplici- culativum tantum, sed practicum, id est, per
ter dici mundus et justus, etiamsi una aliqua se effectivum illius quod significat. Neque
parte adhuc parum sit immundus. Ex quo se- enim usquam dicunt istam pedum ablutionem
quitur contra sectarios quod regenerati per habuisse per se vim sanctificandi aut peccata
Baptismum, aut reconciliati per Pcenitenuam, venialia remittendi.
recte vocentur simpliciter et sint justi, quam- Itaque ad S. Ambrosium: 1° Dicit illum
vis peccata venialia committant. Ita Estius et ritum institutum fuisse non solum ad humili-
Tirinus post S. Augustinum, Rupertum et tatem, sed etiam ad sanctificationem, signifi-
S.Bernardum. Tandemhorum verborum: Tu candam scilicet, non tamen efficiendam, nisi
nescis modo, scies autempostea, sensus est Tu : per humilitatis et charitatis exercitium, cujus
non intelligis modo causam et mysterium hu- hax lotio fuit symbolum et exemplum. 2° Per
jus lotionis scies autem postea, cum myste-
; hsereditaria peccata, non intelligit peccatum
riurn hoc vobis exposuero versu 12: Scitis originale quasi per Baptismum non dilueretur,
quid fecerim vobis, etc- siquidem expresse, dicat, lib. citato de Myste-
lnst. : S. Ambros., lib. 3 de Sacramentis, 3 de Sacramentis:
riis, et « In Baptismo omnis
cap. 1, dicitritum illum lavandi pedes non ad culpa diluitur»; sed per haereditnria peccata
 248 DISSERTATIO VII. ART. II.

iptelligilconcupisccntiam quamab Adamo ha> Dico 1° : Sacramenta respective ad fines pro-

reditarie etexnaturali nativitatecontrahimus, prios convenientcr sic ordinantur : Bapti-
*

quamque vo€uf peccatum, quia ex peccato cst
et ad pecciitum inclinat Ita seipsum explicat
S. Doctor, in Psal. 48, ubi quod, lib. de M?/s-
tertss, vocaverat « haereditaria peecata,» vocat
smus, Confirmatio, Eucharistia, Pcenitentia,
Extrcma-Unctio, Ordo, Matrimonium. Ita Flo-
rent. etTridcnt., art. praeced. citata.
Prob. Sacramcnta quae ordinantur ad per-
:

«lubricum calcanei »: « Lavemus ct pedes, fectionem unius personae, * naturaliter praece-

inquit, ut calcanei lubricum possimus auterre, dunt ea quoe ordinantur ad perfectionem mul-
quo virlutum, et ne pa-
fida statio possit csse titudinis; unum enim est prius quam multi-
terno quis errore labatur, qui suo paratus est tudo atqui quinque prima ordinantur ad
:

stare proposito, ct non metuat lubricum lraere- perfectionemunius,duo ultimaadperfectionem

ditatis, qui capit vestigium tenere virtutis. » multitudinis ergo convenienter ultimo po-
:

Sensus itaque Ambrosii in utroqueloco est

S.
quod post mundationem baptismalem, requi-
ratur adhucalia, qua luereditaria concupiscen-
tia contineatur, ne effluat ad quotidiana pec-
cata, et ipsa, si commissa sint, emundentur
quae emundatio significatur quidem, sed non
efficitur per lotionem pedum, nisi mediante
exercitio virtutum, quarum est symbolum.
Ad S. Bernardum: 1° Annumerat lotionem
pedum sacramentis, prout sacramentum late
nuntur Ordo ct Matrimonium; Matrimonium
tamen post Ordinem, eo quod minus participat
de ratione spiritualis vita) ad quam ordinantur
sacramenta. Inter ea vero quac ordinantur ad
perfectionem unius personse, naturaliter sunt
priora illa quse per se ordinantur ad perfe-
ctionem vitao spiritualis quam illa quae ordi-
nantur per accidens, scilicet ad removendum
accidens nocivum superveniens, cujusmodi
sunt Pcenitentia, et Extrema-Unctio poste- :

sumitur pro signo rei sacrse, quam tamen non
efficit. 2° Eodem sensu dicit pedum ablutio-
nem esse sacramentum remissionis
rum quotidianorum, quia illam significat,
non quia illam efficit; 3° denique non esse
rior tamen est naturaliter Extrema-Unctio quae
consummat sanationem, quam Pcenitentia,
peccato- quae inchoat. Inter alia vero tria manifestum
est quod Baptismus, qui est spiritualis regene-
ratio, est prior et deinde Confirmatio quae or-
;

tantum institutam in exempium, sed etiam ut dinatur ad formalem perfectionem virtutis; et

sacramentum ad venialium peccatorum ex- postmodum Eucharistia quae ordinatur ad
piationem, quia illam peregit Ghristus, non consecutionem finis, et est cibus perfectorum
praecise ut ejus exemplo Javaremus pedes ali- et quasi virorum ,
quales constituit Confir-
orum civiliter, ut olim fiebat in conviviis, sed matio.
exhumilitate et charitate quibus diluerentur Dices 4° Eucharistia est nutrimentum, et
;

peccata venialia. Confirmatio dat augmentum atqui prius est :

Obj. 3° : Sunt septem ordines et quilibet ex nutrimentum quam augmentum ergo. :

S. Th. est sacramentum : ergo sunt plusquam Resp. quod nutrimentum 8

septem sacramenta.
Resp. dist. ant. Et omnes sunt sacramenta
absoluta ab ordine ad unum principale cui de-
serviant et quod participent, neg.; ordinata ad
unum sacerdotium cui deserviunt et
scilicet
quod participant, conc; ratione autem hujus
ordinis ad unum principale, omnes ordines
dicuntur unum sacramentum. Unde neganda
est consequentia. Sed de hoc argumento ahbi.
et praecedit au-
gmentum sicut causa ejus^ et subsequitur au-
gmentum sicut conservans hominem in per-
fecta quantitate et virtute. Et ideo Eucharistia
potest praemitti Confirmationi, ut S. Dionysius
de Ecclesiast. Rierarch., et potest
facit in lib.
postponi sicut Magister fecit in 4, quem secuti
sunt scholastici et concil. Florent. etTrident.,
nec immerito, quia Eucharistia est, ut dixi,
cibus perfectorum et quasi virorum quos con-
stituit Confirmatio.

ARTICULUS II
D * ces 2 ° Pcemtentia praBparat hominem ad
:

Eucharistiam atqui praeparatio praecedit per-

:

fectionem ergo. ;

de comparatione sacramentorum ad invicem.

ReS p. dist. ant. Pcenitentia praeparat * homi-
nemad Eucharistiam per accidens ex suppo-
Haec comparatio potest attendi tripliciter : sitione peccati, conc; per se, neg. Nam si ali-
1° penesordinem qui ipsis competit respective quis esset sine peccato mortali, non indigeret
ad suos proprios fines; 2° quantum ad digni- Pcenitentia ad sumptionem EucharistiaB.
tatem; 3° quantum ad necessitatem. > ibid. a. 2, o. * ibid. 3 Ibid. ad3. * Ibid. ad 4.
 DE C.EIIEMONIIS SACRAMENTORUM. 219

Dico 2° : Sacramentum Eucharistiae cst intcr proecedunt, vel comitantur, vel subsequuntur,
caetera excellentius et dignius. *
et sine quibus subsistit sacramentum. Dc his
1° Quia in sacramento Eucharistiac contine- gcncralitcr considcratis hic agitur, de iisenim
9
tur ipse Christus substantialitcr : in aliis qu•!' quodlibct sacramcntum in particulari
autem sacramentis continetur tantum quae- spectant dicemus suis locis. Igitur de caere-
dam virtus instrumentalis participata a Chri- moniis sacramcntorum ut sic quatuor quaeri-
sto : atqui quod
essentiam est potius
est per mus : 1° Quac sint eorum utilitates? 2° Utrum
eo quod est per participationem ergo. : mysticam ct symbolicam significationem con-
2° Quia omnia sacramenta ordinantur 3 ad tincant? 3°Utrum sit in Ecclesia potestas eas
Eucharistiam tanquam ad finem. Imprimis Utrum sit obligatio eas obscr-
institucndi? 4°
manifestum est quod Ordo ordinetur ad cjus vandi? Unde
confectionem, Baptismus ad ejus reccptionem, Dico 1°: sunt utilitates caercmonia-
Varioe
item et Confirmatio, qua quis pcrficitur in rum in sacramentis a concilio Trident. et ejus
fide quae est optima dispositio ad Eucharis- Catechismo designatie.
tiam. Poenitentia et Extrema-Unctio etiam Conciiium, sess. 22, de SacrificioMissae, cap.
praeparant ad Eucharistiam ex occasione 5, sic habet: « Cum natura hominum ea sit,
peccati. Tandem Matrimonium ratione suae ut non facile qucat sinc adminiculis cxteriori-
significationis attingit hoc sacramentum, in bus ad rerum divinarum meditationem su-
quantum significat conjunctionem Christi cum stolli, propterea pia matcr Ecclcsia ritus quos-
Ecclesia, quam Eucharistia perficit. dam, ut scilicet quaedam submissa voce, alia
CircaExtremam-Unctionem observandum est vero clariore in missa pronuntiarentur, insti-
quod,quamvis verum sit per Extremam-Unctio- tuit. Cacremonias item adhibuit, ut mysticas
nem, quae tollit reliquias peccatorum, homi- benedictiones, lumina, thymiamata, vestes
nem melius disponi ad Eucharistiam etejus aliaque id genus, multa ex apostolica disei-
effectum, ideoque sit licitum Extremam-Unc- plina et traditione,quo et majestas tanti sacri-
tionem viatico praemittere, ut non raro fiebat ficii commendaretur, et mentes fidelium per

antiquitus, juxta cap., Ab infirmo, causa 2G, haec visibilia rcligionis ct pictatis signa ad re-
q. 7, ubi dicitur: « Sacra oleiUnctioneinuncti, rum altissimarum, quae in hoc sacrificio la-

secundum statuta SS. Patrum, communione tent, contemplaiionem excitarentur,

viatici reficiantur » ;
quia tamen saepe contin- Catechismus, parte 2, num. 10: « Admate-
git quod aegrotantes in extremis non valeant riam et formam, inquit, accedunt
caeremo-
recipere communionem, consuetudo obtinuit niae quae, tametsi praetcrmitti sine peccato non
eos prius communicare quam ungere. possunt, nisi aliud facere ipsa necessitas co-
Dico 3°:Triasacramenta sunt simpliciter ne- gat, tamen si quando omittantur, quoniam
cessaria, * Baptismus omnibus, Pcenitentia rei naturam non attingunt, nihil de vera sa-
lapsis, Ordo quia ubi non est gu-
toti Ecclesiae, cramenti ratione imminui credendum est. Ac
bernator, populuscorruet,Proverb.;il. Caetera merito quidem a primis usque Ecclesiae tem-
vero sacramenta non sunt simpliciter necessa- poribus illud semper servatum est, ut sacra-
ria, sed secundum quid tantum, id est, utilia menta solemnibus quibusdam caeremoniis mi-
ut convenientius et commodius finis habea- nistrarentur. Primum enim maxime decuit
tur. sacris mysteriis eum religionis cultum tri-
De hac iterum materia dum de singulis buere, ut sancta sancte tractarc videremur.
sacramentis. Praeterea, quae sacramento efficiuntur, caere-
moniae ipsse declarant, ac veluti ante oculos
ARTICULUS III. ponunt, et earum rerum sanctitatem in ani-
mos fidelium altius imprimunt. Deinde vero
DE CiEREMONHS SACRAMENTORUM. mentes illorum, qui eas intuentur ct diligen-
ter observant, ad sublimium rcrum cogita-
Caeremoniae sacramentorum sunt actus exte- tionem crigunt, fidemque in eis et charitatem
riores religiosi: quaedam sunt sacramentis excitant:quo majorcura etdiligentiaadliibenda
essentiales, ut sunt quae versantur circa mate- erit, ut fideles vim caeremoniarum, quibus

riam etformam, intentionem et potestatem singula sacramenta conficiuntur, cognitam et

ministri, de imibus hucusque egimus; aliae perspectam habeant. »
sunt accidentales quae ritum essentialem vel Ex his habemus caeremonias valero, 1° ut
« Ibid. a. 3, o. * Ibid. « Ibid. » Ibid. e. 4, o. di^nitassacrampntorum comniendetur, cisque
 ^>o DISSERTATIO VII. ART. III.

reverentia coneilietur ; 2° ut ministri videan- tur ; similitor usus ineensi, ut dcpellerotur

tnr saacta sancte tractare eorum quae ; 3° ut fcetor qui ox his locis exhalabat : crgo.
in sacramentis peraguntur virtus, efflcacia, Rcsp. hos usus non ad ilios bolos fincs fuisse
mysterium , magfs innotescant , ot quasi ob institutos, sed etiam in iis mysticam significa-
oculos ponantur , ot indo excitetur ot nutria- tionem intondisse Ecclcsiam. Juxta S. Hioro-
tur fides el pietas iuloliuni, eorumquc mcntes nymum, adversus Jovin., acccndebantui cc-
ad contemplationem supernaturalium crigan- rci, non solum ad depollondas tonobras, scd
hir. etiam in signum lactitiae ct fidei vivae. Thus s ,
Falso itaque et calumniose nobis imponunt juxta Auctorom, adhibetur non solum ad de-
haeretici, nos in his caeremoniis praecipuas
1° pellandum pravum odorem in reverontiam sa-
cultus divini partes reponere 2° nos docere ; cramenti, sod etiam ad significandum offo-
ab ois pondore essentiam sacramentorum ctum gratiae, qua sicut bono odore Christus
3° nos eis tribuore vim sanctificandi sicut sa- plonus fuit, et a Christo dcrivatur in fidclcs
cramontis. Ilcoo sibi fingunt monstraut oppu- officio ct ideo undique thurifi-
ministrorum,
gnent. Pari jurc calumniari possunt caercmo- cato altari, per quod Christus designatur, thu-
nias quas Christus adhibuit in institutione rificantur omnes per ordinem. Plures alias
Eucharistiac, olovando oculos in ccelum, bene- sacrificii caeremonias secundum mysticam si-
dicendo panem et frangendo itcm in institu- ; gnificationem ibidem explicat S. Doctor, alias
tiono sacramonti Pcenitentiae insufflando in De omnibus accurate secundumeumdem
alibi.
discipulos, etc. sensum discurrit Durandus, episcopus Mima-
Dico 2° Cacremoniae sacramentorum non
: tensis, in Rationali.
sunt institutae ob solam decentiam cultus di- Dico Ecclesia habet potestatem insti-
: 3° :

vini,neque ob solum commodum ministrorum tuendi caeremonias.

etadstantium aut fortuito, sed etiam ob sym-
;
Prob. 1° Juxta S. Aug., episl. 54, alias 118,
:

bolicam et mysticam significationem quam Apost., 1 Cor. 11, hanc potestatem indicavit
contincnt. dicens: Ccetera, cum venero, disponam. Et in-
Ratio ost 1° quia alioquin non esset ratio cur ter haec quae promittit Apostolus, agnoscit
spocialiter fidem et charitatem fidelium exci- S. Augustinus caeremoniam seu legem de Eu-
taront et augerent, eorumque mentes ad re- charistia jojune sumenda.
rum sublimium contemplationem erigerent, 2° Quovis tempore hanc potestatem in se
ut Loquuntur Trid. et ejus Catechismus, cum agnovit et usurpavit Ecclesia. Justinus, in fine
haec non nisi ratione mysticae significationis Apologice, mcmorat sacros conventus diei do-
praestent. 2° Omnes antiquao legis caeromoniae minicae, ordinom precum, benedictionem an-
erant symbolicae et futurorum significativae. tistitum, diaconorum ministerium, aquae vini-
In nova lege insufflatio Christi in discipulos que oblationes, et ritum Eucharistiae conse-
fuit symbolica ; Apocal. 8, incensum est sym- crandae; Tertullianus, 1. de Corona militis,
bolum orationis : ct multa alia. 3° Nemo est abrcnuntiationes quae fiunt in baptismo, ge-
qui tot caeremonias in sacramentis adhiberi so- nuflexiones, signum crucis fronti imprcssum,
litas, v. g., in Baptismo consecrationem aquae consuetudinem standi in orationibus a Pa-
cum chrismatc, oblationem baptizandi ante schate ad Pentecosten; S. Cyprianus, epist. ad
fores Ecclesiae, signum
crucis applicatum Magmim;S. Cyrillus Jerosolym., serm. ad Ca-
fronti, pectori, auribus et humeris,
oculis, techumenos, laudant exorcismos Baptismi;
exorcismos, impositionem manuum super ca- S. Basilius, de Spiritu Sancto, c. 27, caeremo-
put baptizandi, tactum narium et aurium cum nias in sacrificio missae usurpari solitas. Idem
saliva, degustationem salis, abrenuntiationem probant antiquissima ecclesiae tam Graecae
diabolo,unctionem pectoris et scapularum, quam Latinae ritualia et liturgiae unde concil.
:

etc nemo est, inquam, qui tot caeremonias, ad

; Trid., sess. 21, cap.2 , « Declarat hanc potesta-
solam decentiam, aut fortuito, aut ad suble- tem perpetuo in Ecclesia fuisse, ut in sacra-
vamen ministrorum et adstantium institutas mentorum dispensatione, salvaeorum substan-
reputet, cum sint potius in eorum corporale tia, ea statueret vel mutaret, quae suscipientium
gravamen sed omnes iis aliquid sublime et
; utilitati, seu ipsorum sacramentorum venera-
divinum significari apprehendunt. tioni, pro rerum, temporum et locorum varie-
Dices Usus coreorum primitus institutus
: tate, magis expedire judicaret. »
fuit in sublevamen christianorum qui noctu 3° Ratio quam innuitTrid.aperleevincit.m
in locis subterraneis sacra poragcro cogoban- i fnfrti q. 8, a. 5, ad. 2.
 DH SACRAMENTAUBUS. 25*

omni repnolica bene ordinata, admittenda cst alias preces ab Ecclesia praescriptas, seu in
potestas disponendi, ordinandi, statuendi quao Ecclesia solemniter recitatas. Tinctus signifi-
pro rerum, locorum et tcmporum varietate cat assumptionem seu aspcrsionem aquae bc-
sunt necessaria vel utilia ad ejus conscrvatio- hedictae. Edens significat panem benedictum
nem, promotionem ornatum et decentiam,
, qui solebat olim dari catechumenis loco Eu-
civiumque commodum ct salutem tempora- charistiae, aut etiam baptizatis in die Paschatis,

lem ergo similis potestas non est Ecclesiae

: et qui nunc adhuc datur in quibusdam eccle-
deneganda in ordine spirituali. Subsumo :At- siis diebus dominicis inter missarum solem-

qui ad conservationem et promotionem reli- nia. Confessus significat confessionem gene-

gionis et cultus divini, ad sacramentorum ma- ralem quae praemittitur missae. aut fit in Primr
jestatem commendandam, eique reverentiam et Completorio. Dans significat eleemosynam.
conciliandam, ad fidem pietatemque fidelium Benedicens, benedictionem episcoporum et
excitandam, fovendam, augendam conferunt abbatum.
caeremoniae, ut dictum est ergo. : Verum cur largitio eleemosynae et Oratio
Dico 4° Ministri etiam secliiso scandalo aut
: Dominica, nisi fiat nomine Ecclesiae, aut in
contemptu tenentur sub peccato servare caere- loco consecrato, recenseatur inter sacramenta-
monias sive ab ecclesia universa, sive a sua lia potiusquam quodvis aliud bonum opus
particulari Ecclesia praescriptas, in admini- morale, non video. Neque e contra video cur
stratione sacramentorum. inter sacramentalia non numerentur aspersio
Prob. 1 ex Trid., sess. 7, can. 13, his verbis : cinerum, benedictio palmarum et candelarum,
« Si quis dixerit receptos et approbatos Eccle- consecratio ecclesiarum et plura alia.

siae catholicae ritus, in solemni sacramentorum
administratione adhiberi consuetos, aut con-
temni, aut sine peccato a ministris pro libito
omitti, aut in novos alios per quemcumque
Eeclesiaepastorem mutari posse, anathema
sit. » Tenemur sub peccato, etiam se-
2°
Sed quidquid. sit de numero sacramenta-
lium, cum eis tribuatur a Patribus et theologie
vis remittendi peccata venialia, quaestio est
quomodo iila remittant, an ex opere operato,
an ex opere operantis ?
Dicc Sacramenialia non remittunt venialia
:

cluso scandalo aut contemptu, obedire su- ex opeve operato, sed ex opere operantis tan-
periori legitime praeeipienti. 3° Si cuilibet tum et per modum impetrationis.
pastori privato liceret pro libitu caeremonias Prob. 1° : Nullum
neque in S. Scriptura,
est
sacramentorum mutare , receptas abolere, neque neque in Patribus funda-
in eonciliis,
antiquatas innovare, aut novas inducere, foret mentum tribuendi sacramentalibus vim re-
in Ecclesiae disciplina maxima confusio et de- mittendi peccata venialia ex opere operato.
formitas. 2° Nullibi legitur Christum dedisse Ecclesiae
Hinc inferes eum peccare mortaliter qui potestatem remittendi immediate venialia :

omittit aliquam caeremoniam notabilem, puta
si sine vestibus sacris, aut lumine celebret;
venialiter tantum qui levem omittit.
ARTICULUS
DE SACRAMENTALIBUS.
Sacramentalia hic dicimus, non qn©d sint
sacramentorum caeremoniae aut ad sacra-
menta pertineant, sed propter aliquam simi-
iitudinem cum sacramentis, quatenus cum
sacramenta causent gratiam justificantem, sa-
cramentalia causant remissionem peccatorum
venialium.
Sex sacramentalia communiter assignantur
a recentioribus theologis hoc versu compre-
hensa : persona particularis saepe cnim princeps con-
ergo nec instituendi sacramentalia qua> vi pro-
pria iila remittant. 3° Quamvis Ecclesiae tri-
buatur potestas relaxandi pcenas temporales
peccatorum per indulgentias, eo quod ista re-
IV. laxatio consistat in sola condonatione extrin-
seca; attamen peccatum veniale remitti non
potest quin tollatur ejus macula in anima, in
qua Ecclesia nullam habet potcstatem.
igitur sacramentalia remittunt peccata ve-
nialia ex opere operantis in quantum excitant
motus detestationis iliorum, aut reverentiae in
Deum et res sacras, quibus motibus obtinetur
remissio venialium ; hujusmodi autem motus
excitant non solum objective sicut cruces, ima-
gines, praedicationes, etc, sed etiam impetra-
torie,quatenus adhibentur nomine Ecclesiae
quae majorem habet vim impetrand» quam
;

Orans, tinctus, edens, confessus, dans, benedicens. cedit prccibus totius communitatis quod df1
Orans significat Orationem Dominicam aut negat precibus unius particularis.
f32 DISSEUTATIO VII. ART. IV.

colligimus ex Angelieo Doctore * cujus

Ita motu detestationis peccatorum ; et hoc modo
sunt hav verba •Triplici ratione aliqua cau-
: confessio generalis, tunsio pectoris ct Oratio
sant reinissionem venialium. Uno moilo in Dominica operantur ad remissionem venialium
quantum in eis infunditur gratia, quia, per peccatorum. Tertio modo in quantum sunt cum
infusionem gratia?, tolluntur venialia peccata, aliquo motu reverentiae in Deum et ad res divi-
ut supra dictum est: Et hoc modo per Eucha- nas: ethoc modo benedictio episcopalis, asper-
ristiam et Extremam-Unctionem, in quibus sio aquae benedictae, quaelibet sacramentalis
confertur gratia, peccata venialia remittuntur. unctio, oratio in ecclesia dedicata, et si aliqua
Secundo modo in quanium sunt cum aliquo aliasunt hujusmodi, operantur ad remis-
sionem venialium peccatorum.
* Infra q. 87, a. 8, o.
 TMCTATUS DE BAPTISMO
D. Th. qq. 66 ad 72.

SUMMA DOCTRIM CATHOLICjE DE BAPTISMO

EX CONCILIIS FLORENTINO ET TRIDENTINO.

Decretum concilii Florentini pro instructione ti effectus est remissio omnis culpae originalis
*
Armenorum. et actualis ; omnis quoque poena), qua) pro
ipsa culpa debetur. Propterea baptizatis nulla
« Prinium onmium sacramentorum locum pro peccatis pra^tevitis injungenda est satisfa-
tenet * sanctum Baptisma, quod vitse spiritua- ctio ; sed morientes, antequam culpam ali-
lis janua est; per ipsum cnim membra Christi, quam committant, statim ad regnum coelorum
ac de corpore efficimur Eeclesiae. Et per cum et Dei visionem perveniunt. »
primum hominem mors introierit in univer-
sos , nisi ex aqua et Spiritu renascimur, non Canones concilii Tridentini de Baptismo.
possumus, ut inquit Veritas, in regnum coelo-
rum introire. Materia hujus sacramenti est « Si quis dixerit * baptismum Joannis ha-
aqua vera et naturalis ; nec refert frigida sit buisse eamdem vim cum Baptismo Christi,
an calida. Forma autem est: Ego te baptizo in anathema sit. »

nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Non II « Si quis dixerit, aquam veram et natu-
tamen negamus, quin et per illa verba 8 Ba- : ralem non esse de necessitate Baptismi atque ;

ptizetur talis servus Christi in nomine Patris et ideo verba illa Domini nostri Jesu Christi :

Filii et Spiritus Sancti, vel : Baptizatur mani- Nisiquis renatus fueritex aquaet Spiritu San-
bus meis talis, in nomine Patris et Filii et Spi- cto, ad metaphoram aliquam detorserit, ana-
ritus Sancti, verum perficiatur Baptisma thema sit. »
quoniam cum principalis causa, ex qua Ba- III « Siquis dixerit, in Ecclesia Romana,
ptismus virtutem habet, sit sancta Trinitas ;
quae omnium ecclesiarum mater est et magi-
instrumentalis autem sitminister qui tradit stra, non
veram de Baptismi sacramen-
esse
exterius sacramentum, si exprimitur actus, to doctrinam, anathema sit.
qui per ipsum exercetur ministrum, cum san- IV Si quis dixerit Baptismum, qui etiam
ctae Trinitatis invocatione, perficitur sacramen- datur ab haereticis in nomine Patris et Filii et
tum minister hujus sacramenti est sacerdos,
; Spiritus Sancti, cum intentione faciendi quod
cui ex officio competit baptizare. In causa au- facit Ecclesia, non esse verum Baptismum,
tem necessitatis non solum sacerdos vel dia- anathema sit. »
conus, sed etiam laicus vel mulier, imo V « Si quis dixerit Baptismum liberum
etiam paganus et haereticus baptizare potest, esse, hoc est, non necessarium ad salutem,
dummodo formam servet Ecclesiae, et facere anathema sit. »
intendat quod facit Ecclesia. Hujus sacramen- VI « Si quis dixerit baptizatum non posse,
* Sub Eug. iV, anno 1439. * S. Thom. Opus . 5.
etiamsi velit, gratiam amittere, quantum-
8 Baptizatur. « Sess. 1, 3. Mariii 1547, sub Paulo III»
254 DISSERTATIO I. ART. I.

cunique peccet, nisi nolit crcdcre, anathcma est, velin ipso mortis articulo, anathcma siU»
sit. XIII « Si quis dixerit parvulos, eo quod
VII o Si quis dixcrit baptizatos pcr Baptis- actum credendi non habent, suscepto Baptis-
mum ipsuin solius tantum fidci dcbitores mo inter fideles computandos non esse ac ;

fieri, non aufem universaelegis Christi servan- proptcrea cum ad annos discretionis pervene-
dse, anathema sit. rint, essercbaptizandos aut praestare omitti
;

VIII uSi (juis dixent baptizatos liberos esse eorum Baptisma, quam eos non actu proprio
ab omnibus sanctae Ecclesiae praeceptis, quae credcntes baptizari in sola fide Ecclesiae, ana-
veJ scripta veltradita sunt ita ut ca obscrva- ; thema sit. »

re non tcneantur, nisi se sua sponte illis sub- XIV « Si quis dixerit hujusmodi parvulos
mittere voluerint, analhema sit. » baptizatos, cum adoleverint, interrogandos
IX • Si revoeandos esse ho-
quis dixcrit ita esse, an ratum habere velint, quod patrini eo-
mines ad Baptismi suscepti menioriam,ut vota rum nomine, dum baptizerentur, polliciti
omnia quae post Baptismum fiunt, vi promis- stint ; ubi se nolle responderint, suo esse
et
sionis in Baptismo ipso jam factae, irrita esse arbitrio relinquendos, nec alia interim pcena
intelligant quasi per ea, et fidei, quam pro-
;
ad christianain vitam cogendos, nisi ut ab
fessi sunt, detrahatur, et ipsi Baptismo, ana- Eucharistiae aliorumque sacramentorum per-
thema sit. » ceptione arceantur, donec resipiscant, anathe-
X b Si quis dixerit peccata omnia quae post ma sit.
Baptismum fiunt, sola recordatione et tide sus- Quee Baptismi sacramentum spectant, qua-
cepti Baptismi vel dimitti, vel venialia fieri, tuor quaestionibus Auctor comprehendit 1° :

anathema sit. » Agit de sacramento Baptismi secundum se ;

XI « Si quis dixerit verum et rite collatum 2° de ejus ministro 3° de suscipientibus illud;
;

Baptismum iterandum csse illi quia apud in- 4 de ejus effectu quae nos totidem disserta-
6 :

fideles fidem Ghristi negaverit, cum ad pceni- tionibus discutiemus. Addit alias duas quaes-
tentiam convertitur, anathema sit. » tiones de praeparatoriis ad Baptismum,scilicet:
XII « Si quis dixerit neminem esse bapti- de circumcisione. catechismo et exorr.ismis
zandum nisi ea aetate, qua Christus baptizatus de quibus etiam dicemus.

DISSERTATIO I.

De sacramento Daptismi gecundum se«

D. Th. q. 66.

ARTICULUS I. Luc. 11 : Quarenon baptizatus est ante pran-

diurril Similiter lotioncs lcgales Judaeorum
QUID SIT BAPTISMUS? dicebantur Baptismata, Marci 19 et Heb. 9.
Unde dictus baptismus Joannis, et orta inter
Baptismus est vox Graeca idem grammatica- Judaeos secta hemerobaptistarum, qui quotidie
liter significans ac immcrsio vel intinctio ; et quovis tempore etiam hiemali se lavant:
quia oua? lavantur solent aquis immcrgi vel de quibus Justinus in Dialogo cum Try-
intingi, ideo apud Graecos et Hebraeos Baptis- phone.
mus usurpatur pro lotione seu ablutione: Sensu metaphorico Baptismus significat af-
Judith 12 Baptizabat se in fonte aquce
:
flictionem qua homo instar aquae mergitur et

absorbetur, Luc. 12: Baptismo autcm habco
baptizari: et inde Baptismi nomcn Pcenitcntiae
et martyrio dceommodatur; Pcenitentia enim
dicitur Baptismus flaminis, martyriumBaptis-
mus sanguinis. Item sensu mctaphorico usur-
patur etiam Baptismus ad
remissionem peccatorum et
copiosam effusionem, Act. 1: Vos bapti-
zabimini Spiritu Sancto; et Matth. 3: Ipse vos
baptizabit in Spiritu Sancto ct igne. Tandem
vox Baptismus aliquando adhibetur ad signifi-
candum diluvium gencralc, ct transitum ma-
ris Rubri: 1 Cor. 10; Omiies in Moijsebaptiza-
ti sunt in nube et in mari.
Praetervero has grammaticales etmetapho-
ricas significationes, Baptismus usu S. Scri-
pturae etEcclesiae significat primum ex septem
sacramentis. Potest autem considerari vel phy-
sice pro composito artificiali ex materia ct for-
ma, vel metaphysice secundum quod constat
genere et differentia.
Dico 1°: Sacramentum Baptismi 1 physice
consideratum recte definitur: «Ablutio cor-
poris sub pracscripta vcrborum forma. » Quia
sacramentum quod non consistit in re
nenti, sed in actione, ut est Baptismus, ibi
perficitur, ubi perficitur sanctificatio:
non in aqua, sed in applicatione aquae ad
nem perficitur sanctificatio : ergo.
Hanc conclusionem posuit Th. contra Hu-
S.
gonem Victorin. qui, lib. 2 de Sacram., parte
6, c. 2, scribit quod
aqua esset sacramen-
ipsa
tum, sic ipsum defmiens « Baptismus estaqua
: liae
abluendis criminibus sanctificata. »
Observandum est ablutionem hic non sumi
mere active, seu praecise pro actione abluentis,
sed vel ut est motus includens simul actioncm
et passionem, vel, utvolunt Sotoet Nugno, ut
tantum, prout scilicet recipitur in
est passio
homine Baptismi capace: unde D. Th. dicit
sacramentum ubi perficitur sanctifica-
perfici,
tio, id est, in suscipienie. Et hinc est quod
multiplicentur Baptismata, quando multi sunt
qui baptizantur ab eodem.
Dico 2°: Baptismus, metaphysice sumptus,
recte defmitur a Catechismo Rom: « Sacramen-
tum regenerationis per aquam in verbo. » Qui-
dam addunt ad majorem explicationem «ex-
pressivo sanctissimae Trinitatis.»
est genus , caeterae particulae differentia.
Variae insuper circumferuntur appellationes
et definitionesBaptismi secundum varias ejus
considerationes^ sive ex parte materiae, sive ex
parte effectuum, sive comparate ad aliasacra-
* llic q. 66, a. 1, o.
QUID SIT BAPTISMUS. 255
menta. Sicdicitur «sigillum», quia imprimit
characterem, qno homo signatur ct adoptatur
in familiam Christi. Dicitur sacramentum fi-
dei,quia in illo fitprofcssio fidei; dicitur«illu-
minatio, » quia fidcs cujus cst sacramentum,
significandam intcllcctum illuminat;dicitur «lavacrum rege-
gratiarum ncrationis ctrenovationis»,quiaperilludhomo
acquirit primoesse spirituale; dicitur «ablutio
peccatorunv, sepultura hominiscum Christo,
circumcisio non manufacta, rationeeffcctuum.
Observandum cum Auctore in sacramento
Baptismi 2 (idem dicendum de aliis sacramen-
tis praesertim quae imprimunt characterem ),
tria importari, scilicet sacramentum, rem
tantum sacramenti, rem et sacramentum si-
mul. Sacramentum tantum, est ritus cxterior,
qui significat et non significatur; res tantum,
estgratia, quae significatur et non significat;
res et sacramentum simul, est character, qui
per ritum exteriorem significatur et gratiam
interiorem significat.
Ex dictis colligcs 1° maie a scctariis Baptis-
mum reponi in hoc quod sit signum nudum
gratiae susceptae aut cooptationis in societatem
perma- fidelium pejus a Socino confundi cum doctri-
;
na evangelica.
atqui Colliges 2° nostrum Baptisma non ducere
homi- originem a lustrationibus et baptis.uatibus
gentilium et Hebraeorum, ut volunt haeretici,
et quidam catholici; quia Baptismus est insti-
tutus aChristo ut sacramentum quo homines
in Ecclesiam Christi cooptantur et illius fami-
adscribuntur ; lustrationes autem seu ba-
ptismata paganorum non erant initiationes
quibus profanae suse religioni nomen dabant,
sed caeremonia? quaedamsuperstitiosae, quibus
non solum sua corpora, sed templa, simula-
cra ct victimas purificabant 3
quasi his ad
sacra peragenda digniores reddercntur , id-
que non semel, sed quoties sacra institue-
bant.
Similiter Hebrsei non perlustrationes,sedper
circumcisionem, quae erat signum fcederis,
populo Dei adscribebantur; lustrationt,C m-
tem frequentissime adhibebantut purificatit>
nes communes, ob contractam immunditiam
legalem vel ob reverentiam sacrorum ; ei
,
erant frequentes apud illos, ut qui conve-
ita
Sacramentum niebant Joannem Baptistam,utique Hebraei^non
inquirerent de ipsa lustratione seu baptismate,
quia noverant eas esse apud se *xequentissi-
mas, sed de auctoritate Quid ergo^ dicebant,
:
baptizas y si tu non es Christus, nequc Elias 9
neque propheta ? Nihil ergo commune praeter
* Ibid.
2 - MSSERTATIO I. ART. II.

aquam habei noster Baptismus cum lustratio- abiititeram in Galilceam atqui vion Joannis
:

nibus paganoruni aui Hebraeorum. baptismate, sed suo baptizabat e/go ante pas- :

sionem suum Baptisma instituerat usus enim ;

AKTICULUS II. sacramenti supponit ejus institutionem. Prob.

DE TEMPORE INSTITITIONIS
BAPTISMI.
Suppono ex dictis de sacramentis in com-
muui, tanquam de flde certum, Baptisma fuis-
se aChristo institutum. llic quoerimus quando
fuit instiiiitum, et quando ccepit obligare?
Circa utrumque magna est inter Patres et
theologos opinionum diversitas.
Quantum ad primum: Quidam volunt Ba-
ptisma institutum fuisse duntaxat post Christi
resurrectionem , quando ipse Christus dixit
min. 1° Ibi Christus dicitur baptizare per apo-
ET OBLIGATIONIS stolos: atqui si non
suo, sed Joannis baptismate
baptizaret, potius diceretur Joannes quam
Christus per discipulos baptizare : ergo. Unde
S. Aug., epist. ad Scleucianum 265, alias 108 :
« Ipsius, inquit, erat Baptismi sacramentum,
ad discipulos autem baptizandi ministerium
pertinebat ». 2 3 Ibidem c. 3 cit., v. 25, legitur
quod facta sit inter discipulos Joonnis et Ju-
dseos quaestio, quse purificatio an Joannis an
Christi esset melior ; et quod conquesti fue-
rint discipuli, plures accedere ad Baptismum
Christi quam ad baptismum Joannis atqui si :

apostolis, Matth. ult. : Eantes docete omnes Christus et ejus discipuli baptismum Joannis
gentes, baptizantes cos, etc. Alii volunt institu- conferrent, non erat locus quaestioni, nec que-
tum fuisse ante Christi passionem et resurre- rela3, sed potius discipuli Joannis congratulati
ctionem ; sed quo proecise tempore, non con- fuissent, quod Christus, quem Joannes paulo
veniunt Quidam dicunt fuisse institutum
. ante commendaverat ut Agnum Dei, Joannis
tunc cum Christus dixit Nicodemo, Joan. 3 : baptisma probaret: ergo. 3° Nullibi legitur
Nisiquis renatus fuerit ex aqua, etc. Alii cen- baptizatos a Christo et ejus discipulis fuisse
sent tunc fuisse institutum, cum Christus ibid. rebaptizatos; legitur autem,Act. 19, baptizatos
misit discipulos ad baptizandum. Alii tandem Joannis baptismate misse rebaptizatos. Unde
quando a Joanne fuit baptizatus in Jordane. hoc ? nisi quia illi et non isti Baptismo Christi
Quantum ad secundum, quando nempe lex erant baptizati « Dedit Judas Baptismum,
:

Baptismi ccepit obligare, non minor est sen- inquit S. Aug., tract. 15 in Joan., et non ba-
tentiarum varietas. Quidam assignant tempus, ptizatum est post Judam dedit Joannes, et :

quo Christus de nocte Nicodemum est allocu- baptizatum est post Joannem ; quia si datus est
tus, ut supra. Alii diem Pentecostes, cum lex a Juda, Baptismus Christi erat »
evangelica fuit solemniter promulgata. Alii Prob. 2° Baptismus est necessarius ad alio-
:

demum dicunt legem Baptismi obligasse sta- rum sacramentorum receptionem, utpote eo-
tim post passionem et resurrectionem Christi. rum janua atqui apostoli in ultima ccena
:

Utramque difficultatem duplici§ expendemus. receperunt Eucharistiam, et secundum Trid.,

Unde sit sess. 21, cap. 1, Ordinem sacerdotalem ergo :

erant baptizati. Idque pluribus rationibus pro-

§1. bat S. Aug., epist. 44, alias 163, ad Eleusium,
c. 5, maxime ratione jam facta; et quia non

Quandonam institutus fuerit Baptismus ? decebat sponsum dare baptismum amici aut
servi. Et ep. cit. ad Seleucianum, docet quod,
Dico ' Christus sacramentum Baptismi ins-
: quamvis non habeatur in S. Scripturis, credi-
tituit ante suam passionem, quando scilicet in bile sit tamen Christum propriis manibus apo-
Jordane fuit baptizatus. Nicephorus vero, 1. 2 Hist.,
stolos baptizasse.
Prob. prima pars 1° Christus ante suam pas-
: c. 3, refert ex Evodio Antiocheno, apostolo-

sionem baptizavit saltem pcr suos discipulos, rum successore, insuis Commentariis, et prae-
juxta illud Joan. 3: Posthcec venit Jesus et di- cipue in epist.quam ((Lumen»inscripsit,quod
scipuli ejus in terram Judceam, et illic demo- « Christus manibus ipse suis Petrum tantum-

rabatur cum eis, et baptzzabat; et cap.4 Ut ; modo baptizavit ; Petrus vero Andrseam et fi-

ergo cognovit Jesus quia audierunt pharism lios Zebedaei ; ii deinceps reliquos apostolos

guod Jesus plures discipulos facit ei baptizat septuaginta autem illos Petrus et Joannes theo-
guam Joawjes ( quanquam Jesus non baptiza- logus dictus baptizarunt. »
ret, sed discipuli ejus ), reliquit Judceam, et Neque dicas contra hanc probationem Chri-
* Hic q. 06, a. 2, o. stum dispensasse apostolos ut alia sacramenta
 DE TEMPORE INSTITTJTIONIS ET OBLIGATIONIS, ETC. 9?n

possint recipere ante Baptismum; nam 1° ob- min. Materia Baptismi estaqua, quae contactu
stant auctoritates allatae 2° nullum sivc in
; carnis Cbristi fuit consecrata, ut patetex prne-
S. Scripturis sive in tradilione fundamentum cedenti probatione ; forma est expressio
est aut indicium, nullave ratio adferri i>otest SS. Trinitatis, quac tunc fuit designata tunc ;

hujus dispensationis ; e contra valde incon- enim vox Patris intonuit, Filius in persona
gruum fuisset apostolos prius Ecclesia3 praela- aderat, ct Spiritus Sanctus in specie columbae
tos extitisse quam filios. apparuit ; tandem cffectus fuit insinuatus, dum
Prob. secunda pars 1 1° Tunc aliquod sacra-; aperti sunt coeli
; enim regni coelorum
apertio
mentum censetur institui, quando accipit vir- Baptismi effectus.
est
tutem producendi gratiam sacramenta enim ; Confirm. Antcquam Christus baptizaretur
ex sui institutione habent quod conferant gra- in Jordane, non legitur in Evangelio ipsum
tiam atqui hanc virtutem accepit Baptismus,
: aut discipulos baptizasse statim vero post, ;

quando Christus fuit in Jordane baptizatus ; ante incarcerationem Joannis et initio domi-
ergo. Prob. minor ex Patribus S. Aug., serm. ; nica3 praedicationis, legitur baptizassc,
Joan 3
36, de Temp., dicit « Ex quo Salvator in aqua
: crgo congrue assignatur tempus inslitutionis
se mersit, ex eo omnium gurgitum tractus Baptismi in ipso Christi baptismate, siqui-
cunctorumque fontium venas mysterio Bapti- dem antea non erat, ct statim post ministra-
smatis consecravit » S. Ambros., 1. 2 in Luc,
. batur.
c. ult. « Baptizatus est ergo Dominus, inquit,
:

non mundari volens, sed mundare aquas, ut Solvuntur objectiones.

ablutae per carnem Christi, quae peccatum non
cognovit, Baptismatis jus haberent. » S. Hier. Obj. 1° contra primam partem
Baptismus, :

adversus Luciferian. « Dominus noster Jesus

: sicut et caeterasacramenta novae legis, habet
Christus non tam mundatus est in lavacro, suarn efficaciam a passione Christi; unde
quam lavacro suo universas aquas mundavit.» Apost.,Bom. 6, ait: Quicumque baptizati su-
S. Greg. Nazian., orat. 39, dicit Christum ac- mus in Christo Jesu, in morte ipsius baptizati
cessisse ad baptismum, ut ipsum a quo bapti- sumus : ergo Baptismus non fuit institutus
zaretur afficeret sanctitate, et in aqua veterem ante passionem Christi ; causa enim praecedit
Adam sepeiiret. S. Maximus, hom. 7 de Epi- effectum.
phan. (Juod vero, inquit, fluentis Jordanis
: « Reg. neg. conseq. Alioquin ! nec Eucharistia
baptizatur Jesus, non sibi sed nobis baptizatur, nec Ordo instituta fuissent ante passionem
non ut purificetur aquis, sed ut aquas ipse Christi. Igitur ante passionem Christi, compre-
sanctificet, baptizatur novus homo ut novi tam scilicet, Baptismus habebat efficaciam ab
Baptismatis constituat sacramentum » : ergo. ipsa passione, in quantum eam figurabat;
Et hinc refellitur responsio Estii et Gasparis alitertamen quam sacramenta veteris legis ;

Juenin, qui dicunt Christi baptismate in Jor- nam haec erant tantum figurae Baptismus au- ;

dane aquas equidem fuisse sanctificatas et or- tem virtutem intrinsecam habebat justificandi
dinatas ad regenerationem hominum, non a Christo tunc existente, qui jam passionem
tamen fuisse donatas virtute sanctificandi et acceptaverat et inchoaverat multa patiendo
regenerandi ; enimvero Christum sic aquas pro salute nostra.
Jordanis perfecisse, ut jus Baptismatis habe- Inst. 1° : Christus duntaxat post passionem
rent, ut sanctitatem conferrent, ut veterem et resurrectionem legem Baptismi edixit Matth.
Adam sepelirent, ut novo Baptismate consecra- ult. dicens : Euntes docete omnes gentes ba* y

rentur, ut novi Baptismatis sacramentum con- ptizantes, etc : ergo.

stituerent: haec,inquam, sanctorum Patrum Resp. neg. conseq. Quamvis enim Baptismus
2
dicta aperte significant aquas non solum esse esset institutus ante resurrectionem , nonerat
sanctificatas, sed et ipsa virtute sanctificandi tamen in praecepto
;
quia tunc vigebant adhuc
fuisse donatas. legalia, nec debebant homines multiplicibus
Prob. 2° Tunc sacramentum instituitur,
: figuris arctari per Christum, qui venerat sua
quando ejus materia consecratur, forma desi- veritate figuras impletas auferre voluit ergo ;

gnatur, et effectus insinuatur atqui quando : tunc solum Christus homines, praecipue Ju-
Christus fuit in Jordane baptizatus, nostri daeos, ad Baptismi exerciiium libere assuefieri.
Baptismi materia fuit consecrata, forma desi- At vero post passionem et resurrectionem non
gnata, et effectus insinuatus: ergo. Prob. solum Juda^is, sed etiam gentilibus sub prae*
1 Ibidem ad a lbidem ad 2.
n>id. 1.

Si.^Thom. — Tom. VI. 17

 55« DISSERTATIO I. ART. II.

cepto necessitatem Baptismi posuit, dicens : invisibilitcr, cnim dubitat Spiritum

ncg. Quis
Euntes docete otnnes gentes, baptizantes, etc. Sanctum antea fuisse datum Sanctissimae Dei
Eodem sensu intelligendus est S. Ambros.dum, Genitrici, apostolis, Mariae Magd., imo et plu-
1. 19 in Luc, dicit quod Christus apostolis ribus sanctis et patriarchis veteris Testamenti?
post resurrectionem in Galikea congregatis Solutio est S. Aug., serm. 62, inter 83. Ad
«docendi potestatem»,id
et baptizandi tribuit Patres laudatos in contrarium, salva eorum
est, tribuit solemniter potestatem cum inti- reverentia, eos dimittimus, et S. Aug. plurl-
matione praecepti baptizandi non solum Ju- busque aliis adhaeremus
eo magis quod se-;

daeos, sed etiam gentes. cundum argumentum, nulium

istud illorum
Inst. 2° S. Leo, epist. ad episcopos per Si-
: sacramentum ante Domini ascensionem insti-
ciliam congregatos, cap. 3, docet non solum tutum fuisset, habuissetve efficaciam.
potestatem sed et formam baptizandi traditam Inst. 4° ex ipso S. Aug. qui, tract. 15 in
fuisse apostolis post resurrectionem tantum, Joan., docet cum pluribus de latereChri-
aliis
et non ante : « Posteaquam resurrexit a mor- sti in cruce Ecclesiae sacramenta fluxisse :
tuis, inquit, discipulis suis , in quibus praesules ergo.
omnes ecclesiarum docebantur , et formam Resp. neg. conseq. Alioquin dicendum foret
et potestatem tradidit baptizandi , dicens quod etiam alia sacramenta, praesertim Eu-
Euntes ergo etc. de quo utique eos etiam
,
charistia tunc instituta fuisset. Sensus ergo
ante passionem potuisset instruere , nisi est quod latere Christi aperto consummatum
proprie voluisset intelligi regenerationis sittotum meritum et pretium redemptionis
gratiam ex sua resurrectione ccepisse » : nostrae ; ex quo Baptismus et alia sacramenta
ergo. suam ultimam perfectionem hauserunt ; ante
Resp., ut ante, haec intelligenda esse de so- enim mortem Christi, quamvis Baptismus ex
lemni praecepto Baptismi sub
et intimatione sua mstitutione vim gratiam producendi ha-
tali forma conferendi, non solum Judaeis, ut buerit, nondum tamen januam re-
aperiebat
antea factum fuerat, sed etiam gentilibus, quod gni coalorum, quae per solam Christi mortem
ante passionem non fuerat, ut significaret per aperla est.
suam resurrectionem gratiam regenerationis Inst. 5° : Ex Matth. 46 coliigitur ante Chrisii
ccepisse palam fieri communem non solum passionem prohibitum fuisse publicare mvste-
Judaeis, sed etiam gentibus. Et nisi S. Docto- rlum Trinitatis, et quod Christus esset Filius
rem ipsum cum ipsomet conci-
sic intelligas, Dei : atqui id fuisset publicatum ex frequenfa-
liare non poteris dicit enim ibid., cap. 6 :
; tione Baptismi : *ergo. Unde Optatus Milevit.,
« Tunc regenerationis potentiam sanxit, quan- 5 contra Parmen.., dicit Christum nemi-
lib"i

do de latere ipsius profluxerunt sanguis re- nem per se baptizasse, sed per apostolos millia
demptionis et aqua Baptismatis. » Porro si hominum pcenitentia et remissione tincta esse
tunc in morte, quomodo post resurrectionem? peccatorum : « Sed, inquit, nemo tinctus fue-
Dicendum itaque, ut omnia concilientur, Chri- rat in Trinitate^ nemo adhuc noverat Chri-
stum in Jordane Baptismum instituisse, in stum, nemo audierat esse Spiritum Sanctum.
cruce consummasse et confirmasse, ante At ubi venit tempus plenitudinis, certo tem-
ascensionem lege lata praescripsisse. Quidam pore dedit leges Baptismatis Filius Dei, et dectft
addunt Sanctum Leonem per « formam » intel- viam qua iretur ad regnum ccelorum ; etiam
ligere modum, ritum et ordinem baptizandi. tuno praecepit, dicens Ite9 docete », etc.
:

Inst. 3° Ante Christi resurrectionem et

: Resp. 1° neg. min. Ex aliquorum ensm Ba-
ascensionem, nondum erat datus Spiritus ptisniate rion sequitur aperta et publica Trini-
Sanctus, juxta Joan. 7 Nondum erat Spiritus
: tatis annuntiatio. 2° Neg. maj. Matth. enim 16
datuSy quia Jesus nondum erat glorificatus non prohibetur annunliari Trinitatem, sed
fuit autem glorificatus per resurrectionem et tantum praedicare palam Christum esse Filium
ascensionem ergo nec institutus Baptismus
: Dei ; quia nempe inde redemptioni nostrae
Christi, qui est in Spiritu
Sancto et aqua. Ita potuisset injici impedimentum, et apostoli
ratiocinantur et censent Tertull. et S. Chry- tunc adhuc instabiles et infirmi, atque scan-
sost. dalum in passione passuri, illi mysterio palam
Resp. dist. ant. Ante Christi resurrectionem praedicando non erant idonei.
etascensionem, nondum erat datus Spiritus Ad Optatum Sensus est quod ante manda-
:

Sanctus visibiliter et ea gratiarum et donorum tum privatum baptizandi Judaeos apostolis da-
largitate, quadatusfuitdiepentecostes, conc; tum. nullus erat tiftdtus in Trinitate, quod
 DE TEMPORE INSTll UTIONIS ET OBLIGATIONIS, ETC. 259

Yerum est. Cum autem addit tunc datum mentum Poenitentiao, sed juxta Trid, sess. 14,
faisse baptizandi praeceptum, quando Christus, c. 1, quando Chnstus, Joan. 22, insufflans in
Matth. ult. ( dixii . Euntes docete, etc, intelli- discipulos dixit: Accipite Spiritum Sanctum:
gitnon de mandato privato respectu Judaeo- quorum remisenUs peccata, etc: ergo.
rum tantum, sed de mandato solemni bapti- Resp. dcsignatio matenae et
1° dist ant. Sola
zandi non solum Judaeos, sed etlam gentes; formae absque virtute eis tributa grafa&s confe-
agnoscit enim lpse Optatus, lib. 5 contra Do- rendi non sufficit ad institutionem sacramenti,
nat., in his Christi verbis : Quilotus est,non conc; cum virtute eis tributa graliam con-
indiget nisi ut pedes lavet, ipsos apostolos Ba- ferendi, neg. Christus autem in domo pnansai
ptismo Christi fuisse baptizatos. nulli tribuit vim remittendi peccata, sed ipse
secundam partemconcl.:Cum
Obj. 2° contra summa qua pollebat auctoritate remisit: at
non instituit
Christus baptizaretur in Jordane, vero in Jordane, secundum SS. Patres prius
Baptismum neque in actu exercito, aliquem laudatos, tribuit aquis vim peccata abluendi.
bapiizando, neque in actu signato, praescri- 2° lnter sacramentum Poenitentiae et Bapti-
bendo ejus ntum aut formam proferendo: smi hoc est discrimen, quod sacramentum Poe-
ergo. nitentiae non excerceatur nisi a judice m su4>-
Resp. huic argumento variis occurri solutio- ditos; secus sacramentum Baptismi: Chnstus
nibus. 1° Christus Baptismum instituit inactu autem non m domo phansaei, sed, Joan. 22,
signato, designando et consecrando materiam, constituit apostolos judices ad absoiutionem
et formam determinando non verbis, sed in peccatorum.
figura per praesentiam Trinitatis in signo Inst. 2°: Institutio sacramenti est opus
visibili, ut dictum est. Sufficit autem ad insti- legislatoris : atqui Christus in Jordane non
tutioriem sacramenti ut materia determinetur gessit personam legislatoris, sed pceriiteniis et
et forma demonstretur, quibus suo tempore peccatoris : ergo.
conferendum est. Resp. omisso antecedente, neg. min. Nihil
2° Omnino credibile est etiam tunc Cbri- enim obstat Christum in Jordane ei legisia*©-
stum mstiiuisse Baptismum in actu exercito ris et poenitentis personam sustmuisse respe-
baptizando Joannem Joanni enim dicenti
; ctive ad diversa : pcen:ie:i*:s personam gessit
Matth. 3: Eqq a te debeo baptizari, respondit recipiendo baptismum, iegisiatoris tribuendo
Christus: Sine modo, quasi diceret: Fac quod aquis vim regenerativam. sicut in cruce
peto, baptiza me, postmodum baptizabo ie. Ita sustinuit personam poemtentis, factus pro
S. Hieron. in cap. 3 Matth. dicens: « Pulchre nobis maledictum, simuiet personam legisia-
dixit Sim modo, ut ostenderet Christum in
: toris, veterem iegem abrogans et novam con-
aqua, Joaniiem a Gtiri^io in Soiritu baptszan- dens.
dum. Obj. 3° contra eamdem partem Probabilius :

3° Paritef ffrofcabile est Christum etiam suis videtur institutum fuisse Baptismum, dum,
formam Baptismi traduiisse, ad
discipulis Joan. 3, Christus dixil, Nicodemo : Nisi quis
quam comprobandam testimonium Patris et renatus fuerit, etc. praesertimcum immediaie
coiumbaB species accessere; observandum post istud colloquium legatur Christum bapfci-
jam baptizato Christo et
eniin haec contigisse zasse, velut procedens, inquit Estius, ad exe-
cum ascenderet de aqua, Mattn. 3 et Luc 3, cutionem institutionis factae : ergo.
forte ut dum baptizabat, Joannem aut disci- Resp. neg. ant. Haec enim verba significant
pulos de ritu et iorma Baptismi instrueret: quidem necessitatem Baptismi in futurum, at
unde S. Ambros., 1. 1 de Sacram., c 5, dicit non ejus institutionem sicut haec : Nisi man-
;

Spiritum Sanctum descendisse « cum Domi- ducaveritis carnem Filii hominis, etc, expri-
nus noster Jesus Christus formam Baptismatis munt necessitatem Eucharistiae, sed non ejus
daret. » ,
•
institutionem.
Inst. 1° contra primam sol. : Sola designatic Si petas quare Christus voluerit baptiVari ?
materiae et formae non sufficit ad institutio- resp. Quia decebat ut qui omnem legem non
:

nem sacramenti : ergo. Prob. ant. Luc 9, ma- solvere, sed adimplere venerat, omnem justi-
teriaet forma Poenitentiae designatae fuerunt tiam adimpleret; ita ipse Christus, Matth. 3.
in muliere pecc&trice, contritio in lacrymis, Plures alias rationes adferunt SS. Patres : qui-
satisfactio inoperibus humilitatis, ei, forma in dam, ut contactu suae carnis vim aquis mun-
Christi verbis, Remittuntur tibi peccaia tua; dandi conferret; quidam, ut auctoritate 9ua
atqiri tamen tunc non fuit institutum sacra- baptismum Joannis probaret; alii, ut suo
5C>0 mSSERTATIO T. AttT. II.

exemplo ostenderet non negltgendum esse stionem et probat

hoec Christi rerba ad Ni-

Baptismuni, etiamsi ab inferiori conferatur. codemum Nisi quis renatus fucrit, etc, non
:

importare legem pro tunc ; quia, inquit, « du-

§11. rum austerumque videtur, ut videlicet ver-
bum absconditum palam jam noceat, et ante

Quandonam Baptismus ccepit obligarc? judex feriat quam minetur. »

Observandum est hic quod,cum S. Th. dicit
Dico 1° Baptismus non fuit in praxepto
:
legalia cessasse in passione Christi, verosimi-

ante passionem et resurrectionem Christi.

'
lius debeat intelligi non de passione prsecisa a
Prob. 1° Lex nova, ad quam pertinet Ba-
:
resurrectione, sed de passione completa per

ptismus, l non debuit obligare antequam lex resurrectionem ita ut, inquit Soto, triduum
;

vetus obligare desineret; non enim debebant passionis simul et resurrectionis habeatur pro

simul obligare, et nova debebat succedere uno puncto seu uno motu,cujus terminus«a
veteri tanquam Iux umbrae et veritas frgurae quo sit mors seu passio, et terminus « ad
atqui lex vetus ante passionem et resurrectio- quem » resurrectio; sicut justificatio nostra,

nem Christi non desiit obligare ergo. Prob. :

propter quam Christus passus est et resurrexit,
min. 1° Christus, Matth. 8, praecipit leproso estunusmotus duos terminos includens, scili-
mundato adire sacerdotem, ut secundum le- cet recessum a peccato ut terminum a quo, et
gem munus offerret. 2° Immolatio agni pa- accessum ad gratiam ut terminum ad quem
schalis fuit in praecepto usque ad Christi pas- aiioquin S. Doctor ex cessatione legalium male
sionem, Luc. 22; Venit dies azijmorum, in qua inferret legem Baptismi obligasse « post pas-

necesse erat occidi pascha. Et misit Petrum et sionem et resurrectionem Christi, sed debuis-
Jacobum, dicens : Euntes parate nobis pascha, set tantum dicere, post passionem Christi. »

ut manducemus. Christus non venit solvere

3° Et ita interpretantur plures thomistoe. Unde
legem, sed adimplere, Matth. 5. Non fuit au- ad utrumque terminum sciiicet passionis et
tem Iex adsequate impleta, nisi quando Chri- resurrectionis referendum est quod Christus
stus in cruce dixit : Consummatum est. 4° Lex cruce : Consummatum est. Similiter
dixit in

duravit quo usque sacerdotiurn fuit transla- dicendum sacerdotium, quod fuit in morte
tum , Heb. 7. Non fuit autem translatum sa- translatum, non fuisse consummatum et per-
cerdotium nisi in cruce, cum Christus tan- fectum, nisi per resurrectionem, immortalita-
quam summus sacerdos semetipsum Deo tem et indefectibilitatem reassumeret, et tuue
hostiam obtulit. 5° Ita censent SS. August. et solum adimpletam fuisse illam Davidis de
Hieron. in mutuis epistoiis. S. Augustinus di- Christo proptretiam : Tu es sacerdos in ceter»

stinguit tria tempora respectu legalium pri- : num.

*
mum ante passionem, in quo legalia nec rnor- Dico 2°: Videtur probabilius Baptis-mum
tifera nec rnortua erant; secundum a passione fuisse in prsecepto statim post passionem et

ad Evangelii promulgationem, in quo legalia resurrectionem Christi.

2
erant mortua sed non mortifera ; tertium post Batio est quia, ut probavimns ,lex vetus,
Evangelii promulgationem in quo legalia umbra et frgura novaj,cessavit in morte et pas-
erant mortua et mortifera. Et quamvis S. sione Christi ea autem cessante, nova obligare
;

quantum ad secun-
Hieron. ab eo dissentiat coepit; non enim umbra recedit nisi adveniente
dum, eonvenit tamen quantum ad primum : luce, nec figura tollitur nisi per veritatem et
ergo. reali tatem ut corruptio unius sit genera-
; ita

tio alterius. Insuper non est verisimile Deum

3
Prob. 2° Non debuit Baptismus esse in
:

praicepto antequam totam suam perfcctionem voluisse mundum dimittere absque aliqua
consequeretur atqui hanc solum obtinuit in
:
lege positiva fundamentum totius legrs
: atqui

passione et resurrectione Christi ergo. Prob. :

novee est Baptismus, qui jam erat institutus
min. Una ex perfectionibus Baptismi est ut et in ifou : ergo saltem quoad illum lex nova
nos configuret morti et resurrectioni Christi, tunc obligare ccepit.

Rom. 6 atqui ante mortem et resurrectio-

:

nem Christi neutri nos poterat confrgurare : Solvuntur objectiones.

ergo.
77 Obj. 1° contra primam concl.: Joan. 3, Chri-
Accedit auctoritas S. Bernardi, qui, epist.
stus ante passionem dixit Nicodemo Nisi quis
ad Hugonem, ex professo tractat hanc quae-
1
Ibid. o. » Ibid. * Ibid
* Ibid. Mbid.
 DE fEMPORE INSTITUTIONIS ET OBLIGATIONIS, ETC. 205

renatus fuerit etc y

: atqui hacc verba vidcntur quo neulrius rcmcdium ad deletioncm pec-
importarc praeceptum ergo. : caii adhiberc volnissct, tunc debuisset ba-
Rcsp. dist. min. Haec verba vidcntur 1 im- ptizari.
portarc praeceptum profuturo tempore, quan- Re[>ones tunc per Baptismum potcrat
: Si
do lex nova obligabit, conc; pro praesenti tem- deleri peccatum, crgo non amplius obligabat
pore, ncg. Sic simili phrasi dixit Christus, circumcisio crgo jam tunc cxtincta erat lcx
:

Joan. 6 Nisi manducaveritis carnem FiUi

: mosaica ergo obligabat lex nova ex dictis.
:

hominis ct biberitis ejus sanguinem, non habe- Resp. dist. primum illatum Ergo ex tunc :

bitis vitam in vobis. Et tamen certo constat, jam non obligabat amplius circumcisio, ut
his verbis non importari praeceptum pro tunc, erat remedium peccati, conc Quantum ad
cum nondum esset institutum sacramentum hoc enim tunc currebant simul lex et Evan-
Eucharistiae, sed pro fufcuro tempore tantum. gelium, ut docet Auctor 1 2, q. 103, a. 3 ad 2.
Inst. 1° ; Non dixit Christus Nicodcmo : Non obligabat amplius ut erat professio legis
Oportebit sed oportet vos nasci dcnuo : atqui mosaicae, ad quam tcnebantur omnes Judaei,
«oportet» designat tempus prsesens et non m- neg. Sicut si nunc aliquis per perfectam con-
turum : ergo. iritionem esset justificatus ante Baptismuni re
Resp. min. «Oportet» designat tempus
dist. susceptum, teneretur nihiiominus baptizari
preesens quantum ad legem ex tunc incipien- 11 aggregaretur Ecclesiae.

tem et obligantem, neg.; quantum ad condi- )ices : Juxta S. T h. hic, legalia cessarunt in
tionem legis futurae conc Quasi dixisset
, : passione Christi, quando dixit: Consummatum
Oportet eos qui meam legem profitebuntur, est : atqui ex dictis cessante lege veteri, nova
dum obligabit, nasci denuo. :cepit obligare : ergo statim post passionem
Inst. 2° S. Aug., lib. de Fide ad Petrum,
: et non solum post resurrectionem lex nova
cap. 3, dicit « Ex illo tempore quo dixit Chri-
: obligavit, ut S. Thomas et nos post ipsum
stus, Nisi quis renatus, etc fit ut nemo possit diximus.
sine Baptismo introire in regnum Dei » crgo. : Resp.:Cum S. Th. et nos post lpsum dicimus
Resp. to «exillotempore» in sensu S. Augu- legalia cessasse in passione Christi , debet
stini non significare ex illo momento quo Chiv intelligi non de passione praecis.i a resurre-
stus hoc dixit Nicodemo, sed ex iMo Christi tem- ctione, sed de passione completa per resurre-
pore ; comparat enim illud tempus ad tempus ctionem. Vide observationem post primam
legis veteris, cum illa cessavit et lex nova in- conclusionem.
cepit inmorte et resurrectione Christi quasi : Obj. 2° contra secundam concl. : Apostoli
&iceret:Ex eo tempore quo Ghristus legem an- ipsi post mortem et resufrectionem Christi
tiquam abrogavit et novam condidit, nemo observarunt legalia ergo non erant mortua. :

sine Baptismo salvari potest. Resp. neg. conseq. Erant quidem tunc mor-
Inst. 3° : Judaei tenebantur credere Christo tua, sed non mortifera ; et ideo quamvis nulla
et amplecti ejus legem, ad quam praecipue tunc amplius esset obligatio ea servandi, non-
pertinet Baptismus : ergo. dum erat tamen prohibita eorum observatio.
Resp. equidem Judaeos teneri crederi Chri- Et ita decebat, inquitS. Aug., tum ne lex
sto ; id est, tenebantur credere Christum esse antiqua crederetur mala abominabilis, si sta-
Messiam, et esse vera quac praedicabat, non tim mortifera prohiberetur sicut idolorum ,

quidem ex aliquo praecepto Icgis novae sed ve- cultus ; tum quia sicut mortuos aliquandiu
teris, Deut. 18, et ex oraculis prophetarum. servamus ut majori cum honore sepulturae
Item tenebantur amplecti ejus legem, sed pro tradamus, ita decuit legem antiquam aliquan-
eo tempore quo voluit illam obligare non vo- ; diu servari, ut mater synagoga cum honore
luit autem illam. obligare, nisi cessante veteri sepeliretur.
in sua passione. Inst. : Apostoli non solum observarunt le-

Inst. 4° : Lex Baptismi ante passionem obli- galia, sed et observari jusserunt, ut abstinere
gabat gentiles : ergo a Proh. fortiori Judaeos. a sanguine et suffocato ergo. :

ant. Gentilis qui tunc voluisset converti a gew« Resp. apostolos ad tempus ex ceconomia id
debuisset baptizari : ergo.
tilitate, praecepisse, ne Judaei qui sanguinem et suffo-
Resp. neg. ant. Ad prob. neg. ant. Gentilis catum abominabantur, cffenderentur, et eo-
enim tunc potuisset salvari profitendo vel rum unio cum gentibus sonversis impedire-
legem naturse vel legem scriptam ; sed casu tur. At haec obligatio non ex lege veteri, sed
^lbidem «d3. ex ipso apostolorum praecepto oriebatur.
265 DISSERTATIO I. ART. II.

Obj. 3° : Lex njn obligat antequam pro- eisio tunc, fatentibus adversariis, erat abro-
mulgetur : atqui lex nova non fuit promul- gata. Unde
gata nisi die pentecostes : ergo antea non obli- Resp. 2° Baptismum scientibus fuisse pec-
gabat cati orig. remedium,ignorantibuseircumcisio-
Resp. neg. min. Lex enim nova saltem nem, non ut sacramentum veteris legis Christi
quoad Baptismum incepit aliquo mcdo pu- prsefigurativum, sed ut remedium legis na-
blieari per suam institutionem, usum et fre- turaB, in quantum erat fidei protestatio et sub ;

quentiam complete autem promulgata est

; hac ratione arbitramur cum Soto, Medina,
quoad sufficientiam in cruce, quando Christus Capreolo, etc. valuisse usque a<? sufficientem
dixit Consummatnm est, et morte sua con-
: et diffusam legis novse promulgationem. Et ita
firmavit novum Testamentum, quod pridie in loqui debent adversarii.
coena condiderat, evacuato veteri. Obj. 4° S. Th., hic ad 2, dicit Christum
:

Distinguitur itaque duplex legis promulga- « non solum Judseis, sed etiam gentilibus im-

tio : una, quam dicunt essentialem, seu potius posuisse necessitatem Baptismi sub prsecepto,
quse est conditio necessario et insupplebiliter dicens ; Euntes docete omnes gentes » atqui :

requisita ad rationem legis, ut quando prin- hoc dixit Christus octavo tantum die post re-
ceps existentibus in curia illam proponit et surrectionem ergo saltem tunc solum et non
:

intimat ; et talis legis Baptismi promulgatio statim post resurrectionem obligavit lex Bap-
facta est inchoate ante passionem Christi, com- tismi.
plete in passione, eaque sufficit ut lex vim Resp. incertum esse quando Christus hsec
obligativam habeat. Altera est solemnior et verba protulerit. Quidam existimant protulisse
accidentalis, ad tollendam subditorum igno- ipsa die resurrectionis resperi, ut innui&ir
rantiam propius ordinata, ut quando lex per Marciultimo; alii octa^a die post resnrrecS^

singulas civitates aut provincias a prsecone nem, ut innuitur Matth. ultimo : forte aut^d
promulgatur et hsec novae legis promulgatio
; S. Th. fuit in ea opihione quod hoc sit a Chrislo
facta est ab apostolis Jerosolymis die pente- dictum ipsa die resurrectionis. Vel dicendum
costes, et deinceps per universum mundum S. Doctorem tantum velle quod Christus man-
unde ante illam lex nova obligabat; qui tamen daverit tunc aposMis ut legem jam promul-
illam ignorabant defectu solemnioris promul- gatam et obiigantem non restringerent ad Ju-
gationis,excusabantur a peccato eam transgre- daeos, ut factum hucusque fuerat, sed etiam
diendo. gentibus intimarent-
lnst. Bernardus, epist. 77 ad Hug., pro-
: S. Obj. 5°
Trident. sess. 6, cap. 4, dicit « Post
:

bat legem Baptismi non obligasse nisi post promulgatum Evangelium sine lavacro rege-
lufficientem solemnem promulgationem, qua nerationis aut ejus voto justificationem fieri
potuit pervenire ad subditorum notitiam : non posse » ergo ante promulgatam Evange-
:

ergo. lium poterat sine lavacro regenerationis fieri

Resp. S. Bernardum nihil aliud velle quam justificatio sicque tunc non obligabat lex
:

quod ante solemnem et diffusam hujus legis Baptismi.

promttlgationem non peccabat qui eam ex
ignorantia transgrediebatur: « Ex eo temporo
tantum, inquit, cuique ccepit antiqua obser-
vatio non valere, et non baptizatus quisque
novi peccati reus existere, ex quo prseceptum
ipsum inexcusabihter ad ejus potuit pervenire
notitiam.
Inferes Ergo a resurrectione Christi usque
: enim quod tunc temporis ante solemnem legis
ad pentecosten Deus reliquit pueros absque
remedio peccati originalis non enim tunc am
plius valebat circumcisio,
secundum nos ; Baptismus autem erat inco<
gnitus : atqui id
nitati : ergo.
Resp. 1° hoc solvendum
ab objicientibus multi enim etiam post pen-
tecosten ignorabant Baptismum, et circum-
Resp. 1° neg. conseq. quae male infertur ex
argumento negativo. Ex eo enim quod conci-
lium dicat promulgatum Evangelium
post
justificationem non fieri sine Baptismo, non
ideo dicit quod ante promulgatum Evangelium
fieret sine Baptismo. 2° Sed esto id diceret et
supponeret, nihil inde contra nos; fatemur
promulgationem factam die pentecostes, licet
; Baptismus obligaret, non tamen erat omnibus
utpote abrogat^ necessarius necessitate medii, sed qui illam
legem ignorabant invincibiliter, salvari pote-
videtur repugnare divinae bo- rant, vel ipsa circumcisione ut erat protesta-
tio fidei, sicu^ jam dietum
remedio
est, vei
argumentum esse legis naturse. Idque admittere coguntur adver-
; sarii etiam post solemnem legis promulgatio-
aem feicta die pentecostes; cum tunc adhuc
 DE M ATERIA BAPTISMI. 263

multi etiam intra fines Judaeae, afortiori inter monia: Joan. 3: Nisi quis renatus fuerit ex
gentes, legem hanc Baptismi invincibiliter aqua et Spiritu Sancto, non potest introire in
ignorarent. Unde textus concilii intelligi non regnum ccelorum; Matth. 28: Euntes docete
debet de promulgatione facta die pentecostes, omnes gentes, baptizantes, etc, Ephes. 5:
sed de promulgatione postmodum ubique Mundans lavacro aquce in verbo vitce; Act. 8
facta per apostolos, quorum sonus exivit in de eunucho Candacis reginae Venerunt ad :

omnem terram. quamdam aquam, et ait eunuchus: Ecce

aqua, quid prohibet me baptizari? Aot. 10
ARTICULUS III. Numquid aquam quis prohibere potest, ut non
baptizentur hi, qui Spiritum Sanctum acce-
de materia baptismi. perunt sicut et nos?
Prob. 2° ex Patribus: Justinus, Apol. 2, de
'

In sacramentis quee consistunt iu usu rei iis qui ad religionem nostram disponuntur,

sensibilis,duplex distinguitur materia, scilicet dicit « Deinde eo adducuntur a nobis, ubi est
:

remota et proxima. Remota est ipsa res sensi- aqua.... Nam in nomine cunctarum rerum
bilis; proxima est ipsius rei usus et applicatio: parentis etDomini Dei et servatoris nostri Jesu
sic in Baptismo aquam dicimus materiam re- Christi et Spiritus Sancti, in aqua tum lavan-
motam, applicationem aquae ad corpus seu tur. » Tertul.,lib de Bapt. quem his verbis in-
ablutionem, materiam proximam. De utraque choat : « Felix sacramentum aquae nostrae,
per distinctos §§ agemus. qua abluti delictis pristinae caecitatis in vitam
aeternam liberamur. S. Aug. tract. 15 in Joan;
§ I. « Quid est Baptismus? lavacrum aquae in ver-
aquam, non est Baptismus tolle ver-
bo. Tolle ;

Utrum aqua sit materia remota Baptismi? bum, non est Baptismus. » Innumeros omitto
in re aperta.
Missis gnosticis, archonticis et aliis ejusdem Prob. 3° ex definitionibus Ecclesiae: Greg.
furfuris haereticis, qui negaverunt sacramenta IX, apud Raynaldum, ad annum 1241, de his
sensibilia, fuerunt alii plures qui rejecerunt qui in Norvegia baptizabantur cerevisia, res-
specialiter Baptismum in aqua. cribit ad archiepiscopum Nidrosiensem: «Cum
1° Manichaei rati aquam
malo princi- esse a secundum doctrinam evangelicam oporteat
pio, Baptismum in ea collatum noxium dixe- ex aqua et Spiritu Sancto renasci, non debent
runt: S. Aug. HceresiAS\ similiter seleuciani reputaririte baptizati, qui in cerevisia, bapti-
ethermani; idem Hceresi 59. 2° Pauciliani di- zantur. Conc. Florent. in decreto unioriis:
»

cebant Baptismum sola prolatione horum ver- « Materia, inquit, hujus sacramenti est aqua

borum: « Ego sum aqua viva»,perfici: Euthi- vera et naturalis. » Trid., sess. 7, can. 2: «Si
mius in 2 parte Panopliae, tit. 21 3° Lutherus . quis dixerit aquam veram et naturalem non
in Symposiacis, id est, convivalibus colloquiis, esse de necessitate Baptismi, atque ideo verba
cap. 7, dubitavit an non Baptismus in vino illaDomini Jesu Christi Nisi quis renatus :

collatus valeret; Lutheri dubium solvit Besa, fueritex aqua et Spiritu Sancto^ ad me-
docens Baptismum in quovis liquore colla- taphoram aliquam detorserit anathema sit. ,

tum, urgente necessitate et absente aqua, Ratio a priori nulla est nisi voluntas Christi
1
esse validum. Pro asserendo catholico do- instituentis At variae sunt congruentiae.
.

gmate Prima convenientia petitur ex ipsius Ba-

'
Dic/> 4*: Omnis et sola aqua vera et elemen- ptismi ratione % qui est regeneratio spirfiualis,
taris estmateria remota Baptismi 1
. quod maxime congruit aquae u^de et semina ;

Prob. 1°
ex S. Scripturis. Juxta sanctos Pa- ex quibus generantur omnia fiventia, scihcet
tres sequentia veteris Test. loca de Baptismate plantae et animalia, humida sunt et ^mm
figurative et prophetice sunt intelligenda Ps. : participant; propter quod Thales Milesius po-
28: Vox Domini super aquas, Dominus super suit aquam omnium rerum principium.
aquas multas: Cant. 4, Greges tonsarum, quce Secunda convenientia sumitur ex effectibus*
ascenderuni de aqua,omnes gemeilis foetibus Baptismi, quibus aquae proprietates conve-
Ezech. 36: Effundam super vos aquammun- niunt. 1° Aqua sua humiditate quo
lavat, ex

dam, etmundabiminiab omnibus iniquitatibus conveniens est ad significandam et causandam

vestris. Ex novo Testam. sunt aperta testi- ablutionem peccatorum, quae est effectus Ba-
3
» Hic q. 66, a. 3 et 4, o. J Ibidem a. 3. » Ibid. Ibid.
264 DISSEBTATIO I. ABT. III.

ptismi. 2° Sua frigiditate temperat superllui- Hinc colliges 1° Baptismum valide fieri
tatem caloris, et ex hoc competit ad mitigan- posse * in aqua salsa mans, in pluviali, fon-
dam concupisceiitiani fomitis, quod est alter tana, fluviali, minerali, sive turbida sit sive
Baptismi effectus. S* Sua diaphaueitate est lu- clara, sivi frigida, sive calida, sive benedicta

minis susceptiva unde conveuit Baptismo,

:
aqua decoctionis
sive non. Itern in lixivio, in

non quia Baptismus active illuminat, sed carnium, piscium, herbarum, modo non sit
quia est sacramentum fidei per quam illumi- facta tanta resolutio corporum lixatorum in
namur. aqua, quod liquor plus habeat de aliena sub-
Tertia convenientia est ad significandum
* stantia quam
de aqua, quod ex spissitudine
ni) sicria quse in Baptismo celebrantur et qui- perspici potest. Item in aqua ex grandine, nive,
bus justificamur ut enim ; dicit Apost. Rom.6. glacie, ante ablutionem resoluta. Item in su-
etColoss, Z\ConsepelimurC>\ristoinBaptismo, dore pavimenti vel parietum tempore plu-
in quo et resurreximus ; haec autem significa- vioso ; similiter in aqua expressa ex luto; quia
tio congruenter fieri non posset per terram in his omnibus salvatur natura et species
propter suam densitatem, neque per aerem aquae, ita ut verum sit de illis dicere, juxta
propter suam raritatem, nec per ignem, quia communem hominum usum et aestimationem:
nos combureret fit ergo commodissime per
; Est aqua naturalis.
aquam Baptismi, « in qua veluti in sepulcro Colliges 2° e contra invalidum esse Bapti-
submergentibus nobis capita, vetus homo se- smum * collatum in luto, vino, cerevisia pin-
pelitur, et submersus deorsum occultatur, et gui, lacte, oleo, saliva, sudore, lacrymis, urina,
deinde rursus novus ascendit. » Ita S. Chry- glacie, nive, grandine nondum resolutis, ne-
sostomus super illud Joan. Nisi quis renatus. : que, quidquid dicant aliqui, in aqua rosacea,
Quarta convcnientia 8 aquae in Baptismo est aut alia ex arboribus, herbis aut floribus di-
ratio sua3 communitatis et abundantiae ; cum stillata ;
quia illa omnia non reputantur aqua
enim Baptismus sit generale sacramentum naturalis et usualis, sive interim ab illa specie
universis necessarium, debuit ejus materia physica differant, sive non.
esse in promptu, ut absque ullo dispendio Aliqui dubitant de tenui cerevisia, ptisana,
temporis, loci aut pretii, applicatu esset facil- thea et similibus decoctionibus herbarum,
lima. quia, inquiunt, juxta hominum aestimationem
Dixi : « Omnis aqua vera et elemen-
et sola videntur potus ab aqua specie distinctus: unde
taris » 3
. Potest autem aqua amittere suam qui tenentur jejunare in pane et aqua, non
veritatem et simplicitatem dupliciter : 1° per possuntuti illis potibus. Attaroen eadem vide-
mixtionem alterius corporis,ut cum pulvis mi- tur ratio de his ac de aqua levis decoctionis
scetur aquse, et magis abundat quam aqua, fit carnium, quam Auctor agnoscit sufficientem.
lutum ; 2° per alterationem, ut cum aqua con- Et quamvis censeantur potus ab aqua distin-
vertitur in liquorem uvae ; et hoc utrumque ctusrespectiveadjejunium, in quo intenditur
fieri potest, sive per naturam, sive per artem. mortificatio,non tamen censentur aquaspecie
Igitur in qualibet aqua, qualitercumque tran- distincta a naturali respective ad ablutionem,
smutata, modo non solvatur species aquae, quae intenditur in sacramento.
potest fieri Baptismus ; si vero solvatur species Majus dubium est de aqua ex sale resoluta ;
aquae,non potest fieri Baptismus. Intelligimus quia ex una parte non videtur aqua naturalis
autem naturam et speciem aquae magis secun- et usualis; ex altera videturquod sit idem ac de
dum communem hominum usum et aestima- aqua ex grandine vel glacie ; haec enim est
tionem, quam secundum rationes physicas : aqua frigore condensata, illa est aqua solis ar-
sicut, v. g., quamvis
aqua su- forte farina ex dore condensata.
bacta, vulgo pate, specie physica non differat Caeterum in praxi, nunquam extra casum
a pane, quia tamen secundum communem necessitatis est adhibenda aqua dubia , ubi
hominum usum et aestimationem non est pa- certa haberi potest in casu vero necessitatis
;

nis, non potest esse materia Eucharistiae ; si- licite adhiberi potest ornne id de quo prudenter
militer de aqua respectu Baptismi, quia sicut dici potest; Forte est aqua; quiatuncnecessitas
Christus instituit panem usualem pro materia extrema salutis et conditic opposita abster-
Eucharistia;, sic instituit aquam usualem pro guntinjuriam sacramenti, et satius est expo-
materia Baptismi. nere sacramentum nullitati quam hominem
eeternae damnationi ; sacramenta enim sunt
Ibidem 2 Ibidem ad 5.
* Ibid. * Ibid. * a. 4. > Ib. ad 1, 2 et 4.
 DE MATERIA BAPTISMI. 263

propter homines. Confer tract. de Sacram. iu Pro praxi nola verba sequentia rit. Rom.aSi
genere, diss. 1, a. 0, §2. aqua benedicta tam irnminuta sit, ut minus
Dico ' 2° Aqua, Baptismo sive privato sive
: sufficerc videatur,alia non benedicla admisceri
solemni adhibcnda, debet nccessario, non ne- potest, in minori tamen quantitate, si vero
cessitate sacramenti sed proecepti, esse conse- corrupta fueritaut effluxerit, aut quovis modo
crata seu sacro chrismate delibuta et bencdi- defccerit,paroclius in fontem bene mundum ac
cta anno, sabbato sancto aut vigilia pente-
illo nitidum, rcccntem aquam infundat, eamquc
costes, si haberi potest. benedicat cx formula, qua3 infra praescribitur;
Hanc Ecclesise praxim et legem utendi aqua sed si conglaciata sit , curetur ut liquefkit
benedicta et consecrata in Baptismo ex aposto- sin autcni cx parte congelata sit aut nimium
lorum traditione descendere colligitur cx eo frigida, poterit parum aquse naturalis non be-
quod illius initium non invenitur. Hujus me- nedictoe calefacere et admiscere aquse bapti-
minerunt auctor Constit. Apost. y 1. 7 et 8; S. smali in vasculo ad id parato, et ea tepefacta
Basilius, de Spiritu Sancto, c. 27; S. Cyp.,
i. adBaptismumuli, ne noceat infantulo. »
ep. 70 adJanuarium ; S. Ambros., lib. 1 de
Sacram., c. 5; S. Aug., hom. 27 et 50, et alii. Solvuntur objectiones contra primam
Item Eucologium quo a mille annis et am- conclusioncm.
plius usi sunt Graeci. Idem probant antiqua
baptisteria, non alia ratione constructa quam Obj. 1° : Hajc Christi verba, Joan. 3 : Nisi
ut aqua solemni ritu consecrata et benedicta aqua ct Spiritu S. etc.
quis renatus fuerit ex
decentius servaretur. Baptisterii constructi a In quibus maxime vim facimus, non sunt in-
S. Pio 1, electo pontifice anno 142, alterius telligenda litteraliter de vera aqua, sed meta-
constructi a Constantino in Later. basilica me- phoricedeipso Spiritu Sancto,ita ut copula«et»
minit S. Anastasius bibliothecarius, tom. 1 non sumatur copulative, sed explicative signi-
baptisteriorum quee hseretici incenderunt, ficansuid est», perinde ac si dixisset«inSpiritu
meminit S. Athan. epist. encyclica ad episco- aqueo», seu in Spiritu mundante instar aquse;
pos. Unde mirum esthanc antiquam utriusque non enim inusitatum est S. Scripturam per duo
ecclesiae Graecae et Latinae legem et consuetu- unum exprimere, ut Act. 17 Vita et inspira- :

dinem a nostratibus haereticis sugillari. Hoc tix) idem est ac inspiratio vitce; Coloss. 11 :

est duntaxat discrimen inter Graecos et Latinps, Per philosophiam et inanem fallaciam, idem
quod Latini bis tantum in anno aquam conse- est ac per inanes fallacias philosophice : ergo.
crent, Graeci vero quoties ministrandus est Ita calvinistae.

Baptismus. Resp. nos non in hoc uno S. Scripturae testi-

Dixi «Baptismo sive privato sive solemni.»
:
Quidam negant de Baptismo privato attamen,
quamvis solemnitas specialiter requirataquam
consecratam et inde augeatur obligatio talem
monio fundari; sed in pluribus aliis apertissi-
;
mis, quse sensum metaphoricum non admit-
tunt, prsesertim Act. 8 et 10 ; item in tradi-
tione, definitionibus et praxi totius Ecclesiae

adhibendi, id etiam videtur exigere natura sa- ab incunabulis : unde tametsi haec calvinista-
cramenti etenim tam in privato quam in so-
;
rum interpretatio, quae falsissima est, foret

lemni Baptismo res sancta peragitur, et assu- legitima, nihil obtineret argumentum contra
mitur aqua non ad quemcumque usum, sed nostranl conclusionem.
ad ablutionem spiritualem. Insuper, ut dicit Resp. 2° neg. assumptum. Hic enim duo
Auctorloco cit., per aquse benedictionem im- omnino disparata exprimuntur : unum exte-

peditur astutia daemonis ne impediat effectum rius, scilicet elementum aquae ; aliud interius,
Baptismi, quod etiam convenit Baptismo, pri- nimirum gratia Spiritus Sancti ; nec est vel

vato sicut solemni. His autem de causis lex unus Patrum in tota retro antiquitate, qui ali-

posita est. ter intellexerit. Reservatum erat hesternis ha>

An gravis vel levis sit obligatio praefatam reticis sensum metaphoricum illis verbis affin-
aquam adhibendi in Baptismo disputatur , gere. Non negamus aliquando S. Scripturam
Nobis videtur gravis, saltem pro Baptismo so- per duo unum exprimere ; at insanum foret
lemni, idque satis indicant tum Ecclesise so- dicere aut credere hunc esse ejus constantem
lemnitas in consecrando, tum cura in asser- in omnibus usum, nisi forte velis cum sabel-
vando. iianis, ut intra subjectam materiam hserea-
mus, Patris et Filii et Spiri-
his norninibus :

i lbid. a. 3» ed 5. tiis sanctiMr\nm et eamdem personam exprimi.

«66 DISSERTATIO I. ART. III.

Ut eigo ledtimus verborum Christi sensus eorum religionem convertebatur, baptizabant

cognoscatur etan particula « et » copulative vel et eobaptismo junctis variis aliis purificatio-
explicative significet, perpendenda3 sunt cir- nibus quasi novum hominem reputabant
cumstantia3 loci et temporis, subjecta materia, ipsimet pharisaci quotidianis suis purificatio-
alia S. Scriptura3 testimonia affinia, sensus nibus et baptisinis se purificabant , ad hax si
Patrum et Ecclesise praxis. Porro in nostro attendisset Nicodemus, facile intellexisset,
casu ex circumstantiis loci et temporis, ex praesertim Christo explicante, Deum posse quo
subjecta materia, ex collatis aliis S. Scriptu- voluerit modo etiam per aquam regenerare
ra3 locis colligitur hic aquam poni pro ele- hominem spiritualiter ideoque ; merito illi
mento naturali et ut quid distinctum a Spi- fuit exprobratum quod cum esset magister in
ritu ; volebat enim Christus instruere Nicode- Israel, ha3c ignoraret et tanquam extranea
mum de regeneratione spirituali mediante atque absurda reputaret.
sacramento sensibili in aqua ; unde statim Inst. 2°
In his Christi verbis : Nisi quis re-
:

post istud colloquium quasi explicaturus et natus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, Spiri-
confirmaturas qua3 dixerat Nicodemo, legitur tus non intelligitur materia Baptismi ergo :

ibidem baptizasse cum discipulis, utique Ba- nec aqua.

ptismo aqua3, quia, ut subditur ibidem, inde
commoti sunt Joannis discipuli, quod ejus
baptismum Christus usurparet idque aperte
confirmant alia S. Scriptur® testimonia in
probationibus laudata. Idem colligitur ex tra-
ditione et perpetua praxi Ecclesia3, qua nullus
est certior S. Scriptura3 interpres. Imo nec
nocent exempla allata ; etenim inspiratio vita3,
est vita in inspiratione sensibili collata
cia inanis philosophia3, est latens in
nibus philosophorum deceptio
Resp. insulsam prorsus esse hanc ratiocina-
tionem. Ecquis nisi mente captus cogitabit
; unquam Spiritum Sanctum posse esse mate-
riam alicujus sacramenti ? Itaque secundum
subjectam materiam per Spiritum Sanctum
causa efficiens et quasi pater re-
intelligitur
generationis; per aquam intelligitur quasi
mater seu materia sacramenti regenerationis.
; falla- Ita SS. Patres.
argutio- Inst. 3° : Quando Joan. Bapt., Matth. 3, di-
: ergo Spiritus xit Quipost me venturus est f fortior me est...
:

aqueus, si ita loqui liceat, est Spiritus vi oc- ipse vos baptizavit in Spiritu Sancto et igni, y

culta operans in aquis. per ignem non intelligitur litteraliter ignis

Inst. 1° Christus ibi exprobrat Nicodemo
: elementaris, sed metaphorice Spiritus San-
quod qua3 dixerat ignoraret Tu es magister ; ctus, qui instar ignis corda charitate inflam-
in Israel, et hcec ignoras ? Atqui
de vera si mat et peccata destruit ergo similiter de aqua
:

aqua locutus fuisset, non erat ratio cur Nico- Joan. 3.

demo ejus hac in re lgnorantiam exprobraret ; Resp. neg. conseq. Memo enim unquam,
quomodo enim scire potuisset Nicodemus ve- exceptis hermianis et seleucianis et forte qui-
ram aquam esse necessariam ad renascen- busdam ejusdem furfuris ha^reticis, som-
aliis

dum ? ergo. niavit ignem esse Baptismo adhibendum,

Resp. 1° juxta S. Aug., tract. 12, in Joan., cum e contra constet et Christum etapostolos,
Chnstum ha3c non dixisse exprobrando, sed et omnem qua late patet Ecclesiam semper
docendo et Nicodemi superbiam sanando. 2° adhibuisse aquam. Ex qua praxi tanquam ex
Neg. min. Manifestum est enim ex textu S. regula certissima dicimus verba Joan. 3 intel-
Scriptura3 quod Christus loquebatur de rege- ligenda esse de aqua naturali, et verba Matth.
neratione spirituali in aqua per Spiritum 3 de igne metaphorice sumpto pro gratia et
Sanctum, quamvis Nicodemus intelligeret donis Spiritus Sancti. Suntquidam SS. Patres,
deiterata nativitate carnali. Cum autem Nico- qui illa verba Matth. 2 intelligunt litteraliter
demus esset legis doctor et S. Scripturas do- de linguis igneis, qua3 apparuerunt supra ca-
ceret,merito exprobrat illi Christus quod igno- pita apostolorum die pentecostes.
raret Deum posse regenerare spiritualiter ho- Inst. 4° : Ipse S. Joan. Bapt., lococit. Matth.,
mines per aquam aiu per aliquid aliud sensibi- distinguitsuum baptisma a baptismate Christi
le, cum id phirie& testetur S. Scriptura : in hoc quod suum sit in aqua, baptfsma autem
Ezech. 36 Effundam super vos aquam mun-
: Christi in Spiritu Sancto : ergo.
dam, et rmtndabimini, etc.\ Ps. 50 Asperges : Resp. dist. ant. Distinguit in hoc quod suum
me hyssopOy et mundabor ; lavabis me, et su- baptisma sit in aqua simpliciter, neg.; in hoc
per nivem dealbabor item Ps. 103, Zachar.
•, quod sit in aqua tantum sine collatione grutiaj

13. etc. Insupei Juda3i proselytum, qui ad Spiritus Sancti, quam conferebat baptisma
 DE MATERIA BAPTISMI. 267

Christi, con. Quasi diceret: Ego baptizo vos
aqua tantum et corpora solum lavo, inde in-
dicans vobis poenitentiam et ad eam vos exhor-
tans sed qui post me venit, non solum corpo-
;
ra, ut ego, aqua, verumetiam animos
supposititium autinterpolatum. Addehaecnon
esse definitiones ex cathcdra toti Ecclesiae pro-
positas tanquam de fide tenendas, sed rescripta
privata ad quosdam particulares.
vestros Obj. 3° Joannes Moschus circa initiumVII
:

efluso Spiritu Sancto purgabit, divinoque illo saeculi in Prato Spirituali, cap. 176, nariat
igne inflammabit. Unde discrimen inter ha3C quemdam Judaeum morbc penculoso cor-
,

duo Baptismata non est ex parte materiae, in reptum, in deserto baptizatum fuisse ab itine-
utroqve enim est aqua, sed ex parte virtutis et ris comitibus arena ter super ipsum projecta,
effectus. et subito virtute hujus Baptismi convaluisse
Stephanus papa, creatus anno 751,
Obj. 2° : quod indicatejus validitatem. Idem aut similc
dum in Galliis versaretur, et apud Carisiacum factum narrat Nicephorus, lib. 3, cap. 37 :

cum Pippino rege moraretur, ad varia capita, ergo.

de quibus interrogatus fuerat, novemdecim Resp. neg. conseq. Ex utraque enim narra-
responsa dedit monasterio Britanniaco (de Bre~ tione oppositum concluditur. Refert Moschus
tigny) quorum undecimum sic legitur, tom. 6 hunc Judaeum ob ferventissimum Baptismi
Conc. Labb., colum. 1652 « Si in vino quis,
: desiderium sanitati fuisse redditum, sed cum
propterea quod aquam non inveniebat, omni- pervenissent Ascalonem, visum est B. Dio-
«

no periclitantem infantem baptizavit, nulla nysio mittere fratrem illum ad sanctum Jor-
inde ei adscribitur culpa (infantes sic perma- danem, ibique baptizari. » Nicephorus pariter:
neant inBaptismo);nam si aqua adfuit praesens, « Postquam, inquit, domum sunt reversi, rem

ille presbyter excommunicetur et pcenitentiae eam ad Dionysium, Alexandria3 episcopum,

submittatur quia contra canonum senten-
;
retulerunt ; ille vero, admiratione stupens,
tiam agere praesumpsit: ergo. Ecclesiam consuluit, cui visum est aqua insu-
Resp. hoc rescriptum esse spurium vel per ad eum modum initiatum juxta Ecclesiae
adulteratum. 1° Inverisimile est summum traditionem abluendum esse. »
pontificem ignorasse quae neminem vel leviter Obj. 4° In Baptismo significatur ablutio :
:

theologum latere possunt. 2° Nulla canonum atqui multa alia sunt ablutiva quam aqua, ut
collectio, nullus scriptor hujus responsi me- vinum, oleum, et hujusmodi alia ergo non :

minit. 3° Cum interrogatio esset de uno in-
fante, dicitur in responso in plurali numero
« Infantes sic permaneant in Baptismo. » Unde
nota marginalis in Conc. Labb. dicit « quod
ansulis clausimus, glossemaest, aute margine
in textum a librario temere intrusum, aut ex
sola aqua est materia Baptismi.
Resp. neg. conseq. 1° Vinum et oleum non
communiter assumuntur 1 ad usum ablutionis,
sicut aqua. 2° Non ita perfecte abluunt, quia ex
eorum ablutione remanet aliqua infectio, sai-
tem quantum ad odorem quod non contingit :

proximis canonibus per incuriam translatum.» de aqua. 3° Illa etiam non ita communiter et
Natalis Alexand., saec. VIII, cap. 1, a. 6, sic abundanter habentur, sicut aqua. 4° Finaliter

restituit textum « Nulla ei adscribatur culpa,

: et praesertim, aquam elegit Christus et non
si infantes sic permaneant in Baptismo. » alios liquores.
Simile aut forte idem responsum duo codices Caetera argumenta vide in Auctore.
a Tournelio laudati tribuunt Siricio papae,
circa finem IV saeculi, conceptum his verbis : § II.

« Presbyter qui in vino baptizat pro maxima

necessitate, ut aeger non periclitetur, pro tali De materia proxima BaptismL

re nulla ei culpa adscribatur infans vero ille,
;

si in sanctissima Trinitate baptizatus est, in eo Certum est materiam proximam Baptismi

Baptismo permaneat. » Si sit idem responsum, esse applicationem materiae remotae, scilicet
ut probabile est, ipsa contradictio attributio- aquae, seu ablutionem corporalem ; sed quees-
num et diversitas narrationum manifeste tio est 1° quomodo fieri debeat ista ablutio, an
evincunt suppositionem. Si sit aliud simile, per immersionem , an per effusionem , aut
resp. ut ante; cum neque in ulla collectione aspersionem ? 2° utrum trina sive immersio,
canonum, neque in archivis Romanis inve- sive effusio, sive aspersio sit de necessitate sa-
niantur, neque haec opinio unquam in ecclesia cramenti ?
Romana obtinuerit, aut de etiam tempore
illa Suppono 1° duodecim primis Ecclesi» S36f
Siricii auditum fuerit, jure asserimus esse aut »ibiu. a. 8. ad.2.
«38 DISSERTATIO I. ART. 111.

ciilis Baitisnu communius administratnm tem aqna ex urno effusa. Acta S. Giatiliani,
fnisse per immersionem. Icl constat pro eccle- S. Bacchi junioris, et S. Liudgeri edita a P.
sia Grsecaex S. Justin. in Apol. 2, ex S. Basilio Martene reterunt Baptismum effusione colla-
de Spiritu Sancto c. 27, ex Eucologio Graeco- tum : ergo.
rum, edito a Goartio et aliis. Pro Ecclesia La- Prob. ratione aqua assumitur *in Bapti-
:

tina, e\ Tertull. de Corona ]\lilitis,ex S. Am- smo ad usum ablutionis corporalis, per quam
bros., lib. 2,deSacram., cap. 6, exS. Hieron., significatur intcrior ablutio peccatorum, ita
Advers. Lucif., ex S. Greg., lib. 1 epist. 43, ut ablutio quidem
essentialis Baptismo, non
sit

alias 41, exhis qui de divinis officiis scripse- modus ablutionis atqui ablutio per aquam
:

runt, Alcuino, Amalario, Walafrido, et pluri- potest fieri non solum immersione, sed etiam
bus tandem ex D. Th. qui, hic a. 7, dicit
aliis, effusione et aspersione : ergo.
tutius immersionem, quia
esse baptizare per A saeculo autem decimo tertio, usus bapti-
hoc habet « usus communior » Obiit autem S. . zandi per effusionem ferme ubique invaluit,
Doctor anno 1274 ;sed quamvis immersio com- saltem .apud Latinos et ita praescribunt varia
;

munius adhiberetur in Baptismo, aliquando ritualia, Leodiense, Rhemense, Cameracense,

tamen adhibita fuit effusio vel aspersio,ut mox Mechliniense, Atrebatense, Iprense, et alia
dicam, modo loquendi D. Th.
et patet ex non pauca*; idque admodum convenienter
Suppono pariter communius olim, sicut et propter varias rationes 1° Quia quandoque :

nunc, adhibitam fuissc trinam vel immersio-
nem, vel effusionem, vel aspersionem. Constat
ex auctoribus laudatis pro immersione, qui
plerumque etiam exprimunt trinam immersi-
onem. Unde Auctor hic, a. 8, o,dicit quod qui
trinam immcrsionem non servaret, «peccaret
graviter quasi ritum Ecclesiae non obser-
vans. tamen ritus, saeculo 6, mutatus et
» Iste
interruptus fuit apud Hispanos, ut mox dice-
mus. His suppositis,
Dico 1° Validum est Baptisma collatum 1
: quia ritus immersionis non omnino elimina-
sive per immersionem, sive per infusionem,
sive per aspersionem.
Est contra Graecos, qui post
rentinam, auctore Marco" Ephesino, inter alias
separationis suae causas praetexerunt quod ec-
clesia Romana, deserendo Baptismum per im-
mersioncm, a vera fide defecisset.
Prob. 1° auctoritate et exemplis. 1° Ex prae-
nuntiata Baptismi institutione : Ezech. 36
Effundam super vos aquam mundam*. 2° Ve-
risimile est apostolos qui una die
minum millia baptizarunt, effusionem aut
aspersionem adhibuisse. 3° S. Cyprianus, con-
est magna multitudo baptizandorum, ut Act.
2 Aliquando non est sufficiens aqua ad
et 4. 2°
immersionem. 3°Propter debilitatem ministri,
qui non potest sustentare baptizandum. 4° Pro-
pter debilitatem baptizandi, cui mortis posset
imminere periculum ex immersione. His ad-
de propter decentiam, nimirum ut consulatur
pudori mulierum et occurratur periculo mini-
strorum.
Dixi in hac observatione : « Ferme ubique »
tus est ab ecclesia Latina. Patet ex rituali Ro-
mano Pauli V, ubi, tit. de Forma Bapt., sic
synodum Flo- legitur : « Baptismus licet fieri possit aut per
infusionem aquae, aut per immersionem, aut
per aspersionem, primus tamen vel secundus
modus, qui magis sunt in usu, pro ecclesiarum
consuetudine retineantur. » Patet item ex Actis
ecclesiae Mediolanensis, in qua servatur ritus
: immersionis, et ex synodo Beneventana, an.
1693, sub cardinali Ursini, postea Benedicto
quinque ho- XIII, qui propria manu parvulos in baptisterio
mergebat.
Dixi item « Apud Latinos » quia licet Graeci
:

cilium Antissidorense, anno 578, can. 18, Ma- contra nos insurgant quod per infusionem ba-
tisconense II, anno 585, can. 3,et alia proba- ptizemus, ut dictum est, ipsi tamen infusio-
verunt Baptismum per effusionem collatum nem non separant ab immersione, ita ut super
clinicis, idest, decumbentibus in lecto. 4° Cum baptizandi, a parte inferiori immersi, caput
propter aliam necessitatem, puta propter per- aquam infundant, ut patet ex responso Gre-
secutionem,autopportunametinopinatamper- gorii Protosyncelli ad Marcum Ephesinum, et
secutionem, in prlvatis domibus Baptismus ex neophyto Rhodino in sua vernacula Synopsi
conferebatur,indubieeffusioautaspersiousur- apud Goartium in suis ad EucoJogium Grae-
pabatur, St ita Paulus in carcere detentus, corum notis : unde et ipsi ab antiquo immer-
Act. 16, dabio procul, custodem carceris cum sionis ritu etiam recesserunt ; antiquitus enim
omni domo sua baptizavit. Legitur in vita totum corpus mergebatur, ut dicam infra.
S. L^rentii ipsum baptizasse Romanum mili- Cum autem dicimus Baptismum posse fieri
- Ibiq e. 7, o. * Ibid. • lbid* * Ibid.
 DE MATERIA BAPTISW. 269

peraspersionem,non intelligimusaspersionem bere rebaptizare ;

qui enim judicnt aliquem
qualis fit in ecclcsiis, dum populus aspergitur Baptismum esse nullum, si sibi constare velit,

aqua benedicta, qua plures sa?pe non tangun- del)ct iterarc.

tur, nisi forte in vestibus, sed quac singulis ad- Diccs 2° ; In Baptismo consepelimur Chri-
hibeatur, uni per unum, altcri per alterum. sto : atqui sepulturanon potest significari nisi
Ita apposite observat doctiss. Sylvius. per immersionem ergo. :

Dices 1° : Cornelius papa cum synodo Bo- Besp.neg. min.Equidem per immersionem
mana dubitavit de Baptismo per infusionem expressius repraesentatur * sepultura Christi,
collato Novatiano in lecto decumbenti ; sic sed in aliis modis etiam repraesentatur, etsi
enim de ad Fabianum Antiochenum
eo scribit non ita expresse namque quocumque modo ;

apud Euseb., \.6 Hist.,c.&3: « In ipso in quo fiat ablutio, corpus- hominis, vcl aliquapars
jacebat lectulo profusus Baptismum suscepit, ejus aquae supponitur sicut corpus Christi ;

si tamen hujusmodi Baptismum suscepisse fuit sub terra positum.

dicendus est. » Deinde invehit in ejus ordina- Dico 2° Trina s sive irnrnersio, sive infnsio,
:

tionem, « eo quod non liceret quemcumquc siveaspersio,nonestdenecessitate sacramenli,

ex iis qui urgenfe vi morbi in lectulo, perinde scd praecepti tantum.
ac ille, perfusi fuissent, in clerum assumi. » Prob. 1°: Cum in Hispania* ariani Trmita-
SimiliterMagnus cum quibusdam aliis apud tem dividerem, tresque naturas distinctas as-
S.Cyprianum, epist. 76, dubitat « an clerici sererent, et ideo trina immersione b?utiza-
habendi sint legitimi christiani, quia aqua sa- rent, item et donatistae Baptismum a catholi-
lutarinon sunt loti, sed perfusi. » ciscollalum iterarent: nonnulli Hispamarum
Resp. ad primum, Cornelium cum svnodo episccpiindetestationemuUTJL^ueerronsur.i-
non dubitasse de validitate Baptismi Novatiam, cam immersionem contra antiquum morem
alioquin propositum fuisset an esset rebapti- decreverunt ;
qua de re cum esset mota quae-
zandus, guod nusquam factum est ; sed dubi- stio^Leander episcopus fiispalensis, consu'tavit
tavit de effectu sacramenii, quia Novatianus S. Gregonurn. qui, i. 4, epist. 43, alias 41, sic
nulia fide, nulla intcntione recta baptizatus respondet « De tnna mersione Baptismatis
:

fuerat, neque susceptis postea ut moris erat, ;

nihll responderi verius potest quam quod ipsi
sacramentis Confirmauonis et Eucharistiae.His sensi^iis; quia in una fidenihii officit sancta?
ergo de causis Cornelius carp;-. Baptismum No- Ecclesiae consuetudo diversa.... Rcprehensibile
vatiani. Et quia sic baptizati in infirmitate, esse nullatenus potest infantem in Baptismate
non tam proprio motu quam metu moi «is numergere, quando et in tri-
vel ter et semei
initiabantur, et insufficienter instructi myste- bus mersionibus nersonarum Trinitas, et in
ria fidei tradere et exponere, atque caetera sa- una polest divinitatis singularitas designari. »
cerdotii officia implere non posse videbantur, Hoc S. Gregoni responsum suum fecit ,

ideo irregulares censebantur et ordinari pro-
hibebantur quibus de causis pariter improbat
: postquam laudata verba S. Greg. retulit, haec
Cornelius Novatiani ordinationem. Haec con-
stant ex laudata epistola Cornelii ad Fabia-
num.
Ad secundum Incertum de quo dubita-
: est
verit Magnus, an de valore, an de effectu Ba-
ptismi per infusionem collati. Sed quidquid
sit, ejus dubium expunxit S. Cyprianus, non
solum respondendo, sed etiam probando hu-
jusmodi Baptismum valere.
Inst. : S. Cyprianiis permitfit
conc. Toletanum IV, anno 633, cap. 6, ubi
addit: « Propter vitandum schismatis scanda-
lum, vel haeretici dogmatis usum, simplam te-
neamus Baptismi mersionem. » Similiter conc.
Wormatiense, an 868, can. 5.
Itaque infundate prorsus Alcuinus, ep. 70,
negat hanc epistolam esse S. Gregorii cum ab
utroque concilio exscribatur. Item eam ut S.
Gregorii laudant S. Isidorus, Leandri frater, in
Catalogo Viror. illust., S. Idelfonsus, Tolet.
cuique de hac episc, in suo Catalogo et Joannes diaconus in y

re sentire quid vellet, et peririitiit i:s qui judi- Vita Sancti Grcgorii.
cant nullum hunc Baptismum, sic Laptizatos Prob. 2° : Ad Baptisnium per se requiritur *

rebaptizare : «irgo. ablutio aquae, quae est de necessiiatc Baptismi,

Resp. modestiae S. Cypriani trilmendum modus autem ablutionis per immersionem vel
esse, quodrern nondam solernni licclesiac ju- infusionem, ut dictum esf conclusione pra^ce-
diclo eliquatam, uniuscujusque judicio per- denti, peraccidens se habet ad sacramentum:
miserjt, consequbntsr qaod dixerifc eos qui ergo a fortiori quod ter vel semel fiat.

judicant talem Baptismurn esse uullum, de- * lbid. ad2. 2 ibid a. 8,o. >ib:ina. 5. c. *ib o.
•70 DISSERTATIO I. ART. III;

Confirni. e\ rationc S. Grcgorii ; Sicut * per subdunt de trina immersione; congruentia est
brinam immerslonem signiiicatur triduum se- duntaxat, quae ex dicto praecepto colligitur.
Trinitas personarum, ita
pulturae Gbristi et Patet cx ipso Pelagio, qui post verba Saudata
per unam significatur unitas mortis Christi et immediate subjungit « Dicente Domino disci-
:

unitas deitatis non est autem de necessitate

; pulis suis Ite, bapiizale omnes gentes in no-
:

sacramenti quod significet triduum sepulturae mine Patris et Filii et Spiritus Sancti, non
Christi non onim ad hujus tridui significa-
; dicit amplius et in trina immersione » :

tionem fuit institutum, sed in signum gratiae. item m eodem Rescripto diserte pronuntiat
Equidem juxta Apostolum, Rom. per Bapti- 6, « Sin vero apud dilectionem tuam eorum qui
smum sepelimur Christo; at id significaturper converti volunt, manifesta confessione clarue-
simplam immersionem, sicut resurrectio per rit quod in nomme Trinitatis fuerint baptizati,
emersionem. Quantum vero ad Trinitatem per- impensa gratia, catholicae
sola reconciliationis
sonarum in unitate substantiae, significatur sociare fidei maturabis ». Ubi iterum solam
per formamicumenim dicitur «innomine)),si- invocationem Trinitatis, non trinam immer-
gmficatur unitas deitatis : cum dicitur « Patris sionem requirit. Refertur ibid. de Cons., d. 4,
et Filii et Spiritus Sancti», significatur Trinitas cap. Si revera 30.
personarum *. Neque est necesse quod in usu Saltem ritus trinse immersionis est ex
Inst. :

materiae haec significatio habeatur, quia
Trinitassit agens principale in Baptismo, si-
militudo autem agentis perveniat ad effectum
secundum formam et non secundum mate-
riam, ideo significatio Trinitatis convenienter
flt per verba formae, nec requiritur significa-
tioper usum materiae, nisi ad majorem ex-
pressionem, quae non est necessarla sacra-
mento.
Quia tamen, cessante causa unius immer-
sionis 8 , iterum antiquus usus invaluit, et nunc
communiter usurpatur trina immersio vel in-
cum apostolica traditione: unde, can. 49 eorum
qui dicuntur apostolici, deponitur qui aliter
quam per trinam immersionem baptizaverit
et conc. Constantinop. 1, can. 7, jubet rebapti-
zari eunomianos, quia non servabant trinam
immersionem : atqui traditiones apostolicae
sunt necessario servandse : ergo.
Resp. 1° hoc argumentum, si quid probet,
probare ad summum trinam immersionem
esse de necessitate praecepti, non saeramenti;
non enim apostoli instituerant sacramenta.
2° Dist. min. Traditiones apostolicse circa fidem

fusio, peccaret graviter aliter baptizans, utpote et mores, sunt necessario servandse, conc;
ritum Ecclesiae non observans in re gravi. Et circa disciplinam, neg. Multa enim circa disci-
est secunda pars conclusionis. plinam statuerunt apostoli quse amplius non
Dices Trina immersio est ex praecepto Chri-
: servantur, ut de abstinentia a sanguine et suf-
sti atqui quod est a Christo praeceptum in
: focato, de ebrioso, bigamo, neophyto non pro-
hac materia, est indubie de necessitate sacra- movendo ad Ordinem, non flectere genua in
menti ergo. Prob. ant. Pelagius II, qui obiil
: orationibus a paschate ad pentecosten, et plura
an. 590, in Rescriptoad Gaudentium episco- alia. Semel autem vel ter mergere pertinet ad

vum, dicit « Evangelicum praeceptum, ipso

: disciplinam, ut patet ex diverso Ecclesiae usu
Domino Deo Salvatore nostro Jesu Christo tra- in diversis occasionibus et temporibus.
dente, nos admonet in nomine Trinitatis trina Ad canon. apost: Etiam qui solum violat
immersione sanctum Baptisma unicuique tri- Ecclesiae disciplinam, potest jure plecti pcena
buere. » Refertur de Consec, d. 4, cap. Multi depositionis. Sed neque iste canon , neque
182. Similiter Tertul., SS. Hieron., Bas., etc, conc Constantinop. agunt de illis, qui solum
dicunt hunc ritum trinae immersionis origi- trinam immersionem omittebant, sed etiam
nem ducere ex mandato Christi ergo. : qui formam violabant, non baptizantes in no-
Resp. in tota S. Scriptura nullibi exstare * mine Trinitatis, sed in morte Christi. Patet ex
praeceptum Christi de una vel trina immer- ipso textu canonis, ubi subditur : « Non enim
sione. Itaque laudati Patres intelligunt man- dixit nobis Dominus: In morte mea baptizate
datum Christi de trina immersione in suo sed euntes docete omnes gentes, baptizantes
simili, in hoc scilicet quod Christus praecepe- eos in nomine Patris », etc. Similiter euno-
rit baptizari innomine Patris et Filii et Spiri- miani, qui erant ariani, in odium Trinitatis
tus Sancti : unde volunt solum quod evange- baptizabant in morte Christi et in una immer-
licum praeceptum in illud cadat quod Bapti- sione.
smus fiat in nomine Trinitatis; quod autem \
3
*Ibid. *Ibid.«<n. Ibid. o. * Ibid.
 DE MATERIA BAPTISMI. 271

sedes animae, ct in co omnessensus fundantur

§ III. et maxime vigent.
Et ha3C est communis quam
Ecclesiae praxis,
Varice qucestiunculce circa utramquc Baptismi ritualia praescribunt, praesertim Romanum,
materiam breviter resolvuntur. tit. de baptizandis parvulis, his verbis; « Nemo

in utero matrum clausus baptizari debet; sed

Petes 1° quae quantitas nquae requiratur ad siinfans caput emiserit, et periculum mortis
validitatem Baptismi? immineat, baptizetur in capite, nec postea, si
Resp. eam requiri aquae quantitatem, qua vivus evaserit, erit iterum baptizandus «(Qui-
quis possit dici moraliter ablutus; quia aqua dam idem censent, siablutio fiat in pectore
requiritur ad ablutionem. Hinc quidam volunt vel scapulis; quia sunt partes notabiles; sed id
non sufficere unam vel alteram guttam;alii non est certum, neque praesenti rituali satis
dicunt sufficere. modo tamen fluat; quia cor- conforme ). « At si aliud membrum emiserit,

pus, saltem ea parte quam illa gutta fluendo quod vitalem indicat motum, m illo, si oeri-
tangit, dicitur ablutum. ld quidem mihi vide- culum impendat, baptizetur, et tunc si natus
tur probabile ; sed quia alii contradicunt, et vixerit, erit sub conditione baptizandus: si

res non est certa, sic baptizatus m necessitate vero baptizatus deinde mortuus prodlerit
ita

sub conditione est rebaptizandus, si supervi- ex utero, debet in loco sacro sepeliri. » Haec
xerit. Dixi :Modo tamen fluat et hinc ; videntur quasi exscripta ex Auctore secundo
Petes 2° quomodo aqua debeat tangere cor- loco cit. in margine, ubi plura dicam de in-
pus? fante ex utero matris nondum egresso.
Resp. quod debeat tangere successive, me- Petes 4° an aqua debeat immediate tangere
diante actione ministri, sive successio oriatur corpus?
ex motu locali aquae ad corpus, sive corporis Resp. affirmative; quia alioquin non cen-
ad aquam; quia si aquae contractus non sit setur homo vere ablui.
successivus, puta si gutta aquae immote ma- Hinc inferes non valere Baptismum, si aqua
neat in fronte, non potest dici homo moraliter tantum tangat vestes, aut etiam pelliculam
ablutus ; talis autem requfriiur ablutio ex in- quam vocant galeam nativitatis; quia haec juxta
stitutione sacramenti, qua homo dicatur mo- plures non est pars, sed potius involucrum
raliter ablutus; nonesttamen necesse quod corporis: unde debet dividi ut aqua pertingat
revera abstergat sordes; hoc enim non obstan- ad corpus; id saltem est tutius.
te est vera ablutio corporis. Addidi hunc Utrum vero valeret, si aqua tantum tangeret
motum successivum debere fieri a ministro capillos aut ungues, res est valde dubia; si
seu mediante ejus actione, alioquin non posset enim dubium sit de digito vel pede, a fortiori
vere dicere :Ego te baptizo. Unde de unguibus et capillis, qui licef, amma totius
Colliges quod si videns puerum cadentem vivant, videntur tamen potius excrementa vel
aut ab alio projectum in flumen, vel asper- ornamenta corporis quam ejus partes; neque
sum aut infusum, proferam verba formae, qui in unguibus aut capillis tantum abluere-
nullum sit sacramentum, quia ego vere non tur, diceretur moraliter ablutus. Ideoque pro-
abluo. Probabile est valere, si infantem sub- babilius existimo non valcre.
mittam aquae e tecto defluenti proferendo Petes 5° utrum valide conferatur Baptismus
formam. At valde dubium, si baptizetur nive per ablutionem occisivam?
velglacie, a ministro quidem applicata, sed in Resp. Duplex distingui debet ablutio occi-
corpore baptizati tantum resoluta, quia vide- siva: una occisiva ratione materiae, puta si ba-
tur quod iste aquae motus non sit a baptizante, ptizaretur infans aqua ferventi aut venenata;
sed a baptizato, mediante ejus corporis calore. altera ex se occisiva. ut si quis infantem mo-
Posset forte dici quod sit etiam ab appiicante, nentem projiciat in altum puteum cum pro-
quia si non non resolveretur; sed,
applicaret, latione formae et intentione baptizandi.
ut dixi, id vaide dubium est. De primo casu non est diflicultas ; omues
Petes 3° in qv& parte corporis fieri debeat enim conveniunt validum esse Baptlsma, quia
ablutio? calor aut venenum non impedit quin maneat
Resp. debere iieri in capite, * ita ut si fiat vera species aquae et fiat vera ablutio etiam
in alia parte, Baptisma sit dubium, et iteran- moraliter, sicut panis venenatus non desinit
dum sub conditione, quia caput est praecipua esse verus panis et vere manducari. Neque
« Hic a. 7, ad3 et inf. q. 68, a. 11, ad 4. obstat quod Ghristus non instituerit j>ro mate-
m W8SERTATI0 I. aRT. III.

ria sacramenti actionem malam hncc onim ; autcm minister nec aqnam, nec baptizandum
licet nt oecisiva sit mala, attamen nt ablntio Iiabet in sna potestatc. Ha?c pro prima senten-
pnecise non est mala, et snb hac rationc Dens tia.

illam instituit pro materia sacramenti, ad Altera scntcntia, quao est Panor., Gabrielis,
eamqne snb eadem ratione concurrit, sicut Nugno, Ledesma, Suares, Layman, Bonac,
concurreret ad sacrilegam consecrationem, ex recentioribus Gonet, Boudart, Bcrti, etc.
non ut est sacrilega, sedut est actio a Christo tenet Baptismum in casu esse validum; quia
instituta. adsunt omnia requisita acl cjus valorem, ma-
De sccundo ergo casu est difficultas. Scotus forma et intentio ministri; contendunt
teria,
cum Antoninus, Sylvester, Soto et plu-
snis, S. enim per hanc projectionem infantem vere
res alii negant in co casu validum esse sacra- ablui, et quia revera abluitur, projiciensdici-
mentum quia Christus pro materia proxima
;
tur etiam secundum humanum sensum velle
Baptismi instituit non quamcumque ablutio- abluere, sicut quia occiditur, dicitur velle
nem,sed ablutionem usualem et moralem, seu occidere; utrumque enim vult, quia utrumque
quar sit et dicatur ablutio secundum huma- facit, cum nemo sponte aliquid faciat, quod
num et communem sensum sicut pro mate- ; non vult facere.
ria Eucharistiae instituit panem usualem, non Ad exemplum canis mortui projecti in aquas:
farinam acfua subactam, vulgo pate, licet a Etiam volunt quod vere lavetur, et ideo posse
pane physice non distinguatur atqui, inqui- : dici de projiciente quod velitlavare, quia de
unt, qui projicit infantem in puteum, ex quo facto lavat. Insuper discrimen est quod pro-
non potest emergi, secundum communemet jectio infantis censeatur ulterius moralis ex
humanum sensum non dicitur velle abluere, circumstantiis, ut dictum est; neque conce-
sed occidere ; non quidem quod emersio sit dunt Christum requisivisse ablutionem, quae
necessario requisita ad ablutionem; potest ante Baptismi institutionem esset moralis, sed
enim quis sub aquis detentus vere et morali- quae tunc erat, aut postea foret moralis.
ter ablui, etiamsi suffocetur; sed emergibilitas; Adfundamentumdoctoris Daelman: Respon-
dum enim, addunt, qui e ponte projicit in detur videri falsum ; quia si minister super
fluvium canem mortuum sordidum, non dici- infantem, primo fune suspensum ut possit in
tur velle ipsum abluere, quia non estemer- puteo mergi et emergi, sed fracto fune immer-
gibilis: dicerctur autem velle abluere, si canis sum, formam cum intentione baptizandi pro-
esset vivus, quia esset emergibilis; licet forte ferat,infans est ablutus et baptizatusjicettunc
per accidens suffocetur. necbaptizandus nec aquasit in potestate bapti-
Ad id quod reponit contraria sententia hanc zantis. Similiter qui de ponte projicit canem
projectionem in casu determinari ex circum- vivum in aquas, ipsum lavat, et lavare mora-
stantiis,utsitetdicatur moraliter ablutio, quia liter dicitur quamvis tamen tuncneccanis
;

nempe puer vel sic est baptizandus, vel dam- nec aqua sint in ejus potestate sufficere ergo
;

nandus :unde videntes piam rnatrem proji- videtur, ut quis abluere dicatur, quod penes
cientem in puteum prolem morientem, quam ipsum fuerit projicere vel non projicere in
sciunt non esse baptizatam defectu aquae, cen- aquas.
sebunt et dicent illam projicere prolem suam Quamvis prima sententia propter primam
ut lavet et baptizet. Ad hanc, inquam, solu- rationem videatur mihi tantillum probabilior,
tionem respondent Christum pro materia pro- censeo tamen casum valde dubium. Sed quid-
xima Baptismi instituisse ablutionem, quae sit quid sit de validitate hujus Baptismi, certum
humana et moralis, non per circumstantias est nunquam licere sic baptizare infantem,
ipsius Baptismi, sed quae communiter et mo- etiamsi sine Baptismo moriturum ;
quia hoc
raliter dicebatur ablutio ante Baptismi in- esset occidere innocentem, nunquam autem
stitutionem, et cum haec projectio non sit licet facere mala ut eveniant bona.
ablutio moraliter seclusa institutione Bapti- Petes 6° : Dum Baptismus sub trina immer-
smi, non est instituta a Christo pro materia sione aut effusione confertur, quandonam ha-
Baptissai. beatur essentia sacramenti ?
Aliam visrn init recens scriptor Gislenus Resp. Quando minister baptizat secundum
Daelman, censet hunc Baptismum esse invali- intentionem Ecelesiae, tunc habetiu dssentia
dum, quia, inquit, minister debet habere vel Baptismi, quando posita aliqua immersione
aquam vel baptizandum in sua potestatc, alio- aut effusione flnitur forma; quia tnnc habe.tt-
quin forma: Ego te baptizo, ^sset falsa;incasu tur omniaessentialiter requisita. Undc si in-
 m FORMA MINISTRI. ^73

fans moriatur post primam ablutionem et dicuntur apostolici. 2° Gnostici qui et dicti
integre pronuntiatam tormam, est vere bapti- marcosiani a quodam Marco, bapiizabam « iii
zatus. Siautem baptizansnon intenderet facere nomine ignoti Patris universorum, in veritate
sacramentum, nisi finitis tribus ablutionibus, matre omnium, m
eo qui in Jesum descendit,
^onnisi tunc esset sacramentum ratione in- in unione et redemptione et communione vir-
tentionis. tutum: ita S. Ircnaeus, lib. 1, c. 22, et Euseb.,
Caeterum pro praxi et ad vitandum omnem lib.A, Hist. Eccl., c. 11. 3°Manichaei, dicti
scrupulum, observandum est quod praescribit cataphryges eo quod conventus suos agerent in
rituale Rom., scilicet ut ad primam ablutio-
: Phrygia, baptizabant « in Patrem et Filium et
nem dicatur in nomine Patris, ad secundam Montanum seu Priscillam. 4° Paulianistas
etFilii, ad tertiam et Spiritus Sancti. formam adulterasse patet ex canone 19 primi
Petes 7° qui ritus olim observabantur in tri- concilii generalis Nicaeni, ubi jubentur rebapti-
na immersione ? zari : idem de sabellianis constat ex can. 7
Resp. 1° Erant baptisteria intra ipsam Ec-
: concilii I generalis Constantinop. 5° Ariani,
clesiam, vel ad ejus fores ad instar balnei vel tempore conc. non videntur formam
Nicacni,
piscinae cum multis gradibus, profunda et
, Baptismi corrupisse, cum in eo non jubeantur
ampla pluribus simul continendis apta. rebaptizari ut paulianista?. Unde quod S. Atha-
2°Baptizandi, sive infantes, sive adulti,tam nasius, orat. 3 etS. Hieron., adv. Luci/cr.,(\\-
masculi quam fceminae, omnino nudabantur, cunt arianos baptuare in creatorem et creatu-
quam nuditatemantiquicomparantnuditatiin ram, non intelligendum est de proiatione for-
quacreatusestAdam,eaquesignificabaturbap- mae, sed de mente et sententia proferentium.
tizandum prorsus exuere veterem hominem, Postmodum vero fuisse quosdam arianos, qui
Multis tamen modis pudori mulierum consu- nbn servabant formam scribit Theodorus ,

lebatur,et ministrorum periculo occurrebatur. Lector, 1. 2 Collectaneorum, ubi dicit Deute-

Primis Ecclesiae saeculis erant diaconissae, quae rium,episcopumarianum,baptizassequemdam
mulieribus nudandis et induendis aderant. nomine Barbam sub his verbis « Baptizatur :

Mulieres seorsim a viris, sive in distincto ba- Barbas in nomine Patris per Filium in Spiritu
ptisterio, sive diversotempore baptizabantur. Sancto. » Idem liquet ex eo quod Brunichildis
In aliquibus locis.velum circa baptisterium seu Bruna, Athanagildi Gothorum regis filia, a
extendebatur, ita ut minister accederet ad ba- Gothis arianis baptizata, Gallias adveniens, ut
ptizandum potius cum audiret quam cum vi- Sigiberto regi nuberet , fuerit rebaptizata, ut
deret esse aliquem in aqua. Alibi aliter. refertAimonius, monachus Floriacensis, lib. 3
3°Baptizandietbaptizandaeeranttotocorpore Hist. Francorum, c. 4. 6° Eunomianos, aria-
recti in aqua, excepto capite ; minister autem norum germen, formam temerasse constat ex
mergebat, vel inclinando caput in aquas, vel can. 7 conc. 1 generalis Constantinop., et ex
deprimendo manu apposita super humerum Theodoreto, 1. AHceret. Fab., c. 3; idem de bo-
aut inter scapulas, vel elevatos iterum depri- nosiacis aliquibus ex S. Greg. Magn., lib. 9,
mendo ; toto enim corpore immergebantur. ep. 61, nunc lib. 11, epist. 67, et Pelagio II, in
Et cum erant ponderosiora corpora, patrinus suo ad Gaudeniium responso non tamen :

aut matrina ministrum juvabant. omnes bonosiacos formam adulterasse habe-

4° Post trinam immersionem sub invocatio-
ne Trinitatis, baptizati exibant e sacro fonte,
et suscipiebantur cum velamine, viri a diaco-
nis aut patrinis, mulieres a diaconissis aut piis
mulieribus vel matrinis.
5° Tandem vestiti confirmabantur ab episco-
po, et sacra Eucharistia reficiebatttUT.
mus ex conc. 2 Arelat., can. 17. Item quos-
dam formam non servasse constat ex 1
Afros
Tandem hodierni hae-
concil. Arelat., can. 8.
retici, qnamvis formam legitimam in bapti-
zando adhibeant, eam tamen non reputant
necessariam, quia existimant non vi sacra-
menti, sed sola fide suscipientis justificatio-
nem haberi Unde Lutherus , de Captivit.
:

ARTICULUS IV. Batyl, c. de Bapt., et Zuinglius, lib. de Vera

et Falsa scribunt Baptismum sub
Relig. ,

de forma baptismi. quacumque forma collatum esse validum.

Hls praemissis, quaerimus 1° quae sit legi-
Circa formam Baptismi erraverunt plures tima torma Baptismi? 2° quae sint in ea
haeretici. 1° Quidam baptizabant in morte verba essentialia? 3° utrum aliquando ab
Christi, ut constat ex can. 49, vel 50 eorum <*ui aposiolis coUatum fuerit in nomine Chrisii ?
St.-Thom- —
Tom. VI. 18
m DTSSERTATfO I. ART. IV.

4° Leviores quaesliones proponenlur. Unde non sit conveniens,

Insuper sunt ratio-
si fiat.

nes speciales pro sacramento Baptismi: 1° Quia

est professio sacramentum fidei
et , cujus
§1- objectum est Trinitas personarum in unitate
substantiae; quam ideo convenienter exprimit.
Quce sit forma legitima Baptismi?
2° Quia est sacramentum regenerationis, et
Apud Latinos forma Baptismi est haec ideo conveniebat exprimi ejus causam. 3° Est
Ego te Baptizo in nomine Patris et Filii et initium nostrae justificationis cui congruebat
Spiritus Sancti. Ista apud Grc?'^s : Baptiza- exprimere nostrum ultimum finem et objc-
tur vel baptizetur servus Christi N. in nomine ctum nostroe beatitudinis.
Patris et Filii ct Spiritus Sancti. Dico 2°: Haec Graecorum forma 1 Baptiza tur, :

Dixi baptizatur vel baptizetur, quia antiqui vel baplizetur servus vel serva Christi N. in
Bcholarum magistri, inter quos S. Th., hic. a. nomine Patris, et Filii, et Spiritus Sancti, est
5, o, exponunt formam Graecorum imperative etiam legitima et valida.
vel deprecative per baptizetur; plures vero re- Prob. 1° ex Eugenio IV, in instructione Ar-
centiores Juenin, Tournely, Berti et alii con- menorum, ubi postquam dixit formam Bap-
tendunt eam esse enuntiativam per verbum tismi esse hanc: Ego te baptizo, etc, subjungit:
baptizatur ; idque probant ex antiquis Graeco- « Non tamen negamus quin et per illa verba:

rum Eucologiis ab Arcudio et a nostro Goar- Baptizetur vel baptizatur manibus meis talis
tio editis, in quibus forma affertur enuntiative servus vel serva Dei in nomine Patris, etc ve-,
per verbum baptizatur : sed quovis modo rum nerficiatur Baptisma. » Idem postea defi-
dicatur, non multum interest, ut dicemus nierunt Leo X, bulla Accepimus nuper, data
modo. an. 1521, et Clemens VII, bulla Provisionis
Dico 1° Haec Latinorum forma f Ego
: : te nostrce, 1526.
baptizo in nomine Patris, etc, est legitima. 21° Ecclesia Latina baptizatos a Graecis non
Prob. ex. conc. Florent. in decreto unionis; rebaptizat: et quoties utriusque ecclesiae unio
ex Trid., sess. 7, can. 4; ex rituali Rom. et tentata est et perfecta, nunquam Latini hac
aliis, quae illam formam praescribunt ; ex praxi de re Graecis litem moverunt.
totius ecclesiae occidentalis, quae illam servat 3° Haec forma non differt substantialiter a
et semper se,rvavit. Colligitur autem ex cap. nostra; utraque enim exprimit actionem bap-
ult. Matth., ubi Christus tradens ritum Ba- tizandi et invocationem distinctam sanctissi-
ptismi, dixit apostolis Euntes docete omnes
: mae Trinitatis.
genteSy baptizantes eos in nomine Patris, et Dices Graecorum forma non exprimit
1°:

Filii, et Spiritu Sancti. Et quamvis Christus personam baptizantem, sicut forma Latino-
non dixerit haec verba esse pronuntianda, sic rum: ergo.
tamen semper intellexit Ecclesia, quae est Resp. 1° quod cum baptizans sit tantum cau-
fidelis et infallibilis verborum Christi inter- sa instrumentalis, non videtur necesse eam
pres. exprimere.
Ratio a prion nulla est praeter voluntatem Forma Graecorum non exprimit
2° Dist. ant.
Christi sic instituentis, quse voluntas, ut di- personam baptizantem in actu signato, sicut
ctum est, nobis innotescit ex praxi, doctrina forma Latinorum, conc; in actu exercito, seir
et definitionibus Ecclesiae. saltem non subintelligitur, neg. Si enim enun-
Ratio congrua: Convenit in sacramento Bap- tiative dicatur : Baptizatur, subintelligitur a
tismi 2 exprimere causam illius instrumentalem me, ut ex confessione Simonis Thessaloni-
per quam perficitur exterius sacramentum, censis referunt Arcudius et Goartius laudati,
et principalem a qua tota virtus sacramenti et sic per?.ode est ac: Ego baptizo. Si dicatur:
derivatur: atqui per haec verba: Ego te bapti- Baptizetur, et intelligatur imperative, subin-
zo } tangitur causa instrumentalis, et per ista: telligitur pariter a me ; imo attentis circum-
In nomine Patris, etc, causa principalis: stantiis exprimitur in actu exercito persona
ergo. baptizans sicut si porrigendo librum amico di-
Neque refert quod in formis aliorum sacra- cam: Hic liber sit tuus, perinde est ac si dice-
mentorum non exprimatur eorum causa, hinc rem : Dono tibi hunc librum : si vero bapti-
quidem bene sequitur quod haec expressio zetur intelligatur deprecative, neque etiam ex-
non sit necessaria, non sequitur tamen quod cluditur persona baptizans; non enim est seii-
i
iHica&o. » Ibid. 1 Ibidem ad 1.
 DE FORMA BAPTISMI. 2/5

sus : Baptizetur 1 solo Deo et non per meum § II.

ministerium ; sic namque nihil efficeret, quia

ageret contra insf^tutionem Christi, qui voluit Quce verba sint essentialia in forma
Baptismum conferri ministerio hominum sed ; Baptismi?
est sensus: Baptizetur aDeo servus Christi hoc
actu seu ministerio meo; vel Exhibeo sacra- Difficultas est potissimum in hoc § de duo-
mentum Baptismi, suscipiat illud servus Chri- bus, nimirum dc expressione actus baptizandi
sti a Deo per meum ministerium. Ita ut bap- hoc verbo baptizo vel baptizatur, et de exprcs-
tizetur sit deprecatorium tantum respectu ef- sione distincta trium personarum in Trinitate
fectus interioris sacramenti, imperativum au- his verbis In nomine Patris, etc. Leviores
:

tem respectu actionis externae. alias difficultates expediemus § subsequenti.

Nota: Cum dicimus hic to baptizetur sumi Dico i° Haecverba:Te baptizo l vel: Bapti-
: ,

imperative, non intelligimus imperium pro- zatur servus Christi, vel aequivalentia, quibus
prie dictum, quod est ad alium inferiorem, exprimatur actus Baptismi, sunt omnino ne-
sed late et improprie, quatenus minister hoc cessaria ad valorem sacramenti, ita ut Bapti-
modo loquendi vult exprimere efficacem suam sma collatum sine illis, dicendo simpliciter in
voluntatem efficiendi ministerialiter sacra- nomine nullum.
Patris, etc, sit

menti; sicut in exemplo prius allato, cum dico Prob. 1° III, immediate ante
ex Alexandro
imperative Iste liber sit tuus, nihil aliud in-
: hunc § citato, qui rem expresse definit. Hoc
tendo quam donare librum seu exprimere in- autem rescriptum Alex. III datum fuit Petro
tentionem efficacem donandi librum. Pontio ex abbate Clarevallensi episcopo Claro-
Rcpones : Graeci utuntur hac forma ne vi- montano, qui cum hac de re Mauritium epi-
deantur sibi attribuere ergo non
Baptismum : scopum Parisiensem, et S. Stephanum episco-
subintelligunt a me, sed a solo Deo. Et ideo pum Tornacensem convenisset, videretque
S. Th., hic a. 5 ad 1, dicit Graecos « non attri- illos dissentientes ; Mauritius enim rejiciebat
buere ministris actum Baptismi » ergo. : Baptismum sine his verbis : Ego te baptizo
Resp. dist. ant. Ne videantur
ut causae sibi coilatunr, Stephanus admittebat : summum
principali attribuere Baptismum, conc; ut pontificem consultavit, a quo praefatum re-
causae instrumentali, neg. Contrarium enim scriptum accepit. Ita Annales Cistercienses, ad
expresse tradunt Arcudius et Goartius jam lau- annum 1176.
dati et alias si intenderent excludere suum
; Definitionem Alexandri III confirmavit Ale-
ministerium, nihil efficerent, ut dictum est. lexander VII, damnado, an. 1690, hanc pro-
At D. Th. non tribuere mi-
intelligit Graecos positionem « Valuit aliquando Baptismus sub
:

nistris in actu signato actum Baptismi, sicut hac forma collatus : In nomine Patris et Filii
tribuunt Latini at non negat tribui in actu
; et Spiritus Sancti, praetermissis ipsis : Ego te
exercito, aut saltem ita subintelligi. baptizo » : est inter plures alias 27.
Dices 2° : Alexander III, 3 Decret., tit. de Prob. 2° ex constanti et perpetuo usu eccle-
Bapt«, cap. 1, dicit : « Si quis puerum ter in siae Graecae et Latinae, quae semper adhibuit

aqua immerserit in nomine Patris et Filii et verba actum baptizandi exprimentia, dicendo ;
Spiritus Sancti, et non dixerit : Ego baptizo te, Boptizo, vel Baptizatur.
non est puer baptizatus» : ergo. Prob. 3° ratione *: Cum ablutio hominis in
Resp. summum pontifieem nihil aliud vo- aqua propter multa fieri possit, puta propter
luisse, quam actum baptizandi esse in forma refrigerationem, sanitatem, ludum, etc, opor-
exprimendum, ut dicam § seq. Id autem defi- tet quod determinetur in verbis formae ad
niendo usus est forma Latinorum, quia allo- quid fiat hoc autem non fit per hoc quod di-
;

quebatur Latinos et quia haec forma est clarior, citur. In nomine Patris et Filii et Spiritus
et magis correspondet Christi verbis, baptizan- Sancti ; quia omnia in tah nomine facere de-
tes eos. bemus, ut habetur Coloss. 3 ergo si in forma :

Hanc autem Graecorum formam esse peran- non exprimatur actus Baptismi, vel per mo-
tiquam probant Eucologia a mille et amplius dum nostrum, vel per modum Graecorum, non
annis scripta, quae illam continent. perficitur sacramentum.
Haec D. Th. argumentatio videtur inefficax
Laurentio Berti ; quia, ut opinatur, ad sacra-
mentum Confirmationis non requiritur ver-
* Hic a. 5, ad 2. * Idem.
 276 DISSERTATIO I. ART. IV.

bum exprimens actum, ut patet, inquit, ex antiquior forma Graecorum. 2° Quando in prio-
forma Graeeorum, quae est Signaculum do- : ribus saeculis agebatur de forma Baptismi, sol-
nationis Spiritus Sancti at non advertit do-: liciti quam maxime erant SS. Patres de istis
etissimus vir in forma confirmationis Graeco- verbis : In nomine Patris, etc. non de aliis :

romimplicite importariactionemconfirmandi; ergo.

cum enim dicitur Signaculum doni Sancti
: Resp. neg. ant. Ad primam probat. neg.
Spiritus subintelligitur tibi datur vel tibi
: conseq. Quamvis enim quinque primis sae-
do signaculum, etc, ut dicam infra. Si au- culis nulla hujus formae habeatur mentio,
tem nihil aliud in forma Baptismi diceretur quia scilicet nulla circa illam mota erat ques-
quam in nomine Patris, etc, actio bapti- tio,qui tamen sexto saeculo illius meminerunt,
zandi nec etiam implicite exprimeretur. In- non eam referunt ut recenter inductam, sed
super per hanc formam : Signaculum Spi- ut antiquam et a majoribus communi usu ob-
ritus Sancti de terminatur materia seu chri- servatam. Ad secundam probat. neg. pariter
smatio ad esse sacramenti. conseq. Patres enim erant solliciti de verbis
Obj.Ex hoc quod Christus dicit Docete
: : circa quae movebantur controversiae et quae
omnes non bene colligitur necessitas
gentes, haeretici adulterabant, ut erant haec In no- :

pronuntiandi inter docendum Ego vos doceo ; : mine Patris, etc; de his autem: Ego te baptizo,
item cum jussit Dominus Moysi projicere vir- nullam legimus ortam controversiam ante sae-
gam ut fieret serpens, Moyses non debuit di- culumduodecimumquamAlexanderllla Pon-
cere Ego projicio virgam; similiter cum
: tio Glaromontano episcopo consultus diremit
Elias jussit famulo suo ponere baculum super decretali laudata.
faciem pueri suscitandi, non debuit dicere Post datam hanc decretalem plures
Inst. 2° :

famulus Pono baculum super faciem tuam :

: insignes theologi, Petrus Cantor, Praepositivus
ergo ex illis verbis baptizantes eos, etc, male et alii adhuc tenuerunt oppositam senten-
colligitur necessitas dicendi inter baptizan- tiam : ergo.
dum Ego : te baptizo. Resp. eos errasse. A contumacia tamen
Resp. consequens Ergo ex illis ver-
1° dist. : sunt excusandi, cum hanc decretalem tunc
bis male colligitur, etc independenter a tradi- ignoraverint; non enim facta est publici juris
tione, praxi et defmitionibus Ecclesiae, transeat; ex auctoritate pontificia, nisi tempore Gre-
accedente traditione, praxi et definitionibus gorii IX, in collectione S. Raymundi circa me-
Ecclesiae, neg. Haec enim, ut jam dixi, est dium dcecimi tertii saeculi.
certa et infallibilis interpres S. Scripturarum, Dico 2 01 Baptisma, etiamsi in nomine Chri-
:

et nisi in ea pedem immobiliter figamus, nulla sti collatum, nuHum est sine expressione di-

In nomine
ratione poterit evinci haec verba : stincta trium personarum SS. Trinitatis.
/^m^etcessepronuntianda; non enimChri- Prob. Matth.
1° ex ubi Christus prae-ult.,
stusmagis jussit ut baptizantes dicerent In : scribens apostolis ritum baptizandi, jubet eos
nomine Patris, etc quam jussit ut dicerent baptizare in nomine Patris et Filii et Spiritus
Ego te baptizo. Sancti. Apost., Ephes. 5, dicit quod Christus
2° Disparitas est quod docere seu explicare Ecclesiam sanctificavit mundans lavacro in
mysteria fidei 1 sit de se determinatum ad in- verbo vitce super quae verba S. Chrysostomus,
:

structionem; actio autem abluendi non est de hom. 20 in hunc locum, ait « In verbo dixit :

se determinata ad Baptismum seu ablutionem Quonam ? In nomine Patris et Filii et Spiritus

spritualem. Ad alia duo exempla disparitas est Sancti. »
quod non sint in re sacramentaria, quae per Prob. 2° ex perpetuo usu et definitionibus
aliquam formam consecrari debet, sed in pa- iteratis Ecclesiae. Canon apost. 49 damnat eum
tratione miraculorum, ad quam elementa cer- qui baptizat in morte Christi et non in nomine
tis verbis non consecrantur. Patris, etc; conc Nicaenum I generale jubet
Inst. 1°
Traditio his verbis
: Te baptizo for- : rebaptizari paulianistas, non catharos seu no-
mae Baptismi inserendis non favet ergo. Prob. : vatianos, « Innoc I, ep. 2, tom. 2
quia, inquit
ant. 1° Quinque primis saeculis nulla ejus ha- Conc, paulianistae in nomine Patris et Filli
betur mentio. Primus illius meminit S. Grego- et Spiritus Sancti minime baptizabant, et no-
rius Magnus, saec VI, in suo Sacramentario vatiani iisdem tremendis venerandisque verbis
deinde Ordo Rom. et venerabilis Beda, lib. Va- baptizabant. » Eamdem rationem adferunt S.
rlarum Qucest., q. 14 ; nec multo magis esx Aug„ lib dQHceres., n.44, et Greg. Mag., 1. 11,
* Ibid. * Ibidem a. 5 et 6 a.
 DE FORMA BAPTISMI. 277

ep. 67. Propter eamclem rationem, eonc. Lao- ille qui nominat unarn
gitur Filius, aut quocl
dicEenum jubet rebaptizari montanistas conc. ; solam personam, potest habere rectam fidem
Arelat. II, photinianos Gonstantinop. I, Eu-
; de tribus quia sicut ad sacramentum requi-
;

nomianos, montanistas etsabellianos. Pelagius riturmatcriasensibilis, ita et forma sensihilis.

papa, sexto sacc, mandat Gaudentiae episcopo Et ideo non sufficit intellectus, vel fides Trini-
ut rebaptizet eos qui baptizati suntsolummo- tatisad perfectionem sacranienti, nisi sensibi-
do in nomine Domini, non eos qui baptizati libus verbis Trinitas exprimatur. Unde et in
sunt in nomine Trinitatis. Refertur de Conse- Baptismo Christi, ubi fuit origo sanctificatio-
cr., d. 4, c Sirevera 30. Idem ibid., c Multi nis nostri baptismi, affuit Trinitas in sensibili-
82, damnat eos qui baptizant in solo nomine bus signis, scilicet Pater in voce, Filius in na-
Christi, et dicit esse praeceptum a Christo tura humana, Spiritus Sanctus in columba.
Matth. ult. baptizandi in nomine Trinitatis. S. Obj. 1° Baptizare in nomine Trinitatis, est
:

Greg., 1. Quirino jubet rebaptizari eos

9, ep. 6, baptizare in virtute et fide Trinitatis; sicut eji-
qui in nomine non sunt baptizati, ut
Trinitatis cere daemonia in nomine Dei, est illa ejicere
sunt bonosiani et cataphryges. Zacharias in virtute Dei : ergo quemadmodum ex his
papa, an. 748, scribit Bonifacio episcopo non verbis Marcil6: In nomine meo dcemonia eji-

esse rebaptizandos qui fuerint baptizati in no- cient, non colligitur necessitas pronuntiandi
minePatris, etc, secus baptizatos hac forma nomen Dei ejiciendo daemonia, itanec ex his :

non servata. His et aliis adde conc Flor. et Baptizantes eos in nomine Patris, etc, colli-
Trid. gitur necessitas ea verba pronuntiandi bapti-
Prob. 3° unanimi Patrum utriusque eccle- zando.
siae Graecae et Latinae consensu. Ne longior Jam responsum est supra ad simile arg.
sim, ex innumeris paucos sequentes accipe. Scripturam Sacram intelligendam esse non
Inter Latinos, Tertull., 1. de Bapt., c 13; S. secundum privatum cujusque ingenium, sed
Cyprian., epist. ad Ju6ajan.;S. Hieron., 1. 4 secundum traditionem et Ecclesiae communem
Comment. in Matth.; S. Aug., 1. 3 de Bapt., c usum ac definitiones ; traditione autem et Ec-
15, 1. 6, c 25 et alibi S. Ambros., 1. de Mys-
; clesiae communi usu atque definitionibus doce-
teriis, c 4, de catechumeno dicit «Nisibapti- : mur his verbis Matth. ult. non solum fidem et
zatus fuerit in nomine Patris et Filii et Spiritus virtutem Trinitatis designari, sed et praescri-
Sancti, remissionem non potest accipere pec- ptam formam pronuntiandam in Baptismo.
catorum. » Hujus verba specialiter refero, quia Aliunde, ut etiam dixi, patratio miraculorum
citatur in contrarium, ut videbimus. Inter non debet consecrari et determinari per certa
Graecos, S. Justinus, Apolog. 2 pro christianis ;
verba, sicut materia sacramentorum. Deinde
S. Basilius., lib. de SpirituSancto, cap. 12 ; Baptismus sacramentum fidei et religionis
est
S. Athanas., orat. 2 contra Arian. et epist. 4 Christi initiativum, qua fide et religione profi-
ad Serapionem ; S. Cyrillus vero Jerosol.Cate- temur Trinitatem personarum in unitate sub-
chesilQ ; Damasc, lib. 4 Orthod. Fidei, cap. stantiae: debet ergo Trinitatis fides in eo ex-
10; Theophylactus, in Matth.; Didymus, lib. 2 primi. Alioquin si simpliciter abluas aut sim-

de Spiritu Sancto, tradunt hanc formam a pliciter dicas : Te baptizo, incertum erit quam
Christo fuisse praescriptam, Matth. ult. fidem religionem profitearis; omissis enim
et
Prob. 4° ratione. Sacramenta, ut superius
* his verbis In nomine Patris, etc, perinde
:

dictum est, habent efficaciam ab institutione poteris hoc ritu profiteri religionem ethnicam
Christi, etideo si praetermittatur aliquid eorum vel Judaicam, sicut christianam, sicque Bapti-
quae Christus instituit circa aliquod sacramen- smus non erit signum sensibile quo religioni
tum, efficacia caret et est nullum, nisi ex spe- christianae cooptamur.
ciali dispensatione ejus, qui virtutem suam Obj. 2° : S. Stephanus papa, teste S. Cypr.,
sacramentis non alligavit atqui Christus in- : ep. 73 ad Jubajan., agnovit validum esse Ba-
stituit sacramentum Baptismi dari cum invo- ptisma collatum in solo nomine Christi. Simi-
catione Trinitatis, ut probavimus ex traditione, liter Nicolaus I, in Piesponso ad consulta Bul-
perpetuo usu et deilnitionibus Ecclesiae : ergo garorum, c. 104 « His profecto, inquit, si in
:

quidquid desit ad plenam invocationem Trini- nomine sanctissimae Trinitatis, vel tantum in
tatis, tollit integritatem Baptismi. 2
nomine Christi, sicut in Actis Apost. legimus,
Nec obstat quod in nomine unius personae baptizati sunt (unum quippe idemque est, ut
intelligatur alia, sicut in nomine Patris intelli- S. exponitAmbrosius), constat eos non esse
* ibid. a. 6, o. 2
ibid. denuo baptizandos » : ergo.
278 DISSERTATIO I. ART. IV.

Resp. ad primum : Primo incertum est an designatur, non solum ad Spiritum Sanctum,
S. Cyprianus loquatur de S. Stephano dicit ; sed etiam ad Patrem refertur et Filium ; nec
enim : Quidam dicunt... 2° Esto de S. Ste- solum ad Patrem, sed etiam ad Filium refer-
phano loquatur, disputationis aestu abreptus tur ac Spiritum » . Ad lioc autem probandum
mentem ejus non attigit; de quo vide plura inducit exemplum Baptismi, cujus effectus
quae dixi in tract. de Sacramentis in genere, tribuitur modo Spiritui Sancto, ut 1 Cor. 12,
digress. hist., sect. 5. modo Christo, ut Act. 19 ; non tamen aliis per-
Ad secuadum, resp. cum Soto, Beilarm. et sonis exclusis, sed subintellectis.
*ommuniter, Nicolaum hsec dixisse non defi- Altera responsio quae est iterum Nat. Alex.
niendo, sed ex propria et privata sententia Harduini, Habert, Tournely, etc, dicit S. Am-
non enim de forma Baptismi interrogatus fue- brosium agere non solum de operatione SS.
rat, sedtantum de ministro, an scilicet Ba- Trinitatis, sedetiam de fide suscipientium Ba-
ptisma a Judaeo vel pagano collatum sit vali- ptisma, et velle duntaxat quod catechumeni,
dum, ad quod definitive respondet quod sic ;
quamvis de una tantum Trinitatis persona in-
quod autem de forma suo rescripto inseruit, terrogentur, tamen rectam fidem de tota
si

privatam sententiam proposuit, quam putavit Trinitate teneant, verum et integrum recipiant
esse S. Ambrosii ; quando enim pontifices suis sacramentum « Plenum est, inquit, fidei sa-
:

rescriptis obiter permiscent quae non spectant cramentum, si Patrem et filium Spiritumque
ea de quibus interrogantur et citant auctores, fatearis si unum neges, totum subrues »
: fa- :

non censentur loqui ex cathedra, sed ut pri- teri autem est credere, quod spectat suscipien-

vati doctores, nec majorem volunt sibi adhi- tem Prosequitur

. « Et quemadmodum si :

beri fidem quam auctoribus quos citant. unum in sermone comprehendas. autPatrem,
Inst. S. Ambros., 1. i de Spiritu Sancto,
: autFilium, aut Spiritum Sanctum, fide autem
c. 3, dicit quod sicut Baptisma collatum eunu- nec Patrem nec Filium,nec Spiritum Sanctum
cho Candacis reginae in solo Christo collatum abneges, plenum est fidei sacramentum » Id .

validum est, ita et collatum in solo Spiritu est, si in professione sincera fidei comprehen-

Sancto « Si unum, inquit, in sermone com-

: das unampersonam, totam Trinitatem profi-
prehendas 3 aut Patrem, aut Filium, aut Spiri- teris.Et tandem « Ita quamvis Patrem et :

lum Sanctum; fide autem nec Patrem, nec Filium, et Spiritum Sanctum dicas ; et, aut
Filium, nec Spiritum Sanctum abneges, ple- Patris et Filii, aut Spiritus Sancti minuas po-
num est fidei sacramentum » Et rationem . testatem, vacuum estEt omne mysterium » .

subdit « Quia qui unum dixerit, Trinitatem

: hsec iterum verba intelligi non possunt de
signavit Christum dicas, et Deum Patrem
: si forma Baptismi, alioquin Baptisma collatum
a quo unctus est Filius, et ipsum qui unctus ab haeretico errante circa Trinitatem nullum
estFilius, et Spiritum Sanctum quo unctus est, esset ergo de fide suscipientium accipienda
:

designasti». Ita etiam loquitur Beda incap. 10 sunt. Sensus itaque verborum in ohjectione
Act. Difficultatem prae se ferre non diffiteor laudatorum esi, qui ante Baptismum i terro-
:

hunc Ambrosii textum, quo decepti Mag.

S.
Sent, et Cajet. in sententiam oppositam abie-
runt. Huic autem duplex adhiberi solet re-
sponsio.
Prima responsio quae est Estii, Sylvii, Natal.
Alex. Juenm, etc, dicit S. Ambrosium non
agere ibi de forma sacramenti, sed de ejus
effectu, vultaue hunc effectum, auamvis in S.
Scriptuns uni tantum personae tribuatur, quia
tamen est opus ad extra, foti Trinitati conveni-
re. Patet ex scopo S. Doctoris ibi enim con- ;
tendit probare contra macedonianos divinita-
gatus de fide, ut moris erat, et rite instructus,
confessus fuit unam personam, v. g.: Credoin
Dominum Jesum Christum, ut eunuchus Can-
dacis reginae qui respondit simpliciter: «Credo
Filium Dei esse Christum », totam Trinitatem
profitetur et designat, modo corde nullamper-
sonam neget aut minuat. Et hoc sufficit ad
suscipiendum sacramentum, non tamen ad
conferendum, quia forma sacramenti debet
exprimi verbis a Christo institutis.
Utraque responsio est probabilis, et forte
utraque vera non enim sibi contradicunt,
;

tem Spiritus Sancti et cum objicerent dictum

: sed potius sese mutuo juvant. Caeterum alte-
esse ab Apostolo Cor,8 Ex Patre suntomnia,
1 : rutram esse veram certo constat 1° quia alio- :

etper Filium omnia, ubi nihil de Spiritu San- quin dicendum foret, juxta S. Ambrosium, va-
cto, et inde inferrent Spiritum Sanctum non luisse et valere Baptismum collatum in solo
esse Deum, respondet « Ubi operatio aliqua
: Spiritu Sancto, quod nemo unquam dixit ; 2°
divina aut Patris et Filii. aut Sniritus Sancti quia . Ambrosius, 1. de Mysteriis, diserte re-
 DE FORMA BAPTISMI. 279

quirit invocationem distinctam Trinitatis, ut quod ad ejus invocationem Spiritus Sanctus

patet ex probationibus. Videri etiam potest 1. dabatur in Baptismo. Cessantc autem nunc
9 de Sacram., c. 3, 4, 5 et 7. causa dispensationis, cessat dispensatio, neque
Ad Bedam eodem modo respondendum est, ab apostolorum tempore ullam Ecclesia agno-
siquidem ibi exscribat duntaxat verba S. Am- vit vel admisit.

brosii. At in lib. Variarum qucest., q. 14, di- Haec Auctoris responsio, ut patet, est hypo-
cit : « Si Ego
quis baptizans dicit : te baptizo thetica et ex suppositione facti, quod non di-

in Christo Jesu; et non dicat: In nomine Patris scussit ; et itasaepe respondet in factis quae sibi
et Filii et Spiritus Sancti, non est verus Bapti- objicit ;
quia cum esset scholasticae methodo
smus. inlentus, ejus instituti non erat facta discu-
Urgebis Bernardus, ep. 403, alias 404,
: S. tere, quae prolixiorem tractationem exigunt,
ad Henricum archidiaconum Aurelianensem, et a subjecta qucestione saepe divertunt. Hoc
interrogatus an ratus esset Baptismus infanti ergo facto supposito, docet quid sit respon-
periclitanti collatus sub hac forma « Baptizo : dendum. At controversia nunc est inter eru-
te innomine Dei et sanctae et verae crucis » , ditos de ipso facto, etan revera apostoli ali-
respondit sic « Ego vere hunc Baptismum
: quando baptizaverint in solo nomine Christi ?
puto ; nec sonum vocis veritati fidei et pietati Pro quo sit
intentionis praejudicare potuisse » . Addit
« Legimus sane in Actibus Apostolorum non § HL
in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti,
verum et in nomine Domini Jesu Christi ali- An apostoli aliquando ex divina dispensatione
quos baptizatos » : ergo. baptizaverint in solo nomine Christi?
Resp. 1° Verisimile est hanc epist. non esse
S. Bernardi, 1° quia, ut advertit Michael Baius Pro sententia affirmativa citantur Albertus
in opusc. de Forma Baptismi, c. 4, una est ex Mag., Antissiodor., Alensis, Scotuscum scoti-
triginta, quae posterius sunt editae, et quas in- stis, Richardus, Paludanus, Durandus, Sylve-
certum Bernardi ; 2°
est esse S. quia ipse P. ster, Turrecremata, Lyranus, Valentia, Toletus,
Mabillon, qui vultesse genuinam, in Praef. ad Gonet, etc; pro sententia negativa, Estius,
S. Bernardi opera,fatetur eam « in paucis ma- Suares Vasques, Sylvius, plerique recentio-
,

nuscriptis inveniri, nec in ullo alio praeter- res, NatalisAlex., Juenin, Tournely, Berti, etc.
quam in Sorbonico exemplari valde mutilo, Dico : Utraque sententia tam negans quam
a se repertam ; » 3° quia non est probabile S. affirmans est probabilis.
Bernardum probasse Baptismum, praesertim
quia collatum In nomine sanctce et verce cru- Momenta sententice affirmantis proponuntur
cis, qualem nemo unquam somniavit : hanc cum responsis adversce partis,
enim rationem formae prolatae maxime atten-
dit auctor hujus epistolae dicens « In eo quod : Primum momentum ex S. Scriptura, quae
addit manifeste com-
« sanctae et verae crucis», refertmultos fuisse baptizatos in nomine Jesu.
mendavit dominicam passionem. » Act. 2 Pcenitentiam agite, et baptizetur unus-
:

2° Esto hanc epistolam esse Sancti Bernardi, quisque vestrum in nomine Jesu Christi. Cap.
resp. S. Doctorem aliis detentum et re minus 8 In nomine Jesu Christi baptizantur viri ac
:

attente considerata, obiter et probabiliter tan- mulieres. Ibid. Baptizati tantum erant in no-
:

tum haec dixisse, non certo asseruisse : « Bre- mine Domini Jesu. Cap. 10 Petrus jussit eos :

viter, inquit, vobis de proposita quaestione re- baptizari in nomine Domini Jesu Christi. Cap.
spondemus, sine praejudicio tamen saniussa- 19, baptizati baptismo Joannis jussi suntba-
pientis. » ptizari in nomine Domini Jesu. His verbis de-
Obj. 3°: In pluribus locis Act. Apost. legi- monstratur forma qua apostoli ex dispensa-
mus apostolos contulisse Baptismum in no- tione aliquando baptizabant ; sicut istis, bapti-
mine Christi : ergo. zantes in nomine Patris, etc, demonstratur
Resp.,supposita veritate facti 1 , Apostolos ex forma qua praescriptum erat ordinarie et se-
speciali Christi revelatione et dispensatione in clusa dispensatione baptizare : non enim est
primitivaEcclesiainnomineChristibaptizasse, ratio cur in uno loco designetur forma Ba-
ut nomen Christi, quod erat odiosum Judaeis ptismi et non in alio : ergo.
et gentilibus, honorabile redderetur per hoc Respondent quidam adversse partis patroni,
1 ib. ad l. d° equidem apostolos baptizasse in nomine
280 DISSERTATK) I. ART. IV.

Christi, sed non in solo nominc Christi, exclu- alias personas; addit enim ibid. S. Cypria-
personis; neque contrarium evincitur
sis aliis nus : « Jesu Ghristi mentionem fecit Petrus,
ex laudatis S. Scripturis sicut enini in- : , non quasi Patcr omitteretur, sed ut Patri
quiunt ex hoc quod, Act. 2 et 8, legitur apo-
, quoque Filius adjungeretur. »
stolos prsedicasse Jesum Christum item ex ; Ad sccundum, respondent sensum S. Hila-
hoc guod, Matth. 3 et 1 Cor. 1, dicamur bapti- rii esse non csse tollendas has voces, quibus

zati in Spiritu Sancto, non sequitur apostolos dicitur apostolos baptizasse in nomine Jesu,
solum Christum praedieasse et non alias per- propter pravam aliquorum interpretatio-
sonas, nec ipsos baptizasse in solo Spiritu nem,quia non contradicunt his verbis Bapti- :

Sancto, exclusis aliis
hoc quod dicaiitur baptizasse in nomine Chri-
sti,sequitur quod in solo ejus nomine, aliis
exclusis, baptizaverint.
personis; ita neque ex zantes in nomine Patris, etc. Patet, quia sco-
pus Hilarii est probare non deserendum esse
hoc vocabulum o^oousiov, quia vitiose a non~
nullis solet intelligi in cujus probationem
:

Respondent 2° alii, baptizari in nomine afiert id quod dictum est in S. Scriptura de

Christi, significare vel baptizari merito et vir- Baptismo qui collatus est in nomine Jesu quasi
tute Christi,sicut dicitur,Marci ult.: In nomine contra mandatum baptizandi in nomine Tri-
meo, id est, mea, dcemonia ejicient;
virturte nitatis; ita ut apud S. Hilarium, to tantumin
vel baptizari Baptismo a Christo instituto; nomine Jesu baptizabant, idem sit ac tantum
vel tandem initiari et consecrari in Christi in nomine Jesu baptizasse leguntur.
cultum. Ad tertium, respondet Theophylactum non
Secundum momentum petitur ex Patribus. solum id quod objicitur dicere, sed etiam
S. Cyprianus, epist. 73 ad Jubajanum, dicit quod « quando dicimus Baptisma fieri in no-
apostolos baptizasse Judaeos in nomine Jesu, mine Christi, non dicimus quod oporteat in
gentiles autem in nomine Patris et Filii et Spi- solius Christi nomine fieri. »
ritus Sancti : « Alia enim, inquit, fuit Judseo- Ad quartum Laurentius Berti sententiae
:

rum sub apostolis ratio, alia est gentilium negativse acerrimus vindex, ingenue fatetur
conditio. Illiquijam legis et Moysis antiquis- Ferrandum stare pro sententia affirmativa de ;

simum baptisma fuerant adepti, in nomine ipso enim dicit « Nequcunt hrcc verba, Fer-
:

quoque Jesu Christi erant baptizandi, secun-
dum quod in Actibus Apostolorum Petrus lo-
quitur et dicit: Poenitemini et baptizetur unus-
quisque vestrum in nomine Domini J.esu
Denique ubi post resurrectionem Domini apos-
toli ad gentes mittuntur, in nomine Patriset
Filii et Spirihis Sancti baptizari gentiles ju-
bentur. » S. Hilarius, lib. de
postremo apostoli, inquit, reperiantur in cri-
mine, qui baptizare in nomine Patris et Filii
randi, in sententiam nostram trahi, nisi per
vim et violentiam. »
Tertium momentum petitur ex causa legiti-
ma, quse tunc aderat, dispensandi in forma
communi, scilicet, ut diximus ex Auctore, ut
nomen Christi quod erat odiosum Judaeis,
honorabile redderetur per hoc quod ad ejus
Synodis : « Ne invocationem Spiritus Sanctus dabatur in
Baptismo, et inde convincerentur Jesum Na-
zarenum esse verum Messiam quod nega- ,

et Spiritus Sancti jussi, tantum in nomine Jesu bant.

baptizarunt. » Theophylactus, in cap. ult. Respondent alii satis honori Christi consul-
postquam petiit quomodo Baptisma in
Lucae, tum esse, si ejus nomen pronuntietur in
nomine solius Christi fieri intelligamus? re- forma Baptismi cum nominibus Patris et Spi-
spondet Quia Christi
: « nomen in se continet ritus Sancti.
et Patrem ingenitum », etc. Ferrandus diaco-
nus, saec. sexto, epist. adAnatolium,scribii: Momenta sententice negativce cum responsis
« In nomine Domini Jesu apostoli baptizabant adversce partis.
numquid quia Patrem et Spiritum Sanctum
tacebant, ideo negabant ? » Primum momentum fundatur in hoc quod
Ad primum, respondet Tournely S. Cypria- Christus, Matth. ult., prsecepit apostolis ut ba-
num loqui non de forma Baptismi, sed de pro- ptizarent in nomine Patris, etc. ergo non est
:

fessione publica fidei illius qui baptizandus credibile eos hanc legem statfrn violasse bapti-
erat : at non videtur hoec responsio satis con- zando in solo nomine Christi. Si recurratur ad
formis textui. Forte illi minus repugnanter dispensationem, contra sst quod nullum in
respondetur S. Cyprianum dixisse aposto]os tota Sacra Scriptura extat hujus dispcnsationis
baptizasse in nomine Christi non excludendo vestigium, et quod nulla esset ratio dispen»
 DE FORMA BAPTISML 28!

sandi ;
quod enim dicilur idco dispensatum Sanctnm ct cjus virtute fnissc baptizatos, sic-
fuisse ut nomcn Christi,prius odiosum Judaeis, que merito intcrrogat Apostolus : Inquo ergo,
honorabilc ct amabile redderetur, iutile cst; id est, in cnjus virtute, baptizati estis?
1° quia maxima erat Christo gloria associan in Tertium momcnlum pctitur cx Patribus. S.
forma Baptismi Patri summo Deo 2° quia ; Cyp., epist. laudata ad Jubajanum, explicans
nomen Trinitatis erat pariter gentibus et Ju- haec vcrba Petri Act. 2 Baptizetur unusqui-
:

daeis odiosum 3° quia inde sequeretur quod

; sque vestrum in nomine Domini Jesu Christi,
etiam nunc deberet conferri Bapfisma in no- dicit « Jesu Christi mentionem facit Petrus,
:

mine Christi,cum Judaei etiam nunc sicut olim non quasi Patcr omitteretur, sed ut Patri quo-
sint Christi hostes infensissimi. que Filius adjungeretur ». S. Aug., adversus
Respondent prioris sententiae vindices, equi- Maximinum arianum, 1. 3, cap. 17, loquens de
dem apostolis praeceptum fuisse utcommuni- iisquos Petrus jusserat baptizari in nomine
ter etordinarie baptizarent in nomine Trinita- Domini Jesu, dicit « Si autem non noininatis
:

tis ; ad id non obstat quominus cum ipsis sit Patre et Spiritu Sancto, in nomine Jesu Chri-
dispensatum ut certis de causis ad tempus sti jussi sunt baptizari, non tamen intelligun-

baptizarent in nomine Christi, si non univer-
saliter,saltem in iis circumstantiis in quibus
ld exigebat honor Christi.
Ad primam prob., in contrarium respondent
dispensationem legi in S. Scnptura, non qui-
dem in actu signato, sed in actu exercito; hoc
ipso enim quo legitur apostolos baptizasse in
nomine Christi, satis constat id fecisse ex di-
spensatione divina, cum certum sit ipsos non
statim violasse legem sibi a Christo datam.
Ad secundam prob., neg. ant. Ad primam
rationem, resp. magis esse honorabile Christo,
si ejus nomen solum ponatur, quia tunc magis
ad illud et ad ejus virtutem attenditur. Adde
quod illud conjungendo aliis
iuissent non aliorum quibus jun-
in ejus, sed
tur baptizati nisi in nomine Patris et Spiritus
Sancti. »
Respondent alii ad primum, sensum S. Cy-
priani esse quod tunc non omissus fuerit Pater
quoad virtutem, licet quoad nomen; alias Ju-
daei baptizati fuissent in uomine Patris, etc,
sicut gentiles; quod tamen negatibid. S. Cy-
prianus, ut constat ex probationibus prioris
sententiae.
Ad secundum, similiter respondent sensum
S. Augustini esse quod non intelligantur ba-
ptizati nisi in nomine, id est, msi in virtute
Patris et Filii et Spiritus Sancti; quia S. Aug.
vult ibi probare contra Maximfnum, negan-
Judaei causati tem Spiritum Sanctum esse creatorem, quod
quamvis haec verba Omnia per ipsum facta
:

gebatur nomine, Spiritum Sanctum et gratiam sunt, sint tantum dicta de Filio, omnia tamen
conferri. Ad secundam: Nomen Trinitatis apud censeantur etiam essefacta per Spiritum San-
Judaeos magis erat ignotum quam odiosum; ctum,-quia una est utnusque virtus ; sicut li-
at ita Christum oderant ut ipsum crucifixerint. cet dicatur Baptismus collatus in solo Christi
Ad tertiam, neg. sequelam. Quia nunc Christi nomine, tamen collatus in nomine,
intelligitur
nomine per universum orbem praedicato et id est, in virtute Spiritus Sancti.
exaltato, non subsistit amplius ratio recedendi Reponit Berti cui haec responsio displicet,
apraecepto communi sicut nunc plantata et
: quodsiMaximinusnegabatomniafactaesseper
firmata fide, cessat frequentia miraculorum^ Spiritum Sanctum, negabat quoque eamdem
quae fidei seminandae et firmandae necessaria esse virtutem Filii et Spiritus Sancti, conse-
erant. quenter negabat in Baptismo, non nominato
Secundum momentum habetur Act. 19, ubi Spiritu Sancto, Spiritum Sanctum intelligi ex
cum Paulus incidisset in quosdam qui se ,
hoc quod Filii et Spiritus Sancti sit eadem vir-
christianos dicebant et tamen ignorahant Spi- tus.
ritum Sanctum, interrogat illos : In quo ergo Sed contra Aug. arguit contra Maximi-
: S.
baptizati estis? atqui haec interrogatio inepta num, supposita forma Baptismi,quae sola tunc
fuisset^ si in solo Christi nomine, non appellato erat in usu, scilicet cum expressione Patris et
Spiritu Sancto, potuissent baptizari : ergo. Filii et Spiritus Sancti, quam negare non po-
Respondeturexadversaparte,neg.min.Quia terat Maximinus, juxta quam formam mani-
moris erat ut apostoli neminem tingerent, nisi festum est Spiritum Sanctum sua virtute cum
prius ipsum docuissent mysteria fidei, praeser- aliis concurrere ad Baptismum. In hac ergo
tim Trinitatis, ejusque virtute Baptismum hypothcsi bene arguit S. Aug. quod,sicut licet
operari unde quamvis baptizati fuissent in
: in Baptismo collato ab apostolis non fuerit
solo nomine Christi, debebant scire Spiritum fuerit nominatus Spiritus, et tamen, ut con-
282 DISSERTATIO I. ART. IV.

stat ex forma communi Baptismi, intolligeba- maliter significant personas subsistentes; ot

tur Spiritus Sanctus; ita quamvis in his verbis : genitor et genitus significant formaliter actus
Omnia per ipsum facta sunt, non nominetur notionales, qui sunt fundamenta relationum :
Spiritus Sanctua, est tamen intelligendus. unde quamvis idem significent materialiter et
Si quidam alii Patres proponantur qui vi- quoad rem, non tamen idem significant for-
deutur sensisse apostolos nunquam baptizasse maliter et eodem modo, sicque non aequiva-
in solo nomine Christi, iis, inquiunt, oppo- lent et non sunt proprie synonyma.
nendi suntalii Patres Laudati pro prima sen- 2° Sicut ex parte materiae aqua sumitur ad
scholarum magistri.
tentia et Baptismum, 4 quia ejus usus est communior
Quartum moinentum est impugnatio funda- ad abluendum, ita ad significandum tres per-
menti oppositi. Equidem, inquiunt, in Act. sonas in forma Baptismi assumuntur illa no-
Apost. dicuntur apostoli baptizasse in nomine mina, quibus communius consueverunt nomi-
Christi, at non solius Christi; vei nomineChri- nari personae in iiia lingua : atqui nomina
sti intelligitur merito et virtute Christi vel quibus communius significantur divinae per-
Baptismo Christi, ut dictum est prius. sonae, sunt Pater, Filius et Spiritus Sanctus,
Respondent alii quod,sicut haec verba Matth. non genitor et genitus, et procedens ab utro-
ult : Innomine Patris, etc, intclliguntur sim- que ergo.
:

pliciter, invocato nomine Patris, etc; ita haec : Dices : Ecclesia laudat et invocat Trinitatem
In nomine Jesu intelligi debent invocato no~ sub nominibus genitoris, geniti et procedentis
mine Jesu. Nec aliis S. Scriptura usa fuisset, si ab utroque, ut patet in hymno festi Corporis
voluisset ut baptizaretur in nomine Christi, Christi, a S. Th. edito ergo. :

sicut baptizatur in nomine Patris. Resp. neg. conseq. Licet enim extra sacra-
Quintum momentum est ab inconvenienti. mentum possit laudari vel invocari Trinitas
Juxta fidem est unum Baptisma in Ecclesia : istis nominibus, eo quod materialiter et quoad
atqui si aliquando valuisset Baptisma in no- rem idem significent ac Pater, Filius, etc,
mine Christi, forent diversa Baptismata, quia non tamen in sacramento a Christo determi-
nempe forent diversae formae, ideoque diversa nate instituto, quia idem non significant for-
composita ergo. :
maliter et eodem modo, sicque non sunt syno-
Respondent Baptisma dici unum; 1° quia nyma.
semel susceptum iterari non potest 2° quia, ; Petes 2°utrum valeat Baptisma collatum
licet plures ministri baptizent, unus est tamen sub hac forma Ego te baptizo in nomine SS.
:

Cbristus qui principaliter baptizat; 3° quia, se- Trinitatis, vel in nomine trium personarum
clusa speciali dispensatione ad tempus, aliud SS. Trinitatis, vel in nomine Dei unius et
non admittitur. trini, vel in nomine primae, secundae et tertiae
personae?
§ IV. Resp. negative, quia ut probamus § 2,
conc 2, debet fieri distincta expressio trium
Leviores qucedam difficultates circa formam personarum Patris, Filii et Spiritus Sancti.
Baptismi breviter expediuntur. Insuper ista non idem significant ac Pater,
Filius et Spiritus Sanctus; potest enim esse
Petes 1° quid sit censendum de Baptismo Trinitas, possunt esse tres personae, prima,
collato in nomine Genitoris et Geniti et Proce- secunda et tertia, absque Patre et Filio et
dentis ad utroque ? Spiritu Sancto.
Resp. probabilius esse nullum Ita cum S. . Petes 3° utrum valeat Baptisma collatum
Th. * et thomistis, Scotus cum scotistis, Estius, sub hac forma: Baptizo, aut baptizatur in no-
Sylvius, Suares et communiter theologi con- mine Patris, etc, absque expressione bapti-
tra Cajet. et paucos alios, inter quos novissime zandi?
Berti. Resp. negative 1° Personam baptizandi esse
.

Quia haec nomina non aequivalent nomi-

1° exprimendam colligitur ex illo Matth. Bapti- :

nibus Patris et Filii et Spiritus Sancti ; l haec zantes eos. 2° Forma debet significari id quod
enim nomina, Pater et Filius, formaliter signi- in sacramento peragitur; in sacramento autem
ficant relationes paternitatis et filiationis, qui- applicatur materia subjecto determinato, quod
bus constituuntur divinae personae, sicque for- non significatur dicendo simpliciter ; Baptizo
i Hic, a. 5, ad 7, l P . q. 40, a. 2 et in 4 d. 3 q. l, a. 2, aut baptizatur; atque ideo debet significari de-
q. 2 ad 5. * Ibidem 1, p. et in 4. * Ibidem liic.
 UTRUM BAPTISMUS POSSIT ITERARl. 283

terminatum subjectum per te , aut aliquid nomen Filii, aliud nomen Spiritus Sancti, quia
simile. 3* Dcbet exprimi distinctio inter bapti- unus Deus. » Idem S. Hieron., in cap. 4 ad
zantem et baptizatum, sicut inter generantem Ephcs., et S. Aug., lib. 2 adv. Maximinum
et genitum; enim Baptismus sacramentum
est cap. 22, cttract. 6, in Joan.: ratio est, quia to
regenerationis unde Innoc. III, Extra de
: in nomine significat substantiam, virtutem,
Bapt. cap. Debitum, declarat neminem posse auctoritatem, potestatem, quae una est in tri-
seipsum baptizare; ista autem distinctio non bus personis ; unde dicendo In nominibus :

significatur, nisi exprimatur persona bapti- falsum significatur.

zanda. Non sequitur tamcn fore irritum Baptisma,
Neque refert quod hsec distinctio significe- si replicato to nomme quis dicat: Baptizo te in
tur per ipsam applicationem matenae ad alte- nomine Patris, in nomine Filii, et 111 nomine
rum; quia, ut iorma debet signifi-
dictum est, Spiritus Sancti ;
quia, ut dictum est, to in no-
care id quod agitur; non enim in sola matena, mine signmcat substantiam, virtutem, majes-
sed maxime in forma consistit significatio sa- tatem divinam nomen autem essentiale po-
;

cramenti. test repeti sine pluralitate : sicut dicimus in

Si dicas Stephanum III, in rescriptis Cari- Symbolo S. Athanasii « Deus Pater, Deus Fi- ;

siacis, nullam designare personam in forma lius_, Deus Spiritus Sanctus, non tamen tres

Baptismi, et Eugenium IV, in Decreto unionis, Dii. » Similiter in exorcismo baplizandorum

declarasse perfici sacramentum, « si expnma- antequam accedant ad baptisterium « Exor- :

tur actus qui oer ipsum exercetur cum san- cizo te, omnis spiritus immunde, in nomine
ctissimae Trinitatis mvocatione » Dei Patris omnipotentis, et in nomine Jesu
Resp. ad primum, rescripta Carisiaca sup- Christi Filii ejus et judicis nostri, et in virtute
aut adulteratareputan ab eruditis, ut
posititia Spiritus Sancti.
vidimus supra. Ad secundum: Eugenius prius Quantum ad praepositionem in non, est de
descripserat formam Latinorum et Graecorum, essentia formae,quia illaomissaremanet sensus
quibus exprimitur persona baptizati unde : substantialis ; simiiUer particula et propter
dum sacramentum, « Si expri-
dicit perfici eamdem rationem; nisi forte omittaturm sensu
matur actus », intelligit actum determina- sabelliano ad significandum haec tna nomina
tum, ut exprimitur in forma Latinorum per esse unam et eamdem personam tri s taculta-
te, et in forma Graecorum per to « servus tibus instructam 1 . Idem dicendum de orono-
Christi » mine ego; quia, ut dictum est, non est necesse
Utrum vero debeat exprimi persona bapti- quod signate exprimatur persona baptizantis,
zandi determinate per nomen ejus proprium, ut patet in forma Graecorum; et aliunde suf-
vel per pronomen secundae vel tertiae personae ficienter exprimitur per to baptizo. Tandem
teyel istum ?ld quidem requirit Eugenius IV pariter constat particulam amen non esse de
in laudato decreto, dicens in forma Graeco- substantia formae, sed esse tantum sacramenti
rum : Baptizetur Christi servus (talis), attamen jam perfecti acclamationem et approbationem
nulla ratione videtur id esse de necessitate sa- unde in pluribus ritualibus omittitur.
cramenti : unde qui diceret : Baptizo servum Plura circa praesentem materiam habes iu
Christi, vel, Baptizatur servus Christi, meo ju- tract. de Sacramentis commiini, diss. 1, a. m
dicio subsisteret sacramentum. 6, § 1 : sedulo confer.
Sed quid, si quis, honoris causa, dicat
Baptizo vos ; vel assuetus loqui in plurali nu- ARTICULUS V.
mero dicat : Nos te baptizamus ? Resolvit Syl-
vester, post Cajetan., in simili verbo, absolu- Utrum Baptismus possit iterari?
iio, quod valeret ;
quia non variaret substan-
tiam formae. Ejusmodi tamen vanitates sunt Marcionistae, teste S. Epiphanio, Hceresi 42,
fugiendae. ter baptizabant, semel in infantia, et bis in
utrum si minister dicat In nomi-
Petes 4° : adulta aetate ad imitationem Christi, qui ba-
nibus loco in nomine, valeat Baptismus ? ptismo Joannis etsuo sanguine fuit baptizatus.
Resp. negative. Quia non dicit Christus : Anabaptistae nostri temporis rebaptizant bapti-
Baptizantes in nominibus, sed in nomine. Su- quidam ex
zatos in infantia, et illis eos qui post
per quae verba S. Ambros. lib 1 de Spiritu S., susceptum semel Baptismum a fide deficiunt.
cap. 44, ait : « In nomine dixit, non in nomi- Notum est ex superioribus S. Cyprianum cum
nibus ; non ergo aliud nomen Patris, aliud 1 Hic a. 5, ad. 1.
184 DISSERTATIO I. ART. V.

pluribus aliis equidem rebaptizasse baptizatos vasa sacra nou nisi semel consecrantur ergu :

ab haereticis, sed quia invalidum reputabant nec Baptismus. Quarta Baptismus principa- :

eorum Baptisraa, quibus constanter restitit liter datur contra peccatum originale atqui :

S. Stephanus papa. Pariter notum est dona- peccatum originale non iteratur : ergo nec
tistas eadera ratione rebaptizasse baptizatos a Baptismus.
catholicis, quos pluribus libris exagitatS.Aug. Hae rationes, ut patet, non sunt simplicis
QuaestioestdeBaptismovahdesuscepto,utrum congruentiae, sed ex ipsa natura sacramenti
possit iterari? Pro assertione dogmatis catho- petuntur, ideoque probant non solum rebapti-
lici, smum esse illicitum, sed etiam invalidum,
Dico 1° : Baptismus validus nec licite nec adeoque subjectum Baptismi esse hominem
valide iteratur 1 . non baptizatum, sicut materia consecrationis
Prob. 1° ex illo Heb. 6 Impossibile est eos, : est panis non consecratus. Harum rationum
qui semel sunt illwninati, et prolapsi sunt, defensionem contra impugnationes Scoti vi-
rursus renovari ad pcenitentiam, rursum crw dere potest curiosus lector apud Dom. Soto
cifigentes sibimetipsis Filium Dei : atqui haec in 4, d. 3, q. unica, a. 9.
verba intelligi non possunt de Pcenitentia sa- Dices Si Baptisma iteratum
: sit nullum,
cramentali, quse est iterabilis ergo de Bapti- : ergo rebaptizatio non est peecatum.
smo, quemadmodum SS. Ambros., Chrysost., Resp. neg. sequelam Imo ob id est pecca- :

August. et alii contra paucos intelligunt, et tum et gravissimum, quod iterari tentetur id
ut ostendemus infra, de sacramento Poeniten- quod non est iterabile; id enim cedit in gra-
tiae. vem injuriam et irrisionem sacramenti, dum
Prob. 2° et praecipue ex traditione ab apo- contra ejus institutioncm tentatur adhiberi
stolis accepta. quae nobis constat unanimi Pa- subjecto incapaci, et quasi semel datum non
trum consensu, constanti et perpetua consue- sufficeret: veluti si quis uxore vivente alteram
tudine atque definitionibus iteratis Ecclesiae. duceret, aut hostiam consecratam consecra-
Ita de Consecr., d. 4, cap. Non licet 107, can. ret.
47, inter eos qui dicuntur apostolici. Conc. Ni- Dico 2° : Si sit dubium fundatum an aliquis
caenum 1, conc. Constantinop. 1, conc. Are- sit baptizatus, sive sit dubium juris, puta
lat. I, Florent. in decreto Unionis, Trid., sess. utrum materia vel forma adhibita sit legitima,
7,de sacram. in genere, can. 9 « Siquis dixe- : puta an de facto sit collatus Bapti-
sive facti,
ritin tribus sacramontis, Baptismo scilicet, smus, debet Baptismus, non dico, iterari, sed
Confirmatione et Ordine, non imprimi chara- conferri sub conditione, dicendo « Si es ba- :

cterem in anima, hoc est, signum quoddam ptizatus, non te baptizo ; si non es baptizatus,
spirituale et indelebile, unde iterari non pos- te baptizo in nomine Patris, » etc. Ita defini-
sunt, anathema sit., » Et ibid. de Bap., can 11 vit Alexander III, Extra. lib. 3, tit. 42, cap. De
« Si quis dixerit verum et rite collatum Bapti- quibus 2. Ratio est, quia in hoc casu subveni-
smum iterandum esse illi qui apud infideles tur proximo in re maxime necessaria, cum
fidem Christi negavit, cum ad poenitentiam sine Baptismo re suscepto alia sacramenta va-
convertitur, anathema sit. » lide non recipiat, et si non sit adultus salvari
Prob. quatuor rationibus Auctoris 2 Pri-
3° : . nequeat. Haec autem necessitas juncta condi-
ma Baptismus est quaedam regeneratio spiri-
: fione abstergit irreverentiam sacramenti.
tualis, Joan. 3 ; Nisi quis renatus, etc. : atqui Neque potest in iterationis crimen venire
uniusnonestnisiunageneratio, undeS. Aug.; quod omnino factum nescitur, inquit S. Leo,
tract. M, in Joan. super illud Joan. Quomo- : Cap. Cum prima concl.
itaque cit., in
do, inquit; non potest uterus repeti, ita nec Si vero dubium sit infundatum, levis suspi-
Baptismus. Secunda In similitudinem mortis : cio vel scrupulus, non potest baptizari etiam
Christi baptizamur, per Baptismum enim mo- sub conditione tum quia, ut alibi dixi, quando
;

rimur peccato et resurgimus in novitatem dubium non est fundatum, conditio apposita
vitae atqui Christus semel mortuus est ergo
: : habetur pro non apposita deficiente enim ra- ;

semel tantum Baptismus eidem conferendus tione probabili dubitandi, vix serio potest dici:
est. Tertia Baptismus imprimit characterem
: Si non es baptizatus, te baptizo ; sed potius vi-
qui est indelebilis, et cum quadam consecra- detur dici: Sive sis baptizatus sive non, tebap-
tione datur atqui aliae consecrationes non ite-
: tizo ; sicque disjunctive intenditur nullitas sa-
rantur in Ecclesia: sic, v. g.,„ calices «X alia cramentijtum quia iteratio sacramenti facta
* Ibid. a. 9. o* * ibid. ex inani dubio est quaedam ipsius irrisio.
 UTRUM BAPTISMUS POSSTT ITERARI ? 285

Ex hisinferesl non esse baptizandmn sub sinccrus, qui nollet fallcrc in re tam gravi,
conditione adultum qui inter christianos natus scd nihil forte scripsit quam quod audivit ab
et educatus dubitat an sitbaptizatus, forte quia aliqua foernina aut laico, qui vel ex turbatione
non extat amplius regestum, aut in co omissus aut ignorantia potuit aliquid essentiale omit-
est, vcl quia parentes sunt mortui, aut minis- terc. Et idco stalntum est in synodo2 Camerac.
ter erat senex, etc; quia, ut dicit Innoc. III, et Mediolanensi sub. S. Carolo Borromaeo hos
Cap. Veniens de Pra^sbytero non baptizato : esse sub conditione baptizandos.
« De illo qui natus de christianis parentibus, et Secundus casus dubius est de infante bapti-
inter christianos et fideliter conversatus, tam zatodomi ab obstetrice vel altero laico.Si paro-
violenter proesumitur quod fuerit baptizatus, chus diligenti inquisitione facta certo morali-
uthaecpraesumptio procertitudine sit habenda ter judicet omnia essentialia esse adhibita,
donec fortissimis forsan argumentis contrari- extra controversiam est non posse repeti Bap-
um probetur. » Idem dicendum de illo qui tismum. At nisi testis gravis et oculatus affe-
audit se ab obstetrice fuisse baptizatum ; quia rat omnia essentialia esse servata, vix aut ne
supponere debet quod parochus praBvio exami- vix, meo judicio, id certo constare potest ; e*
ne Baptismum validum judicaverit, aut in perientia namquc notum multas mulieres est
dubio repetierit. sive ex ignorantia, sive ex turbatione in mate-
Inferes 2° non etiam baptizandum sub con- ria vel forma errarc item saepe referre aliter
;

ditioneillum cujusBaptismumattcstaturunus quam fecerint aut dixerint ; item semel aut

testis oculatus omni exceptione major; quia iterum deprehensas quod bene fecerint, dein-
hujusmodi testimoniurn, seclusis indiciis in ceps malitiose errare, et tamen asserere se
contrarium, moralem certitudinem facit. more solito baptizasse unde, excepto casu
:

Inferes 3° e contra baptizandos esse sub con- testis, ut dictum est, qui raro contingit, existi-
ditione eos qui ante Baptismum a parentibus mo non esse damnandum, qui sic baptizatum
sunt avulsi, aut inter infideles nati, et non est baptizaret sub conditione. Ita, contradicenti-
aliquis fide dignus qui eos esse baptizatos tes- bus multis, censent Sylvius, Molanus et alii,

tatur ; tunc enim est fundatum dubium an sicque statuunt Pastorale Mechliniense et sy-
sint baptizati et ita resolvit conc. Carthag. 5,
: nodus Iprensis sub Martino Rithovio, tit. 2,
cap. 6. cap. 5.
Inferes 4° etiam sub conditione baptizandos Tertius casus dubius est de baptizato ab
infantes qui reperiuntur expositi ad valvas haereticis. Equidem fide certum est baptiza-
ecclesiae vel alibi sine schedula vel testimonio tum ab haeretico, qui omnia essentialia obser-
sui Baptismi ;
quia consuetum est ut, dum vavit, esse valide baptizatum, nec ullatenus
sunt baptizati, habeant aliquod hujusmodi esse baptizandum sub conditione. Quia tamen
testimonium. experientia constat hodiernos haereticos saepe
vel aquam rosaceam honoris causa adhibere,
Casus duUL vel, ut ostendant verba esse concionatoria et
non consecratoria, unum infundere aquam,
Primus : An infans inter catholicos ad val- et alterum proferre verba ; vel ratione frigo-
vas templi aut alibi expositus cum schedula, ris solas vestes aspergere, vel plebeios ignaros

aut aliquo alio testimonio sui Baptismi, debeat sacramentum conferre, vel tandem in odium
nihilominus baptizari sub conditione ? catholicorum aliquo alio modo illud temerare,
Negant plurimi auctores. Numerat viginti nisi, ut in priori casu dictum est, adsit testis

octo Franciscus a Jesu Maria;quorum ratio est, catholicus, gravis et oculatus, qui asserat om-
quia non est credibile parentes aut tutores, qui nia essentialia rite fuisse servata, pariter cen-
praBsumuntm' catholici, cum inter catholicos seo non esse culpandum, qui sic baptizatof
reperiatur expositus, voluisse fraude aut men- regulariter baptizaret sub conditione. Et itr

dacio filium suum tam necessario sacramento statuitsynodus Mechliniensis, anno 1607, tit. 3
privare. cap. 6, a Paulo V anno seq. approbata.
Affirmant etiam plures.Numerat Viginti lau- Observandum. adultos, qui sub conditione
datus scriptor, quibus subscribo; quia quamvis baptizantur, teneri post sic susceptum Bapti-
inter catholicos, non constat tamen a quo ista smum confiteri peccata post primum Ba-
schedula fuit scripta, forte a malefica muliere, ptismum commissa, ne forte, si primus Bapti-
a viro iniquo, a Judseo, ab atheo, etc. Et esto, smus valuerit, secundus, utpote irritus, nihil

qui scripsit fuerit vir catholicus, probus et efficiat.

*86 DISSERTATIO 1. ART. VL

Petes quae sint pcena? rebaptizantium? ARTICULUS VI.

Resp. Jure eivili, cod. Ne sancium Baptisma
reiteretw\ 1. 1, damnantur pcena mortis. Haec utrum convenienter assignentur tria ba«
lex lata fuit occasione donatistarum. Jure ec- ptismata, scilicet fluminis, fla-
clesiastico incurrunt irregularitatem, cap. Ex minis et sanguinis?
Litterarum 2, Extra 8 de apostatis, 1. 5, ex Ale-
landroIII. Equidem pontifex exprimit tantum Nota 1°: Baptismus flaminis dicitur perfecta
aeolythuin qui adfuerat respondens rebapti- cordis contritio seu quilibet actus perfectae
zanti, et quia secundum regulam communem charitatis, includens saltem virtualiter et im-
irregularitas non ineurritur, nisi sitin jure ex- plicite votum baptismi aquae. Dicitur flaminis
pressa, posset videri rebaptizantem eam non a flamine seu Spiritu Saneto movente cor ad
incurrere; attamen consuetudo, quae est opti- diligendum Deum et pcenitendum de peccatis.
ma legum intcrpres, hanc decretalem sic in- Baptismus sanguinis martyrium pro Chri-
est
telligit, ut etiam rebaptizans sifc irregularis sto toleratum antecedens baptismum aquae.
et ita tenent communiter casuistae et jurispe- Dicitur sanguinis ab ejus effusione, quae con-
riti De baptismo aquae
tingit ordinarie in martyrio.
Similiter iiqui se rebaptizari faciunt aut hucusque diximus.
patiuntur , incurrunt irregularitatem , cap. Nota 2° hanc trium baptismatum distinctio-
Confirmandum, d. 5, cap. Qui in qualibet, nem esse frequentem non solum apud schola-
causa 1, q. 7,et cap. Eos de Consecrat., d. 4. tiscos, sed etiam apud SS. Patres Ambros., :

Est tamen discrimen inter irregularitatem inPs. 118; Greg. Nazianz., orat. 39, in sancta
rebaptizantis et rebaptizati, quod irregularitas Lumina; Hieron., super illuri Ephos. 4: Una
rebaptizati sit completa, impediens ipsum et fides,unumBaptisma; Aug., 1. 4 de BapL, c.
promoveri ad ulteriores ordines et in susce- 21; Bernard., ep. 77 ad Hug. Vict. Idque cum
ptis ministrare; irregularitas autem rebapti- fundamento in S. Scripturis, quae nomen
zantis impedit tantum promoveri ad altiores Baptismi charitati. et martyrio tribuunt ; sic
ordines, non in susceptis minisfcrare. Irno hae- quantum ad charitatem, Matth. 3, dicitur;
rendo litterae decretalis Ex litterarurn, videtur llle baptizabit vos Spiritu; et Act. 1: Bapti-
quod nec ista irregularitas incompleta reba- zabimini Spiritu Sancto : id est, charitate dif-
ptizantis incurratur, nisicrimensit publicum ;
fusa per Spiritum Sancium. Quantum ad
subjungitur enim : « Si crimen
occultum, sit martyrium, Marci 10: Poteslis bibere calicem,
poterit promoveri. » Sed, inquit Sylvius, ob quem ego bibo ; aut baptismo, quo ego bapti-
receptam in Ecclesia consuetudinem, verius zor, baptizaril Luc. \%: Baptismo habeo ba-
videtur hanc diminutam irregularifcatem etiam ptizari.
incurri, quando crimen est occultum. Nota baptismata flaminis * et sanguinis in
3°
Utrum vero qui nihil vel leviter dubitans de tantum dici baptismata, in quantum supplent
valore Baptismi, baptizat sub conditione, in- vices baptismi aquae quoad principalem ejus
currat hanc irregularitatem ? Videtur proba- effectum, sciiicet gratiam et remissionem
bilius quod non quia haec irregularitas non
; peccatorum, ideoque non esse sacramenta,
est nequeinjure nequein consuetudine ;jura nec proprie et univoce baptismata, sed im-
enim loquuntur de rebaptizantibus absolute, pronrie tantum et analogice.
iste autem non intendit rebaptizare, imo nec quemlibet actum perfectae charitatis
Si dicas
baptizare , nisi supposito quod Baptismus sit suppiere etiam vices aliorum sacramentorum,
invalidus; aliunde poenae sunt restrmgendae. Confirmationis, Eucharistiae, Poenitentiaej
Idem videtur probabiliter dicendum de his quoad principalem eorum effectum, scilicet
quimetucoacfci rebaptizant aut rebaptizantur, gratiam, et tamen non dici Confirmationem,
si sine intentione Baptismum dandi vel reci- Eucharistiam, Poenitentiam, etc,
piendi, sed tantum ritum externum exhi- Besp. actum perfectae non sup- charitatis
oendi, vel recipiendi, id agant vel patiantur; plere vices aliorum sacramentorum tam in-
quia non intendunt iterationem Baptismi signiter quam Baptismi; cum enim Baptis-
sicut non excommunicatur, licet graviter pec- mus necessarius ad peccati orig. deletio-
sit

cet, qui fidem corde retentam exterius abne- nem, juxta illud Joan. 3: Nisi quis renatus,
gat. Neque obstat quod Ecclesia punit actus etc, et inde quidam dicerent neminem sine
externos, eos enim punit ut procedentes ob baptismo aquae re suscepto posse consequi
interiori. Ita Sylvius. * Hic a. 11, o.
 OTRUM CONVENIENTER ASSIGNENTUK TRIA, ETC. 287

remissionem peccati orig. etsalvari, SS.Patres, tiamque Christi generalem intelligendam esse
ut ex una parte non negarent contra Evange- de Baptismo aquae in re vel in voto.
lium necessitatem Baptismi, et ex altera salu- Innoc. III, electus pontifex an. 1490, 1.3
tem impossibilem redderent, prudcnter dixe- Decrct., tit. de Bapt. 42, cap. Debitum 4, de
runt actus vemissivos peccati originalis esse Judaoo qui seipsum baptizaverat, dicit nullum
baptismata, eo quod vicemBaptismi quantum quidcm esse Baptismum; attamen « si conti-
ad hoc supplerent. Idque cum fundamento in nuo decessiset, ad patriam protinus evolasset,
S. Scriptura, ut dictum esi. propter sacramenti fidem, etsi non propter
Qurestio est igitur an perfecta contritio seu fidei sacramentum ». Idem ibid. tit. 43, cap.
quilibet actus perfectae charitatis et marty- Apostolicam de presbytero non baptizato, qui
rium suppleant vices baptismi aquae ad ob- se credebat baptizatum, sic decernit « Si in :

tinendam gratiam sanctificantem, et hac ratio- sanctae matris Ecclesiae et Christi nominis con-
ne possint dici baptismata. Duplicem quaestio- fessione perseveraverit, ab originali peccato
nem duplici § resolvemus. solutum et cceiestis patriae gaudium esse ade-
ptum asserimus incunctanter » : idque probat
auctoritate SS. Ambros. et Aug, Tum monet
§ *• episcopum Cremonensem ad quem rescribit,
« ut sopitis quaestionibus doctorum, sancto-
Utrum baptismus ftaminis suppleat vices rum Patrum sententias teneat, et in Ecclesia
baptismi aquce, quantum ad sua juges preces hostiasque Deo offerri jubeat
gratice collationem ? pro presbytero memorato »
S. Pius V et Greg. XIII hanc 31 propositio-
1
Dico; Baptisma flaminis seu perfecta con- nem inter Baianas proscripserunt : « Charitas
tritio, etquilibet actus cfraritatis perfectae cum perfecta quae est ex corde puro et conscientia
voto baptismi aquae supplet ejus vices quoad bona et fide non ficta, in catechumenis et pce-
effectum primarium, scilicet gratiam remis- nitentibus, potest esse sine remissione pecca-
sivam peccatorum. torum ».
Prob. 1° ex S. Scriptura, quae pcenitentibus, Prob. 3° ex Patribus. S. Cyprian., epist. 77
credentibus, Deum diligentibus et invocanti- ad Jubajan,, de his quos putabat decessisse
bus, salutem promittit : Ezech. 18 : Si impius sine vero Baptismo, dicit « Deum ex sua in-
:

egerit pcenitentiam ab omnibus peccatis suis... dulgentia et misericordia eorum voluntatem

vitavivet, et non morietur; ibid. Converti- : supplere posse».
mini et agite pcenitentiam ab omnibus iniqui- S. Ambrosius, in Orat. funebri de obitu Va-
tatibus vestris, et non erit vobis in ruinam ini- lentiniani imperatoris : « Audio, inquit, vos
quitas; Ps. 50 Cor contritum et humiliatum
: dolere quod non acceperit sacramenta Bapti-
non despicies; Joan. 14 Qui diliget me, dili-
: smatis : quid aliud in nobis est
dicite mihi,
getur a Patre meo, et ego diligam eum; Rom. nisi voluntas, nisi petitio? atqui etiam dudum
40 : Omnis qui credit in illum, non confunde- hoc votum habuit, ut antequam in Italiam ve-
tur; ibid. : Quicumque invocaverit nomen nisset, initiaretur, et proxime baptizari se a me
Domini, salvus erit; idem Is. 4 et 28, Act. 2,et velle significavit, et ideo prae caeteris causis me
alibi. Item Act. 10, Cornelius et alii leguntur accersendum putavit. Non habet ergo gratiam
accepisse Spiritum Sanctum antequam bapti- quam non habet quam popo-
desideravit?
zaremrr. scit? certe quia poposcit, accepit ».
Prob. 2° ex defmitionibus Ecclesiae. Conc. S. Aug., 1. 4 de Bapt., c. 22 « Invenio, in- :

Trid., sess. 6, cap. 4, declarat post promulga- quit, non tantum passioi/em pro nomine Chri-
tum Evangeiium, nunquam fieri translatio- sti id quod ex Baptismo deerat, supplere posse

nem a statu veteris Adam ad statum gratiae, sed etiam fidem, conversionemque cordis, si
« sine lavacro regenerationis, aut ejus voto, forte ad celebrandum mysterium Baptismi in
sicut scriptum est Nisi quis renatus fuerit ».
: angustiis temporum succurri non possit ». Et
Idem definit, sess. can. 4, de Sacram. in
7, infra dicit : « Sine visibili sacramento impleri
genere. Item, sess. 14, cap. 4, de Sacramento invisibiliter quod ad Rom. 10 inquit Aposto-
Poenit., his aperte significans justificationem lus Corde crediiur ad justitiam, ore autem
:

posse haberi non solum per Baptismum re confessio fit ad salutem, quando rnysterium
susceptum, sed etiam per ejui votum, senten- Baptismatis non contemptus religionis, sed
• ibid. articulus necessitatis excludit ». Similiter scri-
288 DTSSERTATrO I. ART. VI.

bit ibicl., cap. 25; ct hccc rcferuntar in jure, autem Baptismi est mere positiva, sicquenon
cap. Bctptisrrd, de Gons., d. 4. est tantic dignitatis ac priores, nec conse-
S. Bernard., epist. 77 ad Ilug. Vict., ex pro- quenter illis derogat.
fesso impugnat sententiam contrariam, no- Obj. 2°Act.22, Ananias dicit Paulo contrito
:

stramque variis momcntis probat, et produ- ct pcenitcnti Baptizare, et abluepeccata tua:

:

ctis SS. Anibros. et Aug. testimoniis sic ait ergo contritio Pauli quantumvis intensa non
« Ab bis duabus columnis difficile avellor : deleverat cjus peccata.
cumhis, inquam, me errareaut sapcre fateor, Resp. neg. conseq. Quamvis enim peccata
credens el ipse sota fide hominem posse sal- Paulf essent deleta per contritionem, potuit
vari cum dcsiderio percipiendi sacramenti, si illi dicere Ananias : Baptizare, et ablue pec-
tamen pio adimplendi desiderio, mors antici- cata tua; 1° quia ignotumerat Ananiae an
pans, seu alia quaecumque vis invincibilis contritio Pauli talis esset quae delerct ejus pec-
obviaverit » cata; soli Deo enim cor hominis patet. Unde
HisomnibusinnixasacraFacuUasParisiensis, quando agitur de sacramento Baptismi aut
anno 15C0, judicio doctrinali declaravit haereti- Poenitentiaesuscipiendo, neque suscipiens,
cam banc propositionem a Per contritionem : neque minister debent praesumere tantam esse
perfectam, non adhibito realiter sacramento contritionem, ut peccata deleat, cum haec
Baptismi vel Poenitentiae, non dimittitur cri- contritio non sit ita frequens, nec tam facilis,
men extra casum martyrfi ef necessitatis. » sed suscipiens debet humiliter petere, minister
Prob. 4° ratione. Quia actns perfectae chari- diligenter administrare, quasi suscipiens indi-
tatis est inseparabiliter conjunctus cum gratia geret revera sacramento ad deletionem pecca-
sanctificante, sfve anfecedenter, sive concomi- torum: sic agunt religiosi et prudentes mini-
tanter, sive consequenter, ut constat ex his stri, et sic egit Ananias 2° quia per contritio-
;

quae dTxi m
de Grat., dissert. 7, a. 4, et
fract. nem etsi perfectam non dimittitur regulariter
constabit ex dicendis de Poenitentia, patetque peccatum quoad totam pcenam, quae certo di-
ex locis S. Scripturae in prima prob. citatis, mittitur per Baptismum; 3° quia cum actus
et ommbus aliis in quibus asseritur Deum contritionis non justificet, nisi quatenus inclu-
diligere diligentes se. dit votum Baptismi, merito tribuitur Baptismo
justificatio et apeccatis et a pcenis peccatorum,
Solvuntur objectiones. sicut docetTrid., de sacram. Poenitent., sess.
14, cap. 4.
Obj. 1° : Lex
Nisi quis renatus fuerit
ista : Obj. 3° ex SS. Patribus : Ambros., lib. de
ex aqua, est generalis, neminem excipiens Mysteriis, c. 4. dicit : « Credit catechume-
ergo. nus sed nisi bapfizatus fuerit in nomine
Resp. neg. conseq. Quia qui dixit generali- Patris et Filii et Spiritus Sancti, remissionem
ter Nisiquis renatus fuerit, efc, non minus
: non potest accipere peccatorum nec spiritua-
generaliter dixit Omnis qui credit in illum,
: lis gratiae munus haurire »; et lib. de Adamo,
non confundetur; quicumque invocaverit no- cap. 11, ubi recitata Evang. sententia: Nisi
men Domini, salvus erit; qui diligit me, dili- quis renatus fuerit, etc, dicit : « Nullum exci-
getur a Patre meo, et alia quae protulimus in pit, utique non infantem, non aliqua praeven-
prima probatione. Et ideo Ecclesia merito in- tum necessitate »: ergo.
telligithanc generalem Christi sententiam : Ad primum, respondent quidam S. Ambro-
Nisi quis renatus, de Baptismo aquae in re vel sium loqui de Baptismo in re vel in voto, quia
in voto. ad justificationem sola fides non sufficit alii ;

Inst. : Haec lex Nisi quis renatus, etc. est

: et communius respondent ipsum loqui de
posterior : ergo derogat prioribus, sunt enim catechumenis, qui cum sibi justi videantur,
omnes positivae. negligunt \el contemnunt sacramentum.
Postenimlegemdatam de
Resp. 1° neg. ant. Ad secundum, resp. S. Ambrosium loqui
Bapt., Joan 3, dictum est Omnis qui credit, : de infantibus qui, excepto casu martyrii, sal-
etc Quicumque invocaverit, etc Qui diligit vari non possunt absque Baptismo in re sui«
me, etc 2° Dato gratis ant. a neg. conseq. Quia cepto.
leges dimittendipeccatapoennentibus, sic sunt Obj. 4° varios S. Aug. textus : Tract. 4, in
positivae ut tamen habeant sequitatem ex lege Joan., loquens de catechumenis, dicit : « Om-
naturae dictante congruum esse ut dctur venia nia peccata super illos sunt, et nisi venerint
poenitenti, gratia et salus ex corde petenti ; iex ad salutarem Baptismum, ubi peccata solvun-'
 UTRUM CONVENIENTER ASSIGNENTUR TRIA, ETC. 289

tur, cum omni sua excellcntia non possnnt ordinarie cnim et extra casum ncuessitatis ne-
intrare in regnum coelorum n ; ct tract. 13: mo salvatur nisi sit justus et baptizatus; quia
« Quantumcumque catechumcnis proficiat, quamvis per veram ct perfectam cordis con-
adhuc tamen sarcinam sua) iniquitatis portat; tritionem cum voto Baptismi homo justifice-
non illi dimittitur, nisi cum vencrit ad Bapti- tur, si tamcn cxtra casum neccssitatis non re-
smum » : ergo. cipiat Baptismum dum potest, sed negligat aut
Resp. ad utrumque textum, ut ante ad S. contemnat, ajustitiadecidit; ct ideo ordinarie
Ambros., S. Augustinum loqui de illis cate- utrumque est necessarium
etin hac hypothesi
chumenis qui, superbia elati, seque justos et ad adipiscendum regnum cnelorum. Hanc
meliores baptizatis existimantes, Baptismum esse mentem S. Aug. patet cx ultimo lococit.:
negligunt aut contemnunt. Patet ex ipsis ver- «Si enim, inquit, Cornelius, etiam Spiritu
bis objectis, si bene perpendantur, sed aperte Sancto jam accepto, baptizari noluisset, con-
ex his quae proemittit S. Doctor ibid., tract. 13: tempti tanti sacramenti reus ficret » ; et cap.
«Quare, inquit, oportebat ut Dominus bapti- 25: « Conversio cordis potest quidem inesse,
zaretur? quia multi contempturi erant Bapti- non percepto sacramento, sed eo contempto
smum, eoquod majore gratia praediti videren- non potcst.
tur quam viderent alios fideles v. g., jam : Et, ut praeoccupetur instantia, hoc etiam
continenter vivens catechumenus contemneret sensu intelligendus estS. Aug. dum in proba-
conjugatum, meliorem quam ille
et diceret se tionibus conclusionis et alibi dicit contritio-
sit fidelis. Ille catechumenus posset dicere in ncm cum voto Baptismatis sufficere in ncccs-
corde suo: Quid mihi opus est accipere Bapti- sitate; non enim
est sensus quod extra casum
smum, ut hoc habeam quod et iste, quo jam neccssitatis nemo per contritionem perfectam
melior sum? » sit justus; sed quia si extra casum necessitatis

Inst. 1°: Idem, lib. 2 de Peccatorum Meritis, et opportunitate oblata, dum potest et debet
cap. 26, dicit: « Sanctificatio catechumeni. si recipere Baptismum, ipsum, nulla excusante
non non ei valet ad intran-
fuerit baptizatus, causa, non recipiat, fit reus Baptismi neglecti
dum in regnum coelorum» ergo, : aut contempti, et sic desinit esse justus.
Resp. S. Aug. non loqui ibi de sanctifica- Inst. 4° S. Aug., ut refertur de Consecr.,
:

tione perfecta, quae est per veram cordis con- d. 4, can. 37, dicit : «Catcchumenum, quam-
versionem, sed de sanctificatione imperfecta, vis in bonis operibus defunctum, vitam aeter-
qua catechumeni pneparabantur ad Baptis- nam habere non credimus, excepto martyrio»:
mum, ut signo crucis, oratione, rnanuum im- ergo.
positione, etc; vult enim ibi probare illud Resp. hunc textum male a Gratiano citari ex
Apostoli Cor. 7; Sanctificatus est vir infidelis
1 S. Augustino 1 est enim dcpromptus ex 1. de
;

per mulierem fidelem, etc, non deberc intel- Dogmatibus Ecclesiasticis, cap. 74, qui liber
ligi de sanctificatione perfecta, quaj est per est Gennadii Massiiiensis, cujus,utpotesectato-
gratiam; ad quod declarandum adducitexem- ris semi-pelagianorunr, auctoritas nullius est
plum catechumenorum, quos dicit modis ponderis.
prrcfatis sanctificari, et tamen non perfecte Caeterum de mente S. Augustini sicut et
justificari. S. Ambrosii, post expressa eorum testimonia
Inst. 2°: Idem, 1. de Origine Animce c 9: in probationibus laudata, nullatenus videtur
« Nemo, inquit, fit membrum Christi, nisi aut dubitandum, nisi velimus palpabilibus contra-
Baptismate in Christo, aut morte pro Christo » dictionibus ipsos implicare.
ergo. Difficilius est quosdam alios Patres explicare.

Resp. S. Aug. ibi loqui expresse de parvu- S. Greg. Nazianz., orat. 40 in Sanctum Bapti-
lis. Sed loqueretur de adultis, id
esto ma, qui baptizari cupiunt et non
dicit cos

adhuc esset vcrum de Baptismate in re vel in possunt,excludi a gloria. Similia docent S. Ba-
voto. silius, Nysscnus, Fulgentius, ep. 12 ad Fcrran-
Inst. 3°: S. de Unitate Ecclesice,
Aug., lib. dum diaconum , et libro de Fide ad Pe-

c. 22. «Utrumque, inquit, necessarium est ad trum.

regnum Dei adipisceudum, et Baptismus et Respondent quidam Nazianzenum loqui de
justitia. » \dem dich. iib. 4 contra Donat., cap. iis quibus deest contritio perfecta; alii ipsum

21, velle quod non habeant nisi infimum locum in

Resp. "S. Aug. in utroque loco loqui de eo beatitudine, scilicet per modum haereditatis
quod fit ordinarie et extra casum necessitatis * Opusc. 12, a. 11.

St.-Thom. — Tom. VI. 19

f90 DISSERTATIO I. ART. VI.

tantum, sicut parvuli, non per modum mcrce-
dis; quia pariter dicii baptikatos in fine vitae,
si post Baptismum nihil boni egerint, ignis
quidem supplicium a se excludere, praemiura
tamen sen gloriam non conse(jui » quod ca-
tholice intelligi non potest, nisi quod non con-
sequantur gloriam ut praemium, sed ut haere-
ditatem tantum, sicque infimum gradum, ut
parvuli. Ad alios Patres, prima solutio potest
adhiberi. Verum aliiingenue fatentur laudatos
Primum admittitur ab omnibus caiiiolicis;
inter haercticos pauci negant. Valentinus, teste
Tertull., lib. Scorpiace, cap. 1, impatienter
ferens aliquem martyrem sibi in episcopatu
: praelatum fuisse, adversus martyrium dcbac-
chatus est contendens nullum meritum, nul-
lamvirtutem ei inesse, sed esse « vanitatem,
imo dementiam pro Deo mori. Hunc secuti
sunt valentiniani et Tatianus, teste eodem Ter-
tull., lib. de Prcescript., cap. 52. Contra quos

Patres vix posse adduci in sententiam nostram, scripserunt Justinus, Irenaeus et alii. Secun-
et ideo, iis cum reverentia dimissis, adhaeren- dum controvertitur inter catholicos.
dum esse aliis Patribus, communi sensui et Dico 1° Martyrium supplet vicem Bapti-
:

definitionibus Ecclesiae. smi aquae quoad remissionem totius culpae et

*

Obj. 5° : Ecclesia quinque prioribus saeculis poena3, tam in infantibus quam in adultis.
pro catechumenis qui sine Baptismo re susce- Prob. 1° ex S. Scriptura Matth. 10, dicit
:

pto mortui essent, nec preces fundebat, nec Christus « Qui confitebitur me coram homi-
:

sacrificia offerebat. De ecclesia Rom. testes nibus, confitebor et ego eum coram Patre
sunt S. Leo, ep. 82, alias 91, et Gelasius
1, in meo.... Qui perdiderit animam suam propter
conc. Rom.; de ecclesia Hispanica constat ex m?, inveniet eam. Similiter, Matth. 16, Marci
secundo conc. Braccarensi, an. 563, cap. 17 8, Lucaeet 17. Haec autem sententia est
9,
ergo. generaliscomprehendens parvulos etadultos
Resp. l
c
hanc disciplinam non fuisse uni- etiam non baptizatos. Unde S. Aug., lib. 13
formem in omnibus ecclesiis; contraria enim de Civit. Dei cap. 7 « Qui dixit: Nisi quis
:

observabatur in ecclesia Mediolanensi, teste renatus fuerit , etc, non minus generaliter
S. Ambros. in orat. de obitu Valentiniani. Item dixit: Qui me confessus fuerit, etc. Infantes
in ecclesia Carthaginensi, teste conc. 4- Car- autem confitentur Christum non loquendo,
thag., et inecclesia Arelat. teste conc.,ibid. 2. sed moriendo, ut canit Ecclesia de SS. Inno-
Et ipsa Romana ecclesia suam hac in re disci- centibus. »
plinam mutavit, saeculo sexto. Prob. 2° ex sensu et praxi totius Ecclesiae,
Resp. 2° neg. conseq. Causa enim cur quae- quae colit, ut sanctos, infantes pro Christo occi-
dam ecclesiae sic egerint cum catechumenis sos jussu Herodis. Neque dici potest omnes
sine Baptismo defunctis, non fuit quod crede- fuisse circumcisos , et ideo coli ut sanctos
rent eos non esse justos et salvos; sed ut hoc non enim Ecclesia colit ut sanctos infantes
rigore acuerent quorumdam ignaviam, qui post Baptismum morientes. Aliunde Ecclesia
vel laboribus catechumenatus territi, vel ut colit illos non solum ut regeneratos, sed etiam
liberius vitiis indulgerent, suum Baptismum ut martyres.
procrastinabant. Quantum ad adultos, Ecclesia pariter pro
eis non offert preces et sacrificia, sed eorum
§ II. opem apud Deum implorat, certa qupd aeterna
beatitudine donati suffragiis nostris non indi-
Utrum Baptismus sanguinis seu martyrium geant, sed suo nos patrocinio juvare possint.
suppleat vices Baptismi aqua> f Unde illud Innocent. III, c. Cum Marthce, de
et quomodo? Celebrat. Miss. : « Injuriam facit martyri, qui
orat pro martyre. Quod desumptum est ex
»

Quid sit martyrium, cujus virtutis actus, S. Aug., tract. 84 in Joan., ubi ait: « Non sic
quae conditiones requirantur ut sit verum et eos (martyres) commemoramus.... ut pro eis
salutare, pleraque alia illud spectantia, abunde oremus, sed magis ut ipsi pro nobis. »
explicui in tract. de Fortitudine, dissert. 1, a. Prob. 3° ex unanimi Patrum consensu, qui
2. Illuc enim pro his
recurrat lector; haec id asserunt modo de parvulis, modo de adul-
dictis supponimus,
quaerimus duntaxatet tis, modo generaliter de omnibus. Tertull.,
nunc an martyrium suppleat vices Baptismi lib. de Bapt., cap. 16; S. Cyprian., epist. 73;
aquae quoad remissionem culpae et pcenae, et S. Chrysostom., hom. in varios Matth. locos;
quomodo, anex opere operato, vei ex opere S. August., lib. 13 de Civit., cap7; idem, lib,

operantis tantum ? Hlca.ll.x5.

 UTRUM CONVENIENTER ASSIGNENTUR TRIA, ETC. 291

ieAnima et ejits Orig., c. 9, etalii, qiiorum difficultatem : cumenim lii sint meriti et pro-

aliquos tcxtus infra refercmus. prino dispositionis incapaces, si pcr martyrium

A° Ratio suadet
1
Baptismus aquae habet ef-
. conscquantur gratiam, ut probavimus in pra>
ficaciam ex passione Christi, quatenus fit in cedenticoncl.,conscquensestquodconsequan-
similitudinem mortis ejus : at([ui martyrium turrationc opcris opcrati, ct non rationeope-
non solum in figura, sedreali imitatione refcrt ris operantis. At inde

mortem Christi : ergo non debent martyres Prob. conclusio quantum ad adultos. Mar-
ejus fructu privari. tyrium justificat infantcs ex opere operato
Dices : Martyrium estactus fortitudinis : ergo et adultos. Prob. consequentia 1° a :

atqui infantes non sunt illius capaces ergo. : pari, in utrisque enim est aequaliter marty-
Resp. dist. ant. Martyrium sumptum pro rium, nec cst ratio cur dicatur parvulos justi-
voluntaria mortis acceptatione propter Chri- ficare ex opere operato, et non adultos, modo
stum, est actus fortitudinis, conc; sumptum scilicet non ponant obicem, etadferant dispo-

pro ipsa morte propter Christum tolerata, sub- sitiones quarum sunt capaces, et non parvuli.
distinguo Est actus fortitudinis formaliter,
: 2° Non aliunde quam ex S. Scripturis et Patri-
neg.; objective, conc. Et hoc sensu infantes bus colligimus martyrium justificare parvulos
sunt martyres. Martyrio autem ultimo sensu ex opere operato atqui S. Scripturae et Patres
:

sumpto, ut est scilicet realis imitatio morlis non distinguunt inter parvulos et adultos, sed
Christiet actus fortitudinis objective, annexum generaliter omnibus pro Christo morientibus
est privilegium conferendi gratiam ex opere afferunt gratiam et salutem Matth. 10 Qui : :

operato, ut modo dicam, cum sub prima con- confitebitur me, etc. Qui perdiderit animam
sideratione, utest scilicetvoluntariaacceptatio suam, etc. ut supra. Similiter SS. Patres, ut
mortiset formaliter actus fortitudinis, concur- jam dicturus sum : ergo.
rat tantum ad gratiam ex opere operantis ut Prob.2° exPatribus. SS. Patres vim justifi-
actus aliarum virtutum. candi tribuunt martyrio sicut Baptismo atqui :

Dico 2° Martyrium supplet vicem Baptismi

: si non justificaret ex opere operato, sed ope-

aquae quantum ad remissionem culpae et pcenae rantis, non martyrio, sed contritioni et
ipsi
tam in adultis quam infantibus ex opere ope- perfectae esset tribuenda
dilectioni ergo. :

rato, non active et physice, sed passive et mo- Minor patet. Prob. major : Tertull. in Apolo-
raliter. getico « Omnia delicta,
: inquit, huic operi
Ex de sacramentis in genere, diss. 3,
dictis (martyrio)donantur. S. Cyprianus,lib. de Orat.
a. 2, probatione 3, ex D. Th. habemus gra- Domin.: « Quale delictum est quod nec Ba-
tiam conferri ex opere operato, dupliciter m- ptismo sanguinis potest ablui »; et, ep. 73 ad
telligi 1° active, quatenus opus per virtutem
: Jubajan., paulo post medium : « Namquid
physicam sibi transeuntercommunicatam,gra- potest vis Baptismi major esse aut potior quam
tiam confert ultra meritum suscipientis et con- passio, ut quis coram hominibus Christum
ferentis 2° passive, quatenus ad positionem
; confiteatur et sanguine suo baptizetur ? » S.
operis Deus confert gratiam independenter a Aug., lib de Civit., cap. 7
13 «Mors pro :

merito suscipientis et conferentis, tanquam a Christo tantumeis valet ad dimittenda pecca-

causa efficiente, licet non tanquam a disposi- ta, quantum si abluerentur fonte Baptisma-
tione pro iis qui sunt dispositionis capaces. tis » ; etlib. 1, de Anima et ejus Orig. « Nemo

Hoc secundo modo, non primo intelligimus fit membrum Christi, nisi aut Baptismate in
martyrium conferre gratiam ex opere operato; Christo, aut morte pro Christo. »
1° quia martyrium non videtur a Deo institu- Prob. 3° auctoritate et rationibus D. Th.
tum ut instrumentum physicum gratiae, cum qui citatur in contrarium. S. Doctor in hac
hujus institutionis nullum in S. Scriptura aut parte, infra q. 87, art. 1, ad 2, dicit « dor-
Patribus habeatur vestigium ;
2° quia videtur mienti dimitti peccata mortalia et venia-
quod martyrium non aliter nunc conferat lia ratione mortis illatae pro Christo, modo
gratiam, quam in antiqua lege Machabaeis, qui non inveniat voluntatem peccato actu adhae-
coluntur ut martyres, et aliis tunc autem non ; rentem » ergo manifestum est ipsum censere
:

causabant gratiam active physice, id enim pro- peccata dimitti in martyrio, vi operis, tjt non
prium est sacramentis novae legis. Hac expli- vi operantis.
catione praemissa, 2° In 4,d. 4, q. 3, a. 3, q. 3, postquam dixit:

Conclusio quantum adparvulos non patitur «Sicut in Baptismo aquae liberatur homo ab
» ibid # omni culpa praecedente et pcena, ita in Bapti*
<m DISSERTATIO I. ART. VI.

smo sanguinis», in resp. ad l subjungit : Solvuntur objectioms,

« Baptismus sanguinis non habet hoc tantum

ex opere operantis; nequo quantum ad poe-
nam, qua aliquis martyrium
contingil non essc sufficientem ad satisfacien-
dum pro peccato ; neque quantum ad devotio-
nemjustae vohmtatis, quia contingit quodvo-
luntate majori charitate informata aliquis sine
martyrio non potest ab omni poena liberari
sed hoc habet ex imitatione passionis Christi.
Hisverbis S. Th. non solum conclusionem
nostram manifeste asserit, sed ejus rationem
inconcussam tradit. Inde enim sic arguo:
Ecclesiae fides est martyribus totam culpam et
Obj. 1° : Martyrium est actus perfectissimae
explet, quam charitatis, juxta illud Christi Joan. 15 : « Ma-
jorem hac dilectionem nemo habet, ut ani-
mam suam ponat quis pro amicis suis » ;
ergo ex opere operantis justificat.
Resp. neg. ant. Nisi intelligatur de actu
; charitatis, non formaliter, sed objective, ut
jam dictum est, et iterum mox dicetur. Quan-
tum ad verba Christi, non est illorum scnsus
quod ipsa mortis perpessio pro Christo semper
necessario involvat charitatem, ut patet ex
illo 1 Corinth. 13 Si traolidero corpus meum
:

pcenam remitti, juxta illud Innocent III. jam ita ut ardeam, charitatem autem non habuero,
iaudatum « Injuriam facit martyri, qui orat
: nihil mihi prodest; neque quod charitas sit
pro martyre »: atqui id non obtinet neque vi semper major in martyre quam in alio; con-
charitatis neque vi pcenae ergo vi operis. Non : stat enim B. Virginem omnes martyres in
vi charitatis, quia incertum est an martyr ta- charitate superasse; sed sensus est quod inter
lem charitatis actum eliciat ut adaequet totam humanos actus, nullus est quo magis demon-
pcenam peccatis multiplicatis et enormibus strari possit perfectio charitatis, quando ha-
debitam ; Doctor
et potest contingere, ut ait S. betur, quam martyrio; quasi dicerct
Majo- :

quod in viris sanctis intensior reperiatur cha- rem dilectionis probationem nemo habet,
ritas quam in martyribus, quae tamen non quam dare animam pro amicis. Vide hanc
sufficit toti pcenae delendae. Nec obstant verba solutionem fusius explicatam loco citato de
Joan. 15 Majorcm hac dilectionem nemo ha-
: Fortitudine, arg. 3, contra secundam conclu-
bet, ut patebit ex solut. arg. Non vi pcenae sionem.
quam patitur martyr, quia quandoque est Inst. 1° ex ipso textu laudato Apostoli Si :

poenalevis longe inferior pcena quae debetur tradidero corpus meum, etc. ergo martyrium:

innumeris et gravissimis sceleribus ergo. : saltem salutare de quo agitur, supponit chari-
12 seq., dicit quod passio Christi
3° Hic, art. tatem, quae opere operantis justificat.
operatur in baptismo flaminis per quamdam Resp. neg. conseq. Haec enim Apostoli verba
affectionem, in baptismo vero sanguinis per non sunt necessario intelligenda de charitate
imitationem atqui si baptismus sanguinis
: habituati praecedente martyrium, qua homo
non justificaret ex opere operato, sed ex opere constituitur amicus et filius Dei, sed de chari-
operantis tantum, non aliter operaretur quam tate vel habituali vel actualihoc est sincero ,

per piam affectionem : ergo. Dei amore benevolo, qui dicitur late charitas,
Confirm. ista ratio Baptismus sanguinis
: qualis esse solet in catechumenis et pceniten-
non est Baptismus flaminis; juxta enim SS. Pa- tibus ; haec est enim dispositio necessaria ad
tres et omnes theologos sunt tria Baptismata martyrium, ut dixi loco citato de Fortit. Qui
inter se distincta : atqui, si Baptismus sangui- autem cum hac dispositione amoris benevoli
nis martyres justificat ex opere operantis tan- accedit ad martyrium, habet in termino cha-
tum, scilicet merito contritionis et charitatis, ritatem habitualem cum gratia justificante,
erit Baptismus flaminis ergo. Vide iterum : quam producit martyrium ex opere operato.
S. Th. 2 2, q. 124, a. 1, ad 1. Inst. 2° S. Th. hic art. seq. 12, ad 2, dicit
:

Ex his inferes contritionem charitate per- « Effusio sanguinis non habet rationem Bapti-
fectam non esse dispositionem necessario re- smi, si sit sine charitate. Ex quo patet quod

quisitam ad martyrium, sed sufficere attritio- Baptismus sanguinis includit baptismnm fla-
nem, qualis i^quiritur ad Baptismum et Pceni- minis et non e converso » atqui Baptismus
:

tentiam, sicque accedentem ad martyrium ex flaminis importat charitatem perfectam :

attrito fieri contritum. Vide loco citato de ergo.
Fortitudine. Resp. eadem solutione , quod baptismus
sanguinis non est sine charitate praecedente
actuali, qui sit amor Dei benevolus, et in ter-
mino non est sine charitate habituali comi-
 UTRUM CONVENIENTER ASSICNENTUR TRIA, ETC. 203

tante, ideoque includit baptisnmm flaminis. in praxi tencnda. Similitcr existimamus ipsum
Inst. 3°: S. Th. hic a. 41, o, dicit quod mar- tcncri baptizari, si non sit baptizatus, etbapti-
tyrium causet gratiam « per potcntissimum zatus confiteri,si utriusque facultas adsit,

cbaritatis fervorcm » ergo. : quia non constat (juod martyrium a pncce-

Resp. S. Th. intelligendum essc de fervore ptis communibus eximat, dum possunt adim-
seu actu charitatis non formaliler et per mo- pleri.
dum actus interni, sed materialiter et obje- Obj. 3° : Non potest assignari tempus in quo
ctive, eo modo quo fuit in parvulis pro Christo martyrium conferat gratiam ex opcre ope-
occisis. rato ; non instans mortis, quia cum res
pcrma-
Inst. A° S. Rernard., epist. 77 ad Hug.
: nentcs, dum corrumpuntur ad generationem
Vict., paulo ante medium dicit « Cum non : secundum philosophos, desinant per
alterius,
aliundc martyrium nisi ex fidei merito illam primum sui non esse, tunc homo non estam-
obtinuerit prccrogativam, ut singulariter vice plius;non ante illud instans, quia tunc non-
Raptismi securc suscipiatur, non vidco cur dum est martyrium, utpote consistens in
non ipsa aeque et sine martyrio apud Deum morte; et aliunde possct tunc homo adhuc
tantumdem possit » ergo, juxta S. Rcrnar-
; peccare et amittere gratiam martyrii, sicquc
dum, martyrium ex opere operantis, scilicet non constaret martyres cssc salvos ergo. :

merito fidei, sicut baptismus flaminis justi- Rcsp. martyrium gratiam conferre in illo
ficat. agonis christiani instanti, in quo ctsi nondum
Resp. neg. conseq. Intendit enim S. Rer- physice adsit mors, ob tamcn incvitabilem
nardus ibi probare baptismum flaminis seu mortis impcndentis ncccssitatem, cursus vita3
fidem per dilcctionem opcrantem supplcre et martyrium censentur moraliter consum-
vices Raptismi aqua), ad quod probandum di- mata; in quo instanti vel homo sic estviribus
cit quod martyrium habeat a fide, sciHcet, et sensibus dcstitutus ut amplius peccare non
tanquam a dispositione necessaria, quod sup- possit, vel a Deo sic regitur ut non peccet. Hoc
pleat vices Raptismi aqua?; « nam absque ipsa, autem instans licet a nobis designari non pos-
inquit, quid est martyrium poena? » Exnisi sit, sufficit quod Deo sit notum.
quo infert quod ipsa, si tamen sit formata, sola Sed quid, si in illo instanti aut post illud
sine martyrio possit supplcre viccs Raptismi miraculose sanaretur, essetne martyr ?
aquaa; unde ex hoc textu S. Rernardi sequitur Resp. idem posseinquiri, si Deusipsumjam
quod fides sit dispositio nccessaria ad marty- mortuum ressuscitaret. Dicendum itaque fore
rium, at non quod in martyrio conferatur in hoc casu vere martyrem, modo tamen non
gratia vi et merito illius fidei , et non vi peccaret mortaliter. An autem esset in gratia
operis. confirmatus quidam asserunt ut congruum
?
Obj. 2° : Quilibet homo tenetur in articulo divinae providentiae sed cum id non sit ullibi
;

mortis elicere actum charitatis perfecta3 ; hac revelatuna, incertum est.

autem charitate justificabitur, antequam su- Inst.: Si martyrium causet gratiam exopere
beat martyrium : ergo. operato, erit sacramentum.
Resp. 1° juxta quosdam quod quamvis Resp. neg. scquelam quia non estcaire-
;
1°
praeceptum charitatis secundum se obiiget in monia sacra a Deo instituta, qua ordinarie uti
articulo mortis, per accidens tamen et in hoc debeant homines ad gratiam consequendam ;
casu particuiari martyrii non obliget; quia 2°quianon constat rebus et vcrbis 3° quia ;

sicut martyrium propter opus externum prae- non est signum vi sua active causans gratiam:
stantissima3 charitatis supplet Raptismum quae omnia requiruntur ad sacramenta novoe
aquae, ita et actum perfectae contritionis. legis.
Resp., 2° secundum alios, quod quamvis per Petes utrum Raptismus sanguinis sit potis-

se loquendo et attenta martyrii natura, pec- simus inter alia baptismata ?

cator adultus non teneatur ad actum perfectae Resp. esse potissimum ratione effectus, ' sci-

contritionis, sed sufficiat attritio, attamen, licet gratiae, quem in eo operatur passio Chri-
attento articulo mortis, in quo maxime urget sti ; etenim in Raptismo aqua3 passio Christi
pra3ceptum charitatis, tenetur in quantum po- operatur pcr quamdam figuralcm repnesen-
test elicere actum contritionis perfecta3, saltem tationem in Raptismo sanguinis per imita-
;

existimatum talem, qui si reipsa non sit, nihi- tionem realem operis. 2 Insuper gratia in Ra-
iominus justificabitur per martyrium. Et hasc ptismo sanguinis magis quam in Baplismo
sententia est nobis probabilior atque tutior et * Hic a. 12, o. Mn4 d. 4, q. 3,a. s, q. 4.
 194 DISSEKTATIO II. ART. I.

non
aquae augetur habenti, et amplior datur Baptismus aquae praestat, 1° in ratione sacra-
habenti, impedimentum non adsit et re-
si ; menti martyrium enim, ut dictum est, non
;

missio peccatorum, quamvis non sit plenior, est sacramentum; 2° in modo causandi, quia
quia uterque omnem poenam et culpam tollit, Baptismus aquae causat ex opere operato active
tamen est in baptismo sanguinis efficacior et physice, martyrium autem passive tantum et
fructuosior, quia secundis maculis non inqui- moraliter. 3° Baptismus aquae imprimit cha-
natur, ut dicunt Damasc. et S. Greg. Naz., racterem, non martyrium.
orat. 39 in Sancta Lumina. Omittimus art. 10 S. Th. de ritibus Bapti-
Dixi « ratione effectus scilicet gratiae »; quia smi, quia redibit infra.

DISSERTATIO II.

De ministro BaptismK

Duplex distinguitur minister baptismi, unus ARTICULUS L

solemnitatis, alter necessitatis. Minister so-
lemnitatis est qui cum caeremoniis in Ecclesia QUIS SIT MINISTER SOLEMNITATIS IN BAPTISMO ?
adhiberi solitis baptizat ; minister necessitatis
est qui his caeremoniis omissis in necessitate Dico : Omnis et solus sacerdos * vi suae or-
baptizat. Minister solemnitatis iterum duplex dinationis est ordinarius minister solemnitatis
unus ordinarius et ex officio, alter exlraordi- in Baptismo ; diaconus vero est tantum mini-
narius et ex delegatione. ster extraordinarius, et ex delegatione episcopi
Mulierculis facultatem baptizandi solemniter vel presbyteri.
concessisse marcionistas, pepusianos, et colly- Prob. 1° ab auctoritate: L. 3 Constit. Apost.,
ridanos testatur Epiphan., Hceres. 42 et 79, c. 11, Clemens papa sic loquitur: « Neque reli-
quarum petulantiam redarguunt Tert., 1. de quis clericis potestatem baptizandi facimus, ut
Prcescript., c. 4, et 1. de Bapt., c. 7, et conc. lectoribus, cantoribus, janitoribus, aut mini-
Carthag. 4, can. 100. stris, nisi tantum episcopis et presbyteris, mi-
E contra Calvinus, lib. 4 Insiit., c. 15, § 20 nistrantibus diaconis. » Gelasius in epist. ad
et seq., fatetur « multis quidem ab hinc sae- episc. per Lucaniam, refertur d. 93, cap. Dia-
culis,adeoque ab ipso fere Ecclesiae exordio conos 9, dicit « Diaconos propriam constitui-
:

usu receptum, ut in periculo mortis laici ba- mus observare mensuram »; etinfra : « Absque
ptizarent » ; sed negat id posse sustineri. Utrum episcopo vel presbytero baptizare non aude-
censuerit Baptismum a laicis collatum esse ant, nisi, praedictis ordinibus fortasse longius
irritum aut tantum illicitum non constat ; et constitutis, necessitas extrema compellat.
ideo ejus sectatores in hoc sunt divisi. Eum- Dist. 25, cap. Perlectis : « Ad diaconum per-
dem errorem tribuit quibusdam Graecis recen- tinet assistere sacerdotibus et ministrare in
tioribus Arcadius 1. 1 de Bapt. omnibus quae aguntur sacramentis Christi, in
Inter veteres qui censebant nullum esse Baptismo, in chrismate, patena et calice. »
Baptismum collatum ab haereticis, verisimile Cap. Constat de Consecr., dist. 4 : « Constat
est eos idem censuisse de Baptismo collato a Baptisma solis sacerdotibus esse tradendum,
laicis non baptizatis quia pro utrisque cur-
;
ejusque ministerium nec ipsis diaconis explere
rebat palmare eorum principium « Nemo dat : est licitum, nisi,his procul absentibus, ultima
quod non habet. i» * Hic q» 67, a. 1 et 2, o.
 QUIS SIT MINISTER SOLEMNITATIS, ETC. 295

languoris necessitas cogat. » Conc. Florent. in licite baptizare sine licentia episcopi; et hoc
decreto Unionis « Minister hujus sacramenti
: tum ob majorem ordinis episcopalis commen-
est sacerdos, cui ex officio competit bapti- dationcm ; tum ob celebritatem festivitatis
zare.» Item Catechismus Rom., p. 2 deBapt., paschae et pentecostcs, quibus diebus tantum
n. 18. solebat Baptismus solemniter administrari
Prob. 2° ratione. Ad sacerdotem pertinet tum etiam quia tunc non erant baptisteria nisi
Eucharistiam conficere ' Eucharistia autem : in cathedralibus et majoribus ecclesiis.
estsacramentum unitatis et pacis, juxta illud Et hic praeoccupantur instantiae quorum-
1 Cor.10 Umis panis et unum corpus multi
: dam, qui volunt episcopos primo loco, pre-
sumus,quideunopane etuno calice participa- sbyteros autem secundo loco tantum et ex
mus: atqui per Baptismum homo fit particeps licentia episcopi esse ministros ordinarios Bap-
ecclesiasticae unitatis, accipilque jus ad men- tismi. Idquidem verum fuit jure ecclesiastico
sam Domini ergo : sicut pertinet ad sacerdo- pro tunc, non autem jurc divino et vi ordinis,
tem ex officio Eucharistiam consecrare, pro- ut patet ex probationibus conclusionis, prae-
prium ejus officium est baptizare; quia ejus- sertim ex Constit. Apost. conc. Flor. et Cate-
dem est causae totum facere, et partes ad chismo Rom. Item ex Innoc. I, epist. ad De-
ipsum totum ordinare. centiam, cap. 3, tom. 2 conc, ubi de prae-
Confirm. Ii soli cooptare possunt fideles in sbyteris dicit : « Sivc extra episcopum,
seu
Ecclesiam seu in corpus Christi mysticum, praesenteepiscopo baptizant.»Imo ipse Paulus,
quod fit per Baptismum, qui habent potesta- 1 Cor. 1 dicebat ; Non me misit Christus
tem in illud : atqui soli sacerdotes et non dia- baptizare, sed evangelizare. Et nunc vix
coni habent potestatem in corpus Christi my- reperiuntur episcopi qui baptizent, sed soh
sticum : ergo. Prob. minor Potestas in corpus : sacerdotes, nulla requisita licentia, hoc munus
Christi mysticum derivatur ex potestate in obeunt.
corpus ejus naturale : atqui soli sacerdotas 2° Jure ecclesiastico sancitum est, ut quam-
et non diaconi habent potestatem in cor- vis omnis sacerdos habeat potes-
vi sui ordinis
pus ejus naturale ergo. * Adde quod vox
: tatem baptizandi, ea tamen suspensa maneret,
Graeca « diaconus » idem sit ac Latine « minis- nec posset ea licite uti, etiamsi privatim extra
ter» :unde, dist. 93, cap. 17, diciturex conc. casumnecessitatis, nisi haberet jurisdictionem
Carthag. 4: « Diaconi ita se presbyteri sicut ordinariam vel delegatam. Ita colligitur ex
episcopi ministros esse cognoscant.» cap. lnterdicimus, causa 16, q. 1, exrit. Rom.,
Quod autem diaconi possint ex delegatione ubi legimus Baptismi ministrum « esse pa-
episcopi vel sacerdotis baptizare solemniter, rochum velalium sacerdotem aparocho velab
patetl exjuribus Diaconos etc. Con-
cit., c. ordinario loci delegatum » ; et ex communi
stat; 2° ex Tertul., de Bapt., c. 17, et S. Hie-
1. praxi Ecclesise. Neque tamen sequilur quod
ron., adv. Lucifer., qui expresse id asserunt Baptismus ab alio quam a parocho collatus sit
3° exemplo S. Philippi diaconi, qui baptizavit irritus, sicut absolutio coilata sine jurisdi-
Simonem Magum, Act. 8, et eunuchum Canda- ctione est irrita ; non enim haec jurisdictio re-
cis reginae ibid.; 4° exOrdine Romano, juxta quiritur ad valide, sed ad licite baptizandum;
juem episcopus diaconis, dum ordinatur, dicit: neque baptizare est actus jurisdictionis in sub-
« Cogitate magnopere ad quantum gradum ditum, sicut absolutio, sed est actus habentis
Ecclesiae ascenditis; diaconum enim oportet jurisdictionem ad licite agendum quod agit, ut
ministrare ad altare, baptizare et praedicare. » acute observat Sylvius.
Quod sic intelligitur, ut diaconus vi ordinatio- Hinc inferes graviter peccare sacerdotem,
nis suae habeatquod possit delegari ad ba- qui extra casum necessitalis baptizat sive so-
ptizandum solemniter, et sic delegatus agat ex Iemniter sive privatim infantem absque licen-
officio. tia proprii parochi; quia violat praeceptum
Dixi conclusione ; Vi ordinationis seu
in Ecclesiae et usurpat jus alterius. Quapropter
jure divino ; quia jure Ecclesiastico effectum nec parentibus licet suos infantcs baptizandos
est 1° ut prioribus Ecclesiae saeculis, praeser- alieno parocho offerre. Nulla tamen legitur in
tim cum bis tantum in anno Baptismus solem- jure irregularitas statuta in sacerdotes sic
nis conferretur, episcopi sibi reservarent mu- baptizantes ; secus de diaconis, u*. mox di-
nus baptizandi, ut constat ex Tertul. et S. Hie- cam.
irbo-uia
ron. citatis; itauttunc sacerdotes non possent Dices: Per Baptismum annumyramr aufs*
Ubidem. ad. 2 * Ibid. a. l,o. populo christiano, ut dictum est, quod quiaem
2M DISSERTATIO II. AUT. II.

vidctur ad solins prineipis officium pertinere: cumque casu sine causa baptizare. Porro ne-
atqui principaium tenent in Ecclesia episcopi: cessitas committendi diaconum non videtur
l rgo. debere esse extrema, sed sufficit rationabilis,
Resp. quod
1
in qualibet republica , ea quae puta notabilis utilitas Ecclesiae vel proximi.
sunt minora, pertinent ad minores officiales, Petes 4° utrum diaconus extra necessitatem
rnajora vero majoribus reservantur: unde ad baptizans solemnitcr sine commissione epi-
minorcs civit atis principes pertinet disponere scopi vel sacerdotis, incurrat irregularita-
de minore populo, et ad summos principes tem ?
pertinet disponerc ea quae pertinent ad Resp. cum communiori sententia affirma-
majores civitatis; per Baptismum autem tive,ex Gap. Si quis 1, Extra. lib. 5, tit. 28,
non adipiscitur aliquis nisi infimum gradum ubi sic legitur : « Si quis baptizaverit, aut ali-
in populo cbristiano; et ideo pertinetad mi- quod divinum officium exercuerit, non ordi-
nores principes Ecclesiaj, id est, ad presby- natus, propter temeritatem de Ecclesia abji-
teros, qui tenent locum septuaginta discipu- ciatur et nunquam ordinetur » atqui diaco- :

lorum. nus vi suae ordinationis non habet quod possit

Petes 1° utrum etiam subdiaconi vel inferio- jure ordinario baptizare solcmniter, sed tan-
res clerici possint delegari saltem a papa ad tum quod ad id delegari in necessitate.
possit
baptizandum solemniter? Idem a dicendum de subdiacono et
fortiori
Resp. Id nunquam factum legitur. Sed esto inferioribus clericis, imo et probabilius saltem
summum pontificem posse dispensare cum de laicis, qui solemniter baptizant; quia quam-
subdiacono ut adhiberet solemnitates solitas; vis titulus canonis sit de Clerico non ordinato,
id enim implicare non videtur, cum sint ex ipsa tamen decretalis est generalis tam laicum
institutione Ecclesiae non posset tamen dici
; quam clericum comprehendens dicit enim : ;

simpliciterbaptizaresolemniter, quiaro solcm- « Si quis non ordinatus»; est autem praefe-

niter significat etiam baptizare ex officio; et in
hoc diffcrret subdiaconus a diacono
gato, qui supposita delegatione baptizat ex oi-
ficio,quatenus habet vi sui ordinis ut possit ad
hoc delegari, sicut dictum est.
Petes 2° utrum diaconus sine commissione
episcopi aut sacerdotis baptizans in extrema
necessitate, baptizare possit solemniter?
Resp. probabilius affirmative; quia plus vi-
renda titulo, qui a quo sit adjectus ignoratur.
dele- Adde in antiquis codicibus haberi pro titulo,
De non orclinato ministrante, ut fert notatio
Gregoriana.
Dixi baptizans solemniter ; quia cum Bapti-
smus privatus non sit actus Ordinis, non
subjicitur praesentis decretalis irregularitati.
ARTICULUS II.

detur illi a jure concedi quam laicis, qui pos-

sunt in necessitate baptizare sine solemnitate; Qws srr minister necessitatis in baptismo?
aliunde commissio facta a jure potest censeri
tacitacommissio episcopi. Et ita significat Dico Quilibet homo ratione utens, sive vir
:

Glossaincan. cit. Diaconos, dicens quod «ubi
necessitas exigit, et presbyter est absens, po-
test diaconus jure suo baptizare » hae enim ;
particulae jure suo respiciunt solemnitatem
Baptismi, ad quam diaconus vi ordinis sui po-
testdelegari.
Peles 3° utrum diaconus possit sine necessi-
tate delegari ad baptizandum solemniter?
Resp. negative; quia vi sui ordinis non ha-
bet jus ordinarium sic baptizandi, sed tantum
extraordinarium, ideoque in necessitate tan-
tum usurpandum ex commissione. Secus di-
cendum de sacerdote non habenie jurisdictio-
nem; cum enim ille vi sui ordinis habeat jus
ordinarium baptizandi solemniter, et tantum
sive mulier, sive catholicus sive haereticus,
sive fidelis sive infidelis, adhibitis essentia-
libus, materia, forma et intentione, semper
valide baptizat, et in necessitate licite.
Haec conclusio praecipua ex parte probata
manet ex his quae sat prolixe deduximus de
sacramentis in genere, tum diss. 5, a. 3, ubi
probavimus per ministros malos, haereticos et
infideles sacramenta valide administrari ; tum
in digress. historica de dissidio inter S. Ste-
phanum papam et rebaptizantes in calce eju-
sdem diss. His hic suppositis et a studioso
lectore relegendis,
Prob. prima pars: Tertull. lib. de Bapt.,c.
71 :« Baptismus, inquit, aeque Dei census ab

usus juris prohibeatur, quando deest consensus omnibus exerceri potest. »

parochi, eo consensu accedente, potest in quo- S. Aug., 1. 7 de Bapi., c. 53 : « Non dubita-

1 ibidem ad 2. rem, inquit, habere eos Baptismum, qui ubi-
 QUIS SIT MINISTER NECESSiTATIS, ETC. 297

cumque et a quibuscumque illum verbis evau- Prob. secunda pars conclusionis Conc. Illi- :

gelicis corsecratum, sine sua simulatione et beritanum, can. 38, approbat Baptismum a
cum aliqua fide suscepissent. » fideli laico collatum in extrema necessitate.

Conc.Lat. i,cap.F/r/72z7er,definit»3acramen- S. Aug., lib. 2 contra Epist. Parmen., cap.

tum Baptismi a quocumque rite collatum, 13: « Etsi laicus, inquit, Baptismum pereunti
proficere ad salutem. » dederit necessitate compulsus... nescio an pie
Cap. Romanus deConsec, dist. 4, dicitur ex quisquam dixerit repetendum esse. Nulla ete-
Isidoro : « Romanus pontifex non hominem nim cogente necessitate si fiat, alieni muneris
judicat qui baptizat, sed Spiritum Dei submi- usurpatio est ; si autem necessitas urgeat, aut
aistrare gratiam Baptismi, licet paganus sit qui nullum aut veniale delictum est sed etsi nulla ;

baptizat. usurpetur necessitate, et a quolibet cuilibet

Nicolaus I, in Rescripto ad consulta Bulgaro- detur,quod datum fuerit, non potest dici non
rum, c. 104, relatus eadem dist., cap. A quo- datum, quamvis recte dici possit iilicite da-
dam, dicit « A quodam Judaeo,
: nescitis tum». Quibus verbis S. Aug.utramque partem
utrum christiano an pagano, multos in patria conclusionis asserit.
vestra baptizatos asseritis, et quid de istis sit Urbanus papa II, in Epist. ad Vitalem, cap.
agendum consulitis; hi profecto, si in nomine Super quibus, causa 30, q. 4, ait « Super qui- :

sanctae Trinitatis baptizati fuerint, constat eos bus consuluit nos tua dilectio, hoc videtur
non esse baptizandos. » nobis ex sententia respondendum, ut et Ba-
In causa S. Cypriani et aliorum rebaptizan- ptisrnus sit, si, instante necessitate, fcemina
tium Ecclesia pluries definivit Baptisma colla- puerum in nomine Trinitatis baptizaverit. »

tum ab hsereticis esse validum, illudque iterari Conc. Flor., in decreto Unionis : « In causa
prohibuit. Vide locis citatis de Sacramentis in necessitatis, non solum sacerdos et
inquit,
genere. diaconus, sed etiam laicus vel mulier, imo
His adde Baptismum fuisse valide collatum etiam paganus et haereticus baptizare potest,
ab apostolis, dum erant adhuc laici, a Juda dummodo formam Ecclesiae servet et tacc i

apostata, ab Anania, ut constat ex S. Scriptura; intendat quod facit Ecclesia. »

item a puero S. Athanasio et ab aliis pueris, ut Ratio congrua voluntatis Christi sic insti-
vidimus eadem diss. de Sacram. in genere,a. 6, tuentis est maxima hujus sacramenti necessi-
§ 1. tas, sine quo nec pueri salvari possunt, nec
Ratio a priori est voluntas Christi insti- adulti consequi regulariter remissionem totius
tuentis, quae ex traditione, praxi et definitioni- pcenae. Ad misericordiam enim Dei, qui vult
bus Ecclesiae nobis innotescit. omnes homines salvos fieri, pertinet ut in his
Insuper, ut arguebamus loco
contra cit.
%
quae sunt de necessitate salutis, homo de facili

rebaptizantes, minister Baptismi operatur ut remedium inveniat ergo sicut institutum est
:

instrumentum atqui instrumentum non agit

: ut materia Baptismi sit communis , scilicet
secundum propriam formam aut virtutem, sed aqua, quae facile a quolibet haberi potest, ita
secundum virtutem principalis agentis a quo et minister sit quilibet homo.
movetur, et ideo accidentarium est instru- Totam hanc hujus et praecedentis articuli
mento qualemcumque formam habeat praeter doctrinam luculenter exponit et asserit Cate-
id quod exigitur ad rationem instrumenti chismus Rom., p. 2, n. 18: legatur.
sicut per accidens est quod corpus medici,
quod est instrumentum animae habentis ar- Solvuntur objectiones,
tem, sit sanum vel infirmum ergo quicum- :

que sit minister Baptismi,modo essentialia ad- Obj. 1° cum Calvino contra Baptismum col-
hibeat, valide baptizat. latum a laicis : Nullibi legimus in S. Scripturig
Item Baptismus a quocumque collatus in
: laicos baptiz^sse : ergo.
necessitate, est licitus, ut mox dicam, conse- Resp. 1° neg. ant. Legimu& enim Joan. 3,
quenter validus ergo etiam extra necessita-
: apostolos post institutcm Baptismum, dum
tem est validus. Patet conseq.; quia necessitas erant adhuc laici, baptizasse.2° Dato ant. neg.
rerum essentias, nec potestatem ministerialem conseq.; deficiente enim S. Scriptura sufficit
mutat, nisi forte ubi requiritur jurisdictio in nobis traditio. Sic non legimus in S. Scriptura
subditum, sicut in sacramento Poenitentiae, infantes esse baptizandos, et tamen admittunt
qualis non requiritur in Baptismo. calvinistae eos esse baptizandos.
1 Hic q. 04, t , &. * Hic q. 61, a. 3.
298 DISSERTATIO II. ART. II.

Inst. 4: Christiite, hlatth. ult., solis apostolis Resp. cquidem ex pro/esso non fuisse tunc
dixit : Euntes docete omnes gentes, baptizantes disputatum de Baptismo laicorum, qxiia tota
eos: ergo eos solos et eorum successores con- disputatio fervebat circa Baptismum hceretico-
stituit Baptisoii sicutverbi ministros. rum. Attamen Ecclesia reprobando opinionem
Resp. 1° Christum loco
instituisse
cit. non rebaptizantium, ejus simul fundamentum re-
ministros necessarios Baptismi, sed iis jam in- probavit, quod et apertius postea prsestitit.
stitutis antequam essent sacerdotes, praece- Inst. 6°: S. Hieron, in Dialogo adversus lu-
ptum dedisse prasdicandi et baptizandi.2° Dist. ciferianos ^hoc principium, «Baptismus collatus
conseq. Eos solos instituit ministros solemni- a laicis est nullus» supponit ut verum ergo.
, :

tatis Baptismi et verbi, conc; ministros neces- Prob. ant. Ex hoc principio probat contra luci-
sitatis, neg. Sicut enim laicus imo et mulier ferianos , qui episcopos arianos reputabant
potest privatim docere, ita et privatim bapti- laicos, eos vel debere rejicere Baptisma aria-
zare. norum , quod admittebant vel admittere ,

Inst. 2° : Auctor Constit. Apost., 1. 3, c. 40, eorum ordinationes quas rejiciebant.

sic habet : « Sed neque laicos concedimus ali-
quod sacerdotale munus exercere, veluti sa-
crificium, Baptismum, manum impositionem:
ergo.
Resp. S. Clementem loqui de Baptismo so-
Resp. neg. ant. Ad prob.dico S.Hieronymum
non ex propria, sed adversariorum sententia
argumentari ad hominem, quasi dixisset: Vos
rejicitis Baptisma laicorum, et admittitis Ba-
ptisma arianorum ergo sacerdotes ariani
:

lemni et extra necessitatem perstringit enim : secundum vos non sunt laici : ergo vel eorum
ibi laicos, qui exemplo Core et Osiae munia ordinationem admittere debetis, aut eorum
sacerdotalia temere usurpabant. Baptisma rejicere.
Inst. 3°:Majus est baptizare quam solemni- Inst. 7° ex historia Ecclesiastica. Clerus Edis-
tates Baptismi adhibere atqui ex dictis laici
: senus ep. ad Photium y
quae extat in actis conc.
non possunt solemnitates Baptismi adhibere : Chalced., act. 10, rogat ut imminente festivi-
ergo nec baptizare. tate paschali remittatur episcopus Ibas « pro-
Resp. dist. maj. Majus est et simul magis pter catechismos etpropter eos qui digni sunt
necessarium baptizare quam solemnitates ad- sancto Baptismate » S. Greg., ep. 32, nunc33,
.

hibere, conc; etnon magis necessarium, neg. lib. 4,ad Romanum Italiae exarchum, ipsum
Unde concessa min. neg. conseq. Admittun- hortatur ne detineat in civitate Ravennate
tur enim laici ad Baptismum privatim mini- Blandum, episcopum Hortensem, quia eo ab-
strandum, non propter majorem aut minorem sente populus quasi grex sine pastore diffluit,
ejus dignitatem, sed propter ejus necessita- et « infantes sine Baptismo » moriuntur: at-
tem. qui si possint baptizare laici, ut quid urgere
Inst.4°: S.Basilius, in ep. ad Amphilochium, praesentiam episcoporum ? ergo.
cap. 1, reprobans Baptisma haereticorum, di- Resp. hoc argumento probari nequidem sa-
cit ab his baptizatos «esse rebaptizandos velut cerdotes posse baptizare etiam excommissione
a laicis baptizatos ergo supponebat nullum
: » episcopi; pariter enim subsumam : Atqui si

esse Baptismum a laicis collatum. possint baptizare sacerdotes, saltem ex licentia

Resp. S. Basilium circa utrumque Baptisma
cum aliis rebaptizantibus errasse,
rorem Ecclesia proscripsit.
Inst. 5°: Ecclesiaquidem prohibuit baptiza-
tos ab haereticis rebaptizari, sed
non baptizatos
a laicis; neque enim legitur tunc fuisse dispu-
tatum inter rebaptizantes et S. Stephanum de
Baptismolaicorum,quamvisilludrebaptizantes
pro principio assumerent; arguebant enim
sic Baptizati a laicis sunt rebaptizandi
:
atqui
baptizati ab haereticis sunt baptizati a laicis
ergo baptizati ab haereticis sunt rebaptizandi.
Majorem, inquanv, propositionem hujus argu-
incnti non videturin disputationem venisse,
neca S. Stephano et aliis orthodoxis negatam:
ergo.
episcopi, ut quid urgere praesentiam episcopo-
quorum er- rum? Dicendum itaque requiri et exoptari
praesentiam episcoporum in suis ecclesiis non
ideo praecise, quia nulli erantpraeter ipsos, qui
privatim saltem possent baptizare, sed quia
4° episcopi tunc temporis sibi reservaverant
munus baptizandi solemniter in festivitate pa-
schae et pentecostes, ut diximus; 2° quia iis
absentibus negligebantur catechismietmorum
: correctiones ; populus quasi grex sine pastore,
errori, ignorantiae, vitiis indulgebat, et pa-
rentes suorum infantium sanitati confidentes
eorum Baptisma differebant; unde plures sine
Baptismate moriebantur.
Obj. 2° contra Baptismum a non baptizatis
collatum: Conc Illiberitanum videtur decer*
 QUIS SIT MINISTER NECESSITATIS, ETC. 299

nere quod qui non est baptizatus, item qui est « Novam rem asseris ut christianus quisquam
bigamus non possit baptizare ergo. : factus sit ab eo qui non fuit christianus »:
Resp. sensum concilii csse quod ubi snnt ergo.
plures, inter quos reperiuntur baptizati aut Resp. S. Hicronymum illic intelligere chri-
non bigami, ii prius assumendi sint ad bapti- stianum, non qui est baptizatus, sed qui habet
zandum quam non baptizatus aut bigamus. fidem christianam, scilicet veram et catholi-
Inst. 1° Cap. Si quisi, q. 1, ex S. Isidoro
: cam; subjungit enim immediate « Accedcm» :

decernitur baptizato? a non baptizato debere ad arianos in qua fide baptizatus est » ? scilicet
denuo baptizari. Idem definit Greg. III, in ep. in fide arianorum. Vult crgo S. D. probare
ad Bonifac.yrelaiQidQ Conc. dist. 4,Cap. Quos a quod qui sciens baptizatur ab arianis, quibus
paganis : ergo. consentit, non sit vere christianus id est ,

Resp. ad primum, ha3C verba non esse S. non habeat veram et christianam fidem, sed
Isidori,et mendum irrepsisse in textu Gra- arianam, et ideo dicit : « Novam rem asse-
tiani, siquidem contrarium ibidem expresse ris » , etc.
definiatur; additurenim « sed Romanus pon- Saltem negari non potest quin S.
Inst. 5°:
tifex », etc, ut retulimus in probationibus Aug., lib. 7 de Bapt., c. 53, dubitaverit de va-
conclusionis. Sed esto id dixerit S. Isidorus, ad lore Baptismi a pagano collati ergo. :

ipsum respondemus sicut ad S. Gregorium, Resp. S. Aug. pro sua modestia nihil hac de
ipsos loqui de paganis qui non servant formam re affirmare voluisse quia, ut ipse dicit, non-
;

evangelicam. dum erat in Ecclesia definita. Addit tamen

Inst. 2° ex Patribus, imprimis ex Tertull.
qui 1. de Bapt., c. 17, probat laicum non posse
baptizare, quia, inquit, « quod ex aequo acci-
pitur, ex aequo dari potest »; qua3 verba etiam
exscribit S. Hieron. adv. Lucifer. ergo sup-
ponit quod qui Baptismum non accepit, illum
dare non possit.
Resp. neg. conseq. Sensus enim istorum
ibidem se esse sic affectum ut « non dubitaret
eos habere Baptismum, qui ubicumque et a
quibuscumque illum verbis evangelicis con-
secratum, sine sua simulatione et cum aliqua
: fide suscepissent. »
Urgebis tandem celebre dictum rebapti-
zantium Nemo dat quod non habet
: : atqui
paganus non habet Baptismum ergo. :

verborum, « quod ex sequo », etc, non est Resp. dist. maj. Nemodatquod non habet, 1

Baptismum posse duntaxat dari ab eo qui su- neque actu, ncque virtute, conc; quod non
scepit, sed omnino contrarius, hic scilicet : habet actu, habet tamen virtute, neg. Qui-
quod ex cequo, id est, indiscriminatim ab om- libet autem homo habet Baptismum virtute,
nibus accipitur, ita ex cequo', id est, indiscri- quatenus Deus potest illo uti instrumento ad
minatim ab omnibus in necessitatem daripo- efficiendum sacramentum.
test; addit enim ibidem Tert. « ^Eque Dei : Obj. 3° contra Bapt. datum a mulieribus:
census ab omnibus exerceri potest ». Tertull., SS. Epiphan., Chrysost. redarguunt
Inst. 3° SS. Patres, qui contra Cyprianum
: petulantiam mulierunr, quae usurpabant mi-
et donatistas decertarunt, probant haBreticos nisterium baptizandi; etconc Carthag. 4,anno
valide baptizare, quia cum Baptismum quem 398, can. 100, sicdecernit « Mulier baptizare ;

acceperunt non amiserint, etiam jus illum non pra^sumat. » Gratianus equidem addit
conferendi non amiserunt; sic inter alios « nisi necessitate cogente », sed gratis id ;

arguit S. Aug., lib. 1 de Bapt., c. 1 ergo : enim non legitur iri textu concilii, ut constat
supponunt eos posse tantum baptizare qui sunt ex collect. Labbei, tom. 2, pag. 1207 ergo. :

baptizati. Resp. in his omnibus testimoniis sermonem

Resp. Patres arguere contra rebaptizantes ex esse de Baptismo solemni,
2
ut ex eorum le-
eorum principio, quod tamen non admitte- ctione patet, a quo excluduntur mulieres,
bant. Vulgatum erat apud rebaptizantes prin- quibus tamen quidam haeretici, ut dixi in
cipium,«Nemo datquod nonhabet»:subsume- pramotaminibus, facultatem illum conferendi
bant Atqui haeretici non habent Baptismum
: : concedebant. Quantum ad canonem conc
ergo non conferunt illum. Patres, dato gratis Carthag., verum est additionem Gratiani in eo
hoc principio, subsumebant e contra Atqui : canone non reperiri, sed colligitur ex pra3-
haeretici non amiserunt Baptismum, quem cedente 99, in quo dicitur « Mulier quamvis :

acceperunt in Ecclesia: ergo nec jus illum docta in conventu docere non praBSumat ».
conferendi. In sequenti ergo canone pariter intelligi debet:
Inst. 4° ; S. Hieron,, conira Lucifer., dicit i Hio q. G4, a. 5, ad l.
2 Hic q. 67, a 4, ad 1.
300 DISSEUTATIO II, ART. III.

« baptizarc non pra>

In convontu mulier delegari ad baptizandum solemniter ; et a for-
sumat solemniter
», id est, ot sine necessitate; tiori sacordos diacono, quia proprium sacer-
qiiKi in conventu seu in ecclesia baptizatur dotis officium ost baptizare tandem proprius ;

solomnitor et adsunt sacerdotos et viri qui ba- sacordos aliono, quia ex ordinatione Ecclesiae
ptizare possunt, sicque non ost nccossitas com- hoc jus illi compotit.
pellens mulierem ad baptizandum. Ita post Auctorem docet Catecbismus Rom.
Obj. ultimo Conc. Flor. assignans laicum,
: p. 2,de Bapt., n. 18, et statuit rit. Rom. de mi-
pagauum, mnliorom pro ministro Baptismi, nistro Bapt. his verbis Sed si adsit sacerdos,
: «

exprimit oasum necessitatis ergo supponit : diacono prteferatur, diaconus subdiacono, cle-
extra casum necessitatis praefatos non esse ricus laico ; nisi pudoris gratia decoat fcemi-
ministros. Item absolntio a quolibet sacerdotc nam potius quam virum baptizare infantem
collata in casu nocossitatis est valida, extra non omnino editum, vel nisi melius fcemina
casum nocessitatis est invalida: ergo similiter sciret formam et modum baptizandi. »
Baptismns. Proptor has et alias exceptiones dixi in resp.
Resp. ad primum, nos pluribus aliis aucto- per seloquendo; videtur enim quod etiam de-
ritatibus et rationibus probasse Baptisma col- beat excipi si sacerdos nollet nisi mediante
latum etiam extra casnm nocessitatis esse va- pretio baptizare, aut crederetur in malo statu;
lidnm, imo et quia in necessitate est vali-dus, tunc enim diaconus, aut clericus minor, aut
eliam extra necossitatem esse validum, quia etiam laicus posset baptizare ; etiam, ut vide-
nocessitas non mutat essentias rorum, ut tur, posset mulier fidelis praisente pagano aut
dictum est. Quando ergo conc. Florent. dicit haeretico propter periculum perversae intentio-
quod in casu necessitatis quilibet homo possit nis et reverentiam sacramenti.
baptizare, intelligit quod possit baptizare li- An autem posset obstetrix aut alter laicus
cite ;
quia extra casum necessitatis, licet va- praesente sacerdote excommunicato? Arbitra-
lide, non tamen licite baptizat. murprobabilius cum Sylvestro, Navarro, Sua-
Ad secundum, neg. conseq.; quia, ut jam res et aliis quod posset et deberet quia ex- ;

dixi, ad absolutionem, cum per modum ju-

sit communicatus c. Per venerabilem, § Sunt au-
dicii, requiritur jurisdictio proprie dicta in tem, Extra. lib. 4, fit. 17, traditus est Satanse,
subditum, quam Ecclesia cuilibet sacerdoti et veluti mortuus a communione fidelium se-
non concodit nisi in casu necessitatis huju- ; paratur praeferenda autem videtur mulier
;

smodi autem jurisdictio non requiritur ad Ba- viro ab Ecclesia separato, quoad rem Ecclesiae.
ptismum, siquidem ille qui baptizatur sit Neque obstat quod baptizare sine solemnitate
extra Ecclesiam. in necessitate, non sit actus ordinis, non enim
in hoc facimus vim, sed in hoc quod sit sepa-
ARTICULUS III. ratus ab Ecclesia, ideoque in officio Ecclesiae,
quod per utrumque potest perfici, sit postpo-
leviores QUiEDAM difficultates circa miisistkum nendus laico in Ecclesia existenti.
baptismi succincte resolvuntur. Petes 2° quale sit peccatum ordinem statu-
tum sine causa invertere ?
Petes 1° utrum et quis ordo servandus, si Resp. cum communiori sententia quod prae-
plures adsint puerer periclitanti baptizando ? termitteresacerdotem etiam consentientem, sit
Resp. Per se loquendo, l
mulier non debet peccatum mort., quia sacerdos vi suae ordina-
baptizare praesente viro, laicus pra^sente cle- tionis est minister ex officio, et ideo jus illius
rico, clericus minor praesente subdiacono, ortum ex potestate Ordinis laeditur in re gravi,
subdiaconus proesente diacono, diaconus prae- nec potest sacerdos huic juri renuntiare sine
sente sacerdote, sacerdos alienus praesente injuria Ordiniset sacramenti.
proprio. Idem multi probabiliter existimant, si pra>

Ratio hujus ordinis petitur ex dignitate et termittatur diaconus ;

quia diaconus, ut di-
jurisdictione inter aersoa^s «ervanda; vir enim tum Ordinis potest ex commissione con-
est, vi

est caput muliens, 1, Cor. 11 ; clericus, cha- ferre Baptismum etiam solemniter, ex quo ac-
ractere insignitus, praestat laico in ordine ad quiritur ipsi jus speciale, licet incomplelum et
munia ecclesiastica ; clericus major minori, mediatum, ad Baptismi collationem unde vi- :

pncsertim diaconus inferioribus clericis, quia detur gravis injuria illi Ordini et sacramento
diaconus vi suae ordinationis habet quod possit istud jus ab alio usui petur. Neque
illata, si

i ibidem a. 4, o. tamen improbabilem censeo sententiam alio-

 LEVIORES QUMDAM DIFFICULTATES, ETC. 801

rum, qui volnnt quod violatio juris remoti et to baptizamus divisim, intende-
ita ut sin${iili

indirccti non sit tam gravis nt constituat pec- rent baptizare totalitcr et indep.'?ndenter ab
catuta mort., quod non debet asseri sine irravi inviccm. valerct Baptismus quia luncadesset ;

fundamento. materia, forma ct intcntio, perindj ac si unus-

Piobabilius est autem quoii si proetermitta- quisqnc diccrct : Ego te baptizo, sicut in modo
tur subdiaconus, afortiori clcricus minor, aut scquenti. Unde
vir laicus, non peccatum veniale; cum
sit nisi 2° Vel singuli eiTundcntes aquam dicunt :

enim nulli hornm compcfat etiam remote et Ego te baptizo, tanquam causoe totalcs et ab
indirccte baptizare ex officio, nec ideo ullus invicem indcpcndentes, quod posset contin-
sitproprius Baptismi ministcr, nullius jus vi- gere in casu quo singuli contentiose aliqnem
detur violari, saltem graviter, nec nisi levis baptizare conarentur hoc modo valet Bapti-
:

irreverentia sacramenti. smus, quia singuli exprimunt suam intentio-

Petcs 3° utrum aliquis possit baptizare se- nem, et quasi singnlariter Baptismum confe-
ipsum? runt; sic tamen ut qui prius verba proferret,
Resp. negative * ; 1° quia dicendo : Baptizo daret sacramentum, alins vero nihil faceret;
me, mutaretur essentialiter forma ; 2° quia et si verba pronuntiare prsesumeret, esset pu-
Baptismus est quoedam regeneratio spiritualis; niendus tanquam rebaptizator. Si autem omni-
sicut ergo nemo potest generare seipsum, ita no simul aqnam efrunderent et verba profer-
nec seipsum baptizare quia esset contra
; 3° rent, essent puniendi de inordinato modo ba-
institutionem Christi, qui ministrum et sub- ptizandi, sed non de iteratione Baptismi quia ;

jectum Baptismi aperte distinxit, dum dixit : singuli intendcrent non baptizatum baptizare,
Baptizantes eos unde ipse voluit baptizari a
: et uterque quantum in sc est baptizaret nec ;

Joanne. Et ita definivit Innoc. III, cap. Debi- traderent aliud et aliud sacramentum, sed
tum, Extra. lib. 3, tit. 42. Neque obstat quod Christus, qui est unus interius baptizans, unum
quis etiam laicus possit sc communicare, ut sacramentum per utrumque conferret.
olim factum legitur apud S. Cyrillum Jeros., Neque repugnat quod unus efTcctus procedat
Catech., 5 ; aliud enim nutriri, aliud gigni ab una causa principali per plura instrumenta,
potest quisquis seipsum nutrire, non potest proesertim quando effectus est supernaturalis,
seipsum gignere. ut in casu. Aliunde formae et materiae hic
Petes 4° utrum plures valide possint simul multiplicantur materialiter tantum et in esse
unum baptizare ? Pono valide; licite enim non naturae, non formaliter et in ratione forma3 et
posse certum est, cum
contra moremhoc sit materise sacramenti ; quia ab agenteprincipali,
Ecclesia) et institutionem Christi, qui cum sit qui est Christus, diriguntur ad unum, et reci-
unus, voluit per unum ministrari sacramen- piuntur in uno subjccto, quod non est capax
tum, ut mox dicam. nisi unius Baptismi. Unde quando Auctor,
Resp. unum posse a pluribus baptizari tri- supra q. 66, a. 5, ad 4, dicit quod « actus mul-
plicimodo, et secundum diversum modum tiplicatur secundum multiplicationcm agen-
quandoque Baptismum esse ratum, quando- tium, si perfecte ab unoquoque agatur», in-
que irritum. Igitur telligendus est non de agentibus virtute alte-
1° Vel plures simul effundunt aquam et di- de agentibus virtute propria, et ideo
rius, sed
cunt 2 :Nos te baptizamus, intelligendo bapti- dicimus ablutiones multiplicari in esse na-
zamus conjunctim, ita ut concurranttanquam tura3.
causae partiales ab invicem dcpendentes ; sicut tandem sic plures baptizant * ut unus
3° Vel

si plures trahenies navim dicerent Trahimus

: effundat aquam, et alter formam proferat, ut
navim. IIoc modo non valet Baptismus quia ;
si unus esset mutus, et alter brachiis trunca-

videtur essc contra rationem ministcrii homo ; tus: hoc modo non valet; quia integritas
enim non baptizat nisi ut ministcr Christi Baptismi consistit in forma verborum et in
unde sicut Christus est unus, ita oportet esse usu materiae; neque qui tantum aquam
et ideo
unum ministrum, qui Christum repraesentet, effundit, baptizat, quia non profcrt formam ;

e\ sua actione totali, ut patet ex usu Ecclesiae,
tanquam minister integer faciat totum quod
significahv verba formae Ego te baptizo. Et
ideo intentio contraria videtur excludere Ba-
ptismi sacramentum. Si tamen intelligerent
neque ille qui tantum vcrba profert, quia non
applicat materiam, et falsa est forma, dum
: dicit: Ego te Baptizo, cum ipse non abluat,
nec consequenter baptizet. Neque etiam dici
potest Nos te baptizamus, cum neuter bapti-
;

2 Ibidem ad 3
* Hic q. 66, a. 3, ad. 4. * Hic q. 67, a. 6, o. * Ibid. cl q. 66, a. 5, ad 4.
Siri DISSGKTATIO 11. ART. IV.

zet; neque potesi adhiberi forma Ooecorum; cationem susceptori et duci».; ex Tertufl.,
Baptizatur servus Christi, quia subintelligitur lib. de Bapt., ubi susceptores vocat sponsores,
a me seu meo actu. ex S. Bas., ep. 128; cx S. Chrysost., hom. 72
Petes 5°utrum non urgente necessitate liceat in c. 4, 1 Cor.; ex S. Aug., serm. 41 dt 7emp.;
baptiiare extra Ecclesiam, in qua eunt fontes ex usu Ecclesioe ubique recej lo et vetustissi-
baptismales ? mo, cujuspostapostolorum tempoTa instltutio
Etesp. cum
Navarro, in Man., c. 22, n. 7, et non invenitur, et quam ideo consia*. ess/* tra-
pluribus negative, nisi agatur de filiis re-
aliis ditionis apostolicoe, ut expresse amimat idem
gum aut principum. Ita statuit conc. Vien., S. Dionys., c. 7, ibid. Uiule esset peccatum
sub Clemente V, an. 1311, et refertur Clemen- mort. baptizare solemniter sine susceptore.
tina Prcesenti, 1. 3, tit. 15, his verbis : « Proe- Ratio hujus institutionis congrua est*j quia
senti prohibemus edicto ne quis de coetero in spiritualis generatio, quoe fit per Baptlsmum^
aulis vel cameris, aut aliis privatis domibus, assimilatur quodammodo generationi tarnaif t

sed duntaxat in ecclesiis, in quibus sunt ad unde dicitur 1 Petri 2 : Sicut modo geniti tn»
hoc fontes specialiter deputati, aliquos (nisi fantes, etc. : atqui in generatione carnali in-
regum vel principum, quibus valeat in hoc fans recenter natus indiget nutrice et pedago-
casu deferri, liberi extiterint, aut talis necessi- go ergo et in spirituali gcneratione requtrttut
:

tas emerserit, propter quam nequeat ad ec- aiiquis qui fungatur vice nutricis et pedagogi;
clesiam absque periculo propter hoc accessus informando baptizatum quasi novitium de nil
haberi) audeat baptizare; qui autem secus quoe pertinent ad fidem et vitam christianam]
prossumpserit, aut suam in hoc praesentiam ad quod Proelati vacare non possunt, clru
exhibuerit, taliter per episcopum suum ca- communem populi curam occupati; parvull
stigetur,quod alii attentare similia non prae- enim et novitii indigent speciali cura praetei
sumant. » Idem jam prohibuerat conc. Mel- communem.
dense, an. 845, c. 48. Unde rituale Pii V sic Dixi : In Baptismo soiemni; quia, ut Jam
habet: « Itaque necessitate excepta in privatis dictum est, susceptor pertinet ad solemnita»
locis nemo baptizari debet, nisi forte sint re- tem et non necessitatem sacramenti neque ;

gum aut magnorum principum filii, id ipsis jura loquuntur aut intelliguntur nisi de Bapu*
ita deposcentibus, dummodo id fiat in eorum smo solemni. Et ratio est, quia in Baptisme
capellis seu oratoriis, et in aqua baptismali de privato propter necessitalem collato, si puei
more benedicta. » statim moriatur non indigel susceptore il ;

Hinc graviter sunt culpandi parochi, quiho- supervivat, designabitur susceptor, dum &0i
noris causa vel alio simili motivo humano no- lemnitates adhibebuntur.
bilium infantes baptizant domi, etiamsi in Utrum si nihilominus adhibeatur patrinui
sacello domcslico aut qui, ut expectent pa-
; in Baptismo privato, sit vere patrinus, et «oni
trinum absentem, baptizant privatim, seu, ut trahat cognationem spiritualem ? Alflrmant
communiter dicitur, assecurant domi infan- plures, negant alii, et ut videlur probabluusi
tem, suppleturi post adventum patrini rituum quia institutio patrini est ex proescnpto apoat
solemnitatem in ecclesia. seu Ecclesioe Ecclesia autem do Baptism*
;

privato nihil ordinavit quoad patrinos. Sed da

ARTICULUS IV. hoc latius dum de imped. matrim.
Petes 2° ad quid teneantur patrini et ma«
DE SUSCEPTORIBUS BAPTIZANDORUM SEU PATRINIS tdnoe?
per varias quvEstiunculas. Resp. eos teneri sub gravi peccato suseeptoi
imbuere fide, * religione et moribusj qula hot
Quamvis hoec materia proprie pertineat ad pertinet ad officium pedagogi, quod suscepe-
caeremonias Baptismi, de iila tamen hic agit runt. Et ita statuitur, cap. Vos atite de Cons. t

Auctor; quiapatrinus se habet ad instar mini- d. 4, ex S. Aug. Hocc autem obligatio maxime
stri in Baptismo solemni. exurget eo tempore et loco in quo baptizatl
Petes 1° utrum in Baptismo solemni requi- inter infideles et hoereticos nutriuntui; quia si
ratur susceptor seu patrinus ? nutriuntur inter christianos catliolicot, pos-
Resp. affirmative. Prob. ex S. Dionys., c. 2 sunt patrini ab hac cura eximi, praesumendo
Ccelesl. Hierarch}, ubi dicit quod « sacerdotes quod a suis parentibus diligenter instruuntur.'
assumentes baptizatum, tradunt eum ad edu- Si tamen quocumque modo cognoscerent con*
» Hic q. 67, a. 7, o. * Ibid. a Ibid. a. 8, o.
 DE SUSCEPTORIBUS BAPTIZANDORUM, ETC. &>£

trarium, tenerentur secundum modum saluti unus tantum, sivc vir sive mulier, juxta sacro-
spiritualium filiorum curam impendere. Insu- rum canonum ad summum
instituta, vel
per contrahunt cognationem spiritualem cum unus et una baptizatum de Baptismo susci-
baptizato, et ejus patre et matrc. De qua alibi. piant ».
Vide Catechismum Rom., p. 2 , de Bapt., Petes C° utrum omncs indiscriminatim pos-
n. 22. ad hoc munus?
sint admitti
Petes 3° quse conditiones rcquirantur, ut Rcsp. Nullus debet admitti qui non sit ido-
quis sit patrinus ? neus ad suum officium implendum, filiolum
Resp. 1° Debet habere animum munus pa- doctrina fidei ct christianis moribus infor-
trini suscipiendi; si enim ex ignorantia aut ex mando. Patet ex se.
necessitate, v. g., utcadenti succurrat, infan- Hinc excludendi sunt 1° infideles, hajretjci,
tem dum baptizatur tangeret, aut licct desi- excommunicati, interdicti, criminosi,infames,
gnatus non habeat intentionem suscipiendi id mente capti ; ita rit. Rom.; 2° qui nesciunt

muneris, non esset vere patrinus; quia actus saltem Symbolum fidei, Orationem Dominicam
agentium non operantur ultra eorum inteniio- et Salutationem angelicam ita secunda syno- :

nem. 2° Debet esse designatus a parentibus aut dus Mediolan., decreto 10, sub S. Carolo Bor.;
in eorum defectu a parocho ita ut qui se in-
; 3° impuberes et non confirmati, juxta idem
gererent non designati, non essent patrini. Ita rit.Rom. Usus tamen invaluit saltem in his
statuit conc. Trid., sess. 24, de Reform. Mat., partibus, ut si impubercs judicio parochi sint
cap. 2. 3° Probabilius debet tangere baptiza- sufficienter instructi , etiamsi non confirmati,
tum, non quidem necessario immediate, sed admittantur.
mediantibus, vel vestibus, vel linteo, vel disco, Petes 7° utrum regulares possint esse pa-
ut probabimus dum de imped. Matr., ubi ista trini ?
fusius discutiuntur ratione cognationis spiri- Resp. negative : id enim eis prohibetur cap.
tualis, quam contrahit verus patrinus. Non licet 103, de Consec. dist. 4, his verbis :

Sed quid de iilo qui post Baptismum domi « Non licet abbati \el monacho de Baptismo
valide collatum, adhibetur patrinus, dum sup- suscipere filios, nec commatres habere»;et
plentur ca^remoniae in ecclesia? Tenetur qui- in rit. Rom. : « Ad hoc munus admitti non
dem ad officium patrini quoad instructionem, debent monachi vel sanctimoniales, neque alii

cum illud sponte subeat; non tamen contra- cujuscumque ordinis regulares a saeculo segre-
hit cognationem spiritualem; quia, ut dicit gati». Excipiuntur autem juxta Glossam in
Auctor, ' « spiritualis cognatio non contrahitur cap. Statutum, causa 18, q. 1, regulares facti
nisi per aliquod sacramentum » episcopi, et ex usu contrario abbates, saltem
Petes -4° quando quis suscipit infantem per in certis locis.
procuratorem, quis sit patrinus, an ipse com- Petes 8° utrum parentes possint suscipere
mittens, vel commissarius? propriam prolem ?
Resp. quod sit committens, quia ipse est Resp. id graviter ipsis prohiberi, cap. Perve-
designatus, et se offert, suscipitque infantem nitad nos, causa 30, q. 1. Ratio est quia adhi-
per alium vices ejus gerentem ; quod autem bentur patrini ut in defectu parentum curent
facit quis per alium, censetur facere per sei- instructionem infantis ergo ipsi parentes non :

psum. possunt esse patrini. Adde quod suscipiens

Petes 5° utrum possint esse plures suscepto- contraheret cognationem spiritualem cum sua
res ejusdem infantis? comparte.
Resp. Trid., sess. 24 cit., cap. 4 ; «Statuit ut Confer quae dicam de cognatione spirituali
* Supp. q- 56, a. 2. in tract. de Matrim.
 DISSERTATIO III. ART, L

DIS8ERTATI0 III.

Oe sutscipientibus Baptismunu
D. Th. q. 68.

ARTICULUS I. Gerson, Cajetanus et quidam alii catholici

arbitrati sunt ad salutem parvulorum sufficere
utrum baptismus sitomnibus necessarius ad votum Baptismi a parentibus seu aliis con-
salutem ? ceptum addit Cajetanus cum signo exteriori
:

<?eu benedictione sub invocatione SS. Trinita-

Praeter manichaeos, paulicianos, seleucianos tis. Quam opinionem ut singularem et fidei
et hermianos, qui rejecerunt Baptismum in minus consonam S. Pius V ex Cajetani Com-
aqua, quintiliani et caiani, secundo sseculo, mentariis in D. Th. jussit expungi.
teste Tertull., de Bapt., cap. 1, dixerunt
lib. Dupliciter dicitur aliquid necessarium ad
Baptismum non esse ad salutem necessarium, salutem, scilicet necessitate medii et praecepti.
sed fidem sufficere. Illud est necessarium necessitate medii, quod
Quinto saeculo, pelagiani negantes peccatum independenter ab omni praecepto ita est neces-
orig. negabant Baptismum esse necessarium sarium, ut, illo sive culpabiliter sive inculpabi-
ad ejus deletionem sed S. Augustino urgente
; liter omisso, salus haberi non possit ; necessa-
illud Joan 3: Nisi quis renatus fuerit ex aqua rium necessitate pra^cepti dicitur, quod prae-
et Spiritu Sancto, non potest introire in re- ceptum est, et ideo observandum ita ut si vo- ;

gnum ccelorum, admiserunt Baptismum esse luntarie omittatur, committiturpeccatum,per

necessarium ad consequendum regnum ccelo- quod impeditur salus.
rum, non tamen ad vitam aeternam conse- Distinximus supra tripluem Baptismum,
quendam, quam a regno ccelorum distingue- fluminis, flaminis, et sanguiuis; Baptismus
bant. fluminis estBaptismus aqua3, Baptismusflami-
Wicleff, Zuinglius et Bucerus dixerunt Ba- nis est perfectacontritio cum voto Baptismi,
ptismum non necessarium infantibus prae-
esse et dicitur Baptismus in voto Baptismus san-
;

destinatis. Calvinus,
lib. 4 Instit., agnoscit
Baptismum esse necessarium ex prsecepto, sed
negat esse necessarium ad delendum peccatum
originale, maxime in infantibus fidelium, quos
contcndit in utero matrum esse sanctificatos.
Sociniani,de stirpe calvinistarum orti, prae-
guinis est martyrium. His praenotatis,
Dico 1° : Extra casum martyrii, Baptismus
aquae est omnibus necessarius necessitate me-
dii ad salutem, adultis in re vel in voto, infan-
tibus in re.
Prob. ex lege generali a Christo lata,
1°

ceptum Christi Matth. ult.: Euntes ducete, in- joan. 3 Nisi quis renatus, etc. Hunc textum
:

terpretantur de doctrina seu instructione ; aut a falsis interpretationibus calvinistarum, qui

si sit intelligendum de Baptismo, dicunt non illum ad sensum metaphoricum detorquent,
esse praeceptum universale et perpetuum, sed vindicavimus diss. 1, a. 3, § 1. Intelligendum
pro certis personis ct ad tempus ; aemque autem esse de Baptismo in re vel in voto pro
Baptismum nihil aliud esse quam exterius si- aduitis probavimus ibid., a. 6, § 1. Pro infan*
gnum professionis christianae, nihil gratiae tibus vero, qui voti sunt incapaces, patet esso
conferens, proinde esse ritum liberum et in- intelligendum de Baptismo in re.
differentem. * Hic q 68, a. 1 et 2, o. * Ibid. in a, a. c.
 UTRUM BAPTISMUS SIT OMNfRFS NECESSITATE, ETC. 30r.

Prob.^argumcntodcductoexS.Scripturis. 1 cimusin pracsenti conclusione, sed etiam ne-

Nemo potcst salvari nisi per Cbristum, sic ut utdicemus in sequenti-
ccssitate praeccpti,
illiincorporetur et fiat cjus membrum aiqui : Origenes, hom. 14 in Lucam: « Quia, inquit,
homo pcr Baptismum Christo incorporatur ct per Baptismi sacramentum nativitatis sordes
fit ejus membrum, juxta illud Galat. 2 QuU : deponuntur, propterca baptizantui parvuli
cwnque in Christo baptizati cstis, Christwn Nisi cnim quis renatus fucrit, » etc. Similiter
induistis; et 1 Corinth. 12 : In uno Spiritu hom. 8 in Levit. ct lib. 5, in cap. 6, ad Rom.
omnes nos in unum corpus bapiizati sumus S. Cyrillus Jerosol., Catcchesi 3: « Si quis
ergo. non baptizatur, salutem non habet, praeter
Si dicas hominem Christo incorporari pcr soios martyres qui sine aqua regno coelesti
fidem, juxta illud Ephes.3 : Habitare Christum potiuntur. » Mitto Justinum in Apolog., S.
per fidcm in cordibusnostris. Ircnacum, lib. 2, cap. 22 et 27, et plures alios
Rcsp. Christum habitare quidem in nobis quatuor priorum saeculorum, quibus constat
per fidem, 2 scd signo visibiii Baptismi cxhi- non SS. Ambrosium et Augustinum primo in-
bitam ct asscrtam voluit enim Deus quod
; dnxisse neccssitatem sacramenti pro parvulis,
omni tempore fidem nostram in ipsum per ut fmgunt novatores.
aliquod signumvisibile protestaremur, in lege S. Ambros., 1. dc Mystcriis, cap. 4, ait:
naturae per sacrificiorum oblationcm, in lege « Credit catechumenus sed nisi baptizatus
scripta per circumcisionem, in lege nova per fuerit in nomine Patris et Filii ct Spiritus
Baptismum. Sancti,remissioncm non potest accipere pec-
Item Nemo potest salvari sine co cui an-
: catorum, nec spiritualis gratiac munus hau-
nexa sunt spiritualis regeneratio, renovatio, rire. » Lib. 2de Abraham, cap. 11 « Utique :

mundatio, remissio peccatorum, denique sa- nullum excipit, non infantem, non aliqua prae-
lus atqui haec sunt Baptismo anncxa Tit. 3:
: : venturn necessitate. »
Salvos nos fecit per lavacrum regencrationis De S. Aug. dubitari non potcst, cum ubique
et renovationis Spiritus Sancti; Ephes. 5 : ex necessitate Baptismi probet contra pelagia-
Mundans lavacro aquce in verbo vitce ; Act 2 nos peccatum originale. Quosdam textus mox
Baptizetur unusquisque vestrum in remis- referam. S. Fulgentius cjus discipulus, 1. de
sionem peccatorum ; 1 Petri 3, dicimur salvari Fide ad Petrum, c. 27 « Firmissime tene et
:

per Baptismum, sicut pauci salvi facti sunt nullatenus dubites non solum homines jam
per arcam Noe ergo. : ratione utentes, verum etiam parvulos, qui
Prob. 3°ex Patribus Tertull., lib. de Bapt. y
: sive in uteris matrum vivere incipiunt et ibi
c. 13, adversus quintilianos et caianos, qui moriuntur, sive cum de matribus nati sine
dicebant Baptismum non esse necessarium, sacramento sancti Baptismatis,quod datur in
sed fidem sufficere, idque probabant excmplo nomine Palris, etc. de hoc sieculo transeunt,
Abrahae, qui « nullius aquae, nisi fidei sacra- ignis aetcrni sempiterno supplicio puniendos.»
mento Deo placuit», sic arguit : « Fuerit salus Quid intelligat per ignem aeternum, explicui-
retro per fidem nudam ante Domini passionem mus dum de peccato originali.
et resurrectionem at ubi fides aucta est cre-
; Prob 4° cx conciliis. Conc. Carthag. A, apud
dendi in nativitatem, passionem, resurrectio- S. Aug., epist. 90, nuncl75, nomine concilii

nemque ejus, addita est ampliatio sacramento, ad Innoc. papam missa, sic definit « Qui- :

obsignatio Baptismi, vestimentum quodam- cumqucnegat parvulos perB.iptismum Christi

modo fidci, quae retro crat nuda, nec potest a perditione liberari et salutem percipere aeter-
jam sine sua lege. Lex enim tingendi imposita nam, anathcma sit. »
est et forma praescripta : Ite, inquit, docete Idem decrevit concil. Milevit., teste eodem
nationes, tingentes eas in nomine Patris et S. Aug., epist. 92, nunc 176, cui concilio res-

Filii et Spiritus Sancti. Huiclcgi ccl?ata defi- pondens idem Innoc, epist. seq., dicit :

nitio illa : Nisi quis renatus fuerit ex aqua et « Quoad eos (pelagianos,) vestra fraternitas

Spiritu, non intrabit in rcgnum ccelorum asserit praedicare parvulos aeternae vitae prae-
obstrinxit fidem ad Baptismi necessitatem. Ita- mii sine Baptismatis gratia posse donari, per-
que omnes exinde crcdentes tingebantur, tunc fatuum est. »

et Paulus ubi credidit, tinctus est. » His verbis quod justifi-

Trident., sess. 6, cap. 4, docet
Tertull. aperte asserit Baptismum esse neces- catio post Evangelium promulgatum sine la-
garium non solum necessitate medii, ut di- vacro rcgenerationis aut cjus voto fieri non
* Lbid. o. * ibibem ad l. potest, sicut scriptum est: « Nisi quis renatu»
S.-Thom. — Toin. VI. 20.
306 DISSERTAT10 III. ART. f.

fuerit ex aqua», etc. Et sess. 7, can. 5, de 16: Euntes in mundum universum, prcedicate
Bapf « Si quis dixerit Baptismum liberum Evangcliumomnicreaturce. Qui crediderit H
6686, hoc est iion necessarium ad salutenr baplizatus fuerit, salvus erit. Accedit prsecep-
anathema sit. d tum ecclesiasticum, quod colligitur ex tradi-
Prob. ,v ex communi
sensu et perpetiu Ec- tione et constanti praxi Ecclesiae, ut in prima
clesia* praxi. Hanc diserte testatur S. Aug., conclusionc ostensum est.
epist. 28,nunc 1C>6, adS. Ilieron.: « Quisquis, Multa proferunt sociniani, quibus probare
inqnit, dixerit quod in Christo vivificabuntur contcndunt hoc Christi praeceptum, Matth. 28,
etiam parvuli, qui sine sacramenti ejus parti- non esse de Baptismo, sed de doctrina et in-
cipatione de vita exeunt, hic profecto et contra structione ; aut si sit de Baptismo, non esse
apostolicam praedicationem venit, et totam universale pro omnibus, nec perpetuum, sed
condemnat Ecclesiam, ubi propterea cum ad tempus. Eorum rationes ac interpretationes
baptizandis parvulis festinatur et curritur, seu potius fixiones prolixe et erudite inse-
quia sine dubio creditur aliter eos in Christo quitur Honoratus Tournely, sed adeo frigidae
omnino vivificari non posse. » Et, 1. de Orig. et contortae nobis videntur, ut earum refutatio
animce, c. 9 : « Noli credere, noli dicere, noli cuivis sensato ex ipsis textibus pervia esse
docere infantes, antequam baptizentur, morte possit ideo non immoramur.
:

praeventos pervenire posse ad originalium in- Observandum est autem hic quod, quamvis
dulgentiam peccatorum, si visessecatholicus.» hoc divinum praeceptum post Evangelium
Et ita constabat haec perpetua et inconcussa sufficienter promulgatum omnes obliget, qui
Ecclesiae praxis, ut nec ipsi pelagiani, qui ne- tamen illud ex ignorantia invincibili transgre-
gabant peccatum originale, ausi fuerint eam diuntur, non peccant, nec propter illius trans-
et ideo baptizabant parvulos, non
inficiari, gressionem damnabuntur, sed propter pecca-
quidem ad vitam aeternam, sed ad regnum tum originale vel peccata actualia, quae sine
ccelorum. Baptismo in re vel invoto non remittuntur.
Dico 2° Baptismus est adultis necessarius
:

etiam necessitate praecepti. Solvuntur objectiones.

Haec conclusio sequitur ex praecedenti ; nam
siBaptismus sit omnibus necessarius necessi- Obj. 1° ex his verbis Christi Joan. 6 : Nisi
tate medii ad salutem, manifestum est quod manducaveritis carnem Filii hominis , non
omnes praecepti capaces ad illum teneantur, habebiiis viiam in vobis, non probatur Eu-
1° jure naturali, quo quisque debet suae saluti charistiam esse omnibus necessariam necessi-
consulere ; 2° jure divino ; est enim regula tate medii ad salutem ergo ex his Nisi quis
: :

generalis, quod omne medium, sive ex natu- renatus fuerit, etc, non probatur Baptismum
ra sua, sive ex institutione divina, absolute esse omnibus necessarium necessitate medii.
necessarium ad salutem, si subsit arbitrio no- Resp. neg. conseq. Prima ratio disparitatis
siro, cadat sub praecepto divino siquidem : est voluntas Christi constat enim ex tradi-
;

nihil magis a Deo potuit praecipi quam id sine tione, defiriitionibus et praxiEcclesiaeChristum
quo non potest haberi salus, modo sit in po- voluisse Baptismum esse omnibus necessa-
testate Neque Christus legislator sat
nostra. rium necessitate medii, non ita Eucharistiam.
providisset bono et perfectioni sui regiminis Secunda disparitas est quod Baptismus sit
ac suae reipublicae, si non imposuisset praecep- institutus ut renascentia spiritualis ; renasci
tum speciale circa id quod ad finis illius con- autem ad novam vitam est omnibus omnino
secutionem constituit ut medium absolute ne- necessarium ; at Eucharistia est instituta ut
cessarium sicut deficeret princeps saecularis,
; cibus spiritualis ; cibus autem est illis solis
si non praeciperet quae sunt ad bonum coi»- secessarius, in quibus aliquid de viribus de-
mune absolute necessaria. perditur, quo reparentur et vita conservetur ;

Hoc autem praeceptum divinum habemus haec autem deperditio non habet locum in
Matth. 28 Euntes docete omnes gentes, bapti
: parvulis, qui actualiter peccare non possunt.
zantes eos en nomine Patris, etc. Quo enim Tertia tandem disparitas est quod hsac verba ;

praecepto compelluntur apostoli baptizare Nisi manducaveritis, in secunda persona, diri-

omnes gentes, eodem obligantur omnes gen- gantur ad adultos praecepti capaces ista vero ;

tes baptizari, sunt enim corrclati va sicut ; Nisi quis renatus fuerit, in tertia persona, di-
quia praeceptum est apostolis docere gentes, cuntur generaliter de omnibus.
ita praeceptum est gentibus doceri. Item Marci Obj. 2° Filii fidelium nascuntur
: justi et
 UTRUM BAPTfSMUS SIT OMNIBUS NECESSITATE, ETC. 307

filii Dez :ergo non indigent Baptismo. Prob. conterre omnem ejns effectum: nostra au/em
ant. F ilif fidclium sunt scmen Abrahoc, Rom. conclusio est intclligenda de lege ordinaria,
4 et 11, ex Galat. 3 : atqui Dcus, Gcncs. 17, secundum quam dicimus quod in iege nova
promisit Abrahae se futurum Deum ipsius et jam plene et complete instituta Baptisraus sit
seminis ejus ergo. : omnibus ncccssarius in re vel in voto.
Resp. neg. ant.: ad prob. dist. maj. Filii fi- Inst. 1°: Viri quidam sancti diu Baptismum

delium suntsemenAbrahaesecundum carnem, distulcrunt: Constantinus Magnus, teste Euse-

transeat semen Abraluc sccundum spiritum,
; usque ad mor-
bio, in cjus Vita, c. 62, distulit
neg. Similiter dist. min. Deus promisit se tem.S. Ambrosiuscrattantum catechumenus,
futurum Dcum ipsius et seminis ejus secun- quando fuit electus episcopus. S. Martinus, ut
dum carncm, neg.; seminis ejus secundum legitur in ejus vita, vixit octo annis in cate-
spiritum, id est, eorum qui haberent fidem chumenatu:ergononcxistimabantBaptismum
Abrahae, conc. Hanc autem fidem olim habe- esse tantoe nccessitatis.
bant, habitualiter scilicet, infantes per cir- Resp. neg. conseq. Sed existimabant suffi-
cumcisionem, nunc habent per Baptismum. cere votum Baptismi, ubi adessent rationes il-
Solutio est Apostoli, Rom. 9 : Non cnim, in- lum differendi, prout proesumimus habuisse
quit, omncs qui ex Israel sunt, ii sunt Israeli- illos viros sanctos, forte ex humilitate et ut

tce.Neque qui semen sunt Abrahce, omnes filii,
sed inlsaac vocabitur tibi semen, id est, non
qui filii carnis, hi
missionis.Sunt autem filii promissionis, qui
habent patrem Abraham, quatenus est pater
credentium, ut loquitur Apost., Rom. 4.
maturius per opera pietatis se ad illum dispo-
nerent; quod si sinecausa tandiu distulerint,
filii, sed qui filii sunt pro- non sunt in hoc laudandi. Unde S. Ambrosius,
apud Baron., ad annum 377, de sua dilatione
doluit, et ne alii sic differrent curavit. Simi-
liter S. Aug., 1. 1 Conf., c. H, improbat quod

Inst. 1° : Corinth. 7, Apostolus vocat filios in se factum fuit, multique Patres acriter in-
fidelium sanctos ergo. : vehunt in diuturniorem dilationem: sed de
Resp. filios fidelium vocari ab Apostolo san- hoc iterum infra.
ctos, non quod sint de facto et ex ortu tales, Inst. 2° S. Cyprianus cum Africanis et Occi-
:

sed quia ope et diligentia parentum fidelium dentalibus, qui contendebant contra S. Ste-
destinantur et ordinantur ad sanctitatem per phanum nullum esse Baptisma haereticorum,
Raptismi susceptionem et christianam educa- et baptizatos ab illis esse rebaptizandos, hanc
<fonem. Non Apostolus de
loquitur ergo ibi controversiam non ad fidern, sed ad discipli-
perfecta sanctitate, sed de dispositione ad il- nam pertinere existimaverunt, ut diximus su-
lam : sicut cum
ibidem dicit quod Vir infidelis perius, et ideo permittebant cuiquam sentire
sanctifkabitur per mulierem fidelem, sensus quid vellet, et aliquando ipsimet ceconomia3
est quod mulier fidelis exemplo bonae conver- causa baptizatos ab haereticis non rebaptiza-
sationis , adhortationibus et instructionibus bant, ut etiam ibidem diximus, quamvis ta-
possit virum infidelem perducere ad fidem et men nullum reputarent hujusmodi Bapti-
veram sanctificationem. smum ; ergo non existimabant Baptismum esse
Obj. 3°: Neque B. Virgo, neque apostoli le- necessarium necessitate medii ad salutem.
guntur fuisse baptizati, etita censent Tertull., Resp. ut ante, neg. conseq. Ex toto enim
lib. de Bapt. cap. 12, et S. Chrysost., hom. 10. antecedente sequitur tantum quod existima-
in Acta Apost. ergo Baptismus non est neces-
: verint sufficere aliquando Baptismum in voto.
sarius necessitate medii ad salutem. Referebant autem controversiam de validitate
Resp. 1° longe probabilius esse B. Virginem Baptismi haereticorum ad disciplinam ct non
et apostolos fuisse baptizatos. Ita censent S. ad fidem, non quia credebant Baptismum non
Aug., epist. 108, Evodius, S. Petri in sede An- esse necessarium, sed quia ista quoestio de va-
tiochena successor, apud Nicephorum, lib. 2, liditate aut invaliditate Baptismi haereticorum,
cap. 3, Clemens Alex. apud Sophronium in et consequentcr de rebaptizandis baptizatis ab
Prato spirituali, c. 176, Euthimius in cap. 3 illis, non erat eliquata et aliquo solemni Eccle-

Joan., S. Th. in hac parte q. 38, a. 6, ad siae decreto definita; ideoque permittebant
2, idque multis probatSoto in 4,d. 4,q.unica, cuiquam sentire et facere quid vellet, servata
a. 2. unitate et pace.
Resp. 2° dato antecedente, neg. conseq. Obj. 4° cum Gersone, Cajetano, etc. Virtus
Potuit enim Deus ex singulari privilegio B. M. fidei in nova lege non imminuta: atqui in
est
Virgini et apostolis; independenter a Baptismo, lege naturae etin lege scrip taante octavum diem
 30$ DTSSERTATIO III. ART. I.

tidesperentuin sufflciebat ad salutom parvulo- pcr proprium martyrium, quanclo cum matre
rum ergo nunc similiter.
: occiditur.
Resp. 1° Secundum ea qiwe diximus in tract.
: Inferes Ergo demeritum Adce est efflcacius
:

de sacrameniis in genere, neque in lcge natu- ad damnationem, quam mtritum Christi ad

ra\ neqoe i(i lege scripta ante octavum diem salutem.
sufficiebat sola fides parentum sine aliquo si- Resp. dist. illatum Demeritum Adaaest effi-
:

gno visibili Iiujus fidei protestativo. 2° Sed csto cacius ad damnationem secundum quid, quate-
Qdem parentnm tunc suffecisse, ut videtur in- nus scilicet extenditur ad plures, conc, neqne
nuere Tertull., supra laudatus, nunc non
et id negari potest inulla sententia; est efficacius
sufficiat, id non contingit ex eo quod vir- absolute, neg; quia meritum Christi efficax est
tus fidei sit imminuta, sed quia adjunctum non solum ad delendum peccatum originale
est Baptismi mandatum, ut dicit ibidem Ter- quod ex Adamo contrahimus, sed etiam ad
tul. Sicut licet observatio mandatorum suffi- delenda peccata actualia. Item efficax est ad
ciat ad salutem, ei tamen qui religionem pro- procuranda nobis majora bona quam quae per-
fitetur non sufficit, sed necessaria est observa- didimus per peccatum Adae, ampliores scilicet
tio consiliorum, non quia est imminuta vir- et efficaciores gratias, quibus innumeras na-
tus observationis mandatorum, sed ratione turae infirmae et corruptae tentationes supere-
adjuncti. mus, et in finem usque persevcrantes salutem
Inferes : Ergo saltem via salutis facta est consequamur.
nunc arctior, et infantes sunt nunc pejoris Urgcbis S. Aug., epist. 23, nunc 98, ad Bo-
:

condrtionis quam tunc, quod est absurdum. ^/^.,etS.Bernard.,ep.77,docentparentumli-

Prob. illatio Tunc salvabantur infantes vel
: dem prodesse parvulis ad salutem ergo. :

per solam fidem parentum vel adjuncto , Resp. dist. ant. Docent fidem parentum par-
signo sensibili ad eorum libitum nunc ;
vulis prodesse ad salutem, quatenus parentes
vero restringuntur ad solum Baptismum fide moventur ad eos offerendos Baptismo,
Ergo. conc. « Cum offertur consecrandus », inquit
Resp. neg. illat. Ad prob. neg. conseq.; S. Aug,; quatenusper eam sine Baptismo jus-
1° quia tunc rarior erat fides supernaturalis, tificantur, neg.
nunc autem Baptismus, licet in certis casibus Rcpones Voluntas : patris reputatur voluntas
difficilis, communiter tamen est omnibus per- filii : ergo.
vius, nec a fide et probitate ministri pendet, Resp. dist. ant. In iis in quibus pater est
sicque facilius adhibetur quam remedium caput familiae etconsequenter filii, conc; iniis
legis naturae; 2° quia in lege scripta circumci- in quibus est privata persona, neg. In iis autem

sionon poterat conferri ante octavum diem, quae spectant justificationem filii, cum sint al-
Baptismus autem a quocumque potest conferri tioris ordinis quam potestas patria, pater non
ab instanti nativitatis 3° Per Baptismum ha- . est caput filii, sed privata persona.
betur abundantior gratia cum jure statim in- Inferes ex hac doctrinaErgo infantes mo- :

grediendi regnum coelorum, quod antiquis rientes in uteris maternis, et alii nati quibus
erat occlusum ; sicque necfacta est arctiorvia non potest conferri Baptismus, carent mediis
salutis, jnec infantes sunt pejoris conditionis, sufficientibus ad salutem, sicque Deus non vult
sed e contra. omnes salvos fieri, nec Christus mortuus est
Inst. Peccatum alienum scilicet Adae nocet
: pro omnibus.
infantibus ad damnationem, quidni prodesset Resp. neg. illationem Deus enim insti- :

fides aliena ad salutem ? Item salvatur infans tuendo Baptismum pro omnibus providet ,

in utero per martyrium matris, quidni per ejus media sufficientia parvulis secundum eorum
fidem? conditionem; neque tenetur ut provisor uni-
Resp. l°adutrumque sic placuisse Christo. versalis intercipere miraculose causarum se-
Deinde ad primum: Disparitas est quod pecca- cundarum cursum, ne praemature moriantur.
tum Adae non sit infantibus alienum et ex- Insuper non incongrue dicitur conferri paren-
trinsecum, sed unicuique proprium, quatenus tibus auxiiia sufficientia, quibus, bene utc- si

in Adamo, qui erat caput totius generis hu- rentur, de facto suae proles pervenirent ad Ba-
mani, peccante, omnes peccaverunt, ut dic- ptismum. Hanc gravem difficultatem uberius
tum est de peccato orig.; at fides parentum est explanatam vide in tract. de Deo, diss. 7, a. 8,
omnino extrinseca parvulis. Ad secundum: obj. 7 et 8.
Puer non salvatur per martyrium matris, sed Obj.5°: Hocipsoquoponimus votum Baptismi
 UTHUM BAPTISMrjS SIT OMNIBUS NECESSITATE, ETC. 309

in contritione perfecta inclusum sufficere, Ba- Petcsquale votum Baptismi reqmratur?

1°

ptismus non est magis necessarius nccessitate Rcspondct Auctor*

requiri explicitum vel
medii quam observatio aliorum praeccptorum, implicitum: scilicet requiritui explicitum in
puta jejunandi vel audiendi missam; quia eo cui innotescit Baptismus et ejus necessitas;
pariter sine aliis pi^ceptis aut eorum voto sufficitautem implicitum iU aui, de alii? arti-
nemo potest justificari: ergo vel voturn Ba- adhuc de Raptismo
culis fidei instructus, nihil
ptismi non sufficit, vel Baptismus non est audivit: si enim
intendat obscrvare totam
ille

necessarius necessitate medii. legcm Christi, et adhibere omnia ab eo insti-

Resp. neg. sequelam: Aliter enim et aliter tuta ad consequendam salutem, in hac inten-
concurrunt votum Baptismi et votum aliorum tione babet votum implicitum Baptismi, quod,
praeceptorum cum enim Baptismus sit a
; contritioni perfectaj conjunctuin, sufficit non
Christoinstitutusutmediumadconsequendam solum ad justificationem, ut quidam volunt,
remissionem peccatorum et justificationem, sed etiam ad vitam a^ternam.
justificatio dicit intrinsecum respcctum ad il- Petes 2° an qui esset sanctificatus in utero,
lum et dependentiam ab illo, et ideo contritio aut via non seminali natus absque pcccato ori-
cumvotoBaptismiconcurritadjustificationem ginali, deberet baptizari?

ut gerens vices Baptismi: at vero cum alia Resp. affirmative: 1° ut fieret membrum
praecepta non sint instituta ut media ad con- Ecclcsioc, atque fidelibus, sicut in una fide, ita
sequendam justificationcm, sed propter alios in uno signo visibili adunaretur, juxta illud:
finesjustificationondicitintrinsecumordinem Una fides, unum Baptisma; 2° ut configura-

ad illa, neque eorum observatio positive con- retur Christo per characterem; 3° ut esset
currit ad illam sicut Baptismus, sed negative idoneus aliis sacramentis suscipicndis; ad hsec
tantum tanquam removens peccatum quod enim omnia est institutus Raptismus, et non
illam impediret. Unde contritio, quantumvis solum ad reinissionem peccatorum. Et ideo
includat votum aliorum praeceptorum. puta Paulus, Nicodemus, eunuchus Candacis regi-
jejunii, non concurrit ad justificationem ut nae et alii plures, Act. 10, qui jam acceperant
vices gerens jejunii. Spiritum Sanctum, baptizati sunt.
Inst. 1°: Quod est necessarium necessitate Neque ideo falsa est circa illos forma Ba-
medii ad salutem, non potest per ahud supple- ptismi Tc baptizo ; quia sensus est Confero
: :

ri, ut patet in fide et gratia: atqui ex dictis tibigratiam peccati ablutivam; sicut sensus
Raptismus suppleri potest per ejus votum et formse sacramenti Poenitentia) Absolvo te,est: :

per martyrium: ergo. Conferotibi gratiam peccatorum remissivam,

Resp. dist. maj.Quod estnecessarium neces- quee ideo non redditur falsa, dum profertur
sitate medii ex sua natura ut fides et gratia, supra peccata jam confessa et remissa, aut su-
non potest suppleri per aliud, conc.;quod est per eos qui perfecta contritione sunt prius ju-
necessarium ex institutione divina^ neg. Sic stificati.

enim Christus justificationem annexuit Ra- Petes 3° utrum Raptismus re susceptus ne-
ptismo, ut tamen illi suam virtutem non alli- cessario proesupponatur ad validam aliorum
gaverit, volueritque illum suppleri posse per sacramentorum perceptionem ?
ejus votum et per martyrium, ut antea proba- Resp. affirmative, excepta Eucharistia.
vimus. Est expressa sententia D. Th. cit. quam tri-
2
Inst. 2°: Ineo quod est necessarium neces- pliciter probat : 1° in Arg. s. c, quia, juxta
sitatemedii, ignorantiainvincibilisnonexcusat: communem sensum Ecclesiae, SS. Patrum et
atqui excusat in Raptismo; qui enim nihil un- theologorum, Raptismus re susceptus, et non
quam audivit de Raptismo, non peccat illum solum in voto, est januaet fundamentum alio-
non suscipiendo: ergo. rum sacramentorum atqui sine janua non :

Resp. dist, min. Ignorantia invincibilis ex- intratur, et sine fundamento non supersedifi-
cusat in Raptismo, ut praeceptum est, conc. catur , ut discurrit Innoc. mox citandus :

ut est medium necessarium ad justificationem, ergo.

neg. Non ergo peecat qui illam ex ignorantia Probat 2° in corpore art. 8 quia nihil potest ;

invincibili omittit, nec propter hanc omissio- aliquis recipere, cujus potentiam receptivam
nem, damnabitur, sed propter peccatum origi- non habet atqui per characterem baptisma-
:

ginate et peccata actualia, quoe remitti non lem efficitur homo receptivus aliorum sacra-
possunt sine Raptismo aut ejus voto extra mentorum, ut alibi diximus ergo qui charac- :

casum martyrii, ut jam dixi. * Hic q. 69 a. 4, ad. 2. s in supp. q. a5, » j, 3 ib, o.

310 DISSERTATIO III. AUT. II.

lerem baptismalem non liabet, nullum alte- Itaque infantes Baptismi incapaces dixerunt
rum B&ar&mentum recipere potest. valdenses, petrobruissiani, contra quos scri-
Probat. ' 3° ex jure eanonieo, cap. Siquis 1, psit Petrus, abbasCluniacensis,anabaptistapqui
Extra. 1. 3j tit. 'r2, ex eonc. Compendiensi, pueros in infantia baptizatos rebaptizant, eo
ubi sic decernilur « Si quis presbyter ordi-
: quod eorum Baptismum nullum credant. Ter-
natus doprebenderit se non esse baptizatum, tullianus, 1. de Bapt., c. 18, censet non esse
baptizetur et iterum ordinetur. » Non praeci- conferendum Baptismum parvulis, nisi ad
peretur autem iteriun ordinari, si valeret or- adultam aetatem pervenerint, quia, inquit,
dinatio ante Baptismum. Eadem est ratio de sponsores exponuntur periculo ne infantes
aliis sacramentis. Idem definit Innoc. III, cap. promissioncs quas pro ipsis fecerunt, irritas
Vemensfbidm faciant. Erasmus, epist. quae praecedit ejus pa-
Neque obstat quod ibidem dicat hunc casum raphrasim in Matth., vult parvulos, «postquam
dubitabilem, ex quo sequitur quod sententia adoleverunt, interrogandos esse an ratas ha-
contraria sit etiam probabilis postquam enim ;
beant promissiones per eorum sponsores fa-
rationes pro et contra expendit, dicit « Nos : ctas; quod si recusaverint eas confirmare,
in hoc casu dubitabili, quod tutius est se- proprio arbitrio illos esse relinquendos, nec ad
quentes,mandamus»,etc.Non obstat, inquam, christianam vitam cogendos. »
quia verisimile est dubitationem referre ad Dico Parvuli sunt capaces Baptismi 1 , eos-
:

Baptismum hujus presbyteri, non ad Ordinem
sine Baptismo collatum tum quia immediate
ante resolvit ex concilio Compendiensi hujus-
modi ordinationem esse nullam ; tum quia
que nedum convenit, sed et necesse est bapti-
; zare.
Prob. 1° ex S. Scriptura. 1° Estlex generalis
Joan. 3 Nisi quis renatus, etc. atqui infantes
: :

alioquin non fuisset tutius ipsum reordinare, sunt capaces regni ccelestis, ut testatur Chri-
sed ab ordinum executione suspendere tum ; stus, Matth. 19, Marci 10, Lucae 18 : ergo.
tandem quia in fine innuit rationem dubi- Neque dicas per infantes et parvulos in his
tandi de Baptismo praefati presbyteri, eo quod locis intelligi jam ratione utentes, eo quod
natus et conversatus inter fideles.
scilicet esset dicuntur venire; vel parvulos non aetate, sed
Unde sensus hujus decretalis est Nos in hoc : humilitate; nam vox graeca apud Lucam signi-
dubitabili casu de Baptismo, tutius sequentes ficat infantem recentem ex utero, et ibidem

jubendo praefatum rebaptizari, mandamus dicuntur allati ad Christum; Christus dicitur

quatenus ipsum per singulos ordines usque illos complecti, super illos manus imponere, eis

ad sacerdotium promoveri cures. Caeterum benedicere, declarat eorum esse regnum ccelo-
neque conc. Compendiense, neque S. Thomas, rum, quae omnia indicant esse infantes non-
neque ullus SS. Patrum aut antiquorum the- dum ratione utentes, nec malitiae capaces :

ologorum de validitate hujusmodi Ordinis sic unde venire ibi significat accedere, sive per
unquam dubitavit, ut probabilem crediderit. se, sive per alium. Intelligentia autem de hu~
Insignis autem damnandae temeritatis foret
et militate non est litteralis, sed moralis.
a communi sensu Ecclesise, Patrum et theolo- 2° Act. 16 et 1 Cor. 1, legimus integras fami

gorum recedere sine gravissimis fundamentis, lias fuisse baptizatas, in quibus verisimile est
quae hic deficiunt. fuisse parvulos.
antiqua lege circumcideban-
3° Infantes in

ARTICULUS II. tur ergo in nova lege sunt baptizandi. Patet

:

conseq.,l° quia Baptismus circumcisioni sub-

UTRUS PUERI SINT BAPTIZANDI? rogatus est, Coloss. 2 ; 2° quia eadem est utriu-
sque necessitas et idem finis, scilicet deletio

Posito ex art. praecedenti quod Baptismus peccati orig. et cooptatio in veram religionem
sitomnibus necessarius necessitate medii ad etEcclesiam 3° ; quia gratia non est minor,
salutem, sequitur quod omnes omnino homi- imo abundantior est in nova quam in veteri
nes etiam parvuli sint baptizandi hi enim pos- ; lege.
sunt et debent salvari non minus quam adulti. Prob 2° ex traditione. S. Dionys., c. ult.

Quia tamen de illis est aliqua difficultas, et Ecclesiast. Hierarc : « Divini nostri duces, in-
plures Baptismi incapaces dixe-
liaeretici illos quit, probaverunt infantes recipi ad Bapti-
runt, quaestionem hanc cum Auctore institui- smum. S. Clemens, lib. 6 Constit. Apost. y
)>

mus. Ci 15 :« Baptizate vestros pueros atque eos

* Ibid. ad 3. * Hic q. 68, a. 9, o.

 UTRUM PUERI SINT RAPTIZANDI ? 311

educate in disciplina et monitis Dei. » Orig. capaces sunt aeternae salutis Baptismus est :

in cap. 6 ep. Rom ; & Ecclesia traditioncm ab ipsis unicum medium ad deletionem peccati,

Apostoiis suscepit etiam parvulis dare Bapti- et oeternae salutis consecutionem, sunt in con-

smum ». S. Aug., serm. 10 de Verbis Apost. } tinuo repentinae mortis periculo ergo sunt :

nunc 176, de Baptismo infantium dicit « Hoc : non minus

baptizandi. 2° Christus est salvator
Ecclesia semper habuit, semper tenuit, boc a parvulorum quam adultorum; salvari non
majorum fide suscepit, hoc usque in finem possunt sine Baptismo ergo idem quod prius. :

pcrseveranter custodit. » Consule probationem 3° Baptismus habet vim cx opere operato :

quintam primae concl. art. praecedentis. ergo potest in parvulis habere suum cffcctum.
Eamdem traditionem eonfirmant S. Cyp., 4° Qui a pueritia est fidei et religioni christia-

ep. 59 ad Fidum, S. Greg. Nazian., orat. 40 na3 assuetus, firmius illi inhaeret ergo con- :

in S. Baptisma, S. Chrysost., hom. ad Neoph., gruit parvulos baptizari. 5° Per Baptismum a

S. Ambros., 1. 2 de Abraham,c. 11, S. Hicron., servitute diaboli liberantur, et minus ab illo
1. 3 contra pelagianos, in fine, et ep. ad Lce- impetuntur ergo idem. ;

tam, ubi arguit sceleris qui Baptismum infan-

tibus denegant. Solvuntur objectiones.
Prob. 3° ex conciliis : Conc. Carthag. sub S.
Cyp., anno 253, rejecit opinionem Fidi epi- Obj. : Baptizandi debent prius 1° doceri,
scopi, qui volebat infantcs non esse baptizan- Matth. ult. Euntes docete omnes gentes, ba-
:

dos nisi post octavumdiem patet exepist. cit. : ptizantes eos, etc; 2° credere, Marci ult. Qui :

S. Cyprian. ad ipsum Fidum. crediderit, et baptizatus fuerit; 3° pcenitere,

Conc. Milevitanum, cui interfuit S. Aug., Act. 2 Pcenitentiam agite et bavtizetur unus-
:

an. 416, can. 2 sic definit : « Quicumque par- quisque vestrum : atqui infantes bunt horum
vulos recentes ab uteris matrum baptizandos incapaces ergo. :

negat, aut dicit in remissionem quidem pec- Lutherus ut ab hoc anabaptistarum argu-
catorum eos baptizari, sed nihil ex Adam tra- mento se expediret, finxit infantibus pro in-
here originalis peccati, quod regenerationis stanti Baptismi miraculose accelerari usum
lavacro expietur, anathema sit. » rationis ; at figmentum derident ipsimet luthe-
Idem defmiunt conc. Gerundense, an. 517, rani.
can. 5, Bracarense 3, an. 572, Senonense, an. Resp. hos S. Scripturae textus, quoad actus
1528, Bituricense, 1584, Aquense, 1585. Idem praefatos, spectare adultos et non infantes. Nam
cap. ParvulilA, de Consec. d. 4 et cap, Ma- Matth. et Marci ult. mittuntur apostoli ad
jores 3, Extra. 1. 3, tit. 42, ex Innoc. III, dam- gentes idololatras, quas necesse erat instrui; et
nantur qui asserunt Baptismum parvulis inu- Act. 2, Petrus alloquebatur eos qui dicebant
tiliter conferri. Quid faciemus, viri fratres, etc. Kis ergo tex-
Tandemconc.Trid.,sess. 7,can. 13, deBapt: tibus jubentur adulti instrui, credere, pceni-
«Si quis dixerit parvulos, eo quod actum cre- tere, priusquam baptizentur; at hisinfantes,
dendi non habent, suscepto Baptismo, inter fi- horum actuum incapaces, nullatenus prohi-
deles computandos non esse, ac propterea bentur baptizari. Quinimo congruum est ut qui
cum ad annos discretionis pervenerint, esse solum peccatum orig. ex aliena voluntate con-
rebaptizandos aut prsestare omittere eorum
; traxerunt, per voluntatem alienam remedium
Baptisma, quam eos, non actu proprio cre- accipiant, juxta illud S. Aug., serm. 14 de
dentes, baptizari in sola fide Ecclesiae, ana- Verbk Apost., nunc 294 « Ad verba aliena :

themasit». Et can. 14, perstringens opinio- salvatur, quia ad factum alienum vulneratu?».
nem Erasmi « Si quis dixerit hujusmodi par-
: Habemus exemplum in circumcisione, quae
vulos baptizatos, cum adoleverint, interrogan- erat figura Baptismi Abraham jussus circum-
:

dos esse an ratum habere velint quod patrini cidere omnes masculos, procul dubio adultos
|eorum nomine, dum baptizarentur, polliciti de hac caeremonia et Dei praecepto instruxit;
,sunt; et ubi se nolle responderint, suo esse infantes vero octo dierum non instruxit, quos
arbitrio relinquendos,nec alia interim pcena tamen circumcidit.
ad christianam vitam cogendos, nisi ut ab Eu- Inst.l Canon6 Naeocesariensis dicit fcetum
:

charistiae aliorumque sacramentorum perce- in utero matris praegnantis non posse bapti-
ptione arceantur, anathema sit » zari cum illa « Quod proprium uniuscuju-
:

Prob. 4° rationibus theologicis jam partim sque institutum ac propositum in confessione

insinuatis : 1° Parvuli nasc untur in peccato, ostendatur » : ergo requiritur voluntas et
.112 DiSSERTATlO III. ART. II.

actus proprius in baptizando, non sutticit lit ipsis injuria, sed magna confertur gratia>
alienus. ct scniel lacti per Baptismum Ecclesiae subditi,
Rcsp. verbis laudatis immediatc prcemitti : possunt ct debent adigi ut ch:*istiane vivant.
a Neqm> enini ea quae parit, cum foetu qui pa- Paritatcm habemus in circumcisione qui ;

ritur, ea in re habct aliquid commune a : scn- enim illam infantes acceperant, non censeban-
sus cst ergo quod puer in utero matris non tur passi injuriam, ncc liberi ab observatione
ncquc mairis Baptismo, quia illi
possil salvari totius legis.
non applicatur, ueque cjus Qde, quia ildes cst Petes 1° utrum spurii et filii excommunica-
nnicuiquc propria, ct illam non prolitetur torum sint baptizandi ?
infans. Resp. affirmative quia Baptismus, ut di-
;

Inst. 2° : lnfantesnon admittuntur ad Eu- ctum est, necessarius cstomnibus ct pro omni-
charistiam : crgo non debent admitti ad Ba- bus institutus, neque pcena spirituali punitur
ptismum. quisquam nisi propter proprium peccatum,
Resp. 1° prioribus sacculis, infantes admis- juxta illud Ezech. 18: Anima quce pcccavcrit,
sos fuisse ad Eucharistiam, sed cum id perti- ipsa morietur. Adde quod a parcntum sancti-
neat ad disciplinam, Ecclesia propter graves tatenon pcndeat virtussacramenti.
rationes eos amplius non admittit. 2° Neg. Quantum vero ad Baptismum spuriorum
conseq.; disparitas est 1° quod Baptismus sit observandum est quod parochus debeat inqui-
absolutae necessitatis, nonEucharistia; 2° quia, rere de veris parentibus et eorum nomina in-
ut dicit Trid., sess. 21, c. 4 « Infantcs pcr Ba- : quirere, et in registro baptismali scribere, ut
ptismi lavacrum regenerati et Christo incor- inposterumdignosci possintimpedimcnta ma-
porati, adeptam jam filiorum Dei gratiam in trimonii ; si tamen ignorentur, aut si cognita
illa aetate amittere non possunt » Eucharistia . matre pater nesciatur, puta quia matcr non
autem est cibus ad reparandas vires spiri- vult indicarc, ne forte vel ipsa, vel pater, aut
tuales, quae per quotidiana peccata deper- proles infametur, videtur quod parochus non
duntur. debeat ideo Baptismum denegare aut diiferre,
Inst. 3°: Christus non fuit baptizatus nisi nec cogere matrem ut revelet quae forte ex
anno aetatis trigesimo ergo nec homines, nisi : charitate et justitia debet tacere. Quod si ex
hunc annum attigerint, sunt baptizandi. solo matris testimonio noverit patrem, non
Resp. neg. conseq. Disparitas est quod Chri- debet ita mulieri fidere ut illum absolute scri-
stus non indigeret Baptismo, homines autem bat in registro baptismali tanquam veruni
indigent. « Cum Deum dixisti, inquit S. Greg. patrem, sed sub hac clausula : « ut mater ait. »
Naz., orat. 40, quaestio a te soluta est ; nam Petes 2° utrum et quomodo monstra de-
ille purgatio ipsamet erat, nec purgatione in- beant baptizari ?
digebat, verum tua causa purgabatur. » Resp. 1° vSi monstrum speciem humanam
:

Inst. 4° : Tertull., I. de Bapt., c. 18, censet referat, debet baptizari, aliasnon. Si dubitetur,
non esse baptizandos parvulos, nisi saltem ad dubium est mature discutiendum, et eo ma-
adultam aetatem pervenerint ergo. : nente debet baptizari sub hac conditione :
Resp. hanc singularem Tertulliani opinio- Si tu es homo : ita rituale Rom. judicium au- ;

nem ab omnibus utpote traditioni et

rejici, tem est sumendum praesertim ex capite, quod
unanimi Patrum sensui contrariam, ac levibus est rationis et sensuum sedes : unde si caput
rationibus nixam. est humanum, et reliqua membra ferina,
Inst. 5° : Per Baptismum infantes graves in- censendus est homo, et baptizandus absolute.
currunt obligationes atqui iniquum videtur: Si vero caput est ferinum, et reliqua membra
non consentientibus jugum tam grave impo- humana, dubium est, et baptizandus sub con-
nere ergo vel parvuli non sunt baptizandi
: ditione.
ante adultam aetatem, vel tunc intcrrogandi 2° Quando est monstrum ex multip)icatione
an stentpromissis pro se factis a susceptoribus membrorum si sit certum informari duabus
;

quod si renuant, liberi sunt dimittendi. Ita animabus, seu esse duos homines, debent se
Erasmu?. paratim baptizari, nisi ita urgeat necessitas ut
Resp. neg. min., tum quia jugum Christi non suppetat tempus utrumque sejunctim b&.
non est grave, sedleve et suave; tum quia est ptizandi, quo casuministerinfundendo aquam
inevitabile omni volenti salvari, neque adulti super utrumque, dicat : Ego vos baytizo. Si
possunt illud subterfugere sub pcena damna- autem sit dubium an sint duo vel unus, debet
tionis aeternae, unde baptizando infantes. nulla unus absolute baptizari, ei dtcr sub tiac con-
 UTKUM PUERI IX UfEftfS MA1 LS, ETC. 313

ditione; Sinon est baptizatus : ita rit. Rom. cam non esso partem corporis, sed ejus invo-
Gertuiii autem videtur esse duos homiucs. lucrum tantum,sive eaintegra manentejuxta
si sinl simul duo capita et duo pectora, quam- alios, qui dicunt hanc pellem ssse partem
vis alia membra non sint duplicata e conlra ; infantis prohoc statu, eo quod secundum me-
esse unum, si sub uno capitc et uno pectore dicossililli congenitaet non solum ad tegu-
alia membra duplicantur. mentum, sed etiam ad ejus nutritionem ordi-
Si vero sint duo capita cum uno pectore, vcl nata: quoestio est, inquam, utrum infans
duo pectora sub uno capite, quibusdam vide- in hoc statu possit licite et valide baptizari ?
tur tunc etiam esse duos homines at id non ; Dico 1° Probabiliusvidetur in casu posito
:

videtur ex omni parte certum aliis, qui dicunt infantcm nec licitc ncc valide posse baptizari.
nihil obstare quominus una et eadem anima Est omnium antiquorum, et cx reccntiori-
informet duo pectora sub uno capite, nec busNatalis Alexand., Ycrani, Jucnin, Habert,
quominus duae anima) sub duplici capite in- rHcrminier, Gotti, Tournely, Berti, etc, contra
forment duo corda in eodem pectore unde : quosdam alios rcccntiores.
existimant, nec male, magis esse attendendum Prob. 4° ex S. Scriptura, S. Augustino inter-
ad diversitatem operationum. prete. Christus, Joan 3 v. 3, dicit Nicodemo :

Wisi quis renatus fuerit olenuo, etc. et v. 7 :

ARTICULUS III. Oportet vos nasci denuo : qua) ibidem expli-

cantur de renascentia cx aqua et Spiritu San-
OTRUM PUERI IN UTERIS MATERNIS POSITI cto atqui nemo potest nasci denuo, seu re-
:

SINT BAPTIZANDI ? nasci, nisi prius fuerit natus, ut perse notum

est :ergo. Unde S. Aug., epist. 57, nunc 157,
Suppono ex dictis art. 4, contra Gerson et
1° ad Dardanum, dicit « Non renasci quisquam :

Cajct., votum Baptismi a parentibus concep- potest, antequam natus sit »; infra « Non :

tum, puerisin utero clausis non sufllcere, sive video quomodo aedificentur hominesin domum
adhibeatur aliqua benedictio aliudve signum Dei, ad habendum in se inhabitantem Deum,
non.
sensibile, sive nisi cum fuerint renati, quod non possunt

Suppono infantem in utero non baptizari

2° esse antequam nati » item « Illa sanctifica-
; :

Baptismo matris *, si forte contingat eam tunc tio qua efficimur et singuli templa Dei, et 1

baptizari tum quia anima pueri, ad cujus

; unum omnes templum Dei, non est nisi rena-
sanctificationem ordinatur Baptismus, distin- torum, quod nisi nati liomines essent, esse
cta est ab anima matris tum quia corpus
; non possunt. » Eamdern rationem et auc-
pueri animati jam est formatum, et ideo a toritatem adhibet Auctor hic, art. 44, in arg.
corpore matris distinctum unde Baptismus
; s. c.

quo mater baptizatur non redundat in infan- Respondent 4° S. Script. et S. Aug. intelligi

tem. Aliunde, ut arguit S. Aug., lib. 6 contra debere de nativitate non ex utero, sed in utero,
JuL, cap. 5, si Baptismo matris baptizaretur qualis exprimitur Matth. 1 : Quod in ea natum

puer in ejus utero existens, non baptizetur est.

iterum, dum editur in lucem cum ergo tunc : Sed contra Hanc interpretationem ex pro-
:

baptizetur, manifestum est quod ad mater- fesso impugnat S. Aug. ibidem his verbis
num corpus, dum esset in utero, non pertine- « Quod si quis dicit jam natum esse hominem

bat, nec ejus Baptismo sit baptizatus. Et ita etiam cum adhuc est in utero matris, testi-
defmitur in jure, cap. Si ad matris 144, de moniumque adhibet ex Evangelio, quia di-
Consec, d. A. ctum est ad Joscph de praignante Virgine Do-
Suppono 3° quod si corpus pueri sit ita in mini Matre, Quod in ea natum est } de Spiritu
utero clausum *, ut aqua tangi non possit, Sancto est Numquidnam huic nativitati ac-
:

inutiliter et illicite tenetur Baptisma quia ;

cedit secunda nativitas? Alioquin nonerit jam
ablutio aquse est de necessitate sacramenti; secunda, sed tertia. Dominus autem cum hinc
in casu autem non abluitur, nec ablui loqueretur Nisi quis, inquit, renatus fuerit,
:

potest.
•
eam computans primam nativitatem,
scilicet

Sed qusestio estutrum si, inchoato puerperio
et aperto ostio uteri, puer possit manu vel sy-
ringia aliove instrumento aqua perfundi, sive
scissa secundina juxta quosdam, qui volunt
* lbid. a. 13, o. * ibid
quse fit matre pariente, non conciprente atque
prsegnante, quaj fit ex ea, non quae nt in ea;
neque enimrenatum dicimushorninem quem
mater peperit, tanquam iterum natus sit, qui
jam semel natus fnerat in utero sed i! a na- ;
l
3\\ DISSERTATIO III. ART. III.

tivitatenon computata quso gratidam facit, lerit infantem in utero matris non posse ba-
natus dicitur homo partu, ut possit renasci ex ptizari Baptismo matris, quae illatio eat legi-
aqua et Secuiulum quam ex
Spiritu Sancto ; tima; at in epist. adDardanum quam versamus,
Matre nativitatem etiam ipse Dominus, in Be- non hic sistit, sed ex eodem principio concludit
thlecm Judce dicitur natus. Si igitur homo re- generaliter quod infans in utero matriC de
generari per gratiam Spiritus in utero potest, lege ordinaria nullo modo possit regenerari et
quoniam restat illi adhuc nasci renascitur : baptizari : «Non video, inquit, quomodo aedi-
ergo antequam nascitur, quod fieri nullo ficentur homines in domum Dei ad habendum
modo potest. » in se inhabitantem Deum, nisi cum fuerint
Hanc ergo adversariorum responsionem non quod non possunt esse antequam nati.
renati,
solum improbat S. Aug., sed etiam rationibus Id autem profecto vidisset, si credidisset in-
impugnat 1° quia si verba Christi intelli-
; fantem in utero existentem posse proprio Ba-
gantur de nativitate in utero, regeneratio per ptismo baptizari. Item ibid.: « Si homo rege-
Baptismum non erit secunda, sed tertia nati- nerari per gratiam Spiritus in utero potest,
vitas 2° et maxime quia homo, in utero ge-
; quoniam restat illi adhuc nasci, renascitur
neratus, non dicitur simpliciter et proprie ergo antequam nascitur, quod fieri nullo
natus, sed in matre natus unde illud Quod : : modo potest » : ergo nec suo nec matris Bapti-
in ea natum est; simpliciter autem et proprie smate.
dicitur homo natus partu, seu qui ex utero Prob. 2° ab auctoritate et praxi Ecclesiae.
prodiit, ut patet ex S. Scriptura, Matth. 2: Cap. Qui in maternis 115, de Consec. d. 4, di-
Cum natus Bethleem Judce; et
esset Jesus in citur « Qui in maternis uteris sunt, cum ma-
:

Ubi est qui natus est rex Judceorum ? Genes. 4
Seth natus est filius ; et alibi.
Inferunt Ergo homo exsectus, seu eductus
; cundum Christum non potest; neque enim
ex utero per operationem quam caesaream ap-
pellant, est incapax Baptismi, quia non est
proprie natus, unde dictus S.
natus.
Resp. neg. illationem quia nasci et in lucem ;
edi sunt synonyma: unde proprie dicitur
natus, qui ex utero quovis modo prodiit ; di-
tre baptizari non possunt, quia qui natus
adhuc secundum Adam non est, renasci se-
dici regeneratio in eo potuit, quem generatio
non praecessit. » Quae ratio excludit non solum
Raymundus non~ Baptismum matris, sed etiam proprium.
Rituale Rom., tit. de Baptizandis Parvulis,
prohibet infantem in utero matris baptizari,
nisi caput aut aliud membrum extra emiserit
« Nemo in utero matrum baptizari debet sed ;

ctus autem S. Raymundus nonnatus, non sicaput emiserit», etc, ut infra. Idem sacra-
quod non esset proprie el simpliciter natus, mentale ambrosianum editum jussu S. Caroli,
sed quia non erat natus, ut solentalii, enitente pastorale Ecclesiae Mechliniensis, rituale Bono-
matre. Caeterum nostra quaestio est de infan- niense, rituale Greg. XIII et plura alia nec ;

tibus in utero. forte unum proferri poterit quod aliter lo-

Respondet 2° Aurelius Piette,quoad Aug., S. quatur. Idem S. Th. hic ad 4.
ipsum tantuin velle quod infans in utero Respondent Ecclesiam et S. Thomam haec
matris existens non possit baptizari baptizata dixisse in hypothesiquod puer non possit in
matre; quia, lib. 1 de Peccat. meritis, c. 26, utero matris ablui sed cum nunc ex observa-
;

ex eodem principio quo usus est in epist. ad tionibus hodiernorum medicorum constet
Dardan., non fuerit, re-
scilicet, « qui natus posse ablui, et manu tangi, horum definitioni-
nasci non potest », concludit « Ex quo con- : bus non adstringimur.
ficitur neminem in suo parente renasci non Sed contra 1° Jus canonicum, ritualia et
:

potuisse non natum » id est, baptizato pa- , S. Th. non solum in hoc fundantur quod puer
rente simul baptizari infantem. non possit ablui in utero, sed etiam cum
Sed contra horum legimus in S.
: 1° Nihil S. quem
Augustino, citat S. Th., in arg. s. c,
Aug., lib. 1 de Peccat. Merit., c. 26. 2° Esto in hoc quod nondum natus non possit rena-
alicubi ista haberet S. Aug. male concludit sci; sive autem possit ablui, sive non, quandiu
adversarius nam to in parente non magis si-
; est totaliter in utero, non potest dici natus
gnificat baptizari Baptismo parentis, quam secundum ullam sui partem, cum nasci sit

baptizari in ejus utero imo hoc ultimum ; extra prodire et in lucem edi.
magis obvie significat. 3° et praecipue, esto Uterum in partu aperire, ideoque infan-
2°

item S. Augustinus alicubi ex hoc suo prin- tem posse tangi, non recentiores modo, sed
cipio : « Nemo renascitur nisi natus », intu- antiquissimi medici dixerunt, dixitipseHippo-
 UTRUM PUERI 1N UTERIS MATERNIS. ETC. 315

crates de nativitate puerorum : id ergo non parte natus non est Baptismi capax, ut dictum
latebat Ecclesiam et S. Thomam, neque in hac est.
hypothesi locuti sunt. Inst. 2°: Adsunt omnia requisita ad cssen-
3° Si in hac solum suppositione non possit tiam Baptismi, scilicet materia, forma et
baptizari mfans, igitur, ex quo contrarium intentio ministri, nec plura requirit conc.
constat, debuisset Ecclcsia in re tanti momenti Flor. : crgo.
antiqua sua decreta rescindere, et novis cditis Resp. dist. ant. Adsunt omnia requisita,sup-
jubere baptizari infantes in utero matris, poncndosubjecti capacitatem,conc.;secus, neg.
etiamsi nullam suipartcm extra emiserint, Inst. 3° Puer in utero matris est sufficien-
:

quod tamen hucusque non fecit. ter natus ut inficiatur peccato orig. ergo est :

Prob. 3° ratione Homo per Baptismum

: etiam sufficienter natus, ut ab eo mundetur.
cooptatur inter membra visibilia corporis Resp. dist. conseq. Disparitas est quod pec-
Christi mystici seu Ecclesiae visibilis sunt ; catum orig. contrahatur carnali generatione,
enim sacramenta signa sensibilia quibus ho- proindeque statim ac animatur fcetus, at non
mines in unum religionis visibilis nomen diluitur nisi sacramento regenerationis visibili,
coadunantur, ut alibi diximus ex S. Aug. cujus est incapax, nisi prius natus.
atqui infans, in nulla sui parte ex utero egres- Inst. 4°: Infans de quo cst quaestio, est suffi
sus, non potest cooptari inter membra visibi- cienter natus corporaliter, ut si tenellum ejus
lia Ecclesise, nec coadunari in unum religionis caput laesum fuerit in utero, possit apposito ab
visibilis nomen ergo. : obstetrice emplastro juvari et forte sanari:
Dico 2° cum rituali Rom. et S. Th. * citatis : ergo est etiam sufficienter natirs ut possit Ba-
u Si infanscaput emiserit, et periculum mor- ptismo spiritualiter juvari et sanari.
tis immineat, baptizetur in capite ; nec postea, Resp. neg. conseq. Disparitas est quod ut
si vivus evaserit, iterum est baptizandus », curetur corporaliter, non requiratur quod sit
quia caput est praecipua pars corporis, in qua natus; at ut curetur spiritualiter sacramento
vigent omnes sensus « At si aliud membrum
; visibili regenerationis, debet prius esse natus.
emiserit, quod vitalem indicet motum, in illo, Adde quod si medici prohiberent applicariem-
sipericulum impendat, baptizetur », quia se- plastrum, non deberet applicari; ita quia Ec-
cundum aliquam sui partem est natus: « Et clesia prohibet in casu adhiberi Baptismum,
tunc si natus vixerit, erit sub conditione ba- non est adhibendus.
ptizandus », quia non est certum an valeat Inst. 5°: Si puer in ipsa effusione uteri solum
Baptismus in alia corporis parte quam in ca- manum extenderit, potest baptizari secundum
pite collatus. « Si vero ita baptizatus, deinceps nos: quidni si ipsa manus, aut forte aliqua
mortuus prodierit ex utero, debet in loco sacro pars potior eodem liquore intra uterum ba-
sepeliri », quia id pendet ex institutione Ec- ptizetur ?
clesiae, et in his favorabilia sunt amplianda. Resp. disparitatem esse quod in secundo
Ha3C ritualis verba videntur quasi exscripta ex casu nullo modo possit dici natus, in primo
Auctore loco cit. in margine. autem casu secundum ali-
potest dici natus
Obj. contra primam conclus.-.Infans in utero quam sui partem; neque tamen dicimus hu-
materno inclusus est homo viator, capax gra- jusmodi Raptismum in manu aut pedc sic esse
tioe, et indigus remedii, cum sit peccato orig. certum, ut non debeat repeti sub conditione,
obnoxius si ergo remedium quod Christus
: si infans perfecte nascatur.
instituit ad eum pervenire possit, illuin sa- Infans de quo agitur, est inchoative
Inst. 6° :

nabit. natus ergo. :

Resp. dist. ant. Est homo viator capax gra- Resp. neg. ant. Est quidem in dispositione
et indigus remedii, et hujus remedii capax,
tiae, ut nascatur, sed nemo dicitur natus, nisi in
neg. ; et hujus remedii incapax, conc. Debet lucem exterius emissus.
enim prius nasci quam renasci. Caeterum quoad praxim, cum ista sententia
Inst. 1°: Raptismus est ablutio exterior aquae non omni careat probabilitate, et in extremis
ergo qui potest externe ablui, potest baptizari. extrema sint tentanda, non videtur damnan-
Resp. dist. ant. Baptismus est ablutio exte- dus qui in hoc casu Raptismum sub conditione
rior aquae in subjecto capaci,conc; in subjecto tentaret.
incapaci. neg. Ablue lapidem, non ciit Ra- Petes utrum mater praegnans, a medicis de-
ptismus. Jnfans autem in utero ex nulla sui sperata, possit aperiri, ut puer extractus valeat
1 lbidem ad 4. baptizari ?
316 DISSKRTATIO III. ART. IV.

Resp. negative quia nunquam licet occi-

;
Dico * 1° : Pucri infidclium qui principibus
dere quemquam etiam periclitantem, ut alteri christianis non subjieiuntur, vcl eis subjici-
Bubyeniatur. Sed expectanda est mors matris, untur politice tantum, non possunt licite ba-
et, eastaum^rta, extrahendusinfansetbap- ptizari in\itis parentibus, exceptis certis casi-
ti/ andus.Quidam cxcipiunt casum quo mater bus infra referendis. Est communior cum Au-
e»t damnata ad mortem, sed satius cst dilTerre ctore contra Scotum et scotistas.
suppbcium, imo et notificationem sugc con- Prob a 1° Si pueri infidelium, qui principi-
:

demnationis usquequo pepererit. bus christianis non subjiciuntur aut civiliter

tantum subjiciuntur, invitis parcntibus bapti-
ARTICULUS IV. zarentur, vel apud ipsos parentes infideles re-
linquerentur, vel ab ipsis eriperentur et sepa-
ctrum pueri JCDiEORUM vel aliorum infide- rarentur atqui neutrum licct non primum,
: :

lilm sint invitis parentidus baptizandi? propter evidentissimum

Ilucusque dixi de pueris baptizandis attenta
corum gefite,etspectato statuante nativitatem.
Nunc dicendum de ipsis attenta eorum paren-
tuni voluntate repugnante. Quantum ad pue-
ros iidelium non est difficultas, quia cum pa-
rentessintEcclesia3subditi,possuntcogiutoiTe-
rant infantes suos Baptismo; consequenter et
a fortiori possunt infantes
periculum perver-
sionis et apostasiae in gravem injuriam fidei et
sacramenti; extra dubium est enim parvulos
parentibus addictos, et eorum pravis moribus
ac ritibus imbutos, cum ad adultam a^tatem
pervenerint, Baptismo,quem nescientes susce-
perunt, renuntiaturos et parentum religionem
secuturos. Non secundum, quia eripere pu-
eros nondum adultos a potestate parentum est
iis invitis baptizari. contra justitiam naturalem jure enim natu- ;

Inter infideles, quidam subjiciu^itur princi- rali, filii, quamdiu carent usu rationis, sunt
pibus christianis, quidam non. Ex primis, qui- sub potestate et cura parentum, non minus
dam subjiciuntur politice tantum, ut cives ; quameorum boves et oves, nec magis licet il-
quidam ut mancipia. Item quidam
serviliter, los ab eis auferre quam caeteras eorum posses-
a fide suscepta apostataverunt, ut haeretici siones : ergo.
quidam nunquam fidem susceperunt, ut Ju- Pro cujus intelligentia diligenter observan-
da?i, pagani, mahumetani. Utcertaab incertis dum est cum Cajet. et Soto, quod cum Deus
dishnguamus, sit auctor utriusque juris, scilicet naturalis
Suppono 1° Baptismum infantibus quorum- paterni, et divini de Baptismo, non sitinsti-
cumque infidelium, etiam parentibus in- ipsis tuenda comparatio inter ipsum Deum et pa-
vitis, collatum esse validum; quia adsunt, ut refrites, tanquam inter duas potestates, sed in-

supponitur, omnia essentialia, materia, forma, ter Deum ut auctorem naturse et ipsum ut
intentio ministri et subjectum capax : neque auctorem fidei et legis Baptismi. Potuit ergo
voluntas seu intentio parentum offerentium Deus duplici modo mstituere legem baptizandi
periinet ad essentiam, sed tantum ad solemni- omnes ;
1° ut impleretur non obstante jure
tatera sacramenti « Non enim scriptum est,
: naturali ; 2° ut impleretur servato jure natu-

inquitS. Aug., ep. ZZadBonifac. Nisi quis :

rali. Si primo modo illam instituisset, nulla
renatusiuerit,ex parentum voluntate, sed nisi foret difficultas, et pueri infidelium possent
quis renatus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto. parentibus baptizari ; at non hoc primo
invitis

Unde solum est qusestio an licite baptizari pos- modo, sed secundo legem hanc instituisse exi-
sint? stimamus ; idque colligimus ex pluribus;
Suppono 2° filios quorumcumque infide- 1°quia ipsemet jus naturale condidit; lex au-
Uum adultos j>osse licite *, si consentiant, ba- tem fidei et gratise naturam non destruit, std
pxizari; quia in his qua3 sunt juris naturalis perficit enim Deus omnia suaviter.
; disponit
vel divini, incipiunt esse suse potestatis. 2° Non legimus in S. Scripturis omnes esse
Suppono 3° filios haereticorum posse licite baptizandos, derogando juri naturali paren-
parentibus invitis baptizari; quia, sicut modo tum, sed simpliciter, omnes esse baptizandos,
dicebam dc pueris fidelium, et ipsi parentes quod debet intelligi salvo jure naturali sicut ;

ratione Baptismatis suscepti, et ipsi infantes enim si princeps mandaret ut omnes concur-
ratione nativitatis ex parentibus baptizatis, rerent ad constructionem arcis, non obstanti-
sunt subditi Ecclesia). Superest ergo diificul- bus quibuscumque privilegiis, equidem tunc
tas de filiis non adultis infidelium simpliciter. etiam nobiles tenerentur concurrere; sed si

i H:c a. lu. o, x lbid. et 2 2 q. 10, a. 12 ©t quodlibet 2, a. 7. * Ibid.

 UTRUM PUERI JUDiCORUM VEL ALIORUM, ETC. 317

mandaret simpliciter ut omncs concurrcrcnt, vernaculos et cmptitios Gcn. 17, Exodi 12,
:

tunc non censeretur derogare juri etprivilcgiis Joseph, lib. 13 Antiquit., c. 8 et 11 ergo simi- :

nobilium: ita similitcr. 3° Lcx Baptismi non liter de Baptismo.

tollit aliajura naturalia: v. g., non licct furari Confinn. 3° Canoneiftr. litteris, Extra. de
:

aut occidere matrem ut baptizetur infans, Convcrs. infidel.,decernitur ."juod patrc ad fi-
quem habet in utero ergo nec tollit jus pa-
;
dem converso consentientc in Baptismum filii,
ternum. 4° Noluit Dcus pcr legem Bapiismi licet repugnet matcr, baptizandus sit filius :

derogare juri naturali, quod habent adulti ut ergo a contrario sensu, siambo infidclcs repu-
libere de se et suis actibus disponant, et ideo gnent, non est baptizandus.
non possunt vi cogi ad Baptismum ergo nec : Quod dixi de jure parentum, idem dic de
iuri parentum in filios. 5° Denique hanc avo, cui, amoto patre, incumbitcuranepotum,
esse Dei et Christi voluntatem colligimus ex etjuspaternum in eos compctit. Quidam idem
constanti Ecclcsia3 usu, ut jam sum dicturus. censent de tutoribus, quisuntloco parentum;
Unde sed verius videtur non esse tantum eorum
Prob. 2° : Maximam habet auctoritatem Ec- jus, sicut parentum, nec tantam eis injuriam
clesiaeconsuetudo ', qua) sempcr est aemulan- irrogari ac parcntibus, praesertim in terris
da, quia et ipsa doctrina catholicorum docto- principum catholicorum, quorum auctoritate
rum ab Ecclesia auctoritatem habet unde : constituuntur tutores.
magis standum est auctoritati Ecclesia! quam Dixi in conclusione : Exceptis certis casibus.
auctoritati vel S. Augustini vel S. Hieronymi, Tres communiter assignantur.
vel cujuscumque doctoris : atqui nunquam Primus casus est si puer morti proxi-
sit ita

fuitususseuconsuetudoEcclesisequod Judaeo- rnus, ut nulla spes vita^ moraliter remaneat,

rum filii et aliorum infidelium, civiliter tan- potest secreto baptizari, inconsultis parenti-
tum etpoliticeprincipibus Christianis subdito- bus; quia tunc neque puer, moraliier lo-
rum, invitis parentibus baptizarentur : ergo. quendo, exponitur periculo apostasise; neque
Prob. minor. Quamvis rctroactis temporibus minister, sed ipsa mors illum a parentibus
fuerintmulti catholici principes potentissimi, eripit; neque injuria, qtue in tali casu videtur
ut Constantinus et Theodosius, quibus famiiia- irrogari parentibus, est tam gravis, nec tam
res fuerunt sanctissimi episcopi, ut Sylvester sccundum pru-
superstitiose intelligenda, sed
Constantino, S. Ambrosius Theodosio nun- , dentum judicium, inquit Soto. Et ita solent se
quam tamen id attentaverunt et certe isti : gerere missionarii apud Indos, ut legimus de
praesules zelosissimi non praetermisissent a piis S. Franc. Xaverio in ep. acl Franciscum Ilcn-
illis imperatoribus impetrare ut baptizarent ricummfva, citanda, etde S. Ludovico Bertran-
istos parvulos, hoc esset consonum rationi.
si do in ejus vita.
Et ideo periculosum videtur hanc assertionem Secundus casus, si puer, sive juste, sive
de novo inducere, ut prseter consuetudinem in injuste, sit ita a parentum custodia abstractus,
Ecclesia hactenus observatam Judseorum , ut nulla sit spes reditus ad illos, potest bapti-
invitis parentibus, filii baptizentur. Hoec in zari; quia tunc parentes censentur morlui
terminis S. Th. Exempla quae adversarii profe- parvulis, et amisisse si non ipsum jus, saltem
runt in contrarium, non sunt ad rem, ut pate- usum juris paterni, quo uti non possunt. Et
bit ex sol. obj. sic solent baptizari, qni e longinquis regioni-
Confirm. 1° Non est assignabilis potestas,
: bus, sive per mercatores, sive fortuna belli ad
per quam possint baptizari pueri infidelium nos deferuntur. Si tamen furto sublatus puer
reluctantibus parentibus non civilis, quia: non ita distaret a parentibus, quin posset ad
hoec spectat duntaxat regimen populi secun- illos remitti aut ii possent consuli, alterutrum
dum praescnpta juris naturalis vel humani esset faciendum, quia per furtum non amit-
non enim ad eam spcctat
ecclesiastica, nihil tunt jus paternum.
de his qui sunt judicare, ut dicit Apost.
foris Tertius casus, si alteruterparentum ad fi-
1 Cor. 5 ; non utraque simul , non enim dem conversus, in Baptismum prolis consen-
plus possunt conjunctim quam separatim : tiat, altero repugnante, potest baptizariproles;
ergo. ita definivitGreg. IX, cap.fe littcris y Extra. de
|
Confirm 2° Non licuit Judaeis circumcidere
: Convers. infid.,'tem conc. Tolet. III, anno 580,
alienigenas aut eorum filios politice tantum cap. 14, etconc.Tolet. IV, an. 633, can. 63. Ra-
ipsis subjectos, nisi consensissent, sed tantum quia tunc consensus datur ab eo qui
tio est,
* ibid. 2 2 cii habet jus naturale in puerum; et quamvis
318 DISSERTATIO III. ART. IV.

alter repugnet, praevalere debet consensus il- permitterentur redimi. An autem si sequatur
lius, *| 11
i cedil infavorera religionis et inutili- tantum grave incommodum temporale iene-
Latera pueri. Neque est periculum apostasiae, antur? dubium est. Qnidam affirmant, quia
quiapuer praesumitur instruendus a conjuge bonum spirituale infantis est procferendum
fideli; si tamen contrarium fundate timeretur bono tcmporali domini, et ad id tenerentur
essel afcstrahendus a parentibus, ut patcbit parcntes, inquorumobligationemdomini suc-
ex infra dicendis in fine articuli. Quod dixi de cedunt. Ncgant alii, quia parvuli non sunt in
consensu unius conjugis, idem dicendum, 'si extrema nccessitate, ideoque non est illis ne-
avus, morhio patre, conscntiat, reclamante cessario succurrendum cum gravi incommo-
matre, quia avus habet ctiam curam nepotum do, neque domini succedunt in jus paternum
Et ita statuisse Gregorium XIII rcfcrt Sylvius. cum tam stricta obligatione.
Dico 2°: Filii infidelium mancipiorum pos-
sunt invitis parentibus baptizari. Sohunlur objectiones contra primam
Est communis contra paucos; et quamvis conclusionem.
Auctor hunc casum non cxpresserit, innuit
tamen tum hic ad 2, tum 2 2 cit., ubi dicit pu- Obj. 1° cum Henno Parentes nul-
Francisco :

eros JtuUeorum non posse invitis parentibus lum habent jus impediendi quominus procu-
baptizari, quia Judsei subduntur principibus retur Baptismus eorum parvulis ergo potest :

christianis scrvitute civili, per quod innuit
quod qui subduntur serviliter ut mancipia,
possint baptizari.
Ratio est, quia dominus jure gentium habef
dominium reale in servos et eorum filios, non
minus quam in boves et oves, ita ut possit il-
los donare, vendere et ab invicem separare,
sine cujusquam injuria; pueri autem sic sepa-
princeps illis invitis Baptismum parvulis pro-
curare.
Resp. neg. conseq.; quia quamvis parentes
non habeant jus impediendi Baptismum suo-
rum filiorum, habent tamen jus ne auferantur
ab eis, quod fieri deberet si baptizarentur, et
sicprivarentur jure suo.
Inst. 1° Hoc jure suo abutuntur parentes,
:

rati baptizari possunt, invitis parentibus; quia
tunc respectu illorum cessat periculum aposta-
siac.Unde quamvis dominium quod quis ha-
bet in servos, non det illi jus directum et im-
mediatum in ordine ad supernaturalia, datta-
men indirectum et mediatum, quia dat jus ad
geparationem filiorum a parentibus, qua po-
sita scparatione, nihil obstat quominus
baptizari pueri.
juspaternum esse naturale, conse-
Si dicas
quenter parentes non posse eo privari per jus
gentium.
Resp. dici naturale non hoc sensu quod
nolentes filios suos baptizari: ergo possunt
illo privari.
Resp. 1° hoc argumento probarietiam adul-
tos invitos posse baptizari ; nam et ipsi abu-
tuntur jure suo, et peccant contra jus divi-
num nolentes baptizari. 2° Dist. ant. Abutun-
tur jure suo contra legem humanam vel na-
possint turalem, neg.; contra legem supernaturalem
et divinam, conc. et neg. conseq.; quia nemo
potest per potestatem humanam privari jure
suo, nisi eo abutatur contra legem aliquam,
ad quam servandam cogi potest ab ista po-
testate non potest autem infidelis per potesta-
:

quasi jus naturale obliget, sed quia originem tem humanam cogi ad servandam legem di-

habet a natura, sicut libertas dicitur naturalis vinam Baptismi pro se, ita nec pro filiis.
unde sicut jure gentium possunt libertate pri- Princeps est minister Dei: ergo
Inst. 2° :

vari, ita et jure paterno. Velremanet si vis, debet curare ut serventur Dei mandata.
jus patcrnum radicale et remotum, fundatum Resp. dist. ant. Princeps est minister Dei ad
in processione filii a patre, sed privatum jure procurandam observantiam prseceptorum na-
proximo et expedito. turalium et humanorum, conc; praBccptorum
IIoc ipso autem quo filii mancipiorum pos- supernaturalium, subdistingu Eo modo quo
:

sunt baptizari, sequitur quod domini per se Deus vult ea observarl, ; transedt alio modo,
teneantur curare ut baptizentur, et christiane neg. Vult autem Deus legem Baptismi obser-
educentur. \juia succedunt in curam paren- vari, non derogando juri naturali parentum
tum nisi ex Baptismo et eorum retentione se-
: in filios, ut probatum est.
querenkirgravioraincommodasicutreverase' Supposita sufficienti prsedicatione
Inst. 3° :

querentur, si, v. g., vellent puerosbello captos fidei, ut supponi debet apud principes christi-

baptizari et non redimi; inde enim quod

fieret anos, parentes tenentur ex pra^cepto naturah
pueri fidelium ab infidelibus capti, etiam non prolibus suis procurare Baptismum ergo ubi :
 UTRUM PUERI JUD^ORUW VEL ALIORUM, ETC. 319

prseceptum islud violant, principis est illorum pes, qui impedirent subditos ne proles suas
defectui supplere. damonio sacrificent.
Resp. Supposita sufficienti Evangelii
dist. Resp. neg. conseq. Aliud quippe est impe-
praedicatione, parentes tenentur ex praecepto dire exercitium publicum idololatriae, aliud vi
naturali mediate et indirecte prolibus suis ad christianam religionem compellere. Pri-
procurare Baptismum, conc. ; immediate et mum potest princeps, quia inde possunt mores
directe, neg. ln tantum enim lege naturale subditorum corrumpi et tranquillitas publica
tenentur parentes procurare suis parvulis turbari ; secundum non potest, quia sic Deus
Baptismum posita sufficienti promulgatione non instituit legem supernaturalem Baptismi,
quantum lex naturalis dictat esse obe-
fidei, in ut violato jure naturali conferretur, et vi ho-
diendum praeceptis suorum superiorum. Hoc mines ad rcligionem traherentur. Quod si
autem modo non di cimur proprie obligari infideles sint suis subditis christianis scandalo,
jure naturali sicut non dicimur obigari
, potest eos ex sua ditione expellere, aut eos loco
jure naturali ad audiendam missam, ad ser- separato concludere.
vandam quadragesimam, etc. Et hujusmodi lnst. 7° : Oportet obedire Deo magis quam
legis naturalis transgressio non sufficit ut prin- hominibus : atqui Deus praecipit omnes bapti-
ceps possit parentes repugnantes jure suo pri- zari : ergo.
vare; aiioquin posset pariter cogere adultos Resp. min. Deus praecipit omnes bapti-
dist.

ad suscipiendum Baptismum, quia et ipsi si- zari, salvo jure parentum, conc; secus, neg.
mili modo peccant contra legem naturalem Inst. 8° : Christus, Lucae 14, dicit servo :

nolentes baptizari. Imo ex eadem
posset princeps saecularis se immiscere omni-
bus spiritualibus et supernaturalibus. Adde sic
Deum instituisse legem Baptismi, ut noluerit
transgredientes, sive pro se, sive pro ad
eam cogi derogando juri naturali, ut proba-
tum est.
Inst. 4° Potestasdefendendi innocentes jure
: non per minas, tormenta et armorum violen-
naturae competit omnibus atqui infantes sunt :
innocentes et maximam patiuntur injuriam
ex mala voluntate parentum : ergo.
Resp. dist. maj. Potestas defendendi inno-
ratione Compelle intrare, ut impleatur domus mea
ergo.
Resp. inde probari infideles adultos posse vi
compelli ad Baptismum, quod non admitti-
filiis tur ; imo impios et in sceleribus obstinatos ad
ccelum violenter perduci, quod insulsum est *.
Igitur sensus est gentes compelli ad fidem,
tiam, sed per rationis vim et persuasionis effi-
caciam, sic ut personante Evangelii tuba et
operante gratia, fiant ex nolentibus volentes.
Obj. 2° Plures religiosissimi principes vi
:

centes jure naturae competit omnibus,eo modo compulerunt infideles ad Baptismum. 1° Sise-
quo Deus instituit, conc. ; alio modo, neg. butus, Hispaniarum rex, tesfe Baronio, ad an-
Deus autem non instituit legem Baptismi ut num 614, Judaeos ad Baptismum coegit, et in
possit conferri pueris innocentibus, violato conc.Tolet. VI, non solum non improbatus, sed
jure naturali. laudatus fuit can. 57, fuitque ibidem praece-
Inst. 5° parentes vellent occidere infan-
: Si ptum ut Judaei, « qui fidem christianam vi vel
tes, aut docerent eos furari, blasphemare, etc, necessitate susceperant, tenere cogantur. »
possent ab eis juste eripi non obstante jure 2° Lege 3 Visigothorum, lib. 12, tit. 3, Judaei

quod habent in illos : ergo a fortiori si nolint sub pcena exilii compelluntur offerre filios
ipsos baptizari. suos ad Baptismum.
Resp. ncg. conseq.; quia quae referuntur in 3°Carolus Magnus juxta Annales Frtmcorum
antecedente, sunt directe contra jus naturae et apud Duchesne, Saxones coegit adBaptismum,
bonum commune, cujus conservatio directe et in hoc laudatus ab Adriano I.
spectat principem civilem : at resistentia pa- 4° Chilpericus, teste Greg. Turon., lib. 6

rentum respectu Baptismi suorum parvulorum Hist. Franc, cap. 17, multos Judaeos baptizari
est directe et immediate contra jus supernatu- jussit.

rale, cujus conservatio non spectat principem 5° Dagobertus, referente auctore vitae S.

&ecularem, nisi in quantum placuit ejus au- Amandi Trajectensis episcopi, huic dedit litte-

ctori ; non^autem ipsi placuit ut servaretur ras, ut infideles Gandavcnscs compelleret ad

cum injuria alterius juris. Baptismum.
Aug., ep. 48, nunc 93, laudat
Inst. 6°: S. 6° S. Franciscus Xaverius, in epist. aa
legesabimperatoribuslatasadversussacrificia Franciscum Henricum dicit:« Plus proficis

paganorum : ergo a fortiori laudaret princi- * Q. 22, de Verit., a. 9.

39A DISSERTAT10 III. AftT. IV.

quamui putas, infantes diligentissimeconqui- testate sibi a Dagoberto tradita, sed verbum
sitos per Baptismum codIo pariendo. » Dei apud Gandavenses proedicavit, cl quos «
Machab. 2 de Mathatia ei sociis dicitur
7° 1 captivitafe redimebat, baptizabat, ut dicit au-
Circumcidenmt pueros incircumcisos, quot- ctor ejus vitae apud Surium 6 Fcbruarii. Yide
quot iovenerunt in finibus Tsrael, et in fortitu ctiam Acta Sanctorum ad eumdem diem.
(iinc. Ad sextum: S. Franciscus Xaverius loquitur
8 Tandem lege natune poterat quilibet
in de infantibus morti proximis, et a parentibus
tldelis infantem alienum, applicando
offerre derelictis addit enim
; « At memento te octo
:

illi remedium peccati originalis ergo simi- : mensibus quibus istic vcrsaris, plures animas
liter. conservasse moribundis infantibus baptizan-
Resp.haec facta pro majori parte non
1° dis. »
tangere nostram conclusionem, sunt cnim de Ad septimum: 1° Multi interpretantur de
autem conclusio de
infidelibus adultis, nostra pueris Judaeorum, qui metu mortis a genti-
pueris infidelium nondum
adultis. Etquamvis bus incusso non ausi fuerant circumcidere
licitum esset metu pccnarum infideles adultos suos filios unde ibi additur, et obtinuerunt le-
:

ad Baptismum attrahere, non ideo licitum cs- gem de manibus gentium, id est, excusso gen-
set infantes a parentibus abstrahere. At neu- tium jugo recuperaverunt observantiam legis.
trum unquam probavit Ecclesia. Unde 2° Esto intelligendum sit de pueris gentium,
Rcsp. ad singula. Ad primum: Factum
2° Judaai poterant illos circumcidere, nimirum
Sisebuti improbavit ecclesia Hispana in conc. captivos factos jure belli. Constat autem ex
Toiet., nam can. laud. in obj. sic decernit : probationibus conclusionis non licitum fuisse
« De Judaeis praecipit s. synodus nemini dein- circumcidere alienigenas invitos aut eorum
ceps ad credendum vim inferre. » Laudatus filios, nisi vernaculos et emptitios.

autem fuit Sisebutus non propter hoc factum, Ad octavum Sylvius negat ant. Tunc enim
sed propter zelum religionis et alia statuta ad- sicut nunc servandum erat ius paternum, nec
versus Judaeos, scilicet, ne christianum man- puer educandus in infidelitate poterat tunc
cipium circumcidereut, ne christianus exer- magis quam nunc exponi periculo apostasiae.
ceret ritus Judaicos, etc. Jure autem Judaei Soto concedit ant. et negat conseq.; quia 1°
pcenarum metu baptizati coguntur servare tunc non imprimebatur character 2° quia ;

christianccreligionis ritus, quia licetnemo in- iidelis poterat ratione naturali convincere pa-
animo reluctans valide baptizetur, si
vitus et trem, bonum esse filium Deo commendare;
tamen metu adductus revera velit suscipere 3° quia tunc homines non erant coadunati in

Baptismum, suseipit; quae enim fiuntex metu, aliquam singularem religionem per exterio-
sunt simpliciter voluntaria. Et aliunde Ecclc- rem cultum, sic ut parentes possent conqueri
sia, quae non judicat de internis, proesumit de subtractione suorurn filiorum. Insuper ad-
quod q;ii cxlerius Baptismum suscipit, reipsa mittitSoto quod illa oblatio fieri potest per ac-
intenderit suscipere. tum interiorem nesciente patre quod nos ne- :

Adsecundum: Lege Visigothorum sancitum gavimus de sacramentis in genere. Prima so-

est,ut qui baptizari potius quam exulare ele-
gerant et promiserant, flagellis essent pu-
niendi, si promissioni sponte factae non starent.
Ad
tertium: Carolus Magnus non vi compu-
lit Saxones ad Baptismum, sed illos instrui et
suasionibus ac adhortationibus ad Baptismum
perduci curavit, quem illi sponte susceperunt.
lutio magis arridet.
Observandum hic pro complemento, quod
si contingat filios infidelium invitis parentibus
baptizari, debeant ab illis scparari propter pe-
riculum apostasise. Ita decernitur in jure cap.
Judceorum 2, causa 28, q. 1, cx conc. Tolet4;
neque obstat hic jus paternum quia praevalet
;

Unde Alcuinus, epist. 1, dicit « Carolum Ma-
gnum sua sollicitudine, devotione ac benigni-
iate, per verae salutis consilium, per optimam
voluntatem, Saxones convertisse. » At vero
post iteratas Saxonum rebelliones et a fide de-
fectiones, ipsos coegit stare et promissis et re-
ligioni sponte susceptae.
jus quod Ecclesia per Baptismum acquisivit,
cum cedat in utilitatem pueri et in honorem
Dei, religionis et sacramenti, quse per aposta-
siam moraliter certo futuram pueri gravi in-
juria afficerentur. Idem censeo, si utcrque pa-
rens sit infidelis, et ex unius consensu puer
sit baptizatus quia verisimib est quod puer
;

Ad quartum: Ipse Greg. Turon. referens fa- adultus sequetur religionem parentum.
etum Chilperici, ipsum improbat.
Ad quintum: S. Amandus non usus cst po-
 DE ADULTIS RAPTIZANDTS. PER Q^STIUNCULAS. 321

yiTICULUS V, suscipientc ad integritatem sacramenti. He-

quire ibi.

9E adultis baptizandis, per qu.estiunculas. Resp. 2° Ad licitam et fructuosam susceptio-

ncm sacramenti, ultra intentionem et rcctam
Petes 1° utrum peccatores sint baptizandi ? fidem rcquiritur in adulto attritio. Hanc re-
Resp. Peccatores quos peccatorum praetcri- sponsionem probatam habes diss. 3 praeccden-
torum sunt baptizandi; quia sacra-
pcenitct, * tis tract., art. -I, § 2. Vide. Qualis autem debeat
mentum Baptismi est institutum, utper ipsum csse ista attritio, ct an ad cam
requiratur ne-
peccatorum sordes mundentur, juxta illud cessario aliquis Dei amor, dicemus dum de sa-
Ephes. 5 Mundans eamlavacro aquce inverbo
: cramcnto Pcenitcntiae.
vitce. Peccatores autem qui perseverant in vo- Petcs 3° utrum peccatorcs accedentes ad
luntate peccandi, non sunt baptizandi; quia Baptismum debeant praemittere confessionem
in eo statu mundari non possunt a peccato, ad sacramcntalem ?

quod Baptismus ordinatur. Resp. ncgative; 4° quia confessio sacramen-

Petes 2° quae dispositiones requiruntur in talis ' ordinatur ad absolutionem, qua non in-

adultis ad susceptionem tum validam cum
citam Baptismi ?
Resp. 1° Ad validam susceptionem Baptismi
non requiritur in adulto, neque
pcenitentia; sed requiritur et sufficit intentio
illum suscipicndi, quae aliquando fuit ct mora-
liter perseverat.
Ratio primae et secundae parlis Quia sacra-
mentum non perficitur *pcr justitiam hominis
dantis vel suscipientis, sed per virtutem Dei
unde Aug., 1. 3 de Bapt., cap. 14, relatus
S.
cap. Sicut in Sacramentis, de Consec, d. 4 :
« Non interest, inquit. cum de sacramenti in-
tegritate et sanctitate tractatur, quid credat et
quali fide sit imbutus ille, qui accipit sacra-
mentum ; interest quidem plurimum ad salutis
viam, sed ad sacramenti quaestioncm nihil in-
terest ». Idem ibid., cap. Si quiet cap. Quam-
vis. Haec amplius patent ex dictis in tract.
praecedenti, diss. 5, art. 3, et diss. 2 hujus
tract., a. 2, ubi probavimus Baptismum
tum et susceptum in haeresi esse validum.
Confer.
li- digent qui baptizantur, cum per Baptismum
omnia peccata illis remittantur, ut dicemus
diss. scq.; 2° quia Baptismus est janua alio-
fides, neque rum sacramentorum, et Ecclesia non habet
jurisdictionem in non baptizatum, ut possitin
euin exercere judicium et ferre sententiam.
Neque obstat Tert., 1. de Bapt., c. 20. S.
: Greg.Nazianz.,orat.quadragesima, mcminisse
aliquorum, qui praemitterent confcssionem
: Baptismo; haec enim confessio non erat sacra-
mentalis, sed quoedam humiliatio ad directio-
nem in vita spirituali.
utrum peccatoribus
Petes 4° baptizatis sint
imponenda opera pcenalia ?
Resp.negative;l°quiaquibaptizantur incor-
porantur et commoriuntur Christo, non solum
quatenus virtus passionis et mortis Christi ope-
ratur in Baptismo, nam et in aliis sacramentis
operatur, sed quatenus perfccte configuran-
tur Christo morienti, dum abjecto vetcri ho-
colla- mine regenerantur ad novam vitam et acci-
piunt novum esse spirituale, juxta illud Rom.
6 Quicumque baptizaii sumus in Christo, in
:

Neque obstat intentionem in suscipiente re- morte ipsius baptizati sumus; consepulti enim
quiri ad valorem sacramenti, 8
ut dicitur in sumus cum illo per Baptismum; ita ut ipsa
secunda parte responsionis, quae intentio non pcena Christi fuerit satisfactoria pro peccatis
videtur esse posse sine recta fide: non obstat, baptizatorum, sicut poena unius mcmbri po-
inquam, quia non habens rectam fidem circa pro peccato altcrius mem-
test esse satisfactoria
alios articulos, potest habere sufficientem fi- bri;vel, ut dicit idcmS. Th. q. seq. art. 2, sic,
dem circa Baptismum ut illum intendat. Quod ut applicctur baptizatis passio Christi in rcme-
si circa hoc sacramentum etiam erret, sufficit dium, ac si ipsi passi et mortui essent. In quo
ad perceptionem sacramenti gencralis inten- art. 2 et prseccdcnti probat omnia peccata
tio,qua intendit suscipere Baptismum, sicut quoad culpam et totam pcenam remitti per
Christus instituit, et sicut Ecclesia confert, ut Baptismum, quod est altera probatio hujus et
explicuimus, dum de intentione ministri in praeccdentis resp.
de Sacram.
tract. in genere, diss. 5, a. 6. An autem ante Baptismum imponenda sint
Secunda pars responsionis etiam probata baptizandis opera pcenalia?
manet ex diss. 6 praecedentis tract., a. 1, ubi Resp. esse imponenda, non ad satisfactio-
abunde diximus de intentione requisita in nem, sed ut per eradicationem vitiorum, ei
* Ibid. a. 8, o. 3 Ibid. a. 6, o.
« Hic a. 4, o. Ibid. ad. 2. '

St.-Thom. — Tom. VI. W

dTS IHvNMLUiAIlU III. AKl. VI.

debitam inonwii correctionem, ac religiosa nobisquod res inanimatas Baptismi incapaces

pietatis excrcitia, se praeparent ad Baptismum. baptizemus non secus ac homines, risuque di-
Et in hniu linem ordinabantnr laboriosa cate- gnum iiuic Baptismo adhiberi omnia quoa
chumenatus opera. baptizandis hominibusadhibentur,unctionem,
Petes5° utruin furiosi et amenles sint bapti- lavacrura, nominis impositionem et patrinos.
zandi ? Resp. 1° usum campanarum esse in Ecclesia
Resp. Furiosi et amentes a nativitate'/ sine pcrantiquum; carum meminit Ordo Romanus,
ullo lucido intervallo sunt baptizandi, non se- tit. de Sabbato Sancto, et Venerab. Beda, ini-

cus ac infantes. Qui autem habent lucida in- tio saeculi VII, lib. 4 Hist. Anglorum, cap. 23.
tervalla, si aliquando habuerint voluntatem Communior opinio ferteas primum usurpatas
Baptismi, quamnonretractavcrint, necessitate fuisse ineunte saeculo V a S. Paulino Nolano
urgente sunt baptizandi in ipsa amentia. Con- episcopo, ac propterea a Nola urbe Campaniae
stat ex dictisde Sacram. in genere, diss. C,a. 1. fuissc dictas Campanas et Nolas.
Petes 6° utrum qui morte pra^occupati non 2° Benedictionis campanarum non fuit auc-
potuerunt baptizari, sint baptizandi mortui, tor Joannes XIII, circa annum 970, ut volunt
aut vivi pro mortuis? heterodoxi; hoc pontifice antiquiorem probant
Resp. negative contra cerinthianos, marcio- antiqua ritualia, de quibus Martenius, 1. 2
nitas et cataphryges, qui ex praepostera intel- de Antiq. Eccle. Ritibus, c. 21, et alii. Sedetsi
ligentia horum verborum Apostoli 1 Cor. 15 : iste ritus esset a Joanne XIII, nihil evincerent
Alioquin quid facient, qui baptizantur pro haeretici, cum sit in Ecclesia potestas novos
mortias, si omnino mortui non resurgunt? ut ritus instituendi.
quidet baptizantur pro illis? docuerunt aut 3° Non baptizamus campanas quasi spiri-
mortuos sine Baptismo esse baptizandos, aut tualis regenerationis per gratiam capaces, sed
vivos pro ipsis. benedicimus, ut, juxta verba pontificalis Rom.
Huncerrorem proscripsit conc. Carthag. III, et conc. Colon., cap. 14, apud Labb., tom. 14,
can. 6 : « Cavendum est, inquit, ne mortuos col. 549, voce quadam sacrata nos convocent
posse baptizari fratrum infirmitas credat. » ad Ecclesiam ad verbum Dei et ad sacrificium,
Ratio est evidens; quia ex una parte cadaver et vi benedictionis procul pellantur omnes in-
est incapax regenerationis spiritualis, et homo sidioe inimici et coerceantur tonitrua, grandi*
mortuus extra statum viae incapax omnis sacra- nes, procellae et tempestates.
menti. Ex alia parte, Baptismus non prodest Ad primum, quod opponunt haeretici, re-
4°

msi suscipienti, et defuncto sine Baptismo et ponimus benedictionem campanarum dici

2xtraEcclesiam,nonprosuntsuffragiavivorum.
Quantum ad textum Apostoli, variae sunt in-
terpretationes, quas refert Estius in hunc lo-
cum. Duas propono ut probabiliores, obser-
vato prius quod Apostolus in hoc capite in-
tendat probareresurrectionemmortuorum.Di-
cendum itaque quod Apostolus per mortuis
to
intelligat corpora morti obnoxia, ita ut sensus
sit: Si non sit futura resurrectio, cur corpora
moritura et nunquam resurrectura baptizan-
tur. Vel per to baptizantur y intelligit affligun-
tur, quo sensu dixit Christus Marci 10 Pote-
stis.... Baptismo, quo ego baptizor, baptizari?
et Lucae 12 Baptismo autem habeo baptizari.
: fines ad quos sunt deputatae.
Ita ut sensus sit, ut quid affliguntur, pceniten-
tioe operibus cruciantur, orationes fundunt,
Baptismum in lata significatione, prout idem
est ac ablutio et deputatio ad usum Ecclesiae
sacrum. Ad secundum; Adhibetur unctio,quia
consecrantur Domino; sicutlapis quem Jacob
erexit in titulum, infundens oleum desuper
lavantur et iinteo exterguntur in sacri olei
venerationem; imponitur nomen,ut quasivoce
alicujus sancti plebs christiana vocetur ad Ec-
clcsiam. Non ubique adhibentur patrini, nec
id praescribitur in pontificali Rom. Sed ubi
mos est, adhibentur ut praesint custodibus
: campanarum, et curent eas pulsari juxta Ec-
clcsiae consuetudinem, eo et modo et ad eos
ARTICULUS VI.

sacriflcia offerunt yiyj pro mortuis, si mortui

non resur^unt, nec lstis juvantur ?
UTR(]M mi ADULTIg BAPTISMDS SII
differendus?
Petes 7° quid censendum de Baptismo cam-
panarum? Dico 1 1° Infantcs sunt quamprimum bapti-
:

Hunc ritum ecclesiasticum reprehendunthae- zandi.

retici tanqmim superstitiosum, exprobrantque Est communis et sequitur ex dictis a.
Ubid. a. 12. o. * Ibitl. a. 3. o.
 UTRUM TAM PUERTS QUAM ADULTIS, ETC. 323

i et 2 hujus diss. * Si enim, ut illie probavi- cumcisio ante octavam dicm potuisset adierre
mus, Baptismus in re sit parvulis ncccssarius mortcm infanti ; ct aliundc in pcriculo potcrat
neccssitate mcdii, et ipsi siut Baptismi capa- loco circumcisionis illi subvcniri pcr reme-
ces, manifeslum est essc quamprimum bapli- dium Nunc autem non potest
legis naturae.
zandos propter mortis pericula, quac in bac subvcniri infanti nisi per Baptismum re sus-
tencriori a^tate sunt frcquentia et subitanea. ceptum,nectimendum est ne parum aquae illi
Aliunde non expcctatur in ipsis, sicut in adul- noccat.
tis, major instructio ant plenior conversio, Opponcs iterum Tertul. et S. Greg. Naz.,
ideoque dilatio foret supcrflua. quorum primus existimavit Baptismum esse
Parentcs igitur autii quibus incumbit cura differendum usque ad adultam actatem, alter
parvulorum, graviter peccant contra charita- ad tertium annum; sed jam rcspondimus,
tem et pietatem, imo et contra prreceptum art. 2 liujus diss., bas opinioncs aliis Patribus
ecclesiasticum, quod cx ejus praxi colligimus, displicuisse, ctab Ecclcsianon fuisse probatas.
si diu absque gravi causa differant illos Bapti- Vide ibidem alia argumcnta.
smo offcrrc, ct in boc negligentes tenentur ex Dico 2° Jure divino non est dcterminatum
:

officio pastorcs compellere. tcmpus, cxcepto mortis pcriculo, ultra quod si

Quanta vero debcat esse dilatio ut sit pecca- adultus differat Baptismum, peccet mortaliter;
tum mort.? Id videtur judicio prudentum tcnetur tamen sub mortali peccato non differre
aestimandum cx circumstantiis seu ex quali- diu, nisi ex gravi causa. Jure autem ecclesia-
tate periculi et causae gravitate. Censet Sylvius stico peccat graviter, si ultra tempus ab Ec-
dilationem ad tres vel quatuor dies, sccluso clcsia institutum differat.
morali periculo mortis, non esse mortalcm; Prima pars videtur in terminis contraria
Soto et quidam alii extendunt ad sex vel septcm sententieo plurium rccentiorum, sed non puto
dies. Ulterius autem differre propter suscepto- re differre, ut patebit ex diccndis. Caeterum il-
rum moram, non putat licere idem Sylvius, lam expresse et asserit et probat Auctor cit. in
citatis pluribus synodis. marg. * « Ad Baptismum percipiendum,
:

Dices : S. Tli. in 4 d.
tum quod « magis laudabile sit quod pucri
quam citius poterunt, baptizentur»:quaeverba
non indicant obligationem sub peccato, sed
consilium duntaxat, ut quid melius ergo. Ita
Serra.
4, a. I, q. 2, dicit tan- inquit, non tenetur aliquis statim postquam
habet propositum Baptismi, ita quod peccet
mortaliter, nisi statim baptizetur ; nec est ali-
quod tempus determinatum ultra quod, si
; Baptismum differat, peccatum mortale incur-
rat.... Sed quia quae sunt de necessitate salutis,

Resp. S. Thomam
hos terminos « magis
laudabile », adhibuisse ut responderct argu-
mento iisdem terminis quibus constabat; erat
autem sic « Videtur quod melius sit Baptis-
: tunc vel Baptismum suscipiendum. »
mum differri »; non autem utexcluderet obli-
gationem, alioqtiin dicendum foret juxta S:
Thomam non esse praeceptum, sed consilium
tantum baptizandi pueros ante trigesimum
aetatis annum exemplo Christi de isia enim
: tenetur homo in via implere, ideo si pericu-
lum mortis immineat, etiam per se loquendo
obligatur aliquis ad confessionem faciendam
Insupcr quodnam tempus assignari potest
jure divino determinandum ? Kespondent
Prima opportunitas qua quis commode potest
suscipere Baptismum. Sed et hoc in terminis
; impugnatS. Th.ibid. « Praecepta affirmativa,
:

dilatione procedebat argumentum. Insuper inquit, non obligant ad statim, sed ad tempus
obli-ationem importat et exprimit prima ejus determinatum, non quidem ex hoc quod tunc
ratio ibid. : « Quia, inquit, propter imbecilli- commodeimpleripossunt; quiasicsinon daret
tatem naturao de facili possunt mori et dam- aliquis eleemosynam de superfluo quando-
nari unde ut damnationis periculum vitetur,
: cumque pauper offerretur, peccaret mortali-
debent Baptismo praeveniri. » Audis debent, : ter,quod falsum cst sed ex hoc quod tempus
;

quod non consiliurn tantum, sed obligationem urgentem necessitatem adducit. » Praeceptum
importat. Et hic ex eadem ratione absolute autem de Baptismo suscipiendc est affirmati-
concludit Pueris « non est differendum Ba-
•. vum, nec tempus urgentem necessitatem il-
ptisma. s lum statim suscipiendi adfert, sed tantum non
Dices 2° Circumcisio non conferebatur nisi
; differendi diu, ut dicit secunda pars conclu-
octava die ergo similiter Baptismus.
: sionis.
Resp. neg. conseq. Disparitas est quod cir- Respondent esse specialem rationem de hoc
t Ibid. * In4, d. 17, q. 3, a, 1, q. 4.
324 IHSSEKTATIO II!. AKT. Vf.

praecepto affinnativo; quia Baptismus est ne- tizandorum, qui aliquo temporis spatio indi-
cessarius ut quis fiat mcmbrum Ecclesiae et gent ad hoc quod plene instruantur de fide,
capax aliorum sacramentorum. Verum ista et exercitentur in his, quae pertinent ad vitam
probant quod dicit secunda pars conclusionis, christianam ; 3° propter reverentiam sacra-
Baptismum scilicet non esse cliu differendum, menti : qua de causa olim conferebatur in
non tamen statim sub peccato mortali susci- prsecipuis solemnitatibus pascha) et pente-
piendum ecquis enim dicat hominem qui jam
; costes.
fide tenet Deum, et ipsi forte charitate conjun- Tertia pars est in terminis S. Th. cit. in fine
gitur, peccare mortaliter, si ad breve tempus articuli ' : et patet, quia est transgredi legem
differat fieri membrum exterius Ecclesiae, et Ecclesiae in rc gravi.
aliissacramentis participare? Nequc puto re- Duo autem tempora, ut jam dixi, Ecclesia
centiores aliter sentire; dicunt enim statim designavit baptizandis adultis, scilicet festum
moraliter, et in eo statim moraliter magnam paschae et pentecostes, cap. Dao tempora 12,
admittunt latitudinem, etiam decem men- de Consec, q. 4, ex S. Leone; cap. Si guis
sium, quod re convenit nobiscum, ut patebit autem, 14, ibid. ex eod., et cap. De Catechit-
modo. menis 15, ibid. ex conc Gerundinensi. Exci-
Si tamen iterum urgeas quod homo suffi- piuntur tamen ibid. cap. De Cathecumenis,
cienter instructuc teneatur statim credere : et cap. Si quis ii qui necessifate mortis, osgri-
y

ergo et statim profiteri fidem, consequenter tudinis, pcrsecutionis et naufragii urgentur,

statim suscipere Baptismum, qui est sacra-
mentum fidei.
Besp. hoc argumento probari neque Eccle-
siam potuisse determinare tempora Baptismi,
quia nec tandiu licet differre fidem interio-
rem. Dicendum itaque non esse tam urgentem
necessitatem profitendi statim lidem exterius
per Baptismum,quamillam corde suscipiendi,
maxivne cum catechumenus etiam illam exte-
rius profiteatur per opera catechumenatus.
Prob. secunda pars : Baptismus
institutus et praeceptus ut per eum
soium remissioriern peccatorum consequere-
tur, sed etiam ut aliquo signo visibili profitea-
tur fidem et religionem christianam, fiatmem-
brum Ecclesia* et capax aliorum sacramento-
rum : atqui est contra propriam eharitatem,
qua tenetur homo suae saluti consulere, tam
magna bona diu respuere, et expectare tem-
pus, in quo incertum est an illa consequetur
qui quovis tempore poterant baptizari.
S. Thomas et post ipsum Soto censent etiam
exceptos fuisse, et potuisse quovis tempore
baptizari, qui erant perfecte instructi et dispo-
siti ; sicut, inquit Auctor, Philippus statim
baptizavit emiichum Candacis rcginae, Petrus
Cornelium et tria millia hominum. Quapro-
pter existimat Soto hsc tempora non fuisse
sicinstituta, ut aliis anni temporibus a Bapti-
smo esset omnino supersedendum, sed tum
Deo
est a ne ultra differretur, tum ut, aliquibus in haec
homo non tempora reservatis, solemnius Baptismus con-
ferretur cum litaniis et aliis solemnibus caere-
moniis. Quod si aliquando legatur prohibitum
ne aliis anni temporibus fiat Baptisma, id
solum dirigitur, inquit, in eos, qui contende-
bant in festis nativitatis et epiphaniae eamdem
Baptismi solemnitatem esse adiiibendam, quae
in paschate et penlecoste.
: Verum quidquid
de ista observatione, et
sit

ergo. Unde S. Chrysostomus, hom. 1 in Act. quamvis nunc propter paucitatem adultorum
Apost., circa finem « Nec tempus expecte-
: baptizandorum haec tempora pro solemni Ba-
mus, inquit, nequando fiat ut, dum cuncta- ptismo non sint amplius in usu non videtur ;

mur et procrastinamus, discedamus hinc tamen extinctum Ecclesiae praeceptum, ne

inanes et vacui» et hom. 43 in epist. ad
; ultra id vel aequale tempus differatur. Qua-
Heb. «Multosnovi, inquit, qui hoc passi sunt,
: propter sive vi praecepti ecclesiastici, sive vi
qui spe Baptismatis multa peccabant circa : juris divini autnaturalis, quo quisque suae sa-
diem autem mortis discesserunt vacui. » Hinc luli provideretenetur, non videlur excusandus
etiam amarae declamationes SS. Patrum, Ba- a gravi peccato, qui sine legitima causa suum
silii, Greg. Nazianz. et aliorum in eos, qui Baptismum differret ultradecem menses/uiod
Baptismum diu differebant. est tempus ab Ecclesia statutum, ct videtur
Expedit tamen differre * ad aliquod certum satis longum. Eo autem gravior debet esse
tempus, propter tria 1° Ad cautelam Eccle-
: causa dilationis, quo major est dilatio.
siae, ne decipiatur, sacramentum ficte acce- Sed difficultas est quomodo Ecclesia possit
dentibus conferens 2° propter utilitatem bap-
; suo pra?cepto adstringere infideles, qoi non-
* Hic a 3. e. * Ibid.
 DE VETERl CATECHUMENATU. 3-25

dum lpei subjiciuntur ; cum juxla Aposl. gratia per ipsum collata excidere ; ct ideo ad
1 Corintb. 5, de bis qui ibris sunt, nibil ad eam aetatem differebant, inqua minus efferve-
nos. scercnt passioncs, et minor esset propcnsio ad
Resp. id posse duplici modo 1° Indirecte : : peccatum. Quidam differebant, ne per Bapti-
pro quo observandum est praeceptum Bapiismi smum arctiori vivendi geuerc adstringerentur.
nou csse ejusdem rationis cum aliis praeceptis, Quidam ut sine laboriosis poenitentiae operibus
v. g., Pcenitentiae et Eucharistiae ; haee enim, a peceatisomnibus et peccatorum poenis per
quatenus divina, non spectant nisi fideles, Baptismum in fine vitae susceptum ablueren-
unde Eeclesia determinando illorum tempus, tur. Quidam e contra cx bumilitate ct ut rna-
uoji potuit obligare nisi fideles; sed praeceptum turius per diuturniora pietatis exercitia se ad
divinum Baptismi obligat omnes omnino bo- illum disponerent. Potuerunt esse aliae parli-
mines, unde Eeclesia determinans pcr clavem cularibus propriae sic Constantinus diccbat sc
:

scicntiae, quam Iiabet a Cbristo Domino, tem- Baptismum distulisse, quia optaverat baptizari
pus obligationis Baptismi, obligat omnes; si- in Jordane. Sed communior fuit tam pro in-
cut cnim potuit praescribere fidelibus tcmpus fantibusquamadultisrelaxatiodisciplinac, opi-
Peenitontiae et Eucharistia:, quia ad illa jure scopis in exilium pulsis, ipsaque baptizando-
divino tenentur ita potuit praescribere omni-
; rum negligentia ac salutis incuria.
bus ternpus Baptismi, quia omnes ad illum
jure divino pariter tenentur. DIGUESSIO 1 IIISTOHICA
2° Alio modo potest Ecclcsia prooscribere di-
rectetempus Baptismi infidelibns quatenus, 1
, de veteri cateciiumenatu.
pelendo Baptismum, se subjiciunt Eeclesiae
imde Sicut Ecclesia babet potestatem illis praD- Ad art. 6 praecedentis dissertat.

cipiendi varias Baptismi cceremonias, ita ut

cjus tempus praescribere, non secus ac judex Catecbumenus est vox groeca idem signifi-
arbiter babet potestatem cxercendi judieium cans ac latine instructus viva voce in catecbi-
in cos,qui se illi subjecerunt, et eis praeci- smis, quia qui aspirabant ad Baptismum, in-
piendi quae sunt ad sentcntpm neeessaria. struebantur et catecbizabantur. Hic ritus
Verum sicut revocentjudicemar-
si litigantes ortum babet a Cbristo, qui jussit gentes do-
bitrum, ipse non potest illos punire, ncc co- ceri antequam baptizarentur. Infantes bodic
gcre ut pareant sententiae quam tulit, ita nec quamvis non catecbizentur, dicuntur tamen
Ecclesia potest punire catecbumeuum nec co- catecbumeni, quia plures alii ritus catechu-
gere ad Baptismum, quia hoc ipso quo recedit menatus erga illos observantur, siguum crucis,
a fide, desinit petere Baptismum et subjici exorcismus, insufflatio, inunctio, nominis im-
Ecclesiae. positio, etc.
Dices : Baptismus tollit peccata prceterita et
non futura : unde quanto magis Baptismus Varii gradus seu ordines catechumenatus.
differtur, tanto plura peccata tollit : ergo proe-
statdiu differre. Tres communiter numerantur, sed non
Resp. quod Baptismus per gratiam quam uno modo explicantur. Quidam numerant au-
confert *, non solum tollit peccata praeterita, dientes, genuflectentes et competentes seu
sed ctiam impedit futura ne fiant ; melius est electos ; utrosque enim in eodem gradu col-
autem vel unum peccatum non committi, locant. Alii numerant audientes, competentes
quam millia dimitti. et electos; neque putant genuflectentes consti-
Quantum ad S. Ambrosium, S. Martinum, tuisse speciaiein classem, sed eos esse qui cur-
Constantinum Magnum et alios viros insignes, rente catechumenatu lapsi, si in ordine com-
qui leguntur diu distulisse suum Baptisma, petentium essent, rejiciebanturadaudientiam,
jam diximus eos non sine causa distulisse, aut si in ordine audientium, expellebantur ab au-

in boc non esse excusandos. De Baptismo dientia. Sic catechumenatus ordincs dispo*
Constantini dicemus in digress. historica. suisse videtur S. Isidorus, lib. 8 Orig., cap.
Petesquae fuerint causoecur olim tot differ- 4, immediate post audientes constituens com-
rent suum Baptisma ? petentes « Competens, inquit, vocatur, qui
:

Resp. piures fuisse. Quidam in animo habe- post instructionem fidei competit gratiam
bant melius csse Baptismum differre, quam a Christi ; inde a petendo, competens vocatur. »
« la 4, d. 17, q. 3, a 1, q. l. * Hic a. 3, ad 3. Idque magis consonum videtur expUcationi
 32C DIGRESSIO II IIISTOIUCA.

catechumcnatus : igitur juxta hanc disposi- dies scrutinii. Competentes igiturqui, his Meru-
Uonem, tiniis probati, erant digni, accepto symbolo
Audienies erant qui se offerentesad Bapti- dicebaritur elccti ad Baptismum. Symbolum
snnnn, recipiebantur ab episcopis inter cate- autem tcncbantur reddere, id est, memoriter
chumenos factoillissigno crucis in frontc etin recitare, alicubi quinta majoris hebdo-
fcria
pluribus aliis partibus corporis, cum manuum madae, in ecclesia vero Romana et Hispanica
impositione, precibus, insufflationibus, degu- sabbato Sancto paulo ante Baptismum in pu-
statione salis et exorcismis ; ex Sacrarne?it. S. blicam fidei profcssionem accipicbant ctiam :

Greg., tit. Ad catechamenum ex pagano fa- Orationem Dominicam, quam reddebant die
ciendum. paschae post Eucharistiam. Quo ritu baptiza-
Hoc ritu inangurati admittebantur ad au- bantur catcchumcni, dixi supcrius.
diciulnm vcrbum Dci in ea parte ecclesine, quae Si quaeras, quanto tempore durabat catcchu-
hodie navis dicitur, ct inde dictum auditorium menatus ?
et ipsi audientes. Instruebantur insupcr pri- Resp. variam in hoc fuisse Ecclesiae disci-
yatim, sive ab episcopis, sive a sacerdotibus, plinam. Constat exemplo Cornclii, eunuchi
sivc a diaconis, quandoque a magistris de- Candacis reginae, trium et quinque millium
putatis in civitatibus, qualis erat Origenes una die baptizatorum, nascente Ecclesia, sta-
Alexandriae. Non docebantur profundioria reli- tim , praemissa fide, collatum fuisse Bapti-
gionis mysteria, scd ea tantum quae com- smum. Deindc variorum conciliorum et ponti-
muniter fidem et mores spectant. Postquam ficum sanctionibus diversa tempora fuere
instructionem in Ecclcsia audierant, dimitte- prescripta : a quibusdam octo menses, ab aliis
bantur ante offertorium ; quidam dicunt, cum sex. communius quadraginta dies quod tem- ;

etbnicis absque solemni edicto; quidam dicunt, pus fuit postea contractum ad octodecim dies.
cum competentibus, diacono px umbone so-
lemniter clamante Catechumeni, discedite; et
:
DIGRESSIO II HISTORICA
inde dicta missa catechumenorum usque ad
offertorium exclusive. DE BAPTISMO CONSTANTINI IMPERATORIS.
Competentes erant qui, urgente Baptismi
desiderio, instanter petebant ad illum admitti; (Ad art. ult. dissert. prsecedentis.)

unde competentes a petendo dicti, ut jam no-

tavimus ex S. Isidoro. Petebant autem Bapti- Quando et ubi fuit baptizatus Constantinus ?
smum in terram prostrati, et dantes nomina
sua. In hunc ordinem cooptati, laboriosis poe- Duplex est circa hoc factum opinio. Prima
nitentiae operibus exercitabantur, ut se praepa- tenet Constantinum baptizatum fuisse Romae
rarent ad Baptismum : Jubebantur abstinere a a S. Sylvestro, anno 324,setat. quinquagesimo,
vino et carnibus, ex conc. Carthag. 4, can. 85; ante mortem decimoquarto. lta Baronius cum
assiduis orationibus, geniculationibus, pervi- multis ejus sequacibus. Altera tenet baptiza-
giliis operam dabant cum confessione deli- tum fuisse in suburbio Nicomediae sub finem
ctorum, ex Tertull., lib. de Bapt., c. 20. Sed plerumque recentiores, Papebrochius,
vitae. Ita
jam dixi hanc confessionem non fuisse sacra- ad diem vigesimum primum Maii Antonius ;

mentalem, neque, ut videtur, erat specialis, Pagi, ad annum 324 ; Natalis Alex., saec. quar-
sed generalis, et forte indistincta ab ipsis ope- to, dissert. 23; Benedictini Maurini in notis ad
ribus. Dicit enim ibid Tertull.; « Nobis esse orat. S. Ambrosii de obitu Theodosii; Tillemon-
gratulandum, si non publice confiteamur ini- tius, Fleury; et utriusque sententiae momenta
quitates aut turpitudines nostras. » proponam.
Electi dicebantur, qui per scrutinia reperti
digni, recipiebant symbolum et admittebantur Momenta Baptismi Constantino collati
ad Baptismum. Scrutinium autem erat de vita Bomce d S. Sylvestro.
et moribus competentium, quod fiebat coram
multitudine, ut si quis haberet aliquid oppo- Primum momentum petitur ex Actis S. Syl-
nendum, opponerot. Erant septem scrutinia, vestri, quae sic factum narrant. Haec autem
quae ab hebdomada certia quadragesimae usque Acta venerandae auctoritatis esse in Ecclesia
ad sabbatum Sanctuin celebrabantur ex Or- ; constat 1° Quia Adrianus 1, in epist. ad Con-
:

dine Rom. praecipuum ftabebatur feria quarta stantinum et Ircwn, ea laudavit ad vindican-
majoris hebdomadae, qu?e propterea dicebatur dum cultum ss. imaginum : 2° auia Gelasius,
 U& ISAfHMVIU CUINSIAIVMIN! IMIMVRAIURIS. 3*7

severissimus apocryphorum censor, nullaccn- scente morbo, dclatus est ad suburbana Nico-
sura ea notavit, sed e contra dixit a pluribus mcdiae, ubi cum coram praesentihus episcopis
catholicis legi; 3° quia Romano breviario sunt perorasset, ardensque desiderium indicasscl
inserta. nunc Baptismum suscipiendi,«quod olim sta-
Secundum momentum eruitur ex conc. tucrat agcre in flumine Jordanis », excmplo
Rom., an. 324, in cujus exordio asseritur «Con- Christi; proscquitur Eusebius « llli vcro (cpi- :

gtantinum baptizatum fuisse a Sylvestro epi- scopi) solemni ritu divinas cacremonias pere-
6copo urbis Romae, et mundatum fuisse a gerunt, injunctisque ei quaccumque nccessaria
lepra. » erant, sacrorum mysteriorum participcm cum
Tertium ex Nicolao 1, in epist. ad Micha- feccrunt. Solus igitur ex omnibus, qui un-
clem Imperat., ubi post laudatum quoddam quam fuerunt, impcratoribus, Constantinus in
S. Sylvcstri dccretum, dicit o Consonat huic
: Christi mystcriis rcnatus ct consummatus est,
sentcntia3 S. Sylvester et magni Constantini et divino donatus signaculo, exultavit spi-
baptizator. » Idem Anastasius bibliothe-
dicit ritu ».
carius, in Chronico. Nicephorus, lib. 7 Hist. Opponunt prioris sententiae patroni nullam
Eccles., cap. 33 et 34-, narrat Constantinum hac in re fidem esse adhibcndam Euscbio pro-
Romae a baptizatum, idque
S. Sylvestro fuisse pter duo 1° quia Eusebius pugnantia narrat;
:

probat ex baptisterio Constantini quod Romae scripsit enim antca Constantinum omnibus
asservatur, et addit figmentum esse ariano- viri christiani et fidei protectoris officiis fun-
rum contra communem Ecclesiae sensum, ctum fuisse, concilio Nicoeno interfuisse, leges
quod Constantinus fuerit Nicomediae bapti- pro christianis dcdisse, ecclesias exstruxisse,
eatus. haereticos suis templis spoliasse, gentiles ad
Quartum deducitur ex Zosimo ethnico, qui fidem invitasse, jcjunio et orationibus vacasse
lib. 2 Hist. innuit Constantinum hortatu et in tabernaculo imagine crucis insignito, quod
consiliis cujusdam ^Egyptii ex Hispania ad- habebat in castris, dominicos dies et fcsta mar-
ventantis, fuisse Romae baptizatum. tyrum celebrasse, « Sacrorum mysteriorum
5° Arguunt ex congruentiis. 1° Incredibile participem, pontificis atque hierophantoe (aedi-
videtur pientissimum imperatorem adeo su- tui) munere functum In paschae vigiliis, cum
perstitiosum fuisse, ut, propter Baptismum in caetcris (fidelibus) pernoctasse »; 1. 4, c. 22.
Jordane suscipiendum, illum in finem vitae Item, lib. 1, c. 32, prajfixus est hic titulus :

distulerit, praesertim cum anno ante obitum « Quomodo Constantinus catcchumenus factus
id opportune cxequi potuissct, dum Orientis Scripturas Sacras legerit »; et tamen, 1. 4,
episcopos Jerosolymam ad dedicationem tem- c. 62 cit., dicit ipsum Helenopoli in tempio

pli convocavit. 2° Quia si Nicomediae baptiza- martyrum sub finem vitae primum facium
tus fuit morti proximus, sequitur ipsum ba- fuisse catechumenum ut prius observatum
,

ptizatum fuisse ab Eusebio Nicomcdiensi epi-
gcopo ariano, sicque ipsum ab Ecclesia alie-
num obiisse.
Quid vero haec sententia respondet argu-
mentis sententiae contrariae, dicemus in hujus
expositione. Unde
Momenta Baptismi Constantino
Nicomedice sub finem vitce.
Primum petitur ex Eusebio Caesariensi,
est; 2° quia Eusebius erat arianus et de Ba-
ptismo Constantino Romae collato a S. Sylve-
stro siluit, ne Constantium ejus filium, qui ad
partes arianorum defecerat, argueret tanquam
paternae pietatis desertorem.
Verum reponunt hujus sententiae defensores
ad primum, his evinci quidem Constantinum
collati a cultu idolorum ad fidem Christi esse con-
versum, et eum non solum animo, sed etiam
externa professione esse christianum, non ta-
1. 4 men esse christianum Baptismi collatione haec ;

de Vita Constantini, c. 61 et 62, ubi narrat enim omnia praestare potuit absque Baptismo
quomodo Constantinus morbo correptus ad nam quamvis dicatur orationibus cum aliis

aquas calidas Helenopolis jussit se deferri, quo vacasse, non dicitur in ecclesia, forte enirn in
in loco manuum impositionem cum solemni palatio, ut saepe solebat; et dato diceretur in
precatione primum meruit accipere. Ex quo ecclesia, non erat prohibitum gentilibus etiam
inferunt multi tunc tantum factum fuisse ca- non catechumenis orare cum fidelibus in ec-
techumenum, alioquin non dixisset primum ;
clesiausque ad offertorium. Quod autem di-
giquidem catechumeni fierent ab episcopis per cat «ipsumfuisse participem mysteriorum »,
manuum impositionem. Helenopoli, ingrave- non intelli^it quod admissus fuerit cum aliis
32s DIGRESSIO II. HISTORIGA.

fidelibus ad communicationem et participa- discrte asseruerunt, Socrates, i. I, c. 59; So-

tioneni sacramentoruni sed quod mysteriis
, zomenus, 1. 2, c. 34 Theodoretus, lib. 1 ffist.
;

Christi esset imbutus et fidei particeps. Dicit ecclcs., c. 32 ; S. Hieron. in Chronico ad an-
pontificis et bierophantae munere functum num ultiinum Conslantini et alii.

fuisse, quia suo mandato et exemplo augustio-
rem reddidit solemnitatem paschalem, accen-
sis per totam civitatem in vigilia paschae ce-
reoriun columnis et lampadibus, atque eroga-
i\>, illucescente die, largis eleemosynis. Ad
Tertium momentum eruitur ex epist. epi-
scoporum catholicorum in conc. Ariminensi
ad Constantium imp. quce legitur apud S.
Athanasium, 1. de synodis Arimini et Seicu>
cice, apud Socratem, 1. 2, c. 37; Sozomen.,

secundum Esto Eusebius Caesariensis fuerit

: 1. 18 Theodoret., 1. 2, c. 19, et S. Hila-
4, c. ;

arianus, incrcdibile est ipsum voluisse splen- rium in fragmentis :in hacergo epistola epi-
dide mentiri in causa arianos non spectante, scopi catholici nullo intervallo sejunguntBa-
et in hujus faeti narratione, cujus erat adhuc ptismum Constantini ab ejus obitu ; sic enim
recens memoria, et in qua putidi mendacii ab alloquuntur Constantium : « Fuit nobis per-
innumeris pene testibus adhuc viventibus con- suasissimuui, iniquum esse, cum imperator
vinci potuisset; superstites enim erant qui Constantinus, ab obitu suo dignus omni me-
scirent Constantinum et Romae fuisse baptiza- moria, hanc fidem omni cura et diligentia
tum, et Nicomediae non fuisse baptizatum. conscriptam promulgavit, tum demum ex
Adde Eusebium ab omni retro antiquitate in quo ille baptizatus ex hominibus in requiem

iis quce non spectant arianam haeresim, habi- sibi debitam translatus est, aliquid novi in ea
tum semper fuisse et laudatum tanquam sin- fide moliri velle. »
cerum et veracem historicum. Quantum ad Respondet Baronius textum hujus epistolae
titulum cap. 32, reponunt titulos istos non esse adulteratum, et loco Constantini legen-
esse Eusebii, sed ab aliquo recentiore compo- dum esse Constantem; quia siclegitur in ver-
sitos tum quia de Eusebio loquuntur in tertia
; sione Latina S. Athanasii.
persona; tum quia non reperiuntur iidem in At, reponunt alii, non advertit eminentiss.
omnibus editionibus et revera illum de quo
; scriptor in textu Graeco S. Athanasii legi Con-
est quaestio, non reperio in editione Coloniensi stantinumet non Constantem; item Constan-
1612; sedcapiti 26, lib. 1, hunc lego titulum tinumlegiapudSocratem, Sozom.,Theodoret.
praefixum ; « Quornodo Constantinus, christia- et in omnibus codicibus scriptis et editis,
norum mysteriis instructus, sacris litteris ope- ideoque ex oscitancia interpretis aut typogra-
ram dederit »; tum quia Eusebius, intoto isto phi Constantem pro Constantino in versione
capite 32 vel 26,nullatenus dicit Constanti- Latina S. Athanasii irrepsisse. Insuper patres
num factum fuisse catechumenum, sed tan- Ariminenses scripsisse Constantinum et non
tum evocatis episeopis visionem crucis ape- Constantem aut Constantinum juniorem, con-
ruisse, et inde lectioni sacrae Scripturae va- statex his quae paulo ante dixerant: « Inde-
casse. Altera Baronii conjectura, inquiunt, ut- cens enim, inquiunt, et nefarium aliquid ex
cumque valeret, si Eusebius solum tacuisset recte et juste decretis et ex rebus Nicaeae cum
Baptismum Constantini Romae a S. Sylvestro illustrissimo principe Constantino patre tuo
collatum; at non solum id tacuit, sed etiam per accuratam deliberationem constitutis, ali-
asseruit baptizatum fuisse Nicomediae sub quid immutare velle. »
finem vitae.Insuper nihil intererat Constantii, Quartum momentum est auctoritas S. Am-
quando et ubi fuerat baptizatus Constantinus, brosii, qui in orat. habita infunere Theodosii
ut in ejus gratiam tam apertum mendacium imperat. dicit quod Constantino « Baptismatis
fingeret Eusebius; erat enim aliunde toti uni- gratia in ultimis constituto omnia peccata di-
verso notum Constantinum fuisse arianae hae- miserit. » His addunt S. Isidorum in Chron.,
reseosinfensissimumhostem,consequenterpa- ex recentioribus ^Eneam Sylvium in Dialogis
ternae pietatis etfidei desertorem esse ejus biennio ante pontificatum editis, cardinalem
filium Constantium. Cusanum, lib. 3 Concord. Cathol., c. 2, et
Secundum momentum, quo primum con- alios.
firmatur et Eusebii fides magis vindicatur,
' Ad momenta vero prioris sententiae sic res-
petitur ex sequentibns scriptoribus, quorum pondent hujus posterioris assertores.
nullus Eusebium mendacii arguit, sed omnes Adprimum: Dicunt ActaS.Sylvestri, fatente
in ejus senteniiam ierunt. et Constantinum ipso Baronio, patentissimis scatere mcudaciis,
morti proximum Nicomediae baptizatum fuisse sicque nuilius esse pondtris argumentum ex
 DE BAPTISMO GONSTANTINI IMWERaTORIS. 329

illis deductum. Narrant siquidom haec Acta,
anno 315, Romae congregatum esse concilium
«eptuagintti quinquo cpiscoporum ct centuin
et novem sacerdotum Judajorum, exceptis
duodecim missis ab Isachar pontificc ad Holo-
nam, ut dissorerent coram illa et Constantino
aliis mendaciis sunt inserta, uullius pondoris
argumentum cx lllis deductum.
Quod Adrianus I haec Acta laudaverit, nihil
juvat, inquiunt; illa enim laudavit, quia ob
antiquitatem aliquid conferre potcrant ad as-
sorondum cultum imaginuih neque dicunt ;

filio de roligione ; Helona quippo erat adhuc omnia contenta esse falsa. Gelasius illa
in eis
gentilis, scd a Judaeis pone effecta Judaea, et nulla censura notavit, velquia niliil fidei con-
valde commota ir. filium Constantinum quod trariumcontinent,velquiaGelasiitemporonon
religionem christianam amplexus essot, ad erant, sicut nunc sunt, adultorata ot falsitati-
eum dedit litteras plonas blasphemiis advorsus bus scatentia. Quantum ad breviarium Rom.
Christum. Haec putidissima, inquiunt, osse respondont ipsumhac in partopossooniondari,
mendacianemononvidet, necnogatBaronius; sicut in pluribus aliis jam fuit emondatum.
quis cnim credat catholicos episcopos concilia- Ad socundum: Respondenthoc concil.Rom.,
ritor convenisso cum Judaeis ut do fide dispu- an. 324, esse fictitium aut intolerabiliter de-
tarent, et alio© Judaeos a suo pontifico missos, pravatum multis argumentis probari: inter
cum constet, ab excidio Jerosol., nullum apud alia, quia in prologo Photinus dicitur ibi
1°
Judaeos creatum fuisse pontificem, et ponti- condemnatus, cum tamon constet haeresim
ficis nomen esse extinctum? Item quis credat Photini longo postea emersisse, nec anto conc.
Holonam tam acriter infensam in filium, ad Sirmionso fuisse damnatam. 2° Dicitur S. He-
eumque iitteras iratas et blasphemas dodisse, lenam Constantini matrom huic concilio cum
cum de hoc altum sit apud veteres silentium? filio niterfuisse et subscripsisse, quod est ridi-
Aliud mendacium est quod S. Sylvester jeju- culum et a moribus Ecclesioe alienum. Omitto
nium sabbati abrogavorit, ut referunt Acta, haec aperte pugnare cum Actis S. Sylvestri,
cum certum sit illud ab ejus successoribus quibus innititu? praecipue ista sententia. 3°
fuisse religiose servatum. ltem mendacium est Quia plures hujus concilii canones sunt pror
quod, ut refertur in Actis, S. Sylvestor insti- susinepti, disciplina3ecclosiasticie,imo etcom
tuerit primam diem hebdomadae vocari domi- muni sensui repugnantes ;can.3 san-
v. g.,
nicam, cum jam ita vocaretur tempore apos- citum est quod non condemnabitur « subdia-
tolorum, Apocal. 1 Et ut ad subjectam mate-
. conus, acolytus, exorcista, lector, nisi, sicut
riam accedamus, falsissimum est quod asse- scriptum est, in septem testimoniis, filios et
runthaecActa,S. Sylvestrum latitasse in monte uxores habentes et omnino Christum praedi
Soracte ut Constantini persecutionem fugeret, cantes. » Imprimis nullibi id scriptum esl.
cum certum sit Constantinum ante plures an- Insuper ad quos referantur haec verba, filios
nos ad religionem christianam conversum, etuxores habentes, non liquet; si adsubdiaco-
eam ubique et omnibus modis fovisse ac pro- num, acolytum, etc, ergo non solum possunt
texisse. Pariter falsum est, ut ferunt Acta, subdiaconus et minores clerici, sed etiam de-
Constantinum parasse sibi balneum ex san- bent habere uxores et filios si ad testes, ergo
;

guine puerorum, ut curaretur a lepra, sed ab nemo potest esse testis idoneus contra cleri-
fcja Baptismo fuisse sanatum; praeterquam cum, nisi habeat uxorem et filios utrumque :

enim quod nullus veterum tanti miraculi me- autem est absurdum. Can. 10 dicitur « Nul- :

minerit, cum Julianus Apostata christianis lus episcoporum virginem sacratam maritali
exprobraret Baptismum non mundare a lepra, consortio expetierit benedicere, nisi probaverit
ergo a fortiori nec a peccatis; S. Cyrillus Alex. septuaginta duorum annorum esse constitu-
1. 7 contra Jul. huic exprobrationi et argu- tam. » Quis autem unquam audivit virgines
mento respondens, non dicit Constantinum maritali consortio consecrari, nec ante septua-
fuisse Baptismo a lepra mundatum, quod du- gesimum secundum annum posse benedici,
bio procul non omisisset, si res ita se haberet, autnuptas posse consecrari? Can. 13, sancitur:
sed respondet Christum qui tot miracula in « Nemo, nisi velamen coeleste acceperit pri-
corporibus hominum edidit, potuisse etiam mum conjugii per manus sacerdotis, ad cleri-
aquis vim mundandi a lepra conferre, sod gra- catus honorem accedat »; quasi vero necesse
tiam, quae in Baptismo datur, potentiorem sit prius nubore quam fieri clericum.
effecisse, et ad alios usus, scilicet ad meden- Ad tertium: Reponunt Nicolaum I adultera-
dum morbis animae, esse nobis datam. Nulla tis Actis S. Sylvostri circa Baptismum Con-
ergo,inferunt, fides Actis, quae his et pluribus stantini fuisse deceptum. Idom dicunt d«
330 DISSERTATIO IV. AKT. I.

Anastusio bibliothecario, de Nicephoro et qni- baptizatum fuisse ab ariano, id tamen nuu

busdam aliis, majoremque fidem adhibendam constat; id namque silet Eusebius, et Gelasius
esse antiqnis scriptoribus, Eusebio, Socrati, Cyziccnus apud Photium, in Biblioth., cod.
Sozomeno, Evagrio, Theodoreto, patribus Ari- 88, contrarium asserit, referens « Constanti-
roinens., SS. Hieron. Ambrosio, Isidoro, etc, num Baptismate tinctum ab orthodoxo sacer-
quam quibusdam recentioribus; neque ex ba- dote, non ut quidam prodierunt, ab hoeretico
ptisterio Romano, quod dicitur Constantini, aliquo. » 2° Esto baptizatus fuerit ab Eusebio
solidum posse erui argumentum ;
potuit enim Nicomediensi, non sequitur ideo eum factum
ita nominari, non quia in eo baptizatus fuit fuisse arianum aut peccasse, quia Eusebius
Constantinus, sed quia ejus munificentia in Nicomediensis sese adhuc tunc simulabat ca-
aliorum usum fuit exstructum. tholicum et concilio Nicaeno subscripserat, nec
Ad quartum: Dicunt narrationem Zosimi nisi post obitum Constantini palam apparuit
ethnici, a scriptoribus ecclesiasticis Sozomeno haereticus.
et Evagrio convinci falsitatis, et in odium Observandum Anselmum, Havelburgensem
christiana) religionis esse confictam. Vide episcopum, ut utramque sententiam concilia-
Sozomenum, 1. Adde quod Zosimus
1, c. 5. ret, dixisse Constantinum baptizatum fuisse
non dicat Constantinum fuisse Romae baptiza- Romae a S. Sylvestro, et rebaptizatum Nico-
tum, sed tantum quod consiliis et hortatu mediae ab arianis. Verum haec conciliatio ut
istius principium impietatis hoc
i<Egyptii « figmentum communiter rejicitur; 1° quia
dedit, ut divinationem suspectam haberet. » nullo antiquorum testimoniofulcitur; 2° quia
Ad quintum, ex congruentiis. Ad primam, falsum est tunc temporis arianos baptizatos a
negant superstitiosum esse velle exemplo catholicis rebaptizasse, sed tum demum tem-
Christi baptizari in Jordanis aquis, quas suo pore Wandalicae persecutionis a Wandalis et
contactu spccialiter sanctificaverat ipse Sal- Hunnis arianis id tentatum fuisse 3° quia non;

vator, sed e contra id esse pium et a pluribus est credibile Constantinum, qui donatistas re-
tunc religiose frequentatum. Nec refert quod baptizantes compresserat, sese rebaptizari pas~
id opportune potuerit prius Constantinus non ; sum fuisse. 4° Pariter inverisimile est Euse^
enim quaeritur quid potuerit, sed quid fecerit. bium Nicorned. qui tunc adhuc se catholicum
Ad secundam congruentiam duo reponunt simulabat, Baptismum in Ecclesia collatum,
primum, quamvis SS. Hieron. et Isid. dicant tanquam nulliim iterare ausum fuisse.

DISSERTATIO IV.

De cilectil>us OaptismL

D. Th. q. 69.

ARTICULUS I. de Grat, diss. 7, a. 1. Alios vero Baptismi ef-

fectus comminiscuntur, quos non agnoscit

VARil EFFECTUS BAPTISMI RECENSENTUR. Ecclesia 1° quod baptizatus non possit dam-
:

nari, etsi velit, nisi nolit credere 2° quod Ba-

;

P r a3ter haBreticos qui vel

necessitatem vel
utihtatem Baptismi negaverunt, quorum non
semelmeminimus in superioribus,lutheraniet
contendunt per Baptismum pec-
calvinista?
cata non veretolli, sed tegi tantum et non im-
putari: quem errorem confutavimus in tract.
ptismus liberet ab obedientia legis tum divinse
cum humanae, et ab omnibus votis; 3° quod
sola memoria Baptismi justificeV a peccatis,
quoe fiunt post ejus susceptionem, Hos errores
sigillatim damnat concil. Trid., sess. 7, can. 6,
7, 8, 9 et 10, et late impugnat Bellarm., lib. 1,
 VARII EFFECTUS BAPTISMI RECENSENTUR. 331

de Bapt. y cap. 44, 15, 1G, 17 ct 18; sed quia cit qualitatem immanentem per aetus freqaen-
ipsa sua vanilate et absurditate corruunt, iis tatos acquisitam, non tamen eum negat, quin
refutandis non haereo, et juxta doctrinam ca- imo ipsum asserit, lib. 3, de Pcccat. Merit.,
tholicam, cap. 2, ubi dicit per Baptismum « trajici in
Dico 1° : Principalis effcctus Baptismi tam parvulos fidem, quam voluntate propria non-
in adultis quam in parvulis cst gratia sanctifi- dum habcre potucrunt. »
ficans
1
cum virtutibus infusis. Iste autcm effectus aequalis est in omnibus
Patet cx diss. 3 dc Sacramentis in communi, parvulis, *, quia oinnes sunt acqualitcr dispo-

art. 1 et 2, ubi multis probavimus sacramenta siti in adultis vero est inaequalis, juxta in;c-
;

novac legis causare gratiam ex opcre operato qualitatem dispositionum. Vide de Sacrain. in
etiam physice. Requirc ibi. Pauca tantum spe- genere diss. 3, a. 4.
cialiade Baptismo addam. Dico 2° Per Baptismum remittuntur omnia
:

1 Cor. 6:
2
Abluti cstis, sanctificati estis,justi- peccata tam originale quam actualia. * Sequi-
ficati cstis; Tit. 3 ; Salvos nos fccit per lava- tur ex prsecedenti, gratia enim est incompossi-
crum regenerationis et rcnovationis Spiritus bilis cum pcccato saltem mortali, ut probavi-

Sancti; Marci ult. : Qui crediderit et baptiza- mus dc Grat., dissert. 7, art, 3.
tus fuerit, salvus crit: Salus autem non ha- Insuper constat ex S. Scriptura 8 Ezcch. :

betur nisi per gratiam ; Rom. 6 Gratia Dei

: 3G Effundam super vos aquam mundam, ct
:

vita ceterna. Insuper per Baptismum incorpo- mundabimini ab omnibus inquinamentis ve-
ramur Christo tanquam membra
ejus, ut di- stris ; Act. 2 : Baptizetur unusquisque vestrum
cit S. Aug v de Bapt. parvul., c. 26; a ca-
1. 1 in remissionem peccatorum ; Cap. 22 : Exurgc,
pite autem Christo in omnia ejus membra ct baptizare, et ablue peccata tua.
gratiae et virtutis plenitudo derivatur, juxta Ex conciliis : Concil. Carthag. 4, cap. 1, epi-
illud Joan. 1 : De plenitudine ejus omnes acce- scopus jubetur profiteri ante consecrationem
pimus. in Baptismo « omnia peccata tam originale
Et juamvis ista et ea quae dixi loco cit. 8 de quam quoe voluntarie admissa sunt dimitti »;
sacram. in genere probent tam pro parvulis concil. Florent. in decreto Unionis « Hujus :

quam pro adultis, fuerunt tamen quidam an- sacramenti (Baptismi) effectus est remissio
tiqui, qui posuerunt quod pueris in Baptismo omnis culpae originalis et actualis »; Trident.,
non dantur gratia et virtutes, sed imprimitur sess. 5, can. 3 quis per Jcsu Christi Do-
: « Si

in eis character Christi, cujus virtute, cum ad
perfectam oetatem pervenerint, consequuntur
gratiam et virtutes.
Sed hoc patet esse falsum dupliciter 4 1° qui-
dem quia pueri sicut et adulti in Baptismo ef-
ficiuntur membra
. mini nostri gratiam, qure in Baptismate con-
fertur, reatum peccati originalis remitti negat,
aut etiarn asserit non tolli totum quod veram
: et propriam rationem peccati habet, sed illud
dicit tantum radi aut non imputari, anathema
Christi; unde necesse est sit. In renatis enim nihil odit Deus, quia nihil

quod a capite recipiant influxum gratiae et est damnationis iis qui vere consepulti sunt
virtutis; quia alias pueri decedentes post
2° cum Christo per Baptismum in mortem.... ita
Baptismum, non pervenirent ad vitam aeter- ut nihil prorsus eos ab ingressu coeli remo-
nam et ita non profecisset eis ad salutem ba-
; retur. »
ptizatos fuisse. Sic autem remitti peccata, ut vere deleantur,
Causa autem erroris fuit , quia nescierunt 5
non solum radantur
tollantur et auferantur, et
distinguere inter habitum et actum. Et sic aut tegantur, abunde probavimus, diss. 7 de
videntes pueros inhabiles ad actus virtutum, Grat. a. 1.
crediderunt eos post Baptismum nullatenus Patres pro utraque conclusione omittimus,
virtutem habere. Sed ista impotentia operandi quia passim sunt obvii, et citatos habes lauda-
non accidit ex defectu habituum, sed ex impe- ta diss. 3 de Saeram. in genere, a. 1 et 2.
dimento corporali sicut enim dormientcs, : Ratio theologica * : Apost., Rom. 6, dicit:
quamvis habeant habitus virtutum, impe- « Quicumque sumus in Clmsto, in
baptizati
diuntiir tamen ab actibus propter somnum. morte ipsius baptizati sumus consepulti enim ;

Ncl ^bstat quod S. Aug., epist. 23, dicat sumus cum iiio per Baplismum in mortem, ut
parvulos esse fideles per sacramentum fidci quomodo Ch?istus surrexit a raortuh per glo-
quamvis enim ibi non nominet habitum fidci, riam Patris, ita etnos in novitate vita? ambu-
quia apud philosophos habitus non solum di- lemus » ; et postea concludit Ita et vos exis-
:

« Q. 60, a. 4 et 6, o. « Ib. a 4. 3 Jb. a 6. * lh « !b. ' Ibid. a. 8, o, Mb. in a. • c. Mb. o.

a Ib- a. 1, o,
 331 DISSERTATIO IV. ART. 1.

Limatc, vos mortuos quidem csse peccato, esse plena ct perfecta ; tum quia cst regenera-
vivenies autem Dco, in Christo Jcsu Domino tio, in generatione autem nihil in genito re-
nostro »: ergo per Baptismum homo moritur manet de corrupto; tum quia estincorporatio
vetustati peccati, et incipit vivere novitati gra- Christo, in eodem autem corpore unum mem-
tia\ Atqui omne peccatum ad pris-
Subsumo : brum per satisfactionem quam exhi-
satisfacit
linam vetustatem pertinet ergo omne pecca- : bet aliud membrum, ut dictum est.
tum Baptismum tollitur.
per Dixi Omnis poena coram Deoluenda quia !
:
;

Dico 3° Pcr Baptismum remittitur omnis

: in pcenis quae judicio humano infcruntur non
pcena pro peccatis luenda coram Deo; non solum attcnditur qua pcena sit homo dignus
tamen tolluntur praesentis vitae pcenalitates. quoadDeum; sed etiam in quo sit obligatu?
Prob. prima parsl°ex conciliis. Conc. Flor., quoad homincs qui laesi et scandalizati sunt
decreto cit., sic definit « Hujus sacramenti : propter peccatum alicujus. Et ideo licet homi-
(Baptismi) effcctus est remissio omnis culpae cida perBaptismum liberetur a reatu pcenae
originalis et actualis, omnis quoque pcenae, quoad Deum, remanet tamen obligatus adhuc
qu;e pro ipsa culpa debetur ;
propterea bapti- quoad homines, quos justum est oedificari de
zatis nulla pro peccatis praeteritis injungenda pcena, sicut sunt scandalizati de culpa. Pie ta-
est satisfactio ; sed morientes, antequam cul- men princeps talibus posset poenam indul-
pam aliquam committant, statim ad regnum gere.
ccelorum et Dei visionem perveniunt»;Trid. Secunda probatione non indiget, •
pars
cit. definit nihil prorsus baptizatos ab ingressu quippe quae infelici nostra experientia constat
coeli remorari ; et sess. 6, cap. 14, dicit quod subjicimur namque fami, siti, morbis, morti,
in Pcenitentia, pcena « non tota semper, ut in concupiscentiae, etc; non quod Baptismus non
Baptismo fit, dimittitur illis. » habeat vim has pcenalitates auferendi, ejus
Prob. 2 5
ex Patribus : S. Clemente, 1. 2 enim virtute auferentur a justis in resurre-
Constit., c. 41; S. Basilio ; Exhortat. ad Bapt.; ctione, quando mortale hoc induet immortali-
S. Ambros.,1. de Elia, c. ult.; S. Chrysost., tatem, 1 Cor 15. Verum eas nunc non aufert,
hom. ad baptizandos ; S. Greg. Naz. orat.
1 et hoc rationabiliter propter tria : 1° quidem,
40 S. Aug. in Enchirid. ad Laurent., c. 64, et
; quia per Baptismum homo incorporatur Chri-
lib. 2, de Peccat. Merit., c. 28. sto et fit membrum ejus, ut dictum est; et
Prob. 3° ex perpetuo Ecclesiae usu *, quae ideo conveniens fuit ut id agatur in membro
nullam baptizatis injungit satisfactionem. incorporato quod est actum in capite; Chri-
Ratio a priori est voluntas Christi ; sic autem stus autem quamvis fuerit plenus gratia, ha-
voluisse Christum constat ex dictis, et ex se- buit tamen corpus passibile, quod post pas-
quentibus momentis 1° ex institutione Christi : sionem et mortem est ad vitam gloriosam re-
per Baptismum homo incorporatur Christo et suscitatum unde et christianus, quamvis gra-
:

fit membrum ejus, sicque passioni et morti tiam consequatur in Baptismo quantum ad
ejus communicat, sicut ejusdem corporis animam, habet tamen corpus passibile, in
membrum, secundum illud Rom. 6 Si mor- : quo Christo possit compati ; sed tandem re-
tuisumus cum Christo, credimus quia simul suscitabitur ad impassibilem vitam unde il- :

etiam vivemus cum Christo. Unde omni ba- lud Apostoli Rom. 8 Qui suscitavit Jesum
:

ptizato, ut Christi membro, communicatur Christum a mortuis, viviftcabit et mortalia cor-

passio Christi adremedium, ac si ipse passus pora vestra propter inhabitantem Spiritum
ef mortuus esset : atqui passio Christi est suf- ejus in vobis. 2° Hoc est conveniens propter
ficiens pro omnibus peccatis om-
satisfactio spirituale exercitium, ut videlicet contra con-
nium hominum ergo ille qui baptizatur,
: cupiscentiam et alias passibilitates pugnans
liberatur a reatu totius poenae sibi debita? pro homo, coronam acciperet. 3° Hoc fuit
victoriae
peccatis, ac si ipse sufficienter satisfecisset pro conveniens ne homincs ad Baptismum accede-
omnibus suis peccatis. Confer dissert. praece- rent propter impassibilitatem praesentis vitae,
dentem, a. 5, petit. 4. et non propter gloriam vita) aeternae.
2° Convcniens erat ut efficacia passionis Porro isti defectus., quamvis sint naturales,
Christi plene communicaretur per aliquod sa- et reperirentur in statu naturae purae, dicun-
cramentum, id autem maxime decebat fieri tur tamen in hoc statu naturae lapsa?, pcenali-
per Baptisinum ; tum quia est primum sacra- tates ;
quia cum vi doni integritatis non essent
mentum, prima autem gratia principis solet in statu innocentiae, peccato Adae eiTectum est
* ljjidem a. 2 W 3, o. * Ibid. a. 2, o. l Ibid. a. 2, ad 3. 2 Ibid. a. 3. o.
 (JTRUM BAPTISMUS FICTE SUSCEPTUS, ETC. 333

ut, hoc dono amisso, iis subjiceremur ; ct ideo ARTICULUS 11,

dictae pcenalitates, quasi pcena peccati. Confer

de Gratia, dissert. 2, art. 1. § 1, ct art. 2. utrum baptismus ficte susceptus, recedentb
Dico 4° Quidam alii Baptismi cffcctus con-
:
1
fictione, reviviscat?
venienter assignantur. 1° Incorporatio, quia,
ut dictum est, per Baptismuai incorporamur Duplex hic distinguenda est fictio : Una vo-
Christo tanquam ejus menibra 2° illumina- ; luntatis, quando quis simulat se habere volun-
tio, quaeestper fidem, cujus Baptismus estsa- tatem suscipiendi Baptismum, quam tamen
cramcntum et professio qua-
;
3° fcecundatio, non habet; etdeilla hic non agitur, quia talis
tenus ratione gratiae sacramentalis per Ba- fictio irrilat sacramentum quod autem nun-
;

ptismum collatae fcecundamur ad bona opera quam extitit, reviviscere non potest. Allera
exercenda juvat autem specialiter haec gra-
: est dispositionis, quando quis simulat autcre-
tia ad recipicndam doctrinam fidei, ad justi- dit se habere dispositionem sufficientem ad
tiam acceptam retinendam, et ad operandum sacramcntum et ejus effectum, et tamen non
juxta illam : confer dissert. 3 de Sacram. in habet: ut si accedat cum intentione quidem
genere, a. 5; A° apertio regni ccelestis quia ,
suscipiendi sacramentum, sed vel sine fide, vel
aperire januam regni ccelestis, nihii est aliud sine pcenitentia, vel cum affectu ad peccatum,
quam amovere obstaculurn, quo quis impedi- et dicitur sic positive indispositus : aut si ac-
tur regnum cceleste introire hoc autem ob-
: cedat cum attritionenaturali, quam invincibi-
staculum est culpa et reatus pcenae, quod tolli- liter putat esse supernaturalem, et sic dicitur
tur per Baptismum, ut dictum est. negalive indispositus. Uterque recipit sacra-
Dices 1° Regnum ccelorum perpassionem
; mentum Baptismi et characterem, sed non
Christi est apertum. 2° Qui baptizati mortui gratiam et remissionem peccatorum quia ;

sunt ante passionem et mortem Chrisli, non
sunt tunc ingressi regnum coelorum 3° Cir-
cumcisio tollebat similiter omnem culpam et
pcenam, et tamen non aperiebat regnum coe-
lorum : ergo.
Resp. ad primum Passio Christi aperuit
: tiva, susceptus, recedente fictione, reviviscat,
regnum 8 coelorum sufficienter omnibus, seu
respectu totius naturae; huicautem particulari
gratia est incompossibilis cum affectu ad pec-
. catum^ et homo non disponitur ad gratiam
recipiendam nisi per actum supernaturalem.
Quaestio est itaque utrum Baptismus ficte hac
disposilionis fictione, sive positiva, sive nega-
sic ut gratiam producat et peccata Iremittat?
Dico Baptismusficte susceptus ', recedente
:

aperit, quando applicatur meritum passionis fictione, sic reviviscit, ut gratiam producat, et
per Baptismum, per quem ejus peccatum peccata tam originale quam aetualia, qua3
tollitur, quod erat illi impcdimentum perso- ipsum praecesserunt aut comitata sunt, remit-
nale. Ad secundum Baptizati morientes ante
: tatquoad reatum culpae et totius pomae non ;

passionem Christi, non sunt statim ingressi tamen illa, quae post ipsum commissa sunt.
regnum ccelorum per accidens^ quia tunc Ba- Est communis cum Auctore.
ptismus nondum habebat suam perfectam si- Prob. prima pars 4° ex. S. Aug. 1. 3 de
gnificationem, qua) est mortis, sepulturae et Bapt., c. 13, ubi loquens de Baptismo in hae-
resurrectionis Christi praeteritae ; hunc tamen resi vel schismate suscepto, dicit ; « Si autem :

introitum expectabant vi Baptismi tanquam quamvisapud haereticos vel schismaticos idem

instrumenti passionis Christi. Ad tertium: Di-
quod circumcisio tollebat tantum
sparitas est
impedimentum ex parte personae, remanente
impedimento ex parte totius naturcC, quod
cum Christus abstulerit, remanet tantum im-
pedimentum ex parte persona), quod Baptismo
aufertur.
Dico 5° Alter effectus Baptismi est character
: improbetur, ut alter tradatur sed ut idem ipse,
sitBaptismus Christi, non tamen ibi operatur
remissionem peccatorum, propter eamdem di-
etdissentionisiniquitatem;
scordiae. fceditatem
tunc incipit valere idem Baptismus ad dimit-
tenda pcccata, cum ad Ecclesiae pacem vene-
rint: non ut jam vere dimissa non retineantur,
neque ut iile Baptismus quasi alienus aut aiius
;

animae indelebiliter impressus ; de quo sat dixi qui propter discordiam foris operabatur mor-
in tract. de Sacr. in genere, diss. 4, a. 1. Illuc tem pvopter pacem intus operetur salutem. »
>

recurre. Etlib. 1, c. 12, loquens de Bapti.^mo in Eccle

sia catholica ficte suscepto, dicit * Sicul in :

ilio qui fictus accesserat, fit ut non denuo ba-

* Ibidem a» 5 et 7, o. Ibidem ad L * Ibid. a. 10, o, et ad 2 et 3.
331 DISSERTATIO IV. ART. II.

ptixetur, corrcctione et veraci

scd ipsa pia incipit moveri deorsum atqui Baptismus : est
conicssi-tnc purgetur, qnod non possct sine quaedam spiritualis generatio, et quando ali-

Baptismo, ut quod ante datum est, tunc va- quis baptizatur, accipit chdracterem quas!
leiv incipiat, cum illa fictio veraci confcssione formam, et consequitur cffectum, qui est gra-
recesserit » tia remittens omnia peccata, nisi impediatur
Quamvis ergo praecipua controversia inter per fictionem ergo oportet quod ea re-
:

S. Aug. el donatistas fuerit de validitate Bapti- mota Baptismus statim consequatur suum
smi in luuresi vcl schismatc suscepti, occasio- effectum.
nalitertamcn nostramconclusionem clarissime Sed observandum est cum Sylvio et Cajetano
asseruit,arguendo ad hominem, quasi dixisset: hanc Auctoris rationem esse intelligendam per
Si Baptismus apud vos cum indebita disposi- accommodationem similitudinariarn, ut, sicut
tione susccptus valcat et non itcretur, quia in naturalibus simul cum forma
dantur effe-
sublata fictione exerit suum effectum ergo : ctus formam consequentes,
qui, si impedian-
nec in haercsi vcl schismate reccptus debetre- tur, remoto impedimento consequuntur ita :

peti, quia deposita haeresi vel abjecto schi- in Baptismo imprimitur character quasi forma,
smate pariter exerit suum effectum. et cum
eo nata est sequi ex ordinatione divina
Neque dici potest quod S. Aug. intelligat gratia, qua3, si impediatur, conveniens est or-
peccatum orig., sublata fictione, remitti vir- dinationi divinae ut amoto impedimento se-
tute solius poenitentiae, alioquin falso dixisset, quatur sive interim Deus utatur charactere
:

quod tunc incipiat valere » Baptismus.

« tanquam instrumento ad illam causandam,
Non etiam obstat quod dicit Vasques nullum sive conferatur ratione sacramenti prius su-
hujus suae opinionis argumentum proferre, scepti.
sive exS. Scriptura, sive ex traditione, sive ex Prob. 3°altera ratione : Qui, postBaptismum
definitionibus Ecclesiae , sive a ratione ; id ficte susceptum, perfecte conteritur, aut ac-
enim non putavit necessarium S. D., quia, ut cedit ad sacramentum Pcenitentiae supernatu-
dictum est, non erat inter ipsum et donatistas raliter attritus, justificatur, id nemo negat,
controversia de ista reviviscentia, quam ipsi consequenter regeneratur in Christo, emun-
donatistae admittebant : hanc ergo sententiam datur a peccato orig. et ab omnibus peccatis
protulittanquam certam et communiter re- actualibus ante Baptismum et in ejus susce-
ceptam suo tempore. Unde auctor sermonis de ptione commissis : atqui id non obtinet vi
passione apud S. Cypr. de his qui ficte Bapti- Pcenitentiae, sed Baptismi
ergo recedente :

smum susceperunt, dicit : « Ubi redierint ad fictione Baptismus reviviscit. Prob. minor
cor, constat ablutionis donum, etredit effectus multipliciter 1° ex iilo Joan. 3
: Nisi quis re- :

munerum, nec alias quaeri aut repeti necesse natus fuerit ex aqua et Spiritu Sancto, etc.
est salutiferum sacramentum. » Et S. Greg., Si enim totum obtineret vi Pcenitentiae, non
id
lib. 9, ep. 61, nunc antiqua
67, dicit : « Ab esset renatus ex aqua et Spiritu Sancto, sed ex
Patrum institutione manasse, ut qui apud aqua tantum. Neque dici potest ipsum renasci
haeresim in Trinitatis nomine baptizantur , ex Spiritu Sancto per gratiam sacramenti Pce-
cum ad sanctam Ecclesiam redeunt, aut un- nitentiae; hsec enira gratia non est regenera-
ctione chrismatis, aut impositione manuum, tiva, sed ressuscitiva tantum ergo. 2° Conc. :

aut sola fidei professione ad sinum matris Ec- Trid., sess. 6, cap. k, docet quod « transiatio ab
clesiae revocentur.... quia sanctum Baptisma eo statu, in quo homo nascitur primi
fiiius

quod sunt apud haereticos consecuti, tunc in Adaein statum gratiae.... sine lavacro regene-
eis vires emundationis recipit, cum vel illi per rationis aut ejus voto fieri non potest, sicut
impositionem manus Spiritum Sanctum acce- scriptum est, Nisi quis », etc. atqui in eo qui :

perint, vel isti propter professionem verae fidei vere, sed ficte baptizatus est, non potest repeti
sanctae et universalis Ecclesiae visceribus fue- Baptismus, nec habet locum votum suscipiendi
rint uniti. » Baptismum, qui semel datus non potest am-
Prob. 2° ratione ! Cum aliquid generatur,
: plins suscipi ergo illa transiatio iit virtute
:

simul cum forma recipit effectum formae, nisi
sit aliquid impediens, quo remoto, forma rei
generata? producit suum effectum sic cum
corpus grave generatur, movetur deorsum,
nisi sit aliquid prohibens, quo remoto, statim
i ibid. o.
Baptismi prius suscepti, sicque reviviscit. 3°
Peccatum orig. et actualia peccata ante Bapti-
: smum aut in ejus susceptione commissa, non
sunt materia sacramenti Peenitentiae; tum ex
Trid., sess. 14, cap. 1 et 2, ubi docet sacra-
mentum Pcenitentiae esse institutum pro tol-
 OTRtTM BAPTISMUS FICTE SUSCEPTUS, ETC. 335

lendis peccatis post Baptismum commissis; Obj. 3° : Baptismus non reviviscit, nec ope-
tum quianon cadunt sub clavibus et jurisdi- ratur, nisi prius amoveatur fictio atqui per :

ctione Ecc/esiae ; sicut enim Ecclesia non habet amotionem fictionis omnia peccata tam prae-
jurisdictionem in homiuem non
baptizatum, cedentia quam
subsequentia tolluntur ergo :

ita ncc in peccata, quae commisit ante Bapti- nihil restat tollendum per Baptismum, Prob.
smum ergo ista peccala non remittuntur per
: min. Amotio fictionis fit per infusionem gra-
sacramentum Pcenitentiae, sed per sacramen- tiae atqui gratia nullum compatitur pecca-
:

tum Baptismi reviviscentis. 4° Ex praxi Eccle- tum : crgo.

siae, quae nullam imponit satisfactionem pro Resp. dist. maj. Baptismus non producit
peccato originali et pro peccatis actualibus suum effectum, nisi prius prioritate naturae
commissis antc Baptismum aut in ejus susce- amoveatur fictio, conc. ;
prioritate temporis,
ptione , quamvis noverit Baptismum fuisse neg. Eodem igitur instanti reali quo tollitur
ficte susceptum ergo supponit totam poenam
: fictio et peccata Baptismum subsequentia per
esse remissam, non vi sacramenti Pcenitentiae, infusionem gratiae simul tolluntur et praece-
quod non habet istam virtutem ergo virtute : dentia per eamdem
gratiam, quae est ab utro-
Baptismi reviviscentis. que sacramento quatenus
est a sacramento
:

Confirm. Cum sacramentum Baptismi sit Pcenitentiae, concurrit directe et per se ad

initerabilc, non satis esset provisum humanae amotionem fictionis et peccatorum subsequen-
fragilitati, si, ficte susceptus,recedente fictione, tium, sed indirecte tantum et tanquam re-
effectum non haberet. movens prohibens ad remissionem peccatorum
Prob. secunda pars conclusionis Nullum : praecedentium Baptismum, ideoque prius na-
sacramentum est institutum ad tollenda pec- tura in genere causae materialis etdispositive;
cata futura, sed tantum praesentia et praete* siequc Baplismus et Pcenitentia simultempore
rita; sunt enim medicinae sanativae praeceden- concurrunt ad justificationem hnjus peccato-
tium peccatorum et praeservativae futurorum ris :Baptismus per se et directe respectu pec-
ergo. Confirm.: Peccata post Baptismum com- catorum praecedentium , Pcenitentia per
nrlssa subjiciuntur clavibus et jurisdictioni Ec- accidens et indirecte tanquam removens
desiae : ergo sunt materia Pcenitentiae et non prohibens respectu eorumdem sed respectu ;

Baptismi. fictionis et subsequentium per se et directe,

quia haec sunt ejus materia, non praece-
Solvuntur objectiones» dentia.
Inst.: Peccata Baptismum praecedentia sunt
Obj. 1° contra primam partem concl. Opus etiam materia Pcenitentiae ergo. Prob. ant. :

mortuum, id esl, sine cliaritate factum, non Sunt peccata hominis subditi Ecclesiae ergo :

atqui Baptismus ficte susceptus est

reviviscit : et ipsa sunt Ecclesiae subdita, consequenter
opus mortuum : ergo. materia Poenitentiae.
Besp. dist. min. Baptismus ficte susceptus ', Resp. neg. ant. Ad prob. neg. conseq. Non
utest opus hominis, est opus mortuum, conc; enim ex eo quod quis per Baptismum fiat sub-
et ex hac parte non reviviscit ; ut est opus Dei, ditus EcclesiiD, sequitur quod peccata quae
est opus mortuum, neg.; et ex hac parte revi- prius commisit, subdantur Ecclesia^, ut patet
viscit. ex tertia probatione conclusionis, pnesertim
Obj. 2° : Sacramenta secundum nos causant ex praxi Ecclesiae, qiue ilia non agnoscit sui
physice gratiam atqui Baptismus, dum amo-
: fori, cum nullam imponat satisfactionem.
iis

vetur non potest physice causare gra-

fictio, Nec refert quod peccatum commissum in uno
tiam, quia tunc non existit ergo. : loco, quandoque puniatur in attero, cujus ju-
Resp. dupiicem solutionem huic argumento risdictioni reusest subditus ; id emm fit vel ex
nos dedisse, diss. 3 de Sacr. in genere, art. 2 :
implicita seu interpretativa voluntate donnni
primam, Baptismum virtute remanere in suo loci in quo delictum fuit commissum, vel ex
effectu, charactere; alteram, senten-
scilicet dispositione juris humani; similem autem
tiam thomisticam de causalitate physica sacra- a Dco pro sacramentis institutam disposi-
mentorum esse intelligendam, quando con- tionem vel voluntatem non agnose.it Ec-
currunt omnes conditiones requisitae ad cau- clesia.
salitatem physicam, quarum prima est realis Obj. 4° : Fictio tollitur per Pcenitentiam et
exrstentia causae. Vide ibi. non per Baptismum, ut docet D. Th. i».l patet,
* Ibidem ad 1. quia per se et directe oooonitur disoositioni.
33* DISSERTATIO IV. ART. II.

qua? requiritur ut reviviscat sacramentum
atqui tictio cst peccatnm concomitans Bapti-
snuim : ergo.
Resp. min. Fictio volita et inchoata est
dist.
peccatum concomitans Baptismum, conc, et
baec remittitur per Baptismnm fictio con-
snmmata, neg. haec cnim est posterior Ba-
: tantur simul per Baptismum reviviscxsntem,
ptismo tum quia non intelligitur profanatio
; non est necesse quod illa confitcatur, sed suf-
sacramenti consummata, nisi supponatur sa-
cramentum; tum quia consummatur fictio in
eo instanti, in quo deberet infundi gratia et
impeditur, alioquin Baptismus non esset ficte
susceptus; eo autem instanti non est amplius
Baptismus, quia non causat gratiam, nisi
quando completus et perfectus desinit; desinit
autem, ut alia successiva, per instans extrin-
secum seu per primum sui non esse, in quo
: Non snntenim ejus materia; et sic nihil cod«
tra nos. Sed 2° neg. subsumptum: ad prob,
neg. maj. in casu praesenti, in quo concurrunt
duo sacramenta; quia cum gravitas illa prove^
niat ex peccatis pra?codcntibus, quae non per-
; tinent ad sacramcntum Pcenitentiae, et remit-
ficit quod confiteatur simpliciter fictionem
formalcm, dicendosc susccpisse sacramentum
Baptismi in peccato mortali.
Petes 1° quae dispositio requiratur ut sacra-
mentum ficte susceptum reviviscat?
Resp. Si fictio fuit tantum negativa, puta
quia suscipiens putabat invincibiliter se esse
attritum supernaturaliter. cum non esset, suf-
ficit habeat attritionem supernaturalem t
si

verum cst dicere : Nunc non est et immediate quia per illam tollitur fictio et obex gratiae.
ante erat. Intelligc tamen, modo post Baptismum non
Inst. : Baptismum tenetur
Ficte suscipiens peccaverit mortaliter ; alioquin dicendum crit
non solum consummatam,
confiteri fictionem de illo, sicut de ficto posifive. Igitur si fictio
sed etiam inchoatam et currentem cum su- fuit positiva, puta si accesserit sine fide aut
sceptione Baptismi ergo haec etiam tollitur
: cum affectu ad peccatum mort., aut scienter
per sacramentum Pcenitentiae. Prob. ant. Te- sine attrione sufficienti, requiritur contritio
netur confiteri se suscepisse ficte sacramen- perfecta, vel attritio supernaturalis cum sacra-
tum : atqui ille non suscipit ficte sacramen- mento Pcenitentiae; cum enim isle obex seu
tum, cujus fictio posterior est sacramento su- ista fictio sit in se peccatum mortale sacrilegii,
scepto : ergo. non potest aliter tolli quam per perfectam con-
Resp. neg. ant. Ad. prob. dist. min. Ille non tritionem , vel attritionem cum sacramento.
suscipit ficte sacramentum, cujus fictio poste- Petes 2° utrum sacramentum reviviscens
rior est sacramento, si illa fictio posterior non conferat gratiam secundum mensuram dispo-
sit obex gratiae sacramenti, conc; secus, neg.; sitionis quam habebat subjectum, quando re-
in hoc enimsitum est peccatum fictionis, quod cepit ficte sacramentum, an secundum men-
ponat obicem gratiae conferendae per sacra- suram dispositionis quam habet, dum tollitur
mentum, nlioquin non esset sacramentum fictio?
ficicsusceptum; non autem potest ponere quosdam existimare quod gratiam
Resp.
obicem gratiae, nisi in eo instanti quo sacra- conferat primo modo, ideoque minimam
mentum illam conferret, si non esset obex, et putant enim in collatione Baptismi jam appli-
illud instans, ut diximus, est extrinsecum sa- cata esse merita Christi ad certum effectum :
cramento. ita tamen com-
Joan. a S. Th. et Conink. Alii
Subsumes Atqui non potest confiteri fictio-
: munius tenent gratiam conferri secundo mo-
nem consummatam, nisi simul confiteatur do; quia actus fictionem tollens, licet non sit
peccata praecedentia et concomitantia ergo. : dispositio ad Baptismum, qui transiit, est ta-
Prob. subsumptum Qui tenetur confiteri pec-
: men dispositio ad ejus effectum. Et licet

catum, tenetur et ejus gravitatem aperire:
atqui fictiofit gravior ex peccatis praecedenti-
bus; quo enim plura sunt et graviora peccata,
oum quibus accedit ad Baptismum. eo major
est irreverentia sacramenti et gravius fictionis
peccatum : ergo.
Resp. dist. subsumptum
1° Non potest
confiten fictionem consummatam, nisi simul
confiteatur peccata praecedentia, ut appareat
quando suscipitur Baptismus sine fictione,
Deus acceptet illum secundum dispositionen;
quse tunc habetur, videtur tamen quod quan-
do conditio subjecti pugnat cum eflectu Bapti-
smi, ilium acceptet secundum eam dispositio-
nem, quam habebit, quando tollet fictionem.
: Sicque juxta hanc sententiam fieri potest, quod
majorem gratiam consequatur qu\ ficte acce-
dit, quamqui nonficte.non qModilli prositsua

gravitas fictionis praecise, transeat; ut per sa- fictio, sed major dispositio, qmndo tollitur
cramentalem absolutionem remittantur, neg. fictio.
 DE CIBCIJMCISWNE. 337

Petes 3* utrum
sacramcnta ficte sus-
alia test, ct tamen ejns effectu maxime indiget
qepta, recedente fictionc, etiam reviriscant? homo ut se praoparct ad hujus vitse exitum.
Resp. inter varias Iheologorum opinioncs, Malrimoniuni vero, quia non potest iterari vi-
probabilius videri sacramenta ConOrmationis ventc conjugc, et homincm constiluit in co
et Ordinis ficte suscepta, recedente fictione, statu, in quo maximc indigct gratia hujus sa-
reviviscere; tum quia imprimunt characte- cramcnti.
rem sicut Baptismus, in eoque remanent vir- De Eucharistia negat S. Th. in 4,d. 4, q. 3,
tualiter, ut, ablata fictione, suum effectum a. 2, in fine tum quia non imprimit cbara-
;

producant; tum quia cum ratione charactcris etercm, et potest iterari toties quoties ; tum
indclebilis sint initerabilia, qui illa ficte susci- quia alias sequeretur quod qui toto vitae tem-
perenf , manerent perpetuo privati illorum pore innumeras communiones indignas fecis-
effectu ?eu gratiis sacramentalibus ,
quibus sct, fieret in fine vitae sanctissimus, si vere
indigent cd eorum munia obeunda undc : pcenitcret, quod est absurdum.
non esset satis provisum humanae fragilitati, Dc Pcenitentia videtur affirmare Auctorin4-,
si non revivisccrent. d. 17, q. 3, a. 4, q. 4, o. At juxta plures ejus
Idem plures non improbabilitcr existimant interpretes hanc sententiam tacite saltem rc-
de Extrema-Unctione et Matrimonio; quia Ex- tractavit in sua Summa. De quo uberius, dum
trema-Unctio in eodem morbo iterari non po- de sacramento Pcenitentise.

DISSERTATIO V.

De circumcisione et caeremoniis Raptismi!»

D. Th. qq. 70 et 71.

ARTICULUS I. actum generationis traducitur 3° quia ordi» ;

nabatur ad diminutionem carnalis concupi»

de circumcisione. scentiae, quae praecipue in illo membro viget;
4° ut sugillarentur sacra Veneris et Priapi in
In quem finem fuerit instituta. quibus haec corporis pars honorabatur.
Ilitus cultri lapidei non erat de necessitate

,
Circumcisionem figuram Baptismi
fuisse sacramenti; ! quia in ejus institutione nullum
constat tum l
; quia sicut in Baptismo fit pro- instrumentum determinatur. Justinus in Dia-
fessiofideiet homo ccetuifideliumaggregatur, logo cum Triphone dicit primam circumci-
sie in circumeisione fiebat professio fidei in sionem factam fuisse cultello ferreo, et ita
Christum venturum, et homo populo Dei ag- etiam a Judaeis suo tempore fieri, quod et de
gregabatur; tum quia sicut in circumcisione suo tempore testatur S. Th.
abscindebatur pellicula carnis, sic in Baptismo Leguntur quidem quaedam circumcisiones
spoliamur vitiis et peccatis. factae cultello lapideo, ut circumcisio filii Moy-
Quantum ad ritus circumcisionis 2 conve- : sis a Sephora, Exod. 4, et secunda circumcisio

nienter fuit instituta in membro generationis Josue a Deo mandata, Jos. 5 Fac tibi cultros
:

1° quia erat signum

Christum ex se-
fidei in lapideos, et circumcide secundo filios Israel.
mine David nasciturum ; 2° quia erat in reme- Sed inde non sequitur quod sic fuerit praece-
dium peccati orig., ut mox dicam, quod per ptuin in ejus institutione, quodque semper sic
» Kic q. 70, a. 1. o. * Ibid. a. 3, ad 1 et 1 2 q 102, a. 5, factum fuerit, aut deblierit fieri ; quinifllO tfi
*&l. * Id. ad2.
St.-Thom. — Tom. VI. i2
 H DISSK ttTATIO V. AUT. F.

Coosuevissenl Judaei circumcidere cultris la- Masculus, etc, rectecol-

originaiis, ita ex ilio,
pideis, non fuisset necesse praecipere Josue ut ligitur circumcisionem fuisse institutam in
tales Pro illa ergo duntaxat sc-
adhiheret. rcmissionempeccatioriginaJis;masc2/toenim
cunda circumcisione ita prseceptum est, idque ibi indetlnite ponitur, sicque debet intelligi da
in Gguram Christi, qui in S. SCriptura dicilur omnibus etiam infantibus, sicut xo nisi quis re-
Pctra ; Sephora autem sic egit propter festi- natus, etc Idque indicant verba prsccedentia
nationem et trepidationem Deo mortem mi- Infans octo dierum circumcidetur, et ita ex-
nante Moysi marito suo. presse habent septuaginta interpretes: Mas-
1
Dies octavus erat de necessitate prcecepti : culuscujusprceputiicarocircumcisanonfuerit
constat ex ejus institutione. Praeveniri non po- octavo die; ita ut sensus legis circumcisionis
terat ob mortis periculum, quia per eam acce- sit: Quicumque non fnerit circumcisus peribit,
lerata fuisset mors infantis, et aliunde poterat quia reus est transgressionis Adse, et in eo
illi succurri per remedium legis natura). Po- non fuit observatum pactum circumcisionis
teral tamen differri, si immineret pcriculum institutae ad illius transgressionis remissio-
mortis, quam non licebat periclitanti accele- nem.
rare : ex quo patet quod non erat de necessi- Hinc S. Aug. arguens cont. Pelag., 1. % de
tate sacramenti. Nupt.et Concup., cap. 11, dicit: « Sed ipse
Suppono circumcisionem propter varios jam dicat, quare interiret anima ejus de ge-
fines fuisse institutam : 1° sicut jam dictum nere suo, si circumcisus die non esset octavo;
est, ut esset figura Baptismi et circumcisionis quid ipse peccasset, quid offendisset Deum,
spiritualis; 2° ut esset stenumrememorativum ut de aliena in se negligentia tam severa sen-
fidei Abrahoe simul
et fobderis Dei cum illo, et tentia puniretur, si nullum esset originale
protestatio fidei in Christum ex seniine Abrahae peccatum? De circumcidendis enim Deus sic
nasciturum 3° ut per illam populus Dei con-
; mandavit infantibus, Masculus, etc... Ex quo
signaretur, ejusque cultui deputaretur h? ; m enim instituta est circumcisio in populo Dei,
esset signum visibile distinctivum Judaeorum quod erat tunc signaculum justitiae fidei, ita
a caeteris nationibus, et quasi frsenum eos co- ad significationem purgatioir^ valebat et in
hibens a comiuixtione cum illis. Sed quoestio parvulis originalisque veterisq«io peccati, sicut
est utrum praeter istos fines fuerit etiam in- et Baptismus ex illo valere coepit ad invoca-
stituta in remedium peccati originalis? Negant tionem hominis, ex quo est institutus. » L. 3,
Bellarm., Vasques, 1'Herminier, Natal. Alex., contrajul., c 18; «Cur ipse Isaac, nisi Bapti-
Honoratus Tournely et quidam alii.'Cohtfa "smatis Christi signo circumcisus fuisset, periis-
quos set anima ejus de populo suo?
Iterum infra: »

Dico: Circumcisio fuit instituta 2

in reme- « Quid meruerat ut anima ejus de populo suo
«iiurn peccati orig. periret, nisi circumcisio subveniret? » Unde
Est ita communis ut Auctor cit. conceptis epist. ad Dardamim 57, nunc 187, cap. 11:
terminis dicat: « Ab omnibus communiter « Circumcisio antiquis sanctis pro Baptismo
ponitur quod in circumcisione peccatum ori- fuisse creditur ». Efc lib. contra Litt. PetiL, c
ginale remittebatur. Idque probat ex S. Atig.
» 72. « Certe antiquur. populus Dei circumcisio-
Verum hanc sententiam non denegant S. Au- nem pro Baptismo hibebat. »

gustino adversarii, sed volunt ipsum illius pa- Multa reponunt adversarii ut auctoritatis S.
rentem esse, et in hoc a proecedentibus Patribus Scripturae et interpratationis S. Aug. vim eli-

recessisse. dant.
Prob. conclusio 1° ex S. Scriptura, Gen. 17, Dicunt legem hanc circumcisionis, mas-
1°

ubi refertur institutio circumcisionis. Sic legi- culus, etc, spectaretantum adultos etnon par-
tur versu 12 et 14: Infansocto dierum circum- vulos; tum quia neque in Hebraico textu, ne-
cidetur in vobis, omne masculinum in genera- que in nostra Vulgata legitur Octavodie; tum :

tionibus vestris.... Masculus cujus prceputii ca- quia spectat illos duntaxat, qui pactum cu>
ro circumcisa non fuerit, delebitur anima illa cumcisionis irritum faciunt, quod facere non
depopulo suo, quiapactum meum irritum fe- possunt infantes.
cit. Sicut ergo ex illo Joan. 3-: Nisi quis renatus Sed contra: Quamvis neque in Hebraeo, ne-
fueril ex aqua et Spiritu Sancto, nonpotest in- que in Vulgata legatur Octavo die: attamen,
:

troire v
n regnum ccelorum, colligimus Bapti- utdixi, sic debet intelligi, tum ex versu pr&-
gmum esse institutum in remedium peccaH cedenti; tum
quia masculus indeflnite poni-
• Ib. «d3. » lbid. a.4, o. tur; turn quia legitor in vcrsione septuagima-
 DE CIRCUMCISIONE. 339

intcrpreium : vera cnim cst ista versio,nequd
quidquam in ca rcprchcndi potest, dicit ipsc
Bellarm. dc Verbo Dei, lib. 2, c. G, nisi « vitia
quac in cam postca irrcpscrunt negligentia vcl
malitia aut ctiam ignorantia aliorum », quod
dicinon potest de praescnti textu, cum sic uni-
formitcr legalur in omnibus exemplaribus
graecis: quapropter dicendum illos has parti-
culas apposuisse ad clariorem intelligentiam
tcxtus Hebraici, ct quia antiqua synagoga sic
intclligcbat. Ita etiam lcgitur in Polyglottis
Anglisin Pcntatcucho Samaritano, quem qui-
vcrsione Graeca in textu octavo die, quae tamcn
verba non leguntur in Hebraeo, nec in Vul-
gata; partim quia intelligebat pactum de pacto
cum Adamo dc non comcdcndo fructu vctito,
cum tamcn communitcr intolligatur et debcat
intclligi juxta textum dc pacto circumcisionis
cum Abraham; partim quia, disputans contra
undcquaque argumenta,
pelagianos, colligebat
quibus probaret peccatum originale, quod
commodc dcmonstrabat ex remedio contra
ipsum instituto, cujus tamen remedii non
meminerunt Patres ipso S. Aug. antiquiores :

dam dicunt fuisse scriptum tcmporc Esdrae, « Quaproptcr, inquit Honoratus Tourncly, ab
alii antc Christum natum. Quantum autcm ejus scntcntia, salva quac ipsi debetur reve-
ad hacc verba, « quia pactum meum irritum rentia, recedere nobis fas est. »
feciti), sensus est: quia pactum meum in eo Contra primum jam respondi independen-
non fuit observatum. ter a textu Graeco, ro octavo die subintelligi in
Dicunt 2° haec verba Delebitur anima illa
:
Hebraeo et in Vulgata item veram esse ver- :

depopido suo, non designare mortcm acler- sionem Graecam, neque aliquid Hebraeo vel
nam, sed vel mortem temporalem, quam mi- Vulgatae contrarium continere, sed utriusque
natus est Deus Moysi ob ncgligentiam circum- clariorcm explicationem. Contra secundum :
cidcndi filium suum, vel exclusionem a coctu Utramque intelligentiam adhibuit S. Aug.,
Judaeorum et populo Dei; alterutrum enim lib. 16, de Civit., c. 27. Contratertium: Argu-

importat ista phrasis pluries repetita in S. mcnta quae colligit S. Aug. contra pelag.
Scripturis, Exod. 12 et 31, Levit. 7 et Num. 19. optima sunt et asequentibusPatribus, ac thco-
Sed contra: Imprimis certum est his vcrbis logis probata, nec pnecedentibus contraria,ut
non significari morte tcmporali plectendum patebit ex mox dicendis. Unde
esse eum qui non fuerit circumcisus; nemo Prob. 2° ex iis qui S. Aug. praecesserunt. In
enim unquam ob circumcisionem omissam Thalmud. tract. Sanhedrim, c. 11, juxta in-
fuit capite damnatus. Excmplum Moysis non terprctationem Josephi de Voisin, 1. de Lege
estad rem; non enim agitur in textu, qucm - divina, c. 6, legitur : « Quaeritur, quando in-
vcrsamus, de illo qui negligit suos circumci- fans particeps esse possit futuri saeculi? Rabbi
dere, sed de illo qui non circumciditur. Aliunde Machman filius Isaac respondet, statim ac cir-
specialiter culpandus erat Moyses negligendo cumcisus est ».
circumcidere suum filium; tumquia cratcon- S. Basilins, hom-
comparans circumci*
13,
stitutus princeps gentis, tum quia proxime di- sionem Baptismo, dicit « Circumcisionem :

micaturus contra idololatras patiebatur in filio Judieus minime differt ob comminationem ;

fomentum et semen idololatriac, scilicct pecca- quoniam omnis anima quae die octava non
tum originale. Dcnique factum unius non circumcidetur, e populo suo exterminabitur
constituit legem generalem, maxime cum con- at tu circumcisionem non manu factam, quae
stctde usu contrario. per Baptismum in depositione carnis perfici-
Itaque intelligenda est illa phrasis de exclu- tur, differre quaeris, ipsum audisti Dominum;
sione a populo Dei vel per mortem aeternam, Amen dico vobis, nisi quis renatus fuerit »,
vel per separationem ab Ecclesia visibili. Pri- circumcisionem circumcisioni,
Ibi S. Basilius
mum videtur dicendum, quia juxta phrasim comminationem comminationi comparat :

Hebraicam in pluribus locis, Genes. 25 et 49, quod est ergo octavo die non circumcidi, hoc
A Machab. 4 ct alibi, Apponi ad populum est in Christo non baptizari ; etquodest peri-
suum, significat haereditatem sanctorum ergo : re de populo, hoc est non intrare in regnum
ista contraria, Deleri de populo suo, significat coelorum. Ita^arguebat S. Aug., 1. 2, contra
bujus haereditatis privationem. Scd csto intel- JuL, c. 6, ex hoc testimonio quod citaverat
ligatur separatio ab Ecclesia visibili, perinde sub nomine S.Chrysostomi.
est quisquis enim ab Ecclesia sanctorum eji-
;
S. Ambros., 2 de Abraham, cuj
lib. 11, .

citur, a regno ccelorum excluditur. dicit Egregie autem infantiae in primis va-
: «

Dicunt 3° S. Augustinum in hanc dcsccn- gitibus circumcidi mares lex jubet ctiam vcr-
disse sententiam, partim quia lcgebat cum naculos ; quia sicut ab infantia peccatum, ita
310 DISSEHTATIO V. AKT. I.

ab inranua circumcisio. Nullum tempus Luc, c. 8 ; Magist. senL, I. 4, q. i ; HugoVicf.;

vaeuum debet esse tutelac, quia nullum est 1. 1, p.2, c. 3; S. Th. hic et alibi ; S. Bonav.;
culpse vacuum Nec senex ergo proselytus, Ahnsis Scotus; Durandus et alii innumori.
;

nec infaus utikicuIus excipitur, quia omnis
SBtas peccato obnoxia, et ideo omnis astas sa-
cramento idonea.
Isychius Jerosol. qui floruit circa finem
quarti saoculi, 1. 3 in Levit.: « Incircumcisum
de populo suo perire ostendit, quia ante cir-
cumcisionem, abominabilem habet carnem et
immundam mundatur autem per circumci-
; orig. institutum in aliquo signo visibili pro-
sionem, quae imaginem gerit resurrectionis
Hos quidem pro majori parle sibi opponit
Tournely, sed ad solum S. Atigust. respondet
eo modo, quem rcfutavimus supra, ad alios
vero obmutescit.
Prob. 4° rationibus theologicis. Omni tcm-
pore tam in le^e naturae quam in lege scripta
fuit pro parvulis remedium contra peccatum
testativo fidei in Christum venturum ita do- :

mortuorum. cet ipsc Tournely, q. 2 de Sacram. in genere,

Non ergo novam opinioncm invcxit S. Aug., a. 3. Istud autem signum, secundum D. Th.,
sed a Patribus haustam tradidit, et tanquam q. 60, art. 5, ad 3, debuit esse magis determi-
suo tempore communiter receptam « Certe, : natum post Incarnationem revelatam Abrahae,
inquit, lib. 2 contra Litt. PetiL, c. 72, anti- ct in lege scripta quam in lege naturae ad ex-
quus populus Dei circumcisionem pro Bapti- pressiorem significationem gratiae Christi, per
mo habebat »; et ep. 57, ad Dardanum, nunc quam humanum genus sanctificatur atqui :

487, c. 11 « Circumcisio antiquis sanctis pro

: nullum aliud est assignabile quam circumci-
Baptismo fuisse creditur. » sio, aut assignent: ergo.
Prob. 3° exPatribus S. Aug. posterioribus. Verum, quod forte miraberis, hoc ipsum,
Sanctus Prosper, lib. de Prcediclionibus, 1 p., cogente veritate, agnoscit Tournely, non satis
c. 14, dicit institutam circumcisionem, « ut sibi constans ; laudato enim art. 3, postquam
per integritatem Deus id repararet quod fuerat prima conclusione posuit et probavit ex Patri-
vitiatum. » bus extitisse pro parvulis in lege naturoe ali-
S. Greg., lib. 4 MoraL, c. 3 « Quod apud: quod adversus peccatum orig. remedium,
nos valet aqua Baptismatis, hoc cgit apud ve- dicit « Atque hoc ipsum legis naturae contra
:

teres vel pro parvulis sola lldes, vel pro majo- originalem noxam remedium perseveravit
ribus virtus sacrilicii, vel pro his qui ex stirpe etiam in lege Moysis, ac locum habuit tum in
Abratue prodierant mysterium circumcisio- iniantibus, qui ante octavum a nativitate diem
nis.» Referuntur in jure de Consec. q. 4, circumcidi non poterant, tum in mulieribus
can. 5. quae a lege circumcisionis erant immunes;
S. Bernardus, serm. 1 de Coena Dom.: pro illis enim non aliud fuit rsmedium, quam
« Quae est ergo gratia, unde pcr Baptismum quod tempore legis naturoe usurpabatur. »
investimur ? utique purgatio delictorum Hacc verba, ut arbitror, non indigent glossa,
hujus quidem gratiae sacramentum prius erat aperte enim indicant pro parvulis octodierum,
circumcisio, ut originalis rubiginem culpae, qui poterant circumcidi, non perseverasse re-
qua- manaverat a parentibns primis cultellus medium legis naturae , sed illi subrogatam
eraderet. » Lege insuper ep. 77, adllug., et fuissecircumcisionem.
serm. 4, de Circumcisione. Confirm. Juxta SS. Patres et omnes theolo-
Irmoc. III, cap. Majores, Extra.de Bapt., lib. gos, annuente Tournely, q. cit, art. 3, circum-
3, tit. 4 : « Baptisma successit circumcisioni... cisio erat sacramentum antiquoe legis : atqui
Sicut sine distinctione qualibct Mosaica lex de ratione sacramenti est quod sit signum
clamabat : Anima cujus praeputii caro circum- practicum gratiae et perfectae sanctitatis hoc :

cisa non de populo suo: ita nunc

fuerit, peribit quidem negat theologus Paris.; sednos pro-
indistincte intonat vox evangelica: Nisi quis bavimus de Sacram. in genere, diss. 1, a. 2 :
renatus fuerit, etc. » Postea ponit discrimen ergo.
inter circumcisionem et Baptismum, quod Quomodovero circumcisio conferret gra-
«etsi originabs culpa remittebatur per cir- tiam, dixi, diss. 3 de Sacram. in genere, a. 6,
cumcisioms mysterium, et damnationis peri- eam scilicet conferre parvulis ex opere opera-
culum vitabatur, non tamen perveniebatur ad non active, sed passive, hoc est, circumci-
to }
regnum coelorum, quod usque ad mortem sionem non habere in se vim efhciendi gra-
Christi fuitobservatum. » tiam, sicut habent sacramenta novae legis, sed
Hisjungendi sunt Venerab. Beda, lib. 1 in Deum ad eius positionem ex fide Media-
 DE CIRCUMCISIONE. U\
loris grafiam conferre. Vkle diligenter loco fidci in proeputio, quia ex tine justificatus erat
cit. antequam institueretur cireumcisio, ut esset
Insuper advcrte circumcisionem posse con- patcr omniumeredentium, sive circumciso-
siderari dupliciter . 1° nude ut erat signum rum, incircumcisornm. At Isaac et alii
sive
carni impressum, quo Judaei
sensibiliter a postcri Abrahae justitiam fidei acceperuntin
gentibus distinguebantur; 2° ut crat sacra- circumcisione. Cum autem S, Aug. dicit in
mentum fidei et regcnerationis, seu ut erat Isaac fuisse signum justitiac secuturao, non
professio fidei in Christum venturum ; sic enim intelligitde remissione peccatorum et justitia
Deus illam instituerat, ut quicumque recta in- habituali, seddeactuali. Sicutenim inAbraham
tentione adhiberet, profiteretur per
illam operatio virtutum praeccsscrat circumcisio-
illam fidem Christi venturi Primo modo . nem, sic in Isaac et parvulis circumcisis secu-
considerata nihil conferebat ad gratiam et ad tura erat, si in dono justitite, quad acceperant,
remissionem peccati, quamvis de illa ut tali perseverarent.
gloriarentur Judaei, quos idco redarguit Apo- Quantum ad alia qiue profert Apostolus, hs
stolus. Secundo autem modo considerata con- tantum vult ostendcre justitiam non haberi,
ferebat, sicut dixi, passivc et morahter, non sive per legem, sive per circumcisionem nude
praecise ratione sui,sed ratione fidei hoc signo et carnalitcrconsideratam, sed per fidem
significatae et applicatae. Ad haec duo si benc Christi, cujus circumcisio erat sacramentum
attenderis, facile solvcs argumenta ex Apostolo et professio, sicque circumcisionem sme llla
et Patribus deprompta. fide nihil prodesse ad justitiam, cum illa vero
prodesse sicut quamvis ibidem dicat Aposto-
:

Solvuntur objectiones. lus opera legis sine fide non justificare, id ta-
men non denegat operibus fidei conjunctis;
Obj. 1° cum Tournely Gen. 17, v. 10 et 11,
: similiter de circumcisione. Item sicut dicimus
ad hoc unum instituta legitur circumcisio, ut nihil valere Baptismum ut est nuda ablutio
esset signum foederis inter Deum et Abraham corporis, multum autem valerc ut est sacra-
ejusque posteros Hoc est pactum meum, in-
: mentum: ita dixit Apost. circumcisionem car-
quit Deus, quod observabitis inter me et vos et nalem, seu ut est abscissio carnis, nihil valerc,
semen tuum post te : circumcidetur ex vobis. licet multum valeat ut est sacramentum et
omne mascutinum , et circumcidetis carnem professio fidei loquebatur Apostolus, ut
; et ita
prceputii vestri, ut sit signum fcederis inter me fidem commendaretct compesceret superbiam
et vos. Nihil deremedio peccati ergo. : Judaeorum, qui propter circumcisionem glo-
Besp. neg. ant. Versu enim 14, legitur lex riabantur et gentes contemnebant.
generalis quod qui non circumcidetur, delebi- Inst. 1° : Apost. ibid., cap. 3, dicit : Quid
tur de populo Dei. Vide primam probationem. ergo amplius judceo est } aut qua> ulilitas cir-
Insuper Deus non init fcedus cum impiis; si cumcisionis? multiimper omnemmodum^quia
ergo circumcisio sit signum foederis Dei cum credita sunt illis eloquia Dei : ergo ibi sistit
posteris Abrahae, necesse est ut hi habeant fi- privilegium circumcisionis, quod Judaeis sint
dem, gratiam, sanctitatem; illam autem par- concessae lex et prophetiae, justitia autem ha-
vuli non habebant in praeputio, sicut Abraham beaturex fide sive in circumcisione sive in prae-
adultus habuerat ; nascebantur enim filii irae : putio.
ergo illam habebant per circumcisionem, ut Resp. 1° : ut ante, sensum Apostoli esse le-
erat protestativa fidei, quam habuerat Abra- gem et circumcisionem carnalem prout spec-
ham. tantad vetus Testamentum absque fide Christi
Obj. 2° cumeodem.: Apost. Rom. 4, v. 11, et circumcisione cordis, nihii aliud conferre
dicit Abraham accepisse signum circumcisio- ad justitiam quamnotitiam mandatorum, quaj
nis signaculum justitice fidei, quce est in prce- peccata arguunt, non toliunt. 2° Juxta plures
putio; super quem locum Aug., 1. 4, contra
S. per eloquia Dei, oracula et promissa Dei in-
DonaU c. y 24, docet circumcisionem fuisse in telliguntur, inter quae reponitur illud, quoa
Abraham slgnacuium justitiae praecedentis; in per circumcisionem ex fide deleatur peccatum
Isaac vero et iis qui parvuli circumcidebantur, in homine, ut ipse non deleatur de popuk
fuissesignaculum justitiae sequentis, quando Dei. 3° Juxta Estium, ista responsio Apostoli
ad adultam aetatem pervenerint. Insu-
scilicet non secundum membrum suae inter-
spectat
per multa alia in eamdem rem profert Apost. rogationis, hoc scilicet Aut quce utilitas cir-
:

Resp. equidem Abraham accepisse justitiam cumcisionis? illi enim respondet capite se-
m niSSFRTATin V. AUT. I.

qucnli; sod priniuni, hoc scilicet : Quitl crgo cisionisfuminas non obhgabat, nec mascutas
amplhts Judceo est? ante octavuin diem, ex quo scquitur pro ipsis
\n<[. *2 o : Idem Apost., Galat. 5, dicit : In fuisse peccati originalis remedium a circumci-
Chrtsto Jesu negue circumcisio aliguid valet meliorem fuissefcemi-
sione distinctum,sicque
neque prceputhtm : ergo. narum conditionem, quae ncc octavum diem
Resp. Apostolum redarguere quosdam, i I >i expectare debebant, nec dolori circumcisionis
qui volebant legem tune adhuc vigere et ne- subjiciebantur. 2° Judoei per quadraginta an-
ccssariam csse ad salutem : sensus ergo illius nos in deserto non fuerunt circumcisi ergo :

est : Nunc in Christo, id est, in rcligione aliuderat pro peccato orig. remedium. 3°Ne-
christiana, nihil valet ad justitiam consequen- que Philo neque Joseph neque rabbini
, ,

dam, sive circumcisio, sive praeputium, sive uspiam mentionem faciunt virtutis illius spi-
sis eircumcisus sive non, sed fides non otiosa ritualis, quam nonnulli doctores catholici cir-
seu quae per charitatem operatur. cumcisioni affingunt: ergo.
Obj. 3° cum eodem ex Patribus S. Augustino Resp. ad primum ln his quoe pendentex sola :

anterioribus. Justinus in Dialogo cum Tri- voluntate divina, tota ratio facti est voluntas
phone « Circumcisionem, inquit, in signum,
: facientis 1 . Congruum tamen eratutpro mascu-
non in justitiam accepit. » S. Irenaeus, 1. 4, lis et non pro fceminis institueretur circum-
contra Hcercses, c. 30 : Circumcisionem non cisio; quia fuit instituta ut signum fidei
1°

quasi consummatricem justitioe, sed in signo Abrahoe, qui credidit se patrem futurum Chri-
eam dedit Deus. adversus Judceos,
» Tertull., 1. sti sibi repromissi; 2° quia peccatum orig. con-
c. 2 Si circumcisio purgat hominem, Deus
: (( tra quod specialiter circumcisio ordinabatur,
Adam incircumcisum non faceret; cur eum a patre trahitur et non a matre; solus enim
non circumcidit vel posteaquam deliquit, si pater, juxta S. Doctorem,
causa activa ge- est
purgat circumcisio? » et cap. 3, de Abraham : nerationis, aut saltem, juxta alios, causa prin-
« Acceperat circumcisionem, sed quse csset in cipalis. Nec sequitur inde meliorem fuisse
signum temporis illius, non in salutis praero- conditionem fceminarum; quia in provectiori
gativam. » Idem S. Chrysostomus, hom. 27 aetate subjiciuntur doloribus partus, et variis
in Genes., S. Ambros., Ep. 72, S. Creg. Niss., calamitatibus. Item congruum erat ut mascu-
de Trinit, adv. Judceos, S. Cyprian.,lib. 1 con- lus non statim ab ortu circumcideretur, sed
tra Judoeos, cap. 8 , S. Hieronym. in cap. 3 expectaretur octavus dies, ne operatio dolo-
Galat. et alii : eruo. rosa in eo statu illi mortem adferret.

Resp. 1° laudatos Patres loqui de circumci- Ad secundum^ triplex adhiberi solet resspon-
sione eo sensu quo superius dixi locuturn sio 2
. Prima, quod ex voluntate Dei sive expres-
fuisse ApostoJum, seu eo sensu quo, Galat. 4, siva sive interpretativa fuerit cum Israelitis in

vocat instituta veteris legis « inflrma et egena deserto dispensatumutsine circumcisione per
elementa» ,quatenus scilicet circumcisio ex scet remedium quou
legis naturae possent salvari ao
nude considerata ut sigillatio carnis, a Christo essent in continuo motu, nescientes quando
et ejus fide sepamta, nihil confert ad salutem, castra movenda essent aut contra hostes prae-
licet sacramentum et professio
conferat ut est liandum. Secunda, quod revera fuerint culpa-
fidei regenerationisque symbolum; vel quate- biles, qui se vel suos circumcidere neglexe-
nus non habet vim causandi active gratiam, runt ita S. Aug., q. 6 super Josue. Tertiaest,
:

sicut habent sacramenta novse legis, quamvis quod nulli incircumcisi mortui sint in deserto,
conferat passive, hoc est, a Deo conferatur ad quia ut dicitur, Ps. 104 Non erat in tribubus :

ejus positionem ex fide tanquam ad signum eorum infirmus sed illi soli videntur mortui
;

divinae promissionis. in deserto, qui fuerant circumcisi in ^Egypto,

Quidquid senserint laudati Patres,
Resp. 2° : Secunda solutio magis arridet Estioet pluribuS
magis standum est in hac parte S. Augustino aliis.

et sequentibus Patribus, qui occasione hoeresis Ad

tertium Inter probatione3 protulimus
:

pelagianoe rem attentius expenderunt, quam ex Josepho de Yoisin testimonium Thalmud;

praecedentibus, qui nulla tali pulsati quoes- alia plurium rabbinorum apud eumdem le-
tione obiter rem tetigerunt. Ita ipse S. Aug., guntur. Sed et argumentum negativum ex si-
1. de Prcedest., c. 14, respondit iis, qui ejus lentio rabbinorum, si itaesset, nrn rrev3»cret
sententiam de proedestinatione ut novam tra- probationibus nostris.
ducebant.
Obj. 4° cum eodem a ratione. 1° Lex cireiun- i Ibul. a. 2, ad 4. s lbib. a. 4, ad3.
 DE C/ERFMONIIS RAPTISMI. 343

ARTICULUS II. erubescat et in ea Gduciam ponat, et signifi-

cetur omncs sensus aperiri et roborari, ut
de ceremonus baptismi. Dcuni excipiat ejusque praccepta intelligere et
servare valeat.
De caeremoniis sacramentorum in genere 5° Sal ori apponitur, ut significetur quod
dixi art. penultimo praccedentis tractatus, ibi- victima Christi non debeat peccatorum vermi-
que probavi, 1° varias earum utilitates ; 2° eas bus putrefieri.
eontinere mysticam significationem; 3° Eccle- 6° Nares aures saliva liniuntur sub his
et
siam habere potestatcm eas instituendi; 4° verbis:«Ephphetaquod est, Adaperire » et sta- ;

ministros teneri illas observare. Art.
ultimo ejusdemtract., demonstravimus sacra-
menialia, qualia sunt caeremoniae sacramen-
torum, non producere effectum spiritualem
ex opere operato, sed ex opere operantis et per
modum impetrationis. His hic suppositis,
autem tim baptizandus mittitur ad Baptismum, ut,
sicut caecus evangelicus, oculis luto illitis, Si-
loes aquis lumen recuperavit, sic intelligamus
eam vim esse ablutionis baptismalis, ut menti
ad ccelestes veritates percipiendas lumen adfe-
rat, ut dicit Catechismus Rom.

Quaerimus specialiter de caeremoniis Bapti- Juxta Auctorem *, sal in ore, narium et

smi, de quibus jam multa dixi in decursu aurium linitio saliva significat reccptionem
hujus praesentis tract. De una vel triplici im- doctrinae fidei quantum ad aures, approbatio-
mersione seu effusione disserui, diss.l, art. 3, nem quantum ad nares,et confessionem quan-
§ 2; de ritibus olim observatis in trina immer- tum ad os.
sione ibid., § 3, petit. 7 de susceptoribus seu
; }iis peractis, defertur aut deducitur bapti-
patrinis, diss. 2, a. 2 de loco Baptismi, ibid.,
; zandus ad fontem baptismalem, et 1° sacerdos
art. 1, petit. 4; de tempore, diss. praeced., ter ipsum interrogat « Abrenuntias satanae et
:

a. 6, post secundam concl.; de ritibus veteris omnibus operibus ejus et omnibus pompis
catechumenatus, in digress. 1 hist. ad diss. 3, ejus » ? Cui ille vel patrinus ejus nomine re-
Haec omnia require locis cit.; caeteras per- spondet ad singulas interrogationes « Abre- :

stringo breviter, quia leguntur in omnibus nuntio. » Pollicetur ergo baptizandus se dia-
ritualibus. bolum et mundum deserere, seque omni
1° Bupposita aquae consecratione,afferuntur tempore utrumque tanquam hostem aversa-
aut adducuntur baptizandi ad fores ecclesiae, turum. Ad haec attendant christiani.
et ab ejus introitu arcentur, qaia non sunt 2° Baptizandus ungitur oleo sacro *, dicto
digni ut domum Dei ingrediantur antequam catechumenorum, in pectore et scapulis, quasi
diaboli jugum excusserint et se Christi impe- athleta ; in pectore^ ad recte credendum et
rio subjecerint. sancte cogitandum; in scapulis, ad Christi ju-
2° Baptizando nomen
imponitur, ut olim in gum fortiter portandum, et bona opera exer-
circumcisione, ut agnoscat se militiae Christi cenda.
adscribi ; debet autem esse nomen alicujus 3° Interrogatur a sacerdote : « Credis in
sancti, ut habeat exemplar virtutum quod Deum?» Cuiille respondet :«Credo»,ut fidem
imitetur, patronum et advocatum quem colat suam solemniter profiteatur, juxta illud Chri-
etinvocet.Praeferendasuntnominasanctorum sti , Marci ult.: Qui crediderit et baptizatus
Novi Testamenti veteribus, non in horum con- fuerit, etc.
temptum, sed in execrationem haereticorum 4° Petit sacerdos a baptizando, num bapti-
qui affectant nomina sanctorum veteris Testa- zari velit, quo annuente, vel ejus nomine pa-
menti, sive quia sanctos non honorant, sive trino, baptizatur
;
quia sicut homo voluntarie
quia ecclesiam Romanam veteri synagogae serpeuti obediendo damnatus est ita Deus ,

postponunt. neminem vult suae adscribi militiae nisi volen-

3° Adhibentur exorcismi cum precibus et tem, ut divinam legem sponte servans vitam
tribus insufflationibus ad expellendum daemo- consequatur aeternam.
nem ejusque vires frangendas, ne impediat Baptismo absoluto 3 , 4° sacerdos verticem
Baptismi susceptionem et ejus effectum. In- baptizati chrismate inungit, utintelligatsejam
sufflationibus significatur non solum expulsio Christo capiti tanquam membrumconjunctum
daemonis contempti, sed etiam illapsus Spiri- christianum a Christo, Christum
esse, et ea re
tus Sancti. vero a chrismate appellari.
4° Baptizandus obsignatur signo crucis in 2° Olim admittebatur baptizatus ad osculum
pluribuS COrporiS partibuS, Ut Crucem non * Hic q. 71, a. 2, o. * Hic q. 66, a. 10, ad 2. « Ibid.
3U PISSERTATIO V. ART. !T.

pacis in signum unionis et fraternitatis. *

Insuper stmt antiquissimge.
ccelestia crigunt.
Item in signum gloriosne resurrectionis et in- Exorcismorum mcminit S. Justinus, in Dia-
noccnti.T accepta? induebatur veste alba, quam logo cum Triphone ; Tertull. de Prcescript., c.
deferebat usque ad octavam pasclne, ct ir.de 41 ; S. Cyp., ep. 2; S. Cyrillus, Catechcsi 1
dicta cst dominica in albis ab albcdine vcstis, S. Ambros., lib. 1 de Sacram., c. 3.
quac hac die dcponcbatur. Itcm porrigebatur Exsufilationum, Ambros., I. de iis qui
S.
lac ct mel gustandum in signum novsc infan- initiantur, cap. 1 S. Aug., lib. de Peccalo
;

(iffi : unde in cadcm i\omu\\GZ in albis cantatur Orig., cap. 40, ct lib. contra JuL, c. 5.
in introitu misScB illud cx Epist. S. Petri : degustandi Origenes, hom. 6 supcr
Salis
Quasi modo gcniti infanles lac concupiscite. Ezech.; conc. Carthag. 3, can. 5; S. Isidorus,
3°Nunc ctiam ihtiir baptizato cereus accensus, 1.2 Offic, cap. 20 ; S. August., lib. 1 Conf.,
ut intelligat fidem charitate inflammatam cap. 11.
quam in Baptismo acccpit, studio bonornm Linitionis narium et aurium S. Ambros.,
operum csse alcndam et augendam, inquit lib. 1 de Sacram., cap. 1, et de iis qui initian-
Catech. Rom. tur, c. 1, et Ordo Rom.
Has ca?remonias pro majori parte carpunt et Inunctionis olei in pectore et scapulis,deinde
damnant luthcrani et calvinistoe, sed imme- unctionis chrismatis in vertice S. Clemens, lib.
rito habent enim, ut dictum est, suas signi-
; 3 Recognitionum; S. Chrysost., hom. 6 in
ficationcs et effectus, reverentiam conciliant cap. 2 ep. ad Coloss. ; S. Cyrillus, Calechesi
sacramento, erudiunt imperitos, et mente" ad 2 S. Ambros., lib. 1 de Sacram.j cap. 2, et
;

1 Ibidsru ati& lib, 2, cap. ?r

 TRACTATUS DE GONFIMATIONE
D. Th. q. Tfc.

SUMMA DOCTRIM CATHOLIGiE DE GONFIRMATIONE

EX GONCILIIS FLORENTINO ET TRIDENTINO.

Decretum concilii Florentini
Armenorum.
« Secundum sacramentum est Confirmatio,
cujus materia est chrisma confectum ex oleo,
quod nitorem significat conscientiae, 2 et bal-
samo quod odorem significat bonse farme, per
episcopum benedicto. Forma autem est « Si-
gno te signocrucis et confirmo te chrismate
salutis, in nomine Patris et Filii et Spiritus
Sancti ». Ordinarius minister est episcopus.
Et cum caeteras unctiones simplex sacerdos
valeat exhibere, hanc non nisi episcopus debet
conferre ; quia de solis apostolis legitur, quo-
rum vicem tenent episcopi, quod per manus
impositionem Spiritum Sanctum dabant, quem-
admodum Actuum Apostolorum
pro instructione tem chrismate per episcopum confecto hoc ad-
l
ministrasse Confirmationis sacramentum. Ef-
fectus autcm hujus sacramenti est, quia in eo
datur Spiritus Sanctus ad robur, sicut datus
est apostolis in die pentecostes ; ut videlicet
christianus audacter Christi confiteatur no-
men. Jdeoque in fronte, ubi verecundiae sedes
: est, confirmandus inungitur, ne Christi nomen
confiteri erubescat, et prascipue crucem ejus,
qui Judceis quidem est scandalum, gentibus
autem stultitia, ! secundum Apostolum; pro-
pter quod signo crucis signatur, »
Canones concilii Tridentini de Confirmatione.
L (( si quis dixerit Confirmationem baptiza-
lectio ma- tomm et non po-
otiosam caeremoniam esse, 8

mfestat :
8
Cum enim audissent, inquit, apo-
tius verum
proprium sacramentum, autct
stoli qui erant Hierosolymis, quia recepisset
olim niM aliud MsSQ} quam catec hesim
SamariaverbumDei,miseruntad eos Petrum
quam dam, qua adolescentia? proximi, fidei
et Joannem. Qui, cum venissent, oraveruntpro sua3 rationem coram Ecclesia exponebant, ana-
eis ut acciperent Spiritum Sanctum; nondum
y thema sit ».
enim in quemquam illorum venerat, sed ba- lL nj urios esse Spiritui
(( Si quis dixerit i
ptizati tantum erant in nomine Bomini Jesu.
Sancto eos qui sacro Confirmationis chri-
Tunc imponebant manus super illos et accipie- smati virtute aliquam tribuunt, anathema m
bant Sptritum Sanctum. Loco autem illius sit# )}

manus impositionis datur in Ecclesia Confir- '

IL si quis dixerit sancta3 Confirmationis

j ((

matio. Legitur tamen, aliquando per aposto- ord inarium ministrum non esse solum episco-
lica> Sedis dispensationem ex rationabili et
pum; sed quemvis simplicemsacerdotem, ana-
urgente admodum causa, simplicem sacerdo- thcma ?it. »
Sub Eug. IV, anno 143U.
* « Ex S. Th., Ojjusc;. D.

•Act.8, i
L Cor.3. 2 Scbs. 7, U Murtii 1547, sub l^ulo 111.
 jw DISSERTAT!0 UNICA. ART. 1.

DISSERTAHO UNIGA.

Oe omnibus qiue lioc sacramentum spectiint.

ARTICULUS I. Confirm., his verbis « Si quis dixerit Confir-

:

maiionem baptizatorum otiosam caeremoniam

utrum confirmatio sit sacramentum ? esse, et non potius verum et proprium sacra-
mentum, aut olim nihil aliud fuisse quam ca-
Confirmatio secundum varias rationes con- techesim quamdam, qua adolescentiae proxi-
siderata, varia nomina sortita est. Ratione mi, fidei suae rationem coram Ecclesia expo-
materioe dicta est: «Manus impositio, unguen- nehant, anathema sit. » Item can. 2, ibid.
ti mysterium, sacramenmm chnsmatis et Hanc defmitionem hauserunt sacrae synodi ex
unctionis, clirisma salutis »; ratione formse : S. Scriptura et traditione. U.ndc
« Signaculum »; ratione effectus : « Perfeclio, Prob. 1° ex S. Scriptura. Aet. 8, siclegitur :

consummatio, sacramentum plenitudinis »; Cum audissent quierant Jerosolymis,

apostoli,
communitcr « Confirmatio » quia per illud sa- quod Samaria verbum Dei (per Phi-
recepisset
cramentum baptizati confirmantur et robo- lippum diaconum), miserunt ad eos Petrum et
rantur in fide. Joannem qui cum venissent, oraverunt pro
Definitur communiter « Signum sensibile : ipsisut acciperent Spiritum Sanctum ; non-
quo baptizatus a legitimo ministro chrismate dum enim in quemquam illorum venerat, sed
in fronte ungitur sub praescripta verborum baptizati tantum erant in nomine Jesu. Tunc
forma. » Ab aliis qui abstrahunt a materia et imponebant manus super illos, et accipiebant
forma, de quibus est controversia inter theo- Spiritum Sanctum ; et cap. 19 : His auditis,
logos, definitur : « Sacramentum novae legis baptizati sunt in nomine Jesu ; et cum impo-
quo baptizatis confertur gratia firmans et ro- suisset illis manus Paulus, venit Spiritus San-
borans ad profitendam fidem christianam. » ctus super eos, ei loquebantur linguis et pro-
Patebunt istae definitiones ex dicendis. phetabant.
Novatiani, si Theodoreto, 1. 3 Hceret. fab., Ex his sic arguo Illud est verum et proprie
:

fides est, negarunt Confirmationem esse sa- dictum sacramentum, quod est l°signumsen-
cramentum. Alii tamen volunt novatianos so- sibile; 2° collativum gratiee ;
3° divinitus in-
lum neglexisse, at non negasse Confirmatio- stitutum permanens et perpetuum; haec
;
4°
nem. Hunc errorem quidam tribuuntwalden- enimquatuorconstituuntverum sacramentum
sibus, wiclefistis et hussitis, at neque id certo ut patet ex alibi dictis atqui manuum impo-
:

liquet. Constat lutheranos hoc et calvinistas sitio, de qua in Actibus Apostolorum, est talis:
sacramentum rejicere, illludque enormibus ergo. Prob. minor 1° Est signum sensibile :
:

blasphemiis impetere. In hujus impugnatio- patet. 2° Est gratiae collativum ; constat enim
nem tres integros libros composuit minister per Spiritum, ubi agitur de effectibus sacra-
Dallaeus. Contra quos mentorum, intelligi gratiam sanctificantem.
Dico : Confirmatio est vere et proprie novae 3° Est divinitus institutum; non enim apostoli
legis sacramentum l
. habebant potestatem instituendi signa infalli-
Est de fide, definita a concilio Flor. in de- biliter gratiae collativa, cum id pertineat ad
cieto Unionis, et a Trid., sess. 7, can. 1, de potestatem excellentiae, quse erat propria
Saurum. in genere, et spccialiter can. 1, de Christo. 4° Est permanens et perpetuum pa- ;

» Hic <j. 72. a. l o. tet ex constanti usu Ecclesiae ab apostolis usque

 IJTBUM C( NTWMATK) SIT SACRAMENTUM ? 3T
ad nos . argumento multa rcpo-
ergo. Huic maris cst hacc auctoritas conlra Dallamm ex ;

nunt dilucmus in sol. obj.

haeretici, quae ca enim conslatt unctioncm confirmatoriam,
Prob. 2° traditione. Sed antea obscrvandum quae ficri dcbct in fronte et ab cpiscopo. esse

Dalla3umcontc,ndercimpositioncmmanuumet disiinctam ab unctione baptismali, qua fit in

unctionem, de quibus fit mentio apud anti- vcrticc ct a simplici sacerdote; 2° impositio-
quos, esse caercmonias Baptismi ab Ecclcsia nem manuum, de qua Act. 8, esse eamdem,
institutas aut unctioncm baptismalem et con-
; qua3 observabatur temporc Innocentii 3°hanc ;

firmatoriam, apud veteres unam et eamdem impositionem et unctionem non esse meras
esse, hocque cffugio arbitratur solvi argumen- cacrcmonias ecclesiasticas, cum conferant Spi-
ta ex traditioiie petita contra ipsum, et ideo ritum Sanctum, quod caeremoniae ecclesia-
illud non semei proeoccupabimus. Item obser- sticae non competit.
vandum est antiquitus Confirmationem et Eu- S. Leo, epist. 88, ad Germ. et Gall. episcopos
charistiam plerumque conferri statim post scripta, an. 444, inter ea quac prohibenur
Baptismum. His observatis, traditionem hanc chorepiscopis, recenset « chrisma conficere, et

«x quadruplici capite communitcr eruunt no- chrismate baptizatorum frontem signare »;

stri thcologi,ex summis pontificibus, ex conci- et serm. 4 de Nativit. « Permanete stabilesin
:

liis, ex Patribus, et ex perpetua Ecclesise praxi. fide quam confessi estis coram multis testibus,
Itaque et in qua renati per aquam et Spiritum San-
Ex summis pontificibus. S. Clemens, quar- ctum, accepistis chrisma salutis et signaculum
tus S. Petri successor, seu antiquissimus au- vitae aeternae.» In his patet S. Leonem loqui de

ctor Constit Apost.,I. 3, 16, de baptizatis ait chrismatione, non ut de caeremonia bapti-
« Et postea episcopus baptizatos ungat chri- smali qii3echorepiscopisnon prohibctur,sedde
5

smate. » S. Cornelius ante annum 255, Epist. sacramento distincto a Baptismate.

ad Fabian., apud Euseb., 1.6,c.35,ait deNova- S. Greg. Mag., desinente sexto saec, ep. ad

to, « eum postquam a morbo liberatus fuit, Januar. 9, 1. 4 « Presbyteri, inquit, baptizando
:

(proptcr quem in lecto baptizatus fuerat), reli- ungant in pectore, ut episcopi postmodum
qua non percepisse, quse juxta ecclesiasticam ungere debeant in fronte »; ep. 45, 1. 10, man-
regulam percipi debent, neque ab episcopo dat Elusino episcopo « ut officium visitationis
consignatum fuisse. Hoc autem signaculo mi- impendat, ut ii qui illic Deo propitio bapti-
nime percepto, quomodo Spiritum potuit ac- zantur, inconsignati non debeant remanere»;
cipere ? » Per hoc autem signaculum non et in Sacramentario, in ordine sabbati, prae-
potest intclligi caeremonia Baptismi, cum con- scribit ritum administrandae Confirmationis,
ferret Spiritum Sanctum, quod caeremoniae ab distinguitque ejus unctionem, qua pontifex,
non eompetit, et esset a solo
Ecclesia institutae tincto pollice, in chrismate facit crucem in
episcopo recipiendum, quod de simplici Ba- fronte, ab unctione quam presbyter facit in
ptismi caeremonia dici nequit. vertice.
Innocent. I,ineuntesaec. quinto, epist.^of De- Innocent. III, cap. Cum venisset, Extra. 1. 1,
centium, quae legitur tom. 2 Conc. Lab., col. tit. 15 : « Per frontis chrismationem, inquit,
1246,sic loquitur, cap. 3 «De consignandis vero
: manus impositio designatur, quae alio nomine
infantibus manifcstum est non ab alio quam dicitur Confirmatio; quia per eam Spirihr
ab episcopo fieri licere ; nam presbyteri, licet Sanctus ad augmentum datur et roboratur
sint sacerdotes, pontificatus tamen apicem non undc cum caeteras unctioncs simplex sacerdos,
habent. Hoc autem pontificibus solis deberi, id est, presbyter, valeat exhibere, hanc nonnisi
ut vel consignent, vel Paracletum Spiritum summus sacerdos, id est, episcopus, debet con-
tradant, non solum consuetudo ecclesiastica ferre; quia de solis apostolis legitur, quorum
demonstrat, verum et illalectioActuum Apost. sunt episcopi, quod per manus imposi-
vicarii
quae asserit Petrum et Joannem esse directos tionem Spiritum Sanctum dabant, quemad-
qui jam baptizatis traderent Spiritum San- modum Actuum Apost. lectio manifestat ».
ctum nam presbyteris, seu extra episcopum,
; Hic iterum habes non meram caeremoniam
seu praesente episcopo baptizent chrismate , ecclesiasticam, non unctionem indistinctam a
baptizatos ungere licet, sed quod ab eDiscopo baptismaii, sed verum sacrsmentum a Bapti-
fuerit consecratum; non tamen frontem ex smate distinctum gratiae distinciae collativum,
eodem oleo signare, quod solis debetur epi- scilicetad robur, a ministro di^h*ncto,s>c\iheet
scopis, cum tradunt Spiritum Paracletum. solo episcopo confcrcndum, et ideifi cum sa-
Refertur^ cap. Presbyteris de Cons. d. 4-. Pal- cramento quod frcqucntabant apostoli, dtim
3iS DISSERTATTO UJVICA. ART. I.

per imposilionem manuum conferebant Spi- caro manus impositione adumbratur, nt et

ritum Sanctum. anima Spiritu illuminetur » en Gonflrroatib :

Ex conciliis. Cone. Eliberit., an. 305 vel, cum sua materia adaequata, scilicct uncl^one
juvta atios, J15, can. 38, decernit ut qui navi- et manuum impositione
Caro corporc -jt: «

gans in necessitatc baptizatus fuerit, «sisu- sanguinc Christi vescitur, ut et animadcDco

pervixerit, ad episeopum perducatur, ut per saginetur » en Eucharistia.
:

manus impositionem pertici possit »; Lao- S. Cyp v quimartyr occubuit an.25-8, ep.73,
dicenum, an. 363, can. 48 « Oportet eos, : adJubaj., loquens de impositione manuum
(jiii baptizantur, post lavacrum, chrisma Ec- facta a Petro et Joanne super Samaritanos
clesioe accipere et regni Christi participes baptizatos a Philippo diacono, dicit apud nos
fieri». Perikere autem et participem regni idem fieri « Quod nunc quoque, inquit, apud
:

Christi facere, non pertinet ad caeremoniam nos geritur, ut qui in Ecclesia baptizantur,
ecclesiasticam. prarpositis Ecclesiaa offerantur, ut per nostram
Conc. Hispalense, an 619, cap. 7, enumerans orationem ac manus impositionem Spiritum
ea quee non licet simplicibus presbyteris admi- Sanctum consequantur ct signaculo dominico
nistrare, dicit : Nec per impositionem ma-
« consummentur. » Glossa non indiget. Lcgen-
nus fulelibus baptizatis, vel conversis ex ha> dus item ep. 7, adJanuar. Eodcmsensu loqui-
resi, Paracletum Spiritum tradere, nec chri- tur Firmilianus, ep. ad S. Cypr., inter Cypria-
sma conficere nec chrismate baptizatorum
, nicas 75.
frontes signare ». Ubi iterum sacramentum S.Cyrillus Jeros., quartosaec, Catechesi3 :

aliud a Baptismo conferens Spiritum Sanctum
et ab episcopo ministrandum.
Lege insuper conc. Araus., an. 441, can. 2,
Arelat. 3, an. 445, Cabilon. 2, an. 813; Paris. 6,
an. 819. De Florent. et Trident. diximus.
Ex Patribus. S. Dionysius, apostolis coseta-
neus, de Ecclesiast. Hierarch., c. 2 « Bapti-
zatum, inquit, indutum veste alba ad pontifi-
cem ducunt; ille divino ac deifico unguento
virum signat »; 4 « Quin etiam ei
et cap.
« Et vobis, inquit, postquam ex aquis sacri la-
vacri ascendistis,datum est chrisma, quod gerit
imaginem illius^ quo unctus est Christus; hoc
autem vero uncti
est Spiritus Sanctus... vos
estis unguento, facti participes et consortes
Christi. » Plura alia in ista Catechesi, quae tota
: est de Confirmatione, dicit, et adeo aperta ut
Kemnitius sacramentum Confirmationis appel-
laverit « chrisma Cyrillianum. »
: S. Ambrosius, de Mysteriis^ c. 6 «Posthaec, :

qui sanctissimae divinae regenerationis lavacro inquit, utique ascendisti ad sacerdotem con- :

initiatus est , consummans illa unctio divini sidera quid secutum sit nonne illud quod ait :

Spiritus illapsum elargitur ». Porro unctio David? Sicut unguentum in capite, quod de-
episcopo reservata, superveniens Baptismo, et scendit in barbam, barbam Aaron. » L. 2, de
elargiens Spiritum Sanctum, non est nuda Sacram., c, 7 « Ergo mersisti, venisti ad
:

Baptismi caeremonia, sed sacramentum ab eo sacerdotem quidtibi dixit? Deus, inquit, Pa-
:

distinctum. ter omnipotens, qui te regeneravit ex aqua et

S. Irenams, proximus apostolis., 1. 1 adversus Spiritu Sancto, concessitque tibi peccata tua,
Hcereses, c. 18, de gnosticis imitantibus ritus ipse ungat in vitam aeternam. » Per sa-
te
EcclesitC, dicit baptizatos ab eis inungi Opo- cerdotem autem intelligit S. Ambrosius epi-
balsamo. scopum, ut constat ex inspectione locorum.
Tertull., qui floruitsecundosaBC, 1. deBapt., S. Hieron., in Dialogo contra Lucifer., Lu-
c. 7,sic scribit: « Exinde egressi de lavacro per- ciferiano dicenti « An nescis etiam ecclesia-
:

ungimur benedicta unctione Innobiscar- rum hunc esse morem, ut baptizatis manus
naliter currit unctio, sed spiritualiter proficit imponantur et ita invocetur SpiritusSanctus? »
quomodo et ipsius Bapfcismi carnalis actus, respondet « Non quidem abnuo hanc esse
:

quod aqua mergimur, spiritualis effectus,

in ecclesiarum consuetudinem, ut ad eos, qui
quod liberamur. Dehinc manus impo-
delictis longe in minoribus urbibus per presbyteros et
nitur per benedictionem, advocans et invitans diaconos baptizati sunt, episcopus ad invoca-
Spiritum Sanctum » En aperte sacramentum
. tiones Spiritus Sancti excurrat.» Addit « bapti-
distinctum a Baptismate et ejus caeremoniis. zatos in Ecclesia nisi per manus episcoporum
Sed et apertius, 1. de Resurr. Carnis, c. 8, ubi non accipere Spiritum Sanctum. » Haec clara
dicit « Caro abluitur, ut anima emaculetur »:
: sunt.
en Baptismus : « Caro ungitur, ut anima con- S. Chrysostomus, hom. 18, in Acta Apost.,
secretur; caio ^gnatur, ut anima muniatur; de Philippo diacono ait « Ideo baptiz;ins Spi-
:
 UTRUM COXFIRMATIO SlT SACR AMENTUM ? 349

ritum Sanctum non dabat, nequc facultatem turn conferendi, nasccntc Ecclesia, gratias
habebat ; lioc cnim donum solorum apostolo- gratis datas : quia minc
crgo : Patct ant. ;

rum erat »; et infra «Virtutem quidem ac-

: irnpositio manuum ab episcopis hon facta
ceperant faciendi signa, non autcm dandi aliis confert amplius dona linguarum, prophetiae,
Spiritum Sanctum. Igitur boc crat in aposto- miraculorum, ut tcmpore apostolorum :

lis singulare. unde et praecipuos, et non alios ergo.

videmus hoc facere. » Non ergo Baptismus Resp. neg. ant. Id cnim quod nunc usur-
nequc caeremonia Baptismi haec enim confe- ; pant episcopi ad conferendam gratiam roboris
rendi habent facultatem simplices presbyteri. et fortitudinis esse prorsus idcm, quod legimus
S. Aug., 1. 2 contra Litt. PetiL, c. 104 : in Actis Apostolorum, tcstatur Cyp., ep. 73,
« In boc unguento, inquit, sacramentum cbri- ad Jubaj.: « Quod nunc quoquc apud nos
smatis vultis interpretari quod quidcm in : gcritur» ; Aug., 15 de Trinit., diccns
et S.
genere visibilium signaculorum sacrosanctum « eumdem morem in suis praepositis etiam
est, sicut ipse Baptismus. » Non est ergo Ba- nunc servare Ecclesiam. » Vide textus integros
ptismus nec caeremonia Baptismi, sed sacra- inter probationes conclusionis. Ad prob. ncg.
mentum a Baptismo dislinctum. L. 15 de conseq., quia impositio manuum tunc non
Trinit., c. 26, postquam dixit apostolos, impo- ficbat solum ad conferendas gratias gratis
nendo manus, dedisse Spiritum Sanctum, ad- datas, sed principaliter ad conferendam
dit « eumdem morem in suis praepositis etiam gratiam sanctificantem quam confert adliuc
nunc servare Ecclesiam »; et in Ps. 141 : modo.
« Multa, inquit, sacramenta aliter atque aliter Inst. i° Spiritus Sanctus, de quo in Act.
:.

accipimus qutedam, sicut nostis, ore accipi-

: Apost.,non erat gratia sanctificans, sed tantum
mus ; » et hoc est Eucharistia « quaedam per : gratiae gratis datne ergo. Prob. ant., tum ex
:

totum corpus accipimus ; » et hoc est Bapti- illo Joelis 2 Effundam de Spiritu meo sitper
:

smus per immersionem « quaedam in fronte : omnem carnem, et prophetabunt filiivestri;

per signum crucis » et est, ut patet, Confirma-
; tum quia frequenter legitur in ipsis Actibus,
tio. quod qui accipiebant Spiritum Sanctum, lin-
Ab Patribus recensendis supersedeo, ne
aliis guis loqucrentur, prophetarent, etc. ergo. :

taediosus sim illos longa serie commendatos

; Rcsp. neg. ant. Fatemur quidem initio
secundum ordinem temporum habes cum hae- nascentis Ecclesiae non raro fnisse collatas in
reticorum responsis solutis apud perfectorem Confirmatione gratias gratis datas, quiaernut
Caroli Witasse, tom. 1 de Conf. tunc necessariae ad commendationem (idei
Tandem ex constanti et perpetua Ecclesia rudibus, et primordia Ecclesiae dilatanda, ut
praxi. Illam autem probant non solum quae loquitur S. Aug., 1. 3 de Bapt., c. 16, pcr
huc usque diximus, sed etiam omnia ritualia quod satisfit probationibus antecedeniis. At
antiqua tam Graeca quam Latina, et quotquot negamus has semper fuisse coilatas:
solas et
de officiis ecclesiasticis scripserunt : S. Greg. ncn semper dicit enim Apost., 1 Cor. 12
; :

in Sacramentario, Ordo Rom. antesaec. nonum humquid omnes loquuntur linguis ? non solas
editus, Strabo, Amalarius, Alcuinus, etc.,atque quia primario, principaliter et universaliter
inde confirmatur, quod haeretici non possint conferebatur rite dispositis gratia sanctificans;
assignare quis primus hunc ritum sacramen- conferebatur namque Spiritus Sanctus, ut lo-
tis annumeraverit; juxta enim S. Aug. regu- quuntur Acta ; solae autem gratiae gratis datae
lam communiter receptam, 1. 2, de Bapt., sine gratia sanctificante nunquam in novo
c. 7 : « Quod universa tenet Ecclesia, nec Testamento dicuntur simpliciter et absolute
conciliis inslitutum, sed semper retentum est, Spiritus Sanctus. Item conferebatur Spiritus
nonnisi apostolica auctoritate traditum rectis- Sanctus, quem Christus promiserat Joan. 14:
sime creditur. » Quod autem tradiderunt apo- Ego rogabo Patrem et aiium Paracletum da-
stoli, inquit alibi, a Christo acceperunt. ut maneat vobiscum in ceternum.
bit vobiSy
Hic autem Spiritus manens nobiscumin aeter-
Solvuntur objecL hcereticorum. num, est Spiritus sanctificans^ non gratiae gra-
tis datae, quoe diu durarunt, et quae possunt
c
Obj. l contra primam prob. ex S. Scriptura: repcriri in peccatoribus, in quibus Spiritus
Impositio visibilis manuum
facta ab apostolis, Sanctus non manet, Matth. 7.
de qua in Act., non erat signum permanens, Inst.2°: Samaritani jam receperant a Philip-
sed erat privilegium ad tempus apostolis da- po gratiam sanctificantem : ergo Spiritus
r,n OISSKRTATIO UNICA. ART. I.

Sanctn9sou gratia miam recoperunt per ma-
nus Apost non crat gratia sanclificans, scd
gratis data.
Resp, ilist. ant. Samaritani jam receperant
a Philippo gratiam sanctificantem rcgenera-
tivam, conc. ; roborativam
neg.
Inst.3°:Adventus Spiritus Sancti in Samari-
tanos exprimitur in S. Scriptura voce Grreca,
dictum sacramentum, quod est fidci dogma;
Insupcr chrisma sempcr fuisse adhibitum,
aut in co fuisse divinitus dispensatum propter
multitudincmconfirmandorum ct paucitatcm
confirmantium dicemus infra. Etiam verba
et confirmativam, adhibita fuisse constat, Act. 8, ubi apostoli
cum manuum impositione invocabant Spiri-
tum sanctum verbo et oratione.
Obj. 2° Antiquiores Ecclesiae Patres. Justi-
:

quae significat, supercado, irruo, ideoque de- nus, Athcnagoras, Tatianus, Irena^us siiuerunt
censum violentum et vehementem, quo expri- de Confirmatione ii autem quos laudavimus,
:

mitur in S. Scripturis donatio Spiritus pro- loquuntur de Confirmatione tanquam de ap-

phetici, non donatio Spiritus sanctificantis, pendice crcremoniali Baptismi, siquidem illam
qui est lenis et suavis ergo. : semper Baptismo conjungant, eique eumdem
Resp. hac voce Grseca, juxta linguae peri-
1° ac Baptismo effectum tribuant aut saltem in- ;

los, non solum significari irruere, sed etiam telligunt sacramentum improprie dictum :

illabi. Primum convenit dono prophetia); se- ergo.

cundum Falsum est
Spiritui sanctificanti. 2° Resp. ad primum membrum ant. 1° falsum
hac eadem voce in S. Scripturis non signifi- esse; Dionysius enim et Irenaeus non siluerunt
cari donum gratiai sanctificantis ea enim ; de Confirmatione patet ex probationibus.
:

adhibetur Act. 10, v. 44, Act. 11, v. 15, ubi 2° Hoc dato, neg. conseq.; alioquin sequere-
agitur de dono grate sanctificantis. Et S. Lu- tur quod nec Baptismus nec Eucharistia forent
cas, Act. 2, dicit de descensu Spiritus Sancti sacramenta, quia de illis onnimo siluerunt
in die pentecostes Factus est repente de ccelo
: Athenagoras et Tatianus. Dicendum itaque ad
sonus tanquam advenientis Spirilus vehemen- veritatem alicujus dogmatis, seu traditionem
tis; ubi tamen apostoli receperunt non solum stabiliendam, non quod omnes
esse necesse
gratias gratis datas, sed etiam augmentum scriptores omnis aetatis meminerint illius, sed
/ratise sanctificantis, cum septem donis Spiri- sufficere quod plerique et probati ili_.ii asse-
is Sancti. ruerint. 3° Non ignorant haeretici laudatos Pa-
Urgent plura leviora. 1° Huic ritui, inquit tres plura alia opera edidisse, quae perierunt
Calvinus, nulla est in S. Scripturis annexa gra- quis scit num in illis Confirmationem non ap-
ja? promissio. 2° Flatus quo Dominus disci- pellaverint? Et si verum sit quod tunc tem-
>ulos afflavit, non fuit sacramentum : ergo poris ignota erat in Ecclesia Confirmatio;
nec manuum impositio per apostolos. 3° In dicant unde Tertull., Cyp. et alii, quos lauda-
his S. Scripturae locis, inquit Kemnitius, nul- vimus, illam hauserunt. 4° Patres apostolis
lum sentitur oleum, nullum odoratur balsa- propinquiores intenti erant edendis apologiis
mum, et verbum deest, quod tamen requiri- pro christianis, et calumniis contra ipsos in-
tur ut forma sacramenti : ergo. tentatis depellendis, parci autem et cauti in
Resp. ad primum, gratiae promissionem palam arcanis fidei mysteriis, ne
explicandis
constare ipso facto apostolorum, qui illam per ampliorem caiumniis ethnicorum materiam
manuum impositionem conferebant. Sed et ha- subministrarent.
betur facta praevie promissio Joan., c. 14, v.16, Ad secundum membrum ant. resp. ejus
c. 15, v. 26, c. 16, v. 7 et Act. 1, v. 5 et 8, et falsitatem aperte revinci ex ipsis Patrum texti-
alibi. bus a nobis laudatis, ut in pluribus observa-
Ad secundum neg. conseq., quia sacramen- vimus. Et sane si Confirmatio nihil aliud esset
tum debet esse signum permanens et perpe- quam cseremonia Baptismi, quid necesse erat
tuum hic autem flatus, neque ab apostolis,
: Petrum et Joannem mitti ad Samaritanos, ut
neque ab eorum successoribus fuit observatus, eis imponerent manus, et acciperent Spiritum
secus impositio manuum. Sanctum ? Philippus qui habebat facultatem
Tertium tangit materiam et formam hujus baptizandi, habebat a fortiori facultatem ca>
sacramenti, de quibus disputant theologi. Sed remonias Baptismi adimplendi Sed et omnia,
quamvis dissentiant in assignanda materia et quae adferuntur in probationem hujus antece-
forma, quia id quoad aliqua non pertinet ad dentis, sunt falsa. Et 1° falsum est quod sem-
fidem, conveniunt tamen omnes esse aliquam per Confirmatio comitaretur Baptismum, non
determinatam, ideoque esse verum et proprie enim sempcr aderant apostoli aut episcopi,
 UTRUM CONFIBMATIO SIT SACRAMENTUM 351

sicut de facto eontigit in Samaritanis baptizatis cx 1. 5 dc Bapt., c. 2;>. Quadruplcx autem csl
a Philippo, ad quos missi sunt Pctrus ct Joan- distinguenda manuum impositio apud anti-
nes, ut eos confirmarcnt. Et esto Confirma- quos. Prima est sam.tiva infirmitatum Marci :

tionem semper fuisse conjunctam Baptismo, ult.; sccunda clericorum 2Tim.

cst ordinativa :

non magis inde sequitur quod fuerit caeremo- i ; tcrtia est confirmativa quarta est reconci- ;

nia Baptismi, quam sequitur Eucharistiam, liativa, sive quoad forum internum,sive quoad
quae cum
Confirmatione ordinarie confereba- cxtcrnum. Ihcc quarta ct prima poterant ite-
tur statim post Baptismum, esse Baptismi rari, non sccunda et tertia.
caeremoniam. 2° Falsum est Patres eumdem Inst. 3° Sccundum S. Aug., per manua
:

Baptismo ac Confirmationi efTectum tribucre impositionem, quam dicimus Confirmatio-

tribuunt namque Baptismo gratiam regenera- nem, apostoli non dabant Spiritum Sanctum,
tivam et innovativam, Confirmationi gratiam sed tantum orabant, ut veniret ergo non erai :

roborativam et confirrnativam. 3° Tandem fal- sacramcntum. Prob. ant. S. D.,1. 15 de Trinit.,

sum est Patres loqui de Confirmatione, ut dc c. 15 « Orabant enim, inquit, ut Spiritus San-
:

sacramento improprie dicto 1° quia illam ; ctus veniretin eos, quibusmanusimponebai:*,

vocant sacramentum sicut Baptismum : « Tunc non ipsi eum dabant » ergo. :

demum, inquit Cyp., ep. 72, ad Steph., planc Besp.dist.ant.Per manus impositionem apo-
sanctificari et filii Dei esse possunt, si sacra- stoli non dabant Spiritum Sanctum principali-

mento utroque (Baptismo et Confirmatione) ter, conc.;ministerialiterseu instrumentaliter,

nascantur.» « Sacramentum chrismatis,inquit subd.:Non dabant Spiritum Sanctum visibiliter

S. Aug., contra Litt. Petil. cit quod qui- quantum ad gratias gratis datas, conc; cum
dem ingenere signaculorum visibilium sacro- enim hae essent effectus tantum accidentales
sanctum est, sicut Baptismus » ;
2° quia Con- Confirmationis, ilias apostuli non dabant, sed
firmationem asserunt, ut signum sensibile orabant ut a Deo conferrentur in Confirma-
gratiae sanctificantis, quod non competit nisi tione, et de ista collatione Spiritus Sancti intel-
sacramento proprie dicto; 3° tandem nnlla est ligit S.Aug. Non dabant Spiritum invisibiliter
ratio cur,secundum modum loquendiPatrum, quantum ad gratiam sanctificantem, neg.;
dicatur sacramentum improprie potius quam namque si quoad illam gratiam apostoli nihil
Baptismus et Eucharistia. nisi orando profuissent Samaritanis, non de-
Inst. 1° : Cyprianus, loco mox cit., ex eo bebant mitli ad illos; perinde enim orassent
quod Stephanus impositionem ma-
iteraret Jerosolymis ac Samariae.
nuum, inferebat iterandum esse
Baptisma : Obj. 3°: Ecclesia Graeca non recenset Confir-
ergo reputabat Cyprianus impositionem ma- mationem inter sacramenta: ergo.
nuum, ut caeremoniam annexam Baptismo. Besp. neg. ant. cujus falsitatem probavimus,
Besp. neg. conseq. Ideo enim Cyprianus ex art. penultimo tract. de Sacramentis in gene-
praxi Stephani intulit iterandum esse Bapti- re, ex antiquis ritualibus Graecis a nostro P.
smum, quia falso existimabat Stephanum per Goar editis, ex Leone Allatio, ex Jeremia, pa-
manuum impositionem conferre Confirmatio- triarchaConstantino., in Censura quam edidit
nem redeuntibus ab haeresi ex quo inferebat
: doctrinae calvinianae. His nuncadde non solum
quod si Confirmatio haereticorum esset nulla Patres Graecos, quos laudavimus, conc. Lao-
et iteranda, ita eorum Baptismus. At alluci- dic, SS. Cyrill., Chrysost. etc, sed et recentes
nabatur Cyprianus impositio enim manuum
; unam Constantinop., an. 1642, in qua
synodos,
apud Stephanum non erat confirmatoria, nisi damnatur Calvinus quod quinque sacramenta
pro iis qui nondum erant confirmati, sed re- negaret ; alteram Bethleemiticam, praeside
conciliativa tantum. qua sic decer-
Dositheo, patriarcha JerosoL, in
Inst. 2° : Impositio manuum
de qua loque- nitur Credimus esse in Ecclesia legis novae
: «

bantur SS. Patres, poterat iterari ergo non : sacramenta, eaque septem non majorem aut ;

erat sacramentum nostrae Confirmationis,quod minorem numerum admittimus. » Deinde,

secundum nos iterari non potest. Prob. ant. secundo numeratur sacramentum Con-
loco,
8. Aug., de Bapt. y c 16, ait « Manus impo- : firmationis. Insuperquotiesactumestdeunio-
sitio, non sicut Baptismus, repeti non po- ne utriusque Ecclesiae, praesertim in conc Flo-
test » : ergo. rent., nulla fuit facta mentio de Confirmatio-
Resp. neg. ant.: ad prob. neg. conseq., quia ne. Tandem ipsi lutherani Wittembergenses,
S. Aug. ibi loquitur de impositione manuum in responso ad responsum laudati Jeremiae,
reconciliativa, non confirmatoria, ut constat hoc ipsum fatentur his verbis : « Sacramenta
 DISSERTATrO UNICA. ART. T.

senlero numerant Gnccprum
Uvc iioiniisi futilia rcponit Komuitius.
Saltem constat ignotum esse Confir-
inst:
mationis steramrnUimapudehrisiianos.Elhio-
pes, Armenos, Chaldseos, aliosque Arabiam,
Mesopotamiam, Syriam, Persidem et .«Kgyptum
habitantes, atque apud Indos: ergo.
dato ant., neg. cons. Non enima
Etesp. 1°
sehismatieis requircnda est veritas, cum ex
sehismate ordinarie nascaturerror. 2° Neg.
ant., cujus falsitatem fuse et crudite per sin-
gulas nationcs probat jam laudatus Caroli Wi-
tasse perfector, tom. 1, pag. mihi 48G et se-
quentibus, non ingrate legendus.
ecclesue. » Ad erat apud Judaeos, apud quos parvulia majo-
ribus manus impositione bcncdicebantur ex-
emplo Ephraim Manasse, quibus Jacob hoc
ct
modo bcncdixit, Gcnes. 48. Insupcr verisimile
est non omncs istos parvulos fuisse baptizatos,
neque decebat eos confirmari ante apostolos.
Ad conc. Senon. respondetur esse duntaxat
provinciale, nec a summo pontifice approba-
tum, ideoque non inconcussae auctoritatis
vel intellexisse institutionem Confirmationis in
typo et figura, non in re.
Quidam volunt institutum fuisse in ultima
coena, fnndati in epist. 2 Fabiani papoe ad
episcopos Orientales, cap. 1, in qua dicit « In :

Obj 4° . : Magna cst inter nostros theologos illa die Dominus, postquam coenavit cum
dissensio circa essentialia Confirmationis, ma- discipulis suis et lavit eorum pedes, sicut a
teriam, formam
ministrum: crgo non con-
et sanctis apostolis praedecessores nostri accepe-
btat apud eos existere hoc sacramentum. runt, nobisque reliquerunt, chrisma conficere
Resp. neg. conseq. Dissensio enim circa na- docuit»; et subdit : «Lavatio pedum significat
turam alicujus rei non infert dissensionem Baptisma, quod sancti chrismatis unctione
circa ejus existentiam: sic lutherani et calvi- pcrficitur. » Verum non videtur sat fir-
aliis
de materia et forma
nistae inter se dissentiunt mum hoc fundamentum, cum epistola haec
Baptismi Lutherus, in
: Symposiacis, cap. 17, Fabiani, non secus ac aliae decretales ante Siri-
dubitat an valeat in vinoet lacte; Beza, in cium, a plerisque eruditis nunc reputentur
epist. 2 ad Thomam Filium, affirmatvalere in apocryph&etsupposititiae.Dequarevidedigres.
quovis liquore; Calvinus, 1. Alnstit. c. 15, § hist. ad diss. 1 de Jure.

16, requirit ad validitatem Baptismi quod con- Alii tandem arbitrantur institutum fuissc
feratur « in nomine Patris et Filii et Spiritus hoc sacramentum eo temporis intcrvallo, quo
Sancti » ; asserit quod sufficiat, si
Lutherus Christus post resurrectionem usquc ad ascen-
conferatur in nomine Domini; Zuinglius nul- sionem cum apostolis conversatus cst, loqnens
lam formam requirit. Et tamen hiomnes agno- de regno Dei, Act. 1. Tunc cnim illis contulit
scunt Baptismum existere. Catholici disputant plenitudinem potestatis episcopalis in Ecclc-
circa materiam aliorum sacramentorum; et ta- siam, Joan. 20 Sicut misit me Patcr, et ego
:

mennullusaliquodnegat.Philosophidisputant mittovos; eis promisit Spiritum Sanctum et

de natura solis et ignis, nemo tamen negat exi- gratiam, quam confert in Confirmatione, Luc.
stere solem et ignem. Pariter itaque quamvis 24 Et ego mitto promissum Patris meiin vos;
:

nostri theologi disputent quae sit materia, vos autem sedete in civitate quoad usque in-
forma, velmmisterConfirmationis, conveniunt duamini virtute ex alto. Ac tandem iis diebus,
tamen omnes in hocquod est fidei, hunc scili- ut inquit S. Leo, serm. 1 de Ascens., c. 2 :

cet ritum, qui in Ecclesia dicitur Confirrnatio, « Magna in eis confirmata sacramenta, magna

esse verum sacramentum. sunt revelata mysteria. » Ex quibus colligunt

quo et quando institutum
Petes a fuerit sa- non incongrue hoc tempus institutionis hujus
cramentum Confirmationis? sacramenti assignari, praesertim cum nullum
Resp. A Christo fuisse institutum probatum aliud sit assignabile.
manet ex diss. 5 de Sacr. in genere, a. 1. Illuc Quantum ad S. Th. dicit hic, ad 1, « quod
lectorem remitto. Christus instituit hoc sacramentum non exhi-
Quantum ad tempus institutionis incertum bendo, sed promittendo » , scilicet ejus effectum,

est, cum nihil eade re habeamus in S. Scriptu- Spiritum Sanctum etgratiaeplenitudinem, non
ra aut traditione. vero ipsum sacramentum- promittere enim
QrvVim dicunt fuisse institutum, Matth. 19, sacramentum, non est ipsum instituere ; d
cum ^hristus parvulis manus imponeret; et hoc patet exhis quae subjuugit S. D.: «Secun-
ita videtur sentire conc. Senonense, an. 1528; dum illud, inquit, Joan. u : St non abiero,
verum non omnis manuum impositio est Con- Paracletus non veniet ad vos ; si autem abiero,
firmatio et quod refertur Matth. 19 nihil
;
mittam eum ad vos. Et hoc ideo, quia in hoc
aliud fuissc videtur quam quod consuetum sacramento datur plenitudo Spiritus Sancti,
 QVM SIT MATERIA CONFIRMATIONIS? XX
qiicT non crat danda antc Christi resurrcclio- at usu ccclcsiastico cstmixtum cx olco ct bal"
nem et ascensionem, sccundum illnd Joan.7 : samo. Manus impositio est duplex in Confir-
Nondum erat Spiritus dalus, quia Jesus non- mationejuxta Pontificale Clemcntis VIII una :

dum erat glorificatus » Scnsus ergoverborum

. praBvia ad unctionem, dum episcopus manu
S. Th. cst : Christus institnithocsacramcntum extcnsa versus confirmandos, orat ut descen-
non cxhibendo, scu illudalicui administrando, dal in eos Spiritus Sanctus; altera qua cpisco-
sicut instituit Ordincm et Eucharistiam, scd pus frontem confirmandi pollice chrismate
promittcndo ejus effcctum. Et iste sensus non tincto tangit, reliqua manu, saltem ut fit a
rcpugnat tertia) scntentiae. plcrisque, super caput ejus extensa.
Spccialem quoestionem hic non instituo de
ARTICULUS II. materia remota Confirmationis quia si pro- ;

betur unctionem chrismatis csse ejus mate-

Q\]JE SIT MATERIA COISFIRMATIONIS ?
riam proximam, satis constabit chrisma esse
Missis lutheranis et calvinistis, qui, ut sa- materiam remotam; est enim materia proxi-
cramcntum Confirmationis rcjiciunt, ita ejus ma materiic remotac applicatio.
materiamimprobant; manuum impositionem, DicoMatcria cssentialis ada^quata sacra-
:

postquam cessavit visibilis illapsus Spiritus mcnti Confirmationis cst conjunctive unctio

Sancti,tanquam ca^rcmoniam inutilcm rcpu- chrismatis et manus impositio ab ipsa un-

tant chrisma vcro Calvinus, 1. A bist., c. 19,
;
ctione indistincta, salva tamcn probabilitate

§ 8, vocat ((olcumdiabolimcndaciopolluium)), scnsusdisjunctivi.

ct § 10 « pinguedinem faetore anhclilus inqui- Prob. Constans ct pcrpetua est in Ecclesia
natam, vcrborum murmure incantatam, et traditio, chrismationem et manus impositio-
perungendis calccis addicendam. » His, in- nem semper adhibitas Confirma-
fuissc in
quam, missis, quos art. proecedenti sufficien- tione, iisque vim inesse confcrendi Spiritum
ter exagitavimus, conccrtatio hic nobis est Sanctum seu gratiam roborantem ergo. :

cum theologis catholicis, qui in assignanda es- De chrismationc constat ex omnibus sum-
sentiali hujus sacramenti materia disscntiunt. mis pontificibus, coneiliis ct Patribus, quos
Quidam in sola manuum
impositione repo- art. praccedenti laudavimus lii enim omnes,
;

nunt. Itaex antiquis Aureolus, Altissiodoren- paucis exceptis, meminerunt vel chrismatis,
sis; ex reccntioribus Sambovius, rHcrminier, vei unguenti, vel unctionis, vel signaculi, ei-
maximc Sirmondus in Antirhectico 2. que vim gratiam conierendi tribuunt. Reie-
Quidam in sola chrismatione conslituunt. gantur eorum textus.
Ita Bcllarm., Maldonatus, Isambert, Petrus Idem docet Auctor hic art. 2, probatque
Aurelius, seu abbas Sancyranus, etc. hanc materiam esse convenientem, quatenus
Quidam reponunt in utraque, scilicet chri- gratia Spiritus Sancti in oleo designatur unde :

matione et impositione manus; sed diversi- Christus dicitur esse unctus oleo lcetitia? prop-
mode alii
: disjunctive, ita ut alterutra vel ter plenitudinem Spiritus Sancti, quam ha-
utraque sit matcria adaequata, rclicta Ecclesiae buit. Admiscetur balsamum, quo, propter
libertate,quam vellet pro temporum opportu- fragrantiam odoris, significatur odor bonce
nitate, usurpandi. Haec sententia tribuitur fama3. Unde Apost. 2 Cor. 2 Christi bonus
:

Tappero, Morino et Estio, et videtur esse con- odor sumus Deo. Et licet multa alia sint odo-
cilii Moguntini; apprime commoda est eno- rifera, tamen praccipue accipitur balsamum,
dandis difficultatibus. Eam probabilem repu- eo quod habeat proccipuum odorem, et incor-
tat Bellarm., eique lubenter subscriberemus, ruptionem praestet.
si solido fundamento cssetinnixa. Alii conjun- Hac traditione innixa synodus Florent. in
ctive, ita ut chrismatio et impositio manuum dccrcto Unionis dcfinit materiam hujus sacra-
sint simul adoequata materiaConfirm. Est nunc menti esse « chrisma confectum ex oleo, quod
communior illam fcnent Nat. Alexandcr
: nitorem significat conscientioc, et balsamo,
Ludovicus Habert Juenin Henno Card.
, , , quod odorem significat bona) famae, pcr epis-
Gotti, perfector Caroli Witasse, Boucat, Tour- copum benedicto »; et Trid., scss. 7, can. 2 de
nely itarti, Daelman, etc, et si intelligatur de Confirm. « Si quis dixerit injurios esse Spiri-
:

impositione manus indistincta a chrismationc, tui Sancto cos, qui sacro Confirmationis
ut mox dicetur, coincidit cum secunda sen- chrismati virtutem aliquam tribuunt, anathe-
tentia. ma Ubi supponit chrismationem esse
sit. »

vihrisma grcece idem ac latine unguentum. materiam hujus sacrameini.

St-Thom. — Tom. VI. 23
 xu DISSERTATIO UNICA. ART. II.

De manus irapositione constat ex Aetis saeculo septimo, in Ps. 26 : « Illa unctio, in-
Apost., ei conft. Eliberitano, Tertul., SS. Cyp., quit, quae per manus impositionem fit ah ^pi-
Hieron., Aug. laudatisart. praecedenti. Videan- scopo, vulgo Confirmatio dicitur. » kniatariuf*
tur. Plura alia adferri possent momenta tam octavo saeculo, 1. dc Offiais,
1 c. 9,1 -. « Ut ab
I \ Grsecis quam ex Latinis; sed cum non re- episcopis solis inungatur per manus imposi-
quiramus aliam impositionem manus quam tionem, ab apostolis » Raba- assumptum est.
quae fit per ipsam chrismationcm, supervaca- nus Maurus, sacc. nono, 1, de Instit. Clerico-
nea videntur probata enim ehrismatione, si-
;
rum, c. 18, refert ex S. Sylvestro « ad solum
mul probalur ista manus impositio. cpiscopum pertinere, ut baptizatum per ma-
Hanc autem traditionem intelligendam esse nus impositionem cum ipso chrismate consi-
de chrismatione et impositionc manuum con- gnet. » Ratrammus, eodem saec, 1. 4- contra
junctive tanquam de materiispartialibus unam opposita Graecorum, c. 7 : « Donum Spiritus
totalem simulintegrantibus, non vero disjun- Sancti tribuitur per impositionem manuum,
ctive, concessa a Christo Ecclcsia) facultate quando frontes baptizatorum chrismate sancto
quam vellet assumendr, unde colligimus, liniuntur ab episcopo. » Eodem modo loquun*
1° quod hujusce facultatis a Christo concessae tur saec. duodecimo Rupertus, 1. 1 de Divinis
nullum extat vestigium in S. Scriptura vel Officiis, c. 16, et KugoVict., 1. 1 de Sacramen-
traditione, sine quibus tamen nihil circa es- to Fidei, c. 10.
sentialia saeramcntorum, quae a sola voluntate
CUristi pendent, debet affirmari 2° quod qui- ; Solvuntur objectiones contra chrismationem,
dam Patres utramque sirnnl videantur requi-
rere, Tertuil., deResur. carnis, cap. 8 «Caro : Ob. 1° : Act. 8 et alibi, ubi secundum nos
ungitur, inquit, utanimaconsecretur caro refcrtur sacramentum Confirmationis, nulla
manus impositione adumbratur, ut et anima fitmentio chrismatis, sed solum impositionis
spiritu illuminetur. » S. Cyp. jam laudatus manuum ergo apostoli non adhibuerunt
:

art. praecedenti, ep. adJubajan., et plures alii chrisma confirmando, sicque chrisma non est
scriptores mox citandi. Maneat tamen alterius materia Confirmationis.
senteniiae probabilitas, quaB forte poterit expli- Resp. 1° juxta plurimos dist. ant. Nulla fit
cari et defendi eo ferme modo, quo explicaiur menlio chrismatis, et tamen non excluditur,
etdefenditur determinationem specificam for- conc. ant.; et excluditur, neg. ant. et conseq.
m;e ejusdem sacramenti et materiae Ordinis Non enim omnia quae apostoli feceruntaut do-
esse libertati Ecclesiae relictam. cuerunt, scripta sunt, sive brevitatis, sive ar-
Item hanctraditionem esse intelligendam de cani servandi causa. Sic S. Aug., 1. deFide et
manus impositione indislincta achrismatione, Oper.j c. 9,loquens de eunucho, dicit « In eo :

constat, 1° quia episcopi admittunt ad Confir- quod dt (S. Lucas), Baptizavit eum Philippus,
mationem eos, qui erant absentes, dum face- intelligi voluit impleta omnia, quae licet ta-
rent manus impositionem praeviam ad chri- ceantur in S. Scripturisgratiabrevitatis,tamen
smationem, quae, ut dictum est, consistit in serie traditionis scimus implenda. » Et Estius
extensione manuum versus confirmandos.Nc- in 4, n. 1, § 6, cum ea quae ad ritus sacramen-
que dici potest cum Honorato Tournely esse torum pertinent, inquit, secretissima habe-
« abusum corrigendunr,» nisiculpando plures rentur ac fere sola voce quasi per manus tra-
doctissimos et pientissimosantistites, qui hanc derentur, noluit Lucas neque elementum, ne-
praxim servant. 2° Quia Graeci nullam aliam que verbum hujus sacramenti verbo prodere,
manus impositionem adhibent quam eam quae ideoque usus est vocabulo manus impositionis,
chrismationi est annexa, ut patet ex eoruin quae generalis quaedam caeremonia est, varie
eucologiis veteribus et recentioribus editis a adhiberi solita. Item constat non omnia fidei
nostro Goar: et tamen existere apud Graeeos nostrae dogmata ex sola Scriptura, sel multa ex
verum sacramentum Confirmationis.agnoscit traditione haberi probavimus autem constan-
:

Ecclesia. tem semper fuisse in Ecclesia de chrismatione

Scio quosdam contendere in prioribus sae- traditionem, cujus prima institutio cum neque
culis impositionem manuum fuisse distinctam in conciliis neque in pontificum sanctionibus
ab uu^tione sed, quidquid sit,certum estsal-
: reperiatur, dicendum est eani esse a Christo,
tem a pluribus saeculis has duas actiones coa- qui sacramentorem materiam et formam de-
luisse in unam. De illis hoc sensu loquuntur terminavit, hancque ab apestolis fuisse fre-
plures antiqui scriptores Beda qui floruit : quentatam. Non magis ergo concludit hoc arj
 QUJE SIT MATERIA CONFIRMATIONIS ? 355

gumentum neqativum, quam si quis ex silen- non esset necessaria materia nec forma sacra-
tio S, Scripiura) inferret apostolos non bapti- menti, quod \erumcst non tamen dixit quod
;

zasse in nomine pueros non esse

SS. Trinitatis. ubi aderat impositio manuum, decsset omni-
baptizandos, et plura alia, quse non leguntur no materia et non esset sacramentum quin ;

in S. Scriptura, autvellet probare chrismatio- e contra in cap. G epist. ad HeH, lect. i„ circa
nem non fuisse in usu tempore concilii Are- medium ad hax \erba Impciitionis quoque:

lat. 1 et Nicaeni; quia in illis, ubi agitur de mtf^w/?2,agnoscitimpositioneir> manuumesse

Confirmatione, non fit mentio chrismatis. materiam sacramenti, et innuit per eam apo-
Resp. 2° juxta quosdam alios, neg. conseq. stolos illud contulisse ; dicit cnim : « Secun-
Quam\is enim in Actibus Apost. sileatur de dum sacramcntum intrantium est in ipsa ma-
chrismatione, alibi tamcn fitillius mentio 1° : nuum impositione.... Hiec autem cst duplex :

2 Cor. 1: Qui confirmat nosin Christo, et qui unaest miracula faciens, sicut quando Chri-
unxit nos Dcus, et dcdit pignus Spiritus in cor- stus per manus impositionem curabat infirmos,
dibus nostris. Quem locum exponit dc Confir- Luc.4....,et haicnoncst sacramentalis; alia est
matione S. Ambros., 1. dclniliandis, c. 7; 2° 1 sacramentalis.... In sacramento Confirmatio-
Joan. 2: Sedvos unctionem habetis a Sancto: nis ln Confirmatione enim datur Spiritus
quod S. Aug., tract. 3 in \ Ep. Joan., inter- Sanctus ad robur, ut scilicet audacter homo
pretatur de Confirmatione; 3° ibid.: Ef vos confiteatur nomen Christi coram hominibus.»
unctionem quam accepistis ab eo, maneat in Unde ad arg.
vobis. Et hoc itcrum S. Aug., ibid.,et S. Cy- Resp. illatum Ergo matcria sacramenti
dist. :

rill., Catechesi, 3, intelligunt de Confirmatio- fuit mutata materialiter et entitati\e, transeat;

ne. mutata formaliter et in ratione materiae sacra-
Resp. 3° cum Auctore* et pluribus aliis ,
menti, neg. Quam\is ergo non fuerit eadem
datoquod apostoli per impo-
solam manuum entitas materiae adaequatae, quatenus non ad-
sitionem sine chrismatione Confirmationem hibebatur chrisma, sed sola manuum imposi-
aliquando administra\erint, id factum esse ex tio, eadem tamen erat formaliter et ratione
dispensatione di\ina, quando Spiritus Sanctus materiae sacramenti, quatenus substabat ei-
per \isibilia signa descendebatin confirmatos; dem significationi et Christi institutioni, atque
quia non erat necessaria tam sensibilis mate- eamdem efficaciam et eumdem effectum ha-
ria sacramenti, ubi exhibebantur miraculose bebat.
sensibilia signa, quae non secus ac chrisma si- Dixi Transeat illatio; quia juxta aliam sen-
:

gnificabant effcctum sacramenti, ut explicat tentiam, quam supra dixi probabilem, cum
Auctor, ibid., ubi addit quod apostoli uteren- materia sit \elimpositiomanuum,\elchrisma-
tur tamen communiter chrismate in exhibi- tio,ad nutum Ecclesiae,nullatenus fuit mutata.
tione hujus sacramenti, quando \isibilia signa Obj. 2° famosum can. 2 conc. Araus. 1, quo
non exhibebanfur. declaratur unctionem non esse necessariam
Inferes ex hac sol.: Ergo mutata fuit mate- sacramento Confirmationis ecce ejus \erba : :

ria hujus sacramenti, consequenter non est « Nullus ministrorum, qui Raptizandi recipit

idem sacramentum Confirmationis quod nunc
celebrat Ecclesia, ac illud quod
rebant.
Respondent quidam quod quando apostoli
dabant Spiritum Sanctum per solam manuum
impositionem sine chrismatione, conferrent
quidemremsacramentijSednonsacramentum;
arbitranturque hanc esse mentem D. Th. Ve-
rum, hac solutione semel admissa, nullum
fundamentum in S. Scriptura ad
nobis restat
probandum contra hsereticos veritatem hujus
sacramenti. Nequeid dixit D. Th., neque arbi-
tror hanc esse cjus mentem; quam\is enim
bic et a. 4, o, dicat quod quando Deus \isibi-
libus signis miraculose udhibitis conferebat
efTectum sacramenti sine sacramento, tunc
* fiic q. 12, a. 2, ad l.
officium, sine chrismate usquam debet pro-
apostoli confe- gredi; quia inter nos placuit semel chrismari.
De eo autem qui in Raptismate quacumque
neccssitate faciente non chrismatus fuerit, in
Confirmatione sacerdos monebitur; nam inter
quoslibet, chrismatis ipsius nonnisi una bene-
dictio est : non ut prayudicans quidquam, sed
ut non necessaria habeatur repetita chrisma-
tio. » ergo.
Resp. de isto canone exarsisse ohm acrem
concertationem inter duos eruditos theelogos,
P. Sirmundum., Soc. J, qui contendebat chri-
smationem tantum caeremoniam Confir-
esse
mationis, et Petrum Aurelium, seu abbatem
Sancyranum, qui propugnabat esse materiam
essentialem. Primus legebat textum prout re-
tulimus cum particuia negante in ultima parte
 356 DISSERTATiO UNICA. AIIT. II.

textus; alter legebal sinc particula ucgante, quod aqua sil vino permiscenda in sacra-
sic scilicel : «sed ut Decessaria habeatur rcpe- mento Eucharistiae non tair.cn , sequitur
titachrismatio. Si hiec ultima lectio admit- quod sit materia hujus sacramenti . ergo si-
tator. Ewt aperte nostra conclusioni; tunc militcr.
cnim sensus canonis cst quod utraquc chri- Besp. neg conseq. Disparitas est quod tra-
smatio, tam baptismalis in vertice quam con- dilio scmper apprehenderit ct cxhibuerit
Qrmatoria in firontc, sit necessaria, in divcrso chrismationcm tanquam materiam Confirma-
tamen genera ncccssitatis prima ut caeremo- :
tionis; vinum autem solum semper intellexe-

nia Baptismi supplcnda ex more et praecepto rit csse materiam Eucharistiae, et aquam illi

Ecclesiae ; altera ncccssaria neccssitate sacra- permiscendam rcquiri necessitate praecepti,

menti, ut ejus matcria. Verum de ista parti- non sacramenti.
cula adhuc sub judice lis est; plura namque Obj. 4° : Materia essentialis sacramenti de-
excmplaria illam omittunt, non pauciora bet esse eadem apud Graecos et Latinos : atqui
illam retinent, ideoque inde non potest erui chrisma Graecorum differt a chrismate Lati-
firmum argumentum pro aut contra. norum nam chrisma Latinorum conficitur
;

Sed esto legendum sit secundum Sirmon- ex oleo et balsamo tantum; Graeci autem prae-
dum cum particula negante, nihilnocet; sen- ter oleum et balsamum triginta duas species
sus enim
est quod ubi aliquis est baptizatus aromatum seu herbarum fragrantium adhi-
sine chrismatione verticali , episcopus ante- bent ergo.
:

quam illum confirmet, debeat hanc chrisma- Resp. solam mixtionem balsami et olei apud
tionem verticalem snpplere: qua3 chrismatio Greecos esse essentialem, alias accidentales
verticalis non praejudicat chrismationi frontali quinirno nec ipsi possunt modo omnes illas

faciendae in Confirmatione; quia licet supple- herbas adhibere ; quaedam enim, ut observavit
atur ex more et praecepto Ecclesiae, non est Berti, sunt ignotae, aliae plures nonnisi ope
tamen absolute necessaria Confirmationi, et variorum lexicorum auctorumque, de plantis
ideo dicit« Sed ut non necessaria habeatur
:
et herbis tractantium collatione, possunt di-
repetita», seu duplex chrismatio. Plura deisto gnosci.
canone scribunt Sambovius et ex illo Gaspar
Juenin, pertector Caroli Witasse, et Honorat. Solv. obj. contra manuum zmpositionem.
Tournely, qui lectionem Petri Aurelii, seclusa
particula negante, praeferunt lectioni Sir- Cum eam solam requiramus manus impo-
mondi. sitionenr, quae a chrismatione est inseparabi-
Obj. 3°: Ex probationibus nostris equidem lis, solutis argumentis contra chrismationem,

colligitur chrismationem esse necessariam videtur otiosum alia proponere contra im-
Confirmationi, non tamen ut ejus materiam positionem manuum; ut tamen scholae ser-
essentialem, sed vel ut partem integrantem, viamus.
vel ut caeremoniam praeceptam. Sic quamvis Obj. 1° Eug. IV in decreto Unionis dicit
:

multi Patres meminerint chrismationis bapti- « Loco illius manus impositionis (de qua Act.
smalis, et quidam, ut Tertull. et Cyril., ali- 8.) datur in Ecclesia Confirmatio. » Innoc. III,
quem effectum spiritualem ilii tribuant, non cap. Cum venisset, ait « Per frontis chrisma-
:

tamen sequitur quod sit pars essentialis Bapti- tionem manus impositio designatur, quae alio
smi ergo.
: modo*dicitur Confirmatio. » Conc. Mogunti-
Resp. neg. ant.; 1° quia traditio, quam as- num, an. 1549, cap. 18 « Hoc sacramentum, :

seruimus, loquitur de chrismatione tanquam inquit, ab initio sola manuum impositione ex-
de vero sacramento. 2° In ipsa chrismatione hibitum, mox sub ipsis temporibus apostolo-
sicut in impositione manuum constituit ipsum rum ex eorum traditione, adhibita chrismatis
sacramentum. 3°
Conceptis terminis vocat unctione, ccepit conferri » ergo nunc impo- :

ipsam sacramentum non secus ac Baptismum. sitio manuum nec inadaequate est materia
4° Vim conferendi Spiritum San-
ipsi tribuit Confirmationis.
ctum et gratiae plenitudinem. Nihil autem ho- Resp. neg. conseq. In nullo enim ex his te-
rum de chrismatione baptismali ; quod si stimoniis excluditur impositio manuum indi-
quidam ei aliquem effectum spiritualem tri- stincta a chrismatione ; alioquin excluderent
buunt, non ex opere operato, sed ex opere ope- chrismationem, quam adstruunt. Sensus ergo
rantis. decreti Eug. est, non quod res rei successerit,
Inst. : Quamvis ex traditione habeamus scu quod chrismatio posita sit loco impositio-
 UTRUM BALSAMUM SIT NECESSARIO , ETC. 357

ai«t manuum, exclusa (neque cnim dicit

ea absurdum unctionem vocare manns impo-
est
chrismatio, sed Confh matio), scd quod nomen sitioncm, quia fit pcr manum,: pari jure un-
nomini sueeesserit, hoc quod id quod di-
est, clio verticalis in Baptismate, cY extrema infir-
cebatur manuum impositio nunc dicatur
, morum poterunt dici impositioncs manuum.
Confirmatio; atque hoc confirmant ac aperte Rcsp. 1° quod ridicuhun ct absurdum vide-
signifieani verba Innoc. III, diun ait « pcr tur Sirmondo, in S. Scriplura apeiUMunui;
frontis chrismationcm, manus impositionem scribitcnim Marcus, c. 7, quod cum adduxis-
designari, qua3 alio nominc dicitur Confirma- scnt ad Jcsum mutum et surdum, dcpreca-
tio. » Audis non aliam rem, sed aliucl nomen bantur eum, ut imponat illi manum et Jesus :

duntaxat. Unde conc. Senonense, an. 1528 : misit digitos suosin auriculas ejus et teti-
«Tunc, inquit, impositionis manuum, nunc Qit linguam Hoc crgo erat imponere
ejus.
Confirmationis appellatum est sacramentum.» manum. 2° Id neque visum fuit ridiculum et
Conc. Moguntinum supponit cum D. Th., absurdum Ruperto et Hugoni Vict. seu potius
Scoto ct plurihus aliis, apostolos cx dispensa- S. Sylvcstro; rcfert enim Rupertus, 1. 1 de
tionc divina aliquando Confirmationem admi- Divinis Officiis, c. 16,et Hugo,l. 2 dc Sacram.,
nistrasse per manuum impositionem,
solam p. 7, c. 3, quod « Sylvester papa constituit ut
communius tamencum manuum impositione baptizatum presbyter in vertice chrismate li-
adhihuisse chrismationem, ex quo nihil con- niat propter occasionem transitus mortis, ne
tra nos. propter absentiam cpiscopi et difficultatem
Inst. : Multi tum veteres cum rccentiores eum consequendi, sine manus impositione
scriptorcs, inter quos ipse S. Th., pro materia baptizati migrent. » Audis unctionem bapti-
Confirmationis solam chrismationem desi- smalem dici impositionem manuum, et gerere
gnant ergo.: similitudinem impositionis confirmatoria3. Fa-
Resp. multos pariter solam manuum impo- tendum tamen neque unctionem verticalem
sitionem designarc ; unde sicut ex hoc non in- in Baptismate, neque extremam infirmorum
fertur quod
chrismationem excluserint, ita
hi communiter vocari impositionem manuum ;
nec illi impositionem manuum sed utrique ; quia nunquam impositio manuum habita est
data occasione modo impositioncm manuum, pro materia istorum sacramentorum sicut ,

modo chrismationem, modo utramque nomi-
nabant, pra^sertim cum per chrismationem
ab episcopo factam, intelligatur impositio ma-
nuum ab ipsa chrismatione indistincta.
Quantum ad D. Th., diximus supraipsum, in
cap. 6ep. ad Heb., expresse nominasse impo-
sitionem manuum.
Obj. 2° Apud Graecos ratum esse Confirma-
: nequeat,male pariafacit(Sirmondus)qua3 longe
tionis sacramentum agnoscit Ecclesia atqui
habita est pro materia Confirmationis. Unde
Petrus Aurelius in suo Orthodoxo contra
Sirmondum, p. 1, c. 7 ; « Manus impositio,
inquit, fronti unctionis admixta, in eam quo-
dammodo transit; unde minime mirum, si
nomen ei suum conferat, qua3 illi seipsam
contulit; quod cum de verticis unctione dici
: disparia sunt. »

Gra3ci tam veteres quam recentiores non adhi- Adde unctionem frontalem, prout fit a plu-
bent impositionem manuum, ut patet tum ex ribus episcopis, dum nempe pollice tangunt
pluribus scriptoribus, tum ex eucologiis hu- frontem chrismate, reliqua manu capiti im-
jus EcclesiaB antiquis et recentioribus editis posita, esse aperte et distincte manus imposi-
a P. Goar et aliis, in quibus nulla fit mentio tionem.
impositionis manuum, sed solius chrismatio-
nis : ergo. ARTICULUS III.

Resp. ut ante, 4° plures etiam ex Graecis

nullam mentionem facere chrismationis, sed UTRUM BALSAMUM NECESSARIO PERMISCENDUM
SIT

tantum impositionis manuum, ex quo tamen OLEO NECESSITATE SACRAMENTI?

male infertur chrismationem ab ipsis fuisse
negatam. 2° In eucologiis et quibusdam scri- Esse necessarium necessitate pra^cepti sal-
ptoribus Graecis nonfitmentioimpositionis ma- tern ecclesiastici, nemo negat; id enim et Flo-
nuum, quia aiia non adhibetur nec est neces- rentinum et omnia ritualia pra^cipiunt. Esse
saria absolute quam qua3 ineluditur in ipsa autem necessarium necessitate sacramenti
chrismatione: undenominataexplicite chrisma- negant Cajetanus-, Soto, Estius, Juenin, Wi-
tione nominatur implicite manuumimpositio. tasse, Tournely, etc. Contra quos
Inst. cum Sirmondo Ridiculum prorsus ac
: Dico : Probabilius est balsamum esse neces-
338 PISSERTATIO UNICA. ART. III.

sano pcrmiscendum oleo, necessitate sacra- tibus. » Pallavieinus, eod. 1. 6, ». 12, observat
menti. Kst conununior eum Auctore
1
. legatos conc. Trid. contra Clodiensswi epfeeo-
Ks^l- D Th. loeis eit. in margine non vide- pum dixisse « falli eos, qui Florerit.\nse synodi
tur dubium; nam 1°, in 4, dieit quod « mate- exitum anno 1439 tribuebant Revera tres
ria Contirmationis est oleum balsamatum. » insuper annos pcrstitisse synodum illam Flo-
2' Quando aliis locis cit. dicit chrisma csse rentiae. » Neque id dicitur tantum, ^ed praeter
fcXteriam bujus sacramenti, semper loquitur textum ipsum decreti, probatur insupcr ex
de chrismate secundum usum Ecclesiae, quod autographis servatis Romae in arce S. Angeli,
confieitur ex oleo et balsamo. 3°Cum bic sibi de quibus legendi sunt Pallavicinus ibid, car-
quarto loco opposuisset balsamum non inve- dinalis de Monte, tom. 13 conc, et Raynaldus
niri ubique, et ex eo intulisset non esse mate- tom. 18 Annal. Eecles. ad an. 1442.
riam sacramenti, non concedit conseq., ut Respondent 2° concilium non explicare nec
debet concedi in sententia adversariorum ne- ; statuere anbalsamum sit necessariurn ncccs-
gat e contra, et respondet sufficere quod pos- sacramenti vel praecepti tantum; item
sitate
sit facile ad omnia loca deferri, quia Confir- neminem latere quaecumque eo in decreto
matio non est tantae necessitatis, sicut Bapti- praescribuntur circa materiam et formam sa-
smus. cramentorum, non esse necessaria ad eorum
Prob.. l°exconc. Florent. in decreto Unio- substantiam, v, g., aquam debere calici mi-
nis sic definiente : « Secundum sacramentum sceri; similiteragendo de verbis consecrationis,
cst Confirmatio, cujus materia est cbrisma refert Eugenius ea omnia, quae in ecclesia La-
confectum ex oleo, quod nitorem significat tina proferri solent, quae tamen omnia et sin-
conscientiae, etbalsamo quod odoremsignificat gula non sunt absolute necessariaad essentiam
bonae famae, per episcopum benedicto. » Ma- consecrationis ita Tournely. Addunt alii Eu-
:

teria autem sacramenti est ipsi essentialis,
et sine eanon subsistit ergo.
Respondent 1° quidam ex adversariis hoc
decretum datum fuisse jam dissoluto concilio,
sicque non esse decretum concilii, sed summi
genium etiam pro materia Ordinis assignasse
: porrectionem instrumentorum, cum tamen
juxta plures materia hujus sacramenti sit ma-
nuum impositio.
Sed contra Ad primum: Hoc ipso quo con-
:

pontificis; volunt namque dissolutum fuisse cilium definit materiam hujussacramenti esse
concilium,quando Orientales discesserunt, chrisma confectum ex oleo et balsamo, aperte
antequam Armeni, pro quibus editum fuit significat quod sine alterutro non erit materia
decretum, advenirent hujusque testes prote- ; sacramenti. Ad secundum: Non dicit conci-
runt Spondanum ad an. 1439, et Pallavicinum lium rnixtum ex aqua et vino esse materiam
p. I, 1. 6, c. 2. Eucharistiae, sicut dicit confectum ex oleo et
Sed contra : Imprimis etsi foret decretum balsamo esse materiam Confirmationis, sed di-
solius pontificis, non ideo esset contemnendae cit materiam consecrationis esse « vinum de
et infirmae auctoritatis. Verum esse totius vite, cui ante consecrationem aqua modicissi-
concilii nondum dissoluti certo certius constat ma adhiberi debet. » Quae duo sunt valde di-
tum ex initio decreti, ubi legitur latum « sa- versa. Ad tertium; Falsum est decretum de
cro approbante Florentino concilio » cum ex , verbis consecrationis, referre omnia verba,
fine, ubi legitur « Datum Florentiae in pu-
: quae in ecclesia Latina proferri solent; id enim
blica sessione synodali solemniter in ecclesia solum [ubi agitur de forma Eucharistiae] legi-
majori celebrata, anno Domini 1439, decimo tur : « Forma hujus sacramenti sunt verba
Kalendas Decembris, pontificatus nostri anno Salvatoris, quibushoc conficit sacramentum ;
nono. » Neque id negant Spondanus et Palla- Sacerdos enim, etc» Ad quartum: Sunt innu-
vicinus, sed e contra expresse testantur. Spon- meri theologi, qui sustinent ex ipso decreto
danus ad eumdem annum 1439, ubi relatis porrectionem instrumentorum esse materiam
posterioribus verbis decreti mox laudatis, Romana, quidam totalem,
Ordinis in ecclesia
« inde percipies, inquit, non una cum Graeco- quidam partialem quamvis apud Graecos
;

rum discessu dissipatam esse, quod multi cre- manuum impositio sit materia. Ratio autem
diderunt, synodum Florentinam, sed porro hujus diversitatis est, quia Christus hujus sa-
continuatam cum patribus Latinis ; nec vero cramenti materiam non determinavit in spe-
hoc, solum anno, verum etiam tribus sequen- cie, sed in genere de quo dum de Ordine:
;

1 Jlic a. 2, o, m 4. d. 7, q. i. a 2, q. 2, op. 5 et4, sed intcrim nihil indecontra nos.

0, Oeul. c. 60. Prob. 2° conclusio. S. Dionysius, c. 4 Hfo
 UTRUM BALSAMUM SIT NECESSARIO, ETC. 359

rarch. EccL: « Dicimus, inquit,quod unguenti scq.; S.enim Gregoriuset alii qui sexto sa^culo
compositio est collcctio quaedam bcnc spiran- balsami meminerunt, illud uon utre unovam
tium materiarum », balsamum vcrosimilius ct a seinvenlam, scd uta majoribus pcr tradi-
intelligens, Idcm Clcmens Rom., I. 7 Constit., tioncm acceptam protulerunt non assignari :

c. 44, S. Irenaeus, 1. 18, de

1 conlva Ilajrcs., c. potcst primus ejus auctor, nec quisquam ba-
gnosticis ritus catholicorum acmulantibus, bet potestatem in Ecclesia statuendi id quod
scribit baptizatos abillis inungi balsamo. secundum concilia, pontificcs, insiguiores
S. Greg. saeculo VI, in suo Sacramentario, scliolasticos, babetur pro materia sacra-
et Greg. Turon. eod. saec, 1. 4 dc Gloria mar- menti.
tyrum, fatcntibus ipsis advcrsariis, banc olci Obj. 2° : Innoc. III, cwp.Pasloralis, Extra. 1.

et balsami mixtionem commendant. Ordo 1, tit.de Sacramentis non itcrandis 16, dicit
Bom.,ante saeculum nonum cditus, pontificalia « Nos consulcrevoluisti, an permitti dcbcant
et ritualia omnia tam vetera quam nova, ministrare qui sine impositione manuum fue-
omnes fcrme scbolastici et eorum duccs mcn- ritad Ordinem subdiaconatus assumptus et ;

tioncm faciunt balsami non secus ac olci tan- si Confirmationis sacramentum in co debcat

quam materiae partialis Confirmationis et : iterari, qui per errorem fuit non cbrismatc,
dum aliquando oleum tantum nominant, non scd olco delinitus. Ad quod breviter duximus
oleum simplex, sed oleum mixtum,
intelligunt respondcndum, quod in talibus noncst aliquid
sumpta dcnominatione a majori quantitate, itcrandum, scd caute supplcndum, quod in-
quae est olei. caute fuerat praetcrmissum.» Ubi supponit id
Prob. 3° : Secundum constantem ct perpe- quod fuit praetermissum, non esse essentiale,
tuam in Ecclesia traditionem, matcria cssen- alioquin fuisset nullum sacramentum et ite-
tialis Confirmationis est chrisma, ut ex dictis randum.
constat : atqui cbrisma non est oleum sim- Resp. 1° hoc argumentum, quod est pra>
plex, sed, ex usu Ecclesiae, est mixtum cx oleo cipuum adversae sententiae fundamentum,
et balsamo et secundum nominis significa-
; militare contra plures ex objicicntibus, qui
tionem est compositumex oleo et fragrante tenent impositionem manuum esse materiam
aliqua materia chrisma enim latine redditur
; saltem partialcm Ordinis, queni tamen ponti-
unguentum « Unguentum autem,inquit Am-
: fex dicit pariter non esse iterandum, si defue-
bros. Calepinus, non est illa compositio tenax, rit impositio manuum. Itaque
qua chirurgi utuntur ad curanda vulnera, sed Resp. 2° quod sensus hujus decretalis sit
commixtio diversorum odorum, addito oleo non esse iterandum solemniter et cum caere-
aut balsamo, aut aliquo pingui ad ungenda moniis sacramentum, sed supplendum caute
corpora.»: gallice, parfum. Jam quoero ex qua et secreto quod fuerat omissuin. In Contlrma-
alia fragrantemateria fieret haoc mixtio quam tione autem omissum fuerat chrisma quod ,

ex balsamo, quod, fatentibus adversariis, a non balsamo, neque vera fuerat forma
est sine
saeculo sexto universa adhibet Ecclesia quo ; prolata ergo in totum supplendum erat, sic-
:

cnim fine saeculo sexto fuisset immutata ? a
quo fuit immutata ? quis reclamavit contra
innovationem in re tanti momenti, contradi-
cente priore traditione ? ergo.
Solvuntur
que denuo conferendum erat. Similiter in Or-
dine impositio manuum omissa erat sup-
plenda non ut materia, sed ut caeremonia ac-
cidentalis, saltem juxta plurimos. Responsio
enim pontiiicis, cum sit una generalis ad duas
objectioyies. \ quaestiones, debet singulis applicari proportio-
nalitcr et sccundum exigentiam cujusquc in :

Obj. 1° Sex primis saeculis nullus sive

: Confirmationc omissum fuerat quid substan-
Graecorum sive Latinorum meminit balsami tiale, ctiderat supplcndum; in Ordine aliquid
pro materia Confirmationis ergo non est ve- : accidentale, et id erat etiam supplendum. Et
risinrle illud esse ejus materiam. haec est communis interpretatio canonistarum
Resp. 1° posse negari ant. Nam S. Dionysius Innoc, Panorm., Ostiensis, etc
implicite, et S. Irenaeus explicite illius memi- Paulo aliter, necmale, interpretatureximius
nerunt. 2° Dist. ant. Nullus meminit explicite, Syrvius.Pontifex, inquit, respondet generaliter
tran§eat implicite, neg. Meminerunt enim
; quod in ejusmodi sacramentis, cum characte-
chrismatis, quod ex usuEcclesiaeet secundum rcm imprimant, nihil esse iterandum; non
nominis significationem importat compositum substantiam, quia sunt infterabiha; non caere-
exoleo etbalsamo, ut dictum est, 3° Neg. con- monias, quia sufficit illas semel adhibuissej
360 DISSERTATIO UNICA. ART. IV.

sed cnute supplenduni csse craod incauto omis- balsami admisceatur, potest contingere (/uod
sum merat atqui in eo de eujus Confirma-
:
solo oleo fiatunctio, sicque nullum sit sacra-
x
tione quaerebatur, omissa racratunctio chri-, mentum, si balsamum sit de neeessitatc *a-
smatis ex oleo e1 balsamo confccti: crgo illa cramenti hoc autem cst inconveniens ergo :
: :

supplenda erat. In eoautemde cujus ordina- Resp. tantam essc aciivitatem ct effiuentiam
tione quserebatur, omissa erat impositio ma- balsami, ut parva quantitas brevi ct facile per-
nmim : ergo supplenda
et hffic erat, sive sit vadat omncs partes olei.
essentialiSj sive non. Fermein idem redit.
Obj. 3° : Materia sacramenti debetesse com- ARTICULUS IV.
munis et obvia atqui balsamum verum, vel
:

non amplius rcperitur, vcl saltem est rarissi- UTRUM SIT DE NECESSITATE SACRAMENTI QU0D
mum scribit enim Plinius, 1. 12, c.25 « Bal-
; : CHRISMA SIT AB EPISC0P0
samum uni terrarum Judae concessum, quon- BENEDICTUM?
dam in duobus tantum hortis, utroque regio.»
Et 1. 26, c. 32. b Fastidit balsamum alibi nas- Suppono csse necessarium saltem neeessitate
ci. » Atqui vastati sunt illi duo horti ergo : prsecepti ecclesiasticiquod chrisma sit bene-
periitnaturalebalsamum. Ita Kemnitius. dictum, idque ab episcopo; ita enim docent et

Resp. 1° majorcm csse veram de sacramen- prsescribunt Patres, Sacramentarium S. Greg.,

tis absolutae necessitatis *, ut est Baptismus ;
pontificale et ritualia tam Graecorum quam
ad Confirmationem autem quoc non cst tanta3 Latinorum, ct maxime Florent. jam lauda-
necessitatis, sufficit quod ejus materia facile tum.
possit ad omnia loca transferri. At qucestio est 1° utrum benedictio seu con-
Neg. 2° min.; quod enim dicit Plinius, non secratio sit de necessitate sacramenti, ita ut
ad sua, sed ad anteriora tempora est referen- collatum sine chrismate benedicto sit nuilum.
dum siquidem ipse ibid. dicat « Serit nunc
;
: 2° Utrum pariter sit de necessitate sacramenti
eam fiscus, nec unquam fuit numerosior aut quod haec consecratio fiat ab episcopo, sic ut
procerior. Et teste Josepho, i. -I AntiquiL, c.
» non possit simplex sacerdos ex dispensatione
1, et 1. 1 de Bello Judaico, c. 7, Hieron. in cap. papaB illam perficere. Secunda qusestio invol-
27, Ezech., Strabone, l. 16, frcquentissimum vit primam stat enim chrisma debere bene-
;

est balsamum in Palcstina et Arabia e* Tiunc ; dici, siprobetur esse necessario ab episcopo
ex Indiis magna copia ad nos dcfertur. benedicendum seu consecrandum. Unde
Si dicas balsamum lndicum esse adulteri- Dico Probabiie est esse de necessitate sa-
:

num et a Palestino ideoque neeesse diversum ; cramenti quod chrisma sit ab episcopo conse-
fuit quod pontifices dispensarcnt ut ioco cratum, ita ut simplex sacerdos non possit
veri balsami substitueretur, quod aperte in- etiam ex dispensatione pontificia illud valide
dicat non esse materiam necessariam sacra- consecrare.
menti. Est communior antiquorum scholastico-
Resp. neg. assumptum licet enim balsa- ; rum, cum suo duce
cui contradicunt scotistae
mum Indicum in colore differat a Palestino, et plures recentiores,eiiam quidam thomistaa.
non tamen in substantia et virtute, testimonio Videtur tamen esse D. Th, nam postquam
peritissimorum medicorum vel dic differre ; hic, art. 3, in arg. s. c. et ad 3, formaliter
sicut vina diversarum regionum, quaB semper dixit requiri ad sacramentum quod chnsma
sunt vina. ldeoque poriiifiees non dispensave- sit benedictum ab episcopo, sibi primo loco
runt in ejus usu, sed permiserunt illud adhi- objicit lioc argumentum Non est « de neces-
:

beri, quia erat verum. sitate Baptismi » quod aqua sit consecrata:
Inst. Saltem nascente Ecclesia , apostoli,
: ergo nec est « de necessitate Confirmationis »
qui erant pauperes non habebant unde , quod chrisma sit « per episcopum consecra-
emerent balsamum ,
quod magni aestimatur : tum. » Non respondet concedendo totum, si-
ergo. cut debuisset concedere, si censuisset cum
Resp. apostolos fuisse pauperes in particu- adversariis; hoc enim ipsi argumento utuntur
lari, in communi autem sufficienter divites pro sua sententia, sed concedit antecedens et
ut emerent balsamum , cujus Palestina erat negat eonseq., disparitatemque exhibet in cor-
ferax tunc temporis, ut dictum est. pore articuli, quod aqua prius fuerit eonse-
Urgebis ; Cum magnue olei quantitati parum crata a Christo vei tactu sua3 carnis, vel Ba-
Hica.2, ad4. ptismum ministrando, non vero chrisma, ut
 (JTIUJM S!T i)E NECESSITATE SACRAMENTI, ETC. 361

gfcdx amplius dicam in argumento a ratione, Solcuntur objectiones.

Cuod est S. Docloris.
Prob. I°cx laudato dccrcto conc. Flor. pro
Armenis, ubi definitur eodem tcnore mate-
jriam sacramcnti Confirmationis cssc chrisma
benedictum ab episcopo, quo definitur cssc
cbrisma confectum cx olco ct balsamo. Et in-
fra dicit quod licet legatur aliquando pcr apo-
stolica3 Sedis dispensationem,simpliccm sacer-
Obj. 1° : Conc. Tolet. 1, cau. 20, sic staluit
« Quamvis pcnc ubique custodiatur ut absque
episcopo chrisma ncmo conficiat, tamen quia
in nliquibus locis vel provinciis presbyteri di-
cuntur chrisma conficcrc, placuit ex hac die
nullum alium nisi episcopum chrisma confi-
ccrc. Concilium non declarat irritam conse-
)>

fiotem Confirmationem administrasse, hoc crationem chrismatis factam a presbytero, ne-

tamen debucrit fieri « in chrismate per cpi- que ad jus divinum recurrit, sed ad usum et
scopum confecto, » aperte innuens quod licet legcm ergo. :

quoad miuistrum
pontifex possit dispcnsare
hujus sacramcnti, non tamen quoad mini-
strum consecrationis chrismatis.
Conc. Carthag. 3, can. 36 o Presbyter in- : sma, quod factum etsi non irritum declaret
consulto episcopo virgines non consecrct;
chrisma vero nunquam conficiat » crgo nec
consulto episcopo. Idem conc. Wormatiense,
can. 2 « Soli episcopo hsec dignitas concessa
est.
Prob.2° ex constanti et perpetua praxi Eccle-
siae,quae constat ex S. Dionysio de Eccl. Rie-
rarch., ex Innoc. I, ad Deceniium ; conc. Car-
thag. 2, can. 3; Hispal. 2 can. 7 Tolet. 1,
can. 20; Braccarensi 1, can. 37; Tertull., de
Bapt.; Cyp., ep. 70; Optato, 1. 7; Cyrillo, Cate-
chesi, 3; S. Leon., ep. ad episcopos Germ. et
Galliae ; ex sacramentario S. Greg., Ordinc
Rom., Pontificali et omnibus
Resp. neg. conseq.; hoc enim canone tan-
tum significatur ex ignorantia vel negligentia
presbytcros inquibusdam locis consecrarechri-
synodus,neque tamen ut legitimum approbat;
: scd e contra videtur improbare, lcgem anti-
quam id prohibentem innovando. Hunc autem
esse sensuin concilii eo probabilius arbitror,
1° quod Montanus qui, an. 531, secundo con-
cilio Toiet. praefuit, in ep. ad Theoribium,
presbyteros qui consecrabant chrisma, dam-
net praesumptionis dementiae, asseratque « jus
; consccrationis chrismae ab initio fidei catholi-
ca3tantumpontificibusdebitum.))2°Quiainhoc
canone non agitur de Confirmatione nec de
Confirmationis materia,sed de chrismate bapti-
smali, seu quo unguntur baptizati in vertice;
ritualibus : prosequitur enim canon « Et per dicecesim :

qui omnes tradunt benedictionem chrismati.s destinare;itautsingulisecclesiis ad episcopum

solis cpiscopis licere; quod cum aliter factum antediempascha^diaconidestinentur aut subdi-
nusquam certo legatur, probabile cst id esse aconi,utconfectum chrisma ab episcopo desti-
de necessitate sacramenti. Adde ClementemVI, natum ad diem paschae possit occurrere. » Quod
in Litteris ad patriarcham Armenorum apud apnrte intelligitur de chrismate, quo fit unctio
Raynaldum ad an. 1351, in quibus inter plura in Baptismo. Equidem scio idem utriusque
sic interrogat « Primo de consecratione chri-
: unctionis esse chrisma ; sed verisimile est
smatis, si credis quod per nullum sacerdotem, quod sive ex ignorantia sive ex negligentia,
qui non est episcopus, potest chrisma rite et permissum aut introductum fuerit, quod pre-
debite consecrari ? » sbyteri qui unctionem baptismalem faciebant,
J
Accedit ra io congrua. Priusquam res aliqua etiam hujus unctionis chrisma abusive confi-
permanens et corporea., de se indifferens, ap- cerent quem abusum tollens synodus, statuit
:

plicetur ad causandam instrumentaliter gra- ut chrisma a solis episcopis consecretur, et ad

tiam, convenit ut fiat aliquo modo sacra, ele- singulas ecclesias sua3 provinciae destinetur.
veturque ritu religioso ad rationem instru- Neque obstat quod in eodem canone subdatur
menti gratiae ergo materia sacramenti quse
: « Episcopo sane certum est omni tempore li-

non fuit a Christo ipso usu aut ejus tactu con- cere chrisma facere sine autem conscientia
;

secrata, congruenter debet consecrari, idque episcopi nihil penitus faciendum. » Non enim
per episcopum, qui gerit in Ecclesia personam significatur iis verbis quod, consentiente epi-
Christi. Subsumo Atqui licet Christus conse-
: scopo, presbyteri possint chrisma conficere,
craverit materiam Baptismi vei illius usu, vel sed etiam in his quae ipsis concessa sunt, pen-
tactu carnis su& in Jordane, et materiam Eu- deant ab episcopis.
charistiae illam eonficiendo, non tamen mate- Obj. 2° Qui potcst majus, potest et minus
:

riam Confirmationis, quam nunquam admi- atqui simplex sacerdos potest consecrare Eu-
nistravit : ergo. charistiam, quod cst quid maximum ergo a :
36* DISSERTATIO UNICA. ART. V.

fortiorichrisma, quod est quid minus. Itom Quantum ad mixtionem balsami et benedt-
poolifei potest concedere simplici sacerdoti ctioncm episcopi, cum hmr proposuenmus, ut t

racultatem coufirmandi ergo a fortiori conse-

: probabiliuset probabile, neutrum aestimamus
crandi rr&ieriam Confirmationis ; majus est csse de fide.
enim sacramontum conficere, quam ejus ma- Petes 2° ex quo oleo debeat confici
teriam praeparare. chrisma ?

Resp. laudatum adagium noncurrerein iis, Resp. exsolo oleo olivarum non oleo vel *,

qiue pcndent ex institutione divina alioquin ; nucum amygdalarum, etc.,idque de neces-

vel
sequeretur quod simplex sacerdos posset ex sitate sacramer ti. 1° Quia solum oleum oliva-
dispensatione pontificia conferre sacros Ordi- rum dicitur proprie et simpliciter oleum, ac
nes; est enim quid minus quam conficere maxime habetur in usu hominum, ubi haberi
Eucharistiam. Imo sequeretur quod posset et potest; quilibet autem alius liquor nominatur
Ordines et etiam Confirmationem atque con- oleum ex secundum quid et
ejus similitudine,
secrationem chrismatis sine dispensatione cum nempe oleum nueum, oleum
addito,
perficere, quia potest sine dispensatione Eu- amygdalarum etc, nec est in usu communi
charistiam conficere. Aliunde disparitas est supplementum apud eos quibus deest
nisi in

inter collationem sacramenti Confirmationis oleum olivarum. 2° Quia proprietates olei,

et consecrationis chrismatis, quod aliquando quibus significatur Spiritus Sanctus, magis
possit deferri chrisma, quo non posset episco- inveniuntur in oleo olivarum, quam in quoli-
pus personaliter proficisci, sicque est ratio bet alio oleo; oliva enim, semper frondibus
concedendi unum, et non alterum. Adde quod virens, virorem et misericordiam Spiritus
sit majus concedere utrumque, quam unum Sancti significat: et ideo Ecclesia in confe-
tantum. ctionem chrismatis nunquam aliud oleum nisi
Obj. 3° Summi pontifices aliquando dispen-
: oiivarum adhibuit.
sarunt, ut simplex sacerdos chrisma confice- Petes 3° in qua parte corporis debeat fieri

ret ita concessit Eugenius IV Fratibus Mino-

: chrismatio ?
ribus in Scythia et Moldavia, bulla Sawce Resp. debere fieri necessario necessitate sa-
Religionis relata a Wadingo juxta authogra- cramenti in fronte. Constat ex perpetua Ec-
phum Vaticanum, ut ipse testatur, tom. 5 clesiae praxi, quam testantur Tertull., I. de

Annal. Minorum. Ita refert P. Franciscus Prcescript. c 40 conc. 2 cecumen. can. 7 ;

. ; ,

Henno. S. Cyrillus Jerosol., Catechesi, 3 ; Innoc. 1, ad

Resp. 1° plures huic bullae fidem detrectare, Decentium. c. 3 ; S. Greg. in Sacramentario,
tum quia non reperitur in bullario ordinario, et omnia tandem conc. Florent. in
ritualia ;

tum quia aperte contradicit menti Eugenii
IV, in conc. Florent. unde putant sistendum
: tem, sed et oculos, aures,
conclusioni, donec factum aut bulla probetur;
2° supposito facto seu bulla, pontificem secu-
tum probabilem ; quod
fuisse sententiam sibi
non obstat conclusioni nostrae,quamposuimus
ut probabilem tantum.
decreto Unionis. Grseci vero non solum fron-
os, pectus ungunt,
sed sola unctio frontis est essentialis.
Ratio estquia homo in hoc sacramento
accipit Spiritum Sanctum ad robur *, ut inter
adversarios fidei fortiter Christi fidem confite-
atur ; unde convenienter signatur in fronte
signo crucis propter duo 1° quia insignitur :

ARTICULUS V. signo crucis, quasi miles signo ducis, quod

debet esse evidens et manifestum;inter autem
QU^DAM LEVIORES QUiESTIONES CIRCA MATERIAM omnia corporis humani membra, maxime
CONFIRMATIONIS COMPENDIOSE RESOLVUNTUR. frons manifesta est, quae fere nunquam obte-
gitur et ideo confirmatus signatur in fronte
;

Petes 4° utrum de fide chrismationem

sit ut in manifesto demonstret se esse christia-
esse de necessitate sacramenti ? num ;
2° quia aliquis impeditur a libera con-
Picsp. ita sentire Suarem, Valentiam, Syl- fessione nominis Christi propter duo, scilicet
vi um et plures alios, pnesertim propter decre- propter timorem, et propter verecundiam
tuift concilii Florent., et canonem 2 sess. 7 utriusque autem horum signum maxime ma-
concilii Trid. Alh vero, viros meritissimos nifestatur in fronte propter propinquitatem
opinionem contrariam defendentes, aliqua imaginationis, et quia spiritus a oorde directe
censura nutare non audent, sed temeritatis ad frontem ascendunt : unde verecundati eru-
iantum arguunt. » Hic a. 2, ad 3. * Ib. a. 9. o.
 QUJE SIT FORMA CONFIRMATIONIS. 363

bescunt, timcntcs dutem pallescunt. Et ideo sioncm comitatur. Vcrba autem quac profert
in frontc Gignatur chrismate, ut ncquc propter confirmans ungendo dicunt esse tantum
,

timorcm, ncquo jnfopter crubcsccntiam no- formam accidcntalcm ita Sirmondus, Sam-
:

men Chnsti confiteri praetermittat. bovius, Juenin, ctc.

Pctes A° utrum ehrismatio dcbcat fieri in Qui hanc praeviam manuum impositionem
modum crucis? existimant esse tantum materiam inadaequa-
Resp. atfirmative, idquc probabilius neccssi- tam ct simul cum unctione constituere tota-
tate sacramcnti *; quia praeter Patres et ritua- lcm materiam Confirmationis, etiam dicunt
lia quae requirunt signum crucis, si abesset, orationcm quae comitatur istam manuum
non verificarctur forma « Signo tc signo cru-
: impositionem essc formam partialem, et con-
cis » , etc. stilucrc totalem simul cum verbis quae profe-
Petes 5° quo tempore liceat consecrare runtur in unctione, scilicet « Signo te signo
:

chrisma ? crucis, » etc. Ita Natal. Alex.,Card. Gotti, Tour-

Resp. Videtur ex conc. Tolet. 1, can. 20, li- nely, etc.
citum fuisse olim omni tcmporc consccrarc. Qui tandem materiam totalem Confirmatio-
Nunc autcm non consecratur nisi scmel in nis reponunt in unctione et manuum imposi-
anno feria quinta hebdomadae majoris. tione ab unctione indistincta, hi formam adac-
Petes 6° qui sint ritus consecrationis chri- quatam constituunt in verbis prolatis ungen-
gmatis ? sccundumLatinos: «Signo tesigno
do, scilicet
Resp. praecipuos esse sequentes 1° praemis- : crucis», etc; sccundum Graecos « Signacu- :

sis precibus, fit signum crucis super oleum lum doni Spiritus Sancti. » Ita cum Auctore
et balsamum ; 2° episcopus aliquoties inhalat communius tam veteres quam rccentiores.
super chrisma, ut praescribitur in Sacramen- Cum quibus
tario S. Greg.et in Ordine Rom.,idque signifi- Dico 1° Oratio praevia ad unctionem non
:

cat Spiritum Sanctunr, qui datur in Confirma- est forma sive totalis sive partialis saeramenti
tione ; 3° episcopus et presbyteri comites sa- Confirmationis.
lutant chrisma in verbis « Ave sanctum : Prob.l Ideo laudati prius theologi assi-
:

chrisma » haec autem salutatio

; non est abso- gnant hanc orationem pro forma totali vel par-
luta ad ipsum chrisma physice et in se consi- tiali Confirmationis, quia materiam hujus sa-

deratum, sed est relativa ad Christum, cujus cramenti reponunt totaliter vel partialiter in
chrisma est symbolum. Quamvis aliunde non impositione manuum praevia ad unctionem
sit insolitum salutareres inanimatas iu signum atqui in hoc errant, ut probavimus art. 2 hu-
ketitiae, Andreas salutavit crucem,
sicut S. jus dissert. : ergo.
dicens Salve, crux. Immerito igitur haeretici
: 2° llla oratio aliquando praetermissa est in
hunc duplicem ritum sugillant tanquam su- Confirmatione ergo non potest dici forma es-
:

perstitiosum. 4° Quotannis presbyteri tenen- scntialis. Prob. ant. Ex Sacramentario mona-

tur petere a suo episcopo novum chrisma, sterii Moysacensis annorum 800, edito cum
veteri combusto; nec potest episcopus secun- pluribusaliis a D. Martene, cap. 2, a. 2,in quo
dum canones quidquam ab illis petere pro nulla alia oratio legitur quam quae recitatur
emptione balsami. post Confirmationen peractam: « Deus qui
Apostolis tuis », etc: ergo.
ARTICULUS VI. ;
3° Ista oratio praevia aliquando recitabatur
I

immediate post Raptismum a presbytero ba-

QUM SIT FORMA CONFIRMATIONIS ? plizante, antequam episcopus accederet ad con-
firmandum, ut constat ex codicibus probatis
©hersitas opinionum circa formam Confir- apud eumdem Martene, a. 3, in quibus haec
matknrs sequitur ex diversitate opinionum oratio reperitur cum ordine Raptismi, et post
clrca ej&s materiam. Qui reponunt materiam aliquot folia legitur ordo Confirrnationis, et
adaequataK: Confirmationis in impositionc mSacrammtario Moysacensi;
ideo omissa est
manuum, quas siia est in extensione manuum forma autem ab alio quam a confirmante pro-
versus confirmandos, orando ut in eos de- lata, non potest dici esseatialifc forma Confir-
scendat Spiritus Sanctus. non aliam formam mationis: ergo.
agnoscunt quam orationem, «Omnipotens sem- A° In Eucologio quod refertD. Martene torn.
ptterne Deus, etc», quae hanc manuum exten- 1,1. 1 cle Ritibus, haec oratio recitatur in una
* Ib. et a. 4, o. ecclcsia ubi perfectus est Raptismus, et Con-
3(H DISSEMTATIO UNICA. AUT. VI.

lirmatio confcrturin altera; difOcile estautem alloquitur: « Repetequiaaccepistisignaculum

e\ hac duplici aclione in diversis Locisunam spirituale.... signavit te Deus Pater, lontirma-
moralem intelligerc, vit teChristus Dominus, ct dedit pignus Spiri-
5'Tandeni, ut diximus, admittuntur ad Con- tus in cordibus tuis. » Chrismatis plures anti-
Grmationem, qui absentes crant, dum pro- quos mcminisse liquet ex art. 1 signi crucis ;

Duntiaretur haec oratio cum manuum imposi- autcm mcminerunt Tert, 1. de Pr&script., c.
tione. 48; S. Aug., in Ps. 141 expressionis trium ;

Forma legitima sacramcnti Confir-

Dico 2°: personarum SS. Trinitatis idem S. Aug. serm.
malionis apucl Latinos 1 estha^c: « Signo seu 99 de Diversis, cap. 2; Ordo Rom.; Alcui-
consigno te signo crucis, et confirmo te chri- nus in Officio Sabbati S. Adde usum Ecclc-
smate salulis, in nomine Patris, et Filii, et Spi- sia3, cujus non potest assignari initium vel
ritus Sancti. » primus auctor.
Prob. 1° ex jam socpc laudato decreto Flo- Dico 3°: FormaConfirmationis
legitima
rent. in quo forma hujus sacramenti iisdem apud Gra^cos est ha3c Signaculum doni seu :

omnino verbis exprimitur. donationis Spiritus Sancti.

Quoad id quod reponunt decretum illud
non habcre vim dcfinitionis concilii, quia fuit
latum jam dissoluto concilio, impugnatum est
supra Addit ulterius Tournely decretum
a. 3.
non definire an sit forma essentialis, an tan-
tum integrans aut caeremonialis ex pra^cepto.
At mirum foret concilium definivisse formam
accidentalem et caeremonialem, et siluissse de
essentiali; nullam enim aliam profert; idne
fuisset Armenos instrucre, an potius decipere?
Item aliorum sacramentorum assignat formas
essentiales, quidni Confirmationis?
Prob. 2°* et magis impugnatur responsio
Tournely. Illa forma debet censeri essentialis,
qua3 determinat materiam ad significandum
et producendum effectum sacramenti, ejusque
causam principalem exprimit: atqui talis est
forma assignata: ergo. Prob. minor: Effectus
Confirmationis est ut homo insigniatur signo
militicC Christi, sicut milites insigniuntur insi-
gniis ducis; et hoc significatur,
uSigno signo crucis », in quo Christus, rex
te
noster, triumpbavit. Alter effectus Confirma-
tionis est robur spirituale ad fortiter pugnan-
dum contra hostes lidei, eamque sine timore
et rubore confitendam, et hoc significatur,
cum dicitur « Confirmo te chrismate salutis. »
Causa principalis horum effectuum est san-
Prob. 1°: Eucologium Gra^corum editum a
P. Goar, aliud manuscriptum CryptoferrataB
quod tribuitur Bessarioni, et aliud Barberi-
num, non aliam formam exhibent. Et Graeci
etiam orthodoxi nunc non solum in Oriente,
sed etiam Roma3 sub oculis papa3 aliam for-
mam non adhibent: ergo vel est legitima, vel
non est sacramentum Confirmationis apud
ipsos, quod non potest.
dici
Confirm. Quoties actum est de nnione Gra3-
corum cum Latinis de materiis inter ipsos
et
controversis, nunquam Latini objecerunt
Gra^cis nullitatem sua3 forma3, quamvis Mar-
cus Ephesinus in ctmc. Flor. exposuisset Gra3-
cos confirmare sub hac forma. Imo congrega-
tio cardinalium ab Urbano ¥111, ad examen
ritualis Gra3corum deputata, circa materiam
et formam Confirmationis nihii innovandum
censuit, ideoque recusum ex hoc capite inte-
grum.
cum dicitur: Prob. 2°: Hajc forma, non secus ac forma
Latinorum, significat effectum sacramenti;
per signaculum enim significatur character,
per to doni Smritus Sancti, significatur gratia
roborans ad fidem confitendam. Item importa-
tur tacite seu practice actio confirmandi, per-
sona confirmans et confirmata; quia cum
dicitur signaculum doni», etc, secundum
«

ctissimaTrinitas, qua3 exprimitur cum dicitur: proprietatem lingux Gra3ca3,idem estac:«Ecce

« In nomine Patris » etc. , donum », quod implicite et practice significat:
Prob. 3° Quamvis ha3c forma non reperiatur
: « Do tibi» , vel datur tibi per meum ministerium
integra in S. Scripturis et antiquioribus Patri- donum: sicut si quis manu porrigens num-
bus, quia, ut jam
dicam, sacratiora
dixi et mum pauperi, dicat: « Ecce nummum »,
mysteria occultabant infidelibus, ne illa irri- sensus est : Do tibi nummum.
derent aut profanarcnt, colligitur tamen ex
variis locis. Confirmandi et signandi meminit
Solvuntur objectiones.
ApostoIus2 Cor. 1, cujus verba retulimus, a.
2, in sol. prima3 obj.: ex quo loco S. Ambros.,
1. de iis qui initiantur, c. 7, confirmatum sic Obj. 1° : Forma
Confirmationis estdepreca-
« tfsc *. 4,o. * lbid. toria, Act. 8: Orabant pro eis, utacciperent
 QUJF. SIT FORMA CONFIRMATIONIS? 3f>5

Spiritum sanctum: atqui haec forma : « Signo ma hacc integra apud ipsos non reperiatur,
te ». etc ., non
est deprecatoria: crgo. colligitur tamen ex variis locis, pj dictum est.
Resp. neg. ant. Legitur quidem, Act. 8,
1° 2° Exeorum silentio nihil potcst uiferri ; nam,
apostolos o.rasse pro Samaritanis ut acciperent teste D. Mabillon et D. Martene, m pluribus
Spiritum Sanctum, scd nonlegiturhancoratio- liturgiis ct ritualibus manuscriptis antiquissi-
nem iuisse formam sacramcnti; quin potius mis omittitur modo forma Raptismi, modo
contrarium innuitur, cum non orationi, sed forma consecrationis ex quo tamen inferri :

impositioni manuum tribuatur Spiritus San- non potest, nec formam consecrationis,
ctus, ibid: Tunc imponcbant manus super illos> nec formam Baptismi fuisse tunc in usu.
et accipiebant Spiritum. Et cap. 19, nulla ora- IIujus silentii seu omissionis varii varias
tionis mentione facta : Cum imposuisset illis referunt rationes. Duplicem propono pri- :

manus Paulus, venit Spiritus Sanctus super ma tam tempore apostolorum quam pri-
:

eos. Resp. 2° neg. min. De qua in resp. secun- oribus Ecclesiac saeculis crat lex non evulgandi
da ad sequcntem instant. arcana fidei nostrae mysteria, ne gentilium ac
lnst.:SS. Patres: Cyp.,#c? Jubajan.\ Ambros. Judaeorumirrisioni patescerent. Unde: Auctor: 1

1. 3 cle Sacram., c. 2; S. Aug.,

G cle Trinit., 1. « Multa inquit, servabant apostoli in sacra-
,

c. 26, a nobis superius laudati, scribunt Spi- mentorum collatione, qua3 in S. Scripturis
ritum Sanctum conferri per orationem et communiter propositis non sunt tradita. »
manuum impositionem : ergo. Hinc S. Dionys., cap. 7 Eccl. Hicrarch., dicit:
Resp. 1° : Quando Patres tribuunt Spiritum « Consummativas invocaiiones [id est, verba
Sanctum in Confirmatione, expri-
orationi quibus perficiuntur sacramenta] non est jus-
munt ritum, non formam, seu tribuunt
illius tum Scripturas interpretantibus, neque mys-
Spiritum Sanctum orationi ut pracparationi, ticum eorum, aut in ipsis operaias ex Deo vir-
non ut formae; sicutcum dicunt Eucharistiam tutes, ex occulto ad commune adducere, sed
oratione consecrari, seu corpus Christi confici nostra sacra traditio sine pompa (idest occulte)
per orationem et signum crucis (sic enim eos edocet.» Et Innoc. I, in ep. ad Decentium t
loquuntur Justin., ApoL 2 Cyril. Jeros., ; loquens de sacramento Confirmationis « Ver- :

Catechesi mystag., 1 ct 5), nihil aliud inten-
dunt quam exprimere ritum consecrationis,
vel significare quod oratione
conficiatur corpus Cbristi praeparatorie,, non
formaliter. Sic ipsimet ohjicientes solvunt has
posteriores auctoritates.
Resp. 2° formas sacramentorum, licet in-
dicativas, posse dici et esse revera deprecato-
et signo crucis
badiccrenon possum, inquit, ne magis pro-
dere videar, quam ad consultationem respon-
dere. » Altera ratio pro sequcntibus soeculis
fuit; quia quse sunt vulgata etin continuo usu
facile praetermittuntur in scriptis, eo quod a
nemine ignorentur.
Inst.:Hcec forma a sseculo octavo varias passa
est mutationes nam juxta D. Martene, 1. 1
;

rias ;
quia homo in collatione sacramentorum de Antiquis Ecclesim ritibus, Pontificale Engi-
est minister tantum, os et manus praebens ; berti, sub finem cctavi soeculi scriptum, hanc
Deus autem est causa principalis virtutem habet formam « Accipe signum sanctaj cru-
:

tribuens. Unde in omni forma etiam in- cis chrismatc salutis in Christo Jesu in vitam
dicativa involvitur tacita oratio, qua minister seternam confirmet te Deus Pater et Filius et
;

opem divinam invocat. Spiritus Sanctus». Gelasianum habet hanc ;

Obj. 2° : Neque in S. ncquc in
Scriptura, « Signum Cbristi in vitam aeternam, confir-

tota retro antiquitate, ante saeculum octavum, met te Deus», etc, ut ante. Manuscriptum
fitmentio istius formae « Signo te » etc. : , Ecclesiae Pictaviensis 800 annorum, hanc
neque in Sacramentario S. Greg., saec. sexto, « Signat te Deus sigillo fidei suae in confirma-

neque in veteribus ritualibus ante istud tem- tionem fidei suae. » Pontificale Ecclesiae Catu-
pus ergo. : rigensis ejusdem aevi, hanc : « Confirmo te et
Resp. quoad Scripturam, 1° posse negari consigno te in signum
in sancta? crucis,
antecedens, ut patet ex tcrtia prob. secundae nominePatris » etc. Codex Moysacensis, de quo
,

concl. 2° Neg. conseq., quia, ut jam dictum jam supra, hanc « Confirmo te signo crucis,
:

est,Scriptura non omnia refert, sive brevitatis in nomine Patris», etc. TandemformaGraeco-
sive arcani servandi causa, ut jam dixi art. 2, rum, quam dicimus legitimam, est [diversa a
obj.l,et modo dicam. Unde quae omittit, non nostra: ergo nostra non potest dici le^itima.
ideo excludit. Resp. 1° juxta quosdam has omnes formas
Quantum ad SS.Patres antiquos: 1° Licetfor- « Ibid. ad 1.
300 DISSERTATIO TTNTCA. ART. VT!#

oon diffeiTe substantialiter, quia iu omnibus essentialia, sedquaecumque adhibeantur, mo-

esl eadefM significatio effectua sacramenti, ut do eumdem effectum significent, validum erit
vidimus de forma Graecorum, ct potest videri sacramentum tcnentur tamen omncs cx pra>
;

in aliis formis relatis. cepto Ecclesioe adhibere formam a Florentino

Attamen, quia significari eumdem cffectum traditam.
videtur posse stare cum diversitate substantiali Juxta alios vero qui dicunt has formas va-
lormarum, si non eotlem modo significetur, luisse ex determinatione Ecclcsise per potesta-
nam Baptismo, v. g„ istce formae: «Baptizo
in tem ipsi a Christo concessam , omnia vcrba
te in nomine Patris», etc, et « Baptizo te dictac formac debcnt ccnseri essentialia, quia
in nomine sanctissimae Trinitatis, seu in nomi- illa determinavit Ecclesia. Quidam dubitant
negenitoris », etc, significant eumdem effe- de expressionc personarum Trinitatis, quia
ctum, et tamen sunt substantialiter diversac, non reperitur in forma Graccorum: sed nec
quia non eodem modo significant, et ideo duae alia verba formac Latinorum reperiunturin
ultimae sunt invalidae; formae autem Confir- forma Graccorum, et tamen reputantur ab illis
mationis, relatae, licet eumdem effectum si- essentialia. Dicendum itaque videlur utriu-
non videntur tamen
gnificent, significare eo- sque formac sua verba essc cssentialia, quia
dem modo. Ideo sic determinavit Ecclesia. Unde inferes juxla

Resp. 2° juxta alios, Christum determinasse hanc sententiam, Graccum non posse valide
formam hujus sacramenti in genere tantum, confirmare in forma Latinorum, nec Latinum
scilicet ut conferretur per aliqua verba ejus in formaGroccorum.
effectum significantia, non vero in specie per 1, dicit quod quando
Dices: S. Th. hic, ad
haec vel illa verba, sed id reliquisse determi- apostoli conferebantsacramcntum Confirma-
nandum ab Ecclesia, ut communiter dicitur tionis, hac Latinorum forma utebantur ex
de materia Ordinis; voluntque ita esse dicen- mandato Christi ergo est a Christo, et non ex
:

dum, quia aliter non potestsolvi difficultas. institutione Ecclesiae.

Ecclesia itaque ex hac potestate sibi a Christo Resp. neg. ant. Non enim dixitS. Th. «hanc
concessa approbat formam Graecorum pro ec- formam», sed «formam»: en ejus verba:
clesia Graeca ; varias alias formas relatas tunc « Tunc sicut materia, ita et forma ex mandato

approbavit, unamquamque pro sua ecclesia; Christi utebantur». Et quamvis argumentum

sed omnes tandem ad unam revocavit pro ec-
clesia Latina, quae est nostra, ut patet ex con-
cilio Florent.
Obj. 3° contra formam Graecorum
cramenta sunt etiam signacula doni Spiritus
esset de forma Latinorum, noluit illi respon-
dere directe S. D.; sed ipsi satis fuit ostendere
ex silentio Scripturae non bene probari apo-
: Alia sa- stolos ea non fuisse usos. Idque eo verius vide-
tur, quod in argumcnto « sed conlra », dicat
:

Sancti ergo haec forma non est propria sacra-

: quod Ecclesia « hac forma communiter ute-
mento Conf.
Resp. dist. ant. Alia sacramenta sunt etiam
signacula doni Spiritus Sancti, diverso modo,
conc; eodem modo, neg.; Confirmatio enim
non est qualecumque signaculum gratiae, ut
sunt alia sacramenta, sed speciali et distincto
modo ;
quatenus nempe est nota impressa et
signum militare, quo constituitur et confir-
maturmiles Cliristi, importatque plenitudinem
et perfectionem gratiae baptismalis. Unde per
Baptismum homo adscribitur familiae Christi
per Confirmationem, ejus militiae.
Petes utrum omnia verba formae Latinorum
sint essentialia, ita ut si aliquid omittatur,
nullum sacramentum?
Resp.resolutionem hujus quaestionis pende-
batur »; dicit « communiter », non semper et
ubique. Neque credibile est S. Th. qui noverat
formam baptizandi Graecorum, ut patet ex q.
66, a.5, ad 4, ignorasse eorum formam con-
firmandi. Insuper dato apostolos cx mandato
Christi hanc formam tunc adhibuisse, non se-
quitur Christum denegasseEcclesiae facultatem
alia verba idem significantia pro opportunitate
et necessitate determinandi. Etadid recurrere
nos cogit diversitas formarum quae fuerunt in
usu in diversis ecclesiis, ct quae est nunc in
usu in ecclesia Graeca, quarum validitas vix
aut ne vix aliter sustineri potest. Ilaec salvo
sit meliori judicio in quaest. admodum implexa.
ARTICULUS VII.

re ex his, quae rnodo dixi ad instantiam secun- DE MINISTRO CONFIRMATIONIS.

da? objectionis. Juxta qui tencnt varias
illos

formulas esse validas, quia non differunt sub- Duplex debet distingui minister Confirma*
stantialiter, inutile est quaerere quae verba sint tionis, ordinarius et extraordinarius. Ordina-
 DE MIMSTRO CONFIRMATIONIS* 367

rius esf qui vi sui ordinis habet pcrfcctam ct Prob. insupcr 4° ex S. Scriptura: Act. 8,
completarn potcstatem hoc sacramcntum va- narratur Petrum ct Joannem missos fuisse
lide conferendi ct hunc dicimus episcopum.
; Samariam, ut quos Philippus baptizaverat,
Minister extraordinarius est qui vi sui ordinis confirmarent, non tanquam sacfcrdotes, ut
habet potcstatem incompletam et inchoatam fingunt heterodoxi, sed tanquam apostoli, ut
conferendi hoc sacramentum, quae indigct intelligunt SS. Patrcs Cyp. ep. ad Jubajan.;
:

pcrfici et compleri per dispensationcm ut va- Chrysostomus, hom, 18 in Acta Apost. habes :

lide exerceatur ; et hunc dicimus simpliccm textus, a. 1 Isidorus Pelusiota, 1. 1, ep. 450
; :

presbyterum. Primum cst ccrtum contra ha> « Petrus et Joannes apostoli, inquit, ab Hierc-

reticos; secundum controvertitur interthco- solymis ad eos descendentes, Spiritus Sancti

logos. Utrumque distinctis §§ discutiemus. gratiam eis porrexerunt quod si is a quo
:

Baptismum acceperant, ex apostolorum classe

o ac numcro fuisset, Spiritus donandi potestatem
j
profecto habuisset. » Innoc. I, ex illa missiono
apostolorum ad confirmandos Samaritanos,
Utrum solus episcopus sit ministcr ordinarius probat hoc sacramentum solis episcopis re-
Confirmationis .
servari. Vide textum art. 1, similiter conc.
Florent. in decreto Unionis.
Quidam presbyterieccIesia3Eugubina>, ssec. Prob. 2° traditione, cujus testes jam habes
quinto, jus conferendi sacramentum Confir- Patres mox nominatos item pontifices, con-
;

mationis quasi potestatcordinariausurpabant; Clementem Rom., S. Dio-

cilia et alios Patres,
similiter, seq. saxulo, presbyteri ecclesiic Ca- Magnum, conc. Eli-
nys., S. Hieron., S. Greg.
laritanae. Primos repressit Innoc. I, ep. ad De- beritanum, Hispalense, Arelatense 3, quorum
centium ; posteriores S. Greg. Magnus, ep. ad textus recitavimus, art. 1 ; illic require.
Januarium. Ratio suffragatur. Sacramentum Confirma-
Saec. nono, Photius, pseudopatriarcha Con- tionis * estquasi ultima consummatio et perfe-
stantinop., Groccorum schismaticorum dux, ctio sacramenti Baptismi, ita, scilicet, quod
cum suis sectariis pariter contendit presby- per Baptismum cedificetur homo in domum
terosesse ministros ordinarios Confirmationis. spiritualem, sed per sacramentum Confirma-
In eos insurrexit Nicolaus I, Bulgarosque a tionis quasi domus aedificata dedicatur in tem-
saccrdotibus confirmatos iterum
pholianis plum Spiritus Sancti: atqui in quolibet opere
confirmarijussit. HocNlcolai factum inter alia ultima consummatio et perfectio reservatur
accusationum capita, quibus ecclesiam Ro- supremis artificibus, quales sunt episcopi in
manam proscindit Photius in epistolaencyclica Ecclesia: ergo.
ad omnes Orientales episcopos, recenset et Confirm. Designare milites seu adscribere
graviter reprehendit. militiae non est quorumcumque, sed regum
Eodem in ecclesiam Rom. odio perciti val- tantum et ducum, aliorum autem nonnisi ex
denses, wiclefistoe, hussitoe, lutherani et calvi- commissione atqui per Confirmationemhomo
:

nistae errorem Photii secuti sunt. Contra quos designatur miles Christi seu ejus militioe ad-
l
Dico Solus episcopus est minister ordi-
: scribitur: ergo.
narius Confirmationis.
Est de fide decisa a cone. Florent. in de- Solvuntur odjectiones.
creto Unionis, his verbis: « Confirmationis or-
dinarius minister est episcopus, et cum coe- Obj. 1° ex S. Scriptura: Ananias
non erat c-
feras unctiones simplex sacerdos valeat exhi- piscopus: tamen confirmavit Paulum,
atqui
bere, hanc nonnisi episcopus debet conferre»; qui ad illum missus est et cui imposuit ma-
et aconc. Trid., sess. 7, can. 3 de Conf.: « Si nus, ut impleretur Spiritu Sancto, Act. 9:
quis dixerit ordinarium ministrum non esse ergo.
solum episcopum, sed quemlibet simplicem Resp. min. Impositio enim manus,
neg.
sacerdotem, anathema sit »; idem, sess. 23, de qua ibi est sermo, non erat confirmatoria,
can. 7 et cap. 4, ubi principium erroris con- sed curativa infirmitatis. Et quomcdo Ananias
vellens. definit episcopos esse presbyteros su- confirmasset Paulum, qui nondum erat bapti-
periores, cl ideo eos prse caeteris habere zatus. Impletus est ergo Paulus Spiritu Sancto,
potestatem confirmandi et ordinandi. non per hanc impositionem manuum, sed par
* Hic a. 11. o. i
Ibid.
 36* DISSERTATfO UMCA. ART.
Baptismum, quem illioo suscepit Palet ox
contexta.
Obj. 2 ( i conciliis: 1° Conc. Tolot., an. 400,
can. ~2. definit:
<\c «Statutum
diaconum est
non cbrismare, sed presbyternm, abscnte epi-
acopo; praesenteveroepiscopo, si fueritabipso
proceptum » ei ^go, absentc episcopo, presby-
: Pontificali Damasi, intcrdicens presbyteris
ter erat minister Confirmationis. 2° Conc.
Araus., an.lil, can. 1, sic statuit: « Haereticos
inmortis discrimine positos, si catholici esse
desiderant, si desit episcopus, a presbyteris
cum chrisinate et benedictione consignari pla-
cuit. » Similiter conc. Epaonense, an. 517:
ergo idcm quod ante, 3° Conc. Begense, an.
439, can. 5, sic loquitur: « Visum est omni
presbytero per familias, per agros, facultatem
benedictionis aperire.... In ecclcsia quoque in
qua ordinatus f.ierit, consecrandi virginem,
sicut contirmandi neophytum jus habebit.
Conc. Barcinonense 2 decernit quod «cum
chrisma presbyteris diceeesanis datur pro ne-
ophytis confirmandis, nihil pro liquoris pretio
accipiatur. » 5° Conc. Hispalense 2, an. 619,
cap. 7, dicit: « Quaedam novellis et ecclesia-
sticisregulis sibi prohibita noverint(simplices
sacerdotes) presbyterorum ac diaconorum...
consecratio... siquidem nec licere eis...
manus imj)ositionem fidelibus baptizatis, vel
conversis ab haeresi Paracletum Spiritum dare
nec chrisjua conficere, necchrismate baptiza-
torum frontem signare. » Porro si novellis re-
gulis tantum id sit prohibitnm presbyteris,
ergo non vi ordinis necjure clivino; sicque,
secluso praecepto ecclesiastico, sunt mmislri
Confirmalionis sicut episcopi. 6° Conc. Car-
thag. 2, an. 390, et 3, an 397, prohibent pre-
sbyteris conficere chrisma: ergo prius poterant;
si vero poterant conficere chrisma, quidni sa-
cramentum? Ita Dallaeus.
Pro hiset sequxmtibus argumentis abaucto-
ritate solvendis, observandum est 1° presby-
teros posse ex dispensatione esse ministros ex-
traordinanos Confirmationis, ut dicam§seq.;
2° chrismationem et signationem non semper
sumi pro Confirmatione, sed aliquando pro
unctione verticali, quae fit in Baptismo; ali-
quando pro Cceremonia, qua recipiebantur
qui ab haeresi ad Ecclcsiam redibant; aliquan-
do pro unctione et signatione energumeno-
rurn. Posset ergo generaliter responderi has
auctoritates esse intelligendas de ministro ex-
traordinario, vei de chrismatione et signa-
jioue, quae non sit Confirmatio. Sed
Resp. ad singula. Ad primum Quidam in- : novi Testamenti, cui accedit lex Ecclesiae, et
telligunl hunc canonem de chrismatione qui-
VTT.
dem confirmatoria, scd conferenda per pres-
byteros tanquam per miaistrosextraoMinarios
ctex commissione. Alnintelliguntdeehrisma-
tioneverticali in Baptismo, quia timc tempo-
ris, scilicet, anno 402, vigebat adhuc usus,
seu forte ordinatio S. Sylvestri, si ficies est
chrismate in Baptismo, nisi absenCs episcopo,
et propter occasionem transitus mortis, utle-
gitur in dicto Pontificali. Primus enim qui
hunc usum seu legem temperavit, Innoc. fuit
I, in ep. ad Decentium, 416, indulgens
an.
presbytcris ut « sex extra episcopum seu prae-
sente episcopo» possent chrismare in vertice.
Concilium igitur Tolet. insistcns usui seu ordi-
nationi Sylvestri nondum temperatae, statuit
conformiter presbyterum non posse chrismare
in vertice, nisi absente cpiscopo, aut ipso
))4f° quidem praesente, sed annuente et praeci-
piente.
Ad secundum, rcsp. ibi non agi de sacra-
mento Confirmationis, sed de reconciliatione
eorumquiab haeresi revcrtebantur, ct qiicein
pluribus locis fiebat unctione et signatione,
quae tamen non erat sacramentalis, ut dice-
mus, nisi pro iis qui non erant confirmati.
per Vel dic his conciliis concedi presbyteris facul-
tatem, qua possint ut ministri extraordinarii
conferre Confirmationem.
Ad tertium et quartum : Potcst haec ultima
solutio adhiberi. Insuper ad conc. Begense,
resp. illum sacerdotem, cui conceditur facul-
tas consecrandi virginem et confirmandi neo-
phytum, non esse eumdem, de quoinprimo
membro canonis, cui conceditur benedice-
re, sed esse episcopum depositum, nomine
« Armentarium » cui ex indulgentia concedi-
,
tur una parochia, in qua possit administrare
sacramentum Coriiirmationis. Patet ex contex-
tu apudLabb., toni. 3, pag. 1287 et sequenti.
Ad conc. liarcin.: Prohibet aliquid accipere
pro chrismate quo confirmantur neophyti,
non quidema presbytero (id enim non dixii),
sed ab episcopo; quia idem est chrisma, quo
unguntur baptizati et confirmandi.
Ad quintnm Concjlium per novellas regu-
:
las non intelligit recenter institutas, anoquin
ordinatio presbyterorum et diaconorum per
episcopos esset etiam recentis institutionis
sed intelligit regulas novi Testamenti, alludens
ad legem veteris Testamenti, in quo soli sum-
mo pontifici reservatum erat altaria erigere,
consecrare, etc. Id ergo dicit prohibitum lege
ideo novellis et ecelesiastvis reguiis»
 DE MINISTRO CONFIRMATTONIS, m
Ad ultiimim CoDcilia Carthag. noncondunt
: D. dicit cpiscopos cssc ministros Confirma-
1°

novam Icgem, sed comprimunt temeritatein tionis cx consuctudinc, non quoc sit ex homi-
quorumdam presbyterorum, quia contra jus num arbitrio, scd quse cx apostolis descendat:
eonfectionem chrismatis usurpabant. « Disce, inquit ibid., hanc observatiorjem cx ea

Obj. 3° cxPatribus.S. Ambr os., de Mt/steriis } auctoritatc descendcre, quod post ascensum
c. C, dicit « unctionem ungucnti ficri per £<i- Domini Spiritus Sanctus ad apostolos descea-
cerdotem S.
; Hieron., ep. 101, alias 85: dit; » item ex lege EcdesiaD, qiue instilutiom
« Quid facit, exccpta ordinatione, episcopus, divina) suam legem adjunxit, ut in pluribu.^
quod non faciat prcsbyter ? » ct Dialogo adv. aliis. Dicit 2° « id in multis locis csse factita-
Lucifer., dicitl cpiscopos esse ministros Con- tum »; vel per multos intelligit omnes, vel
firmationis ex consuetudine et lege Ecclesia) sugillat tacite quorumdam cpiscoporum no-
2° « in multis locis idfactitatum reperi», non gligentiam hoc muncre obeundo in loch
in
dicit in omnibus; 3° «idad honorem potius dissitis. Dicit «id ad lionorcm potius sa-
3°

sacerdotiifactum,quamadlegemnecessitatis»; cerdotii factumquam adlcgemnecessrtatis»,

4° « Si ad episcopi tantum imprecationem
Spiritus Sanctus defluit, lugendi sunt qui in
remotioribus locis per presbyteros baptizati,
ante dormierunt, quam ab cpiscopis invise-
rentur. » Ex quibus omnibus evidens est S.
Hieronymum non agnovisse episcopos
nis esse solos ministros ordinarios Confirma-
tionis. In Pontificali Damasi legitur quod
Sylvester « constituit chrisma
ab episcopo
confici, et privilegium episcopis dcdit, ut ba-
ptizatum consignent propter haircticam sua-
rcferens haec ultima verba non ad legem con-
ferendi Confirmationcm, sed ad legem con-
sequendae salutis; ita ut sensus sit officium
confirmandi essc honori episcopali reserva-
tum;quia istud sacramentum nonesttantce
vi ordi- nccessitatis ad salutem, sicut Baptismus, ut
cuique ejus, sicut Baptismi, ministerium
S. debeatcommitti. Huncscnsum aperte indicant
verba quae sequunturin objectione etintextu;
alioquin, « Si ad episcopi tantum imprecatio-
nem Spiritus Sanctus defluit, lugenc sunt, 1

sionem. » Venerabilis Beda, in Ps. 26, dicit qui^, inremotioribus locis per presbytcros ba-

unctionem qua3 fit per manus impositionem ptizati, ante dormierunt quam ab cpiscopis

ab e^scopis, et vulgo dicitur Confirmatio, inviserentur. » Idem sensus eruitur cx scopo

esse eamdem cum unctione verticali Baptismi, Ilieronymi, qui ibi impugnat principium
quamvis prima propter arrogantiam non sit Luciferiani, dicentis «possealiquem baptizari,
commissa singulis sacerdotibus crgo. : et tamen non habcre Spiritum Sanctum»,
Resp. ad S. Ambros. cum per saccrdotem quem idco necessc erat dari pcr Confirmatio-
non intelligere simplicem presbyterum, scd nem ab episcopo.
summum sacerdotcm, id est, episcopum, qui Ad S^ontificale Damasi; 1° Plcrisque eruditis
per antonomasiam dicitur saccrdos constat : vidctur hoc Pontificatc fatso esse Damaso ad-
cx eodem S. Ambros., 1. 3 dc Sacram., c. 4, scriptum, proptcrea quod multaineo lcgantur
ubi vocat summum sacerdotem, qui ncophytos de Baptismo Constantini a S. Sylvestro, de
ascendentes de baptisterio confirmat. condemnaiione Photini cum Ario et Sabellio,
Ad S. Hieron. Primo loco invchit in quem- dc concilio Romano, et alia quse reputant
dam, qui diaconos antcponcbat presbyteris; falsa. Vide in prcecedcnti tract. digrcss. bisto°
quem ut efficacius coarguat, prcsbytcros quasi ricam dc Baptismo Constantini. 2° Dato csse
eosdem cum episcopis facit, et eis proximos gcnuinum opus Damasi, et ea quae refert de
ostendit, quatenusnempeeamdemhabcntcon- S. Sylvestro esse vera, quando dicit quod S.
ficiendi corpus Christi facultatem, excepto pontifcx « cbrisma ab episcopo con-
constituit
quod illam habcantper ordinationem ab epi- fici », non de prima institutionc, sca
intelligit
scopis: etquantumad hoc dicit: « Quid facit, dc antiqua Confirmatione sicut cum ibidem
;

cxcepta ordinatione, episcopus, quod non fa- dicitur quod S. Sylvestcr « constituit ut sacri-
ciat presbyter?» Non vero quantum ad aiia om- fieium altaris non in serico, ... sed in linfeo
nia munia episcopi, in qua3 non excurrit hic S. cclcbrarctur », non intelligit primam hujus
nonerat. Caeterum,
D., quia id ejus instituti ritus institutionem, sed conlirmationern;
officium confirmandi esse etiam reservatum siquidem id legatur institutum Lb Eusebio,
cpisropis, palam agnoscit in sccundo testimo- Sylvestri proodecessore. Quantum ad privilegi-
nio objccto, ad cujus cxplicationem nunc nmconsignandijquoddiciturd^disscepiscopis,
convertimur. non intelligit de Confirmationis consignatione,
In i/oc crgo secundo loco contra Lucifer. S sed de verticali quo) ha>rcticis baptizatis aj*
St. Tbom. Tom. VI.— 24
370 DISSERTATIO UNICA. ART. VII.

hibebatur, ct quam diximus supra sic csse Inst. cum Photio

Simpliccs sacerdotes ba*
:

reservatam episcopis, ui presbyteri illam non ptizare ct consecrare possunt: ergo et confir-

possenl oerficere, nisi absente episcopo et in mare qui enim potest majus, potest minus.
;

periculo mortis. Resp. neg. conseq. Neque laudatum axio-

Ad venerabilem Bedam: Dicit unctionem
confirmatoriam esse eamdcm cum unctione
wrticali Baptismi;eamdem, inquam, quoad
materiam, non quoad naturam etefficicntiam.
Dicit esse reservatam episcopis « propter arro-
gantiam,» id est, ne presbytcri superbirent
et episcopis aequales se crederent. Cceterum
Beda ibidem agnoscit unctionem confirmato-
riam esse verum sacramentum, cum dicat
paulo superius: « Nunc autem sacramcnto
olei et chrismatis ungimur,
mcntum quiddam mirum et
in fine futuri sumus, significatur. »
hujus sacramenti collationem esse episcopis
reservatam diserte asseritin cap. 8 Act. Apost.,
ubi loquens de Philippo dicit « Si aposlolus
ma valet, ut jam dixi, in his, quse pendent
ex sola voluntate Christi, quse nobis per S.
Scripturam et traditionem in prsesenti casu
innotcscit. Etsi argumentum valeret, seque-
retur quod diaconus posset confirmare, quia
potestbaptizare; quodsimplex sacerdos posset
ordinare, quia potest consecrare. Insuper con-
gruentias hujus institutionis supra proposui-
mus.
per quod sacra- § \\,
ineffabile, quod
Alque Utrum simplex sacerdos possit esse minister
extraordinarius Confirmationis?
: Negant Durandus, Estius cum paucis af- :

esset, ipse utique manus imponere potuisset, firmat S. Th. et cum eo communiter theologi
n\ acciperent Spiritum Sanctum; hoc enim tam domestici quam extranei.
**;frs pontificibus debetur, non autem presby- Dico Simplex sacerdos ex dispensatione seu
:

teris.» commissione legitima esse potest minister ex-

Obj. A° : Presbyteri in multis locis confirma- traordinarius Confirmationis.
funtet etiam nunc confirmant : ergo. Prob. Prob. 1° ex conc. Florent. in decreto Unio-
anf. 1° S. Ambros., Comme?it. incap.^Ephes., nis, ubi postquam dixit quod hujus sacra-
dicit «Apud iEgyptum presbyteri consignant,
: menti « ordinarius minister est episcopus »
si pnesens non sit episcopus. » Idem lcgitur idque ex Act. 8 probavit subdit « Legitur , :

apud S. Aug. in qq. ex utroque Testamento, tamen aliquando per apostolicae Sedis dispen-
q. 101. 2° Graeci etiam ante Photii tempora a sationem, ex rationabili et urgente admodum
simplici sacerdote confirmabantur et idem , causa, simplicem sacerdotem chrismatc per
nunc apud ipsos observatur ergo. : episcopum benedicto, hoc administrassc Con-
Resp. dist. ant. Presbyteri in multis locis iirmationis sacramentum ».
confirmarunt vi sui ordinis et ut ministri Respondet Estius concilium non affirmare
ordinarii, neg.; ex commissione et ut ministri id aliquando factum esse, sed id lcgi, forte
extraordinarii , conc. Neque aliud extundi po- apud Gratianum aut aliquos scholasticos. Ve-
test ex probationibus. Aliunde Commentaria rum equidem concilium dicit legi, sed ita fa-
in epistolas Pauli, et opus qq. ex utroque Tes- ctum esse supponit, cum dicat id legi factum
tamento,non S. Ambrosio nec S. Aug., sed Hi- est rationabili et urgente causa, quam procul
lariodiacono luciferiano adscribunt erucliti. et dubio expenderat. Insuper in proloquio de-
ideo rejiciuntur in appendicem. Quantum ad creti dicitur : « Latum
non mediocrempost
Grsecos, sacramentum Confirmationis apud testimoniorum inspectionem.... et earum de
ipsos primitus fuisse administratum ab epi- quibus agebatur rerum discussionem», atque
scopis constat ex S. Dionysio, S. Irenaeo, S. Cy- in eo contineri « sub quodam brevi compen-
pnano, et S. Chrysostomo laudatis art. i. Item dio orthodoxae fidei veritates »

ex Allatio, 1. 3, de Eccl. Occid. et Oricntalis Confirm. 1° : Tam conc. Flor. in laudato

perpetua consensione, et ex Arcudio, 1. 2 Con- decreto quam trid., sess. 7, can. 3, definiunt
cordice , c. 11 et 13, qui in eam rem referunt solum episcopum esse hujus sacramenti mi-
Grsecorum testimonia. Si igitur ante et post nistrum « ordinarium » ergo innuunt et sup-
:

Photii schisma presbyteri Confirmationem ad- ponunt alium esse extraordinarium in aliis ,

ministraverint, sicut nunc administrant, non enim sacramentis, in quibus non datur mini-
fecerunt nec faciunt nisi ut ministri cxtraor- stcrextraordinarius,ut inPcenitentia,Extrema-
dinarii ex commissione aut consensu saltem llnctione, etc. dicuntsimpliciterquod minister
implicifco Ecclesiae seu summi nontificis. sit sacerdos.
 DE MINISTUO CONFIRMATIONIS. 37*

Contra arguit llonoratus Tourncly, qui licet Confirmationis, scd puram caercmoniam. lta
nostram conclusionem tencat, vult tamen eam jam tempore D. Th. quidam respondebant ln
non posseprobari ex conciliis laudatis « Cum : 4,d. 7,q.3,a.l,q.3, o.Idautem Estius conatur
ait Eugenius, fnquit, episcopum ordinarium probare, quia in quibusdam codicibus le-
1°

qua presbyteris
esse consecrationis, ct diaconi gitur « baptizandos » et non « baptizatos »
ordinantur, ministrum an recte ; inferes ex 2° quia S. Greg. fundat prohibitionem quam
menteipsius, simplicem sacerdotem esse hujus fecerat, in usu ecclesiae Romanae, non in S.
consecrationis ministrum extraordinarium ? » Scriptura; 3° quia non jussit iterari Confirma-
At pace doctissimi viri, non dixit Eugenius, tionem Calaritanorum quod jussisset, si quae-
;

ut fingit,« episcopum esse ministrum ordina- stio fuisset de sacramento.

rium consecrationis, qua presbyteri et diaconi
ordinantur»; sed simpliciter dixit « Ordina-
rius minister hujus sacramenti [Ordinis] est
episcopus. » Quis autem ignorat simplicem
presbyterum posse esse ministrum extraordi-
narium sacramenti Ordinis saltem quoad mino-
res ordines? Et inde magis firmatur argumen-
tum nostrum.
Si dicas concilia defmire quod certum est,
intactum autem relinquere quod controverti-
tur inter theologos : id non
dicimus nostram sententiam esse de
eam non obscure insinuari per hujusmodi
expressionem, nemo negare potest.
Confirm. 2° : Cum concilium Flor. propo-
Resp. neg. ant. Certo enim constat Grego-
: rium concessisse in ep. secunda quod prohi-
buerat in prima, et ex quo scandalizati fu-
erant Calaritani ; evidens est autem quod in
prima epistola prohibuerat ne simplices sacer-
dotes conferrent, non meram caeremoniam,
sedsacramentum Confirmationis. Insuper si
de mera caeremonia fuisset quaestio, cur in
sola absentiaepiscoporum permittebatur sa-
cerdolibus, cum constet tunc sacerdotes a
diffitemur, neque tempore Innoc. I posse omnes chrismationes
fide; at baptismales facere, sive praesente, sive absente
episcopo.
Unde ad primam probationem in contra-
rium Textus Gratiani antiquus et novus jussu
:

undecim quaestiones, quarum

suisset Graecis Greg. XIII emendatus, S. Thomas, Scotus et
sexta erat Cur non episcopi, sed sacerdotcs
: « alii legunt « baptizatos » et ita legendum esse
;

inungunt sacro chrismate, cum hoc pontifi- patet ex prima epistola in qua legitur baptiza-
cibus sit datumDorotheus metropolita Mi-
? » tos, de iisdem enim loquitur secunda epistola.
tylensis hanc et alias octo qua^stiones «
cano- Sed esto dixerit «baptizandos», ita dixit, quia
nice legitimeque dissolvit», inquit Act. synod. qui baptizabantur, eodem ferme tempore con-
scriptor apud Labb., tom. 13, p. 526; neque firmabantur undein eadem secunda epistola
:

concilium hanc Graecorum consuetudinem dicit « Pervenit quoque ad nos quosdam

:

improbavit: ergo manifeste supponit id posse scandalizatos fuisse, quod presbyteros chri-
presbyteros ex dispensatione. smate tangere eos qui baptizandi sunt, prohi-
Prob. 2° ex pluribus summis pontificibus, buimus». Ubi per « baptizandos » intelligit
qui facultatem confirmandi concesserunt sim- « baptizatos», utinprimaep. ad quamrespe-

plicibus sacerdotibus. ctive loquitur.

1° S. Greg., an. 593, ep. 9., 1. 4, ad Janu- Ad secundam prob.: Greg. appellat quidem
arium, Calaritanum episcopum, prohibuerat usum Romanae ecclesiae, sed non negat insti-
presbyteris Calaritanis ne baptizatos infantes tutionem Christi, imo supponit esse illi inni-
signare in fronte chrismate praesumerent, sed xum Ecclesiae usum.
eos ungerent in pectore, ut episcopi postea Ad tertiamprob.: Eadern oeconomia ususest
ungerent in fronte. At cum accepisset multos S. Greg. in non iteranda Confirmatione Calari-
ex sua prohibitione esse offensos, et pacem tanorum, quam adhibuit in concedenda pre-
inde turbatam, anno sequenti rescripsit, ep. sbyteris facultate confirmandi, ne scilicet inde
26, inhunc modum «Et nos quidem secun-
: magis exacerbaret animos Calaritanorum ,
dum usum veterem ecclesiae nostrae fecimus; praesertim cum hoc sacramentum non sit tan-
sed si omnino hac de re aliqui contristantur, tae necessitatis ; quia existimavit
aut forte
ubi episcopi desunt, ut prcsbyteri etiam in Confirmationem fuisse ab
collatam ex di- illis

frontibus baptizatos chrismate ungcre dc- spensatione suorum praedecessorum.

beant. » 2° Plures alii summi pontifices eamdem fa-
Reponit Estius et post ipsum L'Herminier,S. cultatcm concesserunt Nicolaus IV, Joan. :

Gregoriumnon concessissc prcsbytcrisCalari- XXII, Urbanus V, apud Wadingum ad an.

tanis potestatem conferendi sacramentum 1521, Leo X, qui has concessiones amplissimo
 372 mssEirr.vno unica. abt. vil

iflrmavil apnd cumdem; item apud Henri- prohibitum; ct ita docct Joan. III, qui anle
quem,l. 13 Conf., c 6j Suarem, disp. 36, tempora S. Greg. vixit: ergo.
a. -2, sect 2; Pallavicinum,1.9, c. 7; Rodrigues Rcsp. ncg. ant. Ad solutionem probationum
in Bnllario. Eamdem facultatem concessit obscrvandum est, 1° quosdam prcsbyteros

Adrianus VI, quamvis ante pontifieatuiri con- confirmasse ex suppositione privilegii, quod
trarise sententiae defensor, cujus bulla extat in nonhabcbant; 2° Graicos praesertim tempore
conventu Hispalensi FF. Minorum. Photii pra?tendere presbyteros non solum ex
Respondere cum L'Heminier, aut falsum es- delegatione, sed vi sui ordinis et jure ordinario
se data hacc privilegia, aut id factum contra non secus ac episcopos posseconfirmare; 3° pre-

eanones, non est solvere argumentum, sed sbytcrosGraecos olimctnuncconfirmare ex pri-

illi succumbere. vilegio et concessione sive tacita sive expressa
Prob. 3° Presbyteri Graeci etiam nunc vali-
: Sedis apostolicoo; 4° hoc privilegium justis ex
dc confirmant. Quod confirment, constat 1° causis posse revocari. Igitur laudati pontifices,
ex quacstione facta inter undccim, de qua su- vel crroremGraecorum impugnant, vel arguunt
pra quam metropolita Mitylensis canonice
,
eos qui ex falsa privilegii suppositione confir-
legitimeque dissolvit 2° ex Goario in notis ad
; mant, vel concessionem factam justis de causis
Eucologium Graccorum, ubi dicit: « Consen- revoca nt. Et haec sit prima et generalis re-
tientibus totius Orientis episcopis, sacerdotes sponsio ad probationes antecedentis. Nunc ad
confirmandi officium, vel arrogarunt, vel sibi singutas.
concessum aci hunc usque dietn retinucrunt». Ad primam 1° inter Graecos a Photio
:

Quod valide confirmcnt, constat ex co quod eorum pseudopatriarcha ad Bulgaros missos,

postquam Miiylensis metropolita canonicc et quidam se jactabant presbyteros, cum non
legiiime satisfecisset objcctionibus Latinorum, essent; 2°nullam habebant jurisdictionem in
unio facta sit absque eo quod Graeci coacti sint Bulgariam, cpae se Sedi apostolicae immediate
suum ritum abdicare. dederat; 3° defectu jurisdictionis et ratione
schismatis privabantur privilegio et facultate
alioquin delegata confirmabant chrismate
; 4°
Solvuntur objectiones.
a suo pseudopatriarcha benedicto tanquam
ministri ordinarir, non secus ac episcopi, reni-
Obj. 1°Plures pontifices declararunt sim-
: tente summo pontifice et reclamantibus ejus
plices presbyteros non posse etiam ex dispen- legatis. Haecomnia constant ex rescriptis Ni-
satione confirmare: ergo. Prob. ant. 1° Nico- colai ad consulta Bulgarorum, tom. 8 Conc.
1

laus I jussit Bulgaros confirmatos apresbylcris Labb., pag., 516; ex ep. ejusdem Nicolai ad
Graecis iterum confirmari. 2° Innoc. III, c. Hincmarum, ibid., pag. 470; ex Athanasio, in
Quanlo, Extra. de Consuetudine, ad Lucium, Vita Nicolai et ex Annalibus Bertinianis et
vicarium suum Constantinopoli, scribit: «Di- Fuldcnsibus. His igitur omnibus de causis me-
scretioni tuaeper apostolica scripta mandamus, ritojussitNicolaus confirmari signatos a Grse-
quatenus omnibus presbyteris districtc prohi- cis.

beas ne talia (Confirmationem confcrre ) de Ad secundam : Prohibitio Innoc. III spectat

caetero sua temeritate praesumant .» 3° Innoc. solum presbyteros Latinos inter Graecos de-
IV, in constitutione Sub catholicce, ad sedan- gentes, quibusnon erat concessum, ut Graecis,
dam discordiam super quibusdam articulis confirmare ideoque ritum suae ecclesiae ser-
,

ortam in regno Cypri inter episcopos Graecos vare debebant. Neque refert quod apud Gra-
et Latinos, inter alia mandat legato suo, ut tianum non legatur « Latinis presbyteris»,
« soli episcopi consignent chrismate in fronti- sed simpliciter « presbyteris » , quia in aliis
bus baptizatos; quia hujus unctio non debet editionibus, Balnsiana, Antuerpiensi an. 1570,
in si per episcopos exhiberi ». 4° Clemens VIII, Romana emendatissima an. 1543 et aliis, sic le-

ininstructione de ritibusGraec, edita an. 1595, gitur : « Discretioni tuae mandamus, quatenus
prohibet ne presbyteri confirment, et ab ipsis omnibus Latinis presbyteris apud Constanti-
confirmatos jubet iterum confirmari sub con- nopolim constitutis etc, sicque legunt juri-
»,
ditione ab episcopis Latinis. 5° Tandem non speriti. Si obstinate contendas hanc prohibi-
legitur apostolos presbyteris commisisse offi- tionem esse etiam Graecis factam, dicam ab
cium confirmandi, quamvis tunc essct magna Eugenio IV fuisse revocatam.
multitudo confirmandorum; quod indicium Ad tcrtiam Innoc IV inter episcopos Lati-
:

est id non posse committi ct a Christo fuisse nos et Groecos ejusdem provinciee, dehacqua^
 DE MINISTRO CONFIRMATIONIS.
stione dissidtattes, judicavit magis cxpedirc ut
observarentur ritus ecclesiae Latinae, etdum
adsunl episcopi, ordinarii mmistri, non con-
firmarent presbyteri. Id autem statuit pro sola
insula Cypri, et non pro aliis Gnccorum pro-
vinciis. Addifc Arcudius bullam non fuissc pro-
mulgatam a legato pontificis.
Ad quartam Prohibitio Clemcntis
: VIII spe-
ctat tantum prcsbyteros Graecos in Itaiiae , aliquos conferendos.
partibus sub episcopis Latinis commorantes,
quos, cum incerlum esset habere legitimam
et sujficientern dispensationem prudenter , tuitur minister ordinarins, sed committitur ei
monet pontifex confirmatos ab illis esse sub
conditione dcnuo confirmandos.
Ad quintam Jam : dixi non omnia quaefece-
runt apostoli, esse scripta. Sed esto hanc facul-
tatem presbyteris non delcgaverint, id mirum
videri non debet, 1° quia raro ordinabant pre-
sbyteros, quos non consecrabant episcopos;
2° quia sufficiebat ut apresbyteris ct diaconis
baptizatos confinnarent absque coeremoniis;
3° quia conveniebat ut, nascente Ecclesia,
munia distinguerent et cuique suum assere-
rent et firmarent. Epistolam Joannis 111, quae
est ad universos Germaniae et GaUiae episco-
pos, spuriam probat Baronius ad an. 572,
4°quia continet aperte falsum, scilicet, Linum
et Cletum non fuisse pontifices Romanos, sed
solum chorepiscopos; 2° quia nomen chorepi-
scoporum, de quorum muniis agit tota epi-
stola, apud Germanos ct Gallos jam tunc pe-
nitus crat abolitum 3° quia legitur data 14
; pontificibus, conciliis et Ecclesiaepraxi.
Kalendas Augusti, cum ipse Joannes mortuus
sit 3 Idus Julii ejusdem anni.
Quantum ad alios pontifices, concilia et Pa-
tres, dc quibus § proecedenti qui dicunt ad
,
solos episcopos pertinere jus confirmandi,
intelligunt de jure ordinario, non extraordina-
rio et ex delegatione.
0bj.2° Confirmare
: non est actus jurisdictio-
nis, alioquin episcopus electus, sed non conse-
cratus possetconfirmare; sedest actus ordinis;
vel igitur est actus ordinis seu consecrationis
episcopalis, vel ordinis seu consecrationis pre-
sbyteralis. Si hoc secundum, quilibet sacerdos
potest jure suo non secus ac episcopus valide
confirmare, licet forte aliquando illicite, si
nempe ei prohibeatur paritas est de sacerdote
: diaconatu.
suspenso, qui valide consecrat, licet illicite.
Siprimum, non potest alteri quam episcopo
committi non enim actus ordinis potest
; diaconus. At vero Confirmatio pendet a chara-
committi illi, qui non habet hunc ordinem
ergo.
Resp. confirmare jure ordinario esse actum
ordinis episcopalis; confirmarc autem jure
373
extraordinario essc actum ordinis sacerdotalis,
quatcnus per illum confertur potcstas inchoa-
ta et incompleta ad confirmandum, qiue per
legitimam dispensationem Ecclesiae perficitur
et completur; eo fenne modo quo episcopus
vi suae ordinaiionis cst minister
ordinariuy
ordinum, et simplcx sacerdos vi sua3 ordina-
tionis habet quod possit delegari ad eos saltem
Dum autem conceditur
saccrdoti facultas confirmandi, nonei commit-
titur actus ordinis episcopalis, quia non insti-
actus sui ordinis sacerdotalis, ut sit nempe
minister extraordinarius. Paritas maneat re-
spectu ordinum.
Inst. 1° : Diacono non potcst committi ut sit
minister extraordinarius vel Confirmalionis
vel consecrationis Eucharistiae : ergo ueque
sacerdoti ut sitminister Confirmationis. Sidi-
casin diacono non esse potestateminchoafam
adconfirmandum etconsecrandum,pariterdi-
cam non csse in sacerdote ad confirmandnm;
aut si sit in sacerdote, esse paritcr in diacono;
vel assignetur sufficiens disparitas.
Resp. primam et praecipuam disparitatem
petiex voluntate Christi, quiinstituitutepisco-
pus esset minister ordinarins Confirmationis,
ctsacerdos minister extraordinarius, quod di-
ci non potcst de diacono rcspectu Confirmatio-
nis et consccrationis. Hanc autem esse volun-
tatem et institutionem Christi cognoscimus ex
Altera disparitas petitur ex ipsa rerum na-
tura. Et 1° quantum ad confirmationem,
sa-
cerdotium proxime accedit ad episcopatum, a
quo non differt nisi per hoc quod episcopatus
sit potestatis magis extensae, in quantum sci-
licet continet potcstatem confirmandi et ordi-
nandi secus vero diaconatus unde potestas
; :
sacerdotii potest dici inchoata ad ista duo mu-
nia, et accedente delegatione ad illa extendi;
non potestas diaconatus, utpote ordo distin-
ctus a sacerdotio et episcopatu, atque ab isto
remotior quam sacerdotium. Insuper sacerdo-
tium habet potestatem supra corpus Christi
verum, ex qua oritur potestas supra corpus
Christi mysticum quod non potest dici de
;
Quantum vero ad consecrationem, haec om-
nino pendetacharactere sacerdotali, quo caret
ctere episcopali, qui est idem cum charactere
sacerdotali, solum differens per majorem ex-
tensionem, cujus proindc potest sacerdos esse
capax extraordinarie et per delegationem.
371 DISSERTATIO UNICA. ART. Vill.

InsLS* : Hinister sacramentorum est ex in- pum non potest ex officio ordinarie ministra-
siitutione Christi: ergo non ex delegatione seu ri. 3° Si credis quod solwn per Romanum
dispensatione summi pontificis. pontificem, plcnitudinem potcstatis habentem,
Resp. neg. conseq.; quia sic Christus insti- possit dispensatio sacramenti Confirmationis
tuit, ut sacerdos posset per supremam in Ec- presbyteris, qui non sunt cpiscopi, committi.
clcsiaauctoritatem delegari ut minister extra- 4° Si credis quod chrismati pcr quoscumque
ordinarius Confirmationis unde in hoc pon- : sacerdotcs, qui non sunt episcopi, nec a Ro-
tifex agit nomine Christi. mano pontificc super hoc commissionem ha-
Inst. 3° : Si pontifex possit simplici sacerdoti bent, seu concessionem aliquam receperunt,
conferre facultatem confirmandi, id potest vel iterum per episcopunr, vel episcopos sint
ratione ordinis,velrationejurisdictionis:nonra- chrismandi. •>

tioneordinis,alioquin omnis episcopus,qui est Accedit usus et praxis Ecclesiae secundum

aequalis in ordine cum papa, posset illam pote- quam hoc jus reservatur summo pontifici.
statemconcedere,quodnonadmittimus;nonra- Quod quandoque a conciliis particularibus
si

tione jurisdictionis, tum quia potestas confir- legatur concessam fuisse hanc dispensationem,
mandi non pendeta potestatejurisdictionis,po- id semper facfum fuit ex consensu saltem ta-
test enim episcopus valideconfirmare in aliena cito summi pontificis.
dioecesi, in qua non habet jurisdictionem tum ; Ratio suffragatur ;
quia quae spectant regi-
quia sequeretur quod papa nondum conse- men universalis Ecclesiae, soli summo ponti-
cratus posset illam conferre, quod videtur fici jure divino reservantur, ut determinare
falsum, cum ipse tunc non possit confirmare : dogmata fidei, certam materiam aut formam
ergo. sacramentorum a Christo in specie non deter-
Resp. papam hanc facultatem conferre ra- minatam atqui providere de ministro sacra-
:

tione jurisdictionis. Ad primam prob. in con- menti in certis casibus spectat regimem uni-
trarium, dist. Potestas confirmandi completa, versalis Ecclesiae : ergo.
qualis est in episcopo, nonpendet ajurisdictio- Dices : Potest episcopus in sua dioecesi,
ne, conc; potestas incompleta, qualis est in quod potest papa in tota Ecclesia : ergo.
sacerdote, neg. Haec enim a plenitudine pote- Resp. dist. ant. Potest episcopus in sua dice-
statis jurisdictionis, quae est in summo ponti- cesi, quod potest papa ratione ordinis in tota
fice, pendet ut compleatur. Ad secundam, Ecclesia, transeat quod potest papa ratione ;

neg. sequelam esse falsam, quia confirmare jurisdictionis, neg.Habet enim papaplenitudi-
est actus ordinis, conferre autem potestatem nem potestatis, quam non habet episcopus,
confirmandi est actus jurisdictionis. Sic ponti- ideo plura potest quam episcopus.
fex vel episcopus nondum consecratus potest
dare potestatem absolvendi apeccatis, aquibus ARTICULUS VIII
tamen ipse absolvere non potest.
Petes utrum solus summus pontifex possit de subjecto et necessitate confirmatioms.
committere sacerdoti, ut sit minister extraor-

dinarius Confirmationis ? § I.

Resp. probabilius affirmative. Ita videtur

sentire Auctor £ , qui hanc potestatem tribuit Qui sint capaces Confirmationis ?
summo pontifici propter plenitudinem pote-
statis, quae non in episcopo, sed in solo papa Dico : Omnis homo baptizatus \ sive adul-
reperitur. tus, sive infans, est capax Confirmationis.
2
Id innuit decretum Florent., quando dicit Ratio est ;
quia per hoc sacramentum ho-
id aliquando concessum « per apostolicae Sedis mo, ut dictum promovetur in aetatem est,

dispensationem. » Sed aperte declarat Clemens perfectam spiritualem atqui anima ad quam :

VI, in litteris ad pafriarcham Armenorum, pertinet spiritualis nativitas et spiritualis aeta-

apud Raynaldum, ad annum 1315, in quibus tis perfectio, est immortalis,
et sicut potest

sic scribit «1° De consecratione chrismatis,

: tempore senectutis spiritualem nativitatem
si credis quod per nulluni sacerdotem, qui consequi, ita potest tempore juventutis et h>
non est episcopus, potest chrisma rite et debi- consequi perfectam aetatem spiritualem,
lantiae
teeonsecrari. 2° Si credis quod sacramentum quia hujusmodi corporales aetates animae non
Confirmationis per alium quam per episco- praejudicant : ergo.
» Hic a. 11, ad 1.
l Hic. a. 8, o. * Ibid
 DE SUBJECTO ET NECESSIT. COIVFIRM. 2*5

Unde duodecim primis saeculis,

Ecclesia ministriet suscipientis. 2° Vacandum est prius
etiam jnfantibus Confirmationem statim post orationi ad imitationem apostolorunr, qui, ex-
Baptismum administravit. Verum quamvis pectando Spiritum Sanctum, erant perseve-
haec antiquaconsuetudo suas haberet rationes, rantes in oratione.
nec sit improbanda, justistamen de causis
Ecclesia illam mutavit, censuitque in variis § II.

synodis non esse conferendum hoc sacra-

mentum nisi iis qui annos discretionis atti- Quce sit necessitas seu oblic/atio suscipiendi
gerint, hocest anno septimo 1° ob
aetatis : sacramentum Confirmationis?
periculum iterationis 2° ut
majori reve-
; cum
rentia et fructu suscipiatur 3° quia cum sit ; Communis sententia est hoc sacramentum
secunda fidei professio, convenit ut qui pri- non esse necessarium necessitate medii, cum
mam per alios fecerunt, secundam per se per solum Baptismum possit liaberi remissio
faciant. peccatorum et salus, ut patet praesertim in
Non obstat tamen quin episcopus ex aliqua infantibusbaptizatis, quiante Confirmationem
rationabili causa possit infantem confirmare, moriuntur. Est ergo tantum difficultas de ne-
puta propter periculum mortis, vel propter cessitate praecepti.
defuturam in posterum commoditatem ex Dico : Confrrmatio non est necessaria ne-
longa ejus absentia, aut quid simile, praesertim cessitate pra^cepti per se et directe obligantis,
cum pontifrcale Rom. id videatur quasi ejus bene tamen obligantis per accidens et indi-
voluntati deferre, et Catechismus Rom., p. 2, recte ratione periculi contemptus aut scan-
§ 14, dicat ex majori tantum convenientia re- dali. Est communior saltem inter thomistas.
quiri annum septimum. Prob. 1° ex D. Th. S. Doctor in 4, d. 7, q. 3,
Ex his perpetuo amentibus
inferes etiam a. 2, q. 1, o, et hic, q. 65, a. 4, docet Confrr-
statirn, ubi est commoditas. conferendum esse mationem non esse necessitatis simpliciter,
hoc sacramentum quia in eis non expectatur
;
sed secundum quid, seu utilitatis ad finem
usus rationis, et capaces sunt majoris gratiae convenientius habendum, sicut equus dicitur
et gloriae., qua alioquin privarentur. ! Propter necessarius ad iter. Item ad 3, hic, q. 72, a. 1,
hanc ultimam rationem morituris etiam con- docet salutem haberi posse sine Confirmatione,
venienter conferri docet Auctor. Id tamen non « dummodo tamen non praetermittatur c:c

est in usu, quia commode fieri non potest contemptu sacramenti » ; et a. 8, ad 4, dicit
non enim videtur decens quod episcopus in «IdeoHugo a Sancto Victore dicit omnino pe-
pontifrcalibus ad singulas domos se transferat. riculosum esse, si ab hac vita sine Confirma-
Petes quae sint dispositiones requisitae in tioncmigrarecontingeret; non quiadamnare-
suscipiente Confrrmationem ? tur, nisi forte propter contemptum, sed quia
2
Resp. Ex parte corporrs, 1° debet, juxta detrimentum perfectionis pateretur » Haec au- .

canones, in quantum freri potest, esse jejunus, tem forent falsa, si esset aliquod Confirmatio-
sicut et minister. Attamen propter multitu- nis praeceptum absolutum per se et directe
dinem frdelium etpropterpericulaimminentia obligans sub mortali.
toleratur ut hoc sacramentum, quod nonnisi Concinit Catechismus Rom., p. 2, de Con-
ab episcopis dari potest, etiam a non jejunis frrm., § 13 Illud, inquit,in primis docendum
:

detur vel accipiatur quia unus episcopus,

;
est, hoc sacramentum ejusmodi necessitatem
preecipue in magna dicecesi, non sufficeret ad non habere, ut sine eo quis salvus esse non
tot homines confrrmandos, si eitempus arcta- possrt»; et§ 14: « Neque enim Confrrmatio
retur. Ubi tamen congrue observari potest, adsalutis necessitatem institutaest».
convenientius. est ut a jejunis detur et acci- Prob. 2° ratione: Nonest praeceptum neque
piatur. 2° Debet abluere frontem, et in ve- divinum neque humanum directe et per se
stibusmundis ac modestis se sistere episcopo. obligans ad Confrrmationem suscipiendam:
Ex parteanimae, 1° requiritur status gratiae non divinum nullum enim habetur in S.
,

saltem prudenter existimatus per confessionem Scriptura vel traditione; non humanum, pari-
vel contritionem, quia est sacramentum vi- ter enrm nullum invenitur in decretis conci-
vorum. Vide quae dixi in tract. de Sacram. in liorum aut summorum pontificum non est :

genere, diss. 5, 5, de ministro sacramen-

a. autem asserendum praeceptum sine gravi et
torum : eadem enim quantum ad hoc est ratio aperto fundamento ergo :

i Ib. ad 4. 2 Ib.,
a. 12, ad 2. Confrrm. 1° ex ipsa Ecclesiae praxi, quae non
 37 DISSERTATIO IJNICA. ART. VIII.

est sollicita al morituris adultis hoc sacramen- illud facere , dicendus sit illud contemnere.
tum ministretur iraod non omitteret pia Ma-
; Num qui non profitetur consilia ovangelica,
ter, si censerel eossub peccato mortali adejus quia ad il!a non tenetur, dicitur illa contemne-
susceptionem tenerijsienimdeturpraBceptum, re ? minime. Insuper hi scriptores vix aliud
maxime obligat in arliculo mortis. habent fundamentum suae assertionis quam
Confirm. 2° Ecclesia non solet praeceptum
: concilium Senonensc, in quo legitur «Con- :

absolutum de sacramentorum susceptione fer- temni autem dicitur, quando cpiscopus est
re, sedsupposito praecepto divino, determinat praesens paratus dare, etpersona hoc sciens
tempus quo obligat, ut patet in sacramentis negligit aut despicit suscipere. » Verum, fa-
Eucharistiae, Poenitentiae, etc. tente ipso Berti, ista synodus non reperitur:
Confirm. 3° Non potest assignari tempus
: « Eam, inquit, me legisse non memini, neque
quo istud praeceptum per se obligat: non mor- in Binii, neque in Labber, neque in Harduini,
tis articulus, ut dicebam in prima confirmati- neque in recentioribus collectionibus. » In hoc
one non tempus persecutionis licet enim
; ; ergo casu aliquam esse negligentiam salutis et
fateamur tunc obligare, non tamen per se et perfectionis, ideoque culpam venialem non
directe, sed per accidens ratione periculi, cui diffiteor; at esse contemptum mortalem non
vincendo se parem praesumere non debet fide- assequor.
lis;non quando episcopus adest praesens et Obj. 1° contra primam partem conclusionis.
paratus, et baptizatus nullam habet causam Apostoli habuerunt praeceptum a Christo expe-
legitimam diUerendi, ut vult Tournely cur ; ctandi Hierosolymis plenitudinem Spiritus
enim potius tunc quam cum potest adire epi- Sancti, quae est effectus Confirmationis: ergo.
scopum et ab eo petere Confirmationem ? Resp. apostolis mandatum fuisse ne disce-
Aliundesuam opinionem probat laudatus scri- derent ab Hierosolymis, quia non solum ac-
ptor, quia, juxta concilium Senonense, tunc cepturi erant plenitudinem gratiae, sed etiam
esset contemnere sacramentum ; ista autem erant instruendiet gratiis gratis datis donandi.
obligatio non est directa et per se, sed indire- Et haec jubentur expectare Hierosolymis ; quod
cta et per accidens. Insuper dicam modo hoc nihil probat contra conclusionem.
concilium non extare. Obj. 2°: S. Th. hic, a. 6, ad 1, dicit: « Sicut
Prob. secunda pars Quia unicuique est
: nullus consequitur effectum Baptismi sine
praeceptum naturale divinum, ut in periculo Baptismi voto, ita nullus consequitur effe-
amittendae fidei et salutis, quale urgettempore ctum Confirmationis sine voto ipsius » ergo. :

persecutionis, aut gravium tentationum con- Resp. neg. conseq. Ex his enim verbis
tra fidem, cui, propriae infirmitatis conscius, crude intellectissequeretursacramentum Con-
jure timet succumbere, non negligat media firmationis essesecundum D.Th. necessarium
divinitus instituta ad istud periculum propul- necessitate medii, sicut Baptismum, quod est
sandum ; foretque in hoc casu instantis peri- manifeste contra litteram et mentem S. D. Di-
culi, contemptus sacramenti et magna sui cendum itaque cum Sylvio votum Confirma-
praesumptio. Similiter est cuique prceceptum tionis non eodem modo requiri ac votum
non contemnendi sacramentum et non prae- Baptismi, quia non est cadem utriusque ne-
bendi scandalum; etideo si quis negligendo cessitas; effcctus enim Confirmationis, qui est
Confirmationem putaretur vel illam contem- gratia aucta ct roborans, potest sine Confir-
nere, vel non credere esse sacramentum, aut matione per alia sacramenta et bona opera
alicujus utilitatis, teneretur ratione scandali haberi. Intetligendum est itaqiie Votum in
vitandi illam suscipere. Sed verbis Auctoris accommodate ad ea quibus
Petes utrum dicendus sit contemnere sal- tribuitur, ita ut pro Confirmatione sensus sit
tem virtualiter Confirrnationem, qui cum po- quod effectus Confirmationis non habeatur
test illam commode suscipere, eam tamen non sine voto ipsius, idest, sine voluntate saltem
suscipit, ut quando cpiscopusadest praesenset implicita eam non negligendi in casu necessi-
paratus, et nulla subest causa legitima diffe- tatis, nec eam contemnendi; quale votum ha-
rendi ? bet, qui sincere convertitur, volens ea quae«
Respondent affirmative plures recentiores, Deus jubet implere et quae salutis sunt quae-
., Juenin
Natalis Alex L'Herminier Hcnno
, , rere. Posset ctiam dici cum Suare, in com-
Tournely, Berti, etc. Verum, salva quae tot ment. ad hunc articulum, S. Th. loqui de ne-
virisdoctis debeturreverentia, non satis capio, cessitate Confirmationis in voto respective ad
quare qui non faeitaliquid, quia non tenetur i!los 7
qui, coram tyranno fidem propugnaturi,
 DE EFFfiCTIBBS CONFIRMATIONIS. 377

sunt in periculo eam denegandi. Quidam in- haberi i>otcst, modo non contemnatur.
telligunt S. Th. de effectu Confrrmationis, qui Inst. i°: Tenetur (juilibct fidclis csscplenus
est character sed hanc interpretationem non
, et perfectus christianus: atqui ad hanc plcni-
patiturejus textus. tudrncm et perfcctionem conscquendam in-
Ohj. 3°: Cap.Omnes de Consccrat., d. 5, ex stituta est Confirmatio; crgo.
Urbano papa dicitur: « Omnes frdclcs pcr ma- Rcsp. dist. maj. Tcnctur quilibet tfdelis 1
nus impositionem episcoporirm Spiritum esse plcnus et perfectus diristianus, pleni(*u-
Sanctum post Baptismum recipcre dcbcnt. dinc et pcrfcctione sufficientiae, conc; plenrtu-
Synodus Laodicena, can. 48: « Oportet eos dine et perfcctione abundantiae, neg. Et ad
qui illirminantur, post Baptrsmum inungi su- hunc sensum distincta min. neg. cons.
perccelesti chrismate » ; etalibi, atque similiter Inst. 2° : Ncmo potcst ctiani sufficienter au-
apud sanctos Patres. geri corporalitcr, nisi per mcdium a natura
Resp. 4° his verbis: Debenl, oportet et si- ad id institutum, scilicct per nutritionem:
milibus,non scmper importari rigorosum pra> ergo neque" potcst etiam suffrcienter augeri
ceptum, sed commendari magnam utilitatem spirrtuaiiter nisi pcr medium a Christo institu-
sicnos pariter dicimus fideles debere suscipere tum, quod est Confirmaiio.
Confirmatronem : sic omnes dicunt chrrstianos Resp. neg. conseq. Disparitas estquod nutri-
debere frequenter communicare,
confiteri, tio sit unicum medium augmenti corporalis ;

adesse divinis officiis, etc, in qurbus tamen at Confirmatio, licet facilius et coprosius per
loquendi modis nemo apprehendit rigorosum illam homo augeatur spiritualiter, non est
praeceptum. 2° Dato fuisse olim in Ecclesia tarnen mcdium urrrcum augmenti spiritualis
praeceptum de suscipienda Confirmatione, vel sufficicntis, quia, ut dictum est, habita gratia
in dissuetudinem abiit, vel Ecclesia illud tem- baptismali, potest homo
per frequentationem
peravit, ut patet ex hodierna ejus praxi et ex aliorurn sacramentorum et opera bona acqui-
aliis probationibus conclusionis. rere sufficiens augmentum gratiae.
Obj. 4° cum Honorato Tournely
Tenetur : Petes utrum Confrrmatio sit praemrttenda
quilibet christianus ad eam
perfectionem con- primae tonsurae et sacrisordinibus?
tendere, quae necessaria est ut suae securrtatr Resp. affirmative. Ita Trid., sess. 23, cap.
consulat, et pericula adversus fidem constan- & de Retorm., his verbis: « Prima tonsura
ter superet: atqui ad hoc necessarium est sa- non initientur, qui sacramentum Confrrma-
cramentum Confirmationrs ergo. Prob. min. : tronis non susceperint. » Utrum autem his
ex D. Th. 3 p., q. 72, a. 1, ad 3, ubi docet verbis contineatur rigorosum praeceptum, an
« sacramentum hoc cooperari ad perfectionem consilium tantum? disputatur. Pro consilio
salutis, et hoc modo esse de necessitate salu- stant Navarrus, Soto, Suares, Sylvius, Salman-
tis » ; erg&, ticenses,etc Pro praecepto, Basilius Poncius,
Resp. hoc argumentoprobari Confirmatio-
1* Farvacques, Vanroy, Bertf, etc Primis favet
nem esse necessariam non solum necessitate quod Ecclesia non videatur intelligere de
praecepti,sed etiam medii,quod negatobjicrens. praeceptorigoroso. Quando enim prima tonsu-
2° Ncg. min. Ad hoc enim sufficit gratia bapti- ra initiandus habere non potest suae Confir-
smalisaucta etroborataperalia sacramentaet mationis testimonium [ quod saepe contingit
bona opera, quamvis gratra Confirmationrs sit in iis dicecesibus, in quibus nunc non assu-
utilis, ut id melius praestetur. Ad prob. Mrrari muntur amplius patrini, nec confirmati inscri-
profecto subit objicientem rnvenisse probatam buntur in alrquo regesto ],episcopi, non requi-
suam conclusionem a sancto Th. eo in loco in sito juramento, sed simplici affirmatione
quo illam conceptis terminis rejicit. En verba tonsurandi se esse confrrmatum, illum ad
S. D. : « Omnia sacramenta sunt aliqualiter tonsuram admittunt.
necessaria ad salutem, sed quaedam sunt sine
qurbus non est salus; quaedam vero sunt quae ARTICULUS IX.
cooperantm ad perfectionem salutis. Et hoc
modo CoTtfrrmatio est de necessitate salutrs, DE EFFECTIBUS CONFIRMATIONIS.
quamvis sine ea possit esse salus, dum tamen
non praetermittatur excontemptu sacramen- Gratiam sanctifrcantem esse communsm
ti.n Est ergo secundum D. Th. Confirmatio effcctum omnium sacramentorum ostendi-
necessaria perfectioni salutis, sedista perfectio mus tract. de Sacram. in communi, diss. 3 a
non est necessaria salutr, quippe quae sine rlia * iu 4 d. 7, q 1, a. ], <J. 2, pd 1
 378 DISSERTATIO UNICA. ART. IX.

a. I.Quodlibet sacramentum addere aliquem erat confirmatorius pro iis qui in haeresinon
modiiiu seu vigorem cum jure ad auxilia fuerant confirmati, transeat; pro iis qui fuerant
specialia pro actibus sibi propriis eliciendis, confirmati, neg. Erat enim duntaxat pro illis

diximus ibid., a. 5. * Specialis itaque effectus reconciliativus.

Confirmationis est augmentum gratiae, quo Id autem constat 1° ex
solemni decreto Ste-
homo roboratur ad profitendam fidem, acqui- phani contra rebaptizantes « Siquis, inquit, a
:

rit jus ad auxilia specialia pro illa professione quacumque haeresi venit ad nos, nihil innove-
constauter peragenda. His itaque jamdiscussis tur, nisi quod traditum est, ut manus illi im-
nunc non immoramur. ponatur ad pcenitentiam » Impositio autem .

Dico: Alter effectus Confirmationis est manus ad pcenitentiam non est confirmatoria,
character indelebiliter animae impressus. sed caeremonialis et reconciliatoria. Et cum
Praeter conc. Flor. in decreto Unionis, et istud decretum sit generale loquens indi- ,

Trid., sess. 1, can. 9, ubi ita definitum est,lau- scriminatim de omnibus haereticis, male qui-
datur illud Apostoli, 2 Cor. 1: Quinnxitnos dam restringunt ad haereticos apostatas, qui
Deus, et signavit nos, et dedit pignusSpiritus in Ecclesia fuerant baptizati; nihilque defini-
vi cordibus nostris. Dequo supra. Item auctor visset contra Cyprianum, qui fatebatur haere-
Constit. Apost., 1. 3, c. 16; Tertull. de Prce- ticos baptizatos in Ecclesia non esse rebapti-
scripl., c. 40; Cornelius papa, ep. adFabi- zandos. 2° Ex Innoc. 1, ep. 18, ubi scribit
um;S. Cyp.,ep. ISadJubajan.-, Innoc. I, ep.ad « arianos baptizatos in haeresi suscipi in Ec-
Decent.;S. Ambros.,1. 3, de Sacr.^c^; S.Aug., clesia per manus impositionem sub imagine
1. 3 cont. Litt. Petil.; Greg. II, ep. 13 ad Bo- poenitentiae. » Dicit sub imagine pcenitentice,
m/.; conc. Tolet. 8, an. 653, cap. 7, et Cabilo- quiaeorum pcenitentia longe erat levior, quam
nense 2, an. 813, can. 27. illorum, qui, in Ecclesia baptizati, ab illa apo-
Prima et pnecipua ratio est institutio Chri- stataverant. 3° Ex S. Aug., 1. 5, de Bapt.,c. 23
sti, quae nobis per traditionem constat. Altera « Manus autem impositio, inquit, non adhi-
si

ratio est, quia Confirmatio per modum conse- beretur ab haeresi venienti, tanquam extra
crationis confertur ;
quae autem sunt semel omnem culpam esse judicaretur ; propter au-
consecrata, quandiu integra subsistunt, sem- tem charitatis copulationem, quod est maxi-
per consecrata manent. 2 Tertia ratio est, quia nium donum Spiritus Sancti, sine quo non
cha terest quaedam spiritualis potestas ad
T
valent ad salutem quaecumque alia sancta in

aliquas sacras actiones ordinata sicut autem : homine fuerint, manus im-
haereticis correclis

in Baptismo accipit homo potestatem ad ea ponitur. » Audis manum

imponi haereticis,
agenda, quae ad propriam pertinent salutem, non ut confirmentur, sed ne videantur extra
prout scilicet secundum seipsum vivit; sic in omnem culpam, et propter charitatis copula-
Confirmatione accipit homo potestatem ad tionem, quod est maximum donum Spiritus
agenda ea quae pertinent ad pugnam spiritua- Sancti. 4° Ratione theologica Semper fuit :

lem contra fidei hostes. constans Ecclesiae dogma, sacramentum Con-

Una se offert difficultas. Confirmatio olim
iterabatur inEcclesia, quod dici non potest de
sacramento imprimente characterem ergo.
Prob. ant. in cujus solutione operose laborant
recentiores theologi. Qui in haeresi baptizati
firmationis, non minus quam Baptismi, colla-
tum ab haereticis esse validum; pariter sem-
: per fuit constans Ecclesiae dogma sacramen-
tum Confirmationis valide collatum esse ini-
terabile ergo ritus ille, quo baptizati in hae-
:

convertebantur, recipiebantur in Ecclesia Oc- resi recipiebantur, non erat confirmatorius

cidentali per manus impositionem; in Orientali pro his qui jam erant confirmati.
per unctionem chrismatis ; alicubi per solam Inst. 1° Ritus in quo reperitur materia,
:

veram poenitentiam. Ita refert S. Greg., 1. 11, forma et minister sacramenti Confirmationis,
ep. 67, alias 1. unctione
9, ep. 61. Graeci cum est confirmatorius atqui in illo ritu reperitur
:

chrismatis adjungunt haec verba « Signacu- : materia, forma et minister Confirmationis, ut

lum Spiritus Sancti » , ut constat ex can. 7 constat ex laudato canone concilii Constanti-
conc. generalis Constantinop. 1 atqui iste : nop., et ex S. Methodio apudpatrem Goar in
ritus erat confirmatorius, praesertim ubi acce- eucologio Graecorum ergo. :

debant verba laudata, quae sunt apud Graecos Resp. de laud. canone Constantin. varias
forma Confirmationis ergo. :
esse auctorum opiniones. 1° Quidam suspi-
Resp. neg. ant. Ad prob. dist. min. Iste ritus cantur esse supposititium, quia nomen Sab-
« fiic a. % a. 7, o et aci 3. 2 Hic a. 5. batianorum, quos appellat, teste Socrate, 1, 5.
 DE EFFECTIBUS CONFIRMATIONIS. 379

c. 21,estposterius concilio Constantinop., nec tionis abreptus,non fuit assecutus. 2° Sed

in Paraphrasi Arabica apud Harduinum repc- verins videtur Cyprianum supposuisse Ste-
ritur ; diciturque quatuor duntaxat canones phanum imponere manus haereticis redeun-
eo in concilio fuisse conditos. tibus ut acciperent Spiritum Sanctum, ex quo,
2° Quidam, supposito hoc canone legitimo, juxta falsum suum principium, inferebat
respondent in eo non agi de ritu confirma- contra Stephanum eorum Baptisma esse
torio, sed reconciliatorio. Unde distinguunt nullum; in eo enim errore versabatur Cy-
majorem sic Ritus in quo reperitur forma,
: prianus, ut alibi observavimus ex S. Aug.,
materia et minister sacramenti Confirmationis, quod non sacramentum
satis distingueret inter
cum intentione efficiendi sacramenti, est con- et rem sacramenti, contenderetque nullum
firmatorius, conc; sine intentione conficiendi esse sacramentum quod efiectu suo careret;
sacramenti, neg.Non sufficit ergo ad esse sa- ex hoc enim falso principio sic arguebat
cramentale quod adsint materia, forma et mi- Stephanus imponit manus haereticis redeun-
nister, si ex intentione, circumstantiis et pre- tibus ut accipiant Spiritum Sanctum et re-
cibus adjunctis ritus determinetur ad aliud, missionem peccatorum : ergo neutrum acce-
ut hic contingit. perant apud haereticos crgo nec verum :

3° Quidam concedunt canone agi de

in eo
ritu confirmatorio, sed respective ad eos qui
baptizati in haeresi non acceperant Confirma-
tionem, quales esse volunt omnes in eo ca-
none numeratos, arianos, macedonianos, sab-
batianos , novatianos , thesseradecatitas et
apollinaristas. Quis enim, inquiunt, ostendet
omnes hos ha^reticos, Spiritus Sanctl impu-
gnatores, non contempsisse hoc ejus signa-
culum, aut non adulterasse formam, aut
chrismatosfuisseabepiscopis?Neque enimin
illorum presbyteris praesumenda est per-
missio summi pontificis, vel Ecclesiae con-
sensio, qualis requiritur ut presbyteri Graeci
valide confirment.
Baptisma, quod non potest esse sine Sancto
Spiritu et remissione peccatorum.
Ad verba quae addit in ep. ad Stephanum
Vel ex propria sententia locutus est, vel in
falso supposito de mente et ritu S. Stephani,
vel, quod verius videtur, per utrumque sacra<-
mentum non intellexit Baptismum et Confir-
mationem, sed aquam
Spiritum Sanctum ; et
tum quia nemo dixit homines renasci ex Con-
firmatione ; tum quia ad probandum haereti-
cos debere renasci ex utroque sacramento,
assumit illud Joan. 3 : Nisi quis renatus fueril
ex aqua et Spiritu Sancto, etc, quasi diceret
Qui baptizatur ab haereticis, non renascitur
ex Spiritu Sancto ergo non valide baptizatur,
:

Ad Methodium : Quidam censent eum non nec vere renascitur spiritualis enim rena-;

fuisse S. Methodium, sed quemdam recen- scentia non est ex sola aqua, sed etiam ex Spi-
tiorem Methodium apostatam. Sed dato fuisse ritu Sancto ; ergo debet ex utroque sacramento
S. Methodium, secunda vel tertia responsio renasci, id est, ex aqua et Spiritu Sancto, su-
praecedens adhibenda est. mens sacramentum in latiori significatione.
Inst. 2° : S. Cyp., ep. ad Jubajan., et ep, ad Inst. 3° Aug., L 3 de Bapt., c. 16, di-
: S.
Stephanum, l°contendithaereticos recipiendos cit « Manus autem impositio non, sicut Ba-
:

esse per Baptismum et Confirmationem. 2° ptismus, repeti non potest ergo. :

Supponit ut certum, Stephanum recipere hae- Resp. S. Aug. aperte loqui de impositione
reticos per Confirmationem inde enim contra ; manus non confirmatoria, sed ca^remoniaii et
ipsum, ad probandum invalidum esse Bapti- reconciliaria, ut patet ex his verbis immediate
sma haereticorum, et ideo pariter iterandum, sequentibus : « Quid est enim aliud quam ora-
sic arguit Si nulla est Confirmatio haereti-
: tio super hominem ?»
corum et ideo iteranda ergo pariter est : Inst. 4° Impositio manuum, seu etiam
:

nullum eorum Baptisma, et ideo iterandum. unctio quae fit in Spiritum Sanctum, est con-
Et in ep. ad Stephanum addit « Ut utroque : firmatoria atqui non solum ex SS. Cyp. et
:

sacramento illi renascerentur. » Aug., sed etiamexconc. Arelat. 1, can.8, Siri-

Resp. ad primum Mirumvideri non debet
: cio, ep. ad Himer., Innoc. 1, ep. 22. etc, re-
Cyprianum, qui rejiciebat Baptismum haere- deuntibus ab haeresi manus imponebantur,
ticorum, rejecisse etiam eorum Confirma- aut unctio adhibebatur ut acciperent Spiritum
tionem., et in utroque errasse. Sanctum : ergo.
;

Adsecundum: 1° Si revera supposuit Cy- Resp. maj. Impositio manuum seu

dist.
prianus Stephanum recepisse haereticos per unctio, quae fit in Spiritum Sanctum, tan-
Confirmationem, ejus mentem, aestu disputa- quam causa per se illius et ex opere operato,
380 DISSERTATIO UNICA. ART. X.

esi eonfirnutoria, tanquam causa per

conc.j I. Patrinos esse assumendos in Confirmatio-

accidens removens prohibens et ex opere ope~
rantis, neg. Ad cujus sensum distincta min.,
neg. conseq. Quando ergo SS. Patres dicunt
nnctionem seu impositionem
redeuntibus ut acciperent Spiritum Sanctum,
non intelligunt hanc impositionem seu un-
ne testatur antiqua Ecclesiae praxis, eujus
mentiofit in Sacramentario S. Greg. ,in Ordine
Rom., cap. In Cateclnsmo, cap. JS/onplures et
manuum fieri cap. ln Baptismate, de Consecr. d. 4. l Ratic
hujus caeremoniae est, quia hoc sacramentum
datur ad robur pugme spiritualis illi autem ;

ctionem visuaet ex opere operato producere qui assumuntur ad pugham, indigent erudi-
gratiam et Spiritum Sanctum, quod est pro- toribus, a quibus instruantur de his quse per-
prium sacramentorum, sed ex opere operan- tinent ad modum certaminis.
tis et tanquam removens prohibens, seu Assumendi sunt ad hoc officium baptizati et
potius tanquam signum pcenitentiae et recon- confirmati, mares pro maribus, foeminse pro
ciliationis cum Ecclesia, quae removet, ut lo- foeminis: debentscire ad minus Orationem Do-
quitur S. Aug. cit., 1. 3 de Bapt., c. 13, « di- minicam, Salutationem angelicam et Symbo-
.scordiae foeditatem et dissensionis iniquitatem » lum apostolorum excluduntur pater et mater
;

qua impediebatur Baptismus ne vim suam confirmandi propter cognationem spiritualem,

exereret, et Spiritum Sanctumac remissionem
peccatorum conferret, eo modo quo diximus
de Baptismo ficte susccpto, qui sublata fictio-
ne reviviscit. Ita expresse S. Aug., 1. 1 de
quam suscipiens contraheret cum comparte
junior non debet suscipere seniorem. Si sit
infans confirmandus, patrinus vel matrina de-
bet illum suscipere dextra si sit adultus, de-
;

Bapt., c. 12. bet ponere pedem suumsuper pedem dextrum

Petes 1° utrum qui Confirmationem itera- susceptoris; si nomen confirmandi sit turpe,
ret, fieret irregularis, sicut de iterantibus Ba- vel ridiculum, debet susceptor curare ut mu-
ptismum diefum est ? tetur. Si quis non confirmatus alium susci-

Resp. probabilius negative quia irregula- piat, peccat; incurrit tamen cognationem,
;

ritasnon incurritur, nisi sit in jure expressa cujus est capax ratione Baptismi, et onus of-
htec autem nullibi reperitur in jurc. ficii suscepti, quod est filiolum exemplo et
Petes 2° utrum character Confirmationis doctrina instruere ad pugnam contra fidei
necessario praesupponat characterem Ba- hostes. ln quibusdam dicecesibus non assu-
ptismi ? muntur amplius patrini.

Resp. affirmative *, ita quod si aliquis non II. Statim ac episcopus formam sacramenti
baptizatus confirmaretur, nihil reciperet. pronuntiavit, levem alapam infligit in maxil-
Ratio est 1° quia, utjam Baptismus
alibi dixi, lam tum ut memincrit se esse con-
confirmati,
est janua aliorum sacramentorum, neque firmatum, .tum maxime ut agnoscat, inquit
quis fieri potest particeps Christi, nisi in ejus Catechismus Rom., p. 2, § 20, se tanquam
corpus mysticum sit cooptatus; 2° 2 quia sic se fortem athletam paratum esse oportere ad
habet Confirmatio ad Baptismum sicut au- omnia adversa invicto animo pro Christi no-
mentum ad generationem unde a conciliis et :
mine ferenda. Deinde pax ei datur, ut intelli-
Patribus Confirmatio dicitur consummatio et gatse gratise coelestis plenitudinem et pacem,
perfectio Baptismi atqui nullus potest pro-
:
quae exsuperat omnem sensum, consecutum
moveri in aetatem perfectam, nisi primofuerit fuisse. Tempus institutionis hujus ritus incer-
natus ergo. 3° Id constat ex continuata ab
:
tum est ; fertur tamen in manuscripto Vati-

apostolis praxi Ecclesiae, quae nunquam nisi cano annorum 400, et in altero bibliothecae
baptizatis contulit sacramentum Confirma- Angelicae annorum 500 mentionem dc illc
tionis. haberi.
III. Vitta seu fasciola linea frons confirmati

ARTICULUS X. circumligatur, ne chrisma defluat et profana-

tioni Manebat olim frons confirmati
pateat.
DE RITIBUS CONFIRMATIONIS circumligata septem diebus, postea tribus,
De ritibus observandis circa confectionem deinte viginti quatuor horis tandem in plu- ;

chrismatis, unctionem in fronte, et dispositio- ribus dicecesibus, omissa fasciola, statim ab-
nes confirmandorum, jam dixi hinc et inde in stergitur frons Ubi vcr& adhuc
confirmati.
supcrioribus restat breviter dicendum de pa-
: servatur usus fasciolae, debct tolli et chrisma
Uinis, alapa, etvittis scu fasciolis. abstergi a sacerdote, deinde fasciola combu-
* liic a. 6, o. - Ibirl. 1 Uic a 10, o.
 PE RITIBUS CONFIRMATIONIS. 391

renda . ct cineres in ecclesia vel atrio snb potest transferri), dehet prius lavari sale et
Quod si in usum Ecclesiie de-
lerra abscondi. aqua in sacrarium fundenda. Hi omnes ritua
putetur (nunquam enim in profanum usum ex variis synodis sunt collecti.
 TKAGTATUS
DE

ALMO EUCHARISTIiE SACUAMENTO.

D. Th. a q. 73 ad q. 83.

SUMMA DOCTRIM CATHOLICJ) DE EUCIIARISTIA.

EX CONCILIIS FLORENTINO ET TRIDENTINO.

Decretum concilii Florcntini pro instructione strum ait: Calix dominicus juxta canonum
Armenorum '. praeceptum, vino et aqua permixtus debet of-
ferri ; quia videmus in aqua populum intelligi,
a Tertium est Eucharistiae sacramentum *, in vino vero ostendi sanguinem Christi. Ergo
vinum de
cujus materia est panis triticeus et cum in calice vinum et aqua miscetur, Christo
vite, consecrationem
cui ante aqua modi- populus adunatur, et fidelium plebs ei, in
cissima admisceri debet. Aqua autem ideo quem credidit, copulatur et jungitur. Cum
admiscetur, quoniam juxta testimonia sancto- ergo tam sancta Romana ecclesia,abeatissimis
rum Patrum ac doctorum Ecclesiae pridem in apostolis Petro et Paulo edocta, quam reliquae
disputatione exhibita, crcditur ipsum Domi- omnes Latinorum Graecorumque ecclesia , in
j

num aqua permixto hoc instituisse

in vino quibus omnis sanctitatis et doctrinae lumina
sacramentum. Deinde quia hoc convenit domi- claruerunt, ab initio nascentis Ecclesiae sic ser-
nicae passionis repraesentationi. Inquit enim vaverint et modo servent, inconveniens admo-
beatus Alexander papa quintus a Beato Petro dum videtur, ut alia quaevis regio ab hac
In sacramentorum oblationibus, quae intra universali et rationabili discrepet observantia.
missarum solemnia Domino offeruntur, panis Decernimus igitur, ut etiam ipsi Armeni se
tantum et vinum aqua permixtum in sacrifi- cum universo orbe christiano conforment,
cium offerantur. Non enim debet in calicem eorumque sacerdotes in calicis oblatione pau-
Domini aut vinum solum, aut aqua sola lulum aquae, prout dictum est, admisceant
offerri, sed utrumque permixtum qnia utrum- ;
vino. Forma hujus sacramenti sunt verba Sal-
que, id est, sanguis et aqua ex latcre Christi vatoris, quibus hoc conficit sacramentum.
profluxisse legitur. Tum etiam, quod convenit Sacerdos enim in persona Christi loquens, hoc
ad significandum hujus sacramenti effectum conficit sacramentum. Nam ipsorum verbo-
qui est unio populi christiani ad Christum. rum virtute substantia panis in corpus Christi,
Aqua enim populum significat, secundum etsubstantia vini in sanguinemconvertuntur
Aquce multce, populi multi 3
illud Apocalypsis : . ita tamen quod totus Christus continetur sub
Et Julius papa secundus post beatum Sylve- specie panis et totus sub specie vini : sub qua-
1 Sub Eugenio IV, anno 1439. * S. Thom. opusc. 5.
libet quoque parte hostiae consecratae &t vini
• Apoc. 17. consecrati, separatione facta, totus est Chri-
 SUMMA DOCTRIN^ CATHOLICjR
Btns.Hujus sacramenti effectus, quem in ani- cramento Christum unigenitum Dei Filiuffj
ma operatur digne sumentis, est adunatio non esse cultu latriae, etiam externo, adorau-
hominis ad Christum. Et quia per gratiam dum atque ideo nec festiva peculiari cclebri-
,

homo Christo incorporatur et membris ejus tate vennrandum, neque in processionibus,

unitur, consequens est quod per hoc sacru- £eeuuuuin laudabilem etuniversalemEcclesiae
mentum in sumentibus digne gratia augeatur, sanctac ritum ct consuetudinem, solemniter
omnemque eftectum, quem materialis cibus circumgestandum, vel non publicc, ut adore-
et quoad vitam agunt corporalem,
potus tur, populo proponendum, et ejus adoratores
sustentando, augendo, reparando ct dele- esse idololatras, anathema sit.

ctando, sacramentum boc quoad vitam opera- VII Si quis dixerit non licere sacram Eu-
tur spiritualem in quo, ut inquit Urbanus
: charistiam in sacrario reservari, sed statim
papa, gratam Salvatoris nostri recensemus post consecrationem adstantibus necessario
memoriam, a malo retrahimur, confortamur distribuendam aut non licere ut illa ad infir-
;

in bono, et ad virtutum et gratiarum profici- mos honorifice deferatur, anathema sit.

mus incrementum. » VIII Si quis dixeritChristum in Eucharistia
exhibitum spiritualiter tantum manducari et
Canones concilii Tridenlini de sacrosancto non etiam sacramentaliter ac realiter, ana-
Eucharistice sacramento K thema sit.

IX Si quis negaverit omnes et singulos Chri-

Siquisnegaveritin sanctissimo Eucharistiae
I sti fideles utriusque sexus, cum ad annos di-
sacramento contineri vere, reatiter et substan- scretionis pervenirent , teneri singulis annis
tialiter corpus et sanguinem, una cum anima saltem in paschate, ad communicandum juxta
et divinitate Domini nostri Jesu Christi, ac praeceptum sanctae Ecclesiae, anathema sit.
proinde totum Christum sed dixerit tantum- ; X non licere sacerdoti cele-
Si quis dixerit
modo esse in eo ut in signo, vel figura, aut branti seipsum communicare, anathema sit.
virtute, anathema sit. XI Si quis dixerit solam fidem esse suffi-
II Si quis dixerit, in sacrosancto Eucharistiae cientem praeparationem ad sumendum sau-
sacramento remanere substantiam panis et anathema
ctissimae Eucharistiaesacramentum,
vini, una cum corpore et sanguine Domini Etne tantum sacramentum indigne, atque
sit.

noslri Jesu Christi, negaveritque mirabilem ideo in mortem et condemnationcm sumatur,

fllam et singularem conversionern totius sub- statuitatque declarat ipsa sancta synodus illis
stanti;e panis in corpus, et totius substantiae quos conscientia peccati mortalis gravat
vini in sanguinem, manentibus duntaxat spe- qu antumcumque etiam se contritos existiment,
ciebus panis et vini ,
quam quidem conversio- habita copia confessoris, necessario praemit-
ncm calholica Ecclesiaaptissime transsubstan- tendam esse confessionem sacramentalem. Si
tiationem appellat, anathemasit. quis autem contrarium docere, praedicare, vel
III Si quis negaverit in venerabili sacra- pertinaciter asserere, seu etiam publice dispu-
mento Eucharistiae sub unaquaque specie, et tando defendere praesumpserit, eo ipso excom-
sub singulis cujusque speciei partibus, separa- municatus existat.
tione facta, totum Christum contineri, ana-
thema sit.
Canones ejusdem concilii Jridentini de Com-
IV Si quis dixerit ,
perac ta consecratione, in munione sub utraque specie et parvuiorwn 1 .
admirabili Eucharistise sacramento non esse
corpus ct sanguinem Domini nostri Jesu Chri- I Si quis dixerit, ex Dei praecepto vel ne-
sti, sed tantum in usu, dum sumitur, non au- cessitate salutis , onmes et singulos Christi
tem ante vel post; et in hostiis seu particulis fideles utramque speciem sanctissimi Eucha-
consccratis, quae post communionem reser- ristiae sacramenti sumere debere, anathema
vantur vcl supersunt, non remanere verum sit.

corpus Domini, anathema sit. II Si quis dixerit sanctam Ecclesiam ca-

V Si quis dixerit vel praecipuum fructum
sanctissinue Eucharistiae esse remissionem
peccatorum, vel ex ea non alios effectus pro-
venire , anathcma sit.
VI Si quis dixerit in sancto Eucharistiae sa-
tholicam non justis causis et rationibus ad-
ductam fuisse, ut laicos, atque etiam c.lericos
non conficientes, sub panis tantuinmodo spe-
ciecommunicaret, aut in eo errasse, anathema
sit.

* Sessio. 13, 11 octobris 1551, sub Julio III. * Sess. 21,10 Julii 156^, sub Pio i V.
 DE EIJCHARISTIA. 38*

IH Si quis negaverit, totum et integrum sanctissimo Christi sacrificio in cruce peracto

Ciiristumomnium gratiarum fontem et aucto- per Missae sacrificium, aut illi pcr boc dero-
rem, sub una panis spccie sumi, quia, ut qui- gari, anathcma sit.
damfalsoasserunt, non sccundum ipsius Chri- V Si quis dixerit, imposturam csse missas
sti institutionem sub utraque specie sumatur, celebrare in honorem sanctorum, o*. ?ro illo-
anathema sit rum interccssione apud Deum obtinenda, si-
IV Si quis dixerit parvulis , antequam ad cut Ecclesia intendit, anathema sit
annos discretionis pervenerint, necessariam VI Si quis dixerit canonem Missae errores
esse Eucharistiae Communionem, anathema continere, ideoque abrogandum esse, anathe-
sit masit.
VII Si quis dixerit caeremonias , vestes et

Canones ejusdem eoneilii Tridentini de f*™ ^***»!? missarum celebratione

sacrificio Missa*.
Ecclesm thohca
c
£"> lrntab «
?
utl la mpwtatn
esse magis quam officia pietatis, anathema
sit.

I Si quis dixerit in Missa non offerri VIII Si quis dixerit missas , in quibus so-
Deo verum proprium sacrificium, aut quod
et lus sacerdos sacramentaliter communicat, illi-
non
offerri aliud quam nobis Christum ad
sit citas esse, ideoque abrogandas, anathema
manducandum dari, anathema sit». sit.
II Si quis dixerit illis verbis : Hoc faeite IX Si quis dixerit ecclesiae Romanae ritum,
in meam commemorationem, Christum non quo summissa voce pars canonis et verba
instituisse apostolos sacerdotes, aut non ordi- consecrationis proferuntur, damnandum esse
nasse, ut ipsi, aiiique sacerdotes offerrent cor- aut lingua tantum vulgari Missam celebrari
pus et sanguinem suum, anathema sit. debere, aut aquam non miscendam esse vino
III Si quis dixerit Missae sacrificium tan- quod sit contra
in calice offerendo, eo Christi
tum esselaudis et gratiarum actionis, aut nu- institutionem, anathema sit.
dam commemorationem sacrificii in cruce Eucharistia dupliciter considerari potest: 4°
peracti, non autem propitiatorium, vel soli respective ad homines quos sanctificat, sub
prodesse sumenti, neque pro vivis et defun- qua rationeest sacramentum; 2° respective ad
ctis, pro peccatis, pcenis, satisfactionibus et Deum quem sub qua ratione
colit et placat,
aliis necessitatibus offerri debere, anathema De Eucharistia, ut est sacra-
est sacrificium.
sit mentum, dicemus primo deinde de illa ut est
;

IV Si quis dixerit blasphemiam irrogari s&crificium.

DISSERTATIO I.

JDe veritate et existenti» Eucliaristiae : sive de vera et reali

pra^sentia dlii*isti in Eucliaristia.
D. Th. q. 75.

Quamvis Th. celeberrimam hanc quaestio-

S. tiam et transsubstantiationem supponunt,more
nem et alteram de transsubstantiatione expen- ab hodiernis scholasticis plerumque usurpato,
dat infra quaestione 75, quia tamen omnia in utramque quaestionem toti tractatui prKmitti-
hoc tractatu dicenda realem Christi praesen- mus, prius tamen propositis quae de r >mini-
bus, figuris et definitionibus hujus sacramenti
• Sess. 22, 17 Septemb. 1562, sub Pio iv. circumferuntur,
St.-Thom. — Tom. VI. JS
teo DISSERTATIO I. ART. I.

qui ex causa legitima et inculpabili abstino-

ARTICULUS I. bant a communione.
Dictum est aliquando Agapa, id est, dilectio :
DE VARIIS NOMIMBUS, FIGURIS ET DEFIMTIO- agapae autem erant conventus convivaies qui
MBUS SACRAMENTI EUCUARlSTIiE. fiebant in ecclesia, ut foverctur mutua inter
christianos dilectio, atque inde juvarentur
NOMINA. pauperes; et quia haec convivia praecedebat
Eucharistiae celebratio, ideo nomen agapae illi

Variis nominibus convenienter insignitur tributum est, cum sit aliunde summae Dei di-
hoc sacramentum 1 secundum varias ejus si- lectionis argumentum et fraternae charitatis
gnificationes. Primam habet significationem symbolum.
respectu praeteriti, in quantum est rememo-
rativum Dominicae passionis quae fuit verum FIGURjE.
sacrificium, et secundum hoc nominatur
Tria in hoc sacramento considerare possu-
Sacrificium. Aliam habet significationem re-
mus. Primum id quod est sacramentum tan-
spectu rei praesentis, scilicet, ecclcsiastica?
tum, quod est panis et vinum, seu illorum
unitatis, quatenus per illud specialiter com-
species; secundum id quod est res et sacra-
municamur Christo et unimur ad invicem,
mentum , corpus Christi
scilicet , tertium ;
juxtaillud 1 Unuspanis et nnum cor-
Cor. dO :

quod est res tantum, scilicet, effectus hujus

pns multi sumus, omnes qui de uno pane et cle
sacramenti seu gratia; et haec tria possunt
uno calice participamus, et secundum hoc no-
considerari vel singula seorsim et divisive,
minatur Communio et Synaxis: Tertiam ha-
vel omnia simul collective.
bet significationem respectu futuri, in quan-
Si considerentur singula seorsim quantum :

tum est praefigurativum fruitionis Dei quae

ad id quod est sacramentum tantum, potis-
erit in patria, et secundum hoc dicitur Viati-
sima figura hujus sacramenti fuit oblatio Mel-
cum, quia hic nobis praebet viam illuc perve-
chisedech qui obtulit panem etvinum. Quan-
niendi. Propter eamdem rationem nominatur
tum ad id quod est res et sacramentum, scili-
Eucharistia, id est, bona gratia, tum quia
cet, Christum passum qui continetur in hoc
gratia Dei vita aeterna, tum quia continet Chri-
sacramento, figurac ejus fueruut omnia sacri-
stum qui est fons gratiae. Quidam intelligunt
ficiaveteris Testamenti, praecipue sacrificium
etiam per Eucharistiam gratiarum actionem.
quod erat solemnissimum, in quo
expiationis,
quia Christus in ejus institutione gratias egit,
immolabantur duo arietes in holocaustum,
et offertur in gratiarum actionem unde sa- :

vitulus pro peccato sacerdotis et hircus pro

cerdos dicit Quid retribuam Domino, etc.
:

peccato populi, Levit, c. 46. Quantum ad ef-

Sunt et alia hujus sacramenti nomina, sive
fectum manna fuit praecipua ejus figura,
,
ratione materiae, sive ratione effectus, sive ra-
quippe quae habebat in se omnis saporis sua-
tione rei contentae. Ratione matefiae dicitur
vitatem, sicut gratia hujus sacramenti quan-
Panis vitce, panis qui de ccelo descendit, panis
tum ad omnia reficit animam.
angelorum, panis supersubstantialis. Ratione
Si vero haec trin simul collective consideren-
effectus dicitur Sacramentum gratice, gratia
tur, figura hujus sacramenii fuit agnus pas-
salutaris. Ratione rei contentae dicitur Corpus
Quantum ad primum, quia manduca-
chalis.
Christi, Corpus Dominicum, etc.
batur cum panibus azymis; quantum ad se-
Item dicitur Mensa Domini, sacrum Convi-
cundum, quia immolabatur ab omni multi-
vium, quia est institutum per modumconvivii
tudine fiiiorum Israel luna decima quarta,
spiritualis animae. Dicitur Ccena Dominica,
quod fuit figura passionis Christi,qui propter
quia fuit institutum in novissima ccena. Vo-
innocentiam dicitur Agnus; quantum ad ter-
lunt tamen quidam hoc nomine parce uten-
tium, quia per sanguinem agni paschalis pro-
dum ; quia illo abutuntur haeretici, ut sua-
tecti sunt filii Israel a devastante angelo et de
deant hoc sacramentum consistere in usu seu
iEgyptiaca servitute educti. Unde agnus pa-
actu coenandi, nec ad ejus sumptionem re-
schalis ponitur preecipua hujus sacramenti fi-
quiri jejunium.
gura.
Item dicitur Eulogia, id est benedictio; ve-
rum hoc nomen etiam tribuebatur pani bene- DEFINITIONES.
dicto, qui loco Eucharistiae distribuebatur iis
1
Uic q. 73, a. 4, o. Eucharistia physice considerata, prout con-
 DE VARIIS ERROR. CIRCA VERIT. EUCIIARISTLE. 387

stat ex materia et forma definiri potest , II, anno 1059; in Rothomagcnsi, anno 1063;
« Species panis et vini consecratae sub prae- in Pictaviensi, 1075 in Romanis duobus, sub
;

scripta verborum forma, contincntcs vcrum Grcgorio VII, anno 1078 et 1079.
corpus ct sanguincm Christi ad causandam Bercngarianam haercsim scriptis impugna-
gratiam cibantcm animam. » Metaphysice runt viri doctissimi, Aldemannus, Hugo, Lin-
sumpta prout constat gencre et differentia, gonensis episcopus, Lantfrancus, Durandus,
defmitur « Sacramentum corporis ct san-
: Troarnensis abbas, Guitmundus et Algerus.
guinis Christi ad spiritualem animae refectio- Berengarius in synodo Romana, sub Nicolao
nem institutum » ; vel « Signum sensibile
: II, damnatus, errorem suum edita fidei for-
corporis et sanguinis Domini realiter sub ipso mula ejuravit sed velut canis ad vomitum
;

contenti ad producendam gratiam spiri tuali-

, reversus veritatem catholicam iterum impu-
ter nutrientem » Ha3 definitiones patebunt ex
. gnavit, donec in altera synodo Piomana a Gre-
dicendis. gorio VII coacta iterato damnatus, veniam
petiit ac veritatem catholicam sequenti fidei
ARTICULUS II. formula professus est
Ego Berengarius, corde credo et ore con-
«

DE VARIIS ERRORIBUS CIRCA VERITATEM fiteor panem et vinum, quae ponuntur in al-
EUCHARISTI^. tari per mysterium sacrae orationis et verba
nostri Redemptoris, substantialiter converti
1° Primi hunc fidei articulum impugnarunt in veram et propriam ac vivificatricem car-
Capharnaitae et quidam Christi discipuli, ut nem et sanguinem Jesu Christi Domini nostri;
patet, Joan. 6, ubi legitur eos non potuisse ca- et post consecrationem esse verum Christi
pere promissionem Christi de danda carne sua corpus quod natum est de Virgine, et quod
in cibum, et sanguine suo in potum Duras : pro salute mundi oblatum in cruce pependit,
est hic sermo, et scandalo inde
inquiebant, et quod sedet ad dexteram Patris et verum ;

accepto abierunt retro. Hos secuti sunt simo- sanguinem Christi qui de latere ejus effusus
niani, menandriani, manichaei et omnes illi est, non tantum per signum et vii\ tem sa-
haeretici qui negantes Verbum assumpsisse eramenti, sed in proprietate naturae et veritate
verum corpus, consequenter negabant illud substantiae : sicut in hoc brevi continetur, et
esse verum in Eucharistia, de quibus S. Igna- ego legi, et vos intelligitis, sic credo, nec con-
tius, epist. ad Smyrnenses; sed hi, ut patet, in- tra hanc fidem ulterius docebo. »
directe tantum impetebant veritatem hujus Aliquandiu post absolutam synodum, S.
sacramenti. pontifex Berengarium remisit ad patrios lares
2° Joannes Scotus, Erigena dictus, qui, circa cum litteris commendatitiis, ne quis vel in
annum 883, obiit, suspectae fidei habitus est bonis, vel in honore ipsi esset nocumento.
circa praesentiam realem in libro quem con- Utrum tamen hane ultimam fidei professio-
scripsit de Corpore Christi, qui ideo proscri- nem sincero animo fecerit haeresiarcha, aut
ptus est postea in concilio Vercellensi, anno eam sincere factam non abjecerit, non satis
4053; eo potissimum utebatur Berengarius in constat, siquidem habeatur ex Chronico Mal-
sui errorisdefensionem. leacensi coactum fuisse concilium Burdigalen-
3° Berengarius, Turonibus oriundus, Ande- se, anno 1080 « in quo Berengarius reddidit
gavensis archidiaconus, anno 1047, primus in rationem fidei suae.» Ut quid autem ista fidei
Ecclesia palam
negavit praesentiam realem ratio reddita, si Berengarius sincere fidem
Christi in Eucharistia, contenditque omnia in professus fuisset, aut in ea constanter man-
signis et figuris consistere : unde a S. Th. et sisset? Insuper P. Mabillonius profert manu-
aliisprimus hujus haeresis auctor dicitur, scriptum codicem in quo refertur scriptum
sacramentariorumque parens. Berengarii, quo tertiam fidei professionem
Primum damnata est haeresis Berengarii in rescindit, et ad ejus subscriptionem metu
concilio Romano, deinde in Vercellensi, sub supplicii se coactum testatur.
Leone IX, anno 1053, et liber Joannis Scoti, Caeterum utut de ejus vel sinceritate vel
sit
quo maxime utebatur Berengarius, proscri- constantia in profitenda fide catholica, vide-
ptus. tur saltem certum eum obiisse catholicum et
Rursus damnata fuit haec haeresis in concilio pcenitentem, anno 1088, quidquid in contra-
Florentino, sub Victore II, anno 1055; in Turo- rium dicant scriptores calviniani. Id testatur
nensi, eodem anno ; in Romano, sub Nicolao Clarius Floriacensis monachus in Chronico
388 DISSERTATIO L ART. II.

S. IVtit Yivi, ineunte saeculo XII; Willeraus
Malmesburiensis, lib. 3 de Gestis regitm An*
glorum; Hildebertus episcopus Genomanen-,
sis. in epitaphio de eodem Berengario apud
eitatum YYillemum S. Antoninus, Chronki
; Zuioglius, Helvetius, eodem anno, edito libn
p. 2. 16, §20; Vincentius Belloy., in Spe-
tit.
culo hi$toriah\ lib. 25, c. 30; Martinus Polo-
magistro irapossibile visum fuerat, fuitqu
primus inter hujus saeculi sectarios qui Berer.
garianum dogma de solo Christi figura in Eu
charistia recudit, anno 1525, Huic ^uccinl
Dc veraet falsa Religione. Zuinglio adhaesj
loannes QEcolampadius utrumque poste
:

nus, in Henrico II; Philippus Jacobus Bergo- secuti sunt Bullingerius, Bernardus Ochin i«
raensis, Supplemento Chronicorum, lib.
in Petrus martyr et deinde dicti sacramentj
12; tandem. et quod maxime probat, in manu- rii.

seripto B. Martini Turonensis, Berengarii obi- Anno Bucerus, pseudo-Evangelii

1530, m
tus liis verbis legitur : « Obiit magister Beren- nister primarius apud Argentinenses, Zuir
garius grammaticus, fidelis et yere catholicus, glii virus ipsis propinavit, multo tamen fuc
anno Domini 10S8, Philippi primi Franeorum temperatum, ne lutheranis displiceret. Huji
regisanno 28. Urbani papae anno -4.» Et ea- Calvinus adhuc junior fuit anditor, ex quo (

nonieiejusdem ecclesiae quotannis, feria tertia doctrinam et modum loquendi ambiguum l

paschae, ad ejus tumulum, qui in claustro S. subobscurum hausit; non sic tamen quin eji
Gosmae conveniunt canentes Psalmum
visitur, mens erronea appareret, satisque evidentd
De requiem.
profundis, in ejus animae inculcaret Eucharistiam esse duntaxat signur
Circa annum 1126, Petrus de Bruis, a etfiguram corporis et sanguinis Christi, ra
quo petro-brussiani, intra varios errores quos Christum ibi esse praesentem nisi per fidem
in provincia Arelatensi disseminavit, infieia- secundum virtutem.
tus est quod, licet Christus panem in corpus Quamvis enim, lib. 4 Distii'., cap. 47, §
suum in ultima ccena converterit. id faeerent dicat Christum jubere nos sub symbolis pan
apostoli et eorum successores. Adversus hunc et vini sumere ejus corpus et sanguinem,

§ 7, non posse ingenio comprehendi sed so

J

haereticum insurrexit Petrus Cluniacensis.

Ejus vero discipulum primarium Henricum fide, quomodo res, quae tantum distant, po
1

unde et henriciani, qui post viginti annos ma- sint conjungi; et alibi similia sub fuco effutia
gistri ha?resim propugnavit, S.Bernardus scri- attamen, loco citato, claris verbis mente]
ptis, sermonibus et miraculis confudit. suam haBreticam aperit dum dicit « Ingeni:

5° Circa annum 1176, waldensium seu pau- confiteor mixturam carnis Christi cum anin
perum de Lugduno, qui etiam dicti sunt albi- nostra, vel transfusionem qualis ab ipsis doc
genses et lollardi a Lollardo famoso Waldi di- tur,merepudiare, quianobis sufficit Christur
scipulo,quidamtranssubstantiationem,quidam e earnis substantia vitam in animas nostras ij
corporis Christi veritatem negarnnt hos S. : spirare, imo propriam vitam in nos diffund
Dominicus partim principum christianorum re, quamvis in nos non ingrediatur cai

copiis profligavit, partim praedicatione et mi- Christi. » Item ibid « Interim vero hai
:

raculis convertit. (Christi communicationem) non aliam es

6° Circa annum 1312, Wiclef, Anglus, sub- quam fidei manducationem fatemur,ut nul
stantiam panis et vini remanere in Euchari- alia fingi possit. » Subdolum magistroru
stia,nec accidentia manere sine subjecto aftlr- suorum Calvini, Buceri, etc, genium aliqua
mavit, Christum vero realiter adesse negavit, diu retinuere calvinistae Galli, at modo pala
ut constat ex concilio Constantiensi, sess. 8. et obstinate errorem profitentur.
Joannes Hus licet contra Eucharistiam nihil Sociniani cum calvinistis contendunt Chi
scripserit , deque eo mysterio haereticorum stum non esse corporaliter pra^sentem in E
more dubitanter locutus fuerit, patet tamen charistia : est sumunt
unde verbum p
ex sess. 13 ejusdem concilii et ex processibus significat, sed contra eosdem h
negant
contra illum factis, ipsum Wicleffi errores se- sacramentum esse sigillum seu figuram effic
cutum fuisse. cem gratiae.

7°Circa initium saeculi XVI, Martinus Luthe- His haereticis multi annumerant stercorai

rus, cum non posset negare realitatem cor-
pons J^risti in Eucharistia
Scriptune lestimonia, ut ipse fatetur epistola
ad Argentinenses, impanationem sustinuit :
stas, circa saeculum nonum, qui cum arbitr
ob evidentia S. rentur corpus Christi in hoc sacramento es
corruptibile, dicebant in secessum non sec
ac alios cibos communes abire at non omni)
:

at ejus discipulus Carlostadius tentavit auod certo extitisse hanc haeresim conatur proba
 ASSERITUR DOGMA CATHOLICUM, ETC. 3SO

ivissimus scriptor Laurentius Berti, 1. 33, quis potest eum

audire ? Sciens autem Jesus
41; vide silubet. apud semetipsum, quia murmurarent de hoc
discipuli ejus, dixit eis : Hoc vos scandalizat ?
ARTICULUS III. si ergo videritis Filium hominis ascendentem
ubi erat prius ? Spiritus est qui vivificat, caro
5ERITUR DOGMA CATHOLICUM DE REALI PRJE- non prodest quidquam : verba quce ego locutus
SENTIA CHRISTI IN EUCHARISTIA. sum vobis, Ex hoc
spiritus et vita sunt...:.
multi discipulorum ejus abierunt retro f et jam
Dico : In almo Eucharistiae sacramento, post non cum illo ambulabant.
ais et vini Dominus noster
consecrationern, Ex toto illo contextu sic formo argumentum.
jus Christus, verus Deus atque homo, vere, Christus hoc loco promittit dare carnem suam,
lliter ac substantialiter sub specie illarum non spiritualiter tantum per fidem, neque in
*um sensibilium continetur. Sunt verba signo, ut contendunt haeretici, sed vere et rea-
icilii Tridentini, sess. 13, cap. i. liter manducandum,
sanguinem suum vere
et
Explicatur : Dicitur « post panis et vini con- et realiter bibendum
atqui quod tam solemni-
:

xationem », contra ubiquistas de grege ter promisit indubie adimplevit, fidelis enimest
heranorum, qui volunt corpus Christi esse Deus in suis promissis, nec falli aut fallere
ique, ideoque etiam in hostia ante conse- potest : ergo.
itionem. Tota difficultas est in majori ; contendunt
[Mcitur, « Vere » , non figuraliter, contra om- cnim hseretici ibi sermonem esse non de reali
ssacramentarios,qui dicunt Christumadesse manducatione, sed spirituali per fidem.
Pro
ntaxat in signo et figura. quo observandum nos non contendere in
est
Dicitur«realiter » non objective tantum, toto hoo- capite 6 Joannis agi de sola Euchari-
itraCalvinumqui contendit Christum adesse stia ; triplex enim in eo pars potest distingui
itum secundum quod fide apprehenditur. in prima usque ad versum 25, agitur de cibo
)icitur « substantialiter » , non accidentali- materiali seu multiplicatione quinque panum.
, contra calvinistas, qui dicunt substantiam In secunda usque ad versum 52, agitur de cibo
jporis Christi esse in ccelo tantum, in ccena mere spirituali, nempe de fide in Christum in-
:o secundum quamdam ejus virtutem. carnatum. In tertia a versu 52 ad finem de
feritatem hanc quam tot machinis con- reali manducatione carnis Christi. Hoc notato,
ere conati sunt haeretici, momentis invic- Probatur 1° major Christus loquitur in fu-
:

imis per varios § § stabiliendam suscipi- turo dum ait Panis quem ego dabo atqui si
: :

,s. intelligeret de spirituali manducatione per fi-

dem et non de reali, non loqueretur in futuro;
§1. manducatio enim spiritualis per fidem est
omnium temporum.
\imum momenlum ex capite 6 S. Joannis. Capharnaitse et quidam discipulorum
2°
quos alloquebatur Christus, intelligebantverba
hristus, cap. 6 Joan., promittit se daturum ejus, non figurate et metaphorice, sed de vera
ai carnem in cibum, et suum sanguinem et manducatione carnis
reali scandalum ;

jotum, his verbis, versu 52 et sequentibus : enim in his patiebantur, nec poterant capere
is quem ego dabo, caro mea est pro mundi quomodo Christus posset dare illis carnem
ir

gir
Litigabant ergo Judcei ad invicem dicen- suam ad manducandum, et inde dicebant du-
1 Quomodo potest hic nobis carnem suam rum esse ejus sermonem. Porro si non intelle-
y ad manducandum ? Dixit ergo eis Jesus xissentde reali, sed spirituali tantum mandu-
um, amen dico vobis : Nisi manducaveritis catione, nulla erat causa scandali ; facile enim
yemFiliihominiset biberitis ejus sanguinem quomodo illis daret carnem suam
concepissent
jhabebitis vitam invobis....: Caro enim mea ad manducandum spiritualiter, nec apparuis-
J est cibus et sanguis meus vere est potus.... set illis durus iste non
sermo : atqui in hoc
est panis qui de ccelo descendit. Non sicut errabant quod intelligerent de reali manduca-
ducaverunt patres vestri manna et mortui tione, siquidem Christus, non tantum non cor-
: qui manducat hunc panem vivet in rexit istam eorum intelligentiam, prout absque
fium. Ecec dixit in synagoga docens in dubio fecisset, si in hoc errassent, quin e con-
harnaum. Multi ergo audientes ex disci- tra juramento et suae ascensionis miraculo fir-
ejus, dixerunt : Durus est hic sermo, et mavit in hoc ergo duntaxat errabant, quod
:
388 DISSERTATIO 1. ABT. II.

S. ineunte sa?culo XII; Willemus

IYtit Yivi, magistro impossibile visum fuerat, fuitque
Malmesburiensis, lib. 3 dc Gestis regum An- primus inter hujus saeculi seciarios qui Beren-
giorum; Hildebertus episcopus Cenomanen-
, garianum dogma de solo Christi figura in Eu-
sis, in epitaphio de eodem Berengario apud charistia recudit, anno 4525. Huic ^uccinit
citatum Willemum S. Antoninus, Chronici
; Zuinglius, Helvetius, eodem anno, edito libro
p. -2, tit. 16, §20; Vinccntius Bellov., in Spc- Dc vcra et falsa Religione. Zuinglio adhaesit
culo htsiorialt, lib. 25, c. 30; Martinus Polo- Joannes OEcolampadius utrumque postea
:

nus, in Henrico II; Philippus Jacobus Bergo- secuti sunt Bullingerius, Bernardus Ochin is,
mensis, in Supplemento Chronicorum, lib. Petrus martyr et deinde dicti sacramenta-
12; tandem, et quod maxime probat, in manu- rii.

scripto B. Martini Turonensis, Berengarii obi- Anno Bucerus, pseudo-Evangelii mi-

1530,
tus his verbis legitur : « Obiit magister Beren- nister primarius apud Argentinenses, Zuin-
garius grammaticus, fideliset vere catholicus, glii virus ipsis propinavit, multo tamen fuco

anno Domini 1088, Philippi primi Francorum temperatum, ne lutheranis displiceret. Hujus
regis anno 28, Urbani papae anno 4. » Et ca- Calvinus adhuc junior fuit auditor, ex quo et
noniciejusdem ecclesise quotannis, feria tertia doctrinam et modum loquendi ambiguum et
paschoe, ad ejus tumulunr, qui in claustro S. subobscurum hausit; non sic tamen quin ejus
Cosma) visitur, conveniunt canentes Psalmum mens erronea appareret, satisque evidenter
Deprofundis, in ejus animse requiem. inculcaret Eucharistiam esse duntaxat signum
4° Circa annum 1126, Petrus de Bruis, a etfiguram corporis et sanguinis Christi, nec
quo petro-brussiani, intra varios errores quos Christum ibi esse praesentem nisi per fidem et
in provincia Arelatensi disseminavit, inficia- secundum virtutem.
tus est quod, licet Christus panem in corpus Quamvis enim, lib. 4 Instii., cap. 17, § 5,
suum in ultima ccena converterit, id facerent dicat Christum jubere nos sub symbolis panis
apostoli et eorum successores. Adversus hunc et vini sumere ejus corpus et sanguinem, et
haereticum insurrexit Petrus Cluniacensis. § 7, non posse ingenio comprehendi sed sola
Ejus vero discipulum primarium Henricum fide, quomodo res, quae tantum distant, pos-
unde et henriciani, qui post viginti annos ma- sint conjungi; et alibi similia
sub fuco effutiat;
gistri haeresim propugnavit, S.Bernardus scri- attamen, loco citato, claris verbis mentem
ptis, sermonibus et miraculis confudit. suam haBreticam aperit dum dicit : « Ingenue
5° Circa annum 1176, waldensium seu pau- confiteor mixturam carnis Christi cum anima
perum de Lugduno, qui etiam dicti sunt albi- nostra, vel transfusionem qualis ab ipsis doce-
genses et lollardi a Lollardo famoso Waldi di- tur, me repudiare, quianobis sufficit Christum
scipulo,quidamtranssubstantiationem,quidam e carnis substantia vitam in animas nostras in-
corporis Christi veritatem negarunt hos S. : spirare, imo propriam vitam in nos diffunde-
Dominicus partim principum christianorum re, quamvis in nos non ingrediatur caro
copiis profligavit, partim praadicatione et mi- Christi. » Item ibid « Interim vero hanc
:

raculis convertit. (Christi communicationem) non aliam esse

6° Circa annum 1312, Wiclef, Anglus, sub- quam fidei manducationem fatemur,ut nulla
stantiam panis et vini remanere in Euchari- alia fingi possit. » Subdolum magistrorum
stia,nec accidentia manere sine subjecto affir- suorum Calvini, Buceri, etc, genium aliquan-
mavit, Christum vero realiter adesse negavit, diu retinuere calvinistse Galli, at modo palam
ut constat ex concilio Constantiensi, sess. 8. et obstinateerrorem profitentur.
Joannes Hus licet contra Eucharistiam nihil Sociniani cum calvinistis contendunt Chri-
scripserit deque eo mysterio haereticorum
, stum non esse corporaliter praesentem in Eu-
more dubitanter locutus fuerit, patet tamen charistia : unde verbum est sumunt pro
ex sess. *3 ejusdem concilii et ex processibus significat, sed contra eosdem hoc
negant
contra illum factis, ipsum Wicleffi errores se- sacramenturn esse sigillum seu figuram effica-
cutum fuisse. cem gratige.

7°Circa initium saeculi XVI, Martinus Luthe- His haereticis multi annumerant stercoranl-
ruSj cum non posset negare realitatem cor- stas, circasseculum nonum, arbitra- qui cum
poris Jferisti in Eucharistia ob evidentia S. rentur corpus Christi in hoc sacramento esse
Scripturse cestimonia, ut ipse fatetur epistola corruptibile, dicebant in secessum non secus
ad Argentinenses, impanationem sustinuit : ac alios cibos communes abire : atnon omnino
at ejus discipulus Carlostadius tentavit auod certo extitisse hanc hseresim conatur probare
 ASSERITUtt DOGMA CATHOLICUM, ETC. m
iis est lex Eucharistiac, non vero de legibus gine id efferret : atqui panis neque ex natura
quae non tam sunt novae ct propriae leges, rei, neque ex inslitutionc aut usu est signum
quam exhortationes ad observandas leges quse corporis Christi, nequc Christus discipulos ad
aliunde sunt omnibus notac, quales sunt de hanc intelligentiam praevia vel subsequenti ex-
quibus procedit objectio. plicatione disposuit, ut patet : ergo.
3° Tam in veteri quam in nova lege sacra- Prob. 4° Tandem
: vel Christus non potuit
menta alia instituta sunt et dogmata praecipua corpus suum realiter et substantialiter traderc
tradita verbis propriis claris et cxpressis, ne in in Eucharistia, vel si potuit, noluit. Si dicant
eorum usu aut quippe quae sunt
fide erretur; calvinistae non potuisse, dicant ergo quomodo
bases et fundamenta religionis ergo a fortiori : potuit aquam in vinum convertere ,
panes
hoc primarium et praecipuum novae legis sa- multiplicare in deserto, naturam humanam
cramentum atque dogma. sibi hypostatice unirc , mundum ex nihilo
4° Solent homines morti proximi etultimum creare etsexcenta alia, qune non videntur hu-
vale suis amicis dicentes eos alloqui clare, manoe intelligentioe minus impossibilia forte :

perspicue, non obscure aut per tropos : ergo. divinam omnipotentiam suae mentis numeris
Frob. 2°: Si verba Christi non essent intelli- et gradibus metientur homunculi?
genda in sensu proprio et naturali, sed meta- Si dicant potuisse sed noluisse, quaero ab
phorico et figurativo in re tanti momenti, in quaeverba seleetiora, clariora,
eis, si voluisset,

qua periculum erat gravissimi erroris et ido- expressiora adhibere potuisset ut hanc volun-
lolatriae, ut volunt calvinistae, et circa quam tatem manifestarct quam haee Hoc est Cor- :

dissensiones et scandala Spiritus Sanctns prac- pus meum, hic est sanguis meus, caro mea
videbat oritura, indubie vel ipse Christus vel vere est cibus, sanguis meus vere est potus.
aliquis evangelistarum hunc sensum meta- Suntne clariora haec : Ego et Pater unum su-
phoricum indicasset Christus enim dum pa-
; mus : Verbum caro factum es£?Quibus ad-
rabolam discipulis ediceret, illam explicabat, versus arianos et nestorianos probant nobi-
ut patet de parabola seminis et evangelistae : scum calvinistae mysteria Trinitatis et Incar-
in rebus longe minoris momenti solent sibi nationis : sensum figura-
et si liceat prioribus
invicem supplere, et quod ab uno figurate di- tivum affingere, cur non istis ? cur non toti
citur, ab alio explicatur ; sic, v. g., S. Joseph Scripturae? nec enim deerant arianis et nesto-
non semel Christi pater dicitur ; ne falleremur, rianis alia S. Scripturae loca in speciem sibi
addit Lucas, ut putabatur. Joannes Baptista faventia, magis quam quae sibi favere existi-
Elias a Matthaeo nuncupatur a Luca id expli- ; mant calvinistae. Proferant enim si possunt
catur de spiritu et virtute Eliae. Dum Christus aliquem locum S. Scripturae aeque sibi faven-

dixit cavendum a fermento Pharisaeorum , tem ac arianis favebat iste Pater major me
:

evangelista explicuit de hypocrisi. Cum dixit; est ; item : Rogo, Pater,ut unum sint sicut et
Solvite templum hoc, evangelista pariter ex- nos unum sumus ; item iste nestorianis In :

posuit de templo corporis sui ; at hic, ubi, ut similitudinem hominum factus, habitu inven-
dixi, agitur de re longe majoris et gravissimi tus est ut homo. Quo ergo jure proprietatem
momenti, neque Christus, neque ullus evan- verborumS. Scripturae adversus Arianosetne-
gelistarum vel leviter indicant sensum figura- storianos servandam esse contendunt, et eam
tum aut metaphoricum, nec alter alterum a verbis institutionis Eucharistiae eliminant ?
explicat, sed omnes unanimiter et eodem praesertim cum
Lutherus a quo prodierunt
modo referunt verba Christi : similiter Aposto- sacramentarii, quemque ut virum sanctum ad
lus referens eamdem institutionem, ut modo Ecclesiam reformandam a Deo electum prae-
dicam ; ergo. dicant,ita hisverbis praesentiam realem asseri
Prob. 3° : Cum in metaphoris res significata agnoscat ut nullum superesse dubitandi locum
effertur de signo, illud signum debet esse au- existimet : « Vellem, inquit epist. ad argenti-
ditoribus notum, vel ex natura rei, vel ex con- nenses, quod posset aliquis mihi persuadere,
suetudine, aut impositione hominum, aut ad nihil esse in Eucharistia praeter panem et ni-
ejus intelligentiam debet auditor praevia aut num, magno illebeneficio me devinciret; jam
subsequenti explicatione disponi, alias stulta saepe gravibus curis in hac materia desudavi;
et falsa erit locutio : v. g., stulte et falso quis verum ego me captum video, nulla eJabendi
loqueretur, si sibi gratuito fingens equum esse via relicta est, textus Evangelii nimis est aper-
signum seu figuram Caesaris, simpliciter dice- tus.» Et in Apologia de Ccena Domini » Roga- :

ret Hoc est Ccesar; secus vero si de ejus ima-

:
mus, inquit, sacramentarios ne petant a nobis
399 DISSEKTATIO I. AKT. III.

ut illum textum probemus [Hoc est corpus ticii non habent potestatem,his qui offerunt
mcum}\ possunt enim ea de re consulere pue- corpus Christi porri<;ant.
ros vi\ septem annos natos, quiin scholis isto- Concilium Ephesmum, anno 431, in epist.
rum verborum ayllabas colligere discunt Cyrilli ad Nestorium, ab ipso concilio appro-
ostendant biblias in quibus scriptum est Hoc : bata legitur « Ad mysticas benedictiones ac-
:

est corporis mei signum quod si non possunt : cedimus, caque ratione sanctificamur, utpote
prsestare, imponant aliquantispcr orisuo silen- sacrae carnis et pretiosi sanguinis Christi om •

tiuin, et iniperent stylo suo quietem, donec nium nostrum participes etfecti. Neque enim
ejusmodi bibliasinmedium afferant. » Deinde: illum ut carnem communem suscipimus....
« Doctor Carlostadius ex his sacrosanctis voca- sed tanquam vere vivificam, ipsiusque Verbi
bulis Hoc esl corpus meum } misere detor-
: propriam. »
quet pronomen hoc. Zuinglius autemverbum Concilium Nicaenum septimum generale,
II,

substantivum est macerat. OEcolampadius no- anno 787, act. 6, postquam probavit ex lauda-
men corpus torturae subjicit. Alii totumtextum tis textibus S. Scripturae in Eucharistia verum
excarnificant. » Christi corpus et sanguinem esse, neque ullum
Miseras evasiones quibus haeretici vim isto- apostolorum aut illustrium Patrum vocasse
rum argumentorum eludere tentant, refere- Eucharistiam imaginem corporis Christi, ex-
musin sol. obj. cludendo scilicet realitatem, sic concludit :

« Ergo liquido demonstratum est, quod nu-

§ III. squam Dominus, vel apostoli aut patres imagi-

nem dixerunt sacrificium sine sanguine, quod
Tertium momentum ex Apostolo. per sacerdotem offertur, sed ipsum corpus et
ipsum sanguinem, etc»
Apostolus, 1 Cor. c. 11, postquam retulit se Haec ante Berengarium a tempore vero Be- :

accepisse a Domino institutionem Eucharistiae, rengarii qui primus hanc haeresim aperte pro-
qualem narrant evangelistae, addit : Qui man- pugnavit, eam damnarunt concilia Vercel- :

ducat et bibit indigne, judicium sibi manducat lense, sub Leone IX Turonense, sub
; Victore
non dijudicans corpus Domini. Et su-
et bibit, II; duo Romana, sub Nicolao II et Gregorio VII;

pra Reus erit corporis et sanguinis Domini

: Lateranense, sub Innocentio III; Viennense,
atqui si non esset in Eucharistia nisi figura sub ClementeV; Constantiense, sub Martino V;
corporis Domini, non ideo peccaret qui indigne Florentinum in decreto Unionis, ac tandem
sumit, eo quod non dijudicaret corpus Do- Tridentinum, sess. 13, cap. 4 et can. 1, his
mini; quin potius judicare deberet non esse ibi verbis « Si quis negaverit in sanctissimo Eu-
:

corpus Domini ergo. : charistiae sacramento contineri vere, realiter

Confirm.: Si Eucharistia non sit nisi figura et substantialiter corpus et sanguinem una
corporis Christi, erant ergo pariter rei corpo- cum anima et divinitate Domini nostri Jesu
ris ejus, qui indigne manna aut agnum pa- Christi, ac proinde totum Christum, sed dixe-
schalem comedebant. Item ejusdem sacrilegii rit tantummodo esse in eo ut in signo vel
rei haberi debent, qui in peccato proferunt figura, vel virtute, anathema sit. »

hanc vocem Christus item qui ejus imagines

;

conculcant aut dilacerant, prout faciunt et fe- § V.

cerunt calvinistae et lutherani.
Quintum momentum ex Patribus.
§ IV.
Sanctus Ignatius martyr, S. Joannis discipu-
Quartum momentnm ex conciliis. lus, epistola ad Smyrnenses a Theodoreto
Dialogo 3 relata, de simonianis et saturnianis
Concilium Nicaenum primum generale, an. loquens, dicit « Eucharistiam et oblationes
:

325, a Calvino, l. 4approba-

Instit., c. 9, § 8, non admittunt, quod non confiteantur Eucha-
tum et receptum cum aliis tribus proximis ristiam esse carnem Salvatoris Domini nostri

conciliisgeneralibus, sichabetcan. 14 « Per- : Jesu Christi, quae pro peccatis nostris passa est,
venit ad sanctum concilium quod in locis qui- quam Pater sua benignitate suscitavit.
busdam et civitatibus, presbyteris sacramenta S. Justinus, Apolog. 2 ad Antoninum, anno
diaconi porrigant. Hoc neque regula neque 150 scripta, loquens de Eucharistia, dicit
consuetudo tradidit, ut hi qui otferendi sacri- « Non enim ut communem panem, neque
 ASSEMTTK DOGMA CATIIOLICUM, ETC. 393

communem potum ista sumimus, scd quemad- Ircnaei, sunt species visibiles panis; res ccele-
modum per verbum Dei caro factus Jcsus stis cst corpus Christi quod dicitur cceleste,
Christus servator noster, et carncm et sangui- tum quia virtute coelesti formatum est, tum
ncm salutis nostrae habuit, ad eumdcm mo- quia jam gloriosum assecutum est incorrupti-
dum etiam eam in qua per preces verbi ejus bilitatem.
ab ipso profecti gratiae actae sunt, alimoniam, Contra secundum Quando Irenaeus, Justi- :

unde sanguis et caro nostra per mutaiionem, nus ct alii Patres dicunt corpora nostra nutriri
aluntur, incarnati illius Jesu carnem et san- et augeri corpore et sanguine Christi, id intel-
guinem esse edocti sumus. » Idque probat ex ligi potest duplici scnsu absque dispendio prae-

eo quod Christus panem et vinum his verbis : sentiae realis. 1° Corpus Christi dicitur nutrire

Hoc est corpus meum, etc, consecravcrit, et corpora nostra eo modo quo dicitur mandu-
apostolis pra3ceperit ut idem facerent. Habe- cari, tangi, dentibus premi, improprie scilicet

mus igiiur, juxta Justinum, Eucharistiam non et mediate, ratione specierum quibus involvi-

esse panem communem, sed carnem et san- tur, et quibus intime cunjungitur, ita ut no-
guinem Christi, eodem modo, quo in Incar- men rei significatae tribuatur signo, quod fre-

natione est vcra caro Christi. quens Corpora nostra dicuntur nutriri
est. 2°

Reponunt haeretici haec non posse intelligi corporc Christi, non nutrimento transitorio,
nisi in sensu figurativo; 1° quia alioquin se- quale sit ex vulgaribus cibis, qui transeunt in
queretur, juxta Justinum, quod sicut divinitas substantiam aliti, sed nutrimento permanente;
in Incarnatione non est conversa in carnem, quatenus corpus nostrum ex conjunctione reali
ita nec panis converteretur in corpus Christi; cum corpore Christi, incorruptionis et immor-
2° quia dicit panem et vinum Eucharisticum taUtatis semina et resurrectionis pignus reci-
esse corporum nostrorum alimoniam, quod piv, juxta illud Joan. 6 : Qui manducatmeam
verum esse non potest, si sint vera Christi carnem et bibit meum sanguinem, habet vitam
caro et sanguis. ceternam; et ego resuscitabo eum in novissimo
Sed contra primum S. Justinus non <?om-
: die. Et hic secundus sensus est Irenaei, ut patet
parat modum unionis hypostaticae cum modo ex ejus verbis.
transsubstantiationis, sed veritatem carnis as- Tertullianus, initio tertii saeculi, 1. de Orat.,
sumptae in Incarnatione cum veritate carnis cap. 14, ait : « Accepto corpore Domini et re-
in Eucharistia. De seeundo mox dicam. servato, utrumque salvum est, et participatio
S. Irenaeus, circa annum 108, 1. 4, adversus sacrificii , exponens il-
et executio officii » ; et
Hceres., c. 18, alias 34, contra valentinianos, lud Panem nostrum quotidianum da nobis
:

qui, admittentes veritatem Eucharistiae, nega- hodie, dicit tripliciter posse intelligi 1° de :

bant resurrectionem mortuorum, dicit: «Quo- necessitatibus corporis 2° spiritualiter de ;

modo dicunt carnem in corruptionem venire Christo qui verus est credentium panis 3° ;

et non percipere vitam, quee a corpore Domini
alitur ?....Quemadmodum enim qui est a terra
panis, percipiens invocationem Dei, jam non
communis panis est, sed Eucharistia, ex dua-
bus rebus constans, terrena et ccelesti ; sic et
corpora nostra percipientia Eucharistiam, jam
non sunt corruptibilia, sed spem
nishabentia. » saginetur ». Et lib. 4 cont. Marcionem , cap.
Haec iterum verba detorquent haeretici ad
de corpore Christi quod est in Eucharistia
ubi distinguit inter Christum fide apprehen-
sum, et Christum in Eucharistia existentem;
quae distinctio foret inutilis, si Christus in Eu-
charistia sola fide susciperetur. Item, 1. deite-
surrectione carnis, Caro corpore et san-c. 8 : «
resurrectio- guine Christi vescitur, ut et anima de Deo
40 « Acceptum inquit panem et distribu-
: ,
,

sensum metaphoricum 1°
quia Irenaeus dicit
; tum discipulis, corpus suum illum fecit, Hoc
Eucharistiam constare duabus rebus, terrena est corpus meum dicendo, id est, figura cor-
et ccelesti per terrenam autem non potest in-
:
poris mei »
telligi nisi substantia panis, quae si remaneat, Scio haereticos vim maximam facere in his
non potest esse corpus Christi, sed tantum verbis : ld est figura corporis mei, quasi juxta
ejus figura; et hoc sensu est res terrena et coe- Tertullianum , haec verba Hoc est corpus :

terrena scilicet quae sit signum ccelestis;

lestis, meum, ex ore Christi nihil aliud sunt quam
2° quia dicit corpora nostra ali et augeri carne quod : Hoc est figura corporis mei.
Christi, quod non potest intelligi nisi de pane Verum et in hoc sicut in caeteris ccecutiunt
qui sit figui a corporis Christi. in phrasi enim Tertulliani haee vox figura non
Sed contra primum : Res terrena , in sensu refertur ad corpus, sed ad hoc; quasi dixisset:
3! 4 DISSERTATIO I. ART. III.

Hoc quod in veteri lege erat figura corporis tatum dicentes : Venite conjiciamus liqmim in
mti esi corpus meum transpositione ergo
. : panem ejus, scilicet crucem in corpus ejus :

qsus est Tertullianus ne ordinem verborum itaque illuminator aniiquitatum, quod tunc
Christi interrumperet, quod non est ipsi in- voluerit significasse panem, satis declaravit,
suetum sio, 1. cont. Prax., c. 29, explicans
: corpus suum vocans panem. » Similiter pro-
qua ratione Christus, cum sit Deus, potuit bat exlsaia, cap. 63,et Genes.49, vinum fuisse
mori, refert illud Apost., 1 Cor. 15 : Quoniam figuram sanguinis Christi et concludit « Ita j

Christus mortttits est, et ait Dicendo Chri-

: «
stus mortuus e*t, id est, unctus id quod un-
ctum est, morti um ostendit», ubi, id est, un-
ctus, quamvis referatur ad Christum, non ta-
men illi immediate subjecit, ne verborum
Apostoli series interrumperetur. Hunc esse
Tertulliani sensum patet ex verbis immediate
sequentibus, prosequitur enim « Figura au-
tem non fuisset, nisi veritatis esset corpus ».
to non fuisset, praeteriti temporis, aperte in-
dicat se loqui respective ad vetus Testamentum,
in quo dicit panem fuisse figuram corporis
etnunc sanguinem suum in vino consecravit,
; qui tunc vinum in sanguine figuravit.
Posset etiam adhiberi solutio communis de
qua infra, Tertullianum dixisse Eu-
scilicet,
charistiam esse figuram corporis Christi, eo
sensu quo omnes catholici d:cunt esse sacra-
mentum corporis Christi, intelligendo nimi-
: rum species externasesse figuram non inanem
et vacuam, sed plenam corpore Christi; idque
etiam convenienter ad scopum Tertulliani.
Cum enim juxta ipsum, non detur figura nisi
veritatis hoc ipso quo datur figura cor-
,

Christi, non respective ad panem Eucharisti- poris Christi, sequitur esse verum corpus,
cum, alioquin non dixisset fuisset, sed esset. quod intendebat probare contra Marcionem :

Id adhuc magis clarescitex scopoTertulliani. unde, 1. eumd., c. 8, dicit « Panis et

5, cont. :

Agit ibi contra Marcionem qui dicebat 1° Chri- calicis sacramento jam in Evangelio probavi-
stum non assumpsisse verum corpus, sed tan- mus corporis et sanguinis Dominici veritatem
tum phantasma et figuram corporis; 2° legem adversus phantasma Marcionis. » Ex his facile
veterem esse malam et a malo Deo mundi fa- elidi possunt cavillationes haereticorum circa
bricatore, ideoque a Christo abolitam. Contra mentem Tertulliani.
quem docet Tertullianus Christum habuisse Cyprianus, circa medium tertii sa^culi, epist.
verum corpus, quia panis et vinum, ut probat 68, ad Cgecilium, comparans vinum commune
ex Jeremia, Isaia et Genesi, erant figura ejus cum vino Eucharistico, dicit « Quemadmo- :

corporis et sanguinis; non est autem figura dum vino isto communi mens solvitur et ani-
nisi alicujus veritatis ; 2° legem veterem non ma relaxatur, et tristitia omnis expellitur, ita e
esse malam et a malo Deo, siquidem ejus figu- poto sanguine Christi et poculo salutari....
ras adimplevit Christus, convertendo panem mcestum pectus et triste quod prius peccatis
insuum corpus, etvinuminsuumsanguinem. angentibus premebatur, divinaj indulgentiae
En textus Tertulliani «Professus itaque, in-
: lsetitia resolvatur. » Ibid., contra offerentes in
quit,seconcupiscentiaconcupisseederepascha, sacrificiis puram aquam
Quomodo, inquit,
: «

utsuum [indignum enim ut quid alienum con- possumus propter Christum sanguinem fun-
cupisceret Deus], acceptum panem et distri- dere, qui sanguinem Christi erubescimus bi-
butum discipulis corpus suum illum fecit, Hoc bere? » Et epist. 54, docet dandam esse in per-
cst corpus meum dicendo, id est, figura mei secutionecommunionem lapsis, hanc ratio-
corporis. Figura autem non fuisset, nisi veri- nem proferens: « Nam quomodo docemus aut
corpus. Caeterum vacua res, quod
tatis esset provocamus eos in confessione nominis san-
est phantasma, figuram capere non potest. » guinem suum fundere, si eis militaturis Christi
Et quia Marcion eo usque delirabat, ut diceret sanguinem denegamus? »
Christum pro corpore panem assumpsisse, S. Hilarius Pictaviensis, quarto saeculo, pro-
prosequitur Tertullianus propterea
: « Aut si bat contra arianos, Patrem et Filium esse
panem corpus sibi finxit, quia corporis carebat unum, non solum consensu voluntatis, sed
veritate: ergo panem debuit tradere pro nobis: etiam natura, quia Christus non solum fide et
faciebat ad vanitatem Marcionis, ut panis cru- charitate, sed etiam vere et realiter unitur no-
cifigeretur. Cur autem panem corpus suum bis in Eucharistia : Eos nunc (i^quit) qui
«

appellat, et nonmagispeponemquem Marcion inter Patrem et Filium voluntati? ingerunt

cordis loco habuit, non intelligens veterem unitatem, interrogo utrum per naturse unita-
fuisse istam figuram corporis Christi, dicentis tcm hodie Christus in nobis sit, aut per con-
per Jeremiam :Adversus me cogitaverunt cogi- cordiam voluutatis? Si enim vere Verbum caro
 ASSERITUR DOGMA CATHOLICUM, ETC. 395

factum est, et nos vere Verbum carnem cibo
dominico sumimus, quomodo non naturaliter
manere in nobis existimandus est, qui ct natu-
ram tam inseparabilcm sibi na-
carnis nostrae
tus homo assumpsit? » Et iterum « Vere (in-
quit) cibo dominico Verbum carnem sumimus,
naturamque carnis suae sub sacramcnto nobis
admiscuit.... Haeca nobis ideo commcmorata
sunt, quia voluntatis tantum unitate haeretici
personas divinas unitas esse interpretantur, et
ad id exemplo unitatis nostrae cum Deo utun-
tur, quasi nobis ad filium voluntate tantum
religionis unius, nulla per sacramentum car-
nis naturalis communionis proprietas indul-
geatur. » Et tandem reprimens rationis ac
sensuum judicium dixit : «
aut saeculi sensu in Dei rebus loquendum....
quae scripta suntlegamus, et quae legimus in-
telligamus et tunc perfectae fidei officium
; nis, nudum et simplex vinum, corpus enim
fungemur. De naturali enim in nobis Christi
veritate, quao discimus, nisi ab eo discimus,
stulteatque impie discimus. Ipse enim ait:
Caro mea vere est cibus de veritate carnis et :
sanguinis non relictus est ambigendi locus. »
Cum haec sint apertissima pro veritate reali-
affirmet atque dicat de pane : Hoc est corpus
meum; quis deinceps audeat dubitare ? ac eo-
dem quoque confirmante et dicente : Hic est
sanguis mcus, quis, inquam, dubitet ac dicat
: non esse illius sanguinem ? Aquam aliquando
mutavit in vinum, quod est sanguini propin-
quum, in cana Galileae sola voluntate, et non
eritdignus cui credamus quod vinum in san-
guinem transmutasset?... Quare cum omni
certitudine corpus et sanguinem Christi su-
mamus; nam sub specie panis datur tibi cor-
pus, et sub specie vini datur sanguis, ut sum-
pto corpore et sanguine Christi, efficiaris ei
comparticeps corporis et sanguinis. Sic Chri-
stiphori erimus, hoc est Christum ferentes,
Non est humano cujus corpus et sanguinem in membra nostra
recepcrimus. Quamobrem non sic haec atten-
das velim, tanquam sint nudus et simplex pa-
sunt et sanguis Christi. Nam etiamsi sensus
illud tibi renuntiat, fides tamen te confirmet.
Ne judices rem ex gustu, sed te citra ullam
dubitationem fides certum reddat, quod sis
dignus factus qui corporis et sanguinis Christi
particcps fieres »

tatis, conantur sacramentarii eruere ex aliis omnia haereticorum effu-

His praecluduntur
operibus S. Doctoris quod opponant, sed in- gia. At cum non
habeant qua evadant, negant
cassum. Dicunt igitur S. Hilarium in Psal. 124 Catecheses mystagogicas esse S. Cyrilli eo ,

docere Deum eodem instanti diversis esse in quod differant stylo a Catechesibus illuminato-
locis, quia incorporeus est ergo, inquiunt, : rum quas S. Hier., in Catalogo, Theodoretus,
Christus, quia corporeus est, non potest esse Dialogo 2, S. Damascenus, orat. 3 de Imagi-
simul in diversis locis. Item in Psal. 137, dicit nibus, tribuunt Cyrillo.
Christum veritatem suae carnis discipulis de- Sed contra Ipse Cyrillus, Catechesi ultima
:

monstrasse his verbis Palpate et videte

: : ad illuminatos seu baptizandos promittit Cate-
ergo Christus qui in Eucharistia palpari et cheses mystagogicas, et uniuscujusque prae-
videri non potest, ibi realiter non est. Verum mittit argumentum « Post sanctam, inquit,
:

haec futilia sunt, nec vim invictam priorum et salutarem paschatis diem, in reliquis heb-
elidunt.Nam, domadae diebus, post synaxim ad sanctum re-
Contra primum Ex hoc quod Christus sit
: surrectionis Salvatoris locum congregati, alias
corporeus, bene sequitur quod non possit esse catecheses audietis»; tum singularum argu-
naturaliter simul in pluribus locis; at quod menta proponit. At dicuntassuta haere-
et ista
corpus ejus gloriosum non possit esse sacra- tici, sed pro sola libidine fingendi et negandi

mentaliter et per miraculum in pluribus locis, quidquid ipsis adversatur, nullo enim teste,
inde non probatur, nec dixit Hilarius. nulla ratione id asserunt.
Contra secundum Bene quidem colligitur
: Nec obstat diversitas styli Catecheses enim
:

quod id quod videtur et palpatur, sit corpus, illuminatorum erant pro baptizandis, et Cate-
at non sequitur quod id quod non videtur aut cheses mystagogicae pro baptizatis convenit :

palpatur actu, non sit corpus, praesertim si autem pro diversitate audientium, temporum
agatur de miraculo sic ex calore probatur
: et circumstantiarum, diversum adhibere sty-
ignis; at ex defectu caloris actualis non pro- lum, et modo strictius, modo fusius res expo-
batur non fuisse ignem in fornace Babylo- nere.
nica. Pluribus aliis momentis tentat Rivetus has
S. Cyrillus Jerosolymitanus, eodem saeculo, CatechesesS. Cyrillo abjudicare,sed admodum
Ctftec/im 4 mystagogica, instruens recenter ba- leviasunt, eaque adamussim dispungit Nata-
ptizatos dixit : « Cum igitur Christus ipse sic lis Alexander, saec.quarto, cap. 6, a. 12
390 DISSERTATIO I. ART. III.

S. Ambrosius, eodem sseculo, 1. de Initian- adscribunt. Nonnc his potius cst fidcs adhi-
di<. c. 9, ait : a Quomodo quodtu mihi asseris bcnda quam hcsternis haeretieis, qui illos S.
Christi corpus accipiam ? et hoc nobis adhuc Ambrosio non denegant, nisi quia illorum
superesi ut probemus, non hoc esse quod falsa dogmata evertunt ?

natura formavit, sed quod benedictio conse- Neque obstat Ambrosi um styli sui sublimi-
cravit, majoremque vim esse benedictionis tatem in his Jibris paululum depressisse ob- :

quam aaturae, quia benedictione etiam natura servat enim S. Augustinus, 1. 4 de Doci. Chri-

ipsa mutatur. Virgam tenebat Moyses, proje- stiana, c. 19, sanctos Patres pro diversitate
cit eam et facta est serpens. Rursus apprehen- argumentorum, diverso dicendi genere usos
dit caudam serpentis, et in virgae naturam fuisse, testaturque, cap. 21, ipsum S. Ambro-
revertit. n Et productis variis aliis exemplis sium demissum stylum adhibuisse, cum res
transmutationum divinitus effectarum subdit magnas et fidei mysteria docebat u S. quoque :

« Quod si tantum valuit humana benedictio, Ambrosius, inquit, cum agat rem magnam de
ut naturam converteret, quid dicimus de ipsa Spiritu Sancto, ut eum Patri et Filio demon-
consecratione divina, ubi verba ipsa Domini stret aequalem, submisso tamen dicendi ge-
Salvatoris operantur ?... Hoc quod conficimus nere utitur, quoniam res suscepta, non orna-
corpus ex Virgineest... vera utique caro Chri- menta verborum, aut ad flectendos animos
sti quae crucifixa est, quae sepulta est. » ldem, commotionis affectum, sed rerum documenta
1. & de Sacramentis, c. 4, dicit « Panis iste, : desiderat. » Non mirum itaque quod S. Am-
panis est ante verba sacramentorum ubi ac- ; brosius doctrinam et mysteria sacramentorum
eesserit consecratio, de pane fit caro Christi... populum exponens, stylum
in concionibus ad
Quomodo potest qui panis est, esse corpus submissum adhibuerii. et voces minus ele-
Christi ? consecratione consecratio igitur: gantes usurpaverit. Alias haereticorum ineptias
quibus verbis est et cujus sermonibus ? Do- circa idem argumentum exsufflatas habes
mini Jesu... Ergo sermo Christi hoc conficit apud Vincentium Contenson hic, cap. 1, spe-
sacramentum. Quis sermo Christi ? nempe is culat. 2, et Nat. Alex., saecul. quarto, cap. 6,
quo facta sunt omnia. Jussit Dominus et facta art. 27, § 2.
est terra, etc. Vides ergo quam operatorius sit Verum esto libros de Sacramentis non esse
sermo Christi. Si ergo tanta visestin sermone Ambrosii, nihil obtinerent haeretici, siquidem
Domini Jesu, ut inciperent esse quae non S. Doctor eadem prorsus et aequali perspicui-
erant, quanto magis operatorius est, ut quae tate idem doceat in libro de Initiandis, quem
erant in aliud commutentur ? Ccelum non non negant esse S. Ambrosii unde editores :

erat, mare non erat, terra non erat sed ; audi Benedictini, de hoc libro loquentes, dicunt
dicentem : Ipse dixit et facta sunt, ipse man- « Porro ab hoc ipsoloco(c. 8.) ad finem usque

davit et creata sunt. Ergo tibi ut respondeam,
non erat corpus Christi ante consecrationem,
sed post consecrationem dico quod jam
corpus est Christi. » Et cap. 5 « Antequam
ergo consecretur, panis est ubi autem verba
Christi accesserint, corpusest Christi... Ergo
videte quantis generibus potens est sermo
Christi universa convertere. Deinde Dominus
Jesus testificatur nobis, quod corpus suum
accipiamus et sanguinem numquid debemus
de ejus fide ac testificatione dubitare
gnum quidem et venerabile,
pluit Judaeis e ccelo; sed intellige quid est am-
plius, manna de ccelo,
corpus Christi utique qui est auctor cceli. »
operis, tot tamque efficacia probandae Christi
in sacramento realis, ut vocant, praesentiae
tibi suppetunt argumenta, ut ea depromere atque
: adversus temerariam Berengarii novitatem
; opponere strenuissimi ejusdem Eucharistiae
veritatis propugnatores Lantfrancus, Guitmun-
dus, Algerus, Petrus Cluniacensis aliique cer-
tatim contenderint; neque vero ut easdem
elevarent, aut eluderent probationes, segnio-
; rem operam navaverunt heterodoxi. Verum
? Ma- tamen inanes, ne ineptas, eorum argu-
dicam
quod manna tias, atque cavillationes esse, prudens lector
facile deprehendet. »
an corpus Christi ? S. Chrysostomus, hom. 24 in 1 ad Cor. :
« Id quod est in calice, est id quod fluxit ex

Hisquasi fulminibus attriti calvinistae, des- latere et illius sumus participes Quamo-
perate negant libros de Sacramentis esse S. brem si sanguinem cupis, non aram idolorum

Ambrosh, eo quod non redoleant elegantem brutorum caede, sed meum adi altare, meo
S. Ambrosii stylum. Verum omnes codices cruentum sanguine. » Et postquam ostendit
manuscripti, omnes editiones, omnes scripo- quod amatores alii in vestibus caeterisque
res a novem saeculis hos libros S. Ambrosio muneribus suam magnificentiam ostaudant.
 ASSERITUR DOGMA CATHOLICUM, ETC. 397

« in sanguine autem nullus unquam, » addit His Patribus annumerandi sunt alii quarti
«Christus autem in eo suam nobisostendit cu- etquinti saeculi Optatus Milev., 1.6 cont. Par-
:

ram ardentem in nos charitatem

et pro mcn.\ 1. de Bapt., q. 3
S. Basilius, S. Ephrem; ;

cacde brutoruin seipsum jussit offcrri Hoc Syrius, 1. de Nat. Dci; S. Epiphanius, iu An-
corpus etiam jacens in praescpi reveriti sunt corato, num 57 S. Greg. Nysscnus, Orat.
. ;

magi, et cum multo metu et tremore adora- Catechetica, cap. 37 ; S. Hieronymus, epist. 1
runt. Tu autem non iti praesepi vide, sed in ad Heliodorum, epist. 85 ad Evag.et hom. 22,
altarr, non feminam eum tenentem, sed sa- et in ejus vita, 1. 2, c. 4.

cerdotem astantem. » S. Augustinus, quem Calvinus, 1. 4 Instit.,

Hom. 51 in Matth. solum, in- : « Non vestis c. 17, § 28, tam insolenter quam falso conten-
quit, sed corpus ipsius nobis propositum est, dit esse suum, 1. 9 Confess., c. 3, de matre
non ut tangamus solum, sed ut comedamus sua Monica loquens, dicit « Memoriam sui :

et saturemur. Qui enim majus, id est seipsum ad altare tuum fieri desideravit, unde sciret
pro te posuit, quare dedignabitur suum tibi dispensari victimam sanctam, qua deletum
tradere corpus ? » est chyrographum quod erat contrarium no-
Et hom. 83 « Quoniam ergo ille dixit Hoc
: : bis » non autem figura victimae, sed victima
;

est corpus meum, nulla teneamur ambigui- ipsa deletum est chyrographum.
tate, sed credamus et oculis intellectus id per- L. 2, cont. Litt. Petil., c. 37, scribit' pascha
spiciamus Quot modo dicunt: Vellem for- Judaeorum fuisse typum passionis Christi ; sed
mam et speciem ejus, vellem vestimenta ipsa, aliud quod illi « de ove » celebrabant,
esse
vellem coioramenta videre. Ipsum vides, ip- «aliud autem quod nosincorpore et sanguine
sum tangis, ipsum comedis [sub velamine Domini accipimus.» L. 2 dc Peccat. meritis, c.
scilicet specierum] Veniat in mentem tibi 26, dicit eulogias quae distribuuntur catechu^
quo sis honore honoratus, qua mensa fruaris, menis, esse aliis cibis sanctiores et sui generis
ea namque re nos alimur, quam angeli vi- sacramentum, «quamvis non sitcorpus Chri-
dentes tremunt Quis loquetur potentias sti».L. 12, cont. Faustum, c. 10: «Habet ma-
Domini, auditas faciet omnes laudes ejus? gnam vocem Christi sanguis in terra, cum eo
Quis pastor oves proprio pascit cruore? accepto ab omnibus gentibus respondetur:
Neque illi sat hominem fieri, colaphis
fuit Amen. Haec est clara vox sanguinis, quam san-
caedi et crucifigi; verum et semetipsum nobis guis ipse exprimit , ex ore fidelium eodem
commiscet, et non fide tantum, verum ipsa re sanguine redemptorum » non autem figura ;

suum efficit corpus. » Quot verba tot fulmina sanguinis, sed ipso sanguine sumus redempti.
contra sacramentarios. Tract. 84: « Quae est mensa potentis nisi uncfe
S. Cyrillus Alexand., circa medium quinti sumitur corpus et sanguis ejus, qui animam
saeculi, 1. 4 in Joan v cap. 2, exponens caput suam posuit pro nobis » Missis pluribus aliis .

6 Joannis ait ; « Nihil igitur occultans demum ne longior sim, palmare est quod scribit S.
Christus ait : Ego sum panis vivus qui de ccelo Doct. Enarrat. 1 in Psal. 33, ubi explicans
descendi. Illud manna typus erat, inquit, et illud ; Et ferebatur manibus suis, ostendit id
umbra et imago. Audite palam nunc et aperte litteraliternon verificari deDavidesed de Chri-
Ego sum panis vivus : si quis manducaverit sto : « Manibus, inquit, aliorum potest portari
ex hoc pane, vivet in ceternum. Qui ex illo homo, manibus suis nemo portatur. Quomodo
manducaverunt, mortui sunt, non erat vivi- secundum litteram
intelligatur in ipso David
licus qui autem manducat hunc panem, id
: non invenimus, in Christo autem invenimus
ost, me, sive carnem meam, vivet in aeter- ferebatur enim Christus in manibus suis ,
num. » Hic cxulant figurae, sola realitas as- quando commendans ipsum corpus suum,
seritur. ait Hoc est corpus meum, ferebat enim illud
:

S. Leo, eodem tempore, serm. 6 de Jejunio corpus in manibus suis». Somniat Calvinus
septimi mensis: «Dicente Domino, inquit,iWs« dum dicit Christum in sensu S. Augustini se
manaucaveritis, sic sacrae mensae communica- portasse in signo sui corporis ; conceptis enim
re debetis. ut nihil prorsus de veritate corporis terminis S. Augustinus dicit Christum se por-
Christi et sanguinis ambigatis hoc enim ore
; tasse eo modo quo nullus purus homo potest
^umitur quod fide creditur. Et frustra ab illis se portare : quis autem nescii quemvis homi-
Amen respondetur, a quibus, contra id quod nem posse portare signum seu figuram sui
accipitur, disputatur» . En aperta damnatio corporis ? Quae opponunt haeretici ex S. Augu-
calvinismie. stino, proponemus in sol. obj.
 39S DISSERTATIO I. ART. ITI.

S. loannes Damascenus, octavo saeculo, 1. Incarnatione assumpsit assumpsit autem v e-

:

A, c. i-i: « Quaesi vit Virgo, inquit, Quomodo ram carnem, et non tantum figuram canns.
fictistud ; respondit Gabriel archangelus : A° Christus ea omnipotentia convertit panem
Spiritns Sanctus superveniet in te. Tu quoque et vinum in corpus et sanguinem suum, qua
nunc quaeris, quomodo panis nunc fiat corpus convertit aquam in vinum, virgam in serpen-
Christi, et vinum aqua mixtum fiat sanguis tem, qua Verbum caro factum et omnia ex ni-
Christi ? Tibi quoque respondeo: SpiritusSan- hilo creavit. Porro aquam in verum vinum
ctus supervenit, eaque efficit quae orationis convertit, virgam in verum serpentem, veram
facultatem et mentis intelligentiam exce- carnem assumpsit, et entia realia non figura-
dunt.... Quod si quo pacto id fiat, satis
quaeras tiva creavit. 5° Eucharistia est maximum mira-
tibi sit audire, quod per Spiritum Sanctum id culum omnipotentiae Dei, intellectu difficile,
fiai Quemadmodum ex sancta Dei Matre per et quod non judicio sensuum qui circa illud
Spiritum Sanctum Dominus sibi ipsi carnem falluntur, sed sola fide tenendum atqui si :

condidit; nec quicquam amplius verbis per-
spectum etexploratum est, quam quod Verbum
Dei est verum et efficax,
ut ea efficiat quae nulla ratio humana queat
indagare. Quin ne hoc quoque alienum fuerit
dicere, quod quemadmodum naturaliter pa-
nis per manducationem, et vinum et aqua in
bibentis et comedentis corpus et sanguinem
immutantur sic panis et vinum quae propo-
: corporis
nuntur in altari, per Sancti Spiritus invocatio-
nem et adventum, mirabili modo in Christi
corpus et sanguinem vertuntur » Non aliter
loquuntur contra sacramentarios
pra3sentiae realis defensores, Perronius, Riche-
lius, Bellarminus, etc.
Anselmus, saeculo undecimo,in cap. 11, 1
S.
Cor., explicans illud Hoc est Corpus meum 9:
ait : Sens^bus quidem exterioribus videtur
a corpus et sanguinem Christi. Item resolvunt
esse panis, sedsensibus cognoscite mentis, quia
hoc corpus meum »
est
S. Bernardus, eodem saeculo, in Vita S. Ma-
lachise, loquens de clerico « Sciolus, [inquit,]
in oculis suis praesumpsit dicere, in Euchari-
stia esse tantummodo sacramentum,
rem sacramenti, id est, solam sanctificationem
et non corporis veritatem Hi sufficiant ; qui»
plures voluerit, adeat controversistas. De con-
sensu omnium ecclesiarum tam Orientalium
quam Occidentalium, vide opus sat notum
Perpetuitatis ftdei, brevius Contenson, Juenin
panis et vinum remaneant, sintque solum si-
gna et figurae carnis et sanguinis Christi, sen-
atque omnipotens, sus circa illud non falluntur eorumque judicio
est standum, nec magis est captu difficile,
quam quod agnus paschalis sit figura Christi,
neque magnum erit omnipotentiae miracu-
lum, cum nulla sit transmutatio, sed sola de-
stinatio Christi, ut panis sit signum et figura
illius.
Fucum faciunt haeretici dum respondent mi-
raculum in eo esse quod sit magna vis et effi-
. cacia hujus sacramenti ad causandam gratiam ;
illustriores notum est enim, juxta illorum principia, to-
tam vim et efficaciam esse in fide, quam exci-
tat sacramentum. Insuper SS. Patres miracu-
lum reponunt, non in virtute et efficacia sacra-
menti, sed in transmutatione panis et vini in
dubia fidelium circa hoc sacramentum, recur-
rendo ad omnipotentiam Dei: dubia vero fide-
lium non versantur circa virtutem et effica-
: ciam sacramenti, parem enim noverant in
Baptismo, sed circa praesentiam realem, quae
et non captu est difficilis et humanis sensibus im-
pervia: quam si certam non habuissent SS. Pa-
. tres, non recurrissent ad omnipotentiam, ut
jllam assererent, sed dubia facile solvissent,
dicendo esse tantum figuram, neque rece-
dendum esse a sensibus, ut dicunt sacramen-
tarii.

et alios recentiores, qui ex dicto opere praeci-

pua momenta exscripserunt. § VI.
Compendio nunc colligamus quae hucusque
exPatribus protulimus. Juxta SS. Patres,l° Eu- Sextum momentum ex prcescriptione, seu
charistia non est cibus aut potus communis, continua possessione.
neque sola figura carnis aut sanguinis Christi,
aed vera caro quH3 passa est, verus sanguis qui Hanc jam evincunt quse hucusque dixi ex
effusus esi. 2° Per verba Christi panis et vinum S. Scripturis, conciliis et Patribus : at illam
transmutantur in corpus et sanguinem ejus, nunc probo hoc brevi argumeeU) quo non levi-
nulla autem foret transmutatio, si esset tan- ter torquentur haeretici.
tum figura. 3° In Eucharistia est tam vera Fides realitatis nata est cum Ecclesia et sem-
caro Christi, quam Cliristus veram carnem in per in illa viguit : ergo est vera. Consequentia
 ASSERITUR DOGMA CATIIOLICUM, ETC.
est evidens. Prob. ant. Certo vigebat in Eccle-
sia tempore Bcrengarii, quippe quae tota in
eum tanquam novatorem insurrexit; viguit
in
post Bcrengarium usque ad novos sacramen-
tarios, et etiamnum viget, neque ante Bcren-
garium assignari potest quando, ubi et a quo
nata sit ergo est nata cum ecclesia et semper
: esse novum dogma, sed quid constanter notum
in ea viguit.
Respondet Blondellus, calvinistarum pseu-
do-minister, Anastasium Sinaitam, id est mon-
tis Sinai monachum, circa annurn 636, esse
auctorem scntcntiae asserentis in Eucharistia
realem Christi praesentiam, eo quod cum Pa-
tres tertii et quarti saeculi Eucharistia appella-
verint « Sacramentum, signum,
figuram,
imaginem » corporis Christi, ipse haec nega-
verit, ideoque eum ut novatorem traducit.
Respondet Claudius, alter minister calvini-
sta, Paschasium, Corbeiensem monachum,
deinde abbatem, circa annum 818, libro De
Corpore et sanguine Domini, primum realitatis
dogma apud christianos invexisse, quod sen-
sim sine sensu irrepsit, et sa^culo sequenti,
quod sceleris et ignorantiae saeculum vocat,
tam altas radices egit, ut Berengarius, qui
saeculo undecimo primaevam fidem redin-
tegrare conatus est, tanquam haereticus sit
habitus.
Vides jam alterutrum mentiri, nec mirum ;
id enim erroris est proprium ut suos sectato-
res in varias adinventiones abire cogat.
Quantum ad Anastasium Sinaitam 1° Pro-
bandum erat Blondello Patres tertii et quarti
saeculi voces « Sacramentum, signum,
ram » usurpasse in sensu realitatis exclusivo,
et non in sensu catholico, de quo jam supra et
fusius infra, intelligendo, scilicet,
signum, etc, non vacuum et inane, sed ple-
num rei signiiicatae quod cum non probet
;
Blondellus, et certum sit ex dictis SS. Patres
non usurpasse has voces « signum, figuram
etc, in sensu exclusivo realitatis, quo sensu
illas negat Anastasius, immerito illum tan-
quam novitatis reum traducit.
2° Anastasius dogma realitatis non
tanquam novum inauditum, sed
et in Ecclesia
ut in Ecclesia commune et receptum, sibique
et suo adversario Gaianitae seu Eutychiano cer-
tissimum. Etenim, cap. 23 libri quem inscri-
psit Dux vice, supponit tanquam dogma cer-
tum inter se et suum adversarium, corpus
Christi esse vere ct substantialiter in Euchari-
stia et non in figura tantum, idque concedit
Gaianita. Ex quo principio apud utrumque
recepto infert Anastasius, quod sicut corpus
3<)9
Christi in Eucharistia est corruptibile, scilicet
in spccicbus, etiam erat corruptibile ab initio
Incarnationis: ubilicetobscurum sitquomodo
recte concludat Anastasius, id tamen certum
est,principium ex quo concludit, scilicct, rea-
litatem corporis Christi in Eucharistia, non
et receptum. En ejus verba « Sed dic mihi,:
si, ut divinitas, ita et corpus Christi et ab ipso
unionis exordio immortalitatem habet, num
communio sacratissimi corporis et sanguinis
Christi quem offers et participas, vere est
verum corpus et sanguis Christi Filii Dei, vel
nudus panis, qualis ostiatim venditur, vel
vicem duntaxat et figuram gerit corporis
Christi, ut sacrificium hirci quod Judaei offc-
runt ? Respondet Eutychianus « Absit ut
» :
dicamus sacram Communionem esse tantum
ilguram corporis Christi, aut nudum panem
sed ipsum corpus et sanguinem Christi Filii
Dei incarnati, et ex sanctissima Deipara et
semper Virgine Maria nati vcre accipimus».
Ex quo principio ab utroque admisso ut certis-
simo, concludit S. Anastasius ut supra.
Quantum ad Paschasium Similiter tradit :
dogma realitatis ceu doctrinam communem
totius Ecclesiae, non tanquam novum et inau-
ditum dogma, ut contendit Claudius etenim, ;
lib. 42 in Matth.: « Miror, inquit, quod velint
nunc quidam dicere non in re esse veritatem
carnis Christi vel sanguinis; sed in sacramento
: virtutem carnis et non carnem, virtutem san-
guinis et non sanguinem, figuram et non ve-
figu- ritatem, umbram et non corpus. » Porro si
quid novi dixisset, non esset quod miraretur
quosdam ei contradicere, neque dixisset quo-
figuram, sdam, sed plures seu omnes. Et in epist. ad
Freudegardum : « Videat, inquit, qui contra
hoc venire voluerit magis quam credere, quod
agat contra Dominum et contra omnem Ec-
», clesiam Ideo quamvis quidam de ignoran-
tia errent, nemo tamen est adhuc in aperto,
qui hoc ita esse contradicat quod totus orbis
credit ac confitetur. »
profert Quantum ad utrumque : Si vel Anastasius
Graecus, vel Paschasius Latinus contra com-
munem Ecclesiae fidem docuissent, qui fieri
potuit, ut tam novum, tam inaudilum, tam
sensibus repugnans dogma invexissent, nullo
sive ex episcopis, sive ex doctoribus, sive etiam
ex fidelibus contradicente ? Quomodo unus
monachus Graecus totam ecclesiam Orienta-
lem, vel unus monachus Latinus iotam eccle-
siam Occidentalem sponte censentientem con-
tra communem et avitam fiuem in suaspartes
 400 DISSERTVTIO I. ART. III.

traxissct, iisque nunc ambae ecclesiae, licet alii plures. Eodem saeculo, agcntibus viris zelo,
pluribus aliis capitibus inter se dissentientes, pietate et doctrina conspicuis, Dani, Sueci,
communi consensu adhaererent? Quando alii Lithuani,Hungari, Poloni, religioni christianae
h asresiarchs, Arius, Nestorius, Eutyches, Pe- aggregati sunt. Itcm eodem saeculo, scriptiset
1 gius, etc, virus suum
diffundere cceperunt, eruditione claruerunt, prseter SS. Odonem et
in eos statim insurrexerunt fideles, doctores, Odilonem jam laudatos, Rutherius primum
episcopi, concilia congregata, etc. Hic vero monachus Lobbiensis, deinde episcopus Vero-
unus monachus novo contra fidem dogmate nensis Falcuinus et Herigerius ejusdem cce-
;

totam Ecclesiam et omnes tacent quid

inficit ! nobii abbates Atto Vercellensis ; Flodoardus;
;

dico, tacent? omnes errorem, ejurata fide Luitprandus ; Metaphrastes et alh plures. Sed
antiqua, avide ebibunt ac tuentur, errorisque etsi demus gratis istud Glaudii figmentum,
auctorem gratiis et laudibus proseqimntur : ideone hoc saeculo defecerat universa Ecclesia
sicenim reges, episcopi, doctorcs Paschasium quae est columna veritatis et contra quam
habuerunt post editum librum De corpore et portae inferi nunquam praevalebunt ?
sanguine Domini, et qui voluerint hunc erro- Opponit Claudius Paschasium, epist. ad
rem impugnare, ut Berengarius,tanquam ha3- Freudegardum et in Commentario in Matth.
retici unanimiter sunt habiti. Haec qui credit, sein isto dogmate novatorem exhibere; quia 1°
somniantium deliriis pasci delectatur. quid reprehensione
locis citatis, postulat ut si
Sed quid moramur ? mendacibus discipulis dignum reperiat in suo libro de corpore et
os verberat magister eorum Zuinglius, qui in sanguine Domini, id sibi significet ; id autem
Comment. de vera et falsa Religione, cap. de non postulasset Paschasius, si doctrinam suo
Eucharistia, agnoscit tempore S. Augustini tempore communem tradidisset ; 2° quia dicit
invaluisse opinionem de praesentia reali, et se ad intelligentiam hujus mysterii plures ex-
ideo S. Augustinum non ausum fuisse sen- citasse; 3° quia asserit quosdam circa hoc sa-
sum figurativum palam profiteri ; « Vidit, in- cramentum ex ignorantia errare, multos dubi-
quit, omnino pius homo [S. Augustinus] quid tare. 4° Fatetur quod fuerit reprehensus a
hoc sacramentum esset, et in quem usum es- multis statimacdecorporeet sanguine Domini
set institutum verum invaluerat opinio de
; opus edidit.
corporea carne. » Mendacii pariter redarguunt Resp. neg. ant. quod nullatenus evincunt
quaDCiimque diximus §§ praecedentibus, sed momenta proposita. Unde ad primum Pas- :

maxime definitio concilii Nicaeni secundi quod chasius id rogavit Freudegardum non quoad
fuit celebratum triginta annis ante Pascha- fidem quam tradebat, sed quoad modum fidei
sium, et in quo negare non possunt sacramen- explicandae; familiare est enim scriptoribus,
tarii assertam fuisse praesentiam realem. etiam cum de fidei capitibus tractant, amico-
Alterum Glaudii figmentum est decimum rum censuram postulare circa modum di-
sseculum fuisse sseculum sceleris et ignoran- cendi, seriem orationis, vim argumentorum
tiae. Eo enim saeculo sederunt Romae sanctis- seu responsionum et alia.
simi pontifices Benedictus IV, Stephanus VIII, Ad secundum Nomine : intelligenticem ver-
Leo VII, Agapetus II, Gregorius V. Floruerunt bis Paschash non significatur illa cognitio om-
ex omni ordine viri sanctitate celebres SS. : nibus christianis necessaria et communis, qua
Odo Mayeulus et Odilo,abbates Cluniacensium, mysteria lumine fidei simpliciter percipiunt,
apud quos vigebat stricta disciplina S. Ro- ; sed excellentior quaedam notitia quae myste-
mualdus Camaldulensium institutor, et S. Bo- riorum circumstantias, finem, fructus, dispo-
nifacius ejus discipulus ; duo Adalberti, alter sitiones ad illa assequitur. Id aperte indicat
Magdeburgensis, alter Pragensis episcopus S. ; sanctus Odo abbas loquens de libro Paschasii,
Dunstanus et S. Odo,archiepiscopi Cantuarien- 1. 1 Collat., c. 30 et 31.
ses; S. Daibertus, archiepiscopus Burdigalen- Ad tertiumet quartum: Resp. ex his potius
sis S. Eduardus rex Angliae; S. Stephanus rex
; evinci Paschasium non tradidisse nisi doctri-
Hungariae S. Fantinus abbas
; S. Gerardus, ; nam communem Ecclesiae etenim illi igno- ;

qui disciplinam rcgularem in pluribus et prae- rantes, dubitantes, reprehendentes, non erant
cipuis Belgii monasteriis restauravit S. Hen- ; episcopi, doctores, abbates, presbyteri, apud
ricus imperator; S. Heribertus archiepiscopus quos magno honore habebatur Paschasius et
Coloniensis S. Venceslaus dux Bohemiae et
, quibuscum ccetibus ecclesiasticis et synodis
ejus avia Ludmilla, martyres; S. Nilus; S. Ul- adfuit, sedhomines obscuri, qui non paJam,
daricus ; S. Vitus ; S. Wolfangus ; S. Abo et sed clam obmurmurabant, nequidem asseren-
 ASSERITUR DOGMA CATHOLTCUM, ETC. 101

do cwitumaciter contrarium, scd dubitando. Eucliaristia, c. 1,-hajreticis illum acccnscnl,

id patct cx cjusdcm Paschasii verbis in Com- alii catholicum illum tuctitiik', scd librum ipsi
ment.m Ifattli.: «Quamvis, inquit, quidam falso impositum contendunt, aut OEcolampa-
deignorantia curent, ncmo tamen est adhuc dii ,
qui primus illum pul)hci juris fccit, arti-
in aperto, qui ita hoc csse contradicat, quod bus corruptum fuisse; alii tandcm auctorem
totns orbis credit ct confilelur. » Et ad Freudc- curn opcre orthodoxum pronuntiant ita Tri- :

gardum « Usquo ad prrcsens

: tempns nemo themius et Sigebertus de scriptoribus ecclesia-
de his errassc legilur, nisi qui et de Chrislo sticis. Et sane a socculo nono ad decimum

erraverunt, quamvis plurimi dubilaverint, sextum, seu ad calvinislas, nemo ipsum re-
vel ignoraverint tanti mysterii sacramcnlum.» prehendit quod male scripsisset nec catholici :

Verisimilc est igitur istos affectos fuisse eo tempore Bercngarii ipsi Bcrtramno proximi
modo quo erat affectus ipse Freudegardus, qui eum hoereseos insimularunt; nec Bercngarius
licet firmissime crederet cum tota Ecclesia ipsum aut ejusopusinsui erroris patrocinium
realem pnDsentiam, ex testimonio tamen S. advocavit, id porro non omissurus si ipsi fa-
Augustini male intellecto, 1. 3, de Doct. Chris- visset, sicut opus Joannis Scoti non proctermit-
tiana, quodam dubio pulsabatur, eo quod non tebat in sua3 haereseos confirmationem.Tandem
salis altcnderct fidem catholicam credere proa- in concilio Vercellensi, in quo Berengarius fuit
scntiam realem Christi, non sccundum damnatus cum libro Scoti, nec Bertramnus,
modum existendi naturalem, sed sacra- nec ejus opera accusata sunt.
mentalem. Equidem si attentius spectetur ejus opus,
Reponunt Rabbanum, Ratramnum, Ama- etiam dato non esse vitiatum videtur possc ,

larium, Joannem Scotum Erigenam impu- ab errore vindicari, si ut prudentia et charitas

gnasse Paschasii librum, quod ipsum exhibet dictant, quai obscuriora protulit, texlibus aliis
novatorcm. clarioribus expiicentur. Manifeste autem Ra-
Resp. neg. ant. de Rabbano, Ratramno et tramnus asserit realitatcm in pracfato libro in
Amalario hi trcs enimdiserte asserunt realem
; Resp. ad 4 quoest., his verbis « Panis, inquit, :

Christi prcesentiam. qui per sacerdotis ministerium Christi corpus

Rabbanus, 1. 7 de Sacris Ordinibus^ c. 10, efficitur, aliud extcrius humanis sensibus os-
dicit : « Quis unquam crcdcretquod panis in tendit , et aliud interius fidelium mentibus
carnem potuisset converti, vel vinum in san- clamat. Extcrius quidem panis, quod ante fue-
guinem, nisi ipse Salvator diceret, qui pancm rat, forma praetenditur, color ostenditur, sapor
et vinum creavit et omnia cx niliilo fecit. Fa- accipitur; et interius longe aliud, multoque
cilius est aliquid cx alio facere, quam omnia pretiosius , multoqne excellentius intimatur,
ex nihilo crcare.» Quandoergo in epist. ad Uc- quia cceleste, quia divinum, id est, Christi cor-
ribaldum dicit « Quidam nuper de ipso sa-
: pus ostenditur». Et post alia plura ejusdem
cramento corporis et sanguinis Domini non sensus, sic concludit «Ex his omnibus quae
:

rite sentientes dixcrunt lioc ipsum corpus hactenus dicta sunt, monstratum cst quod cor-
quod de Maria Virgine natum est idem pus et sanguis Christi quac fidelium ore in
,

esse quod sumitur in altari », non negat idem Ecclesia percipiuntur, figura) sunt secundum
esse quoad substantiam, sed quoad alfectioncs speciem visibilem at vero sccundum invisi-
:

quas putabat a Paschasio illi tribui ; negat bilem substantiam, id est, divini potentiam
enim tantum essc in Eucharistia corpus Chri- Verbi,corpus et sanguis Christi vere existunt».
stiin situ naturali, « nervis ossibusque com- Nihil expressius,
pactuni,membrorum varietate distinctum pro- Quando ergo dicit 1° quod in Eucharistia sit
priosque motus exercens» unde dicit: «Qua? : figura, et quod ore fidelium sumitur, fieri
fidelium ore percipiuntur figuram esse secun- corpus Christi in mysterio et figura; 2° quod
dum speciem visibilem ; at vero secundum corpus natum ex Virgine Maria, non sit id
verum corpus etsan-
invisibilem substantiam quod ore fidelium sumitur; 3° quod secun-
guiuem Chrisli »: dum creaturarum substantiam, quod fuerat
Quoad Ratramnum seu Bertramnum, ab- ante consecrationem, remaneat.
batcm Orbacensem qui jussu Caroli Calvi ,
Primo loco non intendit Eucharisliam essc
seripsit librum de corpore et sanguine Do- meram figuram, sed quod species sacramen-
mini, ch'ca annum 850, triginta circiter annis tales sint figurac corporis et sanguinis Christi
y>*>st librum Paschasii, quidam, ut Genebrar- sub eis contentorum, non autem accidentio
d<is iu Chronologia , et Bellarminus 1.1 de , ipsiusmet corporis et sanguiuis Christi, ul ¥*>
St.-Tuom. — Tom. VI. 20
402 DISSEUTATIO I. ART. IV.

lebant stercoranistae ,
quorum crrorem lric autcm ante Berengarium non insurrcxit £e-
duntaxat Ratramnus. Secundo loco
refcllit clcsia, quia indirccte tantum impctebat do-

soluin intendit corpus quod in Eucharistia gma catholicum et nullos habebat seetatores.
sumitur, non esse idem cum corporo quod
ex Maria natum est seeundum speciem \isihi-
§ VII.
lem et aiTectiones. Tertio tandem loco intendit
1cmanere crealurarum substantiam quoad ap-
parentiam. Momenta a ratione.

Unde his obstantibus, ipsi Magdebur-

non
genses, Centuria 9, cap. 4, 6 ct 8, fatentur Ra- Quamvis hoc mysterium, omnem sensum et
tramnum admisisse realitatem et etiam trans- intellectum humanum superans, ratione evinci
habere semina « Utitur e-
substantiationis : non possit, suaderi tamen potest quibusdam
nim, inquiunt, vocabulis commutationis et congruentiis, quas profert Auctor.
conversionis. 1° Eucharistia 1 in ratione sacramenti est
Neque Amalarius, abbas Metensis, circaidem praestantior manna et agno paschali; haec enim
tempus, habendus est impugnator Paschasii, erant umbrco futurorum, Heb. 10 atqui si sit :

cum pariter asserat realitatem ; libro enim 3, tantum signum et figura corporis Christi, non
de Divinis Officiis, c. 24, dicit : « Hic credi- erit in ratione sacramenti praestantior manna
mus naturam simplicem panis et vini mixti, et agno paschali, quin e contra erit inferior :

verti in naturam rationabilem, scilicet, corpo- ergo. Prob. min. Manna et agnus paschalis si-
ris et sanguinis Christi. » Et in epist. ad Gun- gnificantius figurabant Ghristum quam panis
tardum exprobrantem quod statim post con- mannaquidem, quiaerat de coelo et
usualis;
sumptum sacrificium spueret, respondit se id ope angelorum fabricata, atque omni sapore
non facere defectu reverentiae in corpus Ghri- condita; agnus paschalis, ratione carnis et im-
sti, sed quia non posset « diu abstinerc a sputo. molationis : ergo.
Equidem eadem epistola ha3c habet, quibus
in Neque dicas Eucharistiam in hoc praestare,
haereticivolunt ipsum impugnarePaschasium: 1° quod Ghristum praesentem significet, quem
« Ita vero sumptum corpus Domini bona in- ut futurum tantum significabant manna et
tentione, non est mihi disputandum, utrum agnus paschalis 2° quod sit diutius duratura.
;

assumatur in ccelum, an reserve-

invisibiliter Ex primo eniin sequitur quod nunc omnes
tur in corpore nostro usque in diem sepul- statuae et imagines quae figurant Ghristum
turse, aut exhaletur in auras aut exeat de cor- prsesentem, praestent mannae et agno paschali,
pore cum sanguine, aut per poros emittatur, et quod Eucharistia non sit nobilior Baptismo
dicente Domino : Omne quod intrat in eos in ct sacramentis quae pariter significant
aliis

ventrem vadit, et in secessum emittitur. IIoc Ghristum praesentem. Ex secundo sequitur

solum cavendum ne Judae corde sumam
est quod lapis sit dignior homine quia diutius
illud et ne contemptui habeatur, sed discerna- durat duratio igitur pertinet ad dignitatem
:

tur saluberrime a communibus cibis. » Qui- tantum accidentalem, non substantialem, de

bus perspiciliis videant haeretici in his verbis qua hic est quaestio.
impugnationem praesentiae realis, non asse- 2° Immensae Ghristi charitati, * qua pro
quor, cum illam aperte supponat et asserat. Ex salute nostra verum naturae nostrae corpus
his tantum colligi potest, cum pluribus, Ama- assumpsit, maxime competebat, ut nos in hac
larium stercoranismum innuisse et Euchari- peregrinatione sua praesentia corporali non
stiam secessui obnoxiam opinatum fuisse. Non desiitueret est enim proprium amicitise, ut
;

desunt tamen qui existimant Amalarium ita amici simul convivant; praesertim cum id
responsionem suam attemperasse, ut Guntar- promisisset: Ecce vobiscum sum usque ad
dum ab istis curiosis quaestionibus revocaret, consummationem sceculi, Matth. 28.
8
et ipsi; nihil hac de re definiret. 3° Id etiam competebat perfectioni fidei
Quantum ad Joannem Scotum, fatemur ip- nostrae; fides enim nostra sicut est de divinita-
sum fuisse suspectae fidei, et ejus librum de te Christi, ita est de ejus humanitate, secun-
corpore Christi erroribus scatere ; tum quia eo dum illud Joan. 14: Creditis in Deum et in
potissimum utebatur Berengarius ad defen- me credite: fides autem est invisibilium : ergo
dendos suos errores; ium testimonio Nicolai sicut divinitatem suam nobis exhibet Christus
papae ad Carolum Calvum tum denique quia ; invisibiliter, itaetin hoc ^acramente carnem
3 IbicU
luit damnatus in concilio Vercellensi. In illum * Hic q. 75, a 1. o. * Ibib.
 SOLVUNTWl ORJECTIONES H/ERETICORUM. 403

suam exhibet invisibili modo, ut sit ctiam manscrunt suo scandalo; post haec enim
in
objectum fidei nostrcc. subdit evangclista Ex hoc malti discipulo-
:

Hujus mystcrii veritatcm quam bucusquc rum ejus abicrunt rctro, ct jam non cum illo
tot momentis probavimus, innumeris fcrmc ambulabant: ergo manifestum est Cbristum
miraculis confirmavit omnipotcns et misc- pcr haec vcrba non corrcxissc Capharnaitarum
ricors Deus: ea vero omittimus, quia bis non intelligentiam de reali manducatione ; et
movcntur hacretici, scd illa quantumvis pro- spiritualem duntaxat per fidem expostulasse.
bata et evidentia, vel impudenter negant, vel Cum ergo S. Aug. dicit: « Non hoc corpus
insolenter contemnunt. quod videtis, manducaturi cstis », non inten-
dit excludere veritatem corporis Christi, sed
ARTICULUS IV. quod non erat manducandum in hac specie
in qua ab eis videbatur. Per hoc autem quod
solvuntur objectiones HjERETicorum. subdit: « Sacramentum quod vobis commen-
davi spiritualiter intellectum vivificabit vos»,
Ex triplici capitc occurrunt haeretici: ex S. non intendit quod corpus Christi sit in hoc
Scriptura, ex Patribus et ex ratione. sacramento solum secundum mysticam signi-
ficationem, sed spiritualiter, idest, invisibiliter
§ I. et per virtutem Spiritus Sancti. Unde idem S.
Doct., tract. 27 in Joan., exponcns vcrba
Solvuntur objectiones ex S. Scriptura, Christi Joan. 6: Caro non prodest quidquam;
sic ait: «Non prodestquidquam, sedquomodo
Obj. 1° contra probationem desumptam ex illi intellcxerunt, quomodo in cadavere dila-
cap. 6 Joan.: Promissionem quam Christus, niatur, aut inmacello venditur, non quomodo
loco citato, facit dandi suam carnem in cibum, spiritu vegetatur. dictum est: Caro
Proinde sic
et sanguinem suum in potum, ipscmet ibi- nonprodest quidquam, quomodo dictum est:
dem explicat dcspirituali manducatione, corri- Scientia inflat. Jam ergo debemus odisse
gens erroneam Capharnaitarum et discipulo- scientiam ? absit. Et quid est, Scientia inflat ?
rum intelligentiam his verbis : Spiritus cst sola sine charitate; et ideo adjungit: Charitas
qui vivificat; caro non prodest quidquam. vero cedificat. Adde ergo scicntiae cbaritatem
Verba quce erjo loquor vobis, spirilus et vita et utilis erit scientia non per se, sed per chari-
sunt; id est, verba quae locutus sum vobis, spi- tatem. Sic etiam nunc caro non prodest quid-
ritualiter intcliigenda sunt, non dc corporali, quam : accedat spiritus ad carnem, quomodo
sed de spirituali manducatione per fidem, accedit charitas ad scientiam, et prodest pluri-
juxta illud S. Aug. super Psalmum 98: « Spi- mum nam ; caro non prodesset, Verbum
si

ritualiter quod locutus sum vobis.

intelligite caro non ut inhabitaret in nobis. »
fieret
Non hoc corpus quod vidctis, manducaturi Inst. 1°: S. Aug., 1. 3 de Doct. Christiana,
estis et bibituri illum sanguinem, quem fusuri cap. 4G, tradens regulam qua locutiones S.
sunt qui me crucifigent. Sacramentum ali- Scripturarum figuratae a non figuratis discer-
quod vobis commendavi, spiritualiter
intelle- nantur, sicait: « Si praeceptivalocutio est aut
ctum vivificabit vos, caro autem non prodest flagitium, aut facinus vetans, aut utilitatem
quidquam:» ergo. aut bcneficientiam jubens, non est figurata:
Resp. Capharnaitas, ut jam dixi, duo in si autem flagitium aut facinus videtur jubere,

promissione Christi intellexisse primum, : aut utilitatem aut beneficientiam vetare, figu-
realem ejus praescntiam ; secundum, carnalcm rata est Nisi manducaveritis cornem filiiho-
manducandi modum, quo caro in frusta divi- minis et sanguinem biberitis, non habebitis vi-
ditur, dentibus prcmitur, ac in stomachum tam in vobis, facinus vel flagitium videtur ju-
trajicitur. Primum laudatis vcrbis non corre- bere: figura est ergo praecipiens passioni Do-
xit Christus,sed secundunr, ut diximus. Et in- mini esse communicandum, et suaviier atque
super inde patct; quia si per haec verba; Caro utilitcr recolendum quod pro nobis caro ejus
non prodest quidquam, spiritus est qui vivifi- crucifixa et vulnerata sit » crgo, juxta S. Au-
:

cat, priora v erba reduxisset ad meram man- gustinum, Christus, Joan. 6, non intellexit car-
ducationem spiritualeni per fidem, nihil erat nemsuam vere et realiter, sed figurate man-
amplius captu difficle, nihil in quo amplius ducandam.
scandalizarentur Capliarnaitac et discipuli: Resp. S. Augustinum, ut patet ex ejus ver-
ataui tamen his verbis non obstantibus per* bis, loqui de manducatione corporis Christi
 404 DISSERTATIO I. AKT. IV.

cruenta, quaiero uitelligebanl Capharnaitae; ipse S. Aug., traet. 11 in Joan. inhaecverbaj

Loquitui enini de manducatione quae videbatur Jesus non se credebat cis : « Talcs snnt (inquit)
fachras aui flagitium: porro manducare car- omnes cathecumeni ipsi crediderunt in : no-
nem Christi realiter quidem, sed modo invi- mine Christi, scd Jesus non se credidit eis. In-
bibili ei spirituali, non sonat flagitium aut fa- tendat et intelligat charitas vestra. Si dixeri-
cinus; bcne autem si visibiliter et cruente mus cathecumeno : Cretlis in Chrislum? res-
manducaretur. Vere autem dicit S. Augus- pondet : Credo et signat se : ecce credidit in
tinus, verba Christi hoc ultimo sensu accepta, nomine Interrogemus eum
ejus. Manducas :

figurata esse, seu esse figuram, non quidem carnem Filii hominis etbibis sanguinem Filii
corporis, sed crucifixionis Christi, quatenus iis hominis ? nescit quid dicimus quia Jesus ;

significatur nos debere illi piis meditationibus non se crediditei. »

communicari. Repones Plures scriptores catholici, ut.Ni-
:

Adde axioma a Augustino prolatum non

S. colaus Cusanus, Ruardus Tapper, Joannes Hes-
esse universaliter vcrum, alias sequeretur, v. sellius et Cornelius Jansenius Gandensis, con-
g., verba Dei praecipientis Abrahao sacrificium tendunt non agi in hoc capite Joannis de sa-
Isaac, spoliationem iEgyptiorum, destructio- cramento Eucharistiae ergo. :

nem Amalecitarum, etc, esse figurata. Resp. revera ita sensisse laudatos scriptores,
Inst. 2°: S. Aug., tract. 26 in cap. G Joan., ut facilius responderent hussitis et lutheranis
dicit: « Ut quid paras dentes et ventrem? crcde inferentibus ex illo capite communioncm sub
et manducasti. » Similiter multi SS. Patres, Ba- utraque speue ; at singularis est
expo- eorum
sil., Hieron.etaliiexponunt hunc locumJoan- sitio, iisque opponimus et ipsum Evangelii

nis sensu mystico de manducatione spirituali
per fidem: ergo.
Resp. juxta Bellarmin., S. Augustinum hacc
verba non protulisse de sacramento, sed de fi-
de Incarnationis, quia nondum pervenerat ad
textum et SS. Patres et omnes alios scholasti-
cos. Sensus autem Scripturae colligendus cst
nonex aliquorum opinione, sed ex communi
Patrum et Ecclesiae intelligentia.
Si inferas Ergo non potest defendi contra
:

versum 52, ubi, ut notavimus, evangelista in- haereticos usus communicandi subunatantum
cipit agere de sacramento. Explicat ergo S. spccie, siquidem citato capite Joannis habeatur
Doct. quomodo Judaci, qui panibus multipli- expresse : Nisi manducaveritis carncm Fiiii
catis nutriti fuerant in deserto, debebant alium hominis et biberitis ejus sanguinem, non habe-
panem petere, qui non perit, quem seipsum bitisvitam in vobis : ergo.
esse dicebat Christus, in quem credere debe- Resp. neg. illationem : ad probat. dico non
bant ut haberent vitam aeternam: ad hanc modum sumendi, scd rcm ipsam sumendam
autemfidem non vcntre aut dente opus est, sed cadere sub praccepto. Licet enim verba legis
corde bene disposito. importent utrumque modum sumendi, man-
Respondent Augustinum ibi com-
alii S. ducando scilicet et bibendo mens tamen le- ,

mendaremanducationem spiritualem,eamque gislatoris non fuit obligare nisi ad res ipsas,

reali praeferre, quia spiritualis sola sufficere carnem scilicet etsanguinem,sumendas, quae
potest, nunquam realis sine spirituali. integre sumuntur, sive sub una, sive sub dua-
Caeterum fatemur Augustinum et quos-
S. bus speciebus. Hanc autem fuissc Christi mcn-
dam alios Patres quandoque hunclocum expo- tem probatur, 4° quia fructus hujus sumptio-
suisse sensu mystico de manducatione spiri- nis non ex modo sumendi, sed ex rebus sum-
tuali at nunquam negarunt debere etiam in-
; ptis oritur 2° quia Christus explicans quod
;

telligi sensu litterali de manducatione orali.
Observandum namque est verba S. Scriplurae
saepe praetersensum litteralem continere my-
sticum; qui autem unum profcrt, non negat
alterum. Quamdiu ergo haeretici non osten-
dent SS. Patres, intelligendo hunc locum sen-
dixerat, ait ibid., nulla facta mentione potus:
Qui manducat me, vivet propter me. Ex quo
pafet idem esse manducare carnem et bibero
sanguinem, ac totum Christum manducando
sumere. Ita fere Bellarm.
Urgebis Si praeceptum istud Nisi mandu-
: :

sumystico, negasse litteralem, nihil
Nec mirum si SS. Patres, praesertim in
cionibus 3t instructionibus publicis, saepius
exponerent sensum moralem et mysticum
efficient. caveritis, etc, intelligatur de reali manduca-
con- tione, necessum est perire infantes qui illud
realiter manducare non possunt, item omncs
,
qui impediti non manducant realitor falsum :

quia cathecumenis, qui aderant, tanti myste- consequens ergo. :

rii veritatem aperire nondum conveniebat. Ita Resp. haec verba praeceptiva Christi dirigi ad
 SOLVUNTUR OBJECTIONES H/ERETICORUM. 4u5

adultos tantum : undc non

Nisi quis dixit : propositionibus : Verbum caro factum est;
manducaverit,\\i dixcrat dc Baptismo Nisi : Hicest Filius mcus dilcctus, etc, qnod negant
quis rcnatus fuerit, sed : Nsi manducaveritis, calvinistac.Attcndendum cst itaque a^ subje-
ubi patet eum dloqtii pracsentes ct corum si- ctam materiam, ad commnnem sensum,com-
milcs (jui hujus praecepti sunt capaces. In con- munem intelligentiam etad varias circumstan-
firmationem bujus solntionis facit quod hoc tias, ut legitimus sensus eruatur. His obscr-
sacramcnlum sitad conservandam vitam,non vationibus positis,
adeam primo dandam, sicut Baptismus un- : Resp. ex textibus adductis et similibus nul-
de est refectio et non regeneratio sic intelli- ; latenus probari vcrbum est in bac proposi-
gitur to non habebitis vitam in vobis, id est, tione : lloc est corpus mcum, usurpari pro
non poleritisvitam conscrvare, quoscnsudici- s/7/j//fcfltf,quodexpendendosingulosconslabit:
tur 1 Joan. 3: Omnis homicidanon habet vi- unde,
tam in se manentcm. Porro conservatio vitae Ad primum Ibi rcfertur somnium, res
: au-
non cst ncccssaria iis qui cam amittere non tcm visae in somniis rcferuntur non ut res
possunt, quales sunt infantcs. Quantnm ad absolutae, scd ut signa aliarum rcrum, idquc
adultos qui impediti non possunt manducare ita intelligunt et referens ct audicntes : sic
in re, manducant quod sufficit.
in voto, cum Pharao cxposnit Joseplio suum somnium,
Obj. 2° contra probationem desumptam ex inquirebat quid significarent istac spicae plenae
verbis institntionis : S. Scriptura passim usur- quassomnians viderat; Joscph respon- et dum
patvcrbum cst pro significat, etiam in insti- dit esseseptem annos ubertatis, uterque intel-
tutionc sacramentorum ergo idem est dicen- : iigcbat, juxta leges humanae locutionis, cas si-
dum dcEucharistia. Prob. ant. 1° Genes. 41 : gnificare septem annos ubertatis. At nihil si-

Septem scptcm anni ubertatis

spica? plcnce, mile in pane respectu corporis Christi.
sunt, id Luc. 8
cst, significant; Semcn cst : Ad secundum Ex : adjunctis satis patet Apo-
verbum Dei, id esi, significat ; 1 Cor. 10; Petra stolum loqui de petra in sensu metaphorico et
autcmcrat Christus, id est, significabat ; Exod. enim dicit Bibebant autem de
spirituali; sic :

12 deagno paschali dicitur Est enim phase,
id cst, transitusDomini, hoc est significal tran-
situm Domini Gcnes. 17 de circumcisione
; niain figura contingebant iliis. Quibus aperte
sic Icgitur estpactum meum quod obser-
: Iloc
vabitis inter me ct vos et scmen tuum post te
circumcidetur ex vobis omne mascidinum, ubi
to cst sumitur pro significat ; in verbis conse-
: spirituali consequente eos petra : petraautem
crat Christus. Et postea addit : Hcec autem om~
indicat seloqui de petraut csset signum Christi,
: scu de petraspirituali,qii33 est revera Christus.
Iterum nil simile in verbis eucharisticis.
Ad tertium Sensus hujus propositionis :
:

crationis calicis apud Lucam Hic calix no- : Agnuspaschalisest phase seu transitus Domini,
vum testamentum in meo sanguine, id est, est est proprius, nonmelaphoricus; quia familiare
signum testamenti mci tandem jussit Chri- ; est Scripturae Sacroe ut cum de sacrificio seu
stus Eucharistiam perfici in sui memoriam : victima loquitur, reticeat nomen sacrificii seu
Hocfacitc, inquit, in mei commcmorationem victimae, et illi substituat id propter quod sa-
memoriaautem est tantumdere absente, non crificium seu victima offertur : sic sacrificia
pracsente : ergo. seu oblationes quae offerebantur pro peccatis
Anteresponsioncm observandum est 1° quod in lege veteri, dicebantur peccata hfnc sacer- :

supra diximus, rem significatam non posse
nisi falso et insulse affirmari
iilius signum, vel ex natura rei, vel ex usu
aut instilutione, autnisi auditoribus ita inno-
tcscat per aliquam explicationem.
dotes dicebantur comcder e pcccata populi, id
de signo, nisi sit est, oblationes factaspro peccatis. Sic 2 Cor. 5,
Christus dicitur pro nobis factus pcccatum, id
est, hostia pro peccato. Similiter crgo dum di-
citur Agnus paschalis esi phase seu transitus
;

Observandum 2°
actus interiores, quales Domini, hocest, secundum modumfamiliarem
sunt pacta, testamenta, etc, solere apud ho- et notum loquendi S. Scripturae, victima tran-
mines explicari per aliquod instrumentum ex- situs Domini ita ipse Moyscs in eodem cap.,
:

teriu? quod sit signum actus interioris. vers. 27, exponit his verbis : Et cum dixerint
Observandum 3° exeo quod in S. Scriptura vobis filii vestri : Qucp, est ista rcligio? dicetis
vcrbum est quandoque usurpetur pro signifi- eis :Victima transitus Domini est, quonclo
cat» stolide inferri quod ita semper et in prae- transivit super domos filiorum Israci in
sentl materia usurpctur, alioquin dicendum JEgypto pcrcutiens JEgyptios, ei clomos no-
erit cum socinianis sic etiam usurpari in his stras libcrans. Dicentne forte calvinistae, pa-
 400 DISSERTAT10 I. AHT. IV.

nem in Eucharislia esse victimam corporis sensu proprio, sed metaphorico, sequc compa-
Chris1i,ut vere dicipossitsimpliciler: «Panis rasseviti quoaa quasdam ejus proprietates
estcorpus Chrisli ?» Addit cnim Sicitt palmes non potest ferre
:

Ad rjuartum Falso supponitur ab lirerelicis

:
fruclum a semetipso nisi manserit in vite, szc
pactum alGrmari de circumcisione; quasisen- ncc vos nisi in me manseritis. Niliil autem
sus forel Hoc, id est, circumdsio cst pactwn
: unquam protulit quo Eucharistiae verba ad
meum; sed circumcisio illic eflertur utcondi- sensum figurativum explicari possint aut
tioscu siguum pacti tantum ; ita ut sensus sit: debeant.
Hoc est pactum meum, elc, id est, inco foedus Urgcnt calvinistae sectiam exaliis S. Scriptu-
scu pacium vobiscum quod observabitis inter rae locis colligere sensum metaphoricum in
nic ct vos, scd ca conditione ut daturi sitis verbis Eucharistiao, 1° ex quibus dici- iis locis
omni masculo circumcisionem qua3 sit sigil- tur Christum non amplius esse in hoc mundo,
lum et signum hujus fcederis unde versu : sed ascendisse in ccelum sic Joan. 12 legi- :

immediate sequcnti additur: Et circumcidetis tur Pauperes semper habetis vobiscum, me

:

carnem prceputii vestri, ut sit in signum fcede- antem non semper habetis. Joan. 16: Egore-
ris inler me Aliunde dato pacto affir-
et vos. linquo mundum,
etc, et Act. 3 S. Pctrus dicit
mari simpliciter de circumcisione, nihilo- ccelum Christum continere usque ad diem
minus communis foret et omnibus nota resurrcctionis. 2° Ghristus, Matth. 26, calicem
locutio metaphorica; quia, ut notavimus, actus consecratum vocat genimen vitis. Et Apost., i
spiritalcs seu interiores, quale est pactum, so- Gor. 10, dicit : Patres nostri eamdem zscam
lcnt cxplicari pcr aliquid exterius quod sit ejus spu italem manducaverunt, et eumdem potum
oignum sic, v. g., scriptum solet simplicitcr
: biberunt. Patres autem carnem Christi fide tan-
dici contractus, seu, testamentum, licet sit tum et in figura manducaverunt ergo. :

tantum ejus signum, et hoc communiter in- Resp. ex his S. Scripturae textibus nusquam
tclligunt homines : id autem dici non potest in posse colligi scnsum figurativum in verbis
hac propositione Hoc est enim corpus meum;
: eucharisticis Non ex his qui primo loco refe-
.

quia to hoc seu panis non est quid spiritale

y
runtur *
; in iis enim agitur de praesentia
aut interius quod indigeat et soleat repraesen- non autem invisibili qualem
Christi visibili,
tari per aliquid exterius. habet in Eucharistia quinimo se hoc modo :

Ad quintum: Adhibenda est eadem solutio, fore nobiscum usque ad consummationem

propter eamdemrationem. Addeobscuritatem, saeculi contestatus est, Matth. 28.
si quaB foret in verbis Lucae, tolli verbis Mat- Non etiam ex eis quae secundo loco profe-
quibus formam a Christo prola-
thaei et Marci, runtur. Dato enlm quod de calicc consecrato
tam exprimunt, his scilicet Hic est sanguis : loquatur Matth. (non enim id omnes conce-
meus novi testamenti, etc dunt ex eo quod Lucas duos calices distinguat),
Ad sextum: 1° Neg. subsumptum, scilicet, hoc, inquam, dato, nihilindeeruiturpro sensu
non dari memoriam rei praesentis, si nempe metaphonco; quia eo sensu dicitur calix con-
res illa non sit subjecta sensibus : sic, v. g., secratus genimen vitis quo corpus Christi ,

nihil magis nobis est praesens quam Deus ipse, dicitur panls quia nempe ex viio et pane
;

et tamen sicut saepe illius obliviscimur, ita et sunt, et accidentia panis et vini retinent : sic
ihius saepe meminimus similiter de Christo
: serpens Moysis dicitur virga, quia ex virga
qui modo invisibili continctur in sacramento factus est et iste modus loquendi est S.
:

Eucharistiae. 2° Sensus verborum Christi est Scripturae Ad Apostolum

familiaris. Non :

« Hoc facite in memoriam passionis meae » : dixit patres eamdem nobiscum escam mandu-
unde Ecclesia canit « Recolitur memoria pas- : casse , sed eamdem simpliciter, hoc est eam-
sionis ejus » passio Christi autem non erat
; dem inter se manducasse : unde S. Aug., lib.
nec est praesens. 2 conl. lit. PetiL, cap. 37 : « Aliud est pascha
Inst.: Sicut Christus dixit: Hoc est corpus quod illi in ove celebrarunt autem quod
; aiiud
meum, mea vera est cibus, etc, sic dixit
caro nos in corpore et sanguine Domini accipi-
Joan. IS.iEgo sum vitis vera: atqui id ultimum mus. »
debet intelligi in sensu figurativo, seu meta- Et dato Apostolum velle patres et nos non
phorico: ergo et primum. eamdem escam manducasse, ut alicubi videtur
Resp. neg. conseq. Disparitas est quod cum sentire S. Aug., non tamen eam eodem modo
Christus se dixit vitem veram, alia subjunxit manducarunt hi nempe in figura, nos iu ve-
:

quibus explicatur se locutum fuisse, non ni * Q. 75. o. i. ad. 2.

 SOLVUNTUR OBJECTIONES ILERETICORUM. 407

rilate undc et Christus Joan

: JSon sicut : corpus mcum, consideratum pro eo instanti
1

manducavcrunt patrcs vestri manna ct mortui quo pronuntiatur, non dcmonstrarc dctcrmi-
sunt : qul manducat hunc panem vivet in cc- natc neque panem,neque spccics panis, neque
iernum : corpus Chrisli, sed confusc et indetcrminate
Obj.3°:Id solum est in Eucharistia quod rcm aliquam seu quid communc utrique,
Chrislus acccpit, bencdixit, fregit ct dedit di- pani et corpori Christi, scilicct contcntum
scipulis Accipite ct manducate, etc: atqui
: sub his speciebus unde sensus cst Haec res,
: :

quod Christus accepit, benedixit, etc, erat hoc cdulium, hoc quod prac manibus habeo,
panis; sic enim narrat evangelista : Accepit scu contentum sub his speciebus, hactenus
Jesus panem et benedixit ac fregit deditque panis, nunc cst corpus mcum hic potus :

discipuliSy et ait : ergo. hactcnus vinum est sanguis mcus, hic calix est
Rcsp. 1° rctorquendo argumentum Id so- : calix sanguinis mei. Ratio cst, quia, prono-
lum cst in Eucharistia quod Christus accepit, mina demonstrativa solitarie posita in subje-
bcnedixit, etc: atqui accepit, bencdixit, etc, cto propositionis, sine substantivo adjuncto,
pancm usualcm ct non sacramentalem : ergo non significant aliquid determinate, sed ge-
solum est in Eucharistia panis usualis et non neratim et confusc rem aliquam , ut cum
sacramentalis, quod negant haeretici. dico: Hoc est aurum, sensus est, haec res est
Resp.2° min. Atqui quod Christus ac-
dist. aurum.
cepit, benedixit, etc, erat panis qui remansit Nec est quod vim faciant haeretici in his
panis, neg. min.; qui per sequentia verba con- argutiis; si enim Christus convertisset aquam
secratoria Hoc cst Corpus meum, transiit in
: in vinum in Cana Galileae, dicendo Hoc est :

corpus Christi, conc min. et neg. conseq. vinum, demonstrando hydrias plenas, quod
Quod crgo Christus accepit, benedixit, etc indubie poterat omnipotens, eadem foret quae-
fuit panis et corpus Christi successive, panis stio, quam nihil aliud respondere possent
ad
quando accepit, etc, corpus Christi absoluta adversarii, quam hoc quod respondemus, sci-
prolatione horum verborum : IIoc est corpus licet sensum hujus propositionis esse hunc :

meum. Quia haec Christi propositio Hoc est : Contentum in his hydriis estvinum.
corpus meum, est practica, qualis fuit ista: Inst. 2° : Apost., 1 Cor. 11, refcrens verba :

Fiat lux, aut foret haec : Hic liber sit tuus. In Hoc est corpus meum }
addit, quod pro vobis
hoc autem differt propositio practica a specu- frangitur ; et quamvis nostra Vulgata vertat
lativa, quod
qualis cst haec, v. g.: Sol lucet, quodpro vobis tradetur, in textu Graeco tamen
speculativa supponat suum objectum, non legitur quodpro vobis frangitur: atqui cor-
:

efficiat practica autem efficit quod signifi-

;
pus Christi naturale non frangitur, sed figura
cat unde in propositionibus practicis, licet
: tantum iilius, scilicet panis crgo. :

dum signiticatio est tantum inchoata ct fluens, Resp. tempus praesens positum fuisse pro
1°
terminus a quo fit mutatio, ut in casu, panis, proxime futuro, quod familiare est, quia tem-
adhuc subsistat, ubi tamen significatio est pus proxime futurnm censetur moraliter prae-
completa ct permanens, terminus a quo est sens unde sensus cst: Hoc est corpus meum
:

mutatus ct convcrsus in terminum ad quem, quod brevi frangetur in passione, non quidem
qui in casu est corpus Christi. quoad ossa, sed quoad carnem quae fuit lace-
Inst. 1° : Haec propositio demonsfrativa rata; et ideo vulgatus intcrpres vertit, quod
IIoc est corpus mcum, intellccta in sensu pro- tradetur; idque magis cvincitur ex eo quod
prio, est falsa: ergo. Prob. ant. to hoc in hac Matlhaeus dicat de sanguine Qui pro multis :

propositione intellccta in sensu proprio, cffundetur in remissioncm peccatorum : non

vel demonstrat pancm, vel species panis, autem vinum sed verus sanguis Christi effu-
;

vel corpus Christi; nihil aliud est assignabile
non panem, neque species panis falsum est
enim quod panis aut species panis sint corpus
Christi : nan corpus Christi quia, ut modo
dicebamus, pronuntiata tantum hac voce, hoc,
nondum est corpus Christi
propositio non foret practica, sed speculativa,
supponens scilicet, non efficiens suum obje-
: sus cst in remissionem peccatorum, nec tunc
; effusus, sed postea in passione.
Resp. Dato retinendum esse frangitur in
2°:
;
praesenti, etiam corpus Christi frangitur in Eu-
charistia multiplici sensu. 1° Frangitur non
; et alioquin haec ratione sui, sed ratione spec:°,rum sub quibus
continctur, eodem sensu quo dicitur mandu-
cari, tangi, etc. 2° Frangitur idest, distribui- y

ctum itcm foret identica ergo.

; : tur, nam, phrasi S. Scripturae, frangere panem
Resp. to hoc in hac propositione Hoc est : * Hic q. 88. o. 1. o„
408 DISSEKTATIO I. ART. IV.

cst dare seu dfelribuere paneni : sic Isa. 58 : ficata non appareat, ut in subjecta materk s
Frange panem tuum. Lament. 64
esurienti : sic coluniba in baptismo Christi, linguae igne«E
Parvuti petierunt panem ct non eratquifran- die pentccostcs erant figurae et signa Spiritus
geret eis : frangitur ergo apud Pauhim idem Sancti prrcsentis unde de Consecr. D. 2, cap.
:

significat ac datur apud Lucam. Frangitur 3° 89, ex S. Aug. dicitur « Corpus Christi quod.
:

eeu immolatur, quatenus vi verborum conse- sumitur de altari, figura cst, dum panis et vi-
crationis separatur a sanguine, ut dicemus num extra videtur; vcritas autem dum corpus
infra, et ideo immolatur. ct sanguis Christi in veritate intcrkis creditur.»
Inst. 3° Ihcc vcrba Uoc cst corpus meum,
: :
2° Eucharistiadicitur figura^ signum, etc, ra-

sunt sacramentalia ergo sunt signa corpo-

: tione totius contcnti, quatenus corpus Christi
ris Christi; sacramentum cnim cst in genere sub speciebus velatum et vi verborum a san-
signi. guine separatum, est signum sui ipsiustum in
Rcsp. dist. conseq. Ergo sunt signa corporis cruce immolati, tum in coelis revelati et san-
Christi invisibiliter praesentis, conc; absentis, ctos beatificantis. Quamvis enim
idem cor-sit

neg. Vel sunt signa corporis Christi specula- pus in Eucharislia, in cruce et in coelo, non
liva tantum, neg.; signa practica, conc Verba est tamcn idem status, et sic potest idem sub
cnim sacramentalia efficiunt quod significant; diversa considcratione esse sui ipsius signum
adeoque huec efficiunt corpus Christi pra^sens, ct figura. 3° Eucharistia quandoque dicitur
prout illud significant; sicut ha3C : Baptizo te signum, figura, etc, corporis mystici Christi
in nomine Patris, etc, significant et efficiunt quod cujus unitas per panem ex
est Ecclesia,
ablutionem spiritualem pra^sentem per gra- multis granis confectum, et per vinum ex
tiam. multis racemis expressum, reprassentatur, ut
Inst. 4° : Si apostoli intellexissent in his explicat S. Aug., tract. 26 in Joan.
Christi verbissensum obvium et litteralem, Secunda regula Hoc sacramentum tam in
:

non figuratum, turbati fuissent et explicatio- Patribus, quam in S. Scriptura quandoque vo-
nem expostulassent atqui, etc ergo.
: : catur panis duplici ratione 1° rationc acci-
:

Rcsp. neg. sequelam; quia ad id pra^parati dentium panis qua3 remanent, et sub quibus
erant ex cap. 6 Joan. Coctera quse opponunt corpus Clirisli sensibus objicitur; 2° ratione
ex S. Scriptura sacramentarii, leviora sunt materia3 qua3 conversa est in corpus Christi
quam ut uos diutius detineant. quo sensu virga Aaron in serpentem conversa,
vocabatur adhuc virga, Exod. 7 Devoravit:

§11. virga Aaron virgas eorum. Insuper Euchari-

stia non appellatur panis simpliciter, sed panis

Solvuntur objectiones ex Patribus. ccelestis, panis cceli, panis supersubstantialis,

panis de ccelo descendens, panis vivus, panis
Ultra metas huic operi praefixas longius ex- angelorum, etc
currerem, si omnia quae ex Patribus contra Quando quidam dicunt in
Tertia regula :

dogma catholicum congerunt heterodoxi, et Eucharistia non idem corpus quod de

esse
Opus contraham
referre et refellere vellem. virgine Christus asssumpsit, in quo mortem
proponendo regulas quasdam generales pro subiit, resurrexit, ascendit in ccelum, qui lo-
vera intelligentia illorum quae ex Patribus op- quendi modus fuit frequentior scriptoribus
ponuntur. noni sa3culi, intelligunt non esse idem corpus
Prima Regula Quando SS. Patres vocant
: quoad statum et aflectiones, licet sit idem
Eucharistiam, figuram, similitudinem, imagi- quoad substantiam, ut explicuimus art. pra3-

nem, typum, antitypum, speciem, repra^sen- ced., § VI.

tationem, mysterium, sacramentum, signum Quarta regula Dum SS. Patres ita commen-
:

corporis Christi, ha3C multiplici et vero sensu dant manducationem spiritualem, ut aliam
intelliguntur absque detrimento realis pra3- videantur non admittere, volunt tantum exter-
sentia3. 1° Dicitur figura, signum, etc,ratione nam et realem sine spirituali nihil prodesse,
specierum panis et vini, qua3 ex institutione ut docet S. Aug., tract. 26 in Joan., ubi ait
Christz sunt signum, figura, etc, corporis Qui non manet in Christo, et in quo non
<(

Christi, non abscntis, sed prassentis et sub iis manet Christus, procul dubio nec manducat
contenti nilril enim obstat quin detur signum
; spiritualiter carnem ejus, nec bibit ejus san-
rei praesentis: sic sanguis ct oegritudo sunt si- guinem, licet carnalitcr et visibiliter premat
gna vita3 praesentisjsed et maxiine si res signi- dentibus sacramcntum corporis ci sanguinis
 SOLVUNTUR OBJECTIONES H/ERETICORUM. 409

Chrisli; magis tantaerei sacramentum ad

seri vcra dicerem...., nisi proianorum aures me-
judicium sibi manducat cl bibit, quia im- tucrcm S. Chrysost., hom. in 1 Cor. «Volo
; :

mundus proesumit ad Christi accedcre sacra- quidem apertc dicere; non audeo vero propter
menta. » eos qui nou sunt initiati ii cnim difflciliorem :

Quinta rcgula Dum quidam Patres dicunt

: nobis faciunt expositionem, ut qui nos cogant
panem bencdictum non essc corpus Christi, vcl non aperte diccre, aut cis arcana enun-
inlclligunt pancm ante consecrationem, vel tiare»;et hom.de proditore Juda « Norunt :

eulogias , scu panem benedictum qui non initiati calicem istum scietis (catechumeni)
:

communicanlibus dabatur in signum unio- intra paucos dies» ;Epiphan., HceresiAZ, re-
nis, et quem S. Aug. vocat lato sensu sacra- prehendit marcionitas, quod pcrficerent my-
mentum. steria praBscntibus catechumcnis: quod etiam
Sexta regula : Quando Patres dicunt corpora synodus Alcxandrina damnat in arianis apud
nostra nutriri, augeri, consisterc corpore Chri- S. Anathasium, Apolog. 2; Theodoretus, Dia-

sti, id intelligunt eodem sensu quo dicilur lorjo 2 introducit orthodoxum diccntem :
,

corpus Christi manducari tangi dentibus , , « Apcrte diccndum non est verisimile enim ;

teri, etc, improprie scilicel et mediatc ratione est adcsse aliquos mysteriis non initiatos» :

specierum quibus involvitur et quibus intime reponit Eranistes Respondeatur aenigma-

: «

conjungitur, ita quod rei significata} nomen
signo tribuatur,ut frequens est ;vel intelligunt
de nutrimentoct augmento corporis non tran-
sitorio, quaie fit ex communibus cibis, sed de
tice »; S. Ambrosius, de Mysteriis; S. Aug.,
tract. 11 in Joan., epist. 120, nunc 140, serm.
5 de Lucta Jacob, et serm. 132, ex quo istud
notum est « Norunt fideles quid recipiant».
:

nutrimento et augmento permanente, quate- Ex his igitur regulis facile solves quaj com-
nuscorpus ncstrum ex conjunclione realicum munius opponuntur ex Patribus. Quapropter,
corpore Christi incorruptionis et immortalita- praetcr ea qua3 jam proevenimus inter proba-
tis semina recipit. tiones § 5 praecedentis articuli, ea tantum pro-
Septima tandem ultima regula Si forte
et : ponam quae specialem requirunt solutionem.
quidam antiquiores minus accurate de hac Obj. 1° : S. Irenaeus, 1. 4,c.34,nunc 18,
materia scripserint, nihil inde contra catholi- dicit sacrificium non sanctificare hominem
licum dogma erui potest ideo enim strictiori ; « sed conscientia ejus, inquit, qui offert, si

loquendi modo non se adstringebant , quia pura est, sanctificat sacrificium»: atqui corpus
scicbant se a fidelibus nulla dubitatione pul- Christi sanctum est, nec habet sanctitatem ab
satis bono sensu intelligi. Quemadrnodum S. homine ergo Irenaeus non agnoscit ibi cor-
:

Aug. 1. 1 cont. Juli., c 6, de S. Chrysost. lo- pus Christi. Eodem ferme modo loquitur Ori-
quens, licetin diversa materia, dicit: « Dispu- gen. in Comment. in cap. 15 Matth., dicens :

tans, inquit, in catholica Ecclesia non sealiter « Quod sanciificatum est per verbum Dei et
intclligi arbitrabatur , tali quaestione nullus orationem, non ex se utentem sanctificat » :

pulsabatur, vobis nondum litigantibus, secu- atqui si esset corpus Christi in Eucharistia, ex
rius loquebatur». se utentem sanctificaret : ergo.
Quidam etiam parce et subobscure locuti Resp. sensum S. Irenaei esse quod non san-
sunt propter disciplinam arcani, qua in prio- ctificct offerentem indisposite, sed quod con-
ribus saeculis sacratiora religionis mysteria pa- scientia pura sanctificet sacrificium non abso-
ganis, Judaeis et catechumenis occultabantur, lute in se, sed respectu offerentis qui fructum
tum quia erant ad illa intelligenda impares, spiritualem ex eo recipit; agit enim ibi S. Ire-
tum ne ea irriderent et profanarent. Hnjus di- na^us de dispositionibus requisitis in offerente,
sciplinae testcs sunt Tertull., c 7 Apolog. : ut ejus sacrificium sit Deo gratum et sibi
« Omnibus mysteriis, inquit, silentii fides de- utile.Aliunde constat ex § 5 articuli proeced.
betur....Etundeextraneisnotitia, cumsemper S. Irenaeum agnoscere praisentiam realem.
etiam piai initiationes arceant profanos ? » Confer.
Orig., 1. 1, cont. Celsum; S. Basilius de Spi- Ad Origenem, resp. pariter sensum illius
ritu Sancto, c 27; S. Cyrillus Hierosol., Cate- esse Eucharistiam ex se non sanctificare uten-
chesi S illuminatorum, ubi ait ministros Chri- tem indebite dispositum; subjungit enim im-
sti « multa saepe loqui obtecte seu obscure, ut mediate «Nam sit ita esset, sarictificaret ti
:

fideles qui rem tenent, intelligant, et qui non illum qui indigne Domino comedit, nec ullus
tenent, non laedantur»; S. Cyrillus Alexand., propter cibum infirmns factus fuisset, aut im-
t 7 cont. Jul. : « Plurima, inquit, de his alia et becillis, aut mortuus,,... ac nroinde in pane
 410 DISSERTATIO !. ART. IV.

Domini qui utitur cum inteme-

utiliiHs est ei, Resp. 1° juxta primam regulam, Euchan-
rata mente, et pura conscientia panis flt parti- stkun secundum species visibiles esse signum
cepa, » corporis Christi, ncn vacuum et inane, sed
Inst. 1°:Origenes dicitibid. «Ncquc bono : ipso plenum : hoc signum Christus vocavit
aliquo privamur ex eo quod non comedamus corpus suum cx usu secundum quem nomen
de pane per verbum Dei et orationem conse- rei significatae signo tribuitur.
crato neque ex eo quod comedamus, bono Neque dicas cum Albertino hunc modum
aliquo abundamus; nam causa privationis ma- loquendi in S. Augustino : Non dubitavit Do-
litia est et peccata, abundantiae causa justitia minus diccre, etc, indicare figuratam locu-
est, et recte facta» atqui id esset falsum si
: tionem in Christo; nemo enim rccte diceret
Christus realiter contineretur in Eucharistia : Non dubitavit Dominus dicere: Hoc estaurum,
ergo. siverum aurum daret iste namque loquendi :

Resp. sensum Origenis esse nos non privari
aliquo bono ex eo quod non comedamus inde-
bite dispositi, sic enim comedentes peccare-
mus; neque nos abundare aliquo modo, si
comedamus indebite dispositi, quia tunc po-
tius peccamus, secus si cum debita disposi-
tioneaccedamus. Patctcxultimis verbis:«Nam
causa privationis, inquit, malitia est, abun-
dantise causa justitia est. » Ad quem sensum,
distincta min., neg. conseq.
Caeterum totum hoc argumentum
naeo et Origene estab haereticis solvendum,qui
magnam vim sanctificandi tribuunt huic sa-
cramento.
Inst. 2° : Origenes ibidem dicit
modus recte usurpatur, quando res, etsi vera,
non habet tamen speciem et modum existendi
naturalem, qualem non habet Christus in Eu-
charistia; nunquam enim apostoli suspicati
fuissent esse sub speciebus panis corpus Chri-
sti, nisi ipse dixisset.
Resp. 2° et forte conformius ad mentem S.
Augustini, ipsum arguere contra manichacos
ex eorum principiis, argumento, ut dicunt,
ad hominem. Maiichaei inter varios errores
ex S. Ire- dicebant 1° Christum non assumpsisse verum
corpus,sed phantasma tantum etfiguram cor-
poris; 2° legem veterem esse malam et legi
novae contrariam, quod probabant partim ex
: « Cibus ipse eo quod Deut. cap. 12 dicat Ne sanguinem :

per verbum Dei et orationem consecratus, se- comedas, sanguis enim eorum pro anima est;
cundum illud quidem quod materia constat, et idcirco non debes animam comedere curn
inventrem abit et in secessum ejicitur » ergo : carne, Et e contra lex nova dicit Nolite timere ;

remanet panis. eos qui occidunt corpus, animam autem non

Resp. 1° hoc argumentum in speciem fa- possunt occidere : « Quomodo, inquiebat Ada-
vere impanatoribus, at non sacramentariis. mantus, si sanguis est anima, non potest in-
Resp. 2° cibum hunc secundum Origenem terfector hominis nocere animae, cum tan-
retinere materiam, quia retinet accidentia, tam habeat in sanguinem ejus potestatem?»
quae corrupta in stomacho abeunt in secessum, Huic objectioni duo reponit S. Augustinus :
aut convertuntur in substantiam aliti ; haec primum, veterem legem loqui de anima bruti,
autem accidentia Origenes vocat materiam quae potest dici sita in sanguine, novam autem
multiplici titulo 1° quia repraesentant sensi-
: legem loqui de anima hominis, quae non est
bus materiam panis ; 2° quia quantitas rema- posita in sanguine, sed est immortalis; secun-
nens magis pertinet ad materiam quam ad dum, sanguinem in veteri lege dici animam,
formam 3° quia habent rationem materiae,
; non quod sit vera anima, sed quia animae si-
non quidem respectu formae substantialis, sed gnum est; et ita potuisse loqui veterem legem
respectu verborum seu significationis sacra- probat S. Doctor hoc argumento ad hominem
mentalis. Christus, secundum vos, manichaei, non habe-
Verum non estquod nos ita moretur aucto- bat verum corpus, sed figuram tantum, »•-
ritas Origenis, cujus opera, ut omnibus notum gnum et apparentiam corporis : atqui tarnen
est, sive genuina, sive adulterata scatent erro- vere dixit Hoc est corpus
: meum cum signum
y

ribus. tantum daret corporis sui ergo pariter potuit :

Obj.2°ex S. Aug.; S. Doctor, 1. cont. Ada- Deus in veteri lege vere dicere: Sanguis est
mantum manichaeum, cap. 12,ait: «Non dubi- anima, quamvis sit tantum signum animae.
tavit Dominus dicere : Hoccst corpus meum, Quod argumentum est peremptorium in prin-
cum signum &*?<!& om corporis» : ergo juxta S. cipiis manichaeorum.
Aug., Eucharistia est tantum signum corporis Inst. 1° : S.Aug., epist. 98 adS. Bonif.,
Christi, et non corpus iusum. alias 23, dicit Eucharistiam esse corpr.s Chri-
 SOLVUNTUR OBJECTiOiNES 1I/ERET1CORUM. 41i

sti «secundum quemdammoduni» :ergonon Inst. 3° : S. Aug. cpist. 205, alias 146, ad
vere et substantialiter. Consmtium, dubitat an corpus Christi glorio-
Resp. neg. conseq. Idco cnim dixit S. Aug. sum in ccelo habeat sanguinem crgo certo :

Eucharistiam cssc corpus Christi « sccundum non credit vinum in Eucharistia converti in
quemdam modum », non ut excluderet ejus sanguincm Christi.
praesentiam substantialem, sed quia Euchari- Rcsp. dist. ant. Dubitavit an corpus Christi
stia secundum aliquam sui partem, scilicct sc- gloriosum in coelo habeat sanguinem secun-
cundum species visibiles, non cst proprie et dum substantiam, neg.; secundum qualitates
substantialiter corpus Christi, sed tantum se- ct humores quos habuit in terra et ex quibus,
cundumquemdammodum, nempe denomina- utpote contrariis posset quibusdam
,
videri
tive,quatcnus nomen rei significatac tribuitur corruptibile, conc; de hoc enim solum inter-
ejus signo, idque conformitcr suo scopo; vult rogabatur a Consentio, cui nihil hac de re
enim ostcndere infantes posse dici credcre
ibi affirmare voluit ne daretur occasio quibus-
seu essc fideles, quia suscipiunt sacramentum dam inferendi corpusChristi esse corruptibile
fidei,nempe Baptismum, quod dicitur fides unde subdit Sed quodlibet quisque addat,
: «

tribuendo signo nomen rei significatae, sicut
Eucharislia secundum spcciem cxteriorcm di-
citur corpus Christi, quia illud significat.
Aliunde S. Augustinus non semel similem
corruptionem addere caveat. » Caeterum S. Au-
gustinum aperte cognoscere in Eucharistia
vcrum et substantialem sanguinem Christi
constat cx § 5 praeeedentis articuli. Caetera quae
4

loquendi modum usurpat absque eo quod objiciuntur ex S. Aug. require § 1 praesentis

excludat rei veritatem sic, epist. 137, alias 3,
: articuli.
ad Volus. dicit « Verbum divinum voluisse Obj. 3° : ExFacundoHermianensi, 1. 9, cap.
suscipere hominem, et cum illo uniri quodam uitimo, ubi excusaturus Theodorum Mopsue-
modo non quod intendat negare veram
», stenum^, qui dixerat Christum assumpsisse
unionem hypostaticam, sed declarare quod ex adoptionem liliorum, ait id non debere censeri
pluribus mcdis unionis hunc elegerit sic, : haereticum; quia « sacramentum adoptionis
epist. 166, ad S. Hteron., alias 28, dicit ani- suscipere dignatus est Christus quando cir-
mam hominis esse « secundum quemdam cumcisus est sacramen-
et baptizatus, et potest
modum » immortalem non quod neget eam ; tum adoptionis adoptio nuncupari, sicut sa-
esse veram immortalem attenta ejus natura, cramentum corporis et sanguinis ejus, quod
sed quia attenta divina omnipotentia potest est in poculo consecrato, corpus ejus
pane et
annihilari : ita in nostro casu proportione et sanguis dicitur, non quod proprie corpus
servata. ejus sit panis, et poculum sanguis, sed quod in
Inst. 2°Juxta S. Augustinum, ibid., sic se
: se mysterium corporis ejus et sanguinis conti-
habet sacramentum corporis Christi ad ipsum neant » : ergo.
sacramentum fidei, scilicet
ejus corpus, sicut Resp. 1° et opus et auctorem levis esse pon-
Baptisma, ad fidem atqui sacramentum fidei
: deris opus, qui anno duntaxat 1629 ex uno
:

non est semper signum fidei actualis ergo : codice manuscripto prodiit in lucem, sicque
sacramentum corporis Christi non est signum vel scribi, vel adulterari facile potuit a sacra-
corporis Christi praesentis. mentariis. Et esto opus vere sit Facundi et non
Resp. maj. Sic se habet, etc, quoad
dist. adultcratum, nullius ponderis potest esse in
aliquid, conc; quoad omnia, neg. Compara- rebus fidei auctor, qui animo schismatico et
tiones enim non fiunt quoad omnia, alioquin in SS, pontifices Vigilium et Pelagium exacer-
non foret comparatio sed identitas inter com- bato trium Capitulorum defensionem pertina-
quod teneant in aliquibus
parata, sed sufficit : citer suscepit ; schismati namque vicinus est
in hoc autem tenet comparatio S. Augustini error. Sed esto iterum admittendum etiames-
quod gicut sacramentum corporis Christi di- se auctorem
citur uorpus Christi, nomine rei significatae Resp. 2° vere Facundum dixisse saeramen-
accommodato signo ita sacramentum fidei
1

tum corporis et sanguinis Christi, sumendo

dicitur fides, et ideo mfantes baptizati possunt sacramentum pro ipsis speciebus non esse
appellari fideles; de quo solo erat quaestio pro- proprie corpus et sanguinem Christi, sed deno-
non erat ejus instituti
posita a Bonifacio, et ideo minative tantum, eo modo quo signa nomine
illic explicare quomodo sacramentum Eucha- rerum quas significat appellari solent. Ex
ristiaeesset signum Christi, an praesentis vel quo infert quod quia Christus baptizatus et
absentis. . circumcisus, sacramentum adoptionis susce-
 i\2 DISSERTATIO I. AHT. IV.

pit, possif dici susccpissc adoptioncm ;

quia si Alia qua&dam qiuc objiciuntur cx Patribus,
Bpectes quce sunt signum ct sacramcntum cor- rcquirc § 5 articuli praieedenlis.
poris Christi, possunt dici corpus Christi, ita
Baptismus ct circumcisio, qua3 sunt signa § III.

adoptionis, possunt dici adoptio.

Obj. 4° Si dogma prasentioc realis fuissct
: Solvuntur objcctiones a ratione.
in prioribus Ecclcsise soeculis constanter ct
communiter receptum, pagani in illud tan- Objiciunt hairetici dogma pra3sentia3 realis
quam in figmentum absurdum ct ridiculum inmultis rcpugnare rationi,utquodidem cor-
insune\issent,sicutinsurgebantin mysterimn pus sit simul in pluribus locis, quod sit sinc
Trinitatis ct Incarnationis : atquitamen altum quantitate, sine partibus et modo indivisibili,
est apud paganos de illo mysterio silentium : quod accidentia sint sine subjecto, et plura
ergo. alia quae videntur ipsis contradictoria. At his
Resp. neg. sequelam maj. Quia propter omnibus sit generalis responsio, in mysteriis
disciplinam arcani de qua in ultima regula, non rationem, sed fidemipsam esse con-
fidei,
nonerat pervulgatum apud paganos hoc mys- sulendam, alioquin ipsimet objicientes debe-
tcrium hanc enim disciplinam attente serva-
; rent negare cum socinianis mystcriaTrinitatis,
bant in concionibus publicis quibus adesse po- Incarnationis, resurrectionismortuorum, etc,
terant ethnici; itcm etii oinnes qui scribebant qusenon videntur minus rationi repuguare
apologias pro religione, TertulL, Athcnagoras, quam mysterium Eucharistia). Ncque enim
Hinutius Felix, Arnobius, Lactantius, excepto minus difficile concipitur unam naturam in-
uno Justino martyre, qui ejus explicationem divisam subsistere in tribus personis realitcr
duxit necessariam ut crimcn infanticidii, de distinctis, et idem corpus toties in divcrsas
quo accusabantur christiani propulsaret. ;
formas transmutatum resurgcre, quam idcm
Inst. : Qui apostatabant areligione, poterant corpus esse sacramentaliter in pluribus iio-
hoc mysterium paganis revelare, et omnino ve- stiis; non minus difficile, inquam, concipitur

risimilc est eos revelasse : ipse Julianus Apo- quod natura compieta privetur sua subsisten-
stata apprime illud noverat, et tamcn in uis tia, et personetur aliena, quam quod acciden-

contra religionem scriptis de illo silet ergo. : tia existant sinesubjccto; et sic de ca^teris.
Resp. equidcm fuisse aliquam apud paganos Quscro itaque cur calvinista credat Christo
hujus mysterii cognitionem, et inde famosa dicenti Ego sum Filius Dei; Ecjo et Pater
:

illa criminis infanticidii accusatio de qua om- unum sumus, et non credat eidem dicenti
nes apologistae, quos modo laudavimus ; sed Iloc est Corpus meum? Reclamat, inquit ra-
quia illa cognitio erat confusa et obscura, et tio an non pariter reclamat in prioribus?
:

neque modum quo Christus est in Euchari- Melius dixisset Reclamare videtur. Captivan-
:

stia, neque manducationis modum attingebat, dus estitaque intellectus in obsequium fidei et
niliil ulterius objiciebant pagani, sed tantum certo tenendum Deum omnipotentem posse
dubitantes indagabant, ut Maximus Mandu- plus facere quam possit mens humana conci-
rensis apud S. Aug., epist. 16, alias 43, incer- pere,nisi velis finitam esse omnipotentiam,
tus et dubius inquirit « Quis est iste Deus,
: sicut finitus est conceptus humanus; idque
quem vobis christiani quasi proprium vindi- non solum in supernaturalibus , sed etiam in
catis, et in locis abditis praesentem vos videre ipsis naturalibus obviis. Quis enim asserere
componitis ? « Et ipse S. Aug., 1. 20 cont. audeat sc certo assequi quomodo sol emittat
Faust. } cap. 13, ex illa confusa et perturbata radios, quomodo anima unitur
corpori, quo-
mysteriorum nostrorum apud paganos notitia modo causa fluxus et. refluxus
sentit, quae sit
scribit « nonnullos existimasse apud christia- maris, quomodo arbor crescat in sylva, lilium
nos Cereremet Liberum coli. » in agro, cepes in horto et sexcenta alia? Qui
Quantum ad Julianum: Incertum est an et ergo poterit inscrutabilia Dci scrutari, qui in
quid scripserit contra Eucharistiam, quia in naturalibus obviis csecutit?
tribuslibrisquoscomposuitcontrareligionem, Igitur superbi objicientes dicant humiliter
unus tautum superest apud sanctum Cyrillum cum S. Augustino, epist. 137, alias 3, acl Vo~
Alex., qui illum confutavit, testaturque se lus. : « Dandum Deum aliquid posse quod fa-
multa in eo resecuisse forte quae spectabant teamur nos investigare non posse : in talibus
hoc mystamm, ne cogeretur illud gentibus rebus tota ratio facti est potentia f&cientis. ».
prodere» Dicant cum S. .Chrysost., hom. 83 in Matth*
 SOLVUNTUR OBJECTIONES II/ERETICORUM. 413

«Crcdamus ubiquc Dco, ncc rcpugncmus ci, corpus Christi ad cssendum inuno ioco, quod
etiamsi sensui et cogitationi nostrac abSurdum non possit csse in alio, sicut flt per ubi diffl-
esse videatur quod dicit in omnibus rebus, : nitivum. His praemissis
sed praecipue in mysteriis faciamus, non illa, Resp. dist. min. 1 Implicat idcmcorpus csse
quae ante nos jacent, solummodo aspicientes, simul in pluribus loeis circumscriplive, tran-
sed verba quoque ejus tenentes: nam verbis seat maj.; in uno loco circumscriptive et in
illius defraudafi non possumus, sensus vero aliis sacramentaliter, neg. maj. Disparitas est
noster deceptu facillimus est. Quoniam ergo quod multiplicata locatione circumscriptiva
ille dixit Hoc est corpus meum, nulla dubita-
: non remaneat eadem quantitas, nec idem cor-
credamus ». Et ut exem-
tionc teneamur, sed pus, sccus multiplicata praesentia sacramen-
plumdomesticum eisproponamus,dicantcum tali. Ratio cst quia locatio scu pracsentia cir-
suo auctore Calvino, 1. 4 Instit., cap. 17, § 1, cumscriptiva dcsumitur a quantitate, cnjus
7 ct 10, ubi postquam dixit boc sacramentum est formalis effectus sccundarius unde non :

esse « maximum arcanum Spiritus Sancti, in- potest multiplicari locatio circumscriptiva nisi
comprcbensibile, incrcdibilc, indicibile, inex- multiplicetur quantitas, partim quia effectus
cogitabile »^ subjungit « Quod ergo mens
: formalis ctiam sccundarius non potest multi-
nostra non comprehendit, concipiat fides Spi- plicari non multiplicata forma, cum sit ipsa
ritum vere unire quae locis disjuncta sunt ». forma secundario communicata partim quia ;

Haec inquam dicant et simul reflectant se in

, ,
synodo Carentonensi, anno 1631, lutheranis
exbibuisse communionem, nulla facta haeresis
abjuratione. Qua fronte ergo contendunt do-
gma realis praesentiae, quod tenent nobiscum
lutherani, adversari fidei et rationi?
dore nos tanquam idololatras et absonos in eo
credendo traducant?
Hic sistere possemus. At ne tela hostium
formidare videamur, pauca de singulis dica-
mus. Itaque
Obj. 1° : Implicat idem corpus esse simul in
pluribus locis : atqui Christus est in ccelo
ergo non est in altari.
Ante responsionem notandum aliquid posse
esse in loco triplici modo, scilicet circum-
scriptive, diffinitive et socramentaliter.
quantitas locans circumscriptive simul in plu-
ribus locis esset extensa localiter, ideoque a se
divisa et discontinuata, proinde non una scd
multiplex; multiplicata auteni quantitate, non
remanet idem corpus quod a quantitate indi-
Quo pu- viduatur et unitatem numericam habet. At
vero ratio constitutiva Christi sub speciebus
sacramentalibus non est quantitas, quae ibi est
per concomitantiam tantum, nec extensa lo-
caliter, ipsum
sed conversio passiva panis in
corpus Christi, quae multiplicatur juxta mul-
tiplicationem consecrationis, et cum non con-
: ferat unitatem corpori Christi sicut quantitas,
quantumvis multiplicetur, non ideo multi-
plicatur corpus, sed idem remanet. Et hinc
: solvuntur inconvenientia quae opponi solent.
Corpus Dixi Transeat major quia quamvis thomi-
: ;

esse in loco circumscriptive, est ita commen- stae cum S. Th. illam concedant, negant tamen

surari loco ratione propriae quantitatis et ab scotistae et quidam

contenduntque idem
alii,

eo circumscribi, ut totum
singulae ejus partes in singulis partibus loci
hoc modo meum corpus est in hoc loco, et
corpus Christi in coelo. Aliquid esse in loco
diffinitive est ita esse in hoc loco, ut non
sit in toto loco, et corpus posse supernaturaliter esse simul in
pluribus locis circumscriptive. At haec quaestio
impertinens est ad praesentem difficultatem,
quia, ut recteait P. Nicolaiin scholis,ad art. 5,
q. 76 « Cum illo modo existendi (circumscri-
:

sit alibi, totum quidem in toto loco et totum ptive) nihil commune habet modus proprius
in qualibet parte loci : hic modus existendi est quo Christus est singulariter in sacramento,
proprius spiritibus, v. g., animaemeae quae est nec iisdem ac ille incommodis est obnoxius,
ita in meo corpore, ut non sit alibi et cum ; puta ut corpus Christi dicatur simul esse supra
sit indivisibilis, tota est in toto corpore et tota se ac infra se, simul dextrorsum sibi ac sini-
in qualibet parte sic de angelis. Esse in loco
: strorsum, sicut omnino necesse est in corpo-
sacramentaliter, est ille modus quo Christus ribus localiter extensis contingere, praetcr
existit, in Eucharistia, in quaest modo indivi- plures anlilogias vel contradictiones inde ne-
sibili, substantiali et supernaturali, totus in cessario consequentes, ut quod simul sedere
tota hostia et totus in qualibet parte hostiae, ad idem corpus ac stare possit, vel quicscere simul
instar substantiae spiritualis quo iste mo- : in et moveri, et similia, cum nihil tale modus
dus convenit cum diffinitivo, sed in hoc differt corporis Christi patiatur. » Unde concih Trid.,
quod ubi sacramentale non ita determinat i
Hic q. 75, a. 1, ad 3.
 4U DISSERTATIO I. ART. IV.

sess. 13, cap. I, Nec haec interse pug-

dicit: « ducantur desinunt: seu, s mavis, corpus
et T
I

nant ut ipse Salvator noster semper ad dexte- Christi manducatur sub his speciebus etdesi-
ram Patris in ccelis assideat juxta modum exi- nit sub his speciebus unde absque contradic- :

stendi naturalem, et in multis nihilominus tionedici potest: Manducatur sub istis spccie-
aliis locis sacramentaliter praesens, sua sub- bus ct non manducatur sub aliis speciebus
stantia nobis adsit. » desinit sub istis speciebus et non desinit sub
Inst. 4°: Si esset simul corpus Christi in aliis speciebus hacc enim non sunt contradic-
;

ccelo et in altari, etiamsi sacramentaliter tan- toria, quia contradictoria sunt de uno et eodem
tum, esset a sc divisum : ergo non remaneret subjecio sub eadem ratione.
idem. Prob. ant. Inter ipsum in ccelo et ipsum Obj. 2° Corpus non potest esse sine quanti-
:

in altari mediarent plura corpora ergo. : tate atqui corpus Christi foret in Eucharistia
:

Resp. neg.: ant. ad probat. neg. ant. Ad me- sine quantitate ergo. :

diationem enim proprie dictam requiritur Resp. Posset negarimaj.; quia quantitas non
quod corpus medium sit contiguum extremis, est esscntialis corpori, scd ejus proprictas tan-
seu illa secundum extremitates tangat, quod tum potest autem proprietas divinitus sepa-
:

non fit respectu corporis Christi, modo spiri- rari ab essentia, ut calor ab igne, sicut con-
tuali et indivisibili existentis in Eucharistia, tigit in fornace Babylonica ; ponderatio a gravi

sed respectu specierum tantum. ut quando Christus ambulavit super aquas ;

Inst. 2° : Corpus Christi in ccelo non foret in quo casu corpus individuaretur non a
continuum cum ipso in altari, sed ab eo quantitate actualiter signante, sed per ordi-
distans ergo a se divisum.
: nem ad illam sed de his physici ; neque cnim
:

Resp. dist. ant. Foret distans secundum di- negamus corpus Christi in Eucharistia habere
versos modos conc; secundum enti-
existendi, quantitatem. Unde, omissa maj.. dist. min.
tatem, neg. Haec enim foret eadem. Corpus Christi in Eucharistia foret sine quan-
Inst. 3° Corpus Christi in ccelo circumscri-
: titate quoad primarium ejus effectum, neg.;
bitur et terminatur a suo loco : ergo non po- quoad secundarium ejus effectum, conc. Pri-
test extraillum existere. marius effectus quantitatis est extensio et co-
Ilesp. conseq. Ergo non potest extra
dist. ordinatio partium in ordine ad se et in toto ;
illum exstere secundum communem rationem secundarius est extensio et coordinatio partium
secundum quam circumscribitur in ccelo, id in ordine ad locum ;
prius est cnim quantita-
est secundum quantitatem localiter extensam, tem extendi in se quam extendi in loco, quam
conc. secundum substantiam ex conversione
; esse impenetrabilem, divisibilem, etc. Unde
panis in illam, ratione cujus non circumscri- quaerenti cur quantitas sit extensa in loco, cur
bitur nec terminatur a loco in altari, neg. Brc- sit etc, recte respondctur,
impenetrabilis,
vius : Non potest esse extra illum circumscri- quia est extensa in se ; quaerenti vero cur sit
ptivc,conc; sacramentaliter, neg. extensa in se , nullaest ratio prior quam quia
Hcec, fateor, transcendunt imaginationem est quantitas. Porro potest effectus secunda-
quia, ut alicubi dicit Auctor, imaginatio non rius quantitatis divinitus ab ipsa separari,
transcendit continuum, corrigenda est ergo prout de facto separatus est quando Christus
imaginatio per fidem et rationem. exivit ex utero virginali clauso, et de sepul-
Inst. 4° : Idem corpus non potest simul exi- chro non revoluto lapide ; item quando intra-
stere in pluribus temporibus ergo nec in plu- : vit ad discipulos januisclausis. Et ita separatur
ribus locis. in Eucharistia.
Resp. neg. conseq. Disparilas est quod plura Inst. 1° : Corpus non potest esse sine fi-

loca possintexistere simul, plura vero tempora, gura : ergo nec sine quantitate extensa loca-
praeteritum, praesens, futurum. non possunt liter.

existere simul ; quia de ratione temporis est Resp. Corpus non potest esse sinc
dist. ant.

quod sit successivum : unde solum praesens figura sumpta pro ordinatione partium in
existit. ordine ad locum, neg. ; sine figura sumpta pro
Inferes : Ergo verum est dicere de eodem coordinatione partium in se et in toto, conc Et
corpore Christi in diversis locis : Manducatur hoc sensu corpus Christi est figuratum in Eu-
et non manducatur, existit et desinit existere, charistia, caput enim non est collum et est
quae sunt contradictoria. extra coHum in ordine ad se eodem sensu :

Resp. nequc corpus Christi proprie mandu- manus non est pes, brachia sunt extra hume-
cari, neque desincre existere, sed species man- ros, etc Hic iterum per rationem corriga-
 SOLVUNTUR ORJECTIONES ILERETICORUM. 415

lur imaginatio qiKe non iranscendit con- iuitnobis praestare quod pcr illa pracstat : po-
tinuum. tuit sane, sed ex immcnsa charitate noluit
inst. 2° : Spiritus non potcst divinitus csse unde scimus noluisse? quia dixit. Ita nec ve-
cxtensive localiter : ergo ncc corpus potest esse recunderis diccre dc praesentia reali sui corpo-
inextcnsive et indivisibilitor. ris Cum enim dilexisset suos qui erant in
:

Resp. neg. conscq. Dispai itas est quod spi-
ritus non habeat, nec habere possit partes,
secundum quas localiter cxtendatur at cor-
pus potest privari partibus intcgrantibus loca-
liter extensis, quia hoc est etfectus secunda-
rius quantitatis qui potest divinitus impe-
diri.
mundo, in finem dilexit eos, se ipsum illis
dando in cibum et potum. « Cum enim suum
: innos amorem [inquit S. Chrysost., hom. 45
in Joan.] velletiudicare, per corpus suum se
miscuit nobis et in unum nobiscum redegit,
ut corpus suum (mysticum) cum capite uni-
retur ; hoc enim amantium maxime est.

Obj. 3° : Dogma praesentiae realis multa et Resp. 2°neg.ant. Suntenim variae utilitates
gravia inconvenientia Christo indigna conti- Sicutestsignumeteffectus
praesentiae realis. 1°
net, ut quod Christus manducetur, dentibus ardcntissimi Christi in nos amoris, ita est ma-
teratur, in ventrem et secessum abeat, a mu- ximum incentivum nostri in ipsumamoris;
ribus corrodatur, putrescat, in loca sordida pracsertim cum longe aliter afficiamur ad rem
cadat, etc. praesentem quam ad absentem. 1 2° Huic inQ-
Rcsp. simili argumento posse cum ethnicis nitae erga nos charitati competebat ut sua

et Judacis negari mysterium Incarnationis ; di- praesentia nos non destitueret in hac peregri-
ccbant enim pariter esse Deo indignum in natione. 2 3° Per hanc praBsentiam servantur le-
utcro mulieris portari, in cunis vagire, esuri- ges amicitiac, amicorum enim est convivere. 4°

re, flagellari, crucifigi, mori : unde Apost., 1 Est immortaiitatis et incorruptionis signum et
Cor. 1, dicit: Nos prcedicamus Christum cru- sigillum carni nostrae impressum, ut superius
cifixum, Judceis quidem scandalum, gentibus diximus. 5° Christus praesens multa confert,
autem stultiliam : at statim subjungit : Ipsis quae non conferret absens, etsi posset; sicut
aulem vocatis Judceis atque Grcecis, Christum sanabat omnes qui ipsum tangebant, non sa-
Dei virtutem et Dei sapientiam. Sicut ergo naturus si non tetigissent. 8 6° Inde perficitur
haec ethnicorum et Judaeorum argumenta ni- fides nostra, quae per hoc mysterium non so-
hil probant contra veritatem Incarnationis, sic lum est de divinitate, sed etiam de humani-
nec similia sacramentariorum argumenta tate, ut dictum est supra § 7 articuli praece-
quidquam probant contra veritatem corporis dentis.
Christi in Eucharistia. Quia sicut in Incarna- Qui sola fide manducat Christum,
Inst. 1°:
tione non portatur in utero,
ipsa divinitas fructum passionis ejus percipit; qui vero sine
nascitur, esurit, crucifigitur, moritur, sed hu- fide realiter manducat, nullum fructum per-
manitas ; sic non corpus Christi gloriosum et cipit: ergo inutilis est manducatio realis.
impassibile modo indivisibili existens in Eu- Resp. neg.conseq.Quiaquicumfiderealiter
charistia, teritur dentibus, alteratur, corrum- manducat, plus percipit quam si sola fide
pitur, in ventrem et secessum abit, corrodi- manducaret; sicut R. Virgo plus gratiae recepit
tur amuribus, cadit in loca sordida, etc, sed concipiendo Christum corpore et fide, quam si
solac species panis et vini sub quibus contine- sola fide concepisset. Vide S. Augustinum,
tur quamdiu permanent. Haec non ignorant tract. 27 in Joan. laudatum § 1 hujusarticuli.
haeretici, scd amant fingere monstra quae op- Inst. 2°: Praesentia realis Christi impedit
pugnent ct quibus mulierculas terreant. praesentiam ejus spiritualem et receptionem
Obj. 4° : Praesentia realis est inutilis : ergo. Spiritus Sancti, juxta illud Joan. 16: Expedit
Prob. ant. Deus per solum signum corporis ut ego vadam ; si enim non abiero, Paracletus
Christi posset aeque nos nutrire spiritualiter non veniet advos: ergo.
sicut per corpus praesens : patet in aliis sacra- Resp. dist. ant. Praesentia* realis sacramen-
mentisquae, cum sinttantum signa, conferunt talisimpedit, etc, neg. ant.; praesentia realis,
tamen gratiam ergo. : qua humano modo inter homines conversa-
Resp, l e Quis tu, o mortalium ingratis- batur, conc; de hac enim praesentia loquitur
sime qui infinitae Dei charitati erga nos ter-
! Christus loco citato. Ilaec erat impedimento
minos constituis ? dic, sodes, pari ratiocinio, ne apostoli reciperent plenitudinem Spiritus
Incarnatio, passio, mors Christi,
iii^tilis fuit Sancti, non quidem secundum se, sed partim
«uperflua sacramenta, quia Deus sine illis po- t Hicq.75. a. 1, o. * ibid. » ibld. * ibsdem ad4.
4I(> DfSSERTATIO I. ART. V.

quiadi\initusdecretumcrateamplenitudinem scipuli Bercngarii, teste Cuitmundo supraci-

uon esse dandam nisi post mortem, resurre- tato.
ctionemetascensionemChristi, utscilicetChri- Durandus in 4, d. II, q. 3, docetformam
Btus devicta morte triumphans illamdaret; panis converti quidem in eorpus Christi, sed
partimquia apostoli tunc nondum satis dig- rcmanere materiam, quao post consecralio-
nam desuoDominoexistimationemhabebant, nem maleria corporis Christi, sicut fit in
fit

humano adhuc more ipsum diligentes. Ita
SylviusexCyrillo,Theophilacto,S.Aug.,incap.
46 Joan., S. Greg., 1.2 Dialog., c. 38, et S.
Leono, serm. 2 de Ascensione Domini.
Objiciunt insuper accidentia panis etvini
remanere hoc sacramento, ut testantur sen-
in
sus, haec autem non posse existere sine suo
subjecto quod est panis etvinum. Item hoec
accidentia nutrire, corrumpi ct ex earum cor-
ruptione alias substantias generari, quae sim-
plieibus accidentibus non competunt, sed
transmutationibus naturalibus. Hanc senten-
tiam quidam rejiciunt ut haereticam, saltem
nunc postquam Trid. expresse defmivit, sess.
13, can. 2, « (icri convcrsionem totius substan-
tiaepanisin corpus, et totius substantisc vini
in sanguinem Christi. » Refert S. Th., hic a. 6,
quosdam e contra suo tempore sustinuisse
formam substantialem panis remanere et non
sola accidenlia, contra quos omnes cum Ec-
clesia catholica,
Dico In Eucharistia non remanet substantia
:

propria sunt substantiarum. Sed de his quae panis et vini 1 , sed vi verborum consecrationis
proprie spectant impanationem, dicemus infra. fit vera transsubstantiatio, seu conversio totius
substantiae panis in corpus et totius substan-
ARTICULUS V. tiae vini in sanguinem Christi.
Prob. 4° ex definitionibus Ecclesiae in con-
de transsubstantiatione. ciliis concilium Romanum, sub Greg. VII,
:

anno 1079, definit « panem ct vinum substan-

Probata contra sacramentarios veritaterealis tialiler converli in corpus et sanguinem Chri-
praesentiae Christi in Eucharistia, nunc decer- sti. »

tandum est cum hisquicontenduntsimulre- Concil. Lateran. 4, sub Innocentio III, anno
manere panem et vinum, et qui ideo vulgo di- 1215, cap. Firmiter: « Credimus, inqnit,ac con-
cuntur impanatores; quamvis qui accuratius fitemur corpus et sanguinem Christi sub spe-
loquuntur, distinguant inter impanaiores et ciebus panis et vini veraciter contineri, tran-
consubstantiatores. ssubstantiatis pane in corpus et vino in san-
lmpanatores dicuntur qui docent Verbum guinem, potestate divina. »

sibiassumere hypostatice panem et vinum in Concil. Constantiense, anno 1418, sess. 8,

Eucharistia, sicut assumpsit humanitem in damnat articulum Wicleffi dicentis substan-
Incarnatione. Hunc errorem Guitmundus, tiam panis et vini manere in sacramento al-
circa annum 1070, lib. de Veritate corporis et taris.
sanguinis Chr isti,tribuitquibusdam Berengarii Concil. Florent., in decreto Unionis, dicit
discipulis.Algerus initio duodecimi saeculi tc- « Verborum Christi virtute, substantia panis in
statur quosdam etiam suo tempore idem do- corpus Christi, et substantia vini insanguinem
cuisse. Bellarminus, lib." 3 de Sacram., c. 11, convertuntur. »
eumdem errorem tribuit Ruperto abbati, Concil. Trid., sess. 13, cap. 4, sed apertis-
quem tamen alii ab illo vindicant. Thomas sime et decretorie can. 2, his verbis : « Si quis
Waldensis, tom. 2 de Sacram., c. 65, rcfert dixeritin sacrosancto Eucharistiae sacramento
quemdam Joannem Parisiensem docuisse Ver- remanere substantiam panis et vini una cum
bum assumere hypostatice panem in Eucha- corpore et sanguine Domini nostri Jesu Chri-
ristia, non immediate, sed mediante parte sti, negaveritque mirabiiem illam et singula-

humanitatis, scilicet corpore suo, ne cogere-
tur admittere Deum esse panem. Ex discipulis
Lutheri solus Osiander impanationem tenuit.
Consubstantiatores dicuntur qui volnnt pa-
nem in Eucharistia conjungi corpori Christi,
Bed absque unione hypostatica : ita
rem conversionem totius substantiae panis in
corpus ettotius substantiae vini in sanguinem,
manentibus duntaxat speciebus panis et vini,
quam quidem conversionem catholica Ecclesia
aptissime transsubstantiationem appellat, ana-
communi- thema sit. »

ter lutherani post Lutherum, quamvis iste Prob. 2° ex Patribus quos supra iaadavimus
haeresiarcha in hoc errore asserendo non ita pro asserenda praesentia reali. Qui enim di*
constans fuerit. Hos praecesserunt quidam di- » nic q. 75, a. 2 et 4, o,
 DE TRANSSITBSTANTIATIONE. Ail

cunt r m Eucharislia non esse panenvcom-
munem, sed corpus Cluisti vcrum quod na-
tum dc Virgine Maria; 2° Christum de
est
pane efficere corpus suum; 3° post verba con-
secralionis non superesse substantiam panis,
Ticet alitcr scnsus judicent, ideoquc illis non
esse fidcndum; hi, inquam, pro certo agno-
scunt transsubstantiationem atqui haec dixe-
runt Patres supra laudati. Consule eorum
maj. Quando dmc substantfac suntin eodem
loco, una sensibilis per propria accidcntia, ai-
teralatens etinsensibilissub istis accidentibus,
quas ncque ex natura sua, neque ex usu desti-
nata sunt, ut hanc substantiam latentem con-
tineant, qui dcmonstrat contentum sub istis
accidentibus,non designat substantiam laten-
: tem sed visibilem ct sensibilem per propria
accidentia sic qui haberet panem in quo la-
:

tcxtus, a. 3 : ergo. teret nummus aureus, non recte diceret de-

Paucos itaque hic referam qui expressius il- monstrando panem aurum ergo
: Hoc est :

lam conversionem asseruerunt. Confirm. Concil. Trid. ex verbis consecra-

S. Cyrillus Jerosol., Catechesi Mystagogica : lionis inferttranssubstantiationem;dicit enim:
« Aquam, inquit, aliquandomutavitin vinum, «Quoniam Christus,Rcdcmptor noster, corpus
quod cst sanguinis propinquum, et non erit suum, id quod sub specie panis offercbat, vere
dignus cui credamus, quod vinum in sangui- esse dixit; ideo persuasum sempcr in Ecclesia
nem transmutasset ?» Dei fuit, idque nunc denuo ha)c sancta syno-
S. Ambros., clc l?iitiandis,ca\). 9: «Si tantum dus declarat per consecrationem panis et vini,
valuit scrmo Eliac ut ignem de ccelo depone- conversionem fieri totius substantiae panis in
ret, non valebit Christi sermo, ut species mu- substantiam corporis Chnsti Domini nostri, et
tet elementorum et qui potuit ex nihilo totius substantise vini in substantiam sangui-
facere quod non erat, non potest ea quoe sunt, nisejus: quseconversio convenienteret proprie
in id mutare quod non erant ?» Et 1. 4, de a sancta catholica Ecclesia transsubstantiatio
Sacra?n.,c. 4: «Panisiste panis estante verba est appellata ». Hinc non videtur nunc posse
sacramentorum ubi accesserit consecratio,
, tuto sustineri contrarium.
de pane fit caro Christi». Vide locum inte- Colligesl ex his, non solum excludi con-
grum, art. 3. substantiationem , sed etiam impanationem.
S. Chrysost., hom. 83 in Matth.: « Qui hasc Si enim non remaneat substantia panis, sed
dona sanctificat et transmutat, ipseest, nempe tota convertatur in substantiam Christi, ma-
Christus .» nifestum est quod Verbum non assumat sibi

S. Greg. Niss., Orat. Cateche., cap. 37; «Pa- hypostatice panem. Sed et id specialius adhuc
nis statim per verbum transmutatur sicut di- demonstratur sequentibus momentis. 1° Quia
ctum est a Verbo: Hoc est co?"pus meum » haec impanatio seu unio hypostaticaverbi cum
Damasc.,1. 4 Orthodoxce fidei, c.i3:
S. Joan. pane est merum figmentum nullum habens
«Panis ipseet vinum in corpus et sanguinem fundamentum neque in S. Scripturis, neque
Dei transmutatur . Si quaeras quonam pacto in traditione, neque in definitionibus Eccle-
istud fiat, sat tibi audire hoc fieri per Spiritum sia% estque inauditum quod Verbum toties as-
Sanctum .» Vide locum integrum loco citato. sumat hypostatice panem quoties consecran-
Sed difficultas est utrum id probari possit tur hostiae, et toties dimittat quoties corrum-
Idnegant non solum
ex verbis consecrationis ? pimtur species, contra commune adagium in
lutherani, sed quidam
inter quos catholici, theologia receptum, quod Christus nunquam
numeratur Scotus,qui, quamvistranssubstan- dimisit quod semel assumpsit. 2° De pane eu-
tiationem agnoscant, volunt tamen eam non charistico dicitur Joan. 6 : Panis quem ego
nisi ex definitionibus Ecclesioe, et non ex S. dabo, cc*ro mea est : atqui panis hypostatice
Scriptura posse probari. Contra quos assumptus, etsi possit dici corpus Christi, non
Prob. 3° concl. ex verbis consecrationis *. tamen esset caro Christi : ergo. 3° Etiam sup-
Siverbisconsecrationisprolatis remaneret sub- posita unione hypostaticaVerbi ad panem, non
stantia panis, falso diceretur : Hoc est corpus verificarentur ruec verba Hoc est corpus :

meum; sed dicendum foret : Hic est corpus meum; quia vel intelliguntur de corpore pa-
meum ergo. Prob. ant. Si verbis consecratio-
: naceo, vel de corpore carneo. Non de corpore
nis prolatis remaneret substantia panis cum panaceo, qui subjungit evangelista Quodpro :

corpore Christi, ha)c demonstraretur per pro- vobis tradetur; non autern corpus panaceum,
nomen hoc : atqui falsum est panem seu sub- sed carneum fuit pro nobis traditum. Non de
stantiam panis esse corpus Christi ergo. Prob. : corpore carneo, quia quando duo uniuntur in
* Jbid. uno supposito, licet utrumque praedicetur de
l ,
St.-Thom. — Tom. VI. 27
 Mh DISSERTATIO 1. ART. VI.

supposko, ut homo est Deus, Deus est homo,
id est, suppositum habens humanitatem est
Deus, et suppositum habens divinitatem est
homo, quod verum est; neutrum tamen pra>
dicatur de altero: sic licet Verbum assumpserit
catur; sic et divina inundante corpori natura
unum Filium, unam personam utraque haec
fecerunt».
Theodoretus, Dialogo 2, qui inscribitur /w-
confusus, eodem modo loquitur «Neque enim, :

corpus et animam, non potest dici, quod anima
sitcorpus e et contra: ergo similiter non possct
etiam in hac hypothesi dici Hoc seu panis est:
corpus Christi carneum.
non remanere materiam panis et
Colliges 2°
vini informatam anima rationali Christi, ne-
que formam, sola materia conversa in corpus
inquit, symbola mystica post sanctificationem
a sua natura recedunt, manent enim in priori
substantia et figura et forma, et videri tangi-
que possunt sicut et prius ».
Gelasius papa, qui obiit anno 496, lib. de
Duabus Naturis in Christo adversus Eutychia-
nos, dicit pariter « Certa sacramenta quae
:

Christi, neque subsistentiam et existentiam sumimus corporis et sanguinis Christi, divina

panis, quia Trid. definit fieri conversionem res est; propter quod et per eadem divinae
totius substantiae panis in corpus, et totius efficimur consortes naturae, et tamen esse non
substantiae vini in sanguinem Christi, manen- desinit substantia vel natura panis et vini » :
tibus duntaxat accidentibus panis et vini. ergo.
Respondent quidam cum cardinali Perronio
ARTICULUS VI. verba Theodoreti non accurate reddi ab inter-
prete e Graeco in Latinum, nec debuisse ver-
solvuntur objectiones. tere «manent in priori substantia, figura et
forma»; sed « manent in prioris substantiae
Objectiones petuntur ex triplici capite : forma et figura »; quod probat ex Graeco.
4° ex SS. Patribus; 2° ex accidentibus rema- Quantum ad Gelasium, multi contendunt hunc
nentibus; 3° ex insufficientia probationis de- libellum de duabus naturis non esse Gelasii
sumptae ex verbis consecrationis. papae 1° quia, teste Gennadio et Honorio Au-
;

gustodunensi, opus Gelasii est grande volu-

§ I. men, cum optos unde argumentum eruitur sit
libellus exiguus ; 2° quia auctor hujus libelli

Solvuntur objectiones ex Patribus. laudat, inter Ecclesiae Patres, Eusebium aria-

norum partibus addictum, cujus scripta de-
Obj. 1° Eucharistiam saepe tum in S. Scri- claravit apocrypha ipse Gelasius ; 3° quia hunc
ptura cum
in Patribus vocari panem. At ita libellum primum ediderunt lutherani, anno
vocari partim ratione accidentium panis, par- 1527, ex codice mendoso, quemque suis addi-
tim quia ex pane fit, exposuimus supra, art. k, tamentis amplius, ut verisimile est, adultera-
§2, regula2. Vide. runt. Plures alias suppositionis rationes vide
Obj. 2° Quidam SS. Patres docent expresse
: apud Cano, de Locis TheoL, lib. 6, c. ultimo,
remanere naturam et substantiam panis in et Bellarm., lib. 1, de Script. Ecclesiast., in
Eucharistia , eumque uniri corpori Christi Gelasio. Praemissis itaque his responsionibus,
sicut natura divina et humana uniuntur in Resp. laudatos Patres per naturam et sub-
Incarnatione. SicS. Chrysost., epist. adCcesa- stantiam panis intelligere duntaxat acciden-
rium monachum, impugnans synousiastas seu tia et proprietates panis quibus ejus natura et
apollinaristas, eutychianorum praecursores substantia dignoscitur; frequens namque est
asserentes in Christo commixtionem natura- apud SS. Patres, ut his vocabulis « Natura, :

rum probat Christum esse unum filium

, ,
substantia », intelligant non substantiam pro-
unam personam, etsi naturae in eo non sint prie dictam, sed congeriem accidentium qui-
permixtae et utraque retineat suas proprietates, bus una res dignoscitur et ab alia secundum
ad quod probandum utitur exemplo Euchari- vulgus distinguitur. Sic ipse S. Chrysost.
stiae et dicit : « Sicut antequam sanctificetur hom. 12 in Genes. de igne fornacis Babylonicae,
panis, panem nominamus, divina autem illum dicit :Dominus prout vult unumquodque
«

sanctificante gratia, mediante sacerdote, libe- elementorum in contrariam vertit substan-

ratus est quidem ab appellatione panis, dignus tiam »; et hom. 4 ad Pop. Antioch. « Pietas :

autemhabitusestDominicorporisappellatione, juveu m rerum naturam mutavit»; certo ta-

etiamsi natura panis in ipso permansit, et non men constat non naturam aut substantiam
duo corpora, sed unum corpus Filii praedi- ijsnis mutatam fuisse, sed proprietatea solum
 SOLVUNTUR OBJECTIONES / 410

etaccidcntla. Theodorelus, laudato Dialogo, dc psissc similitudinaric ct apparcntcr, divinila-

dc liumore et fluiditate, quac sunt proprietates tcmque illi animae ct mcntis, et sub
fuissc loco
aquae ct non ejus substantia seu natura, dicit illa similitudine ac phantasmate cum homini-

« affmes naturas misccri. » S. Ambros., in bus fuisse convcrsatum, passum, mortuum

Hexameron, 1. 3, c. 2, et de Myst., c. 9, dicit post asccnsionem vero, itcrum circumscri
« naturas mutatas fuissc quando e petra aqua ptioncm cceterasque carnis nostrae proprietatcs
fluxit, et ferrum aqucc supernatavit. » Non est exuisse, quia arbitrabantur ex duabus naturis
ergo mirum si Patres in objectione laudati pcr vcris cum propriis agcndi principiis et pro-
naturam ct substantiam panis ea accidcntia prietatibus inconfusis rcsultarc duas personas.
et proprietates intellexerunt, quibus perceptis Hos igiturimpugnansChrysost. dicitin Christo
quilibet panem intelligit et ita revera intellc- ; veram naturam humanam nostraesimi-
fuisse
xisse constat ; nam S. Chrysost. dicit ibid : lem cum omnibus suis proprietatibus, cir-
(i Non duo corpora, sed uuum
corpus Filii cumscriptione, principiis intelligendi, volen-
praedicatur »; si autem remaneret vera sub- di, etc, neque ex his accidentibusetprincipiis

stantia panis qualiscrat antea, nihilproliiberet agendi diversis magis tolli unitatem personoe
prsedicari duo corpora in Eucharistia, cum re in Christo, quam tollatur uriitas corporis
ipsa essent duo, nempe corpus Christi et panis. Christi in Eucharistia ex hoc quod accidentia
f heodoretus similiter, loco cit., explicat quid panis cum corpore in ea remaneant imper-
intelligatnomine substantiae dicens « Illud : mixta. Et ibi, ut jam dixi, sistit paritas;neque
ergo corpus priorcm habet formam, figuram enim est necesse ut exempla ex omni parte
ct circumseriptionem », quae sunt corporis conveniant rei de qua agitur. Imo, si, ut vo-
accidentia ; docet transsubstan-
et ibid. aperte lunt objicientes, S. Chrysost. asseruisset rema-
tiationem immediate post verba objccta sub- nere veram substantiam panis cum corpore
jungens : « Intelliguntur autem ea quae facta Christi, inde arguissent synousiastae non esse
sunt et crcduntur et adorantur, ut quoe illa in Christo unam personam, sicut in Eucha-
sint, qua) credantur, id est, mutata in verum ristiacaro Christi et substantia panis non sunt
corpus et sanguinem, alias enim non possunt unum corpus, sicque S. Doctor oppugnans sy-
cssc objectum fidei et adorationis nostroe. » nousiastas prseformasset nestorianismum.
Item approbat istud dictum eranistae seu
ibid. Theodoretus seu orthodoxus in lau-
Inst. 2° :

eutychiani « Symbola dominici corporis et

: dafo Dialogo, eranistae seu eutychiano dicenti
sanguinis alia quidem sunt ante sacerdotis in- corpus Christi post ascensionem in divinita-
vocationem, post invocationem vero mutantur tem mutatum esse sicut symbola dominici
et alia fiunt. » In hoc crgo solum stat compa- corporis post sacerdotis invocationem mutan-
ratio quam faciunt laudati Patres inter Incar- tur, respondet « Retibus quoe ipse texuisti
:

nationem Eucharistiam contraapollinaristas

et captus es, neque enim symbola mystica post
et eutychianos, quod sicut in Eucharistia sunt sanctificationem recedunt a sua natura, rema-
duce naturaj, sciiicet accidentia panis et corpus nent cnim in prioresubstantia, figuraet forma,
Christi, et tamen unicum corpus, ita in Christo et videri tangfque possunt sicut prius » atqui :

sunt duao naturoe inconfusoe cum suis pro- secundumnossymbolamystica panis recedunt
prietatibus, et tamen una persona. a sua natura nec remanet prior substantia :

Ins. 1° S. Chrysost. intendit probare contra

: ergo secundum nos eranistes suis retibus non
synousiastas seu apollinaristas duas naturas
manere in Christo inconfusas, quia in Eucha-
ristia remanent duo corpora, seilicet panis et
Christi, impermixta: atqui istudargumentum
nihil probaret per substantiam panis intel-
si
ligat mera accidcntia et noncorpus materiale
ergo.
Resp. neg. maj. Expresse enim dicit S. Chry-
sost. non esse duo corpora in Eucharistia. Ita-
quc synousiastae, eutychianismi praecursores,
dicebant Verbuss Uabere carnem sibi coaeter-
nam ct consubstdntialem, sine tamen circum-
scriptione, anima, menteetaliis proprietatibus
nostra) carnis; eas autcm in
capitur.
Resp. neg. min. Secundum nos enim my-
stica symbola, id est, accidentia non recedunt
a sua natura accidentis scilicet, et remanet
prior substantia quoad apparentiam, quatenus
: remanet congeries proprietatum, quibus sub-
stantia exterius apparet et dignoscitur, «t dic-
tum est; sicque eranistes suis retibus capitur;
quia intendebat carnem Christi post ascensio-
nem absorptam esse a divinitate non secun-
dum se, quippe quae, juxta istos eutychianos,
divinitati erat coaeterna et consubstantialis, sed
quoad carnis proprietates, circumscriptionem
temporc assum- scilicet et alias quas in Incarnatione simililu-
420 DISSERTATIO I. ART, VI.

dinarie asstimpserat : eum crgo dicit naturam priis,simul habcret accidentia propwa et alie-
hiunanam quoad suas proprietates post ascen- na. Ncc dici potest quod hoc fiat miraculose
nonem in divinitatem esse mutatam, sicui virtute consecrationis, quia verba consecratio-
mystica symbola in Eucharistia mutantur in nis hoc non significant, quae tamen non effi-
corpus Christi, vere suis rctibus capitur, si- ciunt nisi suum significatum.
quidem panis secundum sua accidcntia non dixerunt haec accidentia ' esse tanquam
Alii
absorbeatur per corpus Christi in Eucha- in subjecto in corpore Christi sed neque id
;

ristia. dici potest, quia substantia humani corporis

De Ruperto jam dixi a quibusdam impana- nullo modo potest his accidentibus affici; ne-
tionis accusari, ab aliis excusari contra ipsum
: que etiam est possibile quod corpus Christi
vide, si lubet, Bellarm., 1. 3 de Sacram., cap. gloriosum et impassibile alteretur ad susci-
H; pro ipsoContenson., hic 1. 11, parte 2, diss. piendas hujusmodi qualitates. Adde quod de-
1 , cap.1 , speculat .2, et Tournely, hic q. 3, a. 3. beret esse localiter extensum, et quod, ut modo
Obj. 3° : Hoc nomen transsubstantiatio est dicebam, accidens non transit de subjecto in
novum et ante concilium Lateran 4, sub Inno- subjectum.
centio III, anno 1215, inauditum : ergo reji- Recentiores philosophi,qui essentiam corpo-
ciendum. ris reponunt in trina extensione locali in lon-
neg. ant. Hoc enim nomen legitur
Resp. 1° gum, latum et profundum, nullum agnoscunt
in 140 Petri BJesensis, circa annum
epist. accidens solidum et absolutum a corpore di-
HCO; item in antiqua professione fidei Tolo- stinctum: unde ut explicent Eucharistiae my-
sanorum haereticorum apud Baronium, ad an- sterium, in quo fide certum est non manere
num 1178; item in epist. Gofredi ad cardina- substantiam panis et vini, manere tamen acci-
lem Albanensem apud eumdem Baronium, ad dentia seu species illorum, nimirum eamdem
annum 1188. magnitudinem, eumdem colorem, figuram,
Resp. 2° dato ant. neg. conseq. Habet enim saporem, etc, non parum desudant et in va-
Ecclesia potestatem instituendi novas voces modos abeunt duos propono.
rios dicendi :

quando eas judicat necessarias ad melius ex- Ouidam dicunt Deum in sensibus nostris et
primendum dogma catholicum, et efficacius in anima easdem impressiones per se ipsum
occurrendum tergiversationibus haereticorum. operari ad praesentiam Eucharistise , quas ope^
Sic contra arianos usurpavit vocem ojxoouato?, rabatur panis et quas operaretur si adesset. Ita
contra nestorianos Oeotoxoc, et alias similiter. P. Magnan.
dicunt remanere quidem accidentia;
Alii

§ II. non tamen sine subjecto, sed in corpore Chri-

sti subjectata, non quidem eodem numero
Solvuntur objectiones ex accidentibus rema- quae prius erant, sed eadem specie, orta ex di-
nentibus, et simul impugnatur versis praesentiis ejusdem corporis Christi re-
cartesianismus. plicati in loco cujuslibet particulae panis ul-
timo sensibilis. Ita Antonius Lengrand ,
philo-
Obj. 1° Accidentia non possunt esse sine
: sophiae professor in collegio regio Duaci, in
suo subjecto atqui accidentia panis et vini
: opusculo inscripto Concordia fidei et rationis,
:

remanent in Eucharistia ergo remanet sub- : typis Duacenis anno 1711, contra quem scripsi
stantia panis et vini. dissertationem De mente Ecclesice circa acci-
Huic argumento varie varii respondent 1
. denlia Eucharistice, typis Leodiensibus 1714.
Quidam dicunt haec accidentia esse in aere In ea dissertatione constans esse dogma in
circumstante, tanquam in subjecto; at id non Ecclesia receptum, remanere in Eucharistia
potest dici, 1°quia hujusmodi accidentium accidentia solida absque ullo subjecto substan-
aer non est susceptivus 2° quia haec acci- ; tiali, neque absque temeritatis nota posse con-

dentia non sunt ubi est aer, quinimo ad mo- trarium sustineri, demonstravi.
tum illorum depellitur aer 3° quia accidentia ; Ex concilio Constantiensi in quo, sess. 8,
1°
non transeunt de subjecto in subjectum, acci- damnata est haec Wicleffi propositio « Acci- :

dens enim accipit numerum a subjecto: unde dentia panis et vini non remanent sine subje-
non potest esse quod idem numero accidens ctoin sacramento altaris»: cujus contradicto-
modo sit in uno, modo in altero subjecto 4° ; ria est ista : « Accidentia panis et vini manent
quia cum aer non spolietur accidentibus pro- in sacramento altaris et non manent ibi cum
UIicq.77, *. i. is, • lbid.
 SOLVHNTUR OMECTIONES. 45i

iubjecto », ut ibidcm ostendi secundum accu- non consistat in re permanente, sed in uctione
ratioris dialecticae regulas contra adversarii transeunte spccies enim intentionales, cum
;

sophismata. non sint nisi variae sensuum modiiicationes,

2° Ex concilio Trid., sess. 13, can. 20, ubi non babent esse permanens unde Christusin
:

definitur manere duntaxat species panis et pixide clausus, non potest esse sub specie pa-
vini,per quas specics intelligi accidentia soli- nis, cum
tunc nulla esset in sensibus modifi-
da probavi et mox iterum probabo. catio seu impressio, adeoque nec species. 4°
3° Ex concilio Coloniensi, p. 17, cap. 15, et Sequeretur quodcum sacerdos tangit, frangit,
exCatechismo Romano, 2 p., n. 25, ubi istud manducat, porrigithostiam,nihilrcaletangat,
dogma expresse et in terminis asseritur. frangat, manducet, porrigat, sed imaginarie
Ex Patribus Irena3o, Strabone, Alcuino,
4° tantum et intentionaliter, non secus ac som-
Anselmo, Petro Lombardo, S. Thoma et om- nians escis imaginariis rcficitur ; aut dicen-
nibus theologis ante natum cartcsianismum. dum corpus Christi immediate tangi, frangi,
Haecfusius deducta in laudata dissert. potest manducari, etc, quod est adhuc magis abso-
videre lector eam enim ex integro hic exscri-
; num et communi Ecclesiae sensui contrarium,
bere non vacat, pauca tamen specialia propo- secundum quem corpus Christi est ibi insensi-
nam contra utrumque dicendi modum carte- biliter et inalterabiliter. 5° Sequeretur quod
sianorum. sensus nostri rite dispositi deciperentur circa
proprium objectum debite propositum, quod
Impugnatur primus dicendi modus negat Ecclesia in officio divino, et quod repu-
cartesianorum. gnatmanifeste rationi, sicut enim impossibile
est quod noster intellectus intelligat nisi
Primo de fide est decisum in concilio Trid., aliquid intelligibile, sic impossibile est quod
sess. 13, can. 2, remanere in Eucharistia noster oculus videat nisi aliquid visibile.
« species panis et vini » , et cap. 3, ac can. 3 :

« totum Christum contineri sub unaquaque Impugnatur secundus dicendi modus

specie » atqui per species non possunt intelli-
: cartesianorum.
gi nisi accidentia absoluta panis et vini, et non
tantum species intentionales, ut vult iste Juxta illud systema totum corpus Christi est
modus : ergo. Prob. Min. Certum est illas spe- in qualibet parte hostiae ultimo sensibili cum
cies quae secundum fidem solae remanent, esse trina extensione locali in longum, latum et
aliquid reale et non purum nihil ; nihil enim profundum, ex cujus praesentiis sic multipli-
non remanet, nec nec alicujus rei
dividitur, catis resultanteadem accidentia non numero,
potest esse nec sacramentum seu
species, sed specie, quae resultabant ex varia disposi-
signum sensibile constituere; sunt autem ali- tione partium panis, sicque ea accidentia sub-
quid reale se tenensvelex parte hostise conse- jectantur in corpore Christi, sicut accidentia
cratae, vel ex partepotentiae sentientis tantum, priora panis subjectantur in pane.
hocest, ut vultiste dicendi modus, solaespecies 1° Iste dicendi modus directe contradicit S.
intentionales, seu sensatio in organis excitata Thomae supra citato, qui probat hsec acciden-
a soloDeo ad praesentiam panis eucharistici tianon posse subjectari in corpore Christi,
atqui hoc secundum dici non potest ergo : tum quia substantia corporis humani non po-
primum, sicque sunt accidentia solida sine tcst affici his accidentibus, tum quia corpus
subjecto. Christi gloriosum etimpassibile non potest al-
Prob. min. multipliciter. 1° Juxta conci- terari ad suscipiendas hujusmodi qualitates.
lium, Christusest praesens sub qualibet specie: 2° Si accidentia non maneant eadem, sed in
atqui absurdum est dicere Christum esse sub alia commutentur, non erit tantum transsub-
gustu, tactu, visu, etc: ergo. 2° Juxtafidem stantiatio in hoc sacramento, sed etiam tran-
istae species dividuntur in partes et separantur saccidentatio, quod est inauditum in Ecclesia.
per ministrum, quod de speciebus intentiona- 3° Si accidentia quae remanent et sensibus
libus dicinon potest. 3° Si nihil reale sensibile percipiuntur, sint accidentia corporis Christi
remanetex parte objecti, sequitur quodEucha- et in ipso subjectentur,denominabunt corpus
ristia non sit signum sensibile adeoque nec Christi album durum rotundum sapi-
, , ,

sacramentum, praesertim dum hostia conse- dum, etc, quod citra blasphemiam dici ne-
crata clauditur in pixide, tunc enim nihil est quit. Prob. seq. 1° Ubi est forma ibi est ,

sensibile etiam ex parte sensuum item quod : formalis effectus formae et ejus denomina-
 422 DISSKKTATIO
tio : ttqui cffectus formalis horum acciden-
tinm, est reddere album, rotundum, etc,
et, ei adversariis, hsec accidentia seu, utvo-
lunt, hi modi sunt in ergo
corpore Christi : dentia panis et aliornm corpornm ? Qni haec
ipsinn effieient et denominabunt album, du-
rum. etc. 2° Illud dicimus album, durnm quod
in omnibus et semper sensationes albedinis,
duritiei, etc, excitat : atqui juxla systema ad-
versariorum corpus Christi id praestat : ergo
idem quod prius.
Nec hujus argumenti vim infringunt, dum
respondent ideo haec accidentia non denomi-
nare corpus Christi, eo quod non oriantur ex
diversa dispositione particularum insensibi-
lium corporis Christi, sicut oriebantur ex
diversa dispositione particularum insensibi-
iium panis, sed duntaxat ex diversis praesen-
tiis ejusdem corporis pluries repro-
totalibus
ducti futilis est, inquam, haec responsio, nec
: frangetur, manducabitur, in ventrem et in
vel minimum argumento satisfacit ; etenim
impossibile est formam alicui subjecto inesse,
quovis modo insit, et non ei tribuere effectum
formalem primarium, adeoque et formse de-
nominationem, cum effectus formalis formae
nihil aliud sit, quam ipsa forma communicata.
Id etiam exemplis patet sic paries non minus
: ptiva sequuntur, subire cogitur haec sen-
vere denominatur albus, quam homo, licet
ipsi parieti proveniat albedo ab extrinseco
dealbante, homini vero ab intrinseco; sic
homo dicitur justus, fidelis, etc, a justitia,
fide, etc, non equidem ortis ex diversa dispo-
sitione partium animae quae non sunt, nec
partium corporis, quia hae virtutes sunt mere
spirituales, sed ab extrinseco supernaturaliter
infusis.
Nec quidquam facit ad rem exemplum quod
adducunt de ^Ethyope reproducto sub vela-
mine albo, qui tamen ideo non diceretur al-
bus. Disparitas est enim quod illud velamen
album non afficeret intrinsece in genere causae
formalis hunc ^Ethyopem, nec ipsi inhaereret
ut accidens, nec tandem ullo modo ab ejus
intrinseco procederet, sed foret tantum collo-
catus sub isto velamine, quasi sub tecto aut
tentorio ; at vero accidentia eucharistica, juxta
systema positum, afficerent intnnsece corpus
Christi, ipsi ut subjecto inhaererent in genere
causae formalis, et ex ipso aut saltem ex ejus
praesentiis, ut volunt, profluerent.
Insuper gratis et falso asserunt adversarii
haec accidentia in pane oriri ex diversa dispo-
sitione ejus partium insensibilium. 1° Gratis ;
nullam enim hujus assertionis rationem affe-
runt, aut quo microBcopio id deprehenderint,
non ostendunt. 2° Falso ; quo enim pacto, qua
I. ART. VI.
arte fleri aut concipi potest, msensibrie, wu
dispositionem partium inscnsibilium aliicoie
sensibiliter sensus nostros, sicut afilciunt acct-
credit, credat pariter ignem posse refrigerare
et aquam exsiccare, siquidem non major sit
repugnantia quod ignis refrigeret et aqua
exsiccet, quam quod insensibile causet sensa-
tionem credat, inquam, apertissimam om-
;
nium implicantiam, idem simul posse esse et
non esse si enim insensibile sentiatur, erit
;
profecto simul et non erit insensibile.
4° Juxta istud systema et cartesianorum
principia, corpus Christi erit panis, quia secun-
dum ipsos, panis nihil est aliud quam materia
quae haec et alia panis accidentia nobis exhibet.
Item corpus Christi per propria accidentia non
secus ac panis per sua, immediate tangetur,
secessum abibit,quod est stercoranistarum hae-
resis. Item movetur localiter, est sibi simul
dextrorsum et sinistrorsum, simul supra se et
infra se, simul rectus et inversus, simul quie-
scit et movetur, variasque alias antilogias et
absurditates quae ex bilocatione circumscri-
tentia.
5° Tandem impossibile videtur atque inintel-
quod corpus Christi localiter extensum
ligibile,
cum omnibus suis membris et organis in or-
dine ad locum, sit in quantumvis minima
parte hostiae vix microscopio attingibili, sine
ulla constrictione, alteratione et irreverentia,
idque millies in qualibet hostia, toties scili-
cet quot sunt particulee hostise ultimo sensi-
biles.
His ergo dimissis et explosis ad argumen-
tum initio factum, resp. dist. maj. Accidentia
non possunt esse sine subjecto naturaliter et
de lege ordinaria, conc; supernaturaliter et
de lege extraordinaria, neg.
Inst. 1°: Quod est de essentia alicujus, ab
eo divinitus separari non potest et alteri
speciei convenire; atqui inhaerentia actualis
seu existentia actualis in alio est de essentia
accidentis actu existentis, et existentia sine alio
de essentia substantiae actu existentis ergo. :
Prob. min. Illud est de essentia accidentis et
substantiae quod ponitur in eorum definitione
atqui accidens definitur ens alteri inhaerens,
seu in alio existens, substantia ens per se sub-
sistens : ergo.
Resp. neg. min. Ad prob. dist. min. Acci-
dens definitur ens alteri inhaerens actualiter,
neg. min.; ens alteri inhaerens aptitudinaliter,
 SOLVUNTUK OIUECTIONES. 423

conc. rniu. Similiter substantia definiturens quidem essentialis respeciu coloris, acciden-
per se subsistens aptitudinaliter et non actua- talisvcro respcctu corporis; quia color ratione
nter. lta D. Th. 3 p., q. 77, a. i, ad 2, ubi sibi cujus fieret haec divisio, ipsi corpori est acci-
propositum idem argumcntum sic solvit: dentalis. Similiter ergo cum dividitur ens actu
« Non est ergo definitio substantiae ens per se existens, in actu existens per se, et actu exi-
sine subjecto, nec definitio accidentis cns in quidem dici essen-
stens in alio, divisio potest
subjeeto ; sed quidditati seu essentioe substan- tialis respectu actualis existentiae, non vero
tiaecompetit habere esse non in subjecto, respectu entis, cum actualis existentia ratione
quidditati seu essentiae accidentis competit cujus fit divisio sitipsi accidentalis.
haberc esse in subjecto ; in hoc autem sacra- Porro inhaerentiam actualem non esse de
mento non datur accidentibus quod ex vi suae essentia accidentis actu existentis, quod est
essentiac non sint in subjecto, sed ex divina fundamentum solutionum nostrarum,constat,
virlute sustentante et ideo non desinunt esse
; 4° quia existentia actualis ut sic non est de
accidentia, quia nec separatur ab cis definitio essentia entis creati ut sic, ut jam diximus ex
accidentis quae est aptitudo ad subjectum quae D. Th. et probatur in metaphysica : ergo nec
semper manet in iis, non actualis inhaerentia, existentia actualis determinata, scilicet in alio,
nec competit eis definitio substantiae. » Idem seu inhaerentia actualis, est de essentia entis
docet in 4, dist. 12, q. i, a. i, quaestiunc. i, ad determinati, scilicet accidentis. Quod est ad-
2, et rationem subdit ibid. « Quia esse seu huc verius in sententia thomistarum qui pro-
existere in nulla quidditate creata est intrin- bant in metaphysica inhacrentiam actualcrr
secum (seu essentiale) prsedicatum » hoc ; esse modum existentiae, et ipsam praesuppo
enim solius Dei est proprium. Si ergo existen- nere in accidente.
tia ut sic non sit de essentia entis creati ut 2° Sic se hahet inhaerentia actualis ad ac(
sic,ut fusius probatur in metaphysica, bene dens actu existens, sicut subsistentia actualv
sequitur quod talis vel talis exislentia, per se ad substantiam actu existentem atqui subsi- :

scilicet vel in alio, non sit de essentia talis stentia actualis non est de essentia substantiae
entis in particulari, substantiae vel accidentis, actu existcntis, ut patet in mysterio Incarna-
sed sola aptitudo ad talem vel talem existen- tionis, in quo natura humana spoliatur subsi-
tiam. stentia propria et subsistit subsistentia Verbi
lnst. 2° : Inhaerentia actualis est de essentia ergo.
accidentis actu existentis: ergo. Prob. ant. 3° Ideo inhaerentia actualis est necessaria
Omne quod actu existit, essentialiter existit in accidenti, quia cum sit debilis et infirmae na-
se vel in alio : atqui accidens actu existens non turae, se solo stare non potest; sed indiget ful-
existit essentialiter in se, alias nunquam pos- cro [et subjecto, a quo tum in genere causae
set existere in alio : ergo essentialiter existit in materialis receptivae, tum in genere causae se-
alio. Prob. maj. Differentiae divisivae alicujus cundae efficientis dantis esse, sustentetur at- :

generis conveniunt essentialiter illius specie- qui Deus potest supplere causalitatem subje-
bus atqui existentia actualis in se et existentia
: cti, non quidem in genere causae materialis,

actualis in alio sunt duae differentiae divisivae sed efficientis, et se solo praestare in accidente
entis actu existentis immediate et adaequate quod facit cum subjecto, sicut cum producit
ipsum dividentes, eo quod necesse sit ut om- hominem, puta Adam, vel alios effectus sine
ne ens actu existens alterutram habeat : concursu solito causarum secundarum : ergo
ergo. inhacrentia actualis non est de essentia acci-
Resp. neg. ant. Ad probat. neg. maj.: ad dentis, etiam actu existentis, et ab illo divini-
prob. dist. maj. Differentice essentiales divi- tus separari potcst.
sivae alicujus generis conveniunt essentialiter Hinc eleganter quidam recentior Ostendant :

illius speciebus, conc. maj.; differentiae acci- si possint, Creatorem

[haeretici] omnipoten-
dentales, neg. maj., et distincta min. ad sen- term qui omnia de nihilo condidit, creata non
sum maj. neg. conseq. Dico igitur existentiam posse sine naturalibus fulcris conservare; forte
actualen^ in se, et existentiam actualem in creaturarum adminiculo eget conservator
alio esse differentias accidentales entis actu Deus facta ne pereant, qui ipsis adminiculis
existentis, quia ipsum dividunt ratione existen- sustentandi vim contulit.
tiae actualis quae,ut jam diximus, non est Inst. 3° Dato quod inhaerentia actuans non
:

essentialis enti: sicut si,v.g.,divideretur corpus sit de essentia accidentis, saltem accidens non
coloratum in album et nigrum, divisio foret potest actu existere sine aliqua inhaerentia ac-
Itl DISSERTATIO I. ART. VI.

tuali : Prob. ant. Substantia non po-

ecgo, et sic existit substantia; 2° dicitur existere pov
test actu existere sine aliqua subsistentia a- se negative, non existere in alio, sine
id est,
ctuali ergo nec accidens sine aliqua inhae-
: tamen aliquo modo seu forma positiva; et sic
rentia aetuali. A pari. existit accidens in Eucbaristia separatum, ut
Resp. neg. ant. Ad probat. transeat ant. et dicemus modo.
neg. conseq. Disparitas est quod existentia Repones Accidens non potest existere sepa-
:

gubstantiai pnesupponat subsistentiam ; in ratum a subjecto, neque per modum positi-

accidente vero, existentiaprasupponiturad in- vum neque pcr negationem inhserentise
, :

hserentiam; et ratio hujus discriminis est, ergo. Prob. ant. Pro prima parte; quia taiis
quia existentia f ubstantiae est existentia per- modus positivus foret vel substantialis vel ac-
feeta, et dans primum esse; adeoque non cidentalis : non substantiaiis, quia nulii sub-
competit nisi toti perfecto et completo seu stantiae debetur; non accidentaiis, quia mo-
termino, non vero parti, quae non existit dus aecideutaiis non potest extra subjectum
primo et per se, sed dependenter a toto quod sustentare et consistere, cum ex se petat su-
supponit prius se substantia autem com- : bjectum, hoc ipso quod est accidentalis et po-
pletur perficitur et terminatur per subsi-
,
sitivus, et eadem foret de ipso difficultas ac
stentiam, et si praesupponitur ad existentiam, de accidente.
ita ut remota subsistentia , removeatur Prob. secunda pars 1° : Accidens existens
etiam existentia substantialis prout est exi- separatum a substantia est nobilius accidente
stentia perfecta et per se. At vero e con- inhaerente : atqui si existat per solam negatio-
tra accidens non habet existentiam perfectam nem inhaerentiae sinemodo superaddito, non
per se, ettotalem, sed imperfectametindigen- erit nobilius ergo. Prob.: min. Quando pro-
iem altero ut ibi terminetur et non decidat prietas toilitur ab aiiqua essentia et illi nihil
unde potius convenit accidenti talis existentia additur,ista resnonfitperfectior,sed imperfec-
quam inhaerentia per quam perficitur; per tior: v. g.,si calor auferatur abigneetnihil illi
illam enim alteri innititur et terminatur; et adderetur.non essetignis perfectior.sed imper-
ita sublato subjecto cui innititur accidens, fectior atqui saltem, juxtaperipateticos,inhae-
:

conservat Deus speciaii concursu, sine ista in- rentia actualis est proprietas accidentis : ergo.
nitentia, ipsum esse accidentis, quod antea Prob. eadem pars : 2° Substantia non potest
cum subjecto conservabat. existere actu in subjecto per negationem exi-
Dixi ; Transeat ant. Non enim constat apud stendi per se ergo nec accidens potest existere
:

omnes, et illud negant Cajetanus 3 p., q. 4, actu perse per negationem existendi in alio.
a. 2, Philippus a S. Trinitate, q. 20 Melaphy- Resp. 1° Conc. ant. pro prima parte, propter
sicce, a. 4, et potest dici quod possit existere rationes allatas in argumento, licet tamen plu-
substantia sine subsistentia saltem positiva. oppositum sentiant; neg. pro
res peripatetici
Inferes : Ergo saltem in hoc casu accidens secunda parte. Ad primam probai neg. min.
speciali Dei beneficio fiet substantia. Prob. Ad probat. dist. maj. Quando aliqua proprietas
illatio : speciali Dei beneficio fiet ens
per se ab aliqua essentia tollitur et nihil ei additur,
existens ergo substantia. : non fit perfectior si ista proprietas non sit im-
Resp.l°neg. illationem. Ad probat. dist. ant. perfectio, conc. maj.; si ista proprietas sit im-
ut supra Fiet ens per se existens, remanente
: perfectio, neg. maj. Jam autem inhaerentia
semper exigentia naturaii subjecti , conc. actualis, dato quod sit proprietas, est imperfe»
ant.; sine exigentia naturali subjecti, neg. ctio, utpote dependentia ab consequens alio, et
ant. Cum enim ex natura sua non sit ens per naturam accidentis redupiicative ut infirmam
se existens, sed petens existere in aiio, semper »t imperfectam unde accidens separatum a
:

haberet inhserentiam aptitudinalem ex se ad subjecto est perfectius per remotionem talis

subjectum, et sic semper remaneret accidens; imperfectionis et non per novam perfectionem
substantia enim est ens existcns per se ex na- additam.
tura sua, sine tali exigentia subjecti. Insuper et praecipue dico 2° ad min. hu-
Resp.2°dist. idemant. Speciali beneficio esset jus syllogismi, inhserentiam actualem, quan-
ens per se ^xistens positive, neg. ant.; esset tum ad actum inheerendi, non osse proprieta-
en< per se existens negative, conc. ant. et neg. tem accidentis, sed actum proprietatis; pro-
conseq. Dupliciter igitur dicitur per se exi- prietas autem est ipsa inhaerentia aptitudinalis
stere 1° positive, id est, per aliquam formam
: proxima, sive est inhserentia proxima actualis,
seu modum positivum, qualis est subsistentia; ut ita dicam, quantum ad habitum sicut, v. :
 SOLVUNTUR OBJECTIONES 425

g., risffoililas quantum adactualcm risum non ct formali, neg. ant. Cum enim ubi et guando y
est proprietas hominis, sed actus tantum pro- actualitcr et formaliter sumpta, sint modi re-
prictatis sed risibilitas quantum ad habitum
; sultantes in corpore ex mensuratione loci et
seu radicem, est ejus proprietas; ncc indc fit temporis, Deus potest impedire ne resultent
homo imperfectior, quando actu non ridet, et- istimodi, remanente in corpore exigentia et
si aliquod positivum isti privationi risus non fundamento ad illos ex ista mensuratione loci
succedat. et temporis; sicut, v. g., impedivit ne ex na-

Dices : Dictum
supra inhgerentiam apti-
est tura humana Christi resultaretmodus illi na-
titudinalem esse essentiam accidentis ergo :
turalis, scilicet subsistentia. Ad axioma vero
non potest esse ejus proprietas. allatum, dico debere intelligi juxta commu-
Resp. dist. ant. Inhaerentia aptitudinalis rc- nem et naturalem rerum ordinem, vel de ubi
mota et fundamentalis est essentia accidentis, et quando radicaliter sumptis. Alia argumenta
conc. ant.; inhaerentia aptitudinalis formalis videri possunt in praefata nostra dissertatione,
et proxima est essentia accidentis, neg. ant. et ex qua ista excerpsimus.
conseq. Essentia igitur accidentis est natura Petes utrum omnia accidentia in hoc sacra-
essentialiter imperfecta et infirma, adeoque mento an sola quantitas?
sint sine subjecto,
respiciens substantiam, et hoc est quod dicitur Resp. solam quantitatem existere sinesu-
*

inhaerentia aptitudinalis remota et fundamen- bjecto, caetera vero existere in quantitate.

talis, quia ex illa sequitur in accidente qua3- Ratio est 1° 2 quia sic salvatur modus con-
dam potentia seu aptitudo proxima et formalis naturalis existendi aliorum accidentium, nec
ad inhaerendum, et haec est ipsius proprietas, multiplicantur miracula sed sufficit quod ,

cujus actus estactualis inhaerentia; etcum de- quantitas existat separata a subjecto ; caetera
finitur accidens, ens in alio, seu melius, ut enim accidentia connaturaliter sustentantur
diximus supra ex D. Th., ens cui debetur esse a quantitate,et a mediante ea substantia: unde
in alio, si definitio tradatur essentialiter, debet nulla fit mutatio in aliis accidentibus.

intelligi de inhaerentia aptitudinali remota et 2°Quia caetera accidentia seu qualitates 8 , co-
fundamentali ; quodtfi intelligatur inhaerentia lor, sapor, etc, non sunt divisibiles nisi ra-
aptitudinalis proximaet formalis, erit definitio tione subjecti ex se enim non habent partes,
,

descriptiva et sic plerumque intelligitur et

; sed eas emendicant a quantitate atqui quali- :

traditur, ut magis explicetur dependentia acci- tates in hoc sacramento dividuntur ad divisio-
dentis a substantia. nem quantitatis, ut patet ad sensum ergo :

Ad secundam probationem ant. suprapositi, sunt in quantitate sicut in subjecto.

resp. 1° neg. conseq.
Quia esse in aliquo per 3° Apparet 4 ad sensum aliquid quantum esse
inhaesionem importat necessario quid positi- coloratum et aliis accidentibus affectum, nec
vum; at vero esse per se potest concipi vel po- in talibus sensus decipitur.
sitive pro forma, scilicet pro subsistentia posi- 4° Tandem videmus dari commune subje-
tiva, vcl pro negatione essendi in alio: sicut ctum actionis et reactionis accidentium, quod
rationalitas, v.g.,nonpotestsuminisi positive, non potest esse aliud quam quantitas, quae
irrationalitas vero sumi pro potest, vet positive cum sit prima proprietas substantiae corporeae,
forma aliqua, ut in bruto, vel negative pro proxime accedit ad genus causae materialis.
mera negatione rationalitatis, ut in nihilo, la- Et hinc fit quod quamvis in Eucharistia
pide, etc. Altera disparitas est quod existentia sintsolaaccidentia, nontamen dicatur tantum
substantiaesupponitsubsistentiam,utdiximus; in abstracto esse in ea color, sapor, etc., sed
existentia vero accidentis non supponit inhae- efiam in concreto esse coloratum, sapidum,
rentiam, sed supponitur ad illam. etc, ratione scilicet quantitatis, quae est illo-
Urgebis Minus dependet substantia ab ac-
: rum subjectum.
cidentibus, quam accidentiaa substantia : Obj.2°: Sensus bene dispositi circa objec-
atqui non potest esse substantia sine omni tum debite propositum non falluntur atqui :

accidente ergo nec accidens sine omni sub-

: sensus bene dispositi referunt esse panem in
stantia. Prob. min. Substantia non potest esse Eucharistia, et objectum est debite proposi-
sine « ubi et quando » juxta illud: « Quidquid est tum : ergo.
alicubi etquando est» ergo substantia, etc
.*
Resp. dist. maj. Sensus bene dispositi nori
Resp.neg.min.Ad probat. dist.ant.Substantia falluntur circa objectum debite propositum
non potest essesine ubiet quando fundamentali quod sit proprium sensibile, ut visus circa vi-
etradicali,eoncant.;sine ubietguando actuali * Hic q. 77. a. 2. o. 2 ib. » ib., in a. s. c. * lb., o.
 426 DISSEUTATIO I. ART. VI.

sibile, conc; quod sit scnsibile per accidens ut corpus Christi converti in substantiam panln,
i sl substantia, ncg. Ad cujussensum distincta quod est inauditum; 2° quia non potest assl-
min. neg. conseq. Non enim ad sensus pertinet gnari quando substantia panis redeat: non
judicaro de substantia, sed ad intellectum, sic- manentibus speciebus sacramentalibus; quia
quecirca illam possunt falli seu potius pra> , quandiu permanent , manet corpus Christi,
bere inteliectui occasionem errandi circa il- quod non potest esse cum substantia panis;
lam. neque iis cessantibus, quia jam substantia
Inst. : Quando plures scnsus bene dispositi panis esset sine suis accidentibus, quod non
unifonniter et constanter referunt aliquid de potest esse sine novo miraculo non debet ;

objecto debite proposito, ita esse necessum est, autem dici quod aliquid miraculose aecidat
alioquin nunquam illis esset fidendum,et con- in hoc sacramento, nisi ex ipsa consecratione,
tinuo subjiceremur periculo errandi atqui : ex qua non est quod substantia panis redeat,
plures sensus bene dispositi uniformiter et et quod subsistat sine suis accidentibus; sed
constanter referunt esse panem in Eucharis- debet potius , in quantum fieri potest , salvari
tia,estque objectum debite propositum ergo. : corruptio et generatio naturalis, prout sensi-
Resp. dist. maj. Si ratio vel fides judicium bus deprehenditur.
sensuum non corrigat, conc; si corrigat, neg. eamdem rationem, non
Propter videtur di-
Hic autem fides corrigit judicium sensuum. cendum cum Scoto et Vasques, novas sub-
Obj. 3° Ex Eucharistia fit generatio , sensi-
: stantias, puta vermes, cineres, etc, de novo
bus enim apparet ex speciebus panis quando- creari, neque cum quibusdam recentioribus
que generari , vel cineres si comburantur, vel thomistis, quantitatem a solo Deo in novum
vermes si putrefiant, vel pulveres si conteran- compositum converti hoc enim est multipli-
;

tur : atqui generatio substantialis fit ex prseja- care miracula et non salvare veram generatio-
cente materia et substantia ergo remanet : nem, quae requirit ut nova forma educatur de
substantia panis et vini. Item panis eucharisti- subjecto, vel saltem quod unio formae cum
cus nutrit atqui non nutrit ratione acciden-
: materia ab agente naturali attingatur, ut fit

tium aut corporis Christi, nutritio enim fit per in generatione hominis.
conversionem substantiae alimenti in substan- Respondet itaque Auctor
* in ipsa consecra-

tiam aliti ergo. : tione miraculose dari quantitati dimensivae

Resp. Generari * aliquid ex speciebus eucha- panis et vini,quod sit primum subjectum
risticis negari non potest, cum id ipsis sensibus subsequentium formarum, quod est proprium
constet, sed quomodo fiat ista generatio diffi- materiae, et ideo ex consequenti datur praedi-
cile concipitur et varie explicatur. ctae quantitati omne illud quod ad materiam
Quidam dixerunt quod ea quae generantur 1 , pertinet unde quidquid posset generari ex
:

non fiant ex speciebus eucharisticis, sed ex materia panis et vini, si adesset, totum po-
aere circumstante: quod quidem impossibile test generari ex dicta quantitate, non qui-
apparet multipliciter, 1° quia ex eo generatur dem novo miraculo, sed ex vi miraculi prius
aliquid, quod prius alteratum et corruptum facti.

apparet : nulla autem alteratio vel corruptio Sed difficultas est utrum quantitas gerat vi-
prius apparuit in aere circumstante, sed in ces materiae, non solum ad recipiendum dispo-
ipsis speciebus. 2° Natura aeris non est talis sitiones praevias ad generationem, sed etiam
quod ex eo per tales alterationes talia generen- ad eductionem formae substantialis, ita ut no-
tur. 3° Potest contingere in magna quantitate vum compositum constet solum quantitate et
hostias consecratas comburi aut putrefieri,nec forma substantiali : an e contra facta altera-
esset possibile tantum de corpore terreno ge- tione et positis dispositionibus sufficientibus
nerari ex aere, nisi magna et valde sensibili in quantitate ad generationem, producatur a
inspissatione aeris facta. 4° Licet non circum- Deo materia ex cujus potentia educatur, et in
stet aer, sed species includantur in auro vel qua recipiatur forma substantialis novi com-
argento, similiter fit generatio, manente in- positi ? Primum tenet Ferrariensis cu*n qui-
corrupto auro vel argento. busdam aliis, praesertim propter textumD.Th.
Alii dixerunt quod redit substantia panis et mox laudatum. Verum secundum est proba-
vini 8 in ipsa specierum corruptione; sed haec bilius et communius, 1° quia de ratione com-
positio videtur falsa, 1° quia sicut substantia positi materialis et substantialis physici est
panis conversa est in corpus Christi. deberet quod constet materia et forma ; 2° quia alias
« Uic q. 77, a. 5. o. * Ibid. 3 ibi<L * Ibid.

seqtieretur qnod perpetuum miraculum
foret
etiam extra Eucbaristiam quantitas cnim illa
;
qua3 foret loco materiae in novo composito,
puta vermibus, existcret sine subjccto
literquando novum compositum ex vermibus
generarctur, et sicusquein fincm mundi, non
enim est majorratiode una generatione, quam
de Item scquerctur quod vermes, v. g.,
alia.
geniti ex spccicbus eucharisUcis, esscnt mon-
stra, scilicet semisubstantix et semiaccidentia;
item quod anima hominis partim nutriti ex
speciebus eucharisticis, partim informaret ma-
teriam, partim solam quantitatem, sicque esset
semihomo.
Unde ad textum S.Th.: Quando S. Doctor di-
cit quod quantitas sit « subjectum subsequen-
tium formarum», intclligit dc subscquentibus
formis accidentalibus, seu qualitatibus alte-
rantibus species consecratas, non de forma
substantiali. Quando Quidquid posset
addit : «
generari ex materia panis, si adesset, totum
potest generari ex prsedicta quantitatc dimen-
siva», non intelligit generationem stricte sum-
ptam pro eductione et receptione formae ge-
niti, sed alterationem proecedentem quce ad
generationem proxime disponit. Ita intelligen-
dum esse S. Doctorem, probant non solum
quaj mox dicebamus, sed et alii ejus textus: in
4, d. 42, q. 1, a. 2, q. 4, ad 4, dicit « Secun-
dum quamlibet positionem oportet ponere
aliquid in hac generatione esse miraculosum
et aliquid naturale : reditus subslantioo, vcl
creaiio materioe, vel conversio dimensionum
in materiam est miraculum; sed quod materia
jam existens recipiat talem formam, cujus di-
spositiones dimcnsionibus
praecesserant in
hoc est naturale » quibus aperte docet quod
: significandam unam rem contentam et non
dum gencratur aliquid ex spccicbus sacramcn-
talibus, materia producatur pcr creationcm,
vel per conversionem quantitatis in ipsam, et
quod ipsa materia de novo producta sit rcce-
ptiva formae generata?. Et hic a. 6, ad 2, dicit
« Species sacramentales non esse ea ex quibus
corpus hominis constat. »
Ex dictis pariter solvitur argumentum de
nutritione, quia, cum sit partialis
sicut ex speciebus eucharisticis potest aliquid
generari, ita et nutriri.
Si petas per quam actionem producatur ma-
teria,an per creationem, an per conversionem
quantitatis in ipsam ? resp. id indecisum re-
linqui a S. Doct. loc. cit. in 4, ct
probabile. Videtur tamen convenientius
quod producatur per conversionem quanti-
tatis in ipsam; tum quiaex vi priorismiracuii
SOLVUNTUR OBJFCHONES. 427
quo sunstantia panss conversa est in corpus
Christi, magis connaturaliter sequitur quod id
quod rcmanet de substantia panis, converta-
; simi- tur in materiam, ex qua cducenda est forma
substantialis; tum quia magis connaturale est,
ut subjectum quod recipit dispositiones ad
formam, cum non possit recipere hanc for-
mam, convertatur in id quod potest illam re-
cipere.
Si dicas tunc non salvari muiationem quam
necessario involvit generatio, cum enim se-
cundum hanc opinionem, materia tantum in-
troducatur in ipso instanti generationis, in quo
forma ipsa introducitur, nunquam fuit sub
privatione formae, sicque non potest mutari,
seu transire de privatione ad formam, resp.
quod cum de ajquipollentibus sit eadem ratio
et idem judicium, ut materia dicatur mutari
de privatione ad formani, sufficit quod aliquid
ccquipollens materia) et ejus vices gerens, sci-
licet quantitas, fuerit toto tempore ante instans
generationis sub privatione formae. Ita Gonet
ex Joanne a S. Th.
§ III.
Solvuntur objectiones contra probationer^.
dcsumptam ex verbis consecrationis.
;
Obj. 1° : Quamvis sub speciebus maneret
substantia panis cum
corpore Christi, vere
dici posset IIoc est corpus meum
: ergo. :
Prob. ant. Non est necesse quod per prono-
men hoc demonstretur totum quod continetur
sub speciebus, sed salva proprietate verborum
potest ex intentione loquentis determinari ad
aliam sic vere dicitur, demonstrato dolio
: :
Hoc est vinum, quamvis sit cum vino in dolio
aliquid aliud, puta lapis vel truncus : ergo.
Resp. neg, ant. Ad prob. dist. ant. Prono-
men hoc potest determinari ex intentione lo-
quentis ad significandam unam rem conten-
tam et non aliam, si res contenta, quam
loquens intendit dcmonstrare, sit visibilis per
generatio, propria accidentia, aut continens sit ex natura
sua,vel ex usu, destinatum ad illam continen-
dam, conc; secus, neg.; quia pronomen hoc
demonslrat quod sensibus objicitur per pro-
pria accidentia, non vero quod latenter conti-
netur, nisi continens ex natura sua, vel usu,
utrumque esse destinatum sit ad illud continendum. Hinc qui
dici de pane in quo lateret nummus aureus, dice-
ret Hoc est aurum, falsum diceret, quia hoc
:
demonstrat panem et non aurum ; econtra
428 DISSERTATIO I. ART. VI.

qui dicit : Hoc est vinum, demonstrato dolio, potabile, quamvis et apparentior sil major
vcrum dicit, etsi cum vino lateat in dolio lapis quantitas vini vcl aquae ergo. :

aut truneus; quia dolium ex usu destinatum Resp. neg. iterumconseq.Disparitasestquod

esl ad continendum non lapidem aut trun- exusucommunirebus sanativis admisceantur
cum, Bed vinuin, et per mctonymiam sumitur liquores, aut involvantur aliis rebus, ut faci-
continens pro contento. Cum ergo in hac pro- lius sumantur et operentur, idque norunt
positione Hoc est corpus meum, pronomen
: homines; et ideo in his propositionibus : Hoc
hoc demonstret panem seu edulium, neque est aurum, hoc est medicina, designatur res
ejus accidentia sint sive ex natura sua, sive ex sanativa,non vero res alia quae tantum ad fa-
usu,destinata ad continendum corpus Christi, ciliorem ejus usum admisceretur et non est
non potest vere dici,manente substantiapanis sanativa.
Boc est corpns meam. Inst. 3°
Juxta datas solutiones, etiam in
:

Inst. 1° Remanent in hostia consecrata ac-

: nostra sententia, falsa est hacc propositio :

cidcntia panis, item anima et sanguis Christi, Hoc est corpus meum , quia species panis
item inter accidentia panis potest sensibiliter neque ex natura sua, neque ex usu, sunt
apparere permixta palea, aut capillus atqui : destinatae ad continendum corpus Christi :

tamen his non obstantibus verificatur forma : ergo.

Hoc est corpns meum : ergo etiamsi rema- Resp. neg. sequelam ;
quia pronomen hoc
neat substantia panis. necessario significat substantiam aliquam sub
Resp. neg. conseq. Quantum ad accidentia speciebus contentam. Si essent duae substan-
remanentia,disparitas est quod
pronomen hoc, panis et corpus Christi,demonstra-
tiae, scilicet

tam ex natura sua quam ex usu, non demon- ret panem per propria accidentia visibilem, ut
stret accidentia, sed substantiam sub illis la- dictum est; at cum in nostra sententia absit
tentem; dum enim dico: Hoc est aurum, hic panis^sequiturquoddemonstret corpus Christi,
est homo, non sensus quod sint accidentia
est seu edulium quod erat antea panis, et in finc
auri vel hominis, sed substantia si ergo re- : prolationis verborum est corpus Christi, signi-
maneret substantia panis, pronomen hoc illam ficatum et sensibile factum per verba conse-
demonstraret, et sic esset falsa propositio. crationis; et ideo vera est propositio.
Quantum ad animam et sanguinem Christi, Inst. A° : Non est impossibile quod sint si-
disparitas est quod pronomen hoc in hac pro- mul consecrata substantia panis et
in hostia
positione Eoc est corpus meum non desi-
: , corpus Christi ergo. :

gnat nisi id quod est sensibiliter praesens, sive Resp. nos non quaerere hic quid sit possi-
per proprias species, sive per verba formae, bile, sed utrum, manente substantia panis,
quae sunt signa sensibilia et effectiva illius vere dicatur : Hoc est corpus mcum quod
,
ne-
quod significant anima autem et sanguis
: gamus.
Christi non sunt sensibiliter praesentes, neque Obj. 2° et simul instabis ; Haec propositio :
per species panis, ut patet, neque per verba Hic homo, demonstrato Christo, est Deus, est
formae, quae praecise corpus designant. Si au- vera, licet humanitas non
conversa in divi- sit

tem remaneret substantia panis, xo hoc illam nitatem ergo similiter haec
; Hoc est corpus :

designaret, utpote sensibiliter praesentem per
suas species.
Ad tertium : Disparitas est
hoc demonstret id quod principalius apparet,
non autem minutiora quaedarm.si forte illi per-
meum, est vera, licet panis non sit conversus
in corpus Christi.
quod pronomen Resp. neg. conseq. Disparitas est quod Hic
homo in prima propositione supponat pro sup-
posito, et sensus sit Suppositum habens hu- :

misceantur etiam sensibiliter, cum vix sit ul- manitatem est Deus, quod est verum at in ;

lum compositum, cui nonadmisceatur aliquid secunda propositione, to hoc supponit pro na-
minutum extranei corporis sic quando de : tura seu substantia, et si remaneret substantia
pane usuali dico Hoc
solam sub-
: est panis, panis, sensus esset: substantia panis est cor-
stantiam panis demonstro, non vero aliquas pus Christi, quod est falsum.
paleas, vel aliquos lapillos qui forte in illo per- Inst.: Haec propositio Verbum catto factum
:

mixti apparent. est, est vera, licet maneat Verbum ergo pa- :

Inst. 2 6
: Quandoaurum in parva quantitate riter haec : Hoc est corpus meum , est vera,
dissolvitur in majori quantitate vini vel aquae licet maneat panis.
ad medicamenturn, vere dicitur Hoc est au- : Resp. neg. conseq. Disparitas est quod con-
rum et ideo communiter dicimus Aurum
; : stet Verbum esse incapax mutationis : unde
 VARLE QILESTIONES CfRCA TRANSS., ETC. 429

cum dicitur : Verbum caro factum cst, intel- ram concursus suspensionem, et quod
divini
ligi non potest Verbum desinere, scd assumere ad desitionem nihil positivum sequa-
illius
carnem. At vero constat panem esse capacem tur, quia annihilatio opponitur creationi. Sicut
mutationis, nec posse ad se assumcre corpus ergo creatio est a puro nihiio, tanquam a ter-
humanum in unitate suppositi unde cum : mino a quo ad aliquod ens positivum tan-
dicitur : Hoc est corpus meum, debet verifi- quam ad terminum ad quem, sic annihilatio
cariper conversionem et desilicntjm panis. est ab aliquo ente positivo tanquam a termino
Prima itaque propositio, inquit Sylvius, simi- a quo ad purum nihilum tanquam ad termi-
lmic
lis est Petrus factus est doctus, rema-
: num ad quem atqui in Eucharistia, licet :

nente Petro ; secunda vero similis est huic : nihil substantiae panis remaneat, ejus tamen
Indoctus factus est doctus, mutato indocto in desitio non terminatnr ad purum nihil, sed ex
doctum. illa sequitur aliquid positivum, nimirum cor-

Obj. 3° Sensus hujus propositionis Hoc

: : pus Christi : ergo.
est corpus meum est: In vel sub vel cum pane
}
Ad cujus majorem elucidationem observant
est corpus meum vel panis substituitur loco
: theologi omnes conditiones ad veram et stri-
corporis mei, sicut Christus dixit Joanni Ecce : ctam conversionem hic reperiri. Hae sunt
mater tua, et matri Ecce filius tuus, quia
: quatuor prima quod terminus a quo et ad
:

illa pro matre, iste pro filio substituebatur : quem sint quid positivum substantia panis :

ergo. est terminus a quo, corpus Christi terminus ad

Resp. ad primum, neg. ant. Longe enim quem, utrumque positivum. Secunda quod
differt unum esse aliud, et esse sub vel cum terminus a quo desinat esse, et terminus ad
illo. Corpus est sub veste et non est vestis, quem incipiat esse : ita desinit esse panis,
anima est cum corpore et non est corpus, et incipit esse corpus Christi. Tertia quod
Deus est in omnibus entibus et non est omnia non sit mera concomitantia, sed quaedam con-
entia. nexio inter definitionem unius et inceptionem
Ad secundum, neg. conseq. Disparitas est alterius : connexio, si non ne-
et hic talis est
quod ex usu communi, quando una persona cessaria secundum se, saltem ex voluntate
substituitur pro alia vices ejus et munia ge- Dei desitioni enim panis voluit esse annexan
;

rens, nomen ejus obtineat, ut patet in ado- positionem corporis Christi, idque important
ptante, qui dicitur pater. At frustum panis in verba formae. Quamvis namque haec proposi-
nullo gerit vices et munia corporis Christi, tio Hoc est corpus meum, secundum se et
:

neque usu receptum est quod res inanimata solitarie sumpta, possit esse vera, etsi panis
pro vivente substituatur et ejus nomine voce- annihiletur etnon convertatur in corpus Chri-
tur. Insuper hoc argumentum non favet lu- sti ; considerata tamen ut a Christo et sacer-
theranis, qui non dicunt panem substitui dote prolata, tenente et designante panem, et
loco corporis Christi, sed esse cum corpore dicente : Hoc est corpus meum, verificari non
Christi. potest, nisi intelligatur hoc quod tenet prae
manibus fieri corpus Christi, ideoque in illud
ARTICULUS VII. converti : sicut si Christus dixisset, designans
hydrias: Hocest vinum, verificari non posset
VARIiE QUjESTIONES circa transsubstantiationem nisi intelligendo quod id quod erat prius
BREVITER RESOLVUNTUR. aqua, versum sit in vinum. Quarta conditio,
secundum aliquos, est ut sit aliquid commu-
Petes l°utrum substantia panis et vini post ne utrique termino a quo et ad et haec quem :

consecrationcm annihilentur ? etiam reperitur quatenus eadem accidentia,

Resp. negative. * quae fuerunt in termino a quo, remanent in
Prob. Secundum fidem catholicam ex arti- termino ad quem ; alii tamen hanc conditio-
culis praecedentibus, * substantia panis conver- nem non reputant necessariam ad veram con-
titur in corpus Christi atqui quod converti- : versionem, quae non est aliud quam transitus
tur in aliud positivum, non annihilatur, seu unius rei in aliam.
non cadit m nihilum, sed in istud aliud Si dicas illud annihilari cujus nihil omnino
transit. remanet nihil autem substantiae panis omni-
;

Confirm. Ad annihilationem requiritur rei no remanet, neque materia, neque forma.

secundum omnes suas partes desitio per me- Responsio jam data est: nempe ulterius requi-
• Hic. q. 75, a. 3, o. * Ibid. ri ad annihilationem, quod res ita desinat per
 430 DISSERTATIO I. ART. VII.

meram ooncursus divini suspcnsionem, utcx Infcro2° : Ergo suporfliiit adduclio ; hoc ipso
ojus desitione, nihil positivum resultei; quod enim quod panis transsubstantiatur seu con-
hicnon contin^it. Et quamvis id superet vir- vertitur in corpus Christi, corpus Christi est
taiem agentis naturalis quod non potesttotam praesens sub speciebus panis; sicque ista re-
snbstantiam in aliam transmutare, sed for- sponsio non solum muliiplicat miracula sine
mam duntaxat, remanente immutata eadem necessitate, scd adstruit miraculum adductio-
materia, ut videre est in mutalionibus natura- nisomnino impertinensad rem et vfe intelligi-
libus quae sunt tantum formales; id tamen bile,quo nempe res aliqua adducatur illuc ubi
potest agens infmitae virtutis quod habet ac- jam est.
tionem m totum ens
quia utrique materiae et
;
2° Transsubstantiatio est formaliter actio
utrique formae est communis natura entis, ct conversiva : atqui adductio non est conver-
id quod est entitatis in una, potest actor et siva : ergo. Prob. min. Non est actio conversiva
effector entis convertere in id quod est entita- unius in aliud sine productione illius in quod
tis in altera. fit conversio quid est enim convertere unum
;

Petes 2° qualis actio sit transsubstantiatio, in aliud, nisi ex uno efficere aliud? idque patet
an adductiva, an unitiva, an conservativa, an in conversionibus quas refert S. Scriptura,
productiva, seu reproductiva ? uxoris Loth in statuam salis, virgae Aaron in
Resp. 1° Probabilius non est adductiva. Est
: serpentem, aquae in vinum ergo. :

contra Scotum, Bellarm. etc; 1° quia trans- 3° Adductio importat motum localem, mo-
substantiatio est conversio substantialis, ideo tus autem localis non fit nisi unus locus ut
enim dicitur transsubstantiatio, consequenter terminus a quo deseratur, et alter locus tan-
debet habere pro termino formali substan- quam terminus ad quem acquiratur unde :

tiam in hoc enim differt conversio substan-

; corpus Christi adductum de ccelo ut esset sub
tialis ab accidentali quod ista habeat pro ter- speciebus, desereret ccelum. Quod si non e
mino formali accidens, illasubstantiam atqui : ccelo adducatur, dicant unde, cum non sit nisi
actio adductiva non est conversio substantia- in ccelo.
lis, quippe quae non habet substantiam pro Resp. 2° Transsubstantiatio non est actio
:

termino formali, sed solam praesentiam acci- unitiva nec conservativa.

dentalem ergo. : Ratio primae partis est quia actio unitiva
Respondet P. Henno terminum adductionis supponit praesentiam rei unienda? ergo cor- :

esse corpus Christi, non ut productum, sed ut pus Christi est praesens speciebus per aliam
introductum, hoc est ut praesens sub specie- actionem praeviam.
bus eucharisticis. Ratio secundae partis est, quia conservatio
Sed contra Actio non est substantialis ex
: nulli loco determinato rem conservatam figit
eo praecise quod attingat substantiam, si nihil sed ab omni loco abstrahit, permanet enim
substantiale producat alioquin nulla foret ;
eadem creatio et conservatio, quantumvis lo-
actio accidentalis, cum omnes attingant sub- cus mutetur. Adde quod conservatio rei in
jectum substantiale formarum quas produ- loco supponat eam ibi esse.
cunt sic, v. g, dealbatio aut calefactio esset
: Resp. 3° Transsubstantiatio est actio pro-
:

actio substantialis, quia attingit parietem aut ductiva seu reproductiva corporis Christi, non
lignum, quod est subjecturn formae acciden- simpliciter, sed tali modo, scilicet ex pane.
talis quam in illo producit : sic motus localis Prob. prima pars, 1° ex SS. Patribus, qui, ut
angeli foret transsubstantiatio quia termina- patet ex articulis praecedentibus, dicunt cor-
tur ad ejus substantiam ut introductum, seu pus Christi fieri, confici ex pane, idque Auctor
quatenus stat sub praesentia ad locum. specialiter probat hic toto art. 8 atqui quod :

Huic itaque responsioni non satis fidens fit, quod conficitur ex pane, producitur ex

laudatus tbeologus addit hic intervenire du- pane ; quid est enim fieri et confici, quam
plicem actionem, adductionem scilicet et produci ? idque eo certius est, secundum men-
transsubstantiationem ;
prioris terminum esse tern SS. Patrum, quod ad hanc conversionem
accidens, nempe Christi corporis praasentiam, seu productionem adstruendam, utantur jam
posterioris esse substantiam, nempe corpus laudatis exemplis conversionis virgse in ser-
Christi. pentem, aquae in vinum, uxoris Loth in sta-
Sed contra d°infero Ergo transsubstantia-: tuam salis, in quibus manifestum est res pro-
adductiva quod intendimus.
tio noii est actio duci.
* ibid. a. 4, o et ad 3. Confirm. S. Th. citatus, art. 8, docet hanc
 VARLG QILESTIONES ClrtCA TRANSS., ETC. 431

convcrsionem in hoc convenirc cum creatione Inst. 1°: Quod producitur, transit de non
ct transmutatione naturali scu formali, quod esse ad esse atqui corpus Christi non transit
:

sicut in creatione ex non ente fit ens, et in de non esse ad esse ergo. :

transmutatione naturali ex aere, v. g., fit ignis,
ita ex pane fit corpus Christi atqui in crea-
tione vere producitur ens, et in transmuta-
tione naturali vere producitur ignis ergo in
Resp. dist. maj. Quod producitur primo et
: simplicitcr, transit de non esse ad esse, conc;
quod producitur iterato et tali modo, subdi-
: stinguo Transit de non esse simpliciter ad
:

transsubstantiatione vere producitur corpus esse simpliciter, neg.; transit de non esse tali
Christi atque hinc exploditur praepostera in-
; modo ad esse tali modo, conc Et sic corpus
telligentia Marci Serra, qui vult corpus Christi Christi transit de non esse ex et sub pane, ad
dici fieri ex pane metaphorice, sicut dicitur essc ex et sub pane.
Deum factum csse refugium nostrum. Inst. 2°: Transsubstantiatio est efficicnter a
At forte oppones S. Th. in 4,d. 11, q. 1, a.3, corpore Christi ut ab instrumento divinitatis
q. 1, docere hanc esse differentiam inter con- atqui corpus Christi non potest esse suiipsius
versiones naturales et transsubstantiationem, productivum, alias foret se ipso prius et poste-
quod in conversionibus naturalibus mutetur rius: ergo.
et id quod convertitur quod converti-
et id in Resp. eadem semper solutione, dist. min.
tur ; in transsubstantiatione autem non mute- Corpus Christi primo et simpliciter productum
tur id in quod convertitur, scilicet corpus non potest seipsum primo et simpliciter pro-
Christi : atqui mutaretur si produceretur : ducere, conc; non potest seipsum secundum
ergo. Resp. dist. min. Mutaretur quoad esse quid et tali modo producere, neg. Et sic primo
substantiale,sicut ignis mutatur quando fit ex et simpliciter productum non est prius seipso
aere, vel ligno, neg. est enim sempcr idem ; primo producto, sed tantum
et simpliciter
substantialiter corpus.; mutaretur modaliter, prius seipso secundum quid et tali modo
quia reproducitur diverso modo, conc: muta- producto ; habet idem esse, sed non eodem
tionem autem substantialem intendit tantum modo.
excludere S. Doctor, non modalem. Obj. 2° ab inconvenientibus
Si corpus Chri-
:

Prob. 2° rationibus primaB responsionis. sti in Eucharistiaproducatur seu reproduca-

Transsubstantiatio est conversio substantialis : tur, sequitur 1° hoc corpus ex pane productum
atqui non est conversio sine productione rei non esse corpus ex Virgine Maria natum, sicut
in quam non est substantialis
fit conversio, et vinum ex aqua in Cana Galileae factum non
sine productione esse substantialis, ut proba- erat vinum de vite. Sequitur 2° quod toties
tum est : ergo. annihiletur substantia corporis Christi, quoties
Confirm. Impossibile est aliquid esse ubi desinunt species eucharisticae, quia talis est
non erat, nisi vel in eo producatur vel aliunde desitio qualis est productio, et eumdem termi-
adducatur atqui corpus Christi non adduci-
: num habent licet contrario modo, ita ut si

tur in Eucharistiam, ut probatum est ergo : productio substantialis, etiam desitio est
sit

illic producitur. substantialis. Sequitur 3° eumdem effectum

Secunda pars responsionis patet quia cor- ;
produci a pluribus causis totalibus, nimirum
pus Christi supponitur simpliciter et absolute in ccelo per primam sui productionem, et in
productum ante verba consecrationis ergo : altari per actionemtranssubstantiativam: item
per transsubstantiationem non producitur sim- per plures consecrationes in pluribus altari-
pliciter, sed secundum quid et tali modo, sci- bus. Sequitur 4° quod plura accidentia solo
licet ex substantia panis: unde terminus for- numero distincta sint in eodem subjecto, scili-
malis trans^ibstantiationis non est corpus cet plures actiones productiva) in eodem cor-
Christi simpliciter et absolute , sed corpus pore Christi ergo. :

Christi quatenus fit ex pane. Et per hoc sol- Resp. nihil horum sequi ex nostra sententia.
vuntur argumenta scotistarum. Non primum quia idem corpus quod fuit
;

Objiciunt enim 1° : Actio conversiva panis primo productum ex Maria Virgine, reprodu-
in corpus Christi supponit ipsum jam produ- citur ex pane ; nec est simile de vino in Cana
ctum ergo ipsum non producit.
et existens : Galileoe, quod primo productum ex aqua et
fuit
Resp. dist. conseq. Ergo ipsum non produ- non ex vite, et ideo non erat vinum de vite.
cit simpliciter et absolute, conc; non proaucit Non secundum; quia corpus Christi non cadit
secundum quid et tali modo, scilicet ex pane, in nihilum cum alibi existat, sed tantum desi-
oeg. nit esse sub istis speciebus panis. Tunc autem
43* DISSERTATIO
lalis est desitio qualis productio, quando est
desitio rei primo et simpliciter productae, non
vero quando est desitio rei de novo reproductae
et prius existentis. Non tertium; quia licet
corpus Christi in ccelo et in Eucharistia sit
idem substantialiter, non tamen sub eadem
formalitate et eodem modo productum: unde
in ratione effectus est formaliter distinctum.
Quantum autem ad plures consecrationes, cum
sint tantum causae instrumentales, non repu-
gnat plures esse totales ejusdem effectus. Non
quartum; quia plures istae actiones producti-
vae non subjectantur in eodem corpore Christi
eodem modo et in iisdem circumstantiis
sumpto, sed in eodem corpore diverso modo,
et in diversis circumstantiis constituto, scilicet
ex diverso pane, sub diversis speciebus et in
diversis locis, sicque non in eodem subjecto
formaliter, sed materialiter tantum ; seu, si
maviSjin eodem quidem subjecto, sed aequiva-
lenter multiplici ;
quia accidentia individuan-
tur a subjecto eodem modo, et in iisdem cir-
cumstantiis constituto.
Petes 3° utrum abstrahendo a verbis conse-
crationis possit de Dei potentia absoluta corpus
Christi esse praesens in Eucharistia, absque
conversione panis in ipsum?
Resp. hac in parte divisos esse thomistas.
Capreolus, Paludanus, Ferrariensis negant
propter quaedam testimonia D.Th., praesertim
in 4, d. 11, q. 1, a. 1, q. 1, ubi videtur docere
id implicare contradictionem, sicut si ponere-
tur animal rationale non esse hominem. Af-
firmant Cajetanus et Soto; quia abstrahendo a
verbis consecrationis, non videtur implicantia
quod Deus producat corpus Christi in Eucha-
ristia sacramentaliter praesens, et simul con-
servet substantiam panis, aut eam annihilet.
Unde ad D. Th. dicendum ipsum esse intelli-
gendum in hypothe^ quae de facto est, quod
I. ART. V!L
corpus Christi incipiat csse in iioc sacramento
absque sui mutatione ; hoc enim supposito,
verum est repugnare corpus Christi esse in
Eucharistia, absque conversione panis in ip-
sum, quia repugnat aliquid esse nunc, cum
prius non esset, nisi vel in se mutelur, vel ali-
quid in ipsum sicut quia Deus non mutatur,
:
non potest esse de novo in creatura, sine mu-
tatione creaturae. Cum ergo supponatur cor-
pus Christi non mutari, et aliter sit nunc quam
prius, necessario panis debet mutari per con-
versionem in ipsum. At extra praesentem hy-
pothesim nihil repugnat quod corpus Christi
producatur sub speciebus panis, cum aliqua
sui mutatione, non alterativa aut corruptiva,
sed perfectiva, et simul conservetur substantia
panis aut annihiletur.
Petes 4° utrum transsubstantiatio fiat in
instanti?
Resp. affirmative 1 quia mutatio est instan-
;
tanea triplici ratione 1° ratione formae quae
:
non suscipit magis et minus; 2° ex parte sub-
jecti quando est in ultima dispositione; 3° ex
parte agentis quod est infinitae virtutis atqui :
substantia corporis Christi non suscipit magis
etminus, non est in hac conversione subje-
ctum quod successive praeparetur, et agens,
nempe Deus, est infinitae virtutis ergo. :
Eodem itaque instanti quo desinit panis,
incipit esse corpus Christi, sed istud instans
est extrinsecum pani et primum ejus non esse,
et intrinsecum corpori Christi ac primum ejus
esse, quia desinit panis desinente prolatione
verborum, quae cum sit successiva, desinitper
primum sui non esse, seu per instans extrin-
secum: sicque panis et corpus Christi non sunt
simul in eodem instanti, sed idem instans
quod est primum non esse panis, est primum
esse corporis Christi.
'-
» Hic q. "75 a. 8, < -
 IN OUO CONSISTAT SACRAMENTUM EUCI!\K1STI/E ? 433

DISSERTATIO II.

I>e es&entia, unititte et institutione gucraiiienti

E2uclisur*istiae«

D. Th. q. 73.

Asserta veritate realis praesentiae corporis et Id non inficiantur lutherani et calvinistae, si

sanguinis Christi in Eucharistia per transsub-
stantiationem, ad alia quae hoc sacrarnentum
spectant, et hanc realem praesentiam praesup-
ponunt, progredimur. Dicemus itaque cum
Auctore de ipso sacramento secundum se
: 1°
et ejus institutione; 2° de ejus materia; 3° de
forma; 4° de effectibus; 5° de recipientibus;
6° de ministris; 7° de ritu seu sacriiicio.
ARTICULUS I.
IN QUO CONSISTAT SACRAMENTUM
Suppono, tanquam certum, Eucharistiam
e3se sacramenturn est enim signum sensi-
;
tamen calvinistoe dicendi sint agnoscere ali-
quod verum sacramentum, siquidem in nullo
agnoscantvim sanctificandi, sed tanturn vim
excitandi objective fidem qua justificamur.
DilTcrunt insuper a lutberanis, quod isti admit-
tant praesentiam realem, calvinistaj vero spiri-
tualem tantum.
Verum quia in hoc sacramento duo genera-
tim considerari possunt, scilicet, actiones tran-
seuntes, quarum praecipuae sunt consecratio et
sumptio, et res permanenies quae sunt species
EUCIIARISTIjE?
panis ct vini, corpus et sanguis Christi, qua>
slio cst inquo ex his consistat sacramentum?
Duplici sensu movetur quoestio :1° Utrum sta-

bile praeticum gratiae sanctificantis perma- tim post consecrationem sit realiter pnxsens
nentcr a Christo inslitutum. Est signum sen- corpus Christi independenter ab usu seu sum-
sibile pcr species panis et vini; cst signum ptione, consequenter an sacramentum consi-
practicum gratiae sanctificantis, Joan. G Qui :
stat in re permanente et non in actione tran-
manducai liunc panem vivet in ceiernum.. Est seunte? Negant lutherani et calvinistae; ex quo
a Cliristo permanenler institutum, Luc. 22 : inferunt hostiis reservatis nullum cultum esse
Hoc facite in mcam commemorationcm. H;nc exhibendum. 2° Posito quod corpus Christi sit
autem consiituunt sacramentum. realiter praesens, statim post consecrationem
Hujus convenientiam hanc adferl Auctor * et ante sumptionem, quodnam ex quatuor as-
Deus non minus providet per sacramenta in signatis scilicet consecratione
, sumptione, ,

ordinegratia},quampernaturaliain ordine na- speciebus et corpore Chrisli, habeat rationem

tur»; instituit enim sacramenta ad viiam spi- sacramenti ? quod controvertitur inter docto-
ritualem, secundum quamdam proportionem res catholicos. Utramque difficultatem duplici
et similitudinem ad vitam corporalem: sicut § resolvemus.
ergo in ordine naturoo, vitam corporalem con-
fert per generationem parentum, vfe illius § I.

perfectionem per augmentum, et conservatio-

nem per alimenta; sic in ordine gratiae, ad vi- Utrum sacramentum Eucharistice consistat in
tam spiritualem nos generat per Baptismum, re permanente, an in usu tantum?
perficitet roborat per Confirmationem, nutrit
et conservat per Eucbaristiam.
Dico : Sacramentum Eucharistiae consistit in
* Flic q. 73, a. 1, o. re permanente, et non in usu vcl sumptione»
St-Thom. — Tom. VI. 28
434 WSSFJlT.Vliu II. Ai;T. u

Est de fide decisa m eoncilio Lateran., cap. Uce, gratias agcns dcciit eis; et biberunt ex illo
Finniter, Florent. in dccreto Unionis et Tri- omncs; fJic cst sanguis meus, con-
ct aitiilis :

dentino, sess. 13, cap. 3 et 6, et canon. 4, his clndendum Christum non esse praesen-
forct,

verbis « Si quis dixerit peracta consecratione

: temnisi post manducationem, aut esse prae-
in admirabili Eucharistise sacramento non esse sentem ante prolationem formae, ut jam modo
corpus et sangninem Domini nostri Jesu Chri- dicebam, quod est absurdum et non admit-
sti, sed tantum in usu dum snmitur, non au- tunt lutbcrani : fateantur ergo non ex serie,'

tem ante vel post, et in bostiis seu particulis sed ex scnsu verborum colligcndum esse quid
consecratis qu» postcommunionem servantur Cbristus prius aut posterius feceri* sensus :

vel supersunt, non remanere verum corpus autem verborum aperte exigit ipsum prius
Domini, anatbema sit ». dixisse : Hoc est meum, quam porrige-
corpus
Prob. 1° auctorifate et ratione qua utitur ret discipulis manducandum, ut constat ex
Trid.. sess. 13, cap. 3, cit. Tunc est sacramen- probatione nostra.
tum Eucharistiae quando est corpus Christi Respondent et fatentur calvinistae, equidem
praesens sub speciebus panis : atqui ante usum Christum haec verba protulisse antequam da-
seu sumptionem est corpus Christi praesens rct manducandum, at dicunt non esse abso-
sub speciebus panis crgo. Prob. min. Tunc : luta, sed hypothetica et promissoria, scilicet,
est corpus Christi praesens sub speciebus pa- Hoc est corpus meum, si manducabitis.
nis ,
quando Christus dixit : Hoc est corpus Sed contra Nemo non videt hane interpre-
:

meum alioquin dixisset falsum

, : atqui hoc tationem esse prorsns fictam et mere ad effu-
dixxt Christus antequam apostoli manduca- giendum excogitatam contortam et textui ,

rent : ergo. Prob. min. quam negant luthe- manifeste vim interentem. Non enim dixit
rani : 1° Christus invitabat apostolos ad man- Christus Hoc erit corpus meum, si, etc, sicut
:

ducandum et bibendum hoc motivo quod ci- debuisset dicere, si locutus fuisset hypotlietice
bus, quen offerebat, esset corpus suum, et et promissorie, sed dixit absolute Hoc esl :

potus sanguis suus, ut patet ex particula cau- corpus meum.

sali enim in forma sanguinis, apud Mattli., Prob. 2° ex perantiqua praxi Ecclesiae Eu-
cap. 26 : Bibite ex hoc omnes : Hic est enim charistiam sive domi sive in templis asservan-
sanguis meus ; 2° quia ex eodem calice omnes tis, adorantis et ad infirmos ac alios absentes

successive biberunt, ut patet ex his verbis deferentis.

Luc. 22 Et accepto calice gratias egit et di-
: Hujus praxis sunt Justinus martyr,
testes
xit : Accipite et dioidite inter vos; et Marc. 14 : Apolog. 2, ubi dicit Eucharistiam per diaconos
Biberunt ex illo omnes atqui Christus non : « ad absentes perterri ».S. Irenseus, epist. ad
toties dixit Hic est sanguis meus, quoties bi-
: Victorem papam apud Euseb., 1. SHist., c. 24,
berunt, sed semel tantum : ergo. dicit Eucharistiam « transmitti ad alios » in
Respondentlutherani Christum prius dedisse signum pacis. Tertull., 1. 2, ad Uxorem, c. 5,

cibum potum discipulis quam

et diceret : Hoc hortatur illain ne post obitum suum ducat in-
est corpus meum, ex Matth. 26 : Ccenantibus fidelem, et inter alias rationes hanc profert
autem eis} accepit Jesus panem et benedixit, ac « Non sciet, inquit, maritus quod secreto ante
fregn, deditque discipulis et ait : Accipite et omnem cibum gustes ; et si sciverit, panem
comeaite: hoc est corpus meum : ergo erat non iilumesse credet qui dicitur », id est, cor-
tunctantum corpus Christi praesens cum co- pus Christi. S. Cyprianus, serm. de Lapsis,
mederent. narrat quod cum mulier tempore persecutio-
Sed contra : 1° Neg. conseq. Esto enim Chri- nis lapsa arcam suam, in qua sanctum Do-
«

stus prius dederit discipulis cibum antequam mini fuerat, manibus indignis tentasset ape-
diceret : Hoc est corpus meum, non sequitur rire, igne inde surgcnte deterrita est». Diony-
discipulosillum manducasse antequam illa sius Alexandr., epist. ad Fabium Antiochenum
imo contrarium certo constat, alio-
prolerret; apud Euseb., 1. 6, cap. 36, scribit sacerdotem
quin non manducassent corpus Christi, aut ibi ex infirmitate incedere non valentem, « puero
fuisset ante prolationem formae, sicque argu- Eucharistiae exiguam partcm dedisse, praeci-
mentum manetin suo robore. piendo ut eam madefactam in os senis Sera-
2° Neg. cfiX 4) enim ex verbis laudatis Mat- pionis inlunderet » S. Basilius, epist. 28, ad
.

thaei colligeretur Christum prius dedisse cibum Caesaream Patriciam, refert tempore persecu-
manducandum quam diceret Hoc est corpus : tionis, fideles in cryplis latitantes asportare
meum, pariter ex his Marci 14 El accepto ca- : % secum Eucharistiam quam premente periculo
 iN QUO CONSISTAT SACRAMENTUM EUCHARISTi/E ? 435

sumebant, et ut nunc morcm propugnet, adr veritatiscolumna, nihil quod cuicumqueest

dit « eos omnes qui pcr cremum vitam mo- prafanae novitati opponi possit, nosque omni
nasticam instituunt, ubi copia saccrdotis non vento doctrinae- circumferri necessum est.
competit, cum habeant Domini communio- Mos autem privatim servandi Eucharistiam
nem, de suis manibus illam percipere. Conci- nuncin universa Ecclesia propter varios abu-
lium Nicamum l, can. 13, postquam dixit la- sus abrogatus est. Quidam arbitrantur abro-
psis dandam esse communionem in exitu, gatum fuisse asynodo Caesaraugustana, anno
addit : « summa autem
de quolibet exce-
In 381 ; alii volunt hujus synodi prohibitionem
dente et Eucharistia) participationcm petente, spectare tantum priscillianistas ethunc morem
cum examinatione oblationem impertiat ». in pluribus adhuc viguisse sa^culis
ecclesiis
S. Ambrosius, in Oratione funebri pro fratre sequcntibus usque ad duodecimum, ex variis
suo Satyro, narrat illum fracta navi petiisse monumentis quae citantur apud Honorat.
dominicum sacramentum et in orario ligari Tournely hic q. 4, a. 2.
fecisse, moxque in mare se projecisse, unde, Prob. 3° rationibus theologicis 1° Eucha- :

favente Deo, evasit incolumis. S. Chrysost., ristiaest sacramentum institutum per modum
epist. ad Innocent. papam, de militibus ab cibi spiritualis animee : ergo sicut cibus cor-
imperatore missis ut ipsum trucidarent, sic poralis, licct ad usum sit ordinatus, est quid

scribit « Locum in quo sancta condita serva-

: pcrmanens habetquevim completam nutriendi
bantur ingressi sunt milites, quorum aliquos ante sumptionem; sumptio autem est tantum
scimus nullis iniliatos mysteriis, et viderunt conditio requisita ut de facto nutriat ita Eu- ;

omnia qua3 intus erant; quin et testes sumus, charistia, licet ordinata ad usum, est quid per-
quod Christi sanguis, tumultu
sicut in tali manens habetque ante sumptionem vim com-
contingit, in proedictorum militum vestes ef- pletam nutriendi spiritualiter animam, etejus
fususest». S. Cyrillus Alexand., epist ad Calo- sumptio est tantum conditio requisita ut de
syrium « Aliquos esse audio, inquit, qui
: facto nutriat. Confirm. Res ordinata ad usum,
mysticam eulogiam nihii ad sanctificationem non est ipse usus: sic panis non est comestio,
juvare dicant, si quid ex ea fiat reliqui in potcntia videndi non est visio ergo similiter. :

alium diem: insaniunt vero qui ha3c asserunt; 2° Verba consecratoria efficiunt quod signi-
neque enimalteraturChristus, neque sanctum ficant : atqui pronuntiantur a sacerdote ante
corpus ejus immutatur, sed benedictionis vis usum, et significant esse corpus Christi ergo :

ac facultas et vivificans gratia perpetua in illo ante usum efficiunt corpus Christi et sacra-
existit » S. Hieron., epist. 4 ad Rusticum,
. mcntum.
laudat Exuperium, episcopumTolosanum, qui 3° Si usus sit de essentia sacramenti, sequi-
ob voluntariam paupertatem corpus Christi tur quod recipientes conficiant sacramentum
in canistro portare cogebatur « Nihil, inquit, : non minus quam ministri, manducatio enim
qui corpus Dominicanistro vimineo,
illo ditius tota se tenet ex parte recipientium : absurdum
sanguinem portat in vitro. » conscquens ; ergo.
Item hujus praxis testes sunt columbae et
turres vel argenteae in templis suspensae, in Solvuntur objectiones.
quibus servabatur corpus Christi, quarum me-
minerunt Amphilochius, in vita S. Basilii Obj. \° : Constat ex pluribus antiquis monu-
Greg. Turonens., 1. 1 de Gloria Marlyrum, c. menf is nihil olim reservatum fuisse de Eucha-
36 concil. Constantin., sub Menna, anno536;
; risiia, quod post communionem publi-
scd id
Turonens. 2, anno 567, etc. cam consumi a clericis, vel com-
reslabat, vel
Tot testibus et pluribus aliis, quos, ne lon- bun, vel tradi puerisinnocenlibus. 1° Clemens
giorsim, omitto, victus Calvinus, 1. 4 F?istitut. } Romanus, episl. 2, ad Jacobum, fratrem Do-
c. 17, § 39 : « Qui sic faciunt, inquil, id cst, mini, relalade Consec, d. 2, cap. 23 «Tanta, :

qui servant Eucharistiam, habent, fjteor, ve- inquit, in altario holocausta otferantur quanta
teris Ecclesia) exemplum : vcrum in re tanta, populo sufficere debeant; quod si remanserint,
et in qua non sine periculo erratur, nihil tu- in crastinumnonreserventur, sed eumtimore
tius quam veritatemsequi. » Insolens respon- ac tremore clericorum diligentia consuman-
sum! quasi veronon forettutumet tulissimum tur». Similiter Hesychius, lib. 2 in Levit.,
veteris Ecclesiajab apostolisetPatribusforma- Nicephorus, 1. 17, c. 25, etc. 2° Origenes,
tae vestigia premere, quam hesterna novatu- hom. 5 in Levit., dicit quod panem quem
rientis somnia sequi. Si itasit, concussa semel Christus dedit discipulis, « non distulit, nec
436 niSSEKTATfO H. AIVT. F.

servari jussit in craslinuin ». 3° S. Cyprianus, consecratas substitui, ne quid putrcdinis aut

1.de Ccvna Dom.. tlicit : « Panis iste rccipitur^ indecori obveniat vel eiiam quandoque intel- .

nonincluiHtur ». 4° Venerab. Bcda, 1. 4 Eu- ligunt minutiores particulas quae decenter sor-
charisticcC Historiae, cap. 14, rcfert apostolos vari non possunt.
apparuisse puero aegrotanti cique dixisse ut Ad secuntlum Neg. conseq. Quamvis enim :

expectaict donec missa celebraretur, ut via- Christus non jusserit servari Eucharisfiam in
tico corporis Domini reticeretur. 5° Concil. crastinum, ut dicit Origenes, quia id tunc non
Caesaraugust., anno
381, Toletanum 1, ct conveniebat imminente cruento proprii corpr-
anno 400, prohibent servari particulas Eucha- ris sacnficio, non sequitur id non posse ficii,

ristiae. nec dixit Origenes plura enim quae non fecit, ;

objectionem non impctere

Resp. 1° hanc nec jussit Christus, Ecclesiae suae prudentiae
directe conclusionem nostram, sed tantum determinanda reliquit. Aliunde nihil aliud illic
secundam probationern petitam ex praxi Ec- intendit Origenes quam quod sacrificium lau-
clesiae: quae etsi invalida foret, staret nihilo- dis debeat esse recens et spirituale, ad quod
minus probatio ex aliis capitibus. Sed ct haec probandum utitur exemplo tum Christi qui
objectio magis nocet quam faveat hoereticis. panem ccnsecratum statim distribuit discipu-
Utquid enim tanta cura circa particulas rt si- tuin praecepti apostolis impositi ne panes
lis,

duas post communionem publicam, ut vel portarent in via, tum damnationis Gabaonita-
cum tiikfore et tremore consumerentur, vel rum qui panes veteres ad Israelitas detulerant:
comburerentur, vel traderentur pueris inno- numquid forte Origenes contendit non licere
centibus, si non sint sacramentum, nec cor- nunc portare panes in via aut veteribus uti ?
pus Christi contineant? Item qua fronte haere- Minime sed adhibet haec exempla quatenus
;

tici objiciunt nobis testimonia quibus probatur ejus intentum aliquo modo adjuvant.
contra ipsos sacnficium aliaris, missa et via- Ad tertium : 1° Hoc opus non est Cypriani,
ticum ? sed Arnoldi Brixiensis. 2° Sensus hujus aucto-
Resp. 2° Testimonia quae pro praxi Eccle-
: ris non quod Eucharistia non possit includi
est
siae protuhmus, apertiora sunt et expressiora, in vasis, scd quod non ita in recipiente inclu-
quam ut his quae opponunfur possint infringi; datur, quin aiiis possit communicari patet :

idque est mirandum et culpandum in calvi- ex contextu « ^qua, inquit, omnibus portio
:

nistis, quod principem suum, Caivinum, nac datur, integer erogatur, distribuitur, non de-
m parte oscitantiae arguant, seque ipso ocula- membratur, incorporatur, non injuriatur, re-
tiores jactent; fatetur enim Calvinus, ut vidi- cipitur. non includitur; cum infirmis habitans
mus, eos qui servant Eucharistiam , habere non infirmatur. »
« veteris Ecciesiae exemplum » . Itaque ut ad Ad quartum Quidam respondent Bedam :

singula descendamus. loqui de monacho incola parvi monasterii in

Ad primum : 1° Epistola Clementis cuni cujus sacello Eucharistia non servabatur. Sed
aliis decretalibus veterum pontificum suppo- quidquid sit, ex hoc facto non sequitur non
sititia nunc ab eruditis repulatur: vidc digress. servari Eucharistiam^ sed duntaxat apostolos
2 ad 1 dissert. tractatus nostri de Jure et Ju- monuisse hunc puerum ut expectaret tempus
stitia. 2° Dato esse genuinam, m eadem iegi- sacnficii, quo cum majori devotione et fructu
tur Reiiquias fragmentorum corporis Do-
: « viaticum reciperet.
mini custodire debent, ne qua putredo invc- Ad quintum:Synodi Caesaraugustana et Tole-
niatur m sacrario,
ne cum id negligenter agi- tana non prohibent asservari Eucharistiam,
tur, corporiDomini gravis injuria mferatur ». sed iubent fidelibus ut in ecclesia communi-
Sensus ergo verborum in objectione, non cst cent, et ut non asportent secum Eucharistiam,
auod nihii omnino de Eucharistia reservetur, ut quandoque fieri solebat, idque, ut quidam
sed nihil post sepositas particulas quae pro in- volunt,spectabat tantum priscillianistas^qui,ut
tirmis reservabantur. Idem est sensus Hesy- catholici apparerent, sumebant manibus Eu-
chii Insuper observandum est
et Nicephori. charistiam et postea illam sacrilege abjieic-
quod dum apud aliquos Patres aut quaedam bani; idque colligunt ex concilio Tolet. II,
concilia legitur praescriptum reliquias Eucha- anno 675, can. 11.
ristiae esse comburendas, vel pueris tradendas Obj. 2° Omnia alia sacramenta consistunt
:

autaclericis consumendas, aiiquando intelli- in ergo et sacramentum Eucharistiae.

usu :

gant reliquias quae jam aliquandiu servaban- Resp. neg. conseq. 1° Quia sacramentaex
tur, quas jubent renovari et alias recenter voluntate Christi instituentis inter se specie
 IN QUO CONSISTAT SACRAMENTUM EUCHARISTLE ? 431

differunt: unde non est miruin aliquid uni batur dum interhomincsconversabatur,atque
convcnire quod aliis non convenit, imo sicesse cxhiberetur, si visibilis in terris nunc apparc-
necessum est, neque in liis quac sunt juris po- ret.
sess. 13, cap. 5, his ver-
sitivi ab uno ad aliud valet argumentum.
Ita decrevit Trid.,

2° Omnes aliorum sacramentorum formac ac- bis : « Nullus itaque dubitandi locus reiinqui-
tionem transeuntem essentialitcr important, tur, quin ornncs Christi lldeles pro more in
ut: Tebaptizo, te confirmo, te absolvo, etc. Ecclesia catholica semper recepto, latriae cul-

Forma autem Eucharistiae non importat ac-
tionem, sed quid permanens Hoc est corpus
meum. Et quamvis hoc dicatur in ordine ad
actionem, esum scilicet, cibus tamen est ali-
quid permanens, et comestio est tantum
conditio requisita ut de facto nutriat. 3° Alia
sacramenta consistunt in applicatione formac
tum, qui vero Deo debetur, huic sanctissimo
:
sacramento in veneratione exhibeant. Neque
enim idco minus cst adorandum, quod fuerit
a Christo Domino, ut sumatur, institutum
nam illum eumdem Deum praesentem in eo
adesse credimus, quem Pater a3ternus introdu-
cens in orbcm terrarum dicit Et adorent :

et materiae ad subjectum quod instrumentali- eum omnes angeli Dei, quem magi procidentes
tersanctificant; sacramentum autem Eucha- adoraverunt, quemque denique in Galilaea
ristiaeconsistit in applicatione formae ad mate- ab aposxolis adoratum fuisse S. Scriptura testa-
riam quam consecrat 1
: unde continet in se tur. »

aliquid sacrum absolute, scilicet corpus Chri- Hunc morem praxim antiquam Ecclesiae
et

sti quod tale est independenter ab hominis testantur SS. Patres S. Cyrillus Jerosol., Ca-
:

sanctificatione caetera vero sacramcnia con-

:
techesi 3 Myslag. t dicit eum qui accepturus

tinent aliquid sacrum in ordine ac aliud, sci- est Eucharistiam debere accedere « prorium

licet virtutem ad sanctificandum. adorationis in modum » S. Ambros., 1. 3 de ;

hoc sacramentum instituit

Inst.: Christus Spiritu Sancto cap. 12 « Itaque, inquit, per
y
:

ut manducetur a fidelibus ergo extra mandu- :

scabellum terra intelligitur, per terram autem
cationem inutiliter existit. caro Christi, quam hodie quoque in mysteriis
Resp. neg. conseq. Perinde est enim ac si adoramus » S. Chrysost., hom. 24 in i Cor.
;

argueres : Panis factus est ut manducetur :

« Hoc corpus in prajsepi reveriti sunt magi...

ergo inutiliter existit extra manducationem, imitemur saltem barbaros, nos qui ccelorum
quasi vero non debeat existere priusquam civessumus... Tu vero non in praesepi, sed in
manducetur itaque, ut jam saepe dictum est, altari... vides »; et hom. 3in epist. ad Ephes.:
;

« Adora et communica » S. Aug., in Psal. 98

Eucharistia est instituta ut manducetur, ita ; :

« Neino illam carnem manducat, nisi prius

quod manducatio sit conditio requisita ut de
facto nutriat, non autem quod sit illius con- adoraverit.

stitutiva, cum cibus sit cibus antequam come- Objiciunt 1° haeretici Christus instituit hoc
:

datur. sacramentum ut sumatur, non ut adoretur.

Respondet Trid. cit. quod,quamvis sit insti-
CONSECTAMA. utum ut sumatur, sit nihilominus adoran-
Jum, quia est idem ille homo Deus quem an-
De adoratione Christi in Eucharistia. geli,magi et apostoli adoraverunt.
Reponunt Non est praeceptum adorandi sed
:

Lutherus, 1. ad Waldenses, adorationem manducandi.

Christi in liberam permittit.
Eucharistia Resp. non requiri speciale proeceptum ado-
Melancthon, in Apolog., de Ccena Dom., tit. randi, hoc ipso quod constat esse ibi hominem
illam in usu tantum permittit. Lutherani po- Deum praesentem, quia hanc adorationem
steriores et calvinistae, nequc in usu, neque judicantet jubent religio et ratio, ut dictum
extra usum illam permittunt, voluntque illam est. Absque speciali praecepto, solo religionis
esse meram idololatriam. Contra quos et rationis ductu ipsum adoravere magi in
Ex dictis colliges i° Eucharistiam posse pa- praesepi, caecus in templo Cananaea in via, ;

lam a adorandam exponi; si enim

fidelibus nautae in navi, apostoli in Galilaea.
Christus homo Deus sit permanenter praesens Urgent Eucharistia instituta est per modum
:

in Eucharistia, communissimus religionis convivii, et sic aliquando celebrata fuit, ut

sensus ei ratio naturalis indicant et jubent cul- convivae sederent, et sedentes sumerent ac
tum latriae 1111 esse exhibendum, sicut exhibe- manducarent. Esto quid inde ? Restat proban-
:

4 Htcq. 13, a. l P o. dum haereticis convivas, priusquam sederent,

 438 DISSEKTATIO II. ART. I.

aut dum sederent, non adorasse, quocl nun- mata, quibus ideo divinos honores thferebant,
quam evincent. sicque ligna, lapides et opera hominum cole-
Objiciunt 2°: Adoratio Christi in Eucharistia bant, ex S. Aug., 1. 8 de Civit., cap. 23, et Ar-
non fuit in usu primis Ecclesiae saeculis ergo. : nobio, 1. 6; vel sedes suorum dcorum ad quas
Prob. ant. 1°
Si adoratio Eucharistise fuisset incantationibus rnagicis aut humano imperio
in usu primis Ecclesiie saeculis, eam SS. Pa- ac virtute, ccelum descrentes descendebant, et
tres opposuissent arianis, ut contra ipsos in quibus sic concludebantur atque alligaban-
probarent divinitatem Chrisci: atqui non op- tur ut recedere pro libitu non possent, exeo-,
posuerunt: ergo. Prob. 2° idem ant. Si adora- dem Arnobio cit. et Eusebio, 1. 5 de Prceparat.
tio Christi fuisset in usu primis Ecclesise evang; vel denique existimabant suos deos
sa?culis, ethnici inde arripuissent ansam defen- esse partes ac virtutes seu quasi membra ma-
dendi cultum idolorum retorquendo in chri- gni Dei, scilicet Jovis, quem mundi animam
stianos quoe christiani ipsis objiciebant. Obji- esse putabant, ex S. Aug., 1. £ de Civit.,Qwp.
ciebant christiani ethnicis eorum deos in ligno 11. At vero species eucbaristicae non sunt cor-
et metallo concludi, eos ligna et lapides aut pus Christi, neque virtute magica aut humana,
opera hominum quae habent aures et non au- sed divina illis adest non alligatus aut coar-
,

diunt, oculos et non vident, adorare, aliqua ctatus, divinitas enim ejus est ubique, corpus
consecratione numina simulacris adesse, deos est in ccelo et in omnibus aliis hostiis consecra-
quos colunt posse frangi, cremari, putrefieri tis, quamvis species possint frangi, comburi,
et
haec,inquam, ethnici potuissent in christianos etc, non tamen divinitas, neque corpus Christi
rctorquere , nimirum eos pariter Deum suum quod ibi est ad modum spirituum impassibile
in terrena substantia concludere, panem et et incorruptibile.
vinum atque opus hominum colere, Deum Inst. : Christiani adorant species : atqui spe-
illorum consecratione pani et vino adesse, cies sunt quid creatum : ergo.
eumque posse frangi, cremari, etc. : ergo. secundum plures theologos solum
Resp.
Resp. neg. ant. Ad primam probat. neg. Christum et non species adorari; communior
maj. Ideo enim SS. Patres hanc adorationem tamen opinio est eas adorari cum Christo per
arianis non opposuerunt, quia ipsimet ariani modum unius, non tanquam objectum moti-
Christum esse adorandum dicebant, licet ip- •vum, sed terminativum tantum adorationis:
sum Deum non agnoscerent, et ideo idolola- sicut humanitas Christi unita divinitati adora-
triae inculpantur a SS. Patribus Augustino, : tur ratione divinitatis conjunctae. Quod si spe-
1. cont. Maximum
Athanasio, orat. 1 contra
, cicsconsiderarentursineconjunctioneadChri-
arianos, et Ambrosio, 1. 1 de Fide, cap. 7, ubi stum, sed praecise ut sunt sacramentum insti-
dicit « Aut igitur desinant colere quem crea-
: tutum ad nostram sanctificationem, non debe-
turam appellant, aut desinant, quem colere se rent coli latria, sed aliquo cultu inferiori, ut
simulant, dicere creaturam. » quaedam res sacrae, sicut alia sacramenta.
Ad secundam probat., resp. 1° haec olim Colliges 2° convenienter ac religiose institu-
adhibita fuisse ab ethnicis contra adorationem tum esse in Ecclesia festum corporis Christi
Verbi incarnati, ut pariter suorum idolorum illudqueinsupplicationibuscircumgestari.se-
cultum defenderent, ut constat ex Origene, 1. quitur pariter ex dictis Si enim corpus Chri-
:

3 cont. Celsnm. Et revera pari, quinimo ma- sti sit permanenter praesens in Eucharistia,
jori similitudine militant contra adorationem nihil magis congruum ac religiosum est, in
Verbi increati quam Christi in Eucharistia pra> augmentum ejus cultus ac in tanti beneficii
sentis, ut consideranti patet. Unde ex hoc ar- memoriam, quam ut speciali testo colatur, at-
gumento, si valeret, sequeretur Christum, que solemniter veluti triumpho publice cir-
sive in terris degentem, sive nunc in ccelis re- cumferatur.
gnantem,non fuisse, nec esse adorandum^quod Ita concil. Trid., cap. 5 cit., his verbis : « De-
non admittunt haeretici. clarat praeterea sancta synodus pie ac religiose
Resp. 2° absolutam ac immensam esse di- admodum in Dei Ecclesia inductum fuisse
sparitatem mter adorationem Christi in Eucha- hunc morem, ut singulis annis peculiari quo-
ristia et cultum idolorum. 1° Ex parte objecti dam et festo die, praecelsum hoc et venerabile
dii gentium erant falsi dii et homines peccato- sacramentum singulari veneratione ac solem-
res : Christus est verus Deus. 2° Ex parte cir- nitate celebraretur atque in processionibus
,

cumstanliarum ethnici existimabant sua si-

: reverenter et honorifice illud per vias et loca
mulacra ^?e vel corpora suorum deorum ani- publicacircumferretur.^Equissimum estenim
 IN QUO CONSISTAT SACRAMENTUM EUCHAUISTLE?
iacros aliquos statutos osse dies,
stiani omnes, singulari ac rara quadam signi-
ficatione, gralos et memores lcstentur animos
erga communem Dominum ct Redemptorem,
pro tam incfTabili et plane divino benefieio,
quo mortis ejus victoria et triumpbus rcproe-
sentatur. Atque sic quidem oportuit victricem
veritatem de mendacio et haeresi triumpbum
agere ut ejus adversarii in conspectu tanti
splendoris et in tanta universa^ Ecclesiee
positi, vel debilitati ct fracti
pudore affecti et confusi aliquando resipi-
scant. »
De origine ac institutione hujus
de auciore illius officii, dicam
sione historica.
§11.
Quid habeat proprie rationem sacramenti
in Eucharistia ?
Qusestio est, ut dixi, de consecratione,
ptione, speciebus consecratis et corpore Cbri-
sti. Quidam ergo rationem et essentiam sa-
cramenti reponunt in consecratione quidam
in sumptione ; quidam in speciebus consecra-
tis;
quidam in ipso corpore Cbristi ; quidam
in corpore et speciebus simul.
Dico Species consecratac, ut continentes
: virtualiter moraliter remanet, hoc sensu po-
corpus et sanguinem Christi, constituunt to-
tam essentiam sacramenti Eucharistiae. Est
communior inter thomistas quibus adbaerent
plures extranei.
Observandum tamen alia assignata, scilicet
consecrationem,corpus Christi et sumptionem,
non se habere mere accidentaliter ad rationem
sacramenti, sed esse essentialiter connotata ex-
trinseca species enim consecratee dicunt es-
; tum de quo loquimur, sed res et sacramen-
sentialiter ordinem ad consecrationem seu
prolationem verborum tanquam ad causam
efficientem, imo et formalem, quatenus per
verba sunt determinata3 ad significandum et
continendum corpus Chrisli. Quo ultiino sen-
su potest dici verba, ut virtualiter moraliter
permanentia, pertinere etiam ad essentiam
sacramenti, et ita intelligimus per species for-
maliter ut consecratas. Item dicunt essentia-
lem ordinem ad corpus Cbristi ut ad significa-
tum et contentum, et tandem ad usum, sicut
cibus ad manducationem qua de facto nu-
triat. Dicimus tamen quod nullum ex
constituat essentiam sacramenti, nisi, ut ob-
servavi, forma ut moraliter virtualiter perse-
verans in determinatione specierum ad signi-
4:^9
cum chri- ficandum etcontinendum corpus ' Christi, sed
id, utetiamdixi, intelligitur per species for-
maliter ut consecratas. Hac observatione pra>
missa, quae solutionibus argumentorum viam
aperit,
Prob. conclusio 1° impugnando alias sen-
tentias. 1° Consecratio non constituitintrinse-
ce essenliam sacramenti quia vel sumilur
;
pro actione conversiva panis in eorpusChristi,
loctiiia et sic est quid insensibile et transicns, eonse-
tabescant, vel quenter nequesacramentumquod estsignum
sensibile, neque sacramentum Eucharistioe
quod est res permanens. Insuper quod efficit
festi, necnon cibum non est cibus Eucharistia autem est
;
infra in digres- cibus. Iiem non est immcdiate signum pra-
cticum gratioe, sed tantum materise consecra-
tivum. Vel sumitur conseeratio pro prolatione
verborum, et sic potest considerari dupliciter:
1° ul est instrumentum ministri, et sic perti-
net ad causam efficientem, estque, ut ante,
actio transiens et efficiens cibum, ideoque
non cibus ipse permanens, neque immediate
sum- significans et causans gratiam, sed tantum
consecrans materiam. 2° Potest considerari
prolatio verborum ut forma determinans ma-
;
teriam, scilicet, species panis ad significatio-
nem continentiam corporis Christi; et cum
et
ista determinatio moraliter permaneat, sicut
significatio semel imposita alicui voci, semper
test dici quod verba sacramentalia ingredian-
tur essentiam sacramenti utforma id quidem :
non apposui in conclusione, quia, ut dixi,
intelligitur per species formaliter ut conse-
cratas.
2° Corpus Christi non constituit essentialiter
sacramentum; l°quianon estpersesensibile;
2° et praecipue, quia non est sacramentum tan-
tum, consequenter etfectus sacramenti; effe-
ctus autem sacramenti supponit sacramentum
constitutum, non constituit. Confirm. 1° Sa-
cramentumRaptismi non consistitessentialiter
in charactere, neque simul in charactere et
ablutione, quia character est res et sacramen-
tum, ideoque effectus sacramenti jam consti-
tutiper ablutionem sub praescripta verborum
forma ergo similiter. Confirm. 2° Eucharistia
:
dicitur passim a SS. Patribus et communiter
sacramentum corporis Christi aiqui corpus .
Christi non potest dici sacramentum corporis
his Christi : ergo.
3° Sumptio non constituit saeramentum;'
tum quia prolatis verbis sacramentalibus est
sacramentum ante sumptionem; tum quia ci-
 440
bus nipponitor antequam comedatur; tum
quia solus sacerdos cst conficiens sacramen-
tum et non ipse solus sumit. Haec fusius § prae-
cedenti.
Restat igitur solas species ut
constituere essentiam sacramenti.
Prob. 2 J
: Saeramentum
bilepractieum gratiae atqui species sunt sen-
: cum
sibiles, gratiam cibantem significant et cau-
sant instrumentaliter ergo. Significant etiam
: Christi, equidem constat ex utroque sed non
corpus Christi praesens, licet non causent; non
enim est necesse quod sacramenta causent
omne quod significant, significant quippe om-
nia passionis Christi mysteria, quae
causant.
Huic sententiae favet S. Th. hic q. 73, a. 6, 0,
ubi dicit, « quod in hoc sacramento tria consi-
derare possumus, scilicet id quod est sacra-
mentum tantum, quod est panis et vinum »,
id est, species panis et vini. Illam aperte tradit
Catechismus Rom., parte 2, tit.
num. 8, his verbis:« Diligenter observandum
est, multa in hoc mysterio esse, quibus ali-
quando sacramenti nomen sacri scriptores tri-
buerunt. Interdum enim et consecratio et per-
ceptio, frequenter vero et ipsum Domini corpus
et sanguis qui in Eucharistia continetur, sa-
cramentum vocari consuevit inquit enim S.
August. sacramentum hoc duobus constare,
visibili scilicet elementorum specie
bilicarne et sanguine ipsius Domini nostri
Jesu Christi; atque ad eumdem modum hoc
sacramentum adorandum esse, nimirum cor-
pus et sanguinem Domini intelligentes affir-
mamus. Verum haec omnia minus proprie dici
sacramenta perspicuum est ipsae autem panis
et vini species veram et absolutam hujus no-
minis rationem habent » .
Solvuntur objectiones.
Obj. cum Sylvio: S. Th. in 4, d. 8, q. 4, a. 1,
qusestiunc. 1 , ad 2 , dicit : «
corpore Christi fit unum sacramentum
lrenaeus, lib. 4, cap. 34, dicit
duabus rebus constare, terrena et ccelesti .» In
cap. Hoc est de Consecrat., dist. 2, dicitur
« Sacrificium Ecclesiae duobus constare, scili-
cet visibilj elementorum specie et invisibili
Domini Jesu carne».Item hoc sacramentum
adoratur latria; dicitur corpus Christi, panis
vivus, panis angelicus, cibus animae, excellen-
tissimum omnium sacramentorum
tem omnia non conveniunt
DISSERTATIO II. ART. I.
sed corpori Christi, vel corpori Christi simul
cum speciebus ergo. :
Resp. has omnes locutiones verificari absque
eo quod corpus Christi sit pars essentialis et
consecratas intrinsece componens hoc sacramentum; ad id
enim sufficit quod sit essentialiter extrinsece
est signum sensi- connotatum ut contentum et significatum:
ergo SS. Patres et S. Th. dicunt hoc
sacramentum constare ex speciebus et corpore
eodem modo, speciebus in recto et ut intrin-
sece constiluentibus, corpore Christi ut in
obliquo et cssentialiter connotato, eo modo
tamen non quo objectum pertinet ad specificationem po-
tentiae et signatum ad speciem signi.
Similiter hoc sacramentum dicitur corpus
Christi, panis vivus, etc. accipiendo contentum
pro continente, signatum pro signo, sicut si,
ostenso dolio, dicimus Hoc est vinum. Item
:
adoratur latria, ratione rei contentae quae con-
de Eucharistia, juncta est speciebus quasi sub velaminibus
per modum unius, sicut Verbum incarnatum
adoratur cum humanitate, non separando
humanitatem a divinitate, licet tota ratio ado-
randi sit divinitas, ut dicitur in tract. de In-
carn. Sicut enim rex vestitus honoratur cum
veste, non separando vestem a rege, licet tota
: ratio honorandi sit in rege sic, inquam, to-:
tum hoc sacramentum adoratur per modum
, et invisi- unius, licet tota ratio adorandi sit ipsa res
contenta.
Obj. 2°: Contritio interior est insensibilis
item est res et sacramentum, et tamen his non
, obstantibus est pars essentialis constitutiva
sacramenti ergo invalidae sunt
Pcenitentiae :
: rationes quibus excludimus corpus Christi a
ratione sacramenti.
Resp. ad primum quod licet contritio inte-
rior non sit per se sensibilis sacerdoti, est ta-
men per se sensibilis pcenitenti qui illam actu
experitur: in sacramento autem cujus materia
sunt actus pcenitentis, sufficit quod id quod
dicitur pars sacramenti sit alicui sensibilis,
Ex speciebus et quam\is sacramenta quorum tota materia
». S. exterius exhibetur, eam esse absolute sensibi-
« Eucharistiam lem requirant. Ita Contenson.
Ad sccundum, dist. maj. Contritio interior
per confessionem dolorosam sensibilis, ut con-
cipitur, nondum formata per gratiam, est res
et sacramentum, sacramen-
neg.; sic enim est
tum tantum, ut concipitur formata per gra-
tiam; conc. Ad hunc sensiim^ dist. min.
Contritio interior informis est pars essentialis
: haec au- sacraincnti Pcenitentiae, conc; ut formata per
solis speciebus, gratiam, neg.; sic enim est effectus sacra-
 UTRUM SACRAMENTUM EUCHAUISTl/E SIT, ETC. 441

menti : similis autem distinctio non cadit in specifica quani numerica, non in genere phy-
corpus Christi. sico ; certum est cnim quod species panis dif-
Inst.Quamvis corpus Christi sit rcs et
: sa- ferant spccie physica a speciebus vini, et quod
cramentum, id non impedit quin sit pars es- hae specics panis physice numero differant ab
sentialis sacramenti : ergo. Prob, ant. Illi aliis speciebus panis, sed in genere morali, seu
termini sacramentum tantum, res et sacra-
« artefacti sacramentalis. Consideramus enim
mentum simul, res tantum, non adhibentur hic Eucharistiam formalitcr sub ratione si-
ad distinguenda essentialia sacramentorum a gni sub qua est sacramentum et artefactum
non essentialibus, sed ad distinguenda omnia morale.
quae sunt in sacramentis, sive sint essentialia, Dico 1° : Eucharistia est unum specie sacra-
sive non ergo. Prob. ant. Quando quaeritur
: mentum *.

quid sit sacramentum tantum, non rcsponde-
tur quod sit signum practicum gratiae, quod
necessario respondendum foret si sacra-
mentum ibi sumeretur pro illa re qua3 tolam
materiam sacramenti designaret, sed dicitur
quod sit illud quod significat tantum et non
significatur, sive illud quod significat sit
gratia, sive aliquid aliud, ut in praesenti casu
ergo.
communior et certa, tradita a Catechismo
Est
Trid., p. 2, de Eucharistia, num. 10, his ver-
bis : « duo elementa, panis scilicet et
Licet sint
vinum, ex quibus integrum Eucharistiae sacra-
mentum conficitur, non tamen plura sacra-
menta, sed ununi tantum esse Ecclesiae aucto-
ritate docti confitemur; aliter enim septena-
: riussacramentorumnumerus^quemadmodum
semper traditum atque conciliis Lateranensi,
,

Resp. neg. Ad probat neg. ant. Ad

ant. Florentino et Tridentino decretum est, con-
probat. dist. ant. Quando quaeritur quid sit stare non poterit »

sacramentum tantum, non respondetur quod Prob. ratione theologica * Sacramentum :

sit signum practicum gratiae explicite, conc. formaiiter est signum practicum, consequen-
implicite, neg. Quando enim respondetur ter ejus unitas vel piuralitas specifica repe-
quod sit id quod significat et non significatur, ti debet ex unitate vel pluritate termini
intelligitur per id quod significat ipsa gratia, seu finis et effectus significati ; signum enim
alioquin non intelligeretur sacramentum. est in genere relationis quae specificatur a suo
Potest quidem cum gratia aliquid aliud termino: unde dicitur unum signum quod
significare, ut in praesenti casu significat gra- unum tantum significat, licet ex diversis par-
tiam et corpus Christi, in Baptismate gratiam tibus componatur, ut patet in
materialiter
et characterem sed si non intelligatur etiam
; imagine apposita tabernae atqui unus est spe- :

gratia, non erit, ut dixi, sacramentum, saltem cie finis seu terminus et effectus significatus
eo sensu quo hic loquimur de sacramentis. sacramenti Eucharistiae : ergo. Prob. min. Sa-
Similiter quando respondetur quod id quod cramentum Eucharistiae ,
quamvis speciebus
est res et sacramentum, sit id quod significat panis et vini physice distinctis sit compositum,
et significatur, intelligitur significatum, quod ordinatur ad unam specie refectionem spiri-
sit effectus seu res sacramenti, id est res signi- tualcm tanquam ad finem et effectum signifi-
ficata per sacramentum, consequenter quod catum, sicut cibus et potus materiales ordi-
supponat sacramentum constitutum, ipsum nantur ad unam refectionem corporalem :

autem non constituat. ergo. Patet ant.; quia definitur Eucharistia sa-
Ex diclis colliges nos supra recte defmivisse cramentum corporis et sanguinis Christi ad
Eucharistiam , 1° physice, quod sit « species spiritualem animae refectionem. Sicut autem
panis et vini consecratae sub praescripta verbo- duo requiruntur ad refectionem corporalem,
rum forma, continentes corpus et sanguinem scilicet cibus et potus, ita cibus et potus spiri-
ad causandam gratiam cibantem»; 2°
Christi, tualis requiruntur ad spiritualem refectionem,
metaphysice, « sacramentum corporis et san- et illa spirituatis refeclio est una specie
guinis Domini ad spiritualem. animae refe- quia eamdem specie gratiam cibantem produ-
ctionem. cunt ambae species ergo 8 Unde Ecclesia in : .

collecta dicit, primo in plurali : « Purificent

ARTICULUS II.
nos sacramenta quae sumpsimus » deinde ad- ;

dit in singulari « Hoc tuup? s^rramentum

:
UTRUM SACRAMENTUM EUCHARISTIjE SIT UNUM
VEL PLURA ? non sit nobis reatus ad poenam » ad osten- ,

dendum quodTioc sacramentum sit plura ma-

Quacstio est de unitate et pluralitate, tam * Hic q. 73. a. 2, 0. 2 lbid. 8 Ibidem. ad 1.
 442 DISSERTATIO II. ART. II.

terialitcr, quatcnus continct resspecie physica panis, ex dictis, producit totum et intcgrum
dhrersas unum autem formalitcr, quia hacc
, effectum sacramenti ergo illud significat; sa-
:

plura ordinanuir a«i unum significandum et cramenta enim significant quod etficiunt.
efficiendum sie in Extrema-Unctione sunt
: Resp. neg. ant. Ad probat. dist. ant. Sola
plures unctiones et tamen unum sacramen- specics panis producit totum et integrum ef-
tuni, juia istae plures unctiones ordinantur fectum sacramenti concomitanter, conc; for-
ad unum finem ct effectum, qui est tollere re- maliter, neg. Similiter, dist. conseq. ergo il- :

liquias peccatorum sic domus quamvis con- : lum significat concomitanter, conc; forma-
stet diversis partibus, est tamen una domus, liter, neg. ; formaliter enim species panis si-
unum artefactum, quia ordinatur ad unius gnificattantum corpus Christi ut cibum, sed
familia) habitationem. quia non est corpus vivum sine sanguine, per
Hinc inferes unitatem specificam hujussacra- concomitantiam significat sanguinem.
menti non esse repetendam, ut quidam volunt, Sacramentum Eucharistiae, specie
Dico 2° :

ex unitate corporis Christi, tum quia in eonon unum, numero.

est multiplex
consistit, utdictum est art. praeced.; tum quia Prob. Sacramentum Eucharistiae supponit
foret unum numero sacramentum in tota Ec- pro ^speciebus consecratis in ordine ad sum-
clesia, cum sit unum numero corpus Christi; ptionem et in illis essentialiter consistit, ut di-
neque ex institutione, ut voluntalii, tum quia ctum est art. praeced. : atqui specics in diver-
institutio pertinet ad causam efficientem, non sis ecclesiis sunt numero plures,
consecratae
formalem quae sola specificat quia Chri- ; tum et ad refectiones numero plures ordinantur :

stus potuit una institutione pluraspecie sacra- ergo.

menta instituere. Confirm. Quando sunt plures materiae et
Dices : In Eucharistia sunt plura signa : plures formaenumero distinctse, sunt plura
ergo plura sacramenta. Patet conseq. Signum sacramenta numero distincta atqui quando :

est genus ad sacramentum, non potest autem plures sacerdotes celebrant in diversis Eccle-
multiplicari genus, quin multiplicetur spe- siis, sunt plures materiae et formae numero
cies. distinctae : ergo.
Resp. dist. ant. In Eucharistia sunt plura Dices : Si Filius Dei assumeret plures huma-
signa materialiter scu inadaequata 1 conc; for- , nitates, esset unus homo;et si idem subje-
maliter ct adaequata, neg. Equidem species ctum bilocatum haberet duas albedines, esset
panis significant cibum spiritualem, species unum numero album ergo quamvis Christus :

vini potum , sed ex utraque significatione existat in diversis speciebus, est unum numero
partiali integratur et perficitur una significa- sacramentum.
tio totalis qua significatur una specie refectio, Resp. neg. conseq. Disparitas est, quod uni-
adquam requiritur cibus et potus. Unde ad tas numerica hominis sumatur ab unitate sup-
eumdem sensum,dist. conseq.: ergo suntplura positi vel subsistentiae et unitas numerica ,

sacramenta inadaequata, conc; adaequata,neg. accidentis ex unitate numerica subjecti in ;

Inst. 1° Qui solam speciem panis sumit, re-

: casibus autem instantiae foretunicum numero
cipit totum et integrum sacramentum; simili- suppositum et unicum numero subjectum: at
ter qui solam speciem vini sumit ergo quae- : species sacramentales non sunt in corpore
libet est totum et integrum sacramentum. Christi, tanquam in supposito vel subjecto.
Resp. dist. ant. Recipit lotum et integrum Repones : Apost., 1 Cor. 10, probat omnes
sacramentum materialiter seu ex parte rei , fideles esse unum corpus mysticum, quia de
contentoe et significatae, conc; quia non solum uno pane participant : Unum corpus, inquit,
recipit corpus Christi, sed etiam sanguinem multi sumus, omnes qui de uno pane etdeuno
per concomitantiam sicque totam gratiam , calice participamus : ergo est unum numero
cibantem recipit totum et integrum sacra-
; sacramentum Eucharistiae.
mentum formaliter in ratione signi, neg. ;
Resp. Apostolum sumere panem seu species
species enim panis significat solum cibum, panis pro corpore Christi sub illis contento
qui nonsufficit ad integram refectionem quam unde sensus ejus est quod, sicut est unum
debet significare Eucharistia. corpus Christi quo aluntur spiritualiter fideles,
Inst. 2° Qui recipit solam speciem panis,
: ita sunt hi unum corpus Christi mysticum.
recipit totum et integrum sacramentum in Replicabis : Hoc sacramentum est unum in
ratione signi : ergo. Prob. ant. Sola species ratione sacrificii : ergo et in ratione sacra-
» ib. ttd 2. menti.
 QUANDONAM SACRAMENTUM EUCHARISTL& ETC. 443

Rcsp. neg.ant.simpliciter loqaendo. Quam- rhensao appositum estunum conviviurn in actu

vis enim dicatur imum ratione principalis primo ; dum autem in plures refectiones a
otferentis, qui est unus scilicet Christus, et pluribus sumentibus dividitur, fit multiplex
ratione unius rei oblatac ; simplicitcr tamen in actu secundo: sic plures hostiae consecratas
loquendo est multiplex, quia est multiplex in eodem altari, scu ciborio repositae, sunt
oblatio etimmolatiomvstica. Euit er"-ounum unum convivium et imum sacramentum in
cruentum sacrificium, sed est multiplex in- actu primo; dum autem a pluribus sumitur,
cruentum. fit multiplex in actu secundo, quia sunt plures

Dico 3° Unitas vei pluralitas numerica sa-

: refecliones. Reflecte hic agi de unitate vel
cramenti Eucharistiae non desumitur abuni- pluralitate moraii, ut pra3monuimus.
tate vel pluralitate specierum, neque ab una
vel multiplici consecratione, sed ab ordine ad ARTICULUS III.

unam vel plures refectiones.

Prob. Eucharistia est instituta per modum quandonam sacramentum EucHARiSTiiE fuerit
convivii spiritualis, consequenter de illo lo- institutum?
quendum est secundum analogiam qnam
habet ad convivium materiale : atqui unitas Suppono, ut certum, Christum hoc sa-
fide
vel pluralitas numerica in convivio materiali cramentum ultima coena, pridie
instituisse in
non sumitur ex unitate vel pluralitate ferculo- quam pateretur. Id constat ex tribus evange-
rum; sicutenim si plures ex uno ferculo su- listis Matth. 26, Marco 14, et Luca 22, refe-
:

mant, erunt plures refectiones et plura con- rentibus institutionem hujus sacramenti ad
vivia ita si unus ex pluribus ferculis conti-
: ccenam quam Christus habuit cum suis disci-
nuatim sumat, erit unum convivium neque ; pulis pridie mortis suae et ex Apostolo,l Cor.:
;

sumitur exuna velpluribusactionibuspraepa-
rativis, cum unum convivium possit pluribus
actionibus praeparari, et e contra multiplex
convivium una actione continua; sed sumitur
Nocte qua tradebatur„ etc. Atque ita defini-
tum est in concil. Viennensi, Clementin. de
reliquiis et in Trid., sess. 13, cap. 1. UndeEc-
clesia in canone missae « Pridie quam patere-
:

aferculis prout ordinantur ad unam vel mul- tur accepit panem», etc.
tiplicem refectionem : ergo similiter unitas vel Hujus facti tres congruentias profert Au-
pluritas numerica in sacramento Eucharistiae, ctor '. 1° Quia conveniebat ut tunc cum Chri-
non sumitur ex unitate vel pluralitate spe- stus in propria specie a discipulis recessurus
cierum praecise, ex una vel multiplici consecra- erat, seipsum ad solatium in sacramentali
tione, sed ex ordine ad unam vel
multiplicem specie reverendum exhiberet. 2° Conveniens
refectionem spiritualem. Unde unus simul si fuit utimminente passione, celebrato priori
velcontinuatimsumatplureshostias,estunum sacramento agni pasehalis, quod erat illius
sacramentum, quia est una refectio si idem ; passionis praefigurativum, loco istius novum
pluries in diverso tempore sumat, sunt plura institueret,quod essetejusdem passionis reme-
sacramenta, quia sunt plures refectiones. morativum in posterum, quale est Euchari-
Item si piures exeadem hostia in partes divisa stia: sine enim fide passionis Christi nunquam
sumant, erunt plura sacramenta, quia plures potuit esse salus, secundum illud ad Rom. 3.
erunt refectiones tot sunt enim refectiones
; Quem proposuit Deuspropitiationemper fidem
quot sunt refecti. in sanguine ipsius. 3° Ea quae ultimo dicuntur
Neque inde sequitur fieri novum sacramen- et fiunt ab amicis recedentibus
praesertim
tum sine nova consecratione, sed tantum id magis memoriae commendantur, quia tunc
quod erat unum
factum consecratione, fieri magis inflammatur affectus ad amicos; ea
multiplex divisione sicut cum aqua dividitur
: vero ad quse magis afficimur, profundius ani-
in partes, non fit nova aqua, sed facta multi- mo imprimuntur. Ut ergo hujus sacramenti
plicatur discontinuatione. altitudo magis commendaretur, et profundius
Dices : Sacramentum antequam
Eucharistiae cordibus et memoriae apostolorum infigeretur,
sumatur, est unum vel multiplex, existit enim conveniens fuit nt in ultimo ab eis discessu
ergo. illud institueret. Haec, inquam,certa sunt apud
Resp. dist. ant. Sacramentum Eucharistiae omnes.
antequam sumatur est unum vel multiplex in Verum gravis est controversia, qua die
actu primo, conc; in actu secundo, neg. Christus ultimam cocnam celebravit. Commu-
Sicut itaque convivium paratum et eidem i uic q. 83, a. 5, o.
H\ DISSERTATIO
nis sententia Latinorum est ipsum ultimam
eoanam agni paschalis cclebrasse vespeca se-
cunda lunae seu diei decimae quartae, hoc est
feriaquinta ad vesperam. Graeci, e contra, ut
suum de fermentato usum
tueantur, tenent
Chrislum uno die anticipasse esum agni pa-
sclialis, et hanc ccenam cclcbrasse secunda
fespera lunac dechruc tertiae; Christus enim
juxla i[)sos crucifi.vus est luna decima quarta,
seu feria quinla, non sexta. Aloysius Legio-
ncnsis et Basilius Poncius, quibus praeivere
Stella et Oleaster, censent pariter Christum
celebrasse pascha luna decima tertia ad vespe-
ram, non quod Christus anteverterit ccenam
agni paschalis,sedquiaarbitrantur hancsolem-
nitatem incipere vespera secunda lunae deci-
mae tertiae. Pro hujus controversiae resolutione
atque intelligentia,
Observandum 1° tres dierum ditferentias di-
stingui apud Judaeos, naturalium, arlificialium
et legalium seu festivorum. Dies naturalis acci-
piebatur sicut apud nos a media nocte ad me-
diam noctem artificialis ab orlu ad occasum
; laris beneficii
solis, et ideo non erat fixus, sed modo longior,
modo brevior secundnm quod sol prius aut
tardius oriebatur et occidebat. Distribuitur in
quatuor partes seu horas quarum quaelibet
complectebatur tres ex nostris, in primam,
tertiam, sextam et nonam. Prima computaba-
tur ab ortu solis ad horam nonam nostram
circiter tertia a nona hora ad duodecimam
; bere quasi duas partes primam a declinatione
sexta a duodecima hora ad tertiam nona a
tertia hora ad occasum solis. Dies legalis seu
festivus accipiebatur a vespera praecedentis
dieiad vesperam sequentis, eo modo quo festa
nostra quoad officium aceipiuntur, juxta le-
gem Levit. 23 A vespera ad vesperam cele-
: nio inchoare unde apud ipsos idem est pri-
brabitis sabbata vestra. Per sabbata autem
intelliguntur ibi etiam festa saltem solemnio-
ria, nam ibidem festum expiationis vocatur
sabbatum requietionis. Excipitur festivitas
agni paschalis, si tamen debeat dici festivitas ;
consislebat enim immolatione etcsu
in sola
agni paschalis; incipiebat sub secundis vespe-
ris lunae decimae quartae, nec ulterius extende-"
batur; coincidebat cum initio festi
quod erat luna decima quinta, quodque
piebat a secundis vesperis lunae decimae quar-
tae.Festum azymorum complectebatur se-
ptem dies integros quorum primus et ultimus
erant solemnissimi omnes vocabantur pa-
; die azymorum accesserunt discipuli ad Jesum
schales, ratione potioris victimae initio
latae, agni paschalis. Haec constant ex
scilicet
cap. 12 Exodi, ubi sic legitur Loquimini ad:
universum ccetum fiiiorum Israel et diciie eis:
II. AKT. III.
Decimadie mensis hujus tollat unusquisqtie
agnumper familias et domos suas... et serva-
batis eum usque ad quartam decimam diem
mensis hujus; immolabitque eum universa
midtiludo filiorum lsrael ad vesperam; ct su-
mcnt de sangidne ejus ac ponent super utrum-
que poslem et in superliminaribus domorum in
quibus comedent illum; et edent carnesnocte
illa et azymos panes cum lactucis
assas igni
Septem diebus azyma comedetis.
agrestibus...
Jn die primo non erit fermentum in domibus
vestris: quicumque comederit fermentatum,
peribit anima illa de Israel, aprimo die usque
ad diem septimum. Dies prima erit sancta
atque solemnis, et dies septima eadem festivi-
tate venerabilis... Primomense quarta decima
die mensis ad vesperam; comedetis azyma,
usque ad diem vigesimam primam ejusdem
mensis ad vesperam, septem diebus fermentum
non invenielur in domibus vestris, etc.
0bservandum2°pascha,seu phase,idest,tran-
situm, institutum fuisse in memoriam singu-
quo angelus transiens per ^Egy-
ptum primogenitos i-Egyptiorum interfecerat
intaciis Hebraeis; festum azymorum in memo-
riam alterius beneficii priori succedentis, quo
Hebraei adeo festinanter egressi sunt de Mgy-
pto, ut cumnon possent fermentare panes,
azymos coxerint Exod. ibid. :
Observandum 3° vesperam apud Judseos ha-
:
; solis, seu a meridie; alteram a crepusculo post
occasum solis: tempore autem medio interhas
duas vesperas mundabatur domus a fermen-
tato, deinde celebrabatur pascha.
Observandum 4° Judaeos menses a novilu-
:
mus dies et prima luna primus mensis cen- :
seturillecujusdecimaquartadiesimmedialius
sequitur aequinoctium veris dicitur Nisan, :
apud nos Martius. His observatis,
Dico Christus celebravit ultimum pascha,
:
consequenter Eucharistiam instituit, die seu
luna decima quarta exeunte , hoc est feria
quinta ad vesperam.
azymorum Prob. 1° Christus celebravit ultimam cce-
:
inci- nam paschalem prima die azymorum, quando
necesse erat secundum legem occidi pascha et
quando Judaei illud immolabant : ita conceptis
terminis tres evangelistae Matth. 26 ; Prima :
immo- dicentes Ubi vis paremus tibi comedere pa-
:
scha?...Etparaverunt pascha. Vespere autem
facto, discumbebat cum discipulis suis Marcus ;
14 Prima die azymorum^ quando pascha im-
:
 QUANDONAM SACRAMENTUM
molabant (Judaci), dicunt ei discipuli: Quo vis
eamus etparemus tibiut manduces pascha?...
Et paraverunl pascha. Vespere autem facto
venit cum duodecim manducaturus pascha, ut
ibidem fusius exponitur Lucas 22 ; Venit
dies azymorum in qua necesse erat occidi pa-
scha : et misit Petrum ct Joannem
Euntes parate nobis pascha ut manducemus...,
Et paraverunt pascha. Et cum facia esset horat
discubuit et duodecim apostoli cum co,et aitil-
lis; Desiderio desideravi hoc pascha manducare
vobiscum antequam patiar : atqui prima dies
azymorum in qua neccsse erat occidi pascha,
secundum legem, et illud immolabant Judaei,
erat luna decima quarta sub secundis vesperis,
non decima tertia: ergo. Prob. min. l°NuIlibi
in S. Scriptura prima dics azymorum adscri-
bitur luna3 decimaB tertia), sed lunae dccimoe
quartaeet decimae quintae, quia decima quarta
erat initium festi, et decima quinta crat fe-
stum seu solemnitas azymorum sic Levit. 23 : :
Mense primo,quarta decima die mensis adve-
sperum phase Dominiest;et dccima quinta clie
mensis hujus, solemnitas azymorum est. Idcm
Exod. 12 et Num. 28. Per solemnitatcm
autem intelligit primam diem azymorum quoe
sola cum
ultima erat solemnis, ut prius dictum
est: atqui si prima dics solemnis azymorum
fuit decima quinta, nihil ad illam attinet ve-
spera secunda limce decimae tertise, scd solum
secunda vespera lunse decimGC quartie, nisi ve-
lis unam diem habere tres vesperas ergo.
Prob. 2° eadem prima min. Septem duntaxat
diebus Hebraei tenebantur uti azymis, Exod.
cit. : Septemdiebusazymacomedetis,
quarta decima mensis ad vesperam usque ad
diem vigesimam primam ejusdem mensis ad
vesperam : atqui si prima dies azymorum fuis-
set iuna decima quarta, et incepisset luna de-
cima tertia ad vesperam, cssent usque ad vi-
gesimam primam octo dies integri
ergo.
Prob. 2° specialitcr contraGraccos, evertendo
fundamentum eorum. Dicunt Groeci Christum
una die pn-cvertisse coenam paschalem, eam-
que ideo celcbrasse luna decima tertia desi-
nente, quia cum sciret se sequcnti die, scilicet
decimaquarta,seuferiaquinta,essemoriturum,
noluit legem inobservatam relinqucre. At 1°
falsum supponunt Christum mortuum esse
luna decima quarta., scu feria quinta, et non
luna decima quinta, seu feria sexta. 2°Dato hoc
supposito, Cliristus nec debebat, nec poterat
preevertere diem a leae constitutum non de-
bebat, quia lex anxe diem prsefixum non obli-
EUCIIARISTLft. ETC. m
gabat; equidem lege, Num. saneitum
9, v. 10,
erat, ut qui proptcr immunditiam legalem vel
absentiam, non posset primo mense celcbrare
pascha, in altcrum mensem differret; sed nu-
: squam statutum crat, ut qui sc crederet prius
moriturum, celebrationcm paschatis antever-
diccns : terct; sed et apostoli non sciebant se crastino
morituros, cum ncc tunc morlui sint, ct tamen
celebraverunt pascha cum Christo futilis ergo:
est iste practextus anticipatie legis. Non pote-
rat, quia juxta iegem, Deuteron. 16, agnus de-
bebat immolari in templo Non poteris immo-
:
lare phase in qualibct urbium tuarum, sedin
locoquem elegerit Dominm Deus tuus, ut
nomcn ejus ibi. Vel ergo Christus agnum
habitet
non immoiatum ioco et tempore statuto man-
ducasset, et m
hoc summam legis violasset
ipse qui illam venerat adimplere; vel id ei ob-
sequium proestitissent saccrdotes, aut saltem
immolanti annuissent, quod nulla verisimili-
tudine dici potest, quippe qui illum summo
odio prosequebantur, et sc volatoe legis reos
palam exhibuissent. 3° Hoe legis transgressio-
ncs, sive proeveniendo tempus statutum, sive
nonimmoIandointemplo,offendissentJudceos,
qui inde dubio procui instaurandoe crimina-
tionis in Christum ansam arripuissent, cum in
conquirendis adversus illum falsis testimoniis
essent tam solliciti, et de violatis per discipulos
futilibus traditionibus, ut quod non iotis ma-
nibusmanducarent,conquererentur; et tamen
: de istis transgrcssionibus Christum non accu-
sarnnt. QiicC Graeci opponunt ex S. Scripturis
mox solvemus.
sciliceta Prob. 3° ex constanti traditione Ecclesiae,
qua) maxime inde evincitur quod cum Asiatici
contenderent cclcbrandum esse pascha cum
Judaeis luna decima quarta primi mensis, se-
que luerentur exemplo Christi et apostolorum,
nullus sive ponlificum, sive Patrum ipsis oppo-
azymorum suit Christum cum apostolis non celebrasse
pascha luna dccima quarta sed luna decima
tertia. Quod sace non omisissent in tam cele-
bri et diuturna controversia, cum inde fundi-
tus everteretur fundamentum quartodecima-
norum.
Solvuniur objectiones.
Obj. 1° cum Gra3cis varia S. Scnpturae testi-
monia, quibus videtur Christum diem pascha-
tis !cge statutum antevertisse. 1° Joan. 13 di-
citur Ante diem festum paschce sciens Jesus
:
,
: quiavenit hora ejus,ut transeat ex hoc mundo
ad Patrem, cum dilexisset suos qui erant *v
 M6 DISSERTATIO II. ART. III.

mundo, in finem dtlcxit eos : cama facta,

ct moti auctoritatc S. Chrysostomi, Hom.
Alii,
etc. Si ante festiun paschac ccenam legalem cc- SG in Matth., arbitrantur Judaicam multitudi-
lebravit atque Eucharistiam instituit ergo
, : nem equidem celebrasse paseha more solito
luna decima tertia, nam festum paschae inci- luna decima quarta exeunte, sed principes sa-
piehat luna decima quarta exeuntc. cerdotum et scribas, ut liherius in Christum
8* Joan. 18 dicitur quod die qua passus est saevirent eumque prodercnt, distulisse contra
Chrislus, Juda?i )ion introiemnt prcetorium, ut praeeeptum legis in diem sequentem, scilicet
jion cojxtaminarcntur (ingressu domus viri lunam decimam quintam in secundis vespe-
gentilis), sed ut majiducarejit pascha, seu ris scribit enim S. Chrysostomus loco citato
;

agnnm paschalem. Manducatur autem pascha « Audacissimos illos homines, et mille tran-
luna decima quarta vesperi, sicque Christus sgredientes legis praecepta, quoniamitainflam-
mortuus est luna decima quarta. Ccenam au- mati erant et saepe conati sunt Jesum capere,
tem paschalem celebravit pridic quam pate- nihil facere potuerant , ex insperato nactos
retur ergo diem solitum celebrationis paschae
: quod cupiebant , tempus paschae transpo-
anticipavit. suisse »
3° Joan. 19 Christus dicitur mortuus in pa- Alii tandem dicunt duplicem neomeniam,
rasceve paschae Erat autem parasceve pa-
: seu duplex initium mensis tempore Christi
scho? hora quasi sexta. Est autem parasceve distingui apud Judaeos unum a conjunctione :

paschae praeparatio ad pascha celebrandum, solis et lunae, alterum ab apparitione sensibili

seu vigilia paschae; vigilia paschae erat luna lunae; primum servari a Galilaeis, secundum a
decima quarta. Ergo Christus passus est luna Jerosolymitanis ; Christum autem Galilaeum,
decima quarta, seu feria quinta, sicque ccenam morem Galilaeorum secutum, pascha celebrasse
paschalem celebravit luna decima tertia,pridie pridie suae mortis luna decima quarta a con-
quam pateretur. junctione planetarum ; Jerosolymitanos vero
4° Christus non est mortuus in festo solemni die sequenti etiam decirna quarta ab appari-
quale erat prima dies azymorum, scilicet luna tione lunae.
decima quinta, seu feria sexta ergo luna de- : At imprimis generaliter contra has omnes
cima quarta, seu feria quinta, sicque pascha opiniones, praesertim contra primam et ter-
celebravit luna decima tertia. Prob. ant. 1° ex tiam militant S. Scripturae ; dicit enim Marcus,
hoc dicto Judaeorum apud Matth. 16 Non in : 14-, Christum comedisse agnum paschalem
die festo, ne forte tumultus fieret inpopulo. primo die azymorum, quajido pascha immola-
2° Prohibitum erat Judaeis actus judiciales bant Judcei; Lucas 22: Venit dies azymorum
exercere in festo solemni. 3° Ipsa die mortis in qua necesse erat occidi pascha; Matth. 26 :

Christi, Nicodemus deposuit corpus Christi de Scitisquia post Uduum pascha fiet; ubi xo fiet
cruce, et posuit in monumento, piae mulieres significatab omnibus faciendunr, et xo scitis
emerunt et paraverunt aromata in ejus sepul- hoc futurum more solito, alioquin discipuli hoc
turam; nihil autem operis fieri licebat die nescivissent; et, Joan. 18, dicit Pilatus Ju-
festo, exceptis iis quae ad vescendum pertinent, daeis Est autem cojisuetudo vobis ut unum
:

Exod. 12 : ergo. dimittam vobis in pascha : vultis ergo dimil-

Quidam ut ab his argumentis se expediant, iam vobis regem Judceorum? ergo pascha cele-
respondent Christum equidem celebrasse pa- brabatur apud Judaeos cum Christus tenebatur,
scha luna decima quarta ad vesperam secun- accusabatur, et in procinctu erat ut condemna-
dum legis praescriptum at Judaeos, saltem
; retur.
proceres, suum lunam decimam
distulisse in Specialiter contra primam opinionem Tra- :

quintam desinentem. Non una vero ratione ditio illa commentitia est, nec ullo momento
ducuntur, ut id asserant. probatur. Pariter ratio traditionis est futilis; in
Lyranus, Burgensis, Maldonatus etc, cen- omnibus enim solemnitatibus distinctis a sab-
sent tunc temporis receptam fuisse apud Ju- bato, licebat praeparare et coquere cibos,
daeos traditionem qua praecipiebatur, ut si Exod. 12; item et mortuos sepelire vesperi,
solemnitas paschalis incideret in feriam se- quando in alteram diem servari non poterant,
xtam, transferretur in sabbatum, ne nimis ut patet exemplo Tobiae; estque haec hodierna
gravis foret populo observatio duorum festo- praxis Judoeorum. Insuper juxta har.c opiirio-
rum immediate consequentium, in quibus nem Judaei incidissent in incommodum quod
nec praeparare cibos, nec sepelire mortuos vitare voluissent; si enim prima solemnitas
hceret. azymorum transala fuisset in sabbatum se-
 3 QtfAIYDONAM SACRAMENTUM EUCIIAMSTI/E. ETC. 4i7

quens, ultima solcmnitas azymorum incidisset scnt, non prima scd secunda dio azymorum;
in feriam sextarn, sicque duo fcsia immcdiate fuisscnt octo dies azymorum; manipulus hor-
consequeatia habuissent celebranda. deaceus, de quo Levit. 23, oblatus fuisset tcrtia
Contra secundam opinionem Dato Judaeos : die, non secunda; sicquc confusa fuissent om-

secundum lcgcs et consuetudines suas non nia festa, etlegcs in pluribus violatae. 3°Quam-
potuisse in festo solemni actus judiciales excr- vis incertum sit a quo Jndaci neomcniam, seu

cere, quod non est certum, constat tamen ex
Evangelio has leges et cousuetudines postha-
buisse, ut suo in Christum odio occasione
nacta, saevirent, sicut in festo tabernaculorum,
Joan. 8, et in festo encceniorum, Joan. 10, ip-
sum Christum lapidare voluerunt, nihil isto-
rum festorum rcligione impediente. Insuper
non advertunt hujus sententiao defensores
Christum a Juda non fuisse Judaeis traditum,
mensis initium computent, an a conjunctione
planetarum, an a lunae phasc, si tamcn Philoni
,
fides estinlibrc de Scptenario, ncomenia apud
Judacos dicitur, « quando incipit sol splendore
sensibili lunam illustrare, ipsa vcro proprium
decus patefacit spectantibus ». Et ideo neome-
nia indici solcbat tuba cornca supra templi tc-
ctum, eo instanti quo luna apparebat.
Si dicas sabbatum, quod mortcm Christi

nisi post peractam ccenam, consequenter post subsecutum est, vocari Joan. 19 magnum diem
cceptam solemnitatem paschalem, quae ideo sabbati non alia, ut videtur, ratione, quam
y

non poterat amplius differri. quia tunc celebrabatur prima dies azymo-
Quantum ad S. Chrysost., fas estnobis,, salva rum quae erat solcmnis *, resp. quod quacum-
ejus reverentia, Patribus communiter con-
aliis que die de septem diebus azymorum sabba-
trarium sentientibus subscribere; eo magis tum veniret, dicebatur magnus dies sabbati
quod ipse S. Chrysost. in hac sententia non propter geminatam sokmnitatem, scilicet
fuerit constans; nam, hom. 84 in Matth., scri- sabbati et paschae, id est, dierum pascha-
pserat Et immiserunt in eum manus, ac
: « lium.
tenuerunt illum ipsa nocte, in qua comede- Mitto aliam singularem quorumdam opinio-
runt pascha » ; et hom. 82 in Joan., fatetur se nem, qui dicunt Christum hoc ultimo vitae
ignorare, an haec verba Joannis, ut manduca- suae anno non celebrasse pascha Judaicum,
rent pascha, significent paschalem victimam, sed christianum tantum consecratione et di-
an vero « totam solemnitatem » stributione sui corporis ; haec namque senten-
Contra tertiam opinionem 1° Duplex neo- : tia repugnat Scripturis sacris, SS. Patribus,
menia, seu duplex initium mensis ex phase definitioni ita ut a
ac professioni Ecclesiae,
seu apparitione lunae, et ex conjunctione pla- quibusdam dicatur Nonnisi de
haeretica. 1°

netarum non erat in usu apud Judceos tempore Judaico paschate intelligi potest quod Christus
Christi, neque ullum habet in S. Scriptura fun- dixit domino domus, Matth. 26 Apud te fa :
•

damentum, sed potius S. Scripturae contraria- cio pascha hodie ; et Marci 14 Ubi est refectio
:

tur ;
pascha enim, secundum legem, Exodi mea, ut pascha cum discipulis manducem?
cap. 12, debebat celebrari simul a tota congre- Si namque de instituenda Eucharistia Christus
gatione filiorum Israel, et post mactatam com- locutus fuisset, ipse dominus domus nihil in-
munem victimam in templo Jerusalem : Im- tellexisset. 2° Christus ccenam illam mandu-
molabit , inquit S. Scriplura citata, eum cavit, quam praeparandam discipulis jussit,
universa muititudo filiorum Israel ; textus He- Luc. 19 Fecerunt discipuli sicul constituit
:

braicus: Omnis ccetus synagogoe; Targus: Om- fflis Jesus, et paraverunt pascha 9 utique man-
nis ecclesia fiiiorum Israel; textus Samarita- ducandum certum est autem discipulos
:

nus Omnis congregatio st/nagogce; non im-

: parasse ccenam Judaicam, non eucharisticam
molatus aulcm fuisset in coetu totius synago- quam non noverant. 3° Ecclesia in concil.
gae, neque in ccetu totius ecclesiae, si Galilaei Trid., sess. 22, cap. 1, declarat quod « Chri-
una die, Jerosolymitani altera die immoiassent. stus in coena novissima qua nocte tradebatur,
2° Die statuto ad mactationem agni omne fer- celebrato veteri pascha, quod in memoriam
mentum ejiciendum erat de domibus, Exod. exitus de ^Egypto multitudo filiorum immola-
cit.. Galilaei itaque, advenientes Jerosolymam bat, novum pascha »; et in suis offi-
instituit
luna decima quarta a conjunctione planeta- ciis ex angelico Doctore cantat « In supremae :

rum, celebrassent pascha in domibus a quibus nocte ccenae recumbens cum fratribus, obser-
non erat sublalum fermentatum, sicque legem vata lege plene cibis in legalibus, cibum tur-
violasseni; aut si hac die Jerosolymitani suas bae duodenae se dat suis manibus. Post agnurn
domos fermento purgassent, agnum immolas- * ibid.
44« DISSERTATIO IT. ART. III.

Lypicum expletis cpulis », etc. 4° Nullus SS. scha qiue sunt oves et bovos patet ex similf- :

Patrum negavit unquam Christura
agnum paschalem
ccena
nymus Vechietus qui
edito propugnavit, a supremis fidci inquisito-
ribus damnatus est, ct in carccrcm ad plures
annos conjectus, pronuntiaruntque supremi
judices cjus sententiam esse «contrasacrarum
litterarum fidem, contra Ecclesiae
anctoritatem et contra SS. Patrumdoctrinam.»
Denique non alia de causa confictum cst hoc
systema, quam quia ejus defensores arbitra-
bantur Christum csse passum luna decima
quarta; sicque non potuisse pascha judaicum
celebrare, quod assumptum
in ultiiua
comedisse. 5° Hicro-
istud systema libello
univcrsae
patet ex dictis esse
bus phrasibus alibi iu S. Scriptura usurpatis.
Sic 1 Paralip. 29, dicitur : Obtulerur*» holo-
causta die sequenti, tauros mille^ arietes mille,
agnosrmille ; et2 Paralip. 7: Mactavit Salomon
rex hoslias, boum viginti duo millia, arietum
centumvigintimillia;x\b\\\o\oc&x\si\\eX\\osX\&
non disiinguuntur a bobus, aghis et arietibus,
sed sunt nomina generalia quibus boves, oves,
etc. tanquam species subjiciuntur, estque
sensus: Obtulerunt iiolocausta et hostias, qiiae
sunt boves, agni, arietes, etc.
Confirm. nosfra responsio invicto argumcn-
to. Deuteron. 10 cit., secundum Vulgatam,
legitur Immolabis phase Domino Deo tuo de
:

falsum. ovibus et de bobus Non comedes in eo pa-

Aliter ergo argumentis initio propositis re- nem fermentatum : Seplem diebus comedes
spondemus. Ad primum Hsec Joannis verba 1
: absque fermento panem afflictionis. Secundum
Ante diem festumpaschce, intelliguntur dc die textum Hebraicum Sanctificabis pascha Do-
:

naturali, a media nocte ad mediam noctem,
vel de artificiali ab ortu ad occasum
de die sacro qui incipit a primis vesperis, de
quo loquuntur alii tres evangelistae cum di-
mino Deo tuoovem et bovem... non comedes
solis, non super eo fermentatum ; septem diebus comedes
super eo infermentatum. Secundum textum
Samaritanum Sanctificabis pascha Domino
:

cunt Primo die azymorum\ et sic nulla est

: Deo tuo oves et boves... Non comedetis cum eo
inter ipsos contradictio. fermentatum ; septem dicbus comedetis cum eo
Ad secundum 2
: Ut manduca-
Haec verba : azyma. Secundum septuaginta interpretes
rent pascha, non intelliguntur de agno pas- lmmolabis pascha Domino Deo tuo oves et
chali, sed de cibis paschalibus, scilicet de azy- boves... Noncomedes fermentatum super illud;
mis, debobus et ovibus, de quibus Deuteron. septem diebus comedes super iliud azyma. Ex
16, qui totis septem diebus azymorum immo- quibus sic arguo : Id in quo, cum quo, super
labantur et manducabantur, et ideo nomine quod praecipitur comedi azymos septem
pascha? vocabantur, nec nisi a Judaeis mundis diebus, vocatur pascha : atqui id certo
poterant manducari. Quapropter cum time- non est agnus paschalis qui totus erat come-
rent ne ingressu domus viri gentilis et profa- dendus prima nocte azymorum, ita quod si
ni contaminarentur, sicque impedirentnr quid superesset, foret comburendum ante au-
manducaro cibos paschales, Christum in prae- roram, Exod. 42, v. 10, sed aliae victima3,oves,
torium Pilati submiserunt, sed ipsi non in- boves, etc, quae septem diebus comedebantur
troierunt. cum azymis ergo plane constat quod quam-
:

Verum instat Scaliger contenditque victi- visagnuspaschalis tanquam praecipuavictima

mas, quae septem diebus azymorum comede-
bantur, nullibi in S. Scripturanominejoa5cAa-
tis appellari. Sed fallitur vir eruditus ; legi-
tur cnim Deuteron. 16 cit.: Immolabis
phase (pascha) Domino Deo tuo de ovibus et de
bobus in loco quem elegerit Dorninus Deus
tuus. Cbi uomcn phase, seu pascha, est gene-
rale, sub quo oves et boves ut species conti-
nentur. Ncc obstat textus Hcbraicus ad quem
appellant heterodoxi, qui sic habet Mactabis
pascha Domino Deo tuo oves et boves ; est
enim idem sensus, et pascha ibi pariter est
nomen generale, cui oves et boves ut species
subjiciuntur, neque aliud est Pascha, aliud
oves et boves, sed sensus est: Immolabis pa-
« In 4. ii. li. q. 2, a. 2, q.'3, ad
frequentius ac specialius in S. Scriptura^jtfsc/jfl
nominetur, alioe tamen victimse etiam ab ea
pascha dicantur.
Ad tertium: Parasceve paschaenon significat
praeparationem ad pascha, sed praeparationem
ad sabbatum, quae, cum illo anno in ipsa so-
lemnitate paschali incidcret, dicta est para-
sceve paschae, eo fere modo quo apud nos dici-
tur dominica paschae, dominica pentecostes.
: Hancinterpretationem esse legitimam constat,
tum ex ipsa S. Scriptura Joan. 19, ubi loquens
de codcm dic, quo Chrislus passus est, dicit:
Judcei ergo {quoniam parasceve erat), ut non
remanerent in cruce corpora sabbaw (erat
enim magnus ille dies sabbati), rogaverunt
1. Pilatum, etc.\ Marc. *5 : Erat parasceve quod
 QUANDONAM SAGRAMENTUM EUCHARISTLE, ETC. m
est ttnte sabbatum; ct Luc. 23: Eratparasce- altera die phase non potucrunt vespera
: atqtii

ves et sabbatum illucescebat tum quia nulla : praccedente hanc noctem celebrasse pascha
erat parasceyes scu praeparatio ad festa, scd ergo vespera praecedentis noctis. Prob. mio-
ad sabbatum tantum; in solo cnim sabbalo 1° Quia, ut dictum est, egressi sunt altera die

proliibitum erat praparare cibos, qui ideo de- phasc crgo non eadem nocte celebrarunt
:

bebant pridie pracparari atin aliis festis ecjui-

; phase seu pascha. 2° Quia noctc qua immola-
dem opus servile prohibitum crat, scd cxcc- runt agnum paschalcm, nullus poterat egredi
ptis iis quce pertinent ad vescendum Ita ex- ostium domus suce usque mane, Exod. 12.
presse Exod., 12. v. 1G. 3° Egressi sunt numcro fere scxcenta millia,

Ad quartum : Neg. ant.
probationem:Fatemur Judaeos ante biduum,
dum concilium feccrunt ut Jesum dolo tene-
rent ct occidercnt, dixissc, non in dle festo,
non rcligionis causa, sed ne tumultus fierct in
populo. At vcl illorum, qui sic loquebantur,
opinio non praevaluit, vel opportunitate nacta
perdendi Jesum ex proditionc Judae, muta-
verunt consilium ipsa nocte solemnitatis pa-
Ad primam ejus non computatis parvulis et mulieribus cum
armenlis et suppcllectilibus, post celebratum
pascha acceperunt mutuo ab /Egyptiis vasa
argentea, Moyses vocatus fuit a Pharaonc in
urbem rcgiam Memphim sitam ad alteram
ripam Nili, illinc Moyses rediit ad terram Gcs-
sen in qua habitabant Hebra?i, congregavit
dictam multitudinem et cum ipsa profectus
est Rumcsse impossibile autem videtur
in :

schalis, Jesumque ipsa die solemni ad mortem ha3c omnia fieri eadcm nocte, a secunda vcs-
postularunt, eademquc die sententia lataestet pcra luna3 decimae quartoe usque ad ortum
executioni mandata, utconstatex evangelistis. solis lunaedecimac quintae ergo. :

Ad secundam probationcm Non constat cx S. : Resp. neg. min. Ad. probat. neg. min. Ad
Scripturis acfus judiciales fuisse prohibitos in prirnam probationem Dicitur altera die
;

hoc festo, quin si Moysi Maimonidi sit aliqua phase, quia phase seu pascha immolatum fue-
fides, refert, lib. Hilkot, cap. 4-, morem csse ratexcuntelunadccimaquartaet Judaei egressi
apud Judaeos, ut reosinsigniores plectcrent in suntpost mcdiam noctem jam inchoata luna
solemnioribus fcstis, in quibus est numerosior decima quinta sicque altera die naturali.
populi concursus « Reum, inquit, usque ad
: Ad secundam probationem Praeceptum :

festum custodiunt, et ipso festo strangulant,
quia dictum est Deuteron., c. 17, v. 13: Et
omnis Israel audiet et timebit. Sed esto fuerit
lex prohibens actus judiciales in die festo:
quid mirum eos qui omnia et sacratiora jura
in Christo violabant, etiam levem legem con-
tempsisse, aut se pro bono communi ad eam
non teneri existimasse? Ad
nem Praeparare aromatain sepulturam Chri-
sti eumque sepelire, erat opus religionis et
misericordiae quod non prohibebatur
fcsto, ut patet exemplo Tobia) qui diebus festis
post occasum solis mortuos sepelicbat Tob. 2,
4 et 5.
non egrediendi ostium domus impositum erat
Hebrscis, ne fortc in angelum percussorem in-
cidercnt. ut patet ex versu sequenti : Transibit
enim Dominus percutiens Mgijptios ; cumque
viderit sanguinem in superliminari et inutro-
que poste, transcendet ostium domus et non
sinet percussorem ingredi domos vestras et
tertiam probatio- lcedere. Quando autem ex clamoribus ^gy-
ptiorum innotuit Hebraeis stragem esse pera-
ctam, atquc /Egyptii urgebant eorum exitum,
in dic neetipsi interficcrcntur, ccssabat causa adae-
quata praecepti, adcoquc et ipsum praeceptum,
: unde licitepotcrant exire.
Ad tertiam Haec omnia quae referuntur,
:

potuerunt eadem nocte fieri, si attendantur

Solvuntur alim objectiones. sequentia. 1° Tunc tcmporis Pharao non mo-
rabatur Memphi sed Tani in inferiori parte
Obj. 2° : Judaciimmolabant agnum pascha- A^gypti ad ostium Nili. 2° Hebraei non in terra
lem ca die qua immolarunt in egressu de Gessen tantum, scd promiscue habitabant
/Egypto, Exod. 12 : atqui in egressu suo de cum ^Egyptiis in urbibus quas Pharaoni aedifi-
^Egyptoimmolaverunt agnum paschalem ves- caverant. 3° Vasa argentcv vel ante esum
pera secundalunac decimsetertiae, non decimae agni mutuo acceperant ab ^Egyptiis, quamvis
quartae ergo. Prob. min. Judaei egressi sunt
: Scriptura narrando postponat, quod ipsi fami-
de ^Egypto nocte terminante lunam decimam liare est; vel si tempore egressus, facile intel-
quartam et inchoante lunam decimam quin- ligitur yEgyptios urgcntes metu mortis Israe-
tam, Num. 13 Profecti igitur de Ramesse
: litas ad exeundum, eis sine mora quae peterent
menseprimo, decima quinta die mensis primi, concessisse. 4° Hebrcei prius moniti a Moysc se
St.-Tuom. — Tom. VI. 23
 450
ad discedendum jam paraverant, Exod. 12, v.
28: unde manducabant pascha accincli et ad
itor prseparati; atque adeo festinanter, instan-
tibus 801111)0' --Egyptiis, discesserunt, ut for-
mentars non potuerint, sicque praecipitanter
et confuse contluxerunt in Ramesse sub finem
noctis inde vcro post meridicm profccti sunt
; omnibus reputantur apocryphae,
ordinatim in Soccoth. Sed quid conjccturis
solvondis immoramur, cum habcamus
pturam aperte contrariam? Legimus nam-
illis
que, Exod. 12, pascha immolatum fuisse
quartadecima die advesperam; ibidem, filios
Israel eadem die eductos de terra ^Egypti, et
Num. 23, eos decima quinta die profcctos de
Ramesse.
Obj. 3° : Si Ghristus cum Judaeis celebravit
pascha, luna decima quarta desinentc, ct pri-
madiesazymorum fuerit iuna
hoc anno fcria sexta, secunda dies azymorum
inquaofferenduserat primus messis hordeacae
manipulus, incidebatin sabbatum, conscquon-
ter festum pentecostes quod occurrcbat post
quinquaginta dies ab oblatione manipuli, Lc-
vit. 23, incidebat in sabbatum : atqui secun-
dum antiquamEcclcsiaetraditionem fundatam
in Gonstitutionibus apostolicis, in
Aug. 154, deTempore, et in S. Leone, serm.
de Pentccoste, festum pentecosteshoc anno in-
cidit in dominicam et eadem die ad horam
tertiam iliapsus est Spiritus Sanctus
Christus cum Judaeis pascha celebravit, non
lunadecimaquarta,seddecimaquintaexeunte,
ita ut prima dies azymorum fuerit luna deci-
ma sexta seu sabbatum, et sequenti die, qua3
nunc est dominica, oblatus fuerit manipulus.
Huic argumento, quod est Scaligeri, inter
plures responsiones duplex aut etiam triplex
probabilior adhibetur.
Prima quae plurium
est Kyacinthi Serry
recentiorum, admittit festum pentecostes hoc
anno incidisse in sabbatum eteodem die Spi-
ritum Sanctum descendisse in discipulos.
Praeter rationem factam in argumento, fun-
dant insuper hanc responsionem in verbis
Lucae, Act. 3, dicentis : Cum
dies pentecostes, factus estrepente de cceloso-
nus, etc; loquitur enim, inquiunt, Sanctus
Lucas de pentecoste Judoeorum, non christia-
norum quoe computatur a resurrectione Chri-
sti quia quamvis Lucas hsec scripserit viginti et
;
octoannispostChristum passum,solam tamen
pentecosten Judseorum intelligebat, siquidem
«cribat, Act. 20, Paulum festinasse, ut si pos-
sibilc esset, diem pentecostes faceret Jerosoly-
mis; ut quid enim illa festinatio,
DISSERTATIO II. ART. III.
pcntccostes Judaica cclebrabatur Jcrosolymis
juxta legem, Exod. 23, ct Levit. 16, cum pen-
tecostes cbristiana ubivis celebrari potuisset?
Quantum adtraditionem contrariam,dequain
min., illam negant, nimirum umdatam tan-
tum in Constitutionibus S. Glemcntis quae ab
in sermone
S. Aug. 154, de Tempore,qui etiam inter apo-
Scri- cryphos rcjicitur a PP. Benedictinis, et iu
S. Leone, qui, ut scripsit quinto saeculo ca-
non facit traditionem. Si opponas
dente, solus
manipulum non fuisse oblatum secunda die
azymorum quacerat sabbatum, sed tertia die,
quia lege, Exod. 31, v. 21, prohibitum erat
metere in sabbalo, respondent hanc legem
respicere tantum messem communem, non
particularem manipuli offerendi; idque pro-
decimaquinta bant ex R. Moysc /Egyptio in Commentariis
super Misina et in Jad Akazzacha; adduntque
rationem, quod demissio iila manipuii offe-
rendi non sit opus servile,sed actus religionis.
Secunda responsio queeest Bellarmini, Baro-
niiet communior, negat majorem argumenti,
contenditque pentccosten etiam Judaicamin-
cidisse in dominicam: 1° ex traditione Eccle-
sermone S- siae, fundata, ut dictum est, in Constitutioni-
bus Apostolicis, S. Augustino et Leone. Quod
vero prior sententia reponat duo priora opera
esse apocrypha, et unum S. Leonem non fa-
: ergo cere traditionom , respondetur ex operibus
apocryphis erui posse traditionem illorum
temporum in quibus fuere scripta : Constitu-
tiones autem Apostolicas esse vetustissimas,
cum laudentur ab Eusebio, lib. 3 Hist. Eccl.,
c. 25, a S. Athanasio in Epistola Festali, etaS.
Epiphanio, hom. 45ethom. 70, qui cum longe
praecesserint S.Leonem, patet ipsum non esse
hujus traditionis auctorem neque sane veri-
:
et simile est SS. pontificem id scripsisse, si in
Ecclesiae traditionibus ratum non invenisset.
2° Quia manipulus non potuit meti et offerri
secunda die azymorum quae hoc anno incide-
bat in sabbatum, sed tantum tertia die quaa
erat feria prima, nunc dominica: prohibitio
complerentur enim non metendi in sabbato afficiebat non
solum communem messem, sed etiam parti-
cularem manipuli offerendi, ut colligitur ex
his verbis Levitici 23, v. 15 humerabitis ergo
:
ab altero die sabbali, in quo obtulistis mani-
pulumprimitiarum septem hebdomadas plenas.
Haecenim verba, ab altero die sabbati, viden-
tur signiticare diem sequentem sabbatum et
non pascha, praesertim cum in Hebraeo textu
Icgatur,a crastino cessationis. Neque multum
nisi quia urgcntur commentariis rabbinorum quae sunt
 I)E INSTITUTIONE FESTI COKPORIS CIIMSTI, ETC. 451

fabulis referia. Quod vcro opponitur cx Jose- DIGRESSIO HISTORICA

pho, 1. 3 Antiquit., c. 40, dicente ritum mani-
puli secunda azymorum die, cst autem
« esse DE INSTITUTIONE FESTI CORPORIS CHRISTi; NECP.OH
illa decima sexta»; respondent Joscphum in- DE AUCTORE ILLIUS OFFICII.
lelligendum esse de ordinaria communique
ratione temporum, non de particulari, quando Ad consectarium 2 § 1 a. 1 procced. disserl.
secunda dies azymorum incidit in sabbatum.
ut contigit isto anno. Sectio I.

Tertia responsio est Laurentii Berti qui me-

diam viam init admittit pentecosten Judai-
: Quce fuerit prima origo et occasio institutionis
cam incidisse hoc anno in sabbatum proptcr festi corporis Chisti?
rationcs primae responsionis; at vult Spiritum
S. non descendisse m discipulos sabbato, sed I.Festum corporis Christi ab Urbano IV
die sequenti, quac nunc est dominica; quia fuisse institutum, anno 1264, extra dubium
auctores, in quibus fundatur traditio de qua cst. Haec autem fuit hujus institutionis prima

supra,non dicunt Spiritum S. advenisse quin- origo et occasio florebat in monasterio Cor-
:

quagesima die ab oblatione manipuli, sed a neli-montis prope Leodium monialis, nomine
resurrectione Domini. Et quantum ad verba Juliana, sanctitate conspicua, Urbano IV, dum
Lucae dicentis Cum complerentur dics pente-
: esset archidiaconus Leodiensis, apprime nota.
factus est de ccelo sonus, etc, supposito
costes, Haec a teneris annis venerabilis sacramenti
quod intelligantur de pentecoste Judaeorum, cultui specialiter addicta, quoties orationi va-
dicit iis significari dicm primum pentecostcs cabat, toties ipsiapparebat luna plena cum
essecompletum, quia textus Graecus reddit aliqua parva scissura; tentationem suspicata,
hunc sensum Inesse completum diem penle-
:
diu oravit ut ab hac visione liberaretur, sed
conformes sunt interpretes Arabs et
costes, cui frustra. Tum ejus significationem deprecata,
Syrus, tom. 5 PolijgloL, qui vertunt: Cum igi- illi interius responsum fuit luna plena Eccle-
tur completus esset dies pentecostes. Quam vo- siam significari, scissura vero defectum festi
luerit responsionem eligat lector. solemnis in honorem vencrabilis sacramenti,
Petes utrum unam vel plures ccenas Chri- ipsique injunctum ut hoc festum ipsa primo
stus habuerit pridie passionis? celebraret, aliisque illud celebrandi obliga-
Resp. Probabile est Christum triplicem cce- tioncm indicaret.
nam pridie mortis habuisse primam legalcm : II. Verum cum id munus non sibi mulieri
inqua comedit agnum paschalem secundam ; infirmae, sed viris eruditione et dignitate in
communem et usualem tertiam sacramenta- ; Ecclcsia competcre arbitraretur,
conspicuis
lem; ita ut in ccena usuali, vel immediate post visum diu silentio obvolvit, nec nisi post vi-
ipsam Eucharistiam instituerit. Dicitur cnim
, ginti annos et amplius, illud Joanni de Lau-
Eucharistiam instituisse ccenantibus discipulis, scnne canonico S. Martini Leodiensis aperuit.
Matth. 26; postquam ccenavit, Luc. 22; post- Is hac de re Jacobum Pentaleonem tunc archi-

quam ccenatum est in canone missae: quod vix diaconum Leodiensem, postea summum pon-
intelligi potest de esu agni paschalis, qui in S. tificem Urbanum IV, Hugonem a S. Charo pro-
Scriptura non dicitur ccena, sed phase seu vincialem ordinis Praedicatorum, deinde cardi-
pascha. naIem,Guiardum episcopuin Cameracensem et
Hunc ilaque ordinem videtur fuisse serva- plures theologos consuluit, qui omnes unoore
tum imprimis Christus comedit agnum pa-
: judicarunt aequum fore et Ecclesiae utile, si
schalem cum suis discipulis deinde ccenavit ; festum corporis Christi speciali et solemni ritu
ccena usuali, et nondum sublatis mensae reli- celebraretur. His auditis Juliana F. Joanni
quiis Eucharistiam instituit, quam omnibus Leodiensi officium festi componendum com-
apostolis prsesentibus, etiam Juda3, ut dicam misit.Robertus vero, episcopus et princeps Leo-
infra, distribuit; postea sermonem habuit de diensis, contradicentibus licet quibusdam ec-
sui proditione, deditque buccellam seu panem clesiasticisLeodiensibus, festum solemne cor-
residuum ex ccena usuali jusculo intinctum poris Christi feria quinta post octavam pente-
Judae, qui continuo exivit ; id enim erat si- costes, quotannis in sua dicecesi celebrandum
gnum quo soli Joanni suum proditorem indi- epistola encyclica instituit, anno 4246 indicto
caverat, Joan. 13. jcjunio in ejus vigilia.
III. Anno sequcnti 1247, canonici S. Martini
 4r»2 DIGBESSIO HiSTOBICA.

Leodiensis omnium festum solem-

primi isliul dircctionc S. Julianae totum hoc officium
aiter celebrarunt, Hugone a S. Charo tunc composuissc, cxcepto hymno Sacris solemniis t
cardinali et in Germania legato officium in quod fatebantur esse D. Thomac, et ipsum S.
Dontificalibus peragente; qui ct de subjccta Doctorcm islud Joannis officium la meliorcm
materia eloquenter peroravit, atquc onmibus formam tantum rcdegisse. Verum a nostris
sua? legationis fidelibus idem festum eadcm moniti, et de veritate plenius instructi, erro-
die solemniler cclebrarc mandavit. rem agnoverunt ct retractarunt. Quapropter
IV. Roberto mortuo,plurcs e cleroLcodicnsi breviler
adversus novum festum insurguni, revclatio- Dico Integrum officium venerabilis sacra-
:

ncs monialis Julianae ut mera somnia propa- menti, quale legitur interopusculaD. Thomae,
lant, eamque ita insequuntur ac vexant, ut num. 57, etab universa ecclesia Latina cani-
solum mutare et Lcodio cxulare cogatur. Mori- tur, opus est genuinum S. Doctoris.
tur anno 1252 et ut sancta in provincia colitur. Prob. F. Joannes Columna, archiepiscopus
Erat autem illi amica quaedam reclnsa ad S. Messanensis, S. Thomae coaevus, in opere de
Marlinum Leodiensem, nomine Eva, quac cum Viris lllustribus, de S. Thoma haec intcr alia
audisset Urbani IV ad summum pontificatum habet « Composuit autem et hic felix et san-
:

promotionem, egit pcr amicosapud Henricum ctus Doctor officium de corpore Christi, quo
principem Leodienscm ut a summo pontifice devotius in Ecclesia Dei non dicitur nec can-
hujus institutionem in tota Ecclesia pe-
festi talur. Sic legitur in ipso codice MSS. Ve-
)>

teret; quod praestitit Henricus. netiis in conventu SS. Joannis et Pauli asser-
V. Summus pontifex, memor revelafionum vato.
S. Julianae et eorum qua3 jam fuerant peracta Guillelmus de Thoco, et ipse S. Thomaecoae-
Leodii circa id festum, ipso pro3sente et coa- taneus et canonisationis ejus promotor,in ejus
gente, dum illic esset archidiaconus; ifem mo- vita, apud Bolland., ad diem 7 Martii,
tus rationibus quas in nostro consectario de- cap. 5 « Scripsit, inquit, S. Thomas, officium
:

duximus,principis Leodiensis precibus annu.it, de corpore Christi de mandato Urbani papae,

et data bulla, anno 1264, festum solcmne cor- in quo omnes quae de hoc sunt sacramento
poris Christi toti Ecclesiae celebrandum feria veteres figuras et veritates, quae de nova sunt
quinta post octavam pentecostes indixit, con- gratia, compilavit.
cessis centum diebus indulgentiae iis qui ma- Tholomaeus,Lucensis episcopus,Torcellanus,
tutinis hujus festi adessent, tot pro missa, S. Thomae discipulus, 1. 22, cap. 24^ de S.
tot pro utrisque vesperis, quadraginta pro Doctore sic habet « Scripsit....
: officium
prima, tertia, sexta, nona et complelorio, etiam de corpore Christi ex mandatoUrbani...
centum pro integro officio in qualibct dic Hoc autem fecit complete, et quantum ad
octavae. Nullum in hac bulla praecipitur jeju- lectiones, et quantum ad totum officium tam
nium in vigilia, neque ulla fit mentio proces- diurnum quam nocturnum, quam etiam ad
sionis quae postea fuit instituta. missam, et quidquid illadie cantatur. ln qua
VI. Hanc bullam Urbanus dircxit ad Evam historia, si attcndimus ad verba scribenlis,
reclusam Martinianam,adjunctislitteris quibus quasi omnes figurae vcteris Testamenti in hoc
significabat tandem ejus votis de celebrando officio videntur contineri luculento et proprio
solemni festo corporis Christi esse satisfactum. stylo, adaptatae adEucharistiaesacramentum.))
Insuper eidem misit officium hnjns festi, Idem scribunt Bernardus Guidonis, S. Antoni-
mandans ut copiam petentibus Jiberaliter et nus et Valleoletanus.
ibenter exhiberet. His sufTragantur scriptores pene innumcri
ex omni natione, ordine et religione, Dio -iy-
Sectio II. sius Carthusianus^ Jacobus Bergom., Platina,
Onuphrius, Joannes Major, Joannes Chapea-
Quis sit auctor officii fcsti corporis Christi. villeus, Bartholomaeus Fisen, Possevinus, Bel-
larminus, Labbeus, Asorius, Spondanus, Odo-
Communi.3 doctorum et indoctorum sensits ricus Baynaldus, etc, ipsi etiam haeretici Mag-
est S.Thomam Aquinatcm esse auctorem offi- deburgcnses.
cii quod Ecclesia in festocorporis Christi lcgit. Confir. 1°; Urbanus IV mittens Evac Leodi-
Hanc illi gloriam mortalium primi cripere cnsi officium hujus Et quia
festi dicit : «

aliquando tentarunt quidam recentiores histo- quaternum in quo ipsius festi habetur ol fi-
rici, contendentcs F. Joannem Leodiensem cx ciuni tibi sub bulla nostra per latorem pra>
 DTRU.V PANTS ET VINUM STNT, ETC. '< :i

scntium destinamus, volumus, et per aposto- adverbia veraciter, excettenler, subtiliter, mi-
lica scripta libi mandamus, quatenus quater- rabililer. Quae enim,amabo, tanta veracitas,
numipsum cum devotione recipias et ejus tanta excellentia, suhlj)ilas,ct,ut itadicam,mi-
copiam personis illam petentibus exhibeasli- rabilitas requiritur aut reperitur, ubi agitur
beralitcr ct libcnter» atqui pontifex non
: tantum de redigendo officio, jam composito,
misit ad Evain martinianam officium compo- in mcliorem formam?
situm a F. Joanne Lcodiensi, cum jam Leodii Si opponas,in vetcri dircctorio ecclesiae sancti
in ecclcsia S. Marlini lcgcretur, nec solum Marlini Lcodii prascribi praeterhymnum ma-
bymnum Sacris solemuiis, ad quem non fuis- tutinarum,omnia quoe continet officiuin quod
selnecessarius quaternio, sed in ipsa epistola canit Ecclesia, et quod dicitur csse S. Thomae,
describi potuisset. Quodnamautemaliudquam et plura alia quae constat esse propria olficii
ofiicium ejus jussu a S. Thoma compositum? quod composuit F. Joannes Lcodiensis ex di-
Unde D. Flcury ad annum 12G4 « Cest Tof- : rectione S. Julianae ergo officium quod tri-
:

fice du S. Sacrcment que le pape avait fait buitur S. Thomae est pars officii quod compo-
composer par saint Thomas d*Aquin, ct que suit F. Joanncs.
nous disons encore. » Resp. neg. conseq. Ut enim inferretur ex
Confirm. 2°: Cum F. Elias Raymundi, ord. antccedente, debcret probari hoc vetus Dire-
Pracdicatorum generalis magister, vindicans ctorium fuisse scriptum ante officium S. Tho-
corpusS. Tbomae in ipso festo corporis Cliristi, mae, aut saltein priusquam innotesceret eccle-
diccret « S. Thomas ad mandatum Urbani
; sia) Leodiensi: quod cum probari non possit,

papoe ordinavit officium hodiernum », accla- imo ncc aetas istiusDirectorii notetur, nihil cx
maverunt diccnti cardinales praesentes «S.Tho- ilJo erui potest contra assertam conclusionem
mam festi corporis Chrisli officium veraciter et ejus probationes; sed omnino probabile est,

et excellenter, subtiiiter et mirabiliter ordi- quod observaf Fisen in opere inscripto Origo :

nasse ». Ita refertur in historia translationis prima festi corporis Christi, ecclesiam S. Mar-
corporis S. Thomae a teste oculari conscripta. tini officium S. Thomae recepisse, servatis ta-

Nec te moveat vox ordinavit, quasi S. Doctor men aut additis quibusdam ex officio F. Joan-
officium tantum in meliorem formam redege- nis, ut inde probaretur apud posteros offi-
rit, et non totum composuerit norunt enim ;
cium corporis Christi prius fuisse in sua ec-
linguae Latinae periti, xo ordinare quandoque clesia celebratum, quam ejus festum solemne
idem significare ac ex integro componcre: sic in tota Ecclesia ab Urbano IV institueretur.
Tertul., 1. de Orat., scripsit «Orationem domi- A quibusdam aliis levioribus instantiis su-
nicam a Christo ordinatam »; et hanc signifi- persedeo, quia earum insufficientiam tandem
cationem hic babere aperte innuunt adjuncta ipsimet agnoverunt, qui opposuerant.

DISSERTATIO III.

De uialeriu sacramenti Eucliaristise.

D. Tb. q. 74.

ARTICULUS I. dam qui dicuntur artotyritae, ex S. Aug., 1. de

Hceres., c. 28, offerebant panem
caseum in et
«trum panis et vinum sint materia sacramenti hoc sacramento, dicenles a primis hominibus
eucharisti^. oblationes de fructibus terrae et ovium fuisse
celebratas.
Circamateriambujussacramentimultiplici- Quidam 1
, scilicet cataphrygae etpepusiani^
ter erratum est *. Quantum ad panem, qui- deinfantissanguine,quemde totoejuscorpor^
* Hic q. 74, a. 1. 0. * Ibid,
45i DISSERTATIO 111. ART. I.

uiinutis punctionum vulneribus extorquebant, usuin spiritualis manducationis seu conviviL

Eucbaristiam suam conficere perhibenturjseu, 2° Effectus Eucharistiae respectu totius Eccle-
ut refeii Epiphan., Hceres. 26, infantem abor- unio fidelium cum Christo et inter se
sise est

tivuni in mortario contundebant, cui diverso, in unum corpus mysticum, juxta iilud 1 Cor.
aromala admiscebant, et cx quo delibabant 10 Unus panis, unum corpus midtisumus,
:

digito, « atque id perfectum esse pascha cxi- omnes qui de uno pcine particjpamus : crgo
stimabant ». convcnicnler ad materiam hujus sacramenti
Quidam, gnostici scilicet quos prae pudore assumuntur panis qui conficitur ex diversis
tacet D. Th., corpus Christi, tcste eodem Epi- granis, et vinum quod fluit ex diversis uvis.
phan. ibid., in pane semine humano consperso Sed difficultas est qui panis et quod vinum
conficiebant. sint materia hujus sacramenti ? Pro cujus re-
Quantum ad vinum, multi solam aquam solutione
adhibebant; quidam sub specie sobrietatis, et Dico 2° Solus panistriticeus est materia le-
:

hi dicebantur hydroparastatae seu aquarii; gitima sacramenti Eucharistiae '.

quidam eo quod vinum esse a malo principio Prob. 1° ex Florent. in decreto citato, ubi
crederent, ut manichaei, encratitae et ebionitae; dicitur : « Tertium est Eucharistiae sacramen-
quidam metu persccutionis, ne cx odorc vini tum, cujus materia est panis triticeus et vi-
deprehenderentur esse christiani, ex S. Cy- num de vite. »

priono, epist. 63 alii pro vino lac adhibebant,

;
Neque dicas cum Cajetano, concilium assi-
ex concilio Carthag., 397; alii uvas integras, gnare materiam principalem et magis certam,
ex concilio Braccar., 675. adeoque significare esse necessariam necessi-
Dico 1° Panis et vinum suntmateria sacra-
: tate praecepti, non tamen sacramenti contra :

menti Eucharistiae *. est enim quod eo modo loquatur de paneet

Est de fide decisa in concil. Lat., cap. Fir- vino pro materia hujus sacramenti ac de aqua
miter; in Florent. in decreto Unionis ; in Trid., pro materia Baptismi, et de chrismate pro
scss. 43, in omnibus fere capitibus. Concinit materia Confirmationis. In his autem assigna-
unanimis traditio utriusque ecclesiae Graecae et vit materiam quae est de necessitate sacra-
Latinae. menti. Item aqua est necessaria necessitate
Prob. ex S. Scriptura 8
: Ea est materia sa- praecepti in hoc sacramento, et tamen non
cramenti Eucharistiae, quam Christus in eo dixit concilium esse materiam sacramenti.
instituendo adhibuit : atqui Christus in hoc Prob, 2° ex perpetua traditione utriusque
sacramento instituendo adhibuit panem et vi- ecclesiae Graecae et Latinae.
num ergo. Min. constat ex quatuor evange-
: Prob. 3° ratione 2 Materia legitima sacra-
:

specialiter ex Matth. 26, ubi sic legitur

listis, : menti corporis Christi est ille panis quo homi-
Ccenantibus autem eis, accepit Jesus panem, et nes communiusutuntur in suis refectionibus
benedixit ac fregit, deditque discipulis suis et atqui inter alios panes communius homines
ait Accipite et comediteihoc est corpus meum.
: utuntur panetriticeo; nam alii panesvidentur
Et accipiens calicem gratias egit et dedit illis introducti in hujus panis defectum ergo. :

dicens : Bibite ex hoc omnes hic est enim san-
guis meus novi testamenti, qui pro multis ef-
fundetur in remissionem peccatorum. Dico au-
tem vobis:Non bibam amodo de hoc genimine
vitis, usque in diem illum, cum illud bibam
vobiscum novum in regno Patris mei. Per ca-
licem autem communi S. Scripturae phrasi
intelligiturvinum,sed et signanter exprimitur
: Min. patet. Prob. maj. 1° Ad usum sacramento-
rum, ut jam dictum est, assnmitur talis mate-
ria quae communius apud homines in talem
usum venit, ut in Baptismo aqua ad ablutio-
nem. 2° Quia non est verisimile Christum alio
pane quam usuali, eoque meliori, nempe tri-
ticeo, in tam solemni festo et esu agni pascha-
lis usum fuisse, praesertim cum panes propo-

his verbis ISon bibam amodo de hoc geni-

: sitionis, qui erant figura hujus sacramenti,
mine vitis. confici deberent ex simila, Levit. 24, id est, ex
Suffragantur congruentiae *. 1° Sicut aqua flore farinae triticeae.
assumitur in sacramento Baptismi ad usum Dicesl : Omnis sanguis est ejusdem spe-
spiritualis ablutionis, quia corporalis ablutio ciei, licet ex diversis cibis generetur: ergo
communiter fit in aqua; ita panis et vinum similiter omnis panis est ejusdem speciei, licet
quibus coinmunius homines reficiuntur, con- ex diversis granis conficiatur.
venienter assumuntur in hoc sacraniento ad Bcsp. neg. conseq. Disparitas est quod licet

iJbid. 2 i 2
Ibid. 3 ibid. Mbid. Ibid. a. 3, o. Ibid.
 UTRUM PANIS ET VINUM SINT, ETC. 468

matcria remota sanguinis sint diversi cibi, cet pro secali, vulgo seigle ; sic cnini loqui-
proxima tamcn est una, scilicct chylus; non tur *: « Generans generat sibi similc in specie
autem omnis materia proxima panis est eju- fit tamen aliqua dissimilitudo gencranlis ad
sdem speciei. genitum, quantnm ad accidcntia, vel propter
Diccs 2° Quodlibet vinum est matcria con-
: materiam, vel proptcr debilitatem virtutis
secrationis ergo etiam quilibet panis.
: gcnerantis. Et ideo si qua frumenta, quae cx
Resp. neg. conseq. Imprimis obstat traditio semine tritici gencrari possunt, sicut ex grano
Ecclesiae quae stat pro quolibetvino dt vite, tritici seminato in malis terris nascitur siligo,

non pro quolibet pane. Deinde omnia vina ex tali frumento panis confcctus potest esse
sunt ejusdem speciei essentialis, diffcrunt au- materia hujus sacramenti. » Id autem negant
tem accidentaliter tantum. At omnes panes nonnulli, inter quos Sylvius quia, inquiunt, ;

cx granis diversae speciei confecti non sunt subinde accidit ut ex tritico in malis terris
ejusdem speciei. Tandem quodlibet vinum de seminato, oriatur etiam avena alii inter quos ;

vite est et dicitur simpliciter vinum, et in usu Steyaertius, in Aphorism. de Sacram,, p. i,

communi venit; at non quilibct panis est et sect. 4, § 2, n. dicunt siliginem seu sccale,
4,
dicitur simpticiter panis,nec in usu communi in quibusdam terris, ut notum est in Braban-
venit, sed solus panis triticeus. tia, nasci passim ex tritico tanquam semine,

Inst.: In certis locis panis alius quam triti- et non tantum per quamdam corruptionem,
ceus est in usu ergo. : uti extraordinarie steriles avenae, vel uti avcs
Resp. dist. ant. Est in usu per accidcns, et ex bove.
ex defectu panis triticei, conc; in usu simpli- Quanlum ad speltam, * eam S. Doctor, con-
citer et absolute, neg. Sic in certis provinciis tradicentibus quibusdam, rejicit; quia, inquit,
cerevisia aut pomaceum vinum est in usu per similitudo in talibus magis videtur signifi-
accidens ex defectu vini, non tamen cst mate- carc propinquitatem quam identitatem spe-
ria consecrationis. ciei, sicut ex similitudine figurae manifestatur

Urgebis: Posset contingere quod omnes ho- quod canis et lupus sint propinquae speciei,
mines uterentur alio pane quam triticeo ergo : non autem ejusdem.
tunc saltem panis triticeus non esset materia Ex his conclude siliginem seu secale et
consecrationis. speltam esse materiam dubiam, ideoque non
Resp. neg. conseq. quia non ex usu qui pos- esse licitum in illa consecrare etiam in neces-
sct contingere colligimus materiam Euchari- sitate, nimirum vel quod homo moreretur
stiae, sed ex usu qui vigebat tempore Christi. sine viatico, vel quod populus maneret sine
Insistes: Possum in formis sacramentorum missa in die festo quia gravius est quod sa-
;

uti verbis significantibus in aliqua provincia, cramentum exponatur periculo nullitatis pro-
licet nihil aut non idem significent in alia pro- pter materiam dubiam, quam quod infirmus
vincia : ergo similiter de materia. moriatur sine viatico, autpopulus maneat sine
Resp. neg. conseq. Disparitas est quod verba missa cum haec non sint absolute necessaria
,

secundum sensum, et non secundum

valeant ad salutem. Non satis attente Franciscus Hen-
sonum vocis cum autem sint signa ad placi-
; no legit nostrum Gonetum hic disp. 3, a. 1,
tum, diversa verba possunt habere eumdem §2, dum illi affingit sententiam contrariam.
sensum: at quod haec materia sit vel non sit Inferes 2° quod si sit tanta corruptio panis 8

triticum, non hominum, sed ex

est ex placito quod solvatur species panis, sicut cum conti-
natura rei. nuitas solvitur, et sapor, color, aliave acci-
Hinc inferes 1° invalidam fore consecratio- dentia mutantur, ex talimateria non possit
nem in pane ex fabis, pisis, castaneis, item ex confici corpus Christi. Quando vero non est
hordeo, avena, milio, farre; quia haec licet tanta corruptio ut speciem solvat, sed aliqua
sint species frumenti, differunt tamen specie dispositio ad corruptionem , quod declarat
a tritico. Dubitatur de siligine et spelta. Auctor aliqua immutatio saporis, ex tali pane potest
admitit siliginem rejicit speltam. Si siligo
, configicorpusChristi,sedpeccatconficienspro-
stricte sumatur prout sumilur a PJinio, 1. 18, pter irreverentiam sacramenti. Et quia amy-
c. 8, etab Isidoro, 1. 17 Etymolog., c. 3, pro lum est ex tritico corrupto, sicut acetum ex
candidissima specie tritici, unde siligo quasi vino, non videtur quod panis ex eo confectus
selectum, non est dubium quin sit materia possit fieri corpus ChristL quamvis quidam
idonea consecrationis. At videtur quod S. Th. contrarium dicant.
SUmat hic siliginem prout SUmit VulgUS, SCili- » lbid. ad. 2. * lbid. » Ibidem ad 4.
456 DISSERTATIO 111. AKT. I.

Infercs 3
J
panem ctsi Iriticeum, sed vel con- ptum fuisscfalsislitteris ut privilegiis Innoeeu-
fectum cum aqua rosacea, lacte aut quocum- th,confietis a duohus scelcratis,qui idco extre-
que alio liquore, qui non sit aqua naturalis, mo supplicio peenas luerunt, Vide Raynaldum
vel friuun in sartagine, sive sole torridum, adannum 1-490, Barouium ad cumdem annum
BiYe massam farinac crudam non esse conse- et alios in vitis pontificum.Falliturpariter Vol-
crabilem quia non est panis usualis, ideoque
;
iateranus dum dicitvinum non facile asservari
spccie morali diflert, etsi forte nonphysica; in Norvegia, cum constet vinum longe minus
ncc enim voluit Christus, ut bene advertit acescere in frigidis quam in calidisregionibus.
Sylvester ex Scoto, nos astringere in sacra- Quantum ad AlexandrumVl,NatalisAlexander,
mentis ad istas distinctiones subtiles de dif- de Eucharislia, a. 3, prop. 4, regula3, dicit Fu-
ferentiis specificis physice, sed voluit haberi mum hacc referre exvagis incertisque rumori-
talcm panem triticeum quo communius ho- bus, atque fateri summum
pontificem re ple-
mines utuntur et qualem ipse consecravit. nius discussa mutasse sententiam.
lnferes 4° quod si fiat modica admixtio alte- quodvis vinum de vite sive
Ilinc inferes 1°
rius frumenti ad longe majorem quantitatem
!
albuin sive rubrum, sive Gallicum sive Hispa-
aut alterius liquoris ad longe majorem
tritici, nicum,esse materiam hujus sacramenti, quia
quantitalem aquae remaneat materia sacra- vina vitis, ut jam dictum est, non differunt
menti, quia modica permixtio non solvit spe- nisi accidentalitcr, aut si forte specie physica,
ciem, sed modicum absumitur a piurimo; nt quidam volunt, non tamen morali, ncc in
secus si foret magna permixtio, puta ex icquo ordine ad communem usum mensse. Insuper
aut quasi a3quo. Idem ccnse dc mixtione at- Christus determinavit simpliciter et praccise
terius liquoris cum vino prp consecratione vinum de vite, quodlibet autem verum vinum
calicis. est de vite. Intellige tamen etiam vinum mira-
Dico 3°: Solum vinum de vite est materia culoseproductum, quale fuitin Cana Galilaeae,
idonea calicis. * quia licet noi: creverit ex vite, habet lamen
Constat, ut prrccedcns conclusio,ex concilio substantiam veri vini de vite.
Florent. et ex perpetua traditione Ecclesiae. Inferes * 2° e contra acetum non csse mate-
Insuper probat. 8 1° ex institutione Christi riam consecrabilem, quia fit ex vino substan-
qui in vino vitis hoc sacramentum instituit, tialiter corrupto. Potest tamen consecrari vi-
ut patet ex eo quod ipse dicit Matth. 26, circa num acescens, sicut panis qui est in via ad cor»
institutionem hujus sacramenti Non bibam : ruptionem, licet peccet consecrans, utdictum
amodo de hoc genimine vitis. 2° Ad materiam est. Et de vino acescenti intelligendus est In-
sacramentorum, ut jam dictumest, assumitur nocentius, lib. & de Officio Missce, c. 4, dum
id quod proprie et communiter habet talem dicit ; « Sive vinum acidum quod appellatur
speciem atqui proprie vinum dicitur quod
: acclum, in sacrificium offeratur, sacramen-
de vite sumitur, alii vero liquores vinum di- tum conficitur ». Patet ex eo quod ante dixerat
cunlursecundum quamdam similitudinemad quod«vitium vini non maculat munditiam
vinum vitis ergo. : sacramenti » : supponit ergo adhuc esse vi-
Quaedam argumenta quse de pane triticeo num.
8
sunt proposita, possent etiam opponi de vino Inferes 3° ex agresta, gallice verjus ,
qua3 ex
vitis et eodem modo solvi. Insuper objicitur : uvis immaturis exprimitur, non posse confici
Vinum non ubique crescit. 4 Resp. quod licet hoc sacramentum, quia est tantum in via ge-
non in omnibus terris nascatur triticum vel nerationis, etideo nondum habetspeciem vini;
vinum, tamen de facili ad omnes terras deferri secus demusto seu vino recenter expressoquod
potest quantum sufficit ad usuni hujus sacra- jam habet speciem vini. Prohibetur tamen ne
menti. mustum statim expressum de uva in calice of-
Inst.: Vollateranus, 1. 7 Geographice, refert feratur; quia hoc est indecens propter impuri-
Innocentium VIII permisisse Norvegis ut ab- tatem musti, nisi in necessitate unde dixit :

sque vino consecrarent, quod ob immensa Julius papa de Consec, d. 2, cap. Cum omne
frigora vinum in ea regione importatum ace- crimen : « Si necesse fuerit, botrus in calice ex-
scat. Item Fumus refert Alexandrum VI, primatur » inde tamen non sequitur ipsum
:

Innocentii successorem, ad eamdem licentiam botrum seu succum in eo jnclusum posse con-
couccdendam propensum.
fuisse secrari, quia vel non est vinum, vel non est
llesp. Vollaleranum in sua narratione dece- ibi per modum potabilis. Nec est simile de
* lb. ad 3. 2 ibid. a. 5, o. 3 ibid. * Ib. ad 2. J Ib. ad 2. * Ib. ad 3
 UTRUM HOC SACRAMENTUM DEBEAT, ETC. 457

vino incluso in dolio, quia vinum csl iti dolio,
non ut nars ejus, scd ut aliquod tolum in suo
conlinenlc contcntum; sccus autcm in uva,
non cst cnim ibi *it aliquid tolum in suo con-
tincnte, sed cst pars uvae. Idem censendum
videtur de vino totalitcr pani imbibilo, quia li-
cet remaneat vinum, non csl tamen in eo statu
per modum potus, sed polius cibi
dicitur vinum, sed potius panis auto(Ta, foret-
que lunc magis materia consecrationis corpo-
est magis pcr modum potabilis, quamvinum
pani imbibitum, quod dicebamus modo non
essematcriam consccrabilem. Quapropter pro
praxi vinum congelatum debet censeri mate-
ria dubia, a cujus proindc consecraiione omni-
no est abstinendum sicut et ab omni alia, qua)
vel auctoritatum vel ralionum oppositarum
: unde non ponderecensetur dubia.
ARTICULUS II.

ris quam sanguinis.

Major difficultas est de vino congelato an sit UTRUM IIOC SACRAMENTUM DEDEAT CONFICI IN
materia apta consecrationi. Dc vino superficia- AZYMO?
liter congelato affirmant quidam, negant d*
vino totaliter congelato; quia, inquiunt, istud §i.
dicitur simpliciter glacies, primum autem di-
citur vinum congelatum; sed insufficiens no- De anliquitate usus azymi et fermentati tam
bis videtur et infundata haec distinctio, super- in ecclesia Latina quam Grceca.
ficies enini vini congelata nec est, nec dicitur
minus glacies quam totum vinum sit et dicatur I. Sanctus Thomas in 4,d. ll,q. 2, a. 2,qua>
glacies lotum foret congelatum quaproptcr
si : stiunc. 3, refert apostolos in primitiva Ecclesia
inde sequitur tantum quod vinum liquidum celebrasse in azymo; quem morem, inquit,
sub glacie sit quidem consecrabile, non vero Romana ecclesiaab apostolis qui ipsam funda-
ipsa superficies congelata. verunt, accepit, utlnnoccntius III, deMysteriis
Relicta itaque hac distinctione,multi proba- Aiissce, cap. 4, in fine, dicit (florebat
lib. i,

putant vinum sive superficialiter sive

biliter anno 1216); sed postea, ut dicit Leo papa IX,
integre congelatum esse materiam consecra- quem citat Innoccntius ibid. (fiorebat autem
bilem, tum quia remanet substantialiter Leo anno 1054), imminente lucresi ebionita-
vinum cujus signum est quod liquefactum rum circa annum Christi 70, qui dicebant
retineat eumdum
colorem, odorem et saporem simul cum Evangelio legalia observanda, et
licet non attenuatum;
nibil tum quia rubrica) hac ratione in azymo consecrabant, Sancti
missalis jubent vinum post consecrationem Patres ne eis consentire viderentur, voluerunt
congelatum liquefieri et deinde sumi ut ad tempus instinctu Spiritus Sancti ex fermen-
verum sacramentum supponuntergo vinum
; tato confici sacramentum ;
postea, cessante
congelatum retinere corpus Christi: quod illa hseresi, ecclesia Romana ad pristinum
autem potest retinere, potest recipere, modo morem rediit, ita praecipiente Alexandro I,
sit materia demonstrabilis (quod addo, quia circa annum Christi 131, ut legitur in ejus
si tam minuta ut non foret
separetur particula vita apud Platinam, item apud Barlaamum,
sensu perceptibilis, in hoc casu equidem reti- Hyeracensem episcopum, in epistola ad Gra>
neret corpus aut sanguinem Christi, et tamen cos, et Radulfum Tungrensem, lib. cle Cano-
non posset primo consecrari quia non esset ; num observantia, propositione 23. Graeci
demonstrabilis ad sensum per xo hic vel hoc). autem servare voluerunt morem ad tempus a
Nec obstat, inquiunt, aquam congelatam non Patribus inlroductum, ulterius addentes non
esse materiam aptam Baplismi disparilas ; posse confici in azymo. Hucusque S. Doctor
est enim materiam proximam Baptismi esse paucis additis. Idem referunt Alexander Ha-
ablutionem quao fieri non potest aqua conge- lensis, S. Bonaventura, Scotus, Durandus et
lata; sed Eucharistia nonconsislit in aliqua vetercs scholastici.
actione, scilicet prolatione verborum seu man- Il.Hancnarrationem ut falsam rejiciuntple-
ducatione, sed in speciebus permanentibus iu rumque recentiorcs propter silentium vete-
ordine ad potationem seumanducationem; vi- rum. Et quantum ad ecclesiam Graecam,
numautem congelatum adhuc simpliciter
est contendunt usum fermentati semper in ea
potus et de facili per liquefactionem proxime viguisse; idque coliigunt ex Patribus Graecis
non obtantibus, multi negant vi-
potabilis.His qui panem consecrandum vocant « commu-
num congelatum esse materiam valide con- nem etusitatum » cxcipiunt tamen Armenos
;

secrabilem, nraesertim quia in eo statu non et Maronitas qui nunc consecrant in azymo.
 15^3 DISSERTATIO III. AUT. II.

Verum datoquod per panem «communem et tes ipsum Domini corpus conficere debeni,

usilatum >;
, Paires Gncci intellexerint fermcn- unusquisque juxta suae ecclesiae,sive Occiden-
tutum, nihil officii veritati narrationis D. Tlio- talis, sive Orientalis consuetudinem. Sunt ite-

mae et vctcrum scholasticorum, siquidem rum verba concilii Florent., /bco citato.
laudati Patres floruerint ot locuti fuerint post Unde, 1 sicut peccat presbyter Latinus in ec-
exortam hscresim ebionitarum, qno tcmpore clesia Latina celebrans de pane fermentato, ita
conceditur apud Gracos usque nunc viguisse peccaret presbyter Grcecus in ecclesia Grocco-
usum fermentati. rum celebrans de pane azymo, quasi perver-
Quantum ad ccclesiam Latinam, Sirmon- tens ecclesiae suae ritum quem unusquisque
dus in disquisitione de azymo contcndit usum servare debct; ct hanc obligationem ita gra-
fcrmentati primis octingentis annis et amplius vem reputant plerumque theologi, ut asserant,
> iguisse in ecclesia non solum Gra3ca sed etiam neque ob communicandum infirmum, neqne
Latina ; azymorum autem usum in ecclesiam ut populus non maneat sine missa in die festo,
Latinam eo tempore quod a Pho-
irrepsisse sed in solo casu integrandi sacrificium, licere
tiano schismate ad Michaelem Caerulariurn hunc ritum pervertere.
effluxit, id est, ab anno circiter 886 ad annum Sed quaeritur utrum Graecus apud Latinos
1053. llli subscribit cardinalis Bona, lib. 1 Re- possit consecrare in azymo ; et vice versa La-
rum lituroicarum, cap. 23, cum hoc tamen tinus apud Graecos in fermentato?
discrimine, quod etiam usum azymi pro istis Respondent plerumque auctores sub distin-
saeculis admittat. Mabillonius, Benedictinus, ctione : Si sit ecclesia vel capella destinata
in pracfatione saeculi tertii Benedictini et in Graecis inter Latinos, et Latinis inter Graecos,
dissert. particularif/e PaneEucharistico azymo unusquisque servare debet ritum suae eccle-
et fermcntato Christianus Lupus Augu-
, et siae ubi autem non est ecclesia aut capella
:

stin., tom. 3 Scholiorum in decreta et cano- Graecis destinata, potest Graecus vel servare
nes in dissert. cle Actis S. Leonis IX, cap. 7 et ritum suae ecclesiae, vel se conformare eccle-
seq., contcndunt usum azymorum fuisse per- siae Lalinae; similiter Latinus in Graecia, juxla
petuum Latina a temporibus apo-
in ecclesia iliud ex SS. et Aug. desumptum
Ambros. :

stolorum. Alii tandem inter quos Jueuin hic « Cum Romae, Romano vivito more»,
fueris
dissert. A, q. 2, § 5, volunt utrumque panem etc. Haec, inquam, sat communiter auctores.
indiscriminatim per sex priora saecula a La- Attamen Pius V, in Bulla Providentia Ro-
tinis usurpatum fuisse, et azymum solum manipontificis, anno 1566, absque ulla distin-
sensim sine sensu post octavum saeculum re- more Latino-
clione prohibet Graecis celebrare
mansisse. rum, et Latinis more Graecorum postquam ;

Varias opiniones indicasse sufficit; earum enim revocavit omnes facultates antea conces-
enim momenta probabilitatis terminos non sas Graecis celebrandi more Latino et Latinis
transcendunt, nec aliquid certi statui potest, more Graeco, subdit: « Quibusvis presbyteris
ut videre est apud Honoratum Tournely hic tam Graecis quam Latinis praecipimus in vir-
a. 5. tute sanctae obedientise, et sub indignationis
nostrae ac perpetuaesuspensionis a divinis pce-
§H. nis, districtiusinhibemus nedeinceps presby-
Lalino more, et
teri Graeci,, praesertim uxorati,

Qucestio proposita resolvitur. Latini Graeco ritu, hujusmodi licentiarum et

facultatum, aut alio quovis praetextu, missas
Dico 1° : In azymo sive fermentato pane tri- et alia divina officia celebrare vel celebrari fa-
ticeo corpus Christi veraciter conflcitur: sunt
' cere praesumant ». Idem definit et innovat Be-
verba concil. Florcnt. in decreto Unionis. Et nedictus XIV, Constitut. super ritibus Grceco-
patet quia utrobique remanet substantialiter rum, § 6. Adde quod hae consuetudines non

quidem usualis licet enim

panis triticeus at ;
tam sint diversorum locorum particularium
azymo communiter non utamur, eo tarnen quam generales utriusque ecclesiae, quas ideo
utebantur communiter Judaei durantibus unusquisque debet servare quandiu manet
festis paschalibus, eoque Christus usus cst membrum illius; in eaque senteutia Graecos
dum instituit sacramentum, ut probavimus esse audivimus a presbytero Graeco. Utrum ta-

supra. men istae constitutiones sint intelligendae de

Dico 2° ; In azymo * vel fermentato sacerdo- Graecis non solum iter agentibus apud Latinos,
i lbid.
« Hic a 4, o. * Ibid.
 UTIUIM AQUA SIT VINO MISCENDA, ETC. 459

seu Latinis apud Graecos, scd ctiam dc iis Gra> in vino albo; quia sicut vinum sive rubrum
cisqui habent iixum domicilium apud Latinos, sivc album est substantialiter vinum, ita panis
aut de Latinis apud Graecos, ubi nulla ccclcsia sivc fermentatus, sive azymus est substantia-
vcl capella ipsis est destinata mihi dubium cst; litcr panis.
quia tunc vidcntur cssc membra illius eccle- Inst. Panis azymus non est vcrus panis :
:

siae in qua domicilium fixum habcnt et illius ergo. Prob. ant. Panis significat pastam igne
ritibus adstringi. dccoclam ct fcrmcnlo elevatam ; vox enim
Dico 3° : Consuetudo ecclesiae Orientalis ce- Gracca apto?, quac significat pancm, derivatur
lcbrantis in fermentato aliquibus rationibus ab altera voce Graeca, quae signiflcat attollere
innititur : attamen est rationabilior consue- et elcvare : ergo.
tudo ecclesiae Occidentalis cclebrantis in azy* Rcsp. neg. ant. Ad prob. neg. ant. Ad pro-
mo 1
,
bat. neg. conseq. Aliud cnim cst id a quo no-
Prob. prima pars. * 1° Graeci celebrant in men imponitur, aliud id ad quod significan-
fermcntato quia Verbum Patris indutum est dum imponitur. Quamvis ergo vox Graeca apxo;
carne, sicut fermentum miscetur farinae. origincm ducat ab altera voce elevationcm
2° In detestationem haeresis nazareorum ct significante, non sequitur quod tantum si-
ebionitarum qui legalia Evangelio miscebant. gnificetpastam fermcnto elevatam, sed signifi-
3° Quia fermentum efficit panem sapidiorem, cat indiscriminatim apud ipsos Graecos ct azy-
ideoque congruenter designat charitatis fervo- mum fcrmentatum: undeExod. 42, ubidi-
et
rem ac suavitatem in hoc sacramento. citur Comedetis az?j?nospanes, habetur apxo?:
:

Prob. secunda pars s Latini celebrant in : et Lucas 24, refert Christum comesturumcum
azymo, 1° propter institutionem Christi qui discipulis in Emmaus, accepisse apxov, id est
hoc sacramentum instituit prima die azymo- panem, qui azymus, quippe qui
erat cerlo
rum, ut dictum est, qua die nihil fermenta- tunc solus repcricbatur apud Judaeos, duran-
tum in domibus Judaeorum esse debebat; tibusadhuc dicbus azymorum.
2° quia panis est proprie sacramentum cor- Diccs 2°Legalia non sunt observanda
:

poris Christi * (quod sine corruptione conce- tempore gratiae atqui uti azymis fuit qusedam
:

ptum magis quam divinitatis ipsius

est), caeremonia legalis ergo. :

3° quia hoc magis competit sinceritati fide- Resp. dist. min. Uti * azymis in esu agni
lium 5 quae requiritur ad usum hujus sacra-
,
paschalis fuit legalis caeremonia, conc; in
menti secundum illud 1 Cor. 5 Pascha nos- : consecratione Eucharistiae, neg. Conficientes
Irum immolatus est Christus: itaque epulemur igitur Eucharistiam in azymo non intendunt
in azymis sinceritalis ei veritatis. caeremonias legis observare, sed conformare
Dices 4°:Christus consecravit in fermentato; se institutioni Christi, et ideo non judaizant
hoc enim sacramentum instituit luna decima alioquin etiam celebrantes in fermentato ju-
tertia exeunte, cumnondum eratusus azymo- daizarcnt, quia Judaei panes primitiarum fer-
rum apud Judseos : ergo. mentatos offerebant.
Resp. neg. ant. et ejus probationem, ut pa-
tetex diss. praeced., a. 3 sed et dato gratis ; ARTICULUS III.

Christum anticipasse diem lege statutum pro

coena paschali, nihil obtinerent Graeci; indu- utrum aqua sit vino miscenda ? quo jure
bium est enim quod in hac hypothesi etiam et in qua quantitate ?
anticipasset usum azymorum, sine quibus non
poterat manducari agnus paschalis. Nec dici Armeni, seplimo saeculo, Aquariis e regione
potest ipsum post esum agni paschalis cum oppositi, vinum purumabsque aqua consecra-
azymoresumpsisse fermentatum; id enimgra- banl ; hunc crrorem lutherani sequentibus
tis dicitur, neque est consentaneum moribus temporibus amplexi sunt item et calvinistae ;

Judaeorum, qui, post esum agni paschalis, se- mero vino utuntur in coena, utrique sugillan-
ptem dies continuos in azymo peragebant. tes praxim conlrariam ecclesiac Romanoe ut
Tandem quamvis concederetur Graecis Chri- infundatam, non quod absoiuteeam damnent,
stum consecrasse in fermentato, male inde in- sed quod hanc mixtionem ut rem adiaphoram
fcrrent non esse licitum consecrare in azymo: reputent.
sicut Christus consecrasset in vino rubro,
si Dico 1° : Congruit ut sacramentum Eucha-
malc inferrelur non esse licitum consecrare *
ristiae conficiaturin vino aqua permixto.
ilbiol. 2 Ibid. 3 Jbid. Mbid. 6 Ibid. i
Ibid. o. 2. 2 Hic *7, o.
 100 DISSERTATIO III. ART. III.

Prob. 1° ratione institutionis ;

probabilitcr menti aliter loquuntur devino,
aliter de aqua;
enim crcditur quoil Dominus boc sacramen- sic Florentinuni non dicit vinum et aquam,
tum instituerit in vino aqua permixto secun- aut mixtum ex vino et aqua esse matcriam
dum morem illius terrae unde ct Prov. 9 di- : Eucharistioe, scd dicit « materiam calicisesse
citur Bibite vhuun quod miscid vobis. Idque
:
vinum de modicissima aqua misceri
vite, cui
bradunt sanctus Jacobus in sua liturgia; Basi- debet »; tum quia Catecbismus Romanus,
lius in sua;Alexander 1, cap. in Sacramenlo- postquam docuit hanc mixtionem non posse
rwn 3 de Conscc. disl. 2; Julius I, ibid., cap. praetermitti sine peccato mortali, addit: « Si

Cum omnes\ Irenscus, 1.4, c. 57 S.Cyprianus, ;

aqua desit, perficitur sacramentum. » Unde
epist. 03; S. Aug., lib. hcle Docl. Christiana, rubricae missalis, tit. de Defectu vini, pro-
cap. 21.2° Quia boc convcnit repracsentationi hibcnt infundi aquam post consecrationem,
dominicee passionis. Unde dicit Alexander 1, quando ante omissa est. Si autem esset de ne-
epist. ad omncs Odeles, tom. \ Concil.: «Non cessitate sacramenti, foret apponenda et con-
debet in calice Domini, aut vinum solum, aut sccranda, sicut vinum foret apponendum et
aqua sola offcrri, sed utrumque permixtum ; consecrandum, si sacerdos post verba conse-
quia ulrumque ex Jatere ejus in passione sua crationis deprehenderet vinum non fuisse
profluxissc legitur. » 3° Quia hoc convenit ad positum,sed aquam.
significandum effectum hujus sacramenti, Confirm.: Aqua non significat * nequecor-
qui est unio populi christiani ad Christum; pus neque sanguinem Christi quae sunt huic
per aquam enim intelligitur in S. Scriptura sacramento essentialia sed effectum tantum ;

populus, ut Apocal. 47 constat. Has tres Doc- in suscipiente, nempe unionem ejus cum Chri-
toris angelici congrucntias confirmavit et sto : atqui susceptio seu usus non est essen-
suas fecitconcil. Trid., sess. 22, cap. 7. tiale huic sacramento crgo. :

Confir. ha3C ecclcsia? RomanaBpraxisPatrum Prob. secunda et tertia pars. 1° Neque S. m

traditione Justinus Wartyr secundo saxulo,
: Scriptura, neque in Patribus legitur divinum
in% Apol., dicit fideles solitos fuisse « parti- praeceptum de miscenda vino aqua. 2° Con-
cipare de pane Eucharistiae et vino etaqua»,S. cilia cum ea de mixtione mentionem faciunt,
Chrysost. in Liturgiade diacono, dicit
De- : « praecepti tantum ecclesiastici meminerunt:
inde facit commixtionem in calicem mittens « Monetsancta synodus, inquitTrid., sess. 22,
vinum et aquam », etc. S. Cyprianus, in epist. cap. 7, pra3ceptum esse ab Ecclesia sacerdo-
ad Ccecilium, de sacramento Domini calicis, tibus, ut aquam vino in calice offerendo mi-
super illud Proverb. 9 Bibite vinum quod : scerent»: porro si Christi fuisset praeceptum,
miscuivobis, dicit « Vinum mixtum declarat,
; non tacuisset concilium. Nec obstat quod
id est, calicem Domini aqua et vino mixtum quandoque a Patribus dicatur divinum man-
prophetica voce denuntiat». Concil. Carthag., datum; non enim intelligitur de mandato stri-
cui adfuitS. Aug., can. 22, sichabet « Ut in : cle divino, sed late pro facto Christi ex quo
sacramento corporiset sanguinis Domini nihil tanquam ab exempiari Ecclesia mota est ut
amplius offcratur quam ipse Dominus tradi- idem praeciperet.
dii, hoc est panis et vinum aqua mixtum ». Dices contra primam partem Christus con- :

S. Anibros., 1. 4 de Sacram., c. 4 « Vinum et : secravit in vino mixto aqua ergo haec mixtio :

aqua in calicem mittitur, sed fit sanguis con- est de necessitate sacramenti, aut saltem de
sccratione verbiccelestis.» Hanc autcm discipli- jure divino.
nam hauserunt Patres ex Apostolis, et facto Resp. neg. conseq. Quia non omne quod
Christi qui eo ritu consecravit, ut diximus. Christus fecit faciendum est, sed quod fa-
Dico 2° 2 Permixtio aqua3 non est de neces-
: ciendum prsecepit : consecravit in azymo, con-
sitate hujus sacramenti, neque de jure divino, secravit ccena peracta; neutrum tamen est
sed tantum ecclesiastico. Ita communiter cum vel de necessitate sacramenti, vel de jure di-
Auctore. vino unde cum dixit Hoc facite in meam
: :

Prob. prima pars : Materiacalicissufficienter commemorationem, essentialia sacramento et

salvati*rin solo vino, quod palet, tum quia sacrificio praecepit, non accidentalia.
Christus in institutione hujus sacramenti so- Inst.: S. Cyprianus, loquens de mixtione
lum vinum designavit, Matth. 26, dicens Non : aquae cum vino in epistola citata ad Ccecilium,
bibam amodo de hoc genimine vitis ; tum quia dicit : « Nam si in sacrificio quod Christus
concma assignando maleriam hujus sacra- est, non nisi Christus sequendus est, utique
! IbJ. « lbidad. 7. o. l
Jbid.
 UTRUM AQUA CALTCI INFIJSA , ETC. 401

id nos obaiulirc ct faccrc oportet, quod Chri- antc consccrationem aqua modicissima admi-
stus fccit ct quod faciendum praecepit»: ergo. sccri solct. »
Resp. quod licct S. Cyprianus ea in epistola Ratio etiam suffragatur mul- ; tum quia si

paulo antc praefatam sententiam do mixtione tum aquae admiscerctur, periculum cssct ne
aquae cum vino agat haec lamen quao oppo-
; vinum corrumperetur, maximc si sit dcbilc;
nuntur verba, non ad mixtioucm referuntur, tum etiam quia aqua, ut supra diximus, popu-
sed ad vinum solum, quorl quidam sacerdotes lum fidelem exhibct, vinum autcm ipsum
alioquin catbolici in saaifkiis matutinis non Christum : decct vero ut ipse Christus caput
offercbant, mctuentes ne odore vini chrisiiani expressius rcpr<escntctur quam populus.
deprehenderetur ab infidelibus, uti jam dixi- Dices: Concilium Tiburiense, sacculo nono,
mus, contra quos late disputat S. Cyprianus praecipit ut sint duae partes vini, tcrlia aquae:
in laudata cpisiola. Ista interpretatio patct ex ergo.
vcrbis immcdiate praecedentibus : haecsunt: Resp. concilium non praecipere ut tertia
« Non est ergo, frater charissime, quod aliquis pars calicis aqua necessario constet, sed ut
cxistimct sequendam esse consuetudinem, si non excedat.
qui in praeteritum in calice dominico aquam Dices ilerum
Probabile est Christum majo-
:

solam offerendam putaverunt quaerendum : ri vinum temperasse, tum

quantitate aquae
est enim ipsi quem sint secuti ; nam si in sa- sobrietatis ergo^ tum ratione consuetudinis in
crificio », etc, utsupra. illa regione: ergo.

Repones Cyprianus atfirmat aquam pari

: Resp. id essc verum de calice potando in
ratione necessariam esse sacramento huic qua ccena usuali, non eucharistica.
vinum; sic cnim habet loco jam citato: « Sic Dico 5° Hoc praeceptum ol^igat sub peccato
:

autem in sanctificando calice Domini offerri mortali quia iicet videatur res levis, secun-
;

aqua sola non potest, quomodo nec vinum dum se tamen gravem habet significationem
solum potest. » Itcm docet commixtionem unde cap. Litteras,de Miss. celebrat., omittens
aquae cum vino eo modo requiri ad Eucha- voluntarie hanc mixtionem decernitur pri-
ristiam, quo commixtio aquae cum farina ad vandus officio et beneficio.
conficiendum panem « Si vero calix Domini,
: Porro haec mixtio debet fieri circa celebra-
inquit,non est aqua sola aut vinum solum nisi tionem sacramcnti, ' nec sufficeret si fieret, v.
utrumque sibi misceatur, quomodo nec cor- g., in dolio, quia sic non sufficeret ad signifi-
pus Domini potcst esse farina sola, aut aqua cationem mystcrii.
sola,nisi utrumque adunatum fuerit, et copu- Observanda est hic singularis Graecorum
latum et panis unius compage solidatum» ;ergo. praxis, qui, teste liturgia S.Chrysost. inscripta,
Respondet S. Thomas hanc paritatcm ex * et Balsamone in resp. 48 ad quaesita Marci
S.Cyprianovalere quoad necessitatem quidem, patriarchae Alexandrini, immediate ante com-
sed non quoad necessitatis modum ita ut ,
munionem infundunt aquam fervidam calici
utrumque sit necesse, sed unum necessitate consecrato, qua volunt significari divinitatem
praecepti, aliud necessitate sacramenti. non absccssisse a corpore Christi mortuo, dum
Respondent secundum S. Cyprianum,
alii, ex eo fluxerunt sanguis et aqua. Hanc disci-
aquam cum vino mixtam esse necessariam, plinam absque censura toleravit Eugenius IV
non ad validitatem sacramenti, sed ad signifi- in concilio Florent.
cationem mysterii, nempe unionis cum Chri-
sto quod patet ex his verbis ibid. « Nam si
: : ARTICULUS IV.
vinum, inquit, quis offert, sanguis Christi
incipit essc sine nobis; si vero aqua sit sola, UTRUM AQUA CALICI INFUSA IMMEDIATE CONVERTA-
plebs incipit esse sine Chrisfo. Quando autem TUR IN SANGUINEM CIIRISTI?
utrumque miscetur et adunatione confusa
sibi utrumque copulatur, tunc sacramentum Labente saeculo duodecimo, magna animo-
spirituale et cceleste perficitur » ; id est, signi- rum contentione disputatum fuit, utrum aqua
ficatio ct oblatio duplicis corporis Christi, calici infusa converteretur in sanguincm.
naturalis scilicet et mystici. Gaufredus S. Bernardi monachus,hac de quaes-
2
Dico A° : Aqua modicissima vino conse- tione fuse scripsit ad episcopum cardinalem
crando miscenda cst. Ita concilium Florent. Albanensem. Quid cardinalis ipsi responderit,
in instructione Armenorumhis verbis: « Vino hucusque latet. Sed cardinalis Baronius, ad
Ub.adl. «Ib. a.8 f o. 1
Ib. ad. 3.
Wfc DISSERTATIO III. ART. IV.

annum 88, dicit nihil «

1 1 aliud rescribcrc po- Innocentius III, cap. Cnm Marthce, 1. 3 D&
tuisse quam quod credidit et eustodivitsemper cretal., tit. 41, dicit : « QuaBsivisti utrum aqua
S. R. ecclesia, nimirum aquam simul et cum vino in sanguinem convertatur: super
viuum Iranssubstantiari in sanguinem Chri- hoc autem opiniones apud scholasticos varian-
sti. b tur; aliquibus enini videtur quod cum de
Id tamen non videtur de siquidem In- fide, latere Christi duo prsecipua fluxerint sacra-
noeentius 111, cap. Cum Marthce, de cclebrat. menta, redemptionis in sanguine, ac regene-
Missarum, rescribens saeculo decimo tcrtio ad rationis in aqua, in illa duo, vinum et aqua
archiepiscopum Lugdunensem recenset tres quce commiscentur in calice, divina virtute
opiniones, quarum prima dicebat aquam con- mutentur, ut hoc sacramento plene sitve-
in
verti in aquam quac fluxit cx latcre Chrisli; ritas et figura. Alii vero tenent quod aqua
seeunda, eam converti in sanguinem tertia, ; cum vino transsubstantietur in sanguinem,
eam remanere aquam circumfusam acciden- cum in vinum transeat mista vino, licet phy-
tibus vini. Et licet secundam ut probabiliorem sici contrarium asseverent, qui aquam a vino
ehgat, alias tamen non damnat, sed recenset per artificium posse asserunt separari. Praete-
ut catholicas. Similiter S. Th. hic a. 8, o, ex rca potest dici, quod aqua non transit in san-
eodem Innoccntio nec ab illo pontifice ad
; guinem, sed remanet prioris vini accidentibus
haec usque tempora ulla apparet hac de re circumfusa, ita quod vini saporem induit
Ecclesiai definitio. Verum inter opiniones prsedictas illa probabi-
Verum etsi id non videatur absolute de fide, lior judicatur quse asserit aquam cum vino in
attamen ut omnino certum tenendum est; sanguinem transmutari. » Haec porro opinio
tum quia SS. Patres, Ambros., 1.4 deSacram., est secunda quam retulit, quae asserit aquam
c. 4; Cyprianus, epist. 63; Hieron., in cap. 14 prius in vinum quod hanc secun-
converti. Et
Marci Paschasius, lib. de Corp. et sang. Chri-
; dam opinionem non solum quoad conversio-
sti; Hildebertus, Algerus, S. Thomas et omnes nem aquae in sanguinem, sed etiam quoad
fere scholastici, qui post aetatem S. Doctoris conversionem aquae in vinum etiam approbet
scripserunt, sic censuerunt tum quia oppo- ; pontifex, patetex libris de Altaris mysterio,
sila sententia, teste Gaufredo jam laudato, cap. 3, ubi ait: « Quis ambigat aquam in vi-
nullo fundamento nititur tum tandem quia ; num transire, cum multo vino modicum aquae
particula demonstrativa in forma, demonstrat infunditur ? » Sic etiam intellexit hunc pontifi-
totum quod ex proecepto est in calice. cem S. Th. hic a. 8, o, ubi ait « ldeo sicut :

Sed quoestio celebris est utrum aqua imme- ipse [Innocentius] dicit, aliorum opinio proba-
diate convertatur in sanguinem, an prius con- bilior est, qui dicunt aquam converti in vinum
vertenda sit in vinum ? et vinurn in sanguinem. »
Dico Probabilius est
: aquam non verti in Confirm.: Nulla alia ratio assignari potest,
sanguinem Christi, nisi prius conversa sit in cur Ecclesia in concil. Florent. infra citando,
vinum. tanta attentione curavit, ut modicissima aqua
Prob. 1° auctoritate concilii Trid , Catechi- vino misceretur, in hoc corrigens concilium
smi Romani, Pontificalis Romani et Innocen- Tiburiense, nisi quia existimabat aquam prius
tii III. in vinum convertendam, ut posset con-
esse
Concilium Trid., sess. 13, can. 2, dicit verti in sanguinem ergo. :

« converti panem
corpus et vinum in san-
guinem, manentibus duntaxat speciebus panis
et vini » si aqua immediate verteretur
: atqui
in sanguinem, manerent etiam speeies aquae
ergo. Quod huic argumento respondentadver-
in Respondent quidam concilium id praece-
pisse, 1° ad significationem mysticam, seu
quia, ut loquitur concil. Tibur., « major est
majestas Christi» ,signifjcafa per vinum, «quam
fragilitas populi », significata per aquam ;
2°

sarii, diluetur infra. ne solvantur species vini plerumque debilis.

Catechismus Romanus, cap. 16, dicit quod Sed contra: Utrique huic ralioni satisfiet, si
« ecclesiasticorum scriptorum sententia etju- non modicissima, sed modica aqua misceatur;
dicio aqua illa in vinum convertatur. » et tamen non dixit concilium, modica, sed
Pontificale Romanum, p. i, tract. 10, cap. modicissima aqua.
12, dicit : « Aqua quoe in calice vino admisce- Prob. 2° ratione lllud solum immediate
:

tur, debet esse in modica quantitate, quia convertitur in sanguinem Christi, quod est
eam in vinum converti oportet. » matcria consecrationis calicis, siquidem assu-
1
Ib. y. 8, o. matur materia, ut consecratione fiat illa traa-
 UTRUM AQUA CALICI INFUSA, ETC. 463

»suIislantiatio:atquisolumvinum est materia rum comprehendit etiam species aquae,

vini

consecrationis calicis : ergo. Min. constat 1° itaspcciebus vini permixtas, ut ab illis nondi-
v/x nerpetua traditionc, sic enim sempcr hu- stinguantur.
cusque creditum est; 2° ex concilio Florent., Sed contra Quando Patres ct concihaex-
: 1°

quod in decreto Unionis dicit matcriam calicis plicantmateriam sacramentorum, v. g., quod
esse « vinum de vite cui aqua modicissima aqua sit materia Baptismi, oleum Extremae-
ante consecrationem admisceri debet », aperte Unctionis, loquuntur in toto rigore. alias nihil
ostendens hoc loquendi modo solum vinum certi haberemus in hac re maximi momenti :
esse materiam calicis, aquam autem solum ergo dum dicuntvinumesse materiam calicis,
pertinere ad aliquam caeremoniam; alias di- de vino in tota proprietate physica intelligendi
xisset materiam aquam, sicut
csse vinum et sunt, et non de vino secundum moralem et
dixit in Confirmatione materiam esse oleum exirinsccam denominationem.2° Vinum gutta
et balsamum, non oleum cui admisceri debet aqua?. rosaceae dilutum venitmoraliter nomine

balsamum 3° evertendo fundamentumadver-

;
vini et tamen non convertitur ista gutta in
sariorum aquaetiam,ut conjuncta vino, non
: sanguinem, nisi prius fuerit conversa in vi-
est materia consecrationis ergo solum vi- : num. 3° Haec responsio non salvat materiam
num. Prob. ant. Materia consecrationis est ex calicis esse ex sola institutione Christi ; dicere
institutione Christi atqui aqua jungitur vino
: enim Christum instituisse ut id quod Ecclesia
non ex institutione Christi, sed ex praecepto misceret foret materia, fingerc est ; et insuper
Ecclesiae lantum, ut dictum est, et fatentur pari ratione poterit dici salem aquae per-
adversarii : ergo. mixtum ex institutione Ecclesiae esse mate-
Rcspondent distinguendo duplicem ma-
1° riam Baptismi.
teriam, liberam et necessariam aquam dicunt ; Prob. 3° ab inconvenienti In casu quo spe- :

esse materiam tiberam, vinum necessariam, cies aquae consecratae separarentur a speciebus

sicut, inquiunt, in sacramento Poenitentiae, contendunt ad-

vini, vel arte, sicut fieri posse
peccata veniatia sunt materia libera, mortalia puta si corrumperen-
vcrsarii, vel naturaliter,
autem nec< ma. tur et acescerent species vini,et non aquae,
Sed contra :
1° Haec duplex materia in Eu- sanguis Christi remaneret sub speciebus aquae,
charistia, una libera, altera necessaria, com- vel non. Neutrum dici potest. Non primum, ut
mentttm est hucusque in Ecclesia inauditum. tenent Coninck et Juenin; 1° quia alias aqua
salem aqua mixtum
2° Pari rationc posset dici sola posset etiam consecrari non enim est ra- ;

esse materiam liberam Baptismi. 3° Eatenus tio cur non posset sanguis sub illis speciebus
dicuntur peccata venialia materia libera Poeni- poni, sub quibus conservari potest. 2° Id con-
tentiae, qtiia ea confitendi nullum est praece- trariatur, tum concil. Trid. decernenti, sess.
ptum, sed tamen sunt vera materia, itaut ea 13, cap. 3, sub speciebus vini (omissa omnino
sola possint esse materia; imo supposito quod aqua) sanguinem contineri; tum communi
quis vellet confiteri, nec haberet nisi venialia, sensui; nemo est enim qui credat sanguinem
ea jam fierent materia necessaria, quae omnia sub solis aquae speciebus contineri ibi-
Christi
nullo modo dici possunt de aqua respectu que adorandum esse. Non secundum, ut vo-
Eucharistiae. Tandcm quaecumque materia lunt alii; 1° quia, si sub illis speciebus separa-
consecrationis est exinstitutione Christi; aqua tisnon maneat sanguis Christi ergo antea :

autem miscenda vino non est ex institutione non eratjtamdiu enim manet sanguisChristi,
Christi. quamdiu durant incorruptae species quarum
Respondent 2° materiam
calicis esse id quod substantia in Christi substantiam conversa est.
venit simpliciter nomine vini: tale autem est 2° Si non maneat sanguis Christi sub illis spe-
vinum modicaaqua tempcratum, etiamsi aqua ciebtis aquae separatis,ergo mancnt illae extra
non transierit in vinum; cum enim omnibus sacramentum absque ullo prorsus subjecto,
vini accidentibus sit circumfusa, moraliter et quod inauditum est, neccitra novum miracu-
usu communi Unde quando
dicitur vintim. lum fieri potest assignetur crgo, quo pacto,
:

vinum esse materiam

Patres et concilia dicunt quove novo miraculo, nova altera substantia
calicis, non excludunt vinum modica aqua di- ibi reproducatur; non enim illa sola separatio
lutum, sed illud solum quod non participat, est productiva novae substantioe.
nec nomen, nec rationem vini usualis. Simi- Quidam conclusionem confirmant ex no-
liter dum concil. Trid. dicit supra, remanere stra, etquorumdamaliorum praxijuxta quam
tantum speciespanis et vini, nomine specie- aqua calici infundituraniequammissainchoe-
 H \ DISSERTATIO III. ART. IV.

Inr, ea, ut videtur,ratione , ut certius vertatur Repones Eodem prorsus modo SS. Patres
:

ui vinum. Verum hanc praxim ea ratione niti loquuntur de conversionc vini et aqurc atqui :

11011 constat; etquidam etiam ex uostris ne- vinum immediatc convertitur in sanguinem :

gant, volunlque hanc praxim ortum habereex ergo et aqua.

antiquis liturgiis, quibus praescribitur , ut Resp. dist. maj. Eodem modo loquuntur de
omnia ad sacrificium pertinentia autc missain convcrsione vini et aquse quoad ipsam con-
praeparentur. Sic Graeci, qui juxta SS. Basilii versionem proecise, conc; quoad modum con-
et Chrysost. lihirgias, oilerenda proeparant, versionis, neg. Utrumque ergo convertitur et
aquam calici infundunt. in hoc est paritas; scd vinum immediate, aqua
mediate. Id porro non explicuerunt Patres,
Solvuntur objectiones. quia ab hac quaestione scholastica abstraxe-
runt.
Obj. 1° : SS. Patres eodem prorsus modo lo- Obj. 2° : Christus totum quod eratin calice
quuntur de aqua) ac vini consecrationc et tran- convertit in suum sanguinem id enim om*
;

ssubsliantatione adeoque supponunt aquam

, nino cxigit veritas formae atqui in hoc toto
:

non minus quam vinum immediate transsub- continebatur vinum et aqua in propria natura
stantiari, licet id non cxplicent in terminis. ergo. Prob. min. Non est dubium quin Chri-
Sic S. Damascenus, 1. 4- de Fide : « Non potest stus juxta regionis calidoe consuetudinem
panem suum ipsius corpus facere et vinum et aquam in magna
copia admiscuerit
satis :

aquam sanguinem » ? S. Ambros., 1. 4 de Sa- atqui aqua copiose admixta in vinum converti
cram., c. 4 «Vinum cum aqua in calicem
: non potuit ob temporis brevitatem ; ergo.
missum fit sanguis consecratione » et infra ; : Resp. 1° neg. min. Ad probat. neg. maj.
« Ante verba Christi calix est vini et aquoe ple- Licet enim Christus miscuerit aquam vino,
nus; ubi verba Christi operata fuerint, ibi san- secutus in hoc morem Palsestinorum ; quia
guis efficitur ». Paschas. Corb., 1. 1 de Corp. tamen inprsesenti casu aliud quam ipsi intcn-
et sang. Dom., c. i , in tom. 6 Bibli. Patrum : debat, scilicet sacram significationem, tantum
«Aqua consecratur, non quod aqua perma- aquse adhibuit, quam ut rerum naturalium
neat, sed quod convertatur in sanguinem ». perfectissimus comprehensor, novit vi et effi-

/ust. mart., Apolog. 2 pro cliristianis « Ii : cacia potenlis et generosi vini illius calida)
qui apud nos diaconi dicuntur, dant unicui- regionis facile tempore in ipsum
et brevi
que eorum, qui adsunt, percipiendum panem, vinum esse transmutandam unde totum :

vinum et aquam, quae cum gratiarum actione quod erat in calice, vocavit genimen vitis,
consecrata sunt. » Matth. 26.
Resp. SS. Patres intelligendos esse de con- Resp. 2°, data maj. neg. suppositum min.,
versione mediata aquae in sanguinem, ita ut nempe tam breve tempus intercessisse inter
per ampliationem nomincnt aquam id quod mixtionem et consecrationem calicis, 4° quia,
immediate ante erat aqua. Nec opponi potest ut constat ex can. missse et ex evangelistis,
hanc nostram interpretationem esse contor- Christus postquam accepit calicem ante cjus
tam, siquidem similes locutiones passim usur- consecrationem Patri gratias egit ac calici be-
pentur inter homines et in Scripturis Sacris . nedixit, quae licet paucis verbis recitentur ab
Sic communiter dicimus « alimentum puta ,
evangelistis, non esttamen dubium quin Chri-
panem et vinum, converti in substantiam ali- stus pluribus verbis, aut prolixiori oratione
ti », licet tunc sit amplius panis aut vinum, mentali usus fuerit. 2° Quia licet panem con-
sed prius debeat converti in chylum, deinde secraverit ccenantibus discipulis, Matth. 26,
in sanguinem. Sic, Exod. 7, dicitur Devora- : calicem tamen consecravit, postguam ccenavit,
vit virga Aaron virgas eorum, quod intelli- Luc 22. Unde intercessit sufficiens mora ad
gendum est de virga conversa in colubrum. mixtionem.
aquam jam factam
Sic, Joan. 2, architriclinus Obj. 3° Concilium Tiburiense, can. J9, per-
:

vinum appcllataquam. Item dicitur Cceci vi- : mittit tertiam partem calicis esse aqnam.
dent, id est, ii qui fuerunt caeci. Nec valet, si Item rubricee missalis Romani proescribunt ut
opponas non posse proprie dici triticum vcrti si sacerdos irnmediate ante consecrationem

in corpus Christi. Disparitas est enim quod tri- recordetur se non apposuisse aquam, tunc
ticum non ponatur in altari ca- sicut aqua in illam infundat; et quod si in ipsa sumptione
lice unde etiam aqua infusa vino in dolio
: calicis advertat non fuisse vinum sed aquam;
non dicitur converti in sanguinem Christi. tunc infundat vinum ct aquam, moxque facta
 IJTRIJM AQTJA CALICl INFUSA, ETC, WS
oblalionc consecrct : atqui in istis casibus non soluni eorpus, vclsolum sanguinem Christi,
videtur aqua prius posse converli iii vinum : nonessetpar inconveniens quae enim sunt ;

ergo. per accidens non cadunt sub regulns artis.

Resp. ad primum
concilium Tiburiense ,
Inferes: Saltem in lioc casu saccrdos qni
fuisse provinciale, neque a Sede apostolica bibisset aquam, non foret jcjunus, sicquenon
approbatum, ncque quoad hoc usu rcceptum, posset secundo consecrare, puta in nativitate
imo reprobatum et rcformatum per Floren- Christi.
tinum. Resp. saccrdotcm foreinhoc casu jejunum,
Ad secundum et tcrtium, resp. quod si in si non jejunio naturali, saltcm canonico, id
illiscasibus aqua modicissima adhibeatur, ut cst,Ecc!csia reputat ipsum jejunum, quia not.
praescribit. Florentinum, facile possit brcvis- prohibet cumin hoc casu consccrare sccunuo:
simo tempore transmutari in vinum. Quod
illo sicut pariter rejMitatnr jejunus si sumat ho-
si non transmutetur, manet aqua, nec conver- stiam, cui esset inscrta levis palea, vel crinis,
titur in sanguinem. VcjI adhaereret particula farinae alteriusve ma-

Inferes Ergo in hoc nltimo casu non vcri-

: teriac. An autem etiam foret jejunus, si cum
ficatur forma quae significat totuui contentum sanguinesumeretmuscam, possetquesecundo
in calice et populi cxponuntur periculo ido-
,
consccrare ? Negant quidam propter gravita-
lolatriee, nempe adorandi aquam. tem matcriae sacramento omnino extraneae;
Resp. neg. utramqueillationem; (juiaforma affirmant alii propter paritatem cum palea
calicis non significat totum simplicitcr quod aliavc maleria hostiae inserta, dc quo infra.
est in caiice, sed totum consecrablle. Similiter Obj. 4°: Si aqua non convcrtatur in sangui-
adoratio populi, cum fide dirigatur, fertur nem nisi prius sit convcrsa in vinum magis ,

solum ad sanguinem Christi. Sit enim, v. g., certum pcndet aminus certo atqui idadmitli :

crinis seu palea in calice, neque crinis aut non potest in bono discursu: ergo. Prob. maj.
palea consecratur, neque ideo populus adorans Certius est totum quod continetur in calice
calicem idololatriam committeret. Idem est si post consecrationem converti in sanguinem
in hostia esset vel palea, vel granum horda- Christi quam aquam prius converti in vinum;
ceum, vel crinis aut quid simile. primum enim asserunt omnes Patres et theo-
Ideo S. Th. rejicit opinionem ab Inno-
Inst. : logi ; secundum a pluribus negatur : ergo.
centio relatam, quae dicebat aquam infu-
III Resp dist. etc, magis certum quod
maj. Si,

sam calici remanere aquam et non converti
in sanguinem Christi, quia sic « non totum
adoraretur veneratione latriae » atqui juxta
solutionem datam, idem inconveniens incur-
rimus : ergo.
Resp. neg. min. Inconveniens enim quod
opponit S. Thomas, non in hoc praecise situm
est, quod totum non
et sic esset pcriculum
quodEcclesia praeciperet infundi vino aquam
est tale vi illationis , pendet a minus certo,
neg.; si, etc, magis certum quod non est tale
: vi illationis,sedaIiunde, pendeta minuscerto,
conc ; min. ad sensum maj., neg.
et distin.
conseq. Nihil obstat ergo in bono discursu
consequens esse certius antecedente, non qui-
dem vi illationis et quatenus ab illo pcndet,
esset adorandum latria sed aliunde, puta quia vel est de fide, veleom-
idololatriae, sed in hoc muniter receptum in Ecclesia, ut contingit in
proposito sic, v. g., quod « Christus existat
:

nunquamin sanguinemChristi convertendam, sine subsistenlia creata» pendet in sua verita-

ct tamen indirecte totum quod est in calice teabisto principio quod « subsistentia creata
proponeret adorandum,quod est reveraincon- realiter distinguatur a natura », et tamen pri-
veniens. Sed si fortuito contingat quod rema- mum est certius secundo, non quidem vi illa-
neat aqua non conversa in vinum, nec conse- tionis praccise et quia ab illo dependet, scd
quenter in sanguinem, tunc totum quod est in aliunde, nempe quia est de fide.
caiice proponitur adorandum, non ex inten- Aqua non potest converti nafurali-
Obj. 5° :

tione Ecclesiae quae maxime sollicita est utmo- ter in vinum ergo. Prob. ant. 1° Non potest
:

dicissima aqua apponatur quae facile transeat cxplicari quomodo fiat ista conversio. 2° Eam
in vinum et vinum in sanguinem, sed perac- ut possibilem negant antiqui naturalistae et
cidens, sicut si levis palea, vel pulvis caderet omnes tum medici, tum chymici. 3° Vinum
in calicem, aut sacerdos ex malitiaconsecraret est opus animae vitis: ergo
facultatis vitalis
tantum medietatem hostiae, et tamen totum non videtur magis posse produci extra uvas
adorandum proponeret: in quo casu cum ado- quam sanguis extra venas. 4° Aqua mixta vino
ratio lidelium quae fide dirigilur, ferretur in ab ca scparari potest etiam post longum tcm-
St.-Titom. — Tom. VI. 30
m DISSERTATIO art. V;

pus pcr immfssionem medullsDjunciaut spon- phire diccret non

professorem principa-
ess.j

giainoleo infusam, ut experientia constat. 5° lem, intclligeret cssc minus principalem.

Si aqua invinum verteretur, vinum mixtione Resp. S. Thomam his vcrbis non velle quod
aquffl fieret fortius, sicut ignis fit vegetior, aqua sit proprie materia etiam minus princi-
quando materia combustibilis in cum convcr- palis, scd quod non sit materia immcdiate

titur : atquifalsum consequens, ut experientia convertenda in sanguinem Christi, sed me-

constat : crgo. diate tantum; et idco dicit quod non sit mate-
ria principalis rcspective ad vinum quod im-
Resp. neg. ant.: ad primam probationcm,
mcdiate convertitur. Vel nt interpretatur Syl-
resp. explicare modum quo convcrsio aquae in
vius, S. Doctor non intelligit materiam princi-
vinum fiat, proprie pertinere ad pbysicos.
Dicimus interim banc convcrsionem posse palem respective ad minus principalem, sed
respective ad eam quae est ex institutione
fieri 1° pcr divisionem aquao in minimas par-
tes (ut patet ad oculum), sub quibus rcmancre
Christi, sicut ibid., quaestiunc. 3, dicit aquam
non potcst forma aquae, cui proinde succcdit in Baptismo csse materiam principalem, non
forma vini eam dividentis et undequaque cir- quod sit alia minus principalis, sed quiaeasola
est institutaa Christo. Neque de mente D. Tho-
cumdantis 2° quatenus vinum agit in aquam
;

per calorem virtualem.

mae fas est dubitare, cum non solum hic a. 8,
o, sed etiam lococitato, quaestiunc. 1, diserte
Ad secundam, resp. Aristotelem citatum a
dicat quod aqua non sit materia hujus sacra-
D. Tb. q. 77, a. 8, banc conversionem agno-
menti. Ad probationem autem juxta inter-
scere; caeteris autem et medicis ct cbymicis
pretationem Sylvii, resp. cum ipso quod qui-
opponimus Albertum Magnum, D. Thomam
dem si quis de eo qui est professor philoso-
cum omnibus suis discipulis, Alensem, Bona-
phiae diceret quod non sit principalis profes-
venturam, Scotum et plures alios.
sor,intelligercturquod esset minusprincipalis;
Ad tertiam, resp. neg. conseq. Plura enim sed si id diceret de eo qui non est professor, 1

quae procedunt a vivente, imo et ipsa viventia

non intelligcrctur, quod esset minus princi-
plerumque etiam ex corruptione generantur, datur enim medium inter principale et
palis;
ut vermes, mures, ranae, musca3, etc. Nec mi-
minus principale, scilicet quod nullo modo
rum si sanguis extra venas non possit in se est talc.
convertere aquam, cum tunc statim amittat
Obj. 7° aqua calici permixta priuscon-
: Si
suam fluiditatem, et alias qualitates necessa-
vertatur in vinum, nulla fuisset disputatio sae-
rias ad hanc conversionem.
culo duodecimo inter theologos, num conver-
Ad quartam, resp. quod id quod per artem tatur in sanguinem, cum omnes fateantur id
chymicam separatur a vino non sit vera aqua totum (juod est vinum verti in sanguinem :
elementaris, sed pars vini subtilior aut debi- ergo.
lior, quae ideo dicitur aqucus bumor, quia re- Resp. dist. ant. Si aqua calici permixta prius
fert similitudinem aquae in colore et sapore, convertatur in vinum, et id omnes admlsis-
quod patet, quia ex vino cui non fuit admixta sent, nulla fuisset disputatio, transeat; si id
aqua, ejusmodi humor potest similiter extrahi aliqui negassent, ut de facto negabant, et qui-
per artem chymicam. dam nuncnegant, neg. ant. et conseq.
. Ad quintarn , neg. sequelam et paritatem.
Disparitas est quod vis activa ignis, scilicet ca- ARTICULUS V.
lor, sit ejus proprietas naturaliter et necessa-
rio ab ipso dimanans, per quam ideo facile UTRUM UNA SPECIES P0SS1T CONSECRARI SINE
reparare potest quod ex resistentia contrarii ALTERA ?
deperdidit. At vis activa in vino, sicut et in
aliis mixtis non est proprietas necessario ab Dico \° : Una species valide consecratur sine
ipsis dimanans, sed saepe absque mixtione et altera.
'

resistentia contrarii deperditur, ut patet in Patet qnia prolatis his verbis Hoc estcorpus :

ipso vino, quod cum non accurate includitur, meum, statim adest corpus Christi sub spe-
vim suam activam deperdit. cicbus, panis; locutio enim estvera et aliunde
Obj. 6° a
Th. in 4, d. 11, art. 4, dicit
: cfficitquod significat; ideoque consecrato
aquam in Eucharistia non esse materiam pane et non calice, proponitur adorandum
principalem ergo censet esse minus princi-
: oorpiio Christi.
palem, sicut qui de aliquo professore philoso- * !n 4 d. 1, q. 2, b. 1, q. 1, ad 4.
 UTPilJM Ui\A SPECIES POSSIT, ^TC. 4C7

Dico2°: Jure divino illicitum est consecrare proceepio Cliristi requirat utriusque materise
uuam speciem sine altera. consecrationcm.
•Prob. l°e.\ procccpto Christi simul adjuncta Dico 3° Summus pontifex dispensare non
:

dcclaralionc Ecclesiac in concilio Trid. Christus potcst, ut in aliquo casu sacerdos licite conse-
per verba: Hoc facile in meam commc-
Iiacc cret unam tantum speciem.
morationcm, pracccpit ut hoc sacramentum Scquitur expraecedenti, quiapontifex,utpote
non conficiatur, nisi simul offeratur Deo sa- inferior, non potest dispcnsare in praecepto
crilicium incrucntum : atqui stare non potest Cliristi superioris, maximc quandopraeceptum
sacrificium incrucntum, prout Ciiristus insli- iliud cst absolute et simpliciter a Deo, nec de-
tuit, sineconsccrationeutriusque speciei:ergo. pendet a facto bumano, utdicam in sol. obj.,
Ulraque pracmissa cst probanda. Prob. maj. ex idque adbuc magis si pertineat ad integritatem
declaratione Ecclesiae in concilio Trident, s^ess. sacramcnli, prout consecratio utriusque spe-
2*2, cap. 1, ubi dicitur»quod Christus Do- cici pcrtinet ad integritatem Eucharistiae, quce
minus corpus et sanguinem suum sub spe- instituta est per modum convivii spiritualis,
ciebus panis et vini obtulit Deo Patri, ac sub ut dictum est. Unde concilium Trid., sess. 21,
earumdem rerum symbolis, apostolis, quos cap. 2, declarat equidem essc in Ecclesia po-
tunc sacerdotes constituebat, ut sumerent, testatem, ut in sacramentorum dispensa-
tradidil, et eisdem eorumque in sacerdotio tione statueret, vel mutaret quce suscipien-
Miccessoribus, ut offerrent praeccpit pcr haec tium utilitati sacramentorum venera-
seu
verba: IIoc faciteinmeamcommemorationem, tioni, pro rerum, temporum et locorum va-

u ti semper Ecclesia catholica intellexit. » Et rietate, magis expediret, salva tamen eorum

can. 2: « Si quis dixcrit illis verbis: IIoc facitc subslantia. Ad substantiam autem convivii et
in meam commemorationem, Cbristum non sacrificii passionis Christi repraesentativi per-
instituisse apostolos sacerdotes, aut non or- tinet utriusque speciei consecratio, ut pro-
dinasse, ut ipsi aliique sacerdotes offerrent batum est.

corpus et sanguinem suum, annatbema sit»

atqui offerre corpus et sanguinem est sacri- Solvuntur objectiones.
lieitim ; est enim oblatio facta in bonorem
Dei : ergo iisdem verbis quibus Christus prae- Obj. 1° contra secundam conclusionem :
eepit consecrationem, proccepit etiam oblatio- Christus in castello Emmaus consecravit pa-
nem sacrificii. Prob. primamin. l°De essentia nem, ut sentire videtur S. Aug., lib. de Con-
hujus sacrificii incruenti cst, ut sanguis sensu Evang., c. 25 atqui tunc non conse-
:

mystice separetur a corpore, sicut de ratione
sacrificii cruenti crucis, cujus est reprocsen-
tatio, fuit ut sanguis realiter separaretur a
corpore atqui bocc separatio mystica fieri non
: Resp. 1° Incertum estan vereChristus tunc
polest nisi quatenus vi verborum, corpus
tanlum ponitur sub specie panis, et sanguis
tantum sub specie vini ; si enim solus panis
consecraretur, sanguis esset cum corpore per
concomitanliam, et sic nulla fieret separatio
crgo. Prob. 2° eadem prima min. Hoc sacri-
ficium incruentum est
Melcbiscdech, juxta Apost., Heb. G, etconcil.
secundum ordinem
cravit vinum, cum ad fractionem panis agni
tus lllico evanuerit ab oculis discipulorum :
ergo.
panem neque id asserit S. Au-
consecraverit,
gustinus citatus,sed dicit tantum fuissepanem
benedictum, quia habebat vim illuminandi
quam habet Eucharistia; neque discipuli qui
de tarditate ad credendum redarguebantur,
videbantur sat dispositi ad sacramentum reci-
piendum. 2° Pariter incertum est an Christus
tunc vinum non consecraverit id enim certo ;

Trid., loco citato atqui Melchisedech obtulit

: colligi non potest ex silentio evangelistarum,
panem et vinum : ergo. non enim scriptis mandarunt omnia quae Je-
Prob.2°:SacramentumEucharistio3estinsti- sus fecit, Joan. ultimo. 3° Esto Christum in
tutum per modum convivii spiritualis: atqui Emmaus panern et solum panem consecrasse,
ad convivium requiritur necessario cibus et nihil inde inferri potest contra conclusionem;
potus: ergo. Neque obstat quod una species id enim fecit Christus ex plenitudine pote-
possit suml sine altera; quia essentia hujus statis excellentioe, ut sacramenlorum *et legis
sacramenti non consistit in usu sumentium, auctor.
sed in consecratione totius materiae. Unde Obj. 2° : In sola consecratione panis salvatur
patet quod Eucbaristia, tam in ratione sacra^- ratio sacrifieii : crgo corruit fundamentalis
menti quam sacrificii, ex sua institutione et nostra ratio. Prob. ant. In sola consecratione
ies DISSERTATIO !ll. ART. V.

panis reperiiur qusedam oblatio rei sensibilis bus cum episcopo : ergo potesteiiam licifeuna
cuin immutatione crgo. :
sine altera consecrari.

dist. ant. [n sola eonsecratione panis Resp. neg. conseq. Et quantum ad laicos, *
Resp.
salvatur ratio sacrificii, ut sic, transeat ant.; jam dictum est quod hoc sacramentum non
consistat in usu,sed in consecratione materiae:
ratio sacrificii ut instituti a Cliristo et passio-
nis memorativi, neg. ant. Ad hoc cnim requi-
unde perfectio ejus non est aestimanda ex usu
ritur,quod corpus vi verborum ponatur se- communicantium, modo celebrans utramque
paratum a sanguine, el sanguis a corpore, speciem consecret et sumat.
sicut in passione fuerunt realiter scparata, Quantum Hi conse-
ad recenter ordinatos :

crant per modum unius cum episcopo qui est

quod fieri non potest sine consecratione utri-
usque speciei.
principalis celebrans imo quasi solus cele- ,

brans, quia ordinati referunt suam intentio-

Inst. In sola consecratione panis habetur
:

nem ad verba episcopi , ut per illa fiat conse-

sacrificium repraesentativum sacrificii crucnti
cratio, quando ipse finit, non quando ipsi
crucis ergo. Prob. ant. Sacrificium cruentum
:

fmiunt unde sufficit

: si solus episcopus utram-
crucis non consistit in separatione sanguinis
que speciem sumat.
a corpore, sed in separatione animoc a cor-
Obj. 4° contra tertiam conclusionem : Sicut
pore : atqui ista separatio roproesentatur in
qua vi verborum Christus dixit : Hoc facite in meam commemo~
sola consecratione panis in
rationem, ita dixit : Bibite ex eo omnes : atqui
solum corpus ponitur sub speciebus panis sine
tamen Ecclesia eximit laicos a sumptione cali-
anima, quamvis adsit per concomitantiam :

cis ergo potest pariter eximere sacerdotes a

:

ergo.
consecratione utriusque speciei.
Resp. neg. ant. Ad probat. neg. ant. Sacri-
Resp. neg. conseq. Quia to omnes dirigebatur
ficium enim crucis non includit solam mor- ad solos apostolos , non autem ad omnes fide-
tem, sed etiam causam mortis, scilicet eiTu- les. Patet ; iis enim dixit Christus Bibite, etc; :

sionem sanguinis, et separationem ejus a eor- quibus dixit Boc facite, etc. Testatur autem
:

pore.
concilium Trid v ut vidimus, universam Ec-
Subsumes Atqui in sola consecratione
:
clesiam semper intellexisse Christum hsec ul-
panis significatur separatio corporis a san- tima verba direxisse apostolis, et eorum in sa?
guine ergo. Probatur ant. In consecratione
:
cerdolio successoribus.
panis vi verborum ponitur corpus sine san- Obj. 5° Ecclesia dispensat in voto
: : atqui
guine : ergo in sola consecratione panis vi obligatio voti est juris naturalis et divini : ergo
verborum significatur separatio corporis a id potest etiam in consecratione duplicis spe-
sanguine. ciei.
Resp. neg. ant. Ad prob. dist. ant. In sola Resp. cum Joanne a S. Th. dist. min. Obli-
consecratione panis ponitur vi verborum cor- gatio voti est juris naturalis et divini absolute
pus sine sanguine proecise et formaliter vi et simpliciter, neg. ex suppositione facti hu-;

verborum solius consecrationis panis, neg.; mani, conc, ideoque neg. conseq. et parita-
adjuncta consecratione caiicis, enim
conc. Si tem. Explicatur. Aliquid duplici modo potest
dicam preecise : Hoc est corpus meum, non essejuris divini: primo modo absolute etsim-
significatur formaliter corpus meum esse se- pliciter, quatenus ipse Deus independenter a
paratum a sanguine ;bene vero cum addo, facto aliquohumanoper seipsum imponitali-
designando vinum : Hic est sanguis meus ; quod praeceptum ejusque modum determinat;
aperte enim tunc significatur vi verborum secundo modo ex suppositione , quatenus vo-
meum corpus poni seorsim a sanguine vi ver- luntas humana disponit materiam qua sup- ,

borum. posita et manente obligat jus divinum et na-

Caeterum ad utramque instantiam potest tnrale ad ejus adimpletionem: v. g., posita

adhiberi prima responsio, scilicet, dato salvari lege pcr voluntatem humanam, jure naturali
rationem sacrific>i, ut sic, vel etiam sacrificii et divino obligamur illi obedire; similiter po-
aliqualiter repraesentativi passionis, non ta- sito et stantevoto per voluntatem humanam,
men sacrificii quale ipse Christus instituit in tenetur qui vovit, jure naturali et divino illud 1

adimplere. Porro in iis quoe sum juris divini

i ;.

consecratione duplicis materia^.

Obj. 3° Unaspecieslicite sumitur sine alia,
:
primo modo, Ecclesia non potest dispensare,
tum a laicis, ut patet ex usu, tum a celebranti- quia non potcst inferiordirecte etpersedispen-
Hic q. 80, ad 2.
bus, ut patet in recenter ordinatis celebranti- * a. 12,
 UTRUM UNA SPECIES POSSIT, ETG. 460

«are in praecepto superioris, nisi ex commis- Resp. per dispensationemremancre quidem

sione quam non constat datam fuissc a Chri- votum quoad cjns obligationem radicalcm,
sto, in iis praesertim quae praecipit ch_asub- non autcm quoad formalcm ct cxccutivam,
stantiam ct integritatem sacramcntorum. sed suspcnditur pro hoc casu per dispensatio-
At in iis quae sunt juris divini sccundo mo- nem. Fiat paritas in lege humana, in qua fit

do , potest dispcnsare Ecclcsia ; quia tunc dispensatio.

non dispensat in jure divino vel naturali, sed Eodem modo quidam solvunt quod objici-
solum agit circa illud factum humanum quod tur dc Matrimonio rato, in quo dispensat Ec-
requiritur ct supponitur tanquam conditio clesia ante consummationem; quia est tantum
ut jus divinum vel naturaie obliget : v. g., lex contractus ortus ex voluntate humana, licet
humana praecipit jcjunium tali dic ; stante illa alii velint quod in hoc non dispcnsetur jure
lege, dictat jus naturale, ut observetur, quia ecclcsiastico, seddivino, seu auctoritate Christi
juris naturalis cst obedire superioribus; scd dispensantis in casu profcssionis religiosac. Ne
quia lex illa proccssit a potcstate et voluntate tamen inde inferas etiam dispensari posse post
creata quaenon potuit omnes casus praevidci consummationem id enim esset in praejudi-
;

in quibusnon expedit talcm legem observari, cium ipsius Matrimonii, perpetuitatis ejus, et
manet potestas humana ad dispcnsandum in significationis sacramentalis jam consumma-
illa, declarando se noluisse obligare in tali tae, praeter prsejudicium quod inde vel con-
casu: qua dispensatione positu, non dictat am- jugi alteri vel proli evenirct. Sed de hoc
plius jus naturale eam esse observandam. Si- alibi.

militcr in nostro casu, votum est lex quacdam Obj. 6° ex variis congruentiis aut necessi-
particularis quam promittens sibi imponit, et tatibus : 1° ex inopia vini quod servari non
per promissionem se obligat Dco equidem : potest in frigidissimis regionibus, absque eo
stante illa promissione sine dispensatione, jus quod statim congeletur aut acescat. Unde Vo-
naturale et divinum dictat esse adimplcndum laterranus, lib. 7 Geographice, scribit, « Norwe-
sed sicut superior in lege a se sancita potest gioe Innocenti VIII pontificis concessione per-
dispensare et dcclarare se noluisse obligare in missum sine vino calicem consecrare, quod
tali casu, quia nempe non potuit praevidere ob immensa frigora vinum in ea regionc im-
omnes casus, in quibus non expediret talem portatum acescat. » 2° Si instaret mors alicu-
legem observari; ita similiter potest in voto jus infirmi, nec haberetur vinum ad conse-
quod est quaedam lex particularis sui inferio- crandum. 3° Si post consecrationem panis ad-
ris, qui etiam non potuit omnia preevidere. vertat saccrdos vinum esse venenatum, nec
Hoc totum indicat S. Th. his verbis * « Si- : aliud adsit, aut vergat aliud periculum mortis,
cut ex jure naturaliet praecepto divino tenetur si vinum videtur enim in his casi-
consecret ;

homo implere votum, ita etiam tenetur ex ei- bus sufficiens ratio ut consecretur panis sine
sdem obedire superiorum legi vei mandato. vino ergo.
:

Et tamen cum dispensatur in aliqua lege hu- Resp. ad primum, nullam esse regionem in
mana, non fit ut legi humanae non obediatur, qua servari non vinum, cum sit modo
possit
quod est contra legem naturalem et manda- passim in usu mensae apud omnes nationes :
tum Dei, sed fit ut hoc quod crat lex non sit narrationem Volaterrani ut falsam rejecimus,
lex in hoc casu. Itaetiam auctoritate superioris art. \ hujus dissert., conclusione tertia, vide ;
dispensantis fit, ut hoc quod continebatur sub et eo magis quod dicat pontificem concessisse
voto non contineatur, in quantum dctermi- consecrari calicem sine vino: concessit ergo
natur in hoc casu non esse congruam mate- consecrari calicem vacuum, quod ridiculum
riam voti. Et ideo cum praelatus Ecclesise di- est: aut forte calicem cum aqua sola, quodcst
spensat in voto, non dispensat
in praecepto error aquariorum, jam tempore Cypriani re-
sed determinat id
juris naturalis vel divini, probatus,
quod cadebat sub obligatione deliberationis Ad secundum Dico infirmum: in hoc casu
humanae, quae non potuit omnia circumspi- non teneri ad communicandum ; et aliunde
cere. » hoc sacramentum re susceptum non est sim-
Nec obstat si dicas per dispensationem non necessarium ad salutem.
pliciter
tolli votum, adeoque remanere obligationem; Ad tertium, resp. tunc posse consecrari so-
in hoc enim differt dispensatio ab irritatione, lum panem, non ex dispensatione de qua est
quod haec tollat votum, non ista. quaestio, sed ex impossibilitate morali et im-
1
2 2, 88, a. 10, ad 2. pedimento : casus autem impossibilis est cxtra
 470 DISSERTATIO III. AKT. VI.

legem, nec crcditur praeceptum Christiohli- quendum, usu hominum, praxiEccie-

attentis
garc cuin vitae apcrlo discrimine. siae in hac materia, item et materiae situ, ma~
gnitudine, parvitale, etc.
ARTICULUS VI. Dico 2° Quantitas materiae hujus sacra-
:

mcnti 1 non cst determinata ex institutione

CTRIM MAIERIA CONSECRANDA DEBEAT ESSE Christi: unde sacerdos potest valideconsecrare
HUBSENS MINISTRO, DETERMINATA IN 1NDIVIDI10 matcriam cujuslibet magnitudinis vel parvita-
KT SUD CERTA QUANTITATE ? tis, modo sit moraliter praesens, et in parva

sahetursubstantia panis aut vini, sitque sensu

Dico 1°: Materia consecranda dcbet csse mo- perceptibilis a consecrante.
raliter praesens consecranti quia forma utcns
;
Quia 2 potestatem quam Christus contulit
pronomine demonstrativo Iwc et hic id neces- sacerdotibus consecrandi panem et vinum non
sario exigit, aliasforet falsa. restrinxit ad certum magnitudinis aut parvi-
Qualis autem praesentia requiratur ut ma- tatis gradurn. Insuper determinatio materiae

teria censeatur moraliter praesens, vix ccrto desumitur ex ordine ad finem: sic materia ser-
definiri potestunde fit consecrationem ex
: rae est ferrum ut sit apta sectioni. Finis autcm

quandoque dubiam. Cae-

parte praesentiae esse hujussacramenti est ususfidelium, non solum
terum pro regula generali dicimus illam ma- qui occurrunt, alias sacerdos paucos habens
teriam censeri praesentem
moraliter quae ,
parochianos non posset consecrare multas
more etusu hominum, seu judicio prudentis hostias, sed fidelium absolute numerus au- ;

viri, taliter est exposita ut pronomine demon- tem fidelium est indetcrminatus ergo. :

strativo hoc et hic designari possit.
Hinc inferes materiam in suo tegente vel
continenteordinario etiam clauso, valide, licet
illicite, consecrari, ut hostias in pixide, panes
in canistro, vinum in dolio seu calice tectis ;
quiausu communi venit ut continenset con-
tentum demonstrentur per modum unius
pronomine hoc, sicut dicimus de pecunia in
crumena Hoc est argentum de vino in poculo
: ;
clauso, vel lagena: Hoc cst vinum. Nec refert
quod infans in utero matris non possit bapti-
zari; quia baptizandus debet esse natus et
aqua physice ablui ad materiam autem con-
:
Juxta antiquam vero Ecclesiae consuetudi-
nem, panis consecrandus debet esse exilis et
figura rotundus. Constat ex S. Epiphanio, in
Anchorato, num. 57 ; Greg. Mag., 1. 4 Dialog.,
c. 55; Caesario, Nazianzcni fratre ,Dialogo 3; ex
revelatione S. Ildefonsi Tolet. quam publici
juris fecit Mabillonius; ex antiquis imaginibus
apud Sirmondum, disquisit. de Azymo, c. 4,
et Martenium, lA.de Antiquis Eccles. Ritibus,
cap. 3, art. 7, et pluribus aliis. Hinc ille duo
versus:
Gandida, triticea, ac tenuis, non magna, rotunda,
Expers fermenli, non salsa, sit hostia Christi.

secrationis sufficitquod sit ita praesensut pos- Dixi in conclusione moraliter

: Modo sit
sit demonstrari pronomine hoc, ad quod suffi- praesens; quia si foret tanta materiae extensio
cit praesentia moralis. Nulla vero erit conse- ut secundum aliquas partes foret consecranti
cratio, si interponatur corpus per modum di- praesens et non secundum omnes, ut si cam-
videntis autseparantis, ut si hostia existat post pus plurium leucarum repleretur panibus;
parietem retro altare, a tergo sacerdotis, sub eae solum partes consecrarentur quae conse-
mappa, sub pede calicis, cussino, etc, quia cranti forent moraliter praesentes, non aliae.

tunc non censetur ita praesens ut possit desi- Dixi iterum : Modo in parva salvetur sub-
gnari pronomine hoc. stantia panis sitque sensu perceptibilis a con-
Sed quid si hostia a tergo posita digitotenea- secrante; alias non verificaretur forma, cum
tur aut designetur, seu adversa facie aspicia- non posset materiam demonstrare pronomine
tur ? Quamvis nobis probabilius sit eam valide hoc vel hic: posset tamen sub ea postsepara-
consecrari, attenta tamen opinionum diversi- tionem a toto vel sanguine conservari corpus
tate, dubia foret consecratio; similiter si esset Christi, ut diximus, modo retineat
jam alibi
in tabernaculo clauso vel sub corporali. substantiam panis vel vini, quia ad conserva-
Quanta vero propinquitas rcquiratur ad tionem non requiritur ut possit demonstrari
praesentiam moralem, iterum certo definiri ad consecrationem.
sensibiliter, sicut
non potest. Quidam volunt eam stare intra Dico Materia consecranda debet esse de-
3° :

latitudinem seu distantiam viginti passuum, terminata in individuo per intentionem con-
alii triginta, alii quadraginta admittunt. Sed, secrantis quia sicut non consecrat minister
;

ut prius dixi, id judicio prudentum est relin- I In4d. II, q. 2. a. 1, q. 3, o. * lbid.

 UTRUM MATERIA CONSECRANDA DEBEAT, ETC. Al\

nisi intcndat consecrare, ita nec hanc mate- tantum consecrare quod est licite et decenter
riam consccrat nisi illam intendat determinate illicite autem et irre\erentcr con-
consccrabile;
consecrare. Adde quod actiones sint circa sin- secrarcntur illa3 Major est difficultas
guttula3.
gularia ct determinata. Non requiritur tamen de guttuKs adha3rentibus a toto
calici interius
determinatio actualis, sed sufficit virtualis seu separatis quando non adest expressa intentio
qua3 pra3cesscrit Hinc : eas aut consecrandi, aut non consccrandi.
Inferes 1° invalidam esse consecrationem, si Ratio dubitandi cst ex una parte quod non re-
sacerdos intendat consecrare mediam vel ter- quiratur conjunctio physica m&terisB conse-
tiam partem hostiae nullam designando ne- ; cranda? ex altera est quod non v,.deatur esse
;

que si ex cumulo hostiarum, vel ex decem, intentio Ecclesia3 adeoque nec sacerdotis con-
velitconsecraresex, cas non designando; quia secrare, nisi liquorem qui per modum unius
non est ratio cur ha3c pars potius quam continui potabilis est congregatus in calice
altera, hse hostise potius quam alioe consecren- temporeconsecrationis. Quare inhac rc dubia,
tur. sollicitus sit eas abstergere sacerdos antc con-
Inferes 2° non consecrari hostias repositas secrationem ; post illam vero non abstergan-
in altari, etiam super corporale, omnino tur, neforte sint consecrata3, sedvelconsccrato
inscio sacerdote ;
quia intentio non fertur ad vino uniantur, vel in prima ablutione suman-
incognitum. tur.
Inferes 3° e contra vere consecrari, si sacer- Porro ad tollendos varios scrupulos et anxie-
dos ipse attulerit consecrandas ad altare, aut tates in his et aliis frequentibus casibus, con-
ipso jubente, vel volente, vei saitem adver- sultum missam, vel in
est ut sacerdos ante
tente, alter attulerit, licet tempore consecra- ipsa, vel saltemsemel pro semper, formet in-
tionis ad eas non reflectat; quia rcmanet vir- tentionem consecrandi omnem materiam pree-
tualis intentio. Necesse tamen est in hoc casu sentem licite et decenter consecrabilem, non
hostias tempore consecrationis esse sup^r cor- aliam.
porale, alias probabilius est non fore conse- Petes utrum si materia non consecrata ita
cratas; quia regulariter intentio omnis boni misceatur cum consecrata, puta si hostia non
sacerdotis proesumitur esse, velle consecrare consecrata cadat inter consecratas, aut gutta
quod est consecrabile absque peccato pecca- ;
vini consecrati misceatur cum vino non con-
tum autem esset consecrare hostias exlra cor- secrato, ita ut non possit discerni a materia
porale repositas. consecrata, valide consecretur?
Inferes 4-° quod si essent viginti quinque Res iterum dubia. Quidam negant eo quod
hostioe consecrandse debite exposto, et puta- materia consecranda non possit demonstrari
ret sacerdos esse tantum viginti ; similiter si sensibiliter pronomine hoc est.k\\\ affirmant,
ipso inscio hostiae quam praemanibus tenet quia, inquiunt, demonstrato cumulo demons-
adhaereret aitera hostia, omnes forent conse- tratur. Huic sentenfe favetpraxis sacerdotum
cratae; quia ejus intentio est et debet esse con- qui in nativitate Christi consecrant in secunda
secrare totam materiam licite consecrabilem et tertia missa vinum mixtum cum reliquiis
sibi praesentem error autem speculativus non
; sanguinis prima3 missee, licet discerni non pos-
obstat intentioni practicse : unde ejus intentio sit quaenam gutta3 smt consecrata3, qua^nam
non fertur ad illas ut ad viginti, neque ad non. Quapropter pro praxi in hoc dubio si

hanc ut ad unam, sed ut ad materiam proesen- casus accideret, ut hostia non consecrata ca-
tem. deret inter consecratas et non posset discerni,
Inferes 5° guttulas vini calici exterius adhae- dua3 forent simul porrigenda3, potius quam
rentes non consecrari consecratocalice; quia eam consecrare.
jurc prasumitur intentionem sacerdotis esse

+m
 DISSERTATIO IV. ART. |,

DISSERTATIO IV.

Oe inodo cjuo Cliristus est 111 Iioe Sacrainenti:

D. Th. q. 76.

ARTICULUS I. altero, ibi est istud alterum, sed non e con-

verso: unde cum humanitas Christi excedatur
UTRUM T0TUS Christus contineatur sub koc sa- a divinitate et ab il!a dependeat, non divinitas
CRAMENTO ET QUOMODO? ab humanitaie; ubi est humanitas Christi ibi
est divinitas, sed non e converso, ubi est divi-
Per totum Christum intelligitur ejus corpus nitasibi est humanitas; sicut propter eamdem
integrum, sanguis, anima, divinitas et subsi- rationem, ubi est manus vivens ibi est anima,
stentia seu persona Verbi. at non e converso, ubi est anima ibi est ma-
Dico i°: Totus Chaistus realiter contineiur in nus vivens.
hoc sacramento sub qualibet specie seorsim *. Dico 2°: Totus Chrisius * est sub qualibet
Est de fide. Constat \° ex dictis de praesen- parte specierum, sive sint divisae, sive conli-
tia reali; 2° ex S. Scriptura, Joan. 6,ubi Chri- nuae.
stus dicit: Qui manducal me, 10 meenirn totum Quantum ad partes separatas, definitum est
Christum significat; 3° ex definitionibus plu- in concil. Trid., can. 3 proxime citato, et ideo
rium conciliorum Constantiens., sess. i3,
: pertinet ad fidem. Ratio quia partes autem est
Florent. in decreto Unionis, Trid., sess. 13, post separationem non desinunt esse conse-
cap. 3 et can. 3, in quo sic definitur: « Si quis cratae: ergo sub illis est Christus, non secun-
negaverit in venerabili Eucharistiae sacramen- dum aliquam partem tantum; « Ubi enim est
to, sub unaquaque specie, et sub singulis cu- pars corporis ibi est totum » , ut dicitur in
jusque speciei partibus, separatione facta, jure de Consec. d. 2, c. 78, et patet ex praeced.
totum Christum contineri, anathema sit. » conclusione: ergo. Confirm. Calix fuit divisus
Suadet ratio. Absonum enim foret quod inter apostolos, et tamen non partem, sed to-
corpus Christi, quod nunc est gloriosum, sit tum Christum quilibet recepit: ergo.
alicubi vel mutilum, vel sine anima, aut san- Quantum ad partes continuas, quamvis
guine, aut divinitate. non sit de fide, est tamen certum ; si enijn
Insuper currit regula Auctoris 2 « Si aliqua : totus Christus sit sub singulis partibus divisis:
duo sunt realiter conjuncta, ubicumque est ergo erat sub ante divisionem, non enim
illis

Uhum, oportet et aliud esse. » Quam tamen divisione sed consecratione ponitur corpus
regulam intellige de conjunctis adaequate et Christi sub speciebus. Unde Trid., sess. 13,
curn mutua ab invicem dependentia ; alioquin cap. 3, declarat absolute totum Chrislum con-
sequeretur quod Christus esset ubique : quia tineri sub qualibet specierum parte, nulla
divinitas ipsi conjuncta est ubique. Si ergo facta mentione separationis ant continua-
duo sunt sic conjuncta ut unum excedatur ab tionis.
altero et ab ipso dependeai, sed non e conver- Dices 1° :Manente speculo integro est una
*•; ubi est iilud quod exceditur et pendet ab imago in toto, non in qualibet parte, sed pars
1
Hicq.76, a.let2,o. «Ib.a. 1. 1 Ibid. a. '3, o.
 UTRUN TOTUS CIUUSTUS CONTINEATUK , ETC. 473

in parle; et tamen
frangatur speculum, erit
si Cliristus, aut ea (juac sunt Christi, sint in hoc

in qualibet partc divisa totaimago ergo ex : sacramcnto? Pro cujus resolutione,

hoc quod in qualibet partc hostiae separata sit Dico 3° Corpus Christi est suh specie panis,
:

totus Christus, malc infcrtur quod sit totus et sanguis est sub specie vini ex vi verborum:
in qualibet parte continua ante separationem. ipsum autcm corpus est sub specie vini et
Resp. neg. conseq. Disparitas 4 est quod sanguis sub specic panis, animaque ipsius sub
imago in spcculo causetur per reflexionem utraque specie ex vi naturalis connexionis et
radiorum quandiu autem est una super-
: concomitantiae qua partes Christi Domini, qui
ficies, est una reflexio, et ideo una imago. jam ex mortuis rcsurrexit, non amplius mo-
Quod si frangatur speculum, erunt diversae riturus, intcr se copulantur divinitas vero ;

superficies in diversis partibus, consequenter proptcr admirabilem illam ejus cum corpore
diversae reflexiones et diversae imagines, mi- ct anima hypostaticam unionem. Sunt verba
nores tamen quam prima. At vero Christus Trid., sess. 13, cap. 3. Insuper
ponitur in sacramento per consecrationem, Prob. prima pars : Ea dicuntur esse forma-
neque per fractionem multiplicatur conse- liter et vi verborum in hoc sacramento , quae
cratio. Unde si totus Christus sit in partibus perverbaconsecrationisexpressesignificantur:
separatis, necesse est quod fuerit totus in con- atqui per verbaconsecrationis Hoc est corpas :

tinuis ante separationem. meum; Hic estsanguismeus, corpus et sanguis

Dices 2° : Corpus Christi est quantum in expresse significantur : ergo.
Eucharistia : atqui corpus quantum non potest Prob. secunda pars ; Ea dicuntur poni con-
esse totum in toto et totum in qualibet parte, comitanter in hoc sacramento, quse licet ver-
sed pars in parte ergo. : bis consecrationis non exprimantur, habent
Resp. dist. maj. Corpus Christi estquantnm tamen realem connexionem cum his quae po-
in Eucharistia quantitate extensiva partium in nuntur vi verborum : atqui corpus Christi est
ordine ad se, conc; in ordine ad locum, neg. realiter connexum cum sanguine, et sanguis
Haec enim extensio localis, cum sit effectusse- cum corpore, saltem post resurrectionem,
cundarius quantitatis, impeditur in hoc sa- anima et divinitascum utroque ; ergo.
cramento ; * quia cum substantia corporis Dixi Saltem post resurrectionem ; quia
:

Christi succedat substantiae panis vi verborum, cum in triduo mortis, sanguis esset realiter
non quantitati, quac est ibi concomitanter separatus a corpore sicut et ab anima si quis ,

tantum, debet sortiri modum existendi sub- apostolorum tunc consecrasset, corpusfuisset*
stantiae et non quantitatis ; modus autem exi- sub spccie panis sine sanguine et sine anima.
stendi substantiae est quod sit tota in toto et Similiter sub specie vini fuisset sanguis sine
tota in qualibet parte sicque tota substantia ; corpore et sine anima, sicut erat in rei veri-
corporis Christi est in qualibet parte ultimo tate. Quod si specics panis conservata fuisset
sensibili, sive continua, sive divisa, sub qua post resurrectioncm, fuissent sub illa specie
salvaretur substantia panis, si adesset. sanguis et anima ratione connexionis quam
Dices 3° : Si totus Christus sit in qualibet habuissent cum corpore vivo talc enim est ;

parte speciei, cum sint in qualibet specie substantialiter corpus Christi in hoc sacra-
plures, imo aliquo sensu infinitae partes, se- mento, quale est in rerum natura.
quitur quod Christus sit in eadem specie Dices 1° : Quando Christus
Hoc esl dixit :

pluries, imo infinities. corpus meum, designavit suum corpus vivum

Resp. neg. sequelam. 3 Quia numerus se- ut erat, ideoque cum anima et sanguine, si-
quitur divisionem ; et ideo quandiu quan- militer cum nunc consecrant sacerdotes :

titas manet indivisa actu, neque substantia ergo anima et sanguis vi verborum sunt sub
alicujus rei est pluries sub dimcnsionibus specie panis.
propriis, neque corpus Christi sub dimen- Resp. Designavit corpus suum vi-
dist. ant.

sionibus panis, sed toties in quot partes divi- vum materialiter et ratione adjuncti, conc;
ditur. formaliter vi significationis verborum, neg.
Verum quia aliquid dupliciter potest esse in Formaliter enim verba vi suae significationis
hoc sacramento 1° vi sacramenti seu vi ver-
: non aliud significant quam corpus Christi, nec
borum ; 2° vi naturalis concomitantiae et con- ad vivum aut mortuum determinant, sed ab
nexionis quam habet cum eo quod inest vi utroque abstrahunt dicitur enim corpus
:

verborum, quaestio nunc est, quomodo totus Christi, tam vivum quam mortuum. Unde in
Ibid. * Ibid. * lb. ad 1. * tbid. j. 1, o. * Ib. a. J, ad 1 ei a. 2, o.
474 DISSERTATIO TV. ART. I.

Evangelio, Joan. 19, legiiur de corpore Ghristi portare compositum ex materia et forma, ab-
mortuo, quod Joseph petierit a Pilato corpus strahendo ab anima vel forma cadaverica neu- ;

Jesu ; et sic in conimuni modo loquendi de tramenim in suo

conceptu formali determi-
corpore tam mortuo quam vivo dicimus, quod nate includit, cum
possit esse modo cum una,
sit corpus Petri, v. g., neque inde sequitur modo cum altera, ut dictum est in solutione
hauc vocem corpus esse aequivocam, quia sistit primae objectionis. Neque obstat corpus a
nec transit ad signi-
in significatione corporis, parte rei non esse sine aliqua forma deter-
ficationem formarum: sicuthaecvox «animal minate non enim quaerimus hic, quid sit aut
;

quamvis pluribus
significet aliquid commune non sit a parte rei, sed quid sit vi significatio-
speciebus, non est tamen aequivoca, quia sistit nis verborum.
in significatione generis, nec transit ad signi- Petes 2° utrum vi verborum ponatur tan-
ficationem specierum seu formarum. tum sanguis Christi qui effusus est in passione,
Dices 2° Corpus Christi ponitur ut subsi-
: propterea quod Christus dixit Qui pro vobis :

stens vi verborum : atqui subsistit subsistentia effundetur ?

divina : ergo subsistentia seu persona divina Resp. negative : Sed ponitur totus sanguis
ponitur ibi vi verborum. qui nunc est in ejus corpore glorioso, licet
Resp. 1° neg. maj. in sensuformali et redu- supponatur quod totus non fuerit effusus in
plicativo sumptam corpus enim in verbis
; passione; quia vi verborum ponitur sanguis ut
formae quamvis sit concretum substantiale, de facto est. Nec obstant ista verba Quipro :

formaliter tamen non importat aliquid subsi- vobis effmidetur ; non enim sunt posita ut li-
stens sed tantum partem humanitatis ; alio- mitent praecedentia ad solum sanguinem effu-
quin non posset dici quod Christus assumpse- sum, sed ut significent finem hujus sacra-
rit corpus, siquidem non assumpserit aliquid menti, qui est repraesentare passionem Christi
subsistens. tunc futuram, nunc proeteritam: sicut si Chri-
Resp. 2° dist. maj. Corpus Christi vi verbo- stus mutasset aquam in vinum dicendo : Hoc
rum ponitur ut subsistens praecise, transeat; est vinum quod a vobis potabitur, tota aqua
ut subsistens subsistentia divina, neg. Si enim contenta in vase fuisset conversa in vinum, li-
corpus abstrahit a forma cadaveris vel viven- cet totum postea non potaretnr.
tis, ut modo dicebamus, a fortiori abstrahit Petes 3° utrum Pater et Spiritus Sanctus
ab hac vel illa subsistentia, quae minus perti- sint in hoc sacramento per concomitantiam ?
net ad naturam corporis quam forma. Resp. quosdam affirmare, quosdam negare;
Inst. Pronomen meum in verbis formae
: sed controversia videtur de nomine.
importat subsistentiam divinam ergo. Prob. : Si itaque per concomitantiam intelligatur
ant. to meum idem est ac mihi unitum, pro- quaecumque praesentia specialis proeter com-
inde subsistens mea subsistentia : ergo. munem, dici potest Patrem
Spiritum San-
et
Resp. neg. ant. Ad prob. dist. ant. to meum ctum esse in hoc sacramento per concomi-
idem est acmihi unitum concomitanter ac tantiam mediatam, quia ibi sunt, non solum
specificative, conc; formaliter et reduplica- per immensitatem per quam sunt in omnibus
tive, neg. Nam meum fovmaMter et reduplica- creatis, sed specialiter quatenus ibi operantur
tive significat tantum hoc corpus quod ponitur cum Filio mirabiles effectus gratiae, et propter
sub speciebus panis, esse idem cum corpore circumincessionem seu mutuam inexisten-
,

Christi, quod Christi corpus est aliunde uni- tiam personarum divinarum ad invicem, ita ut
tum Verbo; at formaliter reduplicative non siperimpossibile non essent ubique per im-
significat hanc unionem. mensitatem, forent tamen hac duplici ratione
Petes 1° quid nomine corporis
intelligatur in hoc sacramento.
quod ponitur ex vi verborum in hoc sacra- At vero si per concomitantiam intelligatur
mento ? ea quae provenit ex unione cum termino pri-
Resp. non intelligi materiam nudam ab mario et formali consecrationis in unitate
omni forma substantiali, ut quidam volunt suppositi, Pater et Spiritus Sanctus non sunt
quia materia nuda non est compositum quale in hoc sacramento per concomitantiam, quia
est corpus. Non est etiam materia informata non sic uniuntur cum corpore et sanguine
anima dante esse corporeum, ut volunt alii, Christi, sed solus Filius. Et hic modus dicendi
quia si in triduo>nortis apostoli panem conse- qui est communior inter thomistas et alios,
crassent, fuissei corpus Christi sine anima videtur magis proprius : sicut enim connexio
dante csse corporcum. Restat ergo corpus im- quam Pater et Spiritus Sanctus habent. me-
 EXPENDUNTUR BREVITii; VARl.fi QU ESTIUNCUL/E, ETC, 47*

diante natura divina, cum Filio, non sufficit, Rc?p. 1° Si esse in loco late sumatur prout
:

ut dicantur incarnati, ita ncc ut dicantur idcm cst ac esse realiter praesens alicui spatio T
esse concomitanter sub spcciebus panis et certum cst corpus Christi in Eucharistia esse
vini. Videtur etiam conformior concilio Triden- in loco, quia est realiter praesens spatio in quo
tino, quod dicit divinitatem csse concomitan- sunt spccics consecratae, quod significat Trid.,
ter in Eucharistia propter unionem hyposta- scss. 13, cap. 1, dicens non implicare Chri-
ticam, quae non est in Patre et Spiritu Sancto. stum juxta modumessendi naturalem esse in
Et ibidem enumerans quae in hoc sacramento coelo, ctnihilominus multis aliis in locis sacra-
sunt concomitanter, non meminit Patris et mentaliter esse praesentem sccundum suam
Spiritus Sancti, sed solum Filii. substantiam.
Rcsp. 2° corpus Christi * in Eucharistia non
ARTICULUS II. esse proprie, hoc est, circumscriptive locatum,
neque ctiam diffmitive. Non circumscriptsve
EXPENDUNTURBREVITER VARliE QU^ESTIUNCULjE CIR- quia id dicilur esse circumscriptive in loco,
CA PRjESENTEM MATERIAM EX CETERIS ARTICULIS quando ejus quantitas commcnsuratur ad lo-
DIVI THOMjE. cum, ita ut partes illius correspondeant par-
tibus loci; quantitas autem Christi, ut dixi-
Petes 1° utrum quantitas dimensiva corporis mus, non est extensa ad locum, nec illi com-
Christi sit in hoc sacramento? mensurata. Non diffinitive ;
quia id dicitur
Resp. 1° ; Tota quantitas corpr>ris Christi * esse diffmitive in loco, quod ita est ibi ut non

dimensiva, sicut alia ejus accidentia, sunt in sit alibi : corpus autem Christi sic
est in hoc
hoc sacramento, non vi verborum, sed conco- sacramento, ut sit etiam alibi, nempe in ccelo
mitanter; quia verborum est in hoc sacra-
vi et in variis speciebus consecratis.
mento id ad quod directe conversio termina- Resp. 3° Corpus Christi est in Eucharistia
:

tur, conversio autem quae fit in hoc sacra- ad modum substantioe, 2 seu, ut communifer
mento, directe terminatur ad substantiam dicitur, sacramentaliter. Sequitur ex pra^ce-
corporis Christi, non ad ejus quantitatem, et denti responso ; si enim non sit ibi circum-
caetera ejus accidentia quod patct ex eo quod
: scriptive, ncque diffinitive ergo ad modum :

quantitas panis et alia ejus accidcntia rema- substantia) totum in toto, et totum in qualibet
neant facta consecratione, sola panis substan- parte, qui modus essendi est proprius huic
tia transeunte. Quia tamen substantia corporis sacramento, nullum exemplum habens in
Christi realiter non dividitur a sua quantitate, natura, et antiquis philosophis ignotus, quippe
et aliis accidentibus, inde fit quod ex vi talis qui humange mentis captum transcendens est
connexionis sint in hoc sacramento tota quan- sola fide cognoscibilis. Jure dicitur substan-
titas dimensiva Christi et omnia ejus acci- tialis reductive pertinens ad praedicamentum

dentia. substantiae, quia per illum corpus Christi est

Resp. 2° : Quanlitas corporis Christi * est in substantialiter praesens in sacramento.
hoc sacramento extensiva partium in ordine Petus 3° utrum corpus Christi sit mobiliter
ad se, ita scilicet quod caput continuetur collo, in hoc sacramento?
mediante collo pectori, etc, nonvero extensiva Resp. 1° Christus in Eucharistia 8 non po-
:

partium in ordine ad locum, quia cum sit ibi test moveri localiter per se, bene tamen per
per accidens et ratione substantiae, cui est accidcns. Ratio primi, quia per se moveri loca-
conjuncta, existit ad modum substantise, qui litcr includit esse in loco, locum unum dese-
modusest, ut sit tota in tota, eftota in quali- rere, et alium acquirere autem ex
: Christus
bet parte, non pars in parte. Neque id impli- dictis non
est in hoc sacramento, ut in loco.
cat; quia extensio partium in ordine ad locum Ratio secundi, quia Christus ad motum spe-
est ell'ectus secundarius quantitatis, qui potest cierum movetur revera localiter, sicul anima
ab illa separari. movetur ad motum corporis: unde dicitur
Hinc colliges corpus Christi in Eucharistia elevari, deferri in processionibus et ad in-
esse coloratum, figuratum, etc, in ordine ad firmos.
se, non in ordine ad locum : id autem facilius Neque obstat ipsum non frigescere aut cale-
inteliectu quam
imaginatione percipitur. ad frigefactionem vel calefactionem spe-
fieri
r

Petes 2° utrum corpus Christi sit in sacra- cierum. Disparitas est quod sit ibi incapax
mento sicufin loco? omnis motus alterationis : unde nihil pote**
i lbid. a. 4, o. * Ib. ad l,2et3. * Ibid. a. 5, o. Mbid. 3 Ibid. a. 6, o.
 476 DISSERTATIO IV. ART. II.

recipero quo Gal altcrum etiam per accidens : absoluta potest videre corpus Christi in Eucha-
Ut autem movoatur per accidens ad motum ristia, non tamen modum quo existit.
•pecierum, non debetinse mutari vel alterari; Est communior inter thomistas et D. Tho-
sod sufficil si species ipsum continentos locum mae conformior ' ; dicit enim quod « oculus
mutent; ueque enim terminus mutationis lo- corporalis Christi videt scipsum sub sacra-
calis, qui cst nbi, in ipsum recipitur, sed in mento existentem » si autem oculus Christi
ipsis spcciebus quae solae propria quantitate videt se ipsum potest etiam alter oculus,
,

conunensurantur ad locum unde corpus : saltem de potentia Dei absoluta, illum videre.
Christi non se habet sub speciebus, sicut qui Neque valet quod respondet .loannes a S.
movomr in navi; caret enim extensione lo- Th. sensum D. Thomae esse quod oculusChri-
calij quam liabct cxistcns in navi et per quam sti^ cum se videat in coelo existentcm, retincat
occupat locuni. eam visionem in sacramento, adeoque in sa-
Hcsp. 2° Corpus Christi in hoc sacramento
: cramento se videat haec enim interpretatio ;

non potcst agere aut pati actione corporea;
quia agentia corporea non agunt nisi per po-
tcntias et organa quae sint formaliter apta ad
agendum per extcnsionem localem qua caret
corpus Christi. Adde quod nulluin agat nisi
nngendo, nec patiatur nisi tangatur ab alio
vim apertam facit textui. Non enim dixit an-
gelicus Doctor, quod oculus Christi existens
sub sacramento se videat, prout debuisset di-
cere juxta interpretationem datam, sed quod
se videat sub sacramento existentem.
: Repones S. Th. subdit immediate
: «Nec :

iiontactus autem corporum exigit extensionem tamen est simile oculo glorioso, quiade alio
localem. etiam oculus Christi est sub hoc sacramento,
Rcsp. Corpus Christi
: * non desinit per se in inquo non conformatur ei oculus gloriosus» :
lZucharistia; quia de se est indeficiens et in- ergo ex hocquodoculus Christi se videat, male
corruptibile, sed desinit esse sub speciebus per inferimus quod alii oculi etiam gloriosi possint
accidens ad dcsitionem specierum per amissio- illum videre.
ncm praesentiaead illas, quatenus Deus desinit Resp. neg. conseq. Discrimen enim quod po»
d~ J conservare sub illis; eo fere modo quo nit S. Th. inter oculum Christi et alios oculos
^eus ipse desinit csse in creatura, quando illa gloriosos, non officit nostrae illationi; sensus
desinit. enim ejus est quod oculus Christi in sacra-
Petes 4° utrum corpus Christi in Eucharistia mento, cum sit ad modum sui corporis ine-
possit vidcri oculo? Duplex est oculus, scilicet xtensus, recipiat pariter species sui corporis
corporalis proprie dictus, et intellectualis qui inextensas : at alter oculus quantumvis glorifi-
per similitudincm dicitur oculus mentis 2 . catus,cum sit extensus, non potest naturaliter
Resp. 1° Nullus intellectus creatus 3 , sive
: cognoscere objectum, nisi perspeciesextensas,
humanus, sive angelicus, potest virtute natu- quas corpus Christi in Eucharistia non emittit.
rali attingere Christum in Eucharistia; quia Non negat tamen S. Doctor id de potentia Dei
est ibi modo ornnino supernaturali, nec ullam absoluta esse possibile etiam oculis gloriosis
habet connexionem, sive causae, sive effectus, extra sacramentum existentibus; quin e contra
sive debiti cum rebus naturalibus, quae sunt asserit in 4, d. 40, q. \, a. 4, q. 1, ad 1, dicens:
objectum intcllectus creati, attenta ejus virtute « Oculus Christi, extra species sacramentales
naturali. Intellectus autem humanus in hac existens, non videt se ipsum intra species sa-
vita illum attingit per fidem; beatus in patria, cramentales existentem miraculose; et si- nisi
sive humanus, sive angelicus, per lumenglo- militer alii oculi gloriosi non vident ipsum
rias in Verbo. hic, nisi forte per miraculum. »
Resp. 2°Oculus corporeus * non potest na-
: Ratio vero responsionis est quia licet corpus
corpus Christi in Eucharistia;
turaliter videre Christi in Eucharistia non sit objectum pro-
tum quia cum corpus Christi sit ibi inexten- portionatum oculo corporeo, propter ejus
sum localiter, non potest emittere species visi- inextensionem localem, contineturtamenintra
biles extensas medium, prout necesse est
per objectumejus specificativum, quia est colora-
ad visionem eorpoream tum quia ibi est ad
; tum luciduni unde sicut licet Deus clare
:

modum substantiae substantia autem oculo

: visus non sit objectum proportionatum intel-
corporeo videri non potest. lectushumani, quiatamen est intra objectum
Resp. 3° : Oculus corporeus de potentia Dei ejusspecificativum, potest elevari per lumen
gloriae ad ejus visionem : ita similiter oculus
ihid. a ii.id.
a.7,0. Mbid. * lbU * Ib> M SL
 EXPENDUNTUR BREVITER VARLE QILESTIUNCUL/E, ETC. 47T

corporeus respcctu corporis Christi in Eucha- mancntibus dimcnsionibus, scu eo tempera-

ristia. mento sub quo scrvaretur panis si adesset.
corpus Christi inextensrr ! m>n pns-
Si dicas 1
Unde si taliter immutarentur species, utsub
se emittere specics cxtensas, qualjs leqmrii cis no.n z&aneret substantia panis si adesset,
oculus corporeus, rcsp. quod, quamvis id non non mancrct etiam corpus Christi sub illis.

possit virtute naturali, non implicat tamcn id Resp. 3° : Communius tenent theologi cum
posse virtute supernaturali, aut Deum ipsum Auctore ', quod in hac secunda apparitione
eas producere in ocuio \identis. non etiam vel caro, vel sanguis Christi
sit

Dixi : Non tamen ab oculo cor-

jjossc vidcri tum quia nunquam aui nro legitur Christum
poreo modum quo Christus existit in Euchari- post suam ascensionem apparuisse in terris;
stia, quiaiste modusnonestcoloratuslucidus, tum quia idem corpus non potest esse cir-
sed totus sunernaturalis, ideoque non con- cumscriptive in duobus locis est autem cor- :

tcntusintra objectum specificativum oculi cor- pus Christi circumscriptivc in ccelo, nec ulla
poiei. est nccessitas diccndi, quod Christus ad tem-
Petes 5° utrum quando in sacramento appa- pus deserat ccelum. Si dicas bilocationem csse
ret miraculose vel caro, vel sanguis, vel puer, possibilem per miraculum, negant thomistge
sit vere ibi corpus Christi, et an maneat sacra- cum suo Auctorc ;ct hoc dato, nulla est etiam
mentaliter ? necessitas adstruendi istud miraculum.
Dupliciter contingere potest hujusmodi ap- Neque tamen cst deceptio in utraque appa-
paritio : 1° ex parte videntium, quorum oeuli ritione 2
, sicut accidit magorum praestigiis ;

itaimmutantur, ac si viderentexterius carncm quia talis species, seu repraesentatio, formatur

vclsanguinem, vel pucrum, nulla tamen mu- divinitus ad aliquam veritakm figurandam,
taiione facta cx parte sacramenti, seu specie- ut scilicet manifcstetur praesentia realis Chri-
rum sacramentalium. Ethoc contingerevide- sti in hoc sacramento, sicut ctiam absquc de-

tur, quando uni videtur sub specie carnis vel ceptione Christus apparuit discipulis eunlibus
pueri, aliis sicut prius sub specie panis; vel in Emmaus sub specie percgrini, Luc. 24. Di-
quando cidem videtur ad horam snb specie cit cnim S. Aug., 2 QQ. Evang.,c. ul .
1.

carnis vel priori, et postmodum sub specie pa- « Dum fictio nostra refcrtur ad aliquam signi-
nis. 2°Contingithujusmodiapparitio non per ficationem, non estmendacium, sed aliqua fi-

solam immutationcm videntium, sedetiam per gura veritatis. »

immutationem specicrum,quod dignoscitursi Si quaeras quomodo se gerere debeat sa-
constanter ab omnibus eodem modo videatur. cerdoscelebrans cui talisapparitiocontingeret?
2
Rcsp. 1° Si apparitio :contingat primo Resp. quod non debeat sumere corpus
modo, non cst ibi vere corpus Christi, et re- Christi sub specie carnis, nec sanguinem sub
8

manet sacramentaliter. Ratio utriusquc cst, specie sanguinis aut subaliquaextraneaspecie

quia nullafitmutatioin objecto, seu specicbus, a specic panis vcl vini, sed reservata specie,
sed tantum in oculis videntium. quse est iminutata, debct alteram sumere;
Resp. 2° : secundo modo,
Si apparitio
3
fiat nec obstat praeceptum de integrando sacrifi-
necsittanta mutatio spccierum, quin rema- cio; quia quae miraculose fiunt, legibus non
ncant adhuc dimensiones panis cum eadem subduntur. Consullum tamen foret huic sa-
dcnsitate, sapore, odore, et tali temperamento cerdoti iterato corpus et sanguinem Christi
quod sufficcret ad conservationem panis si ibi consecrare ct sumere.
esset, quamvis fiat quaedam immutatio quoad Auctor, q. 77, agit de accidentibus remd-
accidentia communia, puta colorem, rema- nentibus in hoc sacramento, de quibus nos
net sacramcntaliter corpus Christi quia tam- ; sufficicnter egimus dissert. 1, a. G, § 2. Vide
diu manet corpus Christi sub speciebus, quam- ibi
diu manent species: manent autem species
• Ibid. a. 3, o. *lbH. s Ibid. Ubid. » Ibid. 3 Hic. q. 82, a. 4, ad l>,
47S DISSERTATIO V. ART. I.

DISSERTATIO V.

De forma sacramenti Eucliaristiaew

D. Tb. q. 78.

Circa Eucharistiae formam sicut circa caetera
varie erraverunt nostrates ha?retici. Bucerus
vult nulla verba esse proferenda, Calvinus esse
proferenda recitative tantum ad fidem excitan-
dam. Lutherus contendit haec etiam verba:
Qui pridie, etc, esse consecratoria, Kemnitius
totam Christi institutionem pertinere ad inte-
sona Christi, sicque to corpus meum impor»
taret corpus celebrantis, non Christi; idque
revera videtur docere snbtilis doctor in 4, d.
8, q. 2; ab hac tamen sententia illum vindicare
conantur quidam ejus discipuli.
Inter thomistas controversia est circa for-
mam calicis quidam volunt ha^c sola verba
:

gritatem formae, alii aliter. Hic est calix sanguinis mei, esse essentialia
Graed quidam schismatici dicunt Euchari- formae; alii etiam ea quae sequuntur novi, et
stiam confici precibus, quas post prolata haec ceterni, etc; maxime lis est de mente D.
verba Hoc est corpus meum ; Hic est sanguis
: Thomae.
meus, fundunt secundum suas liturgias in Tria itaque hic nobis se offerunt discutienda.
hunc modum « Rogamus, Pater, ut mittas
: Primum, utrum Christus consecrando verbis
Spiritum tuum super nos, et super haec appo- usus fuerit? secundum, utrum solis verbis
sita munera; et fac panem istum pretiosum Christiperficiatur consecratioindependenter a
corpus Filii tui, etqtlod estin calice pretiosum precibus praecedentibus vel subsequentibus ?
sanguinem Filii tui» hujus erroris patroni prae-
: tertium, quae sint verba utriusque formae
cipui fucrunt Cabasilas, Marcus Ephesinus, essentialia ?
et Simeo Thessalonicensis quos confutarunt
cardinalis Bessarion, opusc. de Eucharistia,
ARTICULUS I.
Arcudius, 1. 3 Concordice, cap. 26 et sequen-
tibus, et Allatius, 1. 3 de Consensu Orient. et
Occid. Eccles., c. 15. UTRUM CHRISTUS CONSECRAISDO VERRIS USUS
Inter catholicos, Innocentius 4 Myst.
III, 1. FUERIT?
k
Missce, cap. G, opinative censuit Christum sine
verbis, sed sola benedictione consecrasse, pos- Christum potuisse solo imperio, sine verbis,
tea tamen praescripsisse formam seu verba convertere vinum in corpus et san-
panem et
quibus sacerdotes consecrarent. Hanc opi- guinem suum, extra dubium est; sed an ita
nionem deinde ut certo veram propugnavit fecerit, quaeritur.
Ambrosius Catharinus duobus opusculis quae Dico Christus consecrando non sola bene-
:

ad concilium Trid. misit. Huic quidam alii dictione, sed his verbis Hoc est corpus meum;
:

subscripserunt. Hic est sanguis meus, vel Hic est calix san-
:

Scotus, juxta vulgarem de ipso opinionem, quinis mei, usus est.

censuiA verba Christi ad consecrationem non Prob. 1° ex S. Scriptura Christus consecra-
:

esse efficacia, nisi praemissis: Quipridie, etcr, vit eodem modo quo sacerdotes nunc conse-
quia alioquin sacerdos non loquereiur m Der- crant. Postauam enim consecrasset, dixit :

* Ilit 4. 78, al,ad 1. Hoc facite in meam commemorationem : atqui

 UTRUM CHRTSTrS CONSECHANDO, ETC. 479

saccrdoics nunc consocrant vcrbis laudatis, ut tolus loquitur de bcnedictione consecratoria,

dicemus sequenti ergo.
art. : cum vi iliius dicat csse communicationem
Prob. 2° cx Patribus Tertull., ; 1. 4 cont. sanguinis Christi : ergo. 2° Benedictio illa, seu
Marcion., 40 « Acccptum panem, inquit,
c. : gratiarum actio,, non videtur esse aliud quam
et distributum discipulis corpus suum illum oraiio, seu invocatio divinae virtutis : atqui
fecit, Iloc est corpas meum dicendo. » S. Chry- haec oratio Christi fuit efficax, non minus
sost., bom. 3 in 2 Timoib : «Quemadmodum qnam dum multiplicavit panes in deserto :

verba quce loculus est Cbristus eadcm sunt crgo.

quaj sacerdotcs nunc quoque pronuntiant, ita Huic argumento duplex estresponsio Prima :

et oblatio eadcm est. » S. Ambros., 1. 4 de Sa~ distinguit minorem sic : Illa benedictio fuit
cram. c. 40 «Quomodo potest qui panis est,
y
: consecratoria praeparatorie et mediate, conc;
corpus esseCbristi? consecratione consecra- : formaliter per se et immediate, neg. Equidem
tio igitur quibus vcrbis cst, et cujus sermoni- potuisse Christus, ut dictum est, solo imperio,
bus? Domini Jcsu nam reiiqua omnia quee ; seu benedictione,sacramcntum conficere, at
dicuntur, laudcm Deo offerunt, oratio prce- ita noluisse constat ex probationibus concia-
mittilur pro populo, pro regibus. Ubi autem sionis. Benedictio itaque, seu gratiarum actio,
venitur, ut confieialur venerabile sacramen- qua3 praecessit, si praecesserit, erat invocatio
tum, jam non suis scrmonibus sacerdos, sed divinae virtutis super panem et vinum, qna ad
utitur sermonibus Cbristi ergo sermo Cbristi : consecrationem perverba sequentia perficien-
boc conficit sacramentum. » Item alii, de qui- dam praeparabantur, sicut, in resuscitatione
bus art. sequenti. Lazari, praecessit oratio et gratiarum actio,
Prob. 3° ex concil, Trid., sess. 13, cap. i, tanquam praeparatio ad resui rectionem, quaa
ubi dicitur « lloc admirabile sacramentum
: tunc demum facta est, cum Christus voce ma-
in uitima ecena instituit (Christus), cum post gna clamavit Lazare, veniforas.
:

panis viniquebenedictionem, se suum corpus Unde ad primam probationem in contra-

praebere ac suum sanguinem disertis ac per- rium respondetur Apostolum nomine bene-
spicuis verbis testatus est; qiueverbaa sanctis dictionis intelligere totam ccenae celebratio-
evangelistis commemorata, et a divo Paulo nem, quam ab aliqua ejus parte denominavit
postea repetita sunt. » Porro si post benedic- benedictionem; neque inde magis inferri posse
tionem ergo non per benedictionem saltem
: benedictionem simplicem fuisse consecrato-
praeviam, et distinctam ab ipsa consecratione riam, quam panis fractionem, de qua simili-
per verba evangclica. Si verbis disertis et per- ter dicit Apostolus ; Panis quem frangimus,
spicuis, quibus tcstatus est se suum corpus et nonne participatio corporis est? Ad secundam
sanguinem praebere, et quae ab evangelistis, et probationem dist. min. Haecoratio fuit efficax,
ab Apostolo referuntur ergo istis Iloc est : : non minus quam ea qua multiplicavit panes
corpus meum, Ilic est calix sanguinis mei, in deserto, et eodem modo, neg.; et diverso
non sunt enim alia assignabilia. modo, conc. Oratio in deserto fuit efficax
Quamvis conclusionem ut certam ample- immediate, ista mediate, prout Christo pla-
ctantur theologi, plures tamen nolnnt esse de cuit.

(ide ;
quia, inquiunt, nullo Ecclesiae decreto Altera responsio, quae est D. Thomae J , ne-
definita est ut res fidei ; licet enim concil. gat majorem argumenti intellectam de bene-
Trid. vcrbismox relatis ipsam sat ciare innuat, dictione, de qua loquuntur evangelistce, di-
non tamen anatbematc damnat eos qui con- citque hanc benedictionem fuisse ipsam con-
trarium sentiunt, quamvis non ignoraret tunc secrationem per verba evangelica, aut eam
esse aliquus; et Salmeron qui concil. Trid. fuisse comitatam, et non praecessisse. Ad se-
adfuit,tom. 2, tract. 13, fatetur nihil illa de re riem autem verborum evangelistarum respon-
definitum fuisse a concilio. det evangeiistas non semper eumdem ordinem
Obj. : Christus benedixit et gratias egit, in recitando servasse, quo res gestae sunt, ut
priusquam dixerit : Hoc est corpus meum, etc. } colligitur ex D. Aug., 1. de Consensu Evang.,
ut patetexevangelistis: atquiiiia benedictio fuit cap. 30, 31 et 44. Unde ordo rei gesta. sic ex- 1

conseeratoria ergo, Prob. min. l°exApost. 1

: primi potcst : Accipiens panem, benedixit
Cor. 10, dicente Calix henedictionis cui benc-
: dicens Hoc est corpas meum, et deinde fregit
:

dicimus, nonne communicatio sanguinis Christi et dedit discipulis suis. lmo idem sensus ha-
est? Ubi loquituu Aposlolus de benedictione beri potest etiam verbis evangelicis non mu-
de quu loquuntur evangelistae : atqui Apos- 1
Ibid,
 isn DTSSERTATIO V. ART: I!.

latis nam lioc participium dicens concomi-

; recitando ordinem quo rcs gcstae sunt. llacc
tantiam quamdam importat vcrborum prola- itaque verba Et biberunt ex illo omnes, reci-
:

torum ad ea quae praecedunt autem : non ost tata sunt a S. Marco per anticipatiunem, ut
ueccssc quod illa concomitantia intelligatur praeceptum cum ejus executione conjungeret.
solum respectu ultimi verbi prolati, quasi Ad sccundum, quod magis urget Quidam :

Christus tunc isb. verba protulerit quando de- respondent sensum concilii esse quod post ,

dit discipulis; sod potest intelligi concomi- benedictionem seu consecrationem id est, , ,

tantia respcctu totius nraccedentis, ut sit sen- non nisi per benedictionem, seu consecratio-
ius : Dum bencdiccrct. frangeret et daret nem et non ante, sicut si diceremus: Post Ba-
discipulis, haec verba dixit : Accipite, etc, si- ptismum homo insignitus est charactere , id
cut si dicerem : a Hoc feci, et haec dixi », non est, non nisi per Baptismum, et non ante in-
sequitur quod dixerim postquam fecerim, signitur charactere.
sed posset intelligi quod dixcrim dum face- Alii, et forte melius, dicunt Sanctum Tho-
rem. mam hoc unum velle, nimirum quod bene-
Huic responsioni favet textus supra laudatus dictio consecratoria facta fuerit verbisevangeli-
Apostoli Calix benedictionis, etc, favet S.
: cis. An autem praecesserit alia benedictio acci-
Ambrosius, 1. de lis qui mitiantiir, cap. 9, dentalis, ut videtur innuere Tridentinum, non
dicens : « Hic est panis quem benedictio con- negat, neque de hoc agit sanctus Doctor.
secravit: major est vis benedictionis quam
naturae, quia benedictione etiam ipsa natura ARTICULUS II.
mutatur»; et ibid. « Ipse clamat Dominus :

Jesus Hoc est corpus meum : ante benedi-

: UTRUM SOLIS VERBIS DOMINICIS , ET NON PRECIBUS
ctionem verborum ccelestium, alia species no- PRJJCEDENTIBUS AUT SUBSEQUENTIBUS,
minatur, post consecrationem corpus signifi- FIAT CONSECRATIO?
catur. » TJbi aperte docet benedictionem esse
consecrationem per verba evangelica. Dico Solis verbis dominicis , non precibus
:

Verum contra hanc responsionem militant qua? praecedunt aut sequuntur, consecratio
duo argumenta. Primum petitur ex textu perficitur.
Graeco, in quo benedicere exprimitur per par- Gonclusio est praesertim contra quosdam
ticipium aoristum, quod habet significatio- Graecos schismaticos, qui, nt diximus in praeno-
nem praeteriti, et reddi solet pcr praeteritum taminibus contendunt consecrationem fieri
,

plusquam perfectum, cum benedixisset, et non
ut vertit Latinus interpres Benedixit. Idque
confirmatur ex Marco, cap. 14, dicente Et
accepto calice gratias agens, dedit
runtque ex omnes, et ait illis Hic est san-
illo
precibus quae in suis liturgiis ad verba domi-
: nica sequuntur.
: Prob. rationibus theologicis. 1° Sacerdotes
eis, bibe- consecrant eo modo quo Christus consecravit,
: dixit enim facta consecratione Hoc facite in :

guis supponit ergo jam consecratum

meus : meam commemorationcm : atqui Christus con-
fuisse calicem per benedictionem, seu gratia- secravit his verbis Hoc est corpus meum, etc,:

rum actionem,antequam Hicestsan- diceret : et non precibus, ut patet ex articulo pra^ce-

guis meus. Secundum argumentum desumi- denti ergo. 2° Quando sacerdos in persona
:

tur ex Trid., sess. 13, cap. 1, ubi dicitur : Christi dicit; Hoc est corpus meum, verum di-
« Post panis vinique benedictionem, se suum cit ergo vi istorum verborum,independenter
:

corpus illis praebere ac suum sanguinem di- a precibus subsequentibus, adest corpus et
sertis ac perspicuis verbis testatus est » ; ergo sanguis Christi. 3° Forma hujus sacramenti
benedictio praecessit consecrationem. est ex institutione divina, ct eadem apud om-
Ad primum, resp. argumentum esse infir- nes : atqui preces sunt ex institutione Eccle-
mum ;
quia in aliis S. Scripturae locis similes siae, et diversae apud diversos : ergo.
aoristi redduntur per praeteritum imperfectum, Prob. exconciliis. Trid., sess. 13, cap. 1, de-
ut Act. 13, v. 4 : Intuens autem in eum Petrus, clarat hoc sacramentum fuisse institutum, et
reddi debet, cum intueretur in eum Petrus perfici verbis quae ab evangelistis commemo-
et Matth. 26, 25 Rcspondens autem Judas
v. : rata sunt et ab Apostolo repetita, quibus Chri-
dixit, id est, cum
responderet Judas, dixit. stus se suum corpus et sanguinem discip^Iis
Ad confirmotionem Militat contra utram- : praebere testatus cst atqui haec non sunt pre- :

que responsionem igitur pro utraque dici- : ces, sed ea quae Christus pronuntv^vit : Hoc est
mus ut ante, evangelistas non semper sei vare corpus, etc. : ergo.
 UTRUM SOLTS VERBIS DOMTNTCTS, ETC. 481

Confirm. Idem ibid., cap. 13, dicit cofpus 6* uliorum quas recipiunt Graeci, cum sacer-
Christi csse sub specie panis, et sanguinem dos alta voce pronuntiavit haec verba Hoc est :

sub specie vini, « vi verborum » atqui haec

: corpus meum, populus respondet Amen, et ;

terba non sunt verba precum, quippe quae ea- diaconus assistens extremitate stolae demon-
dem sunt pro consecratione panis et vini : strat panem et calicem adorandum haec au- :

ergo haec sunt pro consecratione panis Hoc : tem vox amen significat graece Verum est, :

est corpus meum; et ista pro consecratione ita est ut dicis, et ista ostensio significat esse
vini :Hic cst sanguis meus. ibi corpus et sanguinem Christi. Sic arguunt
Concilium Florcnt. in decreto Unionis : contra Graecos cardinalis Bessarion ipse Grap-
« Forma hujus sacramenti (inquit) sunt verba cus, tom. 26 Bibliot. Patrum, pag. 79o, Artu-
Salvatoris, quibus hoc conficit sacramentum dius, 1. 3, cap. 26, Goartius, ih Eucologio,
saccrdos enim in persona Christi loquens hoc pag. 139, in not. ad missam S. Chrysostomi.
conficit sacramentum : nam ipsorum verbo-
rum virtute substantia panis in corpus Christi, Solvuntur objectiones.
et substantia vini in sanguinem convertun-
tur. » Obj. 1° SS. Patres asserunt orationibus et
:

Prob. exipsa Graecorum confessione et praxi. precibus sacerdotum Eucharistiam confici :

1° Graeci in concilio Florentino saepe ab Euge- ita S. Justinus, in Apolog. 2; Irenaeus, 1. 4,
nio IV interrogati de sua fide circ^ formam c. 34; Origenes, 1. 4 contra Celsum; S. Cy-
Eucharisfe, tandem sess. 25, apud Labb., rillus Jerosol., Catechesi 1 et 5 ; S. Basilins, L
tom. 13, pag. 491, sic de his verbis Hoc est : dc Spiritu sancto c. 37; S. Hieronymus, episL
,

corpus meum, protestati sunt « Fateri nos

: 85; S. Augustinus, 1. 3, de SS. Trinit, c. 4,
diximus per haec verba transsubstantiari sa-
crum panem et fieri corpus Christi sed
, ;
postea quemadmodum, et ipsi (Latini) dicitis
Jube haec oerferri per manus sancti angeli
tui in sublfme altare tuum ; ita nos quoque
oramus dicenfes, ut Spiritus Sauctus descen-
dat super nos, et efficfat in nobis panem hunc
pretiosum corpus Christi tui, et quod in calice
isto est, pretiosum sanguinem Christi tui^
transmutetque ipsa, Spiritu Sancto suo, ut
fiant communicantibus in purgationem ani-
mae, in remissionem neccatorum, et non fiant
in judicium et concfemnationem nostram ».
Quibus verbis aperte declarant se ner preces,
etalii plures, ac tandem S. Gregorius Magnus
qui, l. 7 epistolarum, epist. 63, dicit morem
apostolorum fuisse « ad ipsam solummodo
orationem dominicam oblationis hostiam con-
secrare » : ergo.
Resp. Patres duplici sensu consecrationem
orafionibus sacerdotum adscribere; 1° quia
licet non habeant secundum se vim conse-
erandi, consecrationem tamen ex instituto
Ecclesiaesemper comitantur, et quae praece-
dunt, disponunt ad itlam. Neque obstat quod
independenter ab illis, consecratio per verna
sacramentalia perficeretur; vult enim Deus
plura a nobis peti, quae etsi non peteremus,
,

quas fundunt, non petere ut absolute flaf cor- mhilominus faceret, ut agnoscamus lpsum ex
pus Christi, quod jam supponunt, sed ut fiat pura liberalitate et misericordia ea elargfri,
ipsis in remissionem peccatorum. eumque omnium bonorum esse auctorem. Sic
Itern, dominica quinta Julii anni 1438, in Baptismo conferendo praemittuntur preces,
generali congregatione ejusdem concilii, prae- quamvis sine illis per verba conferretnr Bapti-
sidente SS. Domino Eugenio papa, cardinalis smus. 2° Saepe Patrcs per orationem intelli-
Bessarion suo et aliorum patrum ecclcsiam gunt ipsam consecrationem per ^erba evange-
Orientalem repraesentantium nomioe dixit , lica, quae est oratio implicita ; omne enim
interalia:« Quoniam ab omnibus sanctis doc- opus bonum et maxime sacrificium quo Deo
toribus Ecclesiae, praesertim ab illo bcatissimo litamus, et ejus divinam majestatem recogno-
Joanne Chrysostomo, qui nobis notissimus est, scimus, vere dici potest oratio.
audivimus verba dominica esse illa quse mu- Ad S. Gregorium Loquitur : ibi de precibus
tant et transsubstantian t panem et vinum in adjunctis sacrificio a quodam scholastico, et
corpus verum Christi et sanguinem quod ,
reputat inconveniens, quod his pre^bus adhi-
verba illa ^ivina Salvatoris omnem virtutem bitis omittatur Oratio dominica, quam solam
transsubstantiationis habent nos ipsum san-
; recitabant apostoli in celebratione sacrifich.
ctissimum Doctorem, et illius sententiam se- Obj. 2° ex liturgiis Graecorum, in quibus
quimur dc necessitate ». post recitataverba sacramentalia, adhuc orant.
2 d Juxta hturgias SS. Basilii, Chrysostomi, ut fiat corpus et sanguis Christi, ut vidimusin
St.-Thom. — Tom. VL 31
4*2 DISSERTATIO V. ART. II.

praenotaminibus. Ita liturgia SS. Basilii, Chry- panem istum pretiosum corpus Christi iuLj
sostomi, Marci, Armenorum, etc. : ergo exi- transmutans Spiritu Sancto tuo •>; sed debere
stimant per Ikpc verba Hoc est, etc, panem : sic verti « Fac ut panis, qucm Spiritu Sancto
:

et vinuin non converti in corpus et sanguinem tuo transmutasti in pretiosum corpus Christi
Christi, sed per orationes sequentes. tui, fiat suscipientibus », etc. 2° Dato vulgarem

Resp. missis variis solutionibus, Graecos pe- versionem esse retinendam, resp. orationem
tere per istas preces, non ut fiat corpus Christi hanc, quamvis sequatur prolationem verbo-
physice et absolute,sed ut fiat moraliter,id est, rum sacrorum, ad eam tamen referri, ut am-
ut fiat salutare communicamibus in remissio- pliorem ejus explicationem.
nem peccatorum sicut apud Latinos post
: Ad secundum, resp, haec verba liturgiae Ba-
collatam Confirmationem orat episcopus, ut silianae antitypa et signa, licet prolata post
chrismatos confirmet atque perficiat»; et
« consecrationem verbis Christi factam, refe-
post adimpletam ordinationem, oratur Deus, renda tamen esse ad tempus illam praecedens,
ut jam ordinato tribuat auctoritatem et pote- quo sacra symbola nondum erant consecrata ;

gtatem, quae intelliguntur non de ipso chara- vox enim Graeca qua utitur S. Basilius est
ctere, sed de gratia ad quam posset esse obex aoristus praeteriti temporis, quae redditur per
in suscipientibus. Veritas hujus responsionis prceposuimus, secundum Allatium, 1. 3, cap.
conslat ex ipsa confessione Graecorum in con- 15, qui sic vertit textum S. Basilii « Et cum :

cil. Florent. et ex eorum praxi de quibus supra proposuerimus antitypa sancti corporis et san-
in probationibus item ex ipsis liturgiis
: in ; guinis Christi. » Unde subsistit explicatio S.
liturgia enim S. Basilii statim post laudatam Damasceni et aliorum, quod S. Basilius sacra
orationem subditur « Nos autem qui de uno : dona vocaverit antitypa ante consecrationem.
pane et calice participamus, junge ad invicem Obj. 3° : corpus meum,
Haec verba : Hoc est
in unius Spiritus Sancti communionem, et fac etc, recitative tantum et historice proferun-
ut nemo nostrum ad judicium vel condemna- tur, ut patet ex praecedentibus Qui pridie :

tionem sit particeps corporis et sanguinis guampateretur.... dixit : ergo nullam habent
Christi tui. » Similiter in liturgia S. Chryso- vim mutandi panem in corpus Christi.
stomi. Quod
quid contrarium in antiqua
si Resp. haec verba non proferri recitative et
liturgia Armenorum legatur, non est curan- historice tantum tum quia, juxta Floren-
* ;

dum; reputata est enim a Benedicto XII, anno tinum, sacerdos loquitur in persona Christi:
\ 341 . inter varios alios errores Armenorum, qui autem tantum recitat verba alterius, non
apud Raynaldum ad eumdem annum, et emen- loquitur in ejus persona, sed in sua tum quia ;

data Romae, anno 1677. alias non applicaret formam materiae praesenti,
Inst. 1°
In liturgia S. Chrysostomi, post
: sed materiae quam Christus consecravit, nec
verba dominica, duplex distinguitur oratio : indigeret materia praesenti ; non enim ad reci-
una qua postulatur ut fiat corpus Christi, al- tandam historiam necessaria est praesentia rei,
tera qua postulatur ut fiat in salutem sumen- de qua fit narratio. Haec itaque verba profert
tium ergo male utramque confundimus. 2°
: sacerdos recitative quidem, ut probant verba
S. Basilius in sua liturgia, post verba Christi, praecedentia,sedetiamsignificativeeteffective,
appellat panem et vinum Antitypa, symbola : quatenus referens verba quae Christus in ulti-
prcesignantia sanctum corpus et sanguincm ma ccena dixit, et simul intendens ea applicare
Christi. EtS. Joannes Damascenus, 1. -4 deFide materiae praesenti ac facere quod significant,
Orthod., c. 13, testatur sacra dona vocari a S. exercet actum suae potestatis.
Basilioan^?/pa,antenonpostconsecrationem. Inst. 1° sacerdos loquatur in persona
: Si
Eodem modo interpretantur hanc S. Basilii Christi, haec verba formae calicis: Qui pro
vocem Joannes et Epiphanius diaconi, act. 6 vobis effundetur, erunt falsa, cum sanguis
septimae synodi ergo post verborum Christi
: Christi non
amplius fundendus: ergo.
sit

prolationem, panis et vinum nondum sunt
conversa in corpus et sanguinem Christi, sed
sunt adhuc eorum typus ac figura praenun-
tiativa.
Resp. ad primum
Juxta Arcudium, 1. 3,
Goartium in notis ad missam S. Chry-
C. 13, et
sostomi, Latinum interpretem male reddidisse
verba Graca S. Chryjsostomi per haec » Fac
Resp. neg. sequelam; quia sacerdos non
solum induit personam Christi, sed etiam per
implicitam intentionem se constltuit prae-
sentem tempori, quo Christus primum haec
: 1° verba protulit; et ita vere dicit: Hic est calix
sanguinis mei, quipro vobis effundetur: sicut
cum Ecclesia orat pro defuncto, ut Deus libt>-
: » ibid. a. 5, o.
 QILE STNT VERBA ESSENTTALIA OTRTTISQITE, ETC. vn
rei eum de manu inferni, se constituit in in- formae, sed ea solum quae significant dictam
staati mortis ilhus. conversionem: Graeci autem illa veiba u*,ie-
f nst. 2° Eadem verba non possunt recitative
:
runt non ex necessitate sacramenti, sed ex ritu
Simul et significative proferri ab eodem sic, : suae ecclesiae. ' Tandem to enim apponitur
f . g., qui refert mendacium ab altero prola- secundum consuetudinem Romana? ecclesia?,
tum, non mentitur: ergo. propter continuationem ad verba pra^cedentia:
Resp. neg. ant. Quamvis enim non semper unde sicut verba praecedentia non sunt de
Ita contingat, potest tamen contingere sic in : essentia formae, ita neque haec particula; insu-
eodem exemplo, qui refert mendacium ab alio per eaomissa perfecte significatur praesentia
prolatum, si intendat significare idem quod corporis Christi; qui tamen illam aut verba
aJter et fallere, recitative simul et significative praesentiaB omitteret, graviter peccaret contra
profert, et mentitur; sic iterum sacerdos qui Ecclesiae ritum ac praeceptum.
«vscitat Orationem dominicam, ut a Christo Dices cum Scoto Nisi haec verba
: Qnipri- :

traditam, intendens simul petere quod in ea die quam pateretur, etc, praemittantur, sacer-
eonttnetur, recitative simul et significative dos non significat se loqui in persona Christi,
eam profert. sed sua; ideoque dum dixit Hoc est corpus :

meum, non corpus Christi, sed suum demon-

ARTICULUS III. strat ergo dicta verba, esto non sint de es-
:

sentia formae, sunt tamen de necessitate sacra-

QUiE SINT VERBA ESSENTIALIA UTRIUSQUE FOR»LE menti.
PANIS ET CALICIS? Resp. neg. ant. Koc ipso enim quo sacer-
dos 2 profert haec verba Hoc est corpus meum, :

§1. ut significantia et efficientia ex institutione

Christi, cum intentione conficiendi sacramen-
Qucb sint verbc essentialia formce consecratio- tum, seuconvertendi panem in corpus Christi,
nis panis? perficitur sacramentum; quia intentio facit ut
haec verba quae vim habent ex institutione
Dico : Hacc sola verba: Hoc est corpus Christi, intelligantur ex persona Christi pro-
meurn, sunt essentialia formae consecrationis lata, etiamsi hoc verbis praecedentibus non
panls. Est communis et constat ex articulis exprimeretur ;
quia, ut dictum est, non reci-
praccedentibus. Sed insuper tativc lantum et historice illa refert, sed etiam
Probatur llla sola verba sunt essentialia
: significative, ita utnomine suo institutionem
Jormjc consecrationis panis quae significant Christi referat, et nomine Christi practice si-
et important complete conversionem panis in gnificetibi poni corpus Christi. Sicutergo An-
torpus Clirisli nam forma essentialis sacra-
; gelus, Exod. 5, dicens Moysi : Ego sum Deus
menti est qua significatur id quodinsacramen- Patris tui, satis significabat se loqui in per-
to efficilur: atqui haec sola vcrba: Boc est sona Dei, etsi non diceret Deum haec verba
torpus mcum, omnibus aliis sive praecedenti- protulisse: itasacerdos proferens verba Christi
bus, sive concomitantibus, sive sequentibus cuin intentione ejus corpus ponendi sub spe-
omissis, complete significant et important ciebus panis, intelligitur loqui nominc et U
conversionem panis in corpus Christi, utcon- persona Crhisti.
stat ex terminis; et insuper patet ex significa-
tlone aliorum verborum. Non enim hacc: Qui § II.
pridie, etc, hanc conversionem significant,
neque ista: Accipite et manducate, quae solum Quce sint verba essentialia formo3
tmportant usum: usus autem non est de neces- consecrationis calicis?
sitate hujus sacramenti consistentis in sola
consecratioue materiae Neque etiam haec: . Apud Latinos in consecratione calicis haec
Quod pro vobis tradetur ; his enim omissis verba proferuntur « Hic est cal»^ sanguiiiis
:

uabetur completa significatio dictae conver- mei, novi et aeterni testamenti, mysterium
Uonis, nec a Matthcco et Marco referuntur fidei, qui pro vobis et pro multis eliundetur in
et quamvis Lucas et Paulus ea referant, ut remissionem peccatorum.»
nrolataaChristo, non tamen omnia quae Chri- Suppono 8 1° perinde esse si dicatur : Hic esi
stus consecrando protulit sunt de essentia * Ibid. a. 2, ad 5. Mb. a. I,ad4. » In 4 d. 8,q. 2, a.
* Ib 4 a. 1 et 9. y *• * lbid.
 *! DISSERTATIO V. ART. III.

sanguis meus cum Gra?cis, vel Hic est calix : cultatem currere de forma Confirmationis, et
sanguinis rnei, cum Latinis; quia dicitur ca- de materia et forma Ordinis, quae diversaesunl;
lix sanguinis per metonymiam sumendo con- apud Graecos et Latinos. Sicut ergo, inqmunt,
tinens pro contento, secundum quod dicere- ut ab hac difficultate se theologi expediant,
consucvin us Bibe calicem vini, id est vinum
: dicunt Christum non determinasse in specie
contentun in calice. Hic autem locutionis et in individuo formas et materia? horum sa-
modns congruus est huic formae ; sanguis Iramentorum, sed generice tantum, ncmpe
enim df sui ratione non est aliquid potabile, ut conferrentur per materiam et formam, ef-
imonatura abhorret a sanguine potando;quia fectus sacramenti significativam reliquisse ;

ergo sanguis consecratur in potum, conve- vero Ecclesiae suae facultatem illas materialiter
nienter additum est aliquid pertinens ad po- et in individuo determinandi idem quoad :

tum nempe caiix. formam calicis est dicendum.

Suppono verba: Novi et ceterni te-
2° haec Sed contra 1° Equidem verum est assum-
:

stamenti, et scquentia convenienter prioribus ptum, ubi verba aequivalentia et materiae aequi-
fuisse adjecta tum quia multa ex iliis tan-
; valentes adhibentur ad significationem sacra-
quam a Christo prolata referuntur ab evange- mentalem, ut contingit in Confirmatione et
listis caetera vero etiam Christum protulisse,
: Ordine secus vero si quoe essentialia dicuntur
;

Ecclesia traditioni innixa censet;
plicem effectum sanguinis Christi in passione
effusiexprimunt, scilicet vitam aeternam, cum
dicitur ceterni testamenti, fidem in hac vita,
cum mysterium fidei, et remissionem
dicitur
peccatorum, cum dicitur Quipro vobis, etc.
Sed quaestio est, an sint de essentia formae,
tum quiatri- omnino omittantur. Sic, v. g., in Baptismo,
sive dicatur : Tebaptizo, ut apud Latinos, sive:
Baptizatur servus Christi, ut apud Graccos,
utrinque valet, quia sunt verba tequivalentia
in ordine ad significandum cffectum sacra-
: mentalem qui est ablutio; at si omnino omit-
teretur apud Graccos In nomine Patris, etc,
:

ita quod his omissis non conficeretur sacra- quae verba reputantur essentialia, non valeret
mentum? Partem affirmativam tenent plurcs Baptismus similiter ergo in nostro casu, si
:

et insignes thomistae; negativam alii etiam apud Graecos omnino aut parlim omittantur
thomistae, nec numero, nec eruditione seu di- verba sequentia, quae secundum adversarios
gnitate inferiores, et cum istis communiter sunt essentialia, nec aequivalentia substituan-
extranei. Controversia potissimum est inter tur, Graeci non consecrant, quod a nemine ad-
thomistas de mente S. Thomae qui videtur mittitur.
favere utrique sententiae, et quae juxta doctri- 2° Hanc adversariorum responsionem ex-
nam illius, ut verum fatear, potest utrinque presse rejicit in praesenti materia S. Thomas,
probabiliter sustineri; ne tamen in bivio hae- de cujus tamen mente in hac quaestione potis-
reamus, et ut cum pluribus loquamur, simum agitur. Ideo enim art. 1 hujus. q., ad
Dico : Probabilius videtur haec sola verba 4, negat verba quae sunt in canone, praeter
Hic est calix sanguinis mei, vel Hic est san- : ista Hic est calix sanguinis mei, esse essen-
:

guis meus, esse formae calicis essentialia. tialia, « quia canon Missae non est idem apud
Prob. l°exPatribus : Justino, Apolog. 2; Da- omnes, nec secundum omnia tempora ». Alio
masc, 1. 4 de Fide , cap. 14; auctore de Coena ergo confugiant thomistae quos oppugnamus
Domini apud S. Cyprianum; Innocentio III, necesse est, nisi sui Doctoris hac in parte de-
1. 4 de Missa, cap. 6, et aliis qui dicunt conse- sertores haberi velint.
crationem his verbis : Hic est sanguis meus, Prob. 3° argumento petito ex principio *
confici. Neque dicas illos non referre formam quod communiter admittitur, et quod ipsi ad-
integram; eodem cnim modo loquuntur de versarii pro forma consecrationis panis adhi-
his verbis Hic est sanguis meus ac de istis
: : bent. Illa sola verba sunt essentialia formae
Hoc estcorpus meum in his autem agnoscunt ; consecrationis caiicis, quae significant praesem
formam integram ergo et in prioribus. ; tiam realem sanguinis Christi atqui haec sola :

Prob. 2° ex liturgiis Graecorum Graeci es- : verba Hic est calix sanguinis mei, vel Hic
: :

^entialem formam servant, valide enim consc-
crant, ut omnes atqui verba sequen-
fatentur
tianovi et ceterni, etc, non proferunf, sed
quidam omnir., quidam aliqua omittunt, ut
estsanguis meus, independenter a sequentibus
: novi et ceterni, etc, significant pnesentiam
realem sanguinis Christi, non minus quam
ista Hoc est corpus meum, independenter a
:

constat ex eorum liturgiis : ergo. sequentibus Quod pro vobis tradetur, signi*
:

Scio adversarios respondere eamden diffi- * Hic a. 1, o.

 QU/E SINT VERBA ESSENTIALIA UTRIUSQUE, ETC. m
fieant praesentiam realem corporis Christi : ulterius expressio Trinitatis, quia sic Cliristus
ergo. Min. constat. . Major, ut dixi, est princi- instituit.

pium communc, sacramenta
gnificant, etquod adhibent adversarii, ut pro-
bent haec sola vcrba Hoc est corpus meum,
omisso quod pro vobis tradetur, esse essen-
:
tialia formae consecrationis panis ; vel ergo
nihil probant pro forma panis, vol coguntur
cfficere quod si- Sed contra: Supponit responsio quod est in
quaestione, scilicet Christum instituisse verba
:
sequentia ut essentialia formae, quod nec pro-
bat, nec ullus probarc potest. Adfert quidem
quasdam congrucntias petitas cx ratione sacri-
ficii, ut vidimus, scd quas insufficientes pro-

hanc probationem admittere pro forma ca- bavimus, quibus praevalent probationes con-
et
licis. clusionis. Ad exemplum de Baptismo Dispa- :

Huic tamen argumento quod nobis videtur paritas estl°quod haec verba forma3 Baptismi
peremptorium ad hominem varie occurrit , In nomine Patris, etc, sinta Christo determi-
nostcr Gonet. 1° Dicit Eucharistiam esse insti- nata, et ab utraque ecclesia Graeca et Latina,
tutam non solum ut sacramentum, sed etiam ut essentialia reputata: neutrum dici potest
ut sacrificium, sicque sanguinem debere si- de verbis: novi et ceterni, etc. 2° Disparitas
gnificari ut effusum; pcr haec autem sola eslquod prolatis his solum verbis: Te baptizo,
verba : Hic est calix sanguinismei, significatur ablutio remancat indifferens ad ablutionem
quidcm praesentia sanguinis, sed non ut effusi, corporalem vel spiritualem per haec autem
:

quod significatur per ista Qui p?*o vobis ef- : verba: In nomine Patris, etc. accedente inten-
fundetur. tione determinatur ad ablutionem spiritualem.
Sed contra:l° Haec responsio probat tantum, At haec verba: Hic est calix sanguinis mei,
si quid probet, haec sola verba Qui pro vobis : immolationem victimae
sufficienter significant
effundetur, esse esscntialia, non caetera, sicque et sacrificium, ut dictum est.
est diminuta. 2° Non ex congruentiis, sed ex Hucusque dicta non obscure, ni fallor, osten-
institutione Christi repetenda est forma essen- tendunt sententiam communem conclusione
tialishujus sacramenti : Christum autem non nostra assertam, esse secundum se probabi-
instituisseverba sequentia ut essentialia, inter liorem. At an ita sit secundum mentem D.
alia probat praxis Graecorum qui illaomittunt, Th. , hoc opus, hic iabor est. Itaque
et tamen valide consecrant. 3° Et directe.con- Prob. 4° conclusio ex D. Th. 1° S. Doctor,
tra responsum : Hoc ipso quo vi verborum po- hic a. 1, quaerit ex professo « utrum haec sit
nitur sanguis separatus a corpore, sufficienter forma hujus sacramenti: Hoc est corpus meum,
significatur ut effusus, et hoc sacramentum et: Hic est calix sanguinismei», nu\\iusa\tev'ms

esse sacrificium in quo mystice immolatur verbimentionemfaciens,et respondet affirma-

victima, per hanc separationem corporis a tive, probatque;quia«formahujus sacramenti
sanguine. importat solam consecrationem materiae, quae
Reponit hanc mysticam separationem san- in transsubstantiatione consistit, puta cum di-
guinis a corpore esse indifferentem, ut signi- citur: Hoc estcorpus meum, vel Hicest calix :

ficet sanguinem ibi poni per modum potus, sanguinis meiv: quasi diceret Illa est forma:

an per modum sacrificii, ideoque ad tollendam hujus sacramenti, quae significat et importat
hanc indiffcrentiam, adhibenda esse haec consecratio^em materiae quae in transsubstan-
verba Qui provobis effundetur.
: tiatione consistit: atqui ista verba : Hoc est
Sed contra: Neg. ant. Hoc ipso enim, ut dixi, corpus meum et Hic est calix sanguinis mei,
:

quo sanguisvi verborm ponitur seorsim a cor- significant et important hanc consecrationem
pore, mystica illa separatio significat sacri- et transsubstantiationem ergo. Quae probatio
:

ficium, quia significat et importat macta- est ea ipsa, qua nos supra usi sumus.
tionem ct oblationem victimae factam Deo in Respondet Gonet S. Thomam intelligere
recognitioncm supremi ejus dominii, in quo haecverba: Hic est calix sanguinis mei, signi-
sita est ra'io sacrificii. ficare consecrationem grammaticaliter tantum
2° Rtcn ad significationem grammatica-
;
r. t et materialiter, non formaliter secundum in-
lem, et dicit haec vcrba Hic esi calix san- : stitutionem Christi.
guinis mei, iignificare quidem grammaticali- Sed contra. 1° Hanc responsionem jam supe-
ter praesentiam sanguinis, sed non secundum rius exsufflavimus. 2° S. Thomas intedigit haec
institutionem Ghristi : sic, v. g., quamvis haec verba: Hoc est corpus meum, praecise et omis-
verba: Baptizo te, grammaticaliter significent so quodpro vobis tradetur, significare forma-
:

ahiutionem baptismalem, requiritur tamen liter secu^dum institutionem Christi, ergo et

4556 DISSERTATIO V. ART. III.

ista pra?cise : sanguinismei; de

Hic cst calix passione, quac operatur in lioc sacramento.
utrisque enim eodem modo loquitur. 3° Quia Quibus verbisomne effugium videtur adversa-
alioquin S. Doctor non probaret quod quaerit riis praBclusum non enim dicere possunt haec
;

et intendit, niinirum hrec verba Hoc est cor- : verba significare conversionem vini in san-
pusmeum, et Ilic estcalix sangainismei, esse guinem grammaticaliter tantum et non for-
formam hujus sacramenti. maliter secundum institutionem Christi; signi-
2°S. Th.. in eodem articulo i, ad A, diserte ficantenim, inquit S. Doctor, « eo modo quo
dicitquod si sacerdos sola verba praedicta dictum est in forma consecrationis panis »,
(scilicet Hoc est corpus meum, et: Hic est
: verba autem consecrationis panis significant
calix sanguinis mei) proferret cum intentione formalitersecundum institutionem Christi.
conficiendi sacramentum, perficeretur hoc Neque etiam respondere possunt sub his ver-
sacramentum. » bis Hic est calix, etc, significantibus conver-
:

Adhocmanifestissimumtestimoniumunum sionem vini in sanguinem, S. Thomam

reponunt adversarii, scilicet S. Doctorem per intelligere etiam verba sequentia ab hac enim
;

to sola voluisse tantum excludere verba pra3- significatione illa S.Doctor diserte exeludit
cedentia: Qui pridie, non vero sequentia dum addit « Per verba autem sequentia
:

noviet ceterni, etc, idque probare conantur ex designatur », non conversio vini in sanguinem,
argumento cui respondet. Objecerat sibi quod sed « virtus sanguinis Christi effusi. »
verba alia in canone Missae praesertim haec
Qai pridie, etc, essent necessaria; quia alias Solvuntur objectiones.
non intelligeretur sacerdos loqui in persona
Christi. Respondet quod illa sola verba : Hoc Obj. 1° ex D. Th.: S. Doctor, hic a. 3, dicit
est corpus meum eUHic est calix sanguinismei, omnia verba quae recitantur in consecratione
perficiant sacramentum,
quia intentio face-
« caiicis esse «de substantia formse» :atqui per
ret, ut haec verba intelligerentur quasi ex per- substantiam intelligit essentiam ergo. Prob.
:

sona Christi prolata, etiamsi verbis praeceden- min. Quando S. Th. agitdeessentiasacramen-
tibus hoc non recitaretur. » torum, pro eodem sumit esse de substantia et
Sed contra His quidem verbis, et hoc re-
: esse de essentia, ut patet ex q. 60, a. 8, ubi
sponso excludit S. Th. verba praecedentia, non dicit quod si diminuatur aliquid eorum quae
tamen haec sola, sed etiam sequentia et con- ; sunt de substantia formae sacramentalis, tolli-
clusioni positae in corpore articuli, scilicet sola tur debitus verborumsensus: atqui per solam
verba Hoc est, etc et: Hic est, etc, esse for-
: diminutionem alicujus essentialis tollitur de-
mam hujus sacramenti, constanter inhaeret, bitus verborum sensus ergo. :

quod manifeste patet ex ratione
in hac responsione, quae miiitat pariter contra
sequentia et praecedentia.
quit, dicendum quod quidam dixerunt hoc
sacramentumperficinonpossepraedictisverbis
prolatis, et aliis praetermissis,
sunt in canone Missae. Sed hoc patet esse fal-
sum..., quia canon Missae non est idem apud
omnes, nec secundum omnia tempora, sed
diversa sunt a diversis apposita» atqui verba
sequentia: novi et ceterni, etc, non sunt ea-
dem apud omnes, nec secundum omnia tem-
quam adfert Resp. neg. min. Ad prob. dist. maj. Quando
S. Th. agit de essentia sacramentorum pro eo-
« Ad quartum, in- dem sumit esse de substantia et essede essen-
tia, aliquando, conc; semper, neg. Non enim
omnia quae sunt de alicujus rei substantia,
praecipue quae suntde ejus essentia: sic non solum corpus et
anima sunt de substantia hominis, sed etiam
pes, manus, etc, quaetamennon sunt deejus
essentia, sed partes integrales tantum. Quan-
: donam autem S. Thomas accipit substantiam
pro essentia, quando non ? Colligendum ex
verbis adjunctis: 60 cit., manifestum
sic, q.

pora, sed diversa sunt a diversis apposita ergo : est quod accipiat substantiam pro essentia,
juxta S. Thomam, solis praedictis verbis prola- dicens per dirninutionem substantiae se intelli-
tis, et his sequentibus, sicut et praecedentibus gere mutationem qua tollatur debitus sensus
omissis, perficitur sacramentum. verborum sensus autem debitus verborum
:

3° S. Thomas, a. 3 ejusdem praesentis non toilitur nisi per mutationem alicujus es-
quae*t., o, ait: « Cum dicitur Hic : est calix sentiaiis. At hic pariter manifestum est quod
sanguinis mei, significatur ipsa conversio vini non accipiat substantiam pro essentia ideo ;

in sanguinem, eo modo quo dictum est in enim dicit, quod verba sequentia sint de sub-
forma consecrationis panis. Per verba autem stantia, quia sunt determinationes nraedicati,
sequentia designatur virtus sanguinis effusi in et « pertinent ad integritatem locutionis »,
 QT' ,, STNT VERBA ESSENT. UTRIUSQUE. OTC. 487

refellens enim cos qui indistincte affirmabant Resp. dist. ant. Sibi objicit cadem argu-
illa verba non perlinere ad substantiam for- menta quae nos objicimus adversariis, etdi-
mac, dicitSed hoc videtur inconvcniens,
: « eodem scnsu, neg. Ar-
vcrso sensu, conc.; et
quia ea quae sequuntur, sunt quaedam detcr- gumenta enim quae sibi objicit S. Doctcr erant
minationes pr^dicati, id est, sanguinis Christi, illorum qui contcndebant verba sequentia
unde pcrtinent ad intcgritatem locutionis, ct nullo modo pcrtincre ad substantiam formae,
propter hoc, sicut alii melius dicunt, omnia sed se habere ad eam accidentaliter tantum :

scquentia sunt de substantia formae, usque unde in solutionibus non respondet ea perti-
ad hoc quod [ostea scquitur Hcec quotie- : nere ad essentiam formae, sed convenientei
scumque feceritis, etc, quod pcrtinet ad usum adjungi consecrationi sanguinis, potiusquam
hujus sacramenti. » Dcinde addit quod ista corporis; quia sanguis seorsim consecratus
vcrba sequentia: novi et ceterni, etc, non si- expresse passionem Christi repraesentat.
gnificent conversionem vini in sanguinem, Inst. 3° S. Pius V jussit expungi ex com-
:

sed virtutem duntaxat sanguinis fusi, ut in mentariis Cajetani in Summam D. Thomae

tcrtiaprobatione ex S. Doctore vidimus quac : dissertationem, quapropugnabat nostram sen-
vcro ad clariorem praedicatideterminationem, tentiam ergo. :

et ad integritatem tantum perti-

locutionis Resp. summum pontificem jussisse hanc
nent, nec convcrsioncm vini in
significant dissertationem expungi ex commentariis Ca-
sanguinem, sed virtutem duntaxat sanguinis jetani non tanquam falsam in hac parte, sed
fusi, quamvis ad substantiam formse pcr tine- quia eminentissimus scriptor non satis fun-
ant, certo tamen non sunt de ejus essentia. date sententiam contrariam affmgebat Doctori
Adde S. Doctorem non quaerere in hoc articu- Angelico, nec satis reverenter de illo loque-
lo quae sit essentialis forma calicis id enim ; batur; dicebat enim, ut habetur in antiquiori
resolverat, a. 1, etresponderat hanc esse Hic : editione quam, referente Laurentio Berti, car-
cst calix sanguinis mei; sed quaerit quae sit con- dinalis Gotti se legisse testatur : « Etsi S. Tho-
veniens forma, seu utrum verba sequentia mae intentio contraria sit, non est curan-
novi et ceterni, etc> convenienter formae es- dum ».

sicque de convenientia
sentiali sint adjecta, Hjec quantum ad ea quae nobis objiciuntur
tantum, non de necessitatc essentiali agit. ex Summa quibus existimamus esse plene
,

Inst. 1° S. Th. eodem sensu accipit sub-

: satisfactum. Restant autem ex prioribus S.
stantiam, dum dicit aliquos velle omnia non Doctoris operibus quaedam solvenda et obscu-
pertineread substantiam formse, ac cum ad- riora et difficiliora, nec dissimulanda. Unde
dit, alios mclius dicere omnia pertinere ad Obj. 2° Th. in 4, d. 8, q. 2, a. 2, q. 1,
: S.
substantiam formae ; alioquin nomen substan- relata opinione eorum qui dicebant haec sola
tiae intra paucas lineas nimis aequivoce usur- verba Hic est calix sanguinis mei, esse de
:

paretur atqui in prioribus verbis substan-

: forma consecrationis calicis, subdit « Alii pro- :

tiam sumit pro essentia ergo. Prob. min. : babilius dicunt quod totum quod sequitur
Auctores III quos impugnat, asserebant praeci-
i est de forma » Quod vero loquatur de forma
.

se verba ^equentia nonesse deessentia: ergo. essentiali patet ex sol. ad 3, in qua dicit, quod
Rcsp. ncg. min. Ad probat. neg. ant., quod « verba quae sequuntur sunt essentialia san-

nec probant, nec probare possunt objicientes,
quin potius ex refutatione S. Thomae colligitur
cos pcrsubstantiam intellexisse non essentiam,
scd quidquid nomine substantiae aliqua ratio-
ne comprchendi potcst. Non enim arguit illos
guini, prout in hoc sacramento consecratur,
et ideo oportet quod sint de substantia for-
mae ».
Item S. Doctor in 1 Cor. 11, lect. 6, dicit
« Probabilius dici videtur quod illis solis verbis

S. Doctor, quod vellent sola priora verba esse perficitur consecratio, quibus Ecclesia utitur
esscntialia, sed quod vellent sequentia nullo ex traditione apostolorum structa ». Deinde
modo ad substantiam pertinere, seque habere rcfellit eos qui non omnia esse « de necessitate

accidentaliter, sicut ista Hcec quoiiescumque

: formae » opinantur et ibid. dicit omnia verba
;

feceritis, etc, ut patet ex his quae modo dice- habere vim effectivam ad Iransmutandum
bamus et ex textu. vinum in sanguinem. En ejus verba « Quia :

Inst. 2° : S. Th., eodem articulo 3, sibi obji- formae sacramentorum significando efficiunt,
citsecundo et septimo loco eadem argumenta totum pertinet ad vim effech v ;m »; quae au-
quae nos objicimus adversariis: ergo sentit tem habent vim effectivam effectus sacramen-
cum ipsis contra nos. talis,ad essentiam sacramenti pertinent- ergo.
JRS * DISSERTATiO V. ART. III.

Resp. ad primum : Dicit S. Th. verba se- dum quod ordinantur ad cbnsecrationem sa-
quentia esse de forma, non ut illam essentia- cramentorum quas in occulto habebant in
Ifter constituentia, sed ut illam integrantia, et primitiva Ecclesia propter infideles. »

id quod in hoc praedicato sangninis mei im- Ad quartum : Docet S. Thomas omnia esse
plicite continetur,magis explicantia sicut, v. : de neccssitate formae, non ut illam cssentiali-

g., in sacramento Poenitentiae haec vcrba A : ter constituentia, sed ut eam explicantia; sive
peccatis, possunt dici de forma hujus sacra- esse de necessitate formae, non ut consecran-
menti, non quod illam essentialitcr consti- tis, sed ut exprimentis passionem Christi et
tnant, scd quia illam integrant, etexplicite sanguinis ejus effusioncm, utdictum cst.

significaut id quod haec vcrba : Absolvo tc, Ad quintum totum habere vim
: Non dicit
implicite important. Solutio petitur ex his quae effectivam, sed totum pertinere ad vim effe-
diximus in prima solutione praecedentis argu- ctivam scilicet priora pertinent ad vim effe-
:

menti ex art. 3 hujus quacstionis, imo ex ipso ctivam per modum causae efficientis, sequen-
loco objecto in &, ubi dicit sic S. Doctor : tia per modum explicationis causae et effectus;
« Quia conditioncs appositae ad subjectum et quo scnsu posset dici quod totum iii hac
praedicatum sunt de integritate locutionis ali- forma Absolvote a peccatis, pertineat ad vim
:

cujus, iJeo alii quod totum

probabilius dicunt, effectivam.
quod sequitur est de forma, cum totum hoc Caeterum si quidam his non acquiescant,
quod additur non sit locutio per se, sed sit noverint magis standum csse doctrinae quam
determinatio praedicati » S. Doctor senior tradidit in sua Summa, quam
Ad secundum : Non
Th. quod verba
dixit S. iis quae junior in prioribus operibus scripsit

quae sequuntur sunt essentialia consecrationi unde dato quod in 4 ct in Commentariis in 1

sanguinis, sed « sanguini prout in hoc sacra- Cor. 11, contrariam opinionem tenucrit, di-
mento consecratur », quod multum differt cendum erit mutasse sententiam in Summa.
duo enim sanctus Doctor in consecratione Obj. 3° Rubricae referunt haec verba Novi
: :

calicis spectat, unum quod vinum convertatur et ceterni, etc, majusculis litteris sicut praece-
in sanguinem, alterum quod exprimatur ver- dentia, sacerdos eodem ritu hostiam manu
bis passio Christi et sanguinis ejus effusio. tenens ea recitat, nec prius sanguinem ado-
Confer primam solutionem objectionis praece- randum proponit quam omnia protulerit
dentis. Dicit ergo verba quae sequuntur esse atqui haec indicant omnia pertinere ad essen-
essenualia non consecrationi seu conversioni tiam formae ergo. :

vini in sanguinem, quippe quae illam non
ciunt, sed significationi
Christi et sanguinis ejus effusionis,
hoc sacramento consecratur. Unde solum ibi
concludit S. Th. quod illa verba sint de sub-
stantia, non quod sint de essentia, quia re-
spectu sacramenti essentialia non sunt, licet
ad exprimendam virtutem sanguinis Christi
sint essentialia.
effi- Resp. neg. min. Ideo enim omniaiis litteris
explicitae passionis S2ribuntur,eodemritupronuntiantur,necprius
prout in proponitur sanguis adorandus quam omnia
sint prolata, quia omnia pertincnt ad eamdem
formam, sed diversimode, priora essentialiter,
sequentia integraliter, ut explicativa priorum
et praedicati expressius determinativa, sicque
componentia adaequatam propositionem, Sic
in forma Pcenitentiae omnia verba haec Ego :

Ad tertium, ex commentariis in Apostolum absolvo te a peccatis in nomine Patris, etc,

Non quaerit ibi S. Doctor an omnia aut quae- eodem ritu proferuntur, quamvis non omnia
dam tantum verba quae recitantur in conse- ad essentiam pertineant; sic Graeci eodem ritu
cratione sint adhibcnda ; sed agit contra quo- proferunt Hoc est corpus meum quodpro vo-
:

sdam qui dicebant consecrationem posse fieri bis tradetur, licet haec ultima verba non sint
per quaecumque verba ab evangelistis histo- essentialia; sic tandem nos ipsi eodem ritu di-
rice relata, et dicit probabilius non posse fieri, cimus Hoc est enim corpus meum> quamvis
:

nisi per verba quibus utitur Ecclesia; an au- enim non sit de essentia.
tem omnia sint necessario adhibenda, an Addo quod cum sententia opposita sit vere
prima sufficiant ? Non illic discutit, sed infe- et valde probabilis, ecclesia romana prudenter
rius. Soiatio patet tum ex verbis praecedenti- sequitur quod est tutius circa validitatem tanti
bus in teitu, tum ex ratione quam immediate sacramenti : quam etiam ob causam rubricae
subjungit : « Evangelistae enim, inquit, verba praecipiunt, ut si verba sequentia omitti con-
Dornini recitare intenderunt quantum pcrti- tingat, forma ex imtegro repetatur.
net ad rationem historiae, non autem secun-
 DE NFXESSITATE SEU OBLIGATIONE, ETC. 489

APPENDIX tio substantialis, sed est pronomen sumptum

similiter substantive, demonstrans immediate
EXPLICANTCR VEUBA UTRIUSQUE FORMjE. liquorein seu potum contentum sub speciebus
vini quod est in calice calix enin:, ut dictum
;

In consecratione panis, hoc sumitur sub- est, ponitur tropice, ut continens pro con-
stantive etdemonstrat indeterminate substan- tento. Dicitur sanguis novi et mterni testa*
tiam contentam sub speciebus panis. Est non menti; quia sicut vetus testamentum vitulo-
sumitur pro significat, ut volunt haeretici, sed rum sanguine confirmatum fuit, Exod. 24 :
in naturaJi significatione pro extremorum ita hoc novum confirmatum est sanguine
connexione. Corpus importat non materiam Christi. Dicitur novum, quia novissimis tem-
nudam, non compositum informatum, anima poribus est exhibitum, et a veteri distinctum.
dante esse corporeum, sed compositum ex Dicitur ceternum, quia nunquam antiquan-
materia et forma, abstrahendo ab anima vel dum, et est de bonis spiritualibus et aeternis,
forma cadaverica. Pro prima et secunda parti- cum vetus esset de temporalibus tantum. Di-
cula vide dissert. 1, a. 4, § 1, obj. 2 et 3. Pro citur mysterium fidei, quia quod proponitur
tertia particula, dissert. 4, a. 1, petit. 1. Meum in hoc mysterio sola fide attingi potest, et inter
significat non unionem sed identitatem corpo- alia fidei mysteria est spectatissimum. Dicitur
ris Christi, vide ibid. concl. 3, obj. 2. Enim quipro mul-
vobis, scilicet sumentibus, et pro
significat rationem ob quam antecedenter di- tis, id est,omnibus sufficienter effundetur, de
ctum est : Accipite et manducate. quo in tract. de Deo in remissionem peccato-
;

In consecratione calicis, hic non est adver- rum, quae est effectus sanguinis Christi in
bium loci, alioquin non significaretur muta- cruce effusi.

DISSERTATIO VI.

Oe usu seu sumptione, nee non de effeetibus

Eucharistiae.

D. Th. qq, 79, 30 et 81.

Multa hic occurrunt discutienda primum : ARTICULUS I.

de necessitate, seu obligatione sumendi Eu-

charistiam secundum de communione sub
; DE NECESSITATE SEU OBLIGATIONE SUMENDI
utraque specie; tertium, quibus exhibenda, EUCHARI8TIAM.
quibus deneganda communio quartum de ;

dispositionibus, tam ex parte corporis quam Triplex est modus manducandi * corpus
animae,requisitis ad eommunionem; quintum Christi:primus sacramentalis tantum ; secun-
de modo quo Christus usus est hoc sacra- dus spiritualis tantum tertius sacramentalis
;

mentvj; sextum de ejus effectibus. Quae omnia simul et spiritualis. Primo modo manducant
complexus est Auctor tribus quaestionibus ci- mali christiani ; secundo, omnes salvandi qui
tatis» 1 Opusc. de Sacr. alv. c. 17.
4<X> DISSEBTATIO VI. ART. I.

M)to hunc ccelcstem cibum edentcs, tide viva dum est » ; et canon. 4. definit « Si quis di-
:

per dilectionem operante ejus fructum perci- xerit parvulis, antequarn ad annos discretionis
piunt tertia, soli boni christiani. Ita, post
; pervenerint, necessariam esse Euckaristiae
Auetorem, concilium Trid., sess. 13, cap.8. communionem, anathema sit. »

Jam alibi observavimus aliquid duplici mo- Eamdemfidem constantertenuenmtSS.Pa-

do esse neeessarium ad salutem, nempe neces- tres quiunanimiter docuerunt per Baptismum
sitate medii et praecepti. Ulud dicitur neces- deleri peccatum originale, et conferri gratiam
sarium necessitate medii, quod ex sua natura sanctificantem consequenter baptizatos sta-
,

vel institutione est ita necessarium, ut, illo tim post Baptismum morientes salutem aeter-
etiam ineulpabiliter deficiente, non possit ha- nam adipisci; praeserfim S. Augustinus quem
beri salus, utgratia, Baptismus pro parvulis. nobis opponunt haerctici; sic enim, 1. 1 de
Necessarium necessitate praecepti dicitur, quod Peccat. meritis, cap. 19, loquitur « Verumta- :

neque ex natura sua, neque ex sua institutione men si parvulus, percepto Baptismate, de hac
est medium positive necessarium ad salutem, vita emigraverit, soluto reatu cui originaliter
et illo inculpabiliter deficiente potest haberi erat obnoxius, perficietur in illo lumine verita-
salus sed quia praeceptum est, non potest vo-
;
tis quod, incommutabiliter manens in aeter-
luntarie omitti sine peccato quod peccatum ,
num, justificatos praesentia Creatoris illumi-
impedit salutem ; v. g. jejunium quadragesi- nat ; peccata enim sola separant inter homines
male, auditio Missae in die festo. De utraque etDeum, quae solvumur Christi gratia » Idem,
.

necessitate est quoestio. ad Bonif., et epist. 166, alias

epist. 98, alias 23,
28, ad S. Hieron., hancqueesse germanam S.
§ I. Doctoris doctrinam testatur S. Fulgentius in-
fra citandus.
Utrum sumptio Eucharistice sit necessaria Eamdem
etiam semper fuisse Ecclesiae fidem
necessitate medii ad salutem? tam pro adultis quam pro parvulis, invicte
probant 1° quod antiquitas denegaverit etiam
QuidamGraecischismatici tenentrealemsum- in exitu communionem lapsis in graviora pec-
ptionem Eucharistiae esse necessariam necessi- cata, ut in adulterium; item quod tunc sicut
tate medii ad salutem, quibus subscribunt plu- nunc denegaverit phreneticis, infirmis ad vo-
res calvinistae contendentes eam fuisse constan- mitum proclivibus et in pluribus locis ad mor-
tem Patrum, S. Augustini praesertim, senten- tem damnatis. 2° Quod nunquam constituerit
tiam, eaque de causa morem antiquitus viguisse laicos, mulieres, paganos dispensationis hujus
administrandi Eucharistiam infantibus statim sacramenti ministros, sicut Baptismi. 3° Quod
post Baptismum. Quantum vero ad susceptio- non obstiterit dissuetudini conferendi com-
nem Eucharistiae in voto dissentiunt theologi, munionem quin potius contra-
infantibus ,

sed forte est dissensio quoad nomen tantum, lium probaverit, nullo reclamante, nisi hae-
ut explicavimus infra. retico.
Dico 1° Sumptio realis Eucharistiae
:
*
non Prob. tandem ratione theologica. Eucharis-
est necessaria neque parvulis, neque adultis tiaex sua institutione est sacramentum vivo-
necessitate medii ad salutem. rum, non conferens primam gratiam, sed sup-
Prob. ex concilio Trid., sess. 21, cap. 4, ubi ponens collatam, non remittens peccata, sed
S. synodus declarat « parvulos usu rationis ca- supponens remissa, conferens autem tantum
rentes nulla obligari necessitate ad sacramen- augmentum gratiae, seu gratiam cibantem,
talem Eucharistiae communionem » ; et ra- quae supponit vitam, et quae juvat ad praeca-
tionem subjungit : « Siquidem per Baptismi venda peccata futura ergo ante realem Eu-
:

lavacrum regenerati et Christo incorporati, charistiae sumptionem, et independenter ab

adeptam jam filiorum Dei gratiam in illa ina 3 homo potest habere omnia requisita ad
aetate amittere non possunt»; deinde subdit: salutem, scilicet remotionem peccati et gra-
« Neque ideo tamen damnanda est antiquitas, tiam sanctificantem.
si eum morem in quibusdam locis aliquando Quantum ad Eucharistiam ]n voto, jam dixi

servavit-, ut enim sanctissimi illi Patres sui dissentire theologos, sed forte conciliabuntur,
facti pro^abilem causam pro illius temporis si verborum aequivocatio, et iententiae
tollatur
ratione habuarunt, ita certe eos nulla salutis ad legitimum sensum revocentur.
necessitate id iccisse, sine controversia tenen- Observandum itaque sacramcntum Eucha-
i Hic q. 73, a. 3, Q ei ad l. ristiae duplici modo posse considerari : i° ut
 DE NECESSITATE SEU OBLIGATIONE, ETC. 404

estsacramentum particularo contra alia sacra- tativum, quidam late dictum, quod nobispcr-
menta distinctum, specialem producens effe- inde est atque hac explicatione arbitror
:

ctum per modum causae efficientis, nimirum conciliari sententias apparenter contrarias.
augmentum gratiae, seu gratiam cibantem. Nihil autem aliud intendere Auctorem citata
2° Potest considerari sub ratione communi q. 73, a. 3,certum mihi videtur dicit enim ;

omnibus sacramentis, quae est unio cum Chri- in corpore « In hoc sacramento duo est con-
:

sto et corpore ejus mystico virtute illius pas- siderare, scilicet ipsum sacramcntum, et res
sionis ;hanc enim important omnia sacra- sacramenti. Dictum est autem, quod res hujus
menta, sed cum hoc discrimine, quod Eucha- sacrame.iti, cst unitas corporis mystici, sine
ristia illam importet per se et essentialiter, quanon potest esse salus.»Et infra; « Baptismus

quia continet substantialiter ipsum Christum, est principium spiritualis vitae et janua sacra-
et ejus passionem mystice exhibitam alia ; mentorum. In Eucharistia vero est quasi con-
vero sacramenta hanc unionem important summatio spiritualis vitoe, et omnium sacra-
participative tantum : haec autem substantialis mentorum finis, ut dictum est q. 63, a. 3; per
unio per Eucharistiam, a quibusdam vocatur sanctificationes enim aliorum sacramentorum
res sacramenti, ab aliismanducatio spiritua- fit praeparatio ad suscipiendam vel consecran-
lis.Ex hoc vero discrimine sequitur quod cum dam Eucharistiam. Et ideo perceptio Baptismi
sacramentum Eucharistiae sit in hoc genere est necessaria ad inchoandam vitam spiritua-
unionis praecellentissimum, omnia alia sacra- lem, perceptio autem Eucharistiae est necessa-
menta ad ipsum ut ad finem ordinantur, ria ad consummandam ipsam, non ad hoc
quia omnis inchoatio tendit ad suam consum- quod simpliciter habeatur, sed sufficit eam
mationem, et omne imperfectum ad suam habere in voto, sicut et finis habetur in deside-
perfectionem tanquam ad finem. Hac obser- rio et intentione. » Item ad 1 et, in hac q. 80,
vatione posita, a. 9, ad 3, docet ex S. Aug. unumquemque fi-

Dico 2° : Votum Eucharistiae consideratae ut delium fieri participem spiritualiter corporis

est particulare sacramentum, non est neces- et sanguinis dominici, quando in Baptismate
sarium necessitate medii ad salutem secus si ; membrum corporis Christi efncitur,quia nem-
consideretur ut spiritualis manducatio sub pe inchoata
ista incorporatio tendit ex se ad
ratione unionis substantialis cum Christo incorporationem perfectam et consummatam
redemptore, et ejus passione mystice exhi- per Eucharistiam tanquam ad finem.
bita. Si petas quomodo Confirmatio, Extrema-
Prob. prima pars Votum alicujus rei non
: Unctio et Matrimonium ordinentur ad Eu-
censetur necessarium, nisi ut obtineatur effe- charistiam tanquam ad finem ? de Baptismo
ctus hujus rei; est enim ejus vicarium atqui : enim, Pcenitentia et Ordine satis constat.
effectus Eucharistiae ut est sacramentum par- Resp. quod etiam illa tria sacramenta ordi-
ticulare, utpotc gratia secunda, non est ne- nentur ad Eucharistiam, * si non ad eam sa-
cessarius necessitate medii ad salutem, ut su- cramentaliter suscipiendam, saltem vel ad
pra diximus ergo. Confirm. Votum seu de-
: disponendum ad ejus effectum, qui est unio
siderium non est propter se, sed propter cum Christo, vel ad eum conservandum nam ;

rem desideratam ergo implicat quod votum

: Confirmatio roborat nos ad fidem servandam
sit necessarium, si res ipsa desiderata non sit contra ejus impugnatores, consequenter ad
necessaria. conservandam unionem cum Christo, quae, ut
Prob. secunda pars Eucharistia considerata : diximus, est effectus generalis omnium sacra-
sub ratione unionis substantialis cum Christo mentorum, principaliter tamen appropriatur
redemptore, et ejus passione mystice exhibita, Eucharistiae,et ab illa derivatur tanquam a
est consummalio aliorum sacra-
et perfectio fine.Extrema-Unctio olmi conferebatur ante
mentorum, consequenter eorum finis, ut di- Viaticum, ut dispositio ad illud nunc autem :

ctum est in observatione ergo ista sunt me- : cum conferatur post illud, ordinatur ad con-
dia ad istum fincm. Subsumo: Atqui intentio servandam unionem cum Chrhto la ultimo
finis iucluditur \u volitione mediorum, et ex conflictu. Matrimonium iiua signifkdtione at-
illis mediis, scilicet sacramentis, quaedam ut tingit hoc Sacramentum, in quantum signi-
Baptismus et Poenitentia sunt necessaria ne- ficat conjunctionem Cliristi cum Ecclesia,
cessitate medii ergo et finis intentio. Hanc
: cujus unitas per sacramentum Eucharistiae
uutem intentionem dicimus votum, quod qui- figuratur. Item conducit ad reprimendam
dam vocant votum tacitum, quidam interpre- * Hic q. 65, a. 3, o.
40* WSSTTiTATIO VT. ART. I.

concupiscentiam, cujus refrenatio est maxima moti quidam ctiam inter catholicos, ccnsent
ad Eucharistiam dispositio. S. Augustinum tenuisse realem sumptionem

Obj. contra primam conclusionem Ex his : Eucharistiae esse necessariam parvulis neces-
verbis Joan. 3: Nisi quis renotus fuerit ex sitate medii ad viiam aeternam; et in hoc a

aqua et Spiritu Sancto, non potest introire in sententia communi caeterorum Patrum reces-
regnum Dei, coliigimus Baptismum in re essc sisse. Verum obstant quae ex S. Doctore pro-

necessarium necessitate medii ad salutem : tulimus in probatione conclusionis. Insuper

ergo ex his Joan. 6 Nisi manducaveritis : eadem labes foret inurenda Innocentio 1 et Ge-
carnem Filii hominis, et biberitis ejus san- lasio, qui sedit anno 492, quorum primus,
guincm, non habebitis vitam in vobis, colligi epist. ad patres concilii Millevitani 182, alias
debet Eueharistiam esse necessariam neces- 93, inter Augustinianas, alter, epist. 7, ad epi-
sitate medii ad salutem; utrobique enimiisdem scopos per Picenum, eumdem fere loquendi
verbis et eodem modo significatur necessitas modum ac S. Augustinus tenuerunt: quod di-
utriusque sacramenti. recte contradiceret concilio Trid,, sess. 21,
Resp. neg. conseq. Plures disparitates inter cap. 3, declaranti sine controversia cre-
utrumque textum dedimus in tract. de Ba- dendum esse SS. Patres qui Eucharistiam par-
ptismo, dissert. 3, a. 1, obj. \, quarum una vulis contulerunt « nulla salutis necessitate
Ost, quod verba Nisi manducaveritis,
haec : id fecisse. » Igitur
ete., in secunda persona dirigantur ad adultos Resp.S. Augustinum loquide manducatione
praecepti capaces, et sic pro illis important spirituali et mystica, de qua in secunda con-
praecepti necessitatem ista vero Nisi quis ; : clusione,scilicetde incorporatione cum Christo
renatus fuerit, etc, in tertia persona dicantur et ejus corpore mystico,quae habetur per Ba-
generaliter de omnibus. Altera disparitas est ptismum, et etiam adscribitur Eucharistiae ut
quod Baptismus sit institutus ut renascentia causae finali ; quatenus haec inchoata incorpo-
spiritualis, quae est omnibus necessaria neces- ratio per Baptismum ordinatur ad suam con-
sitate medii ad salutem. At Eucharistia ut summationem per Eucharistiam tanquam ad
cibus spiritualis, qui vei non est necessarius finem, ut dictum est. Et hanc esse mentem
ad vitam aliquandiu servandam, ut patet in S. Augustini constat, 1° ex scopo S. Doctoris,

cibo corporali; vel si sit necessarius, cum sit ibi enim disputat contra pelagianos qui conce-

spiritualis, sufficitquod sumatur spiritualiter.

1
debant pueros non baptizatos non intrare re-
Haec est enim differentia inter alimentum cor- gnum ccelorum, propter hanc sententiam
porale et spirituale, quod alimentum corpo- Christi Nisi quis renatus fuerit, etc, con-
:

rale convertatur in iilius qui nu-

substantiam tendebant tamen eos habere nescio quam vi-
tritur, et ideo non homini prodesse ad
potest tam aeternam, quam fingebant distinctam a
vitee conservationem nisi realiter sumatur regno ccelorum contra quos sic arguit S. Au-
:

sed alimentum spirituale convertit hominem gustinus Nemo potesthabere vitam seternam,
:

ki se ipsum, juxta dictum S. Augustini, 1. 7 nisi manducaverit carnem Christi, vel realiter,

Confess., cap. -10 potest autem aliquis in

:
vel saltem spiritualiter, juxta hanc alteram
Christum mutari, et ei incorparari voto Christi sententiam : Nisi manducaveritis, etc:
mentis virtutum, praesertim chari-
et actibus atqui parvuli non baptizati non manducant
tatis, sine reali perceptione hujus sacramenti. illam realiter ut patet; neque spiritualiter,
Inst. 1° S. Aug. hanc Christi sententiam
: : quia spiritualis manducatio, quae est unio cum
Nisi manducaveritis, etc, etiam ad parvulos Christo et ejus corpore mystico, inchoatur et
extendit, ergo. Prob. ant.; 1. 1 de Peccat. me-
: fit per Baptismum in ordine ad perfectam
ritis, cap. 20, dicit: « Dominum audiamus unionem per Eucharistiam ergo. 2° Constat :

rion quidem de hoc sacramento lavacri di- de mente S. Augustini ex ipsomet, quippe qui
centem, sed de sacramento sanctae mensae suae, in pluribus locis intelligit hanc Domini sen-
quo nemo rite nisi baptizatus accedit ; Nisi tentiam de dicta manducatione spirituali :
manducaveritis carnem meam, et biberitis sic, 1. 3 de Peccat. meritis, cap, A, dicit ex illa

meum sanguinem, non habebitis vitam in sententia Nisi manducaveritis, etc, parvulos
:

vobis an vero quisquam hoc etiam dicere non posse habere vitam extra Christi corpus,
%udeat, quod ad parvulos haec sententia non « cui ut incorporentur sacramento Baptisma-

pertineat ? » Similiter alibi : ergo. tisimbuuntur. » Et tract. 26 in Joan.: «Hunc

IIoc testimonio et quibusdam aliis similibus itaque cibum, inquit, ct potum, societatem
* Hic q. 73, a, 3, ad 2. vultintelligi corporis et membrorum suorum,
 DE NECESSITATE SEU OBLIGATIONE, ETC. m
quod est Ecclesia sancta » deindc distinguit ; quisrcnalus, etc.,?ionpotest intrareinregnum
sacramentum a re sacramenti, ac tandcm con- ccelorum; ita de Eucharistia: Nisi manducave-
cludit « Hoc est manducare illam escam, ct
: ritis, etc, non habebitis vitam in vobis.
illum bibere potum in Christo manere, et il- Verum ante omnia debuisset probare erudi-
lum manentem in se habere. Constat ex » 3° tissimus theologus minorem argumenti intel-
S. Fulgentio fidelissimo S. Augustini inter- lectam de manducatione reali admitti et ,

prete,qui,lib.cfe Bapt.JEthyopis, interrogatus supponi veram a pelagianis: quod nec proba-

a Ferrando diacono de salutejuvenis ^Ethyopis vit, nec probare potuit, siquidem pelagiani
qui, morti proximus baptizatus, discesserat sententiam Christi: Nisi manducaveritis, litte-
priusquam Eucharistiam recipere posset, re- raliter sumptam pro manducatione reali, in-
spondet et probat multis S. Scripturae locis, et telligerent sicut nos spectare adultos duntaxat,
SS. Patrum testimoniis, S. Augustini praeser- etnon parvulos.
tim in quodam sermone ad infantes, hunc ju- Nec satisfacit laudatus theologus responden-
venem habere vitam acternam, quia per Bap- do quod ut stet robur argumenti, non sit
tismum factus est membrum Christi et parti- necesse quod supponat tanquam ab ipsis con-
ceps eflectus Eucharistiae ac tandem sic con-
; cessum actualem et realem Eucharistiae sum-
cludit a Arbitror, sancte frater, disputationem
: ptionem esse necessariam ad vitam habendam,
nostram praeclari Doctoris Augustini sermone sed satis esse, ut ex certa consecutioms lege
firmatam; nec cuiquam esse aliquatenus am- adigat eos hoc fateri, quod ex eorum principiis
bigendum, tunc unumquemque fidelium cor- necessario sequitur: haec, inquam, responsio
poris sanguinisque dominici participem fieri, non satisfacit qua enim consecutionis lege
;

quando Baptismate membrum corporis

in adacti fuerint pelagiani hoc fateri, non apparet,
Christi efficitur, nec alienari ab eo panis cali- cum id ex eorum principiis minune sequere-
cisque consortio, etiamsi antequam pancm tur utramque enim Christi sententiam intel-
;

illum comedat, et calicem bibat, de hoc sae
culo in unitate corporis Christi constitutus
abscedat. » Nihil expressius. 4° Tandem quia
Sanctus Thomas alter accuratissimus
stini interpres, sic S. Doctorem interpretatur q.
73, a. 3, ad 1, et hicq. 80, a. 9, ad 3, et theolo-
gi communiter.
Aug. verbis in instantia laudatis
Inst. 2°: S.
distinguit Baptismum ab Eucharistia: ergo
non loquitur de manducatione spirituali, seu
incorporatione corpori Christi, quae habetur
per Baptismum.
Resp. dist. ant. S. Aug. distinguit Bapti-
smum ab Eucharistia hoc sensu quod haec
Christi verba: Nisi manducaveritis, etc, sint
ex professo et primaria intentione dicta de
Eucharistia, etnon de Baptismo, conc; hoc
sensu quod non possint intelligi de spirituali
manducatione, si extendantur ad parvulos,
neg. Patet ex aliis locis citatis S. Aug., ex S.
Fulgentio et S. Th.
Honoratus Tournely hanc communem, et
tot momentis fultam responsionem variis ar-
gumentis impugnat censetque S. Augustinum
locutum fuisse de manducatione reali Eucha-
ristiae. non quidem ex propria
sententia, sed
exsententia et hypothesi pelagianorum, contra
quos sic arguit ad hominem: Nemo non ba-
ptizatus est particeps corporis Christi: atqui
nemo non particeps corporis Christi habet vi-
ligebant, nos intelligimus hanc: Nicl
sicut
quis renatus, de omnibus absolute, etiam de
parvulis ; istam: Nisi manducaveritis, etc, ad
S. Augu- litteram de solis adultis. Communi itaque res-
ponsioni standum esse arbitror.
§H.
Utrum sit prceceptwn divinum sacramentaliter
communicandi?
Dico: Adulti tenentur * praecepto divino ad
sacramentalem communionem.
Est communis cum Auctore qui quamvis
in4, d. 9, a. 1, quaestiunc 2, contrarium do-
cuerit, hic tamen diserte conclusionem asserit
hisverbis: « Manifestum est, quod homo tene-
atur hoc sacramentum sumere, non solum ex
praecepto Ecelesiae, sed ex mandato Domini
dicentis, Luc 22: Hoc facite in meam com-
memorationem.))
Hoc praeceptum divinum colligitur, 1° ex
Nisi manducaveritis,
Christi verbis Joan. 6:
etc, quae important saltem praeceptum pro
adultis capacibus, de communione, non minus
quam ista: Nisiquisrenatus, etc, et: Nisipce-
nitentiam egeritis, important prfrceptum de
Baptismo et Pcemtentia pro adultis praecepti
capacibus. Et quamvis quidam SS. Patres
hanc Christi sententiam Nisi manducaveritis,
:
[

tain: sicut enim de Baptismo dicitur: Nisi * Hic q. 80, a, 11, o.

434 DISSERTATIO VI. ART. t.

intellexerint de manducatione spirituari, ut nistrandi moribundis Viaticum, guemadmo-

patet cx pracedentibus, non tamen negarunt dum praecipitur can. J2 concilii generalis Ni-
etiam debere intelligi de manducatione orali pluribus aliis conciliis, ita ut non
c«*eni 1, et in

et sic intelligendam esse probavimus dissert. i sine magnoscandalo infirmus morti proximus
hujus tract. a. 3, § i. Confer cum art.4, obj. i. non peteret aut recusaret Viaticum.
Colligitur 2° ex his aliis Christi verbis: Hoc Ratio est quia Eucharistia instituta est ut
facite in mcam commemorationem, quorum viaticum confortans adversus salutis hostes;
sensus videtur hic : Hoc totum quod fecimus, nullum autem tempus in quo sit magis neces-
me consecrante, sumente, distribuente et vobis sarium quam cum homo ingreditur iter aeter-
recipientibus, facite vos, successores vestri et nitatis et acrioribus hostium insultibus op-
vobis subditi, et cum feceritis, facite inmeam pugnatur, quod est articulus mortis. Non est
commemorationem. Hsec ergo verba dirigun- eadem ratio de confessione quae non est insti-
tur, et ad apostolos eorumque successores, et tuta in viaticum ; nullus est tamen qui etsi
ad laicos proportionaliter : ad apostolos et non habeat mortalia, illam omittat in periculo
sacerdotes, ut consecrent, sumant et distri- mortis.
buant; ad laicos ut recipiant. Unde Trid., sess. Hinc colliges mulieres praegnantes quae re-
43, cap. 2, dicit: « In hujus sacramenti sum- gulariter difficile, et cum periculo mortis pa-
ptione colere nos sui memoriam praecepit. »> riunt, periculose navigaturos, praeliaturos,
Quo loquendi modo agnoscit in verbis Christi teneri jure divino ad communionem, si tem-
praeceptum Eucharistiam sumendi. pus suppetat, et sit moraliter in eo instanti
Suadet ratio Christus instituit hoc sacra-
: possibilis.
mentum per modum cibi ad conservandam Dices Ecclesia olim denegavit propter qua*-
:

vitam spiritualem necessarii Nisi manduca- : dam graviora peccata Eucharistiam moribun-
veritis, non habebitis, id est, non conservabitis dis, et nunc etiam denegat damnatis ad extre-
diu vitam invobis: ergo congruum erat ut rnum supplicium ergo haec obligatio non est
:

ejus usum enim cibus corpo-

praeciperet ; sicut juris divini in quod nihil potest Ecclesia.
ralis ad vitam corporalem conservandam ne- Resp. 1° nullam unquam fuisse legem gene-
cessarius est in praecepto, a fortiori idem est ralem ab Ecclesia universali latam, prohiben-
dicendum de cibo spirituali ad vitam spiritua- tem dari Eucharistiam in utroque casu
lem conservandam necessario. proposito, eamque quibusdam ecclesiis par-
a
Petes 1° utrum hoc praeceptum divinum ticularibus statutam improbant theologi non
obliget omnes adultos, tam fideles quam infi- pauci; dicunt fuisse reprobatam motu proprio
deles? S. Pii V, anno i569. 2° Potest negari conse-
Resp. probabilius affirmative : Fideles qui- quentia, quia Christus hoc praeceptum tulit
dem obligat simpliciter et immediate ; infidc- sub directione Ecclesiae cui sacramentorum
les vero mediate ut convertantur, et
scilicet, administrationem commisit, sicque non est
sic communicent quia lex Nisi manducave-
;
: absolutum, sed conditionatum, si scilicet et
ritis, dirigebatur generaliter ad omnes adul- quando bene visum fuerit Ecclesiae.
tos, tam infideles quam fideles ; Christus enim 2° Praeceptum divinum de communione
alloquebatur Capharnaitas, inter quos erant obligat etiam pluries in vita, quia instituta est
multi non baptizati. ut cibus spiritualis ad reparandas vires animae,
Nec obstat quod non baptizatus sit incapax quae saepius fervore concupiscentiae, passio-
communionis sufficit enim quod teneatur
; num illecebris, mundi et daemonis insultibus
baptizari, quo mediante est capax communio- debilitantur. Quia tamen nullum observationis
nis : sicut licet existens in peccato mortali sit hujus praecepti tempus est vi juris divini de-
incapax communionis pro tamen illo statu, erit terminatum, censetur illi satisfacere qui se-
reus violati praecepti communionis, si omittat mel in anno communicat, quia Ecclesia non
illam sumere definito tempore, quia tenetur plus exigit. Per accidens autem potest quis
pcenitere, et sic fieri capax communionis. saepius obligari, si nempe communionem exi-
Petes 2° quandonam obiiget istud praece- stimet sibi necessariam ad resisteudum gravi
ptumdivinum? tentationi.
Resp. obligare, 1° in articulo, seu proximo Petes 3° utrum qui heri vel hodie mane
mortis periculo. communicavit, et vespere incidit in pericu-
Est communis contra paucos idque innuit ;
lum mortis, teneatur iterum communicare
universalis Ecclesiae praxis, et sollicitudo mi- per modum Viatici ?
 DE NECESSITATE SEl! OBLIGATIONE. ETC. 105

Resp.Qui heri communicavit, et hodie

1° nibus adultis dumad annos discretionis per-
periculum mortis, probabilius tene-
incidit in venerint, quod reputatur, ut dicam modo,
tur iterum vi praecepti divini communicarc inter decimum et dccimumtertium, aut de-
per modum Viatici; quia licet opus praescri- cimumquartum annum circiter, determina-
ptum adimpleverit, non tamen adimplevit eo \it duntaxat tempus communionis indeter-
tempore quo praeceptum obligabat; et ideo minatum ex praecepto divino: quod autem
non censetur praeceptum adimplevisse. Nec erat divino praecepto determinatum, intactum
est simile de illo qui ex devotione audiens mis- reliquit : atqui, ex praecepto divino, omnis
sam die festo quem ignorat, satisfacit pra> adultns ratione compos tenetur in articulo
cepto, nec tenetur audire aliam missam, quia mortis ad communionem ergo. :

iste facit opus praescriptum eo tempore quo Hinc graviter culpandi sunt parentes, qui,ne
praecipitur, et quo obligat praeceptum, non solvant majora jura funeralium, non curant
alter. Ille autem non censetur satisfacere prae- ut communio suis prolibus moribundis admi-
cepto, qui licet opus praescriptum ponat, non nistretur, sub praetextu quod nondum fecerint
ponit tamen tempore praecepto, seu tempore primam communionem.
quo obligat praeceptum sicut ille non satisfa-
:

cit praecepto communionis paschalis, qui ali- § ni.

quot diebus ante quindenam paschalem com-
municat, et ideo tenetur iterum communicare De obligatione communicandi ex prcecepto
in quindena. Ecclesice.
Resp. 2° Qui eo die quo communicavit,
:

incidit in periculum mortis, probabilius nec Extat hoc praeceptum in concilio Latera-
debet, nec potest eodem die iterum commu- nensi sub Innocentio III, anno 1215, cap. 21,
nicare, non quod praeceptum divinum per se his verbis « Omnis utriusque sexus fidelis,
:

non obliget, ut patet ex praecedenti respon- postquam ad annos discretionis pervenerit,

r

sione, sed quia per accidens ab ejus obliga- omnia peccata sua, saltem semel in anno iide-
tione excusatur cx lege Ecclesiae prohibentis liter confiteatur proprio sacerdoti, vel alieno,
communicare bis in die ob reverentiam tanto prius tamen a proprio sacerdote impetrata li-
sacramento debitam. Neque hoc est corrigere centia... suscipiens reverenter ad minus in
aut abrogare praeceptum divinum, sed ejus pascha Eucharistiae sacramentum; nisi forte
usum exjustacausa limitare et disponere ut de consilio proprii sacerdotis, ob aliquam ra-
decenter fiat; sicut limitat et disponit, dum tionabilem causam ad tempus ab ejus partici-
prohibet ne, etiam propter moribundum com- patione duxerit abstinendum ; alioquin vivens
municandum, celebretur sine vestibus sacris, ab ingressu ecclesiae arceatur, et moriens
sine lumine, vel in fermentato, aut post christiana careat sepultura. »
escam; idquc jure facit Ecclesia ex facultate Et concilium Trid., sess. 13, can. 9 : « Si
sibi a Christo data, dum ei sacramentorum quis negaverit omnes et singulos Christi fide-
administrationem commisit. Huic resolutioni lesutriusque sexus, cum ad annos discretionis
favet D. Th. in4, d. 12, q. 3, a. 1, q. 4, o, pervenerint, teneri singulis annis, saltem in
ubi indefinite et nullo casu excepto, dicit paschate, ad communicandum juxta praece-
« Homo non debet pluries in una die commu- ptum matris Ecclesiae, anathema sit. »
nicare ». Explicatur hoc praeceptum.
Scio quosdam non improbabiliter huic re- Dicitur * 1° : « Omnis adultus cum ad annos
sponsioni contradicere et contrariam praxim discretionis pervenerit. » Major requiritur di-
tenere, ut, teste Amico hic disp. 27, contigit scretio ad communionem, quam ad confessio-
in morte R. Patris Aquaviva, generalis Socie- nem, ut patet ex Ecclesiae praxi quae ad con-
Verum in his quisque
tatis. attendere debet fessionem admittit septennes doli capaces,
ad usum suae ecclesiae. quos non admittit ad communionem. Et ratio
Petes 4° utrum pueri doli capaces et apti est, quia convenit ut suscipiens Eucharistiam
ad confessionem, sed nondum admissi ad eo rationis usu polleat, ut possi* diseernere
communionem, si in periculo mortis consti- corpus Christi, et hujus mysterii liiagnitudi-
tuantur, teneantur ex praecepto divino com- nem. Difficilior est autem hujus mysterii in-
municare. telligentia quam Pcenitentiae, et aliunde Poe-
-

Resp. probabilius affirmative } quia Eccle- nitentiaest magis necessaria. Porro iste perfe-
sia praecipiendo oommunionem annuam om- i
in 4 d. 9, q. l,a. 5, q.4, o.
 m DISSERTATIO VI. ART. I.

ctior rationij usus ad communionem requi- modo tamen iidem saeculares Christi fideles
situs, citius in uno, tardius in altero illucessit sacramentum Eucharfstia? die festo paschalis
propter diversam organorum dispositionem resurrectionis in propria parochia, ab eorum
et diversam educationem ejus latitudinem ; parocho sumant.n Vide tract. de Religione,
plures computant inter decimum et decimum dissert. 6, a. 7. Dles vero paschce, sive dies
quartum annum circiter. resurrectionis non intelligitur materialiter de
Dicitur 2° ' : Ad minus in pascha. In primi- ipso die paschae, scd dc communione quae ex
tiva Ecclesia, quando vigebat magna devotio praecepto Ecclesiae debet fieri tempore pascha-
fidei christianae, fideles quotidie communica- li. Unde quovis tempore paschali, etiam ipsa
bant,innuitque Auctorex Anacleti epistolaquae die resurrectionis, religiosi possunt per se, vel
refertur de Consecr. cap. Episcopi, fuisse tunc per sacerdotes saeculares, in suis ecclesiis, Eu-
de communione quotidiana praeceptum, aut charistiam ministrare petentibus ex devotione,
statutum ab apostolis derivatum. Postmodum quos constat satisfecisse , aut satisfacturos
vero, diminuto fidei fervore, Fabianus papa praecepto in sua parochia.
indulsit, ut si non frequentius, saltem ter in Eximuntur autem ab hac obligatione com-
anno omnes communicarent, scilicet in pa- municandi in propria parochia, 1° sacerdotes
scha, pentecoste et natali domini. Refertur de qui ubivis celebrant satisfaciunt proecepto
Consec, cap. Etsi non frequentius. Tandem communionis paschalis ; tum quia canon Om-
propter iniquitatis abundantiam, refrigescente nis\utriusque s&zws Ioquitur de suscipientibus,
charitate multorum, Innocentius III, in con- nimirum ab alio, non de celebrantibus ; tum
cilio Lateranensi, statuit, ut saltem in anno, quia consuetudo recepta 2° religiosi
ita fert ;

scilicet in pascha, semel fideles communica- omnes quibus sufficit recipere communionem
rent. in suis ecclesiis ; 3° religiosorum privilegiato-
Dicitur : In Pascha, id est, juxta Ecclesiae rum commensales, qui praeceptum adimplent
praxim et bullam Eugenii IV, quae incipit communicando in ipsis religiosorum ecclesiis
Fide magna, intra quindenam paschalem, a ex privilegiispontificum, Clementis IV, bulla
dominica palmarum inclusive usque ad do- Virtute conspicuos, Innocentii VI, bulla Reli-
minicam in Albis etiam inclusive. Possunt gionis fervor Leonis X, bulla Dum intra men-
episcopi tempus ante vel post extendere. In tis arcana ; Pauli III, bulla Licet debitum ;
4°
quibusdam totum tempus quadra-
dicecesibus peregrini et absentes tempore paschali a
alii

gesimae reputatur paschale quoad communio- sua parochia ad quam accedere commode non
nem. Possunt etiam non solum parochi, ut possunt, satisfaciunt praecepto communionis
fert decretum, sed etiam concessanf ex causa paschalis, communicando in ecclesia parochia-
rationabili differre particulares ultra quinde- li loci ubi transeunter reperiuntur. An autem
nam paschalem ; cum emm m confessione communicando alibi, satisfaciant? non liquet;
eadem pollent
excipienda gerant vices parochi, 5°eximuntur ii quibus parochuspermittit alih:
facultate quoad communionem. quam in propria parochia communicare, ad
Petes 1° ubi et a quo sumenda est commu- quod sufficere potest assensus parochi inter-
nio paschalis? pretativus, ut si quis ex justis causis fundate
Resp. sumendam esse in propria parochia a praesumeret parochum consensurum si pete-
proprio sacerdote. Ita communius et secu- retur, cum voluntate post factum ipsi indi-
rfus ;
quamvis enim in canone: Omnis utrius candi.
que sexus, id clare non exprimatur, innuitur Sed quid de eo qui habet duo domicilia ?
tamen. Insuper parochus in jure communi in Communicare debet in ea parochia in qua ha-
Clementina Religiosi, 1. 5, tit. 7, est solus mi- bitat tempore paschali. Utrum vero satisfaciat
nister Eucharistiae dispensandae, ut nemo sine qui communicat in ecclesia cathedrali quae
ejus, velepiscopi, autpapae licentia possit illam non est propria parochia ? Videtur quod non ;
dispensare . In privilegiis autem quibus id tum quianomine parochiaeintelligiturinjure,
conceditur religiosis, excipitur dies paschce, « districtus ecclesiae presbyteri ; »tumquiapa-
seu dies resurrectionis. Ita Paulus IV, bulla stornon satisagnosceretqui praeceptumadim-
Cum sicut. Et Clemens VIII, qui anno 1592, plerent, nec parochiani sat suum parochum
definivit adversus quosdam pastores Duacenos agnoscerent ; tum denique quia usus est con-
posse saeculares religiosis approbatis sua pec- trarius. !

cata confiteri sub eynressa conditione « Dum- : Petes 2° an qui sive culpabiliter sive incul-
»Hic«l0, ad5 pabiiiter non communicavit in paschate, sit
 DE NECESSITATE SEU OBLTGATIONE , ETC. *97

liber a proecepto asque ad sequens pascha ? audire dic sabbati std ut satisfaciat prae-
;

Suppono euni qui de consilio pastoris vel cepto communionis annuac, seu non differendi
communicare in paschate,
confessarii omisit communionem ultra annum, quod urget toto
teneri communicare tempore designato a pa- anni tempore.
store vel confessario, quia cum uterque lia- DixiQuindcna paschali nondum inchoata;
:

beat facultatem tempus com-

prorogandi quia ubi semel inchoata est, urget praeceptum
munionis adhuc istud tempus
paschalis, currit communionis paschalis. Undc si praevideat fu-
pro isto poenitente, proindeque viget adhuc turum impedimentum ultimis diebus, debet
pro illo praeceptum communionis paschalis. primis diebus praeceptum adimplere, etiamsi
Unde peccat contra hoc pra^ceptumsi malitio- ante quindenam communicasset: sicut qui dic
se apponat impedimentum ejus adimpletioni, festo mane futurum impedimcntum
praevidet
ut si non vellet se ad eam disponere. Quaestio audiendi ultimum sacrum, debet aliud prius
est itaque extra hunc casum ad quam : audire.
Resp. negative: Quia hoc proeceptum duo
importat: primum, necommunio differaturul- § IV.
tra annum; alterum, ut fiat tempore paschali.
Quantum ad communionem ut paschalem, Utrurn per communionem sacrilegam adim-
ad eam amplius non tenetur, quia cum ela- pleatur prceceptum tam divinum quam
psum sit tempus pascale, facta est illi impossi- ecclesiasticum communicandi ?
qui non audit sacrum die dominica,
bilis: sicut

non tenetur audire die Iuna3, quia est onus Dico : Neque divino, neque ecclesiastico
affixumdiei qui transiit. At quantuin ad com- praecepto communicandi satisfH per commu-
munionem ultra annum non differendum, te- nionem sacrilegam.
netur ad illam statim moraliter, et quo magis De praecepto divino videtur certum ; Chri-
sine causa differt, eo magis praeceptum trans- stus enim, tit 13, cap. 2 :
dicit Trid., sess.
greditur et peccat, quia tempus non est deter- « Sumi hoc sacramentum
voluit tanquam
minatum ut fmiatur obligatio, sed ne ultra spiritualem animarum cibum, quo alantur et
praecepti adimpletio differatur: sicut qui ter- confortentur vivcntes vitaillius qui dixit: Qui
mino praefixo non solvit debitum, non ideo manducat me} ipse ivvet propterme: Joan. 6.
extinguitur pbligatio solvendi, sed e contra atqui qui communicat sacrilege, non sumit
magis urget. Eucharistiam ut cibum spiritualem animae,
Supponit responsio quod ille, de quo est sed ut venenum, juxta illud Apost. 1 Cor. 11 ;

quacslio, non communicavit a paschate praece- Qui manducat et bibit indigne, judicium sibi
denti. Nam si in decursu anni communicavit, manducat et bibit: ergo.
videtur quod possit differre usque ad finem Prob. de praeccplo ecclesiastico: 1° ex hac
anni computando a tempore quo ultimo com- propositione damnata ab Innocent. XI, anno
municavit, ut sic ultra annum non differat 1679, die 2 Martii: «Praecepto communionis an-
communionem, quod est quod intendit prae- nuae satisfit per sacrilegam Domini manduca-
ceptum. tionem» : unde nunc est certa et in praxi te-
Nec obstat quod parochi urgeant ad com- nenda.
municandum omnes qui non communicave- 2° Ecclesia, cap. Omnis utriusque, praecipit
runt in paschate; sic enim se gerunt parochi, u t Eucharistia singulis annis reverenter susci-
quia ex communiter accidentibus supponunt piatur: atqui quisacrilegecommunicatnon sus-
eos non communicasse toto anni decursu; sic cipit reverenter: ergo. Confirm. Ecclesia in
enim plerumque accidit ut qui non commu- quantum potest, repellit indignos a commu-
nicant in paschate, nec per anni decursum nione : ergo non nisi dignam communionem
communicaverint. vu lt e t praecipit.
Ex hac responsione colliges, quod qui praevi- non condidit novum praeceptum,
3° Ecclesia
det futurum impedimentum communicandi sed divinum determinavit quoad tempus :

intra quindenam paschalem, ea nondum in- ergo idem praecipit quod divinum utqui di- :

choata, si ib ultimo paschate non communi- vino non satisfit per communionem sacri-
cavit, tenbiitur praevenire non quidern ut sa-
: legam, ut dictum est ergo nec ecclesiastico.
:

tisfaciat praccepto communionis ut paschalis, 4° Nemo satisfacit praecepto naturali aut su-
(jiiotl nondum obligat:sicutqui praevidetsenon perioris sumendi cibum ad vitam corporalcm
posse aiidire sacrum diedominica.non tenetur conservandam . qui sumit voluntarie vcne-
St.-Tiiom. — Tom. VI. 3^
49S OISSERTATIO VI. ART. I.

nunij aut apponit impedimcntum ne proficiat Resp. dist. min. Potest impleri prseceptum
cibus ergo similiter.
.
de substantia operis, non implcto praccepto de
modo, si praeccptum de modo non mcludatur
Solvuntur objectiones. in pracccpto de substantia, conc; secus, neg,
Hic autem praeeeptum de modo includitur in
Obj. 1° : Ecclesia non praccipit actus inter- praecepto de substantia, quia praccipitur actus,
nos : atqui esse in statu gratiae pro commu- seu sumptio Eucharistiac ut cibus animae, ,

nionc quid intcrnum ergo.

esl
Resp. dist. maj. Ecclesia non praecipit actus
purc inicrnos, conc; actus intcrnos necessario
conjunctos cum externis, ut hi constituantur
io certa specie moris, subdistinguo: Non prae-
cipit dircctc, transeat; indirecte, neg. Praeci-
pit autem Ecclesia communionem ut cibum
spiritualem ct unitivum Cliristo, qui non po-
test csse talis sine statu gratiae, et ideo
stalum indirecte praccipit. Pro ampliori hujus
argumenti solutione vide quae dixi in tract. de
: quoe non est talis nisi digne sumatur. Et ad
exemplum de praecepto audicndi missam di-
sparitas est, quod, non obstante malo fme ex-
trinseco, possit adhuc rcvercnter audire mis-
sam, si nempe corpore etmcnte 1111 adsit ; id
enim solum praecepit Ecclcsia. At qui in statu
peccati mortalis communicai, nullo modo re-
verentiam, quam Ecclesia praecipit, servat.
hunc Inst. 2° : Qui accepto stipendio pro missa,
illam celebrat in malo statu, suse obligationi
satisfacit ergo et Ecciesiae praecepio.
:

Lcgibus, dissert. 4, a. I, et in tract. de Relig., Resp. neg. conseq. Disparitas est quod sa-
dissert. 2, a. 8, § 8. crificiummissae,quantum ad valoremex opere
non cadit sub prae-
Obj. 2° : Modus praecepti operato,etorationesnomineEcclesiae recitatas,
cepto, ut etiam nos docuimus dum de legi- aequivaleat sacrificio boni sacerdotis : ?d autem
bus, et patet; quod enim quis ex vana gloria solum tenetur appiicare danti stipendium. At
audiat sacrum, aut faciat elecmosynam, sati- communio annua indigne facta non est profi-
sfacit praecepto atqui quod quis digne et in
: cua, sed nociva communicanti.
statu gratiae communicet, est modus praecepti Inst. 3° Qui in statu peccaii mortalis adim-
:

ergo. plet satisfactionem injunctam a confessario,

Resp. maj. Modus praccepti, praecepto
dist. satisfacit ipsius praecepto ergo similiter in
:

ipso non expressus, aut non necessarius ut nostro casu.

substantia operis praecepti constituatur in Resp. neg. conseq. Disparitas est 1° quod ad
certa specie moris, non cadit sub praeccpto, virtutum officia, sive sint satisfactoria, sive
conc maj.; si sit ipso praccepto expressus, aut alterius generis,non requiratur gratia habi-
sit ita inlrinsecus ut sit necessarius ad hoc tualissicut incommunione, sed sufficiatactua-
quod opus praeceptum constituatur in certa lis;aiioquin omnia infidelium et peccatorum
specie moris, neg. Jam autem modus digne opera essent peccata, quod est damnatum in
communicandi ipso praecepto exprimitur, cum Baio. 2° Satisfactio injungitur a confessario,
dicitur: Reverenter suscipiat, et Ecclesia indi- non ut per viam meriti peccatorum veniam
gnos a communione repellat. Item est sic in- obtineat, quae jam supponitur obtenta, sed ut
trinsecus ut sit necessarius ad hoc quod com- aliquam pcenam pro peccatis sustineat, et ma-
munio sit cibus spiritualis et spiritualiter nu- lis habitibus, per assuetudinem peccandi com-
tritivus sub qua ratione praecipitur sicut
, : paratis, obsistat : qui fines obtinentur per sa-
attentio interna ad horas praecipitur, quia est tisfactionem etiam in malo statu peractam.
nccessaria, ut recitatio horarum constituatur At per communionem sacrilegam nihil nisi
in specie actus religionis et orationis. damnatio acquiritur.
Inst.l : Quando modus operis praecepti prae- Obj. 3° Saltcm fmis praecepti non cadit sub
:

cipitur, intervenit duplex praeceptum, unum praecepio: sic quamvis maceraiio corporis sit
dc substantia operis, alterum de modo atqui : finisjejunii, qui jejunat, etnon maceratur, sa-
potest impleri praeceptum de substantia ope- tisfacit praecepto : atqui nutritio spiritualis est
ris, non impleio praecepto de modo, ut patet finis praecepti dc communione : ergo nutritio
in prsccepto de audienda reverenter missa. Qui spiritualis noR cadit sub hoc prsecepto.
enim audii missam ex pravo fine, puta videndi Resp. 1° posse iotum concedi absque con-
puellam non audit reverenter, et tamen sati-
, clusioms detrimenio. Non enim dicimus sim-
sfacit pra3cepto quoad substantiam operis, ita pliciter nutritionem spiritualem actualem ca-
ut non tencatur alteram missam audire ergo : dere sub praecepto, sed quod cibus assumptus
simiiiter. sit spiritualiter nulrilivus, nec positive impc-
 DE NECESSITATE SEU OBLIGATIONE, ETC. ^
diatur quin acfu nuf riat, ad quod sufficif ([uod , § V.
digne et in statu gratiae recipiatur, ita quod si
per lmpossibile digne et reverenter suscipere- Quid sit ccnscndum dc frcqucnU et quotidiana
tur, ct non sequerctur actualis nutritio spiri- communione?
tualis, nihilominus satisfieret praecepto. Cum
ergo illecihus indigne susceptus non sit spiri- Ilac de quaestionc hodic magno aestu dispu-
tualiter nutritivus saltem proxime, et positi- tatur occasione opcris gallice conscripti a R.
vum impedimentum apponatur, ne nutriat, Patre Joanne Pichon, Soc. Jcsu, cui titulus,
non satisfacit praecepto qui indigne sumit si- : UEsprit dc Jesus-Christ et de 1'Eglise sur la
cut qui sumeret cibum vcnenatum, vel impe- frequcnte commu?iio?i, in quo auctor multis
diret ne cibus ordinarius nutriat, non censc- argumentis pugnat pro frequenti, imo et quo-
retur satisfacere praecepto naturali de sumendo tidiana communione, quibusdam Ecclcsiae
cibo pro conservanda vita corporali. praesulibus illi plaudcntibus, aliis ct pluribus,
Resp. 2° dist. maj. Finis praecepti qui neccs- datis mandatis et institutionibus, illi contrndi-
sario per se non sequitur ex medio quod pra> centibus, atque virga censoria improbantihus.
cipitur, ut maceratio corporis ex jejunio, non Intcr hos conflictus, nihil accuratius, nec soli-
ca^H sub praecepto, conc; qui per se necessa- dius arbitror posse dici circa hanc materiam,
rio iequitur ex medio quod praecipitur, sub- quam quod dixit Angclicus Doctor liic, a. 10,
dist? >guo : Non cadit directe sub praacepto, ubi exprofesso quaerit «utrum liceat quotidic
conc; Hoc ipso enim quo pra>
indirecte, neg. hoc sacramentum sumere? » Unde ejus menti
cipitur medium ex quo per se necessario se- et litterae inbaerens,
quitur etiam ipse
finis,, finiscensetur sub eo- Dico * quod circa usum hujus sacramenti
dem praecepto cadere : ex digna autem et duo possunt considerari, unum quidem ex
reverenti communione quae praecipitur, sequi- parte ipsius sacramenti, cujus virtus est ho-
tur per se necessario nutritio spiriiuaJis, ideo- minibus salutaris et ideo utile cst quotidie
;

que cadit sub eodem praecepto. ipsum sumere, uthomo quotidie ejus fructum
Inst. Baptismus est institutus ad regenera-
: percipiat: unde S. Ambros., 1.4 de Sacramcnt.,
tionem spirilualem atqui ipsa gratia spiritua-
: c. 6, dicit: « Si quotiescumque effunditur
lis non cadit sub praccepto qui enim ficte
;
sanguis Christi, in remissionern peccatorum
suscipit Baptismum, non est regeneratus spiri- effunditur, debeo semper acciperc: qui scm-
tualiter, et tamen satisfacit praecepto. cum per pecco, debeo semper habere medicinam.»
iterum baptizari non debeat ergo. : Aliomodo potestconsiderari cx parte sumentis,
Resp. 1° neg. min. Ad probai dico quod in quo requiritur ut cum magna devotione et
ratio cur non debeat iterum baptizari, non est et reverentia ad hoc sacramcntum accedat.
quia satisfecit praecepto, sed quia Baptismus Et ideo si aliquis se quotidie ad hoc paratum
non est iterabilis sicut communio, et sic pra?- inveniat, laudabile est quod quotidie sumat
ceptum factum estipsi impossibile. Unde S. August., serm. 28, de Vcrbis Dom.,
Resp. 2° neg. conseq. Disparitas est quod cum dixisset: « Accipe quotidie quod quotidie
Baptismus ficte susceptus habeat aliquem elfe- tibiprosit », subjungit: « Sic vive, ut quotidic
ctum, nempe characterem, qui compatitur merearis accipere. » Sed quia multoties in
statum peccati, et cujus virtute dum reviviscet pluribus hominum multa impedimcnta hujus
Baptismus, plenum habebit effectum, quod devotionis occurrunt proptcr corporis indis-
non potcst dici de Eucharistia. positionem vel animae, non est utile omnibus
Ex eum, qui in malo statu
dictis colliges hominibus quotidie ad hoc sacramentum
sumpsit Viaticum, non satisfecisse praecepto accedere, sed quotiescumque se ad illud homo
divino, ideoque ad illud iterum sumendum invenerit praeparatum unde in lib. de Eccles.
:

teneri, nisi obstet vel scandalum, vel infamia, Dogmatibus, c 53, dicitur: « Quotidie Eucha-
vel prohibitio Ecclesiae de non bis communi- ristiae communionem acciperc nec laudo, ncc
cando in uno die qffod an ita
: sit, consulat vitupero.»
quisque praxim suae ecclesiae. Haec S. Doctor * in corpore articu'i; et cum
sibi tertio loco objecisset quod ao reverentiam
huic sacramento debitam pertincat ab iSlo ab-
stinere,respondet quod revercntia hujus sa-
cramenti habeat timorem amori conjuactum
*Hic,a. 10,0. *Ib. Rd.3.
 500 DTSSERTATIO VI. ART. I.

( unde timor reverentioe ad Deum dicitur tam familiaris ct frcqucns conversatio longe
timor amore enim provocatur desi-
Qlialis),ex majorem cxigii condignitatem et disposi-
derium sumendi, ex timore autem consurgit tioncm ex parte aceipientis, quam rara cjus
humilitas reverendi. Et idco utrumque perti- frequentatio, ut in ipsishumanis patet.
net ad reverentiam hujus sacramenti, et quod Posset etiam objici excmplum sacerdotum
quotidie sumatur, et quod aliquando absti- qui quotidic aut frequenter celebrant, cum
neatur : Aug. dicitep.118: «Sidixerit
uiule S. tamen aliquorum vita non sit nec
purior,
quispiam non quotidie accipiendam Euchari- charitas fervcntior quam plurium laicorum
stiam, alius contra, faciat unusquisque quod sed discrimen est quod sacerdotes sint ex
secundum fidem suam pie credit esse facien- officio quasi mediatores inter homines et
dum ». Neque enim litigaverunt inter se Za- Deum, quem interpellare debent pro populo,
cliceus et ille centurio, cum alter eorum gau- etquod sacrificium quod offerunt prosit ex
dens suscepit Dominum, alter dixit, non sum opere operato omnibus fidelibus vivis et de-
dignus, ut intres sub tectum meum; ambo non sic laici, nec
functis et toti Ecclesiae;
Salvatorem honorificantes, quamvis non uno eorum communiones. Neque tamen excu-
modo; amor tamen et spes, ad quae semper S. sandi sunt sacerdotes qui mores suos con-
Scriptura nos provocat, praeferuntur timori. formiter ad dignitatem suam componere non
Unde et cum Petrus dixisset: Exia me, Domi- curant.
ne, qitia homo peccator sum, respondit Jesus Hucusque dicta conformia sunt decreto
Noli timere. Haec iterum S. Th. InnocentiiXI, quod ad majorem praecedentium
Dices Juxta principium D. Th. q. 79, a. 8,
: confirmationem et pleniorem tum confes-
0, quod nos de Sacramentis in genere, dissert. sariorum cum communicantium instructio-
3, a. A, propugnavimus, peccata venialia affe- nem hic subjiciendum duxi, cum quibusdam
ctu retenta, aut actu exercita in actuali sum- propositionibusdamnatispraBsentemmateriam
ptione hujus sacramenti, ut distractio volun- spectantibus.
taria, nonimpediunt effectumejusprimarium,
scilicet augmentum gratiae habitualis, ad quod Decretum InnocentiiXI de sacrce communionis
ergo cuilibet qui se pru-
sufficit status gratiae: usu, datum anno 1679.
denler existimat esse in statu gratiae consulen-
dum cst ut frequenter, imo et quotidie com- Cum ad aures sanctissimi D. N. fide di-
municet, non obstantibus peccatis venialibus gnorum testimonio pervenerit in quibusdam
quibus afficitur, aut quae actu committit com- dioecesibus vigere usum quotidianae commu-
municando. nionis, etiam in feria sexta Parasceves, et
Resp. neg. conseq. 1° Quia licet communi- simulaffirmarieamdem quotidianam commu-
cans in statu gratiac cum peccatis venialibus nionem praeeeptam esse a jure divino.... Cum
affectu retentis aut actualiter commissis, ac- autem haec Sanctissimus consideranda com-
quirat augmentum gratiae habitualis ; cum miserit S. Congregationi cardinalium con-
tamen huic sacramento, iotum Christum con- cilii Tridentini interpretum, eadem S. Con-

tinenti, debeatur prae caeteris maxima et sin- gregatio, praevia matura discussione supra
gularis reverentia, negari non potest quod praedictis unanimi sententia ita censuit. Etsi
frcquenter aut quotidie ab ipsum accedere frequens quotidianusque sacro-sanctae Eucha-
scienter cum affectu ad venialia, aut actu ea riotiae usus a SS. Patribus fuerit semper in
committendo, sit saltem irreverentia ve- Ecclesia probatus nunquam tamen aut ssepius
;

autem Deum non offendi venia-

nialis. Praestat
quam hominem acquirere aliquod leve
litcr,
augmentum gratiae. 2° Majus augmentum
gratice recipietrariuscommunicandoetmelius
se disponendo, quam saepius communicando
in solo statu cum actualibus peccatis
gratiae
venialibus sic cnim, ut diximus, minimum
: sacro-sancta synodus, ut in singulis missis fi-
quod potest gratiae augmentum rccipit. 3°
Non debet tantum attendi
pientis, alioquin non quotidie, sed pluries in
die oportcret communicare; sed ad dignitatem
et majestatem illius qui recipitur, quocum
illam percipiendi, aut ab ea abstinendi, certos
singulis mensibus aut hebdomadis dies sta-
tuerunt, quos necconciliumTrid. praescripsit,
sed quasi humanam infirmitatem secum re-
putaretnihil praecipiens. quid cuperet tantum
indicavit. « Cum, inquit, optaret quidem
deles adstantes sacramentali Eucharistiae per-
ad fructum reci- ceptione comrnunicarent ». Idque non im-
merito, multiplices enim suntconscientiarum
recessus, variae ob negotia spiritus aliena-
tiones, multae e contra gratiae et Dei dona par-
 DE COMMUNIONE SUB UTP.AQUE SPECIE. 80!

/ulis eoncessa : quae cum humanis oculis scru- ab ca abstinere seque ad rnajorem pracparatio-
tari non possumus, de cujusquc
nibil ccrte nemaccingere. Episcoj)i vero, in quorum dioe-
dignitate atque integritate et consequentcr de cesibus viget hujusmodi devotio erga Sanctis-
Irequentiori aut quotidiano vitalis panis csu simum Sacramentum pro illa gratias Deo
,

potest constitui. Et propterea quoad negotia- agant,eamque ipsi, adhibito prudentiae et judi-
tores ipsos attinet, frequens ad sacram ali- cii temperamento, alere debebunt,et abeorum

moniam percipiendam accessus, confessa- ofllcio postulari sibi maxime persuadebunt,

riorum secreta cordis explorantium, judicio nulli labori aut diligeiitiao parcendurn, ut om-
est rehnquendus, qui est conscientiarum pu- nis irreverentiee et scandali suspicio in veri et
ritate et frequcntise fructu et ad pietatem pro- immaculati Agni perceptione tollatur,virtutcs-
cessu. laicis negotiatoribus et conjugatis, quod que ac dona in sumentibus augcantur quod :

prospicient eorum saluti profuturum, id illis abunde continget, si ii qui devoto hujusmodi
praescribere debebunt. In conjugatis autem studio,drvinapraestante gratia,tencntur,seque
hoeampliusanimadvertent, cum B. Apostolus sacratissimo pane frequentius refici cupiunt,
nolit cos inviccm fraudare, nisi forte ex con- suas vires expendere, seque probare cum timo-
sensu ad tempus ut vaeent orationi: eos serio re et charitate assueverint Porro episcopi et
admoneant, tanto magis ob sacratissimae Eu- parochi seu confessarii redarguant asserentes
reverentiam continentiae vacandum,
charistiae communionem quotidianam esse de jure divi-
puriorique mente ad ccelestium cpularum no Et facia dc praemissis omnibus ac de
communionem esse conveniendum In hoc . verbo ad verbum relatione, Sanctitas Sua pro-
igitur pastorum diligentia potissimum invi- bavit, ac praesens decretum typis dari ac pu-
gilabit, non ut a frequenti aut quotidiana blicari voluit. ln quorum etc.
sacrae communionis sumptione, unica praece- F. Card. Columna Prcef.
pti formula aliqui deterreantur, aut sumendi Notandee sunt insuper sequentes propositio-
dies gencraliter constituantur, sed magis quid nes damnatae. Prima: « Arcendi sunt a sacra
singuiis permiltendum per se aut parochos communione, quibus nonduni inest amor Dei
seu confessarios sibi decernendum putetjil- purissimus et omnis mixtioms expers» cst ;

ludque omnino provideat ut nemo a sacro , damnata ab Alexandro VIII. Secunda «Sacri- :

convivio seu frequenter seu quotidie accesse-

, legi sunt judicandi qui jus ad communioncm
rit, repellatur et nihilominus det operam ut
; percipiendam praetendunt antequam condi-
unusquisque digne pro devotionis et praepara- gnam de delictis suis pcenitentiam egerint»;
tionis modo , rarius aut crebrius dominici damnata est ab codem Tertia . : « Frequens
corporis suavitatemdegustet. Itidem monialcs confessio et communio^ etiam in iis qui genti-
quotidie sacram communionem petentes ad- litervivunt, est nota praedestinationis » ; dam-
monendae erunt, ut in diebus ex earum ordi- nata est ab Innocentio XI.
nis instituto praestitutis communicent ; si quae Ex hucusque dictis et relatis constat esse
veropuritatementis eniteantetfervore spiritus secundum se laudabilius et utilius frequenter
ita incaluerint, ut dignae frequentiori aut quo- quam raro communicare, nullas tamen posse
tidiana sanctissimi sacramenti perceptione vi- statui regulas certas pro frequentiori vel rario-
deri possint, id illis a superioribus permitta- ri communione , sed standum esse judicio
tur . Proderit etiarn parochorum et praeter prudcntis et intelligentis confessarii, qui, at-
confessariorum diligentiam opera quoque , tenta personarum conditione, majori vel mi-
concionatorum uti, et cum eis constitutum nori dispositione, majori vel minori fructu,
haberi, ut cum ad Sanctissimi Sacra-
ildeles frequentius autrarius commumonempraescn-
menti frequentiam (quod facere debent) ac- bere debet.
cenderint, statim de magna ad illud sumen-
dum praeparatione orationem habeant gene- ;
ARTICULUS II.

ratimque ostendant, eos qui ad frequentiorem

aut quotidianam salutiferi sibi sumptionem de communione sub utraque specie.
devoto studio excitantur, debere, sive laici
negotiatores smt, sive conjugati, sive quicum- Labente saeculo decimo quarto, Petrus Dre-
que alii, suam agnoscere infirmitatem. ut di- sdensis, Pragae in Bohcmia ludimagister,
gnitale sacramenti ac divini judicii discant coadjuvante Jacobello Misnensi, famoso con-
coelestem mensam, in qua Christus est, reve- cionatore, usum calicis jam antiquatum, ut
reri, etsi quando se minus paratos senserint, necessarium resuscitavit. Ab his errorem
5'>3 DISSERTATIO VI. ART. II.

joanncs Hus hausit, unde hussitae. Hi in duas fideles, utramque speciem Eucharistiae sacra»
sectis divisisunt: altcra thaboritarum, sicdicti menti sumere debere, anathema sit. >,

a civitate Thabor, quam in quodam monte Prob. Praeceptum divinum pro laicis ci cie-
lediGcavit Zisca tyrannus, et in qua ercxcrat ricis non consecrantibus, communicandi sub

trccentis mensas communioni sub utraque
Bpccic destinatas, ad quas fernntur una die
accessissc triginta liominum millia altcra
calixtinorum ab usu calicis dicta.
Carlostadius, nascente lutheranismo, eum-
utraque specie, erui non potest, neque ex facto
Christi instituentis hoc sacramentum,neque ex
; Scriptura Sacra, neque cx antiqua Ecclesiae
praxi, neque ex SS. Patribus, nequc ex natura
sacramenti ergo non extat. Patet consequen-
:

dem errorcm propugnayit. Lutherus vcro va- tia a sufficienti enumeratione in antecedente
rius admoduminconstans fuit circa hanc
et quod est probandum.
materiam. Primo usum calicis indiffercntcm Non ex facto Christi instituentis hoc sacra-
dixit tum docuit ad solum conciiium gene-
; mentum non enim omnia
: quae fecit Christus
rale, non ad privatos episcopos pertinere ea in institutione hujus sacramenti, facienda prae-
de re quidquam definire; deinde negavit id ccpit, alioquin laici et mulieres possent et de-
posse concilium generale ;
postea dixit quemli- berent consecrare, et post ccenam communi-
bet sacerdotem teneri utramque speciem fide- care.
libus offerre, his autem liberum esseutramque Non ex S. Scriptura.Urgent potissimum hae-
vel unam sumere; tandem lib. de Visitatione retici illud Joan. 6 Nisi manducaveritis car-
:

Saxonica, damnat communionem sub una nem Filii hominis, ct bibcritis ejus sanguinem,
specie, tanquam Christi instiiutioni contra- non habehitis vitam in vobis. At respondet
riam. Calvinus, lib. 4 Instit., c. 17, scripsit Trid., sess. 21, cap. 4: « Qui dixit Nisi man- :

communionem sub una specie ex officina dia- cjus sanguinem, non habebitis vitam in vobis,
boli prodiisse, nec posse ex proecepto Cliristi, aucaveritis carnem Filii hominis, et biberitis
aliter quam sub utraque specie suscipi ; et ita dixit quoque ibidem Siquis ?nanducaverit cx
:

sentiunt omnes calvinistae, qui tamen praesen- hoc pane, vivet in ceternum ; et qui dixit :

tiam realem negant. Qui manducat meam carnem, ct bibit meum

Inter catholicos quidam sunt, qui quamvis sanguincm habet vitam ceternam ; dixit etiam
agnoscant nullum esse praeceptuin dc commu- ibidcm Panis quem cgo dabo, caro mea cst
:

nionc sub utraque specie, et omnem gratiam pro mundi vita; et denique qui dixit Qui :

ad salutem necessariam conferri per unam mandncat meam camem, et bibit meum san-
speciem, sicut per duas, contendunt tamen guinem, in me manct ct cgo in iilo; dicit
praeter hanc gratiam necessariam ad salutem, nihilominus Qui manducat hunc panem vi-
:

aliquam majorem conferri per utramque spe- vet in ccternwn. » Imo ut observant theologi
ciem quam per unam. Ita Melchior Cano ex post nostrum Joannem de Piagusio in concilio
nostris, Antonius Uglio Franciscanus, et qui- Basileensi, hoc capite undecies
Ciiristus in
dam alii, quorum sententiam intactam reliquit mentionem fecitde hoc sacramento sub specie
concilium Trid. panis, quater autem tantum sub nomine car-
Primo ergo dogma cathoiicum statuemus nis et sanguinis. Ex quibus liquido patet ip-
contra haereticos; 2° contra laudatos theoiogos sum intendisse non tam modum sumendi,
disputabimus unde sit : quam rem sumendam, et solam speciem panis
sufficere ad salutem. Cum enim corpus et san-
§i. guis sint sub qmlibet specie, qui sumit unam
speciem, manducat corpus et bibit sanguinem.
Utrum communio sub utraque specie sit De hoc et aliis S. Scripturae locis iterum in sol.
necessaria ex prcecepto divino ? arg.
Non
ex antiqua Ecclesioe praxi. Fatemur
Dico : * Fideles laici, aut sacerdotes non quidem ultro, primis Ecclesiae saecuiis usque
ccnsecrantes, nullo praecepto divino tenentur ad duodecimum, non infrequeniem fuisse
communicando sumere utramque speciem. communionem sub utraque speci a unde in , :

Ita post eoncilium Constantiense et Basi- eo probando oleum et operam perdunt haere-
leense definivit Tridentinum, scss. 21, can. i, tici at negamus fuisse usurpatam tanquam
;

his \erbis: « bc quis dixerit ex Dei praeceptG necessariam ad saluteim aut ex pnecepto di-
vel necessitate salutis omnes et singuios Christi vino, siquidem in multis casibus omitteretur„
* Hic a. 12, o. et fieret sub alterutra specie 1° tempore apo- :
 DE COMMUNTONE SUB UTRAQUE SPECTE. 503

stolorum communione iniirmorum;

; 2° In ex publica fidelium communiene supcrerant
3° in communione infantium; 4° in comrnu- fcria quarta vel sexta, pueris scholas frequen-
nione domcstica 5° in communionc publica:
; tantibus distribuere: de qua nos sapra contra
quod pauio latius est explicandum et proban- lutheranos dum de permanentia Eucharistiae.
dum. Quantum ad communionem doi7ieslicam,ro-
Legimus in Actibus apostolorum, cap. 2, de fert S. Basilius epist. 28, ad Caesariam Patri-
,

primis fidelibus, quod perscverantes erant in ciam, fideles tempore persecutionis, et omnes
doctrina apostolorwn et communicatione fra- qui per eremum monasticam vitam agebant,
ctionis panis et oralionibus : ubi nulla mentio asportare secum Eucharistiam ut tempore ,

calicis. Nequc verisimile est Nazaraeos initio opportuno communionem sumercnt: quod
nascentis Ecclesia), cum permitterentur adhuc etiam dicit Tertull., 1. ad Uxorem, cap. 5;
legaiia, conversos, vino, quod ipsis prohibi- S. Cyprianus, serm. de Lapsis; S. Ambrosius,
tum erat, usos fuisse. orat. de Obitu fratris sui Satyri; S. Aug., serm.
In communione infirmorum constat unam 222, et alii. Id autem intelligi non potest, ut
tantum speciem porrectam fuisse ex Eusebio, plurimum saltem, nisi de specie panis; tum
lib.6 Hist., cap. 44, ubi narrat sacerdotem mi- quia laudati Patres, pracserlim S. Augustinus,
sisse per puerum ad Serapionem morti proxi- scribunt muiieres solitas sumere Eucharistiam
mum exiguam Eucharistia3 partem, ac jus- de manu sacerdotis in linteamine mundo,
sisse ut madefactam, scu ut vcrtit Valesius, quod non potest intelligi de specie vini; tum
« in aqua intinctam seni in os insfiilaret, qua quia,ut testatur S. Cyrillus Jerosol., Catechesi
ille paulatim absorpta continuo animam exha- 5, etNazianzenus,orat. cont. Arianos, sola spc-
lavit »; ex Pauiino diacono, qui in vita S. Am- cies panis dabatur laicis in manu a sacerdote,
brosii refertHonoratum Verccllensem tradi- calix autem non porrigebatur illis nisi per
disse S.Ambrosio in extremis posito, «Domini manus sacerdotis aut diaconi, neque fas erat
corpus, quo accepto, ubi deglutivit, emisit illis illum tangere; tum quia vinum diu ser-
spiritum, Viaticum secum ferens » nihil de : varinon poterat, facile enimacescitetcorrum-
calice item ex Uldarico, 1. 1 Consuet. Clunia-
;
pitur.
cens., c. 8, et 1. 3, c 28, ubi refert Cluniacen- Tandcm etiam in communione publica ali-
ses ante sexcentos annos dare infirmis unam quando porrectam fuisse soiam speciem panis,
speciem panis vino non consecrato intinctam, aut saltem liberum fuisse unam vel duas spe-
et asservare pro Viatico absque specie vini cies sumere, probatur ex momentis sequenti-
quatuor hostias «in pixide et in aurea colum- bus. S. Leo, serm. 4 de Quadrag., refert ma-
ba super altare pendente. » nichaeos, ne deprehenderentur et tuto mane-
In communione infantium datam aliquando rent Piomae, acccdere ad sacram mensam cum
fuisse illis unam tantum speciem probant se- fidelibus, sed specicm panis tantum sumere,
quentia. S. Cyprianus, tract. de Lapsis, refert, nunquain speciem vini, quod fel draconis et a
tanquam testis oculatus, infantulam quae pa- patre diabolo esse dicebant ; hocque indicio,
nem vino mixtum de idolothitis comederat, quod nunquam sumerent species vini, dicit
cum illi sicut aliis praesentibus diacon.us por- esse detegendos: consequentcr pra^cipit omni-
rigeret sacrum calicem,
« Os labiis obturanti- bus utramque speciem sumere: porro si prae-
bus premere» calicem recusare, quem cum
, et ceptum divinum fuisset omnibus utramquo
reluctanti infudisset diaconus « tunc sequi- speciem sumendi, nec cuiquc fuisset liciturn
tur singuitus et vomitus, in corpore atque ore ab hoc usu recedere, diu latere non potuissent
vioiato Eucharistia permanere non potuit. » manichsei sed ad primam communionem
,

Ibi nulla mentio panis, quem si puella acce- agniti fuissent, nec opus erat ut utramque
pisset, pari ratione evomuisset, quod non di- speciem sumere praDciperet S. Leo. S. Hiero-
citur; neque dici potest in illo calice panem nymus , ad Eustoch., narrat fuisse
epist. 22,
mixtum enim est fmgere, praeser-
fuisse; id Romae quasdam virgines ita abstemias et a vi-
tim cum usus communionis intinctae tempore no abhorrentes, ut nec in ipsis mysteriis spe-
S. Cypriani esset incognitus, cujus prima mcn- ciem vini snmerent; quam ob causam a mu-
tio occurrit in concii. Braccarensi, cap. 1, art. licribus vino deditis vocabantn n miseree et
675. ubi improbatur. Evagrius, )ib. 4 Eist. } manichcece. Venerabiiis Bcda, 1. *5 Hisi.,c. 5.
cap. 30; Nicephorus, lib. 17, cap. 25,etaliire- scribit idololatras quosdam in Anglia dixisse
ferunt vetustam fuisse plurium ecclesiarum pontificiEucharistiampost missarumsolemnia
Fousuetudiiiem, micas paniseucharistici, quae distribuenti: « Quare non ct nobis porrigis
501 DISSERTATIO VI, ART. ir.

panem nitidum quem et patri nostro dabas mento in quo cibus continet potumetpotus
etpopulo a Ihuc in Ecclesia darenon ilesistis?» cibum ; significat tandem unionem fidelium
Tandem hunc usum invicte probat missa quae intcr se et cum Christo, quatenus ex multis
dicitur Prcesanctificaiorum, quam cx antiquis- graiiis unus panis efficitur. Quantum vero ad
sima consuetudine Latini celebrant die Para- efficientiam hujus sacramcnti, causat gratiam
sceves, ei Graeci saepius in quadragesima, cibantem et nutritivam atqui hanc non mi- :

quippe qui non nisi dominicis, sabbatis et nus causat una species quam nmbai, quia
festo annuntiationis consecrant, aliis autem signa sensibilia in sacramentis non causant
diebus missam prcesanctificatorum in sola spe- gratiam ex se ipsis, sed ex virtute sibi im-
cie panis prius consccrata celebrant. Sic sta- pressa:in hoc autem sacramento,loco virtutis
tuit concilium Trullanum anno 692, can. 52.» impressae, est ipse Christus totius gratiae fons
Quod autem respondent haeretici vinum et origo, qui totus et integer sub una specie
contactu particulae hostiae consecratae quae sicut sub utraque continetur ergo par est :

illi admiscctur, consecrari, sicque duplicem cfficacia unius speciei ac utriusque; et inde
speciem sumi, figmentum est apertum, cum sequitur uiterius quod per unam speciem con-
certum sit solis verbis Domini, non con- feratur tota gratia necessaria ad salutem sicut
tactu alterius rei consecratac, specierum con- per utramque, quod est tertia pars antece-
secrationem perfici. Et Ordo Romanus anti- dentis. An autem conferatur major per utram-
quissimus in officio feriae quintce hebdomadee que speciem, sed non necessaria ad salutem,
communi-
sanctae, dicit fideles die Parasceves dicemus § sequenti.
care absque sanguine. Unde quando infra dicit Prob. insuper conclusio duplici argumento.
vinum consecratum misceri vino non conse- 1° Si communio sub utraque specie esset ne-
crato, et istud « sanctillcari per omnem mo- cessaria jure divino, nunquam auferri potuis-
dum atque archidiaconum confirmare san-
», set usus calicis absque resistentia et plurium
guine dominico, » quos communicaveret pon- commotione atqui non solum in prioribus
:

tifex corpore dominico, non loquitur ibi de sacculis, ut vidimus, communio sub una specie
ritu diei Paresceves, non enim ista die sanguis in pluribus casibus fuit in usu, sed a saeculo
Christi cum vino non consecrato misceba- duodecimo ad ilnem decimi tertii saeculi usus
tur, sed de ritu aliis diebus servari solito, quo calicis fere ubique abrogatus fuit nullo recla-
aliqua pars vini consecrati infundi solebat in mante : ergo. 2° Ad hominem. Si communio
calicem vino non consecrato plenum, ex quo sub utraque specie esset jure divino necessa-
bibebant fideles. humanaposset inea dispen-
ria,nulla auctoritas
Non ex SS. Patribus : patet ex laudatis su- sare,sicut quia aquaest jure divino nccessaria
perius, et amplius patebit ex solutionibus obje- ad Baptismum, nulla humana auctoritas po-
ctionum. test 'dispensare ut conferatur sine aqua :
Non tandem ex natura sacramcnti; quia sub atqui calvinistae in Disciplina ecclesiastica,
una specie totus Christus continetur, tota ratio cap. 12, a. 7 et 10, dispensant cum abstemiis
sacramenti salvatur et gratia ad salutem ne- et cumquibus grave est calicem post alios
iis

cessaria confertur ergo. Prima pars ant. ex

: sumere, ut possint communicare sub sola
a. 1 dissert. 4 patet. Prob. secunda pars : specie panis, modo protestentur se id non fa-
Ratio sacramenti consistit in significando et cere in despectum : ergo sibi contradicunt
efficiendo. Quantum ad significationem, hoc hseretici.
sacramentum significat Christnm praesentem, Dico 2° : Ecclesia justis de causis prohibuit
passionem ejus, refectionem animae spiritua- laicis usum calicis.
lem per gratiam,et unionem fidelium inter se Has causas perstringit Catechismus Roma-
et cum
Christo capite atqui una species signi-
: nus,p. 2 de Eucharistia, num. 50.Prima est ut
ficattotum Christum praesentem, quia totus periculum effusionis vitaretur, quod in tanta
in una continetur; significat passionem ejus, populi frequentia, ubi senes, tremuli, juvenes
quia corpus solum vi verborum ponitur sub incompositi communicare debent, vix alioquin
specie panis seorsum a sanguine; significat vitari posset.Secunda, cum Eucharistia aegro-
refectionem spiritualem animae, quia propo- tis praesto esse debet, timendum erat ne, si

nitur ut cibus, et quamvis ad refectionem cor- diutius vini species asservaretur, acesceret.
poralem requiratur cibus et potus, in refe- Tertia, ut servaretur uniformitas in hoc sacra-
ctione tamen spirituali non distinguitur mter mento unitatis; sunt enim multi abstemii qui
cibum et potum, praesertim in hoc sacra- a vino abhorrcnt, sunt alii quibus rcpugnat
 DE COMMUNIONE SUB UTRAQUE SPECIE. sor>

ex eodem calice bibere post sordidos, fcetidos mnximecx Joan. 0: Nisi manducaveritis, etc.
et nauscabundos; et in pluribus provinciis ex 2° Esto laudata verbaimportarent praeceptum,
maxima vini penuria, nec ad illas maximis
sine illud spectasset praesentes duntaxat, ut mani-
expensis ac non nisi difficillimis itineribus con festum est ex hoc quod additur: Et bibcrunt
vehi potest. Quarta, convellenda erat duplex ex illoomnes.
haeresis,prima Jacobelli qui damnabat sacri- Si petas cur Christus dixerit de calice: Bibite
uuam tantum speciem sumebant,
legii eos qui ex eo ommcs, etnon dixerit dc pane: Manducate
altera corum qui negabant sub qualibet specie exhoc omnes, siomnesnon teneantur bibere?
totum Christum contineri. Resp. 1° Christum etiam dixisse de pane :

Petes utrum usuc calicis non sit aliquando Manducate ex hoc omncs, sentiunt S. Ambro-
licitus laicis ? sius, 1. 4 de Sac, c. 5 Paschasius, 1. de Corp.
;

Resp. 1° Certum est Ecclesiam, sicut pro- Christi, c. 15; S. Thom. in 4, d. 8, q. 2, a. 1,

hibuit, ita justis de causis posse laicis permit- qq. 2 et 5-Etita dixisselegitur in canone Missae,
tere usum calicis; quia, ut ait Trid. sess. 21, quamvis id non referant evangelistae. Sed 2°
cap. 2, « Haec potestas perpetuo in Ecclesia dato non jta Christum dixisse de pane, sicut
fuit, ut in sacramcntorum dispensatione, salva de calice, ratio in promptu est; quis partem
illorum substantia, ea statueret vel mutaret, panis divisam unicuique suam manducandam
quae suscipientium utilitati seu ipsorum sa- distribuebat, at vinum in uno et eodem calice
cramcntorum venerationi, pro rerum, tempo- bibendam omnibus porrigebat, ne ergo unus
rum et locorum varietate, magis expedire ju- totum biberet, dixit : Bibite ex eo omnes.
dicaret. » Communicare autem sub una vel Inst. 1° : Marci 13, f. 37, dicit Christus apo-
duplici specie non pertinet ad substantiam stolis Quod vobis dico, omnibus dico : ergo.
:

sacramenti, ut patet ex dictis, sed est res disci- Resp. id verum esse de his quae tunc Chri-
plinae. Unde concilium Basileense Bohemis ct stus dicebat apostolis : dicebat autem tunc:
Moravis usum calicis permisit, idem indulsit Vigilate. Porro multa dixisse Christum apo-
Germanis Pius IV, sed infelici exitu. tolis non omnibus dicebat plusquam ma-
quae
Resp. 2° dist. certis in casibus licere de facto nifestum est; alias omnibus dictum esset :

laicis sumere species vini : 1° si sit periculum Quorum remiseritis peccata, etc.,et plura alia.
ne ab hfjereticis effundantur aut profanentur; Inst. 2° : Haec verba : Hoc facite in rneam
2° Si sacerdote post sumptionem corporis de- commemorationem, non solum apostolos, sed
functo, non adsit alter sacerdos qui species et proportionaliter omnes respiciunt, ut alibi
vini remanentes et corrumpendas consumat; diximus : ergo.
3° si sanguinem effusum sacerdos lambere Resp. haec verba quaeleguntur tantum apud
recuset; 4° ex privilegio imperatores et
: sic Lucam 22 et Apost. 1 Cor. 41, dicta fuisseim-
reges Galliae, dum inaugurantur, communi- mediate post consecrationem panis, ante con-
cant sub utraque specie; similiter diaconus et secrationem vini ; et Apostolus postquam de
subdiaconus summo pontifici solemniter cele- pane consecrato dixit absolute Hoc facite in :

branti assistentes. mearn commemorationem, versu seq. 26, addit

conditionate de calice Hoc facite, quotie- :

Solvuntur objectiones, scumque bibetis, in meam commemorationem,

id est, si bibatis, vel cum bibitis, bibite in
Quamvis praecipua haereticorum argumenta meam commemorationem non ergo pnecepit, :

prseoccupata sint inter probandum, ad am- ut absolute bibatur, sed si bibatur, in ejus
pliorem tamen eorum confutationem. commemorationem bibatur. Unde versu se-
Obj. 1° Sicut ex hoc quod dixit Christus
: quenti 27 sub disjunctionc dicit Quicumque
:

manducate, coiligitur praeceptum de specie manducaverit panem hunc, vel biberit calicem
panis sumenda; ita ex hoc quod dixit Bibite : Domini indigne, reus erit corporis et sanguinis
ex co omnes, colligitur a fortiori praeceptum Domini : ex quo manifestum est corpus et
de specie vini sumenda ergo. : sanguinem posse seorsim sumi. Addo quod
Resp. 1° neg. suppositum ant. Non enim ex etsi haec verba Hoc facite, etc, essent dicta
:

hoc verbo, manducate, colligimus praeceptum de utraque specie, rem sumendam afficerent,
sumendi speciem panis istud enim verbum, ; non sumendi modum.
sicut et ista Bibite cx eo omnes, sunt verba
: Inst. 3° ex Apost. loco citato: Probet autem
:

distribuentis et invitantis, non praecipientis se ipsum homo, et sic de pane illo edat ct de.
colligitur autem praeceptum communicandi, caiice bibat : crgo.
 506 DTSSERTATTO VT. AttT. II.

Rcsp. Apostolum id unum liis verbis inten- praeceptum, praesertirn cum aliquan-
dici lex et

dissc, ul Corinl: ii abstinercnt ab iodigna do revcra fuerit lata lex de ejusmodi commu-
communione, non autem ut sumerent sub nione, ut tempore S. Leonis et Gclasii occasio-
uoa vel duplici specie. Patet ex particula sic9 ne maniehaeorum. At nunquam dixerunt SS.
Dt ex co quod subjungit Qui cnim manducat
:
Patres id esse juris divini.
et bibit indignc, judicium sibi manducat et Inst. 1° Justinus martyr, in Apolog, 2,
: S.
bibit ; ubi particula enim aperte demonstrat dieic apostolos in Evangelio tradidisse Chri-
ipsum non modum sumptionis, sed dispositio- stum sibi pnecipisse communicarc sub utra-
nem sumptioni necessariam intendisse. que specie. Et S. Gyprianus seu auctor ser- >

Inst. 4° ex celebri loco Joan. 6 : Nisiman- monis de coena Domini a Lex, inquit, usum :

ducavcritis camem Filii hominis, et biberitis sanguinis prohibet, Evangelium pra^cipit ut

ejussanguinem, non habebitis vitam in vobis: bibatur » : ergo.
ergo. Resp. Cliristum et Evangelium revera pra>
Resp. 1° utante, Cbristum his verbis prae- ciperc apostolis et sacerdotibus communicare
scripsissenon modum manducandi etbibendi '

sub utruque specie, scu sanguinem bibere,

seorsum, sed sumendi remipsam, scilicet cor- sed non laicis; vel aliendebat S. Cyprianus ad
pus et sanguinem suum qua) continentur sub rcm sumendam, non ad modum sumendi;
una specie sicut sub utraque; idquc patet non qui enim sumit speciem panis, manducat cor-
solum, ut diximus, ex lioc quod in eo capite pus et bibit sanguinem, qui continetur conco-
pluries adscribat effectum hujus sacramenti mitanter sub specie panis.
sumptioni solius speciei panis, sed etiam quia Inst. 2° Idem S. Cyprianus, epist. ad Coe-
:

ibi praescribit medium vitae conservanda?: me- cilium, dicit quosdam in calice non observare
dium autem conservandaj vitae spiritualis quae Christus tradidit ct instituit : ergo.
non consistit in modo sumendi seorsum spe- Resp. S. Cyprianum ibi redarguere aqua-
cies panis et vini, sed in re contenta sub istis : rios qui puram aquam sine vino consecra-
continetur autem sub una specie sicut sub bant.
utraque. 2° Non constat num particula et in Inst. 3° : Paschasius, 1. de Corpore Christi,
his verbis debeat sumi copulative an disjun- c. 15, post haec verba : Accipite et bibite ex eo
ctive; cum enim Christus alloqueretur Ca- omnes, dicit : « tam ministri, quam reliqui
pharnaitas, qui non litigabant de modo su- credentes : Hic est calix » : ergo.
mendi sub una vel duplici specie, sed de re Resp. Paschasium vel accommodasse haec
de carne et sanguine Christi, vi-
ipsa, scilicet verba Bibite ex eo omnes ad usum sui tem-
:

detur quod horum verborum sensus sit Nisi : poris, vel intelligendum de sanguine latente
manducaveritis carnem Filii hominis et nisi sub specie panis. Bellarminus et quidam alii
biberitis ejussanguinem, non habebitis vitam non infundate suspicantur interpoiatum esse
in vobis,idest,Sinequemanducaveritis, neque textum Paschasii, et loco bibite restituendum
biberitis, ex quo scquitur alterutrum esse fa- esse comedite; quodpatet ex integra periodo
ciendum, non necessario utrumque. Quo sensu quae sic habet: « Hic solus est qui frangit hunc
dicitur Exod. 21 Qui percusserit patrem et
: panem, et per manus ministrorum distribuit
matrem, morialur ; ad quam tamen poenam credentibus dicens Accipite et bibite ex hoc :

subeundam sufficit alterutrum occidisse. 3° omnes » ubi clarum est prsecedentia verba
:

Multa sunt praecepta Ecclcsise data, non per exigere comedite, et non bibite, et eo magis
singulos, sed per aliquos adimplenda. 4° Inso- quod Christus porrigendo calicem non dixerit:
lenter et absque omni pudore ha^retici vim Accipite et bibite, sed bibite tantum dixit au- ;

faciunt in his verbis, atque ea nobis objiciunt, tem: Accipite et comedite.

cum ipsi ea non intelligant nisi de manduca- Inst. 4°: S. Chrysostomus, hom. 48 in 2.
tione spirituali per fidem. Cor., dicit : « Est ubi nihiJ differt sacerdos a
Obj. 2°: SS. Patres, dum de Eucharistia ser- quando iruendum est horrendis
subdito, ut
monem habent, referunt fideles eam sub mysteriis enim omnes ut illa perci-
; similiter
utraque specie ex lege et praecepto sumere : piamus digni habemur non sicut in veteri :

ergo. lege partem quidem sacerdos comedebat, par-

Resp. SS. Patres attendere ad usum com- tem autem populus; verum unum corpus pro-
munem suis temporibus communicandi sub
•
ponitur, et poculum unum ergo. : j

utraque specie, qui iioc ipsoquo erat commu- Resp. S. Chrysostomum sicut plures alios,
'

nis, et ex disciplina Ecclesiae recepta, poterat respicereadusuinsuitemnorisquoEucharistia

 DE COMMUNIONE SUB UTRAQUE SPECIE. *07

offerebalur sub ulraque speeie; vel,utinterpre- Christus caliccm instituit pro omni-
Obj. 3° :

tatur Sylvius, fult S.Doctorin hoc differre sa-
crificium vetns et novum, quod in vetcri divi-
deretur victima per partes, quarum una uni,
altera alteri cederet; in novo autem
tegra victima singulis datur,quia totus Christus
sub qualibet specie continetur.
Inst. 5° : 5elasius papa apud Gratianum
de Consec, d. 2, cap. 12, jubet ut omnes
is integra sacramenta percipiant aut ab inte-
gris arceantur, quia divisio unius
inysterii, sine grandi sacrilegio
praevenire »: ergo.
Resp. 1° Gelasium, successorem S. Leonis,
de quo in probationibus, hoc suo decreto fe-
rire manichaeos quorum error et fraus suo
tenq ore adhuc durabant; loquitur enim de
bus et jus illud putcndi omnibus concessit
ergo eo privari non possunt fidelcs.
Resp. dist. ant. Christus calicem «nstituit
tota et in- pro omnibus, etc, absolute, neg.; sub dire-
ctione Ecclesiae,, ct dependenter ab ejus volun-
tate, conc Equidem Christus ipsum sacramen-
tum Eucharistiaeinstituitabsolutepro omnibus,
necpossuntfidcleslegitime postulantcs eo pri-
vari, sicut nec Confirmatione, Matrimonio, et
ejusdemque aliis sacramentis. At quantum ad ejus dispcn-
non potest sationem sub una vel duplici specie, illam reli-
quit dispositioni Ecclesiie, quia est res discipli-
nae tantum, cum una species oeque prosit ad
salutem ac duae.
§ II.

his qui superstitione obstricti vinum non su-

mebant, quod videtur indicare manichaeos. Ui
autem mysterium dividebant, qua-
sacrilege
tenus non admittebant utramque speciem
esse sacramentum, et tantum sub una quan-
tum sub altera contineri; non sic autem divi-
dunt fideles.qui sub una specie communicant.
2° Juxta alios, qui dubitant an istud decretum
sit Gelasii, successoris S. Leonis, damnat
duntaxat quosdam sacerdotes qui ex quadam
superstitionc post consecrationem sumebant
tantum corpuset non sanguinem; idque vide-
tur aperte colligi ex titulo canonis qui
Utrum major gratia conferatur communkanti
sub utraque specie, quam sub una ?
Nullam gratiam ad salutem necessariam con-
ferri communicanti sub utraque specie, quae
communicanti sub una non conferatur, defi-
nivit concilium Trid., sess. 21, cap. 3, et patet
ex idque concedunt theologi contra
dictis,
quos hic disputamus. Quajstio ergo est tantum
an non conferatur major gratia, licet non ne-
cessaria ad salutem.
sic est: Dico * Per se loquendo, major gratia non
:

« Corpus Chrisli sine ejus sanguine sacerdos confertur communicanti sub utraqlie specie
non debet accipere » Haec solutio est Aucto-
. quam sub una. Est communis.
ris hic a. 12, ad 1, fundata et facilis; primata- Dixi Per se loquendo quia si in sumptione
:
;

men est communior. secundae speciei intendatur fervor charitatis,

Inst. 6° : Juxta Gelasium non sumunt inte- per accidens, et ratione majoris dispositionis,
grum sacramentum qui non communicant confertur major gratia.
sub utraque specie : ergo. Prob. conclusio. Non confertur major gratia
Resp. dist. ant. Non sumunt integrum sacra- communicanti sub bina specie, quam commu-
mentum ex parte signi, conc; ex parte rei nicanti sub una, ratione specierum species ;

significaiae et contentae, neg. enim ex se non habent vim causandi gratiam,

Inst. 7° : Christus instituit Eucharistiam ut ut jam dictum est ; non ratione rei contcntse
memoriale suae passionis: atqui sine sumptione sub illis, quia totus et integer Christus conti-
calicis non commemoratur passio ergo. : netur sub una, sicut sub utraque specie non ;

Resp. neg. min. Hoc lpso enim quo sumitur ratione significationis, quia quaelibet species
species panis sub qua vi verborum solum cor- significat concomitanter totum Christum non ;

pus ponitur, significatur separatio ejus a san- tandem ratione modi significandi, quia effe-
guine, et sic commemoratur passio. Equidem ctus sacramentalis attenditur equidem secun-
expressior est significatio passionis quando dum significationem, sed non secundum mo-
utraque species seorsim sumitur, scd haec per- dum significandi ; alioquin majorem graiiam
tinet ad Eucharistiam ut est sacrificiunr, non inferret immersio in Baptismo quam infusio
iit est sacramentum, quodsine illa exprcssiore aut aspersio, majorem trina immersio quam
passionis signiflcatione substantialiter subsi- una, nam aiiter et expressius significat sepul-
siit ; sicut licet immersio in Baptismo expres- turam Christi immersio quam miusio aui
siussignificetsepulturam Christi quam infusiOj aspersio, et expressius adhuc trina iai'uersio
subsistit tamen per infusionem. 1 Hic a. 12, ad 3, et opusc. de Sac. alt., c» 2$.
BOR DTSSERTATTO VI. ART. TT.

quam una ox nullo capite confortur

: crgo vcl seeunda sumptionc 110:1 in prima, alias
:

major gratia communicanti sub bina specie secunda superflueret; non in secunda, alias sa-
quam sub una. cerdos moriens post primam sumptionem
Obj.: Alius esteffectus cibi, alius potus:ergo. gratia sacramenti privaretur ergo. :

Resp. 1° in refectione spirituali non attendi Resp. Quamvis non sit omnino certum
discrimen inter potum et cibum, eadem enim quando gratiaconferatur,probabiliusesttamen
res spiritualiter nultrit et refrigerat, quae sunt conferri ad sumptionem primae speciei, sicut
effectus eibi et potus. 2° In hoc sacramento accideret si quis partes hostiae divisae succes-
potus continetur in cibo, cibus in potu, et sive sumeret; quia, subjecto bene disposito,
sicut in humanis lac est infanti siinul cibus et non videtur ratio cur differatur effectus istae ;

[)otus. enim dua3 sumptiones constituunt unum sa-

Inst. 1°: Qui bis reeipit Christum, plus gra-
tiae recipit, quam qui semel tantum atqui qui
communicat sub duplici specie, bis recipit
Christum ergo.
: instantia. Neque tamen inutiliter sumitur se-
Resp. dist. maj. Qui bis recipit Ghristum in
ordine ad diversam refectionem, plus recipit
gratiie, elc.,conc; in ordine ad eamdem refec-
tionem, ncg.- alias qui sumeret plures Iioslias,
y
aut hostiae partes in eadem communione, vel
calicem pluribus haustibus, plus reciperet gra-
tise quam qui unam tantum hostiam, aut ca-
licem uno haustu sumeret.
Repones disparitatem esse quod plures ho-
stise sint ejusdem rationis, similiter plures
cramentum, quod ad instar causae naturalis
: operatur per aliquid sui cum primum potest,
et alioquin sequeretur inconveniens de quo in
cunda species, quia id exigit perfectio sacri-
ficii, et potest per accidens causare majorem
gratiam, si subjectum sit melius dispositum.
Insistes : Referunt historiaB Clementem VI,
anno 13-41, concessisse regi Galliae commu-
nionemsub utraque specie «ad gratiae augmen-
tum n : ergo.
Resp. hanc concessionem esse admodum
suspectae fidei. 1° Quidam referunt factamregi
Galliae, alii regi Angliae Clemens VI electus
.

haustus calicis; species vero panis et vini sint est pontifexanno 1342, et haec concessio dici-
diversae rationis : ergo. tur faetaanno 1341. 2° Clemens VI floruit ante
Resp. dist. ant. Species panis et vini sunt concilium Constantiense, in quo primum lege
diversae rationis in ratione signi, conc; ex generali lata usus calicis fuit prohibitus. 3°
parte rei significatae, neg.; est enim utrobique Data veritate hujus concessionis, intelligen-
eadem res significata, effectus autem atten- dum augmentum gratiae, non cx opere operato,
ditur ex parte rei significatae. sed exopere operantis, et ratione majoris dispo-
Inferes : Ergo qui sumpsisset solam speciem sitionis, quam usus calicis, utpote magis ex-
panis in triduo mortis, minorem gratiam rece- pressivus passionis Christi, natus erat ca isare,
pisset quam si utramque, quia tuncres signi- praesertim in eo qui ex majori aevotionis
ficata non erat eadem in utraque specie, cum affectu hanc licentiam postulabat.
corpus mortuum esset tunc a sanguine sepa- Dices: S. Th. supra q. 74, a. t, dicit ex Am-
ratum. Subsumo Atqui Eucharistia non est
: brosiastro, corpus Christi sub specie panis dari
modo majoris efficaciae, quam erat tunc: ergo. pro salute corporis, et sanguinem sub specie
Resp. 1° data illatione, nihil sequi contra vini pro salute animae; unde canit Ecclesia ex
conciusionem nostram quae est de Eucharistia ipso: «Quibus subbina specie carnem dedit et
secundum prsesentem statum. Cum autem sanguinem, ut duplicissubstantiaetotumciba-
eubsumitur non esse nunc majoris cfficaciae ret hominem » : ergo utriusque effectus sunt
quam tunc, verum est si totum quod nunc diversi.
sumitur, corpus et sanguis, tunc su-
scilicet Resp. haec esse dicta per accommodationem
meretur: at cum tunc corpus esset separatum seu appropriationem, propter similitudinem
a sanguine, totum non potuisset sumi, nisi corporis ad corpus, et proportionem seu affi-
sumendo utramque speciem. 2° Quibusdam nitatem sanguinis ad animam sicut enim :

videtur negandam esse illationem, quia cum anima est principium vitae, ita aliquo modo
divinitas, quae est causa principalis gratiae, sanguis; quamvis aliunde corpus valeat pro
semper esset hypostatice unita corpori, arbi- salute animae et sanguis pro salute corporis.
trantur quod tunc tantam gratiam causaret Sicindivinisperappropriationemomnipotentia
uniusspeciei suinptio quam duplicis. tribuitur Patri, sapientia Fiiio, bonitas Spiri-
Urgebis : Si eadem gratia in sumptione utri- quamvishaec attributa
tui Sancto, sint iribus
usque speciei conferatur, cqnfertur in prima personiscommunia.
 QUTBUS SIT EXIIIBENDA, QUIBUS DENEGANDA., ETC. 509

ARTICULUS IIL fessioncm, inio et ipsam communionem, re-

paratur seandalum ex liis pcccaiis commu-
qcibus sit ExniDENDA, quibus deneganda nibus scqui natum atque hacc cst praxis com-
;

COMMUNIO SACRAMENTALIS ? munis.

Alierum quod peccatori publico in uno
cst
Postquam vidimus de necessitate et obliga- loco, probabilius deneganda sit communio pe-
tione communionis sacramentalis, quaerimus tenti in alio loco in quo non est publicus, si
de ejus subjecto, quibus scilicet debeat dari tamen facile posset probari cjus crimen ex
vel denegari ? Et quacstio est 1° dc non bapti- loco ubi publicum cst; quia in bac hypothesi
zatis, dc pcccaioribus, 3° de infantibus, 4°
2° non currit pro illo ratio cb quam diximus
de amentibus, 5° de energumenis, 6° de dam- posse dari peccatori occulio, nimirum iurbatio
natis ad moriem, 7° de pcenitentibus in mor- Eeclesiae et reipublicae ex impotentia probandi
tis articulo, 8° de mortuis. Pro quarum quae- crimen occultum. Vide loco citato. Neque re-
stionum resolutione, fert quod iste habeat jus ad famam in eo loco
Dico 1° Non est exhibenda communio
: sa- ubi ejus crimen est publicum, quia non habet
cramentalis non baptizatis quia nemo cen-
;
jus ut eam per novum sacrilegium conscrvet
setur hujus sacramenti capax, qui non sit in- unde sibi imputet.
gressus Ecclesiam et factus exterius ejus mem- Dico 3° : Infaniibus olim in quibusdam locis
brum, quod fit per Baptismum. Unde non le- exhibita fuit Eucharistia, non ex necessitate
gimus communionem unquam fuisse exhibi- salutis, sed ob probabiles rationes, ut diximus
tam catechumenis, quamvis charitaie seu vir- a. 4 hujus dissert., § 1, ex concilio Trid., puta
tute perfectis. ad augmentum graiiae cujus
sunt capaces in-
Dico 2° Peccatoribus publieis evidentia facti fantes baptizati, et qua confortabanturin ado-
vel juris, * sive publice, sive occulte petant. de- lescentia contra persecutiones tunc frequen-
neganda est communio sacramentalis extra tes ; item ut abstraherentur ab idolorum sa-
moriis articulum. Peccatoribus occultis pu- crificiis, in quibus pars idolothytorum etiam

blice petentibus est danda, ex facto Christi infaniibus distribuebatur.

erga Judam, et propter tranquillitatem Eccle- At nunc consuetudine contraria ' ecclesiae
siae et reipublicae occulte petentibus dene-
; Occidentalis vim legis habente, non licetam-
ganda. Hanc conclusionem pro meritis expen- plius Eucharistiam infantibus dare. Adducta
dimus Sacram. in genere, dissert.
in tract. de est autem Ecclesia utantiquum usum abroga-
G, a. 2, quo lectorem remitto, ne eadem tae- ret, partim proptcr reverentiam tanto sacra-
diose rcpetam. mento debitam, quam utilitati parvulorum,
Unum aut alterum duntaxat addam . in rc non necessaria ad salutem, praetulit ; vix
Primum, peccaior publicus cui deneganda est enim aut nc vix infantes possunt Eucharistiam
communio, dicitur, non £s praecise cujus pec- suscipere sine periculo irreverentiae ; partim
catum est aut fuit publicum, scd aiio duplici quia nesciunt quid faciunt et carent devotio-
sensu. 1° Is peccaminosus est pu-
cujus sfcatus ne; partim ut penitus convelleretur sententia
blicus, id est de quo moraliter notorium est illorum qui contendebant infantes baptizatos
quod sit in statu peccati, puta quia pergit in sine sacramentali Eucharistiae perceptione,
crimine, vel nulla apparct aut praesumitur juxta SS. Patres, salvari non posse.
pcenitentia. 2° Dicitur peccator publicus in or- Dixi : Ecclesiae Occidentalis; quia Orientales,
dine ad privaiioncm communionis, is qui, antiquum morem adhuc retinent
ut fertur,
licetlegitimeconfessusetjustificatus, nondum neque tamen ideo sunt absolute damnandi,
tamen emendavit, ut scandalum pu-
sic vifcam cum id ad disciplinam, quae variabilis est, per-
blicum ex enormitate et infamia criminum tineat.
secutum reparaverit. Hi sunt qui referuntur Dico 4° Amentibus qui nunquam habue-
:

in ritualibus, ut in riiuali Romano : « Excom- runt usum rationis pariter neganda est com-
2
municati, interdicti, manifestique infames, ut munio ; est enim eadem
ratio dc illis ac de
meretrices, concubinarii, fceneratores, magi, infantibus. vero qui aliquando fuerunt sui
lis

soriilegi, blasphemi, et alii ejus generis pec- compotes, si tunc apparuitin eis aliquadevo-
catores.» Propter alia igitur pcccata commu- liohujussacramenti, saltemin hoc quodchri-
nia, etsi publica, non est deneganda commu- stiane vixerint, debet in articulo mortis hoc
nio, saltern inconsulto episcopo, quiaper con- sacramentum cxhiberi, nisi sit periculum vo«
* liic q. SO, a. G, o« » Ib. a. 9, ad. 3. 2 Ibid. o.
niu DISSEUTATIO VI. AI\T. 111.

mitus aut expuftionis alteriusve irreverentirc.
Itc. decemitar in concilio Carthaginensi 4,
can. 7: refertur cap. fs qui 26, q. 60 in con-
cilicv Arausicano 1, can. 3 et in Catechismo
Romano, num. 49.
4
Quantum ad semifatuos si valeant distin-
guere hunc ca3lestem cibum a profano, debet
observantium, edicta Belgica, art. 10, et con-
stitutio Caroli V. His adde procccptum divinum
; de sumendo Viatico in mortc, a quo non
videntur sufficienter eximere rationes Juenin.
.Dicit namque 1° damnatos ad mortem non
,
amorejustitioe, sed tSmore poenae crimina sua
plerumque detestari 2° reos, extremo suppli-
;

ipsis exhiberi in articulo mortis et in paschatc cio afficiendos, esse exammatos, nec posse
t.mfum. Idem dicendum de surdis et mutis a disiinguere inter hunc sacrum cibum ct pro-
nativitate, si per signa vel nutus ostendant fanum ; injuriam irrogari Christo, quod
3°
dolorem de peccatis et discreticnem inter liunc corpus in quod intravit, eodem die tortoris
cibum et profanum. manu cum ignominia tractetur.
Dico 5° Energumenis *, dum sunt sui com-
: Ad primum, resp. detestationem criminum
potes, exhibenda est communio, non solum nihilconferre ad declinandam supplicii pcenam
in articulo mortis et in paschate, sed etiam ideo non timore pcenae dicendi sunt pceniten-
aliis temporibus juxta judicium prudentis con- tes. Sed ita sit nihil vetat Deum timore per-
:

fessarii. Quamvis aliquando in quibusdam culsis infundere gratiam contritionis. Ad se-

ecclesiis arcerentur a sacra mensa, ut constat cundum Nostra sententia supponit reos esse
:

ex 1. 8 Constitut. Apostol.,cap. 7, et ex antiquis sui compotes, quales revera sunt plerumque,

liturgiis, secundum quas diaconus, post exi- cum admittantur ad confessionem sacramen-
tum cathecumenorum, clamabat « Exite, : talem. Ad tertium: Species in stomacho brevi
energumeni »: nontamen ubique,nec diu iste corrumpuntur : unde corpori Christi nulla ir-
mos viguit contrarium enim praescribitur,
; rogatur injuria In quibusdam tamen pro-
.

can. 74 concilii Araus. 1 idem legimus in

; vinciisnon afficiuntur supplicio nisidiesequen-
collat. Cass., collatione 7, c. 29 apud S. Aug., ; ti communionem.
1. 12 cfe Civit., c. 8 et S. Prosper., lib. de Prco- Dico 7° Peccatoribus in ultimo exitu tan-
:

dict. et Promiss. Dci, c. 6. Hanc rationem tuin poenitentibus non est deneganda com-
profert Cassianus « Magis namque, inquit, ac
: munio. Sequitur ex praecedenti et probatur ex
magis inimicus insultabit obsesso, cum eum concilio Nicaeno 1 generali, can. 18 ex Car- ;

a coelesli medicina viderit segregatum, tanto- thag. 4-, anno 398, can. 76, ubilegitur de illo
que dirius et frequentius attentabit, quanto qui reconciliationem petit in infirmitate « Si :

eum a spirituali remedio longius senserit abdi- continuo creditur moriturus,reconcilietur per
catum. )> manus impositionem et infundatur ori ejus
Dico C° Praxis dencgandi Eucharistiam
: Eucharistia»; ex concilio Agathensi, anno506.
damnatis ad extremumsupplicium olim viguit can. 15, ubi habetur « Viaticum omnibus in
:

in Hispania, ut refert Soto, sed eam nunc ex> morte positis non negandum » ; ex concilio
olevisse scribit Sylvius hic q. 80, a. 6, quaesito Araus. 1, can. 3; ex Innocentio I, epist. 1, ad
1, sub finem, cui contrarium falso affingit Exuperium; ex Innocenfio III, cap. Quodin te,

Gaspar Juenin. Viget adhuc nunc in Gallia. At I. 5 decretal., de Poenit. et Remiss.

tit. 38,
magis probanda videtur praxis contraria hoec ; Equidein fateor contrariam praxim aliquando
namque sancitur injure2,p. Decreticausa 13, fuisse observatam in Africa et Hispania; at fuit
q. 2. cap. Qucesitum 30; in concilio Mogunti- quarumdam ecclesiarum tantum nec con- ,

no, anno 847, can. 80, ubi non est quaestio de stans nec diuturna. « Obscrvatio prior, inquit

absolutione a peccatis, ut pra^tendit Juenin, Innocentius I citatus, durior ; posterior, inter-

sed de communione quam appellat «Euchari- venienle misericordia, inclinatior.»
stiam etcommunionem Viatici»; in Tiburiensi, Dico 8° Abusum dandi Eucharistiam mor-
:

ubi laudatur canon. 12 concilii Nicaeni ; in tuis reprobavit concilium Carthag. 3, anno
constitutione 91 S. Pii V et ne extra Galliam
; 397, can. 5,his vcrbis: « Placuit utcorporibus
excurramus, inconcilio Rhemensi, anno 630, defunctorum Eucharistia non detur dictum :

statuto 11, ubi dicitur « Cur ad mortem con-

: est aDomino: Accipite et edite;cadavera autem
demnatis renuitur Eucharistia, cum iis maxi- nec accipere possunt nec edere. » Idem conci-
me conducat ad spem et securamen certi de- iium Trullan., can. 83, et Antissiodorense in
cessus et praesentis agonis? » Suffragantur Gallia, anno 578, can. 12. Emanavit verisimi-
consensus aliarum nationum eamdem praxim abusus ex simplicitate fidelium, qui
liter iste

*Ibid. *Ib.ad.2< existimabant sic posse satisfieri proeceptode

 DE DISPOSITIONIBUS REQUiSlTIS, ETC. 51!

sumcndo Viatico, ct id esse mortuis aliquod eap. 7, ct iterum sic can. li : « Siaiuit aique
saluiis subsidiurn. dcclarai ipsa sancta synodus, illis, quos con-
Inolcvit pariter alter usus apponcndi supra scieniia peccati mortalis gravat, quanuun-
pecins mortuorum hostiam consecratam qua- cumquc etiam se contritos cxistiment, habita
cum inhumabantur, quodfactum lcgimusa S. copia confessoris praemittcndam
necessario
Basilio in cjus vita apud Amphilochium, eta essc confessionem sacramcntalem. Si quis au-
S.Bcncdicto crga corpus monachi defuncti tcm contrarium docere, praedicare, vcl perti-
quod c sepulcro ejcctum inventum fuerat, naciter assererc, seu ctiam publice disputando
apud S. Greg., lib. 2 Dialog., cap. 24. defendere praesumpserit, co ipso cxcommuni-
Hunc usum originem duxisse cx causis se- caius exisiat ».
quenlibus conjiciunt auctores \° ne corpora : Fundatur liacc obligatio in illo Apost. 1 Cor.
mortuorum ejicerentur esepulchris, ut conii- \\ : Probet auicm se ipsum liomo, et sic de
gerat monacho S. Benedicii 2° ne in corpora ; pcne illo edat et de calice bibat hanc auiem :

dcfunctorum desoevirent daemones; 3° ut hoc probationem « consueiudo ecclesiastica »,in-

ritu avcrterentur fideles a superstitione gen- quit Trid., cap. 7 ciiaio, scmper iniellexit
tilium, qui moriuis obolum imponehant sol- sacramentalem confessionem.
vendum veciori Acherontis. Neque refcrt quod ad alia sacramenta vivo-
rum suscipienda, non requiratur necessario
ARTICULUS IV. confessio sacramentalis, sed sufficiat coniriiio;
quia isiud sacramcnium, cum ipsum Chri-
DE DISPOSITIONIBUS tiEQUISITIS AD PERCIPIENDAM sium Deum et homincm contineat, digniorem
COMMUNIONEM SACRAMENTALEM. disposiiionem et majorcm reverentiam quam
caetcra requirit. Hinc
Quaedam sc tenent ex parte anima% quaedam Colliges 1° hoc praeceptum probabilius non
ex parte corporiSe essc tantum cceicsiasticum, aut aposiolicum,
sed etiam divinum; quia Apostolus prius di-
§i. xerat Ego enim accepi a Domino quod et tra-
:

didi vobis : inier alia autem tradidit hoc prae-

Dispositiones requisitce ex parte animm. ceptum. Et quamvis aliqui arbitrentur haec
verba Ego cnim accepi, etc, afficere tantum
:

Dico i° : Cum Eucharistia sit sacramentum institutionem hujus praecepti quam refert, non
vivorum, '
supponit in recipiente statum gra- praeceptum se probandi quod staiuit, probabi-
tisesaltem prudenter exisiimaium unde qui : lius tamen videtur quod afficiant etiam hoc
cum conscientia pcccati morialis illud recipit, praeceptum; quia Apostolus ibi redarguit Co-
gravc peccatum sacrilcgii committit; 1° quia, rinihios quod illud non servarent ergo jam :

juxta Apost. 1 Cor. II: Quimanducat indigne, erat positum. Verisimile est tarnen Graecos,
judicium, id est, condemnaiioncm, sibi man- anie concilium Florent., hoc praeceptum non
ducat non dijudicans corpus Domini. liem fit apprehendisse ut divinum, siquidem eorum
reus corporis ct sanguinis Domini, quasi ipsum sacerdotes non praemittebant confcssionem
rursus crucifigerct. 2° Quia qnicumque hoc sa- sacramenialem ante celebrationem, ut illis
cramentum suscipit, ex hoc ipso significat se exprobravit Eugenius IV in concilio.
esse pcr charitatem Christo imituin, et ejus Colliges 2° dubitantem an sit rcus peccati
membris incorporatum : ergo qui cum con- morlalis ieneri praemittere confessionem, quia
scientia peccati mortalis hoc sacramentum in dubio iutius est eligendum. Et hic est sen-
suscipit, falsitatern committit in re maxima. sus communis doctorum et praxis communis
Dico 2° Nullus sibi conscius peccati mor-
: fidelium.
taiis, quantumvis se contritum existimet, de- Colliges 3° eum qui post confessionem legi-
bet absque praemissa sacramentali confessione time factam recordatur ante communionem
ad sacram Eucharistiam acccderc, nisi desit peccati non confcssi, probabilius
mortalis
illi copia confessarii, et urgeat necessiias com- teneri illud confiteri antequam communicet;
municandi. Quod si urgente necessitate saccr- quia licet sit indirecte remissum cum aliis,
dos, absquo praevia confessione celebravcrit. non est tamen confessum, est autem praece-
quamprimum confiteatur. ptum confitendi omnia mortalia: unde hoc
Itain terminis concihum Trid., sess. 43. peccatum omissum non cst rcmissum, nisi
* Ib. ad (3, o. sub aliquo onere, scilicct iilucl conlltendi po-
 m mSSERTATTO VI. ART. IV,

siea si redeat in mentem. Si dicas ipsum se vatum: quod tamen alii negant propter de-
probasse per confessionem ; eqnidem se pro- fcctum jurisdictionis in confessario, qui, juxta
bavit, sed insufficienter, quia probatio requi- Tridentinum, nihil potcst in reservata: unde
rit confessionem omnium peccatorum mor- dicunt communicaturum in hoc casu debere
talium, quae occurrunt memoriae ante com- se gerere ac si non adcsset confessarius de :

munionem. qua difficuitate specialius dicam dum de con-

Non diffitcor tamen oppositam sententiam fessione. Non censetur autem deesse copia con-
csse probabilem,hac potissimum ratione quod fessarii, si absente tuo ordinario, alter adsit,
ipse sit de hoc aeque certus sit,
in gratia, et vel regulari desit confessarius tui ordi-
si tibi

ac si hoc peccatum confessus fuisset; ad nihil nis prsesente altero, cui tibi extra conventum
autem aliud requiritur confessio ante com- lieitum est confiteri.
municnem, siquidem obligatio confitendi pro- Quantum ad necessitatem. Censetur adesse
veniat ex natura Pcenitentiae,non Eucharistiae, necessitas celebrandi, si aiioquinvel ipse sacer-

quae secundum se non requirit nisi statum dos, vel aiter esset moriturus sine Viatico;
gratiae ; sicque videtur quod verba Triden- quia iicet non sit simpliciter necessarium, est
tini dicentis accusanda esse omnia peccata tamen admodum utile in exitu, in quo insu-
pro tunc quorum conscientia habetur, sint per urget prgpxeptum divinum de commu-
intelligenda de peccatis quae nec sunt indi- nione. 2° Quanao parochus debet die festo
recte remissa. celebrare, nec potest habere aiium qui ejus
Caeterum, cum prima sententia sit commu- vices suppleat;idem dicde vices ejus gerente.
nior et tutior, isque sit sensus communis fi- An autem id etiam sit dicendum de eo qui
deiium, qui si recordentur aiicujus peccati non ex officio, sed ex charilate tantum te-
omissi in confessione, solent redire ad con- netur celebrare ? Muiti negant ,
quia popu-
fessarium ante communionem, ab hac praxi lus rion habetjus exigendi ab eo missam,etsic
nullatenus sunt avocandi. eam omiitendo nulium jus vioiatur. Si tamen
Colliges 4° ex verbis Tridentini iicitum esse attendatur bonum spirituale communitatis,
communicare cum sola contritione, absque aut piurium, maxime quod nuilo sacerdote
pra3missa confessione sacramcntali, quando ceiebrante in die festo natum sit sequi grave
haec duo simui occurrunt, defectus confessa- scandalum non auderem damnare qui ex his
;

rii, et necessitas communicandi. Sed uiiiicul- motivis ceiebraret confcssione non praemissa;
tas est quandonam censetur deesse copia con- non tamen sequitur inde quod idem vel pastor
fessarii, et adesse nescessitas communicandi. possit celebrare ne ipse privetur missa in die
Quantum ad copiam confessarii, censetur festo , non enim currunt eaedem rationes ;

deesse 1° quando non adest praesens confessa- neque etiam, saltem probabilius, ut ipse vel
rius, el ita distat ut adiri non possit sine gravi parochianus faciat communioncm paschaiem,
incommodo , propter vcl longiorem distan- quippe quae propter varias aiias rationes potest
tiam, vel difiicultatem aut pericuium viarum, Est necessitas quando celebratio vel
differri. 3°

vel infirmam vaietudinem, vel aeris intempe-
riem, aut quia instat hora celebrandi, nec po-
test sacrum sine nota differri; 2° si adsit con-
fessarius, sed vel non est approbatus pro hac
diceccsi, vel est surdus aut mutus, vel non
vult audire, vel confessio ipsi
tcst sine interprete ;
3° si
alicujus peccati facienda praesenti confessario
communio omitti non potestsine scandaio aut
gravi nota. Casus proponitur communiter : Si
communicaturus aut celebraturus recordetur
peccati mortaiis non confessi, et communica-
turus jam accesserit ad sacram mensam, cele-
fieri non po- braturus ascendit altare, aut debeat celebrare
ex confessione hodie pro defuncto praesenti, autmissam ad
certam diem hebdomadae renuntiavcrit hos :

immineat grave damnum, puta fractio sigiili, casus ut pjurimum admittimus, quia ut piu-
graves inimicitiae, et quidquid cxcusat ab in- rimum in his non potest omitti missa aut com-
tegritate materiaii confessionis :quo casu munio sine scandalo et gravi nota. Si tamen
communicaturus si hoc , solum peccatum his seciusis posset praemitti confessio, puta si
mortale habeat, non tenetur confiteri; si alia sacerdos posset ex honesto praetextu remittere
mortalia habeat, ha3C confiteri debet, omisso missam in alteram diem, si ante consecratio-
illo ex quo timet damnum, illud alteri po- nem posset sccreto confiteri uni ex suis mi-
stea confessurus. idem muiti censent, quando nistris, ad id teneretur. Dico antc consecra-
adest confessarius communis non admissus tionem, quia post consecrationen? non debel
ad rescrvata, ct communicaturus liabet reser- interrumpi sacrificium.
 DE DISPOSITIONIBUS REQIIISITIS, ETC. T.33

Dices 1° : In his casibus saccrdos non potcst cst ante celebrationem ; dicit eninj «absqne
eelebrare sine vestibus sacris ergo similiter : praeviaconfessione», scilicet, praeviaadactum
non confessur. 2° In sccundo casu pracceptum celebrandi. Tutius suadeo.
audiendi sacrum in dic festo est tantum eccle- Observandum quod, quamvis concilium
4°
siasticum; prscceptum autem pracmittendi loquatur tantum de sacerdote, qui conscius
confessionem celebrationi est, utdiximus, pro- peccati mortalis ex necessitate, non praemissa
babilius divinum, quod debet praeferri eccle- confessione, celebrat; a fortiori eodem prae-
siastico : ergo. cepto probabilius teneatur, qui absque neces-
Resp. ad primum : Disparitas est 1° quod sitate, ethabitacopiaconfessarii, nonpraemissa
vestes sacrae per nihil aliud possint suppleri, confessione sacrilege celebrat. Si enim id re-
confessio autem potest suppleri per contritio- quirat concilium ab eo qui necessitate com-
nem. 2° Sensus communis fidelium sic intel- pellcnte celebrat, ne eamdem necessitatem
rigit prius praeceptum, non posterius. Ad sc- incurrat, quanto magis ab eo, qui sine ulla
cundum Esto praeceptum praemittendi con-
: necessitate sacrilege celebrat, ne inde consue-
fessionem sit divinum, est tamen affirmati- tudinem sacrilege celebrandi contrahat.
vum quod non obligat pro sempcr, maxime Observandum 5° to quamprimum, non in-
quando observari non potest sine vioiatione telligi quando suo tempore confitebitur, ut
juris alieni, deirimcnto boni spiritualis, scan- patet ex condcmnationehujus propositionis ab
dalo et diffamatione. Alcxandro VII : « Illa particula quamprimum
Dictum est in conclusione cx concilio Trid. intelligitur cum sacerdos suo tempore confi-
quod «sisaccrdos conscius peccati mortalis, tebitur. » Neque etiam intelligitur stricte et
urgente ncccssitateabsque, praevia confessione physice, quasi immediate post missam tenea-
ob defectum confessarii ceiebret, teneatur tur confiteri; nulla enim actio moralis sic
quamprimum confiteri » circa quas particu- ; praecipitur, nisi in praecepto exprimatur; sed
las piura sunt observanda. intelligitur moraliter. id est, post unum vel al-
Obscrvandum est 1° his verbis contineri non terum diem, nisi occurrant legitima impedi-
simplex consiliunr, ut patet ex hac proposi- menta.
tione damnata ab Alexandro VII « Mandatum : Officium Parasceves communius censetur a
Tridentini factum sacerdoti sacrificanti ex ne- thcologis comprehendi sub hoc praecepto Tri-
cessitate cum peccato mortali, confitendf dintini, quia dicitur communiter celebratio.
quamprimum, est consilium , non praece- Hucusque dicta spectant dispositiones requi-
ptum ». ut quis non indigne accedat ad hoc sa-
sitas,
Observandum 2° hoc praeceptum spectare cramentum. Ut autem assequatur omnes mi-
solos sacerdotes celebrantes, non laicos aut rabilesilliuseffectusdequibusinfra,requiritur
sacerdotes more laicorum communicantes. insuper fides viva, quia est mysterium fidei;
Patet ex terminis concilii : « Si sacerdos ab- spes firma, quia est pignus gloriae; amor in-
sque praevia confessione celebraverit » , ubi tensus Dei et proximi, quia est sacramentum
nihil de laicis aut sacerdotibus more laicorum charitatis et unitatis; memoria mortis et pas-
communicantibus. Ratio hujus discriminis sionis Domini, quia jussit id fieri in sui com-
verisimiliter fuit quod casus propter fre-
iste memorationem ; ac tandem omnium aliarum
quentem necessitatem celebrandi, saepe con- virtutum apparatus, quia omnium virtutum
tingat in celebrantibus, rarissime in commu- exemplar continet.
nicantibus.
Observandum 3° quod si sacerdos post cele- § II.

bratam missam recordetur peccati mortalis,

non teneatur vi hujus praecepti quamprimum Dispositiones exparte corporis sunt ducejejty
confltcri, quia concilium loquitur tantum de nium et corporis mundities.
sacerdotc, qui conscius peccati mortalis cele-
bravit; iste autcm non celebravit conscius pec- Jejunium.
cati mo.vtalis.Utrum vero si inter celebran-
dum, siveante, sive post consecrationem, pec- Duplex distinguitur jejunium: unum eccle-
cati recordetur, teneatur hoc praecepto, du- siasticum quod consistit in abstineniia a cerlis
bium quia ex una parte ille celebrat cou-
est-, etin una tantum refectione; alterum est
cibis,
scm« pe^cati mortaiis ex altera parte videtur
; jejunium naturae quod consistit in abbtineiifoa
m<x{ concilium loquatur de eo qui conscius ab omni eo quatumvis minimo quod sumitur
St-Thom. — Tom. VI. 33
M4 DISSERTATIO VI. ART. IT.

pcr modum aut potus, sive nutriat, sive

cibi apostolorum ct Ecclesias dispositioni reli-
non nutriat, modo tamen sit per stomachum quit modumdispensandi : unde ejus factum
alterabile et digestibile, alioquin posset dici non potcsttrahi in cxcmplum.
jcjunium physicum, sed nou naturale. Equidem olim in aliquibus ecclesiis Afri-
Dico: Jejunium naturale requiritur ex prae- canis feria quinta hcbdomadae sanctae ob me-
cepto ecclesiastico ad communionem ', ita ut moriam cceme dominicae, et ad imitationem
sumptio cujuscumque quantumvis in mi- rei Christi, sacerdotes post ccenam celebrabant, et
nimaquantitatepermodumcibiautpotus, aut fidcles communicabant; verum iste tautv
medicinae post mediam noctem, arceat sub quem, pro sua modestia, non audet condem-
peccato mortali a communione, nisi in certis nare S. Augustinus, non fuit universalis, nec
casibus exceptis. diuturnus, sed a concilio Bracarensi I, saecuio
Ita sacrorum canonum auctoritate sancitum sexto, vel, ut alii volunt, ineunte saeculo se-
est, et universali Ecclesiae consuetudine rece- ptimo, can. 16, fuit reprobatus, ac tandem
ptum, ut declaravit concilium Constantiense, consuetudine contraria ubique abrogatus.
sess. 13, his verbis: « Sacrorum canonum au- Quantum ad agapas, quse erant convivia a
ctoritas laudabilis, et approbata consuetudo primis fidelibus in ecclesiis celebrari solita,
Ecclesiae servavit et servat, quod hujusmodi verisimiiius est apostolos, et praesertim Pau-
sacramentum non debeat confici postcoenam, lum, l.Cor. 11, praecepisse ut post perceptam
neque a fidelibus recipi non jejunis, nisi in Eucharistiam fierent ; sed et propter abusus
casu infirmitatis, aut alterius necessitatis a non diu substiterunt.
jure vel Ecclesia concesso vel admisso.»
Sic equidem statuunt concilia , Carthagi- Explicatur conclusio.
nense3, c.3;Trullanum, can. 27; Toletanum7,

anno 646, can. 2, ubi legitur: « Nullus post Dixi 1° : Post mediam noctem; quia in
cibum potumve quemlibet minimum sum- ecclesia Romana initium diei naturalis su-
ptum, missas faciat.» mitur a media nocte, sicque hoc jejunium a
Sic tradunt SS. Patres, Tertullianus, 1. 2, media nocte est aestimandum, et ita com-
ad Uxorem, cap. 5, dicens panem eucharisti- muni usu aestimatur. Unde qui dubitat an
cum sumendum « ante omnem cibum » : S. aliquid sumpserit post mediam noctem, debet,
Cyprianus, epist. 63, ad Caecilium; S. Basilius, tutius sequendo, abstinere a communione. Si
hom. 1, de Jejunio; hom. 27 in S. Chrysost., dubium oriatur ex diversis horologiis diverso
1 Cor.; S. Aug. epist. 18, 54, ad Januar.: nunc tempore sonantibus, unum habeatur com- et
« Piacuit, inquit, Spiritui Sancto, ut in hono- muniter, ut certa regula, alterum ut incerta,
rem tanti sacramenti in os christiani prius licet sequi primum, quia pro illo stat praesum-

dominicum corpus intraret quam caeteri cibi.» ptio veritatis; secus neutrum alteri prae-
si

Hujus legis plures congruentias adfert Au- valeat. Id etiam advertendum quod proba-
clor :
* prima est ex S. Aug. propter reve- bilius loquendo, ad primum ictum campanae
rentiam tanti sacramenti secunda ut detur
; hora duodecima sit elapsa.
intelligi quod Christus (qui est res hujus sa- Dixi2° : minima quantitate
In quantumvis
cramenti) et charitas ejus debeat primo fun- quiajejuniumnaturaleconsistitinindivisibili;
dari in cordibus nostris,secundum illud Matth. non enim magis est jejunus naturaliter qui
6 : Qucerite primum regnum Dei; tertia pro- parum, quam qui multum manducavit unde :

pter periculum vomitus et ebrietatis. non admittit levitatem materiae. Aliunde

Dices: Christus instituit et distribuit Eucha- quando levitas materiae in ipso praecepto ex-
ristiam post ccenam ergo. : primitur, ut in praesenti, levis materia non
Resp. neg. conseq. enim habuit Christus excusat : qui ergo micam panis, aut guttulam
speciales rationes 1° secundum S. Aug. ci- : vini alteriusve liquoris deliberate per modum
tatum, ut vehementius commendaret mysterii cibi autpotus sumpsisset, peccaret mortaliter
lllius al ;tudinem, ultimum hoc voluit arctius
v
communicando.
infigere cordibus et memoriae discipulorum. Dixi 3° : Per modum cibi aut potus : ad
2° Voluit ut desineret vetus pascha, incipiente qtiod quod ab extrinspjx) intro-
requiritur
novo ; ei 3° ut memoriale passionis cum ipsa mittatur per os in stomachum, sitque ab eo
passione conjungeretur. Quapropter non prae- alterabile et digestibile etiamsi forte non ,

cepit quod deinceps tali ordine sumeretur, sed nutriat sic enim communi hominum sensu
:

* lb. a. 8, o et ad 4. * ibid. intelligitur aliquid sumi per modum cibi aut

 DE DISPOSITIONIBUS REQUISITIS, ETC. 515

potus, non vero quod sumitur per modum dum respirationis aut salivae.Sidicas id saltem
respira: ionis ant salivac. videri aeque indecens ac sumptio cibi aut po-
Hinc inferes 1° quod qui casualiter dcglu- tus, rcsp. neque in sumptione cibi aut potus
tiret pulverem, fumum, muscam, guttulam
*
ullam aliam csse indecentiam, quam quae pro-
aquae, vini, jusculi immixtam salivae, sivc os venit ex prohibitione Ecclesiae, non enim apo-
lavando, sive incedendotcmporepluvioso, sive stoli indecenter communicarunt ccenati :

gustando vinum aut jusculum et statim expu-
endo, item guttulam sudoris ex facie, aut san-
guinis ex naribus similiter immixtam salivac,
non frangeret jejunium naturale, quia hoec
sumuntur pcr modum
nonpermodumcibiautpotus. Idemdicendum
*
de sanguine, aut alio humore defluente ex ca-
pite aut dentibus, quia non ab extrinseco su-
mitur secus de eo qui propriam urinam bi
,
beret, aut de fcemina quae
quamvis ergo possit esse indecentia in modo
sordido sumcndi tabacum pcr nares, non vi-
detur tamen ipsa sumptio secundum se inde-
cens nulla lege prohibentc. Circumferuntur
respirationis autsalivae, quidem duo concilia Americana qua3 dicuntur
prohibuisse sumptionem cujusvis tabaci ante
communionem, sed non habent vim in his
partibus.
De tabaco fumigato idem probabilius vide-
proprium lac suge- tur dicendum quia totus fumus a fumigante
;

ret quia ab extrinseco per

,
modum potus solet emitti per os aut nares, et si quid ieve
sumerentur. deglutiatur, id fit pariter per modum respira-
Inferes 2° aurum , argentum , stannum ,
tionis aut salivae; est tamen propter fcetorem
plumbum , ferrum et similia intro sumpta indecens.
probabilius non frangere jejunium naturae, Quantum ad tabacum masticatum major ,

quia cum sint inalterabilia per stomachum, quidam affir-

est controversia inter auctores :

sed indigesta ejiciantur, non censentur sum- mant eo frangi jejunium quia masticatio est
;

pta per modum cibi aut potus, nec ideo fran-
gere jejunium naturale, sed physicum tantum;
secus de charta, terra, carbonibus ; haec enim
sunt digestibilia.
Inferes 3° eum frangere jejunium naturale
qui saccharum decumbendo ori impositum
postmediamnoctem,etiamsidormiens, deglu-
tiret quia cum in hunc finem ori imposuerit,
; ore, falsumque reputant quod ordinarie plu-
ut sensim deglutiretur, censetur moraliter lo-
quendo continuata comestio, donec totaliter sit
deglutitum. 5 Secus de reliquiis coenae praece-
dentisin cre remanentibus, quae si casualiter
deglutiantur, non frangunt jejunium natura-
le,quia cum moraliter loquendo sit absoluta
comestio in ccena, non censentur comedi per
modum cibi, sed sorberi per modum salivae.
Dixi casualitcr, quia sic loquitur Auctor, per
quod innuit, quod si advertenter sumantur,
franguntjejunium. Scioquosdam interpretari
Sanctum Thomam de reiiquiis quae ex ore ex-
traherentur, et iterum sumerentur, ut quan-
doque contingit dum dentes calamo mundan-
tur; sed id non advertantur,
liquet.
expuantur; sin, tutius erit abstinere a com-
munione.
Inferes4.° foliaaut pulveres tabaciper
assumptijlicet aiiquid incidenter trajiciatur in
stomachum, non frangere jejunium naturale,
quia cum non sumantur per os, id quod traji-
citur in otomachum non potest censeri sum-
ptum per modum cibi
« Ib. ad 4. « Ib. ad 4.
actio de se ordinata ad manducationem, nec
aliud requiritur, ut sit completa manducatio,
quam intro sumptio, quae sequitur ordinarie,
et in sat magna quantitate succulentiorum
partium ; alii negant , quia ista masticatio
nullatenus ordinatur ad intro sumptionem,
cum habeat completum effectum agendo in
res partes succulentiores intro sumantur ,
etiam minutae cum saliva, cum id maxime ca«
veant masticantes propter acrem et ingratum
saporem. Quod siquid leve permixtum saliva?
deglutiatur, perinde erit ac de aqua vel vino,
quod ex lotione oris, aut degustatione vini sa-
livae permixtum deglutitur. Ita inter plures
novissime Pontas^ verbo Messe, cas. 6, et id vi-
detur mihi probabilius. Quiatamenistemodus
utendi tabacoest sordiduset indecens, conve-
nit ab eo abstinere ante communionem.
Petes utrum non sit etiam praeceptum ma-
nere aliquandiu jejunus post sumptionem
Eucharistiae ?
Unde si Resp. apapaClementeolimstatutum fuisse 1 ,
ut sumpta mane Eucharistia jejunium serva*
retur usque ad sextam; sumpta vero hora ter-
nasum tia vel quarta, servaretur usque ad vesperam ;
sed quia nunc oportet frequentius quam tunc
divina mysteria celebrare, id non posset de
facile contranam con-
observari, et ideo per
suetudinem abrogatum est. Debet tamen ex
aut prtus^ sed per mo- decentia esse aliqua mora inter sumptionem
« lb. ad 6.
 516 DISSERTATIO Vi. AUT. IV.

hujus sacramcnti, et alios cibos: unde in mis- mere, quia pertinent ad comDlementum saeri-
sa orationes gratiarum actionis post commu- ficii quod jejunus inchoavit; secus si ab alio,

nionein dieuntur, et communicantes etiam vel a se ipso, scd in alia missa essent conse-

suas privatas orationcs dicunt. Nibil ulira crata), quia tunc non pertinent ad idem sacri-
requirit Auctor. licium. Similiter si jam recessisset ab altari,

Dixi 4°: Nisi in certis casibus exccptis. quia tunc jam est compieta actio sacrificii;
Primusestinfirmitas ad mortem, per quam suppono in liis ultimis casibus non esseperi-
intelligitur periculum mortis, sive naturalis, culum irreverentiaB, si serventur, alioquin <ie-
sive violentae. Si penculum non instaret, de- beret sumere. Similiter si palato vel calici

beret differri communio in sequentem diem, adhaereat particula hostiae, potest aquam vel
ut infirmus jejunus Viaticum sumeret; atta- vinum sumere, ut eam deglutiat, quod etiam
men hoc ipso quo morbus cst periculosus, licitum est circa infirmum ; in his enim casi-
non est scrupulose differenda communio, nec bus violatio jejunii non censetur moraliter
cogendus pastor, ut post mediam noctem affe- praecederc communionem.
rat, id enim non est in usu; et aliunde ex con- Difficultas rcstat an sacerdos non jejunus
cilio Constantiensi infirmi eximuntur a prae- posset celebrare ad communicandum infir-
cepto jejunii pro suscipiendo Viatico. mum, moriturum?
alioquin sine Viatico
Durante autem infirmitatc et periculo mor- Primo aspectu videtur quod sic; quia prae-
tis, adhuc post sex aut septem dies non
poterit ceptum de sumendo Viatico est divinum;
jejunus Eucharistiam sumere, nonpermodum praeceptum vero non celebrandi postcibum
Viatici, quod semel tantum in eadem infirmi- assumptum est ecclesiasticum tantum, quod
tate sumitur, sed ex devotione; sic mentem debet postponi divino, Sic diximus *supra sa-
benignae matris Ecclesiae in his filiorum suo- cerdotem non confessum posse celebrare pro
T uo tiis internretantur communiter communicando infirmo.
theoiogi: et quod dicit rituale Romanum infir- Attamen senteniia negativa est communis,
mos communicantes ex devotione debere essc cujus fundamentum aliud non apparet quam
jejunos, intelligunt de bis qui non infirmantur hunc esse communem sensum Ecclesiae, ex
ad mortem. qua, cum sit a Christo edocta, colligitur hanc
Secundus casus est necessitas perficiendi sa- esse Christi voluntatem, ut prseceptum com-
crificii. Sic si sacerdos posi consecrationem municandi in hoc casu non obliget infirmum
moriatur, aut non posset perficere, alter non ut suscipiat, nec sacerdotem ut conficiat:
jejunus, si desit jejunus, potest et debet perfi- hunc autem esse communem Ecclesiae sensum
cere. Itern si sumpto calice deprehendat non constat, 1° ex eo quod concilium Constantiense
esse \inum, debet iferum consecrare et sume- expresse eximat a jejunio infirmos communi-
re. Item si post consecrationem recordetur se caturos, et non eximat sacerdotes pro infirmis
non esse iejunum, debet prosequi; quia prae- celebraturos ; 2° ex maxima cura quam adhi-
ceptum perficiendi sacrilicium praestat prae- bet Ecclesia ut serventur hostiaa consecratae
cepto jeiunii. Si vero recordetur :
ante conse- pro infirmis; 3° ex generali ejus praxi; nullum
crationem. tutius esset, inquit Auctor, ab al- enim proferri potest exemplum sacerdotem
tari recedere. Sic tamen intellige, si possit non jejunum celebrasse pro communicando
recedere absque scandalo aut gravi nota, quod infirmo 4° tandem ex communi theologorum
;

vix aut ne vix potest vitari, dum sacerdos ce- sententia paucissimi sunt enim qui tenent
;

iebrat publice. oppositum.

Tertius casus est periculum profanationis Unde cum dicitur divinumprseceptum prae-
EucharistiaB, ut si conculcandaforetabhcere- valere ecclesiastico, verum est cum divinus
licis, devoranda abanimali, comburenda, etc, legisiator vult iliud observari, quod non con-
posset sumi tam a laico, quam a sacerdote tingit m casu. Paritas est si desint sacroe vestes
non jejuno, si desit jejunus; quia quod in re- aut azymus in ecclesia Latina. Ad paritatem
verenfiam sacramenti praescriptum est, cedere de sacerdote non confesso, multiplex est dispa-
non debet in ejus irreverentiam. ritas :
1° diversus Ecclesiae sensus; 2° corafessio
Quartus oasus: Si sacerdos post ablutionem potest suppleri per contritionem, jejunium per
adhuc exiscens in altari reperiat. vci in corpo- nihii aliud; 3° nullum scandalum, nulla infa-
rali, vel in liiappa, vel in patena, particulas a mia oritur quod sacerdos dicat se aliquid
se in eadem missa consecratas, debet eas su- surnpsisse, secus si diceret se commisisse pec-
* Inf. q. 83, a. G, ad. 2. catum mortale. Ad aiias paritates, si quae op-

ponantur, respondendum est in positivis et
quic pendent a voluntate sive divina, sive hu-
mana. argumenta a paritate esse infirma.
Mundities corporis.
Qnaestio est de pollutione et actu conjugali;
nam mulierum menstrua, fluxus sanguinis,
lepra et similia non arcent a communionc,
cum hujusmodi corporis defectus sint morbi
naturales, qui non magis quam alii impediunt
devotionem. Unde S. Greg., lib. 12 Epist.,
epistola 31, ad S. Augustinum, Anglorumepi-
scopum, de muliere quae, fluxum sanguinis
patiens, fimbriam vestimenti Christi
ait : « Feminis namque
menstruus sui san- et
guinis fluxus aegritudo estsi igitur bene prae-
sumpsitquaevestimentum Domini inlanguore
posita tetigit, quod uni personae infirmanti
conceditur, cur non concedatur cunctis mu-
lieribus quac naturae suae vitio infirmantur ? »
Unde si usus contrarius aliquando invaluit,
jam abrogatus est.
Quantum ad polluiionem *, Auctor imprimis
statuit principium generale, scilicet solum
peccatum mortale impedire ex necessitate per-
ceptionem Eucharistiae, ita scilicet quod
sumendo sit reus corporis et sanguinis Domi-
ni. Ex quo infert 1° solain pollutionem morta-
liter culpabilem sive in se, sive in sua causa.
(et quamvis loquatur tantum de nocturna,
perinde est de diurna), impedire ex necessi-
tate communionem et ad 2, intelligit de pol-
; cando peccaret venialiter, hujusmodi pollutio
lutione mortali qua3 non est remissa per sacra-
mentalem confessionem. Infert 2° pollutionem
venialiter tantum culpabilem, aut etiam incul-
pabilem non impedire de necessitate commu-
nionem, sed ex congruitate tantum etdecen-
tia propter duo 1° propter fceditatem
: municent vel non commiinicent, quia impe-
quamdam corporalem nisi forte talis immun- ;
ditia sit perpetua vel diuturna, vel causata ex
sola nequitia daemonis, cujus signum est,
quod ordinarie causetur dum est coinmuni-
^andum 2° propter evagationem rnentis, quae
; quendus suo judicio ut peccet venialiter. Ha3c
sequitur ordinarie pollutionen?. Addit tainen
in fme corporis, quod hoc impedimentum,
quod ex duplici congruitate provenit, postponi
debeat propter aliquam necessitatem, puta, ut
S. Gregorius dicit, cum aut festus dies exigit,
aut exhiber^ ministerium. pro eo quod sacer-
dos alius desit, ipsa necessilas compellit.
De acti\ conjugali
ad 2, similiter re-
*, ibid.
solvit quod si sit sine peccato, ut dum lit
causa prolis generandae, vel reddendi dobiii,
* Hica7. o. « !bid ad. 2.
DE DISPOSITIONIWJS REOUISITJS, ETC. 517
impediat coimnunioncm c\ congruitare tan-
tum et decentia, propter immunditiam corpo-
ralem ct distractionem mentis, sieut de pollu-
tione dictum est;et hoc sensu /ntcrpretatur
caput Sciatis causa 33, q. 4, desumpta ex S.
,
Hieron., epist. 1, ubi dicitur: « Sciatis, fra-
tres charissimi, quoniam quicumque uxori
debitum reddit, vacare non potest orationi,
nec de carnibus Agni comedere debet » , scilicet
ex congruitate et decentia. Unde addit ibid. S.
Hieron :Roma; hanc esse consuetudi-
« Scio
nem ut fideles semper Christi corpusaccipiant,
quod nec reprehendo, nec probo. » Addit ta-
men ibid. S. Th. quod si non ainor procrean-
tetigit, dae sobolis, sed voluptas dominatur in opere
(ut epistola citata S. Gregorius subdit), tunc
: prohiberi debet ne accedat ad hoc sacramen-
um : quod intelligi debet sicut de pollu-
tione vcniali, de majori sirictiori debito con-
gruitatis, quatenus inest et major fceditas et
major mentis distractio, et insuper peccatum
veniale, eo quod amor voluptatis non reformat.
nec rectificat actum, quem reformat et recti-
ficatcausa procreandte prolis.
Dubium hic movetur quo sensu S. Th. dixit
pollutionem seu actum conjugalem inculpabi
lem, aut venialiter tantum culpabilem. non
inpedire denecessitate communionem? Utrum
hoc sensu quod qui sic communicat nullate-
nus peccet,an quia non peccat mortaliter, licet
peccet venialiter?
Pro primo sensu facit quod si sic communi-
impediretde necessitate communionem, quia
etiam necesse est vitare peccatum veniale.
Unde ad 2. de conjugibus qui causa procrean-
dae prolis conveniunt, dicit cum S. Gregorio
quod a suo judicio sint relinquendi » ut coin-
diuntur tantum a communione secundum
congruentiam etnon secundum necessitatern;
si autem peccarent venialiter, non essent re-
linquendi suo judicio, nemo enim est relin-
sententia non est improbabilis.
Pro secmicio sensu quod ipse S. Doctor
facit
in corpore articuli explicet « non impedire de
necessitate» sic, « ita scilicet quod homo su-
,
mendo sit reus corporis et sanguinis Domini»,
quod importat peccatum mortale. Et in4, d. 9,
q. 1, a. 4, q. 2, loquens de eo qui ex cogita-
tione turpium pollutionem passus est. dicit
(( Si expresse inveniat consensum non pra3ces-
aut aliqua causa
sisse et necessitas urgeat,
potior reformet actum, potest accedere aut
518 DISSEUTATIO VI. ART. V.

etiain ceiebrare, non obstante corporali im- ARTICULUS V.

nnimlitia ant hebetatione mentis; alias si ne-
cessitas non fcununbat (aut aliqua ratio potior
non reformet actum),videtur non exhibere dc-
tyhm reverentiam sacramento non tamen si
celebrat mortaliter peccat, sed venialiter. » Ex
quibus apparet hanc secundam scntentiam
esse S. Doctori conformiorem est etiam com-
de modo quo christus usus est hoc sacba-
mento. uthum ipse sumpserit, et sumendum
: dederit corpus et sanguinem suum jud^e ?
Dico 1° : Ghristus sumpsit corpus et sangui-
; nem suum. *

munior. Prob. 1° ex S. Hieronymo qui, epistola ad

Unde ad primum fundamentum prioris sen- Lesbiamseu Hedibiam, refertur de Consec, d.
tentiae Quamvis revera necesse sit vitare
: 2, cap. Nec Moyses 87, dicit : « Dominus Jesus
etiam peccata venialia, non tamen ita hic in- ipse conviva et convivium, ipse comedens et
telligitS. Th.,sed, utipse se explicat, intelligit qui comeditur. » 2° Illud Luc. 22: Desiderio
a non impedire ex necessitate », esse non im- desideravi hoc pascha manducare vobiscum,
pedire sub reatu peccati mortalis. Ad secun- secundum Tertullianum, 1. 4, cont. Marcion.
dum Cum: conjugibus causa generandae prolis c. 4, S. Chrysostomum, hom. 83, in Matth. et

convenientibus facile possint occurrere ratio- Auctorem hic, ad 3, Christus intellexit pascha
nes indecentiam abstergentes aut compensan- novum quod in sacramento corporis sui in-
tes, relinquendi sunt suo judicio, ut his ra- Aut si de veteri pascha intelle-
stituturus erat.
tionibus attentis, non communicent vel com- ctum contendis, non fuit ratio Christo illud
municent absque peccato veniali. Posset etiam desiderandi, nisi quia illi novum erat substi-
objici pro prima sententia concilium Tridenti- tuturus. 3° Si ipse non sumpsisset corpus et
num et Apostolum non requirere aliam proba- sanguinem suum, periculum erat ne discipuli
tionem quam quod homo careat peccato mor- scandalizarentur, sicut Capharnaitae, Joan. 6,
tali. Sed respondetur Tridentinum et Aposto- dum simpliciter promittebat eis corpus suum
lum supponere, quod accessus ad Euchari- ad manducandum et sanguinem suum ad bi-
stiam sit cum debita reverentia, sicut cum bendum. Ita arguit S. Chrysostomus. 4° Chri-

debito fine. Unde sicut peccaret venialiter qui stussolebat facere quod docebat, Act. 1 Cce- :

ex vana gloria communicaret, ita et qui cum pit Jesus facere et docere : unde ipse prius
dicta indecentia. baptizari voiuit quam Baptismum aliis impe-
Gseterum, ut jam non semel monui ex Au- rare. 5° Tandem sacrificium instituit et cele-
ctore, potest ista indecentia abstergi vel com- bravit : ergo secundum morem de illo partici-
pensari, sicque communio ex omni parte red- pavit.
di licita ex variis causis, nimirum ex occasione Dico 2° : Christus dedit Judae corpus et san-
alicujus festi vel indulgentiae, ex speciaii de- guinem suum. 2
votione, ex necessitate celebrandi vel commu- Ita communiter non solum scholastici cum
nicandi, sive propter obedientiam, sive ad vi- Auctore, sed etiam SS. Patres, excepto uno
tandam notam,aut propter aliquid aliud occur- Hilario ; S. Chrysost., hom. 46, in Joan. et 83,
rens; item si pollutio sit frequens et diutur- in Matth.; S. Hieron., 1. 2, cont. Jovin., cap.
na, aut causata ex astutia daemonis,ut dictum 14; S. Aug., inpluribus locis, refertur causa 1.
est; item si ex inculpabili sive pollutione, sive q. 1, cap. Christus ; S. Cyrillus, 1. 9 in Joan.;
actu conjugali non remaneant turpes cogita- S. Leo, serm. 3 et 7 de Passione, et alii.
tiones aut mentis evagatio minima ratio suf-: Colligitur aperteex S. Scriptura. Juxta Matth.
ficiet ut negligatur sola fceditas corporalis. 26, et Marcum 14, Jesus discumbens cum duo-
Ad corporalem munditiem pertinet decens decim ccenantibus accepit panem, be-
et illis

corporis ornatus, scilicet ut viri accedant nedixit, fregit atque distribuit. Item, Luc. 22,
summa cum reverentia in habitu humili et de- post consecratum calicem^ dixit Verumtamen :

centi, non sordido, manibus junctis aut pecto- ecce manus tradentis me mecum est inmensa:
ri depositis; mulieres non
appositis et armis ergo tunc aderat Judas ; omnes autem qui
sumptuosis vestibus, sed modestis, non intor- aderant post consecrationem calicis, biberunt
tis crinibus, non facie pigmentis illita, non ex illo, Marc. 14 Et biberunt ex eo omnes:<
r

pectore nudato, aut velo translucido obtecto, ergo et Judas.

velamine denso super faciern ad osusquede- Suadet ratio 3 Cum enim Christus deberet
:

misso. Ita S. Carolus p. 2 Act. Ecclesiae Medio- nobis exemplum justitiae, non conveniebat
lanensis. * Htc q. 81, o. 2 Ibia. a. 2, o. * Ibid.
a. 1,
 DE MODO QTIO CHRISTUS VSVS, ETC. sifl

ftjus magisterio, ut Judam occultum pcccato- nem,quasi dicereti\r;«Tudici$: egonondico)>;

rem sine accusatore et evidenti probatione ab tu vidcris. Unde S. Aug, I. 3 ie Consensu
aliorum communione separaret, ne per lioc Evang., c. 1, dicit:« Etiam hic non estexpres-
daretiiF exemplum praelatis Ecclesiae simi- sum utrum ipse essct potest enim adnuc in- ;

lia faciendi, et inde Judas exasperatus sumeret telligi tanquam dixerit Tu dixisti, non ego :

oecasionem peccandi. dixi. » Insuper hoc ita potuit dici a Juda

Dices 1° : Christus, Matth. 26, post distri- et responderi a Christo, ut alii non adverte-
butum corpus et sanguinem suum, dixit: Non rent.
bibam amodo de hoc genimine vitis, donec Ad secundam probat. resp.,quod cum Chri-
illud bibam voblscum novum in regno Patris stus dixit Joanni panem, etc, jam
: Ille est cui
mei : ergo tunc bibendum qui-
illis solis dedit adimpleta esset communio neque enim in :

buscum erat bibiturus in regno Patris sui : buccella intincta accepit corpus Christi quod
atqui non bibit cum Juda in regno Patris sui : jam antea distributum erat, ut docet S. Aug.,
crgo. tract. 62, in Joan. Insuper Christus id soli
Resp. hanc fuisse rationem S. Hilario nt *
Joanni dixit ; Joannes autem aliis non indi-
oppositum teneret; non cogit tamen, tum quia cavit.
non Christus, sed ipse Judas a discipulis qui- Petes 1° utrum Christus sumpserit et dede-
bus id dictum erat se separavit. Unde Christus rit discipulis suum
corpus passibile?
quantum est in se bibit cum Juda vinum in Resp. affirmative * quia idem erat corpus
;

regno Dei, sed hoc convivium ipse Judas repu- sub speciebus sacramentalibus quod existebat
diavit ; tum quia Christus loquebatur collegio in propria specie : eratautem passibile in pro-
apostolorum sicque non fuit necessariurn
, pria specie;attamen idquod erat secundum se
quod omnes et singuli biberent, sed sufficie- passibile, erat sub speciebus sacramentalibus
bat quod multi. Quidam S. Hilario adjungunt rnodo impassibili; q-uia ut aliquod corpus sit
Clementem Romanum, 1. 5 Constit, Apost., modo passibili, requiritur quod comparetur
cap. i6 ; sed cum istud opus sit in pluribus ad ea quae circumstant mediantibus propriis
adulteratunr, nihil certi ex illo erui potest. dimensionibus, uf possit esse contactus cor-
Dices 2°Ante communionem manifestum
: poris ad ea quse agunt corpus autem Christi :

erat crimen Judae atqui manifestis peccato- : sub speciebus sacramentalibus non compara-
ribus non est dandum hoc sacramentum : tur ad circumstantia mediantibus propriis di-
ergo. Prob. maj. 1° Matth. 26, ante commu- mensionibus, quibus corpora se tangant et :

nionem Christus dixit : Qui intingit mecum ideo species illae sunt quae videntur et patiuu-
manum in paropside, hic mc traciet; et Judae tur, non corpus Christi sub illis.
interroganti Numquid
ego sum, Rabbi? re-
: Petes 2° utrum si hoc sacramentum tempore
spondit Jesus : Tu
Joan. 13, Joanni dixisti. 2° mortis Christi fuisset servatum aut consecra-
quaerenti a Jesu quis esset qui illum traderet, tum, Christus ibi moreretur ?
respondit Jesus Ille est cui ego intinctumpa-
: Resp. quod moreretur, * non tamen patere-
nem porrexero, et cum intinxisset panem, dedit tur quia accidentia absoluta et a loco indepen-
;

Judce Simonis Iscariotce i ergo ante cornmu- dentia quae Christo conveniunt in propria spe-
nionem manifestum erat discipulis crimen cie existenti, qualia sunt vivere, mori, dolere,
Judae. gaudere, esse animatum vel inanimatum,
Resp.neg.maj.Adprimamprobat. ex Matth. etiam ilii conveniunt existenti sub speciebus
Haec verba Qui intingit, etc, non dixit Chri-
: sacramentalibus accidentia autem quae illi
;

stus ut manifestaret proditorem, omnes enim in propria specie conveniunt per comparatio-
eodem paropside utebantur, sed ut exaggera- nem ad corpora extrinseca, ut sunt irnderi,
ret ejus crimen, quasi dixisset Qui manducat : conspui, flageliari, crucifigi, non conveniunt
mecum, qui eidem mensae assidet et eodem ei existenti sub speciebus sacramentaiibus, ut
mecum paropside utitur, hic me traditurus dictum est in responsione praecedenii.
est : unde post
haec verba, apostoli adhuc qua>
rebant, quis esset ex eis qui hoc facturus es-
set, Luc. 22. Haec autem verba Tu dixisti, :

quamvis aliquando sint affirmantis, ut Matth.

26 et Marci 14, non ita semper, sed aliquando
sunt intermmpentis aut suspendentis sermo-
Ib. ad 1. * Ib. a. 3, o. * Ib. a. s, «»
320 DISSERTATIO VI. ART. VT.

ARTICULUS VI. de Eueharistia, ut est sacrificium quodoffertur

nou solum pro justis, sed etiam pro peccatori-
db effectibus hujus sacramenti. bus. Nec moveat quoii Ecclesia dicat sacra-
te
mentum notum est enim Eucharistiam.
;

§ I. etiam ut estsacrificium, apud veteres nouii-

nari sacramentum sic S. Aug., 1. de Sancta
:

Recementur varii effectns Eucharistice. « Notum est, inquit,quo io-

Virginitate, c. 45:
co martyres et quo defunctae sanctimoniales
l
Primus effectus Eucharistiae est gratia cui ad altaris sacramenta recitentur »: unde libri
secundario adjungitur refectio spiritualis dui- qui de ritibus sacriiicii tractant, dicuntur sa-
cedinis, quaten is non soium continet Chri- cramentarii.
stum, auctorem grato et ejus passionem re- Secundus effectus Eucharistiae est adeptio
praesentat, sed confertur per modum cibi et
1
gloriae quatenusChristus, qui est glorise lar-
,

potus atque ideo habet ad vitam spiritualem

; giior, in eo continetur ut cibus nutriens et
omnem effectum quem habet cibus materiaiis confortans animam in bouo, quo possit perse-
ad \itam corporalem, sustentat, auget, reparat verare usque ad tempus quo gloria donabitur:
et delectat unde qui manducat me vivet pro~
: unde dicitur pignus futurae gloriae,
pter me, Joan. 6. De hoc primario effectu Eu> Tertius effectus Eucharistiae est remissiopec-
charistiae plura dixi de Sacramentis in genere catorum venialium quanr dupliciter operatur:
dissert. 3, a. 1 ; require. 1° immediate etdireete,quatenusest cibus ani-

Sacramentum Eucharistiae non causat * per mae ; sicut enim cibus corporalis restaurat vi-
se primario primam gratiam remissivam pec- res quae quotidie deperduntur per calorem na-
cati mortalis, sed secundam tantum; quia est turalem, cibus spiritualis restaurat vires
ita
institutum ut alimentum spirituale, Caro mea spirituales quse quotidie deperduntur per
vere estcibus, etc. f Joan. 6. Alimentum autem calorem concupiseentiae supponit resolutio :

supponit vitam in eo qui suscipit. Patet insu- communieantem non ponere obicem retinen-
per ex his quae modo diximus de dispositione do auecium ad peccata venialia mediate et ; 2°
requisitaex parte anim&adhocsacramentum. indirecte per rem sacramenti quae augetur in
Per accidens tameu et seeundario potest cau- hoc sacramento, non soium quoad habitum,
sare primam gratiam remissrvam peccati mor- sed etiam quoad actum et fervorcm, qui cum
talis : sicut sacramentum mortuorum, ut Poe- repugnet peccato veniali, illud toliit. Unde
nitentia, potest per accidens causare secundam Trid., sess. 13, cap. 2, vocat hoc sacramentum
gratiam. Pro utraque parte assertionis, vide « antidotum quo liberamur a culpis quotidia-

de Sacramentis in genere, dissert. 3. cit., a. nis et a peccatis mortalibuspraeservamur.»

3, ubi sententiam Honorati Tournely contra Quartus effectus Eucharistiae 5 est remissio
secundam partem cum ejus argumentis expo- pcenae peccato debitae, sed diversimode. Si Eu-
suimus. charistia consideretur ut sacramentum, non
Opponitur contra primam partem 1° Hoc : remittit pcenam directe, quia non est instituta
sacramentum est medicina medicina autem : ad satisfaciendum, sed ad nutriendum cum
non est opus bene habentibus, sed male ha- Christo, quod non impeditur per pamam di-
bentibus. 2° Sacerdos in missa orat ut « hoc missa culpa: unde sub hac ratione non remittit
tuum sacramentum sit ablutio scelerurn : poenam, nisi consequenter et indirecte, quate-
ergo. nus excitat fervorem charitatis. At si conside-
Resp. ad primum medicinam esse duplicis retur ut sacrificium quod est satisfactorium,
generis, unam sanativam a morbo,
alteram directe et per se remittit pcenam, non tamen
contortativam ad perfectiorem sanitatem: hac ordinarie totam, quia in satisfactione magis
mdigent sani, et talis est Eucharistia. attenditur affectus satisfacientis, quam quan-
Ad secundum, resp. 1° peti ut hoc sacra- titas oblationis.
mentum s
sit ablutio scelerum vel per acci- Quintus effectus Eucharistiae esf praeservatio
dens, eorum scilicet quorum conscientiam a peccatis futuris, quod fit dupliciter: 1° *

non habemus, vel relaxando pcenam tempora- quatenus aucta charitate et unione cum Chri-
lem peccatis mortalibus remissis debitam ; vel sto per hunc cibum, anima fit robustior contra
ut contritio in nobis perficiatur ad scelerum iuteriora corruptiva; 2° quatenus cum sit si-
reniissionem. 2° Ulae ureces nossunt intelligi gniim passionis Cliristi per quam victi sunt
4 Ibiti. a.
- Hio q. W, a. 1, c. * lb. a. 3, o. s Ib. ad 1. 2, o. - Ib. a. 5, o. » Ib. a. 6, o*
 DE EFFECtffilJS flUJUS SACRAMENTI. m
dccmones, ad eam expavescunt, nec tantum mestum est,jam non est comestio ct im-
vel
impugnant quantum impugnare vellent; et roediate ante erat quiahocsaciamentum cau-
;

Trid. supra citatum dicit quod sit « antido- sat gratiam quando verum est primo dicere:
tum... aaoa peccatis pra^servemur.» Jam est sumptum et applicatum : afqui sumi-
tur etapplicatur per manducationem, cum sit
§ II, institutum ut cihus ergo. Maj. patet; quia lioc
:

sacramentum causat gratiam sicut alia sacra-

Varice qucestiunculce circa prcesentem menta; alia autem sacramenta non causant
materiam breviter resolvuntur. gratiam dum applicantur, sed cum verum est
primo dicere Jam sunt applicata sic Bapti-
: ;

Petcs 1° utrum Eucharistia prosit aliis quam smus non causat gratiam dum actu fit ahlutio
sumentibus ? et verha proferuntur, sed quando verum est
Resp. Eucharistia in ratione sacrifich ' pro- primo dicere Jam homo est ablutus sub tali
:

dest aliis quam sumentibus. quia etiarn pro forma.

aliis offertur. In ratione vero sacramenti, seu Sedquandonam manducatiocenseatur com-
ut sumpta simpliciter, non prodest aliis quam pleta ?
sumentibus ex opere operato, quia sumitur ut Resp. censeri completam, non quando cibus
cibus ; cibus autem prodest ex se soli sumenti. masticatur in ore; qui enim cihum in ore ma-
Potest tamen aliis vivis et defunctis prodesse sticatum expueret, non diceretur manducasse,
ex opere operantis; 1° quia est bonum etprae- sed quando trajicitur per guttur seu gulam.
stantissimum totius religionis opus, qucd per Quidam addunt non improbabiliter, et stoma-
meritorum communicationem, quam profite- chum attingit, quod fit brevi morula sicenim ;

mur insymbolo,potestesseutilealiis,tamvivis completur manducatio corporaiis, cum cibus

quam defunctis, eopotissimumquod in eo non
solum consideretur applicatio seu receptio.sed
etiam prseparationis opus laboriosum per con-
tritionem, confessionem et alios virtutum ac-
tus;2°quiaeumpersusceptionem Eucharistiaa
augeatur gratia et incendatur charitas anima-
quesitDeo plena,preces communionem conco-
mitantes et suhsequentes sunt ferventiores, et
efficaciores ad impetranda postulata pro se et
aliis. Merito itaque Sacra Congregatio auctori-
tate apostolica damnavitlibrum Theophiii Re-
non nutriat, nisi sit in slomacho.
Hiric inferes quod hostia in ore consumpta,
aut sumpta in ore et ejecta non causet gratiam,
qnia non fuit complete comesta, secus si de-
glutita et in slomachum recepta evomeretur,
quia fuit complete comesta. Item inferes quod
si angelus miraculose poneret hostiam in sto-
macho hominis, probabiiius non causaret gra-
tiam, quia non fuit comesta.
Si dicas cibum materialem non nutrire nisi
sit corruptus, disparitas est quod cibus corpo-

naudi, quo communionem pro mortuis tan- ralis nutriat per sui mutationem in substan-
quam errorem popularem, piam fraudem et tiam aiiti, quod fieri non potestnisi corrumpa-
sordem non ferendam impugnabat. tur. At iste cibus spiritualis nutrit, conver-
Petes 2° utrum per veniale peccatum impe- tendo sumentem in se, ad quod non requiritur
diatur effectus hujus sacramenti? quod corrumpatur, sed sufficit quod mandu-
Resp. peccata venialia praeterita seu habitu cetur juxta institutionem Christi Qui mandu- :

tantum remanentia 2 nullo modo impedire effec- cat me, vivet propter me.
tum hujus sacramenti, quippe quaa per ipsum utrum hoc sacramentum causet
Petes 4°
follantur, ut dictum
est. Peccata vero venialia gratiam ex opcre operata, non solum quando
actu placentia vel exercita impediunt effectum actu manducatur seu quando completur man-
secundarium, scilicet refectionem dulcedinis ducatio, sed etiam toto tempore quo species
spiritualis, quatenus minuunt fervorem cha- manent in stomacho?
ritatis , non vero effectum primarium qui Resp. utrinque probabiliter disputari Par- .

est augmentum habitualis gratiae et charitatis. tem affirmativam tenet Cajetanus cum pluri-
De qua vide latius de Sacramentis in genere, bus, neganteiti Soto etiam cum pluribus et ;

dissert. 3 citata, a. 4, § 2. haec secunda sententia nobis videtur probabi-

Petes 3° quandonam Eucharistia causet lior quia effectus hujus sacramenti promit-
;

gratiam? titur manducanti ; et quamvis manducatio

Resp. causare ininstanti extrinseco mandu- non sit res causans gratiam, estsaltem condi-
cationis, in quo verum est primo dicere : Co- tio sine qua non; neque intelligitur de mandu-
1 ib a. 7, o. Ib. a. 8, o. catione antea facia, sed de manducatione actu
 3*2 DTCRESSie HISTORICA.

existente cum sacramento, seu primo desi- Dico 1°: Communio non videtur fuisse,
laica
nente per primum sui instans extrinsecum : iila in qua una spccies tantum conferebatur,
non enim dicitur Qui manducavit meam
: clericalis in qua utraque species; quia his tem-
carnem, aut Qui manducavit me, sed, Qui
: poribus quibus conditi fuerunt laudati cano-
manducat meam carnem, et Qui manducatme. nes, etiam laici poterant communicare et saope
Insuper sequeretur ex prima sententia quod communicabant sub utraque specie.
qui esset debilioris stomachi, aut grandiorem 2° Neque communio laica intelligi potest

hostiam Tel plures sumeret, melioris esset communio sacerdotum, quibus non permitte-
conditionis quam qui esset robustioris stoma- batur consecrare, sed solum de manu alterius
chi, aut unam parvam tantum hostiamsume- hostiam sumere, quia communio laica impo-
ret, quia posset ex diuturniori permanentia nebatur etiam in pcenam inferioribus clericis
specierum in stomacho ampliorem consequi qui consecrare non poterant.
gratiam. Neque refert id non contingere 3° Communio laica non potest intelligi
per se ratione specierum remanentium, sed prout opponitur functionibus et privilegiis
tantum per accidens; per se autem ratione ma~ clericorum, quasi redigi ad communionem
joris dispositionis, sufficit quod id contingat laicam sit communicare cum cseteris fidelibus
ratione specierum etsi per accidens tantum ;
in participatione sacramentorum, in oratio-
inde enim datur locus superstitioni sumendi nibuset bonis operibus more laicorum tantum,
grandiores et plures hostias, quod prohibuit at quoad munia et privilegia ecclesiastica, non
Innocenl. XI in suo decreto,de quo supra dum haberi amplius pro clerico, sed pro laico: non
de frequenti communione. Sed neque apparet videtur, inquam, hsec interpretatioadmittenda,
verum ampliorem causari gratiam per se ra- quia in laudatis canonibus agitur specialiter
tione dispositionum et per accidens tantum de communione eucharistica, et non de ea
ratione specierum; dum enim sumitur Eucha- quse dicitur communio sanctorum; iis enim
ristia, gratia non causatur per se ratione dispo- statuitur ut clerici lapsi post peractam pceni-
sitionum, sed ratione specierum seu potius rei tentiam, tempore defmito, vel in articulo
contentse sub speciebus ergo similiter dum
: mortis communione laica donentur et Eucha-
est in stomaeho, ristiam more laicorum sumant. Restat ergo
Item sequeretur quod qui peccatum mortale explicandum quid intersit inter hanc commu-
committeret antequam species sint corruptae, nionem laicam et clericalem.
sacrilegium coinmitteret, esset reus corporis 4° Plures censent communionem laicam
et sanguinis Domini et judicium sibi mandu- eam esse quae fit in loco destinato laicis, cle-
caret, quod videtur falsum; non enim ille ma- ricalemquce fitin loco destinato clericis;notum
gis peccaret quam
qui haberet in stomacho est enim olim sacerdotes et clericos communi-
*:ostiam impositam ab angelo sine manduca- care ante altare in choro seu intra cancellos,
tione. Adde quod opposita sententia non nita- laicos vero extra chorum et cancellos. Unde in
tur nisi congruentiis, quarum praecipuam concilio Laodicensi, can. 19, legitur: « Solis mi-
petitam ex hoc quod manducatio sit tantum nistris altaris liceat ingredi ad altare et ibi
conditio, preevenimus. communicare » ; in Bracarensi, can. 31: « In-
gredi sacrarium ad communicandum non licet
DIGRESSIO HISTORICA. laicis nisi tantum clericis.» Similiter in Toleta-
no4, can. 17. Haec interpretatio, quamvis secun-
DE COMMUNIONE LAICA. dum quidvera,videtur tamen insufficiens nisi
aiiquid addatur; quia Felix III, epist. 1, de Cleri
Ad praeced. dissert. cis rebaptizatis, dicit: « Communio laica tan-
tum in morte illis est reddenda. » Etconcilium
Sacerdotibus et aliis clericis in poenam ali- Sardicense. can. 2, de episcopo Ambitioso,
cujus gravioris criminis denegabatur olim dicit: « Nec laicam in fine communionem ac-
communio concedebatur tantum
clericalis, ct cipiat. » Di versitas autem locorum in commu-
communio laica, de qua mentio
habetur nicando in servar non potest in
ecclesia ,

apud Syricium papam, epist. 4, c. 11; in con- communione moribundi. Scio doctissimum
cilio Eliberitano, can. 76; Sardicensi, can. 1 et Sylvium respondere in his textibus commu-
2; Agalhensi, can. 33; Toletano 1, cap. 4; Bra- nionem vocari laicam, non ex loco in quo ac-
carensi 1, can. 31 et alibi. Quid sit autem ista tualiter fiat, sed ex loco in quo fieri debebat,
communio laica non conveniunt eruditi. si ad ecclesiam ire posset morti proximus ; at
 QIIIS SIT MINISTER CONSECRATIONIS EUCHAR1STI/E ? 5*23

videtur aliis haec explicatio aliquatenus violen- quatenus sacerdotcs et clerici conimunicabant
ta. Unde cum quadani caeremonia et certo ornatu, non
5° Verisimilius videtur quod communio vero laici: sicut apud nos sacerdotcs commu-
laica differat a clericali et quantum ad locum, nicant cum stola, et secundum hoc potest in-
ut dictum est, et etiam quantum ad modum, telligi communio laica in morte.

DISSERTATIO VIL

De ministro Euclraristise.

D. Th. q. 82.

Duplex est Eucharistiae minister, unus con- habent consecrandi Eueharistiam quibus Chri-
secrationis, alter dispensationis. De utroque stus iiiam contulit : atqui solis apostolis et eo-
dicturi cum Auctore, sit rum in sacerdotio successoribus illam potesta-
tem contulit,dum dixit Luc. 22 Eoc facite in :

ARTICULUS I meam commemorationem ergo. Prob. min. :

1° Quia haec verba concilium Trid., sess. 22,

QUIS SIT MINISTER CONSECRATIONIS EUCHARISTIiE? cap. 1, sic intelligit « Eisdem, inquit, Aposto-
:

lis, eorumque in sacerdotio successoribus, ut

Tertullianus, 1. de Prcescript., c. 41, conque- offerrent praecepit per ha?c verba : Hoc facite
ritur haereticos « laicis sacerdotalia munia in- in meam commemorationem Quia licet». 2°

jungere ». Secundum lrenaeum, 1. 1, adversus ista verba, prout continent sumptionem, pos-
EcereseSy cap. 9, Marcus haereticus et praesti- sint intelligi de omnibus fidelibus, prout ta-

giator, et secundum Epiphanium, Eceresi 49 men important consecrationem non nisi de

et 79, pepusiani et collyridiani, mulieribus apostolis et eorum in sacerdotio successoribus
potestatem conficiendi Eucharistiam tribue- possunt intelligi ; alioquin sequeretur quod
bant. laici et mulieres non solum possent, sed etiam

Valdenses eamdem potestatem agnoscebant praecepto tenerentur consecrare, quod non

m quolibet laico, modo esset vir probus. Lu- admittunt haeretici : ergo.
therus, lib. 1, de Civii. Babyl. et lib. de abro- Prob. 2° ex traditione fundata in Patribus,
ganda Missa, cuivis laico eamdem facultatem conciiiis et historia ecclesiastica.
concedebat, non tainen usum nisi ex delega- Quantum ad Patres, jam audivimus Tertul-
tione Ecclesiae. Hugo Grotius in dissertatione lianum exprobrantem quod munia
haereticis
cui titulum praefixit de Comce administra-
: sacerdotalia laicis injungerent; et lib. de Co-
tione,ubi pastoresnon sum, contendit faculta- rona militis, cap. 3, scribit « Eucharistiam
fem consecrandi datam esse ex aequo omnibus sumi in antelucanis ccetibus, nec de aliorum
christianis, ea tamen laicos et fceminas uti manu quam praesidentium ». justinus, Apo-
non debere, nisi ubi desunt sacerdotes et in log. 2, scribit « eum qui fratribus(id est. chri-

necessitate. Contra quos omnes, stianis) praeest (scilicet episcopum vel presby-
i
Dicc : Soli sacerdotes sunt ministri conse- terum), rerum universarum Patrino- per
crationis Eucharistiae, ' sic ut praeter ilios nul- men Fiiii et Spiritus Sancti offerre Euchari-
lus possit valide consecrare. stiam^, iuxta mandatum quod Christus dedit
Prob. 1° ex Scriptura : Hi soli potestatem cum dixit : Eoc facite in meam commemora-
* Hic q. 82j a. 1, o. tionem ». Epiphanius, hwresi citata 79 : « Ne-
 V-M DISSERTATIO VII. ART. I.

que diaconis ccclesiaslica regula concreditum quod, cum iste Ischiras «esset homoprivatus
esl peragere sacrificii mysteria, sed ministrare in privatadomo habitans, poculum mysticum
tantum dum perficiuntur »; ct in cxpositione hahere non potuit » si calieem habere non:

Mlholics fidei exprobrat cuidam pseudomo- potuit, quomodo

consecrare potuit?
aacho ZachffiO, quod a cum esset laicus, attin- Confirm. Incrcdibile est Deum qui solos filios
gere ac sacrificia celebrare nefario ac teme- Levi ad antiqua sacrificia elegit, ita ut Ozam,
rario ausu est aggressus ». S. Hieronymus quod ministeria levitarum attentaret, percus-
contra Luciferianos probat apud eos non esse serit, sacrificium praestantissimum novae legis,

Ecclesiam, quia sacerdotes non habent qui cor- cujus antiqua erant tantum figurse, omnibus
pus Christi conficiant, sed diaconum tantum. indiscriminatim et non viris selectis atque spe-
« Hilarius, inquit, cum
diaconus de Ecclesia ciali caractere insignitis commisisse.
recesserit, solusque, ut putat, turba sit mundi, Confer quae dixi in tract. de Sacrament. in
neque Eucharistiam conficere potest, episco- genere, dissert. 5, de Ministro Sacramento-
pos et presbyteros non habens»; et, epist. 401, rum, a. 2, concl. 2.
alias 85, ad Evangelium « Quis patiatur ut:

supra eos se tumidus diaconus efferat,ad quo- Solvuntur objectiones.

rum preces corpus Christi efficitur». Fulber-
tus Carnotensis, ineunte sreculo undecimo, Obj. 1° ex S. Scriptura : Omncs fideles di-
epist. 36, ad Guidonem Bituricensem scribit cuntur sacerdotes, 1 Pet. 2 et Apocal. 2 :

« extra chorum deponendum et peenitentia ergo.

plectendum diaconum, qui se presbyterum Resp. fideles in S. Scriptura vocari sacerdo-
simulavit, missamque celebrare praesum- tes eo modo quo ibidem vocantur reges, im-
psit ». proprie scilicet et late, quatenus offeruntDeo
Quantum a concilia Concilium Nicsenum
1 : sacrificium laudis, orationum et bonorum
primum contra diaconos qui pr&sumebant operum ; non vero proprie quasi offerrent sa-
Eucharistiam dare sacerdotibus, dicit, can. 18 : crificium altaris incruentum. Vide loco citato
« Neque regula, neque consuetudo tradidit ut de Sacramentis in genere.
hi, qui offerendi sacrificium non habent pote- Obj. 2° Haec verba : Hoc facite in meam
:

statem, his qui offerunt corpus Christi porri- commemorationem 9 dicta sunt omnibus :
gant ». Idem concil. Arelat., can. 15; Ancy- unde ex his probatur praeceptum communio-
ran., can. 2; Laodicen., can. 25; diserte vero nis : ergo.
coneilium Lateranense 4, sub Innocentio III, Resp. dist. ant. Dicta sunt omnibus secun-
sic definit : « Hoc EucharistiaB sacramentum dum aliquam sui partem, sumptionem,
scilicet
nemo potest conficere nisi sacerdos qui rite transeat ant.;secundum totam suam amplitu-
fuerSt ordinatus secundum claves Ecclesia^ » dinem, neg. Quantum enim ad consecratio-
Similiter Florent., in decreto Unionis, ac tan- nem non sunt dicta omnibus, ut probatum
dem Tridentinum, sess. 22, cap. 1, ut supra, est; aut si quantum ad hoc sint dicta omni-
et can. 2 : « Si quis dixerit illis verbis : Hoc bus, non ut ab omnibus, sed ut a quibusdam
facite in meam commemorationem, Christum tantum pro omnibus adimpleantur. Ut enim
non instituisse apostolos sacerdotes aut noh docet Aug., 1. 3 de Doctrina Christiana,
S.
ordinasse, ut ipsi aliique sacerdotes offerrent c. 17 :etiam hoc in observationibus in-
« Erit

corpus et sanguinem suum, anathema sit ». telligendarum Scripturarum, ut sciamus alia

Quantum ad historiam ecclesiasticam, con- omnibus communiter prsecipi, alia singulis
statex S. Justino, Apolog.. 2, ex S. Cypriano, quibusque generibus personarum ». Quae au-
epist. 5. ex Tertulliano, 1. 1 ad Uxorem, cap. 5, tem ab omnibus, quse a quibusdam perficienda
ex Basilio, epist.ad Caesaiiam Patriciam, et prsecipiuntur, tacente S. Scriptura, ex tradi-
aliis Eucharistiam olim missam fuisse ad
, tione repetendum est.
absentes; peregrinos et anachoretas eam a Obj. 3°: Tertullianus, lib. de Exhortatione
sacerdotibus acceptam secum deferre, atque Castitatis, cap. 7, probat omnes fideles etiam
presbyieros cum magno vitse periculo in car- laicos debere esse monogamos, ex eo quod
ceribus rnartyrum celebrasse. Ut quid autem sacerdotes debeant esse monogami: ergo cen-
ista, si quilibet, absente sacerdote,poteratsacri- set omnes fideles etiam laicos esse sacerdotes.
ficare?Item notum est S. Athanasium crimen Resp. neg. conseq. Cum enim Tertullianus
sibi impactum de confracto calice in domo distinguat inter laicos et sacerdotes, aperte
cujusdam nomine Fschiras diluisse,-ex eo significat laicos non esse saeerdote*1. Vis ergo
 OUIS SIT MINISTER CONSECRATIOMS EUCHARISTI/E ) 53S

ejus argumenti in hoc sita est, quod cum sa- mentum, cum S. Ilicronymo, Tertullianum
cerdofcs assumantur ex laicis, si sacerdotes « non fuisse homincm Ecclesiae.» At non con-

debent essc monogami, ita et laici alioquin
quomodo erunt presbyteri qui dc laicis adle-
guntur? lta scipsum explicat Tertullianus
ibidem; subjungit cnim: « Omnes nos Dcus ita
vult esse dispositos, ut ubique sacramentis
ejus obeundis apti simus: unus Deus, una fi-
des, una discipiina. Usque adco nisi et laici ea
obscrvcnt, per quae presbyteri adleguntur,
quomodo erunt presbyteri, qui de laicis adle-
guntur? Ergo pugnare debemus ante laicum
; stathoc opus fuisse scriptum post ejus dcfcc-
tionem ad montanistas.
Obj. 3° ex variis historiis: 1° In veteri mar-
tyrologio legitur quod S. Petronilla, S. Petri
filia, « cum sancta Felicula collactanea sua,
continuis jejuniis et orationibus vacans, tertio
celebratis dominicae oblationis mysteriis, mox
ut Christi sacramentum accepit, reclinans se
in lectulo, amisit spiritum. » 2° Theodoretus,
1. 2 Hist. Ecc, c. 23, narrat Frumentium lai-

jussum a secundo Matrimonio abstinere, dum cum, Alexandria ad Indos profectum, invitasse
presbyter esse non alius potest, quam iaicus mercatores Romanos ad liturgias, more Ro-
semel fuerit marilus.» Similitcr ratiocinatur, mano licri solitas. 3° Rcfertur in Prato spin-
1. de Monogamio, c. 12. tuali, c. 25, qucmdam monachum iaicum
Inst. 1°: Tertullianus, primo loco citato, « vcrbis sanctae oblationis panes consecrasse.
dicit de laico: « Ubi ecclesiastici ordinis non cst 4° Panem in agro a pastoribus consecratum,
consessus, et offers et tingis et sacerdos es tibi conversum carnem, testantur Hono-
fuisse in
solus » : ergo. rius Augustodunensis in Gemma animce, et
Resp. 4° hunc textum a Pamelio, operum Albinus Flaccus, lib. de Divinis Officiis ergo. :

Tertulliani accuratissimo editore , sic legi : Resp. ad primum: Max iyrulogium laudatum
« Ubi ecclesiastici ordinis est consessus, et non dicit quod ab ipsa sancta Petronilla fue-
offert et tingit sacerdos qui est ibi solus »; et rintcelebrata« dominicae oblationis mysteria.»
sic evanescit objectio. Supposita vulgata
2° Et in actis SS. Martvrum Nerei et Achillei,
lectione resp. Tertullianum intelligendum
, quibus inserta est vita S. Petronillae et S. Feli-
esse de oblatione late sumpta non pro sacri- culoe, legitur : « Tertio itaque die veniens ad
ficio altaris, sed pro oblatione precum et bo- eam S. Nicomcdes presbyter celebravit myste-
norum operum, respectu quorum laicus dici- ria Christi virgo autem sanctissima, mox ut
;

tur etiam late sacerdos, ut jam dictum est. Christi sacramentum accepit, reclinans se in
Nec refert quod Tertullianus ibi loquatur de lectum emisit spiritum. » Vide Acta Sancto-
tinctione Baptismi proprie sumpta; est enim rum, tom. 7 Maii, pag. 429.
discrimen quod absente sacerdote, quilibet, Ad secundum: Theodoretus per liturgias in-
etiam mulier, posset Baptismum conferre tellexit conventus christianorum ad fundendas
propter ejus necessitatem ; cum tamen idem Deo preces. Rufinus enim, ex quo hanc hi-
Tertullianus, 1. de Velandis Virginibus, cap. storiam hausit Theodoretus, 1. 1, c. 9, dicit

9, asserat mulierem sacerdotalia munia obire Frumentium mercatoribus persuasisse « ut

non de Prcescript. cit. in capite
posse, et 1. conventicula per loca singula facerent ad quae
hujus articuli, conqueratur « haereticos laicis ritu Romano orationis causa confluerent.
sacerdotalia munia injungere.» Similiter referunt Socrates, 1. 1, c. 19, et Sozo-
Inst. 2°: Tertull., ibid., dicit: « Differentiam menus, 1. 2, c. 24. Idque eo magis constat,
inter ordinem et plebem constituit Ecclesiae quod referente ipso Theodoreto, ibid., Fru-
auctoritas et honor per ordinis consessum mentius Alexandriam redux petierit a S. Atha-
sanctificatus a Deo » ergo non jure divino,
: nasio sacerdotes ad iilius gentis culturam.
sed ecclesiuotico tantum sacerdotes consecrant, Adtertium: Mnlta referuntur in Prato
1°

sicque nihil vetat quin, accedente Ecclesiae spirituali, qua3 sunt dubiae fidei. 2° Sui»posita
consensu, alii consecrent. veritate iiistoria^ id miraculose factum est ex
Resp. equidem differentiam inter ordinem non est silligata
virtute divina? potentiae quae
etplebem constituiinchoative per auctoritatem sacramentis, et idco trahi non poteit m ex-
Ecclesiae, quatenus ex laicis a clero et populo emplum, inaxime cum ibidem referatur mo-
eligebantur sacerdotes consecrandi, sed est nachorum seniorem occasionehujus miraculi
perfecte et complete a consccratione. Unde di- « statuisse ut nullus addiceret sanctab dblatio-
cit Tertuilianus: Et honor per ordinis con-
« nis verba, nisi qui ordinatusad hoc esset.
sessum sauctificatus a Deo. » Ad quartum : Laudati auctores factum refe-
Brevius quidam respondent ad totum argu- runtex incerto rumoro, « dicitur, fcrtur », m-
 m DTSSERTATIO VIT. ART. II.

uuiiint. Insuper hanc conversioncm panis in debent eodem momento per ordinatos quo
caraera non virtuti verbomm tribuunt, scd dicuntur per pontificem. » Haec autem moni-
omnipotenticc Dei in punitioncm audaciic ru- neomystae non consecrarent,
tio forct inutilis si

sticoram. sed verba consecrationis materialiter tantum

Obj Diaconos saltem aliquando consecras-
. I : et recitative proferrent, ut quidam volunt. 2°

se probatur duplici momento. i° Synodus An- Quia ibidem dicitur quod neomystis « non
cyrana, can. 2, jubet diaconos qui idolis im- datur absolutio, quia concelebrant pontifici. »
molarunt, « ab omni sacerdotali ministerio 3° Quando presbyter inauguratur episcopus

cessare, et panem vel calicem oiferendi vel apud Latinos, consecrat cum episcopo conse-
pradicandi ergo : cneteri diaconi his muneribus apud Graecos/ in locis ubi est unicum
cratore;
fungebantnr. Apud S. Ambros., 1. 1 Offic,
2° templum, presbyteri circumstantes episcopum
c. i, Laurentium diaconum Xisto
legitur S. consecrant cum ipso ; quidni neomystoe cum
ad martyrium eunfi sic locutum fuisse: « Ex- episcopo ordinante?
perire certe utrum idoneum ministrum elege- Ut autem occurratur inconvenienti, ne scili-
ris. cui commisisti Dominici sanguinis conse- cet neomystae consecrent ante episcopum, aut
crationem. » pronuntient formam super materiam jam con-
Resp. ad primum isto canone prohiberi secratam, debent habere intentionem non ab-
duntaxat diaconis lapsis offerre seu deferre solutam consecrandi, sed hypotheticam conse-
panem et vinum qua de
sacerdoii eelebranti, crandi si finiant, et dum finiunt cum episco-
causa dicitur « ministerium sacerdotale, non po, et non aliter ; vel generaliter intentionem
vero consecrare ; » et ideo multi legunt, « de- faciendi meliori modo quod facere debent.
ferre et non offerre. » Unde si formam finiant ante vel post episco-
Ad secundum : In breviario Romano legitur: pum, nihil efficiunt defectu intentionis.
« Dominici sanguinis dispensationem », et ita Dices curn Henno: 1° Neomysta3 non com-
legi inantiquissimo manuscripto, quod supe- municant ut celebrantes sub dupiici specie:
rat aetatem octogintorum annorum, testatur ergo nec ut celebrantes formam pronuntiant.
Laurentius Berti^ favetqueS. Aug., serm. 304-., Unde in pontificali Romano dicitur « Ordinati :

dicens « Laurentium Romse diaconi officium omnia dicant, sicut si celebrarent »; quod in-
gessisse, ibique sacrum sanguinem ministras- nuit eos non celebrare. 2° Saepe accidit mate-
Retenta priori lectione, quam adopta-
se. » 2° riam non esse sufficienter praesentem saltem
runt novi editores S. Ambrosii, juxta fidem remotioribns.
plurium codicum, per consecrationem nihil Resp. ad primum, ideo neomystas non com-
aliud intelligitur quam communio, qua san- municare sub utraque specie, quia non sunt
ctificamur et consecramur. principales celebrantes ; sufficit autem ad per-
fectionem sacrificii quod principalis celebrans,
ARTICULUS II. qui est episcopus, utramque speciem sumat.
Ad pontilicaleRomanum:To skuinon semper
LEVIORES QILEDAM DIFFICULTATES DE MINISTRO negat veritatem, sed quandoque asserit. Ad
CONSECRATIONIS EXPENDUNTUR. ultimum, attenta praxi Ecclesiee, materia est
moraliter prcesens, quod sufficit.
Petes 1° utrum neomystae consecrent si-
'. Petes 2° utrum mali sacerdotes valide conse-
mul cum episcopo ordinante ? crent?
Resp. 1° plures posse simul consecrare eam- Qua?.stio est non solum de sacerdotibus pec-
dem materiam si tanquam cansae totales ab catoribus, sed etiam de haereticis, excommu-
invicem independentes simul pronuntient et nieatis, suspensis, depositis et degradatis.
finiant verba consecrationis, eo modo quo Degradatio est ablatio honoris et loci dignitati
diximus pluresposse simul eumdem baptizare. convenientis. Depositio est privatio execu-
Vide dissert. 2, de Baptismo, a. 3, petit. 4. tionis ministerii sine spe restitutionis in illud:
Resp. 2° 2 neomystas consecrare cum epi- Suspensio ejusdem executionis ministerii pri-
scopo \° quia in pontificali Romano « mone-
; vatio, sed cum spe restitutionis. Ad petitio-
tur episcopus, ut bene advertat quod secre- nem
tas morose dicat et aliquantulum alte, ita ut Resp. affirmative '. Quia quivis sacerdos,'
ordinati sacerdotes possint secum omnia dice- quantumvis peccator, hsereticus, excommuni-
re, et praesertim vei ba consecrationis. quae dici catus, suspensus, depositus aut degradatus,non
* lb. a. 2, o. 2 Ibla. 1 Ib. a. 5, 1 et 8. 0.
 QUIS SIT MINISTER DISPENSATIONIS EUCHARISTLE? $27

amittit characterem et potestatem Ordinis. Vide fideles communicarc consueverunt; et cap.

qua3 diximus de Ministro sacrament. in ge- Dolentes de Celebrat. Miss., reprehenduntur
nere, dissert.Sf», a. 3. qui vix quater in anno celebrant; et Trid,,
Petes 3° utrum missa mali sacerdotis aequc Curet episcopus,utii(sacer-
sess. 3, cap. \i: «
valeat ac missa boni sacerdotis? dotes) saltem diebus dominicis et festls solem-
Resp.Si in missa consideretur sacramentum nitms; autem curam habuerint animarum,
si

et prout funduntur a sacerdote

orationes tam frequenter, ut suo muneri satisfaciant,
in persona missa niali sacerdotis a3-
Ecelesiae, missas celebrent.»
que valet ac missa boni saeerdotis, quia
utrinque est idem sacramentum et idera ARTICULUS III.

ministerium non enim malus sacerdos, cum

;

retineat cbnracterem, desinit esse ministcr QUIS SIT MINISTER DISPENSATIONIS

Ecclesi®. At si considerentur orationes uta EUCIIARISTI.E ?
privata persona procedunt, earum efficaeia
pendet ex devotione sacerdotis, et ex ea parte Cum Eucharistia consistat inre permanenli,
melior est missa boni quam mali sacerdotis. non est dubium quin valide a quoquam dis-
Undc cum res considerari soleant secundum pensetur. Qua?stio cst igitur de licito.
omnes suas circumstantias, dici pofest abso- Dico 1°: Minister ordinarius * et ex officio dis
lute quod missa boni sacerdotis sit melior pensationis Eucharistise est sacerdos.
quam mali. Prob. ex concilio Trid., sess. 13. cap. 8, ubi
Utrum liceat audire missam, vel recipere dicitur « semper in Ecclesia Dei hunc morem
communionem a malis sacerdotibus? Require fuisse, tanquam ex apostolica traditione des-
in tractatu de Sacramentis in genere, dissert. cendentem, ut laici Eucharistiam a sacerdo-

5, a. 6. tibus acciperent. »

Petes 4° utrum liceat sacerdoti omnino ces- Suadetur ratione 2

. 1° Ad sacerdotem perti-
sare a celebratione missa3 ? net ex officio consecratio Eucharistiae ergo et :

Resp. Sacerdos a etiamsi curam animarum dispensatio; tum quiacui competit actus prin-
non habeat, teuetur sub gravi peccato aiiquo- cipalis competit et accessorius ; tum quia sa-
ties celebrare ; quia 1° hoc praeceptum : cerdos conseerat in persona Chrisii sicut ;

Hoc facite in meam commemorationem, non autcm Christus conseeravit, ita et aliis distri-
tantum respicit communionem et cornmuni- buit. 2° Sacerdos constituitur medius inter
cantes, sed et maxime consecrationem et con- Deum et populum: ad
ergo sicut pertinet
secrantes; Christus enim, ut ait Trid., sess. eum dona populi Deo ad eum per-offerre, ita
22, cap. 1, « eis ut consecrarent prsBcepit per tinet doua divinitus sanctificata populo offerre.
hasc verba : Hoc faciie, ctc, uti semper Eccle- Unde Ecciesia ex S. Doctors canit: « Cujus
sia catiiolica intellexit et docuit. » 2° Unus- officium committi voluit solis presbyteris, qui-
quisque tenetur uti. gratia sibi data, cum iuerit bus sic eongruit, ut sumant et dent cceteris.»
opportunum. secundum illud 2 Cor. (5 Exhor- : Dico 2° Diaconus habet vi sua3 ordinatio-
:

8
tamur ne in vacuum gratiam Dei recipiatis ; nis, ut nossit ei committi disnensatio Euciia-
atqui opportunitas sacrificium offerendi, non risties: quia cum diaconus sit propinquus ordini

solum attenditur per comparationem ad fideles sacerdotali, aliquid participat de ejus officio,
Christi quibus oportet sacramenta ministrari, ut sciiicet dispenset Eucharistiam ex commis-
sed principaliter per ordinem ad Deum cui, sione, eo modo quo diximus sacerdotem ha-
consecratione hujus sacramenti, sacrificium bere ^vi ordinationis sine. ut possit ei commitU
offertur. Confirm. Unusquisque jure naturas collatio Confirmationis. Vide dissert. de Con-
denetur offerre Deo sacrificium sicut ergo : firmatione, §2, a. 7, obj. 2.
laici offerunt per sacerdotes, sic sacerdotes de- Conclusionem insuper probat praxis priorum
bent offerre per seipsos. Adde quod sint ex saeculorum, in quibus diaconi passim ex com-
officio dop<utati, ut pro populo intercedant, missione episcoporum vel presbyterorum.sive
et [*ro peccatis dona ac sacrificia offerant generaii sive speciali, Eucharistiam ministra-
Heb. 5. bant. Itaconstatex concilio Nicasno I g^nerali,
Quoties autem secluso legitimo impedimen- can. J4, velsecundum aiiam versionem, can.
to celebrare teneantur? Respondet Auctor eos 18, libi de diaconis respectu counnunionis
teneri in prrecipuis festis, maxime iis in quibus statuitur quod « si non fuer.it in prajsenii vel
1 Ib. a. 6, o. * A b. a, 10, o. * lb. a. 3, o. * Ibid. * Ib. ad i.
 m DISSERTATIO VII. ART. III.

episcopus, vel preabyter, tunc ipsi proferant nisi forte in necessitate

puta urgente teinpore
:

etedant » E\ concitio Carthag. \, anno 398, communionis paschalis, aut lucrandi jubilaei,
can. 88 Diaconus praesente presbytero Eucha-
:
sacerdos infirmus, posset ut quidam volunt,
ristiam corporis Christi populo, si necessitas committere diacono dispensationem Eucha-
COgat, jussus croget.» Ex S. Justino, Apolog. ristiae.

2, ubi dicit quod « diaconi darent singulis Observandum 4° secundum communem

pra3sentibuspartempanisetcalicisdiluti,super sententiam, diaconos in periculo mortis posse
quosfacta est gratiarum actio: quod alimentum sine commissione speciali et expressa, sibi vel
apud nos vocatur Eucharistia. » Ex lib. 8 aiiis Viaticum ministrare, si desit sacerdos,
Constit. Apost., quae S. Clementi tribuuntur, aut si praesens irrationabiliter recuset dare
cap. 28 « Oblatione vero ab episcnn^ znt pre-
: idque vel ex praesumpta commissione benignae
sbytero facta, ipsc diaconus dat populo. non matris Ecclesiae, quae non vult filios in hoe
tanquam sacerdos, sed tanquam qui minis- agone tanto subsidio defraudare, vel vi com-
trat presbyteris. » Ex. S. Cypriano, tract. de missionis generalis in quibusdam laudati?
Lapsis, ubi dicit diaconum praesentibus calicem canonibus factae.
offerre. Ex dicto S. Laurentii ad Xistum de quo Observandum 5° hostiae consecratae dispen-
supra. Ex Ordine Rom. in quo dispensatio Eu- sationem sive per diaconos, sive per presby-
charistiae tanquam officium diaconi recen- teros olim non fieri sicut nunc infundendo
setur. Ex Gelasio I, epist. ad episcopos Luca- ori communicantium, sed tradendo in eorum
niae : « Diaconi sacri corporis Christi praeroga- manus, quam vel ibidem consumebant, vel
tionem sub conspectu pontificis seu presbyteri, domum deferebant tempore oppor tuno sumen-
nisi his absentibusjus nonhabentexercendi.» dam, praesertim tempore persecutionum; sic-
Ex concil. Arelat. 2, anno 452, can. 15: «In que sibi ministrabant secundario et minus
secretario.diaconointerpresbyterossederenon principaliter applicando ad os. Ista constant
licet; velcorpus Christi, praesente presbytero, ex S. Cyrillo Jerosoi., CatechesiS Mystagogica,
tradere non praesumat.» Ex concilio Aquisgra- ubi haec habet « Accedens ad communionem,
:

nensr, anno 816, can. 7: « Sicut in sacerdote non expansis manuum neque volis accede,
c^nsecratio, ita in ministro dispensatio sacra- disjunctis digitis, sed sinistram veluti sedem
menti est. » quamdam subjiciens dextrae, quae tantum re-
gem susceptura est, et concava manu suscipe
Observanda circa prcefata tcstimonia. dicevis Amen ». Ex Tertull., 1. 2 ad Uxorem,
:

cap. 5, ubi enumerans incommoda viri gen-

Observandum 1° quandoque in histestimo- tilis cum uxore christiana: «Non sciet, inquit,

niis fieri mentionem commissionis specialis,
quandoque innui generalem tantum item
quandoque requiri necessitatem et absentiam
presbyteri, ut diaconus Eucharistiam dispen-
set quandoque non requiri: quod factum
,
arbitramur secundum variam disciplinam di-
maritus quid secreto ante omnem cibum gu-
; stes; et si sciverit, panem non illum credit
esse qui dicitur.» Ex S. Basilio, epist. ad Cae-
sariam Patriciam, ubi probathancdisciplinam
exdiuturnaconsuetudine etiam extra tempus
persecutionis « Omnes enim, inquit, qui sunl
:

versarum ecclesiarum et diversorum tem- m desertismonachi, ubi nonest sacerdos, illic

porum. habentes communionem ex s# ipsis, eam
Observandum 2 C hanc commissionem sive sumunt ; Alexandriae autem et m i4£gypto
goneralem sive specialem factam diaconis non unusquisque ex laicis qui illic degunt, maxima
semper restringi ad dispensationem sanguinis, ex parte habent Communionem domi suae....
sed etiam extendi ad dispensationem corpo- Etenim in ecclesia sacerdos tradit particulani,
ris. Unde cum S. Th., hic ad 1, loquitur de et cum omni potestate et libertate eam tenet
commissione facta diaconis dispensandi cali- qui accipit et sic sua manu ad os eam addu-
cem tantum, intelligit secundum morem qui cit. » Eunulem morein servari supponit S.
circa sua tempora invaluerat, ea probabili Hieronymus, Apolog. adversus Jovin.
ratione quam profert, quod sanguis Christi Hoc autem erat discrimeu inter viros et mu-
contineatur in vase, nec adeo necesse sit tangi lieres, quod viri hostiam reciperent nuda ma-
a dispensante, sicut tangitur corpus Christi. nu, mulieres vero in linteolo mundo, quod
Observandum 3° hunc usum committendi ideo vocabatur dqminicale. Constat ex S. Aug.,
diaconis dispensationem Eucharistiae jam diu serm. 252, de Temporc « Mulieres, inquit,:

apud nos exolevisse, ideo id nunc non licere quomodo nitidum exhibent linteolum, ubi
 QILEDAM QU^STIUNCUL^ DE MTNISTRO, ETC. 989

Christi corpus accipiant: sic corpus castum et quiritur ad debitum modum et ordinem ad-
cor mundum exhibeant. » Ex concilio Antis- ministrandi.
siodor. r anno 578, can. 36 : « Non licet muiieri Colligitur ex concilio Carthag. 1, can. 7, c$
nuda manu Eucharistiam sumere», et aliis. Milevitano, can. 18 ; ralio est quia pastoris est
Observandum 6° hos usus paulatim in Ec- pascere, inter vcro actus pascendi praecipuus
clesia desivisse. Imprimis prohiberi ccepit in videtur administratio Eucharistiae quae est ci-

quibusdam conciliis provincialibus Euchari- bus animae qui ergo sine liccntia
spiritualis :

stiam extra ecclesiam consumere synodus : pastoris, saltem praesumpta, id altentaret, jus
Caesaraugustana, anno 381, can. 3, sic statuit ejus in re gravi violaret, ideoque secundum
« Eucharistiae gratiam si quis probatur acce- communem sensum theologorum peccaret
ptam non consumpsisse in ecclesia, anathema mortaliter; imo si esset religiosus qui id prae-
sit in perpetuum. » Toletana I, anno 400, can. sumeret (non tamen qui ex ignorantia ageret),
14 : « Si quis acceptam a sacerdote Euchari- incurreret excommunicationem papae reserva-
stiam non sumpserit, velut sacrilegus propel- tam; quia Clementina Religiosi, 1. 5, tit. 7,
latur. » prohibitum Eucharistiam
Deinde fuit sub praefata excommunicatione prohibetur
in manus laicorumtradere, cap. PervenitZQ, religiosis ne sacramenta Extremae Unctionis,
de Consecrat., d. 2, ex concilio Rhemensi. Eucharistiae et Matrimonii clericis aut laicis di-
Tandem consuetudine contraria quae vim le- spensare prcesumant sine licentia pastoris.
gis habet, ubique introductum est ut hostia a Quando autem parochus concedit alicui licen-
sacerdote, non in manus tradatur, sed ori in- tiam celebrandi in sua ecclesia, censetur con-
fundatur ibidem consumenda. cedere licentiam administrandi Eucharistiarj,
Ex his inferes quod, quamvis absolute lo- nisi contrarium exprimat.
quendo Ecclesia et summus pontifex ex pleni- Resp. 2° Religiosi mendicantes jure delegato
tudine potestatis possit dispensare ut clerici possunt Eucharistiam administrare omnibus
diacono inferiores, imu et laici sibi vel aliis utriusque sexus fidelibus, exceptis commu-
Eucharistiam distribuant, saltem minus prin- nione paschali et Viatico. Ita constat ex eorum
cipaliter et applicando ad os aut ad alios defe- privilegiis quibus quoad hoc derogatur Cle-
rendo quod a sacerdote receperunt, ut fiebat mentinae Religiosi; et ita obtinet usus passim
olim et legimus dispensatum a S. Pio V, ut receptus.
regina Maria Stuart se ipsam in carcere com- Petes 2° quo tempore possit et debeat admi-
municaret attenta tamen pracsenti Ecclesiae
; nistrari Eucharistia?
disciplina, nulli ex praedictis magis licet etiam Resp. Imprimis, excepto Viatico, admini-
in articulo mortis se aut alios communicare, strari non potest tempore interdicti localis,cap.
quam sacerdoti sine vestibus sacris celebrare. Quod in te u, Extra. dePcenit. et Remiss.,1. 5,
Unde S. Th. in 4, d. 13, q. 1, a. 3, q. 1, ad 3, tit. 38; neque die Parasceves, quia sic obtinuit
postquam dixit cuilibet licitum esse tangere usus et extat decretum S. Congregationis da-
corpus Christi in necessitate, ut si in aliquo tum die 19 Februarii 1622; consuetudinem
loco immundo caderet, addit : « Sed non est autem abstinendi a communione sabbato
simile de dispensatione sacramenti, quia re- sancto probare videtur quod hac die non can-
ceptio hujus sacramenti non est necessitatis. tetur antiphona, quae dicitur «communio»,
Unde non potest sacramentaliter man-
ei qui quam tamen nunc non obligare suadet con-
ducare, dicendum est: Crede et manducasti. traria praxis.
Quavis autem alia die, quavis diei hora, sal-
ARTICULUS IV.
tem ante meridiem, licite administratur com-
munio; quia nulla alia dies jure vel cpnsuetu-
dine excipitur, nullum diei tempus legitur
QUjEDAM QUjESTIUNCULjE DE MINISTRO DISPENSA-
determinatum.
TIONIS EUCHARISTIiE BREVITER RESOLVUNTUR.
Administrandam esse in Missa « post com-
munionem celebrantis ante purification^m »
Petes 1° utrum
quilibet sacerdos possit Eu- suadet Trid., 22, cap. 6
sess. pos^e post Mis-
;

charistiam dispensare. sam ministrari tradunt concil. Mediolan. 5,

Resp. 1° Jure urdinario solus parochus aut tom. 5 Concil., pag. 587, Sacramentale Ambro-
ilii superior putest Eucharistiam dispensare, sianum, pas:. 74, decreta S. Congreg., sub Ur-
non quod ad substantiam actus huius reaui- hano VIU. Imo id expedire quando magnus est
ntur jurisdictio sicut ad absolutionem, sed re- communicantium numerus docet sapientis&V
St.-Thom. — Tonu VI. 34
vjT DISSERTATIO VIII. ART. I.

rntis pjntifex Bencdictus XIV, feliciter re- debet eadem occasione ipsis mimstrare Euch<>
gnans, de Sacrificio Missce., p. 4, sect. 2, quia ristiam, cum per hoc non incurrat novum
adstantes non comnuinicantes possunt taedio aliquod notabile periculum.
affiei et negotiorum cura urgeri, sicque nunc Casu vero quo sint confessi, probabiles sunt
est in usu. utrinque sententiae. Negativam tenent Diana,
Dixi : « Saltem ante meridiem, » quandiu Gabriel, Dicastillus et quia hoc sacramen-
alii ;

scilieet celebrantur missae, quia msic obtinuit tum non est absolute necessarium, et praece-
communis Ecclesiae praxis; excipe infirmos. ptum non obligat cum tanto aliorum dispen-
Non videtur tamen damnandus, qui ex ratio- dio: et ita declarasseGregorium XIII in
nabili causa ministraret uni vel alteri secreto quadam epistola ad S. Carolum Borromaeum
post meridiem. testatur Diana in Summa, verbo Communio,
Petes 3° utrum in missa defunctorum possit numero Affirmativam tuentur Sylvius,
86.
dari communio? Marchantius, Suares, Chapeauville et alii quia ;

Resp. affirmative: Quia 1° Trid. citatum licet hoc sacramentum non sit absolutae ne-
optat « ut in singulis missis, » nullam exci- cessitatis, videtur tamen medium aliquo modo
piendo, fideles communicent. 2° Quia in missis necessarium ad conservandain gratiam, et
defunctorum, sicut in aliis, sacerdos dicit in vincendas tentationes diemonis in hoc ultimo
canone, « ut quotquot ex hac altaris participa- maxime insidiantis. Addunt hanc
conflictu
tione sacrosanctum Filii tui corpus et san- praxim parochorum timoratorum et ma-
esse
guinem sumpsenmus. » 3° Ex rubricis missae gnum fore scandalum, si pastores sinerent
pro defunctis pariter legitur : « Si qui sunt communiter suos subditos peste laborantes
communicandi », communicet antequam se mori sine Vialico quae indicant pastores ad
:

purificet. Opponitur decretum contrarium Sa- id teneri.

crae Congreg., an. 1701 ; at istud decretum Caeterum hujus secundae sententiae patroni
deinceps promulgari vetuit eadem S. Congre- admittunt quod, cum Eucharistia sit minus
gatio, die 21 Martii 1711, teste P. Laurentio necessaria quam Pcenitentia, facilius possint
Berti, lib. 33, cap. 18, § 4. occurrere rationes excusantes parochum ne
Petes 4° quandonam parochus teneatur ad- hic et nunc teneatur illam in casu admini-
ministrare Eucharistiam suis parochianis? strare, puta si ex una parte instet magnum pe-
Resp. teneri non solum in paschate et morte, riculum vitae pro parocho, et ex altera parte
sed etiam quoties rationabiiiter petunt, seclu- levis necessitas in aegroto, sive quia paulo ante
sis tamen legitimis impedimentis ;
quia pasto- communicavit, sive quia ex regulari vita, et
res temporalia recipiunt a fidelibus non solum ex confessione legitima est rcjoraliter certus
ut spiritualia necessaria, sed etiam utilia mini- quod sit in statu gratiae. Item *fi ex morte pa-
ctrent ; non
alioquin sat esset provisum saluti storis gravis sequeretur jactura in populo,
Udelium. Adde quod sicut pater carnalis tene- quia alter nec cito, nec facile posset haberi.
tur providere de cibo suis filiis, non solum in lta Sylvius, supp. q. 32, a. 3 quibus modifi- :

uxtrema vel gravi necessitate, sed quoties ratio- cationibus appositis non ita distant praefatae
nabiliter petunt, ita pater spiritualis. sententiae. Insuper exutraque parte admittitur
Petes 5° utrum pastor teneatur suis paro- quod in hoc casu possit administrari Eucha-
ciuanis peste infectis administrare Euchari- ristia aliquo instrumento, modo absit pericu-
fitiam cum gravi vitae suae periculo ? lumlapsus.
iVesp. Casu quo indigeant confessione, cum Ritus quo sacerdos debet Eucharistiam mi-
setandum probabiliorem sententiam tenea- nistrare, sive laicis, sive infirmis, traditur m
iu earum confessiones audire, potest et rubricis.
 UTRUM MISSA SIT VERUM AC PROPRIE DICTDM, ETC. m

DISSERTATIO VIII.

De Eucliaristia in quantum est sacrificium, sivo

de sacrificio Hf issse.

Huctisque egimus de Eucharistia, ut est sa- Item ibid., conclus. 2, varias sacrificii divi-
cramentum ad nostram sanctificationem or- siones exposuimus. At quod spectat pra^sens
dinatum. Superest, pro complemento hujus institutum, dividitur rationc finis in latreuti-
tractatus, agendum de ea,ut est sacrificium in cum, cucharisticum, impetratorium, et propi-
Dei cultum ordinatum. tiatorium. Laireuticum diciturquod praecise
ad cultum Deo ut supremo Domino exhiben-
ARTICULUS I. dum ordinatur : tale erat in antiqua lege holo-
caustum quod totum comburebatur eucha- ;

UTRUM MISSA SIT VERUM AC PROPRIE DICTUM risticum quod offertur in gratiarurn actionem
SACRIFICIUM? pro acceptis beneficiis ; impetratorium pro
novis beneficis obtinendis : utrumque voca-
Actio illa sacra, qua in Ecclesia catholica tur, in lege mosaica, hostia pacifica ;
pro-
conficitur Eucharistia cum variis precibus et pitiatorium quod ordinatur ad reddendur»
caeremonis. dicitur apud Graecos Liturgia, Deum nobis propitium et placatum offertur ;

apud Latinos Missa. Hanc vocem quidam di- pro peccatis praeteritis, et dicebatur, in antiqua
cunt esse Hebraicam ac derivatam a missah lege, hostia pro peccato.
quod signifkat oblationem. Alii communius Ha?retici qui negant realem
praesentiam
cum Auctore * dicunt esse vocem Latinam a Christi in Eucharistia, negant consequentcr
verbo Mitto derivatam; quia obiatio et preces Missam esse verum et proprie dictum sacrifi-
in illamittuntur Deo per angeium assistentem. cium. Id etiam negant lutherani, quamvis
Unde cum in fine Missae dieitur : « Ite Missa praesentiam realem agnoscant: unde Lutherus,
est », sensus est: Licet \obis abire, quia obla- cnm utramque hanc sententiam difficile conci-
tio salutaris cum precibus jam est transmissa liaret, eo dementiae et impudentiae devenit, ut
ad Deumpro vobis. in lib. de Missa privata, anno 1534, scribcre
In tractatu de Religione, dissert. 3, a. % non erubuerit « tandem sibi a damione sug-
conclus. 1, definivimus sacrificium proprie gestum ac persuasum fuisse Missae sacrificium
dictum his verbis Oblatio rei sensibilis a legi-
: abrogandum esse.» Voluntergo novatorcs non
timo ministro facta Deo per realem im- essein novalege,nisi sacrificium spirituale bo-
mutationem, ad testandum ejus supremum norumoperum;quia,inquiunt, «veriadoratorcs
dominium nostramque subjectionem » quas ;
adorabunt in spiritu et veritate» Missam seu ;

omnes particulas ibidem adamussim explicui- Eucharistiam esse meram commemorationem

mus. Ibid., conclus. 3 et A, probavimus sacri-
ficium csse de jure naturae, consequenter
omnes homines ad illud teneri, sive per se,
omni com-
sive per alios offerendum, ita ut in
sacrificii Christi in cruce, Christumque nobis
dedisse mensam in qua epulemur, sed aon altare
super quod hostias immoleinus. Coatra quos
Dico Missaest verum et proprie dictum sa-
:

munitate offeratur sacrificium proomnibus: crilicium.

quse omnia tanquam hic dicta supponimus et Est de fide decisa in concilio Trid., sess. 22,
requirenda Iqco citato. can. 1, sic : «Si quis dixerit in Missa non offerri
Hic q. 83, a. 4, ad. 9. verum et proprium sacrificium, aut quod
K>* DISSERTATIO VIII. ART. I.

offi rri non sit aliud quam nobis Christum ad nis etvini : crgo. Prob. min. Christus non po~
maAducandum dari, anathema sit. test dici sacerdos secundum ordinem Melchi-
Prob. 1° e\ prophetia Malachise, cap. 1 : sedech ex convenientia nominis quatenus ,

Non mihi vohuitas in vobis, dicit Dominns

est Melchisedech significat regem justitioe, et Rex
exercituum , et munus non suscipiam de Salem, regem pacis, quae nomina conveniunt
manu vcstra ab orlu enim solis asque ad oc-
; Christo, nequc ob typum divinitatis expres-
caswn magnum est nomen meum in gentibus, sum his vcrbis sine genealogia, neque ob
:

et in omni loco sacrificatur et offertur nomini perpetuitatem sacrificii significatam his verbis,
meo oblatio munda. Duo importat haec pro- Manet sacerdos in ceternum, nec denique ob
phetia, nc^ipe rejicienda fore sacrificia Juda3- varias alias dotes Melchisedech, qu^s Aposto-
orum, et illis substituendum fore novum ; non lus, Heb. 7, enumerat. Haec enim omnia signi-
enim obstat quod dicat « sacrificatur et ofler- ficantquidem Christum fuisse figuratum in
tur»inpraesenti;idenimfamiliareestprophetis Melchisedech, sednon demonstrant esse sa-
ut propter certitudinem praedictionis, futura cerdotem secundum ordinem seu ritum Mel-
quasi praesentia aut praetcrita enuntient, ut chisedech ; alia quippe est ratio figurae , alia
illud Psal. 21: Diviserunt sibi vestimenta mea, ritus etordinis sacrificii. Ad rationern figura3
et plura alia: atqui per illud novum sacrifi- sufficit quod signa praecesserint; ad ritum
cium antiquis substituendum, non potest aliud sacrificii requiritur similitudo rei oblatae. Hinc
intelligi quam sacrificium Missae; haecenimest Abel, Isaac, Moyses fuerunt figurae Christi,
oblatio munda, corpus scilicet et sanguis Chri- non potesttamen dici Christus sacerdos secun-
sti, quae in omni loco Deo offertur. dum ordinem Abel, aut Isaac, aut Moysis.
Si dicas cum haereticis posse intelligi sacrifi- Item licet antiqua sacrificia essent per macta-
cium crucis, vel sacrificium spirituale bono- tionem pecudum figurae sacrificii crucis, Chri-
rum operum, contra primum, est quod sacri- stustamen non dicitur sacerdos secundum
ficium crucis non fueritoblatum in omni loco, ordinem eorum qui pecudes immolabant, quia
,>edin uno loco Judaeae czntra secundum Sa- ; : nulla est similitudo inter victimam crucis, et
crificium spirituale bonorum operum non est victimas antiquorum sacrificiorum nulla :

novum, nec substituendum loco antiquorum
sacrificiorum fuit enim ab initio mundi.
; Christum sacerdotem secundum ordinem Mel-
Confirm. probatio Hanc Malachiae prophe-:
tiam de sacrificio Missae interpretantur com-
muniter SS. Patres: Justinus, in Dialogo cum
Triph.; Irenaeus, 1. 4 adversus Hceres., o,17;
S. Chrys. in Psal. 95, et plures alii quos refert
Bellarm., 1. 1 de Missa y) cap. 10,
Si dicas S. Augustinum, 1.
ergo similitudo, nulla figura potest constituere
chisedech, nisi similitudo rei oblatae'. Unde
Trid., sess. 22, cap. 1, dicit de Christo : « Sa-
cerdotem secundum ordinem Melchisedech se
in aeternum constitutum declarans, corpus et
sanguinem suum sub speciebus panis et vini
Deo Patri obtulit ».
2, cont. Litt. Pe- Et ita communiter intelligunt SS. Patres :

86, et S. Hieronymum, super cap. 1

til., c. S. Cyprianus, epist. 63, ad Caecil.; S. Clemens
Malach., ejus verba interpretari de sacrificio Alexand., 1. & Stroma., circa finem; Euseb.,
laudis, resp. ita quidem esse, at non exclu- 1. 5 Demonstrat. Evang.; S. Ambr., 1. 5 de
dendo sacrificium proprie dictum; cum enim Sac, c. 1 S. Epiphanius; S. Chrysosth.; Theo-
;

offeratur cum laude, potest dici sacrificium doret. et de quibus vide Bellarm. citatum.
alii
laudis, modo non excludatur ratio veri sacri- Respondent 1° haeretici Melchisedech non
ficii. De vero autem sacrificio expresse intel- obtulisse panem et vinum in sacrificium, sed
ligit S.Aug., 1. 18, de CiviL, c. 35. ad reficiendos milites Abrahae fatigatos ex prae-
Prob. 2° Hebr. 7 et Psal. 109, Christus
:
lio; quia in Vulgata non dicitur offerens, sed
dicitur sacerdos in ceternum secundum ordi- proferens;inRebrxoiegit\irprotulit,sivecxire
nem, seu ritum Melchisedech. Genes. autemU, fecit; et in versione septuaginta interpretum
dicitur Melchisedech rex Salem proferens pa- legitur, protulit illi (Abrahae) panes et vinum,
nemetvinum,eratenimsacerdos Dei allissimi, sicque interpretantur Joseph, 1. 1 Antiquit. t
benedixit ei (Abrahamo) et ait : benedictus c. 10 ; Damascenus, 1.4 Orthod. fidei, c. 14;
Abraham de excelso; et Benedictus Deus excel- Cajetanus in Genes., et Vasques, disp. 87, c. 3,
sus, quo protegente hostes in manibus tuis a. 6.
sunt : atqui Christus non potest dici sacerdos Multi ex nostris negant Melchisedech obtu-
secundum ordinem Melchisedech, nisi ex simi- lisse panem et vinum militibus Abraha?,
ea
liludine rei oblatae in sacrificium, scilicetpa- potissimum ratione, quod cum abundanter
 UTRUM MISSA SIT VERUM kC PROPRIE DICTUM, ETC. r>33

refecti essen ex praeda, ut habetur cap. citato

:
: Judoeos averteret a sacrificiis Aaronicis quibus
Genes., non indigerent cibo attamen potest : crant adhuc valde addicti: eam autem excel-
concedi, et videtur eoncedcndum absque pra> lentiam ostendit ex perpetua duratione, ex
judicio probationis, dicendo scilicet Melchise- decimatione levitarum, ex unctione spirituali,
dech obtulisse Abrahaj et militibus ejus panem et aliis pra;rogativis praesignatis in Melchise-
et vinum, non commune sed prius oblatum dech pra?termittit ordinem et ritum sacrificii
;

insacrificium, seu, ut dicit Clemens Alexand., in pane et vino, tum quia quantum ad hoc
1. & Strom.,panem sanctificatum,ut moris erat iraecise sacrificium Melchisedech non praecellit
in sacrificiis, sicque omnia conciliantur, et sacrificiis vivorum animalium; et ipsi levitai
evanescit responsio haereticorum. Melchise- quandoque etiam panem et vinum offerebant,
dech vero reipsa obtulisse pancm et vinum licet ut partem tantum aut condimentum, ut
in sacrificium constat : 1° ex diclis in proba- dictum est; tum quia mysterium transsubstan-
tione, quia in nullo alio Christus posset dici tiationis panis et vini in corpus et sanguinem
sacerdos secundum ordinem Melchisedech; Christi superabat captum istorum Judaeorum
2° ex Patribus laudatis; 3° quia Melchisedech adhuc carnalium et idco, cap. 5, v. 11,
;

obviam ivit Abrahac, non ut princeps foedera- dixerat: De qno Melchiscdech, nobis grandis
tus, sed tanquam pontifex, ut pro parta victo- sermo, et ininterpretalibis ad dicendum, quo-
ria sacrificium ageret in gratiarum actionem, niam imbecilles facti estis ad audiendum et ;

Abrahae benediceret, et decimas ab eo recipe- vers. seq.: Facti estis quibus lacte opus sit,

ret,ut patet ex textu S. Scripturae; 4° quia non solido cibo.

ibidem significatur ideo obtutisse panes, quia Prob. 3° ex institutione Eucharistiae Chri- :

erat sacerdos Erat enim } inquit S. Scriptura,

: stus institucns Eucharistiam verum perfecit
sacerdos Dei altissimi, inepte autem proferre- sacrificium, se ipsum Patri offerendo sub spe-
tur titulus sacerdotalis,de militibus Abrahaesi cie panis et vini atqui Missa est id ipsum quod
:

solum reficiendis, et non de sacrificio pera- fecit et facere praecepit apostolis et eorum in
gendo actum fuisset. sacerdotiosuccessoribus, dum dixit:Hocfacite
Neque dicas iii Hebraeo legi et, et non enim; in meam commemorationem : ergo. Min. con-
legitur namque in Hebneo ve, quam parlicu- stat.Prob. maj. 1° ex praecedenti probationc:
lam linguae Hebraieae peritissimi, S. Hierony- Christus non alia de causa est et dicitur sacer-
tfius et doctissimi Rabbini reddunt per enim; dcs secundum ordinem Melchisedech quam
sed estolegendum foret ei, sensus idem per- quia obtulit sacrificium secundum ritum et
maneret; non enim aliarationc post comme- similitudinem sacrificii Melchisedech atqui :

moratam oblationem panis et vini, immediate iste ritus, ac ista similitudo in hoc sita est, ut,
fit mentio dignitatis sacerdotalis, quam quia sicut Melchisedech obtulit panem et vinum,
haec requirebatur ad sacrificium. ita Christus sacrificium peregit dum sub spe-
Respondent 2° etiam in sacrificiis Aaron of- ciebus panis et vini seipsum Deo obtulit ; 2° ex
ferri panem et vinum, sicque ea ratione Chri- patribus asserentibus Christum in ultima coena
stum non posse dici sacerdotem secundum hoc sacramentum instituendo, vere sacrifi-
ordinem Melchisedech. At contra: In sacrificiis hom. 2 in Levit., S.
casse. Ita S. Greg. Niss.,
Aaron offerebatur panis et vinum, ut pars tan- Cyprianus, serm. de ccena Dom. et epist. 63,
tum aut condimentum sacrificii, non ut ma- S. Leo magnus, serm. 7 de Pass., etc.
teria integra et totalis, sicut in sacrificio Prob. 4° ex traditione quam eruimus 1° ex
Melchisedech. Patribus quos magno numero refert Bellarm.,
Respondent 3° Apostolum, Heb. 7, enume- 1.1, de Missa, cap. 15, sed quos hic recensere
rantem varios characteres sacerdotii Christi in cum textibus longum foret et forte supervaca-
Melchisedech praisignatos, silere de oblatione neum, siquidemillosnobis concedant haeretici;
panis et vini: ergo non in hoc potest dici dicit enim Lutherus de missa privata: « Hic
Christus sacerdos secundum ordinem Melchi- non moramur si clamitent papistae : Ecclesia,
sedechv Ecclesia ; Patres, Patres ;
homi-
quia, ut dixi,
Sed contra, negatur conseq.; 1° quia ex ar- num dicta aut facta nihil in tam magnis cu-
gumento negativo nihil concluditur, pra^ser- ramus, scimus enim ipsos prophetas lapsos
tim ubi sunt positiva in contrarium; 2° quia id esse, adeoque apostolos: verbo Christi judica-
non i;rat necessarium scopo Apostoli; ibi enim mus Ecclesiam, apostolos, adeoque \psos an-
intendit solum Paulus exponere excellentiam geios. » Et Kemnitius, in Examine « Negari :

uovi sacerdotii praefigurati in Melchisedech, ut non potest veteres, quando loquuntur de cele-
5*4 DISSERTATIO VIII. ART. I.

bratione coena? dominicae, usnrpare vocabula mystica quatenus corpus et sanguis vl

scilicet,

sacrificii» immolationi*, hostia?, victimce, uti verborumseparantur; cultussupremiDomini,

verbis, offerre, sacriflcare,immolare» ;
2° ex an- quia Deo otTertur tandem locus necessarius,
;

tiquis liturgiis, nimirum S . Chrysostomi ,

nernpe altare.
Syriaca, Maronitarum, Armenorum et aliis in
quibus passim exprimitur actio sacrificii, obla- Solvuntur objectiones.
tio sacrificii, applicatio sacrificii, etc. ; 3° ex

conciliis : ex Nica?no 1, can. 14-, v. 18, ubi Obj. 1° : Secundum Apost., Heb. 7, non est
apertedistinguitur oblatioacommunione,dum in nova lege nisi unus sacerdos, scilicet Chri-
dicitar de diaconis: « Nec regula, nec consue- stus dicit enim: « Alii
; quidem facti sunt sa-
mdo tradidit, ut hi qui potestatem non habent cerdotes, idcirco quod morte prohiberentur
offerendi, lnsquiofferuntdentChristi corpus;» permanere hic autem : eo quod maneat in
ex Tolet. 12, c. 5; Antissiod., c. 8; Bracar. 3, aeternum, sempiternum habet sacerdotium » :
e. 1; Lateranensi,cap. Firmiter; Constantiensi ergo si nuHus sit in Ecclesia sacerdos praeter
in bulla Mariini V, et tandem Tridentino, non Christum, nullum est aliud sacrificium praeter
solum canone supra laudato , sed etiam in illud cruentum quod
in cruce obtulit.
multis capitibus ejusdem sess. 22. Resp. dist. ant. Non est in nova lege, nisi
Prob. 5° : Debet admitti in Ecclesia aliquod unus sacerdos principalis, conc; ministerialis,
<<acrificium : atqui non est aliud assignabile neg. In hoc ergo situm est discrimen quod
quam Missa: ergo. Prob. maj.; quia sacri- 1° Apostolus statuit inter sacerdotes antiquso le-
ficium est de jure naturse, ut probavimus cum gis et novae, quod sacerdotes antiquae legis,
Auctore in tract. de Religione. 2° Est altare cum morte prohiberentur permanere, habe-
inEcclesia, juxta Apost. Heb. 13: « Habemus rent successores in eodem gradu dignitatis et
altare de quo edere non habent potestatem potestatis; sic Aaroni successit Eleazar, Elea-
qui tabernaculo dcserviunt» atqui non erigi- : zaro Phinees, et sic de cseteris in nova autem
:

tur altare, nisi ad sacrificium proprie dictum, lege, cum sacerdos Christus maneat in aeter-
sacrificium enim spirituale bonorum operum num, non habet successores in eadem digni-
non indiget altari. 3° Nulla natio aut religio tate, excellentia et potestate; habet tamen mi-
est, aut fuit unquam sine sacrificio. Unde S. nistros et vicarios, sicut summi sacerdotes in
Aug., 1. 10, cont. Faust. : « In nullum, inquit, antiqua lege, dum viverent, habebant inferio-
nomen religionis, sive veram sive falsam coa- res sacerdotes, ut ministros et vicarios ; imo
dunari homines possunt,nisi aliquo sacrificio- ex hoc quod Christus maneat sacerdos in
rum sacramentorum visibilium consortio
et seternum, et per se nunc non offerat sacrifi-
colligentur. » Qua ergo ratione vera religio, cium, necesse est quod habeat inferiores sa«
dilecta Christi sponsa, ab eo fundata, careret cerdotes, ministros et vicarios, qui in ejus
eo specialissimo ritu colendi Deum, maxime loco et persona sacrificium offerant.
cum Ecclesia legis natura? et scriptae haberet Inst. 1° Juxta eumdem Apostolum,ibidem,
:

sua sacrificia? estunicum in Ecclesia crucis sacrificium, dicit

Ratio est, inquiunt haeretici, quia in hac no- enim « Qui (Christus) non habet necessitatem
:

va lege Christus in cruce satisfecit pro pecca- quotidie quemadmodum sacerdotes, prius pro
tis omnium hominum at vero etiam pro: sius delictis hostias offerre, deinde pro populi,
peccatis hominum qui fuerunt in ]c^e naturae hoc enim fecit semel se offerendo » : ergo.
et scripta, satisiecit, et tamen tunc erant sa- Resp. dist. ant. Estunicum in Ecclesiasacri-
crificia. Insuper Christus in cruce equidem ficium quoad substantiam, conc; quoad mo-
satisfecit pro peccatis omnium hominum, dum, neg. Sacrificium itaque Missae idem est
quantum ad sufficientiam pretii soluti: at quoad substantiam cum sacrificio crucis quia ;

quantum ad efficaciam, debet ejus satisfactio idem est in utroque sacerdos, eadem hostia,
nobis appiicari per sacrificium Missae et sacra- tantum quoad modum offe-
Christus, et differt
menta. rendi, quatenus in cruce fuit cruentum, in al-
Prob. 6°: Nihil deest Missae ad rationem sa- tari est incruentum « Una est eademque:

crificii veri et perfecti ergo. Prob. ant. Adest

: hostia», inquit Trid., sess. 22, cap. 2; ^ idem
oblatio rei sensibilis, scilicet corporis et san- nuncofferens sacerdotum ministerio, qui sei-
guinis Christi sub speciebus panis et vini mi- ; psum tunc in cruce obtulit, sola offerendi ra-
nister iegitimus, Christus principalis offerens tione diversa. »

sacerdotum ministerio: immutatio materiae Inst. 2° : Istud sacrificium distinctum quoad

 UTRUM MISSA SIT VERUM AO PROPRIE DICTUM, ETC. 535

praedicationem verbi, quatenus ocitat fidem

modum a sacrificio crucis, est inulile ct sacri- qua, ut dicunt, justificamur.
ficio crucis derogans, atque injuriosum: crgo. Inst. 4° Juxta Apost. ibid. Jam non relin-
:

Prob. ant. ex eodcm Apostolo diccnte, ibidcm quitur hostia pro peccatis ergo. :

cap. 10 : « Una
consummavit in
oblatione Resp. bujus textus, in quo dc peccato apo-
sempiternum sanctificatos... ubiautem horum stasiae agitur, multipliccm csse interpretatio-
(peccatorum) remissio, jam non cst oblatio pro nem : 1° quod difficile et vix sit spes veniae
peccato » ergo quodcumque aliud sacrifi-
r propter maximam ingratitudinem et malitiam
ciuuv, tametsi quoad modum tantum distin- hujus pcccati quod non relinquatur hostia
; 2°
ctum,estinutile et sacrificiocrucis injuriosum, qua totum peccatum quoad culpam et omnem
ejus virtuti atque efficaciae dcrogans, quasi pcenam remittatur, sicut fit per Baptismum,
non esset infinitae viriutis et efficacice ad dc- quia Baptismus non iteratur 3° quod hujus- ;

lenda omnia peccata. modi apostatae non relinquatur hostia, ncque

Resp. neg. ant. Ad probat. dist. Una obla- Judaica, quia abrogata est, neque euchari-
tione consummavit in sempiternum sanctifi- stica, quia Christum non agnoscit. Alterutram
catos quantum ad sufficentiam pretii soluti expositionem csse ad mentem Apostoli inde
pro sanctificatione et redemptione totiusgene- constat, quod passim hortetur peccatores ad
rishumani, conc; quantum ad applicationem pcenitentiam ergo supponit adhuc absolute
:

hujus pretii, neg. Similiter: ubi est peccato- us relinqui hostiam pro peccatis.
rum remissio, quoad sufficentiam non
pretii, Inst. 5° Mulieri Samaritanae interroganti
:

estoblatio alterius pretii
non est alia oblatio pro applicatione hujus
pretii, neg. Undeex hocsequitur tantum quod
non sitopus, quod alius Christus moriatur pro
nobis, aut idem pluries moriatur, quasi ejus
oblatio non sufticeret pro expiandis totius
pro peccato, conc;
ubi esset adorandum, an in monte Garizim,
an in templo Jerosolymitano: et nota per ado-
randum intelligi sacrificandum ; de sacrificio
enim erat dissentio inter Judaeos et Samarita-
nos, in quo ex his duobus locis esset peragen-
dum respondet Christus, quod neque in
,

mundi peccatis; sed non sequiiur quod sit monte Garizim, neque in templo Jerosolymi-
inutile et derogans sacrificio crucis Missae sa- tano erit deinceps adorandum, sed quod veri
crificium, cum sit idern quoad substantiam, adoratores adorabunt Patrem in spiritu et
et ab eo totam virtutern mutuet, nec offeratur veritate : ergo Christus rejicit externa sacriil-
insupplementum quasi istud
sacrificii crucis, cia et vult tantum sacrificium internum et
non foret infinitae virtutis, nec sufficiens pre- spirituale.
tium solvisset pro redemptione omnium ho- Resp. hoc argumento nimis probari, ni-
1°

minum, sed praccise, ut frucius hujus pretii mirum omnem cultum exte-
rejiciendum esse
nobis applicetur. Sic non est inutile, nec de- riorem quem tamen ipsi haeretici admittunt in
rogans virtuti passionis Christi, quod ipse Baptismate, in celebratione ccenae et in multis
« semper vivens ad interpellandum pro
sit aliis.

nobis », Heb. 7, neque quod Baptismus, aut Resp. 2° dist. conseq. Ergo Christus externa
alia sacramenta frequententur, quia neque sacrificia legis Mosaicae conc; erat
rejecit,
Christus intcrpellat pro nobis, neque Baptis- enim quaestio de illis ; sacrificium incruentum
mus aut alia sacramenta conferuntur, quasi novae legis, neg. Per istud enim fideles ado-
passio Christi non foret infinitae virtutis, sed rant Patrem in veritate, dum otFerunt ipsi
ut ejus fructus nobis applicetur. Christum qui est veritas ; et in spiritu t dum
Inst. 3° : Per sacramenta sufficienter nobis captivant intellectum in obsequium fidei hujus
applicatur fructus passionis Christi : ergo. mysterii.
Resp. neg. ant. Quamvis enim Christus po- Obj. 2° : Eucharistia est sacramentum et
tuisset per unicum medium fructum suae pas- testamentum atqui idem non potest esse
:

sionis nobis applicare, ut tamen facilius et sua- sacramentum et testamentum et simul sa-
vius applicaretur, plura ad id media instituit, crificium ; alia enim est ratio sacrificii, alia
inter quae reponimus sacrificium Missae. Et si sacramenti et testamenti.
hoc a^gumentum aliquid probaret, sequeretur Resp. 1° hoc argumentum secum pugnare,
in principiis haereticorum quod ipsa sacra- nimirum idem non posse esse sacramentum
menta. maxime Baptismus et ccena. auae ad- et testamentum, quia est etiam alia ratio sacra-
mittunt, forent inutilia; quia juxta illos suffi- Unde resp. 2° dist. min.
rnenti et testamcnti.
cienter nobis applicatur fructus passionis pcr Idem sub eadem ratione non potest esse sa-
 -36 DISSERTATTO VIII. ART. II.

cramentiim,testamenuim etsacrnicium,conc; continetur eadem victima quae fuit immolata

snb diversa ratione, neg. Eucuaristia itaqne, in cruce, et est tantum diversus modus offe-
prout est siguuni gratiae sanctificantis, est sa- rendi : unde est commemoratio sacrificii
cramentum prout est signaculum seu instru-
;
crucnti et simul sacrificium incruentum.
sientum publicum divinae promissionis et Sic agnus paschalis fuit figura sacrificii crucis

novi foederis, est testamentum prout autem ;

et simul sacrificium.
offertur Deo, estsacrificium. Sic agnus pascha- Obj. 4° : Christus consecrans in ultima
lis, prout erat signum gratia^ seu passionis coena non obtulit sacrificium ergo nec offe-
:

Christi, erat sacramentum prout offerebatur ;

runt sacerdotes. Prob. ant. d° Quia legitur
lh\\ erai sacrificium. Item, Exod. 44, sanguis quidem Christum cum discipulis in mensa
victimarum effusus super populum eratsimul sedisse, fregisse panem et distribuisse ; at non
sacrificium et testamentum seu signum foede- legitur sacrificasse. 2° Si tunc sacrificasset,
risettestamenti. sacrificium hoc fuisset infinitae virtutis, sicque
Inst.: Eucharistia non solum est signum superfluum fuisset sacrificium crucis : ergo.
novi fcederis et testamenti, sed est etiam pars Resp. neg. ant. ,ut patet ex tertia probatione
haereditatis seu legati testamento Christi no- conclusionis. Ad primam probationem: 1° Est
bis relicti atqui hsereditas seu legatum non
: argumentum negativum quod non probat 2°
redditur testatori, alias esset inutilis hoeredi- Negatur legitur enim Christum esse sacer-
;

tas ergo.
:
dotem secundum ordinem Melchisedech, quod
Resp. dist. min. Itaeditas seu legatum non verificari non potest nisi quatenus obtulit cor-
redditur testatori inter homines, conc; inter pus et sanguinem suum sub speciebus panis
Deum et homines, neg. Tum quia nihil possu- et vini in ultima ccena, ut probatum est. Item

mus Deo offerre quod ab eo non acceperimus legitur ipsum consecrasse calicem seorsim a
tum quia reddendo Deo quod ab eo accepi- pane eumque vocasse calicem sanguinis sui,

mus, efficimur ditiores quam illud retinendo, quod sufficitad sacrificium probandum, ut di-

cum offerendo et reddendo acquiramus novum cetur modo. Ad secundam probationem. neg.
meritum. secundam sequelam non enim hoc ccenae sa- ;

Obj. 3° : In sacrificio rei viventis requiritur crificium, sed omnes Christi actiones ab in-
mactatio, seu occisio victimae ; atqui Christus, stanti Incarnationis fuerunt infiniti valoris,

qui secundum nos est victima, in Missa non nec tamen superfluum fuit sacrificium crucis,
occiditur: ergo. quia Deus decreverat non nisi per illud
Resp. dist. maj. In sacrificio rei viventis ut consummandum fore opus redemptionis hu-
viventis requiritur occisio victimae, transeat. manae.
Potest enim negari, siquidem hircus, Levit. Obj. 5° : Missa est inventum humanum
16., offerebatur vivus, nec tamen occidebatur, ergo. Prob. ant. Varii ordines Missae seu litur-
sed emittebatur in desertum : sufficit ergo giee habent homines auctores; primi dicuntur
qusedam immutatio victimae vergens in ejus S. Jacobus et S. Marcus deinde S. Basilius, S. ;

destructionem aut deteriorationem. Victimae Chrysostomus et alii : ergo.

in statu quasi mortuo oblatee, subdistinguo Resp. dist. ant. Missa quantum ad varias
Requiritur occisio cruenta et physica, neg.; in- caeremonias et preces est inventum humanum,
cruentaet mystica, conc Hasc autem reperitur conc;quantum ad substantiam sacrificii, neg.
in sacrificio Missae in quo vi verborum separa- Imo argumentum sic retorqueo in haereticos
tui sanguis a corpore ; et haec sufficit ad sa- Liturgise, cujuscumque sint auctoris, sunt an-

crificium incruentum, quale est sacrificium tiquissimse; ergo tunc offerebatur in Ecclesia
Missae figuratum per sacrificium incruentum incruentum Missa3 sacrificium atqui non est :

Melchisedech. verisimile homines novum invexisse sacrifi-

lnst.: Eucharistia est commemoratio et re- cium, nemine reclamante, sed e contra uni-
praesentatio sacrificii crucis ergo non est
: sa- versa ecclesia approbante: ergo.
crificium.
ARTICULUS II.
Resp. dist. ant. Est commemoratio et reprae-
sentatio vacua,neg.; continensremipsamsacri-
IN QUA ACTIONE CONSISTAT ESSENTIA SACRIFICII
ficii repra3sentati,conc etneg.conseq.Comme- MISS^:?
moratio enim et repraesentatio sacrificii, prse-
sertim si rem sacrificii contineat, potest esse In Missa plures concurrunt actiones : oblatio
simul sacrificium ; ir» Eueharistia autero j^nif: o+ v!r*i nu + e con a ecrationem n nf^ ^i- s
 IN QUA ACTIONE CONSISTAT ESSENTIA,
citur offertorium, consecratio, elevatio speci-
erum, oblatio post consecralionem, dum dici-
tur; «Undememores, etc, offerimus praeclarae
majestati tuae»etc, fractio panis et mixtio cum
sanguine, distributio et sumptio per sacerdo-
tem praecipua difficultas est de consecratione
:
et sumptione: unde ut a facilioribus incipia-
mus,
Dicol : Essentia sacrificii Missae non con-
sistit in obiatione sive praecedente sive subse-
quente consecrationem, neque in elevatione
hostiae, neque in fractione et mixtione specie-
rum, neque in distributione.
Prob. In ea actione consistit essentia sacri-
: est repraesentativa sepulturae Christi
ficii, quae primo est immutativa victimae; se-
cundo quae fit in persona Christi quiest princi-
pulis offerens tertio quam Christus adhibuit
; Dico 3°
in institutione hujus sacramenti, jussit enim
ueri quod quarto tandem quae est reprae-
fecit;
sentativa passionis illius ; ad id enim institu-
tum est hoc sacrificium: atqui actiones enu-
meratae non habent omnes istas conditiones.
Oblatio quae fit ante consecrationem non est
immutativa victimae, sed praeparatoria mate-
riae consecrandae ; non enim offertur corpus
Christi quod nondum est, sed panis et vinum,
neque eam adhibuit Christus. Elevatio hostiae
non est etiam immutativa nisi locaiiter, quod
non sufficit, neque fit in persona Christi, ne-
que eam Christus adhibuit. Oblatio sequens
consecrationem non fit etiam in persona Chri-
sti, ut patet exverbis: « Unde et memores nos
servi tui et plebstuasanctaofferimuspraeclarae
majestati tuae ».etc;nequeestimmutativa,sed
supponit mutationem factam, neque Christus
eam adhibuit. Fractio panis est quidem im-
mutativa specierum, sed non corporis Christi,
nec versatur circa utramque speciem, cum ta.
men utraque species ingrediatur rationem sa.
ut dicetur, et si casu hostia ante frac-
crificii,
tionem caderet in calicem, subsisteret sacrifi-
cium sine fractione. Mixtionem specierum non
adhibuit Christus, sed est tantum cceremonia
ecclesiastica, sicut ipsa hostiae fractio, neque
per eam mactatur victima, sed est potius quasi
mactationis reparativa coadunando corpus cum
sanguine. Tandem quoad distributionem saepe
sine illa offertur sacrificium et supponit illud
peractum, cum lllius participes fiant commu-
nicantes : ergo.
Dico 2° Sumptio non est de essentia sacri-
ficii.
Prob.exeodemprincipio:4°Sumensnonagit
in persona Christi, non enim aliquid offert,
sed sibi oi in propriam utilitatem recipit. 2°
ETC. 53Tr
De ccrtum est Christnm consecrasse; quod
fide
vero se communicaverit, quamvis sit probabi-
lius, non est tamen fide certum. 3° Cap. Rela-
tum de Consec, d. 2, redarguuntur presbyteri
sacrificantes et non communicantes.4 Sump-
tio supponit victimam mactatam per conse-
crationem, ut mox dicam, et est participatio
fructus sacrificii. 5° Non est immutativa nisi
localiter, remanet enim, ea non obstante, cor-
pus Christi sub speciebus neque dicas immu-
;
tationem fieri in stomacho, dum consumuntur
species, actio enim sacrificativa debet fieri in
altari, et non in hominis stomacho. 6° Tandem
tantum,
non vero mortis ejus nisi mediate, et ex sup-
positione quod Christus sit prius immolatus.
: Essentia sacrificii Missse adaequate
consistit in consecratione corporis et sangui-
nis, cum ordine ad sumptionem tanquam ad
partem integrantem.
Est cominunior cum Auctore qui, quaest.
praecedenti 82, a. 4, dicit quod « consecratio
chrismatis, vel cujuscumque materiae, non est
sacrificium sicut consecratio Eucharistiae. »
Art. 40, o., dicit « sacerdotes teneri ad sacn*
ficandum:... principaliter per comparationem
ad Deum, cui consecratione hujus sacramenti
sacrificium offertur » Et ad 1 « lloc sacra-
: :
mentum perficitur in consecratione hostiae,
in qua sacrificium Deo offertur. »
Prob. prima pars, 1° ab exclusione alia-
rum actionum; 2 e ex eodem semper princi-
pio. Consecratio fit in persona Christi, ut pa-
tet ex verbis praecedentibus consecrationem.
3° Eam adhibuit Christus, ut etiam constat.
4° Est immutativa victimae, scilicet Christi,
quatenus ponit ibi ipsum modo quasi mortuo
separando vi verborum corpus a sanguine;
nam vi verborum ponitur solum corpus sub
speciebus panis, et solus sanguis sub specie-
bus vini, ita ut sit veluti per accidens respe-
ctu consecrationis, quod ea peracta sanguis ex
concomitantia reperiatur in corpore. 5° Atque
ea ratione est essentialiter repraesentativa
mortis Christi, quod nulli alteri actioni con-
venit.
Confirm. Sacerdotium per se primo consi-
stit in potestate consecrandi ergo sacrificium
:
inipsa consecratione; sacerdotium enim essen-
tialiter est propter sacrificium.
Prob. secunda pars Sacrincium Missae ha-
:
betrationem cibi et potus ergo dicit ordinem
:
ad sumptionem tanquam ad partem inte-
grantem et complentem et heec est ratio cur
;
tanta sit Ecclesiae sollicitudo, ut utraque spe-
S18 DTSSERTATIO VTII. ART, II.

cies sumatur a celcbrante, vel, si casu non Resp. 1° dist. ant. Consecratio cst produ-
possit, ab alio sacerdote. ctiva victimae simpliciter, neg.; est productiva
victimae novo et quasi mortuo modo, conc. et
Solvtmhar objectiones. neg. conseq. Sufficit enim ad sacrificium quod
res novo et deteriori modo quam sit in se,
Obj. 1° : Ad sacriflcium requiritur essentia- praesenssistatur, neque semper requiritur ejus
litcr oblatio : ergo. destructio.
Resp. Requiritur essentialiter obla-
dist. ant. Resp. 2° dist. conseq. Ergo non est ejus im-
tio verbalis et in actu signato, neg.; oblatio re molatio sub eadem formalitate, conc,; sub di-
et in actu exercito, conc. Non igitur requiritur versa formalitate, neg.
Consecratio itaque
ad sacrificium quod sacrificans dicat : Tibi est productiva victimae, quatenus est physica
offero neque enim sic exprimebatur in sa-
;
et realis conversio panis et vini in corpus et
crificiis antiquis,neque id dixisse Christus le- sanguinem Christi ; est autem sacrificatio,
gitur sed sufficit quod sacerdos victimam
; quatenus est talis actio sacramentalis separans
pra^sentem in altari sistat et immolet in Dei vi verborum corpus a sanguine, quae duae for-
cultum hoc ipso enim in actu exercito ipsi
; malitates sunt distmctse et absolute separabi-
offertur, sicut hoc ipso quo dapes apponuntur les; casu cnirn quo sacerdos consecraret tan-
mensae, offeruntur convivis hujusmodi au- : tum panem et non sanguinem, non foret sa-
tem oblatio reperitur in consecratione. Adde crificium, ut alibi diximus, et mox iterum
quod ad sacrificium non sufficiat quaecumque dicemus : unde ad primani probationem, dist.
oblatio, sed requiratur oblatio immutativa. Productio victimae pra?.supponitur ad ejus im-
Inst. 1° : Trid., sess. 23, cap. 1, loquitur de molationem prioritate teinporis vel rationis,
conseeratione et oblatione tanquam de actio- conc; semper prioritaie temporis, neg. Ad se-
nibus distinctis, dum dicit Christum dedisse cundam, etiam dist. Productio rei non potest
apostolis potestatem consecrandi, offerendi et esse ejus destructio sub eadem formalitate,
ministrandi : ergo. conc; sub diversa, neg. Maxime si productio
Resp. neg. aut. Non enira ideo concilium sit realis et destructio mystica tantuin, ut in
sic loquitur, quia reputat consecrationem, casu.
actionem distinetam ab oblatione, sed quia Inst. 1°
Sacrifichmi debet esse sensibile
: :

lutherani, contra quos ibi agit, concedebant atqui consecratio non est sensibiiis ergo. :

presbyteris potestatem consecrandi, denega- Resp. min. Consecratio non est sensibi-
dist.
bant autem ipsis potestatem oflerendi et sacri- lis quantum ad virtutem et eflectum, conc;
ficandi; et ideo concilium dicit ipsis collatam sacramentaliter, neg. Sic enim est sensibilis
esse potestatem non solum consecrandi, sed ratione verborum quibus fit, et specierum in
etiam offerendi, nimirum quia ipsa consecratio quibus fit, sicut omnes aliaa actiones quae fiunt
est oblatio et sacrificatio. circa corpus Christi insensibile, sunt sensibi-
Inst. 2° Idem concilium, sess. 22, cap. 3,
: les ratione verborum vel specierum.
infert sacrificium non offerri sanctis; quia Inst. 2° : Feria sexta Parasceves offertur sa-
« sacerdos non solet dicere: Offero tibi sacrifi- crificium : atqui tamen non fit consecratio :

cium, Petre vel Paule : » ergo censet sacrifi- ergo. Prob. ant. 1° Quia in oificio dicitur :

cium con^istere in simili oblatione verbali. « Sic fiat sacrificium nostrum in conspectu
Resp. neg. conseq. Quamvis enun obJatio tuo», etc Quia si occurreret hac die fe-
2°
verbalis antecedens aut consequens consecra- stus dies, tenerentur tideies adesse huic offi-
tionem sit tantum accidentalis, respicit tamen cio : ergo.
et significat oblationem essentialem facien- Ad primam probationem
Resp. neg. ant.
dam, aut factam in consecratione. Unde ex Vocatur sacrificium latiori significatione tum ;

hoc quod sacerdos non dicat: Offerotibi, Petre, quia in eo recitantur qusedam preces, et adhi-
legitime infert concilium quod sacrificium bentur quaedam caeremoniae recitari, et adhi-
non offeratur sanctis, absque eo quod ista ver- beri solitae in sacrificio Missse; tum quia est
balis oblatio sit *ie essentia sacrificii. complementum sacrificii praBcedentis diei, in
0bj.2°Consecratioest productiva victimae
: : quo hostia, qua3 nunc sumitur, fuit consecrata.
ergo non est iliius immolatio. Patet conseq.; Ad secundam probationem Multi negant fide- :

tum quiaproductio victimae prsesupponitur ad les in hoc casu teneri adesse officio, quia te-
ejus immolationem
; tum quia fieri nequit nentur tantum ex praecepto Ecclesiae adesse
quod productio rei sit ejus destructio. Missae; et ita declarasse Congregationem Sa-
 IN QUA ACTIONE CONSISTAT ESSENTIA , ETC. 539

cronnn Rituum refert Joannes 3 S. Tb.; alii Resp. ad primum, sumptionem esse de
censent teneri adesse, non quod sit sacrifi- ratione integrali sacrificii in genere, et ma-

cium, &}& quia non aliter hac die celebratur xime instituti per modum cibi et potus
officium. Verum Ecclesia solet hunc casum non essentiali hoc est, pertinere ad substan-
;

praevenrre, remittendo festum, si quod hac die tiam, non ad essentiam unde legitime infert ;

occurrat, in alteram diem. S. Doctor sacerdotem non posse ceiebrare ab-

Inst. 3° Si in consecratione perficeretur
: sque eo quod sumat utramque speciem, quia
sacrificium, sequcretur quod in consecratione tenetur jure divino facere sacramentum inte-
iotus fructus illius applicaretur atqui tamen : grum. Ad secundum Hae quidem actiones :

post consecrationem applicatur defunctis in pertinent ad hoc sacrificium, sed nulla essen-
secundo Memento : ergo. tialiter ; fractio et benedictio accidentaliter
Resp. huicinstantia3 variosvarierespondere. ex institutione Ecclesiae, sumptio integraliter
DoctissimusSylvius dicit incertum esse quando ex institutione Christi , et ideo non potest
tam eelebrans, quam alii pro quibus offertur, omitti.
fructum sacrificii percipiant; probabile tamen Inst. : Tam fractio quam sumptio significant
esse celebrantem bene dispositum aliquem sacrificium crucis : ergo.
recipere in communione. Joannes a S. Th. Resp. fractionem adhiberi ut commodius
dicit non esse necesse quod fructus sacrificii sumatur hostia et misceatur speciebus sangui-
conferatur in illo instanti in quo fit, sed quod nis; sed esto adhibeatur ad significandum sa-
possit conferri toto tempore quo durat, juxta crificium crucis, id habet ex institutione
applicationem celebrantis. Alii demum existi- ^on Christi; Christus enim fregit an-
Ecclesiac ;

mant toti. a fructum ex opere operato corre-

. tequam consecraret ; et insuper actio sacrifl-
spondentem esscnliae sacrificii applicari in cativa debet versari circautramque speciem,
ipsa consecratione, nec tamen frustra postea ut dictum est. Quantum ad sumptionem,
haberi Memento pro defunctis aut orationes etiam diximus illam per se immediate reprae-
recitari ; tum quia possunt prodesse ex opere sentare sepulturam Christi, passionem vero
operantis ;tum quia ipsa communio tanquam non nisi mediate et ex suppositione quod
pars integralis sacrificii potest prodesse ex Christus sit enim cele-
prius immolatus ; ideo
opere operato. Ex hac opinionum diversitate brans illum manducat: aliunde non offert Deo
inferes tutius esse applicationem fieri tam pro quod manducat, sed in propriam utilitatem
vivis quampro defunctis ante consecrationem. manducat.
Inst. A° Victima sacrificii Missae non de-
: Petes 1° utrum ad essentiam hujus sacri-
struitur per consecrationem ergo. : ficiirequiratur consecratio utriusque speciei ?
Resp. dist. ant. Non destruitur cruente, Resp. affirmative quia hoc sacrificium est
;

conc; incruente et mystice, neg. Unde est essentialiter repraesentativum passionis Christi
sacrificium incruentum cruenti repraesentati- et secujidum ordinem Melchisedech atqui :

vum. Patet ex dictis. neutrum esse potest sine consecratione utriu-

Inst. 5° : Si sacerdos ex malitia intenderet sque speciei. Non primum quia in cruce non ;

consecrare et non sacrificare, consecraret et fuit solum corpus aut solus sanguis, sed cor-
non sacrificaret defectu intentionis ergo con~ : pus et sanguis seorsum in consecratione :

secratio non est sacrificium. autem unius speciei tantum, non repraesen-
Resp. cum Sylvio : Vel ille haberet inten- tatur ista separatio corporis a sanguine. Non
tionem generalem faciendi quod facit Ecciesia secundum, quia sacrificium Melchisedech fuit
et Christus instituit, vel non. Si primum, con- in pane et vino. Hanc qua^stionem fusius di-
secraret, et sacrificaret, quia intentio generalis scussam require dissert. 3 hujus tract., art. 5.
praevalet particulari. Si secundum, nec conse- Petes 2° quae sit hostia hujus sacrificii ?
craret, nec sacrificaret defectu intentionis. Resp. Principalis hostia hujus sacrificii est
Obj. 3° Th., q. praecedenti 82, a. 4, o,
: S. Christus seu ejus corpuset sanguis cum anima,
docet de ratione sacnfich genere esse quod m non ut in propria specie, sed ut sub speciebus
sacrifieang participet de victima: unde infert: panis et vini.
Necesse ut quoties sacerdos consecrat, su-
est, Ratio primae partis est, quia sacerdotes offe-
mat utramque speciem. Et 2 2, q. 85, a. 3, ad runt quod Christus obtulit in cruce et in coena
3, inter actiones ad hoc sacrificium pertinen- atqui Christus in crucc et in coena seipsum ob-
tes, recenset fractionem, sumptionem et bene- tulit: unde Trid., sess. 22, cap. 2 « In hoc :

dictionem : ergo. sacrificio idem ille Christus continetur et im-

MO DTSSERTATIO VIII. AUT. III;

molatur. gui in ara crucis semel seipsum cruce obtulit, sola offercndi ratione divcrsa. »
obtulit. m 3° A sacrificio coenaB a fortiori non differt
Uutio secundae partis est, quia hoc sacrifi- essentialiier quia non solum est eadem hostia
,

cium cst visibile : ergo res oblata, scilicet et idem offerens, sed etiam idcm modus offe-
Christus, debet esse aliquo modo visibilis rendi incruente differt ergo duntaxat acci-
:

atqui non est visibilis in se, sed tantum ra- dentaliter penes quasdamcircumstantias; scili-
tione spccierum: ergo non est hostia ut in cet, in ccena offerebatur mortalis, nunc im-
propria specie existens, sed ut sub speciebus mortalis in ccena per se, nunc per sacerdo-
;

existens. Confirm. Quia circa corpus Christi ut tes; in ccena significabatur passio futura, nunc
in propria specie existens non versatur actio praeterita.
sacrificativa: ergo circa illud ut existens sub Petes 4° in quo differat sacrificium Missae a
speciebus. sacramento Eucharistiae?
Dixi: Principalis hostia; quia paniset vinum Resp. differre 1° quod essentia sacrificii sita
aliquo modo ad hoc sacrificium pertinent, non sitpartim in actione sacrificandi, partim in re
ut res principaliter oblata, sed ut terminus a oblata; essentia autem sacramenti in sola re
quo, seu materia transiens ex qua corpus et ex actione sacrificativa permanente. 2° Sacrifi-
sanguis Christi consecrantur. Non tamen pos- cium ordinatur per se primo ad cultum divi-
sunt dici duo sacrificia, quia panis non offer- num, sacramentum ad nostram sanctificatio-
tur absolute, sed ut transmutandus in corpus nem. 3° Ad essentiam sacrificii requiritur
Christi, sicque ad idem sacrificium pertinent, consecratio utriusque speciei, essentia sacra-
panis ut materia ex qua, corpus sub panis menti salvatur in una specie.
speciebus ut id quod principaliter sacrificatur
et offertur. ARTICULUS III.

Petes 3° in quo hoc sacrificium differt ab aliis

sacrificiis? de effectibus sacrificii miss^e : qui sint et

Resp. A sacrificiis antiquae legis differt
1° quomodo causentur?
1° ex parte rei oblatae; 2° ex parte principalis
offerentis: utrumque patet; 3° ex parte virtu- Sacrificium Missae esse latreuticum seu in
tis et effectus ;
quia istud est infiniti valoris, cultum divinum ordinatum, et eucharisticum
non antiqua; 4° ex parte materiae ;
quia in an- in gratiarum actionem, constat, nec quoad hoc
tiquis sacrificiis materia, quae assumebatur ad multum reluctantur haeretici; sed negant esse
sacrificium, erat id quod principaliter offere- propitiatorium ad placandum Deum et expian-
batur ; hic autcm materia quae assumitur, non da peccata, et impetratorium ac satisfactorium
est res principaliter oblata, sed id quod ex illa pro pcenis peccatis, quoad culpam dimissis,
per actionem sacrificativam efficitur ex qui- : debitis. Contra quos,
bus apparet hoc sacrificium ab antiquis dif- Dico 1° : Sacrificium Missae est propitiato-

ferre essentialiter. rium, satisfactorium et impetratoriuL

2°A sacrificio crucis differt, 1° quod Chri- Ita definit concil. Trid., sess. 22, can. 3,
stus in cruce oblatus esset mortalis et his verbis quis dixerit Missae sacrificium
: « Si

passibilis, hic offertur immortalis et impassi- tantum esse laudis et gratiarum actionis, aut
bilis. 2° In cruce seipsum offerebat, hic mini- nudam commemorationem sacrificii in cruce
sterio sacerdotum. 3°
In cruce cruente, hic peracti, non autem propitiatorium, vel soli

incruente. 4° In cruce solutum est pretium prodesse sumenti neque pro vivis et ; de-
redemptionis nostrae, hic nobis communica- functis, pro peccatis et pcenis, satisfactionibus
tur. Verum his non obstantibus,
quamvis et el aliis necessitatibus offerri debere, anathema
actiones offerentium sint diversae, quia tamen sit. »

utrobique est eadem numero hostia, idem Prob. 1° : Juxta Apostol. Heb. 5,praecipuum
principaliter offerens, et hoc altaris sacrificium munus sacerdotis est « offerre sacrificia pro

sit subordinatum sacrificio crucis, quatenus peceatis.»2° Hoc sacrificium est longe praestan-
est illius commemorativum et illius virtutis tiussacrificiisantiqu3elegis,continetqueomnes
applicativum, differentia non videtur essen- eorumdifferentias,utloquiturS.Leo,serm- de
tialis, sed accidentalis tantum in modo et ra- Pass., et orat Ecclesia in secreta dominicae se-
tione offerendl Unde Trid., sess. 22, cap. 2: ptimse post pentecostes « Deus qui legalium :

« Una eademque est hostia, idem nunc offerens differentiam victimarum unius sacrificii per-
eacerdotum mi-::sterio, qui seipsum tunc in fectione sanxisti » : atqui inter sacrificia anti-
 DE EFFECTIBUS SACRIFICII MISS.45, ETC. XA\

quae legis erant propitiatoria, satisfactoria ct pcccatores, reqnireret in subjecto aliquam

iinpetratoria * ergo. 3° In hoc sacrificio res dispositionem, et sic non posset offerri pro
oblata et qui principaliter offcrt atque intcr- obduratis et impcenitentibus. 3° \Ioc est di-
pellat pro nobis, est ipse Chrislus, fons et au- scrimcn inter boc sacrificium et sacramenta
ctor omnium gratiarum, quippe per hoc sa- institutaad causandam gratiamjustificativam,
crificium passionem suam pro nobis objicit scilicet Baptismum et Poenitentiam, quod haec
conspectui Patris quid igitur illi deesse potest
: ex sua institutione primario ordinentur ad
ut obtineat nobis omncm qua indigemus gra- nostram sanctificationem ,illud autem prima-
tiam, sive ad peccatorum remissionem, sive rio ad Dei cultum, secundario ad nostram ju-
ad satisfactionem pro peccatis? 4° Ex traditio- stificationem: ergo debet esse diversus modus
ne. In liturgia S. Jacobi legitur hoc sacrifi- hunceffectumcausandi,scilicetimmediate per
cium offerri pro peccatis, pro pace, pro aeris sacramcnta, mediate per hoc sacrificium.
temperie, pro frugibus ; S. Cyrillus Jerosol., Quantum ad augmentum ejusdem gratiae
Catechesi 5, illud appellat « hostiam propitia- habitualis in justis, videtur idem dicendum ;

tionis » S. Chrys., 1. 8 de Sacerdotio, c. 4,

; quia illud causare immediate proprium est
dicit sacerdotem, qui offert juge sacrificium, Eucharistiae ut est sacramentum, et aliorum
« legatum et precatorem esse apud Deum »; S. sacramentorum quae dicuntur vivorum. Insu-
Ambros., in Exhortat. ad Virgines, c. 14, vocat per alias sequeretur quod infans baptizatus
« hostiam salutarem per quam peccatum mun- pro quo plura offerrentur sacrificia, posset
di hujus abolitur » S. Augustinus, in Enchir.,
; esse sanctior illo qui diuturnam vitam in pra-
c. 110, de sacrificio altaris respective ad defun- xi omnium virtutum et in laboriosis pceniten*
ctos dicit « Pro valde bonis actiones gratia-
: tiae operibus peregisset : quod est absurdum.
rum sunt, pro non valde malis propitiationes Quantum ad remissionem peccatorum ve-
sunt. » Tandem sacerdotibus in sua ordinatio- nialium, etiam idem est censendum, quia
ne datur potestas offerendi sacrificium pro nullum peccatum, etsi veniale, remittitur
vivis et pro defunctis. sinealiquobonomotupeccatoris, quem bonum
opponunt haeretici quod non
Nihil sit prius motum per se obtinet hoc sacrificium. Potest
solutum art. 1 hujus dissertat. tamen dici quod aliquo sensu remittat imme-
Inter effectus itaque sacrificii Missae nume- diate peccatum veniale, quatenus homo ponit
rantur gratiahabitualis remissiva peccatorum quidem aliquem actum aversivum a peccato
mortalium, augmentum hujus gratiae, remis- veniali, sed de se insufficientem ad ejus re-
sio peccatorum venialium, relaxatio pcenarum missionem, quam lamen obtinet vi hujus sa-
peccatis quoad culpam dimissis debitarum, ac crificii : sacramentum Pcenitentiae dici-
sicut
tandem alia bona spiritualia quam temporalia. tur remittere immediate peccatum mortale,
Quaestio est quomodo ab isto sacrificio causen- quia remittit illi quihabettantum attritionem
tur, an immediate vel mediate, an ex opere de se insufficientem ad illius remissionem.
operato, an infallibiliter ? Unde Quantum ad pcenarum peccatis debitarum
Dico 2°; Gratiam habitualem remissivam relaxationem et alia bona tam spiritualiaquam
peccatorum mortalium non causat immediate temporalia, nihil obstat quominus haec imme-
sacrificium altaris, sed mediate tantum, qua- diate obtineat et operetur si enim per bona :

tenus impetrat et movet Deum ut gratias opera, jejunium, orationes, eleemosynas, etc>,
actuales concedat, quibuspeccator incitatur ad haec bona immediate obtineantur et pcen» pec-
poenitentiam. ItaTrid., sess. 22, cap. 2, dicens: catorum remittantur, id non est denegandum
« Hujus oblatione placatus Dominus gratiam sacrificio Missae quod est totius religionis opug
et donum poenitentiae concedens, crimina et praestantissimum. Etspecialiter quoad pcenas,
peccata etiam ingentia dimittit. » juxta Trid. citatum, valet hoc sacrificium tam
Ratio est 1° quia sacrificium crucis non san- vivis quam defunctis, pro remissione pcena-
immediate peccatores, sed mediate
ctificavit rum ; defunctis autem in purgatorio valere
tantum, scilicet placando Deum et merendo non potest impetrando ipsis actum satisfacto-
atque impetrando donum et gratiam poeni- rium, quia non sunt capaces activae, satisfa-
omnes statim justi evasissent.
tentiae; alioquin ctionis, alias possent seipsos a purgatorio libe-
Non dcbuit autem tribui major vis sacrificio rare, sed satispassionis tantum et satisfactio-
altaris quam sacrificio crucis, a quo sacrifi- nis ab illis applicatae : ergo valet immediate :

cium altaris totam vim suam mutuat. 2° Si si autem ita defunctis prosit, quidni viventi-
sacrificium altaris immediate sanctificaret bus?
542 DISSERTATIO VIII. ART. IV.

Neque taraen inde sequitur quod ditiores, pro dens est, res enim oblata et principalis offerens,
quibus offeruntur plura sacriticia, citius sem- Christus, non est amplius mortalis efc passibilis,
per liberentur a purgatorio quam pauperes sicque non potest amplius mereri et satisfa-
quia pauperes, vel forte babent minores pcenas cere : ergo hoc sacrificium et tantum impe-
Luendas, vel forte fuerunt sanctiores in vita, tratorium et non satisfactorium, nec propitia-
sicque plus participant de sacrificiis oblatis torium.
generaliter pro omnibus defunctis, vel de por- Eesp. dici propitiatorium et satisfactorium
tione Ecclesiae in quolibet sacrificio ; parti- ratione effectuum propitiatorium, quia impe-
;

cipant enim de hoc sacrificio defuncti, « qui trat remissionem peccatorum satisfactorium, ;

cum viverent, inquit S. Aug. citatus in En- quia impetrat relaxationem pcenarum peccatis
ehirid. c. 110, ut hsec sibi postea possent pro- debitarum, impetratorium simpliciter, quia
desse meruerunt » , sicque unusquisque pro impetrat alia bona quae nec sunt remissio pec-
rata sanctitatis. catorum, nec relaxatio pcenarum. Est tamen
Dico 3° : Hos omnes effectus sacrificium Mis- etiam satisfactorium quatenus ex institutione
sse causat ex opere operato, seu vi operis a Christo Christi applicatur per illud ejus passio ad tol-
instituti, non physice sicut sacramenta, sed lendas pcenas peccatorum.
moraliter. Dico 4° : Inter effectus hujus sacrificii, gra-
Katio est, quia hi effectus causantur ex di- tiae sufficientes adremissionem peccatorum tam
gnitate rei oblatae et principalis offerentis qui mortalium quam venialium, ad augmentum
est Christus, independenter a dignitate sacer- gratise habitualis, ad donum perseverantise et
dotis offerentis qui quandoque est malus ; et ad virtutes, infallibiliter conferuntur per hoc
quamvis quoad aliquos requiratur dispositio ex sacrificium ;
quia cum Deus nemini deneget
parte recipientis, non tamen requiritur ut ra- gratias sufficientes, non est dubium quin maxime
tio formalis causandi, sed ut conditio, sicut intuitu hujus sacrificii, in quo dilectissimi Filii
dictum est de sacramentis in genere. Dixi : In- passio repraesentatur, eas conferat.At vero ipsa
dependenter a dignitate sacerdotis, non ab ejus remissio peccatorum, gratiae augmentum, do-
intentione hsec enim requiritur ad applicatio-
; num perseverantise et virtutes non causantur
nem, ut dicetur. infailibiliter propter obicem ex parte subjecti.
Dices 1° : Effectus qui causatur ex opere Kemissio aliqua poenae in justis tam vivis quam
operato, causatur infallibiliter : atqui plures defunctis causatur infallibiliter, quia nullus in
ex his effectibus non causantur infallibiliter ipsis ad hunc effectum est obex. Tandem bona
sic non omnes peccatores pro quibus offertur temporalia non causantur infallibiliter, quia non
sacrificium, convertuntur,non semper bona tem- semper expediunt ad salutem.
poralia obtinentur ergo.
:
% AKTICULUS IV.
Resp neg. ant. universaliter sumptum. Patet
., .
t n
.
„ nn „ n DE IIS QUI
^ OFFERUNT ET PRO QUIBUS
* OFFERTUR HOC
in samtate corporali
r quse per
causatur r sacra-
\. . SACRIFICIUM, NECNON DE EJUS APPLICATIONE.
'
TPentum Extremse-Unctioms ex opere operato,
et tamen non causatur infallibiliter et id ma- ;
Quantum ad offerentes.
xime verum est, quando effectus causati ex opere Dico 1° : Christus est principalis offerens,
operato habentur per impetrationem ut in casu. non solum quia hoc sacrificium instituit, et in
Quamvis enim Deus ex ipsa dignitate operis sui memoriam celebrari praecepit; sed etiam
moveatur ad effectus pro quibus offertur, ssepe quia per sacerdotes tanquam per suos vica-
tamen obstare possunt rationes sive ex parte rios et ministros offert hi enim in persona ;

subjectorum, sive ex parte Dei : sic quamvis Christi ejus verba pronuntiant ac loquuntur, ac
peccator vi hujus sacrificii obtineat gratias si ipse Christus loqueretur. Adde quod, secun-
sufiicientes conversionis, non tamen semper dum Apost., Heb. 7 : Christus sempitemum habet
convertitur, quia sua obduratione et malitia sacerdotium ; et cap 8 : Necesse eum habere ali-
est

ponit obicem bona temporalia petita non

; sic quid guod offerat, alioquin haberet sacerdotium
semper conferuntur; quia saluti non conve- otiosum ; non offert autem per se : ftrgo per sa-
niunt. cerdotes.
Dices 2° : Juxta solutionem datam, et ea Dico 2° Quilibet sacerdos rite ordinatus,
:

quse hucusque diximus, omnes effectus sacri- etiam excommunicatus, est post Christum
ficii habentur per impretrationem, idque evi- proprius et praecipuus offerens. Constat ex
 DE IIS QUI OFFERUNT ET PRO QUIRUS OFFEUTUR, ETC. 54$

dictis de ministro consecrationis, diss. praece- A° Quantum ad beatos. Certum est 1° illis

denti, art. 1. non offerri sacrificium, sed soli Deo; est enim
Fideles vero etiam suo modo offerunt, me- sacrificium cultus latrioe qua protestamur
diate scilicet per sacerdotes. Unde illa vcrba Deum esse supremum omnium rerum creata-
canonis : « Hanc igitur oblationcm scrvitutis rum Dominum. Unde cum Trid., sess. 22,
nostrae, sed et cuncta3 familiae tuoe »; ct ista : can. 5, dicit Missas licite celebrari in honorem
cc Vel qui tibi offerunt ». Et hoc triplici modo : sanctorum, et fideles ita petunt,non est sensus
V generaliter omnes fideles, non per aliquam quod quod
sanctis offeratur sacrificium, sed
actionem singulorum, sed quatenus sacerdos offeraturDeo in illorum honorem, id est, m
nomine totius Ecclesiae offert; 2° specialiter gratiarum actioncm pro beneficiis ipsis a Deo
assistendo sacrificio et conformando suam in- collatis, et in eorum memoriam, « ut pro no-
tentionem iatentioni sacrificantis; 3° specia- bis intercedere dignentur in ccelis, quorum
Jius concurrendo ad sacrificium, sive per sti- memoriam agimus in terris », ut explicat
pendium, sive per postulationem sive per , idem concilium, ibid. cap. 3, ex quo quidam
ministerium celebranti exbibitum, sive per honor accidentalis sanctis resultat, ut jam
subministrationem necessariorum ad sacrifi- dicam.
cium. Certum est 2° quod non offeratur pro illis

sacrificium, ut est propitiatorium et satisfacto-

Quantum ad eos, pro quibus offertur. rium, quia carent omni culpa et poena; neque
ut impetratorium gloriae essentialis, quia illam
Dico 1°: Offerri potest hoc sacrificium pro invariabiliter possident.
omnibus hominibus viventibus, etiamsi infi- Utrum autem possit offerri, ut impetrato-
delibus, schismaticis, ha^reticis et excommu- rium quibusdam vide-
glorioe accidentalis? Ita
nicatis, modo pro his non offeratur tanquam tur; quia possunt acquirere novum gaudium,
pro mcmbris Ecclesiae ; sicut enim licet pro novam gloriam accidentalem ; et de facto illis
his omnibus orare, ita et sacrificium offerre. accrescit, ex eo quod sacrificium in eorum
Vide quaj latius dixi dehac materia, dissert. 2 memoriam Deo per hoc enim signi-
offeratur ;

de Religione, art. 6. ficatur illos multum sestimari unde Ecclesia :

Pro fidelibus defunctis in purgatorio potest orat « ut illis proficiat ad honorem, nobis au-
offerri. ItaTrid., sess. 22, cap. 2 et can. 3. Pra- tem ad salutem » Verum aliis videtur quod
.

xis et traditio Ecclesiae, SS. Patres, Tertuliia- hoc non sit proprie impetrare pro sanctis, sed
nus, de Corona militis, cap. 3, Cyrillus Jeroso- potius impetrare nobis gratiam, ut sanctos
lymit., Catechesi 5 Mystag., Chrysostomus, debito honore prosequamur, et ut nos juvent
hom. ad Pop. Antioch., et aiii. In veteri
69, suis prccibus, ut modo dicebamus ex Triden-
lege, 2 Machab. 12, Judas jussit offerri sacri- tino : sicut non oramus pro Deo, ut aliquid ipsi
ficia pro mortuis. Ratio est quia cum hoc sa- impetremus, dum quotidie dicimus
San- : «
crificium sit satisfactorium et impetratorium, ctificetur nomen tuum
petimus gratiam
», sed
potest illis animabus prodesse; imo, juxta qua tum nos, tum alii ipsum debite honore-
Trid., sess. 25, cap. 1, eo, inter omnia alia suf- mus unde resultat illi quidam honor extrin-
:

fragia,potissimum juvantur. secus. Vide si lubet Sylvium hic quaesito 11.

,
3° Pro damnatis et infantibus decedentibus
iine Raptismo non potest offerri, quia sunt in Quantum ad applicationem.
termino, et in inferno nulla est redemptio.
Unde S. Augustinum dicentem, Enchirid,, Distinximus supra triplicem effectum sacri-
cap. 110, quod « quibusdam daumatio fiat ficiiex opere operato, sciiicet propitiatorium
tolerabilior » per saerificia, Auctor inteliigit pro peccatis expiandis, satisfactorium pro poe-
de damnatione ad pcenas purgatorii \. Quod nis remittendis, et impetratorium bonorum
autem idem S. Aug. ibid., cap. 112, dicat: tam spiritualium quam temporalium ; et quia
« Existiment pcenas damnatorum certis tem- effectus propitiatorius praesertim non causa-
porum intervallis aliquatenus mitigari » non , tur mediante gratia quae
immediate, sed
affirmat, neque dicit esse probabile, sed solum impetratur, potest etiam ex hac parte dici
non tam aperte id esse haereticum, sicut opi- impetratorium.
nio quae tenet pcenas damnatorum aliquando Multipliciter applicari potest fructus sacrifi-
esse finiendas. cii : 1° generalissime « pro totius mundi sa-
* Ib. ad. 5. lute », ut dicitur in Missa; 2° generaliter pro
544 DISSERTATIO VIII. ART. V.

parentibus, amieis, romnnmitate, otc; 3° spe- dinalium sub Clemente VIII, 15 Novembris
cialitor pro isto vel illo in particulari. Applica- 1645, condemnavit tanquam periculosam,
tur otiam celebranti hoc ipso quo celebrat, non fidelium scandaliset offensionibusobnoxiam,et
est enini vorisimile celebrantom privari omni a vctusto Ecclesiae moreabhorrentem.
1'ruetu sacrificiij non solum ex opere opcrantis,
sed etiam exopcreoperato. ARTICULUS V.
Dico Sacerdos celebrans
s debet applicare
fructum sacrificii ;
quia cum in sua ordina- utrum valor sacrificii sit infinitus ?
tione acceperit ex Christi institutione potesta-
tem conficiendi sacrificium, consequenter et Distinguendum est inter valorem et effe-
applicandi ejus fructum atque hanc esse ; ctum, seufructumhujussacrificii. Valor estdi»
Christi institutionem ac voluntatem probat gnitas quam
habet tam ex parte rei oblatac,
Ecclesiae praxis, communis sensus fidelium, quam offerentis principalis. Fructus seu effe-
et magna quoad hoc sacerdotum attentio. ctusestidquoddefactoconforturintuitu hujus
Aliundo si non applicaretur, non esset ratio dignitatis.
cur uni potius prodesset quam alteri ita ut ; Dico : Sacrificium Missae quantum est ex se
Missae fructus non applicatus remaneret in et quoad sufficientiam, est infmitum intensive
thesauro Ecclesiae. et extensive habet tamen semper effectum
;

autem applicatio cum sit donatio, suf-

Hrec finitum.
quod semel facta non retractetur. Et cum
ficit Ratio primae partis est ;
quia hoc sacrifi-
probabilius sit, ut dictum est, essentiam sa- cium,quantumad substantiam, est idem cum
crificii consistere in consecratione, etiam pro- sacrificio ccenae et crucis, est enim eadem res
babilius est applicationem debere fieri ante oblata, etidem principalis offerens Christus
consecrationem, et adhuc melius ante sacrum, sacrificium autem tam ccenae quam crucis
ut etiam orationes et preces praeparatoriae pro- fuit^quantum ex se etquoad sufficientiam, in-
sintiis quibusapplicatur sacrificium; etquanto finiti vaioris intensive et extensive : ergo.
specialior est applicatio, tanto magis prodest Ratio secundae partis est, 1°
quia alioquin
sacrif.fium, caeteris paribus; quia quanto me- sequeretur quod unum sacniicium sufficeret
iius ap^lieatur causa, tanto melius operatur. pro saiute totius munui et pro evacuando toto
Potes 1° utrum qui rationo stipendii, velbe- purgatorio, nec deberet iterari: sicut quia sa-
neficii, vel mandati superioris tenetur appli- crificium crucis habuit effoctum infinitum. ni-
care uni, possit valide applicare atteri? Dico mirum solutionem pretii infiniti pro salute ge-
valide, quia certum est quod non possit licite. neris humani, unicumfuit, nec debuit iterari.
Resp. affirmative ; quia hanc applicationem 2° Patet ex praxi Ecclesise plura sacrificia pro
facit ex potestate ordinis; quae vero jure divi- uno et eodemofferentis; ex sollicitudine sacer-
no ordini sacerdotaii sunt annexa, neque Ec- dotum tot missas celebrari quot personis se
ciesia, noqu^ ullus superior irritare potest, obligaverunt ; ex communi sensu fidelium
nulli enim potestati humanae subjacet jus di- qui putant majorem sibi fructum applicari, si
vinum : sicut ergo nemo potest irritare sacer- plures procurent sibi Missas celebrari. In hoc
dotis intentionem sacrificandi, ita nec appli- conveniunt theologi.
candi. Sed quaestio est non parum implicata, unde
Neque quod superior possit irrilare
refert proveniat ista limitatio effectus sacrificii quod
vota religiosorum ad hocenim tantum requi-
; secundum se est valoris infiniti et posset pro»
ritur quod tollat obligationem voti, quod sub- ducere effectus, syncategorematice saltem, in-

jacet potestati praelati, quatenus in votis sub- finitos tam intensive quam extensive.
ditorum semper includitur tacite haec conditio Imprimis constat inter theologos hanc limi-
« Nisi superior contradicat. » Vide quae dixi de tationem non provenire ab intentione sacerdo-
Irritatione votorum in tract. de Religione. At tis offerentis. quia licet ab eo pendeat ut illi

irritatio illius quod est juris divini, non subja- vel isti sacrificium applicetur , applicatione
cetejus potestati- tamen semel facta non pendet ab ipso deter-
Petes 2° utrum liceat applicare sacrificium minatio quantitatis fructus, quia causa semel
pro eo qui primo petet vel dabit stipendium ? appiicata agit secundum virtutem sibi indi-
Resp. negative quia forte ille nunc non in-
; tam. Et alioquin sacerdos foret quasi suinmus
uiget, aut est indispositus et incapax fructus pontifex determiisans certam quantitatem in-
•acrificii. Unde hanc pi axim S. Congreg. Ca^*- dulgentiarum modo plenariam, x^odo qua-
 UTRUM VALOU SACIUFICH S!T UVFINITUS ? 543

draginta annorum aut dierum, possetque unico offerretur ;

quia cum valor sit inlinitus et fru-
saciificio totarn pcenam abolcrc. ctus ejus mcnsurctur juxta devotioi??.ni homi-
Quidam itat«ue dicunt hauc limiiationcm num, nihil detrahiiur de fructu debito devo-
provenirc cx voluntatc Christi qui sic iuslituit tioni pro quo offertur, ex hoc quod
iilius

hoc sacrificium ut ccrtum et limitatum tan- offeratur pro uliis inlmituin enim est inex-
;

tum effectum produccret, adeoquc sacrificium hauribile.

oblatum pro pluribus non aeque prodesse cui- Huic scntcntia? favetS. Th. hic, q. 79, a. 5,
libet, ac si pro uno tantum offerretur quia ;
o, ubi dicit « Quamvis haec oblatio ex sui
:

finitum quo pluribus distribuitur co magis quantitate sufficiat ad satisfaciendum pro omni
decrescit et minus singulis datur. Id autem pcena, tamen fit satisfactoria illis pro quibus
colligunt, 1° quia Christus instituit hoc sacri- offertur, vel etiam offerentibus secundum
ficium ut frequentaretur ergo non : voluit ut quantitatem suoe devotionis et non pro tota
haberct effectum infmitum 2° quia ; licet res poena.
oblata et principalis offerens.sint infiniti valo- Fundamentum hujus sententia) petitur ex
ris, oblatio tamen ipsa sacerdotis est finiti va- mfinita dignitate, non solum rei oblatae, sed
loris; 3° quia, ut ratiocinatur S. Th. in4, d.45, tnaxime principalis offerentis Christi,quaelimi-
q. 2, a. 4, q. 2, in arg. Sed contra : « Mclius tari non potest ex oblatione finita sacerdotis;
est plures juvare quam unum si ergo suffra- : 1° quiain moralibus valor rei oblatae non atten-
gium pro multis factum, tautum valcret sin- ditur penes conditionem ministri aut instru-
gulis ac pro uno tantum fieret, videturquod
si menti, sed penes dignitatem principalis agen-
Ecclesia non debuit instituisse ut pro aliquo donum regi,s,sive fiat per ipsum regem,
tis: sic

singulariter Missa vel oralio iieret, sed quod sive per legatum, est ejusdem valoris. 2° Sa-
semper dieeretur pro omnibus fidelibas de- crificium oblatum a malo sacerdote nou inqui-
functis, quod patet esse falsum »; 4° quia alias riatur ab ejus malitia ergo nec limitatur ab :

per unum sacrificium posset satisfieri pluri-
bus stipendiis, quod est damnatum ab Ale-
xandro VII, in hac propositione « Non est
contra justitiam pro pluribus sacrificiis sti-
pendium accipere et sacrificium unicum of-
ferre. »
Admittit famen ha3c sententia quantum ad
audientes Missam, quod aeque prosit pluribus
ejus iinitate. 3° Hasc est differentia inter Eu-
charistiam ut sacramentum, et ut sacrificium,
: quod ut sacramentum perficiatur per conse-
crationem tanquam per actionem physicam,
sicque fit a Christo ut ab instrumento physico,
actiones autem Christi physice consideratae
non sunt At vero ut est sacri-
infiniti valoris.
ficium spectat ad genus moris est enim actio ;

audientibus, ac si unus tantum audiret, non qua Christus ut principaiis oiferens se offert
praecise quatenus pro ipsis oflertur, sed qua- Patri, se iili ut superiori subjiciendo, et ideo
tenus ipsi cum sacerdote offerunt : tunc enim haec actio est theandrica seu reflexiva supra
unusquisque iliorum perinde offert ac si esset suppositum divinum, sicque valoris infiniti.
solus, sicque tot sunt oblationes quot assi- Unde Pater aeternus intuens hoc sacrificium
stentes, ac proinde nullus aiteri obstat quomi- non sistit in sacerdote, sed in illo respicit per-
nus fructum integrum offerenti responden- sonam Filii sua merita et satisfactiones offe-
tem percipiat. rentis, quae oblatio est infinite illi accepta,
Alii censent determinationem quantitatis quantumvis sacerdos sit non solum finitus,
fructus, seu ejus limitationem non essc ex in- sed etiam malus. Sicut ergo sacrificium crucis
stitutione seu volunlate Christi, seu pendere fuit infiniti valoris ad merendum et satis»fa-
ex devotione eorum pro quibus offertur aut ciendum, nunc cum Christus non possit
,

offerentium ; quia causa universalis, quale est amplius mereri nec satisfacere, sacrificium
sacrificium Missae in ordiue supernaturali, agit aliaris, quod est idem quoad substantiam, est
secundum dispositionem subjecti, ita ut se- infiniti valoris ad applicandum ista merita et
cundum se sit productivum effectus inflniti istas satisfactiones, nec limitatur nisi defectu
sincategorematice intensive et extensive ia- ; eorum pro quibus offertur aut qui offerunt
tensive, scilicet majoris et majoris in eodem, 4° Favet huic sententiae Ecclesiae praxis Ec- :

secundum majorem majorem ejus disposi-

et clesia enim offert omnes ujlssas pro salute
tionem extensive, non tot hominibus, quin
; totius mundi, pro omnibus fidelibus vivis et
pluribus in infinitum si darentur. Unde sacri- defunctis, pro summo pontifice, rege, episcopo,
ficium oblatum pro pluribus aeque prodest etc. : ergo intelligit nihil per hoc tolli ab eo
singulis, cajl&ris paribus, ac si pro uno tantum cujus Missa est propria. Si dicas nihil quideni
St.-Thom. Tom. VI.— 35
MG DiSSERTATIO VIIL AUT. V.

tolli pcr hane generalem oblationcm pro om- non rcmittitur poena pci rinnm sacri-
c*s tota

nibus,, bcnc tamcn per specialem pro pluribus ficium. 2°

In obduratis ei impCBnitentibus,
in particulari, contra Si fructus sacrificii sit
: haereticis et infidelibus nulla estdevotio ergo :

finitus et limitatus cx voluntatc Christi, ctiam nullum fructumrecipiunt. 3° Intcntio lidelium

pergeDeralemoblationemaliquidtolliturjnam dantinm stipendia pro missis est ut illis solis
rationc hujus generalis oblationis, aliquid spccialitcr appliccntur et non aliis ergo. :

corrcspondct omnibus, alioquin inutile foret Resp. ad primum, non omnes animas pur-
pro illis offcrre. gatorii essc in sequali gradu gratise, neque
Admittit nihilominus haec sententia hoc sa- percipere fructum sacrificii, nisi in quantum
crificium debere frequentari, rccte Ecclesiam. meruerunt in vita ut sibi prodesset post mor-
plura offerre pro uno et eodem, merito curare tem, vi diximus ex S. Augustino.
sacerdotes ut tot celebrent quot acceperunt Ad sccundum : 1° Non sotum devotio illius
stipcndia, quia quodlibet sacrificium suum pro qu offertur sacrificium attenditur, sed
>

effectum limitatum confcrt; item majorem etiam devotio offerentis et procurantis sacrifi-
effectum applicari procuranti pro se offerri cium. Neque ista devotio supponit semper
sacrificium, quia major est erga illud ejus charitatem est enim devotio, juxta Auctorem
;

devotio;etreverainjustumesse plura stipendia 2 2, q. 82, a. I et 2, prompta vohmtas exe-

recipere pro uno sacrificio ;
quia 1° stipendium
non datur pro fructu sacrificii, alioquin esset
simoniacum, sed in sustentationem vitae, titu-
lo ministerii exhibiti cui non debetur ultra
quod consuetudine taxatum unde
est lege vel : aliis
qui plus accipit pro uno et eodem sacrificio,
Dcccat contra justitiam 2° quia intentio con-
; tur. 2° Hoec sententia inteliigenda est praeser-
^rentis stipendium non est tantum ut sibi
fructus sacrificii applicetur, sed etiam ut per
multiplicata sacrificia cultus Dei augeatur, et
tam viviquammortuimagisjuventur; licitum
tamen esse aeque specialiter offerre gratis non
accepto stipendio, pro parentibus, amicis, aut
quibuscumque aliis. Si ita est, inquies, quare
pii ac religiosi sacerdotes recusant accipere
stipendium quando volunt offerre pro seipsis,
parentibus aut amicis? Resp. eos prudenter
agere: 1° ob probabilitatem sententiae contra-
riee 2° quia in hoc ipso habent specialem de-
; hominibus et pluribus in infinitum si daren-
votionem erga mysterium, et sibi, parentibus
aut amicis acquirunt fructum qui respondet
stipendio.
Quantum ad praxim Ecclesize quam profert
S. Th., qua3 scilicet solet offerre specialiter pro
aliquo et non specialiter pro omnibus, cum
deberet offerre sp<3cialiter pro omnibus, si
32que omnibus prodesset ac uni, respondetur
1° Ecclesiam prudenter sic agere propter pro-
babilitatem sententiae oppositoe, ut jam dictum
est; 2° id ita fieri
ratione fructus resultantis
ex opere operantis qui finitus est, nec seque
prodest omnibus ac uni. 3° Est et aitera Eccle-
de qua supra,quae huic opponitur.
siae praxis,
Oppones insupercontrahanc secundam sen-
tentjam. 1° Omnes animaa in purgatorio vi-
dentur esse in uitima dispositione ad remis-
sionem totius poenae, sunt enim omnes in era-
tia^ nec majorem mereri possunt. et tamen
quendi ea qua3 pertinent ad Dei cultum. Unde
est actus religionis qui potest esse sine chari-
tate.Itaque devotio offerentium et procuran-
tium est prompta voluntas ut pro se vel pro
offeratur ; devotio eorum pro quibus of-
fertur, estprompta voluntas, ut pro se offera-
tim de valore satisfactorio, quoad valorem
enim impetratorium, videtur quod sit inde-
pendens a devotione illius pro quo offertur;
quia non impetrat per modum orationis quaa
est finita, et debet esse proportionata rei ob-
tineudae, sed per oblationem rei valoris infi-
niti ; et cum aliunde impetratio non supponat
dispositionem ex parte illius pro quo impetra-
tur, sed innitatur soli divinae misericordiae,
valor impetratorius potest dici absolute infi-
nitus sincategorematice, hoc est, pro omnibus
tur; idque videtur conforme praxi Ecclesiaa
quae offert pro salute totius mundi.
Ad tertium, respondet Nugno, ita intendere
simplices fideles ex ignorantia virtutis hujus
sacrificii, etidcirco existimant aliquid minui
de sacrificio, si pro aliis offeratur, decipiuntur
tamen maxime. Unde non tenetur sacerdos
simpiicitati illorum correspondere, neque cx-
pedit ut de ista veritate doceantur. E contra
Cajetanus dicit eos esse arguendos, etinstruen-
dos propter hanc indevotionem erga alios sa-
crificium minus ipsis profuturum.
Pro hac secunda sententia plusquam tri-
ginta auctores tam domesticos quam exfra-
neos citat Franciscus a Jes. M. Carmelita ex-
calceatus, tract. 5 de Sacrificio Missce, cap. 3,
punct. 3, dubio unico. Prima tamen videtur
hodie communior inter recentiores, aut po-
tius, meo saltem judicio, plerique non satis
 DE STIPENMO MISSARUM. 547

distinguunt inter utramque. Caeterum ulraque quc post decretum Urbani VIII». Ratio est
est probabilis, et quamvis in sccundam pro- quia incertum cst an hanc porW,em possit
pendure videar, agnosco tamen neutram cssc sacerdos a sc abdicare item incertum es^ ex
:

ceriam, scd quamlibet pati suas difficnltatcs. cjus dispositionibus, anetqualero quantumve
Undc pro praxi consultum cst, ut cclcbrans fructum pcrcipiet; ci autcm qui dct ccrtum
offerat specialitcr in quantum potest ct dcbct stipendium, non satisfit pcr inccrtam solu-
pro bis pro quibus tcnctur offerrc cx justitia, tioncm.
pro his autem pro quibus simul offcrt cx cha- Petcs 3° quantum stipendium liceat exi-
ritate, pietate, amicitia, aut alio titulo gratuito, gere ?

ofterat quantum potest. Resp. Licct exigere stipendium taxatum ab

ordinario, vel a consuetudine. Sicut tamcn
ARTICULUS VI. potest ex charitate vel amicitia minus acci-
pere, ita potcst majus ex libcralitate dantis.
de stipendio missarum, Itcm potcst accipere majus taxato, pro labore
extrinseco, puta, cclebrandi tali hora, aut tali

Per Qusestiunculas, 10CO.

Petes A° utrum qui accipit pinguius stipen-
Petes 1°utrum sit licitum acdpcre stipen- dium possit per alium satisfacere, collato illi
dium pro Missa? minori stipendio, justo tamen, alia parte sti-
Resp. affirmative, si Missa non sit aliunde pendii sibi retenta?
obligata, quia non accipitur pretium pro sa- Resp. negative : patet ex bulla Urbani VIII
crificio, quod simoniacum, sed pro su-
foret Cum scepe contingat, et ex condemnatione
stentatione sacerdotis, titulo ministerii quod hujus propositionis ab Alexandro VII « Post :

prsestat; habet enim jus exigendi necessaria decretnm Urbani potest sacerdos, cui missae
ad sacrificium ab eis qui illud petunt ; inter celebrandae traluntur, per alium satisfacere
autem necessaria ad ministerium computa- collato illi minori stipendio, alia parte stipen-
tur suslentatio saccrdotis, non minus quam dii sibi retenta » . Id autem hodiernus pontifex,
vinum, cera, minister, etc; et quia sacerdos Benedictus XIV, decreto dato 30 Junii 1741,
dives idem praestat ministerium, potest aeque prohibuitlakis sub pcena cxcommunicationis,
ac pauper recipere stipendium. Vide quac dixi et clericis sub pcena suspensionis ipso facto
de Simonia, a. 5, concl. 2 et consectario incurrendae et papic reservatce. Ratio est quia
primo. nulio titulo retinere potest partem stipendii,
Dixi : Si Missa non sit aliunde obligata, puta totum enim datum est pro celebraturo : unde
titjlo vel beneficil, vel legati, vel stipendii huic facit injuriam retinendo partem, et tene-
prius accepti. Ila declaravit S. Congreg. Car- tur illi restituere.
dinal. sub Urbano VIII, anno 1625, et patet ex Tres casu« excipiuntur ab hac resolutione :

his qua3 dixi, art. proeced., non posse scilicet primusestquandopinguiusstipendiumdatum

plura accipi stipendia pro eodem sacrificio. est in gratiam solius accipientis, ut bene illi
Quod etiam verum est tametsi stipendium cs- sit, puta quia est vel amicus, vel propinquus,

set infra taxationem, quia hoc ipso quo illud vel pauper; tunc enim adest consensus tacitus
acceptasti, ad integram Missam obligasti,
te dantis.
et ideo tot missas teneris exonerare quot sti- Secundus casus est, si stipendium proveniat
pendia etiam minuta accepisti et ita dcfinitum ; ex beneficio ; quia fructus beneficii non solum
est ab eadem congregatione et ab Innocen- suntpro celebratione missarum, sed pro variis
tio XII,bulla Nuper, anno 1697. officiis, et ut beneficiarius decenter pro suo
Petes 2° utrum saltem sacerdos non possit statu vivat, Ita dcclaravit dicta Congregatio
pcr unam Missam satisfacere duobus stipen- cardinalium sub Urbano VIII.
diis, applicando uni partem solitam, et alteri Tertius est, si ille cui committuntur missae
sibi propriam? exoneranda), plene, sponte et libere concedat
Rcsp. negative. Id igprimisprohibuit Ur- committenti partem stipendii : quamvisenim
banus VIII et damnavit Alexander VII in hac quidam Benediutus XIV
pontifices, ut refert
propositione : « Duplicatum stipendium potest in suo decreto, id prohibuerint, etiamsi ceie-
saeerde? nro eadem Missa licite accipere, ap- braturus consentiret in retentionem partis sti-
plicando |)ctenti partem etiam specialissimam pendii, id tamen videtur intelligendum de
frurtus ipsimet celebranti resDondentem ; id- eonscntiente non omnino sponte et libere, ut
 »U8 DISSERTATIO VIII. ART. VI.

dixi, sod cum aliquo luvoluntario admixto : Resp. 2° Si ex vcnditione mercium recipiat
sicui enim, 11011 obstante hac prohibitione, plusquam stipendium acceptum, illicitury cst
celebrans potesl omnino gratis remisso toto et obnoxium restitutioni auctari: v. g., pre-
stipendio, Missam exonerare, potest a fortiori tium commune tuae mercis sunt decem flo-
parte remissa. Sed quia regulariter contingit reni, quae sunt stipendium taxatum pro viginti
quod illa partis condonatio non sit omnino et missis, tu petis viginti quatuor; peccas r
plene spontanea, pauci sunt enim, qui, si pos- tencris restituere quatuor solidos ; tum quia
sint accipere integrum stipcndium, partem verc retines partem stipendii viginti quatuor
alteriremitterent; sed remiUunt, quia vident missarum, ideoque incurris censuram ; tum
hanc esse voluntatem conferentis, ct timent quia indebite gravas emptorem qui, si ha-
ne alioquin ad alios nunc aut in posterum buisset pecunias, emisset mercem inferiori
deferat, et ipsi careant; quia, inquam, ita re- pretio.
gulariter contingit, merito ex communiter Resp. 3° Supposita certitudine morali quod
accidentibus hanc praxim prohibuerunt sum- missse suo tempore celebrabuntur, item sup-
mi pontiflces, neque puto tutum in conscien- posito quod non recipiatur plusquam acce-
tia qui iilam usurparet, nisi quando ipsi ctrto ptum stipendium, si rnerces sint empfori aeque
constat de pleno, * spontaneo et libero con- gratae et utiies ac ipsae pecuniae, non videtur
sensu alterius, ut si, v. g., sincere offerat et lllicitum, inde enim nemini infertur damnum
conferat stipendium integrum, alter autem aut injuria.
motu proprio ex gratitudine partem remittat. Sivero mercessint emptori minus gratge et
Utrum vero administratores ecclesiarum minus utiles quam ipsae pecuniae, merces ta-
possint de stipendiis missarum aliquid reti- men accipit quia caret stipendiis et mavult
n re ratione expensarum quas faciunt in mis- celebrare cum tali stipendio quam sine ulio,
sarum celebratione, puta, pro inservientibus, videtur illicitum et obnoxium restitutioni da-
ornamentis, lumine, vino, reparatione eccle- mni quod inde patitur emptor, quia habetjus
siae, etc. ad totam utilitatem pecuniarum quae datae
Respondit negative jam laudata Congregatio simt pro solo celebrante hoc autem jus viola-
;

cardinalium sub Urbano VIII « Nisi cum ec-

: tur tradendo illi pro pecuniis merces minus
clesia aut loca pia non habent redditus quos utiles et minus gratas, quas etiam aiiquando
in usum earumdem expensarum erogare li- inferiori pretio vendere cogitur.
cite possent, ac tunc quam portionem retine- Utrum autem in hoc casu incurratur cen-
bunt, nullatenus debere excedere valorem ex- sura a Benedicto XIV lata ? Videtur quod non;
pensarum,quae pro ipsomet tantum missarum quia censura? non incurruntur nisi sint ex-
sacrificio necessario sunt subeundae. » pressa? in jure. Hic autem casus non exprimi-
Petes 5° utrum qui plura pinguia stipendia tur in dicto decreto neque enim tradens mer-
;

missarum accepit quae statuto tempore non ces communi pretio partem stipendii proprie
potest persolvere, possit dicere alteri: Adjuva retinet.
me, postea adjuvabo te? Petes 7° utrum qui unam Missam, pro qua
Resp. ut mihi probabilius videtur, affirmati- recepit stipendium, omittit, peccet mortali-
ve;quia adjuvans nonsibi legit sed alteri,neque ter?
accipitstipendium pro sacro, sed obsequium Resp. quia gravitas
probabilius negative ;

pro obsequio. lnsuper videtur par utriusque peccati in hoc casu non debet aestimari ex eo
conditio: sicut enim adjutus hodie accepit pin- quod bonum sacri prsestet quolibet bono
guia, poterit alter similiter accipere. temporali, ahas qui simiie stipendium pro
Petes 6° utrum qui accepit pecunias pro qualibet oratione accepisset. peccaret morta-
missis, possit in alios transferre pro mercibus, iiter eam omittendo ; sed sestimanda est gra-
puta pro libris ? Quaestio potissimum procedit vitas hujus peccati ex damno quod patitur is
de iis qui speciem quamdam negotiationis hac pro quo sacrificium erat applicandum hoc :

in re exercent. autem damnum in genere damnorum spiri-

Resp. 1° hancpraxim esse periculosain; jure tualium non censetur grave, cum possit levi
enim timendum est ne congregando multas stipendio redimi. Neque simile est de sacrificio
missas et expectando emptores, diutius diife- debito ex voto, vel juramento, quia in hoc
rantur, 2t ne tradendo missas promiscue et casu gravitas materia3 desumitur ex cultu qui
sine delectu omnibus temporibus, quandoque exhibitur Deo per sacrificium, est autem gra-
omittantur, vissimus cultus etiam per unum sacrificium
 DE STIPENDIO MISSARUM. 549

Deo exi.ibitus, ideoque gravis materia ita : nibus, sive cx stipendiis prius acceptis, aut
Franciscus a Jes. M. post Tliomam Sanctium. hinc et inde minutaiim obvenieniibus, qua-
Fagundes, Palaum, Hcrinx, etc. propter non ccnsenlur velle u? statim et conti-
Petes 8° utrum liceat differre celcbrationcm nuo missae quas pctunt, legantur, sed intra
missarum pro quibus acceptumeststipendium, rationabile tempus judicio prudentum, at-
et quamdiu? tento jure, taxandum. Caeterum quod proba-
Resp. 1° Differre diutius quam par est plu- biliter censuerunt gravcs theologi, quodque
res missas, est peccatum mortale obnoxium nobis probabile videtur simpliciter exponi-
resiitutioni quia sicut est peccatum rnortale
; mus, judicium melius sapientis libenter audi-
diutius sine causa differre solutionem debiti turi.
temporalis, ex qua dilatione sequitur grave Petes 9° utrum parochus vi sui bcncficii te-
damnum crcditori cum obligatione reparandi ncatur aliquoties celebrare pro suis parochia-
istud damnum, ita similiter et a fortiori de de- nis non accepto stipendio.
bito spirituali. Hinc damnabilis prorsus est Resp. affirmative ex Trid., sess. 23, de Re-
praxis corum qui missas missis sine numero format., cap. l,ubidicitur: « Cum praecepto di-
accumulant et qui, ut dicunt, thesaurum mis- vino mandatum sitomnibus,quibusanimarum
sarum faciunt. cura commissa est, oves suas agnoscere, pro
Rcsp. 2° Tcmpus celebrandi missas aesti- his sacrificium offerre, etc. » Neque id potest
mandum est ex voluntate rationabiliter pra> intelligi de generali applicatione, plus enim
sumpta conferentium stipcndia : unde si pe- debet suis ovibus quam caeteris fidelibus, qui-
tant missas pro necessitate trnnseunte hic et bus tamen applicat generaiiter sacrificium
nunc urgente, ut pro agonisante, pro foemina ideoque sine stipendio, quia duplici obligationi
parturicnte,pro lite hodie decidenda, etc, non ex justitia non potest satisfacere per unum
possunt differri post transactam necessitatem sacrificium et ita declaravit Congregatio car-
;

sine peccato et sine ubligatione restituendi, dinalium, sub Urbano VIII.

non solum damnum inde secutum spirituali- Quoties autem debcat sic celebrare pro suis
ter vel tem[)oraliter pro qualitate damni sed
3
parochianis, incertumest. Quidam dicuntom-
etiam stipendia. nibus dicbus doniinicis ct festis, quibus scilicet
Si vero missae petanlur pro communibus parochiani tenentur audire Missam ; alii do-
neccssitatibus aut pro defunctis, Sacra Con- minicis diebus et festis solemnioribus tantum;
gregatio, sub Urbano VIII, determinavit non alii festis solemnibus prmiae et secundae clas-
plura suscipi sacrificia, quam quae intra sis, quisque suo arbitrio. Nobis videtur proba-
« modicum tempus » possunt celebrari hoc : bilius id relinquendum esse judicio pruden-
autem modicum tempus quidam extendunt ad tum attenta quantitate fructuum beneficii.
unum mensem, quidam ad duos, quidam ad Quis enim adiget parochum, cui redditus bene-
plus. Pro duobus mensibus citantur cardina- ficii non sufficiunt ad victum et amictum, ut
lis de Lugo, Petrus Ledesma, Villalobos, Ripa, pro parochianis sine stipendio,
toties celebret
Diana, Garcia et alii. Hi autem fundantur in quoties tenetur is cujus beneficium est pin-
concil. Trid., sess. 22, de Reformat., cap. 1, guissimum et superabundans?
ubi spatium duorum mensium absentiae in Petes 10° utrum qui accepit stipendium pro
canonicis cathedralibus reputatur quid modi- missa votiva aut de Requiem, satisfaciat cele-
cum. brando Missam diei occurrentis?
Fateor equidem duos menses vel etiam Resp. affirmative, quando non agitur de fe-
unum mensem non esse modicum, sed lon- ria, sed de aliquo sancto ; quia intercessio
gissimum tempus animabus in purgatorio pa- hujus sancti et devotio specialis celebrantis
tientibus; at si inde aestimandum foret modi- supplent orationes proprias missae votivae.
cum tempus, ne vel per unum diem possint Neque foret graviter culpandus etiamsi in fcria
sacrificia differri iis enim animabus vel unus
;
servaret ordinem missalis. Intellige tamen
dies, imo una hora est tempus longissimum. modo non sit celebranda Missa pro defunctis
Recurrendum est itaque ad aliud, scilicet ad in altari privilegiato, alias extra festa du-
jus et advoluntatem dantium stipendia. Porro plicia, indulgentiae non suffragarentur de-
cum magnum praesertim numerum missarum functis.
petunt ab aliqua communitate, vel a particu-
laribus^sciuntcommunitates praecipue habere
suas quotidianas obligationes sive ex fundatio-
550 DISSERTATIO VII. ART. VIII.

ARTICULUS VII, Prob. 3° ex traditionc. Acfa S. MarceUi refe-

runt ipsum sacrificasse in domo Lucinae. S,
de missis piuvatis. Gregorius Nazian., orat. 19, in laudem patris
ipsum in cubieulosuo c<\lobrasse.efc
sui,asserit
Qiiamvis nulla3 missa) sint omnino privatae, ipsumS.Gregoriuminprivatooratonoetiamce-
cum in omnibus sit minister publicus offercns lebrassorofortSocratcs,, 1.9 Hist. t?ipartitce,c.S.
pro omnibus, ut mox dicam cx Trid., usus Paulinus,in vitaSancti Ambrosii,uanatipsum
tamen iiivaiuit ut dicantur missie privatae qua3 in quadam domo trans Tibcrim sacrificium ob-
fiunt absque publico conventu, aut in quibus tulisse. S. Paulinus Nolanus, tcste Uranio,
nullus praeter sacerdotem communicat. Utras- paulo ante mortem celcbravit in altari prope
que, sed praesei iim ultimas tanquam illicitas lectulum praiparato. S. Lucianus martyr vul-
danmant lneretici, eaque de causa Lutberus neribus attritus ct altari destitutus supra pec-
librum cdidit de abroganda missa privata, tus suum celebravit, ut refcrt Plrilostorgius, 1.
suadcnte, ut ipse fatetur, diabolo. Contra 2 Hist. Eccl. En Missae sine conventu publico,
quos etiam sine communione adstantium, saltem
Dico Missae privatae sunt licitae et probandae.
: in exemplis S. Paulini et S. Luciani.
Prob. 1° ex concil. Trid., sess. 22, cap. 6, S. Gbrystost., 3 liom. in epist. ad Ephes.,
ubi, postquam significavit se optare, ut fideles testatur se a sacrificio non abstinuisse quam-
singulis missis adstantes communicarent, ad- vis nemo communicaret ; referentur verba in
didit: « Nec tamen si id non semper fiat, sol. arg. S. Gregorius. hom. 37 in Evang.,
propterea missas illas, in quibus soius sacer- scribit Gassium Narniensem quotidie cele-
dos sacramentaliter communicat, ut privatas brasse, sive adessent communicantes, sive
et illicitas damnat, sed probat atque adeo com- non. Goncil. Agathense, an. 506, can. 21, per-
mendat ; siquidem illae quoque Missa3 vere mittit oratorium privatum, in quo Missa sine
communes censeri debent, partim quod in eis ccetu publico extra majores solemnitates cele-
populus spiritualiter communicet, partim braretur. Legatur. Et can. 18 jubet ut laici
vero quod a publico Ecclesiae ministro,, non communicent ter in anno, scilicet die nativi-
pro se tantum, sed pro omnibus fidelibus, tatis Domini, paschatis et pentecostes; canone
qui ad corpus Christi pertinent, celebren- autem 47, mandat ut omnes Missam audiant
tur. » diebus dominicis ergo debebant pastores Mis-
:

Prob. 2° evertendo praecipuum fundamen- sam celebrare, etsi nullus vellet communicare,
tum haereticorum. Nullum extat in sacris subindeque frequenter celebrabatur sine ad-
Litteris praeceptum non celebrandi, nisi in stantium communione.
ccetu publico, vel nisi adstantes communicent: Praeterea tempore Honorii et Theodosii nu
ergo. Prob. ant. Si esset aliquod praeceptum merabantur Constantinopoli nongenti et quin-
in S. Scriptura, colligeretur potissimum, ut quagenta decani, cod. de sacrosanctis eccle-
volunt haeretici, ex his verbis Christi: Hoc siis,l.Nonplures. Corneliuspapa,apudEuseb.,
facite in meam commemorationem ; quia 1. 6. Hist., c. 43, dicit initio schismatis Nova-
Christus non solum sacrificavit, sed etiam tiani esse Romae quadraginta presbyteros,quo-
discinulis distribuit: atqui inde nihil probant rum numerus postea multum excrevit. Ad
haeretici ergo. Prob. min. Quia, ut jam alibi
: quid autem tot sacerdotes, si una tantum
diximus, CUristus his verbis, non omnia quae missa communis sit in die celebranda ? Item
tunc fecit, praecepit fieri, et ea ratione atque ab incunabulis Ecclesiae plures praeter pastores
eo ordine quo fecit alioqum non nisi vespere
; ordinati sunt sacerdotes poterant ergo hi ce-
:

coram duodecim et exclusis fceminis, liceret lebrare, nec tenebantur communionem dare.
celebrare. Praecepit itaque Christus, ut apostoli Tandem ex antiquissima Ecclesiae consuetu-
et eorum successores offerrent sacrificium, et tudine, cujus meminit S. Greg., hom. de Na-
de illo participarent, quia hoc pertinet ad ra- tali Domini, quilibet sacerdos tres missas cele-
tionem sacrificii. Item eisdem praecepit, ut brat in festo nativitatis Christi: item multi
fidelibus distribuerent, non tamen omni tem- pluribus missis ex devotione intersunt eodem
pore, loco et quibusvis personis, sed quando, die : tenebunturne omnes assistentes in his
ubi et guibus (cum id non pertineat ad sub- omnibus missis eodem die pluries communi-
stantiam jacrificii, ut infra dicam), reliquit care? Autnullae, seu iliicitaeeruntistaemissae?
dispositioni Ecclcsiae : ergo. Quod opponunt ex Apage deliria.
Apostolo diluetur infra. Prob. 4° ratione. Salvatur essentia sacrificii
 DE MISSIS PRIVATIS. 551

sine assistentibus aut communicantibus : ergo ordinem ad finem secundarium sacrificii; qui
licite offertur sine iliis. Prob. ant. Essentia est refectio spiritualis ; dum autem addit
sacrificii est in ordine ad colendum Deum, ad « melius esse eum non adfuisse » , loquitur
ipsum piacandum, et illi satisfaciendum pro more oratorio, idque spectat assi-stentes, non
peccatis : atqui hoc totum salvatur sine assis- ipsum sacrificium.
tentibus aut communicantibus ;
quod enim fi- Inst. 1° : Canon. 10 apostolorum jubet ex-
deles illius per sacramentalem communionem communicari praesentes sacrificio qui « nec
sint participes, est quidem finis Eucharistiae sanctam communionem percipiunt » : ergo.
ut est sacramentum, non ut est sacrificium, Eesp. hoc canone ad summum praecipi adstan-
nisi secundario. communicent, sed non prohiberi sa-
tibus ut

Solvuntur objectioncs.
cerdotibus, ne sacrificium celebrent, dum nul-
lus communicat. Verum neque id praecipitur
Objiciunt 1° haeretici verba Christi : Hoc fa-
adstantibus, sed praecipitur solum ne, dum alii
citc, etc., sed horum solutionem habes proba- communicant, hi qui non communicant, pro-
tione secunda.
pter aliquam insolentiam aut indisciplinatio-
Obj. 2° : Apost. , 1 Cor. 10, appellat panem nem, aut contemptum consuetudinis Ecclesiae,
quem frangimus participationem corporis qualis tunc erat, perturbationem aut confusio-
Christi ergo sacerdotes dum consecrant, de-
:
nem causent : quod patet ex verbis subjunctis :

bent Eucharistiam distribuere. Item, cap. 11, « Veluti inquietudines Ecclesiae commoventes.»
opponit dominicam ccenam privatae, ita ut ubi Alium sensum aliam solutionem exhibet tex-
et
privata agitur, non possit esse ccena dominica. tus Graecus in quo sic legitur : « Quicumque
Eesp. ad primum : Apostolus vocat panem fideles ecclesiam ingrediuntur et S. Scriptu-
quem frangimus ,
participationem corporis ras audiunt, neque usque ad preces et sanctam
Christi, non quod non liceat consecrare nisi fi-
communionem permanent, eos tanquam qui or-
deles participent sacramentaliter, sed quia ha-
dinis in ecclesia perturbationem inducant a
bent jus participandi, et legitime petentibus
Communione arceri oportet. »
denegari non potest, cumque accipiunt, unum Inst. 2° : S. Aug., 1. 4 de Trinit., cap. 13, dicit
et idem corpus Christi accipiunt.
hoc sacrificium non rite offerri, nisi sumatur ab
Ad secundum Per dominicam ccenam, non
:
eis pro quibus offertur : ergo.
Apostolus Eucharistiam, sed con-
intelligit ibi
Eesp. S. Augustinum velle ut sumatur ab eis
vivium commune quod olim fiebat in comme-
aut aliquo eorum pro quibus offertur, quod sem-
morationem ccenae ultimae Christi cum apo-
per facit Ecclesia, dum sacerdos hostiam pro se
stolis, ut alibi dixi ; non enim in eucharistica
et pro aliis oblatam sumit.
mensa, unus esurit, alter ebrius est, nec alter
Inst. 3° Sacerdos in canone Missae dicit
:
alterum excludit, dives pauperem, ut loquitur
« Quotquot ex hac altaris participatione sacro-
Apostolus.
hom. 3 sanctum Filii tui corpus et sanguinem sum-
Obj. 3° ex traditione : S. Chrysost.,
in epist. ad Ephes., dicit : « Frustra est quoti-
pserimus » : ergo supponit adstantes commu-
nicaturos.
dianum sacrificium, frustra adstamus altari^
Eesp. sic recte loqui sacerdotem, partim quia
nemo est qui participet. » Et infra dicit melius
esse non adesse, quam adesse non communi-
ex praesentibus non raro quidam communicant
eum ne sacramentaliter, alii spiritualiter, et sacerdos
cando : « An non esset melius, inquit,
quidem Ergo sanctus Doctor impro- debet esse paratus legitime petentibus dare;
adfuisse ? »

bat missas privatas. partim quia aliqui semper, si non praesentes,

Eesp. neg. conseq. Imo contrarium omnino saltem absentes communicant sacramentaliter,
sequitur ex ejus verbis, siquidem inde constet hi enim cum ad Ecclesiae corpus pertineant,

ipsum non abstinuisse a sacrificio, quamvis legitime intelliguntur his verbis comprehendi.
nemo in eo communicaret, ut dixi in proba- Inst. 4° S. Franciscus, in epistola ad sacer-
:

tionibus. Improbat ergo tantum sanctus Do- dotes sui ordinis quae extat, tom. 5. Bibioth

ctor socordiam fidelium in participando fru- Patrum, ait: « Moneo praeterea et axhortor in
ctu hujus sacrificii per communionem, non Domino ut in locis in quibus morantur fra-
ipsum sacrificium sine communicantibus ce- tres, una tantum missa celebretur in die se-

lebratum, cum ipse sic celebraret. Dicit qui- cundum formam Eomanse Ecclesiae ; si vero

adstamus altari sed hoc per in loco plures fuerint sacerdotes, sit per amo-
dem, « frustra » ,
.152 DISSKKTATIO VIII. ART VIII.

rem charitatis alter contentus audita celcbra- subsidio et gratia, in purgatorio exislentes re-

tione alteriua » : w-:^. Ecclesiam spirituali Christi beneficio.

frigerio,
Ante respousionem observandum est haec etseipsum medicina et remedio. »
verba « secundum fonnam Romanae ecele- Dixi: pcr se loquendo; quia per accidens

Uffl », referri ad ritnm, et non ad consuetudi- aliquando est illicitum quotidie celebrare, ut
nem qure fnerit in eeelesia Romana nnam tan- si sacerdos non sit dispositus, si aliqua censura

tnm missam in die celebrandi. sit innodatus, si desint necessaria ad sacrifi-

Resp. 1° Bellarminum etqnosdam alios hanc cium, si Ecclesia prohibeat certis diebus cele-
epistolam snpposititiam reputare, aut si sit brare.
genuina, intelligendam esse de feria quinta De majoris hebdomadaj nemo du-
feria sexta
majoris hebdomadae, vel, utvult Wadignus. de bitat: ita prohibetur, cap. Sabbato de Consec,
missa conventuali. Resp. 2° et verius cum d. 3, et haec prohibitio pro isto die est in viridi
Sylvio, S. Franciscum in hac epistola, non im- observantia pcr totam Ecclesiam. * Ratio est
probare missas in quibus nullus praeter sa- quia ea die, qua Ecclesia recolit realem passio-
cerdotes communicabat, cum ibi non prseci- nem et cruentum sacrificium Christi, illud
piat audientibus ut communicent, neque eas non repraesentat mystice, seu non immolat
quoe sine publico populi conventu celebrantur, incruente.
uno vel paucis assistentibus; sed cum attende- Quantum ad feriam quintam et sabbatum
ret ad maximam puritatem mentis et corporis ejusdem hebdomadse, communior non ita pri-
requisitam pro hoc sacrificio, monet et horta- dem erat sententia liccre his diebus privatas
tur fratres, non praecipit, ut sint contenti unam missas celebrare, et quamvis jure citato id
missam audire in die, ne vel minus digni ac- esset prohibitum pro sabbato sicut pro feria
cederent ad alt-are, vel ex frequentiori usu te- sexta, usus tamen contrarius invaluerat quoad
pescerent. Addit bene Sylvius Si quis autem : sabbatum. At circumferuntur a recentioribus
aliter existimet propter magnum beneficii duo decreta in contrarium unum S. Congre- :

fructum qui tum toti Ecclesiee, tum eelebranti gationis Rituum, 11 Februarii 1690.approban-
obvenit, is neque a S. Francisco reprobaretur, te Alexandro VII his verbis : « Celebrationem
neque a veritate alienum aliquid dixerit. Qua> quoque missarum dicta die sabbati sancti
dam alia argumenta, sed levia, vide si lubet omnino prohibendam in quibuscumque eccle-
apud eumdem Sylvium, hic a. 5. siis et oratoriis privatis, non obstante qua-

cumque consuetudine in contrarium, et

ARTICULUS VIII. unicam missam conventualem, una cum offi-

cio ejusdem sabbati, celebrandam fore prse-

DE TEMPORE CELEBRATIONIS MISSjE. cepit. » Aiterum Clementis XI, datum 16

Aprilis 1710, prohibens missas privatas cele-

Sacerdotes teneri aliquoties in anno cele- brari feria quinta et sabbato majoris hebdo-
brare dixi, dissert. 7, de Ministro Eucharistise, mada3. Utrum vero hsec decreta sint usu
Require.
a. 2, petit. A. recepta, affirmarenon ausim. Videmus enim
Dico 1° Per se loquendo licitum est *, imo
: adhuc hodie in quibusdam ecclesiis feria
bonum et laudabile celebrare quotidie. quinta, in aliis sabbato sancto, celebrari ma-
Patet 1° ex traditione. In Actis passionis S. ne missas privatas pro commoditate eorum
Andreae legimus ipsum dixisse : Ego« quotidie qui non possunt adesse missae solemni, epi-
immolo Agnum immaculatum. » S.Cyprianus, scopis non contradicentibus.
epist. 54: «Ut sacerdotes Dei, inquit, quotidie Dico 2° Nullus sacerdos tenetur quotidie
:

celebramus, hostias Deo et victimas praepare- celebrare, nisi ratione beneficii cui annexa
mus. » S. Aug., epist. 118, c. 2 « Alibi nullus :
qua non obstante, potest
est haec obligatio :

dies intermittitur quo non offeratur. » 2° Pa- secundum communiorem opinionem aliquo-
tetex universali Ecclesiae praxi. 3° Ex maximis ties omittere absque onere restituendi aut
bonis quae toti Ecclesiaj et singulis, fidelibus ex alium substituendi. Ethcec opinio fundatur in
hoc sacrificio obveniunt unde venerabilis
: jure, cap. Sigriificatum, Extra. 1. 3, tit. 5 de
Beda apud Gabrielem, lect. 87 in Can., ait PriBbendis, ubi Alexander III consultus de
« Sacerdos non legitime impeditus, celebrare praebenda alicui concessa cum obligatione
omittens, quantum in eo est privat S. Trinita- quotidie celebrandi, hanc concessionem eate-
tem laude. et gloria, angelos laetitia» justos nus conflrmat « ut preedictus sacerdos nisi
i Hic. a. 2, o. 1 ibidem ad 2.
 DE TEMPORE CELEBRATIONIS MISS-K. -
553

Infirmitate rorporis fuorit impeditus, assidue troitus est : Dominus

« dixil ad me : Filius
riebet obscqiiium suum impendere ecclesia} meus cs tu»; sccundam m honorem nativi-
memoratae, etquanto frequentius potest, salva tatis ejustcmporalis, sed spiritualis, quatenus
honcstate sua et debita devotione, missarum Christus ut lucifer oritur in cordibus nostris:
solemnia celebrare, nec sibi liccat hoc illi undc cjus introitus est Lux fulgebit hodic
: «

subtrahere sive causa voluptatis, sivc se ad super nos »; tertiam in honorem nativitatis
aliam ecclesiam transfcrendo ». Idque jure ejus temporalis corporaiis, secundum quam
praesumitur de intcntione pii et gequi funda- visibilis nobis processit ex utero Virginis, et
toris, alioquin foret onus beneficiario vix tole- ideo introitus est « Puer natus est nobis »<
:

rabile. Permittit, inquam, Ecclesia tres missas in

Hinc inferunt theologi quod si beneficiarius festo nativitatis, sed non praicepit, nec obligat
ratione infirmitatis ad modicum tempus omit- fideles tres audire : sufficit ergo si sacerdos
tat celebrare, quidam ponunt quindecim dics, unam celebret, et laicus unam audiat.
alii mensem (et ita deciaravit concilium Me- Quantum ad casum necessitatis, multi olim
diolan. 7, tit. de Missis); similiter si ex aliqua numerabantur, sed nunc ob copiam sacerdo-
alia causa honesta, puta devotionis, seu reve- tum, unus tantum communiter admittitur,
rentice erga sacramentum, vel ut ceiebrct pro quando nempe sacerdos habet duas parochias
se, velpro parentibus,omittat quater aut quin- regendas, et alterutra deberet privari Missa die
quies in anno, quidam dicunt semel in mense, doininico vel festo. Usus videtur concedere
non teneatur per aiium supplere, nec aliquid quod parochus vicinus suppleat in hoc vices
de fructibus beneficii remittere. alterius parochi absentis. Non improbabiliter
Ha3C autem intelligenda sunt quando onus quidam addunt cuilibet sacerdoti licere plu-
quotidie celebrandi immediate afficit ipsam ries celebrare iu die, quando totus populus
personam sacerdotis, ut si sit institutum be- vel pars notabilis prryaretur Missa die domi-
neficium in sustentationem pauperis sacer- nico vel festo, ut potest frequenter contingere
dotis; si enim communitati,, vel ecclesiae, vel in partibus haereticorimi, ubi sacerdotes non
collegio onus incumberet curandi ut quotidie audent apparere publice, ideoque sunt ra-
celebretur Missa, utsifundator dixisset: Volo riores.
ut quotidie celebretur in tali loeo, tunc nulla Dieo4° Quantum ad horam, Missanon potesv
die potest omitti Missa; et si is cui hujus obli- celebrari ante auroram, nec post meridiem :

gationis executio demandata est, non possit ita rubricae missalis Komani et Ecclesiae con-
per se, debet per alium celebrare. suetudo, sic ut saltem Missapost auroram finia-
Dico 3° Semel tantum in die * licitum est
: tur, et ante meridiem inchoetur ita com- :

sacerdoti celebrare.Itadefinitum est ab Alexan- munis doctorum sensus et communis praxis.

dro II, qui obiit anno 1073, cap. Safficit, de Per auroramaulemintelligitur crepusculum
Consec, dist. 1; ab Honorio III, cap. Referente, diei seu lucis, quod est ante ortum seu appa-
et ab Innocentio III, cap. Consuiuisii, Extra. ritionem corporis solis supra nostrum hemi-
de Celeb. Miss., 1. 3, tit. 4, his verbis : « Re- spherium, duabus horis cum media in diebus
spondemus quod, excepto die nativitatisdomi- longioribus, et in brevioribus una hora cum
nicaB, nisicausa necessitatis suadeat, suffkit media sed quia in hoc non tam mathematice
;

sacerdoti semel in die unam missam solum-
modo celebrare »; quia, ut ait Mexander cita-
tus, Christus semel mortuus est; utque majori
reverentia et praeparatioiie Missam celebret,
« cum valde felix sit qui unam digne celebrare
potest ». Et haec prohibitio sic viget in Eccle-
sia, ut nullus theologus vel canonista eximat
a peccato mortali, qui extra festum nativi-
tatis ei casum necessitatis, pluries in die cele-
braret.
Ecclesia ltaque permittit cuilibet sacerdoti
celebrare tres missas in festo prsedicto, in ho-
norem triplicis Christi nativitatis primam in
honorem nativitatis ejus a^ternaj, et ideo in-
* Ib. ad. 5 * Ibid.
quam theologice computatur, communis sen-
tentia est licitum esse celebrare duabus horis
ante ortum seu apparitionem corporis solis
supra nostrum hemispherium.
Hoc autem tempus anticipare aut differre,
hoc est citius ante auroram, tardius post meri-
diem, est peccatum gravius vel levius secun-
dum quantitatem anticipationis vel dilationis:
quidam ad peccatum mortale determinant
quadrantem, quidam semihorani, quidam tres
*
quadrantes, alii tand^n horim; et hoc ulti-
mum, secluso scandalo, non videtur improba-
: bile; quia tam lex quae est tantum rubrica,
quam consuetudo, non videntur tam stricte
obligare.
 554 DISSERTATIO VIII. ART. IX.

Excipiuntur quidam casus. 1° Casus neces- Missam, Missa vero sit officium diei, praepona-
sitatis sic propter infirmum coinmunican-
:
tur Missa Matutino.
dum alias sine Viatico moriturum licet statim Ratio
tertiae partis est quia ad tollendam le-

pest mediam noctem oelebrare; 2° proptcr vem obligationem sufficit eausa levis unde :

eoufessiones excipiendas, solemnes exequias, nulla est culpa celebrare non praemisso Matu-
supplic&tionem, concionem aut solcmnitatem tino, si praelatus praecipiat, si quis petat Missam
olticii, ubi est consuetudo celebrandi post so- celebrandam statim, si multi vel una persona
lemne sacrnm, multis videtur licitum cele- gravis expectat, etc.
brare una hora post meridiem; 3° in festo na- Haec vero intelligenda sunt de missis priva-
tivitatis; olim etiam sabbato sancto celebra- tis ;celebrare enim missam conventualem so-
batur de nocte sed ille ritus pro sabbato
,
lemncm ante Matutinum et Laudes in choro
sancto non est amplius in usu; 4° ex consue- persoluta, in iis ecclesiis, ubi horae in choro

tudine : sic Germani, solent ce-

Galli, Belgae, publice cantantur, aut leguntur, mortale pec]
lebrare in hyeme hora quinta matutina circiter catum plerumque censent tum ob theologi,
propter commoditatem domesticorum ; 5° epi- scandalum, tum quia hoc est contra generalem
scopi ex privilegio vel consuetudine possunt omnium ecclesiarum consuetudinem in re
una hora ante auroram, et una post meridiem gravi spectante publicum Dei cultum etbonum
celebrare, vel facere pro se celebrari. Multi Ecclesiae regimen.
idem dicunt de regularibus privilegiatis, sed
alii opponunt hujus privilegii revocationem
ARTIGUI TIS IX l

perTrid., sess. 22, decreto/te observandis, etc,

ubi prohibetur « ne sacerdotes aliis quam
debitis horis celebrent non obstantibus de loco celebrandi.
privilegiis quibuscumque. » De quo dieam
art. seq. Nascenteecclesiaprimoschristianoshabuisse
Dico 5° : Celebrare sine causa ante recita- ecclesias, seu loca specialia a privatis aedibus
mm Matutinum cum Laudibus, non est pec- distincta,tum ad orandum et verbum Dei
catum mortale, est tamen veniale; ex aliqua praedieandum, tum ad sacrificandum, constat
causa vero, etsi non multum gravi, nullum est ex Apostolo, 1 Cor. 11 : Convenientibus vobis
peccatuia. Est communior. in ecclesiam numquid domos non habetis
:

Ratio primae partis est quia praeceptum obli- ad manducandum, aut ecclesiam Dei contem-
gans sub mortali recitare Matutinum et Laude^ nitis? Et cap. 14: Mulieres in ecclesiis taceant;
ante Missam erui non potest, neque ex jure, si quid auiem volunt discere, domi viros suos
nullibi enim in jure reperitur, sed tantum in interrogent, Uikte Philo apud Eusebium, i. 2
rubricis missalis de defectibus Missae : inter llist. Eccl., c. 16 vei 17, secundum diversas
alios numeratur Missam celebrare non prae-
« editiones, loquens de primis fidelibus, dicit:
misso Matutino », quod non importat gravem «Est in singulis consecrata orationis do-
locis
obligationem neque ex consuetudine, quam-
: mus.... in qua honestae et castoe vitae mysteria
vis enim sit pia et laudabilis consuetudo prae- celebrant. »

mittendi Matutinum Missse, vix tamen ullus
eam apprehendit ut graviter obligantem ne-
que ex natura rei, tum quia non est connexio
necessaria inter officium etMissam,
celebretur missa
votiva, vel de Requiem,
At saeviente persecutione sacrilicium otTere-
: batur in quocumque loco, «in agris, in sohtu-
dine, innavibus, in carceribus,in diversoriis»,
cum saepe ut scribit S. Dionysius Alexand. apud Euseb.,
lib. 7 Bist. Eccl., cap. 22 irequentius tamen ;

quando officium de feria aut de aliquo

fit in privatis iide.liumdomibus,iniocisdomorum
sancto tum quia Missa non dicit majorem or-
; superioribus vel subterraneis, in carceribus et
dinem ad horas canonicas, quam horae cano- in ccemeteriis, seu catacumbis. Ubi vero defer-
nic32 inter se sicut ergo non est peccatum
: buit persecutio, erectae sunt sacrae aedes ad di-
mortale secundum omnes invertere ordinem vina mysteria peragenda, quos majores nostri
horarum, puta dicere Sextam ante Tertiam, ita vocaverunt. « templa, ecclesias, dominica, ora-
nec dicere Missa ante Malutinum. toria, martyria », et insigniores, « basilicas. »
Piatio secundae partis est quia rubrica et con- Ex constanti Ecclesiai consuetudine iaudabi-
suetudo important aliquam obligationem, est- dedicantur et consecrantur, seu
liter ecclesiae
;jue aliqua indecentia, quod cum Matutiuum benedicuntur, non solum ob reverentiam my-
«it officium noctis ct quaedam praeparatio ad steriorum, sed etiam Jpropter nostram utilita-
 r
^r: LOCU CELEBRANDI. 555

tem; narn, utaitAuctor, ^«Virtutemquamdam nihil his contrarium statuit, quia non agit de
spiritualem adipiscunturpcr consecrationem» casibus nccessitatis.
qnod uon estiJa accipiendumquasi sintsuscep- Dixi 2° : Sinc dispensatione aut dispositione
tivae gratiae aut qualitatis spiritualis, sed quia episcopi, ut patct ex cap. Missarum. Equi- cit.

Deus in eis est praesens speciali modo ad ar-
cendos dsemoncs, ad excitandam fldelium de-
votionem, eorum preces exaudiendas et dimit-
tenda peccatn. Sic in antiqua iege Salomon so-
lemniterdedicavittemplum, 3 Reg. 8; sic post
contaminationem gentium legimus iteratam
dedicationem sub Juda Maehabaco, 1 Machab.
dem Tridentinum vidctur hanc restringere
episcoporum potestatem, sic ut possint tantum
dcsignare oratoria ad sacrificium qua3 non
deserviant amplius ad usus profanos, non vero
quaecumque loca ctiam profana ; sed observat
Sylvius concilium restringere potestatem epi-
scoporum, sic ut non possint amplius ut olim

4.; neque enim ista consecratio pcrtinebat ad ad libitum et per modum privilegii designare
caeremonialia quae per novam legem erant loca usibus profanis deservientia, non vero sic
abroganda, sed ad moralia quibus prajscri- quod non id possint ex justa et rationabili
bunlur divini cultus et religionis officia. causa pro una vel altera vice; et ita docent
Dico 1° Extra ecclesiam ab episcopo conse-
: Navarrus, Vasques, Tannerus, Barbosa, Lay-
cratam, aut ab eodem vel altero de ejus licen- man et alii apud Sporer.
tia benedictam, aut extra oratwium ab epi- Dixi 3° Vel sine privilegio, quo gaudent
:

scopo deputatum celebrare sine necessitate, episcopi, cap. uliimo de Reliquiis in 6, ut

dispensatione aut privilegio, est peccatum possint in loco dccenti celebrare vel facere co-
mortale. ram se celebrari neque istud privilegium
;

Constat ex variis textibus juris de Cons, d. i, revocavit Tridentinum, ut communiter docent

cap. Sicut, cap. Missarum, cap. Hic ergo, cap. auctores.
NulluSj ex Sylvestro papa: « Nullus presbyter Item regulares mendicantes vi suorum pri-
missas celebrare pra^sumat nisi in sacratis ab vilegiorum possunt celebrare non solum in
episcopo locis, qui sui particeps de caetero vo- oratoriis privatis et in omnibus locis decenti-
luerit esse sacerdotii» id est,sub pcena suspen-
; bus suorum conventuum, sed etiam extra in
sionis. Et Concil. Trid., sess. 22, decreto de quocumque loco congruo et honesto. Ita, cap.
observandis, etc. « Non patlantur (episcopij in lu his 30, Extra. de Privilegiis, lib. 5, tit. 3, ex
piivatis domibus atque omnino extra eccle- Honorio III, sic « Fratribus Praedicatoribus k\
:

siani, et ad divinum tant.um eultum dedicata Minoribus duximus indulgendum ut ubicum-

oratoria,ab eisdem ordinariis designanda et vi- que fuerit, sine parochialis juris praeiudicio,
sitanda, sanctum hoc sacrificium a saeculari- cumaltari valeant viatico celebrareo.SixtuslV,
bus vel regularibus quibuseumque peragi bulla 33 « Ut in quocumque loco congruo et
;

non obstantibus privilegiis vel exemptionibus honesto super altare portatile, eelebrare libere
quibuscumque. » Cum ergo hae probibitiones et licite possunt. » Irmocent. IV, bulla 24;
sint de re gravi et sub gravi pcena, nempe su- Alexander VI, bulla 14.
spensionis,obligant sub mortali. Sed difficultas est utrum haec privilegia non
Dixi 1°: Sine necessitate. Equidem jus, sint revocata per Tridentinum citatum in pro-
cap. Sicut citato, exigit summam necessita- batione conclusionis ?
tem ; sed ex usu et concil. Triburiensi, cap. Resp. non esse revocata quoad facultatem
Concedimus 30, ibid.minor necessitas sufficit. celebrandi in locis privatis suorum monaste-
Itaque licet extra ecclesiam aut oratorium de- riorum ;
quia Trid. tantum loquitur de Domi-
putatum celebrare etiam sub dio aut tentorio : bus privatis et omnino extra Ecclesiam; mo-
1° Si ecclesia sit diruta aut combusta, cap.cit. nasteria autem non sunt domus privatce, ut
Concedimus; 2° in longa peregrinatione, in constat, neque omnino extra ecclesiam quia ;

qua non reperiuntur ecclesiae, ibid 3° in ca- ; nomine ecclesiae veniunt etiam religiosorum
stris; 4° in mari, si absit periculum effusionis claustra, ut colligitur ex cap. Abbati, § Hac
sanguinis, ut dum est tranquillum mare, aut autem d. 54, et ex cap. de« Alma Mater »

alter sacerdos \el diaconus tenet calicem; sentent. Excom. in 6, atque ita docent Rodri-
5° si parv/a (jcclesia vel oratorium in solemni gues, Peirinis, Lezana, de la Cruz et aliJ, intel-
festo omnes advenientes capere non possit in : ligentes decretum concilii de domibus privatis
hoc tamen ultimo casu videtur consulendus sajcularium tantum. Id etiam constat ex usu ;

episcopu?. Concilium autem Tridentinum notum est enim in omnibus monasteriis esse
i Hic a. 3, ad 3. oratoria privata sive pro infirmis, sive pro aliis,
55f» DISSERTATIO Vllf. ART. IX.

qoq deputata neque vi^iata ab episcopis, in Pro hoc utroque casu notandum est suffi-
quibus regulares quotidie celebrant nemine cere, si vulnus fuerit indictum in e^clesia,
contradicente. quamvis extra ecclesiam vulneratu** ex eo mo-
Quibusdam idemdicendumvideturdc gran- riatur aut sanguinem fundat. Similiter sufficit
giis st u praediis regularium quae frequentant si foris existcns emisso tclo, lapide vel glande
recreationis causa, aut in quibus quidam reli- occidat aut vulneret cum sanguinis effusione
giosi habitant
;
quia non sunt domus privatae existentem in ecclesia : non tamen si existens
nec omnino extra ecclesiam , atque ita fert in ecclesia occidat aut vulneret foris existen-
praxis. tem, etiamsi vulneratus ingressus in ecclesiam
!
Dico 2° : Illicitum est celebrare sine neces- ibi moriatur aut sanguinem effundat.
sitate in ecclesia polluta vel execrata. Patet ex 3° Polluitur ecclesia humani seminis effu-
terminis quia pollutio aut execratio est pro-
;
sione voluntaria et mortaliter culpabili, sive
bibitio vel irregularitas, seu quasi censura coitu, sive aliter; non sufficittamen una vel
jure ecclesiastico introducta, ne divina officia altera gutta, neque si accidat in somno,quam-
in co loco propter indecentiam celebrentur. vis forte fuerit culpabilis in causa. per Utrum
Unde rubricae missalis praecipiunt ut si tem- actum conjugalem alias licitum, polluatur ?
pore sacrificii ecclesia polluatur, sacerdos sta- Juxta sententiam probabiliorem, quam eligi-
iim desistat si nondum canonem inceperit, mus dissert. 6 de Temperantia, a. 8, petitio-
secus si inceperit. Quapropter, cum haec prohi. ne 3, scilicet hunc actum esse absolute 1111—
bitio sit stricta et in re gravi, obligat sub mor- citum in ecclesia, respondendum est affirma-
tali, ut communiter sentiunt theologi, nulla tive.
tamcn censura annexa.
est 4° Polluitur ecclesia seu coemeterium sepe-
Sine necessitate. Si enim populus de-
Dixi : liendo in ea excommunicatum nominatim
beret diu manere sine Missa, aut etiam se- denuntiatum, aut notorium percussorem cle-
cundum aliquos die dominico vel festo, si rici, cap. Consuluisti, Extra. de Consec. Eccle-
infirmus sine Viatico esset moriturus, liceret siae, 1. 3, tit. 4, cujus corpus si possit discerni,

celebrare in ecclesia polluta, de consensu ta- debet foras projici, cap.Sacm, de Sepult. Item
men episcopi, si commode adiri possit, secus sepeliendo paganum, seu infidelem, cap. Ec-
sine ejus consensu : ita communiter. Notan- clesiam, de Consec. d. 1, consequenter infan-
dum tamen quod per hujusmodi celebratio- tem non baptizatum, est enim infidelis saltem
nem probabilius non esset reconciliata ecclesia, negative si tamen mortuus in utero matris
:

ut quidam volunt, quia ad reconciliationem
sicut ad consecrationem Ecclesia aliud requi-
rit quam celebrationem , ut
infra.
Petes 1° quot modis polluatur et execratur
ecclesia.
Resp. Polluitur ecclesia, 1° homicidio volun-
tario et injurioso , si non ipsi occiso, ut si per
judicem occidatur. Saltem sanctitati et im-
munitati loci, sive eflundatur sanguis sive
non, ut si stranguletur, cap. Proposuisti, Ex-
tra. de Consecrat. Ecclesia3,iib. 3, tit. 40. Unde
homicidium casuale, aut in amentia. vel in
sui defensionem perpetratum, non polluit ec-
clesiam.
cum ea sepeliatur, non polluitur ecclesia; quia
non sepelitur tanquam persona distincta, sed
itcrum dicam ut pars matris. Secus existimat Sylvius, si
fuisset extractus ex utero matris et rursum in
eo repositus; quia, inquit, perinde est ac si
mater illum ex utero emisisset sive vivum,
sive mortuum.
5° Execratur ecclesia, id est, amittit suam
consecrationem, quando ejus parietes sive
omnes, sive pro majori parte, simul destruun-
tur; secus si successive destruantur, et succes-
sive reparentur, modo pars reparata sit minor
parte relicta, cap. Ligneis, Extra. de Consec.
ecclesi*; quia consecratio maxime fit et inhae-
ret parietibus unde destructione tecti aut
:

2° Polluitur ex copiosa et mortaliter inju- lignorum non execratur ecclesia. Neque prae-
riosa sanguinis effusione, cap. Ecclesiis , de sens casus locum habet in ecclesiis benedictis
Consecr. d. d, etcap. Si Ecclesia, Extra. 1. 3, tantum, quia benedictio fit et inhaaret pavi-
tit. 40 : non ergo polluitur ecciesia si effluant mento. Sic saltem communiter distinguunt
tantum quaedain guttae sanguinis, quia effusio theologi.
dicit notabiiem quantitatem; neque si percus- Est autem hoc discrimen inter ecclesiae pol-
sio non sit mortalis, ut plerumque accidit in lutionem execrationem, quod polluta ecele-
et
pueris rixaniibus. sia polluantur etiam altaria, fixa scilicet, non
1
lb. a. 2. portatilia, et polluto uno altari fixo polluatur
 m ALTARI, EJUS OUNATU, ETC. r>57

ecclesia. At exccrUa ecclcsia non cxecratur praelatis bcncdicta, si episcopus distet dvabus
altare, nec e contra execrato altari cxecratur dictis, id est, quatuordecim lcucis. In eodcm
ecclesia. Ratio discriminis est, quia sicut con- privilcgio conccditur iisdem facultas bencdi-
secratio respicit scorsim ecclesiam ct altare, cendi suas ecclcsias et ccemeteria, si episcopi
ita execratio, quae est amissio consecrationis, nolint aut negligant. Ita laudatus Layman
et ideo afficit tantum subjcctum destructum ;
post plures alios. Addit ibid. omnia quae dicta
sed pollutio respicit ccclesiam et altaria fixa sunt de ecclesia, dicenda esse dc coemetcrio,
per modum unius, non tamen altaria porta- quippe quod iisdem modis polluitur et recon-
tilia,quia non sunt annexa ccclesiae. ciliatur quibus ecclesia.
Est item observandum quod polluta eecle-
sia quatuor modis proedietis, polluatur etiam ARTICULUS X.
ccemeterium ipsi conjunctum; non e contra
polluto ccemcterio polluitur ecclesia. Ita ex- DE ALTARI, EJUS ORNATU, NECNON DE VASIS
presse, cap. Si Ecclesiam, de Consec. ecclesiae ET VESTIBUS SACRIS.
in 6, pro duobus primis modis est autem ea-;

dem ratio pro duobus sequentibus, quia prin- De altari.

cipale trahit ad se accessorium, non e contra.

Additur cap. citato, quod si sint plura cceme- Ad celebrandam Missam necessario requrri-
teria pariete separata, uno polluto, non pollui- tur altare lapideum ab episcopo consecratum.
tur aliud ccemeterium autem pollutum ex
; Ita cap. Altaria 31 et 32, de Consec. d. 1, cap.
pollutione ecclesia?, etiam ex sola reconcilia- Missarum, c. Placuit, c. Nulius, ibid., et aliis

tione ecclesise censetur reconciliatum. Extra. de Consec. Ecclesioe : cstque unanimis

Petes 2° utrum hae omnes causee pollutionis omnium theologorum sententia, atque com-
ecclesiae debeant esse publicse, ut censeatur munis praxis et sensus Ecclesiae : ita ut juxta
ccclesia polluta? omnes peccatum mortale sine altan* »nse-
sit

Resp. Ut ecclesia censeatur polluta in ordine crato celebrare, neque id liceat ullo casu, nisi
ad crimen sacrilegii contrahendum, ista3 cau- forte mortis, non tamen in contemptum reli-
sse non debent esse publicee, ut probavimus gionis intentatae.
dissert. 6 de Tempcrantia, art. 8, petit. 1 ut ;
Duplex est altare, unum
fixum, aliud mo-
autem ecclcsia censeatur polluta, sic ut indi- bile, quod etiam poriatile et viaticum appella-
geat reconciliatione, et sit prohibitum in ea tur. Fixum execratur seu violatur, si mensa
celebrare, debent esse publicae vei evidentia separetur a reliqua structura operis ccemento
facti, velper juridicam probationem, vel per conjuncti, non vero si tota structura cum
confessionem auctoris, quam non tenetur fa- mensa in alium ecclesiae locum transferatur.
cere extra judicium. Vide loco citato. Utrumque violatur si mensa ita frangatur, ut
Petes 3° a quo et quomodo ecclesia polluta non possit recipere hostiam et calicem pro
debeat reconciliari ? majori parte addunt, si frangatur
;
plures
Resp. Si ecclesia sit tantum benedicta, re- sigillum sepulcri seu reliquiarum, de quo vi' J »
conciliari potest per simplicem presbyterum Sylvium hic quaestiuncula 5 et 6.
aqua a se benedieta, adhibitis iis qua3 praescri-
buntur in rituali. Aperte colligitur ex cap. De ornatu altaris.

ultimo de Consec. Ecclesiae, lib. 3, tit. 40; et

ita censet Abbas, Armilfa, Henriques, Navar-
rus, Avila, quos citat et sequitur Layman.
Si vero c:clesia fuerit consecrata, solus epi-
scopus, non simplcx sacerdos, nisi ex summi
1° Altaredebet cooperiri tribus tobaleis seu
mappis mundis, quarum snperior sit oblonga,
et ad terram pertingens. Ita rubricaB missalis,
tit. 20 multi tamen ex usu hodierno putant
;

pontificis commissione aut privilegio, potest sufficere duas aut unam replicatam cum cor-
illam reconciliare aqua a se vel ab aiio epi- porali, imo in necessitate sufficere unam sim-
scopo benedicta cum vino et cinere mixia. Ita plicem, quia non videtur hoc praeceptum tam
expresse, cap.Aqua, loco proxime citato. rigorosum.
Postea tamen Leo X concessit Fratribus Mi- 2° Debet altare ornari pallio, quod vocamus
noribus, consequenter aliis communicantibus antipendium rubricce ibid.; ex usu vero tole-
:

privilegiuin bullatum, reconciliandi ecclcsias ratur antipendium ex asseribus, aut alia mate-
consecratas aqua ab cpiscopo benedicta quae ria saltem picta.
dicitur Gregoriana, vel ab ipsis regularium 3° Requiritur sub mortalilumen.Secundum
 DISSERTATIO VIII. ART. X.

rabricas requiritqr duplcx caudela ex cera. Id secundum aliquos, omncs abbates infulati,
necessitate tamen sufficere unam, etiam ex aliis tamen negantibus.

sebo, aut Lampadem ex oleo tradunt plurimi. Execratur seu violatur calix quando ita
r
4 Crux collocanda est super altare : ex ru- frangitur ut non sit amplius aptus usui sacro,
bricis, ibid. Utrum debeat esse crucifixus, ru- ut si pes avellatur a eupa, nisi sit tornatilis:
bricae non exprimunt; sed affirmant multi, et non violatur autem (idcm dic de aliis vasis et
itafert usus. Est etiam plurium sententia non vestibus sacris), si illum ad
hceretici vel alii

esse mortale celebrare sine cruce aut cruciiixo, usus profanos impie adhiberent ; deceret ta-
secluso contemptu vel scandalo. Utrum sit ne- men juxta quosdam ut dc novo ab episcopo
cessarius quando prostat venerabile sacra- vel simplici sacerdote benediceretur. Neque
mentum? Quidam negant, quidam affirmant. etiam violatur amissa deaurationc, quia non
In hoc quisque sequatur ritum suee ecclesiae solum illa minutissima auri materia fuit con-
vel religionis in nostra requiritur.
: secrata, sed tota calicis materia; neque saltem
5° Missale quod saltem canonem contineat probabiliter ex nova deauratione aut parva
requiritur per se loquendo sub mortali ex refectione per opincem laicum: sicut non exe-
communi doctorum sensu quia alioquin sa- ; cratur ecclesia per novam dealbationem aut
cerdos quantumvis felicis memorice exponitur modicam reparationem, quia scilicet adhuc
periculogravitererrandi. Dixi: Per se loquendo; eadem moraliter manent.
quia sacerdos esset moraliter certus se non
si 2° Requiritur corporale lineum benedictum,
erraturum, et urgeret gravis necessitas, pos- cap. Consulto, de Consec, d. 1. Item palla
set secundum plurium sententiam celebrare linea ex parte qua tangit calicem, similiter
sine missali. benedicta. Peccat graviter qui celebrat sine
6° Ad altare et missale revocari potest mini- corporali; non ita qui sine palla, quia non
ster, sine quo est grave peccatum celebrare videtur res tam gravis et loco ipsius potest
cxtra casum gravis necessitatis; ut si cele- tegere calicem corporali arnplo, ut factum est
brandum esset pro communicando infirmo ad olim et adhuc faciunt Carthusiani, vel purifica-
mortem, et non posset reperiri minister qui torio aut bursa.
respondeat. Sic jura et Ecclesice consuetudi- 3° Requiritur purificatorium, cujus bene-
nem cum isto rigore communiter interpretan- dictio nullo jure statuitur, nec in ritualibus
autem minister debet esse
tnr tlieologi. Iste invenitur, adeo ut loco ipsius possit adhiberi
masculus non fcemina, cap. Inhibendum de
et strophiolum mundum. Item ad decentiam re-
cohabitatione clericorum et mulierum adeo ; quiritur Velum, Rursa, Manutergium et Pul-
ut satius esset in casu necessitatis celebrare vinar, non necessano benedicta.
sine ministro. quam cum fcemina. Toleratur 4° Ciborium seu pixis in quo asservantur
tamen ut foemina a longe stans respondeat hostice, similiter lunula Monstrantice, debent
simpliciter, sicut in Relgio faciunt qucedam saltem benedici ita expresse prcescribitur in
:

moniales e suo choro respondentes, sacerdote Missali reformato Rubrica secunda de Ritu
sibi ipsi vinum et aquam ministrante. servando in celebratione Missae suadetque ;

ratio, si enim Corporale, Palla etvestes Sacer-

dotales debeant benedici, quidni Ciborium et
De vasis sacns.
Lunula quae tangunt immediate Corpus Chri-
sti ? possunt autem benedici ab iis a quibus

Requiritur sub mortali ad sacrificium calix benedici possunt vestes Sacerdotales.

cum ex rubricis citatis, tit. de Ritu
patena :

celebrandi.et jure, cap. unico, Extra.de Sacra De vestibus sacris.

inunctione, § ultimo et aliis de Consec, d. 1,

debent esse ex auro vel argento, vel stanno,
saltem quoad cupam. At quamvis rubricae re-
quirant quod cupa et superior pars patenae
sint deauratce, id tamen non
cato probat usus contrarius,
calix et patena sunt argentei.
Calix cum
patena debet esse inunctus chri-
smate et consecratus ab episcopo vel habente
privilegium, ut sunt plures abbates, imo
Vestes sacrae requisitce ad sacrificiura sunt
sex: humerale seu amictus, alba seu tunica,
cingulum, manipulus, stola et casula scu pla-
requiri sub pec- neta, omnes benedictte : ita rubriccC missalis,
saltem quando de Ritu celebrandi, n. 1.
Sine omnibus vestibus sacris celebrare, se-
cundum omnes est peccatum mortale , nisi
forte, ut jam dixi, in casu mortis non intenta-^
tae in contemptum religionis, qui casus vide-
 DE ALTART, EJCS ORNATU, ETC. 559

farquasimetaphysfcus. Sinecingulocelebrare, scopo, ex privilegio autcm possunt benedici ab

sccundum plures, csttantum peccatum venia- abbatibus infulatis et superioribus ordinum
le, quia videtin rcs levis. Jn aliqua gravi ne- mendicantium, ut sunt gencralcs, provincia-
cessitate sine aliqua cx minoribns vestibus, Ics, priorcs, guardiani, rcctores, etc, et in

pula vel cingulo, vel amictu, vcl stola, vel horum abscntia conventuum praesidentes, qui
mantpulo, videlur pluribus licitum. pleno jure haec officia obeunt, utsunt apud nos
Vestes sacrac amiUuntbcnedictioncm,utjam supcriores, apud Minoritas vicarii.
supra innui, frangantur aut laccrentur,
si ita Opponit Lezana quasdam declarationes Con-
ut non sint amplius aptae ad usum propter gregationis cardinalium quibus statuitur id
,

quem fuerunt bcnedictae: sic si ex alba detra- licere abbatibus et superioribus ordinum men-
naturmanica, sicingulumsicfrangaturutneu- dicantium pro usu suarum ecclesiarum dun-
tra parsjsufficiat cingcndo sacerdoti, amittunt taxat, non pro aliis ecclesiis. Verum rcspon-
bcncdictioncm; et si reficianturjndigent nova dent alii de istis dcclarationibus nihil certo
benedictione. Non amittunt autem per lotio- constare, et insuper praxim esse contrariam :
nem, neque, ut jam dixi, si adhibeantur ad « Hac facultate, inquit Sporer, nostri utiin-
usus profanos graviter tamen peccat qui ad-
;
tur, saltem bona fidc, passim permittentibus,
hibet. et saepe ad nostros remittentibus episcopis. »
Vestes sacraeita detritao ut suousuinon pos- Petes 2° an huc usque dicta, scilicet eccle-
sint amplius dcservire, sccundum canones, siac, altaria, calices, vestes sacrae, per ipsum
non sunt usibus profanis applicandac, scd com- usum sacra fiant; ita quod si sacerdos maxime
burendae, aut ex eis aliae conficiendac, quae usi- episcopus celebret in ecclesia, vel altari, vel
bns ecclesiac descrviant. Celebrare cum vesti- cum calice, vel cum vcstibus non benedictis
bus valdc sordidis est peccatum grave tam aut non consecratis, hoc ipso usu benedican-
celcbranti quam sacristoe. tur aut consecrentur, sic ut alia non indigeant
Si pctas utrum ex his quae usibus profanis benedictione aut consecratione ?
inservierunt, liceat confieere vestes ad usus Resp. probabilius negative; 1° quia istarum
sacros? resp. affirmative ; 4° quia per benedi- rerum sacratio pendet a voluntate Ecclcsiae seu
ctionem tollilur quidquid contaminationis per summi pontificis : atqui Ecclesia seu summus
usus profanos contraxcrunt. 2° Plura templa pontifex nunquam declaravit hacc saciari ex
idolorum oliin conversa sunt in ecclesias, et solo usu sine ritu et caeremoniis praescriptis :

in antiqua lege tabernaculum cum suis appen- crgo. 2° Si ex celebratione in ecclesia non bc-
dicibus conslructum cst ex armillis, inauribus, nedicta, vel non consecrata, ipsa sacraretur; si
annulis, dextrariolis et aliis hujusmodi viro- calix non consecratus ex tactu sanguinis Chri-
rum ac mulierum. 3° Denique, quia sic fert sti consecraretur, etc, sequeretur quod cu-

consuetudo, quae est optima legum interpres.
Color vestium sacrarum debct corrcspon-
dere tcmpori seu fcsto, juxta pracscriptum ru-
bricarum. Ilanc tamen obligationem non ap-
prehendunt ut gravem theologi, sicque hanc
biculum in quo sacerdos ex privilegio cele-
brasset, esset consecratum, quod barba sa-
cerdotis, terra in quam casu deflueret
aut
sanguis aut caderet corpus Christi, essent con-
secratae haec autem sunt absurda ergo.
: :

rubricam non servare ex causa rationabili nul- Petes 3° quibus liceat tangere vasa sacra?
Ium crit peccatum, utin pauperibus ecclesiis, Resp. 1° Tangere vasa sacra, calicem, pate-
in magno concursu celebrantium, etc. nam, ciboriunr, corporale, dum actu conti-
Saccnlos celebrarc debet calceatus, ex ru- nent corpus aut sanguinem Christi, nemini
bricis,et capite detecto, ex jure, cap. Nullus citra peccatum mortale licet quam sacerdoti,
dc Consec, d. 1: « Nullus episcopus, presbyter aut diacono. Itacommuniter theologi.
aut diaconus ad solemnia missarum cele- Resp. 2° Vasa sacra vacua tangere, seeun-
branda praesumat cum baculo introire, aut dum varios lextus juris, d. 23, quandoque
\eIato capite altari Dei assistere» : ita ut, se- licuit acolytis, quandoque solis subdiaconis;
cundum communem theologorum interpreta- consuetudo autem videtur obtinuisse, ut lice-
lioncin, (jtii sine summi pontificis dispensa- ret subdiaconis; laicis vero, secundum
solis
tionc cum pileolo seu aliter tecto capite cele- communiorem sententiam, illicitum cst sub
brarct, peecaret mortaliter. peccato veniali ; etideo corporalia et purifica-
Petes 1° a quo corporalia, ciborium,
pallae, toria sordida lavantur a diaconis vel subdiaco-
iunula et vestes sacrae sint benediccndae? nis priusquam tradantur laicis. Intellige sine
Resp, Jure ordinario debent benedici ab epi- rationabiii causa, qualis esset necessitas repa-
 DTSSERTATfO VIII. ART. XI.

randicaticem aut aliquid aliud. Intellige etiam tit ut oblatio populi Deo sit acccpta; deinde

deciboriis, tunulis, corporalibus, purificatoriis sacerdos altare thurificat, quae thurificatio se-
postquam usui fuerint applicata, antea enim cundum Auctorcm ad dr.o pcrtinet, tum ad
omnibus licitum est ea langere, non tamen reverentiam hujus sacrosncnti , ut scilicetper
ratices et patenas propter consecrationem. bonum odorem depcliatur, quid mali odo-
si

Resp. 3° Regulares mendicantes ex suis pri- ris in loco fuerit, tum ad repraesentandum
vilegiis habent, ut omnes ex suis, etiam laici, effectum qua, sicut bono odore, Chri-
gratiae,
iiui cx superiorum deputatione sacristae officio stus plenus fuit, et ab illo per sacerdotis mi-
funguntur in suis ecclesiis, omnia sacra vasa nisterium ad fideles derivatur; secundum
vacua licite tangere possint, et talis est praxis. alios per hanc caeremoniam monentur fideles
ad ccelestia ferventi dcsiderio ascendere, sicut
ARTICULUS XI. fumus ex thure incenso ascendit.
Deinde sacerdos accedit ad consecrationem,
f

de uis qvje dicuntur et fiunt in celebratione quao cum virtute supernaturali agatur, auxi-
MisSiE. lium precum ad illam rite peragendam petit a
fidelibus dicendo, Orate fratres etc, postea
Dico Quae dicuntur et fiunt in celebratione
: in praefatione excitatdevotionem populi, et
Missae convenienter ordinata sunt *. ideo monetur sursum corda habere ad Deum.
Prob. exponendo praecipuas caeremonias Finita praefatione populus laudat divinitatem
Missae, in qua distinguuntur diversae partes, Christi cum angelis dicens Sanctus, Sanctus, :

praeparatio, instructio, oblatio, consecratio et Sanctus, et humanitatem cum pueris dicens :

sumptio.
Imprimis sacerdos* se praeparat
fessioncm, juxta illud Proverb. 18
prior est accusator sui; 2° per introitum qui
est laus divina desumpta. ut
Psalmis; 3°commemoratpraesentemmiseriam
dum misericordia petitur dicendo, Kyrie eiei-
son, ter pro persona Patris, ter pro persona
Filii, ter pro persona Spiritus Sancti, contra
triplicem miseriamignorantiae, culpae et poenae;
4° commemorat coelestem gloriam ad quam
tendimus post praesentem miseriam dicendo
Gloria in excclsis Deo, quod cantatur in festis
Benedictus qui venit, etc. Tunc sacerdos com-
1° per con- memorat secreto illos pro quibus sacrificium
: Justus offertur, deinde commemorat sanctos quorum
patrocinia implorat, ac tandem petit consecra-
plurimum, ex tionis effectum cum dicit : «Quam oblationem
tu, Deus, benedictam, adscriptam, ratam, ra-
tionabilem , acceptabilemque facere digne-
ris »; *quorum verborum sensus est. Facere
digneris hanc oblationem benedictam, id est,
per quam in ccelo adscribamur; ratam, id est,
per quam de visceribus Christi esse censea-
: mur; rationabilem, id est, per quam a bestiali
sensu exuamur acceptalrilcm, ut qui nobis
;

in quibus hujus gloriee fit mentio, intermitti- ipsis displicemus, per hanc acceptabiles ejus
tur in oliiciis luctuosis. quae ad commemora- unico Filio simus. Alii paulo aliter haec verba
tionem miseriae pertinent; 5° sacerdos recitat exponunt.
orationes pro populo, ut dignus habeatur His praemissis sacerdos consecrationem pe-
tantis mysteriis. ragit verbis Salvatoris, cum dicit Quipridie :

Post praeparationem sequitur instructio po- quampateretur, etc; deinde excusat praesum-
puli; quia hoc sacramentum est mysterium ptionem per obedientiam ad mandatum Chri-
fidei : fit autem haec instructio dispositive per sti,cum dicit: Undeet memores postea petit ut ;

doctrinam prophetarum et apostolorum vulgo hoc sacrificium sie peractum sit Deo acceptum
dictam epistolam, perfecte per doctrinam dicendo: Supra quce propitio, etc, et proficiat
Christi contentam in Evangelio. Et quia Chri- sumentibus, mortuis et ipsis sacerdotibus offe-
sto credimus tanquam divinae veritati, canta- rentibus,
*
tur symbolum fidei, in quo populus ostendit Tandem agitur de perccptk ne sacramenti
se per fidern doctrinae Christi assentire. Hic ad quam
praeparatur populus per Orationem
olim finiebatur missa catechumenorum, qui- dominicam et per pacem quae datur dicendo:
bus peractis uimittebantur. Agnus Dei; est enim hoc sacramentum uni-
Postpraeparationem 3 et instructionem sequi- tatis et pacis.In tamen defunctorum^ in
missis
tur oblatio circa quam duo aguntur laus po- : quibus sacrificium non :;am offertur pro pace
puli in cantu offertorii, pcr quod significatur praesenti quam pro requie mortuorum,pax io.-
Icetitia offerentium, et oratio saccrdotis qui pe- termittitur. Sequitur perceptio sacramenti,
* ^bid. a. 2 Ibid. ad I»nd. o.
4 et 5, o et in sol. arg. * Ib. a. 4, o. » Ib. * Ibid. 7. *
 QU^DAM QU/ESTIUNCUL/E QU/E SUPEHSUNT , ETC. 56*

jrimo pcrcipienfe saccrdole ct postmodum ARTICULUSXII.

aliis dante. Ultimo autcm tota Missae celebra-

tio in gratiarum actionc tcrminatur, populo qujedam qu^stiuncul>e qvje supersunt circa
«miltante pro sumptione mysterii, quod signi- prjESentem materiam rreviter
flcat cantus pcst communionem, et sacerdote resolvuntur.
per orationcm gratias offerente, quibus pera-
ctis diaconus dimittit populum dicens Ite, : Petes 1° utrum canon Missae convenienter
Missa est. submissa voce recitetur?
Dices 1° Juxta Apostolum, Hebr. 7, major
: Canon idemestac regula seu ritus celebran-
non bencdicetur a minorc, scd minor a ma- di Missam; incipit a Te igitur et finitur ad
jore :ergo est inconveniens quod sacerdos communionem, seu secundum alios ad Ora-
post consecrationem benedicat hoc sacramen- tionem dominicam a qua incipit prceparatio
tum cruce signando. 2° Sicut corpus Christi ad communionem. Canonis veritatem et an-
non incipit esse in hoc sacramento per loci tiquitatem a multis saeculis asserit concil. Tri-
mutationem, ita etiam nec esse desinit in- : dent., sess. 22, cap. 4.
convenienter ergo sacerdos petit « Jube haec : Probabileest apostolos siatim ab initio sacri-
perferri per manus S. angeli tui in sublime ficasse adhibita sola Oratione dominica post ;

altare tuum ». 3° Quando est tantum unus ascensionem vero Domini aliquas alias preces
minister, inconvcnienter dicit sacerdos in plu- adhibuisse, quibus addiderunt postea summi
ralinumero Dominus vobiscum.
: pontifices : canon qualem nunc habemus, le-
Resp. ad primum, quodsacerdos post con-!
gitur in ordine Romano, et extitisse ante an-
secrationem non utatur crucesignatione ad be- num quod in illo solum
800, inde evincitur
nedicendum, sicut ante consecrationcm, scd recenseantur nomina martyrum, non confes-
solum ad commemorandum virtutem crucis sorum, quia martyres coli cceperunt in Eccle-
et modum passionis Cbristi. Fiunt autem signa sia ab initio confessores autem tantum paulo
;

crucis, vel semel, vel ter, vel quinquies semel ante annum 800, ut patet ex concilio Mogun-
propter essentiae unitatem; ter propter trini- tino circa hoc tempus cclebrato, a quo in cata-
tatem personarum, quinquies propter vulnera logo festorum reponuntur festa SS. Martini
Christi Domini et expressam repraesentatio- et Remigii.
nem passionis ejus : alia circa crucesignatio- Resp. ad quaestionem affirmative. 1° Ex
nes require in Auctore. Trid., sess. 22, can. 9, ubi sic definit: «Si quis
Ad secundum: 2 Per haec verba sacerdos non Romanae ritum, quo submissa
dixerit ecclesiae
petit neque quod species sacramentales defe- voce pars canonis ct verba consecrationis pro-
rantur in ccelum, neque corpus Christi ve- feruntur, damnandurn essc, aut lingua tan-
rum quod non desinit, sed petit hoc
ibi esse tum vulgari Missam cclebrari debere.... ana-
pro corpore mystico, quod in hoc sacramento thema sit. 2°
Quia ad reverentiam mysterii
»

significatur, ut scilicet orationes sacerdotis et pertinet, ut quaedam dicantur secreto « Qui :

populi angelus assistens divinis officiis Deo in primordiis Ecciesiae, inquit S. Basilius, 1.
repraesentet ; sublime autem altare Dei dici- de Spiritu Sancto, cap. 27, certos ritus praes-
tur,velipsaEcclesiatriumphansinquam tran- cripserunt apostoli et Patres , in occulto
sferri petimus, vel ipse Deus cujus participa- silentioque mysteriis suam servare digni-
tionem petimus; vel per angelum intelligitur tatem; neque enim omnino mysterium cst
ipse Christus qui est magni concilii angelus, quod ad populares vulgarcsque aures oifer-
qui corpus suum mysticum Deo Patri conjun- tur.» 3° Christus in cruce se oITerens, quaedam
git et Ecclesiae triumphanti. in silentio oravit.
Ad 3
negatur ant.; quia minister
tertium, Petes 2° utrum Missa sit celebranda in lin-
gerit personam totius populi catholici. Pro guavulgari?
pluribus argumentis quae opponunt haeretici Resp. Celebrare Missam lingua vulgari non
contra ea quae dicuntur et fiunt in Missa, prae- estper se malum quae enim in ca continentur,
;

sertim in canone, lege Auctorem, hic a 4et 5, quavis lingua recitentur, sunt bona et spirant
$t Bellarminum. sanctitatem, possetque certis de causis per-
mitti ab Ecclesia sic celebrari r sicut ^neas
Sylvius, de Orig.Bohem., c. 13, apud Sylvium,
* Ibid. ad 5, ad 3. a Ibid, a.
4, ad9. » Ibid. a. 5, Tefert permissum fuisse Moravis, ut divina offi-

adl2. cia lingua SclavomVa pcragerent ad tcmpus:

St-Thom. — Tom. VI. 36
56* DTSSERTATIO
quia cum totum regnum simul conver-
esset
sum ad fidem, non reperiqbantur qui omnibus
Latine celebrarent.
Attamen pluribus et justisde causis Ecclesia
prohibuil Missam celebrari iingua vulgari 1°
linguarum tollcrctur com-
(juia ex diversitate
luuuicatio ecclesiarum, et qui unum iautum
idioma callerent, non posscnt in aliis ccclcsiis
celebrare: hiiic unitas Ecclesiae solveretur,
oascerentur dissensiones et schismata. 2° Ex
mutationc idiomaiis vulgaris forent saepe mu-
tanda vcrba sacriQcii, aut antiquata ct ridi-
cula, quce risum moverent, retincnda. 3°
Quamvis omnos audientcs intelligerent vcrba,
non tamcn omncs assequerentur sensum ver-
borum multa enim in Missa lcguntur ex pro-
; gravi, puta ad horam, et forte ad semihoram,
phctis, psalmis et epistolis apostolorum intcr
qiuneplura sunt intellectu difficilia undc con- :
tingeret quod plurcs audicntes, sensus cx-
oticos et falsos conciperent, sicut cx lectione
S. Scripturarum, quoe idco non omnibus pro-
miscue permittuntur. Merito ita(jue Tridenti-
num citatum anathemate ferit « qui dixcrit
Missam lingua vulgari celebrari debere », pru-
denterque Ecclesia instituit, ut lingua pcrma-
nente,seu ut dicitur mortua, eta soliscruditis
intellecta, Gra?ca apud Gra3cos, Latina apud
Latinos, Missa celebraretur.
Opponunt haBretici illud i Cor. 14: Siin-
certam vocem dct tuba, quis parabit se ad bcl-
lum ? Ita et vos rdsi manifestum sermonem
dederitis, quomodo scietur id quod dicitur ?...
Si benedixeris Spiritu, qui supplet locum idio-
tce, quomodo dicit amen super tuam benedi-
ctionem ? Quoniam quiddicas nescit : ergo.
Resp. Apostolum non agere ibi de divinis
officiis, scd de quibusdam novis sivc canticis,
sive laudibus, sive instructionibus, quas primi
christiani ex tunc Spiritus Sancii
speciali
afflatu inspirati, in conventibus publicis pro-
ferebant lingua percgrina et ignota, ad quas
ideo, cum non intelligerentur,
essent nova3 et
nemo poterat respondereamen, hoc est^ eas
approbare. Non sic autem in Missa in qua qui
respondent amen, etsi verba non intelligant,
sciunt tamen eis aliquid sanctum et sibi utile
significari.
Instant: Groeci celebrant lingua vulgari
ergo.
Resp. neg. ant. Lingua enim Gneca in qua
celebrant Gra^ci, non est magis apud ipsos
vulgaris, quam Latina apud Italos
lingua au-
: si
tem in qua celebrant Gra^ci, cst una cx tribus
quoe sunt consecratae divinis officiis, ct in qui-
bus titulus crucis fuit scriptus, Hcbraicc scili-
VIII. ART XII.
cet, Graece ctLatine; nec magis quam Latina
varietati subjacet
utrum sit licitum interrumpere
Petcs 3°
Missam, sive postca perficicndam, sivc non?
: Resp. 1° Missam interrumpere, sive postea
perliciendam, sive non, sive ante, sive post
consccrationem, per seetsine gravi causanon
licct: i(aprohibitum est in jure, cap. Nullus'
episcopus de Consec, d. i, et cap. Nihil 7, q.
\. Ratio est quia Missa est una actio totalis,
quaB idco dcbet successive ct sine interpolatio-
ne perfici.Urget autem magis hajc prohibitio
si intcrpolatio fiat post consecrationem, et
adhuc magis si Missa non sit postca perficien-
da. Si ergo sit longa interruptio sine causa
etiamsi ante consecrationem, et Missa foret
postea perficienda, videtur peccatum mortale,
veniale autem si sit brevis interruptio.
Resp. 2° lnterrumpere Missam postea perfi-
ciendam ante consecrationem licet ob concio-
ncm, promulgationem edictorum^ solemnita-
tcm professionis rcligiosaB: ita praxis Ecclesiae.
licm post consecrationem licet propter bapti-
zandum infantem periclitantem, aut absol-
vcndum infirmum morti proximum; quia
salus proximi est majus bonum, et ideo prae-
fcrendum continuationi sacrificii.
Resp. 3° Intcrrumpere post consecrationem
Missarn postea non pcrficiendam nunquam li-
cet, nisi in casu impotentiae physicae, ut si
cclcbrans subito infirmetur, et forte in peri-
culo mortis immincntis, quod aliter quam
deserendo sacrificium vitari non potest, puta
ex incendio aut subitanea ruina ecclesiae, ex
incursu sicariorum, ita ut si permaneat cele-
brans occidctur, et sacrificium pariterrema-
ncbit imperfectum : intellige tamen nisi mors
intcnteturinodium fidei.
Ante consecrationem vero interrumpere
Missam non perflcicndam licet, dum celebrans
recordatur se csse in pcccato mortali, non csse
jejunum, esse ahqua censura innodatum : in
his,inquam,casibus,sacerdosnonsolumpotest,
sed etiam debct sacrificium deserere ante con-
secrationcm, si ficri potest absque scandalo,
aut nota infamantc: si autem sit periculum
: scandali, aut noloe infamantis, ut estordinarie
dum celebrat publice, pceniteat et prosequa-
tur, ut alibi dixi.
Petes 4° quid facere dcbet sacerdos celebrans
advertat sc aliquid omisisse, aut unum pro
alio legisse.
Uesp. Si U\ corto sciat % debet repetere ea
* ibid. a. 6, ai. 5.
 QU^EDAM QILESTIUNCUL^E QU^E SUPERSUNT, ETC. 563

quae sunt de necessitate aut integritate sacri- dentum. Gravitas igitur materiao m praesenti
ficii, ut si sit forma consecrationis, debet illam casu non tam aestimanda est ex ejus qnantitate,
resumere etcaeteraperordinemiterarenemu- quam ex ejus qualitate, attento, ut dixi, ejus
tetur ordo sacrificii. Alia autem quae non sunt fine et judicio prudentum.
de necessitate aut integritate saerificii, utsunt Ex his inferes 1° esse peccatum mortale
collecta, Gloria in Excelsis, Epistola,Evange- omittere confessionem ante gradus altaris,
lium, Credo, etc, sijam aliquantulumsitpro- Epistolam, Evangelium, oblationem, notabi-
gressus, non debet repetere, sed prosequi. Si lem partem canonis, puta aliquam ejus oratio-
vero dubitet tantum se aliquid omisisse, ca nem, aut integram periodum, consecrationem
quae sunt de necessitate aut integritate sacra- unius speciei, elevationem specierum, fractio-
menti repetat sub conditione, non alia. Si tan- nem hostise, mixtionem cum sanguine quia ;

demdubitet tantum negative, nimirum quia hae omnes partes communiter a theologis
non recordatur se dixisse, nihil debet repe- judicantur graves.
tere, debet supponere se dixisse
sed non ; Inferes peccatum veniale tantum
2° esse
enim qui multa dicit, recordatur omnium omittere, quae non semper leguntur in Missa,
quae dixit. nt Gloria in Excelsis, Credo, specialem praefa-
Petes ultimo utrum rubricae missalis de qui- tionem, et speciale Communicantes, item ali-
bus toties diximus in praecedentibus articulis, quas collectas,paucula verba canonis quae non
sint obligatoriac ? mutant Evange-
notabiliter significationem,
Resp. affirmative ; 1° quia S. Pius V, in con- lium S. Joannis, quasdam cruces, vel genu-
stitutione quae legitur in capite missalis stricte flexiones ; quia theologi communiter has
praecipit ut Missam juxta ritum, modum ac partes, seorsim scilicet non simul sumptas,
normam quae in eo traditur, decantent et le- non apprehendunt ut graves. Idem dic de pre-
gant 2° quia
; S. Rituum Congregatio in decre- cibus praescriptis, dum induitur sacerdos.
to quod pariterest missali Romano praefixum, Quantum autem ad eas quae post celebratio-
sic statuit : « Demum renovando decreta alias nem sunt praescriptae, scilicet canticum trium
facta, mandat S. Congregatio in omnibus et puerorum, paucos video qui ad illas sub obli-
per omnia servari rubricas missalis Romani, gatione alicujus peccati adstringant, et revera
non obstante quocumque praetextu et contraria apparet, quod consuetudo non inteiligat
consuetudine, quam abusum esse declarat. Et quoad illas praeceptum rigorosum ; videmus
facta relatione horum decretorum S. D. N. enim plures et pios sacerdotes qui has vel illas,
Urbano VIII, Sanctitas sua annuit, et ab omni- quisque pro sua devotione, recitant.
bus ubique servari, et in missali Romano novi- Inferes 3° esse peccatum mortale aliquid,etsi
ter imprimendo apponi mandavit»; 3° quia minimum, addere animo introducendi novum
concil. Trid., sess. 22, decreto de Observandis, ritum, tum quia id praecipue prohibent Pius
etc, vetat ne sacerdotes « ritus alios, aut alias V et concilium Trid., tum quia si posset hodie,
caeremonias et preces in missarum celebra- absque peccato mortali, addi eo animo aliquid
tione adhibeant. » Obligant autem graviter leve, ita etiam posset sequentibus diebus,
vel leviter prout materia exigit, praeceptum sicque absque peccato mortali introduceretur
sonat, et consuetudo intelligit ; imo ex consue- novus ritus in re gravi, et everteretur fmis
tudine contraria possunt non obligare. Quod legis :non datur in hoc ergo levitas materiae.
enim decretum Congregationis dicit « Non : Insuper qui eo animo agit, usurpat Ecclesi®
obstante contraria consuetudine », spectat auctoritatem in re gravi. Addere autem ali-
consuetudincm quae tunc erat, non quae pos- quid leve ex indiscreta devotione est peccatum
set esse postea ; est enim principium univer- veniale intellige additionem eorum quae non
;

saliter receptum, consuetudinem posse dero- sunt in missali, usus enim piorum excusat
gare legi. additionem aliquarum eollectarum ex missali,
Ad quorum itaque intelligentiam et distin- quamvis pro hac missa non praescribantur.
ctionem in praxi, observandum est omnes Intellige etiam de additione vocali scu exte-
partes Missae non esse ejusdem rationis aliae : riori ; addere enim aliquid mentaliter, ut
sunt essentiales, aliae accidentales. Inter acci- actum contritionis, vel virtutum theologica-
dentales quaedam sunt gravioris, quaedam rum, aut quid simile ante communionem vel
levioris momenti, attento fine ad quem ordi- alias, non cadit sub prohibitione.
nantur, et indecentia omissionis, quod non Inferes 4° celebrare aliam missam quam
parum dependet a judicio doctorum et pru- designatom, diebus prohibitis, ut missas voti-
 56! DIGRESSIO HISTORICA.

vas fd de requiem dio dominica, in fcsto du- non conveniunt angelo, ut modo dicam. Ter*
plici, intra oclavas solcmnissimas, ctc, sccun- tiapars 1° Spiritus nunquam lcgitur carnem
:

dum communem opinioncm essc regulariter induisse ;

2° Melchisedech, ut modo dicebam,
tantum peccatum veniale, sccluso contemptu erat assimilatus Dci Filio, illius figura, sacer-
et scandalo, quia lex non apprchcnditur com- dos Dei, et his titulis Deo, conscquenter Spiri-
muniter strictius obligans, saltcm regulariter; tui Sancto, inferior. Quarta pars eisdem mo-
puto tamen difficilc possc vitari scandalum mcntis evincitur.
celebrando publice missam de requiem die do- Prob. 2° conclusio quoad omnes partes si-
minico vcl fcsto. Dixi etiam regulariler ; cele- mul Melchisedech erat rex urbis Salem, sive
;

brantom cnim sine gravi causa missam voti- sit Jerusalem,ut multi volunt, sive probabilius

vam, aut de requiemin festo solemnissimo, secundum S. Hieronymum, epist. 426, ad

puta paschae et similibus, a peccato mortali Evangelum, urbs Sichimorum dicta Salem
non excusarem ; haec enim inordinatio videtur vel Salim : item erat sacerdos Dei Altissimi,
gravis. qui occurrit Abrahamo revertenti e caede qua-
Concessit Sacra Congregatio ut praesente tuor regum, et pro cujus victoria obtulit Deo
corpore defuncti possit cantari missa de re- sacrificium, ab eoque decimas accepit, Genes.
quiem diebus dominicis et festis, non tamen cit.: atqui haec non conveniunt nisi vero ho-

solemnissimis, ut festo paschae et similibus; mini ; etenim principatus ac regimen visibilis

Item quod missae de requiem ex fundatione ac terrenae civitatis ad solos homines spectat
possent celebrari in festo duplici quod non est et juxta Apost., Heb. 5 Omnis sacerdos seu:

de praeccpto. Ita refert Sporer ex Gavanto. pontifex ex hominibus assumptus, id est, pro-
genitus, pro hominibus consiituitur in iis quce
DIGRESSIO HISTORICA sunt ad Deum, ut offerai dona et sacrificia pro
peccatis, qui condolere 'possit eis qui ignorant
QUIS FUERIT MELCHISEDECH? et erranty etc. : ergo.
Prob. 3° ex communi sensu Patrum apud
Ad dissert. praecedentem. S. Hieronymum, epistolacitata : « Revolvi, in-
quit, veterum libros.... vcrti me
ad Hippoly-
Cum in disscrtatione praecedenti multoties tum, Irenaeum, Eusebium Caesariensem et
dc Mclchisedccho,cujus sacrificium fuitfigura Emissenum, Apollinarium quoque nostrum
sacrificii eucharistici, mentionem fecerimus, et Eustathium.... et deprehendi horum om-
non acgre ferct curiosus lector, si ejus genus nium opiniones diversis argumentationibus ac
hic breviter scrulemur de quo variae fuerunt diverticulis ad unum compitum pervenisse,
opiniones. Quidam hacretici dicti melchisede- utdicerent Melchisedechhominem fuisse Cha-
chiani arbitrati sunt Melchisedechum fuisse nanaeum.
quamdam virtutcm ccelestem Christo superio- Dico 2° : non
Probabilius est Melchisedech
rcm alii dixerunt csse angelum; alii Spiritum
; fuisse Semumfilium Noe, sed hominem genere
Sanctum ; alii tandem ipsum Dei Fiiium in Chananaeum.
carnc ad tempus assumpta Abrahamo appa- Prob.l ex laudato testimonio S. Hieronymi.
rentem; vera autem et communis inter ortho- 2° Melchisedech nullam habet in S. Scriptura
doxos sententia est Melchisedech fuisse verum genealogiam, quo sensu dixit Apost., Heb. 7,
hominem. Inter eos tamen controvertitur an fuisse sine patre, sine matre, sine genealogia :
fuerit Sern filius Noe, an homo gcnere Chana- atqui Sem habet in S. Scriptura genealogiam
naeus ex Chamo Noe oriundus.
altero filio peromnes majores posterosque descriptam :
Dico Melchisedech non fuit quacdam
1° : ergo. Neque dicas non habcre quidem genea-
virtus ccelcstis Christo major, non angclus, logiam sub nomine Melchisedech, sed habere
non Spiritus Sanctus, non Filius Dci, scd ve- sub nomine Semi non enim hic est quaestio
;

rus homo. de nomine, sed de homine ipso: hujus autem

Prob. 1° quoad singulas partcs. Prima 1° : hominis, si fuerit Sem, et gcnus et genealogia
Christo J)ci Filio ct Deo nulla est virtus supe- in S. Scripturis traduntur. Nemo sane dixerit
rior. 2° Mclchisedech dicitur assimilatus Dei genealogiamlsraelisnon haberiinS. Scriptura
FiliOy Heb. 7 crgo non illi aequalis nec a for-
: cx eo quod sub nomine Jacob tantum trada-
tiorimajor. Patebit insuper ex sequentibus. tur. Insupcr Apostolus, ibid., v. 6, dicit gene-
Secunda pars Mclchisedech erat rcx Salcm ct
: rationcm Mclchiscdech non numcrari inter
sacerdos Dci Altissimi, Genes. 14. Haec autem icvitarum majorcs, et tamcn ccrtum cst levi-
 QUIS FUERIT MELCHISEDECH ? 565

tas ^rlgincm directe ducerc a Semo per Jacob, latcrc potuit Abrahamum in tcrra peregrina
Isaac, Abraham et Arphaxad. 3° Tcrra Chanaan liospitcm.Addc quod tunc fcedus inierat cum
obtigit filiis Chami : non est crgo probabilc habitatoribus Mambre, ideoque neccssc non
Sem in ea tcrra obtinuissc regnum. 4° Non cst crat ut alio migraret.
etiam verisimile Abrahamum in ea terra pe- Melchisedech non est nomen pro-
Inslant :

regrinum quaesivisse ab extraneis praesidium prium, sed appellativum ergo. Prob. ant. :

commorationis ct scpulturac, si in ea ha-

vitae, Apostolus illud interpretatur regem justitice
buisset regem Salem suae gcntis auctorem. ergo.
Obj. contra primam conclusionem 1° Mel- : Picsn. neg. ant. Ad probat. neg. conseq. Ni-
chisedech, Heb. 7, dicitur sine patre, sine ma- h?T enim prohibet quominus nomen proprium
tre, sine genealogia, quod non convenit ho- mystice exponatur : sic angclus, Matth. l, v.
mini, sed soli spiritui. 2° Tempore Abraham 21, exponit nomen quod cst proprium,
Jesu,
nullus erat in terra Chanaan fidelium ccctus, quia salvum faciet populum suum.
alioquin Abraliam inter eos potius habitasset Adtertium: Melchiscdech dicitur sacerdos
quam non est autemrex absque
intcr etbnicos: in aeternum, et ejus sacerdotium aeternum,
subditis, nec saccrdos absque populo fideli. non in se, sed in eo cujus crat figura, scilicet
3° David, Psal. i09, dicit de Christo Tu es : Christo, etejus sacerdotio.
Sacerdos in ceternum secundum ordincm Mel- Ad quartum Melchisedech : dicitur non ha-
chisedech; et Apost., Heb. 7, de Melchisedech, buisseinitium dierum, neque finem vitae,quia
quod maneat saccrdos in celernum sacerdo- : neque ejus nativitas neque mors memorantur
tium autem aeternum soli Christo competit. a Moyse, ut Christi typum exhiberet, qui, qua
4° Apostolus, ibid., dicit Melchisedechum, ne- Deus, nec initium dierum, nec finem vitae
que initium, neque finem vitce habere; quod habet.
iterum soli Deo competit. 5° Apost., ibid., facit Ad quintum Melchisedech erat Abrahamo
:

Melchisedechum praestantiorem Abrahamo; at praestantior, non solum regia potestate, sed

tunc inter mortales nullus erat Abrahamo etiam sacerdotii dignitate et typo ; Abraham
praestantior. 6° Idem Apostulus, ibid., c. 5, lo- enim erat homo privatus in Chananaea pere-
quens de Melchisedech, de quo, inquit, nobis grinus, suaeque familiee tantum sacerdos. At
grandis sermoet ininterpretabilis addicendum; Melchisedech regia potestate in suam gentem
quibus verbis ineffabilem ejus divinitatem in- dominabatur; eratque, juxta canonem Missae
dicat : ergo. et Auctorem ', summus sacerdos, munia sa-
Resp. ad primum Jam dictum est Melchi-
: cerdotalia publice exercens et, quod praeci-
sedech asseri sine patre etmatre, « non quod puum est, gerens typum sacerdotii Christi,
ambobus illis caruerit, inquit S. Epiph. Hae- et sacrificii nostri.
resi 55, sed quod nulla sit illorum in divinis Ad sextum: Haec verba Apostoli ininterpreta-
litteris expressa mentio » bilis sermo juxta aliquos referenda sunt ad
y

Ad secundum Ex : conjecturis nihil evinci Christum, aut ad Melchisedech, non ad ip-

si

potest contra expressa S. Scripturae testimo- sum absolute, sed ut Christi sacerdotium et
nia; fuisse autem Melchisedechum regem sacrificium praefigurabat. Juxta alios, dicit
Salem et sacerdotem Dei Altissimiexpresse tes- Apostolus ininterpretabilem sermonem de Mel-
tantur Moyses etPaulus. An populus cui impe- chisedech, non ob ineffabilem ejus majesta-
rabat Melchisedech fuerit fidelis, tacente Scrip- tem , sed quia, ut dicit ibid. Apostolus,
tura S., incertum est, sed nihil vetat Melchise- Hebraei quos alloquebatur, erant facti imbe*
dech cum verum Deum coluisse,
familia sua cilles adaudiendum.
et illi suo suorumque nomine obtulisse sacri-
ficia, sicut obtulerunt Abel, Henoch, Job inter Et hcec in laudem venerabilis sacramentim
infideles. Et quamvis f uerit populus fidelis, id 'Hicq. 31, a. 2.
 INDEX
jjissertationum, Articidoriim, Paragraphorum, Petitionum, Consectariorum,

Digressionum, &c, quee in hoc Tomo VI continentur.

'

fRACTATUS DE MYSTERIIS CHRISTI. Art. I. De Christi circumcisione. ibid.

Art. II. De purificatione B. Virginis et oblatione
Dissertatio i. De Beatissima Virgine Mana Malre pueri Jesu in templo. 30
Christi. 5 De fuga in iEgyptum.
Art. III. 40
Art. I. De sanctificatione B. M. Virginis. ibid. Art. IV. An et quae miracula patrata sint ingre-
Art. II. DeB. Virginis parenlibus, orlu, educatione diente Jesu in iEgyptum? 41
et oblatione in templo. 7 Art. V. De ca3de infantium, et vitae Christi instituto
Art. De virginitate B. Mariae.
III. 8 usq-ue ad suum Baptisma. 43
Art. IV. De voto virginitatis a Deipara emisso. 9 Dissertatio vi. De Joanne baptizante ct Christo ba-
Art. V. De matrimonio B. Virginis cum S. Joseph. 12 ptizato. 44
Art. VI. De annuntiatioue B. Virginis. 13 Art. De Joanne baptizante.
I. ibid.
Dissertatio n. De conceptione Christi. 16 Art II. De Christo bantizato. 45
Art. I. De conceptione Christi secundum se. ibid. Dissertatio vii. De modo conversationis Christi,
Art. II. Ex qua tribu et familia ortus sit Christus? 17 necnon de ejus tentatione in deserto. 47
Art. III. De genealogia Christi. 19 Art. I. Quae fuerit humana fidei et corporis Christi
§1. Conciliantur inter se binac Christi geneaiogiae. ibid. forma ? ibid.

§ II. Conciliantur binae Christi genealogiae cum ve- Art. II. Utrum Christus debuerit agere vitam solita-
teriTeslamenlo. 21 riam et austeram? 48
Art. IV. De modo et ordine conceptionis Christi, Art.III. Utrum conveniens fuerit Chrislum paupe-

necnon de perfectione prolis conceptoi. 22 rem vitam ducere, et secundum legem conver-
Art. V. De peregrinatione B. Virginis in montana sari ? 49
Judaeae ad visitandam cognatam suam Elisabeth. 23 Art. IV. De tentatione Christi in deserto. 50
Dissertatio m. De Nativitate Chnsti. 24 Dissertatio vni. De doctrina et miraculis Christi,
Art. I. De nativitate Christi secundum se consi- necnon de ejus transfiguratione. 52
derata. ibid. Art. LDedoctrina Christi. ibid.

Art. II. De circumstantiis nativitatis Christi. 27 Art. II. Utrum Christus suam doctrinam scripto tra-
§ 1. De loco Christi nascentis. ibid. diderit? Ubi de mutuis Abgari ad Jesum ct Jesu
§ II. De tempore Christi nascentis. 28 ad Abgarum epistolis. 53
Dissertatio iv. De manifestalione Christi nati. 29 Epistoia Abgari ad Jesum. ibid.

Art. 1. Utrum manifestatio Christi nali convenienter Epistola Jesu ad Abgarum. ibid.

facta fuerit ? ibid. Art. De miraculis Christi.

III. 54
Art. De magis Christi nascentis adoratoribus.
II. 30 Art. IV. De Christi transfiguratione. 55
Art. III, De tempore adventus magorum. 32 Dissektatio ix. De passione Christi. 57
Dissertatio v. De legalibus circa puerum Jesum Art. I. De necessilate, convenientia et acerbitate
iEgyptum, de caede infantium,
servatis, de fuga in passionis Christi. %Dta.

necnon de instituto viiae Christi usque ad suum Art. II. Variae passionis Christi cii cumstantiae bre-
Baptisma. 34 viter expenduntur de Juda pioditore, <M
568 INDEX.

De llagellatione. 60 tanquam materia, et verbis tanquam forma, etut

De corona spinea. tbid. partibus essentialibus? 107
De sentontia mortis in Christum lata. ibid. Solvuntur objectiones. 108
De crucis bajulationo ct Veronica. 61 Observanda pro praxi circa simultatem materioo et
De crucis magnitudine et forma. ibid. foTmae in sacramentis. 110
IV cruciflxione. 62 § III. Utrum verba sacramentorum sint proraissoria
et concionatoria, an consecratoria ?
Do latronibus cum Chrislo crucifixis. 63 111
64 Art. V. Utrum res et verba in sacramentis novae le-
De loeo et tempore crucifixionis.
65 gis sint et debuerint esse a Christo deterrainats i
De epertione lateris.
De Maria Matre Jesu ju\ta crucem stante. ibid. iisque proindesit necesso uti? 113
De tortoribus Christi. ibid. Solvuntur objectiones. 114
De prodigiis, Christo in cruco pendento, factis et Consectaria. 115
primo de tenebri*. 66 Art. VI. De mutatione forraso et raateriae in sacra-

De scissione veli. 67 mentis. 116

De motu terrse. ibid. § I. An mutatio formce vel materiae tollat ve-
et quae

De magno Pane. 68 ritatem sacramenti ? ibid.

Dissertario x. Decausa efficiente passionis Christi, Observanda pro praxi circa varios modos quibus
de ejus causalitatc et effectibus. ibid. contingit mutatio sive substantialis sive acciden-
Art. I. De causa efficiente passionis Christi. ibid. forma sacramentali.
talis in 117
Art. II. Quomodo passio Christi operata sit nostram § Quale sit peccatum mutare materiam vol for-
II.

salulem. 70 mam sacramenti? 119

Art. III. De effectibus passionis Christi. 71 Appendix I. De repetiliono materiae seu form» sa-
Dissertatio xi. Do morte, sepultura et dcscensu cramentalis. 120
Christi ad inferos. 72 Appendix De forma conditiunali.
II. ibid.
Art. De.morte Christi.
i. ibid. Dissertatio II. De necessilate et existentia sacra-
Art. De sepultura Christi.
II. 73 mentorum. 121
Art. III. De descensu ChristMd inferos. 74 Art. I. Utrum sacramenta sint necessaria ad salu-

Dissertatio xn. De rcsurrectione Christi. 77 tem humanam ? ibid.

Art. I. Utrum necessarium fuerit Christum resur- Art. II. Utrum etiam ante peccatum fuerint homini
gere? ibid. necessaria sacramenta? 122
Art. II. De die et hora qua Christus resurrexit. 78 Solvuntur objectiones. 123
Art. III. De Christo primo omnium resurgente. 79 Art. III. Utrum posl peccatum ante Christum de-
Art. IV. De qualitate Christi resurgentis. 81 buerint esse sacramenta ? 125
Art. V. De manifestatione resurrectionis. 82 Solvuntur objectiones. 126
Art. VI. De veritate resurrectionis dominicae. 84 Art. IV. Utrum post Christum debuerint esse sacra-
Dissertatio xui. De ascensione Christi cl missione menta? 128
Spiritus Sancti. 86 Dissertatio III. De principali effectu sacramento-
Art. I. De ascensione Christi secundum se. ibid. rum, qui &st gratia. 129
Art. II. De lempore et loco ascensionis, necnon de Art. I. Utrum sacramenta novao legis gratiara cau-
ejus sessione ad dexteram Patris. 88 sent ex opcre cperaio? ibid.
Art. De missione Spiritus Sancti.
III. 89 Probationes ex S. Scriptura. 130
Appendix de actis Pilati circa gesta et miracula Ex conciliis. 131
Christi ad Tiberium imperatorem missis. 91 Ex Patribus. ibid.

Dissertatio xiv. De morte et assumptione Deiparae Ratione theologica. 132

Virginis. 92 Ab inconvenientibus. ibid.
Art. I. De morte Deiparae. ibid. Solvuntur objectiones. ibid.
Art. II. De assumptione B. Virginis. 95 Art. II. Utrum sacramenta novae legis gratiam cau-
sent moraliter tantum, an etiam physice? 133
Solvuntur objecliones. 138
TRACTATUS DE SACRAMENTIS IN COMMUNI. Consectarium 143
Art. Quam gratiam causent sacramenta novaa
III.

Decretuu conc. Florent. ct Trid. 97 an primam vel secundam ?

legis, 144
Dissertatio 1. De quidditate sacramenti. 93 Solvuntur objectiones contra secundam partem se-
Art. I. Utrum sacramentum sit in genere signi? ibid. cunda) conclusionis. 145
Soivuntur objectior.es. 99 Art. IV. Utrum sacramenta sequalem causent gra-
Art. II. Quale signum sit sacramentum? 102 tiam; et quae dispositio requiratnr ex parte susci-
Signum ad placitum. ibid* pientis ad ejus consecutionem ? 146
Signum practicum. ibid. § I.Prima difficultas resolvitur. ibid.
Signum sacrum ex parte rei significantis. tbid. $ II. Secunda diflicultas resolvitur. 147
Signum sacrum ex parte rei significaiuj. ibid. Solvuntur objectiones. 148
Signum stabile etpermanens. 104 Art. V. Utrum gratia sacramentalis addat aliquid
Consectaria praecedentis doctrinse. ibid. supra gratiam communiter dictam ? 150
Art. Utrum sacramentum sit res sensibilis?
III. 106 Petes an gratia sacramentalis possit confetri extra
Art. IV. Utrum sacramenta constent rebus et verbis, sacramenta ? 152
etquomodo res et verba in ilii» se habeant? ibid. Art. VI. Utrum sacramenta veteris legis gratiam
§ I. Utrura in sacramentis verba rebus convenien- causarent? 153
ter adjungantur ? ibid. Dissertatio IV. De altero effectu sacramentorura,
$ II. Utrum sacramenta novae legis constent rebus qui est character. 156
 INDEX. 5C9

Utrum ct quJB 6aerauiouta novao lcgu *hara- Art. I. An etqunc Intcntio in suscipientfl sacramen-
Art. 1.
ibid, tum requiratur od ejus intcgritalem V ibid.
clerom conferant?
Solvuntur objectiones haeroticorum. 158 Solvuntar objectiones contra primam conclusio-
159 nem. 239
Art. II. Quid sit character ?
Art. III. Variae quaestiuncula) circa characlcrem Art. II. Utrum liceat ministrore sacramenta pecca-
breviter resolvuntur. 1G1 tori ea petcnti? 242

Dissertatio V. De causa sacramcntorum. 163 Dissertatio VII. De numcro, ordine, et caeremoniis

sacramentorum, nccnon do sacramentalibus. 244
Art. I. Utrum omnia novas Icgis sacramenta sint
Art. I. De numcro sacramonlorum. ibid.
immediate instituta a Christo ? ibid.
Petes 1° utrum conclusio nostra sit de fide? 165 Solvuntur objectiones. 245
Petes2° utrum Christus potcstatom excellcntiaa po- Art. II. De comparationo sacramentorum ad invi-
tueritpuro homini communicaro ? ibid. cem. 248
Art. II. Quis sit sacramentorum minister ? 1G6 Ait. De caeremoniis sacramentorum.
III. 249
Art. 111. Utrum per malos ministros sacramenta va- Art. IV. De sacramentalibus. 251
lide conferri possint? 168
Solvuntur objectiones ab auctoritate. 170 TRACTATUS DE BAPTISMO.
Solvuntur objectiones a ratione. 174
Art. IV. Utrum mali ministrantes sacramenta pec- Summa doctrinae catholicae de Baptismo. 253
cent ? 175 Decretum concilii Florentini. ibid.

Art. V. Utrum minister mortalis peccati sibi con- Canones concilii Tridentini de Baptismo. ibid.

scius teneatur confiteri antequam sacramcnta Dissertatio I. De sacramento Baplismi secundum se. 254
conficiat aut ministrel? 179 Art. I. Quid sit Baplismus? ibid.
Art. VI. Utrum Iiceat sacramenta petere et recipere Art. II. De tempore institutionis et obligalionis Bap
a malis ministris ? 180 tismi. 256
Art. VII. De intentione ministri. 183 § 1. Quandonam inslitutus fuerit Baptismus? ibid.

$ I. Dogma catholicum de intenlione ministri con- Solvuntur objectiones. 257

tra hoereticos asseritur. ibid. § II. Quandonam Baptismus coepit obligare? 260
Solvuntur objecliones haereticorum. 184 Solvuntur objectiones. ibid.

§ II. Quae intentio requiratur et sufficiat in mini- Art. III. De materia Baptismi. 263
stro ad perfectionera sacramenti ? 187 § I. Utrum aqua sit materia remota Baptismi? ibid.

Solvuntur objectiones contra primam conclusionem. 199 Solvuntur objectiones contra primam conclusioncm. 265
Objectiones ex praxi et definitionibus Ecclesiae. ibid. § II.De materia proxima Baptismi. 267
Objectiones ex SS. Augustino et Th. veteribusque § III. Variae quaestiunculce circa utramque Baptismi
scholasticis. 203 materiam breviter resolvuntur. 271
Objecliones a ratione. 209 Art. IV. De forma Baptismi. 273
§ III. De qualitate intentionis intemae requisitae ad § I. Quae sit forma legitima Baptismi ? 274
integritatem sacramenti. 214 § II. Quoe verba sint essentialia in forma Baptismi ? 275
Digressio bistorica. De controversia inter S. Ste- § III. An apostoli aliquando ex divina dispensatione
phanum et S. Cyprianum circa baptisma haereti- baptizaverint in solo nomine Christi ? 279
corum. 218 Momenta sentenliae affirmantis. ibid.
Sectio I. Utrum S. Cyprianus et ejus collegae existi- Momenta sententise negativae. 280
maverint controversiam de Baptismo ad fidem § IV. Leviores quaedam difficultates circa forniam
pertinere eamque ut talem definiverit Stepha- Baptismi breviter expediuntur. 282
nus? 219 Art. V. Utrum Baptismus possit iterari ? 283
Sectio II. Utrum S. Stephanus papa de facto excom- Casus dubii. 285
municaverit S. Cyprianum, Firmilianum et alios Art. VI.Utrum convenienter assignentur tria bapti-
rebaptizantes? 222 smata, scilicet fluminis, flaminis, et sanguinis? 286
Sectio III. Utrum S. Cyprianus et Firmilianus er- §1. Utrum baptismus flaminis suppleat vices bapti-
rorem deposuerint ? 224 smi aquae, quantum ad gratiae collatioriem? 287
Sectio IV.Utrum S. Cyprianus, Firmilianus et iis Solvuntur objectiones. 288
consentientes excusari possint ab omni culpa ? 225 § II. Ulrum baptismus sanguinis seu martyrium
Sectio V. Utrum S. Stephanus decreto suo contra suppetat vices baptismi aquae, et quomodo? 290
rebaptizantes in errorem oppositum lapsus sit, Solvuntur objectiones. 292
approbando omnium promiscue haereticorum Dissertatio II. De ministro Baptismi. 294
baplisma ? 226 Art. I. Quis sit minister solemnitatis in Baplismo? ibid.

Sectio VI. An sint alii Patres qui rebapiizantium Art. II. Quis sit minister necessitatis in Baptismo? 296
sentenliae adhaeserunt ? 228 Solvuntur objectiones. 297
De Sancto Dionysio Alexandrino. ibid. Art. III. Leviores quaedam difficultates circa mini-
De Sancto Basilio. 229 strum Baptismi succincte resolvuntur. 300
De Sancto Athanasio. 230 Art. IV. De susceptoribus baptizandorum, seu patri-
De Sancto Optato Milevitano. 231 nis, per varias quaestiunculas. 302
De Sancto Cyrillo Jerosolymitano. 232 Dissertatio III. De suscipientibus Baptismum. 304
Seclio VII. Quodnam concilium plenarium totiusor- Art. 1. Utrum Baptismus sit omnibus necessarius ad
bis iniellexerit S. Augustinus, in quo toties dicit salutem? ibid.
definitam et terminatam fuisse controversiam de Solvuntur objectiones. 306
baptismo hoereticorum ? 233 Art. U. Utrum pueri sint baptizandi? 310
Dissertatio VI. De subjecto sacramentorum. 236 Solvunlur objectiones. 311
 o',0 INDEXi

Art. 111. liium pueri ia utoris maternis posili siut sacramentum Confii mationis? ibid,

baptiiandi 313 Petes utrum Confirmatio sil praamittenua priinae

Art. IV. Utrum pueri JudsBorum vel alioruminfide- tonsune et sacris ordinibus ? 377
lium sint invitis parentibus baptizandi! 316 Art. IX. Do effeciibus Conlirmationis. ibid.

Solvuntur objectiones contra primamconclusionem. 318 Art. X. De ritibus Confirmationis. 380

Art. V. Do atlultis baptizandis, per quaestiunculas. 321
Art. VI. Utrum tam pueris quara adultis Baptismus TRACTATUS DE ALMO EUCHARISTUE SACRAMENTO.
sitdifferendus? 322
De veteri catnchumenatu. 325
Digressio prima historica.
Summa doctrinae catholicae de Eucharistia. 382
Decretum concilii Florentini. ibid.
Varii gradus seu ordines catechumenalus. ibid.
Canones concilii Tridentini de Eucharistia. 384
Pigressio secunda niSTORicA. De Baptismo Constan-
326
Dissertatio I. De veritate et existcntia Eucharistiae,
tini imperatoris.
sive de vera et reali praesentia Christi in Eucha-
Momenta Baptismi Constantino collati Romae a San-
ibid.
ristia. 385
cto Sylvestro.
Art. I. De variis nominibus, figuris et dcfinitio-
Alomenta Baptismi Constantino collati Nicomediae
327 nibus sacramenti Eucharisliae. 386
sub finem vitae.
Nomina. ibid.
Disseutatio IV. De effectibus Baptismie 330
Figurae ibid.
Art. I. Varii effectus Baptismi recensentur. ibid.
Definitiones. ibid.
Art. II. Utrum Baptismus ficte susceptus recedente
fictione reviviscat? 333 Art. II. De variis erroribus circa veritatem Eucha-
Solvuntur objectiones. 335
ristiae. 387
Dissertatio V. De circumcisione et casremoniis Ba-
Art. III. Asseritur dogma catholicum de reali prae-
sentia Christi in Eucharistia. 389
ptismi. 337
Art. I. Do circumcisione. In quem finem fuerit in- § I. Primum momentum ex capite sexto Joann. ibid.
§ II. Secundum momentum ox verbis institut. 390
stituta ? ibid.
§ III. Tertium momentum ex Apostolo. 392
Solvuntur objectiones. 341
§ IV. Quartum momentum ex conciliis. ibid
Art. II. De cceremoniis Baptismi. 343
% V. Quintum momentum ex Patribus. ibid
TRACTATUS DE CONFIRMATIONE. § VI. Sextura momentura ex praescriptione seu
continua possessione. 389
Summa doctrinae catholicae de Confirmalione. 345 § VII. Momenta a ratione. 402
Decretum concilii Florentini. ibid. Art. IV. Solvuntur objectiones haereticorum. 403
Canones concilii Tridentini de Confirmatione. ibid.
§ I. Solvuntur objectiones ex S. Scriplura. ibid.
Dissertatio unica. De omnibus quse hoc sacra- % II. Solvuntur objectiones ex Patribus. 408
mentum spectant. 346 § III. Solvuntur objectiones a ratione. 412
Arl. I. Utrum Confirmatio sit sacramentum? ibid. Art. V. De transsubstantiatione. 416
Solvuntur objectiones haereticorum. 349 Art. VI. Solvuntur objectiones. 418
Petes a quo et quando institutum fuerit sacramen-
g I. Solvuntur objectiones ex Patribus. ibid.
lum Confirmationis ? 352 § II. Solvuntur objectiones ex accidentibus rema-
Art. II. Quae sit materia Confirmationis? 353 nentibus et simul impugnatur cartesianismus. 401
Solvuntur objectiones contra chrismationem. 354 Impugnatur primus dicendi modus cartesianorum. 421
Solvuntur objectiones contra manuum impositio- Impugnatur secundus dicendi modus cartesianor. ibid
nem. 356 § III. Solvuntur objectiones contra probationem
Art. III. Utrum balsamum sit necessario permis- desumptam ex verbis consecrationis. 427
cendum oleo, necessitate sacramenti ? 357 Art. VII. Variae quaestiones circa transsubstantia-
Solvuntur objectiones. 359 tionem breviter resolvuntur. 429
Art. IV. Utrum sit de necessitate «acramenti quod Petes 1° utrum substantia panis et vini post con-
chrisma sit ab episcopo benedictum ? 360 secrationem annihilentur ? ibid.
Solvuntur objectiones. 361 Pe-tes 2° qualis actio sit transsubstantiatio, an addu-
Art. V. Quaedam leviores quaestiones circa materiam ctiva, an unitiva, an conservativa, an productiva
Confirmationis compendiose resoivuntur. 362 seu reproductiva ? 430
Art. VI. Qua3 sii forma Confirmationis? 363 Peles 3° utrum abstrahendo a verbis consecrationis,
Solvuntur objecliones. 364 possit de Dei potentia absoluta corpus Chrisli esse
Art. VII. I)e ministro Confirmationis. 366 praesens in Eucharistia absque conversione panis
S i. (Jtrum solus episcopus sit minister ordinarius in ipsum ? 432
Confirmationis? 367 Petes 4° utrum transsubstantiatio fiat in instanti? ibid.
Solvuntur objectiones. ibid. Dissertatio n. De essentia, unitate et institutione
§ II. Utrum simplex sacerdos possit esse minister sacramenti Eucharistias. 433
extraordinarius Confirmationis? 370 Art. quo consistat sacramentum Euchar. ?
I. In ibid.
Solvuntur objectiones. 372 § I. Utrum sacramentum Eucharistiae consistalin
Petes utrum solus summus pontifex possit commit- re permanente, an in usu tantum ? ibid.
tere sacerdoti ut sit rmnister extraordinarius Solvuntur objcctiones. 435
Confirmationis ? 374 Consectaria de adoratione Christi in Eucharistia. 437
Art. VIII. De subjecto et necessitate Coufirmat. ibid. § II. Quid habeat proprie aclionem sacramenti in
S l* Qu * sint capaces Confirmationis? ibid. Eucharistia ? 439
Petes quae sint disposiliones requisitae in susci- Solvuntur objectiones. 440
pienie Confirmalioncm ? 375 Art. II. Utrum sacramentum Eucharisliae sit unurn
£ II. Qnafi rit ncccssitas seu obligalio suscipiendi vol plura ? 441
 INDEX. 571

Art. 111« Quandonam sacramentum Euchuristice Quomodo se gerere dcbeat sacerdos celebrans cui
fuerit instiiutum ? 443 talis apparitio contingil ? ibid,

Solvuntur objectiones 445 Dissertatio v. De forma sacramenti Eucharistiu}. 478

Solvuntur uluo objectiones. 449 Art. I. Ulrum Christus consecrando verbis usus
Petes utrum unam vel plures ccenas Chrislus habuc* fuerit? ibid.

ritpridie passionis ? 451 Art. II. Utrum solis vcrbis dominicis, et non pre-
cibus praccedenlibus aui subsequenlibus Gat con-
Digressio Historica. Do institulione festi corporis
Christi, necnon de auctore illius ofQcii.
secratio ? 480
ibid.
Scctio I. Quae fuerit prima crigo ct occasio instilu-
Solvuntur objectioces. 481
Art. III. Quae siRt vcrba essentialia utriusque formae
tionis festi corporis Christi ? ibid.
panis et calicis? 483
Sectio II. Quis sil auctor officii festi corporis Chrisii? 452
§ I.Quaesint verba essentialia formoe consecralionis
Disseutatio III. De materia sacramenti Euchari- panis? ibid.
etiao. 453 Quaa sint verba essentialia forma3 consecra-
§ II.
Art. I. Utrum panis etvinum sint materia sacramen- tionis calicis? ibid.
tiEucharistiao? ibid.
Solvuntur objectiones. 486
Art. Utrum hoc sacramentum debeat confici
II, in
Appendix. Explicantur verba utriusque formse. 489
azymo ? 457 Dissertatio vi. De usu seu sumptione, necnon de
§ I. De antiquitate usus azymi et fermentati tam in effeclibus Eucharistiae. ibid.
ecclesia Latina quam Graaca. ibid. Art. I. De necessitate seu obligatione sumcndi Eu-
§ II. Quaestio proposita resolvitur. 458 charistiam. ibid.
Quaoritur utrum Graecug apud Lalinospossit conse- Utrum sumptio Eucharistioe sit necessaria ne-
§ I.
crare in azymo, et vice versa Latinus apud Graecos cessitate medii ad salutem? 490
in fermentato ? ibid. Petes quomodo Confirmatio, Extrema-Unctio et Ma-
III. Utrum aqua sit vino miscenda ? Quo jure
Art. trimonium ordinentur ad Eucharisliam tanquam
et inqua quantitate ? 459 ad finem? 491
Art. IV. Utrum aqua calici infusa immediate con-
§ II. Utrum sit praeceptum divinum sacramentaliter
vertatur in sanguinem Christi ? 461 communicandi? 493
Solvuntur objectiones. 464 Petes 1° utrum hoc praeceptum divinum obliget om-
Art. V. Utrum una species possit consecrari sine nes adultos tam fideles quam infideles? 494
altera ? 466 Petes 2° quandonam obliget i3tud praeceplum di-
Solvuntur objectiones. 467 vinum? ibid.
Art. VI. Utrum materia consecranda debeat esse Petes 3° utrum qui heri vel hodie mane communi-
praesens ministro, determinata in individuo et cavil, et vespere incidit in periculum mortis,
sub certa quantitate ? 470 teneatur iterum communicare per modum Via-
Petes utrum si materia non consecrala ita miscea- tici? ibid.
tur cum consocrata, puta si hostia non consecra- Petes 4° utrum pueri doli capaces et apti ad coufes-
ta cadat inter consecratas, aut gutta vini conse- sionem, sed nondum admissi ad comrounionem,
craiimisceatur cum vino non consecrato, ita ut si in periculo mortis constituantur, teneantur ex
non possit discerni a materia consecrata, valide pra3cepto divino communicare? 495
consecratur ? 471 § III. De obligalione communicandi ex praocepto
Ecclesia3. ibid.
Dissertatio IV. De modo quo Christus est in hoc
Explicatur praeceptum. ibid.
sacramento. 472
Petes 1° ubi et a quo sumenda est communio pas-
Art. I. Utrum totus Christus contineatur sub hoc
chalis? 96
sacramento et quomodo ? ibid.
Petes 2° an qui sive culpabiliter sive inculpabiliter
Petes i° quid intelligatur nomine corporis quod po- non communicavit in paschate, sit liber a pras-
nitur ex vi verborum in hoc sacramento ? 474
cepto usque ad sequens pascha? ibid,
Petes 2° utrum viverborum ponatur tantum sanguis
§ IV. Utrum per communionera sacrilegam adim-
Christi qui effusus est in passione, propterea
pleatur prasceplum tam divinum quam ecclesia-
quod Christus dixit Qui pro vobis effundetur ?
: ibid.
sticum communicandi ? 497
Petes 3° utrum Pater et Spiritus Sanctus sint in hoc
Solvuntur objectiones. 498
sacramento per eoncoraitantiam ? ibid.
censendum de frequcnti et quotidiana
Quid
§ V. sit
Art. II. Expenduntur breviter variae quaestiunculce communione? 499
circa praBsentem materiam ex cseteris articulis D. Decretum Innocentii XI de sacraB communionis
Thomsa. 475 usu, datum anno 1679. 500
Petes i° utrum quantitas dimensiva corporis Christi Art. II. De communione sub utraque specie. 501
sit in hoc sacramento ? ibid. § I. Utrum communio sub ulraque specie sit neces-
Petes 2° utrum corpus Christi sit in sacramento saria ex praecepto divino? 502
sicut in loco ? ibid. Petes utrum usus calicis non sit aliquando licitus

Petes 3° utrum corpus Christi sit mobiliter in hoc laicis? 505

sacramento? ibid. Solvuntur objectiones. ibid.

Petes 4° utrum corpus Christi in Eucharistia possit § II. Utrum major gratia conferatur communicanti
videri oculo? 476 sub utraque specie quam sub una ? 507
Petes 5° utrum quando in hoc sacramento apparet Art. 111. Quibus sit exhibenda, quibus deneganda
miraculose, vel caro, vel sanguis, vel puer, sit communio sacramentalis ? 509
vcre ibi corpus Curisti, et an maneat sacramen- Art. IV. De disposilionibus requisitis ad percipien-
tahter? 477 dam c>mm'inionem sarramentalem. 511
 572 INDEX.
$ I. Dispositiones requisita» »x pa v \e animae. ibid. ralur consecralio utriusque speciei?
fi3g
$ II. Dispositione* ex por'c corporis. 513 Petes 2° quae sit hostia hujus sacrificii ?
thjjgH
Jejunium. ibid. Petes 3° in quo hoc sacrificium differt ab aliis
sa-
Explicatur conclusio. 514 crificiis?
Petes utrum non otiam prasceptum manere ali-
^q
sit Petes4° in quo differat sacrificium Missse Sacra-
quamdiu jejunus post sumptionem Eucharistiae? 515 menlo Eucharistiae ? ihida
Mundities corporis. 517 Art. De effectibus sacrificii Missae. Qui
III.
sint et
Art. V. De modo quo Chrislus usus est hoc sacra- quomodo causentur ? •&•<!•
mento. Utrum ipse sumpserit et sumendum dede-
Art. IV. De iis qui offerunt et pro quibus offertur
rit corpus et sanguinem suum Judae ? 518
hoc sacrificium, necnon de ejus applicatione. 542
Petes 1° utrum Christus sumpserit et dederit disci-
Quantum ad offerentes. jhuu
pulis suum corpus passibile ? 519 Quanlum ad eos pro quibus offertur. 543
Petes2° utrum si hoc sacramentum tempore mortis
Quantum ad applicalionem. j&ftg.
Christi fuisset servatum aut consecratum, Chri-
Petes 1° utrum qui ratione stipendii, vel beneficii,
stus ibi moreretur ? ibid.
vel mandati superioris tenetur applicare uni,
Art. VI. De effectibus hujus sacramenti. 520 possit valide applicari alteri ? 544
§ I. Recensentur varii effectus Eucharistiaa. ibid. Petes 2° utrum liceat applicare sacrificium pro eo
$ II. Variae quaestiunculae circa praesenlem mate-
qui primo petet vel dabit stipendium ? ibidj
riam breviter resolvuntur. 521
Art. V. Utrum valor sacrificii sit infinitus? ibid,
Petes 1° utrum Eucharistia prosit aliis quam «u-
mentibus? Art. VI. De stipendio missarum, per quaesliunc. 547
ibid
Petes 2° utrum per veniale peccatum impediatur Petes i° utrum sit licitum accipere stipendium pro
effectus hujus sacramenti ? ibid. Missa? ibM,
Petes 3° quandonam gratia causet gratiam ? ibid. Petes 2° utrum saltem sacerdos non possit per
Petes 4° utrum hoc sacramentum causet gratiam ex unam missam satisfacere duobus stipendiis, ap-
opere operato non solum quando actu manduca- plicando uni partem solitam, et alteri sibi pro-
tur, seu quando completur manducatio, sed etiam priam ? ,-fcd
toto tempore quo species manent in stomacho ? ibid. Petes 3° quantum stipendium liceat exigere ? ibid.
Digressio HisTonicA De Petes 4° utrum qui accepit pinguius stipendium
communione laica. 522
possit per alium satisfacere collalo illi minori
Dissertatio VII. De ministro Eucharistiae. 523
stipendio, justo tamen, alia parte stipendii sibi
Art. I. Quis sit minister consecrationis Euchari-
retenta ? ibid,
stiae ? ibid.
Petes 5° utrum qui plura pinguia stipendia missarum
Solvuntur objectiones. 524
accepit quae statuto tempore non potest persol-
Art. II. Leviores quaedam difficultates de ministro
vere, possit dicere alteri: Adjuva me, postea adju-
consecrationis expenduntur. 526
Petes 1° utrum neomistae consecrenl siir.ul cum
vabo te ? 548
Petes 6° utrum qui accepit pecunias pro missis, pos-
episcopo ordinante? ibid.
sit in alios transferre pro mercibus, puta pro
Petes 2° utrum mali sacerdotes valide consecr.? ibid.
Petes 3° utrum missa mali sacerdotis aeque vaieat
Hbris? ibid.

ac missa boni sacerdotis ? Petes 7° utrum qui unam missam pro qua recepit
527
stipendium, omittit, peccet mortaliter? ibid.
Petes 4° utrum liceat sacerdoti omnino cessare a
Petes 8°utrum liceat differre celebrationem missa-
celebratione Missae ? ibid.
Art. III. Quis sit minister dispensationis Euchari-
rum pro quibus acceptum est stipendium, et
stiae ?
quamdiu ? 549
ibid.
Petes 9° utrum parochus vi sui beneficii teneatur
Observanda circa praefata testimonia. 528
aliquoties celebrare pro suis parochianis, non ac-
Art. IV. Quaedam quaestiunculae de ministro dis-
cepto slipendio ? ibid.
pensalionis Eucharistiae breviter resolvuntur. 529
Petes 10° utrum qui accepit stipendium pro missa
Petes 1° utrum quilibet sacerdos possit Eucharis-
votiva aut de Requiem satisfaciat celebrando mis-
tiam dispensare? ibid.
Petes 2° quo tempore possit et debeat administrari
sam diei occurrentis? ibid.

Eucharistia? ibid.
Art. VII. De missis privatis. 550
Petes 3° utrum in missa defunctorum possit dari Solvuntur objectiones. 551
communio? 530 Art, VIII. De tempore celebrationis Missae. 552
Petcs 4° quandonam parochus teneatur adminis- Art. IX. De loco celebrandi. 554
trare Eucharistiam suis parochianis ? ibid. Petes 1° quot modis polluatur et execretur eccle-
Petes 5° utrum pastor teneatur suis parochianis sia? 556
pesle infectis administrare Eucharistiam cum Petes 2° utrum hae omnes causae pollutionis eccle-
gravi vitae suae periculo ? ibid. siae debeant esse publicae, ut censeatur ecclesia
Dissertatio VIII. De Eucharistia in quantum est sa- polluta ? 557
crificinm, sivo de sacrificio Missae. 531 Petes 3* a quo et quomodo ecclesia pollula debeat

Art. I. Utrum Missa sit verum ac proprie dictum reconciliari ? ibid,

sacrificium? ibid. Art. X. De altari, ejus ornatu, necnon de vasis et

Solvuntur objectiones. 534 vestibus sacris. ibid»
Art. II. In qua actione consistat cssentia sacrificii De altari. ibid,
Missae? 536 De ornatu altaris. ibid.

Solvuntur objectiones. 538 De vasis sacris. 558

Petes 1° utrum ad essentiam hujus sacrificii requi- De vestibus sacris. tUa.
 573
INDEX.
Petes 2* utrum Missa sil celebranda in lingua vul-
pallrc, ciborium, lunula et
ftetes 1« a quo corporalia, ibid.
benedicendae ? 559 gari?
vestes sacra? sinl Missam,
scilicet ecclesiae, alta- Petes 3° utrum sit licilum interrumpere
Petes 2° an hucusque dicla, 562
sive postea perficiendam, sive non?
ria, calices, vestes sacroc per ipsum usum sacra
celebrans, si
ibid. Petes 4° quid facere debeat sacerdos
fiant?
ibid. advertat se aliquid omisisse, aut unum pro alio
Petes 3°quibus liceat tangere sacra vasa? ibid.
in celebraliono legisse?
Art. XI. De iis quae dicuntur et fiunt do quibus
560 Peles ultimo utrum Tubricac missalis,
Missae. articulis, sint
toties diximus in praecedentibus
Art. XII. Quaedam quaestiunculae quae supersunt 563
resolvuntur. 561 obligatoriae?
circa praesentem materiam breviter Melchisedech ? 564
submissa Dicressio historica. Quis fuerit
Petes 1° utrum canon Missee convenienler
ibid.
VOtserecilelur?

Bruxellis. — Typis A. Vromant, via vulgo dicta La Chapelle, 3.

PONTIFICAL INSTITUTE OF MEDIAEVAL STUDIES
59 QUEEISTS PARK CRESCENT
TORONTO— 5, CANADA
1336
B
'.":';;;'

«11
sm :rV>i'
•"•'
.

sHSffi

BftSttHc

mm