READIW?

TOon
 Digitized by the Internet Archive
in 2011 with funding from
University of Toronto

http://www.archive.org/details/operaomniaexedit11albe
 D. ALBERTI MAGNI,
RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PR^.DICATORUM,

OPERA OMNIA.
 B. ALBERTI MAGNl
RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PR^DICATORUM,

OPERA OMNIA,
EX EDITIONE LUGDUNENSI RELIGIOSE CASTIGATA, ET PRO AUCTORITATIBUS
AD FIDEM VULGAT.E VERSIONIS ACCURATIORUMQUE
PATRO<LOGI^ TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SUORUM

OPERUM A PP. QUETIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLETATA

CURA AC LABORE

AUGUSTI BORGNET,
Sacerdotis dicecesis Remensis.

ANNUENTE FAYENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII.

VOLUMEJSr UN"I3ECIMUM:

AWIlflAIilUJfl lilB. XXVI.

(Pars piior, I-XII)

PARISIIS
APUD LUDOVICUM VlVfiS, BIBLIOPOLAM EDITOREM
13, VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13

MDCCCXCI
TH£ INSTITUTE OF MPDIAEVAL STU0IE3
10 ELMSLEy PLACE
TCrtOiNiTO C, CAj.-aOA,
 D. ALBERTI MAGNI,
RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PR.«DICA.TORDM,

LIBRI XXVI.

DE 4rtilMALlB[}S

LIBER PRIMUS
DE COMMUNI DIVERSITATE ANIMALIUM.

TR4€T4TL'JS I

De Commmii diversitate membris el in vita.

visionem, post scientiam de vegetabilibiis

in hujiis nostrse naluralis philosophise
operc ponemus : eo quod corpora ani-
maliimi de quibus loquimur, tam com-
mixtione quam complexione quam etiam
CAPUT I. compositione constent. Coinniixtionein
enim patiuntur elementorum in materia.
Complexionem autem sustinent humo-
rum, tam in fi^eneratione, quam eliam in
Ei esl uiGRESsio declarans moduin et or- nutrimeuto et
: membroruin habent
dinein doctrinse. coniposilionem ad regimen suaj vita; per-
tinentem. Propter quod etiam ultimam
partem naturarum dc animalibus esse
congruit, eo quod iii omnibus composi-
tiora considerantur post simpltcia et mi-
Scientiam de animalibns secundum nus composila : eo quod minus compo-
eam quam in principio prsemisimus di- sita sunt resolvenda in magis composita
XI 1
 D. ALB. MAG. ORl). PR^D.
sicut ScTpc oslcndimus. Rst eniiu (^lomcn- considerarc ortum consequenter, et prin-
torum mixlio in complcxionc liumoium, cipium similium membrorum in sangui-
cl liumorum complcxio in quolibct mcm- nem habentibus omnibus, quae perfectio-
biorum couqxisitorum, quod ad ofllcium ra sunt his quae sanguiuem non habent.
et aclum vitce pcrfcctum est. 1'^t tuncdeinde compararc ad lioc secun-
Cuni igitur dc anima dicta jam sint dum convenientiam et difTerentiam ea
mulla secundum proprietatcm istius plii- quip sanguinem non lialjcnt. Et tunc
losophia; suflicientia, ct de partc quali- convcnienter crit tradila dispositio mem-
Lct animte : sed et de generationc animaB brorum animalium secundum magis
ct natura ct actu ejus proprio ct statu, communia gcncra ipsorum quse est pri- :

ct vita quae compctit alicui animoe secun- ma pars scientise dc animalium membris,
dum seipsam, secundum quod non est per quam sciuntur compiexiones et com-
cum corpore considerata : et omnis for- positiones et actus membrorum anima-
matio corporum animatorum sit ab ani- lium absque consideratione causse de ali-

ma : rclinquitur liic dicendum essc tan- quo ipsorum.

tum de corpore. Et cum corporis consi-
dcratio sit duplcx sccundum totum vi-
: IIujus autem scientise secunda pars si-

dclicct, et secundum membra quse totum militer etiam determinabitur : quia de ge-
compositumconstituunt etnosnoncogno- : neratione cst animalium sex libros con-
scamus totum nisi quando cognoscimus tinens, in quibus dcterminatio est gene-
ex quibus et qualibus ct quot est, sicut rationis animalium secundiim sua com-
ssepe diximus, oportet nos prsemittcre munissima genera. Et quia omnis gene-
scicntiam dc partibus et membris anima- ratio ex coitu, in quo seminum est per-
lium, scientice quai est de toto simul ani- mixtio, procedit, et oportct in talibus
malis corpore. ficri impraeguationcs secundum tempora
Scientiani autem de membris anima- et cursus astrorum, ideo oportetpost ge-
lium dividimus secundum duplicem con- nerationem in communi, de ovorum et

siderationeni ipsorum. Oportet enim in coituum impraegnationum divcrsitate

et

his considerare primo diversitates ipso- facere scrmonem. Actus autem genera-
rum in compositione ct opcre et genera- torum secundum mausiones locorum et

tione, et causas omnium postea rcddere mutationcs, et secundum diversitates ci-

naturales et proprias. Tangemus igitur borum et profectus, et infirmitates eo-

in primis libris membrorum animalium rum in corporibus, quae accidunt ex di-
diversitates, et compositiones, et anato- versitatc ciborum vel mansionum vel ge-
mias, et actus, et generationcs : et pos- ncrationum omnium animalium, oportet
tea in novcm sequentibus, horum om- inquirere post ante dicta. Et deinde
nium dabimus veras et physicas causas. oportct quserere diversitates animalium
Oportct autcm primum maximc mcm- sccundum pugnas, et amicitias et inimi-
l)ra perfectissimi determinare animalis, citias naturales animalium ad invicem,

quod homo est, secundum divisionem et solertias, et stultitias sive stoliditates

membrorum suorum, quse anatomia a ipsorum : et tunc demum inquirere mo-

secundum significatio-
Grsecis dicitur, et duni et principium generationis animaUs
nes physiognomige, et secundum figuras perfcctissimi quod est homo : et conse-
suorum membrorum et deinde consi- : qucnter tangere impedimenta gcneratio-
derarc comparationes aliorum anima- utad comparationem ipsius om-
niscjus,
hum ad membra hominis, sccundum nium animalium generationes determi-
convenientiam et diiTcrentiam. Et quia nentur : et tunc tota est determinata di-
omnia membra heterogenia a similibus versitasanimalium penes membra et ge-
habent ortum membris, oportet iterum nerationes ct actus animalium absque
 LIB. I DE ANIMALTBUS, TRACT. I

causaB consideratione : quod iit in decem species : et de natatilibus secundum

libris primis istius scientiae. suas proprietates ; ct de reptibilibus secun-
Secundam autem partem scientise dum suas naturas et mores eorum, quce
membrorum animalium complebimus in sunt de speciebus et modis serpentium :

novem libris ita quod pra^mittenms

: in vel de his qux conveniunt cum ipsis, sic-
universali quse causse et quomodo assi- ut lacertce et crocodili, et dracones. Etin
gnandjB sunt omnium diversitatum indu- fmc complebimus scientiam totam in
ctarum demembris animalium. Et deinde vermium et annuloso-
considerationes
tangemus causam omnium membrorum rum secundum omnes suas quse nobis
consimilium et dissimiiium et comple- notse sunt diversitaies. Licet enim in his
xionis eorum. Et deinde tangcmus cau- multa oporteat saepe eadem dicerc, ta-
sas physicas inferiorum membrorum et men indicabimus vitile esse legentibus
naturam uniuscujusque. Et consequen- de his cum studio intendere : ut et nalu-
ter his naturas et causas determinabimus rse animalium melius sciantur, cum in
exteriorum membrorum secundum di- speciali et per nomcn cujuslibet animalis
versitates communes ipsorum. natura describitur : et ut ea quorum
Et membris transibimus ad assi-
sic a nomina, vel tacemus in communi de ani-
gnandas causas generationum animalium malibus loquentes, vel forte secundum
et spermatum eorum in communi. Et nomina Graeca vel Arabica proferimus,
huic connectemus inquisitionem de vir- vere sciantur, quando sub Latina nomi-
tutibus facientibus et formantibus ani- natione eorumdem animalium describun-
mal, tam secundum animam quam se- tur proprietates.
cundum corpora. p]t quia ovantia gene- Sic igitur in viginti sex libris quorum
rationem habent aequivocam, consequen- capitula per ordincm descripsimus, con-
ter tangemus causas ovantium et
his tinentias, et ordinem, totam istius scien-
ovorum secundum omnes suas diversi- tiae seriem trademus, addentes his quse
tates quas habent. Et tunc adjungemus ab Aristotele de hac scientia bene dige-
causas generatorum, inquirentes primo sta sunt, libros septem.
causas generationis perfectorum anima-
lium secundum diversitatem sexus et
multitudinem et paucitatem fdiorum. Et
tandem causas accidentium generatorum
assignabimus secundum diversitatem vo-
cis, etcolorum, ethujusmodi naturalium
accidentium.
Consequenter autem his subinferemus
inquisitionem de toto simul animalis
corpore, tam secundum genus, quam se-
cundum species animalium nobis noto-
rum. Etsecundum genus quidem causam
assignabimus primo complexionantium
et complexionis animalium et de causa :

perfectionis et imperfectionis eorum, se-

cundum opera anima' quee secundum
potentias vitce possunt determinari. Se-
cundum autem quseremus de his
species
quce sunt gressibilia secundum species
eorum et de his quse sunt volatilia se-
:

cundum omnes volentium naturas et

 D. ALB. MAG. ORl). VRMB.

corj»us animalis, sed potius al) his et ex

his quae dictasunt.Proplerquod permix-
tio elementorum et complexio humorum

potius sunt de generatione partium ha-

rum, quam de comj)onentibus corpus
animaUs secundum quod animal est. Cor-
pus enim animalis est quodcumque cor-
pus organicum, et non quodcumque est
CAPUT II. mixtum aut complexionatum. Per haec
autem simiha exercentur etiam quaedam
animse operationes, sicut sensus et motus
per nervum, et motus per cbordam, et
tactus per carnem, sicut per medium, et

sustentatio corporis per os, ethujusmodi.

IIoc est igitur prinmm membrum quod
Dc (jeiicribus parliuDi qux siuit in cor- simile aut homo(/enium in Grseco voca-
poribus animalium, et qualiter com- tur.

paranlur ad invicem animalia secun- Membro autem simili opponitur dissi-

dum participationem partiiun illa- homogenio opponitur heterogc-
mile, et
rum ? nium et hoc est membrum secundum in
:

ordine quod organicum vocatur, vel

organmn : quod componitur in forma
membri ex pluribus simihbus, sicut
manus, et pcs, caput, dorsum, pectus, et
simiUa horum enim quodUbet componi-
:

tur ex carne et osse et venis et nervis et

chordis et cseteris hujusmodi, per quse
Dicimus igitur incipientes, quod mem- excrcentur muUse animales operatio-
brum est animalis in quod dividitur, et nes.
ex quo intcgratur et componitur corpus, Igitur quaidam partes corporum anima-
et per quod exercentur operationes ani- Uum dicuntur non compositx, et iUae
malium secundum quod animalia sunt. sunt partes quae dividuntur in partcs si-
Est igiturmembrum quoddam animalis, miles in forma et nomine et ratione quas-
in quod cum divisum sit corpus animalis dam quibusdam sicut partitur quis car-
:

non dividitur in forniam meml)ri aliam, nem vel frustrum carnis in muUa frusta
et a quo incipit compositio corporis ani- carnis et partes, quae omnes in forma et

malis boc vocatur membrum simile,

: et nomine et ratione sunt similes qusedam
quod solum in animali membrum est quibusdam. Et quaedam partes vocantur
primum : et hoc est quod dividitur divi- compositie, et sunt quae partiunlur in par-
sione elemcnti, qu(e est divisio continui, tes dissimUes quasdamquibusdam et :

quando videbcet omnes partes dividentes dissimiles dico in nomine et ra-

forma et

habent nomen et rationem divisi, sicut tione, sicut manus quae non dividitur in
verbi gratia, est membrum caro, os, me- muUas manus, et facies quae non dividi-
duUa, nervus, vena, chorda, cartihigo, et tur inmuUas facies.
cgetera hujusmodi, a quibus incipit com- AUquando autem aUquidhabens dispo-
positiocorporum animahum. Licet enim sitionem partis compositae, non habet
hoec membra
pra^cedat qucedam elemen- tantum commune nomen partis compo-
torum commixtio, et humorum comple- sitae, sed vocatur insuper membrum uni-
xio, tamen ab his non incipit componi versale, et hoc est quod in se continel
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRAGT. I

multitudinom et universitatem quamdam Secundum igitur hunc moduni tria sunt

partium compositarum ad singulos actus genera pai'tium in corporihus perfecto-
communis alicujus partis animae, multas rum animalium : et quando comparantur
vitae potentias exercentis, pertinentes, animalia ad invicem secundum similitu-
sicut caput. Et heec membra de numero dinem aut dissimilitudinem, attenditur
universalium dicuntur esse partium. Ca- modus comparationis aliquando in con-
put enim habet aurem ad auditum, ocu- tigurationc mombrorum dissimilium :

los ad videndum, distinctiones cellarum sicut verbi gratia, dicitur quod nares
capitis ad imaginandum, sestimandum, Sophronici similes sunt naribus Socratis :

memorandum, linguam ad gustandum et et sicut dicitur aliquando, quod oculi

vocandum, os ad cibum comedendum, yEscuIapii similes sunt oculis Apolli-
dentes ad conterendum, et multas alias nis.
habet hujusmodi partes officiales : quai Et universaliter loquendo, animalium
tamen omnes deserviunt sensibili animaj comparatio adinvicem quae fit secundum
per animalem spiritum in capite vitae membra, aut est secundum participatio-
potentias exercentes. Caput igitur et his nem mombrorum in substantia, aut per
similia non est tantum pars heterogenia comparationem quae ost in aliqua mem-
corporis animalis, sed etiam membrum brorum habitudinc. In substantia mem-
universale, univcrsitatem quamdam con- brorum qiuedam participando communi-
tinens in se partium compositarum, per cant, ot quffidam participando discrepant
quas anima capitis suas perlicit vitae ope- ab invicem. Participando autem ali(|uan-
rationes. do communicant in membro simili, et
Sed advertendum cst, quod membrum aliquando communicant in membro dis-
dicitur dupliciter. Aliquando enim dicitur simili. Et similiter est dc discrepantia
membruni a divisione quae stat in ipso : participationis membrorum similium et
dicitur enim a Graeco nomine, quod est dissimilium : sicut dicimus quod homo
[jiijjisp, quod Latine sonat divisio-
fjiijjtsp-.i;, et equus communicant in membris simi-
nem. Aliquando autem accommodato libus, quae sunt caro, et nervus, in qui-
usu dicitur membrKm, in quod est prinia bus homo et apis non communicant, scd
divisio corporis animalis : et tunc dicitur discrepant : et de membris dissimilibus
membrum in quod primo corpus dividi- dicimus, quod homo et leo communicant
tur^ et ipsum ulterius dividitur in multa in habondo oculos, et discrepant in ha-
similia et dissimilia : et sic universale bendo caudam, quoniam homo non habet
membrum solum mombrum proprio no- caudam, leo autem habet caudam. p]t
mine vocatur et hoc modo, sicut dixi-
: hujusmodi comparationos sunt nmltimo-
mus, caput dicitur membrum universalc dae : sicut dicimus hominem habore pol
et pes, et manus tam minor quae ost sola lem lonem, leonem hirsutam, ot testitu
manus sine brachio, quam major quae dinem habere concham, et hericium spi-
est manus cum brachio, et pectus. Om- nas, etpisces squamas.
nia enim haec dicuntur meml)ra universa- In habitudine autem membrorum est
lia, ethabentin so partes alias dissimihjs, communicantia ct discropantia anima-
sicut pes habet et cak^aneum et digitos, lium multis modis, scilicet penes quanti-
et manus rascetam ot digitos, et pectus tatom ct qualitatem aut situm membri,
plurimas habet partes dissimiles, et liu- aut actionom, aut passionem, aut aliquid
jusmodi alia. Adhuc aut*em omnes par- hujusmodi : ct poncs omnia haec compa-
tes dissimiles in suis partibus, sunt com- rantur conimunicando ot discrepando. Si
positae ex his quce sunt similos in partibus, enim momhri (juantitas attenditur, com-
sicut manus quae composita esl ex carni- municantbubo etlynx in magna amplitu-
bus etnervis et ossibus. dine apertionis oculorum, et in eodem
 :

D. ALB. MAG. ORD. PRiED,

mure et homine.
discrepaiit aL aquila ct Et quaedam non sunt convenientia sibi
Kt hoc sccundum quantitatem conti-
est secunduui hanc disposilionem partium et
nuam secundum autem quantitatcm dis-
:
totius, et tunc divcrsitas sivc discrepantia

crctam qu.T est numerus membroruni^ partium est aliquando pcncs augmentum
communicant pcnnata multa cum homi- ct diminutionem mcmbrorum quse sumi-
ne in numero pcdum, et differunt in eo- tur non quidcm in una specie animahs,

dcm aranearum et vermium

a gencribus : sed in uno generc communi. Geniis au-
quoniam quaedam illorum habent pedes tcm dico, sicut avium genus, aut piscium
octo, quaedam dccem, et queedam sex. quoniam utrumque istorum continet nml-
Secundum qualitatem autem conve- ta in se gencra subalterna et species. In

niunt ct ditTerunt in colore, et cseteris avibus enim sunt multae specics rcduci-
qualitatibus quffi sunt passiones aut pas- biles in unum genus, quod avium subji-
sibilcs qualitatcs, aut naturales potentiae citur gcneri : et in piscibas similiter,

vel impotcntiae mcmbrorum : sicut dici- sicut piscissquamosus, qui nmltas habet
mus leonem cssc caHdse carnis, et pisces specics, cum tamcn sub genere piscium

cssc carnium frigidarum. contincatur. liorum enim omnium gene-

In situ ctiam fithujusmodi comparatio : rum tota nmltitudo mcmljrorum diversi-

sicut dicimus communicantias esse elc- ficatur per convcnientias et contrarietates

phantis et simise et hominis, in hoc quod propriclatum, quae sunt in eis, sicut di-

mamillae eorum sunt in pectoribus ipso- ximus, sicut per calorem aut iiguram :

rum : et in eodem discrepant a vacca et haecenim convcniunt quibusdam secun-

capra ct ove, qusi habent eas sitas in dum magis, ct quibusdam secunduui mi-
posteriori parte ventris sub coxis : et nus diversificantur ctiam in his in mul-
:

utrumquc horum diffcrt a cane ct lupo, titudinc etpaucitatc et parvitate et mag-

qui per totam ventris longitudinem ha- nitudine : et ut universaliter dicatur, in

bent sitas mammas. augmento et diminutione suae quantitatis

Comparatio ctiam hsec fit in membro- continuae et discretae. Si enim qualitatem
rum actione : sicut discrepant elephas et horum attendanms, quaedam sunt mollis
equus in hoc quod elephas pugnat aure carnis, et quaedam durae carnis : sicut et

sua, et tcnet quod accipit, nare, id est, in ipsis mcmbris quaedam sunt mollia,
naris proboscide : quod non facit cquus et quaedam dura, et quaedam humida, et
aure et nare sua : et sicut vacca agrestis quaedam sicca, et multae sunt aliae diver-
quse pugnat ano per emissionem sterco- sitates membrorum, quas in anatomia
ris, quod non facit asinus et leo. inferius cxsequcnmr : sicut quod quae-
In passione autem fit hujusmodi com- dam animalia habcnt picam, sive ro-
paratio, sicut in oculis hcrodii ct vesper- strum, quaedam non. Quaedam autem
et

tilionis : qui discrcpant in passione lumi- habcntium picam, habcnt eam longam
modos mul-
nis solaris. Et penes dictos sicut ciconia et quaedam habent brevem
:

tiplexcst comparatio in mcmbris anima- valde, sicut psittacus. Et quaedam habent

lium. Sic enim dicimus, quod caro unius multas plumas, sicut fak^onum gcncra :

animalis assimilatur ossi alterius : et sicut ct quaedam paucas, sicut struthio. Et uni-

cst in partibus, ita est in toto : sicut di- versaliter quaedam habent alia et alia
cimus, quod equus assimilatur equo. Et membra ab invicem hoc enim manife- :

similitcr unumquodquc quod est de nu- stum cstadscnsum, quodquaedamhabent

mero aliorum generum animalium con- cristas galeas prb galeis in capitibus suis,
venientium in forma una et spccie ct : sicut gallus et gallina : et quaedam non
hoc est, sicut diximus, quod quae est habcnt, sicut aquila,et multa alia genera

convenientia in partibus omnibus et avium. Et quaedam habentcrines ct sunt

discrepantia, eadem est et in toto. hirsuta, ct quaedam non. Et quaedam ha-
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. I 1

bent setas sive jubas a collo dependentos da autem qusedam sunt humida socun-
sicut equus et qucedam non habent,
: dum omnem dispositionem, sicut aquosi-
sicut honio. Et ut universaliter dicatur, tas sanguinis quaedam autem sunt hu-
:

membra ex quibus componuntur mem- mida socundum dispositionem suam na-

bra corporum animalium aut erunt : turalem, et siccantur quando permutan-
sibi ipsiseadem in finura et forma in di- tur ab illa, sicutsanguis, phlegma, sepum,
versis animali1)us aut divcrsa secundum
: et pinguedo : alia quae sagimcn vocantur,
contrarietatem augmenti et diminutio- medulla, sperma, cholera, et lac in omni
nis nam magis et minus socundum
: animali quod participat lacto : et caro
au^mcntum et diminutionem differunt. quse mollis est quamdiu na-
est in virtute
Qusedam enim animalia non habcnt ipsas turali : et alia quse conveniunt membris
partes quas diximus easdem cum ahis nominatis, et similia sunt his illae par-
in forma et diminutione et augmento tium species quse superfluitates vocantur,
quantitatis, sed secundum convenientiam sicut phlegma purgatum per nares, et id
proportionis, in qua accedit unum ad quod aggregatur ex superfluitate nutri-
aliud secundum similitudinem etdissimi- monti in ventre urgens ad secessum, et
litudinem : sicut proportionantur spina in vesica quse recoptaculum est urinse :

et os, et sicut proportionantur unguis et haec enim omnia mollia et humida sunt,
vingula, quge vocatur sotular equi vel quamdiu manent in dispositionibus natu-
vaccee. Et ahquando fit hcec convenientia ralibus ipsorum. Sicca autcm et dura
ad actum et operationcm, sicut propor- sunt, sicut nervi, et cutis, et venae, ca-
tionantur manus in homine ad quodcum- pilli, et ossa, cartilago, ungula, cornua,
que membrum quo est juvamentum
in et omnia qusein istis conveniunt non ce-
animalis et per quod so juvat et defen-
: dentia tactui.
dit, sicut sunt cornua in quibusdam, et

dentes in aliis, et in quibusdam pedes.

Aliquando autem attenditur haec com-
paratio in cooperientibus a nocumento
extoriori, sicut proportionantur penna?
in avibus ad squamas in piscibus. Secun-
dum hunc igitur modum dicitur quod
diversificantur membra animalium.
Adhuc autem divorsificantur socundum
situm, ut diximus suporius. Quaedam
enim animalium habent membra in seip-
sis quse conveniunt in figura et actu, sed
differunt secundum situm, sicut mamilla
quorumdam animalium sunt in pectoro,
et aliorum quorumdam animahum sunt

in ventre sub coxis. Et intor mombra,

quae, sicutdictum est, assimihintur sibi
in animalibus existentia, sunt
diversis
qusedam mollia humida, sicut sanguis,
pinguodo, meduUa, spermata, et humo-
res, quse sunt humida : et caro et cere-
brum, quce sunt mollia : et quaedam sunt
sicca dura, sicut ossa, ungues, et pili,

quae sunt sicca dura : et vena, et nervus,

et cai'tilago, qu;e sunt (liira. Intor humi-
 ]). ALB. MA(i. oRii. imm).
sic nutriuntur,quod rccipiunt aquam in
intci'iuscorporum suoium ad refrigerium
caloris, et evomunt eam, sicut animalia
respirantia recipiunt acrcm aul non re- :

cipiunt aquam in interius corporum suo-

rum ad refrigerium, sed per modum nu-
trimenti sui tantum, ut sit cibi vehicu-
lum. Qufiedam enim sunt, quorum man-
CAPUT 111 sio et nutrimentum sunt in aqua, et re-
aquam in intcrius eorum, ct evo-
cipiunt
munt eam ct quando carent ea, ne-
:

queunt viverc, sicut animalia respirantia

non vivunt intcrcepto anhelitu et hoc :

videmus in hicio, et sturione, et multis

ahis piscibus, qui moriuntur interccpta
De difjferentia Animalium penes re(jimm ab cis aqua, eo quod non refrigeratur eo-
vitx in mansione et motu. rum Quipdam autem sunt quorum
calor.
mansio quidem et nutrimentum est in

aqua, sed non recipiunt eam in intcrius

sui ad evcntationcm, scd ad mixtionem
sibitantum, sicut ostrea, et multa genc-
ra conchyliorum. Quoedam autem prffiter

hsec manent et nutriuntur in aqua, sed

capiunt aerem in intcrius sui ad eventa-
Modus ctiam comparationisanimalium tionem, et pariunt et gencrant cxlra
sccundum convenicntiam et diderentiam aquam, sicut Graece vocatum andris et
accipitur aliquando non in membris, sed teuieath, et avis quam Graeci vocant an-

in regimine vitae suoe, in operationibus et carsalicis, ct illa quae nou habent pedcs,
nutrimento et habitatione et motu. In his nominata andros. Apud nos
sicut Graece

enim cousistit regimen vitae animalium : autem multa sunt taha, sicut mcrguh, et
partes enim regiminis sunt quas diximus avis nigraquae vocatur corvus aquaticus,
hic in compendio, et partes corporum etmuhaalia. Nam omnium horum nutri-
animalium sunt quas compendiose per- mentum cst in aqua, ctnon possunt vivere
strinximus in praecedenti capitulo.Inferius extra eam, sednon recipiunt aquam inte-
autem omnia gcneraliorumexplicabimus, riora sua nisi per modum quem dixinms.
et qucecumque accidunt eis secundum Sunt autem adhuc praeter haec de gene-
modos diversitatis eorum et regimen sua- re eorum quae sunt aquatica, quae man-
rum operationum, et secundum hguras sionem nutrimentum habent in aqua,
et

eorum. Dicimus autem de his quse diire- sed nec aquam nec aerem in intcrius sui
runt regimine vitae, quod qusedam sunt recipiunt, nec extra aquam diu vivunt,
aquosa, quaedamautem agrestia. Aquosa quaedam gcnera vermium, et
sicut sunt
autem differunt duobus modis aut enim : multipedum quae de aquis cum retibus
differunt aquosa, quia mansio eorum si- piscatorum frcquenter extrahuntur, et

mul et nutrimentum est in aqua aut : quae vocat Aristoteles atnalachi ei modos
quia nutrimentum est in aqua, sed manent halizini : ct sunt quaedam gcnera concha-
in terra. rum marinarum.
Adhuc autem quorum mansio et nutri- Amplius autem universale genus ani-
mentum sunt in aqua, diirerunt duobus mahum aquaticorum dividitur quoniam :

modis : aut enim sic manent in aqua et quaedam animaha sunt marina, et quaB-
 LIB. I DE ANJMALIBUS, TRACT. I 9

dam fluminea, et qusedam stagnea, et ei quatuor pedes, et tunc egreditur, et

quaedam paludosa, sicut rana, et animal fit rana agrestis, et antequam habeat pe-
quod grseco nomine carcoquios dicitur, des moritur, quando extrahitur de aqua.
et est quoddam genus ranunculi ccEnu- Ex autem altera animalium oritur
his
lentum in dorso, habens in ventre cro- differentia quoniam quscdam sunt fixa
:

non clamat, nisi post

ceas maculas, et manentia in forma una et figura, sicut
quartam horam diei quando sol est fer- homo, et equus, et csetera animalia per-
vidus. fecta qusedam sunt mobiiia a forma in
:

Sicut enim diximus de animalihus formam, ut rana aquatica, do qua jam

aquaticis, quod diflerunt in recipiendo dictum est, et sicut eruca quae primo est
aquam in intrinsecus sui : sic etiam ditle- vermis multipes, et posteaconlraliit sese,
runt animalia agrestia. Quoniam quaedam et putrescit, et mutatur in volatitem ver-
recipiunt aerem in intrinsecus sui, sicut meni, habentem aias et pedes iongos.
iUa quse vocantur anhelantia, sicut ho- Adhuc autem aquaticorum fixorum in
mo, et omnia agrestia pulmonem haben- forma et figura, qusedam quse sunt ma-
tia, quia pulmo ad hoc creatus est ut sit nentiaimmobiiia secundum iocum, et il-
ventilabrum cordis ad refrigerium pecto- ia necesse est esse in aqua, in qua mo tus
ris et cordis. Et quoddam animal non aquseasportandonutrimentum,supietani-
recipit aerem per porum manifestum in malis immobilitatem : et ideo animalia
intrinsecus sui, licet recipiat ipsum pcr agrestianonpijssuntesseimmobiliasecun-
poros occultos, cum tamen vita sua et dum iocum quoniam in illo loco nequeha-
:

nutrimentum sint super terram, sicut bent continentiae nutrimentum, nequeali-

apes, et vespse, et aha animalia rugosa unde nutrimontum movetur aut veheretur
volantia. Non autem vocatur rugosum, ad ipsa. Quaedam autem animaliafixase-
nisi quod habet rugas annulorum in cor- cundum locumvivunt inaqua petris onim :

pore suo anterius vel posterius. Ha?c applicata nutrimentum inundat super oa,
enim nisi in poris rugarum suarum reci- sicut gonera halizim (jraece vocata, quae
perent aerem, non sonarent vohintia, et sunt genera ostreorum et conchyliorum
capta quando inter manus tenentur : et immobilium, et quoddam genus conchae
ista sunt ita quod numquam
agrestia, quod nascitur in interiori spongiae mari-
possunt vivere aut nutriri in aqua. Ea nae, et non moveturnisi pcr accidens mo-
quse diximus superius quse habent vitam, tu spongise, ot aliquid hujusmodi goneris
nulrimentum, et mansionem in aqua, ita videtur concha, quae nubeans vocatur, cu-
sunt aquatica, quod recipiunt aquam ma- jussignum est, quod non descendit um-
ris in intrinsecus sui, et numquam liunt quam a potra cui applicatur, nisi aliquid
agrestia. cogat ipsam violenter tunc enim per con- :

Et sunt qusedam quasi media inter hsec, tractionem et dilatationem, qui motus est
quse quidem primo vivunt in aqua et omnis animalis, conatur rediro ad lapi-
pereunt extra, et deinde mutantur in for- dem : sicut exinsperato frangunt et sepa-
ma et ligura, et tunc vivunt extra aquam rant oam a lapide oxperimontatoros. Quse-
in terra, sicut animal quod primo dum dam autem animalia sunt a[)plioata ad
generatur in aqua Graece vocatur am- potram aliquando, sed soparantur ab i})sa
hidem, cujus forma mutatur, ct fit ex eo quando quaerunt ot venanlur nutrimen-
animal quod vocatur ascaros, et tunc tum, sicut genus halizim, sive conchy-
egreditur de flumine et vivit in terra. jium quod vocatur (iraece alaUmrcise, ot
Apud nos autem est animal quod in aquis sunt concha- longa' aportione et contra-
primo generatur ex ovis ranarum magno ctiono concharum se moventes, et post
capite et ionga cauda, quod pennas ha- pastum ad petram rovertentes, propter
bet, cujus cauda decidit, et generantur vitandum iinpotum fluctuum maris.
10 D. ALB. MAG. ORl). PR^.D.

Adlnic iuilom mo])ilia animalia (liire- vospertilioncs terrae nostra», optime vo-
runt |)er mcmbra per quaB nittinlur ad lant, et quando cadunt in terram, ca-
motuni : poniam nalatilium quaidam dunt siiper alas expansas, et non ha-
natant pcr molumcapitis sui, sicut mala- bont podos, sed in cauda habont quam-
chic genora, ct codeni modo movcntur dam liguram pedum sine cruribus, et in
gcncra Karabo, quod est locusta maris. cubito alae habcnt quamdam ungulam
Quaedam autem ambulant pcdibus in fun- acutam, super quam cadunt, et perquam
do aqutfi, sicut genera cancrorum multi- se tonont quando adhaercnt pariclibus.
pcdum licet cnim secundum naturam tit
: Vespertilionesautemqui suntin quartocli-
aquosumanimal, tamen ambulat. Estau- mate, et terris quaesunt minoris latitudi-
tem malacbic omne interius durum et nis, habent quidem pedos, sod malos ot
extcrius mollc, sepia, polypus, et cala- debiles adambulandum, sicut et hirun-
mare. Karabovero est genus moUis te- dines. Eorum autem quae sunt debilium
stae, sicut locustamaris, ct cancer : et de pedum, quaedam apparont per totum an-
his inferius dicetur. Quoddam autem ge- num omni temporc, vel in majori parte
nus aquaticorum est continue vadens su- anni quaedam vero non apparent
:
nisi
per pedes, sicut lupus marinus et quod- : uno tempore anni post pluviam in line
dam est repens, et aliquod animal est aestatis inAugusto,cum sol cst in Leono:
quod facit utrumque in aqua, quod sciH- et cst quaedam species hirundinis, quae
cet est repens ambulans, et vadens am- (Iraece vocatur, ut dicit Avicenna, abroy-

bulans. Ambi/lare Siutein boc voco move- caijm. Quidamautem vocant eam dorija-
ri, videmus pisces multos repondo
sicut chim. lloc enim genus hirundinis in eo-
ambulare per aquam, et ranam pedibus dcm mense apparet et destruitur, et ge-
ambulare, et impingere se per eam^ sicut nus hujus est valde rarum : sic enim non
quando ambulat sujjer terram quoniam : apparet in tempore anni, nisi semel spa-
cum rana movetur in tcrra, utroque pe- tio unius mensis : et ideo non potest be-
de posteriori sc impingit : et similiter fa- no sciri genoratio ipsius, sicut et piscis
cit quando natat in aquis. Quaedam autem qui vocatur apud nos halsa, qui non ap-
repunt super ventrem, sicut est reptio paret nisi in principio veris usque ad to-
vermium tam aquaticorum quam etiam nitrua, et tunc moritur.
terrostrium. Oeneraliter autcm omne Adhuc autem modi avium et aliorum
avium genus ambulat, sivc habeat alas animalium diversilicantur aliter secun-
coriales, sive pennatas. Vespertilio etiam dum operationes ot regimen vitae. Quod-
habel pedes et ambulat. Quoedam autem dam enim est genus quod est civile et
avium sunt valdc debilium pedum, ita gregale semper cummuItisst)ciorum, sic-
quod vulgariter dicuntur non habere pe- ut sturnus, et avis quae gurat ab immu-
des eo quod habent malos pedes sicut
: tatione vocis dicitur. Quaedam autem sunt
hirundo, quae est avis bonae alae, et quae- quse separantur ab aliis suae speciei avi-
cumque aves assimilantur ei, quod vide- bus, quae sibi assimilantur in forma, et
licet sunt bonae alae. Sunt etiam ei simi- conferuntur ad adjutorium generationis,
les inhoc quod sunt malorum pedum. sicut aquilarum genera, et acccipitrum :

Dicit tamen Avicenna, quod jam vidit haecenim solitantur per se. Et hoc non
avem minorem quam sit vesporlilio : ct tantum accidit in avibus, sed et in ani-
erat de genere vespertilionis quoe quando malibus ambulantibus et natantibus.
cecidit in terram, cecidit super alas et : Qutedam autem sunt quasi media inter
haec Arabice vocatur abbasic, ct vacillat haec quoniam aliquando congregantur
:

in motu, acsi careat podibus. Hoc autem cum sibi similibus, ot aliquando segre-
genus vespertilionis abundat in terra gantur ab eis, sicut anseres grisei et albi
nostra in climate septimo omnes enim : et secundum omnia generasua, etgrues :
 LTB. I DE ANIMALIBUS, TRAGT. I M
hffic enim animalia tempore pullorum se- pcm sollicitum circa se et de utilitate
paralim volant, etin liyeme aggregantur. communi. Queedam autem gregalium
l)e animalibus autem solitarie manenti- non habent regeni, sicut formicae, et lo-
bus aliquod est civitatense, quod in civi- custse, quae per turmas egrediuntur con-
tatibus hominum manet : et quoddam corditer, sicut unicuique eorum per se
manet in pago,hoc est, in deserto, vel in commissa sit cura communis et urbani-
silvis, et fugit hominum liabitationem, tas. Sic ct inter homines est duplex ur-
sicut struthio.Aves autem cum sociis banitas regni, videlicet qua? committitur
manentes, non manent cum aliis, nisi uni gubernanda, et arislocratia et demo-
quibus communicant in genere, sicut pa- cratia, quae sunt urbanitates commissee
lumbi, et grues, et avis quee (Iroeci coki ])luribus, per quas gubcrnantur.
vocatur : est autem apud nos sturnus. Adhuc autem dilferunt animalia in hoc
Aves autem quse habent aduncos et acu- quod qusedam manentium cum sociis suis
tos ungues, non possunt cohabitare cum sibi in specie conformibus, manent in

aliquibus sociorum suorum propter iram regionibus suis omni tempore secundum
et ferocitatem suam. Hoc autem conve- unum et eumdem modum, sicut leo,
nit multis generibus piscium : quia et il- cervus, et passer, et aquila. Qusedam au-
lorum aliqui congregantur, et aliqui se- tem abscondunt se per aliquod tempus
gregantur. Congregantur quidem sicut anni, et post illud ad loca sua revertun-
allec, et quod dicitur Grece
delphini, et tur, sicut hirundo, ursus, et ciconia, et

domoder, et colaubi, lamodech, et amya.

llomo autem licet sit naturaliter animal Aves autem adhuc differunt in regimi-
gregale et civile, tamen exercetutramque ne sui animalia
cibi, sicut et alia quo- :

operationem. Aliquando est solus prop- niam quaedam comcdunt carnes, sicut
ter felicitatem contemplationis abquan- : aquila, et vultur quaedam aiitem come-
:

do autem cum multis in civitate, sine (lunt grana, sicut columbarum genera,
quibus non acquiritur felicitas civilis. et equus, et asinus quaedam autem co-
:

Solus quidem gaudet bono divino, in medunt utrumque, sicut corvus, ct cor-
civitate autem bono humano laitatur. nix, et pica. Quaedam autem animalium
Civitatense autem animal vocatur, quod habent gustabile proprium, sicut apis
ad imitationem civitatum omnia opera quae gustat mel et aliquid dulce simile
sua refert ad unum, et agit unam actio- melli, et aranea quae gustat humorem
nem ad commune bonum pertinentem : muscarum et aliorum vermium. Et quae-
nec tamen omne animal gregale cum dam vivunt de venatione parvissimorum
sociis mancns, talem facit operationem piscium sugunt illos. Quaedam autem
et
in unum collatam. animalia secundum regimen suae vitae
autem quae in unum conferunt
I)e his sunt venantia cibum per insidias aliorum
operationes, est homo, apis, et vespa, et animalium, aut per violentiam quam in-
formica, et grus. Sed in gruibus minus ferunt illis, sed non providentia sibi de
est manifestum quam in aliis quia grues :
eo quod capiunt in futurum. Quajdam
non conferunt in unum aliquam opera- autem providentia quadam accumulant
tionem, nisi curam vigilia3 et ordinem sibi cibum sufiicienter in futurum, sicut
volatus alia autem animalia inducta,
:
formica, et nms montanus, cum alia e
conferunt multa in unum communitate converso nihilprovidcanl, sicut cicada, et
negotiorum et ciborum, ex quibus com- passer.
muni consulitur utilitati. Horum autem Adhuc autem quaedam habent liabita-
quoe sic communicant, qusedam regit rex cula, in ({uibus non solum pullificant,
cui obediunt, sicut grues, et apes, et ho- scd otiam contiuuum habent commodum
mines. Ista enim liabent regem et princi- vitae post iaborem venationis_, sicut talpa
12 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
mus, (;l formica, el vulpos, ot apis. Quoe- quos fcclnd vocatur. Quamvis enim vi-
dam aulem nec de lialjiliilione hahentsol- derimus lupos captos, ot turtures comc-
licitudinem, sicut musca, et multa de gc- dontes cum hominihus, tamen non om-
nere nii^osonim animalium. nia naturae suae opera rofcrunt ad man-
Adlmc autem perfectorum animalium suetudinem et domationem : ct ideo
quatuor pcdes hahentium, qufledam par- numquam perfectc domcsticantur. Ali-
ticipant providentia domus, et quserunt quando tamen turtur magis domesticatur
luihitationes, non quidcm quas faciant, quam lupus. Quaedam autem agrestiuin
sed a natura praeparatas ingrediuntur : citissimo domesticantur, ut clephas, sic-
habitant enim in rimis hipidum et paric- ut in sequentihus libris patehit : ohedit
tum, et in cavcrnis, ct in ahis locis an- enim liheranti so a periculo homini, et
guslis, sicut stellio, et laccrtulus, et ser- est domcsticus ad illum. Oportet autcm
pentium genera. Quaedam autemhahitant scire,quod omnia genera animalium do-
super terram, ncc de factis etiam soUici- mesticorum inveniuntur etiam agrestia,
tantur hahitationihus, sicut equus, ccr- sicut homo, equus, porcus, avis, caper,
vus et canis, et similia istis. Quasdam au- et canis.
tem mag^is prudentia faciunt sihi foveas, Adhuc autem animalium
est difTerentia
non tantum hahitationi, sed et thesauris et non
ad societatem relata penes vocare
cihorum suorum convenientes, ad quas vocare. Quoniam quaedam emittunt vo-
comportant praedas suas, sicut aranea; ces signantes aliijuid concomitantibus si-
multse, et apes quaedam magnas, et quse- hi animalihus, quaedam non vocant.
et
dam non curant de talihus. Eorum autem non vocant, quaedam
quae
Amplius autem quaedam ipsorum ad rugiunt non formata voce, sod una con-
venationem moventur nocte aut quia : tinua voce suos demonstrant affoctus, sic-
lumen solis non sustinent, ut vcspcrtilio : ut loo, cquus, et hos. Quaedam autom
aut quia timent incursus ahorum anima- non.
lium : aut forte propter utrumque istorum Adhuc autem formantium vocos, quoe-
et ideo acquirunt sil)i victum de nocte, dam forinant ad diversos conceptus quos
sicut ])uho, ct noctua, et nocticorax, et liabent, sicut homo, et pygmeus, et quae-
vespertilio. Quoedam auteni ad opera dam non faciunt hoc : sicut multitudo
moventur die, sicut homo. In iocis au- fore tota aliorum aniuuilium.
tem hal)itatis agrestia fere omnia ahscon- Adhuc autem eorum quae ex ratione
duntur propter timorem hominis. cogitativa formant voces, quaedam sunt
Si autem ad mores liominum regimen succumbentia, quaedam non succumben-
vitae animalium extendatur tunc quoe- :
tia. Dico autem succumbentia, a conce-
dam sunt domestica omni tempore, sicut ptu aniuiae cadentia, et mota ad natur^e
homines perfecte intellectum participan- instinctum, sicut pygmeus, qui non sc-
tes homo cnim talis naturaliter et est
: (juilur rationem hxjueho, sed naturae in-
conjugalis ct ci\ ilis : nec vita sua salvari stinctum. Homo autem non succumhit,
poterit, non hahoat fonienta domesli-
si sod sequitur rationem et ideo diximus
:

ca, et hominum qualomcumque societa- iu sciontia de Animse opcrationibns com-

tem. Si quiautem homines sunt silvestros niunibus, quod « caetera animalia praeter
sicut pygmeus, non secundum unam ct hominem magis sunt acta quam agentia
eamdem rationem nohiscum sunt dicti libere. » Quaedam autem animalium om-
homincs, sed hahent aliquid hominis in nino sunt taciturna ot muta, sicut for-
quadam deliheratione et loquela. Quee- mica, et eruca, et alia parva animalia.
dam autcm sunt silvcstria omni tempore, Queedam autem sunt e converso multac
ncc domesticantur ad plonum, sicut lu- garrulitatis, sicut pica, et sturnus : ct

pus, et turtur, quae Graece secundum aii- quaedam istorum sunt musica canentia
 \

LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. I 13

pulchro sono, sicut philomela,
ct cygnus quando moritur
tem non canunt, sicut a(juila. Dicit au-
tem Aristoteles quod « omnibus vocan-
tibus accidit communiter accidens preeter
hominem solum, quod sunt multi strc-
et alauda, quidem sunt regimina animalium socie-
: qusedam au- tatem non violantia.
Quaedam autem sunt e contra societa-
tem multum laedentia et corrumpentia.
Quaedam autem sunt multum impetuosa
bellicosa, et quaedam impetus suos mul-

pitus et multoe garrulitatis tempore sui tum refi-.-enantia. Dico autem impetuosa
coitus. » Sed non verum est de tempore hcllicosa, quae impetum faciunt, et inva-

dum sunt in actu cocundi, sed do tcmpore dunt omne animal transiens per ea, et

desiderii coitus ante actum ct continua- : defendunt se cum omni virlutc sua ab
tur hoc desiderium in aliquibus us(|uc ad omni animali quod infert eis nocumen-
deductionem pullorum sicut in philome- tum, sicut aper silvestris, et bos magnus
hi, quee cantat quando incubat ovis suis. silvestris, qui a quil)usdam huhalus vo-
Et dixerunt aliqui Phitonicorum, quod non sit bubalus. Refrsenantia
catur, licet

ova sua non vivificareniur nisi cantaret autem sunt animalia, quae contrarium
super ea : et hoc puto ego csse verum, hujus faciunt, nulla invadentia animalia,
quia spiritus leves et calor elevans san- nec se defendentia ab invadentibus, sicut
guinem in talibus animalibus, facit in eis lepus, et cuniculus.

cantus jucunditatem et desiderium gau- Animalia autem alia diversificantur

dii : ct calor talis matris incubantis vel per omnes inductos modos, et etiara per
])atris magis est viviticativus quam alius. species mullas modorum inductorum.
llomo tamen licet taceat accedens ad Quaedam enim sunt mansueta paucae irae,
coitum, et in desiderio coitus propter ve- ct cum non sunt multum insipientia,

recundiam : tamen ante hoc laetatur, et quin bene percipiant nocumentum, sicut
canit, et ludit, et signa ostendit inconti- vacca : sed taurus ferox est^ et iracundus.
nentiae. Et quaedam sunt iracunda et insipientia

Amplius autem regimen vitse anima- non recipientia doctrinam bonorum mo-
lium differt etiam secundum comparatio- rum, sicut aper agrestis. Quaedam autem
nem ad loca quae frequentius inhabitant. patientia timida, sicut cervus. Et quaedam
Quoniam avium non domesticarum quae- carentia audacia, quasi semper perterrita,
dam magis habitant agros phmos et cam- sicut lepus. Quaedam autem astuta sunt,
pos, sicut turtur : quasdam magis sunt
et sicut serpens, qui plus laedit astutia (juam
montanse, sicut upupa. Quaedam etiam audacia. Et quaedam audacia, fortia, lar-
sunt multi coitus et assiduae pullilicatio- ga, nobilia, et magnanima, sicut leo. Et
nit, sicutperdices, etgallinae, etcolumbae. ({uaedam audacia, fortia, silvcstria, et as-
Quaedam autem castae sunt et mundae, tuta, sicut lupus, qui et aslutia et forti-
non coeuntes nisi semel in anno, sicut tudine nocet. Quaedam autem ingeniosa
avis quae Grsece gracocedion dicitur, La- ct tamen parvarum opcrationum, sicut
tine autem corvus terrenus, et palumbus vulpes quae ad ad parva convertit inge-
qui quasi parcens lumhis sic vocatur : nium. Quaedam autem sunt iracunda ad
sicut e converso columbus, quasi colens quosdam, et quibusdam applaudentia,
Iwnbos appelhitur. sicut canis : ex iracundia enim omnes
Aquaticorum etiani animalium, de qui- invadit antequam discernat, et postea re-
l)us superius fecimus mentionem, quae- mittitur et apj)laudit dominis suis. Quae-
dam sunt pelagalia, et quaedam undalia dam autem sunt mansueta cito domesti-
in medio' undarum natantia, et quaedam cabilia, sicut elephas. Et quaedam vere-
sunt ripalia habitantia juxta ripas, et cunda et observantia se ab aliis, sicut
quaedam sunt petrosa aut petris adhaeren- anser et catus. Sed de turpi perpetrato
tia, aut sub petris quiescentia. Et haec nulbim animal verecundatur, nisi homo.
 14 B. ALB. MAG. ORD. PRyED.
VA quod (le aliis dicitur, quod vere-
cunda sint, est diclum ideo quod aliquid
simile lial)ent passioni qUcB est verecun-
dia. Qua^dam autem sunt amantia pul-
chritudinem, sicut pavo : et ideo etiam
incessu composito gradu incedit ne ma-
culetur, et dum est pullus humefactus
totus et pollutus aliquando moritur,
quasi poUutionem sustinere non valens. CAPUT JV.
omnia autem animalia districti-
Inter
vum intellectum habet solus homo.
jMulta tamen animalia alia retinent
memorias eorum qu» vident, et addi-
scunt. Sed illa memoria quse est cum
reminiscentia, non est nisi in solis ho-
minibus, et estpars divina in eis, ut di- Et est digrussio dcclarans secimchim ciuid
cit Plato. autem narrabimus
Inferius est regimen vitse in animalibns.
disquisite et sigillatim omnes mores ani-
malium omnium, et modos regiminis vi-
tae suae, et subtiliabimus considerationem
esse eorum magis quam hoc fecerimus :

quia hic non diximus, nisi universaliter

de istis.

Ad faciliorem autem intelligentiam

horum quse de regimine vit£B animalium
dicta sunt, oportet scire quod nullum
animal omnino perfectc participat regi-
men vitse, nisi homo. Perfectum
solus
enim regimen secundum partes
vites est

honesti, et ad finem felicitatis. Est autem

regimen hoc, sicut in Ethicis habet de-
clarari, in tribus in quibus quaeritur fe-
domibus unum secundum do-
licitas in :

mus dispensationem privatam quse oeco-

nomica Grece vocatur et in civitate se-
:

cundum congruam officiorum, et civium

distributionem : et hoec extenditur ad
provincias et nationes secundum commu-
nicationem et distributionem ita quod
:

monarchia regni ex ipsa fiat. Aliquando

autem habet senatum se gubernantem,
aut etiam potiores in divitiis et potestate
et dignitate : quse tres urbanitates sunt
multitudines continentes, dictee a Grsecis,
monarchia prima, et aristocratia secun-
da, et democratia tertia. Fit autem hoc
regimen legibus, et distributione officio-
rum pro idoneitate personarum, et com-
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. 1 18

municatione meritorum et negotiatio- aut formicarum non deservit in aliquo

num. Tertia autem regiminis dispcnsatio alii, sicut abundantisB promptuariorum
vocatur Grsece monastica, in qua homo hominum sibi invicem deserviunt ad re-
solus vivitseparatus ab aliis, ut majorem gf ndas civitates ct gentcs. Ea autcm quse
sapicntiae et contemplationi possit dare civilitatem imitantur, congregantia totam
opcram, admirabiles quserens et mirabi- gentem non communicant
suse speciei,
lium causas, et ex hoc delectationes ha- ad inviccm opera, neque distribuunt sibi
bens puras etlirmasquibus nihil est con- invicem hicra, neque legibus editis re-
trarium : in his enim fehcitas consistit guntur et gubernantur, nec finem felici-

contemplativa. Tribus autem his deser- tatis attendunt : sed imitantur civilitatem
vit ea qu3e vocatur Ethica, subjiciens in liabitatione congregata et defensione
passiones virtuti morah, opera aut diri- communi, sicut grus, et anas, ct sturnus,
gens ad sequitatcm juris sive naturalis propter quod decipiuntur ab aucupibus
sive positivi, et intellectum regens recta talia animalia: positis enim quibusdam

ratione, quae mcdiuii} est virtutis intellc- susespecici avibus vel imaginibus avium
ctualis. juxta retia, statim adveniunt ad cohabi-
Animalia igitur regiraen vitce partici- tandum illis, et in retibus concluduntur.
pantia, non participant ipsum, nisi se- Sed sinml existentia, defendunt se ab
cundum non enim
imitationis modum : accipitribus, et aquiUs, a quibus soUtaria
principium suarum operationum habent existcntia sc delendere non possunt :

virtutem, sed quamdam naturse inclina- sicut vidcmus anatcs, et aves aquaticas
tionem ad virtutis similitudinem. Sic latos ct membranales pedcs habentes,

turtur et palumbus imitantur castitatem^ visa aquila coixgrcgari simul in aqua ct :

anser autem et catus verecundiam, leo cum ipse impetum facit ad rapiendum,
comnmnicationem et for-
liberalitatem et demorso capite spargentes aquam in fa-
titudinem. Similiter autemnon faciuntea ciem aquilse, prohibent accessum. Simi-
quse faciunt ad hnem felicitatis domus, litcr autem sturni ad qucmhbet impetum

quse est abundantia domus et familiee :

accipitris comprimuntur in aerc, ct vento
neque ad finem felicitatis civilis, quse est ahirum conjunctarum removcnt accipi-
gubernatio perfecta gentis secundum trcm, et sub ipsos dcscendens aceipitcr
prudentiam facta : neque ad fincm feli- comprimitar stercoribus ipsorum, et illi-
citatis monasticae, quse est contemplatio nitUr, ita quod appropinquare non pot-
veritatis firmacum pura et admirabili est. Si autem regcm habent, non nisi se-
ejusdem delectatione. Sed quse provi- cundum aliquid rcgni imitantur guber-
dent sibi donium, aliquando non provi- nacula : etenim grus vigilem ponit pro-
dent abundantiam domus, sicut vulpes :
pter communitatis custodiam. Apis au-
sed partem habent curse ceconomica', tem egrediens de casa^ strepit sicut cor-
quod videlicet defendantur a nocumentis nu, alias convocans : et tunc rege levato
extrinsecis : ct partem non habent, in- omnes sequuntur, et quserunt novam ha-
tentionem videlicet sufticientise ex divi- bitationcm, in qua casas construaut, et

tiis in domo Aliquando auteni

repositis. thesauros mcllis reponant: sed non com-
imitantur in utroque istorum oeconomi- municant cum alio examine in ahqua
cam, sed non in (ine, sicut apis, et for- communicatione operum, aut distribu-
mica, qusB faciunt casas ct replent cas tione damni aut lucri, nec in ahqua pie-
thesauris suis, sed non referunt hos the- tatc sc habent ad parcntes a quibus exie-

sauros ut organice civilitati aliorum rvmt.

descrviant animahum, sivc sint cadem Similitcr autcm animalia quae virtutes
specie cum ipsis sivc in diversa sint spc- imitantur, quse sunt regiminis vitae, cle-
cie ab ipsis. Unum enim examen apum mcnta ctprincipia non imitanturpcrfecte:
 16 I). ALB. MAG. ORD. PR^D.
unamcnim virtutem imitantia, negligunt
aliam : et virtutem imitantia, nihilomi-
ims subjacent passioni quce virtuti op-
ponitur, sicut extrcnmiu opponituf me-
(lio. Yerbi gratia, leo liberalitatem et
maguanimitatem imitatur ct fortitudi-
ncm : ct cumliberalitatis sit clcproprio et

abundanti communicare, et in hoc gau-

dere, ipse communicat prsedam : ct idco CAPUT V.
potius profusio tyranni erit liberalitas
sua, quam communicatio virtutis. Adhuc
autem magnanimus ct fortis existcns,
sul)jacct iracundise fortis autem gratia,
:

])oni magna invadit et vincit : et sic faci-

le est videre in omnibus aHis.
Quod autem maxime inhis altcnditur, Demcmhris animaliian :iecnndum officia
cst quod non agunt actus rcgiminis istius eorum c^uod hahent in corpore.
libere, sed vere impulsu, propter quod
mente et ratione et memoria minus quam
alia participantia, melius lial)ent regimen
vitse, sicut apis quee nihil mentis et pa-
rum momoriae habet, et multo minus
quam leo, vel corvus, ettamen multa re-
gitur CEConomica et monarchia et civi-
litate. Et quibuscumque quidem hoc a Redeuntes autem ad propositum, ad-
natura inditum cst, et quasi nullius di- huc universalitor tangamus mcmbra ani-
sciplinse sunt susceptibilia, in communi malium, dcterminantes officia quibus se
operantur sine rege, sicut formicse. Qua?- habcnt ad invicem.
cumque autem sunt communis vitae par- Dicamus igitur, quod onmla animalia
ticipantia, cum regc operantur, sicut conveniunt in lioc quod habent duo mem-
apis. Reges autem habentia, aliquando bra per quse salvatur substantia indivi-
habent regem a natura constitutum, sic- dualis ipsoi'um : quorum unum est mcm-
ut apis : ipsa enim quantitas corporis in- brum per quod recipiunt nutrimentum,
dicat perfcctius csse in suo genere hoc ct hoc est os, aut aliquid simile ori.Se-
animal : et ideo debere ordinare alia et cundum autem est membrum in quo re-
imperare cis. Aliquando autem consti- tinent nutrimentum, ut exsugant ex ipso
tuitur rex et destituitur, sicut in gruibus mancnte in membro illo humidum nutri-
hgec eequaliter perfccte sunt in viribus mentale corporum suorum : et hoc vo-
animse. Et ideo non est in eis necessitas catur stomachus aut aliquid loco
.,
et vice
regis, nisi protempore, quando necesse stomachi existens. Ista tamcn duo mem-
est aut dormire aut dirigi in volatu, pro- bra habent convenientias et differentias
pter quod noctibus custodem habcnt vi- in diversis animalibus secundum modos
giliarum noctis, et in volatu duccm, pro- quos dicemusposterius, secundum aspcc-
pter cujus, directionem ordine litterato tum vidclicet figurse ipsorum, et aug-
volare dicuntur. mentum ct diminutiones, ct convenien-
et secundum situm.
tiam qualitatum,
Communicant autem adhuc in mem-
bro tcrtio quod ,
est membrum
ad quod vadit in sccessum missum :
 LTB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. I 17

et hoc est venter, quia post ingressum aut pluribus eorum : eo quod haec aut
cibi in os, mittitur in ventrem, et trans- salvant esse individui, aut speciei : et

it per ipsum. sine eis perditur utrumque.

Superfluitas autem quse separatur a Quia autem omne animal est substan-
cibo digesto in animalibus, cst duplicis tia? humidae, et est in eo calor dissolvens

generis : et est generale, quod omnia substantiam humidam ipsius, et calor

animalia quae distinctum habent mem- aeris circumstantis, et calor qui genera-
brum recipiens et colligens et emittens turamotibus ejus coadjuvans addissolu-
suam humidam, habent
supcrffuitatem tionem ideo non salvatur animal ali-
:

etiam mem])rum recipiens et recoUigens quod sine nutrimento. Scimus autem ex

et emittens superfluitatem siccam, sed determinatis in libro de Niitrimento,
non convertitur. Nam animal habens vas quod non nutrit aliquid nisi in quo est
recipicns superfluitatem siccam, non ne- aliquid siccum incorporabilc, quod est
cessario habet vas recipiens superfluita- potentia pars nutriti : aqua enim quae
tem humidam, eo quod superfluitas ejus tantum est humida, non nutrit, sed vehit
humida immiscetur et immittitur cum su- nutrimentum. Oportet ergo omne ani-
perfluitate sicca sicut aves quas non ha-
: mal habere nutrimentum siccum, et re-
bent vesicam quae est receptaculum hu- ceptaculum nutrimenti sicci non autem :

midae superfluitatis. Omne igitur animal oportet omne animal habere nutrimen-
habens vesicam, habct ventrem sive al- tum humidum aut reccptaculum nutri-
vum inferiorem et non omnc habens : menti humidi. Quod autem non salvatur
ventrem, habet etiam vesicam. in suo esse individuo, oportet salvari
Adhuc autem omne animal habens se- per generationem, et non esset genera-
men generationis generans exse aliquid tio nisi darcntur membra generationi
sibi in forma et specie simile animal, ha- convenientia : et ideo oportet omnia
bet membrum conveniens semini suo animalia vasa habere seminaria et con-
quod vocatur vas seminarmm sed hoc : ccptus et partus quse diximus. Per hoc
in mare et fcemina, Propter quod
difl"ert igitur patet probatio inductorum.
sciendum est, quod omne niasculinum Amplius autem genus quod est subje-
in genere animalium existens, generat ctum primum quod subjicitur in omni
ejiciendo suum semen in suam fcemi- animali, est sensus tactus, propter quem
nam. Foemina autem non ejicit, sed im- animal est animal : et oportet quod sit

mittit decisum a se semen in suam ma- in eo aliquod membrum,

quo sicut in in
tricem. Invenitur tamen animal de quo instrumento et sicut in medio sit tactus :

adhuc non apparuit mas aut focmina, et et hoc quidem membrum non habet no-
hoc est anguiUa. men commune, quod secundum unam
Adhuc autem omne animal habens se- rationem conveniat omnibus membris
men et generans ex sefilios, habct meni- animalium in quibus est tactus : sed in
bra convenientia naturai suee ad conce- multis convcnit in uno nomine et ratione,
ptum partum Uliorum. Scd haec mem-
et sed in aliis cst aliquid similc iUi, quod

bra diversitatem habent in forma et quan- non habet tamen nomen ejus, neque ha-
titate et situ, sicut et alia in speciebus bet ipsius nominis plenam et univocam
diversis animalium. Qusedam enim fcB- rationem.
minarum habent matricem secundum Adbuc autem in omuibus animalibus
veram matricis rationem. Qusedam au- est humiditas quae cst subjectum vitae,
tem habent membrum quod hal)et viccm qua quaudo caruerit animal, aut quando
matricis sed non veram rationem ipsius. cxsiccari incipit, destruitur animal et sc-
Haec igitur meml)ra sunt, quse vel omni- nescit, tcndens ad corruptionem, sicut in
bus animalibus conveniunt necessario, libris de Causa vitcV longioris probatum
2
18 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

cst : ct oportct quod iii cis sit mciul)rum cnim agrestia aut carcntia pcdibus om-
in quo primo aj^^grejijatui' illa humiditas, nino, aut hahentia duos pcdes, aut qua-

ct dccurrit pcr mcml)ra caetcra. llsec au- tuor tantum, habent aliquid sanguinis
tcm humiditas in multis animalibus pcr- plus vel minus, et praecipue circa corda
fecliorihus cst sanguis, ct in aliis minus ipsorum. In aliis autem non est sanguis,

perfectis aut aquaticis cst alia humiditas, sicut in apibus et vespis, et marinis qui-

qurccst loco sanguinis, sicut vencnum busdam sicut in sepia, ct karabo, quae
cst humidilas draconis, ct rutclfc, et vi- cst locusta maris vocata apud nos : et in

pcrae. Et est in uliis humiditas non com- omnibus multipedibus plures quam qua-
plctapallida, quae dcclinat ad aquosita- tuor pedes habentibus. Oportet enim nos
tcm, sicut virus qiiod est in animalibus. non latere, quod, sicut diximus, membra
Resumentcs igitur dicimus, quod com- quaedam sunt similia et hsec sunt in :

munis scnsus in quo communicant vcl animalibus perfectis sanguinem habenti-

conveniunt omnia animalia, est tactus : bus : sicut est os videlicct, cartilago,

ct sicut in mcdio et instrumcnto est in ali- nervus, chorda, ligamentum, arteria, ve-
quo membrorum simiiium in carne enim :
na, panniculus quo membra involvuntur,
vclineo quodest similc carni, est sicut in et caro quse supplet vacuitates.
medio in nervo autcm scnsitivo est
:
Omne autem membrum cujuslibet ani-

sicut in instrumento, aut in eoquod cst malis, habet virtutem naturalcm pcr
simile nervo in sanguineis enim in car-
: quam complet suum nutrimentum : et

ne et nervo, in aliis autcm sanguincm hsec virtus ad minus quatuor habct ope-
non habentibus, est in membris propor- rationes, quae sunt, nutrimentum con-
tionatis carni et ncrvo et similibus cis venicns attrahere, et attractum rcctifica-
proportionc virtutis tactivfle quse cst in re, et rectificatum sibi ct membro in quo
eis. Sed generaliter oportet quod sensus cst unirc, et id quod non est conveniens
istc sit in membro simili non heteroge- nec rectiricari poterit, a se expellere.

nio enim est virtus passiva passi-

: ista : Membrorum autem divisio virtutes ha-

vum autem et receptivum est in anima- bentium est per quatuor difTcrentias :

libus membrum simile et dissimilia non : quoniam aliquod est virtutem suscipiens
patiuntur nisi per passioncs similium. et in alia refundens, sicut cerebrum, et

Yirtutcs autem opcrativse quie alio nomi- hepar : cercbrum enim virtutem vitse et

ne motlvge dicuntur, magis ac- cum sint caloris virtutem et spiritum suscipit a
tivee, sunt raagis in formalibus membris, corde, et similiter hepar : et sunt trans-
quffi sunt mcmbra dissimilia, sicut inci- fundentia etiam virtutes suas in anima-
sio etincisi cibi masticatio sive mollitio : lia cerebrum quidem sensum et motum,
:

nam virtus movens ad haec opera dentes sed non absolute, sed in relatione ad
incisores ctmolares, estin ore sicut in or- cor, sicut in frequentibus ostenditur : he-
gano quocompletur opus et virtus mo- : par autem transfundit nutrimcnti virtu-
vendi de loco ad locum est in pedibus : tem, etiam non absolute, secundum Pe-
quia licct in nervis motivis sint hujus- ripateticos, licet Galenus vclit quod tam
modi virtutcs, tamen non complentur cerebrum quam hepar absolute in alia
opera eorum nisi pcr membra organica suas transfundat virtutes. Scd de hoc in
autem virtus hsec ctiam
dissimilia. Est sequentibus disseretur a nobis.
avium et in diversis aliis membris
in alis Suscipiens autem ct non dans est sc-
animalium processivum motum haben- cundus modus membrorum animalium :

tium. et tale membrumomni animali san-

in
Adhuc autem in quidusdam animalibus guinem habenti, est caro in his autcm :

est sanguis, sicut in honiine, ct cquo, et quse sanguinem non habent, est id quod
caeteris agresfibus perfcctioribus. Omnia loco et vice carnis est. Habet autcm eum-
 LTB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. I 19

dem raodiim caro iii mollibus, quom os tore suscipiat. Ilas autem tres membro-
in duris membris. Ilsec enim duo virtntes a rum diversitatcs omni necesse est conve-
corde et hepate in generationis principio nire animali per rationem quam induxi-
sumunt per quas subsistunt, et illte in eis mus.
quiete manent et non ministrantur ab Ampliiis in omni animali magno et
eis alicui alii membro. Hoc tamen non parvo cujuscumque sit generis, necesse
nisi a corde omnis confitetur secta
fieri est esse duas alias membrorum divcrsi-
Peripateticorum sed Galenus dixit hoc
: tatcs, quod quaedam membro-
scihcet
lieri etiam ab hepate, et nos ostendemus rum suorum sint principalia, et qusedam
in sequentibus, quod fit primo a corde, secundaria principalibus membris deser-
secundo ab hepate. vientia. Et principaiia quidem sunt quae
Qaidam autem antiquissimorum Phy- operantur salutem individui singularis,
sicorum qui Anaxagoram imitati sunt, aut salutem speciei. Ea autem quse ope-
dixerunt haec membra virtutes suas ha- rantur salutem individai, sunt tria. Cor
bere a seipsis, et in ipsis quiescere eas- quidem, a quo fluit virtus vitae : et cere-
dem. Et ideo secundum istos membra 6rM/7«, a"quo fluit sensus et motus, sive
hsec cadunt in alia partc divisionis qua3 virlus sentiendi et movendi in relatione
est tertia : quoniam secundam eos ncc ad cor et liepar,
: a quo iterum per rece-
sunt suscipientia nec dantia virtutes ali- ptionem quam haurit a corde, fluit vir-
quas. Sed tamen hoc membrum non con- tus nutriendi. Propter quod constat ista
venit partibus animalium quia in quo- : tria non seque principalia esse, scd cor
libet corpore animal sicut est unum cor- esse primum principium aHorum : et
pus, ita necesse est unum esse aliquod ideo cor in his est sicut in sphseris coele-
membrum, a quo principientur aha se- primus motor motus hic enim
stibus est :

cundum.esse et virtutes. Et ideo non compositusest ex motore ct mobili et :

potest esse quod dixerunt, quod aliquid quicumque alii sunt motores moti, vir-
sit membrum nec suscipiens nec dans tutes movendi accipiunt ab ipso primo
virtutem quam habet. Sicut enim est in composito motore moto : et virtus cor-
ordine universi, quod omnia recipiunt a dis est sicut virtus luminis solis, cui ap-
motore primo motum et esse : ita neces- plicantur omnia alia, et accipiunt virtu-
se est esse in universo membrorum cu- tem ab ipso, et tunc possunt peragere
juslibet animalis, quod omnia membra suas operationes ipsum autem nonacci-
:

recipiunt calorem et vitam et virtutcm pit aUquid ab aliquo aliorum. Propter

ab eo qui est causa et motor primus in quod etiam a Pythagoricis sol cor cceli
ordine universitatis membrorum. esse dicebatur, eo quod ipsi ccplum di-
Divisio ergo membrorum quae quadri- cunt esse magnum animaL IIa3C autem
membris fuit secundum Antiquos,trimen- membra in specie et forma sunt in omni-
bris esse ostenditur : ut sit membrum bus animalibus perfectis : in aliis autem
et suscipiens et dans virtutes, et sit ali- sunt membra correspondentia his qua;
quod suscipicns et non dans, ct sit ali- supplcnt vices eorum.
quod non suscipiens ab aliquo quod sit Sed quia animal neqaaquam salvatur
intra corpus, sed dans omnibus et lioc : in esse perpetuo nisi per gencrationem,
est cor licet (jialenus dicat, quod susci-
: ideo necesse esl esse quarlum principa-
piat ab hcpatc nutrimentum et virtutcm le, quod operatur salulcm indivi<lai, sper-

nutritivam. Hoc autem omnino inconve- matibus auimalium sccundum quosdam

niens est, ut in sequcntibus cril mani- virtulem formantcm imprimens : ct

fcstum. Nullum autem cst ncc dans ncc hoc (!st (juod vocatur testicuiiis, sivc va-
suscipicns, sicut et in mundo non est sa seinmaria. Sicut igitur cum tria sint
aliquid quod nihil omnino a primo mo- constitucnlia animal in individuo, sub-
20 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
stantia materialis vidolicct, ct foriua se- Amplius aulcm in omnibus animali-
cuiulum gcnus quaj est vita, ct forma bus trcs adhuc invenimus membrorum

diircrentiic constilucntis quaj est scnsus : difTcrentias quoniam in omnibus anima-

:

tria membra qua) operantur ista et dedu- libus quaodam sunt mcmbra operantia

cunt in corpus aninialis, vocantur prin- essc animalis et quacdam sunt quae non
:

cipalia licpar quidcm substantiam ma-

:
sunt in ipsis nisi proptcr auxiiium isto-
terijE, et cor forniani vitoe quse est genus rum : et quaedam sunt qu;c utrumque
animalis, ct ccrcbrum formam scnsus istorum faciunt. Opcrans autem cst quod-
quai cst diiTcrentia constituens aninial. libetmembrum principale, sicut diximus,
Spccies autem participat csse pcrpetuum quae suas ad esse animalis complent et

pcr gcnerationcm unius ex alio : et boc perficiunt opcrationcs. Auxiliantia lan-

non potest cssc, nisi virtus formans ani- tum sunt, qu(e creata sunt in auxilium
mal conferatur semini ex generante et : ahorum, sicut pulmo ad eventationem
hanc operatur in relationc ad cor testicu- cordis in sanguinem habentibus, et lacry-

lus. mabile ad salutem oculi. Utrumque au-

Aba autem sunt membra istis mini- tcm istorum hepar habct, quod suum est
strantia sive deservienlia : scd hscc non unde nutritur, satis complet nutrimcn-
adeo ut prima participantur ab omnibus tum, sed auxilium parat tertiae et quartae
generaliter animabbus, sed tamen omnia digestionis, quarum neutram complet.

necesse est habere aUquid eis simile.

Ministrantia autem dividuntur in duo
genera : quoniam quaedam ministrant
preeparando id in quo membrum princi-
pale operatur : et qusedam ministrant dc-
ferendo id in quo membrum principale
operatum suam operationcm. Verbi
est
gratia, dicimus quod cordis minister
prseparator, est pulmo, qui praeparat ei

specicm : et minister defcrens id quod

cor operatum est, est arteria qua? dcfert
spiritum vitae a corde in membra. Cere-
bri vero minister prseparator, est quod
praeparat ei nutrimentum, sicut hepar et
alia ministrantia ci nutrimentum : defe-
rens autem id in quo operatum est cerc-
brum, estnervus deferens sensum et mo-
tum per totum autem
corpus. Hepatis
minister pra^parator, est stomachus et
mesaraicae et minister deferens id quod
:

hepar operatum est, est venae. Testiculo-

rum autem minister praeparator, est va-
sa, per quae ministratur sperma sicut :

forte cerebrum, ct aliquo modo totum

corpus ministcr autem dcferens quod
:

jani testiculus operatus est, cst virga. Is-

ti autem membrorum modi sunt in om-
nibus aniiualibus : eo quodcuilibet etiam
pcr sc paicl, quod sinehis non vivit ah-
quod animaliuni.
 LIB. l DE ANIMALIBUS, TRACT. I 21

diximus, concipiunt ova et postea gene-

rant vermes, quia ova in ventribus eo-
rum mutata sunt ad vermium figuram,
sicut piscis marinus longus qui vocatur
chalene, et vipera. Quse autem conci-
piunt ova et pariunt animaha sibi similia
cum testis egredientia de utero ipsorum,
sunt viperge magnse quaedam longi cor-
CAPUT VI. poris, quorum numerus magnus est jux-
ta Oceanum aquilonarem in partibus Os-
tomiae ct Osihae, ut dicitur. Sic autem
generantium marinorum quaedam carent
figura aurium, hcet audiant per quos-
dam canales, sicut delphinus, et piscis
longus valde, qui chalene ab Aristotele
De modis generationis animalium in vocatur. Sed diffcrt in situ canale illud :

universali. quia in delphino est posterius in capite,

et in chalenc est in fronte. Quaedam au-
tem talium marinorum habent figuras
aurium, et sunt discoopertae extraincapi-
tibus suis, sicut piscis qui dicitur kelon,
et piscis qui baro, et ille qui halam vo-
catur. Cum autem dicimus animaha
ovantia, non vocamus ovum, nisi illud
Universitas etiam animalium est penes quod generat pullum ex parte alba par-
modos generationis eorum : quoniam tium ejus quaedam enim est ovi mate-
:

quaedam eorum gignunt ova, et qusedam ria radicalis pulli, et quod reslduum est,

generant vermes incompletos, sicut apes, est cibus pulli in ovo formati, quo ciba-
et formicse, et pediculi, qui generant tur quousque conipleatur ad egredien-
quaedam generant animalia,
lendes, et et dum de testa ovi. Verniem autem dico,
qusedam concipiunt qusedam ova, et quod ex toto quidem concepto formatur
postea pariunt animalia cum testis ovo- in totum, sed postea completur ad figu-
rum. ram processu temporis. Simile autem
Illa vero quae generant animalia, sunt voco, quod cx toto conceptu generatur
sicut homo, et equus, et omne pilosum in totum simile parenti in specio et figu-
animal, sive sit marinum, sive agreste, ra complcte statim ut generalum est.
sicut quae sunt magnorum corporum de Oportet autem scire, sicut diximus,
genere marinorum, ut delphinus, ct cae- csse animalia gencrantia sibi similia,
terorum genera qufe a quibusdam bale- quae generatione conciplunt prius ova in
nsR vocantur et in nostro mari quod
: sua matricc, et quando pcrficiuntur in
est Oceanus tangens Angliam et Germa- utcro imprsegnationis suse, fit ex eis si-
niam et Galliam, duorum generumin- milc vermi quando paritur vormis
; ct
venitur, quorum unum habet os ad su- ille, ahquo tempore comph^tur, et recipit
gendum, sicut murcena, ct lioc hahct figuramet formam perfectam, ct fit cx co
carnem meliorem et aUerum habet
: animal couiplctum, sicut aninial mari-
dentes magnos ad masticandum, el hoc nuiii longum quod vocatur celeti. Quae-
habetcarnem minus bonam. dam autem animalia parienlia sibi simi-
Alia autem animaha ovanlia et vcrmes lia sunt, quae ex scmine for-
concopto
facientia, nota sunt. Qusedam etiam ut mato ct perfecto cuiittunlur, ot produ-
22 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.

cunt sibi similia in fip^ura ct forma, sicut ligurationem ct formam. Et hnec duo
liomo, ct cquus, ct idcm cst dc omnibus sunt prima principia gcneralionis. Prop-
sihi similia gcncrantibus. ptcr quod humidum spermaticum suITi-
Ovanliuni autem quoedam ova suut ciens generationi omnium animalium
dura? tesire, ct conliucnt in sc duos hu- nccesse est constare ex bis duobus. In
mores, album vidclicet.ct citrinum, sicut quibusdam autem vel fortc in omnibus
omnia ova avium apud nos notarum. necesse cst adesse tertiam humiditatem
yjgo tamcn jam vidi ovum galHnae, quod proesentcm in loco in quo praedicta duo
liabuit duas testas, unam intra aliam, spermata sunt permixta et hoc est nu- :

ct in mcdio duarum tcstarum babuit tritiva concepti, ex qua non radicaliter,

albugincm, ct intra intcriorcm etiam sed matcrialitcr fiunt quffidam partcs
non fuit nisi albugo, ct fuit ovum par- cjus : et hoc in animalibus generantibus
vum totum rotundum ad modum spbge- sibi similia est sanguis menstruus, vel
roe. Sed hoc erat unum dc naturse pecca- alius humor qui est loco sanguinis men-
ris ct monstris. Qucedam autem ovan- strui : in ovantibus auteni est humor ci-
tium ova sunt molHs tcstae, qua3 estsicut trinus qui vitellum vocatur : aut alius
pelHs, et humor qui est in cis, est unius humor aquosus qui loco vitelli ad cibum
ct ejusdcm coloris. Et taHa sunt ova pi- concepti embryonis est praeparatus : in
scis qucm supra nominavimus, qui clieletl eisautem quse generant vermes, est sic-
vel celeli autem talia
vocatur . Sunt ut in aliis. Oportet enim necessario ta-
etiam ranarum ct piscium et arancarum lem adesse humorem in loco operationis
ova et vcrmium multorum. Animalium duorum spcrmatum quia aliter defice- :

autem generantium vermes, quidam ver- rct conceptum, non habens nutrimen-
mes moventur in eadem hora suae nati- tum.
vitatis, et quidam non faciunt hoc nisi His igitur tribus humiditatibus sic in
post aliquot dies, sicut vermes formica- unum locum redactis, ex humiditatibus
rum et apum et de his omnibus diver-
:
duarum, quarum unaactive, altera passi-
sitatibus exequcmur inferius cum ratione
ve generat, formantur omnia similia
subtili causam assignantes omnium di-
membra prsetcr carnem ct adipcm pro- :

ctorum. pter quod humiditate spermatica defi-

Sed quod hic sciendum est, hoc est, cicntc, in qua est vis formativa eorum,
quod omne quod generatur ex humido numquam recrescunt truncata. Sanguis
spermatico, babet suse generationis sub- autem qui attrabitur in nutrimentum
slantiam ct virtutem, sive illud humi- embryonis, est duplex in substantia, et
dum sit iu utero, sive sit in ovo. IIoc duplex iu virtute. Aliquid enim sanguinis
autcm humidum si habeat completam sic unitur spcrmatibus, quod induit vir-
virtutem generationis, necesse cst in se tutem aliquam spermatis, eo quod ali-
habere et proprietatem virtutis masculi quid humiditatis spcrmaticae manet in
et propriatatcm virtutis foemincie.Has ipso : et ex Iioc gcncrantur dcntes, prop-
enim virtutes intra sc oportet ipsum ter quod in aetate vicina spermati recrc-
continere, sicut diximus in libro de Vc- scunt truncati, et in setate remota a sper-
gelahilibus. Gcncrans cnim in eo active, matc in qua virtus primi gcnerantis a
cst virtus masculi, et generans in ipso sanguine evanuit, non recrescunt. Altera
passive est virtus fceminae. Et sicut de autem pars sanguinis duplicis vel tripli-
substantia casei sunt, coagulum videlicet cis est substantiae^ et ex spisso quidem
quod facit, et lac ex quo fit caseus ita : ipsius sanguinis generatur caro quse sup-
duo spermata sunt de substantia concep- plet vacua membrorum similium et in-
ti spcrma quidem viri faciens, ct spcr-
: strumentalium, et hsec influit, et effluit, et
ma foemina suscipiens coagulationem ct abrasa recrescit. Ex aquosa autem parte
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRAGT. 1 23

ejusdcm sanguinis vel humoris cibalis rus, et his similia : qua^dam autem
generantur adeps ct pingucdo : et lioc plurcs quam quatuor habentia, multipe-
facilius influit ct effluit quam ipsa caro. da^ aut poUpeda dicuntur, sicut vespa et
Aliae autem partes sanguinis non sunt apis. Et aliquodinvenitur viginti podum,
vere aliquid sanguinis aut humoris ciba- sicut quaedam species vermium in aures
lis, sed fiex et impuritas cjus, quae non intrantium. I)uo enim genera sunt ver-
attrahitur ad generationem alicujus par- mium illorum : et inter has summas
tis animalis, sed collecta usque ad par- qucedam habent sex pedes, qusedam et
tum expellitur cum nato ex utero in se- octo, ex queedam deccm, ct usque ad sic
cundinis, vel ex ovo in testis. Similis au- viginti, et ullra illum numerum apud
tem virtus est animalium
in hepatibus nos non est inventus numerus pedum in
et cordibus, quse membra postquam na- animalibus.
ta sunt animalia, ex cibo formant car- Sed hoc observat natura, quod in om-
nem et adipem secundum duplicem sub- ni animali pedes pares constituit, unum
stantiam ipsius, et ilHs expellimus faiccm contra unum in ulroque latere, ut eequa-
sicut diximus. liter portetur pondus corporis. Uno au-
tem pede nullum animal continue move-
ri potest, quia non ambularet nisi levato

et posito pede : et cum levaretur pes,

nihil portaret corpus, et ideo tunc cade-
ret : et quod
ideo falsum esse convincitur
dicitur demonopedibus et quod dicunt, :

quod vadunt saltando, nihil est quia :

talis motus non potest esse continuus

CAPUT VII. propter suam inordinationem et difficul-

tatem.
Adhuc autem cum pes detur ad por-
tandum corpus, oportet ut pes fortis sit et
levis respectu corporis : quia si gravare-
tur duplici onere, proprio videlicet et
corporis, non continue sustineret porta-
De differentia animalium simipta penes tionem. Et per hanc rationem patet,
membra processivi motus. quod est absurda falsitas, quod dicitur
de magnipedibus hominibus, quod pede
se cooperiant ab imbribus et sole, sicut
scribitur in Mappa miindi.
Pedes autem non habentia sunt multa
natatilia, et haec diversificantur in instru-
mentis sui motus, quod vocatur ala
communiter, et proprie vocatur piima :

Est autem adhuc differentia anima- et plura generum illorum sunt, qu» ha-
lium penes menibra motiva sumpta, bent quatuor alas, hoc est, in qu;ituor
quia qusedam habent pedes, qua^dam locis alas : habent enim duas in facic,
autem non. Pedes autem habentia diver- hoc est, in anteriori corporum suorum,
sificantur in habendo pedcs. Qua^dam quod cst venler et pcctus, unam quidem
enim duos pedes habentia, ut homo, et alam su])erius, et alteram infcrius in
multa volatilia, bipeda vocantur quce- : ventrc : et illa quidem qua3 est anlerius,
dam autem quatuor pedes habentia vo- illa est du;c ala3 simul stantes, quarum
cantur quudrupeda, sicut equus, et tau- una reflectitur ad unum latus, el allcra
24 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

rcfloctiluracl alteruin autem qua3 est

: illa modus piscis secundum communilatem
inforius in stiicto piscis, non cst nisi generis sui non natat, nisi por amplilu-
una : infcrior autom habct similitcr duas dineni corporis sui incurvando se, et re-
alas, unam antc (jUcP cst simplex, et al- curvando modo ad vcntrem, ct modo ad
tcram post in stricto dorsi : ct liabct cau- dorsum.
dam pro gu])ornaculo. Illa autem quai est Qua^dam autcm cst rana magna mari-
anterius in facic pcctoris ojus, bifurcatur na, quce habet alas ct omnia, quae qui-
proptcr hoc quia ibi piscis spissus cst ct dem sunt ampla, sed finis amplitudinis
non potest csse in media ahi nc impcdiat oorum doclinat ad strictum, sicut piscis
vcrtcbrum alai capacitatem vcntris : ct qui apud nos midre vocatiir. Omnia au-
cum una parto flexa, oportuit quod
sit in tom gcncra piscium, de quibus vera opi-
in altoram partom simihtcr alia flccte- nio ost, quod pedcs habent et alas, na-
rotur : quia alitcr cospitarct piscis natan- tant cum utrisque, sicut omnia genera
do, sicut navis quae in una parte remi- malachie : et ideo ille vclox est valdc in
gatur, et non in altcra. Talis autem piscis natando, ct vincit undas, ita quod saepe

est in mari Graecorum, qui vocatur ar- procodit a littore in profundum pelagi.
kealudo, et alius qui vocatur lacerat. Sic autem praecipuc pedibus et pinnis
Apud nos autem abundant talcs : quo- natat piscis vocatus archosis, et multa
niam lopus maris talis est, ct multi alii. genera multipeda marinorum, quae sic
Lucius autcm habet quidem ordincm natant et moventur.
alarum quem diximus in vcntre, scd non Illud autem quod durae carnis est, et
in dorso habet ahim ante, sed posterius testeum ex genere piscium, sicut quod
in stricto corporis ejus. Aliquando au- dicitur karabo sive locusta maris, et aha
tcm genus est, quod duas habct alas, multa genera cancrorum parvorum, mo-
sicut omnes pisces, longi et stricti et levis ventur cum sua cauda retrorsum velo-
corporis, sicut henkeles, et hasmorinte : cissime extensione caudae et retractione
etomncs qui vivunt ex aqua rapiontes sive replicationo ipsius versus suum
suum nutrimontum in undis, sicut ser- ventrem, sicut si esset motus alarum
pens in terra? pulvcre suum accipit nu- suarum. Tenchca autcm, quae est species
trimcntum, non habcnt pinnuLis, sicut quaedam crocodili, movetur ct natat pede
mur«na. suo et cauda sua quia illa habet qua-
:

Quidam autcm pisces vocati celetiy de sdam pinnulas. Et eumdem modum na-
quibus diximus, non habent alas omni- tandi cum cauda sua habet omne quod
no, slcut et omnia genera piscium quiB confcrt et contrahit caudam de minori ad
sunt amplorum corporum et plurium majus incurvando enim minus sive
:

caudarum pisces cnim qui apud nos rai

:
posterius caudae versus majus, et postea
vocatur, multas habet caudas, ct est am- extendendo, impingit aquam remo
sicut

pli corporis, ct non habet distinctas, sic- et gubornaculo et natat, sed movendo
ut alius piscis. Et hoc modo etiam pecten eam parum versus latcra, gubcrnaculi
quod pleidis vocatur, et pecten quod usum incurvando autcm versus
facit :

vocatur biitJia, et pecten quod vocalur dorsum vel ventrem et velociter exten-
rumbus, pinnas non habcnt, quarum im- dendo, usum praebet remi navigantis :

pulsu et attractione moveantur sed in : sicut ot aquam

gubernatores posterius
circultu suo circumpositi sunt pinnuli : gubernaculo retrorsum pcrcutientes, ma-
sod illis videutur ad gubernaculum uti : gnum auxilium praestant rcmigantibus.
quia non volvunt eas posteriorando et Tenchea autem in cauda sua caudae pi-
antcriorando, movent pin-
sicut pisces scis assimilatur, qui a Grsecis galabus di-
nuhis et animalia pcdes. Vocatur autem citur ille cnim et ad rcmigandum et ad
:

istud gcnus Gra^cc basccmatis iste enim : gubornandum utitur cauda sicul tenchea.
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 25

Inter volatilia auteni quse alis moven- gunt perforando pelles animalium ex
tur dc loco ad locum, qucedam habent quibus sugunt, sicut muscilioncs et cini-

plumas, sicut aquila ct accipiter et quae- : fes, et cinomiarum genera. Nullum au-

dani volatilia quie sunt rugosi corporis, tem animalium duas habens alas simpli-
sicut apis, et sibi similia habent alas quce citer membranales, habct aculeum et :

videntur esse de substantia media inter illa quae habcnt duas tantum alas, pu-
naturam pennae et membranae quoniam : gnant calceo sive rostro, quod est in an-
sunt duriores mcmbranis, et sunt magis teriori parte capitum suorum, sicut
molles et magis tenues quam pluma? muscae, et musciliones, et muscae bestia-
quae adhserent stipitibus pennarum. Ex rum, quae dicuntur cinomids, sivc muscae
volatilibus etiam est quod voLat, et habet caninae.
alas membranales, sicut vespertilio se- Adhuc autem omnia animalia caren-
cundum omne genus suum. Omne autem tia sanguine, sunt minoris corporis quam
volatile cujus aki aut pennosa est aut ea quae habent sanguinem, exceptis qui-
coriaiis, habet sanguinem. Quaecumque busdam marinis quae vocantur nialachie :

autem volatilium sunt rugosi corporis, haec enim in calidis undis in meridiona-
non habent sanguinem onmino. libus maribus majora efticiuntur multis
Adhuc autem volatilium ala plumosa sanguinem habentibus animalibus. In
vel coriali, quadamhabent duos pedes, et aliis autem contingit hoc valde raro et :

quaedam non. Dicuntur enim quidam ser- quando augmentatur malachie, magis
pentesesseinyEthiopia, quos Solinus hy- habitat in pelago quam in littoribus ejus.
bes vocat : et sunt alati pugnantes in aere Est autem frequcntcr in locis ubi multi-
cum ciconiis, et illi habent pedes. Om- plicantur aquae insipidae influentes in
nia autem alas habentia attribuuntur ge- mare.
neri volatilium. Alae ergo volatilis cujus- Onmia autem animalia processivum
dam sanguinem non habentis, sunt mem- motum habcntia, quatuor membris aut
branales, sed non absolute membranae, pluribus nituntur ad motum. Sanguinem
ut diximus : sed alae ejus sunt sub coo- quidem habentia, quatuor tantum mo-
pertorio duro testeo, sicut est videre in ventur membris, sicut homo nam tem- :

scarabeo. Queedam autem coopertorium pore primo nititur ad motum pedibus et

hoc non habent durum, sicut quoddam manibus. Illa vero quae habent quatuor
genus vespae. Horum autem rursus quae- pedes, eisdem quatuor moventur, et pi-
dam habent duas alas tantum, sicut sces sanguinem habentes moventur qua-
musca. Et aliud cst genus quod habet tuor alis ad minus. Illa vero quae non

quatuor, sicut apis magna varia quae in habent nisi alas, etiam quatuor moven-
alvearibus non habitat, sed nidum habet tur, eodem modo flectendo alas quo fle-
in terra vel in foraminibus parietum aut ctunt animalia pedcs et crura cum ambu-
arborum. Quaedam autem horum habent lant : tunc eniin sive vadendo sivc am-
in alis quasi quaedam coopcrtoria dura bulando levant unam partem a terra, et
ossea vel testea, sicut gurgulio, et sca- aliam ponunt partem in tcrra : sicut
rabeus, et scarabones habent quatuor etiam facit serpens cum serpit, inipingit
alas sub eis. Similiter autem et iila quae enim se de latere in latus. Animalia vero
in posteriori parte habent aculeum cum non habentia sanguinem sive volalilia
quo pungunt. Quaecumque autem carent sive gressibilia cxistenlia, multis mo-
osseo sive testeo cooportorio, et in po- ventur pedibus, sicut animal quod dics
steriori suo carcnt aculeo, duas habent vocalur Latine, Graccc autem f/irgis :

tantum alas, et habent culceum sive ro- illud enim utitur in motu suo duabus
strum longum cum quo mella in inferio- alis et quatuor pedibus : dies autem vo-
ribus florum colligunt, aut cum quo pun- catur, co quod codcm die moritur, quo
20 D. ALB. MAO. ORl). PRyED.

nascitur. Vocalur aulem a quil)usdam Adbuc aulcm commune genus anima-

cffhnvra '
j)r()|)ler eanulcm causam. liuni quod mulla sub se conlinct, est
CanccM- vero el karabo et pedes oclo lia- quod vocatur aninial durx testie quod- :

bcnl, quibus a^quali et ordinato moven- dam enim horum est, sicut quod vocatur
tur molu. alkinii, quae sunt quaedam conchae ma-
rinae, et quaedam horum sunt sicut ka-

rabo, et eodcm modo communia gcnera

quse contincnt modos cancrorum, sicut
id quod vocatur astatoor et apud nos vo-
catur capra, et est gcnus cancri parvum
rotundum, quod ad latus inccdit, et non
retrorsum, nec anterius.
Adhuc autem sub isto gencrc conti-
GAPUT VJII. nentur modi malachic : quia et illi qui-
dam habent duram testam, sicut id quod
vocatur tarcos, ct id quod dicitur ciron.
Adhuc autem gcnus quod multa conti-
genus animaiis rugosi corporis
nct, est :

nullum tamen animal contentum sub hoc

gencrc habet sanguinem. Alia vero ma-
De diversitate animalium qitx siint pe- rina habentia pedcs, multorum pedum
nes communia genera ipsorwn. sunt et quaedam non habent pedes.
:

Adhuc autem quaedam rugosorum vo-

lant, quaedam autem non. Haec igitur
sunt communiora animalium gcnera.
Aha autem gencra corum propter hoc
non magna gcncra dicuntur, quia spe-
cies multas non continent sed qusedam
:

ex eis sunt simplicia, quse formalem in

Sunt autem genera communiora ani- se non recipiunt divisionem et haec :

malium, volatile, et natatile, gressibile, sunt spccies ultimae, sicut homo. Quae-
et reptibile. Ista sunt enim universalia dam autem liabent pcr formalcs differen-
genera quibus dividitur aninial, et in tias divcrsos modos, sed non habent no-
quae alia genera subalterna his distri- mina propria specierum quae nota sint
buuntur. Unum enim genus animalis est nobis.
volatile : et aliud est natatile, sicut est Scd in communi scicndum est, quod
genus piscium : et aliud estquod natat omnia animalia quae sibi gcnerant simi-
et ambulat, sicut lupi marini magni cor- lia, exceptis valde paucis, habent pilos :

poris : tamen in nostris climatibus sunt dclphinus enim sibi simile generat, et
minores quam lupi agrestes, et habent non habct pilos. Similiter autem et cae-
brevia crura. Hujus autem generis sunt tcrorum quaedam species. Sed de agre-
canes marini, et ursi albi marini, quo- stibus cstgcnerale, quod omne sibi simi-
rum magnus est numerus in aquilonari le gcnerans, pilos habct. Multa autcm
Oceano. Omnia autem taHa habent san- animalium ovantium aquaticorum squa-
guinem. mationem quamdam habent in corpore.

EpUmere, cujus descriptio pulchra data est a Buffon.

i
 LIB. 1 DE ANIMALTBUS, TRAGT. 1 27

Dico autcm squamationem maculas ro- modi qui non communicant

in terra sunt
lundas, quoB corticibus assimilanlur quan- uno genere proximo, sed unum-
sibi in

do aufcruntur. quodque corum habet formam sibi essen-

Adliuc autem genus serpentium est tialem appropriatam, sicut homo, leo,
unum de generibus simpiicibus anima- cervus, et equus, et hujusmodi, quee gc-
lium : quod non dividatur
non ideo nere ct natura formali proxima sunt dif-
in species, nomina specie-
sed qula ferentia. Sed sunt quaidam eorum plus
rum subalternarum ei, non sunt nobis accedentia ad unum genus, sicut animal
nota tyrus tamen ct vipcra nota sunt
: cujus cauda in toto pilosa est longis pilis,

nobis : et beec serpunt et habent sangui- vicinatur in natura una, sicut equus,
dem naturaliter, licct non totus humor mulus, et asinus, et burdo. Et similiter
corporum eorum sit etiam sanguis et : cst in volatilibus : quia caudas plumosas
ista sunt squamosi corporis, et hsec si di- habentes vicinantur, et ex se inviccm
cuntur ambulantia, abusive dicetur am- concipiunt, et fovent ova sua in mutuo,
lans id quod repit super ventrem. Sed sicut permiscentur animalia pilosas cau-
quod omnibus convenit serpentibus est das habentia.
quod ovant. Tyrum autem quidam non Omnes autem hos modos narravimus
vocant serpentem, eo quod anterius ma- hic sermone communi, et convenientias
gnam partem erectam portat sui corpo- et differentias modorum istorum. Poste-
ris. Et dicit Aristoteles, quod ipse gene- rius autem subtiliabimus considcratio-
rat animalia sibi simiha. Sed hoc non est nem in his, quando investigabimus et
verum de serpente qucm nos tynmi vo- apprehendemus omnia hsec in speciali :

camus, et cujus.carnem in tyriacoe confe- et qui voluerit tunc considerare totum

ctione ponimus. Sed de vipera sicut ex lioc quod dicemus, sciet quod vcrus est

praecedentibus est manifestum. sermo quem hic diximus in communitate

Omnia autem animalia pilos habentia, animalium. Anticipavimus enim ea quaj
gencrant sibi simiUa : sed non converti- diximus de convenientia communi et
tur, quia non omne animal generans sibi differentia animalium, ut manifestetur
simile, habet pilos nam quidam piscium
: animalium cum omnibus acci-
diversitas
generant sibi similia, ut diximus supe- dentibus quae accidunteis. Posterius enim

rius, qui pilos nos habent. Sed cum dici- dicemus causam omnium istorum. Hiiec
mus pilosum generare sibi simile, utimur enim via naturalis est et recta ad scien-
communiter pilis, ita quod setoe et spiniB tiam acquirendam, et per illam eritcerta
pili dicantur. Spinas enim habet hericius manifestatio ejus, quod scire intendimus.
uterque tam caninus quam porcinus, ct Dicemus igitur prius omnia membra,
similiter animal quod dicitur succa quod : ex quibus componitur animal : quia om-
etiam hos duos modos habet, quod nis diversitas substantialis animalium
quoddam ejus habet pedes porci, et quod- causatur ex illorum diversitate. Quaedam
dam ejus pedes canis. Dicitur etiam hic enim habent omnia membra et qua^dam
porcus spinosus, et utitur spinis loco pi- non et ipsa membra etiam diversiiican-
:

lorum, quia cooperiunt illum : et ali- tur in eis, quae omnia aut quaedam ha-
quando utitur eis loco armorum, quia bent, secundum ordinem, et situm, et
excutiendo eas intorquet eas illi qui ve- augmentum, et diminutionem, etformani
natur ipsum ad capiendum. Scd nullo quae est ligura, ct convcnientiam, etdiUe-
modo indiget eis in usu pedum sicut rentiam, ct alias contrarictates accidcn-
quidam dixerunt. lium, sicut diximus in divisionibus su-
E converso autem tam in mari quam perius inductis.
28 n. ALB. MAG. ORD. PR^D.

TRA€TATUj§ II

De dispositione membrorum hominis in universali.

figuram, quam aliquod aliorum. Ex per-

fectis enim bene cognitis melius poterunt
et imperfectiora cognosci notiora enim :

sunt nobis humana quam aliena.

Adhuc autem homo magis est compo-
situs ex diversis quam aliquod aliorum
animalium non enim figitur et compo-
:

nitur esse suum, nisi ex diversitate mag-

GAPUT I. na organorum : et sua complexio magis

recedit ab excellentia contrariorum^, quam
complexio alicujus alterius animalis. Sic-
ut enim optime declaratur aurum et ar-
gentum, quando omnia frusta auri com-
parantur ad obryzum sive mundissimum
aurum, quod optime estmonetatum et
De parlibus hominis manifestis et simi- figuratum, itascientur omnes complexio-
libiis, et qux sunt causx earum ? nes animalium et compositiones, quando
fuerint comparatae ad optimam comple-
xionem hominis. Partes enim auri et ar-
genti foetulenti, aut sicci, aut nimis hu-
midi, tenuissime mallcari aut etiam mo-
netari non possunt : propter quod etiam
aurifices extenuantes aurum et argentum,
in peleasmembranales primo depurant,
Consequenter aulem in universali nar- dccoquendo cum sale et fuligine et aliis
randa sunt membra hominis, eo quod quibusdam et tunc patitur extenuatio-
:

dignissimum est animalium, et pcrfectio- nem. Sic et etiam cst de complexione

ra liabct membra secundum numcrum ct mcmbrorum hominis quoniam nisi op-
:
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. I 29

time coniemperata et depurata in ipsa capitis sive prora capitis, et induratur,

elementa et remota longe a faece contra- potsquam fuerint indurataet firmata om-
non susciperent tam nobilium
rietatis, nia ossa corporis hoc contingit ideo,
: et

organorum figurationem et compositio- quia multum est medullosa ceila illa qute
nem omnis enim diversilas quae est in
: sub eo cst : talis enim mollities exigitur
corporc ct organis, causatur a diversitate ad optimam receptibilitatem formarum
quae est in viribus animse, sicut ostendi- sensibilium, quie ad locum illum re-
mus in secundo libro de Anima. feruntur. Poslerior autem pars capitis
Oportet igitur nos principaliter dicere qute est post suturam ultimam, et supra
membra hominis et partes, ut et aliorum collum, in qua infigitur et subjungitur
perfectiones et imperfectiones sciamus, ultimum colli spondile, vocata est pyxis
cum ad membra hominis fuerint compa- ab Antiquis, et a nobis vocatur occiput,
rata, comparatione accepta secundum sive puppis capitis. Caput enim quod na-
complementum hominis, et perfcctionem turale habet tiguram, est sicut sphaera
creaturse sive formationis, et bonitatem compressa, aliquantulum oblonga, quoe
operationum ejus, ad quas dantur partes est sicut navis : et tunc medium dicetur
quse vocantur organicse. Membra autem carina, ct anterius prora, et posterius
hominis quae manifesta sunt in exteriori puppis. Intra sinciput ergo et occiput est
parte ejus, manifesta sunt sensu cujusli- medium capitis, quod vulgariter summi-
het hominis qui utitur sensu cuni ratione. tas capitis appellatur. Cerebrum autem
Tamen voluimus rememorationem facere retrahitur sub occipite magis, ut ibi sit

et distinguere ea, ut causas assignemus principium motus et membrorum moii-

de eis quae nota sunt sic secundum sen- vorum. Anterius autem quod est sub sin-
sum. IIoc cnim convenientius et rectius cipite, magis est vacuum, ut capiat spiri-

est in natura particulari, de qua nunclo- tus ei formas sensibilium in suis medul-
quimur. Testa autem capitis creata est ex osse
lis.

Prius ergo rememoremus membra in- duro rotundo, quod continet corium su-
strumentalia sive organica, et deinde re- perius, et aliqua caro sub ipsa : et in eo
memoremus similia. Quee igitur majora est sutura naturalis, quce facit ossis di-
sunt de numero membrorum corporis, versitatem : et illa sutura in capitibus
sunt caput, collum, cUbanus, et duo bra- mulierum, estfrequenter unacircumdans
chia, et duo pedes cum cruribus in qui- gibbum, sive superiorem semicirculum
bus sunt, hiec enim dicuntur pedes ma- capitis. Capita autem virorum, ut inplu-
jores.Totum autem quod est intcr col- ribus, continent multas suturas, quarum
lum et fmem ventris in inguine, dicitur quaedam ducuniur continue ad alias, sic-

clibamis. ut inferius ostendemus,

Sciendum autem est, quod pars supe- Gausa autem quare est ex osse duro,
rior capitis quue wocnXMV coronale capilis, ideo est ut sit clypeus cerebri contra ictus
in qua est origo capillorum, vocata est et impulsiones incidentes a caumate et
ab Antiquis quibusdam olia capitis, eo frigore.
quod in ipsa continetur cerebrum et de- Rotunditatis autem duae sunt causae,
fenditur : proptcr quod etiam a nonnullis quarum una est, quia illa figura est ca-
chjpeus vel potius scutum cercbri voca- pacior quam ali;c. Secunda auiem causa
tur : quia scutum est rotund;e formai cst : quia illa figura in puncto tangitur,
propricC. Pars autem ejus qu.c est in an- tam a plano quam a rotundo, et minus
teriori partc post suturam primam, et su- hediiur ab impulsu talium exlrinsecus ir-

pra frontem, Arabice dicitur nathan, et ruenlium in ipsam. Est autem haec rotun-
iste locus in infantibus non statim indu- ditas aliquantulum oblonga, sicut dixi-
ratur, et hoc a nobis vocalur sinciput mus, ut distinguaniur sub ipsa celluhv for-
30 D. ALB. MACx. ORD. PR^.D.

marum aiiiinalium ol eliam idco ut decideret, et duritia sua hcdcrct ccrc-

nMuovcanlur ab inviccni origines ncr- brum. Non autem polcst alligari suspcn-
vorum scnsibilium (|ua> sunt antc, ct sa in sohdo phmo. Sed circa dentcs sulu-

ncrvoruni motivoruni quic sunt retro : rarum undiquc est coUigatio et suspen-
scnsibiles enim volunthabcreprincipium sio cjus utihor. Iliec ergo sunt causai su-
huniidum et molle proptcr receptibilita- turarum capitis.

tcm formarum, ct motivi volunt hal)ere Duas ctiam habet eminentias caput :

principium siccum no rehixcntur in mo- unam quidem ante suturam anteriorem

tu quem dant membris : etsi esset figura in sincipite, et altcram post suturam po-
omnino rotunda, confundcrentur ista stcriorem in occipite. Et hae factae sunt, ut
principia : propter quod figura omnino nervi sensibiles doscendentes sub prima,
rotunda non est naturalis.
c<apitis et ncrvi motivi dcscendentos sub ultima
Divcrsitas autcm ossium est, tumprop- defendantur, et largas habeant vias. Quod
ter os, tum propter ipso osse contcntum, autem caput mulicrum dicitur haberc su-
Propter ipsum cnim os est diversitas turam unam, non ideo est, quod supe-
propter duas causas quarum una est, : rius ojus non componatur ox quatuor os-
quod si contingat uni lcesio, alterum sal- sibus, sicut et caput virorum sod ideo :

vetur et protcgat cerebrum. Secunda au- quia ex humidiori et frigidiori constantia

tem est quia convenienter fieri non pot-
: ossa foeminarum magis confluunt et coa-
erat, quod in uno et eodem osse esset guhmtur : et ideo frequenter obducitur in
divcrsitas raritatis et spissitudinis, subti- cis aliqua suturarum, anterior videhcct,
litatis et grossitiei, molHtiei et duritiei. aut posterior, vel forte ambse : media
Ex parte autem contenti fuit hoc prop- autem non ita de faciU obducitur, quia
tcr quatuor causas : quarum una est ex ossa qutB sibi a hiteribus capitis venientia
parte cerebri, ut fumositas ipsius egre- obviant in ea, duriora sunt et sicciora

diendi locum habeat cujus signum est,

:
quam vel puppis occipitis, aut etiam pro-
quod capita foeminarum magis sunt do- ra sincipitis : ahquando autcm ct ipsa

lentia proptcr majorem quam in viro su- obducta videtur. Propter hujus autem
turarum clausionem propter quod etiam : contrarium capita virorum muUas conti-
testa quorumdam maniacorum pcrforata nent suturas ita quod cgo vidi caput vi-
:

reddit sanitalcm. Sccunda causa cst ex ri, quod nuUum habuit vulnus, et tamcn
parte ejus, quod de villis ncrvorum ace- habuitseptem suturas manifestas. Aristo-
rebro egreditur in exteriora et superiora telos autem dicit inventum esse caput in
membra hoc enim viam non ha-
capilis : tcmporc antiquo in quo nuUa fuit sutura
beret, si os omnino chiusum essct. Tertia omnino. Hocautem, ut jam diximus, sce-

autem causa est, ut viam habeant ventc pe accidit capitibus muHerum.

et arteriai, quae pcr caput per ipsam su- Medium autem capitis, quod vocatur
turam in diversis partibus egredi habent, olla capitis, vel craneus, a quibusdam
ut portent exterioribus vitam et nutri- vocatur capitis involutio, eo quod caete-
mentum. Quarta vero causa cst : quia in- ra in sua involvit concavitate. Hoec au-
tra testam du;c pelHcuhne continentur, tom pars aUquando videtur dupUcari,
quce cerebrum involvunt, quarum supe- quasi duas eminentias et involutiones ha-
riorjuxtaos capitis propter suam duri- beat : sed hoc raro contingit, et causa
tiem diira mater vocatur, posita in extc- ejus non est lUud vero quod
naturaUs.
riori. ut magis defendat. Interior autem est anterius sub fronte capitis, in quo sunt
involvcns ccrebrum, pia mater vocatur, plura organa sensus, dicitur facies : sed
propter quod lcviter suscipit cerebri tene- nomcn faciei socundum rectam rationem
ritudinem. Si crgo non esset aliquid in non convenit nisi homini, et non aUis
quo dura mater suspensa tencretur, ipsa animaUbus. Pars autem superior istius
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. II 81

quae interjacet sincipiti et oculis, frons ter duas causa : majora enim sunt, ut
vocatur. Et h(ec sunt exteriora membra in ipsis ligamenta infigantur, ut fortiter

capitis. ossa simul colligentur minora autem :

Non autem praetereundum est, quia sunt, ut nutrimentum per ipsa ingredia-
nos in praecedentibusfecimus mentioncm tur in medullas eorum.
omniam mcmbrorum similium, intor qua^- Est autem os intus scabrosum, et ex-
quitlem os factum est propter tres causas traplanum, et forte extra est circumpo-
principaliterquarum una est ut sit cor-
: situm additamentis quibusdam, sicut
poris fundamentum in quo tota consistat spondiles dorsi : et planities quidem ex-
machina corporis, sicut patet in spondili- terior est ne Isedat
carnem et nervos sua
bus, in quibustotum corpus consistit fun- asperitate scabrositasautem interiorest,
:

datum. Altera quidem est, ut os sit arma ut undique recipiat irrigationem medul-
corporis, sicutdiximus de craneo capitis. Lt. Appositio autem additamenlorum in
Tertiaest, ut sit corporis sustentatio, sic- quibusdam est, ut sint armata, ne graves
ut per columnas, sicut patet in ossibus ictusimmediate ad ossapertingant, prjEci-
crurium et brachiorum. Tres autem alia? pue in spondilibus super quse consistit fa-
causce sunt quorumdam ossium : quorum brica corporis. Unica autem est in uno
quaedam creantur, ut repleant vacuitatem osse concavitas : quia si plures essent,
aliquorum membrorum, sicut qua^dam citius frangeretur. Hcec igitur est natura
parva ossa replent vacuitates quce sunt ossis. Colligahir cautem os cum osse, ita
inter articulos digitorum pedis et manus, quod inter medium semper intercidit car-
quce sunt fere in figura lentis, et ad qui- tihago : quod ideo fit nc durum cum du-

busdam vocantur ossa sisamina. Sisamen ro conjunctum, collidatur et corrumpca-

autem est quoddam semen parvum, cui tur : ethsec est utilitcis cartilaginis fcre in
similem habent figuram. Secunda autem toto corpore.
est, quia qu«dam creantur ad hoc utsus- Conjunctio autem ossis cum osse in
pensoria, ut in ipsa suspendantur qua>- corpore hominis et animalium est tribus
dam membra, quae indigent suspensione, modis. Est enim laxa, et stricta, et me-
sicut os epiglottale in gutture, quod dia inter laxam et strictam. Laxa autem fit
est simile kimbda (X) litterge Gra?cee, ideo, ut uno osse moto alterum non mo-
in quo suspenduntur musculi gutturis, veatur : sicut est conjunctio ossium rcace-
et linguie. Terlia autem est, quia ali- tcT manus cumarundinibus brachii, et sic-
qua creantur ut sint loco basis alicujus ut conjunguntur ossa digitorum cum pe-
membri nobilis in homine, vel in alio ctine manus, et sicut unum os digiti con-
animali, sicut os cordis in homine, et jungitur cum alio osse ejusdom digiti, et
aliis animalibus ossa cordium habenti- in illajunctura intercidunt ossa sisamina
bus. dc quibus diximus, ne articulo incurva-
Os autem creatum est vacuum conti- to conccivitas vacua cappareat, et debili-
nucB et unicai vacuitatis, et porosum, et tet nervi cxtensionem et ligamenti. Stri-
durum propter quod Empedocles dicit
: cta autem est, quando nullo modo uuum
majorem partem ossis Vulcano attribui : movetursine altero, nec aliquid interci-
quia ignis indurat, et foramina pororum dit inter os et os_, quod suppleat vacui-
extra, et intus vacuitatem sive concavi- tates : sicut juncta sunt ossa thoracis in
tatem aperit : et concavitas quidem est, pectore, et ossa mandibularum inferio-
ut retineat meduUam abundanter ad nu- rum et dentes in mandibula. Media au-
trimentum et irrigationem ipsius nisi : tem est quando uunin difficultcr quidem
enim irrigaretur mcdullis, nimis cxsicca- movetur sinc alio, iamon aIi(juando con-
retur et fi-angereiur. Pori auteiu et fora- tiiigit uuum sine alio iiiovori, sicutjun-
mina quie extra apparent in eo, sunt prop- guntur ossa durissima (juie sunt in race-
32 D. ALB. MAG. ORD. mJED.

ta sibi inviccm, et sicut juguntur ossa ipsum csse flexil)ilem, ut facilius incur-
pedis ad qua3 digiti pedis continuantur. vetur et extendatur.
Adhuc autem tres sunt modi ligatio- Ligamentum autem ossium est, per
cum osse in corporibus ani-
nis fixse ossis quodcoUigantur ossa laxe vel fixe colli-
malium quaedam enim ligantur, ita
: gata et est durius quam nervus
: et ta- :

quod utrumque, ubi conveniunt, habct men nervorum sed est

est de substantia :

dentes qui se invicem recipiunt, et sic se sine sensu, quoniam si sensum haberet,

tenentia ligantur, sicut ossa cranei in su- motu continuo ossium continue doleret,
turis, de quibus supra diximus. Secun- et faceret dorolosum et indelectabilem
dus autem modus est quasi per incastra- motum animalium.
tionem unius cum alio, ita quod unum Teleeautem, quse alio nomine menibra-
dat locum per foramen quod est in ipso, nx dicuntur, sunt etiam ex substantia
et alterum infigitur illi, sicut dentes fi- parvorum nervorum, et sunt ut sua in-
guntur in utraque mandibula. Tertius volutione conservent membra, quae in-
modus est per contiguationem et colliga- volvunt in sua figura, et ut dent aliquem
tionem ligamentorum fortissimam, quan- sensum illis membris quae regunt, et in-
do unum directe bene ligatur super pla- sensibiliasunt, sicuthepar, et cerebrum :

num alterius, sicut colligantur et figun- nisienim aliquis sensusesset in membrana

tur etiam mobiliter spondiles in dorso. ipsorum, non perciperent nocumentum,
Et hoc modo adhuc dupliciter colligan- quod accidit eis aliquando ex apostema-
tur ossa quoniam qusedam coUigantur
: te, et aliquando ex ventositate, et ali-

secundum longitudinem suam, sicutarun- quando ex aliis causis. Sed tunc exten-
dines brachii : et qusedam colligantur, ita sione vel pulsatione vel alteratione mem-
quod unum est super alterum secundum branae sentitur nocumentum. Membranse
latumipsius, sicut spondiles in dorso. autem omnes quae involuunt omnia in-
Cartilago autem est secundum membra teriora pectoris, nascuntur a membranis
similia : et dictum quidem est, quod ipsa laterum omnes autem quae involvunt
:

est, non coUidatur cum osse, ubi

ut os membra nutritiva, nascuntur a membra-
ipsa est inter ossa ubi autem est in alio
: naquae supponiturmusculis ventris. Ali-
loco, ideo facta est, quod sit fundamcn- quando autem duae tantum involvunt ali-
tum quorumdam musculorum, ubi non quod membrum, quod indiget majori
competit positio ossis, sicut in cartilagi- custodia.
ne epiglottali sunt positi lacerti epiglot- Haec igitur de membris hic dicta sunt
tis, et gutturis linguce. Aliquando autem in communi quoniam in sequentibus
:

est in aliquo membro, cui nec competit considerabimus sigillatim de omnibus

duritia ossis, nec mollities carnis, sicut eis iterum consideratione exquisita.
est cartilago auris, quse si esset ex osse,
nimis repercuteret sonos : et si esset ex
carne, nimis molliter recepti in ea peri-
rent soni : et ideo ingeniata est natura,
et fecit eas ex cartilagine : et ad similes
usus est in aliisin quibus est cartilago.

Nervus autem est per quem diflunditur

et exercetur sensus et motus, quem ne-
cesse est esse viscosum, aliquantulum
durum, propter extensionem qua opor-
tet ipsum extcndi per corpus, quod un-

dique indiget sensu et motu : et oportet

 LIB. 1 DE ANIMALIBUS, TRACT. II 33

bus docetur in Ethicis : propter quod

etiam virtutis opus in expugnatione con-
sistit concupiscentiarum. Quam vere au-
tem sint inclinationes sic prognosticatce,
ostendit Aristoteles, qui narrat quod a
discipulis Hippocratis figura Ilippocratis
picta et optime expressa, portata fuit Phi-
lemoni excellenti physiognomo, quam
CAPUT II. cum etcomparassetmembrum
inspexisset
membro, et vim signorum advcrtisset,
pronuntiavit de ipso, quod esset vir lu-
xuriosus et deceptor, amans coitum. II-
lis autem indignantibus et culpantibus

Philemonem, quod de optimo viro talia

pronuntiasset, pertulerunt tandem judi-
Be scientia physiognomias per habitudi- cium ad ipsum Hippocratem, et confcssus
nes membrorum hominis considerata estPhilemonem verum judicasse scd :

in capitis partibus usque ad oculos. amore philosophise et honestatis dixit se

concupiscentias cordis sui vicisse, et acce-
pisse per studium quod negatum fuerat
naturee.
Ut autem melius sciantur ea quse di-
cenda sunt, ponemus singulorum mem-
brorum per se significationes, sequentes
Auctores magnos hujusmodi artis, Ari-
Sedquiain praecedentibus de moribus stotclem videlicet, et Avicennam, Con-
animaHum et regimine vitee fecimus stantinum, et ipsum quem commendat
mentionem, qui tamen omnes ex instin- AristotolesPhilomenem, Loxumquoque,
ctu naturae causantur : oportet etiam de etPalemonem declamatorem, qui de phy-
moribus hominum facere mentionem, sc- siognomia porfectius Cccteris tradiderunt.

cundum quod a naturahum membrorum Loxus autem non incongrue dixit se-
signis declarari possunt naturales homi- dem esse aninue in sanguinc, non socun-
num inclinationes afToctuum. Et regimi- dum essentiam quidem, sed secundum
na vitae secundum quod principiantur a inclinationem afTectuum ejus : spiritus
voluntate, considerabimus de ipsis in Mo- enim qui voliicula sunt virtutum ejus, ex
ralibus : non enim his quaerimus, nisi sanguinis generantur humoro nec : potest
physica, et ea quaj a physicis membro- ossequod vectus non in multis sequatur
rum dispositionibus causantur : propter motus sui voctoris. Melancholicos enim
quodetiam scicntia capituli istius yoA^^/o- tristes ot gravos dicinms, et terribilos

gnomia AvQAim, quia divinare docet dc imaginospationtes, ot dotinori inhisprop-

hominum
affoctibus per physicas formas ter sanguinis melancholici gravitalem et
membrorum. frigiditatom ot horrorom : <{uia iniagines

Est autem. htec sciontia necessitatem receptcO inhorrido, efficiuntur horribilos.

non imponens moribus hominum, sod in- Sanguineum autem propter sanguinis sub-
clinationes ex sanguine et spiritibusphy- tilitatem et chiritatemet temperatam caH-
sicis ostendens, qua? retineri possunt fra.'- ditatem, opposila horum videmus scntire.

no rationis : sicut ot Aristotoles dicit phi- Choloricuni autoin facih' mobilom in iras,

losophiam nihil aliud esse, nisi victoriam otfervorcm in his ot igneas fornias vido-

et abstinentiam concupiscibilium, de qui- ro, propter sanguinis sui forvoroni ot lovi-

 : :

34 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

tatcm. Proptor quod et ipsas passiones pro certo signum est quod jactator est et
difiinimus ex sanguinc, dicenlcs quod ira mcndax sicut et ipsai partes mendosum
:

est accensio sanguinis conlra cor, et coe- sexum sibi assumpserunt.

tcra hujusmodi qua* diximus in scieutia Deindeincipiamus a sunimo, quod est
de Molibus anwialuwi, et in scientia de capillatura, dicentes quod capiUi stabiles
A7iima. vel nigri vel aquatici coloris sordidi et
Cum igitur membrorum figura et liabi- crassi, animum indicant violentum : et

tudo generentur et nutriantur ex sangui- sunt similes tales apro vel sui quae talem
ne, convenicns est quod ex ipsa habitu- habet capillaturam, et violentus est aper
dine membrorum cognoscan-
aliqualiter et ursus. CapilU autem moUes et rari et

tur inclinationes passionum. Propter uUra modum tenues rubei, penuriam indi-
quod sapiens Ptolema?us et Philomensis cant sanguinis, et hebes ingenium et pi-
dixerunt, quod divinans melius et verius gruni praeloquuntur. Si autem sintcapil-
pronuntiat, accipiens judicium a stellis U nimium crispi, pronuntiant subdolum,

secundis : secundas vocans stellas figuras asperum, timidum, et lucricupidum. Ca-

et accidentia inventa in rebus physicis, piUi A^ero depressi nimium, et fronti im-
quffi a stellis superioribus impressa sunt minentes, ferum declarant animum : et

haec enim jam impressa scimus materice, his concordat capitis ursini capiUatura
et ideo pro certo pronuntiamus totum propter quod et tales ursinos homines
subjectum ad accidentia illa esse inclina- Plato pronuntiavit. Si autem sint supi-
tum. FiguriP autem stellarum ccelestium et nati supra mediam frontem ad cerebrum
accidentia aliquando materioe de qua ju- respicientes, caUidum quidem in nequi-
dicamus, impressasunt : aliquando autem tiis, sed nimis sapientem pronuntiant.
nihil imprimunt omnino, impedita per CapiUi autem rigidi et rari timidum et
contrarias dispositiones quae in materia frigidum esse pronuntiant. CapilU autem
subjecta inveniuntur. flavi et crassi albidi, indociles dicunt esse
His autern praemissis, ex quibus scitur et feros, sicut est capiUatura eorum qui
causa probabilitatis hujusmodi judicii muUum sunt ad Aquilonem. Si autem
membrorum exteriorum, omnes ponamus sint depressi capilU et vasti circa tempo-
physiognomias quaj primo occurrunt su- ra et circa aures, caUidum et Ubidinosum
per discretione sexus mascuhni et fcemi- dicunt hominem esse. Si vero sint tenues
nini. Videmus igitur niasculinum ani- et rari juxta tempora^ frigidum ac sine
mum ut in pluribus vehementem esse ad viribus hominem
ostendunt. CapiUi vero
impetus facilis odii, aptum,
liberalem, subnigri moderate
si sint tenues, ut dicit
qui non facile hebetatur aut circumveni- Palemon, bonos indicant mores, et bo-
tur re aliqua, vel ingenio, vincentemper nam hominio compositionem. Hoc idem
virtutem, studiosum, magnanimum, stre- ostenduntsubUavi moderate tenues. Avi-
nuum, etcaterahujusmodi videmus con cenna aulem dicit, quod multa uitra mo-
venire viris : foeminas e contra misericor- dum capiUorum densitas et grossities in
des, invidas, facile cedentes passionibus, juventute, maniam in processu temporis
laboris impatientes, amaras, subdolas, et futuram praeloquitur.
timidas. autem Unea ad quam capillorum
Si
Dextra posthoc et sinistra attendenda. terminatur generatio, descendit et im-
In foemina cnim dextra minor, et major minet fronti, praetendit hominem animo-
est pars sinistra tam in manibus quam in sum et misericordem si autem e contra
:

pedibus : in mare autem econtra minora exaltatur a fronte, significat caUidum ct

sinistra, et majora sunt dextra. Si quis decalvabilem et parvi intellectus homi-
igitur mas proprietatem in hoc fceminaj neni. Si autem uUima linea post occiput
accipiat aut fumiina proprietatem maris, ad quam desinit capillorum generatio.
 LTB. I DE ANIMALIBUS, TRAGT. II

descendit versus cervicem, indicat calli- significat bonitatom motus : lata vero
dum in nequitis, et insipientem in bonis, parvitatem significat discretionis : rotun-
et libidinosum. Si autem eadem linea da vero iracundiam dosi"rnat : oblonfca
multum exaltatur a cervice, significabit vero vigorem preetendit scnsuum : et
fcemineum, timidum, tardum, et iracun- sunt dociles, tamen vehementes aliquan-
dum. tulum. Habore tamen humilera et demis-
Cutis etiam capitis rugosa, vel ultra sara fronteni, significat verecundura et
quam debet laxa, indicabit aninmm re- turpia non admittentera. Quse curva est
solutum et mollem. Si autem sit dura et et alta est ad rotunditatem tendens, stoli-
densa et constricta, laudis amatorem, et ditatis est indicium. Frons autera qua-
prope stolidum bominem prseloquitur. drata raodoratse magnitudinis, congruens
Sedoptimum est in cute capitis tempera- capiti et vultui, magnae virtutis et sapien-
mentum quo ncc laxa nimis, nec ultra tise et raagnanimitatis est indicium. Qui
modum sit stricta. autcra frontem planam habent atque
Caput autem cum aliquando majus est continuara, vindicant sibi honores ultra
quam congruit, sensus augmentum et raeritura. Quibus autem caput iraminet
virtutom magniQcentiam
et indicat, sic- supor fronteni, tamquam frons obducta
ut dixit Loxus. Sitamen enorme sit ca- sit, eo insolentes et dissoluti sunt. Qui-
put, ex ventositate impedit sensum et bus autem contrahitur in modio, tam-
virtutem, et pondere suo inclinabitur ad quam sit obstricta, sunt iracundi. Qui au-
humeros. Caput autem globosum breve, tora rugas frontis superius habent retra-
sine sensu et sapientia et memoria est, et ctas, raagna cogitare consuevorunt, et
impudentiae est signum et si sit humiie
: sunt melancholici. Qui autcm laxam et
superius et quasi planum, insolentiae et taraquam arridentoni habont frontis cu-
dissolutionis dat indicia. Si autem sit tem, blandi quidem, non tamen sunt in-
moderatum, bonum indicat ingenium et noxii sunt enim blanditorcs palam, et
:

magnum sensum aliquando tamen in-

: in occulto detractores. Quibus autem
venitur timidum et liberalc. Iramensum frons asporse cutis est sicut collis, et con-
autem est stultum, stolidum, et vehe- cava sicut sit defossa, versuti et asperi
menter indocile. Caput autem obliquse sunt, et forto aliquando fiunt insani et
mensurationis, designat impudentiam : stulti. Qui vero frontem tenuera habent
et si emineat in prima parte, insolentiam in pelle, securi sunt.
dicit. Caput autem quod in posteriori Suporcilia autora quse sunt sub fronte,
parte est vallicosum, quasi sil concavum, quando fuerint recta quasi linoae et longa,
dohs et iracundise est deditum. Caput significatur in eis raollitios ot foeniinoitas
autem magnum cum lata fronte et vul- et flexibilitas et quando fuerint arcua-
:

tuositate magna, tardum, pigrum, et lia usquequo conjungantur ad coitura

aliquando demonstrat indocilem. Caput nasi, signilicant lovoni ot subtilora ot
autem oblongum aliquanlulum et malleo studiosura in onmibus operibus suis. Si
simile, providum hominem circumspe- autoni ibidora coeunt, tristora iKmiincm
clura ante et retro indicat. Caput etiani et parum sapientoni donionstrant. Si
rectum quod in medio est planum, et me- autem arcuositas declinat ad tempora, et
dise magnitudinis, sensiijus viget et ma- gibbositates genarum, signilicatur ne-
gnanimitatem declarat. gligons et raale disponons r(>gnum vitae.

Frons angusta niraium, indocilom, in- Pili autcm superciliorum si sint refracti
quinatum, voracem significat. Frons au- vcrsus frontem, dicunt animosum, slul-
tom magna valdo, ut dicit Aristotoles, tura, ot iracundum si autora sint longo-
:

signilicat ponderosumj doclinanlom ad rum ot niultorura piloruni, signilicant

stultitiam : parva autera mediocritcr. moditantom raagna ot forum : quod si
36 D. ALB. MAG. ORD. VRMX)
tcnucs vcl nullum liabeant pilum, signi-
ficant dostitulioncm intcriorum.
Sub supercilio est id quod vocatur ci-

lium, quod est lacrymale oculorurn, et

sunt duo in utroque oculo, unum quod

eminct, et allcrum quod subjacet. Quod
vero est intra oculum, cst humiditas sive
humiditatcs, quse sunt in oculo, per quas
cst visus : et foramen pcr quod vidctur, CAPUT III.

est pupilla : etquod sequitur pupillam,

circumfusum eidem, dicitur nigredo ocii-
li : et quod est cxtra illam, albiigo oculi

vocatur et de numero
: partium oculi
sunt anguli cilioruni, quorum unus est
apud conum nasi, et alter apud gibbum
genae. Cum crgo lacrymalc sive cilium, Dc physiognomia accepta in dispositio-
et hoc quod sequitur angulum oculi, ne oculorum.
fuerit valde parvum subtilc, significatur
malitia dispositionis et mahtia consuetu-
dinis et figurae. Et quando idem locus
fuerit multee carnis, sicut accidit oculis
milvi, significatur astutia et calliditas

mala. Quando autem superius cilium fue-

rit quasi inflatum, aliquantulum pendens
super oculum, signiticat somnolentum et Scias autem, quod omnia genera ani-
quasi ligatos visus habentem. Si autem malium habent oculos^ quia afiter duccm
inferius fuerit grossum spissum, signifi- viae non haberent. Dico autem genera

cat vinolentum. Si autem sit tenuc infe- animalium perfccta. Imperfecta enim
rius etrctractum, ita quod non cooperiat maxime carent sensu visus et oculis. Ha-
oculum, destituta interiora designat ex bent autem animalia aliquando oculos
siccitate. Et si est infirmus aliquis, tale incompletos. Ab hac generalitate exci-
cihum ex infirmitate accipiens, immine- piuntur quaedani marinorum, quae habent
re siffnificat mortem. corium durum, testae simile : et sunt
plura genera ostreorum : quia in illis non
inveniuntur oculi, sed dura pellis est su-
per loca oculorum suorum. Omnia vcro
animafia quae sibi similia generant, ocu-
los habent praeter talpam, quae Graece
vocatur colti : enim est privata ocu-
haec
lis, ut videtur nihil enim omnino videt,
:

et errat incedens quando de terra egre-

ditur. Sedhocexperimentoprobavi, quod
pellis sui capitis in loco oculorum plana

est, et tenuis alba sine pifis, et clausa to-

ta, ita quod nec signum habet divisionis :

et quando subtiliter incidi eam, nihil om- I

nino inveni nigredinis nec materiae ocu-
lorum, sed carnem inveni ibi humidam
magis quam aUbi : et tamen recenter
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. II 37

erat capta talpa, ita quod adhuc palpita- nilidi relucent, mores positos et gratos
bat. Dicit autoiu Aristoteles, quod cum indicant. Pupilla) aut jacentes porreclae
iuciditur pellis in loco oculorum, invcni- anle oculum aliquantulum, vanitatem :

turhumor niger etnon oculus, tamquam breves autem quasi retractae, malignita-
acciderit oculo ejus occisio aliqua per tem cordis detegunt. Adhuc autem sicubi
quam destructus sit in principio partus moderati sunt orbes pupillarum, fortia
sui, quando defixa fuit pellis super oculos, designant esse aninialia quorum sunt.
ex cujus defixione destructi sunt oculi Serpentes et Iiyenoe et simioe, uniones
ejus. Hoc autem mirum est : quoniam sive testudines quae
margaritas habent,
occisio non fit in tota una specie, quia et vulpes,
pupillashabent parvas ettalis :

aliter natura semper peccaret : et ideo animus bestiarum signatur in homine,

videtur dicendum esse, quod non accidit cujus sunt parvae. Cum altera pupflla
ei occisio secundum veram et perfectam mnjor sit altera, minor iniquitatem sig-
rationem occisionis, sed potius aliquid nificat.Quorum autem pupillae in gyro
simile occisioniet cum sit animal quod
: aguntur, tamquam rota sic suspensa,
non habet extra terram habitationem et observandum est utrum ambie uniformi-
victum, sed venatur in terra lumbricos et ter circumferantur an varie si enim uni-
:

vermes, non erant ei necessarii oculi, formitcr aguntur, sceleribus el- facinori-
sed essent ei superflui si haberet eos : bus detinetur, cujus oculi sic moventur,
quia cum plerumque est in superficie ut homicidiis domesticis, aut infandis ci-
terrae ubi cibus ejus abundat, ideo natura bis et conviviis est pullutus, qualcs di-
dedit eiin ioco oculorum pellemtenuem, cuntur esse Thyestii, Ethei, et Medeae,
planam, depilatam, ad quam facta tenui et eorum qui hominum viscera et nato-
luminis reflexione, sensum accipiat, rum devoraverunt et qualia sunt eclipia
:

quando est sub terra, quando non est

et connubia, qui cum matribus et filiabus
sub ipsa : quoniam vita ejus non durat turpia commercia habuerunt. Cum autem
superterram, nisiforte spatio unius horae, varie movenlur oculi, ut modo involvan-
vel ad plus horarum duarum. tur, et modo currant, et modo interquies-
In oculis autem principaliter consistit cant, significant talia jam in animo re-
omnis perfectio physiognomise. Dixit volvisse et nondum esse perpetrata. Si
enim Palemon oculos esse tamquam flo- autem cum tali motu pupiflarum etiam
res animae, et animam emicare per ocu- obscuritas quaedam adsit ciliis et superci-
solam oculorum dispositionem esse
los, et liis, et immineat oculis utnubes quaedam,

aditum per qucm animus introspici pos- hi gravia scclera versant, ut est praesa-
sit, et oculorum indicia esse principia gium quod in rebus domesticis iram di-
quae omnium aliorum membrorum indi- vinam cito dcbeant incurrere. Delixio
cia subsequuntur, quoe in vultu constitu- autcm pupillarum ingratitudinem homi-
ta sunt : et si oculorum indicia confir- nis demonstrat. Oculi autem qui cum
mant indicia caeterorum membrorum, humore aliquo stant, timidilatis qui :

tunc rata esse dixitLoxus : si autem con- autem cum nimia siccitatc, insaniae sunL
trariantur eis, tunc infirmant ea, et ipsa indicia. Si aulem sicci sunt et pallenL,
oculorum indicia prsevalent. Proptcr mentcm attonitam ex insania designant.
quod etiam oculum verum cordis esse Qui auLcm cum sLabililale el pallore ocu-
nuntium affirmaverunt omnes simul phy- lorum supercilia criguuL et splritum
siognomi. violenter contrahunt et concipiunt, in-
Oculi autem indicium est valde multi- cunsulti, immitcs, nudcdici sunt et ira-

plex ex substantia et coloribus et figura cundi. Slantcs autem diu et subrubcnles

et positione et motu visus sumpLum. libidinosum significant et voracem. Stan-
Oculi igitur qui tamquam gutlulae nitoris tes autem cL brevcs valde, significanL
38 B. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
multum avarum lucrorum. Oculi auteiii kianei, hoc cst, corrupti sanguinis fastu-
glauci, splcndore tamen micantcs, dolo- lenti ad milii magniludinem circa pupil-
suni el audaceni designant et pervigilem lam ordinalai videntur et ha? turbidum
:

ad malitiani. Oculi autem stantes parvi animuni et invidum, sed ingenium bo-
cumfronle reiaxata et palpebris inollil)US num aculum et audacem ostendunt.
ct
indicant dociieni cogitatorem mathenia- Pupillae autem quae glaucae et variae fue-
ticorum, ct de natura inquisitorcm : et rint, dementiam futuram indicant.
haBC sola species stabilium oculorum ap- Oportet autem scire, quod oculi qui
probatur. Raptim autem moti oculi pcr- pure nigri sunt, imbecillem et sine vir-
turbatum et suspiciosum dcsignant, sed tute indicant animum et lucri aviduni :

tamen in agendis tardiorem. Quibus au- varietatem autem in se habentes, ita

tem palpebrte tam velociter quam oculi quod ipsa varietas discreta est, et quan-
moventur, audaces sunt in periculis et do guttulae rubentes sunt aliquantulum,
sccuri. Qui autem tardos habent motus et tamen nigrae apparent, eo quod ad nl-
oculorum, pigros et tepentes dicunlur gredinem declinant, significant animum
habere sensus, difficile incipientes, et dif- generosum, justum, probum, et ingenio-
ficile desinentes. Proptcr quod constat sum. Ubi autem guttulae vehementer ru-
mobilitatis oculorum temperamentum bent, et non omnino rotundae, sed aliqua
mores optimos indicare. earum tendit ad quadraturam, et quce-
Oculi autem vagi et circumerrantes, si dam sunt etiam pallidae, et quaedam
cum hoc obscuri sint, intemperantiam glaucae, et circuli qui forinsecus ambiunt
praetendunt libidinis. Oculi autem magni pupIUas, sint sanguinolenti, et sint ma-
et trementes cum pererrant et obscuri gni oculi, et nitor pupillae moveatur ut
sunt, voracitatem et vini intemperantiam moventur palpebrae, significabunt hujus-
causam suae obscuritatis et tremoris in- modi oculi animum qui omnem excedit
dicant, et cum lioc intemperantiam ve- morem ferarum quidquid enim infando-
:

neris et apoplexiam prsenuntiant. Oculi rum cogitari potest, hujusmodi oculis

vero parvi valde glauci sine pudore perpetrabile : nec a domestico sanguine
sunt, et sine fide, et sine justitia. Tre- nec ab aliqua cessabunt impietate. Unde
mentes vero parvi cum onmino glauci Palemon talem sui temporis hominem
sunt, ad insaniam vergunt. Si autem ni- vocavit, quem sceleratlssimum esse dl-
gri sunt, cum hoc magis sunt iracundi^ xit. In hujusmodi igitur oculis guttulae
quam insaniam dicant. Fluctuantes au- quae magis fuerint rubicundae et minu-
tem,et tamquam mcestu mobiles, proni tae, eo magis significant iracundiam, et
quidem sunt in venerem et voluptatem, injurlosum et adulterum. Majores autem
non tamen gaudent injustitiis, nec pas- et obscuriores guttulae leniunt quidem
cuntur malis alienis, nec maligni sunt haec vitla, sed non tollunt ea omnino. Et
neque indociles. Glauci autem oculi plu- guttulae aut sanguinolentae vel pallidae In
res habent species alii enim sunt varii,
: nigrls pupillis, aut etlam utraeque per-
alii grisei, et sunt sicci et humidi et al- mixtae, malefactores et venenarios Indi-
bi. Sicci quidem glauci feros, humidi au- cant, sed pallidae magis studentem dolis,

tem glauci meliores sunt siccis glauci : sangulneae audaces indicant.

autem et albidi timidum designant. Op- Regula autem est de omnibus hujus-
tima autem species glaucorum oculorum modi guttulis, quod quanto vehementius
est, quando sunt glauci humidi, magni, clari sunt colores guttularum, tanto ve-
et quieti, et perlucidi. In hac enim spe- hemenllora deslgnant vitia et per ob- :

cie oculorum animosus designatur et in- scuritatem suorum oculorum temperan-

geniosus. Aliquando autem in glaucis tur et vltia. Sinister oculus sl fuerit ru-
oculls gutlai qua.'dam rnbea>, aut coloris beus et humidus, cui nulia alia diversitas
 LIB. I DE AMTiMALIBUS, TRACT. II 39

superveniat, hominem declarat esse ju- sint oculi, non omnino sunt recusandi :

stum, ingeniosum, sapientem, et magna- quia temperantur a malitia.

ninmm. Si autem sequitur circulum ni- Cui autem cavi sunt oculi, mali notam
grum, qui est post se, dicit fallacem^ fu- habent : et quo majores sunt et humidio-
rem, pecunisB deditum, iujustum, turpi- res, eo plus signant invidiam. Sicciores
cum mulieribus coeuntem. Sed inter-
ter autem iidem oculi, infideles, proditores,
dum sunt circuli tam varii sicut est arcus ct sacrilegos praeloquuntur : et cum hoc
innube, et si haec varietas fuerit in siccis si iidem glauci frigidi sunt, insaniam ar-
oculis, insaniam profitetur. Si autem in guunt. Cavi etiam defluentes, dolositatis
humidis fuerit, non tamen longe ab insa- et malignitatis sunt signa : et si cavi in
nia constituit. Verum aliquando magni- obscuritate deficiunt, sunt Adhucstulti.

ficentiam et sapientiam veritatis osten- autem oculi cavi nimium mediae magni-
dit : iracundiores tamen et juxta vene- tudinis existentes, sicci rigidi, si insuper
rem proniores sunt. Cum autem sine habeant supercilia lata tamquam genis
parvitate et varietate sunt oculi, et sta- imminentia, et circa oculos sit pallor at-
tum obtinent moderatum et certum, op- que livor, impudentem significant et

timum mentis statum ostendunt. malignum : et si patentibus jungatur,

Oculi autem ad superiorem partem continuatorem negotiorum atque causa-
conversi, insaniam mentis declarant, et rum, et numquam quiescet, sed semper
hominem illum esse voracem, et vino et aliquid maH cogitabit.
veneri deditum. Si autem cum hoc tre- Alti autem atque elati oculi, in dete-
muli sunt, vitia quee dicta sunt, au- rioribus signis computantur. Sed ubi tu-
gentur. Si autem cum his quae dicta morcirca oculos est altos, insania futura
sunt, etiam palHdi sunt, horribiles indi- significatur. Ubi autem ambitus conca-
cant homicidas et sanguinarios. Si au- vus est, fossa, subdolam men-
tamquam
tem ad superiora conversi oculi subru- tem et insidiosam declarat. Prominentes
beant, et magni sunt, vinolentos, alese autem et sanguilonenti ocuU tremulen-
deditos, furiosos, et mulieribus intempe- tum ostendunt. Prominentes autem
ratos, contentiosos, et clamorosos osten- glauci injustum et stolidum et plusquam
dunt. Summa tamen omnium vitiorum stolidum si superioribus ciliis honoren-
in hujusmodi oculis ad superiora con- tur. autem promineant et sicci sint,
Si
versis, est insania. Oculi autem deor- haec unica species bona est prominen-
sum versi, tamquam occidant, immites tium oculorum. Si autem magni sint ni-
et impLicabiles praeloquuntur. tentes perludici, justum docilem provi-
Ocuh autem parvi, si ad dextram se dentem aut monitorem indicant et :

conferant, stultitiae : si autem ad sini- tales referuntur ab Apuleio fuisse oculi

stram, libidini deditum esse pronuntiant. Socratis, quem ApoJlo pmdentissimum
Cum autem parvi sunt oculi, et inter se pronuntiavit. Oculi autem nimium pro-
communicant juxta nasum sibi occurren- minentes, rubicundi, parvi, incompotem
tes, veneris est signum, praecipue si hu- mentis hominem, et linguae efTraenatae,
midi fuerint : et si plerique palpebras et corpore instabilem esse dechirant. Si
jungunt, veneri obnoxios et amori pro- autem sint prominentes et trementes et
fitentur. Si autem sicciores et patuli fue- micantes et salientes, dolos et versutias
rint, impudentiae et iniquitatis sunt si- ostondunt. Si autem cum hoc sunt ma-
gnum. Si autem trementes fuerint, nihil gni, stultitia detinentur et furia. Si au-
non audobunt quod iniquum sit et im- tem sint moderatae nuignitudinis ct hu-
probum. Si autem aliquando multa mala midi alque perlucidi, magnificum homi-
signa sint in oculis,
si aqua concepta in nem magnarum rerum cogitatorom et
oculo semipleno moveantur, ct magni perfectorem declarant. Aliquando etiam
40 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
indicant iracundum, cl vino doditum, ct ducat frons et tegant j)alpebra», et exa-
jaclanlem sui, et cupidum gloriffi ultra spercntsupercilia : crunt haec signa forti-
condilionem Immanam : ct talium ocu- ludinis, audacia", ct animositatis : tamcn
lorum putatur Alcxander magnus fuisse hujusmodi erunt inconsulti et minus no-
Circumtrcmcnlcs autem et prominentes ccntes. Si autem frons, supercilia, et
oculi, immitcs ct sine pietatc ventri ct palpebrae, tranquilla et levia fuerint ta-
vcneri studcntes, et aliis voluptatibus de- lium oculorum, acies autem intrinsecus
ditos esse ostendunt. trux et amara et aspera : iidem oculi prae-
Sunt etiam quidam oculi livore cir- signabunt crudelitatem, et immanitatem,
cumdati, qui si me-
interiora signa nulla atquc saevitiam. Insuperdolos omnes his
liora habuerint, mala indicia compu-
in oculis adscribemus.
tantur : audaccs enim et infidelcs et Sunt autem oculi nulli risui et volup-
injusti sunt. Oculi autcm lividi, qui tati permixti, et hi non omnes laudabi-
tamquam tenebrosi sunt, nocentes sunt, les. Nam qui sicci sunt et subtiliter in-
et praecipue si fuerint sicci : nec multum tendunt, malitiae sunt indices. Sed etiam
intcrest an parvi aut magni sint, nisi oculi qui arrident, tamquam in insidiis
quod majorem nequitiam parvi profi- constituti habendi sunt, praecipue tamen
tentur. Supraedicta tamen species oculi si commoveant genas, et supercilia, et

tcncbrosi, si tcmperatse magnitudinis ct labia. Tales autem risus aut cogitationes

quietis fuerit oculus, significabit sollici- nefandas, aut conceptos indicant dolos :

tum, docilem, discendi cupidum, matu- maxime tamen si cum his signis et pal-
rum, et parcum, et minus continentem. pebrae interdum cocunt, ct intcrdum se-
Oculi autem caligine obsiti, malis arti- parantur. Hoc enim pro certo dicunt in
bus imbuti sunt, et infideles, et intempe- corde esse cogitationem iniquam. Si ve-
rantes : et ideo optimi sunt contrarii is- ro propateant oculi cum risu, et errent,
torum, hoc est perludici, si nullum ma- perpetratam jam esse iniquitatem decla-
lum impugnans eos signum : et tales di- rant. Si autem arrideant, et sunt timidi,
cuntur fuisse oculi Adriani Imperatoris, innoccntem quidem animum, sed stoli-
humidi videlicet, acres, et luminis pleni, dum sine affectu et sine prudentia esse
et corusci. describunt. Cum autem subrident oculi
Oculi autem corusci si glauci sint et molliter, et timidi sunt, et totus vultus
sanguinolenti, tenuitatem sensus indi- apertus et solutus ad laetitiam, et remissae
cant et insaniam. Curvi autem suspicio- aliquantulum sunt palpebrae, et mollis
sum omnibus rebus hominem decla-
in laxa aliquantulum in hoc
frons, ct cilia
rant. Nigri autem corusci, teterrimi ocu- statu : talis oculorum dispositio inge-
li, timidum ac subdolum designant. nium bonum, magnificum, justum man-
Cum autem risui permixti sunt, sum- suetum, rcligiosum, hospitalem, gra-
mam notam impudentiae ac malitiee prai- tum, prudentem, docilem et amatorium
ferunt. significat.
Oculi autem acriter intuentes et viva- Tristes autem oculi non omnes sunt
citer^ molesti sunt : sed qui tales humi- timidi : nam qui talium oculorum humi-
di sunt, bullatorem indicanf, vcridicum, di sunt, in cogilatione sunt constituti, et
velocem, in agcndis rebus providum, et studia optimarum artium inesse desi-
innoxium. Qui autem intendunt acriter, gnant. Et si tatibus oculis existentibus,
et sunt parvi sicci, ssevos, invidos, et in supercilia sint laxiora, et frons laxior, et
occulto nocentes, omnia audentes, et cum tranquillitate conveniant, et palpe-
omnia perpetrantes indicant, et eo ma- brae sint laudabilcs, designantingenium
gis quo superficiem oculi habuerint le- bonum et fidum, benignum, prudentem
viorem. Si cnim hujusmodi oculos ob- cum gravitate. Si autem tristes oculi et
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. II 41

sicci sunt, et accedat ad hoc fronlis as- atque resorantur, timidum atque imbe-
peritas, et aciei intentio, et palpebrae cillem declarant. Si autem cum hoc sic-
sunt subjectse, designant nocentem, i"e- ci sunt, dolos versare atque insidias ten-
rum, inausum relinquentem.
et nihil dere denuntiant. Si autem tales oculi per-
Oculi autem obclausi cum sint vigen- versi sunt vel pallidi, stultitiam indicare
tes palpebrae, siquidem frequenter con- noscuntur. Sunt autem qui aciem ocu-
cluduntur et referantur, malignos mores, k)rum terribiliter intendunt, et ipsi ini-
et insidiantes, et nocentes praesignant. Si quis cogitationibus attenuantur. Si au-
autem sint humidi obclausi oculi, boucfi tem status oculorum sit mansuetus et
artis studiis indicant hominem occupa- habeat aliquid humoris, signiflcat cogita-
tum. Sed cum humidi non sunt, sed torem studiosum, mansuetum, amato-
tremore et pallore permixti, insaniam rem. Si autem immobiles sunt oculi, et
praeloquuntur. Quibus autem obclausis cum hocpallidi vel rubicundi sint cum sic-
oculis status suus permanet, ipsi autem citate certum est his iras et insidias im-
:

cum palpebras claudunt, superius extol- minere diuturnas. Si autem cum supra
luntur, insaniam etiam praedicunt. Hi ta- dictis signis per tempus aliquod se in

men potius foeminaj quam viri sunt : et gyrum torqueant vehementissime, pro-
celare vitium nescunt. dunt insaniam. Ocuh autem cseci pertur-
Gum autem oculi frequenter latescunt bati rapacem indicant.
et consistunt in se, cogitationem indicant Qui autem incerte palbebras promo-
inesse. Utrum autem hsec ipsa cogitatio vent, vel contingunt cum caecitate et ca-
bona vel mala sit, ex supradictis signis ligine oculorum sub diversis motibus
erit verum. Si enim humidi luci di, si oculorum, et superius cihum moUitersu-
majores, etprofundi, et si molles sunt, bducunt, timidi esse monstrantur. Qui
meHores cogitationes signilicabunt. Si autem alteram ex superioribus palpel)ris
vero sicci et obscuri, si parvi, si cavi du- paulatim deprimunt et moUiter revocant
ri autdirecti fuerint, pejores praetendunt et aciem dirigunt, alTectatores sunt pul-

cogitationes. Oculi autem late patentes, chritudinis et moechos adulteros se esse

micantes, leviter intendentes, tamquam protitentur interdum etiam palpebra
:

sint continuati, ad suavitatem et gratiam superior ad medium ita deducitur, ut hinc

tendunt. atque illinc reflexis et retractis angulis
Palemon autem quemdam talium ocu- subluceat oculus, et cum hoc incerte
lorum multum noxium descripsit sed : movetur palpebra : et haec signa adulte-
ejusnomen non posuit, sed multa corpo- ris et fornicatoribus attributa sunt. Pal-
ris sui indicia adjunxit, ita quod de quo- pebrae autem nigrae et solidae et rigidse,
dam favorino intelligatur dixisse. Dixit bona sunt signa : rarae autem et tenues et
enim hunc habuisse tenjam frontem, ge- rubicundae, frigiditatem animae declarant
nas molles, os laxum, cervicem tenuem, et destitutionem.
crassa crura, pedes planos tamquam De his tamen non nisi universaliter
vocem foemineam, ver-
congestis pulpis, tangit Aristoteles in libro de Animali-
ba muhebria, membra et omnes artus bus, dicens quod albedo oculi fere consi-
sine vigore, luxuriosum et dissolutum, milis est in omnibus hominibus in qui- :

impatientem libidinum, turpia fecisse busdam tamen ost major, et in quibus-

omnia, et passum esse ab aliis, etiam dam minor, ct in quibusdam tota alba,
contra naturam. Pra^terca dicit eum et in quibusdam sunl rubeae vena? immix-
fuisse maledicum, temerarium, et maleli- tae, ot quibusdam prominens, et quibu-

ciis studentem. Dicebatur enim vcnenum sdam suppressa, et quibusdam in situ

letiferum clanculo vendere. sequali secundum naturam, sed ligura
Oculi autem qui frequenter clauduntur est insequalis.
42 D. ALB. MAG. ORI). PR/l^.I).

Niji;rcdo vcro oculi plurimuin varialiir sunt laudabiles. In hoc cnim signatur
in liominibus. Kril cnini aliquando ma- l)onitas spiritus animalis, in quantum
giia valdc, et forte erit glauci coloris : ct bonae formae animales repraesentantur.
hoc scciinduni magis ct minus fortc : Et forte erunt oculi multae clausurae, et
enim erit magn£E glaucitatis, et forle crit forte erunt multae apertionis et pauci mo-
fusca, et aliquando declinabit ad rubcdi- tus, et forte erunt mediocrcs inter hos.
nem non veram, sed ad colorem qui vo- Si ergo fuerint multae apertionis et paucae
catur kyanon, qui cst inter rufum et in- clausurae, significatur stultitia et invere-
clytum, sicut sit colamentum coagulati cundia, propter causam nimiae apertio-
sanguinis : et cum fuerit talis dispositio nis quae est siccitas cum tenui ventosi-
aciei, ccBtcris signis non rcpugnantibus, tate et calore : haec enim faciunt deficere
signillcatur bona consuetudo et acumen spiritum animalem exsiccitate, et discon-
discretionis. In nullo autcm animali va- tinuant cum exsufflatione ventositatis,
riantur oculi quantum ad nigrum quod et perturbant operationes ejus ex calore,
est in oculo, nisi in homine solo in aliis : et ideo si talibus oculis rubor additur,
enim animalibus non diversificatur. Ab tunc confortatnr signum eorum : et si ap-
hac autem generalitate excipitur equus : ponitur humor, mitigatur malitia.
eis
quoniam in equis inveniuntur divcrsifi- Stulti sunt tales ex defectu animalium :

cati colores nigri in oculo. Aliqui enim inverecundi ex hoc quod semper extra se
equorum nigrum oculi habent fuscum, et et numquam intra se moventur. Cum au-
aliqui glaucum, et aliquinigrum. tem fuerint multae clausurae, quod tales
Adhuc autem forte erit oculus ma- oculos habens multum sit mobilis et le-
gnus, et forte parvus, et forte mediocris. vis discretionis, et non fixus, sed incon-
Mediocris autem caeteris signis attestan- stans sit in omnibus operibus suis et :

tibus, bonitatem discretionis significat, hoc contingit propter clausurae causam,

intellectum, et bonam doctrinam. Et for- quae est pondus humoris complentis ocu-
te erunt ocuH prominentes, et forte erunt lum, et in quo etiam divaricatur lumen
profundi, et forte mediocres. Siquidem et forma sensibilis et animalis, sicut in
erunt profundi, signiticatur in omnibus aqua et ideo defluit, et inconstans effi-
:

animalibus visus acuitas quoniam pro- : citur talis homo, nisi caetera signa bona
fundatio ex umbra foveae contra oculum digniora quam istud impediant. Quando
existentis, adunat et confortat visum, et autem mediocriter se habent inter haec
non permittit ipsum spargi. Hsec enim duo, significatur per hoc bonitas discre-
est causa, quare in homine elevata sunt tionis et dispositionis in omni opere.
superciliain parte una, et nasus in secun- Ex omnibus his dictis satis patet de
da, et in tertia genae super oculum, et si- causis omnium quae dicta sunt de physio-
militer lacrymalia concludentia, ut om- gnomia oculorum enim causas
: tales
niahcec adunent radium visivum, et spar- etiam ccetera habent. Philemon autem
gi eum non permittant. Si autem fuerint antiquissimus physiognomus qui con-
prominentes oculi, significatur perturba- temporaneus fuit Hippocratis Choi quem
tio discretionis, et malitia dispositionis. et postea secutus est Paleraon et postea
Quod contingit propter causam promi- Loxus, tria attendenda csse dixit in signis
nentiae quae est ventositas conclusa in an- hujusmodi, quorum primum est memoria
teriori capitis, ubi est spiritus visivus : significationis signorum et hoc dicit es-:

hoc enim dispergit exsufflando formas, se elementum per quod procedit et diri-
et spiritus animales ita quod ratio non
: gitur judicium physiognomi. Secundum
bene convertitur super eas, et ideo effici- autem est comparatio signorum, secun-
turindiscreta. Et quando fuerint medio- dum dignitates eorum, quae scitur ex duo-
cres, caeteris altestantibus signis, tunc bus, ex causa videlicet signorum, et ex
 : :

LTB. I DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 43

relatione ad alia signa : sed tamen fre- vocatur pars seposa, eo quod cholera per
qiienter prffivalent signa oculorum, eo simile sepi adhaeret ei, quando purgatur
quod magis reprsesentant fornias et spiri- per ipsam. Pars autem exterior auris,
tus animales, ad quas movetur homo in qU(Te rotunditatem hal)et semicircularcm,

operationibus, quam aliqua signa alia vocatur conc/ia aurls : quia in ipsa colli-
licet enim forte retrahatur a ratione, ta- gitur sonus veniens ad aurem. Composi-
men fort.e imaginabiles ut in pluribus tio autem auris est ex cartilagine, sicut
vincunt, sicut probavimus in scientia de diximus superius, et carne modica, quae
Anima. Tertium autem est applicatio si- est super cartilaginem in vacuitatibus
gnorum ad formam vitse hominis et : panniculorum auris et super illam est:

caveat quod non statim proferat judi- cutis. Et ut breviter dicatur, auris est
cium, quoniam forte signum est per acci- membrum creatum auditui^ et factum
dens infirmitatis, et non per naturam et : est ei foramen anfractuosum, ut sentiat
forte pervictum est contraria consuetu- onmes voces in eo, et faciat tinnitum ea-
dine : et ideo non det judicium nisi de- rum convenientem per repercussiones
terminet et dicat, quod hoc est verum congruas.
quantum est de signo et non simplici- Ab autem incipit hoc foramen
interiori
ter. in osse capitis, quod vocatur petrosum,
de quo nos inferius faciemus mentionem
et involvitur exeundo ad concham auris
via fractuosa, ut ipsa anfractuositas sit

elongans spatium ad interiora ab

vise
exterioribus. Quoniam si factum esset
foramen penetrans directe, esset spatium
breve ad intus : et hoc faceret tria nocu-
menta in aure, quorura unum esset con-
CAPUT IV. trarium cerebro, duo essent contraria
et
auditui. Contrarium autem cerebro est :

quia tunc calor abundans, et frigus ex-

cellens venirent per ipsum ad cerebrum,
et laederetur ex his substantia ejus.
Unum autem contrarium auditui esset,
quod soni qui cum metu excellenti aeris
De compositione auris et physiognomia veniunt, subito pertingerent ad ncrvum
ejus. auditivum et corrumperent ipsum rmnc :

autem proportionantur per anfractuosi-

tatem sensus enim omnis harmonia est,
:

sicut in libro de Anima tertio est osten-

sum. Secundum autem nocumentum au-
ditus esset, quod non quiesceret aliquis
aer quia in directa via unus impelleret
:

alium, et in tali commotione soni conti-

Ex numero autem partium capitis est nue confunderentur, et non possint dire-
auris, et hoc
instrumentum auditus
est cte percipi. Foramen enim auris pervenit
omnino impertinens ad anhelitum pro- : ad concavitatem antcriorem per gradus
pter quod Alchamian poeta arguitur men- anfractuosos, in qua est stans et immotus
dacii, fingens poetice quod caprae anhe- el quietus aer.
latit per aures. Superficies autem interior aurls, est

Interior autem pars auris in foramine tota strata et operta villis nervi auditivi,
 ::

u D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

qui venlt ab anteriori parle cerebri,. et rum. Infcrius autem etiam dicemus oculi
est quintum par nervorum septcm pa- compositionem et complexionem in loco
rium, qui ibidem oriuntur, sicut nos in ubi spocialcm de meml)i'is faciemus men-
sequentibus in anatomia nervorum docc- tionem.
bimus. autem nervusvalde
Ilic factus est Scimus autem ex his quae diximus,
durus, ut non de facili Isedatur a percus- quod in antcriori auris est foramen tor-
sione aeris, sed potius repercutiens con- tuosum sicut armilla aeris, habens fora-
venienter recipiat sonum. Cum autem men spirale. Figura autem spiralis voca-
undans aer vocalis vel sonativus pcrvenit tur quoe gyrat, ct gyri ejus procedunt
ad nervum illum, tunc recipit auditus non revertentcs ad idem punctum, et
vocem vel sonum : et ideo vocatur tijni- fmis ejus est in osse petroso, quod est
paniiin auris : hic enim nervus sc habet simile in forma et creatione armillse auri
ad auditum, sicut humor gla-
se habet concavae. Dico autem aizri, eo quod au-
cialis ad visum. Et rehqua membra au- rum dulciorem habens sonum, magis
ris, sunt sicut alia quae circumdant gla- exprimit naturam auris et usum, quam
cialem ex tunicarum et humorum nume- aliquod aliud metallum. Et ad hoc fora-
ro, quse sunt in oculo, de quibus in se- men propter ncrvum auditivum creatum
quentibus nos ponemus anatomiam. Haec in ipso, pervenit omnis tinnitus qui est
enim omnia creata sunt propter glacia- reflsxus et repercussus sonus, qui voca-
lem, ut serviantei et custodiant ipsam a tur echo, et omnis sonus simplex, et ab
nocumentis et via quidem tortuosa est
: ipso redditur ad cerebrum ad virtutem
sicut foramen uvese in oculo. auditivam per nervum qui est tympanum
Creata autem est auris cartilaginosa auris.
quoniam si esset carnea aut pannicularis, Non est autem aperta via et continua
per mollitiem non servaret figuram semi- exiturse a cerebro ad aurem, ne frigus
circuli et anfractuositatis quae est in ea. ingrediatur : sed potius pannus est ante
Si autem esset ossea creata, laideretur stricturam foraminis, et etiam ipsum fo-
in omni casu, et nimis dure reciperet so- ramen clauditur in strictura in puncto
nos et infringeret eos. Creata est igitur ossis petrosi quoniam foramen non est
:

cartilaginosa, habens cum figurse con- factum, quod per ipsum sonus veniat ad
servatione levitatem et reflexiones. cerebrum, quia tunc commoveretur a
In lateribus autem capitis ideo positse sonis : sed est factum, ut in ipso stet aer
suntvelsupra capita quorumdam anima- qui recipit sonum et reddit eum nervo
lium, quia auditui est convenientius et auditivo, et nervus reddit eum cerebro.
visui, propter hoc quod visus sit per re- Sed est via continua apcrti foraminis a
ctas lineas et secundum processumlucis, cerebro ad palatum, propter fumositates
sicut in antehabitis libris probatum est quae per ipsum ascendunt, et propter
et non poterant organa quatuor duorum purgamenta cerebri quae per ipsam de-
sensuum accipientium per medium fieri scendunt. In hoc enim non est nocumen-
in una parte capitis, quia complexio tum, eo quod illud foramen circumstan-
unius confunderetur cum complexione tibus membris apertem est, quod frigus
alterius, et figura unius comprimeret fi- et aha nocumenta non possunt per ipsum
guram quod caput
alterius, aut oporteret ad cerebrum attingere. Foramen etiam
et facies enormia fierent. Sed Literalis auris venit versus palatum et ideo acuti :

positio non repugnat auditui, eo quod et stridcntes compressionum soni in

ipse non est per lineas rectas. Positus dentibus sentiuntur, et, sicut diximus, ab
est autem sub radicibus capillorum, et anteriori parte cerebri exit unum par ve-
non in radicibus ipsis, ne si pili oriren- narum, hoc est, nervorum, quia nervi ab
tur, in ipso impediretur perceptio sono- Antiquis vone dicebantur et illius paris:
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. II 45

unus nervus pervenit ad autem dextram, suorum retro juncturam mandibula».

et diffunditur in ea : et alter pervenit ad Animalia autem marina quae sunt ma-
aurem sinistram, et in ea similiter diffun- gni corporis, et prsecipue quse pedes ha-
ditur. bent, aures habent manifestas, et sunt
Et sunt duai aures tantum in animali boni auditus : quia nisi essent boni au-
habenti aures, quia illse sufficiunt ad au- ditus, non venirent ad eas soni per a-
ditum : et si uni accidit nocumentum, quam.
altera accipit sonum. Nervi etiam motivi Quorumdam autem hominum et prse-

ex posteriori parte cerobri veniunt ad cipue virorum sunt pilosse in aliqua par-
aures quorumdam animalium, et super te, inferiori videlicet et interiori conchse
illos moventur aures. Et omne animal auris : et quorumdam in nulla parte
habens aures, habet eas mobiles prteter sunt pilosse, et qusedam valde modicos
hominem, et similitudinem hominis quae et paucos habent pilos : et hoc significat
est simia et pygmeus. Et quod quidam bonum auditum, eo quod est signum
homines movent aures, non fit motu spiritus ot caloris in illo loco.
proprio aurium, sed per extrusionem Forte autem erunt aures alicujus ho-
musculi qui est circa mandibulam : tunc monis magnse enormes, et forto parvse,
enim ex continuatione cum illo a qui- ot forte mediocres, et forte erunt pro-
busdam qui ad hoc a puero studuerunt, minentes valdo a capite, et forte e contra
movetur auris. minus compressse super caput, et forte
Adhuc autcm qusedam animalia, sunt, sunt positionis mediocris inter haec duo.
quse quidem auditum habent, et tamen Mediocres autem omnium specierum
aures non habent sed foramen habent : quas diximus significant bonitatem. Cum
de quo diximus, et per illud audiunt, autem fuerint auriculse prominentos et
sicut volatilia omnia quee nota sunt no- magnse valde, significatur stoliditas, et
bis, et omnes pisces squamosi. Qusedam garrulitas, ot imprudontia, ut dicit Lo-
autem hauriunt voces et sonos per poros xus. Parvse autem valde, malignitatis
suorum annulorum, sicut annulosa, et sunt indicia, sicut tostatur Palemon. Au-
apis genera, et muscffi. Omnia vero ani- res autom qua^ quasi prsecisse sunt ot

malia nota nobis, quae sibi similia ge- valde breves, ad stultitiam dixit Loxus
nerant animalia, primo partu, ex utero referri. Dicit enim debere esse aures for-
habent aures pra?ter delphinum, ct bale- niatas semicirculariter connexo lineo in
nam, .et quoddam genus muris quod medio aliquantulum converso versus
Greece vocatur koki, et est talpa vocatum centrum, ot medise magnitudinis, quse
apud nos. Quod autem supra diximus docenter caj)iti adhsLToant. Aures onim
volatilia nota nobis non habere aures, nimium rotundae indociles signilicant.
intelligi habet de volatili plumoso et bi- Aures autom oblongas ot angustas invi-
pedi. Vespertilio enim habet aures, sed di;e dicunt osso signa. Jacente.'+ autem
est pilosa et licet nun habeat nisi duos
: supra caput applicatas dicit signilicare
pedes in membrana suae caudir, tamen hobetudinom et pigritiam.
habet duos digitos pedis in cubitis ala- Causa autom significationum cst, quod
rum suarum, quibus utitur loco duorum virtus formativa quando directo format
pedum et ideo cum cadit, excipit se
; organa, aut doficit instrumento caloris
alis : et naturam qua-
quia accedit ad ot spiritus, ot malitia materiae defluentis
drupedis, ideo habet aures sicut quadru- iunndat onoruiitor, aut siccitatc et parci-
pedes in superiori parto lateris capitis lato <'jus(I(Mii a dobita roti'aIiitur quanti-
sui. Homines et caetera bipedia, habent tate : ot socundum lioc non possunt
aures, vol foramiua qu;o sunt loco au- piiiioipiari op(Ma auinia>, iiisi aut socun-
rium in infcriori parto laleris capitum dum luxum aut penuriam procodant, in-
 46 D. ALB. MAG. OHD. PR/i:i).

quanlum proveniunl ah inclinationibus cipitis propter salutem virtutum motiva-

nalurce. rum. Tres autem aliic sunt innaturales :

et prima quidem est quae diminuitur cx

parte sincipitis, ita quod sinciput nimis
ad craneum versus suluram primam ca-
pitis comprimitur. Secunda est quae di-
minuitur versus occiput, quod nimis ita

comprimitur occiput versus suluram ul-

timam capitis, et ibi decurtatur. Tertia
autem est, quae diminuitur in utroque
CAPUT V. istorum, ita quod caput rotundatur sicut
globus vel sphsera.
Et ubicumque caput diminuitur vel
decurtatur, ibi aut signat debilitatem
virtutis, aut defectum materiae : et

eritquoad hoc principium perversarum

operationum. Per contrarium autem
Et est DiGRESsio declarans figuras ct di- quandocumque accedit ad formam na-
visiones ossium capitis. turalem, quoad hoc est principium re-
ctarum operationum. Si enim diminulio
est ante, significabit defectum in sensu et
imaginatione : et si retro, significabit

defectum in motivis et recordativis. Si

autem in medio recedit a forma, signifi-

cabit defectum in ratione et cogitatione.

Et siomnibus diminuitur, significat

in
Nos congrue non possumus loqui de defectum in omnibus. Sunt autem in
compositione aliorum membrorum capi- capite divisiones, ubi os osse conjungi-
tis et physiognomia, nisi faciamus hic tur. Sed divisiones in osse recenti non
digressionem, et ostendamus llguras et sunt manifestae, nisi ubi cst conjunctio
compositiones totius capitis, et anato- suturse. Llbi autem conjunguntur per for-
miam ossium quse sunt in ipso. Tunc tissimam infixionem unius in aliud et

enim et preecedentia sciuntur esse vera, colligationem, ibi divisio non apparet,
et consequentia planius intelligenda e- nisi in ossibus quae diutissime arefacta
runt certiora. Congrue autem capitis sunt.
ossa et compositionem investigare non Sunt enim in toto capite divisiones
possumus, nisi prius figuras ejus et di- decem et octo : quarum prima est sutura
visiones ostendamus. quae est post os quod vocatur sinciput
Acceptum autem ab antiquissimis,
est sive prora capitis, et est forma ejus sicut
Hippocrate videiicet,et Apoliine, qua- semicirculus, ct est quae non clauditur
tuor esse figuras capitis humani quae statim post nativitatem.
salvantur in vita infinitas autem esse
:
Secunda est quae vadit per longitudi-
monstrorum quae salvari non possunt. dinem capitis sub vertice capitis.
Ex qualuor aulem quae salvantur, una Tertia est autem, quae est sutura po-
sola est naturalis : et haec est quae est sterior quae est ante occiput, et habet fi-
sicut sphi.era compressa, ita quod caput guram trianguli, ita quod inter suturam
cranei aUquantulum est oblongum quia : posteriorem et figuram suturae anterioris,
tunc in eo est elevatio sincipitis propter quae est portio circuli, sutura vadens
salutem sensuum, et aliqua elevatio oc- per longitudinem capitis interjacet, sic-
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. II 47

ut linea perpendicularitcr cadcns super so a dextro in sinistrum secundum nasi

summitatem utriusque : et hujus est hajc latitudinem.
figura. Decima octava est in medio longitudi-
Os autem quod est sincipitis propter nis in nasi ossibus triangularibus.

figuram triangularem quam habet, voca- Istarum tamen

divisionum quaedam
verunt simile lambda (X) litterai gra^coe, sunt quaedam occultae, et
manifestae,
quoe ejusdem est figura^. ideo vocantur mendosx. Manifestae qui-
Substantia autem capitis superior a dem sunt suturae tres, quae sunt fero in
radice aurium supra habct extrinsecus omni capite hominis. Alia cnim capita
duas divisiones invisibiles, et a quibus- animalium suturas non habent. Occultae
dam dicuntur mendosse, quarum una est autem sunt ad modum linearum in com-
in kitere dex.tro capitis a tempore usque positione diversorum ossium, qute tres
ad oslaudae posterius. habent diversitates ex duritia quidem:

Alia est divisio indivisibilis qute dividit majori et minori, sicut ossa Latcrum ca-
fauces in duas per rimam quamdam in- pitis dividuntur ab ossibus cranei, et cssa
visibilem, quai est in medio, quse est petrosa aurium dividuntur ab ossibus
sexta divisio in ossibus capitis inventa, aliis : et spissitudine et tenuitate, sicut
et transit in os quod vocatur hasis capi- dividitur os quod est fundamentum ca-
tis. pitis, ab ossibus super aediticatis : et situ,
Septima autem divisio est linearis, sicut dividuntur ossa in anguh^ conve-
quse ducitur a tempore per supercilium nicntia ab invicem, sicut dividitur os
dextrum in latcre dextro. frontis ab ossc supercihorum.
Et octava respondens illi quce est a Omnes autem divisiones istae manifes-
tempore per supercilium oppositum in tantur in ossibus capitis si primo forlitcr

latere sinistro. coquatur^ et postea per aliquot annos in

Nona vero etiam linearis est, quae ve- terra maceratum fuerit. Quamdiu autem
nit ab aure per genam dextram. aliquid humoris est in eo, multae eorum
Et decima respondens illi, quse ab aurc occultte sunt : quia in ipsa generatione
per genam venit in latere sinistro. quan(hj fiunt ossa, tunc humida estmate-
Undecima est divisio frontis cx trans- ria eorum, et unum fluit in aliud et con-
verso per gil)bum superciliorum. glutinantur fortissima conglutinationc.
Duodccima cst quae est sub osse laudae
et basi capitis, ubi illa duo ossa conjun-
guntur.
Decima tertia est, quae est sub ossc
quod paxillare vocatur et sincipite, ubi
illa duo conjunguntur.

Decima quarta est, quae est linea quae-

dam descendcns ab intermedio superci-
liorum sub naso ad medium conjunctio-
nis duorum anteriorum dentium supe-
riorum, qui duales dicuntur.
Dccima quinta est linea queedam de-
scendens ab eodem intermedio supercilio-
rum ad unum dentium caninum in parte
dextra.
Decima sexta autem est respon^hms
illi in partc sinistra.
Decima septima est immedialc sub na-
 48 D. ALB. MAG. OnD. PR^D.
caetera osssa : co quod multorum incur-
sus ictuum et casuum incidit in ea et :

ideo natura ingeniata est duritiem eo-

rum.
Os autem quod secat caput ad modum
superficiei planae, vocatur a quibusdam
fundamentum capitis, et a quibusdam
vocatur paxillare, eo quod super ipsum
sicut super paxillum suspenditur cere-
CAPUT VI. brum^ et tota superior machina capitis.
Super quatuor autem ossa de quibus di-
ximus, eriguntur alia quatuor, in quibus
concluditur testudo sphaerae capitis. Et
primum quidem illorum quod incipit su-
per frontem et porrigitur usque ad pri-
mam suturam capitis, vocatur a quibus-
Et est DiGREssio declarans numerum et dam 0.9 coronale, a Constantino vero
figuram ossium capitis, et qualiter ca- vocatur prora capitis, et ab Aristotele
put componitur ex ipsis ? vocatur pyxis. Bosterius vero respondens
illi, quo incipit testudinari caput, est
in
os laudae quod venit ab occipitis osse in-
feriori usque ad suturam capitis poste-
riorem. Tertium autem est os cranei in
dextra parte stans super os petrosum, et
pertingens usque ad futuram quae vadit
per capitis longitudinem. In sinistra au-
Composilio autcm capitis et numerus tem parte est quartum os, per omnia
ossium ejus Caput enim usque ad
est hic. respondens illi. Et haec quatuor ossa
divisionem quartam et quintam quae sunt molliora et rariora sunt ossibus super
in lateribus ejus, est sicut hemisphaerium quoe stant, etmollities quidem eoruni est,
quod secat superficies plana ; et haec su- ut hn^ius recipiant cerebrum : raritas au-
quod capilis basis
perlicies est os latum, tem, ut per ipsum evaporent superfluae
fiaidamentum vocatur et super illud
ii\\.i : cerebri fumositates.
eriguntur immediate quatuor ossa, quo- Sunt autem duo ossa operientia ossa
rum primum est ex parte ante in facie petrosa in loco temporum, quae deser-
frontis os, et venit a supcrciliis usque ad viunt cooperturse nervorum, qui descen-
curvationem capitis primam, ubi incipit dunt in locis illis, et cooperturae vena-
ortus capillorum. Secunduin autem est rum quarundam : et unum eorum voca-
respondens illi posterius in capite, quod iMv poris dextrum, et alterum vocatur
est sub occipite, et est parvse latitudinis, poris sinistrum : ambo autem simul vo-
quod super basim usque ad capitis
stat cantur ossa poris, et sunt tenuia et dura
arcuationem posteriorem sub illo osse vaide : et ista sunt ossa superioris partis
quod lambda (X) esse diximus.
simile capitis.
Tertium aulem est paries dextri capitis His autem ossibus quaedam adjungun-
sub craneo. Quartum est paries sinistri tur : unum in capite, quod dicunt esse
capitis sub craneo sinistro. Et haec duo continuans os paxillare cum capitis ossi-
vocantur ossa petrosa propter sui duri- bus exterioribus, quae in circuitu exigun-
tiem. Sunt enim magis dura, sicut et tur super ipsum, ut sic sint duodecim
frons, et os quod est sub lauda, quam ossa semisphaerii capitis. Aha autem ossa
 LTB. I DE ANIMALTBUS, TRACT. TT 49

sunt, qua3 sunt superioris mandibulae, in cta sub n;isosecundum nasi longitudinem.
qua dentes superiores inliyunlur. In lioc autem priino amlio jacont isti
Et priinuni quideni illorum est os qiiod tri;ingnli. Unus iiutem triangulorum est

vocatur os goniB dexlr;e, quod venit ah divisus ab alio [)cr lineam descendentem
aure dextra sub orliila oculi dextri, et qua' a medio frontis inti;xvit, quod est in-
descendens usque ad divisioneni qu;e terminatur inter duos
ter supercilia, el

transit per medium palatum, sive per primos dentes, qui hicisorcs vol duales
medias fauces, et terminalur in facie, in dicuntur. T^rimum ergo os nasi est trian-
divisiono qua' per intermedium superci- gulus in nasi basi dextra, et socundum
ioruin descendit, et ad dentos caninos in est triangulus in basi nasi sinistr;i. Ter-
parlo doxtra terminatur. tium autem est os qucjd est in elevatione
Secundum est os geuce sinislr;e per nasi a linea liasis dextra' operiens narem
omnia illi simile, et ad similes lineas ter- mediam usque ad medium, quod est in-
minatum. ter nares, et est etiam illud triangulare
Tertium autem est, quod super illud os. Quartum autem est simile illi in si-
jacetin superiori parte orbitffi oculi usque nistro. i^^t quod est in me-
quinlum ost,

ad medium orbita^, et incipit a divisionc dio distinguens naros, quod etiam est
superciliorum quae venit ab aure. triangulus, et est communo utrique nari.
Linea enim dividens venit per modi;im Et h;ec quinquo nasum componunt cum
partom orbita^ oculi in conc;ivo ipsius cartilcigine qua' est in anteriori nasi par-
versus n;isum, et termin;ilur in linea de- te. Oportuit eiiiin nasum esse apertum,
scondente a fronte qu;e terminatur ad ca- ut per aperturam doscondei-et id quod
ninos, de qua ante fecimus mentionem : purgatur ex jililegmato generato in cere-
et os istud vocatur superius os orbit;e ])ro. Si ciutem in toto esset compositio
oculi dextrum, et est simile illi omnino ejus ex osse, tunc non possent dilatari et
in parte sinistra, et hoc est quartum. contr;ihi nares in sternutationc et attra-
Quintum autem vocatur os inferius or- clione aeris cid odor;itum,etin anhelituin.
bitce oculi dextri, et incipit a divisione Sed do his dicemus in sequentibus, ubi
qnae est in orbita oculi, et oxtenditur nasicompositionempleniusprosequemur.
usque ad os gena' dextrie. Sub naso ;mtein relicta sunt duo ossa
Et sextum est per omnia simile illi in qucB latent, in quatuor dividentes lineas,
oculo sinislro. quaruin una sicut dixiinus, dividit secun-
Et ista sex sunl genarum ossa, et or- dum lalitudinem nasi terminata ad line;iiii
bitarum oculorum dextri qxisd adhierent quee de medio suporciliorum venit ad
mandibuke. Ossa autem haec quiT dicta caninum, et ex altera parte terminatur ad
sunt, consequenter omnia posita sunt in similem illi lineain in sinistra ; et iii me-
facie in naso. dio distinguuntur per lineam perpendi-
Oportet autem scire, quod substantia culariter descendentem de piincto medio
nasi est stans supor duos triangulos pla- supercilioriim, et inter duos dentes inter-
nos, super quos erigitur : quorum uter- cisores terminatur : et distinguuntiir Iiirc
que ost os triangulare, super quod origi- ossa inferius ad origines dentiuni, et suiit
tur una narium, et positi sunt isti trian- ossa qiiadrangula omnibiis lineis inic-
guli inter duas divisiones, quarum un;i qualibus. Longior eiiim est linea originis
venit a inedio frontis el ex medio supcr- dentiuin (|uaiii opposita illi sub naiibus,
caninum dex-
ciliorum, et torminatur ad et longior ost linea oblique desccndens
trum. Secunda autem incipit ;ib oodom ad caninos, quam perpendiculariter de-
puncto, et terminatur ad caninum sini- scendens ad incisorum mediuin. I^]t luec
strum, et subtus torminalur ;id lineam, est figura.
quae dividit a (b'xtro in sinistrum protra- llcTC (mim sunt ossa superioris m;indi-
. XI
50 D. ALB. MAG. ORO. PR^r).

bul;o (jii;r iii iiuivcrso Ircdccim cssc coni- autem ossiuiii,ul dicunt Oalcnus ct Avi-
pulauliir. liilVrior autcni mandibula est ceniia, piveter dentes haliet sensum. Dc
os (|uod ad Ciiput pcrtinet, et componitur deutibuscnim (]icuut,quod expcrimcntum
CK duobus ossibus iu medio fortissime si- demonslratjdeutes habcre scnsum: cl ]mc
J)i conjunciis, ct unum quod cst dextra sagacitatc natur;e factum cst : fccit enim
vcnicns a lempon! dcxtro, et curvatur, cis sensum cum virtutc scnsus qu(c a ce-
ut in co nascantur dentcs inferiores, ct rebro descendil, ut ipsi cliam inter caii-
superius in tcmporc habet notluni qui dum ct frigidum discernant. Sic crgo
vocatur addilamentum, pcr quod ligatur omnia ossa ca[)itis simu] comj)utata sunt
ad os pctrosum dcxtrum, et altcrum per quinquaginta novcm, si dentes sunttrin-
omnia cst similc illi in sinistra p;irtc. Et ginta duo : si autem sunt viginti et octo,
sic in universo ossa capitis sunt septem tunc sunt (|uiuquaginla quinquc: et com-
ct viginti, praHer dentes dc quibiis adbuc ponitur ex eis caput secundum modum
non mentioncm.
fccimuft quem diximus.
Numerus autcm dcntium niiluralissi-
mus cst in quolibet homine naturalis :

autem numerus tringinta duo, sed deli-

ciens est viginli octo. Alterum enini isto-
rum numerorum habet naturaliter quili-
bethomo. Ex quibus quatuor sunt f/^m/e^
vel hicisores vocati, diio superius et duo
infcrius. autem consequentes
Quatuor
illos, vocantur canhii, eo quod sunt acuti GAPUT VI J.
ad lacerandum. Post lioc sunt octo mo-
lares supcrius, et totidem inferius, qua-
tuor vidclicet in qualibot parte utriusque
mandibula^, qui sunt viginti octo, et illi

sunt ad conterendum ci])um. Deinde se-

quuntur quatuor in fine omnium, qui
vocantur dentes stanthini soisuum, co Et cst DiGRESsio declarans oculorum com-
quod nascuntur quasi medio aetatis in positionem et figuram.
quse juvetitus vocatur, quando sanguis
non est in ultimo virtutis spermaticee et :

ideo non in omni])us sunt isli quatuor

qui ])ost omnes iilios nascuntur unus in :

dextro superius,et alter in dextro inferius,

et duo in sinistris mandibulis respon-
dentcs cis. Quililiet enim dentium praeter
molares, h;ibet unum solum iuferius ad- Tn ossibus autcm orbitarum oculi con-

ditamentum per quodinligitur manc]i])u- cavarum est compositio oculi, ad quos

Ite. Molarium autcm superiorum quiiibct proce(]it ab anteriori partc capitis virtus

ad minus lialictduo, et atiquando habet visiva inter duos nervos concavos,de qui-
plura: etliocquia illisuspensi sunt et in- ])us nos diccmus anatomia nervorum.
in

digentut fortius ligentur,quam iufcriores Gum autcm virtus nervorum et pannicu-

qui stant per seipsos. Aiii autem pra?ter ]i cerciiri qui sociantur cis desccn(]unt ad

molarcs, nou indii2rucriint nisi uno addita- orbit;mi, dilat;itur cxtremitas utriusque
mcntosine radice, quoniam non moiunt, ipsorum ct replctur et ampliatur, ita quod
sed dividunt tantum cibos, et ideo acuti comprehenderc potcst humorcs qui sunt
facti sunt. molares ;iutem lati. Nullum in pupilla quorum medius cst Immor
;
 LIR. I DE ANlMALinUS, TRACT. II 51

qui vocatur glacialis. Dicitur autem gla- Sed quia superlluitas clari claraest, ideo

cialis, eo quod est clarus sicut grando : et hic humor clarus est. Ponitur autem
et est lii2,urie rotundtG, nisi quod coni- anterius in oculo ante glacialem, quia
prcssus cst ah anteriori partc, ut sit ibi hic congruit : cum enim nutrimentum
plauer aliquantulum superficiei, ut con- sit posterius versus frontem sensus et
venientiiis recipiat formas visivas : quo- nutrimenti, oportuit superfluitatem ejus-
niam sicut in Perspcclicis probabitur, dcin posterius non esse, ne nutrimentum
planum speculum recipit formas in pro- impediret. Alia autem causa, quia hoc
priis quantitatibus, et rotundum recipit pertinet ad complementum visus : lu-
in minori quantitate formas quam sunt. men enim dilatatur in humido claro, et

Hoc etiam ideo fit, quod res parva' qua' ponilur ideo ante ut lumen dilatetur in
videntur, babeant superficiem latam in ipso, et bene referat formas visus, et

qua formentur, quia aliter efi"ug-ereut vi- insuper sit ei sicut clyp<'us ex parte au-
sum. Postremum autcm cjus paruaiper teriori oculi, in qua })lura incidunt nocu-
constrictum cst, ut melius possit coo[)e- menta.
riri corporibus qu;e ipsum recipiunt : et Amplius extremitas nervi qui vocatur
hiTC sunt profun(hi et dikitata a constri- opticus sive visiciis, comprehendit et
cto, ut melius cooperiant eum. Positus claudit vitreum posterius et glacialem
est autem hic liumor in medio : quia anterius usque ad terminum qui est inter
propter custodiam indiget h:»co medio, ut ghicialem et albugineum et terminus ad :

custodia undique sit circa cuni. quem pervenit vitreus humor, est apud
Sed post ipsum positus est humorah'us lelam qu?B dicitur aranen sive rete, qua?
advenicns ei a ccreljro, ut nutriat ipsum. comprehendit eum sicut rete araneoe
Opportuit enim, quod iiiter ipsumctsan- comprehendit venationem, et ideo vo-
guinem purum essent gradus, per quos catur aranea tunica, et alio nomine di-
mutatur sanguis ad simile humoris et : citur retina,
hic humor similis est vitro Uquefacto. Ex autem ejusdem extremitate
istius
Color enim vitri est quidem
liquefacti nascitur tela qusedam alia quie distinguit
clarus, sed declinat ad parvulam rubcdi- inter secundinam quamdam glacialis et
nem : et est quidem chirus, quia cst nu- humorem albugineum, ut inter subtile et
trimentum chiri : parv;e auteni rubedi- spissum sit aliquid separans, no subtilc
nis est, eo quod cst ex sul)stantia sangui- hedatur a spisso, el ne adveniat ei nocu-
nis eliquatus, et aliquid retinet coloris meutum de facili ab anteriori parte ipsius
ejus, coquod non integre convertitur ad penetrans ad ipsum a retina et secundi-
similitudinem glacialis, nisi postquam na : et hoc vocatur a. quibusdam sectio
incorporatur ei : et hic hurnor provenit tunicx glacialis. Et hcBC tela fuit subti-
ab eo quod mittit sanguinem a cerebro lis : quoniam si esset spissa, stans ante
mediante reli nervorum : et ideo oportet glacialem impediret lumen advoniens ad
ut in colore aliquo modo sequatur natu- ipsum. fjxtremitas autom ejiisdom paniii-
ram ejus, et hic humor cum ad oculum culi subtilis impletur ot toxitur ex vonis
devenerit, elevatur ad medietatem poste- sicut secundina posterius : quoniain ipsa
rioris partis glacialis usque ad majorem facit penetrare nutrimontum. Non tainon
circulum qui est in spha^ra ejus, qui in omnes partes ejus sunt pro})tor nutri-
duo cequa secat glacialem, et dicitur cin- menti utilitatem, sed posterior tantum
gulum ejus, ct tunc nutrit eum. qiKO a quibusdam vocatur sccuinlina.
In anteriori autem parte glacialis alius Illud autom (juod de ipsa pertransit usque
cst humor similis albugini ovi, et uomi- ad aiitcriora, iiis[)issatur ot ingrossalur,
natur albugiiieus, et est sicut super- ot habot colorem cndestom intor albedi-
fluitas a substanlia glacialis proveniens. iiem et ni^rodinom niedium, ut oonj^re-
52 D. ALR. MAG. ORD. PR^D.

gct visuin, cl uou p(M'iuitl;»t ipsiiui spar- suut sicut corticcs sibi iuviceiu superpo-
gi, quiii sparsus visus est (lul)ilis, siciil sili, il;i quod cxcortic;iri potcst uuus co-
omuis virtus quic iu multa (livi(]itur : ct ruin, it;i qiiod ;ilii non iufcrtur uocumcn-
proportiouct luccm ct icquet, nc lccdat tiim : ct p;irsejuscst un;i qu;c opponitur

visum. Hoc enim facit operatione coloris fonimini uvea', ct ill;i cst durior cl fortior

sui ct operitipsum tcmpore lassitutlinis, eo quod locus ille magis indiget fortitu-

quaudo visus indigct tcnebris et ul dis- :

diuc et tutela. Tcrlia vero est compre-

tinguat intcr humores ct corncam quic hcndcus lacerlum, pcr qucm pupilla mo-
est vehemens duritici, et slct sicul mc- vclur : et luec est tot;i plcna carne alba
diatrix intcr ca, ct eliam ut nulriat cor- pingui, ut cx ilhi liniatur oculus ct p;d-

neam cum co nutrimcuto quod adveuit pcbra, et prohibcat nc cxsicccntur : et

ei ex secundina retina, qute est postcrius et Ikcc totatunic;i vocatur conjuncliva :

dc hoc kicerto dicemus infra in ;in;ilo-

in oculo. Ha^c auteui tela non concludi-
tur in anteriori oculiversusforamenaciei, mi;i nervorum et laccrtorum.

neprohibcat visum receptionem for-

et Rcc;ipitukmtcs autem et summatim
marum : et ideo dimittit in antcriori par- pcrstringentcs qua' dicta sunt, ocuii sunt

te cjus fencstram foramen simile fo-

et
tunica- septem, et tres humores.
ramiui uvte, quando removctur ab ea Tunicarum quidem prima dicitur rcli-

coctilidon in quo suspendel)atur ad racc- na, qua' cst iu postcriori partc oculi, or-

mum, quod vocatur porus uvx : ct in t;i a nervo optico qui componitur cx ncr-
vis et arlcriis.
illoforamine incidunt advenientia visui
ex formis visivis et lumine et hoc voca- :
Altcra ctiam cx parte posteriori, dici-

tur tiinica uvealis : et cum stringitur fora- tur secundlna, cujus ortus est a pia ma-
men quod est fcnestra ejus, prohibet vi- tre cerebri, quie est pannus involvcus
sum. In anteriori autcm parte ejusdem cerebrum.

luuic;c uvealis cst rugositas quoed;im :

Tertia autcm postcrius claudens hu-
quod ideo fccit n;vtura, ut sit magis si- morcs oculi, dicitur scliros, qutC oritur

milis raro molli, et ut minoretur kcsio

a dura matre cerebri : has enim duas
tactus ejus. Durior autcm pars cjusdcm
pelles secum ad substanti;un oculi trahit

tuniccC est in exteriori parte ejus, ubi nervus opticus in operimcntum sui.
obviat tunicte duree quse cornea propter Quarta autem vocatur a quibusdam
aranea speci;iliter, ct est ;mte in oculo,
duritiam ct transparentiam suam vocatur
Et hoc facit sapicns natura, exorta a prima posteriori.
et ibi linitur.
ut cxtrcmitiis ejus quw circumstat fora- Quinta vcro dicitur uvea, qua» oritur

men,sit durior. Foramen autem uvete est a sccundina posteriori.

hujus- Sexta est cornea, qute oritur a rcli-

plcnum humidit;itc et spiritu : et

modi siguum cst, quod cxtenuatur id quiis tunica^ postcrioris.

quod est coram foramine in iegris quibus Septima autem est conjunctiva, quie

mors statim imminet. Secundus vcro oritur a pelle subcutanca, ut dicunt, quce

panniculus est vakh^ contcxtus, ut

strictc cst in cxtcriori parte sedis oculi.

bene retineatur quod est in ipso, ct pars Primus autcm huuior cst vitreus, se-
posterior qufc comprchendit totampupil- cundus crystallimus sivc glacialis qui
kiui, et ibi fit pcrvia ne prohibeat visum :
insidct vitreo : tertius cst albugineus qui

et ideo ludjct colorcm cornu subtiliati ct est purgameutum glacialis.

lineati ct bene rasi et prceparati ad per- Oculorum autem colores, ut frequen-
vict;item, et ideo vocatur cornea, sicut ter tam in hominibus quam in aliis ani-

diximus. Glarior autcm partium ejus est malibus, et inpupilla oculi sunt quatuor.
Aliquis cnim est niger, aliquis subalbe-
anterior, ct est sccundum veritatem com-
posita ex tunicis qu;ituor sublilil)us, qufc scens, aliquis autem varius, et aliquis
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. II 53

glaucus ad fuscitatom declinans et pluni- llcat spiritum visivum minus abundare

hcilateni quanidam. et perturbari.

Niger aulem color lit aut ex aliqua se- In omnibus autem his coloribus multi
ptem causarum, aut expluribus earum si- modi sunt, sicut diximus superius in
niuL Quarum prima est defectus visivi physiognomia oculorum : et super ha-
spiritus cum enim ille sit lucidus,
: defe- rum causarum rationes tota fundatur
ctus ejus in oculo causat tenebras qua? physiognomia.
veruunt ad ni"rredinem. Secunda autem Est autem adhuc non prsetereundum
perlurbatio spiritus ejusdem, qnsepropter silentio, quoniam si visus videt parvum
eamdem causam defectus claritas spiri- a longe et ex propinquo simul, et non
tus, non permittit candescere crystalli- leeditur ex visibilibus quae veniunt ad

num et radiare. Tertia autem causa est ipsum, tunc est fortis visus et sequalis
penuria crystallini humoris, quae cum complexionis. Si autem contrario modo
delicit, non est ad satis clarum quod se habet ad visibilia, tunc est corruptio
candescat suflicienter a spiritu luminoso. in aliquo componentium vel complexio-
Quarta causa est distantia ejusdem hu- nantium ipsum. Si enim potens ost com-
moris nimis in profundum oculi : tunc prehend(n'e propinquum visibile parvum,
enim ipsa profunditas non sinit apparere quod tamen non comprehendit quando
chiritatem i[)sius. Quinta causa est, quia elongatur ab ipso : tunc spiritus oculi
forte nimis a])undat albuj^ineus : tunc est clarus et sanus, sed paucus valde, ita
enim sul) ipso positus crystallinus, clari- tamen quod salvetur distantia qucS debe-
tate sua non penetrat, et liunt tenebrie tur visui,sicut diximus in libro iiQSensu et
superius in fenestra visus, vergentes ad sensato : illa enim nec longinquitas nec
nigredinem. Sexta causa est, quia forte propinquitas visus vocatur. Sed quod
perturbatus est idem humor albugineus :
est circa illam, vocatur propinquitas : et
et tunc iterum charitas crystallini non quod est ultra illam, vocatur longinqui-
penetrans peripsum, inducit nigredinem. tas.
Septima causa est, quia forte humor me- Platonici autem dixerunt hujusmodi
lancholicus est, qui nutrit uveam corne- causam quoniam spiritus qui vehi-
esse,
am : et tunc obscuratur ejus color, et tur radio visivo, non potest dilatari et :

impedit crystallinum candorem et illu- ideo propinqua quidem comprehendit,

strationem. in longinquo autem non dilatatur, aut
Color autem suhalbus fit ex septem nimis cxtenuatur : et ideo tunc eflicitur
causis oppositis, ex abundantia spiritus impotens ad comprehendendum. Quando
videlicet visivi, vel claritate ipsius, aut autem ex propinquo quidem non com-
ex abundantia crystallini humoris, aut prehcndit, sed ex longinquo, ille visus
quia multum extra versus fora-
exivit patitur e converso spiritus abundantiam,
men uvea3 ipse humor crystallinus, aut sed perturbationem, ot non ost clarus no-
quia diminuitur humor albugineus, ita quo su])tilis, sod potius humidus, qui
quod de facili perlucet crystallinus : aut cum expanditur in radio, por oxtenuatio-
quia valde clarus est albugineus, aut nem clarificatur, et potons oflicitur ad
quia claro nutrimento impleta uvea par- videndum.
vitate sua demonstrat crystallini humo- Nos autem jam in antohabitis sciontiis
ris candorem et claritatem. librorum naturalium ostoudimus hanc
Golores autem medii inter lios, videli- sentontiam falsam esse. Ex propinipu)
cet varius, et glaucus, liunt ex Iiaruui ouiin non vidore, sod ox Imiginquo, con-
causarum permixtione. Varius autem si- tingit propter spiritus humorem et obscu-
gnificat spiritum visivum magis abun- ritalom, qu;o requirit distantis claritatis

dare et clarescere. Glaucus autem siiiiii- maLrnaui illuiuinatiouom. El idoo iu la-

54 1). ALB. MAG. ORD. PR/RD.

lil)us oculis quando lumen nmltuni con- nigros, quia in talibus sunl tales spiritus
jun^ilur visibili, dc propinquo optinic cl talcs Inimorcs. Accidit etiam his qui
vidcnt : pioplci- (juod propinquitas non multos ha])cnt colores in oculis, aut ocu-
esl causa per se nialae visionis, scd per los habent viiides : quia lalis spiiitus et

accidcns :quia videliccl propinquuni talis humor condcnsnlur frigon; noctis,

cui lumen non est conjuncluni, non est ct dcusatur leiKibris cjus : et idco visus
Lenc illuminatuni, sed distans undique evancscit : iii die aulem dissolvilur et

est illuminatum non impddiluni aL oppo- cJarificatur lumine diei, ct ideo tunccon-
sitione videntis. fortatur. Quorum autcm visus e conver-
A^isusautem oppositi qui coniprehen- so cst, habcnt spiritum parvum, qui
dit ex propinquo ct non cx longinquo, cvanescit lumino solis dissolutus : nocte
causa est spiritus clarus et tenuis, qui aut frigore et tencbris congrcgatur et

divaricatur ex nuilto lumine remoti, et adunatur ct confortatur.

colligitur ct adunatur ex aliqua obumbra- Pili vero palpebrarum creati sunt, ut
tione propinqui : cujus quodsignum cst, per eos excludantur incidentia in ocu-
tales bene nocte disccrnunt ad lumen lu- luin, ct quod doscendit ad oculum cx ca-
nae. Consideratur autem oculi naluralis pite. Nigri autem facti sunt, ut coa^qucnt

dispositio ex tactu, quod sit temperati ct proportionatum faciant lumen sua ni-

frigoris et caloris, et ex motu congruo grcdine. In ipsis aulem est quoddam si-
temperato. Si enim nimis leviter movca- mile panniculo qui accedit secundum ali-
tur, est nimis calidus, aut nimis siccus. quid ad duritiam cartilaginis et hoc :

Si autem graviter et tarde movetur, crit ideo fit, ut firmius stent super oculum,
frigidus autbumidus. et non cadant ab eo proptcr lirmitatem
Adhuc autem consideratur dispositio istius panniculi cartilaginosi : et ideo ut

ejus ex venis ipsius, et figura, et calore, lacertus apericns oculum, habeat susten-

et quantitato, et ex opcribus suis. Ex taculum loco cujusdam ossis, et per hoc

venis quidcm, ut si sunt amplte et gros- bona liat niolio qua movct oculum. Pri-
soD, quia tunc al)undant humore. Si au- muni autem oculi coopertorium sunt
tem sunt subtilcs et strictte, signiiicant palpebra', et deinde secundum cooperto-
siccitatem inesse oculo. Color autem sibi rium est tunica qua^. fit ex interiori pelle,

proportionalis de quo dictum est signili- sicut diximus, et poslea adeps oculi, et

cabit bonitatcm oculi. Alii aulcm colores postea id quod lit ex lacerto, et postea
significant malitiam. Similiter autem sunt aliie tunicw per ordincm. Infcrior
figura innaturalis, quando non cst sphee- autem palpebra non habet lacertum mo-
ricus, sed antc compressus, significal)it ventcm in homine et quadrupedibus ge-
malitiam ipsius. Simiiiter autem est iii- nerantibus sibi similia. Sed aves coope-
dicium de quantitate ipsius el dc opci-a- riunt oculos quadam pellicula qua^ mo-
tionibus ejus. Et lisec sunt fundamcn- vetur ex inferiori palpebra.
ta physiognomiie, quic in preecedcnti
prosecuti sumus. Sunt autem quidam,
quorum visus ovanescit in noctc, et con-
fortatur in dic, et dicuntur hi pati nicti-
lopam. Quidam autem visuni evancscen-
teni habent in die, ct vident confortato
vJsu in nocte, et dicuntur haberc oculos
noctuae. Et causa quidem primse passio-
nis visus cst grossities humorum oculi,
et humiditas spiritus ejuset grossities : et
hoc plurimum accidit habentibus oculos
 LIB. 1 DE ANIMALIBIJS, TRACT. II S5

quia odoi' est calidus et siccus, cei-eLrum

autcni frinidum ct liumidum, idco non
Lenc rccipitur : et ut mclius recipiatur,
oportuit esse viam patulam usque ad in-
strumentum odoratus et liiEC est una :

causa naris apertie. Secunda autem cau-

sa est : quia licct aer attractus per nares
cx maxima parte veniat ad pulmonem,
CAPUT YIIL tamen magna ejus venit ad cerel)rum, ut
cventet ipsum et refrigerct ipsum a ca-
lorc qui lit in eo ex fumis venientibus a
loco dij^esticmis, et ab eo calore qui ge-
ncratur a motiijus spirituum animalium
qui continue moventur super ipsum, et
propter lioc iterum oportuit apertas esse
De compositionenasict geiiarum.et phij- vias. Adhuc autem tertia est, ut super-
siognomia ipsoruni. iluitas mucilaginis generata in cerebro,
expellatur })ar vias illas, qua' cum spissa
sit et viscosa, non exiret nisi per viam
amplam ct apeitam : propter quod stri-

ctas superius nares habeiites et simas,ob-

structionem patientes narium cx phleg-
mate, non odoraiit et stertere dormicntes
incipiunt. Duas autem nares esse opor-
Pars autem quee interjacet inter ocu- tuit, ut obstructa una non periret odora-
lum aurem, vocatur gihbosum sive
et tus ])cr abam : quia cum mucilago, ut
connexitas genarum. Nasus vero qui in- diximus, grossa et spissa sit, sajpc ob-
terjacet inter oculos, et descendit ab ip- struitunam. Est autem apertura nasi et
sis, est instrumentum sensus odoratus : propter bcne esse sicut enim foramcn
:

quod instrumentum sic est compositum •

cst in listula, ita suiit foramina in naso,
Extremitas qua.'dam ccrebri versus os in quibus spiritus tenetur et moderatur

quod dicitur coronale vel puppis capitis in loquehi et cantu. Sed hu3C noii est
descendit in duas papulas, qucC sunt si- causa quarc pertingunt usque ad cere-
miles papulis mamilhirum : etjacetuna bruin, sed potius quia recipiunt a canna
juxta alteram versus triangulos narium, pulmonis.
et in omnibus odorantibus per inspira- De (jssibus autem nasi ct cartihigine

tionem cooperiuntur vehimine pannicu- j;im in priccedcntibus est hal)itum. Scd

lari, ne Isedantur obviante aei'e, calore, tamcn sciendum, quod via est de ore
est
vel frigore. Et ideo talia animalia non in nasum pcr quam modulatur vox, et
odorant, nisi cum vento inspirationis ex- dosccndit phlegma super linguam, et
suftlatur velamen illiid : eo quod virtus exspuitur, duabus cxtremitatibus
et a
olfactiva est in illis papulis, sicut visus iii cjusdcm foraminis est vena quaedam per-
oculo. In animalibus autem non inspi- tingens ad lacrymalia utriusquc oculi et :

rantibus sunt nuda' papuhe ilhe quia : ideo amaritudo collyrii posita in oculo,
illa habent cerebra sicciora, qua' non ila sentitur aliquando in lingua. Stcrnutatio
facileheduntur ab obviantibus. PLec igi- molus proprius cerebri ad ex-
autciii est
tur est causa inspirationis et non inspi- pellendum humorem aut materiam aliam
randi. cuin adjutorio acris qui attractus cst per
Nasus autcm est canalis odoratus : et narcs. I\xpellitm- autem illico per viam
56 D. ALB. MAG. ORD. PUyED.

nai'is ct oris. Accidit aiitcin slernutatio acris, ct cxierit cx insperato. Fingunt

cerebro sicut tussis pulmoni, cl cis qiiai autcm augurcs, quod stcrnutatio sit si-
conjuncta sunt pulmoni. gnum duarum rcrum quarum una est, ;

Opinati autcm sunt quidam ccrchrum
non sternutarc,
humor nocivus qui cst in ccrcbro, in va-
porcm ct fumum acrcum et tunc cxtra-
hit eum ct cxcutit cum acre naribus ex-
quod (Hcunt quod sit signum veritatis
nisi quando convertitui- iUius dicti cui intcrvcnit stcrnutatio. Se-
cundum autcm cst, quod sit signum
: cvasionis pcricuh pai-ati, quando ahquis
sustinet insidias ab aho, et praecipue si

tracto. Hoc autcm non scmpcr est ne- ])is sternutavcrit. cnim significat
IIoc

cessarium. Non cnim in stcrnutando adundantiam virtutis qua3 non esset, si

indigct aere, nisi ad hoc ut corpus a quo homo illc coelestibus tunc non adjuvarc-
lit excussio, sit plcnum aere, cujus con- tur : sicut ctiam critlca dies dicitur,

tinua attrac-tio sit ad partcm humoris ex- quando natura a ccfik-stibus adjuvatur. Et
cutiendi : et cum exprimitur totus ille hac eadem dc causa dicunt veritatis dicti
aer motu laccrtorum pcctoris ct vchami- esse signum quoniam virtus cadestis
:

nis laborioso, et expcllitur ab antcriori- potentior existens, explct dictum et adae-

bus ad cxteriora, cogit partes suas lon- quat ipsum rei.

giores ex pectorc cum festinatione ad Convenientior autem est anhelitus per

exitum, et est ad intra ad expulsioncm nares : ad hoc enim crcata est naris

ct ad victoriam : quoniam ipsum comi- aperta. Anhelitus autcm qui ore fit,

tatur commotio cum,

aeris qui sequitur propter necessitatem lit, quse cst obstru-

et adjuvat virtutem expulsivam ad inci- ctio naris, et cst fcedus proptcr dircctam

dendum matcriam et expcllendum eam. viam ad stomachum, cujus cvapora-

oris

Et idco quando lit appetitus sternutatio- tio immiscctur spiramini, et corrumpit

iiis, statim sequitur sternutatio, quando ipsum ct ideo est innaturalis. Via au-
:

tem a naso est ad pulmonem et ad cere-

vicissim comprimuntur cito ct rclaxan-
tur nares digitis. Cum autem comprimi- brum, qua? sunt membra non emittentia
tur fortiter angulus trianguli nasi supe- tales vapores.

rius intcr supcrcilia, impeditur sternuta- Amplius autem nasus est membrum
tio : quia tunc vapor et matcria expel- subtilis tactus et boni motus : quoniam
hmda redcunt ad interiora. Signum au- cito sentitur in eo frigus propter bonita-

tem cjus, quod cx pectoris concussionc tcm sensus tactus in eo. Dilatatur autem
juvctur sternutatio, est sternutatio segro- et constringitur propter bonitatem motus
rum, capita quorum rcplentur mahs ma- quam habet cx nervis motivis venienti-
teriis et humoribus. In ahis autem ster- bus ad ipsum non enim cst ut auris,
:

nutatio est signum fortitudinis cercbri : qua^ cst immobilis in hominc^ et ahis
propter quod qui cito morituri sunt, et quibusdam animalibus. Paries autem qui
virtus eorum deficit, stcrnutare nullo narium cst in iiiedio
infcrius post ossa
inodo possunt. Si autem sternutationcm narium, est crcalus ex cartilagine, ut
provocantibus appositis ahcui iegrorum, mclius sustcntet nasi anteriorem partem,
non fiat stcrnutatio, signum est quod qmc cst grossior pars nasi, et etiam ut
numquam convalescent. Sternutatio in ipso lirmitcr suspensa contineatur nasi
enim hl, quando cohigentcs se hiccrti pars anterior, quando movctur dilatando
pcctoris ct parictis et cerebri, adjutorio et constringendo. Via autem transitus
aeris attracti expellunt nocumcnta pcr mucilaginis et anhelitus, est vacua, sicut
excussioncm sui. s£epius diximus. Nasus vero clephantis,
Sic crgo nasus est inslrumcntum pcr qui proboscis vocatur, est fortis et lon-
quod ht anhchtus ct sternutatio, quando gus, ct plicatur ct cxplicalur quasi cal-
multiphcatur in ccrel)ro ventus attracti ceus, ct utitur ipso elephas loco manus :
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. II 57

per ipsum eiiim accipit cil)um, etporrigit ta> continue proccdant nares, produnt
ori suo, et per ipsum haurit aquam, et lingua^ nimiam loquacitatem : et liiB

reddit ori suo potum : et hoc hahet pro- sunt nares qua in extremilate inferiori

prium, quia nuUum aliud animal hoc fa- in cartilagine nasi elevantur, et linea

cit nisi ipse. recta descendendo pertingunt ad nasi co-

Sicut autem diximus in praehahitis, num. Nares tamen majores esse genera-
narihus et ocuHs in homine gihl)ositates litermelius signum est quam minores.
vicinantur genarum. Genas autem, ut Minores enim servilihus ingeniis et furi-
Palemon dixit, qui grossiores hahent, bus et tergiversantihus assignantur.

ignavi sunt et violenti. Qui auteni ni- Aquilse enim nares magnanimis attrihu-
mium tenues, maligni sunt. Quorum au- toe sunt, ut dicunt Loxus et Philemon.
tem genae male dispositie sunt, tamquam Simia^ autem, ut iidem testantur aucto-
sint ahscissffi ah oculis, plenitudine hu- res, lihidinosis conveniunt. Patulee au-

moris et pondere suo pra^gravatie sunt. tcm nares alacritatis et fortitudinis dant
Rotundse autem invidia' arguuntur. Le- indicium. Cum autem perangustae sunt

ves autem malae et prolixiT importunam et rotundte et conclusce, stultitiam profi-

signilicant loquacitatem. tentur. Et ut generaliter concludatur ser-

Omnis autem vultus cum plenus est et mo, nares perversaj figura, quantitate,
crassus, ignavum et voluptatihus dedi- motu, qualitate,perversam indicant
situ,

tum significat. Deductus vero et depen- mentem. Qu» autem in proportione sunt
dens vultus cogitatorem suhdolum et ti- naturali, figura, colore, quantitate, situ,

midum indicat. et motu, honam mentis hahitudinem na-

Nares cum
vero extremo acutsein tuialem et idem indicium est de omni-
:

sunt, facilem ad iracundiam hominem hus memhris.

ostendunt. Crassa^ autem extra modum
nares, immundum hominem dant intelli-
gi. Cum ima narium solida sunt rotunda,
tamquam sunt ohtusa, fortem dicunt et
magnanimum. enim nares Plato
Tales
censuit dari leoninis hominihus et cani-
nis generosis, eo quod in leonihus et ca-
nihus tales nares videhat. Dicehat enim,
quod queecumque similitudo animalium
aliquorum in hominihus est, quod et ho-
mines talium imitantur mores anima-
lium et quod nares longcC et tenues avi-
:

hus sunt proprite, et hujusmodi mores

mohihtatis et levitatis dant hominihus
qui tales nares hahent. Narium autem
pars qu;e juxta frontem est, si a fronte

de[)osita sit honeste et sejuncte compo-

sitione hona nec alta nec humili, sed
jequali linea descendat, virile signum est,
et constantiam denionstrat et prudentiam
notam trihuit. Si autem depositior sit et

profundior narium pars superior, stulti-

tiam indicat et animi imhecillitatem, si-

gnum enim est fcemineu' levitatis. Si

autem in allitudine frontis directe eleva-
58 D. ALB. MM,. OHI). PR/En.

palato et dentibus plectro linguu3 frangi-

lur ad vocis lig^uram et sonum musicum.
Est (itiam ut conservet dentes a frigore
ct aliis nocumentis. Si^^num autem (!Jus
quod diximus est, quoniam quibiis ma-
xilhe rotundo foraminc pcrforantur, ita

quod postea claudi non potest, de Cii'tero

non possunt loqui ad intelleclum.
CAPUT IX. J)e osse autem mandibulae inferioris
quod ascendit versus temj)us ubi ligatur,
jam in praehabitis diximus et super :

illud oritur barba propter calorem et hu-

morem qui reilectuntur ad ipsum ab an-
teriori parte capitis ex tractu testiculo-
rum qui sperma maxime trahunt ab illis

Dc coinpositione maxiUai cl labionan ct locis :si^num est quia venee sper-

cujus
oris, ct physiognomia coniin. maticie per illum locum descendunt. Fae-
minsB vero non habent testiculos nisi de-
bilcs valde, ideo non habent barbas. Quie
autem ex eis calidiores habent testiculos,
illse etiam habent aliquid caloris reflexi a
loco unde potissimum sperma trahitur :

et hic calor reflexus secum trahit humi-

dum cx quo generantur in eis pili bar-
]\[eml)rorum autcm quocl est vicinius bce : sed est in eis barba rara et brevium
narihus, est j:,ibl)Ositas !j;enoe, et maxiila, pilorum. Ad mandibulam autem inferio-
et pars mandibulse super quam in viris rem plus trabitur humor^ ex quo oritur
est ortus barbse : et de genis quidem barba, -proptcr motum ipsius : et quia
j;mi dixinms quod sufficit secundum prae- laxam habet valde juncturam quae pot-
sentem intentionem. est recipere humidum. In homine enim
JMaxilla autem componitur ex carne movetur mandibula inferior, et similitcr
molli cum musculis latis et nervosis, cx in omni animali pnetcr tencheam solam,
quibus est motus ejus, ct maxilla est ad quse est species (juaidam crucodili, quae
utilitates multas : quarum una est neces- movet mandibulam superiorem non ta- :

sitas : quoniam continet cibum qui con- men omnis species crocodili facit hoc :

terendus est dentibus, sicut circulus qui quia ego vidi duos crocodilos, qui man-
fit circa molares in molendino, qui non dibulam inferiorem moverunt.
permiltit efFundi avenam molendam, sed Sunt tamcn quidam pisces in fluviis
continet eam juxta molares. Lingua au- Germanioe et Gallioe, qui duas habent
tem inter dentcs est sicut manus molen- mandibulas mobiles in gutture suo sed :

dinarii, qua' ministrat et imponit gra- sunt in lateribus una a dextris et altera a
num inter molarcs, ut apte teratur. Sed sinistris, sub branchiis contra se invicem
nos dc lingua inferius loquemur. Simili- motae, et in ore nullum habent omnino
ter autem et labia creata sunt de carne dcntem, sed in mandibulis iUis, sicut bar-
molli, et ad dentes anleriures se babent, bellus, et piscis qui vocatur monachus,
babent ad illos qui di-
sicut maxillie se et carpo, et vindosa. Cancer etiam Iluvia-
cuntur molares. Causa autem qua est lis, in praedictis terris habet duos dentes
secundiim bene esso maxillarum et la- in ore suo, qui contra se invicem a late-
biorum, est ut contineant aerem qui in ribus moventur, sicut in praedictis pisci-
 LIB. I DE ANIMALIBIJS, TRACT. 11 59

bus. Tencliea aulem non tantum non rum a Loxo philosopho et Philemone
movet mandilmlam inferiorem, sed ctiam antiquissimo accipienda cst. Dicit enim
non habet linij;uam, neque aliquod si- (juim Loxus : « Si cui labia truces vultus
gnum linguce eo quod lingua est quce
: cxagitant, insaniam et stultitiam indica-
vertit cibum inter dentes mandibuUv in- bunt. Si autem labia blanda parumper
ferioris. i'ideiitia loetis vultibus contingunt, lihidi-
In extremitato autcm maxillarum sunt nosum ostendunt. Labia autcm tcnuia
labia, qua) facta sunt ex carne molli, sic- in orc majori si superius lal)ium aliquan-
ut diximus, ])oni motus quoniam du- :
tulum cxubcrct supcr inferius, tam-
plici motu moventur. Uno videlicet pro- quam sit supcrpositum ci, magnanimum
prio superius et inferius, et altero ma- indicant ct fortcm. Secundum enim Pla-
xillarum motu versus utrumque latus tonem haec ad leoncm rcferuntur. Parvi
vicissim, sive versus utramque maxillam. aiitcm oris tenuia labia, im])ecillem ani-
Et haec est etiam causa, quarc proecipue mum et versutum indicant. Optimus au-
labia boni motus dicuntur. UtiUtas au- tcm oris status cst, quando non niinis
tem est propter loquelam, et ut licne humilis est. Nain humilitas labiorum et
claudatur in orc qnod reponitur in co, oris, timidi est, et malignitatis arguitur.

et prsecipue quod est liquidae substan- Prominentia autem nimia stultitiam os-
tiee. endunt et loquacitatem etaudaciam. »
Color autem hibiorum versus apcrtu- Amplius os parvum mulicbrc dicit essc
ram oris, est rubeus propter muUas ve- Philcmon convcnit cnim tam vultibus
:

nas sanguinis ad illum locum derivatas : mulicbribus quam aiiimis clTamiinatis.

et hujus signum est, quod Scepe sangui- Os autem quod majus cst, ct convcnit
nant, et de facili erumpunt et scindun- viris, ct vultibus virilibus cst consonum.
tur. Causa ctiam hujus conjunctio labii Cum autem ultra modum dilatatur, tam-
cum labio, ct comprcssio, proptcr quam quam sit recisum ct deductum, voracem
labium contrahit ruborem. Interius au- indicat, ct iramilcm, ct impium, et belli-
tem in orc est palatum totum rugosum, cosum. Talis cnim oris ritus a Platone
ut rugis suis detincat cibum, et acrem inarinis datur belluis ct monstris. Quoe
vocalcm, et cooperitur pelle quoe nasci- vero eminent labia super dentcs aliquan-
tur a mcri,hoc est tcsophago, et ascendit tulum quod os canii/inn.
dependentia :

ab anteriori pelle stomachi, et ideo ali- Plato vocat, malcdicum, iracundum, cla-
quid viilutis ejus liabet in digcrendo ci- mosum, et ad inferendam injuriainproin-
bum. Cujus signuni quod triticum
est, ptuin declarat. Quando autcm os longc
masticatum, maturat apostemata, quod prominet, et est rotundum cum spissi-
non facit non masticatum, sed alitcr tudine labiorum, et aliquantulum rctor-
contritum. Stercus cnim et alia qua3 di- ium, ac si sit rcpansum in labii cxtremi-
geruntur a stomacho, a virtute stomachi tate, immundum, stultum, voraccm, et

conlrahunt virtutcjn malurativam apo- fortc futurum cpilcpticuin ostcndit. IIcCC

stematum. enim porco Plato attri])uit. Si autem la-

Circa dentes autem utriusquc mandi- ])ium inferius alterum la])iuni forinsccus
])uhc sunt gingivae, qua3 crcatae sunt ex exccdat, non signilicat hanc malitiaui
carne dura et immol)iIi, ut immobiles animi, sed tamen declarat imprudeiitem
fortiter contineant dentes. Ethsec est dis- et simplicem. Loxus tamen dicit, quod
positio oris hominis, et eorum qua? talc la])ium iii parvo oslendit ore stu-
circa os ct in ore continctur, pra?tcr lin- diuni laudis ct honoris. Ejusdcm rei

guam de qua pcr sc loquenmr in sequcn- cst indicium cuin oris situs in concavo
tibus. tamquam in defosso cst. Secunduiu l'a-

Physiognomia autem horum mcmbro- lcmonem aulem lui^c spccies oris, mali-
60 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
j^nitatis et invidiae ct intonipcrantioe cst mine, ct vociferationis in aliis animali-
signum. Aristotolcs autcni hunc modum bus ah homine.
oris quod concavum vocat, libidinosos Et opus quidcm j^ustus lial)ct ox hoc
prsecipue dicit ostcndere. Labia vcro quod cst hcnc passibilis in antoriori ox-
cum soluta ab ore aliquantulum depen- tremitatc sua, in qua cst cxpansus ner-
dent cx inordinato humorc abundantc, vus gustativus. IIoc enim magis convo-
inertcm demonstrant. In asinis cnim et nit anterius quam posterius in radice ip-
in equis antiquis hoc sit^num dicunt esse sius : quoniam discretio quse est ante,
Platonici, qui omnia quae bestiarumsunt, potost utilitcr aut rcjicore aut transmit-
per similitudinem quamdam hominil)us tere cibum : sed posterior pars non adeo
attribuerunt. faciliter rejiceret nocivum : quia cum est

in posteriori radice ejus, jam est in via

glutinationis : et si esset ibi discretio,
inferrot nocumentum antequam rejicere-
tur. Est igitur melius, ut expansus sit

nervus gustativus in anteriori ejus : cum

tamen sit ubique in lingua et in ore ali-
quis ramusculus nervi gustativi ad adju-
vanduni in discerncndo sapores. Sed per-
fecte non est nisi in antcriori parte lin-

CAPliT X. guse. Cum autem gustus est quidam ta-

ctus, sicut ostensum est in his quffi do

anima sunt, crit lingua discretiva om-
nium eorum quae substantialitor nutriunt
corpus, hoc est, calidi, et frigidi, humi-
di, et sicci. Hoc autem habct pcr hoc
quod ipsa suhstantialiter tangit cibuni,
De compositione linijusc el parlium sihi sicut dictum est ahbi, ct non oportet hic
conjiinctruam, el de voce, et pJiysio- reiterarc.
ynomia ejns. Figura autem linguae est, quod sit re-

tro spissa et tendit adtenuitatom : et ideo

spissas ante linguas habentes, non bene
formant scrmoncs : ct oportct quod sit
bene soluta et extensibilis et plicabilis ad
dentes et ad palatum, ad quorum tactus
format elementa articulatee et Utteratae
vocis : proptcr quod antcrius linguas li-

Lingua autem est membrum quod gatas habentes, non bono formant littc-

creatum cst ex carnc alba dura bcnc mo- ram S, et dicuntur blesi : ot postorius

bili ct hoc ostendit color et opus cjus.

: ligatas habentos, nonbonc formant R, et
Rubedo autcm quoe cst ipsa, ost ex venis dicuntur trahuli. JMotus autem istos lin-
nmltis quae veniunt ad eam, et ex arte- gua habet ox nervis motivis qui cxpan-
riis, et maxime ad inferiorem partcm duntur in ipsa, de quibus nos in sequcn-
ejus : propter quod etiam ipsa in infcrio- tibus prosoquomur. Infcrius autem lin-

ri magis ruhet quam in superiori.

parte gua videtur essc superficiei continuce
Opus autem cjus est duplcx. Unum qui- non signatae nec divisae por lineam ali-
dem necessitatis ost, quod est ad gustum. quam : et pcllis illa inferior quae continet
Alterum autem cst ad benc csse : et hoc substantiam ejus, continuc cxtenditur in-
est ad interpretationom sermonis in ho- fcrius, ct continuatur ad id quod Arabi-
 LTB. 1 DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 61

ce vocalur meri, qiiod in Grceco otJoccaYo;, tur et gulam, et suh illa parte sunt duo
(licilur, quo<l ct iios wsop/tafffan dicimus, orilicia, qua' ambo ingreditur stilus infe-
ita quod iufcrior pcllis lingua?! una cst rK)r lingua^ : ct luvcorilicia y oaxnluv di/o
cuui pellc intcrioii crsophagi, ct cum in- foutes salivales, et ista protenduntur ad
tcriori pclle stomachi. Suporius autem cariU3m glandulosam in gutture, qua? est
liahet commissuram nervalem, quasi sit lu radice lingua' adha?rens ei, qua^
caro
distincta linea ducta pcr medium hjugi- nominatur etiani geuerans salivam. Fon-
tudinis ejus : ut dicit Joannes Damascc- tes autem prjedicti etiam nominantur
nus, est quasi sit composita ex duaJ)us duo saVwse hauriforia, qua'- conscrvant
liuguis. Grcator enim quemlibct sensum rorem salivalem in liugua. Suh lingua
ad minus duplicavit, ut dicit : ut si unum autem expanduntur dua> vena' magnie
organum periret, altcrum salvarctur. virides, qua- vocantur a quihusdam rani-
Liuguam autem ex duahus propter hoc me ven.-r, et ilhe dividuntur in multas ve-
composuit hnguis. Et quia lingua cst ex- nas.
ipsum plica-
tensihilis extra os, et intra lU autem omnia ista notiora sint, ad-
hilis, ideo parte ejus ahscissa rcmanet jungamus anatomiam cpiglottidis, et par-
adhuc loquela, nisi totum tenue ipsius tiuni sibiconjunctarum, quia illa omnia
ahscindatur. sunt justa radicem lingua'. Scias igitur,
Est autem mcdiocriter molHs carnis quod apertura oris in inferioris sui parte
lingua, ideo quod hene frangat voces et in duo dividilur foramina, quorum unum
moduietur : hoc enim multum molliiieri est iu gutture ante, quod cst foramcn vo-
non posset, sicut scitur de his quai de cis. Altcrum autem est posterius super
sono et voce disputata sunt. Propter colli spondiles, quod
est foramen meri si-
quod, sicut diximus, in gustus virtute ve oesophagi, hoc foramen secundum
et
lingua se hal)et sicut is qui sapores pro- nomen suum est, per quod fit glutitio ci-
hat, et in molendo cihum se hahet sic- bi et potus.
ut manus molendinarii, et in interpretan- Oesophagusenim cst os stomachi, con-
do sermonem se habct sicut digiti tistu- tinuatum ori et linguae, et ideo compo-
latoris, qul liuc illucque ante foramina nitur nomen ejus ah /9/ (>r;eca proposi-
listuke moti, frangendo voces faciunt tione quod Latine sonat intus, et verho
<,

modulatas. Graeco quod est ociyt'.^, quod sonat conie-

Melior autem linguarum secundum po-
dere. Anterius ergo foramen est arteriae
tentiam loquendi, cst lingua qu» hene cujusdam maximae, quae vocatur trachca,
commensurata est in longitudine et lati-
et vulgariter vocatur canna pulmonis, de
tudine, ct quse est suhtilis in anteriori
qua infra loquemur et haec arteria si ali-
:

extremitate. Quando autem magna est quid de ciho infra se reciperet, constrin-
et lata valde aut curta, ac si spasmo con-
pulmonem, et ideo
geret et scinderet
tracta sit, non hcne ohedit interpretatio-
quantumcumque parvum ingreditur de
ni, sicut diximus. Et quia lingua in mul-
ciho in ipsam, vel de potu, statim accidit
tos congruit usus, ideo plus habet in se
tussis vehemens, et pulmo nititur ejice-
de nervis motivis, et sensitivis, ct de ar-
re, et cum ejecerit, quiescit. Si autem
tcriis, et venis, quam aIi(juod mcmbruui
non ])otest ejicere, accidit mors aliquan-
simile sihi in toto corpore.
do, aut a'gritudo chronica ex pulmonis
Linguai autem inferior pars hahel ad-
corruptione, propter quod natura super
ditioncm sj)issam uhi protcnditur in gut-
tracheam ordinavit membrum quoddaui

* Vel melius ob o'.'w, verb. inus. svnon. veibi , ^ ,

ttipto, unde proveniunt futura oiaoj, o'.!jo;xat et

62 D. ALB. MA(;. ORI). VWJFA^.

aple composituiii, qiiod vocalur cpi- posuit os illud, ut sit 0)'igo et princi[)ium
gloliis, el cst contextuiu apparens in ex qiio villi musculorum epiglottidis
exteriori gutturis in nodo qui cst in guttu- oriunlur. lli ('iiiiii epiglottidi sunt ad hoc
re, quieliam moveri videtui' in aperlione necessarii, quod peltalem cartilaginem
et clausione ejus. moveant, ut applicet se innominatie, et
Componitur autcm lioc membrum ex ad hoc cymbalarem applicent apte dua-
Iribus cartilaginil)us, quarum una est bus illis, secundum quod exigilur pro
cartilago, quam visus sentit coram gula, teinpore, quandoque etiam duas pel-
et

ut diximus : et ha}c carlilago pcltdlis di- talcm videlicetet iunominatam aliqiian-

quod forameii pelta^ liabet, quia
citur, eo do cooperiant cum cymbalari, et quan-
concavum, et superius con-
inferius est doque cymbalarem (dongent ab islis dua-
vexum quoddam. Secunda autem cst bus quando epiglottis aperitur. Inferius
cartilago, qu;v est post illam posita ver- autem cum de canna loquemur, osten-
sus collum interius aliquantulum, et est demus quod ista epiglottis cooperit can-
colligata cum peltali dicto : et ha^c quia nam, ct continuatur cum exlremitate
videri non potest, vocatur iiuiomi)iala orificii ejus, sed alligatur cum (Dcsophago:
sive quce nomen no)i hahct. Et tertia cst et ideo cum (psophagus giutit et exten-
super istas cartilagines duas posita, coo- ditur versus stomachum, tunc contrahit
periens eas, sed continuatur per alliga- epiglottidem, et tunc clauditur canna ne
tiones innominatae, et obviat non conti- in eam aliquid incidat de cibo et de potu.
nuata ])ellali. .lungitur autem innomi- Cum autem transivit cibus, tunc relaxa-
natoB in duobus locis dccentissiiue. Su- tur oesophagus, et redit epiglottis elcvata
perior enim habet duas vacuitatcs sive superius ad supremam partem interiorum
concavitates, et inferior habet duo addi- faucium, cui est coUigata per os laudfe
tamenta ex se crescentia, qua3 in duas dc quo diximus.
concavitates superioris ingrediuntur : et His ita vocatis, adliuc sunt pertinen-
sic connectitur (d forti nexu duplici. Ali- tia ad linguam et adguttur duo membra,
quando lamen elevatur ab ea, sicut in- quoruin uimm vocatur ava vel umila.
ferius patebit ; et superior hcEc vocatur Secundum autcm vocalur amigdalum.
coopertorialis peltaa quibusdam ab : Hoc autem quod amigdalum vocatur, di-
aliisaulem cymhalaris appellatur. Ex viditur in duo peromnia similia. Suntau-
hoc auteni quod qufcdam cartilago pelta- tem dutr carnes natoe in radice linguee
lis aliquando conjungitur cymbalari^ et tendcntes ad superiora, quasi sint dua^
aliquando sejungitur ab ea, cum non sit auriculce lingufe, et sunt carnosie et ner-
ei continua, fit quod epiglottis aliquando vosa^ habentes formam duarum amigda-
am})liatur, et aliquando coangustatui'. larum vel duarum glandulaium et ideo :

Ex hoc autcm quod cymbalaris non so- etiam ex omnibus his nominibus appel-
lum tangit aliquando, sed etiam cooperit lantur a diversis sunt enim ambo ex mo-
:

peltalem, et ipsam tunc comitatur, et ali- do ligura' siue sicut dua* radices duarum
quando recedit de super ipsani, et sepa- auricularum, et sicut sint itineris quod
ratur ab ea, ideo lit quod epiglottis ali- ad meri tendit prieparationi liabent au- :

quando aperitur cum recedit, et aliquan- tem hanc liguram et compositionem, ut

do clauditurcum venit super ipsain, et sint fortiores. Utilitas autem ambarum
comprimit eam et hsec quidem est sub-
: est continere et coarctare aerem versus
stantia epiglottidis et compositio. caput cannic ne expellatur penitus et si-

Ante faciem autem epiglottidis sic mul, qiiando ilt contractio cordis.
compositcC estquoddam parvum os, quod Una autem est substantia carnosa pen-
vocatur os laudpe,(io quod esttriangula- dcns super supremam partem epiglotti-
tum siclambda(X) littera Grieca : et natura dis per niodum velaminis ipsius. Auxi-
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TUACT. II 63

liuin autom cjus quod pnustut, est quod hoc facit in omnibus partibus suis, ct

gradatun veniat acr ad cannaui, no fri- Cictcra caro animahum.

goro suo noceat puhnoni ct otiam : s(>- Lingua etiam in sua formationc forlc
cimdario ut proliiboat pulvorom ct fu- erit lata nimis, et forte stricta nimis, ct
niuui, qui in os vcniunt, no ponctrcnt forto erit mediocris, et htec est sohi lau-

ad inloriora canna' : ot tcrtio ctiaui, ut dabilis : ipsa onim ost convcniontior ad

juvcl in frangcndo aorem in vocis for- Ijonitatcm et proportionem motus, qui
mationo : ipsa onim est sicut custos can- articulatam etlitteratam reddit vocem, et
nse super cxitum vocis sua qualitatc et mchus intorprotatur, et format voca])ula
quantitato : otideo ejus incisio plurimum rerum. Adhuc autcm forte orit hngiia
nocot voci. al)Soluta, ot forle nodata, sicut accidit in
Amplius adliuc est quaMlam caro pau- blesis, ct aliis occasionatam linguam lia-

niculosa pondens a palato et aunexa sibi, bcntibus. Occasionein autem dico defc-
et pendet sub uva, qua' ctiam coo[)erit ctum, qiii prador intentionem natura^ ac-
caput canna', ut multiplicotur custodia. cidit in uiombro. Hujus enim non est

Et supor illam carncm est os parvum lia- causa, sed occasio natura eam facit me-
bens quatuor hitera : propter quod otiam lius quam hori potost, ex eo qiiod pcccat
quadrilateram vocatur: et duo latora su- iii matoria. aut in virtute qualitatum
porius sunt, ot duo infcrius. Ad illud ejus. Creata est autem lingua ex carne
cnim alligatur caro dicta : quia omnc molli.
quod alligalur, ad os ligari oporloL qiiod VA (Ic numoro partium oi"is sibi

cst ligalura' fundann-ntum : ipiia alilor conjunctarum cst membrum, quod est

non essot alligatio liriiia. su[)ra radicom ejus, dc quo dixiiuus. Et

His habitis, oportot sciro ({uod vorus otiain do numcro partium oris sunt gin-

format(n' vocis csl lacertus qui movot giva% et sunt crcatio cx carnc dura : et

epiglottidem cum mensura dobita chau- in gingnvis sunt dcntcs. Et in palato ost

sionis cl aportionis ct cxpulsione aeris. mombrum quod dicitur nvula, et illa cst

Instrumentuui autcm ejus proprium est posita supor artcriam tracheam sive can-
niotus cpiglottidis, ot cujusdam qiiod ost nani, quam Aristotoles venam propter
in canna, quod vocatur lingua /istulfe, de sui concavitatcm vocat, quco conveniens
quo iuferius loquomur, cum dc canna est ad vocem, Quando autom crcscit et
scrmo hal)cbitur. Omuia onim roliqua tumcscit uvula ex reumate doscondonte,
sunt coadjuvantia ad vocein, sed non tunc proptcr magnitudincm sui vocatur
sunt faciontia eam velamen enim quod
: uva aliquando autem tantum crcscit,
:

vocatur diaphragnia cum lacertis pecto- quod strangulat hominem.

ris matcriam vocis qu.T ost aer
mittit : Amplius autem sub radicc liugusB in
illoenim missus inundat opiglottidom in latcribus intcrioris parlis colli sivc gulae,
cannam, ot tunc formatur vox. qua? vocatur pars domestica, eo quod
I)c omnibus autem his brcvissime se versus inleiiora hominis sunt duio amig-
expcdit Aristotclcs in primo suo libro de daho, qua' sunt dua' auriculae linguae, sic-

Aninialibus, dicons quod lingua est in- ut diximus. Et hfpc quidom ost dispositio

strumcntum sensus «ii^ustus ot ille sonsus : oris usquo ad interiora ipsius, ubi alia
sccundum cxcellentiam non cst nisi in niembra incipiunt.
extremitatc sua. Illud autem quod de Mentum autom ost mcmbrum, qitod
lingua est ampluni, est minoris sensus : ost sub ore, ubi concurrun t duo ossa
quia cum gustus est quidam tactus, ideo mandibuhT inferioris, et supor ea est ca-
lingua sentit omne illud quod est convo- ro cojuposita ox musculis movtntibus
nicns toti corpori sensibili, calidum vi- eam : ot quia conjunguutur ibi diio ossa,

dclicet et frigidum, durum ®t mollo, cl idoo signum hal)ot divisionis in modio

 G4 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
sui : ct hoc carct iii quibusdaiii lionii- cantum intcndunt, proni sunt in vene-
nibus. rcm, et de facili Ilunt levcs et inanes.
Physiognomia autcni honuu cx sen- Inllata vcro vox ct tcnuis et quasi lugu-
tcntiis Palomonis potissinium est colli- bris, tristem indicat etaspcrum ct suspi-
gcnda, et Aviccnna> et Constantini philo- ciosum. Quorum aulem vox incurrit in
sophorum. Qua'dam sunt anncctcnda. nares, iia ut nares consouaut^ mendaces,
Mentum enim cum prolixius fuerit, ni- malevoli, invidcntes, et malis alienis sunt
mis iracundum et nimis perturbatum de- gaudcntes. Adhuc autem vox vehemens,
monstrat animum. Aliquando etiam pic- strcpens tamquam permixtus sonus, vio-
tatem declarat. Nam qui parvuiu ct brc- lcntum, injustum odium in corde geren-
ve mentum habent, vitandi sunt, eo quod tcm indicabit. Tarda vero vox inertem
prwter ca'tera vitia immites et invidi pra'cipitem declarat, impudentcm.
ct
sunt. llos enim Plato ad serpentes refe- rniversaliter autem quod
dixit Plato,
rebat. Si vero in rotundum desinat men- attendendum est cui animali cujus homi-
tum, muliebres indicat morcs et aninmm. nisvox similis sit, et iliius indicabit cum
Hujusmodi enim signum est foemineum, habcre consuctudines. Et quod in omni
ut dixit Pythagoras. Utilius autem men- physiognomia attendendum est maximc,
tum est commensuratum secundum ali- quod onmis videlicet cxcellentia et dcfe-
quid ad quadraturam accedens. Si autem ctus retorqueantur ad vitium, et medium
longe et in prohxum distendatur mentum, ad virtutem.
dolis assuetam mcntem ostcndit. Si au-
tem mcdia nimis in profun-
in divisionc
dum deprcssum sit, signum est veneris
et gratiarum apud homincs. Quidem ta-

men dicunt et hos ahquando discordias

facere.
Physiognomia autem vocis fere omni-
bus auctoribus concorditer attestantibus
conhrmatur. Dicunt enim, quod qui vo-
cem quassatam et tamquam ex quassato
vasculo pronmnt, stulti sunt et voraces
per natura' inchnationem. Quorum au-
tem sonus vocis indelectabilis est, sive
stolidus, sive ovium aut caprarum voci
similis existens, stultitia' hal)ct indicium.
Qui vero a gravi vocc incipientes, in
acutam desinunt, mollis sunt aflectus et
cito lugubris animi tiunt. Qui autem
acutam vocem cum siccitate quadam pro-
fcrunt, versipelles ac subdoli probantur.
Siquidcm acutam ct raollem habent vo-
cem, effoeminati teste Platonc prol)antur.
Si autcm tamquam ex concavo pectoris
emittunt, gravem quidem, et inflexibilcm,
viriles in bellis sunt et magnanimi. Si
vero aliqui tardum et gravem edunt vo-
cis sonum, tranquilli esse signantur et

jucundi et justorum operum. Qui autem

in modum avium voccm in quemdam
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRAGT. II Go

ossium esse in coilo : et quia collum

oportuit esse flexibile in omniparte, ideo
oporluit esse colligationcm illam exnml-
tis ossibus. Quia vero nihil distans longo
a suo principio, pcrfectam sortitur illius
principii virluteni, cerebrum auteni dat
virtutem sensus et motum toti corpori :

ideo oporluit quod totum cerebrum et

CAPUT \L aliquid substantiae et aliquid simiUtudinis
suie mitteret per totam corporis longitu-
dinem : et hoc facit mittendo medullam
albam, quie per colli et dorsi tendit lon-
gitudinem : quie nucha proprie vocatur,
et est viearius cerebri per nervos ortos ab
ipsa, motum toti inferiori parti corporis
El est DiGRESSio declarans formain etnu- administrans.
uierian et utililalem spondilium colli Est aulem sciendum naturam in omni-
et dorsi. bus facere quod est melius et convenien-
lius.Guni igitur melius sit minus secun-
dum quantitatem et levius esso quod
supereminet, et majus et grossius esse
quod supponilur oportet procul dubio
:

quod minores sint spondiles colli quam

dorsi, et ideo spondik^s collisunt stricta-

rum basium respectu spondilium dor-

Nullo modo polest Iradi doclrina mem- si.

brorum corporis hominis secundum sen- Septem autem sunt numero spondiles
tentiam Aristotelis, nisi faciamus digres- coUi, quce quideni semper in isto inve-
sioneni, et perfectam tradamus doctri- niuntur numero, nisi sit miraculum,
nam ossium et nervorum et
anatomiffi quod alicui aliqua de eis addatur vel
musculorum venarum et arteriarum
et : minuatur. Sunt autem omnes in dorso
quia luec in omni inveniuntur composi- suo qu(jd vertitur retrorsum, rotundaj ad
tione membrorum. Subjiciantur ergo modum portionis, qua^ est major semi-
nobis ea quie in priecedentil)us bene de circulo, et habent ante illud additamenta
ossibus sunt, quod videlicet
investigata permodum alarum, inter quas et rotun-
ossa capitis secundum veritatem
sunt dum suum est foranien satis magnte
quinquaginta novem, secundum aliquos quantitatis, per quod transit nucha, qua^
quinquaginta quinque: et investigemus in est vicarius cerebri. Alfe autem dua' sunt
capitulo isto et formam et numerum et in qualibet : una quidem a dextris, et al-
utilitatem ossium, quie directe sunt in tera a sinistris porrecta, quse ake sunt
collo et in dorso usque ad terminum re- additamenta qua'dam defendentia nervos
ctai lineie, quai a capite posterius trahi- ([ui egrediuntur al> ipsis de nucha. fnfer
tur per dorsum usque ad linem corporis ahis autem os habent durum ante, per
Iiominis. quod conchiditur foramen per quod trans-
Dico ergo, (|uod coUuni creatum est it nucha et ilhid in medio sui hal)et ad-
:

principaliter propter tracheam arteriam : ditamentum parvuni contra forameii quod

et quia coUum non bene portaret caput, est defensionis causa factum, ne aliquid
nisi esset ex ossibus directe sibi colligatis, nocumentorum incurrat nuclue. Uetro se
ideo unam oportuit rectam coUigationem autem habet priedictam circuli porlio-
w
06 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

nem, ethabethancfiguram quoe descripta dorsi, in loco conjunctionis et basis in

est in margine et haec figura convenit

: quo conjungitur proximte sibi superiori
omnibus spondilibus, nisi quod spondi- et proximae sibi inferiori, est dilatata, ut
les colli propter stricturam colli, minores apte locetur : et cartilagine supposita, ne
sunt spondilibus dorsi : et etiam propter laedatur duritie alterius : et in loco con-
hoc quod non impcdiant cannam et ocso- junctionis ante portionem circuli est a

phagum ad superiora tendentia cum mem- Latere foraminis per quod transit nu-
bris sibi adjunctis. cha, additamentum inferius duplex aspi-
Quia autem unumquodque juxta suum ciens sub alis suis, et duph'x additamen-
principium majus est quam in progressu tum superius aspiciens super alas suas
et fme, ideo etiam nucha majoris est existens : et inter illa est foramen ex quo
quantitatis in spondilibus coUi, quam in nervi motivi ad dextram et ad sinistram
spondilibus dorsi vel rcnum aut caudse : egrediuntur in cprpus.
et ideo foramen quod est ante portionem Et hsec est dispositio omnium spondi-
spondiliscolli, majus oportuit esse quam lium composita ex novem ossibus, quo-
foramen spondilium dorsi. Et quia ma- rum unum est portio circuli cum duabus
jori existente foramine, necesse est debi- basibus suis. Secundum est os durius,
litari ossis substantiam, ideo oportuit quod foramcn anterius. Tertium
est circa
fieri recompcnsationem per ossis duri- est additamentum, quod est in medio il-
tiam : et ideo factse sunt duriores et ma- lius quod foramen concludit. Quartum et
jorum foraminum spondiles colli mol- :
quintum sunt duse alse una hinc, et al- :

liores autem et minorum foraminum fa- tera inde. Sextum est sub ala additamen-
ctse sunt spondiles in dorso. tum, aspiciens inferius in una parte. Et
Quia autem in collo necesse est esse septimum est respiciens inferius respon-
duas vias expeditas, scilicet vocis, et dens illi in altera parte. Et octavum est
cibi, quas impedirent additamenta ossium respicicns superius super alam in una
spondilium, si dirocte ante se in profun- parte. Et nonum est respiciens superius
dum colli porrigerentur, ideo sua addita- respondens illi in altera parte. Et om-
menta facta sunt ascendentia ante por- nium quidem est lisec dispositio pra^ter
tiones circulorum ipsorum, ut expediatur primam coUi spondilem et secundam,
via cannse et via oesophagi. Est autem quarum forma aliter est.
auxilium speciale in ascendendo : quia Et adhuc sciendum, quod motus capi-
confortatur ad portandum caput ascen- tis a dextris et a sinistris, fundatur super
sione sua. Spondiles autem dorsi non ita juncturam spondilis primsc. Motus autem
sursum sua porrigunt additamenta. Et ejusdem ante et retro, fundatur super
quia multus motus necessarius est colio spondiles juncturse secundse cum prima.
propter caput, oportuit esse laxam jun- Et de prima quidem sciendum est, quod
cturam ossium colli. Sic ergo strictarum in ea sunt duse superius vacuitates, in
sunt basium propter colli stricluram, so- quas apte ingrediuntur duo additamenta
lidai substantiee propter foraminis ampli- quse sunt juxta foramen capitis, ita quod
tudinem, habentes alas propter nervorum elevari et deprimi possunt in eis : et

egredientium defensionem, et habentes quando unum eievatur, alterum deprimi-

additamenta propter nuchae defensio- tur,et sic motus est a dextris et a sinistris :

nem : et ascendunt earum additamenta et a parte quse deprimitur, caput move-

ne concavitates cannae et meri impediant. tur propter quod in eadem spondili
:

Septem autem sunt in collo, ut dixi- cum sit stricta, sicut diximus, impossi-
mus. bih^ fuit tieri juncturam aUam : et ideo

Est autem nun pra'termittendum, quod secunda spondiiis est stans per se habens
unaquaeque spondiiium tani colli quam additamentum medium valde longum et
 LIB. 1 DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 67

quasi sursum directo respiciens : et infi- spondilis est, quod ncrvi in ea non ingre-
gitur in forainen prinise spondilis ante diuntur a duo])iis lateribus cjus, sicut in
nuchani, ita quod nucha et additamen- aliis, sed pcr duo foramina, quic in ea
tuni sunt in codcm foramine, nucha in- postcrJus vcrsus cxtcrius colii ad supc-
terius, ct additamcntum antcrius, et illud riorem partcm tcndunt. Aliter enim ve-
foramcn est in eis communc : ct illud hemens impedimentum affcrret capiti in
additamcntum cst valde durum ct hoc : suis motibus. Quia vero ipsa spondilis est
additamcntum a quil)usdam vocatur dens parva, ideo foramina ex quibus veniunt
spondilis, et idcm nomcn habet in om- ncrvi illi, sunt valde parva, et nervi par-
nibus aliis spondilibus. Dens autem ille vi proptcr angustiamloci.
fortissimis ligamentis alligatur anteriori Sccunda autcm spondilis habct fora-
parti spondilis, nc fortc solutus duritia mina anlc in lateribus suis, a quil)us ner-
sua laedat nucham, et ne pcrcutiat ipsam vi cgrcdiuntur, ct laxa junctura valde
motu suo. conjungitur cum prima, ct cum capitc :

Ex autcm qute dicta sunt rolinqui-

his qua? junctura laxior est quam aliqua alia
tur, quod sponddis prima majoris sit di- junctura spondilium, co quod niotus qui
mensionis ab antc et postcrius, hoc cst, fiunt j)cr cas, sunt valde necessarii : et

ab anteriori coUi ad cxtcrius, quam a cum caput movetur junctura unius spon-
superiori ad inferius : quoniam in prinia ililis, alia jnanet inse[)arabilis. Cum enim
dimensione proportionatur capacitati ca])ut movctur antc ct post, stat cum
duorum in foramcn suum ingrcdientium, prima spondili,sicutessent caput ctspon-
quorum unum cst nucha quic cst ingre- dilis os unum. Cum autem ad duo lalera

dicns majus : et alterum est dens inferio- movctur sinc transversionc contorquente
ris spondilis, qui est ingrcdiens minus. ipsum in circulum, fit spondilis prima
In secunda autem mensura non propor- cum secunda sicut os unum. Aliae autem
tionatur nisi uni ingrcdicnti, quodestnu- quinque spondilcs per bases sibi conjun-
cha. Dcns autem praedictus per foramen guntur, et habcnt foramina quse supra
primse spondilis asccndit, et in vacuita- dcscri})simus,nisi quoddcntcm suum sur-
tem quoe in capitc est, ingroditur, ita sum crigunt.
quod ipsum concavitas quse est in osse
capitis, circumdat anterius et postcrius, Dorsum autem factum est in homine
ct colligatur ei fortissimis ligamontis : et aliis animalibus propter quatuor cau-
quod nalura ideo fccit, ut sit latus spon- sas : quarum una cst principalis, ut sit
dilis prinicE magis strictum propter stri- via nuclioe quae vicarius est cercbri, jn
cturam loci si enim a prima spondili
: longitudinom corporis motu nervorum
duos motus caput habcrct, oportcrct ip- motivorum. Si cnim illi omnes orirentur
sum minus dilalari. a capitc, opi)rlerot caput essc multo ma-
Est autem adliuc alia proprietas pri- joris quantilatis quam sit, ct pondcrc suo
mce spondilis, scilicot quodnon habot ad- gravarct totuni corpus, otncrviipsi nimia
ditamenta illa quse diximus in aliis essc extcnsi longitudine, et distanles a princi-
spondilibus non enim indiget hujus-
: pio generationis suse, dostitucrcntur a
modi spinis custodicntibus, eo quod sub- fjrtiludine propria : ct hsec causa ost
mcrsa est spondilis prima in custodiis quare dorsum est concavum, in qua con-
secundiB spondilis neque habet alas, eo : cavilato cst via nuchae.
quod multi n(M'vi et musculi sunt circa Seounda causa cst, quod dorsuni cst
ipsam proptor principii nervorum vacui- longum ot durum, ut sit dofcnsio et cly-

tatem quod est caput, ethorum positionc pous ouinium mcuil^roruiu mollium ot
alae impodirent. nobUium, qua- ante ipsum posita sunt per
Adhuc autem terlia proprietas hujus totam coi-poris longiludincm : ot ideo
08 n. ALB. MAG. ORD. PRyEO.

factce sunt iii co spinoe et dcntcs ct bus, liabent alas duriores et fortiores :

alse. et illis quibus junguntur septem costae

Tertia causa cst, ut sit fundamcntum magnee, ad(litam(;nta sunt magna ct alae

fabricse totius corporis. Spina cnim dorsi grossse, ut fortissima sit ligatio earum
est sicut medium lignum longum in navi cum costis, et bases earum latse valde.
cui omnia alia ligna affiguntur omnia : Spondilium autcm qua', sunt super dcci-
cnim ossa corporis aliquo modo mc- mam sursum, babent tendentia qusedam
diatc vcl immediatc spinoe dorsi affigun- additamenta : et in illis est vacuitas sive

tur. concavitas recipiens sicut buccellam

Quarta et ulti ma causa est, ut aliquan- quamdam ex supeiiori sibi colligata. Quse
do sint motus inclinationis et erectionis : autem inferius tendunt, habent gibbosi-
proptcr quod etiam ficri non potuit ex tatem quamdam, quse ingrediuntur quse-
ossibus longis et magnis, sed parvis et dam concava illarum quarum addita-
multis : nec potuithabere juncturas nasi menta inferius curvantur. Decimse autcm
laxas valde. Est igitur dorsum via prin- spondilis additamentum est rectum, et
cipiinervorum motivorum, custodia no- habet uiriusque additamenta quse con-
bilium, fundamentum mollium ossium,et juuctioni sunt apla, et sunt cava reci-
inclinationis ct erectionis et status adju- picntia alia in se, sicut buccellas. Earum
torium. autem quic sub decima sunt buccellse re-
Spondilis autcm in genere quidem est cepta', sunt ad sup^sriora porrcctse, el

os ante cujus circuli portionem est fora- concavitates suse alias rccipicntcs diri-
men, per quod nucha transit. Sunt au- guntur ad infcriora, ct ipsarum addita-
tem diversitatcs spondilium aliqua cnim : menta ad superius incuivantur. Undeci-
habet quatuor additamenta tantum a : ma autem spondilis alas non habet :

dextra unum, et a sinistra unum, et a quoniam illa est apud renes, qucC fert
duobus foraminis lateribus duo. Aliqua magnam partem corporis et oportuit ut :

autem additamenta habet tantum sex : confortaretur : et ideo dilatata cst, et

quatuor scilicet a parte una, et duo a additamenta duplata sunt ei : propter
parle altera. Aliqua autem habet octo, et quod subtraxit in supplementum addita-
insuper dentcm. Omnia autem ha3c sunt mcntorum, alarum generationem, cum
ante in spondili : quia post cxistentia, non esset indigentia earum. Ipsa est etiam
dorsi impedirent curvitatem, et essent ibi ad quam diaphragmatis conjungitur ex-
nocumentis cxposita. Anterius autem trcmitas.
dcfendunt nervos sub ipsis egredientes. Inferiores vero spondiles quse suut
Quaecumque autem horum additamento- conjunctae renibus, sunt quinque nu-
rum respiciunt superius, in superiori par- mero, habentes additamenta et alas latas,
te spondilis posita dicuntur erecta, et alia et in conjunctione inferiori dilatantur
dicuntur declinata in inferiori partespon- valde.
dilis infcrius respicientia. Os autem renum quod cst sub illis, est
Spondih's autem quse descendunt per latum valde sicut basis totius dorsi su-
longitudinem pectoris, sunt iii» quil)us perioris : et ab ipso egrediuntur nervi pe-
junguntur costse pectoris et membra qua» dis.Os autem femoris similiter estperfo-
trahunt aerem, et sunt in universo duo- ratum: quod consistit ex tribus ossibus
decim, quarum undecim alas liabent et magis stricte conjunctis quam sit junctu-
additamenta, de quibus diximus. Una rasponclilium : et alse horum trium os-
autem est, quse non liabet alas. Tamen sium sunt latse, et foramina hiiic iiidc

alce habentium alas non sunt a'quales, egredientia, in quibus nervi oriuntur, et
nccetiam additamenta earum. Qu*cum- foramen in medio e directo foraminum
que enim sunt coi-am mcmbris nobiliori- spon(lilium,per quod descendit nucha.
 .

LIH. I DE ANIMALIBUS, TllAGT. II 09

Cauda vero qua? ultinia est in dorso, ligatio tam superiorum quam inferiorum
similiter ex tribus coniponitur ossibus ossium, et totius corporis quasi suntsus-
cartilaginosis, et firmiter et stricte coUi- pensorium. Sufficiant igitur hsec de ossi-
gatis : et ultimum est acutum, in quo de- bus dicta.
ficit foramen, per quoddescendit nucha:
et sunt foramina in utroque latere, ex
quibus nervi a nucha oriuntur ad motum
membrorum corporis pertinentes.
Sic ergo spondiles suntin universo vi-
ginti quatuor : septem quidem colli, et
duodecim dorsi usque ad locuni extremi-
tatis diaphragmatis, et inferioris usque ad
os renum quinque, quse sinml sunt vi- caih:t xm.
ginti quatuor : et ossa renum tria, et ossa
caudie tria similia spondilibus, qua? si-
mul sunt triginta : cum quibus si conjun-
gantur duo ossa gutturis, de (juibus su-
perius diximus, os scilicet triangulum su-
per epigiottidem existens, etosquadran-
gulum super uvulam pendens, erunt os- Et esl DiGRESsio declara)is aiiatoiniainos-
sa tringinta duo et hoc est secundum
: sium thoracis et brachioruni, et eis
cursum naturalem et communem. Ali- conjunctorum memhrorum
quando autem per miraculum sunt plu-
ra vel pauciora, Ego enim jam vidi duo
ossa cauda^ duorum mortuorum, quoruni
unum ex quinque, et alterum ex quatuor
compositum fuit ossibus, sedparva erant
et brevia.

Admiranda autem est sapientia Condi-

toris, c|ui naturae opus fecit esse opusin- Natura? opus est etiam intelligentioe opus
ideo dorsum ad rotundi-
telligentise, et unumquodque ordinantis sapientissime.
tatem formavit, eo quod hicc iigura minus Propter hoc pectus totum fecit osseum,
suscipit nocumenta : et ideo additamenta ut esset tutanientum membroruni nobi-
omnium spondilium superiorum usque lium, scilicet cordis quod est in ipso, et
ad mediam quod capita ad-
sic ordinavit, partium aliorum membrorum, quoB va-
ditamentorum superioris spondilis cur- dunt per ipsum sicut canna, et oesopha-
vavit ad inferiorem, in qua in concava il- gus, et pulmo etiani ab co habet prote-
lius recipiantur, et e converso capita ad- ctionem. Hac etiam de causa fecit pectus
ditamentorum inferioris curvavit in con- amplum et latum, ut sine compressione
cava superioris, et sic colligavit eas us- hujusmodi membra contineret. Ex mul-
que ad mediam autem spondilem inferius tis autem fecit ossibus, ut cum Isesio
ac-
Media autem estdecima, non
et superius. cidit iini, non inundet ex continuitatc su-
quidem numero, sed dimensione longi- per totum, et ideo ut esset llexibilius ad
tudinis dorsi, et illi nulla dedit addita- dilatationem et constrictionem (|uae exi-
menta, sed concavam fecit superius utre- guntur in respirando et inspirando, et sa-
ciperet inferiorem, et sic dorsum incur- turationem membrorum nutritivorum, et
vationis et erectionis motum haberet in in amotionem eorumdem.
ipsa. Renum autem et caudai ossa curva- Constituit autem ipsum cx quadragin-
ri voluit, eo quod in ipsis sedes estetcol- ta duobus ossibus, quorum numerus et
70 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.
lij^uracl composilio sic invonitur. Tn dex- parte thoracis, et septem in alia parte
tra quidem parte sunt septem costaj ma- exeuntia et respicientia costas majores.
gna> arcuales, quoe in extremitate qure Et cst os medium quod vocatur asser pe-
versus dorsum est. sunt aliquantulum re- cto r is sive tJioracis: et sub in media
illo

flexai inferiuset incurvatae, et liabent ibi linea ventris est os quod quidam vocant
nodulum parvum qui intrat inter alas epiglottale, eo (piod hal)ent liguram epi-
spondilium il)i existentium, etincurvita- glottidis, et valde cartilaginosum, jacens
te de qua diximus, fortissime spondiliper super os stomachi, et alligatum asseri in
nervos colligatur. Et hsec est causa, quod pectore. In summo autem pectoris jacet
ibi deflexa curvatur, nec illa curvitas os humeri dextri, quod superius est ro-
plus durat nisi quousque exeat de spon- tudum, ut minus capiat de nocumentis
dilis ligaturis, et tunc directo arcu in la- occurrentibus, et inferius est latum ali-
tere versus anterius porrigitur : et haec quantulum concavum, ubi recipit supre-
est ligura et composilio omnium septem mum os thoracis et hoc protenditur us-
:

quoe sunt in parte dextra, nisi quod me- que ad brachium, et habet ibi pyxidem
dia earum propter majorem corporisam- magnam in qua vertitur vertebrum adju-
plitudinem est major Cieteris et longior. torii brachii dextri : versus coUum autem
Per omnem autem modum similes istis habet furcam per quam venae et nervi et
et respicientes eas, disponuntur septem arteriae coUi et capitis extenduntur : et per
inlatere sinistro. In medio autem pecto- omnia isti simile est os in humero sini-
ris a gutture descendit os unum latum, stro : et sic inuniverso sunt quadraginta
quod vocatur asser 'pectoris, et habet in duo ossa quae sunt ossa pectoris et laterum
dextraparle sui septem foramina, et toti- ethumorum. Haec autem duo ossa fortia
dem in sinislra. Ex septem autem fora- facta sunt propter onera ut protegant alia.
minibus exeunt ossa quaedam septem Spatiila autem est os per quod ligatur
rectiora quam sint costse, quibus costae adjutorium brachii cum corpore et hoc :

obviant, et sunt brevia et cartiiaginosa, non poterat esse de thoracis ossibus, quia
Propter quod etiam quidam dicuut eas brachium est membrum 'multorum et
partes esse costarum cum tamen in
, magnorum et fortium motuum : et illi

veritate sint alterius quam

substantiae conturbassent cor et omnia nobilia mem-
costae, et per omnem eumdcm modum bra, si alicui de ossibus pectoris adjuto-
exeunt septem in sinitro latere obviantia rium brachii colligaretur propter quod :

costisseptem sinistri lateris. Subistis au- sapiens naturaspatulam formavit, et po-

tem costis longis a spondilibus inferiori- suit eam in exterioribus dorsi, nec funda-
bus dextri lateris exeunt quinque costee, vit eam in spondilibus, quia propter cau-
quae quia breviantur continue, ne tumo- sam quam diximus, conturbaretur nucha
rem ventris impediant,dicunturco5/«/a/- et alia membra interiora nobilia, quo-

S3e. : et sic sunt etiam quinque in sinistro rum defensio est dorsi spina. Est autem
latere. Et natura ordinavit eas in tutamen- a spatula os a lato tendens in strictum,
tum nutritivorum membrorum, quaesunt sed in stricta parte rotundatur et ingros-
in ventre. In osse autem femoris deficit satur, et ibi habet concavitatera cui alli-
hujusmodi costatio, ut venter ante illud gatur adjutorium brachii firmiter, sicut
extendi etintumescerepossit tam in cap- et os humeri firmiter alligatur indiget :

tu cibi quam in conatu egerendi. Sunt enim alligari duobus propter laboriosos
ergo costae viginli quatuor, quarum duo- motus quos habet. Habet autem duo ad-
cecim in uno latere, et duodecim in alio ditamenta et unum quidem tendit sur-
:

latere, a spondilibus dorsi duodecim sum, et per illud alligatur ossi humeri,
exeunt sub alis ipsarum spondilium : et prohibet ne adjutorium a suo lo-
et illud
sunt quatuordecim ossa, septem in una coadsuperiora moveatur. Alterumautcm
 LTB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. TT 71

est interius in spalula et descendit ct pro- alligata confortare et sustentare, et ideo

liil»et adjutorii dislocationem : hoc enim est forte. Rotundum autem cst ut a no-
indij^et adjutorio, sicut diximus, propler cumentis sit tutius (|uam potest. Curvum
fortes motus ejus et labores. Itsec auteni autem est propter duas causas, quarum
spatula latum suum et tenue convertit una est multitudo nervorum et magnitu-
versus spinam dorsi ad domesticum cor- do musculisui, quae meliusincurvo quam
poris, et ibi delicit in catilaginem, ut le- in recto absconduntur et firmius locantur.
vius conjungatur spina; et non faciatcon- Secunda autem est, quod per hanc figu-
fricationem. Strictum autem suum et ram m.elius subducit se a nocumentis.
grossum rotudatum convertit versus ad- Quodautem convexum est extra, et con-
jutorium ad silvestre corporis, et in lato cavum intus sua3 curvaturae, ideo est ut
suo erigitur sibi additamentum triangula- versus corpus melius amplcxetur et strin-
re, ut per illud defendatur latiludo ejus a gat quod est stringeudum : et etiam ideo
nocumentis incursantibus latitudini : et ut manus cum manu melius per suam
basis hujus convertitur ad silvestre ver- curvitatem antepectus applicetur. Os au-
sus adjutorium : et angulus ejus valde tem illud quod adjutorium vocatur, ex
acutus, convertitur ad domesticum ver- parte superiorihabet modum bonae quan-
susspinam : et hoc fit ne faciat tumorem titatis, ac si sit tornatilis, quae a quibus-
in dorso, et ne faciat confricationem in dam buccella vocatur : proprie autem vo-
motusuo. Versus adjutorium autem sub catur vertebmm, eo quod in eo conver-
nodis ossium eorum quae ibi sunt, non titur in nexu juncturse suae : et juxta no-
videtur, neque confricationem facit. YA dum est aliquidcurvitatis, quasi deviet ad
talis omnino est dispositio spatulsein par- unam partem aliquantulum, et a parte a
te sinitra. qua deviat est additamentum aliquod et :

His ita notatis, brachii et manus ri- nodus quidem intrat in pyxidem spatu-
mandasunt ossa. Primum autem notan- eifortissime colligatur. Id autem a
lae, et

dum quod brachium in quatuor divi-

est, quo divertit, alligatur ossi humeri fortis-
diturmembra, quorumfortius etsuperius simo ligamento. Ex parte autem illa qua
in quo robur consistit, vocatur adjuto- tendit ad cubitum, est grossius in extre-
rium, eo quod in virtute sua consistit mitate sicut malleolus, et habet ibi duas
totum adjutorium operationum et tensio- figuras : una quidem superius est plana,
num. Secundum autem quod est a cubi- acsisit pertransversum abscissum et be-
to, vocatur brachium. Tertium autem ne planatum. Inferius autem habet simi-
quod est initium strictae manus, vocatur lem modum, nisi quod est in illo plana
raceta. Et quartum vocatur manus cum fovea parva concava et : et horum utili-
partibus suis, quae sunt pecten sive vola tatem jam inducemus.
manus Sed vola proprie vocatur
et digiti. Brachium autem 'ex duobus componi-
extrinsecum quod obviando suscipit di- tur ossibus sibi per longitudinem conjun-
gitos, et dividitur in eos, sicut latitudo ctis : et haec ab Antiquis vocata sunt as-
pectinis dividitur in dentes divisos pecti- seyd, a Latinis autem dicuntur arundi-
nis ejusdem. nes sive focilia. Et illa quidem quae est
Inadjutorio igitur incipientes, dicimus in superiori, est minor, eo quod nihil
quod ipsius non est nisi os unum forte portat, et idco fortitudine non indiget, et
rotundumcurvumaliquantulum, itaquod haec vocatur arundo sive focile superius.
convexum ejus est ad silvestre, et con- Alia autem arundo est inferior, et est
cavum ejus est ad domesticum corporis. via ejus focile brachii. Et sunt rotunda?
Unum autem est, ne virtus ejus divisain et aliquantulum curvae sicut adjutorium,
plures nexus debilitetur ipsum autem
: etpropter easdem causas. Superior au-
multa habet sibi immediatc et mediate tcm in exlromitate qua conjuugilur ad-
72 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
jutorio, ingrossatur ct est plana connexa valdc laxus, ut manus l)enc sit mobilis
ei ligamentis fortibus laxis. Sed immer- ad umnem autem quatuor
j)arlem. Jlsec
gitur aitcra in altcram pcr vertcbrum vel ossa dilatantur versus pccten manus, ct
bucccUam, eo quud mcdiantc ij)sa lit mo- al) inviccm sccun<bjm b)ngitudines suas
tus cuntorqiicns et rcsupinans l)i'acbium : cunjuncta aliquantulum paulatim scpa-
quod non possct, si allcra inalteram
fieri rantur pro[)tcr manus capacilalem. Et in
incrrarct, quod tunc pcr talem motum illa parle quatuor alia obviant eis, et al-
dislocarctur. Infcrior autem in partc qua ligantur cis ita stricto ncxu, quod sccun-
tangit bracbii cubitum, liabet nodulum dum scnsum cadem cum eis vidcntur. Et
pcr quem recipitur in fossa quae est in in- baec sunt etiam brevia et durissima et si-

feriori parte adjutorii, et ei fortiter col- ne medulla propter easdem causas quas
ligatur, eo quod per illam fit motus bra- supra dc aliis diximus.
chii addomesticum quando amplexatur Statim autcm illis conjunguntur qua-
ctstringit, et ad silvcstrc quando rcjicit tuor ossa quse pcrficiunt pccten manus
aliquid et repellit et quia bi motus for-
: por longitudinciii conjuncta, ct babent
tes sunt, indigct in cis forli ligationc : etiam strictum nexum cum quatuor se-
ct baecfortiterligata continet etiamsupe- cundis ossibus rasccta?, et dilatantur
rlorcm ne disccdat ad ipsa. In mcdio au- paulatim ab invicem ad receptionem os-
tem longitudinis suse reccdunt aliquan- sium quse sunt in digitis. Ilaec autem con-
tulumab invicem, ut locentur inter eas junctio latitudinis manus fit proptcrca
ct circaeas nervi et musculi magni, qui- quod possit dilatarc se, et contrabere, ct
bus indigct ad multiplices motus suos. concavarc, et rectificare : hsec cnim exi-
Ex partc autcm illa qua diriguntur ad guntur ad opera divcrsa tenendi et rcji-

rascctam, sunt grossiores istae arundincs ciendimanus et operandi , eo quod ma-

parum, ct quasi abscissae ct planatae, ut nus est organum sicut in sequentii)us
super easvaldc laxa scd tirma et forti li- docebimus.
gatura ligentur ossa rascetae. Digiti autem quatuor obviant praedi-
Haec igitur cst dispositio bracbii, et ctis quatuor ossibus : conjunguntur ta-
cubiti, et adjutorii. mcn cis laxo valde nexu, ut sint mobiles
Rasceta autem ex octo componitur os- ct flcxibiles : et quilibet corum constat ex
sibus durissimis et medulla carentibus. tribus ossibus laxis arliculis colligatis,

Dara cnim csse oportuit, ut fortia sint ad ita quod os rccipicns babet rotunditates
tenendum, et ut non cito frangatur a mul- circularcs, in quibus volvitur os receptum
tis impulsibus et laesionibus quae acci- apte. Et sunt ossa digitorum dura valde
dant in ea. Sunt autem octo ossabrevia, et grossiorasempcr vcrsus pcctcn,et sub-
ex quibus tres tcndunt vcrsus ossa quae tiliora vcrsus extrema sua, ut digitus
dlcuntur asseijd, et "junguntur cum pla- paulatim acuatur. Licct autcm fortiores
eorum. Et quia ossa asseyd sunt
n".tiebus si ex uno continuo aut ex
essent digiti,
duo tantum in latitudinc brachii capita duobus formarcntur ossibus, ct manus
sua habentia, oportet ut tria ossa rascetce similiter non tamen essent ita plicabiles
:

istisconnexa csscnt ad illam ])artcm stri- ad apte operandum et tenendum et pro- :

ctiora, ut tria duobus convcnirent. Quar- ptcr hoc a natura facla sunt ea quae sunt
tum autcm est adjunctum tribus in in- in manu et hoc quod infirmitalis ailcrt
:

fcriori parte non nisi in adjutorium, multitudo ossium, restituit forlitudo li-

et stringitur valde vcrsus asscyd, ita gamentorum. Quodlibet aulem os cujus-

qijod in duabus planiticbus unius assevd libet digiti est aliquantulum curvum :

alligantur duo, et similiter alia duo in ct curvum suum quoad convexum habet
duabus planiticbus alterius. Et est eorum sursum ad superficiem manus exteriorcm,
ncxus fortibus ligaluris factus : sed cst concavum aulcm versus inlcriorcm, quia
 LTB. I DE ANIMALTBUS, TRACT. JT 73

lioc fortem et aptam peilicit approhon-

sionem et tensionem. l^oUiois autem tria

ossa extra pecten ad illud os rascetai col-

ligationem liabent, quod quarlum addi-
tamenlum esse diximus. 11 ic autem dii;i-

tus factus est, iit concludat pugnum ma-

nus,et ideo super alios digitos plicari de-
buit quod nou posset fieri, si
: in lateri-
bus eorum cum pectine manus collii;are- CAl^UT Xlll,
tur.

Ungues autem sunt de substantia mol-

lis ossis vel potius de natura cornu, quod
medium est inter os ct cartilaginem : et

ideo mollificantur in calido sicco et cali-

do humido, et sunt dati in arma et de-
fensionem extremitatis digitorum : quia Et cst DiGRESsio declarans modum ct
aliter in forti complexione digiti cederent inunerum ossium coxarum, et crurium
et la?derentur : et quia digitorum ossa ct pcdum composilioncrn.
concavum suum habent versus interius
manus, ideo etiam in illo habent carno-
sitatem et nervositatem suorum muscu-
lorum et non exterius ubi sunt con-
vexi.
Si igitur omnia ossa dicta numeramus,
sunt duo ossa scapularum cum tribus ad-
ditamentis suis, quorum id quod vcrsus T^ost hsec autem investiganda sunt ossa
adjutorium porrigitur, vocatur rostruin coxarum el pedum et eorum quae eis alli-

corvi, et non est os speciale separatum a gantur.

spatula : et sunt duo adjutoria utriuscjue T^rimum igitur est os femoris, quod
brachii, et quatuor arundines, et sedecim exit a linea spondilium versus latus dex-
ossa rascetarum, et octo pectinum ma- trum, etin extremo suo habet concavi-
nuum duarum, decem
et tringinta ossa tatem rotundam magnam et fortem intus
digitorum, et decem ossa unguium mol- cartilaginosam. Concavum enim est, ut
lia quse omnia simul suut septuaginta
: recipiat vertebrum coxae et rotundum, :

duo ossa. In juncturis autem laxis sunt ut sit motui aptum et a nocumentis r^-
ossa sisamina, de quibus superius dixi- motum magnum autem, quia coxse os
:

mus, quae suplent vacuitates : cthocnon oportuit esse magnum, ita quod portare
numeramus. posset pondus corporis. Forte autem est
IToec igitur quantum prcTsenti sufficit i«leo, quia portat superiora omnia, et ad
intentioni, sunt ossa brachiorum cum liis ipsum est colligatio omnium inferiorum.
quae colligata sunt eis. Simile autem omnino est in sinistro. TToc
autem os respectu quatuor situum, qua-
tuor habet nomina ad silvcstre cnim
:

comparatum, vocatur os ilii: ad anterius

autem comparatum, yocdiim' os fcmoris:
ad posterius autem relatum, vocalur os
anchse. Si ad superius
vero referatur
quod tamen ad inferius respicit, vocatur
scia sixe pi/jcis cojic, eo quod verlel^rum
74 n. ALR. MAG. ORD. PR^D.

coxae vcrtilur in iijso. Super illud auicm tcrius liabens convexum, ct ad exterius
os in intcriori corporis sunt posila mem- liabens curvum sed curvata illa
: est val-

Lra nobilia : vesica videlicet, et matrix, ct de mo(Uca, ct est ideo facta, ut pedis
spcrmatis receptacula in viris : propter tixio sit firmior : statim cnim in ilki cur-
quod etiani virga viri [)osita est super vatura ingrossatur os et dilatatur ad os-
nervum ossis hujus, sicut in sequentibus sium pedis receptionem. Arundo autem
ostendcmus. Ponitur etiam supcr ipsuni ista superius conjungitur coxae in recep-
ficteris, et intestinum rcctum, et qusedam taculo ejus in poplite. Arundo autemmi-
alia.Coxa autem non habct nisi unum nor est brcvior et minor quam ista, ta-
os,quod protenditur a loco femoris us- men attingit ad poplitem, et ad talum ex
quead genu et hoc cst os majus omni-
:
altcra parte, et est recta et parva, creata

bus ossibus quse sunt in corpore hominis, ad hoc ut contineat ncrvos et musculum
et cst curvum ahquantulum, sed in hac magnum qui sura vocatur, quse sunt in-
curvitate convcxum convertit ad silve- ter eam arundinem majorem. A genu
ct

stre, et concavum ad domesticum : nisi autcm extra ad ante est os rotundum,

enimitaconvcrteretur,accidcret claudica- quod vocatur a quibusdam oculiis popli-
tio. Adhuc autem si directa linea dcsccn- tis, et est ad hoc ut firmet inflexionem

derct per a^que distantiam, non bcne con- poplitis, quse fit a dextra retrorsum, ne
servaret et contineret muscuhjs magnos cruris locatio dislocetur : ct ideo ante
ct nervos, et confricarentur simul carncs ponitur, quia ubicumque ahbi poneretur,
coxarum propter spissitudinem musculo- impediret debitam cruris inflexionem.
rum. In superiori autcm partc habet no- Hsec igitur cst dispositio cruris a fc-

dum tornatilem : et illc divcrtit a recto more usque ac talum.

addomesticum, ut pyxidi immittatur et : Pedis autem creatio est ad fixioncm
hunc nodum quidam dentem vocaverunt. grcssus et status. Et idco pes creatus est
Locus autem a quo divcrtit a dimensionc intus concavus, et extra tenuis et defixus,
ossis,cst paratus ad hgamenta fortia sus- quia ad exterius respirare et reflecti pos-
cipicnda. Inferius autem ubi gcnu sive set, ad interius autcm non propter cruris
pophtem attingit, est grossa quasi mal- inflexioncm. Factus autem est anterius
leus, ut ibi ossa cruris recipiat. Et scias longus ut fortiter tencat id cui infigitur :

quod sicut pes datur homini propter fir- deorsum inflectuntur.

et ideo digiti ejus

mitatem fixionis, ita datur coxa proptcr Componitur autem ex pluribus ossibus,
motum progressionis : et ideo qui carcnt quorum primum est, quod talo suprapo-
pede, procedunt et non impediuntur nisi nitur ct vocatur Arabice chahab, et a
in fixione progressionis suse. quibusdam achib autem voca-
: a Latinis
Criis autem componitur ex duabus tur basis cruris, et est os quod superius
arundinibus sicut brachium : et exterior habet pianatas receptiones arundinum
quidem est magna arundo vocata, et in- cruris duas, et est directe in medio pedis :

terior in crure vocatur arundo minor. licct quidam dicunt quod vergit ad do-

Major autem non est adeo magna sicut mesticum pedis. Secundum autem est os
coxa quia coxa est ad portandum ma-
:
quod vocatur calcaneum, et continuatur
gis^ quam ad motum sed cruris arundo :
chahab, et est trianguhTre in pedis chahab,
magis est ad motum quam ad portan- scd in fme in calcanco est rotundum su-
dum. Est autem heec arundo duas habens perius durum, ut fortiter figat pedem in :

curvitates, quarum una medii ossis vidc- hoc enim est efficacius omnibus ossibus
licet convexum habet ad silvestre^ et pedis inferius autem estmolhus, ut sua-
:

concavum ad intus, propter causam vius calcet ea quse sunt sub ipso, et mi-
quam diximus de coxa. Altera est infe- nus laedatur. Et ex parte ante ad dome-
rius in crure : ibi enim incurvatur ad in- sticum pcdis continuatur cum cliahab

1
 LTB. I T)E ANTMALTBUS, TBACT. TT 75

podis os quod vocatur unvicularc, quia gues : qure omnia simul faciunt scptua-
ost supor coucaviim pedis, ot est conca- ginla duo : non tamon computavimus
vum el continualur posterius cum calca- ossa sisamina quu' roplent vacuitatos la-
noi osso : antorius autem continuatur xarum juncturarum iii digilis podum et

cuni tribus rascetse podis ossibus. l'^x manuuni. Similiter non computavimus
parteautom silvostri pedis continuatur os os cordis et os bepatis, quod aliquando
quoddam quod vocatur grandinosiim, invenitur. Et sic secundum subtilissi-
et est exagonum in anteriori pedis, et ba- mam computationem sunt ossa in homi-
bet angulos ad extorius, ut por ipsum nis corpore ducenta soptuaginta et sex,
pos beno ligatur in exteriori parlo. Cum prsetor ea quae oxcepimus. Quidani au-
naviculari autom in antoriori pedis conti- tem non computant ungues viginti quos
nuantur ossa rascota^ podis, quse sunt diximus et non computant duo ossicubi
:

tria curta et durissima in omincntia po- gutturis, dicunt enim cartiiaginos essc :

dis posita : qua^tamon quidam quatuor et non computant ossa femoris quee nos
esse dicunt, quia ipsi os grandinosum tria inter spondiles diximus nisi pro uno,
tunc cum tribus dictis connumorant. Et ot os caudce pro uno : et dicunt quod
his connumerantur quinque ossa pecti- etiam ossa ancharum oadom sunt in osse
nis pedis. Et his ultorius quinquc digili femoris : ot illi, quia aufcrunt a praedicto
pedis, quorum quilibet habet tria ossa numoro ossium viginti octo, dicunt nu-
prseter majorem qui habot (hio ossa. morum ossium esse ita quod ossa ducen-
T)i}rorontia autem ost intor podom et ta sunt atque quater duodena.
manum praecipue in duobus. Unum est,

quod manus ex pluribus constat ossibus

quampes. Secundum autem est, quod in
rasceta manus sunt duae acies ossium, ct
non est nisi una. Causa
in rasceta pedis
autem hujus est, quia cum manus sit
organum organorum et ad subtilia ope-
ra, oportet oam habore plurimas jun-
cturas. Pes autom non est croatus ad
hoc, scd ut hxio cjus motus
sit lirma, et
ejus ccrtus non nutans et licet ad hoc :

exigantur juncturae, tamen ad hoc magis

valet paucitas ossium quani excessus nu-
mori eorum. Tn digitis autem ungues qui
sunt ossa mollia sicut ct in digitis ma-
nuum.
Et sic omnia ossa rigil quod est instru-
mentuni motus, sunt duae coxae, una
dextra, et altcra sinistra : femoris duo,
dextrum, et sinistrum : crurium quatuor,
duo dextra, et duo sinistra : oculus genu
dexter et sinister quse etiam duo et
:

duo chahab sive achib, et duo calcanei,

et duo navicularia, et duo grandinosa,

et sex ossa duarum rascetarum, pecti-

num duarum decem, quinque unius, et
quinque alterius, ct viginti octo ossa di-
gitorum pcdum amborum, et viginti un-
76 D. ALB. MAG. OIII). Pll^D.

conservetui*. Cum igitur reticulatim divi-

datur nervus motivus, oportet vacua re-
ticulationis impleri per carnem in qiia
nervus dispergitur : et ideo nervosa est et
appellatur caro iha mucilosa : et ut con-
servetur, oportet ipsa fiia nervi circum-
texti sibi in panniculum qui concludit
eam : et convolvit ut cohigatur viitus
CAPUT XIV ejus ne delluat in carnis molhtiem. Nul-
lus autem corpoivus motor regit in motu
aliquid quod inonhnatum habet motum
per seipsum, nisi ahquo corporeo traheii-
te et rehixante id quod regitur sicut cor :

regit membra, et sic sessor equum, et

idem cst in omnibus ahis. Et ideo mus-
Et cst DiGRESsio dcclarans dc musculis culus movens, habet in medio suo ner-
in communi, et de musculis capitis et vum per se transeuntem, sicut axem, qui
memhrorum quie sunt in capite ct veniens extremum suum ad mem-
per
collo ct ijutture. brum membro, et per iUum
aUigatur
trahendo et laxando movet membrum.
In medio quidem sui habet, quia virtus
omnis in medio confortatur : el ideo cum
colhgitur musculus, trahitur membrum
versus musculum : et cum mu-
laxatur
sculus, membrum redit et recedit a mu-
sculo. Contingit autem, quod aiiquando
anatomia masculorum et
Deinde de est musculus et chorda parva et subtihs,
neivorum et chordarum et ligamento- ita quod vix videtur, aut etiam aufugit
rum est diccndum. Supponamus autem visum omnino hoc enim quod sic trans-
:

virlutem motivam a cerebro descenden- it per muscuhim, et membro quod mo-

tem, sive liabeat eam in relatione adcor, vetur aUigatur, vocatur cliorda. Et ex
sicut dixit Aristoteles : sive habeat eam quod omnis cliorda est ner-
his scitur,
per se, sicut dixit Galenus, et instrumen- vus quidam, sed non omnis nervus est
tum virtutis motiviE in motu voluntario chorda. Propter quod quidam Arabes
cujuscumque membri esse nervum. Di- dixerunt, quod chorda est meguar mus-
camus ergo, quod muscuhis quo com- culi. Meguar autem idem est quod axis.
pletur motus cujuscumque membri, se- Contingit autem ahquando, quod mem-
cundum hoc erit membrum ncrvosum brum habet plures muscuh:)s in oppositos
necessario. Cum autem ex hbris praice- situs moventes, sicut oculus : et tunc
dentibus naturahbus sciamus carnem me- uno se coUigente et ad se membrum tra-

diare in tactu, et tactum esse diffusum hente, alter extenditur, et ut hixet chor-
per omnia membra quod
motiva, eo dam suam ne motum impediat, se versus
motus non est sine sensu oportet idem: membrum extendit : et si ambo se coii-
membrum etiam esse ex carne. Scimus trahunt in oppositos situs trahentes, tunc
autem carnem esse laxam et mollem per membrum directe stans inter utrumque
seipsam, membrum autem quod dat continetur. scimus quid sit
Jam igitur
motum ahi, debere esse conservatum : musculus, et quid nervus motivus, et
ct ideo constat, quod oportet carnem quid chorda. NuUum autem istorum ca-
iham esse involutam panniculo in quo ret sensu.
 LIB. T DE ANIMALIBUS, TRACT. II 77

Ligaiiicutuni auteui non cst ncrvus, se aperit eam per chordas quas mittit in
sedost multo durius nervo et terrestrius : extremitates ejus. Inferior autem nul-
el ideo sensum non lial^et, nec a cerebro hini : quia immobilis est, eo (juod natu-
descendit, sed in colliyatione duoruui os- ra expedit se paucioribus quantum pot-
sium egreditur ex utroque in utruinque, est, oculum aperiri et
et possibile fuit

et dilatat sc super juncturam sicut invo- claudi per imam. Melius autem erat per
lutus fumus. Scnsu autem caret quia si : su[)eriorem hoc fieri, eo quod est pro-
haberet sensum, continuum haberet do- pinquior principio nervorum. Sic ergo
lorcm ex motu et concussione ossium in duie palpebrce quatuor habent musculos,
junctura, sicut superius diximus. et duo oculi habent duodecim, et duo

His in communi liabitis dc nervis et nervi optici duos. Maxilla autem habet
chordis et ligamentis et musculis, inqui- duos motus : unum inferius et superius,
ranms anutomiam musculorum corporis, qui sequitur motum mandibulae et :

incipientes a musculis facici. Est autem aliuni ante et retro cum labiis comnm-

numerus musculorum faciei secundum nem. Generaliter autem est verum, quod
numerum motuum membrorum qu* quenicumque motum habet membrum,
sunt in facie. Yidemus autem moveri in qui est alterius proprius, habet eum a
facie scptem membra uni^ersaliter ab musculo qui est illius membri : et si

omnibus, et a quibusdam octo, qucB sunt habet motum communem cum alio mem-
frons, oculi, j)alpebroe superiores, et ma- bro, hoc erit per musculum comnmnem
xilla in communilate labiorum, et labia utrique membro.
sine maxillis, et ducC narium
inferiores Motus igitur primus est a musculo qui
extremitates. jMovetur autem et mandi- est gena maxilkc. Tamen unusquisqne
bula inferior forti motu. Frons quidem musculorum moventium maxillam, com-
movetur a musculo adeo tenui, quod a ponitur ex quatuor quoniam revera
:

cute non separatur propter quod etiam

: villi qui involvunt musculos motivos ma-

chordam qua moveat, non videtur habe- xilhne, ex quatuor locis sursum et deor-

re. Causa autem est, quia membrum sum diriguntur. Unus quidem est ortus
quod movet musculus, tenue est et la- a furcula, cujus villi ad extremum hibii

tum. Juvat autem motus frontis ali- inferioris perveniunt, et trahunt ipsum
quando in claudendo oculum laxando inferius, cum aliquis inferior revolvit
sese et contrahendo. Oculi autem sex hibium motu voluntario. Secundus au-
moventur muscuHs, quorum quatuor in tem oritur inter furculam et thoracem a
quatuor sitibus positi, movent oculum duabus partibus dextra et sinistra. Sed
ad suas partes sursum deorsum ad angu- villi transversi veniunt ortus enim a :

lum nasi, et ad angulum extrinsecum. dextro venit in sinistram partem labii in

Duo autem gyrant oculum in circuitu. angulo oris, et ortus a sinistro venit in
Nervus autem opticus qui est retro ocu- ilnem dextri labii : et contrahunt os ad
lum, tenetur ab uno et quando ille la-
: partes suas, et cum colliguntur isti villi,

xatur, egreditur et prominet oculus ct : augustant os, sicut contrahitur bursa per
hujus quidem principium unicum est : corrigiam. Tertius autem oritur ab osse
et tamen sunt qui dicunt duos esse, et spatuhe quod vocatur rostrum corci, et
quidam dicunt tres esse. Palpebra autem extendit se in musculo contino, et trahit

secundum duos motus quos habet aper- la])ium simili attractione in duas partes.
tionis et chT.usionis oculi, duos habet Ouartusautem ab auriculis spina;colli, ot
musculos. Inferior quidem in angulo extenditur sub termino aurium, et conti-
oculi cujus chorda? in ipsam venientes nuaturcum flne maxillae, et movet eam,
deponunt eam. In ortu autem pilorum et motus ejus sequitur labiuni. In qui-
supercilii habet ahum, qui constringendo busdam aulem iste musculus venit sub
78 I). ALB. MAG. ORD. PIl^D.

aurc, ct illi movciil aurem unam vcl tes, (juia cx medio sui (^liordas ut forlio-

ambas. rcs sint, cmittunt, ct ad fornices sive ar-

Labiurum aulcm motus proprius, qua- cus mandibulffi inncctunt ct coadjuvantad

tuor pcrliciliir umsculis, quoruui duo claudcndum : praicipuc idco quid molus
veniunt a gcnis, cl duo ai) infcriori. Scd cbuidcudi csl coiilra poiidus naturic man-
ita omnes isli pcrmisccnlur subslanlia) diludcC : proplcr quod in mortuis de-
labii, quod scnsu ab istis non disccrnun- scciidil, ct apcrilur os : musculi autcm
tur. Scd. cum aliquis movct mcmbra sua apcricntcs mandibulam, vcniunt cx qui-
voluntaric per scnsum contractionis ct busdam additamcnlis (juic sunt post au-
dilatationis divcrsarum partium corporis tcm, qui dcsccnd(!nlcs colliguntur ct liunt

sui, potcst pcrpendcre unde oritur villus unus musculus, ct poslca separantur, ct
retrahens ct relaxans quia usque ad : faciunt chordam, et deindc itcrum rami-
orlum istum sentitur contractio et rcla- Ilcati ct divaricatl, implentur carne, ct

xio. liuntmusculus iterato, qui applicans lila

Cum leporc nasi duo parvi fortcs con- sua mcnto apcrit mandibulam. Quia au-
tinuantur musculi a partc gcnae vcnicn- lcm proprius cst motus illc mandibuhc,
tcs, et movent nasum in partcs linium non fuit indigcntia ad motum illum alio
suorum. Parvi autem sunt ne aliis magis musculo movere aliquo. Musculus autcm
necessariis musculis maxilliB faciant im- qui cst masticationis, duplex cst. Est
pedimcntum. Fortes autcm, quia alitcr cnim unus ab una partc, ct alter ab al-
parvitale prcediti, dcbilcs esscnt ad mo- tcra, transvcrse miltcntcs villos : et sunt
vendum. Mandibula auteni sccundum trianguli musculi, quorum uterqucunuin
tres motus quos babet, musculos habct lilum mittit ad mandibulam infcrius, ct
moventes. Et primus quidem motus qui alterum ad os partis supcrius : ita quod
est apcriendi est motus habens musculos intcr ista cst basis crccta continua, ct
inferius. Glaudcndi autcm molus supe- pcr illam movcnt transversc mandibu-
rius, habct superius musculos. Molcndi lam.
autcm cibum cum sit motus transverse Gaput autcm motus habct proprios
movens mandibulam, habet musculos quosdam, et quosdam conimuncs cum
transversos. Motus quidem claudcndi quinquc spondilibus colli infcrioribus.
perlicilur duobus musculis tcmporum : Sed sive sit motus proprius, sive com-
et quia ccrebro vicini sunt, nec distin- munis, non cst nisi uno quatuor modo-
guuntur ab ipso nisi osse capitis, molles rum, scilicet antcrius, vel posterius, aut
osse neccsse est : ct quia vicini sunt cere- a dextris, aut a sinistris : aliquando au-
bro, laesi inducunt phrenesim et mor- tcm circumgyrat, sed ille motus est com-
tem. Et ideo natura scpelivit eos sub positus. Gurvantcs quidem caput ad in-
esse paris, ct protenduntur in canali ferius, sunt duo dcsccndentcs cx lateri-

ossis desccndendo doncc durescant : ct bus capitis retro, ct villis suis pcrmis-
tunc ex sc Ihordas cmittunt ad extrcmi- centur rctro post aures superius, ct

tatem mandibulse, quibis eam claudunt. miscentur dcscendcntes donec clevcntur

Quia autem mandibula in honcstate par- ab osse thoracis. Infcrius tamen quidam
va est, et vacua in medio, et non cst ad putant tres esse musculos dictos, quia
fortcs morsus idco musculi parvi sunt.
: duo extrema unius dividuntur in duo.
In aliis autem animalibus magnas man- Cum autem unus istorum musculorum
dibulas habcntibus, et ad morsus duros movctur se colligendo, caput inclinatur
ordinatas, sunt magni musculi isti. Quia infcrius : ct cum ambo colliguntur, caput
tamen frequcns cst istc niutus, indiguit cum inclinatione porrigilur anterius mo-
adjutorio : propter quod natura duos dcrate. Musculi vcro qui caput et collum
alios fccit nmsculos intcrius descenden- anterius inclinant simul, sunt par unum
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. II 79

musculorum qui sub meri sive sub cbso- ria. Unum quorum est firmitas juncturae,
phago ponuntur, extendens se ad partem ut difficulter possit moveri motibus vio-
spondilis primsB et secundse lioc enim : lentis. Alterum est, qnod sint circa eam
contrahendo se sub meri curvat caput multi nervi motivi, ex quibus causatur
solum. Si autem extensio ad spondiies facultas movendi per voluntatem, et ut
dictas cooperatur, curvatur ad caput et laxa sit junctura.Hoc enim non movet,
coilum anterius. Musculi autem qui so- quando ipsa junctura est in se firma :

lum caput curvant posterius, quatuor propter quod etiam multos natura isti

sunt paria musculorum, qute sub dicto juncturai circumposuit nmsculos, qui
pari ponuntur, tam in juncturis quam in eam cingunt et circumdant. Ili ergo nm-
aliis additamentis diversarum spondi- modis moventnr.
sculi capitis dictis
liuni, de quibus non oportet aliud scirc, autem quse membrum gut-
Epiglottis
nisi quod duo primi caput posterius eri- turis est, habct eliam musculos se mo-
gunt, aut sine declinatione, aut cum ventes quorum unum quidem par est,
:

declinatione ])arva. Terlium autem recti- quod ab osse laudte nascitur, et vadit
licat torturas declinationis. Quartum au- ad anteriora peltalis, et expanditur super
tem curvat ad posleriora caput cum ma- ipsam, et contractione sua trahit cymba-
nifesta transversione. Adlmc auteni cum larem ad interiora et anteriora gutturis :

tertii et quarti aliquis musculus declina- et tunc dilatatur epigiottis. Et secundum

verit, declinabit eas ad partes ejusdem : est par unum, quod tamen Galenus inter
et cum ambo sinml retrahuntur, tertium nmsculos gulae numerat, et secundum
scilicet et quartum, movebitur caput veritatem est commune gulae et epiglot-
cum transversione ad posteriora absque tidi, cujus origo est in thorace, et exten-
declinatione. Tria autem paria sunt pro- ditur ad peltalem, et contractione sua
funda, quse caput cum collo curvant : aperit vel adjuvatincipiendo primum par
quorum unum triangulum est posterius de quo diximus. In multorum autem
cerebro, et alia descendunt in collo, et ad animalium epiglottide sunt plura paria :

alas spondilium, et aliquod multum de- quod deprehenditur ex multis motibus

scendit inter alas spondilium. IMusculi gutturum eorum circa epiglottidem :

autem qui caput ad duo inclinant latera, quae paria perveniunt ad cymbalarem
sunt duo paria, caput cum spondili pri- poslerius, et contractione sua elevant
ma continuantia ante et retro, et a dex- eam et trahunt ad posteriora : et tunc
tro et a sinistro spondilis. Quodcumque separatur cymbalaris, ita quod non co-
autem unum ex quatuor nmsculis movet, operit peltalem,et sic dilatatur epiglottis.
curvabit ad se caput cum transversione. Et quidam in latitudine extendunt cym-
Et quicumque duo ab una parte tra- balarem et juvant ut cpiglottis dilatetur:
huntur, trahent ad se caput sine trans- et hi quidem sunt qui epiglottidem age-
versione et si anteriores movent, juva-
: riunt et dilatant.
bunt in declinando caput ad inferiora : Sex autem sunt musculi qui eam con-
et si posteriores movebuntur, removent stringunt ex quibus est unum par quod
:

caput posterius : et si omnes quatuor oritur ab osse laudse dicto, et extenditur

musculi duorum parium s imul colligen- adpeltalem, et recedens spargitur super
do se movebuntur, stabit caput erige- innominatum, ct continuatur isti : et
tur. cum contrahitur, claudit epiglottidem et
Licet autem isti musculi aliis sint mi- coangustat. Alii autem quatuor musculi,
nores, tamen loci bonitate recupcrant, qni cuni a quibus(him tantum duo, sed
quod quantitate dimiiuitum cst ah eis. (]u{)li dicunlur, taiiguiit pcltalem, et in-
Juncturte autem caj)itis cum spondili su- noiiiinati extrciuitatcs : cl illi contraclio-
per quam nectitur, duo fuerunt necessa- nc sua infcriora coangustant epiglottidis.
80 1). ALFJ. MAG. ORD. PR/ED.

Uniim autem par istoi-iim cst occultum, nascent(;s, cum mcdio linguai continuan-

et alterum mauifestum est. Iltilius autcm lur. Duo vero (pii eam ex transverso
fuit, quod hacc in inleriorihus nasceren- movent nata duobus laudse lateribus,
(;x

tur a radice peltalis, ut sic inferius tra- et penetrant etiam linguam inter longi-
lientes melius coniirmcnt clausuram. Na- tudinales et hititudinak^s musculos. Duo
scuntur autem a radice innominali et sunt iterum linguam resupinantes, qui
cymbalaris a dextris et a sinistris, et ta- oriuntur sub hjcis ullimis dictorum mu-
li clausura claudunt epiglottidem, quod sculorum, et cxpandunlur villi eorum
musculos pectoris et dipliragmatis valeat sul) eis secundum latitudinein, et conti-
refnynare, ne aerem attraherent illo nuantur cum toto osse mandibula\ Ilis

tempore. Parvi autem valde creali fue- addunt quidam 77iusculuni solitarium,
runt isti musculi, nc in interiorihus cpi- qui inter linguam et os iaudae continuat,
glottidi facerent angustias. Forles autem et unum ad aliud trahit os, scilicet ad

creati sunt, ut prohibere 'possent aeris linguam, et e converso. Dici tamen satis

atlractionem, quam diximus fortiter com- quod musculus qui

proi)abiliter posset,

primere epiglottidem. Sic enim defectus linguam ad exteriora movet secundum

quantitatis virtulis magnitudine reconi- longitudinem, moveateam versus os lau-
pensant. dtc : convenit enim illi ut in extensione

(iuttur vero in summa duo habet mu- in seipsam moveatur.

sculorum paria, quee ipsum trahunt ad Musculi vero qui collum movent, sunt
inferiora. Et de uno quidem jam dixi- paria duo unum a dextris, et alterum a
:

mus, quod est commune gutturi et epi- sinistris. Et quicumque istorum solus
glottidi. Alterum autem ex thorace ve- contrahitur, transverse trahit ad se col-
niens, extenditur ad os laudse, et postea lum. Si autem duo simul ab una parte
continuatur cum gulture trahendo ipsum existentia contrahuntur, colluni rectum
ad inferiora. Duo autem sunt musculi ad illam partem inclinabitur : et cum
qui gutturosi dicuntur, apud guhmi po- omnia quatuor simul operantur, stabit

siti, intransglutione adjuvantes. collum in rectitudine erectum.

Lauda per se sola tria paria habet
musculorum quorum unum venit
:
a mar-
ginibus mandibulie inferioris ubi conjun-
gitur mentum, et per rectam lineam con-
tinuatur cum et ipsum est quod
osse :

trahit os versus mandibulam. Aliud au-

tem oritur sub mento, et de sub lingua
veniens, venit ad hujus ossis extremita-
tem superiorem, et trahitur ad eamdem
partem cum priori. Tertium aulem ori-
tur ex additamentis quie sunt apud aures,
continuatur cum extremo linea^ rectee
quae est super os istud. Musculi autem
communes istis ossi et aliis, in partc jam
dicti sunt, et in parte adhuc dicentur.
Musculi vero linguam moventes, sunt
novem quoruni duo sunt hititudinales,
:

et a sagittis quse dicuntur aurium addita-

menta, venientes, et cum duobus lingude-

lateribus continuati. Duo autem longi-

tudinales, qui a supremo ossis laudae
 LIB. 1 DE ANlMALTJiLIS, TRACT. II 81

Musculorum autem pectus coustrin-

gentium, sunt quatuor paria. Primum
quidem quod in latitudine constringit,
estdiaphragma quiescens. Secundum au-
tem est par, quod est suli radicibus co-
starum superiorum extensum, quod con-
stringit pectus et aggravat. Et tertium
est apud extremitates istius adhserens
CAPIT XV. thoraci inter furculam et os epiglottah',
quod est sub pectore, et continuatur
etiam cum nmsculis ventris, qui recti
sunt. Et sunt alia duo paria quae istud
operiunt.
Musculi vero qui simul constringunt
et dilatant, sunt omnes qui sunt inter
Et cst DiGRiissio declarans inusculos rc- costas. Et si quis subtiliter consideret,
siduos pcctoris ct hracliioruni ct con- videbit quod constringentes sunt alii a
junctoruni cis nionhrormn. dilatantibus inveniet enim, quod inter
:

omnes duas costas sunt quntuor musculi,

licet aliqui dicant tantum unum inter eas
esse : enim quem esse dicunt unum,
hic
cx villis transversus est contextus, quo-
rum sunt quidam interius operientes,
quidam autem protensi ad partem carti-
higinosam, quidam posterius ad durum
Musculi autem pectus dilatantes sunt costse sunt protensi. Scimus autem, quod

paria plura: quorum unum par est mu- interior ab exteriori cooperienti in situ

sculi diapliragmatis, quod distinguit in- est diversus. Similiter autem diversum
ter spiritualia aei"em trahentia et nutri- est protensum ante ad cartihiginosum,
tiva membra. Secundum autem est par etprotensum post durum costse. Si ergo
suli furcula positum, quod nascitur cx vilU sic in quatuor partes dividuntur,
addilamento spatulic, quod protendilur oportet esse et musculos totidem. Om-
ad caput, ct continuatur cost» prima? a nium autem istorum musculoium qui-
dextra et sinistia, et cum ipso unitur. cumque superius sunt positi, sunt dila-
Tcrtium par quod dividitur in dupla, ita tantes. Quicumque autem inferius po-
quod superior pars ejus collo continua- nuntur, constringentes sunt.
tur et movet ipsuni, et inferior movct Omnium autem musculorum pectoris
pectus, et miscetur cum musculo qucm numcrus est octoginta et octo : hos ta-

diximus^ et continuatur cum costa quin- men duo alii musculi juvant, qui a fur-

ta et sexta. Et quartum est par, quod est cula ad spatulse caput venientes. ad pri-
infusum in loco spatuloe concavo cum mum ejus latus continuantur, et ipsum
quo continuatur, et par quod descendil a sursum levant et adjuvant in dilalando
spondilibus ad spatulam, et (iunt ibi sic- pectus.
ut musculus unus, et cum costis conti- Musculi autem deservientes adjutorio
nuatur posterioribus. Et quintum par, bracliii, sunt multi in nuuu'ro : et trcs

^quod nascitur a sexta spondili colli, et a (juidem eorum venientes a pectore, mo-
prima etasecunda spondili pcctoiis con- vent spatulre juncturam, et adjutoriuni
tinuatur cum costis thoracis. Et isti sunt iucHnant ad interiora. Unus autcm qui
musculi pectus dilatantes. oritur a mamilia, et protenditur ad an-
XI 6
 :

S2 D. Al.n. MAO. ORD. VWMD.

tocodeiitcni udjiitorii paiLom, qul appli- oula vonil, ol a collo, et glullit nodum
cat ipsum cidjiitorium ad j)ectus, et lioc adjiitorii, ot dicilur hic duo capita hal)c-
motu soquitur ipsum spatula. Tnus onim re, et duas oj)erationos pei-iicere, ot in-
qui supremo tlioracis nascitur, et
a supor opcrationem cominunom. Quidam
cooporit domesticum capitis adjutorii, autom omnibusJiis duos addunt muscu-
applicat ipsum ad poctus cum parva im- hjs,sciliccl parviim quemdam musculum,
pulsiono et musculus duplus magnus a
: qui venit a mamilla, ct alium qui in spa-
toto thoraco oxortus, ot cum inferiori tuho junctura ost sopultus : et cum hoc
parto adjutorii affixus, operans cum dicitur musculus cubiti haboro commii-
villo qui ost super adjutorium, applicat nitatem.
ad poctus cum elovatione, et cum alia autom cubitus socunduni om-
Similitor
ipsum ad infe-
parto inforioris villi facit musculos se moventes
nos, suos habet :

riora descondere, ot opcrando cum am- quorum unus quidem est ortus ex his
bobus directe applicat ipsum pectori. qua:> antoccdunt adjutorium ab inforiori
Adhuc autem alii duo qui nascuntur a laterc spatuke et continuatur cum into-

parte ilii sivo fomoris interius. Unus riori parte cubiti. AUer autom ab adjuto-
enim illorum magnus veniens a capite rii collo veniens cum extrinseco cubiti
ilii et a costis posterioribus, trahit adju- continuatur, et cum hi ambo operantur,
torium ad costas posteriores directe. Al- secundum roctitudinem cxtondunt cubi-
ter autem subtilis a cute ilii potius quam lum.
ab osse exortus, declinans magis ad mc- Constringontos voro muscuH sunt por
dium quam pra^dictus, continuatur cum alium modum unum : enim par magis
chorda ejus quoe vonit ad mamillam, ot cubitum trahit ad intoriora cum aUqua
adjuvat operalionem priorum, ot cum docknationo, oo quod ojus origo est a
hoc declinat ad posteriora. Et quinque margino spatuko cartilaginoso inforiori,

alii musculi qui nascuntur ab osse spatu- et a rostro corvi, ot extenditur chorda
Ise, quorum unus quideni ortus ab osse nervosa ipsius cum parte antocodonto fo-
spatulee, iinpk't villis illud quod est in- cilis superioris : ct secundum par trahit

ter spatulam costam suporiorem, et

et cum decknationc ad oxteriora, eo quod
pertingit ad superiorem partem capitis ojus ortus ost a manifesto adjutorii postc-
adjutorii silvestrcm, gyrans parumper ad rius. Hic autom musculus duo carnosa
domesticum. Aliorum autem duorum habens capita, quorum unum est in po-
origo est a latoro superiori spatulse storioribus adjutorii, ot alterum in ante-
quorum unus est major alio ot continua- rioribus, otoccuUantur ambo quasi sint
tur cum capite adjutorii ex parto silve- sopiiUi in suo incossu, donec pertingant
stri. Alter autem est quasi pars ejus, et ad interiora focilis, ot pervoniant ad in-
penetrat cum eo, et ojus perticit opora- foriora. Cum eo autem continuatur, quod
tionom, ot continuitas cjus ost transver- incknat ad interiora inforius, et etiam
sum cum in manifesto adjutorii, et do- continuatur cum co quod inclinat tra-

clinat ad silvostrc. Quartus aulom est hons superius ad superiora ut sit tractio
musculus qui replet concavum spatulae, mokor et cum ambo simul operantur,
:

cujus chorda venit ad inferiores partes tunc oxtenditur socundum rectitudinem.

hiteris adjutorii, et ejus operatio est ut Faciontes autom jaccrc supinum bra-
adjutorium posterius moveatur. Alius chium, sunt par unum musculorum, cu-
autem est qui venit ab inferiori latere jus unus cst positus in exteriori focikum
spatuloe, cujus chorda continuatur cum et obviat focili suporiori, ot aUerum sub-»
chorda magni, quod ab ilio descendit, et tilo ot prolongatum nascitur a superiori
trahit supremum capiti adjutorii ad po- adjutorii partc ab oo quod soquitur ojus
steriora. AHiis autem est qui dc sub fur- manifcstum, ot major pars ejus vadit in
 Un. I DE ANIiMALTBUS, TRACT. II 83

focilia et protcndilur ferc iisquo ad rasce- ri : superior autem incipit altius quam
tam, et venit ad partem occuUam focilis ille, et pervenit ad eumdem locum, Est
superioris, et continuatur cum eo chorda autem cum eis musculus qui incipit ab
pannicularis. inferioribus adjutorii partibus, et mediat
Gyrantes autem brachium sunt par loca priedictorum, et habet duo extrema
unum positum exterius, cujus unus mu- incidentia se permodum crucis, et postea

sculus incipit a suprcmo adjutorii dome- lueret loco qui est inler polliccm et indi-
stica parte capitis adjutorii, et continua- cem et medium : et cum illi anibo mo-
lur cum superiori focili suh junctura ra- ventur, constringunt.
sceta\ Alter auteni est maj^is curvus, et Isli autem constringentes el primi qui
cjus vdlus ad hititudinem est declivis, et sunt dilatantes, gyrationem faciunt et re-
ejus extremitas est pkis nervosa, et inci- supinationem, cum quicumque duo ex
pit ab ipsomct supcMMori focili, ct vadit eis qui sunt oppositi in situ transversive,
super extremitatem ejus superiorem us- luoventur. Sed et cum musculus qui hie-
que ad rascetae juncturam. rct pectini coram auriculari, solus mo-
Rasceta autem sicut alia niembra, mo- vetur, gyrat plantam. Gum autem mu-
vetur extensione, et constrictione, ct gy- sculus pollicis praMJictus ipsum adjuvat
rando se, et resupinando, et hos motus plcnarie, plantam supinam jaccre facit.

faciunt musculi qui dati sunt ei. De nu- Gum autem ille qui lucret rascetae cum
mero autem dilatantium sive extenden- movetur solus, gj^^at ipsum pa-
pollice
tium musculorum, unus est, qui tamen rumper cum musculo autem auriculari
:

cum alio est conlinuus, sicut duo sint hferenti efficit gyrationem perfectam.
unus musculus, et iste oritur a medio Digitosautem moventium musculo-
focihs inferioris, cujus chorda cuni pol- rum quidam suntin vola manus, quidam
lice hirret, et per eam pollex elongatur a in brachio. Si enim in vola omnes con-
radice : et alterius origo est a focili su- juncti fuissent, nimia fuisset carnositas
periori, cujus chorda hcEret primo os- ejus. Quidam autem ipsorum in rasceta :

sium quod ponitur coram polli-

rascetce, et illi quidcm qui in rasceta, quia elon-
ce : et cum isti duo simul moventur, di- gantur a digitis, chordas habent longas
latant rascetam cum parva gyratione : et et minutas a panniculis qui eis ab omni-
cum secundus solus movetur, facit eam bus partibus advcniunt chordae siqui" :

jacere resupinam : ct cum primus solus dcm ipsorum rotundse sunt et fortes, nul*
movetur, fit prolongatio inter polliceni latenus dilatatee nisi cum ad membrum
et indicem. Musculus etiam qui jacet su- perveniunt, in illo enim dilatantur, ut
per focile superius a parte silvestri, facit membrum circumdantes benc compre-
ad motum rascetfe, cujus ortus est ab hendant. Generaliter autem omnes mu»-
interiori parte capitis adjutorii : ab ipso sculi qui digitos dilatant, super brachium
enim procedit chorda habens duo capita, sunt positi : qui autem ad inferiora digi-
quorum unum ha^ret medio pectinis ma- tos movent, positi suut in digitis ipsis.

nus coram indice ct digito medio. Alte- Dc numero autem eorum qui digitos di-
rius autem chorda cst inferius super fo- latant, est musculus qui est in membro
cile superius apud rascetam, et dilatat medio manifesti ipsius ])rachii, et a par-
rascetam expandendo se cum gyratio- tc suprema nascitur capitis adjutoriipar-

nc. tis inferioris, quatuor digitis chordas

et

Gonstringentes vero musculi sunt par mittit. Ex

vero qui eos ad inferiora
eis

unum, quod est super latus silvestre bra- inclinant, tres sunt continui ad invicem
chii quorum inferior
: incipit ab inleriori in partc illius ejusdem : quorum unus
duorilm capitum adjutorii juxta cubitum, oritur a parte capitis adjutorii uuMlia in

et pertingit ad pectinem coram auricula-* silvcstri ipsius int(M" duo ipsius addita-
84 I). ALU. MAri. ORO. PRyED.

luenla : ct iste diias cliordas annulari ot videlicet superioris focilis ct inferioris.

anticulari Iransniiltil. Unus autcm cx Secundi autem origo est a capite focilis

cisdcm musculis, oritur cx duobus addi- infei-ioris, Sic autem Ut ut poUex non ha-
tamcntis adjutorii inlcrius apud margi- bcat nisi unum musculum constringcn-
ncmfocilis infcrioris, ct duas transmittit lem. Scd quatuor alii digiti duobus con-
chordas mcdico ct indici. Tcrtius autem stringuntur : nobilior enim operatio
qui rcmansit, oritur a supremo focili su- quam liabent quatuor digiti, est conslrin-

periori, ct chordam pollici mandat. Apud gei'e. PoUicis autem operatio nol)ilior

hanc juncturam cst musculus qui cst est ut dilatetur et elongetur ab indicc.
unus musculorum duorum intcr muscu- Tertius autein musculus non cst ad con-
los motus rascetiE nominatorum, ct ori- slringendum : sed ejus chorda in volam
lur a loco medio focilis infcrioris, cujus interius penetrat et dilatatur super eam
chorda polliccm ab indice prolongat. ad hoc ut sentiendi prsestet auxilium, et

Constringentium autem quidam sunt, pilorum in ea prohibeat generationem, et

qui consistunt super brachium quidam

: ad sustendandum illud quod est in plan-

autem super volam. Et illi quidem qui icemanus interioribus, et ut fortis sit ad
sUnt supcr brachium, tres sunt musculi, suas peragendum operationes. Hi ergo
quorum unus secundum ordinem in me- sunt qui super rascetam existunt,
dio super alium est positus : cx quibus Musculi autcm qui sunt in vola qua?
nobilior est qui inferius adhserens ossi est planta manus, sunt dccem et octo
focilisinferioris : enim est ipsius
nobilior quoe in duabus aciebus ordinantur, sibi
operatio, et ideo oportuit ipsum esse ma- invicem suppositi, llna quidem acies est

gis custoditum. Est autem origo istius a ad inferiora interius tendens, et altera su-

medio capitis adjutorii ex parte silvestri, pra cutem exteriorem, Septem vero sunt
ad inferiora versus, deinde penetrando in acie inferiore, quorum quinque incli-

dilatatur chorda ejus, et dividitur in nant digitos ad superiora : et ille qui ex

quinque chordas, quarum quseque ad in- cis delegatus est pollici, oritur a princi-
teriora digiti pervenit. Illa autem quse ad pio ossis rascetse. Sextus autem est cur-
quatuor pervcnit, quselibet junctura di- tus et latus, nullum habens transver-
giti primam constringit et tertiam : pri- sum : et caput ejus pendet ortum a pe-
mam quidem ideo, quia annectitur ei li- ctine manus, et pertingit in rectitudinem
gando quod est supra eam tertiam au- : medii digiti : et chorda ejus cum pol-
tem idco, quia caput ejus hffiret ei. Quee lice hseret, et inclinat eum ad inferio-
autem ad pollicem vadit, constringit ct ra, Septimus autem est apud auricu-
secundam juncturam ipsius cum eis : larem, incipiens ab osse peclinis quod
enim ambabus continuatur, Et secundus est in directo ejus, et inclinat eumdem di-

qui est super hunc musculum, est minor gitum ad inferiora, Nullus autem horum
isto, et incipit a capite adjutorii, et tangit septem musculorum est ad constringen-
focilc inferius, et dividit terminum com- dum sed quinque sunt ad elevandum,
:

raunem inter latus domesticum et silve- et duo ad ilectendum inferius. IUi vcro

stre, qui est superior supcrficies focilis cui sunt in acie superiori sub musculo
superioris cum pervenerit ad poUi-
: et qui expanditur super plantam manus,
cem, decHnat parum interius, et junctu- quem solum Galenus cognovit, musculi
ris mediis quatuor digitorum mittit chor- undccim sunt, ex quibus octo sunt, quo-
das ut eas constringant.Ad poUicem ve- rum duo cum prima junctura quatuor
ro non pervcnit nisi ramus parvus, qui digitorum continuantur : unus scilicct

otiam non est cx chorda cjus, scd venit super alium, ut constringant eam : sed
ab alio loco. Et primi quidem origo est semper infcrior duorum constringit cum
post principium quod diximus, a capite depressione et reflexione, superior enim
 LIB. I DE ANIMABIBUS, TRACT. II

stringit aliquantulum elevantlo et ascen- dili1 musculus adve

aclvenit. Ab unaquaque
(lendo ad superiora parumper : cum au- namque spondili advenit ei villus trans-
tem conjuncti operantur, dirigunt. Tres versus, nisi a propria. Et illi quidem
autem pollici sunt proprii, quorum unus musculi, cum sequaliter tenduntur, stat
constringit primam juncturam, et duo dorsum :et cum superilue tenduntur

secundam. declinat ad posterius et cum illi qui in

:

Dilatantes autem quinque digitos, sunt uno existunt movcntur, dorsum

latcre
quinque, et de reflexionibus, exceptis ad os inclinatur. Musculi vero curvantes,
pollice et auriculari, unicuique inest sunt par desuper positum quia sunt ex :

unus. PoUici autem et auriculari insunt eis qui caput et collum movent, qui a
duo pro utroque. De constringentibus duobus meri veniunt lateribus, quorum
autem unicuique digitorum insunt qua- inferiores extremitates cum quinque
tuor. De Iiis vero qui ad superiora incli- spondilibus pectoris superioribus conti-
nant, unicuique digitorum adest unus. nuantur in quibusdam bominibus. Sed
in pluribus sunt quatuoi-.
Et eorum su-
periores extremitates ad
caput perve-
niunt et collum par quod sub ipso est
: et
positum, quod vocatur a quibusdam re-
iiale. Et haic ambo a decima et undeci-
ma pectoris incipiunt, et ad inferiora de-
scendunt, et plerumque curvant flecten-

do : et medio quidem horum musculo-

CAPUT XVI. rum in suis motibus sufficit in ventre,
qui incurvatione et inclinatione duarum
extremitatum sequitur motus a dextra et
a sinistra.
Musculi vero ventrissuntocto, quorum
omnium est communis utilitas : stercus
videlicet et urinam exprimere, et ea quse
Et est DiGRESSio declarans motum mu- in matricibus sunt conclusa : adhuc au-
sculorum dorsi, voitris, testiculorum, tem diaphragma sustinere, et interiora

vesicse, et aliorum memhrorum usque calefacere et operire : et plures aliee utili-

ad coxam. tates sunt musculorum ventris. Ex octo

autem musculis, unum quidem par est
directum cum directe descendit ab epi-
cujus villus secun-
glattali cartilaginc,

dum longitudinem extenditur usque ad

femur, et ejus extrema coram ipso ex-
panduntur : et hujus paris substantia est
carnosa tota a principio usque ad finem.
Musculorum autem dorsi, alii sunt qui Duo vero alii musculi sunt secantes istos
Ilectunt ipsum ad posteriora, et alii qui in latitudine, quorum locus est sub pan-
curvant ad anteriora. Ex duobus enim niculo qui super totuiu extenditur ven-
istis omnes alii motus dorsi oriuntur. Ad trem, et sub duobus in longitudine pro-
posteriora vero Ilexiones sunt, quse ])ro- tcnsis : et sectio quidem horum duorum
prie dorsi musculi vocantur. Et sunt duo [larium quam faciunt villi eoruni, est
de quibus opinio est Antiquorum, quod secundum angulos rectos. Duo item sunt
uterque componatur ex viginti tribus^ eo paria quffi vadunt per transversum, quo-
quod cuique eorum ab unaquaque spon- rum uterque est a latere dextro, el a si-
86 D. ALB. MAG. OUI). PRyED.

iiislro uuus in uuo, cl aUtM' iu allcio : llnus quidcm ipsius os comilatur, et cuni
ct utruuujue par coruui cx duobus uiu- ejus carne vchementcr miscetur, quoe
sculis scse ad uioduui crucis ad rcctos pcrmixlioni hd)iorum ipsius nmsculi si-
aus.;ulos secaulihus a cartilagiuihus co- milis est valdc : ct iste est qui conslrin-
starum factaruui qucC dicuutur uou coin- git et sua cxpressionc cxcutit stercoris
plete ab extremitate usque ad femur, ct reliquias. Alius autcm cst qui magis in-
iibhoc loco usque ad epiglottale pcrlin- h'rius positus cst, cujus statio est secun-
gcntia ct duoruni quidempariuui cxtr-c-
:
dum comparationem capitis liominis, ct

mitatcs sihi a dcxti-a et a sinistra ohviant putatur duo hahcre extrema, cujus ex-
apud femur : et alioruui duorum cxtrc- tremum et cum radice virgae pro certo

milatcs apud epiglottale etiam ohviant coutinuatur, ct aliud per quod super hos

sihi : ct cxtrcmilates ipsorum sunt positoe omnes transversum cxistit, cujus auxi-

supcr carnosas partes ah utraque parte lium et longationem sursum elevare :

musculorum hititudinalium et hacc qui- :

nec accidit longationis egressio nisi prop-
dem duo paria super carnosa incedunt, ter ipsius rehixaliouem, etc.

donectangant rectos musculoscum chor-

dis latitudinalihus quae simihmtur pan-
niculis.
Tcsticuli auleui virorum musculos ha-
bent quatuor, ut testiculos custodiaut et

eos elevent ne laxentur. Quilihet enim

testiculus par unum hah(!t sihi proprium.
Mulierum testiculis suflicit par unum,
ita quod uterqucunum hahct musculum : CAPUT XVII.
earum enim testiculi non sunt suspcnsi,
neque sunt in exterioribus sicut testiculi
virorum.
Super os autem vesicee unus existit

nmsculus, qui ipsam circumdat, cujus

villus dilatatur super os ejus,et ipsius au-
xilium est uriuam rctinere : et cum vo- Et est DiGREssio declarans anatomiam
luntas est mingendi, tunc laxatur ejus musculorum qui rigil vocantur sive
constrictio, et tunc ventris musculi vcsi- histrumenta amhulandi.
cam urgent, et expulsiva virtute urinam
ejiciunt.
Musculorum autem virgae duo sunt pa-
ria :duo quidam unius paris in duobus
virgoe laterihus sunt extensi, qui cum
tenduntur, foramen diiatant, et tunc sper-
ma in ipsam facilitor currit. Aliud autem
par a femoris osse oritur, et cum radice Ex musculis autem cox<t- major et no-
virgte per trausversionem conjungilur : hilior est, qui cam extcndit, deinde qui
et cum rectilicantur^ tendunt, et tunc in- constringit. Isti enim duo motus nohi-
strumentum sccundum rectitudincm ele- liores sunt in operationihus suis : exten-
vatur : ct cum constringuntur, reducunt sio tamen nobilior constrictione non :

ipsum ad posteriora. Si autem sine alio cnim statur nisi cum aliqua extensione.
tenditur, ad ipsius partem virga dcclina- Tcrtio sunt qui elongant, et quarto qui
bit. appropinquare faciunt, et quinto et ulti-
Ficteris autcm musculi sunt quatuor. mo qui incurvant. Ex musculis autcm ex-
 LTB. I DE ANLUALIBUS. TRACT. II 87

i('nd(MiUbus esl unus, qui cst major oni- a dua])us descendit originibus : quarura
nibus niusculis coiporis : et ille qui co- una cst cum line lumboruni, ct altera
opcrit os fcnioris ct anchani ct supcr to- hioret ossi ilii : ct sunt ilii qui continuan-
tam coxani volvilur ab interioribus et tur cum
minori additamcnto domestico.
exterioribus usquc ad poplitcm, cujus Ex his etiam est musculus qui ab osse
villi diversa habent principia : et idco fcmoris nascitur, et cum inlinio addita-
suae operationes sunt divcrsarum spccie- mento minori continuatur. Adhuc autem
rum. LTnus namque ex villis ejus ex in- ex eisdem est musculus, qui ad duo la-
feriori parte ossis fcmoris nascitur, et tera coxte transversc extensus continua-
declinando ad domesticum dihitatur. tur, qui est sicut pars majoris musculi.
Alius autem oritur parum altius illo, et Quartus etiam ex his, qui oritur areprai-
liic coxam ad superiora clevat. Tertius parata quse stat post os ilii, qui etiam
autem multo altius ab isto oritur : et hic crus contrahit colligendo coxam.
coxam ad supcriora cum dcclinatione ad Ex musculis autem qui ad interiora
domesticum elevat. Quartus autcm cst coxam declinare faciunt, jam quidam no-
cujus origo est ab osse anchse : qui diki- minati sunt, ubi dilatationis et constri-
tat coxam sccundum rectitudinem. Lx ctionis musculi sunt recitati. Specialem
istis musculis ctiam est musculus, qui autem hic movendi species habet mu-
totam cooperit anchae juncturam poste- sculum, qui nascitur ab osse femoris, et
rius, tria habens capita, ct duo extrema : adeo fit longus ut ad poliicem perveniat.
et capita quidcm ab ilio ct ancha et fe- Declinare autem ad exterius facientes,
more nascuntur quorum duo sunt car-
; sunt duo musculi, quorum unus venit ab
nosa, et unum Duo au-
est pannicuhare. osse lato. Circuire autem facientes, sunt
tem extiema continuantur cum posle- similiter duo, quorum unus a silvestri
riori parte capitis coxse et cum unum : venit ossis femoris, et alter ab ipsius ori-
trahit extremum, dihitatur coxa adipsum tur domestico : et cuni sibi oliviant,
cum declinatione: siautem ambotrahunt, transversantur, et fiunt carnosi in loco
secundum rectitudinem dilatabitur coxa. profundo circa posterius additamenti ma-
Adhuc autem sub musculis coxae est joris : et quicumque solus trahit, tor-

ille qui a tota ossis ilii oritur superJicie, quet ad se coxam cum parva dilatatione.

et continuatur cum supremo majoris ad- Trcs autem sunt musculi juncturam
ditamenti, et vocatur cartametra major, poplitis moventes, qui sunt in anteriori-
et par quod ad interiora extenditur, et bus coxoe positi et eorum operatio est
:

cum declinatione ad domesticum dilata- dilatare. Et unus eorum est sicut sit du-

tur. Et est ahus talis qualis est iste qui plus, duo habens capita, quorum unum
in primis cum inUma parte additamenti ab additamento incipit majori, et altc-
minoris continnatur : deinde extenditur rum ab antcriori coxse, et duo habet ex-
desccndens, et opcratur operatione prio- trema, quorum unum est carnosum con-
quod facit parvam dilatationcm
ris, nisi tinuatum cuni osse patellee anchsB antc-
et multam declinationem. Origo autem quam habeat chordam. Alterum autcm
ejus est ab intima parte ossis ilii. Ex est panniculare, continuatuiii cum do-

eisdem coxse musculis est quidam, qui mestico duarum cxtrcmitatum coxa'.

ab inlimo ossis anchae oritur ad poste- Aliorum vcro duorum musculorum unus
riora dcclinans ct dihitans eam facit pa- est ille quem inier coxani constringentes
rumper ad postcriora dcclinare. nominavimus, qui a separantc quod est
Ex eis vcro musculis qui stringunt co- in ossc ilii nascitur. Alter autcm ab ad-
xam juncturam coxa^, est unus qui
sive ditamento quod est in osse ilii, cxorilur.

cum parva declinatione stringit ad do- Et ambo ibi coniinuanlur ct uniunlur :

mesticum et hic cst rcctus musculus qui

: ct gcneratur ex cis clioi'da una (|u;e di-
88 D. ALH. My\G. ORD. PR/I^D.

latatur el circumdal os sciu', cl ipsain qute poplitem acci(h'ntaUter constringit :

cuni alia qua' suh ipso csl, conlirniat, cl hoc lit quaiuio ancha' pyxidem tenere
dcinde continualui' (uni capile cruris, ei dicitur [(cr chordam qua' egreditur ex

dilatat poplilem. et extenditur crus. Di- ipso et cum ea id quod sequitur ipsam,
:

latatiovero juncturai poplitis unum ha- continuatui'.

bet musculum, qui ab obviatione ossis Ex muscuUs ;mtein pedis juncturam

femoris miscitur,et incedendo descenditin moventibus, quidam sunt eh'vantes, et

latus coxse domesticum secundum trans- quidam decUnantes. Elevantium autem

versionem : dcinde cum parte venosa unus est magnus, qui ponitur in cannae
supremae partis cruris eontinuatur, et domestico antecedente : et iUe cum ad
crus declinans ad domesticum dilatat. exteriora egredilur, supra criis incUna-
Habet etiam, ut (juidam dicunt, nmscu- tur, et ad partem polUcis vadens conli-
lum alium isti oppositum in parte silve- nuatur cum eo quod radici poUicis est
stri, qui incipit ab osse anchae, et secun- propinquum, et elevat pedem ad superio-
dum transversionem tendit in lalus sil- rem. AUer autem oritur a partc silvestris
vestre ad locum venosum perveniens : capitis, ex quo nascitur chorda quae cum

et dicunt nuUum esse musculum majoris eo quod est juxta radicem nunimi digiti
transversionis, et cum declinatione ad continuatur,et pedem levat ad superiora :

silvestre dihitat : et cum ambo dihitant, et tunc maxime quando cum eo prinms
erit dilatatio recta. convenit musculus secundum aequaUta-
jMuscuU vero crus contralientes, primo tem et rectitudinem operans. Facientium
quidem initiantur ab uno qui est angu- autem descendere pedem est unum par
stus et longus : et oritur ab osse iUi, et cujus origo est a capite coxee, quodpost-
dihitatus ingreditur circa femur, et postea ea descendit et cruris ventrem carne re-
secundum transversionem penetrat ad in- plet : et ex eis chorda nascitur qua) est

teriora duarum extremitatum popUtis, et de numero majorum chordarum : et ipsa

postea exterius egrediens vaditad eminen- est chorda nervi qui cum osse calcanei
tiam venosam, quai estin locopopUtis, et in posteriori pedis continuatur, et trahit
iUi unitur : quo crus trahitur ad
et ipse est pedem ad posteriora transverse, et est

inferiora decUnans cum pede ad partem causa fortis fixionis pedis super terram.
inguinis. Et tres aUi sunt nmscuU dome- : Hunc autem musculus quidam adjuvat,
sticus videUcet, et silvestris, et medius : qui oritur a parte silvestri a talo, cujus
sed domesticus et medius trahunt cum color est melangineus, et descendit absque
decUnatione ad silvestre, et silvestris tra- chorda caro manens, et continuatur cum
hit cum decUnatione ad domesticum. Do- calcaneo sub continuitate quam ante di-
mesticus autem oritur a base ossis anchae ximus. Et cum muscuUs his aut chordis
incedens transverse ad posteriora coxae, ipsorum nocumentum accidit, pes clau-
perveniens ad locum cruris venosum in dicat.
parte domestica, et unitur cum quodam Est autem aUus musculus ex quo
et

qui aUquid viridis videtur habere coloris. duae nascuntur chorda?, quarum una pe-
AUorum autem duorum est origo a base dem stringit, et aUera dilatat poUicem.
ossis anchcE : sed decUnant ad locum ve- Iste autem a capite cannae in parte do-
nosum, et continuantur cum iUo in jun- mestica oritur, ubi pars iUa obviat sil-

clura. Pra?terea popUtis est musculussic- vestri, et descendit inter eas, et in duas
ut in flexuositate popUtis sepuHus, qui dividitur chordas : quarum una sub ra-

eamdem cum medio

habet operationem sceta in anteriori parte poUicis continua-
dictorum nmsculorum. Quidam autem tur, cum qua etiam chorda pedis tangit
dixerunt, quod pars eminens muscuU di- concavum : et aUera est chorda quae ex
latantis dupU, quaj oritur a seprante, est parte ilUus generata muscuU primce chor-
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 89

dsB pcrtransit originem, et postea man- digito est dclegatus : ct duo insuper qui
dat chordam ipsum dila-
ossi poUicis, et proprii sunt ad constringendum pollicem
tat cum transversione ad domcsticum, et mininmm. Hi autem musculi adeosunt
Alius etiam a capite coxae silvestri permixti, quod cum uni accidit nocu-
parte oritur et cum uno duorum muscu- mentum, evenit quod reliquorum ope-
lus, musculorum ad poplitem pertinen- ratio ex compassione debilitetur etiam in
tium continuatur, et deinde ab eo sepa- propriis operationibus eorum gerunt
:

ratur, cum vadit per ventrem cruris, et enim vices illius aliquo modo, ctiam in
ex ipso oritur chorda quse pervenit ad propria istius operatione : et hac de
inferiora pedis, et sub eo toto dilatatur, causa difticile est diomini unum digi-
sicutmusculusqui super plantffioccultum torum pedis sui constringere absque
dihitalur propter auxilium simile quale est aliis.

auxilium musculi. Exaliis autem musculis pedis, quinque

Ex muscuHs vero pedis digitos moven- sunt supra pedem positi, qui pedem ad
tibus, constringentes quidem musculi silveslrem partem faciunt declinare : et
sunt multi, ex quil)us est unus qui oritur quinque sub quorum unus-
» a capite cannae in parte silvestri, et ex-
alii eis positi,

quisque trahit digitum ad id quod sequi-

tensus super ipsam descendit, et chor- tur ipsum in parte pedis domestica, et
dam ex se emittit, quce in duas dividi- elevat ipsum ad partem domesticam cum
tiir qua? constringunt et medium digi- motu : et isti quinque sunt cum duobus
tum et medicum. Alius autem istominor, qui poHici et minimo sunt proprii septem
cujus ortus est a postrcmo cruris, cujus secundum similitudinem illorum septem
cliorda etiam in duas dividitur chordas qui sunt in planta pedis. Omnes igitur
quai constringunt indicem et minimum. corporis musculi qui numerati sunt, si
Dividitur autem ab utraque istarum subtiliter computantur sunt quingenti
chordarum chorda quse continuatur cum viginti novem, quia unus quingentenus
ca, quae dividitur a reliqua : et fiunt numei-atur, et undetreccnus.
chorda una pervcniens ad pollicem et
ipsum constringens. Tertia autem chorda
quam ante nominavimus, quee est in sil-

vestri duarum extremitatum, quse in can-

na:' domestica parte existunt, et inter
duas descendit cannas, etiam ex se par-
tem transmittit ad pedem constringen-
dum, et insuper etiam partem mittit ad
primum os polbcis. Ilorum autem mu-
sculorum qui digitos movent, situs est
supra crus posterius. Illi vero quorum
situs est supra pcdis ph^ntam, decem
sunt musculi : tamen in liis decepti sunt
quidam : et illi continuantur cum quin-
que digitis, ita quod cum unoquoque
sunt duo hicerti, unus ad dextram, et al-
ter ad siuistram^ et movent ut conslrin-
gant secundum rectitudinem quando si-
mul movent, et ut declinent quando unus
moverit.
Ex his autein adhuc qui movent, sunt
super rascetam, quorum unus quilibet
90 I). ALB. MAG. OHI). PRyEI).

iuUalionibus eorum, et tunc non adhibi-

to remedio periret animal. Nunc autem
apostemii la^dit panniculum, et inflatio

extendit vwm : et per ipsum pcrcipitur

nocumeutum.
Sciendum autem nervos absque dubio
a ceiebro dividi omnes enim perveniunt
:

secundum suas origines ad pellem quse

CAiniT XVIII, cerebrum circumdat, et dividuntur in
ipsam suis divisionibus inferius tamen :

ostendemus, quod primus ortus omnium

est a corde per substantiam nervosam,
quae a corde venit ad cerel)rum, ex qua
panniculi cerebri generantur secundum
Aristotelis traditionem. Sed tamen quod
Et est DiGRESsio declarans iiervoruin utl- cerebrum est principium divisionis ner-
litatein in coniniuni, et anatoniiani vorum, duobus modis fit quorumdam :

nervorum a cerebro descendentium. enim principium est ipsa substantia cere-

bri, et quorumdam est principium me-
diante nuclia quse a capite per spondiles
descendit, et est vicarius cere])ri per to-
tam corporis longitudinem ab ipso :

enim cerebro non oriuntur nervi nisi qui

in partes capitis et faciei descendunt, et
in viscera sensum et molum tribuen-
illis

Quia vero omiiis musculi perfectio est tia omnes autem alii qui toti corpoii
:

ex nervis, oportet nos loqui de anatomia alibi tribuunt scnsum et motum, oriun-

nervorum. Sed in communi oportet nos tur a vicario cerebri, hoc est, a nucha.
qua?dam preemittere de ipsis. Sed quia nervi a cerebro descendentes in
Dicemusergo,quodnervus est suhstan- viscera, multum a sui elongantur princi-
tia viscosa a cerebro directa per corpus, pio, et est eorum utilitas scrvire poten-
ut per ipsum sensum et motum largia- tiam in sensum et motum ministrando,
tur corpori. Prima enim utilitas nervi quae per maxime soUicita est natura pro eis,
estsubstantialis ei,est ut in ipso mediante et lexit eos musculis duris et panniculis
sicut organum mediat,totum corpus virtu- in diversis locis, prsecipue tamen apud
teni sentiendi et movendi accipiat. Perac- epiglottidem et costas in pectore.

cidens autem est,ut diximus,ut caro cor- Amplius autem nervi sensum mini-
roboretur involuta in retiaculis el panni- strantes meliusministrando juvanturmol-
oulis nervorum aliter enim citius efflue-
: litie.Mollities autem melius conservatur,
ret, et omnis virtus animae in ipsa nuta- quando propinquior fuerit principio
ret, et propria destitueretur operaticme. molli. Via autem recta brevior est omni-
Specialiter autem boc necessarium est bus aliis, ut dicit Plato lincam rectam
quibusdam membris sensum non haben- diffiniens, quod ipsa brevissima est

tibus, sicut est bepar. Si enim ad iUos linearum inter duo puncta : ideo fa-
nervi non dcscenderent, non haberent ctum est, ut rectiori via descendant ner-
nervosos panniculos, quilius involveren- vi sensitivi quam motivi. Ad motum
tur debiles eorum sul)stanlia3 et cum
: enim juvat aliqua duritia quse confor-
sint sine sensu, non sentirent nocumen- tatur in nervo per elongationem a
ta qute accidunt eis ex apostematibus et principio molli : et ideo per curvaturas
 LTB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. II 91

inajoics ct circuitus descendunt niotivi lioc coutinj^it, quod uno oculo clauso per
quani sensitivi. Adjuvant autcm ad hoc aliquam occasionem, alter oculus acqui-
istae duae species nervorum a suis orti- rit spiritus ipsius ct confortatur in visu,
bus : (juoniam sensitivi ma^is ab antc- et ampliatur foramen uveee in ipso. Se-
riori partc cercbri qua' cst liumidior ct cun(hi autem utilitas est in dircctionc vi-
moUior : motivi autem magis oriuntur a sus nisi cnim ainbo ncrvi foraias acccp-
;

posteriori cjus parte quae est spissior et tas ad unum rcfcrrent tcrminum visionis,

durior. accidcret quod scmpcr una res duae vidc-

A cerebro quidom septcm oriuntur pa- rcntur, sicut quando aliquis exprimit
ria nervorum, quorum omnium primum oculum suum supponcndo digitum, vidc-
est, quod ab antcriori partc cercbri oritur tur unum duo,co quod tunc circa commu-
in loco ubi cxtremitas cerebri tcndit ver- ncm nervorum sectionem forma in angulo
sus os nasi, quod propter multa foramina stat ncrvi, quam fecit comprcssio. Tertia
quae sunt vcrsus conum nasi pcrtingen- utilitas cst, ut utcrque portct et fulciat ct
tia, vocatur colotorluin, ct ibi cxti'cmum confortet alterum, ut sint magis ex boc
C(M'ebri duabus ])apulis mamillarum cst coidirmati, et istud quod primum par
similc, in quibus cst virtus odorativa. In ncrvorum est et scnsitivum.
fundo cnim illius vcntriculi duarum ista- Sccundum vero par oritur parumper
rum papularum, oritur par praedictum. postcrius isto a cercbri partc antcriori,
Statim autem post ortum suum ille ner- scd statim ab ipso divertit ad silvestre
vus qui oritur a dextra parte, redcctitur capitis, ct desccndit pcr orbitam oculi,
vcrsus sinistram : c( conlra ille qui ori- et ditfunditur in musculis oculi. Est au-
tur a sinistra, rc(b'ctitur ad dcxtram, do- tem istud par valde grossum : et hoc
nec in crucis modum sil)i in mcdio ob- idco facit nalura, quia adjutorium cxtra
viant, ct se ibi sccant, ita quod anguli iion habet, ct principio est propinquum,
non sunt recti, scd potius triangulus^ cu- ct idco molle, et ibi pcr quantitatcm re-
jus basis cst in fronte : in scctione luibct stauratio accipcret esset inutile : est cnim
angulum acutum, ct illi oppositus cst si- hoc par dc numero nervorum motivo-
militcr acutus : di alia duo latera capitis rum.
respicientia sunt expansa. Sectio autem Tertium autcm par oritur a tcrmino
haec sic pcrlicitur, quod concava nervo- communi priinic partis ct posterioris par-
rum in puncto scctioiiis uiiiini concavum tis ccrcbri, juxta basim sivc funduin
cfliciuntur : quia aliter non provcnirct cjus, ct in egrcssu suo cum quaito pari
aliqua utilitas illius scctionis in hominc. quod postea rcferemus, aliquantulum
A puncto autem scctionis idem ncrvus permiscctur, et postca separatur ab ipso,
qui oritur cx dextro ventriculo cercbri. et in quatuor ramos dividitur : unus
redit versus dextrum : alius qui oritur ex quorum ingreditur juxta ingrcssum venae
sinislro, redit ad sinistrum : ct extreina qua? vocatur subetJiic, de qua inferius
eorum per oculorum porrccta
orbitas tractabimus, ct dcsccndcndo supcr corvi-
tantum ampliuntur, quod in se capiunt ccm vadit ad diaphragma, ct pcrtransicns
oculorum pupillas, sicut diximiis iii an- ipsuin dividilur in visccribus quu' sunt
tchabitis. Et sunt isti ncrvi concavi prop- siib diaphragiuiitc. Sccundus autcm ra-
tcr hoc ut spiritus visivus ct formae visi- mus cgreditur [^cr foraincn tcmporis, ct
vae dccurrant in ipsis, ct vocantur in in illo egrcssu continuatur cum nervo
Graeco sermonc ncrvi optlci, quod Latinc quodam qui a quinto pari dividitur, dc
sonat, visivi. Scctionis autem quam fa- quo infcrius narrabimus. Uainus autcm
ciunt triplcx est utilitas : una quidcm iia- tertius asccndit in foramcn orbitae, a quo
turalis, ut spiritus utriusqnc unitus altcri scciindum par cgrcditur, co quod ipse
juvet cum ct inundet ad altcrum : ct ex dirigatur ad membra qiuo in antcrioribus
92 1). ALB. MAG. OUI). PR^D.

|)arlibiis faciei siinl posita : iiou (Miim fuii (fuam tcrtium, et lioc uon cst quia pala-
[»ossil)ile, (juod pcuclraret via priuii pa- luui cl palali ])anuiculus durior liugua
ris, (piia hoc cst coucavuui ct v(Milrcui ct liugu;i} j)auuiculo sii, scd utrumque
liabcns, ct faccrct ei coaujj;ustalioucm : ct cum duobus uascitur mediis
])aris (juiiiti

hoc essct dauiuosum, cum ])rimum })ar sccuiuluui formam du})[i proj^i^n' (juod :

nobilius sit isto. Ila3C auicm pars sivc multi dixcruni, quod uirumque est par
ramus in ircs dividitur seciioncs cum se- uuum, cujus quidcm origo cst a duobus
j)aralur ab orbita oculi : quarum una ad cerebri lateribus ci pars quidcm prima
:

partcm lacrymalis declinat, et vadit ad utriusque paris vadit ad pauniculum qui

muscuhim tcmporum, et masticativum, dilatatus est in interioribus auditus, et

ct supercihi, ct frontis, et palpcbnc. in co dividiiur totus : ct liujus quidcm

Sectio autem secunda per foramcn vadit divisionis origo pro certo a ccrebri po-
quod faclum est apud ocuhis, ct ab iude sieriori parte, et per ipsam est audiendi
ad nasi tcudit iuteriorem superficiem, sensus. Sccunda auiem divisio esi major
et spar^itur iu tuuica quae expansa cst in j3rima, et ipsa egrediiur a foramiiui quo
interioribus nasi. Sectio autem teriia est perforaium cst peirosum ei ipse idein :

pars nou parva, et dcscendit iu conca- divisionis sccuudae nervus est qui voca-
vum bar])aii, quce est in osse maxillse fa- iur monodius ei csecus, eo quod mulium
cta, ct ramincatur in duos ramos, quo- torquetur, et ejus viae in multis incidunt
rum unus vadit ad iutcriora concavioris, obliquationibus hoc enim convcnicns
:

et spari^iiur in deniilius. Sed illud quod fuii, ui tanto magis aprincijjio elongare-
iudc dcntibus pertinei, visui est manife- iur, ut longinquior esset a principio anie
stum. Quod vcro ex eo aliis membris dis- quam egrederetur. Gum autem egreditur,
tribuitur, (jccultaiur visui, ei spargiiur cum tertii paris ncrvis miscetur, quorum
eiiam in gingiva superiori. Alicr auicm [durimi ad maxillam et ad latum vaduui
ramus spargiiur in eorum membrorum musculum quod rcmanet, ad mu-
: et

supeiliciebus, qua- suut ibi sicui cutis sculos protcndiiur temporum.

maxillee et cxiremitas nasi et labii supe- Gusius auicm iu quarto ncrvo fuit crc-
rioris : ct hiec sunt partes partis tertiae di- atus, ei audiius in quinio quoniam in- :

visionis supra dicia^ Quarius vero ramus strumcnto auditus fuii necessarium ut
tertiie partis vadit penetrans a foi-auiine cssei discooperium, ne clauderctur via
suo quod est in mandibula superiori pcr- aeris quae periingere debet ad ipsum.
tingens ad linguam, et in ejus mauifesla Organum gusius necessarium fuit ut esset

dividiiur iunica, ct tribuii ei seusum gu- j)roiectum ei clausuris cavernarum cir-

sius qui csi iinguae proprius : ei ille qui cumdaium j)roj)ter fouiem salivalem. Ei
remanei iu ihecis dcniium inferiorum, et ideo convenienicr nervi auditus facti suui
in ipsorum gingivis dividitur, et iu Uibio duri : ci ideo ortus corum postremo cc-
ctiam infcriori. Sed pars quse ad iiuguam rcbri fuii ju'opiuquior.

pervenit, subtilior est quam nervus ocu- Adhuc auiem musculis oculi iiou ])0-
li, quoniam isiius duriiicm et illius mol- iuit uuus sufficere nervus, et musculi
iiiiem iemperant grossitics istius et sul)- tcmporum multiplicandi fuerunt, (io

tilitas illius. quod orbiiae oculi mulia necessaria fuii

Quarti vero paris nervorum septem amplitudo, eo quod nervus opticusvisum
parium origo cst statim post tcriium, multam debuiihabere grossiiu-
aiferens,
sed magis deciinai ad basim ccrcbri ci dinem propicr humores et tunicas ct
cum icrliojsicut supra diximus, miscetur, spiritus oculi : et idco eiiam factus ci

ei dciude ab co scparaiim vadii ad pala- vcnter concavus magni orilicii : uou cnim
tum, et dat (u scusum et lioc quidem : potuit os orbita^ quod ad visus comj)rc-
cst parvum, tamcu plus durum existens hensioncm esi perforatum, mulla lolcia-
 LIB. I DE ANIMALTBUS, TRACT. 11 93

re foramina. Temporum vero nervis miil- licet ex eis fuit antequam sextum di-
ta fuit necessaria duritia, sed grossilie videretur in musculos faciei et capitis

multa noii indigucrunt, grossities enim et in ea quae sunt in eis partes ipsorum
faceret in eis niotus diflicultatem : et existentia : et septimuni etiam non se-
egressio quee est in osse pctroso, multa cundum rectitudinem descenderet quem-
potuit sustinere foramina. admodum sextum descendit, imo comi-
l*ar autem sextum a postremo cerebri taretureos transversitas.
oritur cum quinto, et est cum eo panni- Adliuc autem, propterea quod ascendit
culis et ligamentis ligatum, ac si esset et redit quandoque, indiget re lirma cui
nervus unus. Deinde separalur ab eo et innitatur ad similitudinem gyri, ut super

egreditur perforamensuturse inpostremo eam revolvatur ascendens et ex ea adju-

capitis qua' lambda(X)similatur, utsupe- vetur ubi est situs ipsius rectus et durus
rius diximus. Ante egressum tamen ejus et fortis et planus et proprie positus ; nec
jam in tres dividitur partes, qufe tamen fuit ibi ad hoc aliquid itaidoneum sicut
omnes simul ab eodem egrcdiuntur fora- arteria major : et ideo quod ex istis ra-
mines et una quideui ad guliE musculos
: misa sinistro descendit, hancinvenit arte-
suo protenditur itinere, et ad lingua; ra- riam : a dextro vero descendenti non
diceni ad hoc ut par septimum in suo vicinatur arteria sicut primo, sed vicina-
motu adjuvet et pars secunda ad mu-
: tur ei postquam parvum factum est pro-
sculos descendit spatula? et partium quae pter ramorum divisionem qui egrediun-
sunt circa eam, et plurimum ipsius spar- tur ex ipso. Cui etiam jam defuit rectitu-
gitur in musculo lato qui cst super spa- do, eo quod in situ transversatus fuit hic
tulani et haec quidem pars
: est magnoe ramus ad ascellam declinando : igitur
quantitatis et suspensa penetrat, donec necessarium fuit ut aliqua re firmaretur,
perveniat ad id ad quod dirigitur. Pars cui cum ligamentis mitteretur, quibus
vero tertia quse et major est inte tres ligamentis etiam sui rami stringerentur,
partes, ad viscera descendit in ascensione ut per ipsa corrigeretur illud quod
vence suberia?, et est illi annexa et cum deficit ex grossitie minuta et rectitudine
ea ligata, et separatur ab ipsa quando situ privata. Et sapientia naturie in hoc
venit ad rectitudinem epiglottidis : quo- est, quod redeuntes elongat ramos, ut
rum capita sunt ad superiora quce epi- suspensio proximi fiat ad similitudinem
glottidem et ipsius elevant cartilagines. hujus, et liabeat fortitudinem ct duri-
Cum autem pertranseunt epighjttidem, tiam propter elongationem a principio
ex eis ascendunt quidam rami qui ad factam. Exterius autem redeuntibus for-
musculos vadunt, capita habentes ad in- tior est ille, qui in duabus spargiturtuni-
feriora : et ipsi sunt qui ad cymbalarem cis musculorum epiglottidis, cum aliis
aperiendam et claudendam sunt necessa- ramis nervorum auxilium ad hoc feren-
rii, cum ad inferiora trahere est necessa- tium. Postea autem illud quod ex illo
rium : et ideo a quibusdam vocantur nervo remanet, descendit, a quo rami
iicrvi retro redeimtes. Hic autem nervus diversi separantur, qui spargunlur in
retro rediens, ideo egreditur a cerebro panniculis diaphragmatis et pectoris et
et non a nucha, quia nucha ascende- si a musculorum ejus, et in pulmone et in

rent isti rami, ab ipsorum prineipio venis et arteriis (|u« ibi suut. Illud vero
subirent transversi et non recti, et attra- quod remanet, penetrat iu diaphragma,
ctio ad inferiora secuudum decentem ac- et associatur ei quod a parte tertia de-
tionem cum nervis istis facta non provc- scendit, et in panuiculis spargitur visce-
niret. Creati autem sunt a sexto pari pro- rum et pervenit ad os latum.
pter hoc quod illud quod exterius est Septimi autem paris origo est a termi-
molle aut molli vicinum, ([uod vidc- no commuui qui esl iuter cerebium et
94 D. Al.B. MAG. ORH. PR^D.

tuniciun cujus plurimuni sc sparyit in niuni sccuiKhini ramos suos feii sensuni
musculos communes intor peltalcm et os tangcndi : (ransverse enim ascendit, et

lau(la) : tamen residuum in aliis

et ipsius ad inleriora rellectitur, et super tunicam
spargilur musculis, qui huic musculo aurium extrinsecam spargitur : et quod
simt viciui, iicc lamen sunt idem et pro- parprimum minus facit propler sui par-
pterea quod alii nervi ad alias fuerunt vitatem et l)revitatein, propter quae suf-
reducti necessitates : et quia uon fuilbo- ficienter expandi non potest et dihalari

num ut foramina multiplicarentur in an- in locis quai ipsum s('(|uuiitur, islud

terioribus et inferioribus, fuit melius ut emendat. Quod autcni remanet ex hoc

ad linguffi motus iste nervus al) hoc pari nervorum quod ad caput non ascen-
loco veniret, quia linguiB sensus jam ab dit, vadit ad muscuh)S (jui sunt in poste-
alio loco advenerat. rioribus colli, et ad muscukiin hituin, et
eis largitur motum.
Paris aulem tertii origo est a forami-
nibus (jua3 sunt inter secundam et ter-

tiam : et uterque nervorum hujus paris,

induos dividitur ramos et ab uno qui- :

dem ramo sparguntur rami, qui sunt in

profundo musculorum, qui sunt ibi, et

maxiine eorum qui movent caput cum

CAPUT XIX. collo. Beinde ad spondilium spinas as-
cendunt, et cum ad eas veniunt, tenen-
tur cum radicibus ipsarum, et postca
elevantur ad capita earum, et misc-cntur
cum ligamenlis pannicuhiribus (|ui ab
auriculis spon(hlium nascuntur, postea
ad partes aurium rellectendo elevantur :

El cst DiGRESsio dcclaram anatomiam et cum ad aures perveniunt, musculos

nervorum a septcm spondilfhiis coUi ibipositos movent in bestiis. Ramus

egredientinm et ah aliis spondilibus aulem secundus ad interiora vadit, donec
dorsi. ad musculum latum pervenit : et cum
hoc (|uidem conjunctus, miscetur vense
et musculis qui ipsum cooperiunt ut sit

fortior et est etiam quando cum mu-

:

scuhs miscetur temporum aliqua pars

ejus, et inquibusdam bestiis cum mu-
sculis aurium plurimum tamen sua)
:

sparsionis non estnisiin musculis maxil-

Nervi autem qui ex nucha orluntur, laruin.
qui per colli vadunt spondiles, octo sunt Quarti vero paris ortus est a foramine
paria. Primi quidem paris egressio est a quod inter tertiam spondilem et quartam
duobus foraminibus primaj spondilis : est, et dividitur divisione ejus qui ante
sed hoc non nisi in capitis musculis spar- ipsum est de quo diximus. Dividitur
gitur. Est auteni hoc par valde minutum, enim in partem antecedentem et in par-
eo quod et ille locus sit angustus, sicut tem posterius sequentem. Sed pars ante-
in anatomia ossium est determinatum. cedens est parva, et ideo cum quinto pari
Secundi autem paris ortus est inter miscetur. Quidam tamen dixcirunt ab eo
spondilem primam et secundam per fo- ramos penetrare aranearum
similes telis
ramina qusesunt inter ea, et lioc pluri- extensos super venam subcriam, donec
 .

LIB. I DE ANIMALTBUS, TRACT. II 95

pervonit ad diaphragma, dividontes per spatulam et ex soptimo non transit ad

:

duo latera diaphragmatis, ipsum pectus adjutorium ahquis. Sod iho qui a spatuhi,
incidentes et dividentcs in duo modia pe- porvonit ad brachium, ostoxoctavo mix-
ctoris, sicut diximus. Sed quidquid de to cuin primo ramo qui nascitur ex
hoc sit, ejus major pars ad posteriora spondihbus et vadit ad dorsum. Nervi
reflectitur, et in fundo musculorum pro- autom isti in diaphragmato densi non
fundatur, donec vadit ad auricuhis spon- fuorunt nisi nervi nuchse : et lioc ideo
dilium, et mittit ramos musculis illis qui hiit, quod
quod ad ipsum vonit, de-
id
intcr caput et colhim sunt communos. scondcrot ab aUo hato,ut eo mehus in ipso
Doindo ad interiora vadit rofloctondo, ot dividorotur maximo proptor hoc fuit
: ot
cum muscuhs maxilhne et aurium conti- quod quod primum dirigit eos, est
id

nuatur. Bixerunt etiam quidam, quod panniciilus pectus pai' modium dividens.
ab 00 ad dorsum doscondit ramus (|ui- Impossibile onim fuit, quodnorvi directe

dam ad ipsuni a nucha voniront absque incli-

Quinti autem paris ortus est a forami- natione angulari : et si omnes nervi qui
nibus qu» sunt inter spondiles quartam ad diaphragma veniunt a corebro, pro-
et quintam, ot divithtur in duos
ramos : tendorontur ipsorum nimis prolongarotur
unum quidem minor
qui antocedit qui iiicossus. Noc liorum nervorum conlinui-
est, otporvcnit ad muscuh)s maxiHarum, tas facta ost cum mcdio (haphragmatis :

ot ad musculos qui caput curvant anto- non enim convonions fuit ut spargoren-
rius, et ad ahos musculos qui capiti ot tur in diaphragmate socundum oequahta-
collo suntcommunos. Ilamus autem se- tom, si cum extromitate et non cum me-
cundus in duos dividitur ramos, quorum dio conjungeronlur, aut si cum tota ha-

unus quidem intor primum et secundum berent circuitlono : hoc onim esset con-
est medius, et pertingit ad spatulse su- trarium vioe necessarise. j\[uscuU enim
premum, ot miscetur cum eo quoddam nihil movent nisi cum suis extremitati-
parium, ot simul ad mo-
sexti et soptimi bus : et ideo illud quodox diaphragmate
dium ponetrat diaphragmatis. movetur, est id quod est circuiens.
Paria vero sextum et soptimum et oc- Oportuit ergo ut in ipso hrmarentur ner-
tavum ab ahis socundum ordinem egre- vi, ot non in ipso inciporent. Et quia
diuntur foraminibus. Scd octavi orlus oportuit eos venire ad medium, oportuit
est aforaminc communi in hno spondi- ut suspensi penderent. Oportuit igitur ut
hum cohi, et inter prinuim spondihnn dofcnderontur, ot panniculis proptor mu-
dorsi. Et eorum rami vohcnionler com- nimentum to^erontur. liac iffitur do cau-
miscentur : sed plurimum sexti ad spa- sa fuerunt tecti panniculis cum munitione
tulae porvonit superficicm : ot pars ojus dofendente panniculi qui ois associatur :

major illa parto quae separatur ox quarto, et est illo qui poctus per medium partitur,
et minorparte ea quae separatur ex quin- supra quod innixi perrexerunt. Et quia
to, pertingit ad diaphragma et plu- : hujusmodi membri operatio nobilis fuit
rimum septimi portingit ad adjutoi-ium, hicta, fuerunt ncrvis ejus principia multa,
licet quidam ramorum suorum ad mu- no ejus operatio per aliquod dostituerc-
sculos capitis et colli et dorsi cum ramis tur nocumontum, quod principio norvi
quinti associati pcrtingant. ot otiam ad possot accidere. Ista sunt igitur paria
diaphragma perveniant aliqui eoruni. Sed norvorum qua3 a colli spondilibus oxo-
rami octavi post mixtionem et sociota- riuntur : ot isl« sunt divisiouos ot spar-
tcm omnos ad brachium et asseyd per- sionos eorum, ot causaj proptor qiias sic
tingunt, et oorum pervenit ad
nullus diriguntur.
diaphragma. Sed tamon ille qui ex quiii- A spondilibus autom poctoris nervi
to ad partcm manus tondit, non transit otiam oriuntur. Par enim unum oritur
96 D. ALB. MAG. ORD. PRMD.
intcr primam
ct sccundam spondilcs pc- rii cum spatula sicut forma continuitatis
ctoris, quod in duas dividilur partcs. coxai cum anclia nequc cst cjus conti-
:

Quoe autem major cst liarum partium, in nuitas cum originc suorum nervorum sic-
omnibus musculis sparnitur costarum, ct ut continuitas istius cum suorum nervo-
in musculis dorsi, ct quod rcmanct, su- rum originc. 1'^t illi (juidcm ncrvi ad par-
per primas costas (>xtcnsiiui procedit, ct tcui cruris divcrsis proccdunt itincribus :

ab octavo ncrvi>rum colli obviat, (!t si- ct ([iiidam excismanifestautur, ctquidam

mul ad manus prolcnditur, doncc ad ad- suljjungiintur sub nmsculis coojtcrti. VA
jutorium ctsj)!itulam perveniat. Par vcro quia musculi qui a parlc ossis fcmoi'is
sccundum a loramiuc progreditur, quod oriuntur, vias ad utrosque pcdes non lui-

praedictum sequitur foramcn, cujus ])ars buerunt a postcrioribus corporis, ncc al)

adjutorii tcndit supcrlicicm, dans ei scn- occulto coxarum, co quod sunt ibi mu-
sum : et ipsius residuum cum aliis pari- sculi multi et ossa ct vcnje factum : fuit,

bus quae remanserunt, aggregatur in spa- ut pars ncrvorum qui sunt proprii mu-
tula qui ad musculos qui supcr eam sunt
: sculorum qui sunt in pedibus, penctrarct

positi, dcsccndiint ipsius movcntcs jun-
cturam, et pertingunt ad musculos dorsi.
Qui igitur ex istis ncrvis spondilium pc-
ctoris oriuntur, et ramis qui adspalulam
non protcnduntur. ad miisculos
dunt, etad musculos qui sunt intercostas
in viam qu» ad tcsticulos dcscendit, dt)-
ncc ad muscuh)s pcrvcnit fcmoris, ct dc-
sccndit ad musculos poplitis. Par autcm
primum quod oritur (^x caudse ossc, mi-
dorsi va- scetur cum ncrvisrcnum. sicut diximus.
x\lia vcro paria ct impar quod ab cxtrc-

puras sive vcras in posterioribus pcctoris mo oi-itur, in musculis sparguntur fictc-

positas. Qui vero ex spondilibus falsarum ris ct virgse, ct in musculo matricis ct

nascuntur costarum, admusculos veniunt vcsicse ct in panniculis vcntris, ct in par-

qui sunt inter costas, ct ad musculos vcn- tibus intcrioribus domcstici ossis fenio-
tris. Adhuc autcm cum istorum ncrvorum ris, ci in musculis qui nascuntur ab ossc
ramis arterise ct venae quicte currunt ct ilii.

nucbam ingrediuntur per loca unde ipsi Gcncralitcr cnim scicndum cst, quod

egrediuntur. triginta ct unum paria ncrvorum a spou-

autem renum in Jioc communi-
Ner\^i dilibus oriuntur, et unus solus nervus,
cant, quod pars corum ad dorsi muscu- qui ab cxtrcmitate ossis caudoe oritur :

los pervenit, et pars ad musculos ven- quorum scptcm a colli spondilibus oriun

tris, et ad musculos qui sunt in dorso tur, ct uuum a spondili prima dorsi ct

expansi. Tria autem superiora paria ultima colli, sicut diximus, quse sunt oc-
cum ncrvis miscentur qui a cercbro to. Novcm vcro alia oriuntur a spondili-
descendunt, nulla alia
et miscentur bus supcriorum costarum pcctoris, et
cum illisduo paria inferiora ad
: et quinquc alia paria oriuntur a spondilibus
partes crurium multos transmittunt ra- infcriorum costarum. Tria vcro paria
mos, cum quibus rami tcrtii paris et ra- nascuntur a tribus ossibus rcnum, ct tria
mi ncrvorum primi paris renum misccn- alia a tribus ossibus caudse : qua) siuml
tur. Sed illi duo rami non transeunt jun- suut triginta et unum Ab extrcmo paria.
cturam, sed in ipsius sparguntur muscu- vcro puncto foraminc caudae oritur unum,
lis. Alii autem os pertranseunt inccdentes quod quia compar non babet, impar vo-
ad crura. catur. Septem autcm paria a ccrebro
Ncrvorum autem pedis et crurium oriuntur, quae simul sunt triginta ct octo
forma a nervis manuum separatur in hoc, paria ncrvorum, ct unus ncrvus impar.
quod non omncs conjunguntur et dccli- Sunt igitur hominis nervi septcm cum
nant submcrsi tcndcndo ad occultum : scptuaginta, 1'trum autcm ncrvi isti sic
non enim cst forma continuitatis adjuto- exeant a cerebro, quod nihil in eis opc-
 LIB. I DE ANIMAUBUS, TRACT. 11 97

retur cor, aut exeant ab ipso per cordis tionem el polenliam : quia in hoc salus
op(M'ationcm, in sequontibus nostroruni consislit individui. Ideo etiani natura co-

librorum de scientia animalium eritma- operuit has vias duplici tunica, ut fir-

nifestum. mior esset custodia.

Oriuntur autem pro certo onines arte-
riie a corde. Cum cnini sint <Uio cordis
venlriculi, dexler, et sinistcr: dcxter est
versus hcpar conversus, et occupatur in
attractunutrimenti, etexercitio quodexi-
gitur ad illud, pra'cipue secundum Ari-
stotelem et omnes Peripateticos antiquos,
qui dicunt quod ad illud nutrimentum
CAPUT XX. elevatur, et ibi accipit vitic formam et
formam verani_, qua sicut sit nutrimen-
tum, movetur ad corporis membra^ sicut
ex universali generatore fornue nutri-
mentimembrorum. Ab hoc igitur ventre
cordis arteriffi generari non poterant, sed
a sinistro. A sinistro igitur ventricuh)
Kl esl DiGRESsio declara)is analoitiiam duie oriuntur arteriaj, quaium una ad
arlcriarum. pulmonem vadit, et in ipso in multa di-
viditur, propterea ut aer per eam a pul-
mone ad cor attraliatur, et vice versa
sanguis a corde veniens qui subtilis est
et spiritu plenus, nutriat pulmonem. De-
currit enim sanguis aliquis in arteriis, sed
plus spiritus est in eis quam sanguis : ct
sanguis qui decurrit in eis, est subtilis et

Venoe pulsatiles artcrix. quasi arcla? tenuis : omnis enim nutrimenti puhnonis
vioe aeris voeantur : eo quod pulsat in eis transitus primus estad cor, eta cordeva-
spiritus aeris per cordis diastolen et si- dit ad puhnonem.
stolen percussus, aut ad eventationem Venoe autem hujus sive arteriae origo
cordis attractus, aut etiam tentus ad nia- est a cordis parte subtiHori in loco in quo
teriam vocis. Omnes autem istse prseter vense penetrant ad ipsum. Et haec in hoc
unam componuntur ex duabus tunicis, et ab omnibus ahis diversificatur, quia unani
in hoc difTerunt a venis qua^ suntvia- nu- liabet tunicam simplicem, et ideo ab An-
trimenti et ex tunicis duabus durior
: tiquis vocata est arlcria vcnalis : quia
conversa est ad interius, et mollior est sicut vena sanguinis unam solam habet
extrinsecus. Hujus autem causa est : quia funicam. Causa autem quarc e\ una sola
si mollis esset iulrinsecus,non possetsus- facla estunica, cst ut sit mollior et hnior
tinere pulsationes spiritus, sed frangerc- ad dilatationem et constrictioncm nuigis
tur, et tunc periret animal : propter quod obcdiens, et ut melius ct faciiius rcsudet
non grossam fecit natura tunicam infe- ex ipsa quod ad pulmonem dirigitur ex
riorem ita quod Pythagoras dixit « sex-
: sanguinc subtili vaporoso, qui magis est
cuplam esse tunicam arterioe ad tunicam conveniens subslantia' puhnonis nutricn-
vena\ » Quia autemarteria^ sunt viae spi- da? : proptcr complcmcntum enim dige-
rilus, et spiritus est veliiculuni vita' et slionis qua' facta est in corde insanguine
virtutis, ideo etiam artcria' via> sunt vi- iUo, propinquus et subtilis factus est sub-
tie et virtutum, qua' vila' luibent opera- stantia; puhnonis. Nec est ei ncccssaria

XI 7
98 D. ALU. MAG. ORI). Pn/Rl).

alia digoslio iiiagna, sicul alia (ligeslio- iatom ipsius, (4 liorent propteripsos mo-
ne indigct sangiiis qui «lecurrit in alia tus (liflicilcs. Si aulom osscnt quatuor,
vena, qua' vocalur vena ventrnn hahcns, tiinc oportcrot oos licri nimis paivos, ita
(juani conscqucntcr nominabinius : niaxi- quod itorum non essent utilos. Adhuc
nie autcni proptcr lioc, quod pulmonis autcm si osscnt multum magna; quantita-
locus est juxta cor, et vadit ad ipsum tis, coangustarcnl viani ot destrucretur
virtus cordis calida facile digerens. artcriai utihtas.
Adliuc autem quia membrum in quo Venalis autcm artcria do qua prius di-
pulsat luec arleria, est rara^ sul)stantia>, ximus, duos habct panniculos respicien-
et non esttimor quoddurities arteria' no- tes ad interiora : duo enim illi sufliciunt,
ceat cum pulsat in raro : ot ideo etiam quia non habet necessitatcm illa quam
non tanta gi-ossities fuit nccessaria in hac ha])et ista : sedad siibtiHandum habet no-
artoria, quanta aliee indigu(n'unt quce cessitatcm majorom quam habot ista.
mcmbris duris sunt vicinae,Yena autem AHtor onim nonpossct expellere vaporem
artcrialis licet pulmoni sit vicina, non ta- fumosum, nisi csset subtilis sicut inante-
men vicinatur ei nisi oxtrcmum ejus cx habitis cst detcrminatum.
parte dorsi, ot ha^c arteria venalis in an- Orthi autem pars illa quai ascendit, in
tocedente puhiionis spargitur, et in ipso duas dividitur partcs, quarumuna major
submergitur in partes et raraos divisa. Si ad partem vadit sinistram ascellae : dein-
autem comparamus ea quw conveniunt de transvorsatur ad dextram, doncc per-
huic arterisB;, inveniemus quod lovitas ot vonit ad carnem laxam quse est in parte
tenuitas ei magis est necessaria, quam illa (jua? dicitur nioro similis in pra^cor-
spissitudo et lirmitas, propter (hlatatio- diis cxistens : ot in tres dividitur partes,
nem facilem et constrictionem ot rosuda- quarum duse sunt illae quse subethimse vo-
tionem, sicut ante diximus. cantur sive suhcthcmi in collo a dextra,
Alia autom est qua' est major, (juam ot a sinistra penetrant cum duabus parti-
Aristoteles ot multi ahi vocant ortJn, ori- bus profundis venarum, et in divisione
tura spissiori cordis parte, et statim ut a cum eis associantur, sicut patebit posto-
corde oritur, duos ramos ex se emittit, rius. Pars autem tertia in thoracc spargi-
ex quibus major in circuitu cordisrevol- tur, et in costis primis, et in sex spondi-
vitur, ct in suis convertitur partibus, et libus colH, ot in partibus furculse usque
minor otiam ad situm cordis revolvitur quo pervonit ad ca])ut spatulae : poste a
doxtrum, et spargitur in vontriculo dex- oxindo vonit in adjutorii musculos occul-
tro. Quod autem romanot post hos duos tos, ut dicit Razi, ot ad manifestos socia-
ramos, cum soparatur, in duas dividitur ta cum vona ascolla^, ita quod spargitur
partes, quarum una pars est apta ad as- in ois somper manons occulta, donoc por-
ccndendum, alteraautem minor apta ad venit ad cubitum in multis enim corpo-
:

doscendendum. Illa auteni qua? dcscon- rihus in cubito pulsans invonitur. In cu-
dit, facta est major in quantitate, idoo bito autom dividitur in duos ramos, ot
quod tendit ad membra quoe numoro sunt postca spargit so in nmlta in musculis
plura, et secundum quantitatem majora. brachii : quae tamcn omnia iterato colli-
Et ha'c sunt iHa membra qure sub corde guntur in duos ramos, quorum major
sunt posita. vadit ad interiora brachii juxta arundi-
Sub hujusmodi autom orthi essentia nem suporiorem brachii, et dirigitur ad
tres duri consistunt panniculi, ab intoi'io- rascotam ot manum : ot ista est quam
ribus ad oxtcriora compositi. Si cnim modici tangunt. Minor autom vadit in
unus vel duo fuissent, non perficerent ejusdem arundinis oxteriori partc brachii
utiHtatom qua' intcnditur in eis, neque ad rascctffi extorius et manus ct idoo est, :

pcrficerent magnificando debitam quanti- quod pulsus aliquando invenitur in intc-

 LTB. T DE ANIMALTBUS, TRACT. TT 99

rioribus bracbii, ali({uand<i auleni in cx- corum videlicet qua; ibi asccnderunt, sic-
tcrioribus. T^ars autem minor ex partibus ut etiam ibidcm sibi obviant orificia ra-
ortbi ascendens ctiam ad partem ascell« morum non pulsantium venarum quae
vadit, et dividitur sicut divisa est pars illuc desccndcrunt. Causa autcm quare
tertiamajoris partis. nonpulsantium orificia sunt dcsccndcntia,
autem duarum arteriarum qua?
TTtraque ct orilicia pulsantium sunt asccndcntia,
ab Avicenna a rRdice subethoni vocantur, cst quia non pulsantia sunt rigantia et
cum nd collum pervcniunt, in duas partcs fundentia sanguincm : ct idco utilius fuit
dividuntur, partem videlicet ant(>riorem, ut capita csscnt inclinata deorsum. Alia
et partcm posteriorem. T^lterius autcm autcm quae sunt pulsantium oriticia, dant
j)ars anterior in duas dividitur partcs, spiritus quorum naturalis motus cst ad
partcm videlicet occultam, quse ad lin- superius : et idco noccret si capita orili-
guam tcndit ct ad musculos occultos ciorum csscnt deorsum conversa, quia
mandibukp infcrioris, et in partem divi- tunc multum clfunderetur qui subtilis est,
ditur manifcstam. quse ascendit ad id et spiritui associatus: et spiritus in motu
quod est coram duabus auribus ad mu- suo haberet difficultatcm, eo quod ipse
sculos temporum in quibus manifcstus facilius movetur ad superius et ideo :

cst pulsus, ct pertransit eos, relinquens sufficit hoc quod pcr

quia facile ascendit,
tamen in eis muUos ramos, quorum unu sc dc spiritu ad cerebrum vadit et cale-

smanifeste pulsat in naso juxta angulum facit ipsum. Sub ccrehro autcm non est

oculi. Pcrtransiens autem tendit ad ca- expansum rete, nisi ut sanguis qui est
pitis cacumen, et ibi obviant sibi inviccni matcria, incedat per ipsum redeundo, et
dextrre sua' extremitates sinistrse : ct pars similiter spiritus qui cum sanguine est in
post(»rior illarum qutc sic asccndunt, in ca, et sic complexioni ccrcbri per dige-
duas partes dividitur, quarum minor stioncm similis liat,ct tunc dcinde secun-
quidem ad postcriora levatur et spargi- dum ordinem ad ccrcbrum vadat. Rcte
tur in musculis qui capitis tcnent junctu- autcm de quo dixinius inter os et panni-
ram : et ex illa etiam parte exit illud culum durum cerebri est positum.
quod ad basim postremi cercbri tendit in Ea autem pars orthi quse est descen-
foramcn egredicns magnum, quod cst in dcns, primum desccndit secundum recti-
sutura, quae lambda (^) est similis. Major tudincm, doncc veniat ad quinlam spon-
autcm pars superiora pctcntis subethemi dilem : cnim innititur,quia situs
illi illius

in foraminc petrosi ossis ad rcte ccrcljri situi cordis cst oppositus, et pulmo cst ci

ingrcditur, ita quod^ut dicit l{;'.zi, rcte cx sicutsuslcntamentum quoddam fulcicns

co quod tcxitur cx venis multis, et tuni- partcm illam, ut faciat scparationem intcr
cis super tunicas per modum rugarum ipsum pulmonem et ossa dorsi. Mcri au-
plicatis, nuUo modo una sola cx cis ap- tem quando pervenit .ad locum praidi-
prehendi possit, nisi cum alia continua, ctum, declinat ab eo ad dextram, et non
sicut sit cum ca ligata, sicut rotc : ct transit secundum rectitudincm : deinde
spargitur ad anteriora ct postcrlora, ct incedit cum panniculis appensa pars illa

ad dcxtram et ad sinistram, et sic vadit cum ad diapliragma pcrvcnit, ne faciat

complendo totum rcte. sibi coangustationcm : ha?c cnim (h'sccn-
Tandcm autcm congrcgatur cx ca par dens arlcria cum ad spondilcm (piintam
unum duorum ramorum sicut ante fnit, pervenit, ad infcriora trahilur cxtcndcn-
et formatur ci paimiculus, ct intrat ccre- do se supra dorsum, doncc pcrvcuit ad os
brum, ct spargitur in ipso in panniculo ilii : et cum in pcctoris est rcctiludinc, oA
subtili : postea intcrius in cerebro in vcn- transicns indc dimittit ibi ramuni suhli-
triculis suis et in pcllc ventriculorum lcm ct parvum, ct dispargitur in reccpta-
suorum ct ramorum orificia sibi obviant culo pulmonis, quod est in pcclorc : ct
100 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

perveniunt extrema ipsius ad cannam determinabimus : illud enim est in viris

pulnionis, ct non cessat a i-anii(icationo, ol mulioiibiis, ct miscentnr cum eis venoe

sed dimiltil omnibus spondilibus pcr
in non piilsalihis. Postea autem hax major
quas vadit ramus qui inler costam et nu- artoria cum ad fincm [lervenit spondilium
cham incedit. divi(H(ur cum vona noii pulsatili qua?
Cum autcm pertransivit pcctus, divi- sibi associatur, in duas partos socundum
duntur ex ea duae arterioe quee ad dia- (igiiramiambda(^)littoraegr8ecaehocmodo.
phragma perveniunt, et in ipso spargun- Et una pars illarum doxteratur, et altera

tur a dextris et a sinistris : et postea sinistratur, quarum utraque vehitur ab

emittit a se arteriam cujus rami in sto- osse ilii pertingens ad coxas : verumta-
macho et hepate et splene sparguntur, et men antequam ad coxas perveniat, utra-
ipsiusrami ab hepate egrodiuntur, et ad que earum ramum dimittit qui ad vesi-
vosicam vadunt et post hanc oritur ab
: cam tendit, ot ad suram, ot sibi apud su-
eo arteria qua^ vadit ad canales qua3 sunt ram obviant in loco pectinis ot hoc ma- :

in circuitu colon, ot intestinum orbum. nifoste apparet in nondum natis embr} o-

Post hoc autom tres ab ea rami separan- nibus, quando por abortum ojiciuntur :

tur, quorum minor in sinistro est pro- sed in completis eorum extrema jam
prius, et in ipsius spargitur fascibus, et exsiccata sunt ot remanserunt radices
in corporibus quse ipsum circumdant, ot oarum, ot ab ipsis quidam dividuntur
dat eis vitam. Alii autem duo ad duos rami qui in musculis sparguntur, qui
vadunt renes, ita ut cum eis ren uterque sunt super os ilii positi. Adhuc autem
trahere possit sanguinis aquositatem, eo illud quod ex eis ad vesicam porvonit, di-
quod rencs multoties a stomacho et in- viditur in ea, et extrema illius pertingunt
testinis non trahuntpurum sanguinem. ad virgam, et residuum ipsius in mulio-
Post hoc autem ab eis duae separantur ribus vadit ad vulvam, et est par parvu-
arterise quse vadunt ad testiculos : sed lum.
illse quee vadunt ad testiculum sinistrum, Duoe vero qua> sunt ex costis ad pcdes
semper associantur eisdem. Portio autom doscondentes, in duos dividuntur ramos
quse pervenit ad renem sinistrum, est il- magnos, siivestrem sciUcet, et domosti-
lud quod tunc pervenit ad testiculum si- cum : ot silvestris etiam oequaliter docli-
nistrum et non est quod perveniat ad
: nat ad domesticum, et dimittit ramos in
ipsum nisi quod porrigitur ex rene sini- muscuhs qui ibi sunt posili : postea de-
stro. Origo autem ejus quoe ad dextrum clinat et descendit ex cis ad intoriora ra-
pervenit testiculum, semper ex majori mus magnus inter polliccm ot indicem :

est artoria : et raro contingit ut cum ali- et quod remanet, occultatur : et ilhc plu-

qua ejus portionis quse ad renem perve- rimis parlibus pedis tensoe sub ramis ve-
nit parte associetur. Postea ab hac majo- narum non pulsantium, de quibus in

ri arteria duae separantur arterise quoe sequentibus tractabimus. Quoedam tamen

sparguntur in viis illarum venarum quee earum non associantur venis non pulsan-
sunt in circuitu intestini recti : et rami tibus, sicut duae quae ab hepate ad suram
quidam qui in nucha sparguntur, otiam in corporibus non complete natorum vi-
dividuntur ab oadom, et illi qui in fora- dontur pertingore ot ramus pulsatilis :

mina spondihum ingrediuntur, ot illae iilo qui non est pulsatili similis, et pulsa-
quae ad duo vadunt ilia, et illse similiter tilis illa quae ad quintam pertingit spon-
quae ad tosticulos vadunt, praeter superius dilem, et ascendens ad furculam : et illa

inductas. quoe declinat ad ascollam, et duo sube-

Ex istius autem summa collecta par Ihcmi quando sparguntur in roto ot in sc-
parium ogreditur, quod in mulieribus va- cundina : et illa quoe venit ad diaphrag-
dit ad vulvam, exccpto illo quod infra ma, et similiter illa quae ad hepar cum
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. II 101

suis ramis penetrat, et illa quse ad stoma-

chum et liepar et splenem et intestina
peitingit, et illae qua' ad mirach ventris
desccndunt, etilloe quae solummodo ma-
nent in osse ilii. Cum aulem arteria ve-
nae non pulsatili sociatur, equitat arteria
supra dorsum venae non pulsatilis :

congruit enim ut ignobilius deferat

meml)rum nobilius. In membris autem CAPLTT XXI.
manifestis arteria sub vena submergitur,
ideo ut sit magis cooperta, et non pulsa-
tilis sit clypeus pulsatili. Arterise enim

non associantur venis nisi proptor duo.

Una est ut vcnsti ligentur panniculis iliis

qui arterias coopcriunt, et quiescant ve-

nffiinvillismemhroruminterquffivadunt. y.7 esi digressio declarans anatomiain
Aha autem ut utraque alteram imbibat, venarum.
et ferat ei auxihum de hoc quod pot-
est.

Hspc igitur sunt quae de arteriis in com-

muni et speciah dicere voluimus.

Dicamus iijitur nunc anatomiam vena-

rum non pulsantium, secundum quod ab
hepate derivantur, non curantes utrum a
corde sit primum principium earum, aut
ab hepatc. De hoc enim in posterioribus
hbris hujus scientiae disseremus. Venae
enim sunt viae sanguinis in omnibus san-
guinem habentibus et haec est utilitas
:

venarum in omnibus his quae venas ha-

bent. Duae autem venae sunt quae in pri-
mis ab hepate egrediuntur. Una quidem
oritur a parte concava hepatis, quae vo-
catur porta : et hujus utilitas est quod
trahit nutrimentum in hepar. Secunda
autem oritur superius in parte convexa
quae parisima vocatur : et hujus utihtas
est ab hepate in meml)ra nutrimentum
derivari : et hoc consuevit vocari ab Au-
ctoribus vena ventrcm habcns.
Incipiamus igitur ab anatomia illius

quse porta vocatur. Dico igitur, quod

port;p ille finis quae in hepate suhmergitur
venlriculis, prima divisionc in (juinque
<lividitur partes, ex quibus una vena ad
fel tendit. Isti autem rami sunt sicut ar-
102 D. ALT^. MAG. ORD. PRyED.

boris radiccs, qua^ vaduul ad fundum e\ ap[tetilus. II ic auliim cum superfhjitate

quo suji;uul. I^xlrcniilas auleni qua3 con- slomachi egrcditur : quia non ponilur
cavuui hepalis insequitur, statini cum ab il)i nisi ut os stomachi titillct titillatione

hepate egredilur,in oclo dividitur parlcs, desiderium famis excitante.. Et hiuc est
quarum dua? sunl parva?, scx sunt niajo- quam ante noniinavimus. Pars autem
res. Una vcro ex duabus minoribus cuui (juu^- desccndil ctiaiu in duas dividitur

parte inlestini continuatur quod duodc- partes : et rami unius carum dividunlur
num vocatur, et nutrimentum trahit ab in inferiori medietatc splcnis ad nutrien-
eo ad hepar. Alii tamen etiam lami dorsi dum ipsam. Altera autem ad rcticulum
prius sunt al) eadem vena in paiie qua- liepatis vadit, ct in ipso spargitur ad ip-
dam sive corpore quod est tliaras voca- sum nutrieudum.
tum. Pars autem secunda dividit se ad Pars autem tertia ex sex primis, ad

inferiora stomachi apud porlanarium latus vadit sinitrum, et in omnibus ca-

quod inferius est os stomachi, ideo ut nalilius venarum quae consistunt in cir -

ab ipso loco nutrimentum trahat ad lie- cuitu rccli intestini, spargitur ad sugen-

par. dum illud quod ex reliquiis nutrimenti

Una autem de sex majoril)us, tendit ad cst in stercorc.

latam partem stomachi, et nutrit ipsius Pars autem quarta ex sex primis, ad
superficiem manifestam ex sanguine deri- niodum capillorum scparatur, ex quarum
vato ab hepate. Occultum autem stoma- numero sunt quoe in manifesto spargun-
clii tangit primumnutrimentum quod est tur dextrte partis convexitatis stomachi,

in ipso, et ex eo pcr tactum nutritur quce est opposita pars ei qu(e in sinistro

sicut nutriuntur radices plantai'um in ad eum a splene venit. Adhuc autem ex

terra. eisdem sunt illse venulse quae vadunt a
Pars autem secunda pervenit ad par- dextra reticuli parte, et ibi sparguntur,
tem splenis et nutrit splenem : a qua ta- quee est opposita parti quae ad ipsum ex

nien antequam ad splenem nutriendum parte sinistra venit ex ramis venae sple-
perveniat, separantur rami qui corpus neticae.

quod encharas vocatur ex clariori ejus Quinti autem rami cx sex partibus pri-
parte qua? adsplenem pertingit, nutriunt, mis sparguntur in canalibus, qui sunt in

et deinde pervenit ad splenem, etex ipsa circuitu intcstini colon dicti, ut sumant
divisus continuatur sibi ramus magnus, exeo nutrimentum.
qui in hitus exterius stomachi statim ad Sexta autem vena est similis isti. Sed
ipsum nutricndum dividitur. Cum autem ipsius pluriinum in circuitu spargitur :

quod ex ipsa penetrat, venit ad sph-nis etquod remanet, spargitur in circuitu

medium, ascendit ex ea pars alia et ad- :
tunicarum minutarum, et cum monoculo
huc parstertia quae egreditur. Ex illa au- continuatur et trahit ab eo nutrimentum.
tcm parte quae ascendit, quidam ramus Omnes autem hae nutrimentum a stoma-

spargitui- in medietatem stomachi supe- cho ct intestinis trahentcs, vocantur ve-

riorem ad nutriendum ipsam, et altera nse mesaraiccC.

pars similiter in splenem ad ipsum nu-
triendum. Altera autem pars egreditur
usque ad stomachi gibbositatem
convexitatem, quoe in duas dividitur par-
tes, quarum unain manifesto sinistrae
partis stomachi spargitur. Altera autem
ad os stomachi submergitur, utprojiciat
ibi humorem ponlicum et acetosum cho-
leraj nigrai,per quem stomaclii excitatur
Ea autem vena quse vcntrem habcns
vocatur, primo quidem radiccm habet ih
sive ipsa substantia hepatis, et in superficic
cjus convexa spargitur in multas partcs
capillares, ut pereas trahat nocumentum
ab ipsa quae porta vocatur. Partes cnim
ventrem habentes a gibbo hepatis ad ip-
sius ventrem concavum sunt venientes,
ct rami partim sunt venientes a concavi-
 LIB. I DK ANIMALIBUS, THACT. TI 103

tato hepatis ad ejus venienles venti-em : (litur ad ipsum nutriendum : et hoc con-
et postea ejus stipeselevatur apud hcpalis tingit cum fere jam vcnit submcrsa in
convexitatem, et induas dividiturpartes : aurc dextra cordis ingrediens in ipsum.
unam videlicet ascendentem, alteram de- Pars autem tertia in hominibus ad par-
scendentem. Sed ascendens ex eapenetrat tcm declinat sinistram dcindc vadit ad
:

diaphragma, et duas in diaphragmate di- quintam spondiHum, et in ea fulcitur, et

mittit venas qutB in ipso sparguntur, et in octo costis inferioril)us spargitur, et
dantei nutrimentum. Deinde capsulse si- in his quse conjunguntur eis musculis, et
ve ventriculo cordis componitur, cui ahis corporihus.
multos transmittit ramos, qui ad modum Ex ea vero qu£e ex vcntrem habente
capillorum dividuntur eteam nutriunt, et post tres dictas penetrat partes,spargun-
postea in duas dividitur partes, quarum postquam pertransit
tur partes capillares
una quae est magna, pervenit ad cor^ et partcm cordis ascendendo in suprcmo
ipsum penetrat apud dextram ejus au- panniculi pectus per medium dividentis,
rem et hsec quidem vena major est in-
:
ct in su[)remo capsulee et in carne hixa
ter omnes venas cordis et non est hcec : quae merum vocatur, et postea apud fur-
vena aliis vcnis cordis major, nisi prop- culae propinquitatem duo ab ea separan-
terea quod alite vense sunt arterise ad ae- tur rami, qui ambo ad partem furculse
rem attrahendum, et hsec est ad nutri- incedunt transversi : et quo plus vadunt,
mentum nutrimentum enim aere gros-
: eo plus ab invicem elongantur, et tituter-
sius est, et ideo oportuit ut via per quam que istorum ramorum divisus in duos
penetrat, esset amphor : et vas in quo ramos in utroque laterc descendentes su-
stat, esset majus. Et huic quidem cum per extremum thoracis a dcxtra et a si-
C(ir ingreditur, tres creantur panniculi, nistra, donec ad epiglottidem pcrveniunt,
quorum divisiones sunt ab exteriorihus et in suis ilincribus ramos dimittunt, qui
ad interiora, propterea ut cum contrahi- in musculis sparguntur, qui sunt inter
tur, trahat al) eis nutrimentum, et postea chordas, quorum orificia venarum ob-
non revertatur cum dihitabitur. Et hi qui- viant orificiis sparsarum vcnarum in cis :

dem pannicuU omnibus panniculis aliis et quod ex eis coUigitur, egrediiur inde
sunt duriores. ad musculum pectoris extrinsccum, cum
Hsec autem vena in opposito cordis ad epiglottale os hsec collectio pervenit,
existens apud suam extensionem tres , cgreditur cx eis collcctio exterius ad mu-
emittit venas, quarum una ab ea ad pul- sculos circulatos spatulam moventes, et
monem vadit apud arteriarum originem spargitur in eis. Alia autcm collectio sub
nasccns, juxta sinistram, et in ventricu- musculis rcctis descendit, ex qua in eis

lo puhnonem reflectitur et ip-

dcxtro ad : sparguntur rami, quorum extremitates
sa quidem jam creata fuit, duas sicutar- cum partibus ascendentibus continuan-
teria habens tunicas et ideo eam arte-
: tur vense, quje divisa eis in loco illo ob-
rialem venam vocant Auctores. Hoc au- viat, sicut colligi potest ex sequentibus.
tem ideo est ne sit subtilior sanguis qui Sccundi autcm uniuscujusquc istorum,
ab ea rcsudat sicut congruit pulmonis parvidelicet unum duorum imparium sin-
su])stantioe : quia parum est ex (]uo san- gularium, quinquc dimittit ramos, quo-
guis hic a corde exivit, et non existit in rum uuus iu [)C(tore spaigitur, etquatuor
co talis (hgcstio, qualis est digestio ejus superiorcs nutrit costas, et alter ramus
qui ad arteriam elTunditur vcnalem. nutrit spatulanim locum, ct tertius ramus
Adhuc autcm idco est hoc, ut in co san- tendit ad nmsculos submersos in collo,
guis multum dirigatur. Secunda vcro ex et nutrit illos : et quartus ramus pene-
tribus partibus in circuitu tfordis revolvi- trat in foramina sex spondilium supcrio-
tur, et postea in interioribus ipsius ingrc- riim qune simt iu coUo, ct diMude trausit
 10 i D. ALB. MAC. ORD. PR.ED.
ad capul. Et qiiiutus rainus qui ouinibus non percipiunlur pcr scnsum. Una qui-
prirdictis niajor cst, ad asccllani in uti-o- dem harum trium supcr spatulam exten-
que latcrc tradil : et illc ultoiius in qua- ditur, et vocatur spaidlaris, ex qua esl

tuor (lividitur ranios, quoruni })iinius in illa quae cephalica nominatur, ct duae va-
niusculis (|ui sunl supcr tlioraccm spar- dunt ad duo ipsius vona', spatularis latc-
i^itur, qui sunl dc iiumcro coruni qui S[>;i- ra, ipsam usquc ad caput spatulae simul
tuhc juncturam nujvcnt : ct sccundus comitantcs : (juarum una ibidcm torquc-
sj)ai'gitur in carno laxa, ct in panniculis tur ut serpcns, et spargitur ibidem : sed
qui sunt in ascclla : ct lcrtius vcnit ad su- s(!cunda j)crtransit oam usque ad caput
premum pcctoris interius ad miracli. adjutorii, ot ibidem spargitur. Spatularis
Quartus autem omnibus aliis mujoi' cst, voro ambas bas portransit usque ad ul-
ot ulterius in tres dividitur partes : una timum quod est in manu. Una autom
quarum sparj^itur in musculo qui est in manifesta quam guidcm dicit Avicenna,
concavitatc spatulae : et secunda pars in quae est postquam duo ejus imparia com-
musculo magis qui est in ascella et ter- : miscentur, in duas dividitur partes, qua-
tius est major ipsis omnibus, super adju- rum una occultatur quam guidcm occul-
torium tendens ad manum \)ov cubitum :
tam, dicunt,ox qua separantur rami par-
et haec est qua» vcna ascellata vocatur. vi, qui in suporiori mandibula spargun-
Illud autem quod ex primis remanet tur : et alii rami veniunt ex ea, quae sunt
ramis, quorum unum ox imparibus in multo majores istisot sparguntur in man-
niultos fuerat ramos divisum, ad partom dibula inferiori. Partes autem duorum ra-
colli ascendit et antequam multum as-
: morum quatuor sparguntur in circuitu
ccndat, in duas dividitur parles. Una qui- linguae, et in manifesto musculorum qui
dem est vena manifesta, et altera vena oc- sunt ibi positi : et pars altera manifesta-
culta. Vena autem manifosta illico cum a tur, et in locis capitis ct auris spargitur.

furcula ascendit, in duas dividitur partes, A^ena autem submersa comitatur meri,
quarum una statim ut separatur^ ad an- et ascendit cum eo directe, et in suo iti-

toriora tendit, et ad latus : et altora vadit nore dimittit ramos qui cum ramis nii-

primo ad interiora etdescendit ; et post- scentur,qui a vena manifosta veniunt : et

ea ascendit, et revolvitur supra furcu- omnes illi in meri et in epiglottide et in

lam : deinde elevatur ot facta manifosta partibus musculorum profundorum spar-
ascendit super collum, donec ad primam guntur, et penetrant ad extremum ejus
partem pervonit, et miscetur cum ea, et usque ad fmem laudae capitis, et exterius
lit ex eis vena manifesta quse ost visa. sparguntur illi rami qui sparguntur in
Vorumtamen antequam cum ea miscoa- membris quae sunt inter spondilcm pri-
tur, soparantur ab ipsa duae partes, qua- mam colli et secundam et unde vadit :

lum una tendit ad latitudinem, doinde vena capillaris ad juncturam quae est in-
ambae sibi obviant in loco ubi sibi ob- tercaputet collum, a qua separantur ra-
viant ambae furcuke colli in loco profun- mi qui ad panniculum veniunt qui coo-
do. Et secunda manifesta in collo trans- perit craneum, et veniunt ad locum in
versatur :duo ejus imparia postea si-
et quo sibi obviant emigranea, et submer-
bi obviant. Ex istis autem duobus impa- guntur ibidern in craneo.
ribus ramis separantur multi rami qui di- Id autem quod post harum venarum
cuntur arancales vcme, eo quod scnsui submersionem remanct, ad cranci von-
non subjacent. trem interius portingit in fino suturae lau-
Ex sunima autcm ramorum istius se- dae, et ibi spargitur ramus in duobus co-
cundi paris coIIoctaB tros venae jam sepa- robri panniculis, ad nutricndum eos, et
rataefucrunt sensu perceptffi, quantitatem ad ligandum panniculum durum cum eo
notabilom habontes. Omnes enim aliae quod circa ipsum est, et supra ipsum et :
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. II 105

poslca egreditur ad exteriora, et nutrit mesticum, donec perveniat ad auricula-

panniculum quicooperit craneum dein- : rem et annularem et medium digiti me-
de a panuiculo subtili descendi ad cere- dii : ct haec salva cclla a Razi vocatur :

brum, et in ipso dispergitur sicut arte- et altera pars elevatur et dividitur in par-

rice disperguntur, quas omnes stringit tibus manus extrinsecis os tangentibus.

panniculi grossi replicatio, et eas defert Secunda autem pars ascellaris apud as-
ad locum amplum qui platea vocatur, seyd in quatuor dividitur ramos, quorum
in quem sanguis ditfunditur et congrega- unus in inferioribus asseyd dividitur, et

tnr : deinde separatur al) ea inter duas ad rascetam tendit. Et secundus dividitur
replicationes, et vocatur torcular. Istis super istius primi divisiones, et similiter

enim ramis cum ventriculo medio pro- iHi- Tertius autem similiter dividitur in

pinqui liunt, necessarium est ut ingros- medio asseyd. Quartus vero est major
sescant, et magncB vona3 fiant, et sugant eorum, et ipse est ille qui manifestatur
ex torculari et ex suis viis quie ab eo se- et elevatur, a quo procedit ramus qui ad

parantur. Deinde a ventriculo medio ad unum cephalicae procedit ramum : et fit

duos anteriores ventriculos tendunt, et ex eis vena magna, cujus residuum est

obviant arteriis ad locum illum ascenden- quae vocatur basi ica : quic etiam occul-

tibus, ettexitur ex cis panniculus qui vo- tatur et submergitur secunda vice. VeneP

catur secundiman. autem magna a domestico incipit, et ele-

Adhuc etiam modum dicamus de ve- vatur supra superius focile : deinde ad
nis manuum. Primum autem quidem silvestre pervenit, et in duas dividitur
ex spatuhari dividitur vena quffi ccpha- partes ad lambda (>) Graec;e litterae simi-

lica vocatur, in rectitudinem adjutorii litudinem, quarum superior ad extre-

veniens in cute, et in manifestas mu- mum tendit focilis saperioris, et veniens
sculorum partes spargitur, et postea jux- ad rascetam spargitur in dorso pollicis,
ta cubiti juncturam in tres dividitur par- et in partibus quoe sunt inter pollicem et

tes, quarum una quse vocatur fujiis hra- indicem : et in indicc pars ejus inferior

chii,supra manifestum superioris focilis vadit ad extrcmum focilis inferioris ibi :

extenditur deinde ad silvestre inclinatur

: et in tres dividitur partes, quarum una
adfocibs inferioris curvitatem et conve- ad locum tcndit qui est inter mediuni et

xam declinans, et spargitur in eo quod indicem, et continuatur ramo illiqui per-

in inferioribus silvestribus cst partibus venit ad indicem a superiori : et fit ex eis

rascetae. Secunda autem ad cubiti fiexum vena una. Pars autem secunda quae vo-
et in manifesto focilis ramo ascellaris catur^///^'// a quibusdam, procedit et inter

vena^ commiscetur : et eis ve-

fit ex medium et annularem dividitur et prc-
na nigra, quae est matrix viva, quae pur- tenditur. Tertius autem ad annulareni et
purata a Razi vocatur. Tertia autem sub- mininmm. Et isti postea junguntur et in
mergitur, et in [)rofundo etiam cum ra- digitis disperguntur.
mo ascellaris commmiscetur. Ex ascelhi-
ri vero in primis cum ex ascellis oritur, His autem habitis de partibus ven;i?
procedunt rami qui in adjutorium sub- ventrem li;il)entis ascendentibus,quaeom-
nierguntur, et in musculis qui sunt ibi nes divi(hiutur ;i parte ejus minori, re-
sparguntur, et ibi finiuntur, excepto uno stat dicere de majori ejus parte descen-
solo ramo qui venit ad asseyd, et quan- dente.
do ascellaris adcubiti pervenit flexum, in Primiuu igitur quod dividitur a parte
duas dividitur partes, quarum una sub- descendenle ipsius. statim cum ab be-
mergitur, et ramo cephalicse continuatur pate oritur, ;uile quaiii dorso ap|)odie-
illi cuni quo parumper incedit et sepa- : tur, sunt ven;c quaMlain capiUares, qu;e
ratur ab eo, et declinat una earum ad do- v;i(lunt ad lascias d(>xtVi renis.et sp;irgun-
 100 I). ALB. MAG. ORIi. IM{/EI).

lui- in cis, et in co quod cst coutra cos tunicie, quarum una ad duos tendit rc-
ilc corporibus intcriorii)us ad nutricn- nes. Sccundae vei'(j tunicae partes subtilcs
duni ca. Postca proccdunt al) (sa dua3 sunt et capillares, ct tendunt ad infcrio-
nu»gn;c venjB, quaj mnUjenles vocanlur, res partes syphac. Tcrtia autcm spargi-
et ad rcncs vadunt ad sanguinis aquosita- tur in musculis qui sunt super os coxae.
tem colandani. Kcn eniui non traliit nisi Quarla autcm spargitur in nmsculis ani.
suuni nutiinienluni (juod est sanguinis Quinta vcro vadit ad collum matricum
aquositas. A sinistro autciu emulgcntiuin umlicruiu, et in ipso spargitur ct in eo
duae proccdunt vcna^ (|ua3 ad siuislrtis quod continuatur. I^^adem tcndit etiam ad
masculorum ct f(cminaruni tcsticulos va- vcsicani, sed cum ilia qufc ad vcsicam
dunt, sccundum eumdem modum qui tcndit, iu duas dividitur partes, quarum
dictus est de arteriis non enim aliter : una in vcsica spargitur, et altera tcndit
se habet quoad hoc in arteriis illis, ct ve- ad coUum ipsius : ct hujus quidcm pars
nis istis. l*ost haec autem dividuntur in viris est valde magna propter virgam,
duae vcnae quae ad duos protcndunt tcsli- sed in muHeribus est parva. Sexta vero
culos : ct illa quidcm quae ad sinislrum ad musculos super os femoris positos va-
tendit, a sinistra harum duarum accipit dit. Septima tendit ad umsculos qui in
'ramuui, et fortasse in aliquibus honiini- rectitudine istorum sunt positi supra ven-
bus tota ejus origo crit ab ca. Illa v.ero trein. Et hae quidem venae cum extremi-
quae ad dcxtrum tcndit, raro accipit ali- tatibus illarum venarum continuantur,
quid a cmulgentium, quinimo
dcxtra quas pcr pcctus diximus ad mirach vcn-
non immiscetur ei, neque altcratur in tris descendere. Et cx carum quidcin
aliquo a seipsa sed a rene pervcnit ad: partibus egrediuntur in mulicribus veuae
tcsticulum, et tendit in foramen in quo quee ad matricem tcndunt, et duobus qui-
sperma dirigitur, ct albificatur, cum prius dcm lateribus venarum quae ad matricem
esset rubeum propter multitudinem tor- tendunt, dividuntur venae quae ad mamil-
tuositatum vcnarum suarum ct revolutio- his ascendunt, per quas mamillae matrici
num suarum, et quod ab cis etiani pro- associantur. Octava vero vadit ad oxeum
venit a corde, ct hujus quidem vcnse testiculorum virorum, et ad matricem
plurimum in virga et coUo matricis lini- foeminarum, quae sunt receptacida viro-
tur, sicut et in capitulo de artcriis deter- rum ct hcminarum vocata. Nona autem
minatum est. pervenit ad nmsculos partis quae in coxa
Postquam vero duse emulgentes et ea- est occulta, ct spargitur in eis. Dccima
rum rami nascuntur, ventrem liabens e vero a parto emulgentis manifestata ad
vicino super dorsum appodiatur, et in- duo tendit ilia, ct continuatur cum ex-
cipit asccndcre qua coram qualibet
: a tremitatibus vcnarum desccndentium, et
spondili sepaiatur unus ramus, ct in cas praecipuo eis quae a partc mamillarum
ingrcditur, ct spargitur in nmsculis qui descendunt : ct fit ex eis pars magna quae
coram eis ])ositi sunt. Scparantur ctiam vadit ad narium musculos.
venae qute ad duo tendunt ilia, ct vadunt Quod autcm ex istis remanct, ad co-
ad muscuhjs veutris, et postca vcnae quse xam tcndit, ad quem etiam h)cum per-
per furamina spondilium ingrediuntur ad vcniunt rauii, quorum unus in musculis
nucham : quae vena cum ad extremum dividitur qui sunt super antocedentem
pervenit spondilium, in duas dividitur coxae partcm, et alius in musculis sunt
partos, quarum una ad dextram, et altcra qui in coxa inferius et in ipsius domesti-
tendit ad sinistram : et altera vadit ad co in profundo : ct alii etiain multi rami
unam coxam, et reliqua ad aliam. in coxae profundo sparguntur.
Ab utraque tamen ipsarum antequam Quod autem post hoc totum remanet.
ad coxam pcrveniant, decem separantur postquam juncturam poplitis parum co-

n
 LIB. I DE ANJMALIBUS, TRACT. II 107

oporit, iii tfos dividitur partes, quariiiu

silvcstris super cannam extcnditur sive
arundineni niinorem usque ad calcanei
juncturam, qua' sclatica a Uazi vocatur :

et ipsarum media llexiono poplitis exleu;

ditur descendens, et in laleribus occulti
cruris facit descendere ramos, et in duas
dividitur partes, quarum una occultatur
in eo quod ost in antoriori parte cruris. CAPUT XXIL
Altera autoni vadit inlor duas arundines
extensa ad anteriora [)edis, et commisco-
tur ramo silvestris quom prius nomina-
vJmus. Tertia vero quio est doraestica,
ad locum crui'is vonosum d<'clinat, et ex-
tenditur ad calcaneum, ot ad extromita-
tem convexam majoris arundinis, ot de- Dc compositione et physiognomia coUi,
scendit ad pedis domesticum, et in ipsa et canna et meri.
est qua' sophena vocatur. Ist« autem
tres fiunt quatuor, quarum duse silvestros
ad pedom veniunt a parte arundinis mi-
noris otduarum doniosticarum una su- :

pra podem incedit ot in supremo ejus ex

parte minimi spargitur digiti. Secunda
vero est illa quio domestico ramo silve-
stris venae miscotur, quam supra nomi- Omnibus his quae dicta sunt expeditis,
navimus : ot sparguntur ambo rami isti revertamur super singula membra homi-
in partibus inferioribus. nis et animalium, sequentes opinionem
Aristotelis qui princeps est Poripatetico-
rum. Dicemus igitur, quod membrum
quod interjacet inter faciem et chbanum
pectoris, et quod sequitur linguam, est
coUum de cujus spondilibus et nervis et
jam dictum est. Sed quod
venis et arteriis
restat est, quod in collo
dicendum, hoc
sunt duo canah'S, quorum unus est in
anteriori collo, et ille vocatur canna vo-
cis, et alius est posterius in collo versus
spondilos dorsi, et ille vocatur Arabicc
meri, (Ircece autem oldotfiyo^, et Latine
os stomachi. Creatus autem canalis qui
est in anteriori parte colU et gutturis, est
ex cartilaginibus circularibus, ila quod
hgura sua et compositio est, ac si circu-
lus cartilaginis positus sit supor circu-
lum : et isti circuli inf(U'ius sunl rotun-
di, ot suporius vorsus mori sivo (i»so[)lui-

gum non sunt comphita' circulationis,

sed sunt portionos nuijores semicirculares
meri in arctitudinom gutturis, no sua
108 D. ALB. MAG. ORI). PH.FJ).

diiritia augiistent (psopliaguin, et impe- cienter arctare et constringere cannam

diaut transglutioncm cibi sine quo non ad vocis fracturam debitam. Propter
est salus animali alicui. quod etiam panniculus qui continuat cir-
autem canna vocis annulos suos
Ista culos cartilaginosae suae substantiai durus
conjunctos habet jxjr panniculum durum enim exigitur ad sonum per-
existit. IIoc
intcrius ad siccitatem declinantem, ne cussi aeris, qui non sonat nisi verbe-
impediatur aliqua ipsius contractio et retur a solido plano. Dura etiam exi-
extensio, qua^ exiguntur ad aeris atlra- steiis,magis resistere vah't sputis et catar-
ctionem et remissionem, et versus pul- rhis et malis fumis cordis in eam de-
monem recuperat sub gula rotunditatem scendcntibus.
circulorum : quia figura rotunda minus Humet autem haecpelHs aliquantulum,
tangitur nocumcntis. Ex cartilagine au- ut molHor et delectabilior sit sonus in
tem fit ne sit nimis acuta vox si ex osse ea : videmus eos qui sonant
sicut ctiam
esset : aut nimis hebes, si esset ex car- longas turbas quinque vcl sex cubitorum
ne. Adhuc autem si esset ex carne, non habentes longitudinem, facere. Primo
bene teneret liguram a[»ertura3 qualis exi- enim irrorant eas parumper interius, ut
gitur ad vocem. moUius sonent et delectabilius. Propter
In supremo autem sui est in ea cor- quod etiam in fistulis organorum magis
pus foramen arclans et amplians, quod quseritur plumbum quam cuprum, ad
vocatur lingua fistulse, quod in onmibus temperandum sonum, ne nimis sit acu-
organis modulat vocem : ct est in ea ex tus hac de causa, quod aliqui raucedi-
:

parte ante in quibusdam animalibus no- nem ex siccitate patientes, primo canta-
dus concavus ad canna' foramen apertus, re non possunt, et postea cum aliquam-
in quo tenetur aer multus ad spirilum diu cantaverint, emendatur vox eorum :

diu tenendum et hae siint aves aquati-

: quia ex conatu et provocatione et pro-
ca?, qua3 ingerendo caput sul) aqua, diu tensione spiritus, venit cum spiritu calor

tenent spiritum ad victum in aqua quae- quidam trahens secum subtile humidum,
rendum, sicut anas et merculorum gene- quod interius cannam irrorat ad vocis le-
ra. Supra foramen autem est epiglottis nificationeni et emendationem.
composita ex tribus cartilaginibus, sic- In bucca autem exteriori ampla adhae-
\it in prsehabitis diximus. Pendent etiam ret ei epiglottis, suspensa ad os triangu-
ibi uvula quadrangulum, de quibus
et os lum, sicut dixiinus in ante habitis : et

exsecuti sumus. Inferius autem attingit est aperta, et in parto quae non tangit
puhnonem. Primo quidem dividitur in cannam, est alligata ad meri fdaribus
(hios ramos postea a-utem uterqae ip-
: nervis, et cum buccella cst in transglu-
sorum in multa distribiiitur, de quibus tione et trahitur infcrius, per motum
in anatomia arteriarum expeditum cst. glutionis trahit epigottidem et claudit
Ilff^x autem c«««a vocatur vulgariter pro- cannam et sic : lit, quod in glutiendo
pter cannaj similitudinem. Alio autem non intrat aliquid cibi et potus in can-
nomine trachea arteria dicitur, et major nam, nisi fiat talis praeoccupatio et festi-

estomni arteria quae est in corpore vi- natio, quod meri conturbatum glutiat,
vorum. Ut autem spiritus aeris melius ita quod villis suis non extendatur ad in-
teneatur ad vocis modulationem, habet ferius, sed sola dihitatione et ampliatione
trachea corpus quod lingua fistulai vo- det viam bucccllae : tunc enim aUquid
catur, dihatationem, et ul)i est ipsa lin- intrat in arteriam, et tunc accidit tussis
gua listulae, habet constrictionem : et ha- fortis ad hoc ejiciendum : et si ejici non
bet os aniplum versus cooperturam epi- potest, accidit mors, aut aegritudo chro-
glottidis. Aliter enim lingua fistulae dila- nica, eo quod pulmo non est perforatus

latione et constrictione non posset sufll- sicut stomachus, et intrans in ipsum,

 LIB. I DE ANIMALIRUS, TRACT. II 109

oportet quod aut consumalur paulatini, motum non tantum operatur pelliculiB
quocl lamcn vix ficri potest, aut putrc- dispositio, sed etiam virlus animae mo-
scit in eo. ventis.
Infcrius autem, sicut diximus, dividi- Alia autem pellis superior tunica meri
tur trachea primo in duo, propter duas existens, habet villos secundum latitudi-
partcs pulmonis ad quem respirando de- nem extensos : et illi faciunt ad cibi de-
fcrt spiritum postca autem dividitur per
: pressionem quoniam in omni pelle sic
:

multa stricta, quorum stricturis acr at- est,quod cum infcrior extra superficiem
tractus cordi pro[)ortionctur ct dirigatur. planam ad extcrius cxtendatur superior
ut liat ad cor eventandum.
convcniens pars, supra eamdcm interius incurvatur,
Qua?Ul)ct tamen via arterioe equitat venam ct ita lit in molu
quoniam buccella' :

quietani ut exipsa nutrimentum accipiat. quando illa quanlitas sua inferiorem par-
Hsec igitur trachese dispositio forte tem exterioris tunica^ exprimit ad cxte-
contingit etiam, quod omnes circuli ar- rius, superior villus statim incurvatur
teria' rotundi sunt. Sed tunc oportct quod super eam et (le})rimit cam,ut dcscendat :

colla illorum animalium in quibus hoc facit tamen hoc })rincipalitcr anima, co
contingit, sint valde ampla respectu suo- quod meri est pellis animata. Sed cum
rum corpornm, ita quod circuli oesopha- natura^ sit opusconvcnientissinmm, ctiam
gi in cis non faciant constrictionem. TIa3C oportet quod maxima quaj esse potest, sit

igitur in summa dicta sunt de canna. convenientia in instrumento. Si autem

Alia autein via quie nierl vocatur sive aliquando scinditur aut laeditur pannus
cesophagus, est composila cx duabus sub- interior, erit ci dolorosa et laboriosa glu-
stantiis, quaruni quidem utraque est titio propter attractionem : et si scindi-
habens villos ha-
villosa, scd interior est tur superior vel laeditur pannus, erit la-
bentes vias suas secundum longitudinem boriosa propter depressionem cibi.
desccndcntem in ea. Exterior autem cst Gum autem glutitio fiat duobus mo-
magis carnosa, et ad sensum manifesta- ventibus, vomitus non lit nisi uno, hoc
tur carnositas ipsius : et hcec habet vil- cst, per villos latitudinales : et ideo dif-
los transversalcs secundum latitudincm vomitus valde. Hoc autem ideo
ficilis est

dispositos. IIujus autcm causa cst, quia factum est, quia vomitus per se est con-
quilibct molus habet suum instrumen- non juvat nisi per ac-
trarius naturse, et
tum movcns. Glutitio autem cst motus cidens et ideo natura non posuit facili-
:

qui perlicitur laborc natarce propler cibi tatcm ad eum. Sed glutitio ita fit, quod
duritiam et quantitatem : et ideo requirit salvat substantiam : et ideo cum trahi-
duo instrumenta moventia et adjuvantia;, tur cibus, tunc villi longitudinalcs infe-
quorum unum sit trahens, ct altcrum rius continuc dilatari faciunt quod supe-
impingens et expellens. autcm
Attractio rior villus latitudinalis potest super infe-
fit per villos longitudinalcs. Gum enim riorcm latitudinalcm, et complctur glu-
cibus est in meri, villi longitudinales su- titio.

per buccHam contrahuntur et premunt, Locus autcm meri est supcr spondiles
et sub eo in eadem directa Hnea protensi rctro in collo et hoc lit proplcr custo-
:

dihitantur ad viam, et sic complent mo- diam ipsius majorem. Dcsccndit autem
tum attractionis. IIoc enim est sccundum pcr collum cum meri par nervorum a ce-
pelliculse congruentiam quoniam pellis
: rebro, sicut diximus in anatomia ncrvo-
extensa in ahquoloco, contrahitur statim rum, et quando mcri est in recto quartse

in loco qui supra illum est : et ideo cum spondilis pectoris, pertransit (piidem il-

ci])us ingredicns dihitat inferius vilk)s, lam spondilem : et tunc parumper rccc-
constabunt super ipsum et etiam depel- dit divei'tcns ad dcxlram : et hoc ideo
lent euni, praecipue in incri ubi hunc facit ut suo rccessu dilalcl locum vcnre
 110 I). A\M. I\IA(1. Oni). PH/EI).

aiiorialis. quae vonit a cordc, ol (lciiKlc mori, ct pifocipuo in fundo stomachi, ubi
dcscondit mcri cum pari nervoi'uni, dc ost calor nccessarius.
quo dixiinus, supcr octo rcsiduas spon- Priinum autem intoslinuiii sub sloma-
dilos, quse sunt supcr quatuor diclis s])on- cho existcns non est pars stomachi, licct
dilibus : ct quando pervcnit usquo ad dia- sit alligatum ei ct continuatum : ciijus
phragma, ligatur cum eo ligaminc per signuin est, quia non gradatim procedit
quod parumper sul)levatur ut non com- ejus constrictio ab amplo in strictum se-
primat suas partcs quse comitantur ip- cundum quod prolongatur a stomacho.
snm, in qiiibus est vena mai;na artoria- Adhuc autom, quia tunicoe ejus non
lis. Descensus autciii istencrvorum dicli sunt sicut tunic.T stomachi et meri. Sub-
paris cum oo cst, ideo ut por omnos ^ra- stantia onim mori siinilior cst lacorto, et
dus desccnsionis sua^ sccuretur a nocu- substantia stomachi est similior norvis.
mento quod ei posset occurrere in recta Intestinum autem ventri assimilatur. In
sua oxtcnsionc per gravitatcs dictas quce loco autcm in quo continuatur meri ad
advoniunt stomacho, C.um autem mori stomachum rotundatur stomachus ; ibi
pertransit diaphragma, dcclinat itcrum enim obviat diaphragmati, ct rotunditas
ad sinistram, sicut prius supor diaphrag- facit hoc ut in puncto vcl quasi in puncto

ma existcns declinaverat ad dextram. tangat et minus comprimat. Infcrius au-

Haec autom dcclinatio est postquam per- tem ampliatur quoniaiii cibi quantitas re-
spondilem decimam usque ad un-
transit sidet inferius. Sic igitur patet, quod cre-
decimam, aut usque ad duodecimam : atio meri secundum exteriorcm tunicaiii
tunc oniin ponotravit pcr diaphragma, et meri, est ox carne, et qualiter est appli-
tunc dilatatur et ampliatur ut commen- cata cum spondilibus colli. IUud vero
suret se inferiori stomachi cui continua- quod est spondilibus colli posterius, dici-
tur. Post meri autem statim cst corpus turparsqufp interjacet inter mediumspa-
stomachi. tularum.
autem meri pars est durior
Intrinseca Haec igitur sunt mcmbra hominis a ca-
et amplior intrinseca parte intostini pri- pite usque ad clibanum.
mi, quod stomacho infcrius continuatur,
et est magis spissa quam intrinseca pars
illius : et hoc ideo fit, quia transitus est Qui autom regimcn vitse ad mcmbro-
cihi duri et grossi. lllud autom intcsti- rum rcforunt dispositionem, dicunt quod
num ost transitus cibi cocti ot mollis. In- corvix longa ct tcnuis significat eum qui
tor utrumque tamen istorum media ost maliofua
D mcditatur. Vasta autem cum
intrinscca pars stomachi. Llna autem est quadam prolixitate ccrvix, dicit animo-
et eadcm tunica interior stomachi et sum. Rotunda autom probat virtutem
mori, quge est interioris in faucibus co- animi ct corpoiis humilitatem. Cervix
opertura et hoc ideo fit ut abstractio cibi
: autem soluta quasi docidens et invalida,
sit continuffi virtutis, ct ut continuatio nocontos designat homincs ct insidiosos.
sit ad epiglottidom quse pelle illa claudi- Cervix autem qufc norvis patentibus
tur ct aperitur, sicut diximus. componitur, incptum domonstrat ot in-
docilom : ct si concurrant alia signa etiam
Sic igitur una ost substantia meri sto- insanum monstrabit nimia nervorum et
machi fere, et una cst utriusquc tunica venarum claritas. Yenoe igitur clarae
intci-ior, quae habct villos longitudinales, enormes intextae cervici, idcm quod ner^
et utriusque tunica exterior eadem exi- vi indicant. Qui autem vastam nimium
stens, habet villos latitudinales, et illa cst sive longam habent cervicem, iracundos
plus carnosa : ct adhuc haec eadem est et indociles dicit Plato sues enim hujus-
:

plus carnosa in stomacho quam sit in modi dixit esse, Brevis autcm cervix, re
 .

Un. T DE ANIIMALIBUS, TRACT. 11 Ml

et cxomplis plurimis docet, quod iudi- concurrentia signa. Cerlum autem est,
cium bit ejus qui cum temeritate cst au- quod nihil conlinet simplex, et nihil se-
dax. Cum autem intcr conjunctionem curum, ct nihil remissum. Cervix ad si-
spatularum et ccrvicis origincm vcntri- nislium declinata, stultum alic|uatenus ac
culus quidam cminct, ncc coetcra leviter cinaHlum sii^nificat. Aristoteles ctiam in

sihimct conveniunt, sed intervalla sunt phjsiognomia quam Alexandro scribit,

ibi, ac si sit nodorum supcrlicies asp(M-a, dicit esse cinaedum sive caninum, qui ha-
tales superbi ct insolentes cssc solent. bet cui'vum collum ad dcxtcram. Et ibi-
Dura autem ccrvix, ostcndit indocilcm. dem dicit, quod habcns collum gracile et
Inclinata autcm cervix, dicit cssc doci- longum, est sonorus ct stolidus. Qui au-
lcm inclinium enim Pliilosoplii Circeci
: tem habct coUum breve valde, cst calli-
mollcm quidem non omnino intlcxibilem dus ct defraudator, et astutus, et dolosus.

et evisceratum sive enumeratum esse di- Qui autcm habet collumgrossum, est sto-
xerunt. ]\[ultum autem climanda est hu- lidus ct comestor magnus. Plato autcm
jus disposilio hominis est cnim frcqucn- ; dicit, quod solida ccrvix simul ct longa

ter l)ona aspcra ccrvix. Est aut(>m ccr- sive vasta, quffi diflicile flectitur, rapaces
vix, quee nimis crectanon solum indoci- ostcndit : ad lupos enim, ut ait, rcfertur.

lem, sed etiam insolentem et contuma- (jutlur autem gracilc gibbosum longum
cem dicit, qui monita nonaudiat. Rigida futuram pthisim vel ctbicum dicit pro-
item ct tamquam detixa cervix, etiam si- nuntiare Avicenna : asperum autcm indi-
gnificat indoctum et insolentem. Hoc cat animi levitatem et oris loquacilatem :

igitur signum stultis etiam aliquando avium enim est hoc, ut dicit Plato. Si au-
convenit. tem nodus gutturis eminet, partim qui-
Si autcm vis scire quod magis sit, ad- dem lcvitatem Palemon indicare dicit :

vertc an mobilis, an debxa ligida ccrvix : non tamen indicat audacem nequc male-
et si est mobilis, signilicat stultitiam : si licum, sed tristem ct tristilicum in scip-
autem defixa, significat indocibilitatem et so declarat, et suspiciosum ad alios.
contumaciam. Videbis autcm quosdam
qui ex studio intcndunt et roborant cer-
viccm, et post modum per (luxumcervicis
huc et illuc dctegunt stultitiam, quee ilu-

xus ccrvicis est propria. Cum autcm cer-

vicis vides fluxum et labiorum quamdam
contractionem risui cuidam appropin-
quantcm, et inordinatam oculoruni con-
versionem, et animalis inconstantiam in
scdcndo, ct vocem audis trcmulam, con-
stanter pronuntia talem esse cffoemina-
tum. Quando autem stabilitas cervicis
proportionata cst, optimos morcs osten-
dit

Amplius autem cervix supcr'ius retorta,

immitem et insolentem et inanem dccla-
rat hominem. Cum autem intixa est cei-
vix ad pectoris partes, solct ostcndcrc
animum cogitationibus occupatum. Ali-
quando autem pcrtinet hoc signum ad
parcimoniam aliquando ctiam attinct
:

malignitati, sccundum quod doccnt alia

112 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
ad altcram : ot in medio quidem duorum
ramorum caiiiue distinguit pelliculam. Kt
hnjus divisionis est nuijcjr utilitas, sicut
dicitJoannes Damasci^mis, quod si con-
tingat nocunuMilum uui, altcra sit salva :

quia anliolitiis trahiliir por altoram par-

lciu. VA hiuc cst, quod vidinms quosdam
in boHo jicrfossos ah uiio h'itore jtectoris,
CAPUT XXlll. qui ovascrunt. Quando autcm ex utraque
parlc [lerfoditur aniiual spiians, tunc non
vivil diutius quani j)otcst vivore animal
suffocalum : hoc enim aliqiiamdiu vivil,

sicut ostendenms infcrius, quando de

pulmone loqueimir. Suporius etiam dixi-
mus ossa ot norvos et venas pulsatilos
Dc conipositione ct ptiijsioynoniia pcclo- et quietas pcctoris, Ex his igitur satis
j'is ct maniiliaruni. patet poctoris compositio et forma.
Exterius autein in poctore sunt duce
mamilho, quaruiu croalio ex nervis ot
vonis el arteriis, iiiter quas continuat ca-
ro laxa glandulosa alba, quai modicum
habet sensum. Est autom mamilhi instru-
montum hictis ad nutrimontum nati, sicut

sanguinis hopar ost formativum ad nulri-

Clibanus autciu in antoriori parte cor- montuin intcrioriim. Quod autom lac est
poris existens, dividitur in duas partes, album ot sanguis rubeus, faciunt ipsa
hoc est, in pectus et ventrem : et inter membra generantia dictos liquores. Ho-
ea est separans pcllicula qu;e diaphraxj- par onim quia est rubeum molle et quasi
ma vocatur, de qua infra dicetur, quod coaguhitus sanguis, idoo ch^aiiuni qui a
per latitudinem et spissiludinem dividit stomaclio oducitur, et caloro cordis ot

corpus separans spiritualia, hoc ost, pul- proprio convortit in oolorom simih'm si-

monem et cor, a momhris qua3 sunt nu- bi, hoc cst, in ruboum. Caro autom ma-
tritiva,quae sunt hepar, stomachus, splen, miUarum quia cst laxa ot alba, sangiii-

et rcnes, et caetera hujusmodi. Tnitium nem ad sc diroctum convortit in sui si-

vero pectoris ost a duabus surculis, et mihun colorom, hoc est, in album sicut
:

finis ejus est super diaphragma quod hae- otiam alia mombra faciunt id quod ad sc
ret ossi cpiglottali ex parte ante, et duo- de iiutrimonto dirigitur : et hajc est cau-
decimae spondili in posteriori parte dor- sa ex parto organi oporantis. Causa au-
si, et hinc et inde vadit ad hitera. tciii agens ost calor porfecte decoquons :

Pectus autem etiam in se divisum est hic oniiii convortit in album, sicut patot
in duo secundum longitudinem per pelli- in omnibus perfccte decoctis, speriiiale,
cuhim unam quie suh surcula incipit, ot sanio, et assatorum et eUxato-
brodiis
vonit super puhnonem ot pulmonis : rum.
quidem una pars subjacet uni, et aUera Communicaiit autem maiiilUae cum
pars subjacet Diximus cnim in
alteri. muUis liicmbris in vonis ot arloriis, sicut
praecedentibus, quod Irachea.postquam iii praehabitis de anatomia venarum cl
transivit guttur et venit ad surcuham, di- artcriarum dictuiu est. Sed iUa vciia quae
viditur in duos ramos, quorum unus per- comuuinis est iiiatrici et iiiaiiiillae, al) ali-
tingit ad unam partem puhnonis, ot alter quibus rivertis vocatur : et cum muUer
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. II 113

lactat, si coit cum viro, nocet plurimum Horum autem membrorum physio-
infanti : quia subtile nutrimenti quod ad gnomia a Loxo tradita ost Philosopho, et
mamillas per rivortim derivari deberet, ab Aristotele ad Aloxandrum scribonto.
ad os matricis quod est vulva derivatur. Si onim pectoris et juguli, hoc est, gulae
rniversaliter ig^ilur loquendo, clibanus inforiorom partom comparamus, dicitLo-
in anteriori ejus parte ,duas habetpartcs, xus, quod quando juguli conclusi sunt ot
scilicet partes pectoris,in quibus sunt ma- compressi ad humeros et ad pectus, tar-
milltE: etmamilla^quidem,qusesuntinstru- ditatom indicant sonsuum et animi stoli-
mentum lactis infoeminishominumet alio- ditatem, ot manus talis hominis, nec arti,

rum animalium sed in homine sunt in: quod manibus cum studio
vol opori alicui

pectore tantum, et in paucis aliis anima- fit, autom qui longe

osso idoneas. Juguli
libus. Ex mamillis cnim fit irrigatio la- ab humoris soparati sUnt, et largum ac
ctationis natorum. Forte erit etiam in latum sinuni non faciunt, imbecillitatcm
mamillis masculorum lac aliquando animi declarant. Medietas autem intor
erumpens sed spissitudo ejus non per-
: haec orit optima tam ad virtutom quam
mittit ipsum egredi per poros mamilla- ad prudentiam. Pectus autom latum ot
rum et quod cxprimitur, non est nisi
: bono dispositum, cujus latae sunt singulae
substantia aquea et serum, et duae alige partes, optimum est : quia hoc est natu-
substantia? remanent intus propter spis- rale homini. Tonue autem pectus, et in-

situdinem. Sed est paucum in masculis, validum ot imbecillemsignificat animum.

quod retentum consumitur a calore na- Poctus autem quod multis carnibus con-
turali et idco mamillse virorum non
: gestum est, indociles indicat et ignaros.
sunt ad lactandum natos in aliquo ani- Amplius autem quibus mamillae de-
mali nobis noto sed sunt, ut dicit Da-
: pondont, ot molli carne circumdatae sunt,
mascenus, ad decorem. Aut melius forte efToeminationom ot vinolentiam et intom-
dicitur, quod per ipsas purgatur aliqua pcrantiam pati designantur.
superfluitas pectoris, quse expellitur ad
carnem laxam ipsarum, ut evaporct ex
ea. In musculis cst tamen difTerentia :

quia humidi multum habent mamiilas

prominentes, ita quod poma mamillarum
videntur formari in eis in siccis autem :

non et humidis quidem fit aliquando

:

aliqua tenuissimi lactis expressio.

Est autom de proprietate mamillarum
in fceminis, quod mota? suaviter ad papu-
las, excitant libidinem propter continua-
tionem quam habent cum matrico, et
cum concipiunt fceminae, ot retinetur
sanguis menstruus, rodundat ad mamil-
las, ct tunc incipiunt impleri et subigi et
dependere proptor pondus. Virginibus
autem tumont quidem, sed non adoo
sunt subactae, sicut in eis quse aliquando
improegnatce sunt. Est enim,utdiximus,
crcatio mamillarum ox carne laxa vacua
quidem a substantia spissae carnis im-
pletse, scd plena humorc qui in lac con-
vertitur.

XI
 Ml I). ALIi. MAG. OrU). VWAU).

llis igitiir (lc caiisis umbilicus radix

vcntris vocalur : imlrit cnim omni tem-
porc quo emhryo modo j)lantaium nutri-
tiir. Cum autcm per ipsiim imtrimcn-
tiim ctiam ca[tit extra sc digestum, scd in
s(!ipso digcrciiduiii, [iiiic umbiliciis cadit
ab oflicio ra(bcis, ct tunc praeciditur et
CAIHIT XXIY. ligatur et nodatur in superficie ventris,
ne pcr ipsum pingucdo quae est in ven-
tre egrcdiatur.
Membrum autcm cpiod ab umbilico ad
utrumquc latus distenditur, inguina vo-
cantur sccundum quod duo hitcra respi-
ciunt in se tamcn considcratum est in-
:

De anatomia exterioris figurx voitris et gucn unum. Inferius etiam in ventre, ubi
inguiniun et memhrorum genitalium, lit divisio cruriiim, cst pars quae pecten
et figura eorum et matricis et vesicrV. dicitur mctaphorice : quoniam pars con-
tinua, ex qua plurimae ahse porriguntur,
'pecten vocatur, sicut pectcn manus, et
pecten pedis, et pecten inguinis, et duse

ancha; sunt posterius post inguina, sicut

patct ubi locuti sumus de ossium anato-
mia. Illud autcm quod e dirccto posterius
cst intcr anchas^ vocatur dorsum nutri-
Post clibanum in anterioii parte homi- ium ad dilfcrentiam dorsi pcctoris : an-
nis ost venter, qiii etiam est pars clibani. te ossa enim illa jacent membra nutriti-
Venirem autem hic dicimus cxteriorem va, stomachus vidclicet, et intestina. Et
pellem mollem, quse continet in se om- illud dorsum cst locus anguli. Diximus
nia membra nutritiva, de quibus nos \o- enim in ossium anatomia spondilem ibi

quemur hoc autem ventre

posterius. In esse quae sine auriculis in qua est curva-
est umbilicus, qui radix dicitur, eo quod tio dorsi, cum homo ad infcrius curva-
primum inter nutritiva distincte forma- tui- : curvitatis enim illius anguhis est in

tus invenitur, sicut radix primum est loco s])ondihs ilhus, ct ipsa est in loco
distinctum in pkinta formatum : et per nutritivorum. Et sul) osse anguli cst os
ipsum Irahit em])rvo nutrimentum cxtra quod Arabicc cahab vocatur, Latine au-
se formatum et digestum sicut etiam : tem dicitur os renum, ct est compositum
phmta trahit pcr radicem. Et ideo sicut cx tribus ossibus, sicut in ante habitis
nihil al)jicitur de nutrimento attracto per detcrminatum est. A latere auteni versus
radicem, nisi superflua aquositas pauca ilia est os quod est caput sive nodus ossis

quse exsudat in gummis plantarum ita : coxse, quod vertehrum coxsb vocatur in
nihil ejicitur omnino de sanguine attra- osse anchae sibi respondente, quod voca-
cto pcr umbilicum, et modica
nisi pauca tur scia sive pgxis. Quidam auteni vo-
non per vesicam
aquositas, quse rejicitur cant vertebrum coxoe pomum coxoe, et
embryonis, sed per sudorem ct os umbi- quidem vocant ipsuni Arabice harcasach.,
lici, et recipitur in vase secundino, et quod sonat vcrtehrum Latine et hic est :

ejicitur in die nativitatis infantis, sicut locus in quo movetur coxa in ambuhm-
determinabitur in sequentibus istius do. Foeminae autem habent os proprium
scientise, cum de generatione et impriBg- quod jacet super os femoris, quod voca-
natione animalium tractabitur. tur matrix, in quo recipitur sperma, et
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TBACT. II 115

formatur niibryo. Sed quia nos do virya in collo matricis, pcr quam spernia in-
qiunetam in viris quam in mulierihus for- greditur in collum matricis ex testiculo,
matur sub ventre, loqui apte non possu- ut attrahatur a collo ad interius os ma-
mus, nisi quaHlam interiorum mcmhro- tricis ad formandum
conceptum cum
rum tangamus ideo videtur hic differen-
: permixtione spermatis virilis. Sed dif-
dum de anatomia matricis et vesictie in ferentia est in hoc, quod vasa sper-
fceminis, et de anatomia testiculorum matis in viro incipiunt a gloho, et ele-
tam virorum quam mulierum. vantur ad superiora versus inferio-
Dicamus igitur, quod matrix in mul- rem partem virgpe :hoc enim necesse
tis est similis virga? virili, et vasa sper- est, eo quod glol)i dependent longe sus-
matis mulieris in multis conveniunt cum pensi exterius extra corpus : et termi-
vasis spermatis virorum. Sed virga viri- nantur hrec vasa supcrius ad foramina
lis est sicut quid complelum et perfectum illa ex quihus descendit id in quo sus-
quod ad exteriora procedit matrix au- : penditur glohus, et ah illo loco proce-
tem cum liis quce sihi adjunguntur, est dunt descendendo aliquantuluni ohlique
sicut incompletum et imperfectum quod involuta, ut retineatur in eis sperma, do-
retinetur in interiorihus. Adhuc autem nec dirigatur et compleatur usque ad ca-
matrix est instrumentum in figura exi- nalem virgse per qiiem expellitnr : et sic
stens, sicut sit conversum instrumenlum lit ah utroque lalere virgiie a duohus ca-
virorum collum enim matricis ad os
: nalihus duorum glohorum. In mulierihus
vulvse deveniens, est sicut vir«a viro- autem canales illi declinant a suis i-iohu-
rum. Pellis autem ipsa quae matrixwocii- lis versus duo ilia, et deinde derivantur

tur, est sicut oxeum virorum, quae est ad duo emufgitoria, qu» sunt vise proce-
pellis testiculorum virorum, continens :
dentes ad duo inguina, et ihi emittitur
qui oxeus ampliatur et contraliitur sicut sperma ad collum vulvaj, ita quod istcC
matrix. Similiter autem duo giohi qui vite sic ductae exprimunt quasi duo cor-
testiculi vocantur, sunt in muliere sicut nua arcus recurvati ad iiia. Isto) autem
in viro. Sed in viris giohi illi sunt magis vige sic ad inguina venientes et ad os vul-
apparentes exterius suspensi el longi ad vae exterius, tenduntur tempore lihidinis
rotunditatem tendentes. In mulierihus sicut chordce quaedam, et distrahunt et
autem sunt parvi non omnino rotundi, aperiunt vulvam, aptantes colluni matri-
sed sicut sphsera in utroque polo com- cis ad recipiendum, ita quod trahunt ip-
pressa, sicut croculi : et sunt intrinseci, sum ad duo latera, et sic dilatata vulva
non suspensi : sed a duohus laterihus in- et aperitur et deglutit sperma : amho ta-
terioris matricis positi in principio colU men ista sunt hreviora quam ea quae
matricis intus quo ad os quod vulva vo- respondent eis et similiter extenduntur,
catur, continuantur : et sunt distincti ah et pertingunt virgam in viris, et in pro-
invicem, quod uterque singulariter
ita ximo istarum viarum duarum est via
panniculo uno retineatur, ita quod non coUi vesicae de qua infcrius loquemur.
amho in cista una colliguntur sicut colli- In ista autem differentia i^atct, quod
guntur virornm testes in oxeo utrius- sperma viri ex suis tosticulis ascendit,
que tamen panniculus est nervosus.
:
et sporma mulieris ex suis descendit te-
Sicut autem viri hahent vasa sive ca- sticulis.
nales spermatis, qui positi sunt inter glo- Adhuc autem iu hoc divorsiHcantur,
hum et inter viam virgae por quam spor- quod vasa ista in nmlierihus continuan-
ma projicitur. Similiter etiam mulieres tur cum duobus globis, et penetrant cum
hahent hujusniodi canalos, qui vasa vo- duohus additamentis quae sunt ut duo
cantur spermatis, intor utrumque testi- cornua, de quihus dixinms : el est ([uod-
culorum suorum, ot intor viam quae est dam exortum ex glohorum singulo, per
 HT) D. ALB. MAG. ORD. PRJET).

quod cxpellilur spciina ad illa cornua, ct rum una cst pulsans quae ortlii vocalui',

lioc xocaiui' cj-pnlsoriian spcrmatis. Cau- ct altcra cst quicta quac vocatur vcntrcm
sa auteni continuationis vasoram sper- linhcns. Ligatur cnim matrix fortibus li-

matis in mulieribus cuni tcsticulis caruni gamcntis cum dorso, ct versus vcsicam,
est, quia mem])ra qua^ sunt vasa spcr- ct supcr os fcmoris. Sed omnia ligamen-
niatis in mulieribus, sunt fcre similia ta cjus sunt laxa, et cum ligamentis illis

ctiam mollitie ct lenitate testibus earum : continuantur quidam ncrvi, et quaedam

et non fuit neccssarium plus indurare ca, venae, sicut determinalum cst in anato-
et indurarc ])anniculos globorum, co mia ncrvonim ct venariim su])erius ])o-
quod sunt intrinsecus cuslodia in cavcis sita. Facta autem cst ex substantia ncr-

suis, et ideo non indigent longinqua dis- vosa, non quidcm cx ncrvis protensis a
tensionc. Et idco fccit natura unum cercbi'o : scd ncrvosa dicitur substanlia
continuum ligamcntum quod spcrma ejus, co quod est naturae nervorum simi-
porlat in via sua, et quod est via per lis, quae cst substantia alba privata san-
quam projicitur in coUum matricis. guinc viscosa ct cxtcnsibilis. Hoc autcm
In viris autem non est sic. Quia cana- idco factum cst, ut cxtendi possit in im-
lis qui oritur ex teste viri non est unus et praegnationc, et contrahi iterum in partu
continuus cum co per quem exit per vir- ct post partum : numquam cnim comple-
gam. Discontinuatio autem ista facta est, lur quantitas concavitatis ejus nisi in
quia durities ejus quae in virga est, no- impraegnatione, sicut etiam quantitas ma-
ceret multum illi quae est in teste, et im- millarum non perficitur nisi in imprae-
pcdiret exitum spermatis. Et similiter gnalione pcr infusioncm lactis.

moUities ejus quae cst in testiculo, im- Ante illud autcm tcmpus est vacua, ct
pcdiret coitum si continuaretur illi quae non neccssaria corpori et ideo matrix :

est in virga. Et idco illa quae oritur ex pucllarum virginum est minor, ut frc-
teste virili, elcvatur et refundit semen in qucntius quam vesica , et in foeminis
eam quae est in virga, et remanet mollis hominum habet quidem concavitatcs
sicut debct esse secundum naturam. Haec duas quae sunt quasi camerae duae ipsius.
est causa quod positum est mcdium intcr Scd in aliis animalibus frequenter invcni-
duo canalia quod vocatur cxpidsorium tur tot habere divisiones, quod habcnt
spermatis, quod spcrma expcllit a canali papulas in mamillis suis. Duae autcm ca-
testiculorum elevatum, et impellit an~ merae in fceminis hominum sunt sicut
tcrius in canalem virgae per qucm cgre- duae matrices ad unum os a quo jjrocedit
ditur. Intra matriccm autem interius est collum ad vulvam conjunctae : et in illa

intcrior cxtrrmitas sive superlicies ro- conjunctione siti siinl tcsticuli foemina-
tunda nervosa, et in illa sunt additamen- rum. Locus autem matricis in mulicre
ta plurima incidcntiasuper eam, ita quod est post vesicam et extenditur ultra eam
quidam opinati sunt ipsa esse distinctio- superius, sicut ct vesica extenditur supcr
nes camerarum in ea, quod tamen non cam inferius.
est verum, sicut patcbit in sequentibus : Anterius autcm matricis sunt intcstina,
et in medio matricis qua?dam planities ut sit citam subtus quam supra stramcn-
est similis semitae. tuni mollc et lenc. Haec tamen lenitas
Adhuc autem creala est sic interius, strati non principaliter lit propter matri-
quod plurimas habet venas pulsantes ct cem, scd potius propter embryonem qui
quictas ramificantes in intrinseco sui, ut in ea concipilur ct formatur. Distenditur
super orificia illarum vcgctetur embryo, autem matrix sccundum longitudincm a
et distillet per ea sanguis menstruus. Hae propinquo umbilici usque ad os vulvae
enim omncs veniunt a diversis membris, interius, et collum quod est ante os vul-
atque derivantur a duabus A^enis, qua- vae intcrius, est ctiam de substantia ip-
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. II 117

sius usquo ad os vulva? extcrius. Longi- suoe cum nervorum substantia, quia ex
ludo autem haec est supra sex digitos us- cerebro non advoniunt ei nisi pauci qui
quo ad duodecim, ct nervi qui sunt inter dant oi sensum et motum.
lios in diversis mulieribus inveniuntur. CoUum autom matricis est hicertosa^
Consuevit tamen plus prolongari in mul- carnis,quasi sit contextum ex chordis
lum coeuntibus, magis contrahi per
ct musculorum, et durum quasi sit cartila-
abstinentiam coeundi, in tantum quod ginosum, etrugosum est sicut ruga super
aliquando commensurat sevirgae ejus qui rugam in eo et lioc maxime fit quando
:

consuovit coire cuni muliero. Aliquando pinguedo de qua diximus facit eam du-
autem tangit intestina superiora. riorem, ct quamdam cum cartilagine si-
Croata autom est matrix ex duabus tu- militudinem.
nicis, quarum interior magis videtur es- Amphus est in ea os intrinsecum in fi-

se nervosa, et similitor magis aspera quae ne colli matricis quod est oppositum vul-
cst in anteriori ipsius, et sunt in hujus- vae quoe est os extrinsecum ipsius, et in

modi tunica plura, sicut diximus, orificia illud degiutit ^sperma et evomit men-
venarum qua^ vocantur pori sive fora- struum, et per illud emiltit impetu foe-
mhia tnatricis, ad quos contiguantur tum. Sed meatui urinae in collo vulvae
panniculi in quibus formatur primum est locus ahus, sicut sit superior in ore
cmbryo : quia ox illis fluit sanguis men- vulvae. Inveniuntur autem aliquae mulie-
struus ex quo nutritur embryo. Exterior res quarum matricis collum recurvatur ad
autem duarum harum adhuc magis vide- sinistrum, et aliquae quarum collum re-
tur nervosa esse utraque, cum constrin- curvatur ad dextrum.
gitur et dihitatur ex natura suic substan- Adlmc autem ante corruptionem in
tise nervosse : et tunica quidom extrin- collo et in ore matricis virginum sunt
seca pure est unita et intrinseca, sicut panniculi contexti ex venis et ligamentis
divisa sit in duas tunicas quasi distin- subtilibus valdo, quae sunt signa virgini-
ctas, ita quod si excoriaretur tunica tatis por aspectum probata, et hioc de-
cxterior, excoriaretur quasi a duabus struuntur per concubitum, aut etiam por
matricibus quibus esset collum unum. Et immissionem digitorum, et parum san-
idoo divisio quam superius diximus esse guinis quod est in illis tunc cffluit. Sunt
in duas cameras, non est nisi in interiori quaedam tamen quae mcdicinis ad hoc
tunica. Adhuc autom species villorum competentibus rugosam post nmltum
longitudinaHum et latitudinalium inve- concubitum faciunt matricom in coUo
niuntur omnos in tunica interiori. vulvae, et ipsa rugositas effigiat pannicu-
Adhuc autem matrix aliquando ingras- los, et virgines inexpertis apparebunt.
satur et inspissatur quasi impinguata sit, Haec igitur dicta sunt de matrice.
et hoc fit in hora menstrui, et postea Yirilia vero qufc sunt conversio ma-
cum purgata est, oxtonuatur et exsicca- tricis et colli ejus, sicut dixinms, hoc
tur, cxtenuatur et dilatatur per extonsio- modo componuntur. Duo enim tosticuli,

ncm embryonis quando oxtenditur in ea :

sicut in anteccdentibus est declaratum,
tunc enim tantum dilatatur, et prolon- suntunum de membris principalibus in
gatur secundum quantitatem corporis quo sperma gonoratur ox liumiditato nu-
embryonis. In coitu etiam exit matrixad trimentali quae dofertur ad eos in venis.
os vulvae ot appropinquat oi quasi deside- Ilaec onim humiditas cst magis subtilis
ret attrahoro spcrma, et post redit post sanguis dc toto corporo ad gh)b<)S to-
coitum. Et idoo dixit Pythagoras matri- stium attracta. ILoc aulom commovotur
cem esse animal distinctum per soipsuni. in cis pcr spiritum qui in ois ost, ot dii^o-
Nervosa autem dicitur sicut diximus su- ritur et comi^lotur. In moatibus euim to-

pcrius propter similitudinem substantia) sticulorum plurimaj sunt venarum pul-

H8 T). \U). MA(.. ORI). PRyEl).

santiiim cl (iniciariiiu [^artcs, (|tia' oinncs tiiiic dilatatiir ad inlcriorcm tiiiiicam oxoi
(l(M'ivanliii' a diiahiis vcniis, oitlii vidcli- coiiloxoiidam.
ccl ul venlrcin liahcnlo. Tot cniin dc illis .lain otiam dictum cst in anatumia ve-
ad tcsiiculos, ct eomm intcriora convc;- 7iar>nn, (juod ad globum sinislrum vcnit
niunt, quod si unum suspensorium unius voiia j)ortans san<^uincm in nutrimentum.
iilobi incidatur, apparcbunt plurimarum Ad doxlrum autcm venit alia ab alia qiuc
V(Miarum incisioncs : quia ij)sa susj>cn- fundit in ipsum sanj^uincm maj^is dij^c-

soria (Miam ad lactum ostcndunt sc cssc slum ol magis al) aquositatc mundatum :

composita cx jduriinis filis vcnarum. iioquo ost improbabile quiii ciiam p(!r

Cum autcm complctum cst spcrma in sponi;iositatoin mombrorum aliquid in

globis, cffunditur ex eis in vasa scmina- tcsticulos descendat quod in spcrma for-
ria qua' ducuut in canalcs virg,T, sicut matur. Et licot in utroquo globo spcrina
diximus supcrius, ct in coitu projicitur ft)rmctur, tanicn ut frequentius dextcr ad
in mulicris vulvam ut attrahatur a ma- boc foriior cst quam sinister, nisi sit de-
trice, et obviat ci orificium interius ma- stitutus ex aliquo accidente. Yasa autem
triciscum biatu et forti attractionc, spermatis sivc canalia incipiuiit pcr sc
dummodo ambo simul projiciantur spcr- singulariter ab utroque globo scparatim,
ma viri vidcHcct ct mubcris. sicut ctiam globi scjiarati sunt ab iiivi-

Tcsticub autcm creati sunt cx carnc ccm licct unus ambos contincat oxcos
: :

alba j^bmdulosa dura replcntc intcr com- ct non sunt duo propter boc quod unus

plcxioncs ncrvorum et vcnarum ct artc- non possit comj)Iere sperma sine rcliquo.
riarum : et ba^c caro magis inter omnes Quia vidimus j)Iurcs cocuntcs ct gcnc-
similis est carni mamilbc : ct sicut de rantcs pcr unum solum exciso rcliqiio.
carnc mamintC diximus, ita ct ista assi- Sed sunt duo, quod si contingat uni iio-
mibit sanguincm dclatum ad se colori cumentum, quod per alterius operatio-
suo, et facit eum album. Adjuvant au- ncm fiat naturee intcntio. Istarum autem
tem ad hunc colorcm ctiam acr et spiri- viarum spermatis utraque scnsibilitor di-
tus qucC sunt in glol)o ex venis pulsanti- latatur propc globum, et postca incipit
bus. constringi, quamvis in mulicribus divi-
Amplius non oportet laterc, quoniam dantur versus ilia, sicut diximus suj)C-
suspcnsoria tcsliculorum qute sunt venaj rius. Hicc autcm vasa in viris asccndunt
et arteri» et ncrvi globorum, oriuntur in primis, ct dcinde declinant versus
a foraminibus ossis femoris, ct dcscen- collum vcsica; infcrens sub meatu uri-
dunt per pellem quse vocatur syphac, et nse.

ipsa pellis sypbac ibidem extendit se ex- Virga vero mcmbrUm est instrumentale
tra suspensoria ipsa, tegens ea : et cum ad coitum paratum ex membris quae sin-
cst cxtra corj)us, itcrum dilatatur ct con- gularitcr sunt ligamentalia ct ncrvosa et
cludit in sc globos, et fit intrinseca tu- artcriata. Principium enim originis ejus
nica oxci. Extrinscca autcm tunica cjus- ost corpus iii (juod dcsccndit caro medii
dem bursoe fit de cutc cxteriori bominis. pcctinis, ligamcntale ct lacertalc sive
Et ita patct, quod panniculi cxteriores cbordale plurimae concavitatis, in qua sit

coopcricntcs vcnas et arterias et iicrvos vcntus bumiditatum divcrsarum

ct vise

suspcnsorios globorum, sunt de substan- quse ojiciuntur pcr ipsani, quamvis sit
tia sypbac, et intrinseci jjanniculi eorum- multis coopertum et quando rcpletur :

dem oriuntur de panniculis nucbce quai ventositatc grossa forti, crigitur ct iudu-
est in osse femoris, et meatus por quem ratur.
pcnetrant, est per syphac non quidem Veniunt antem in ipsum pluriniie ar-
perfaratuin : scd quod in illa parte cum tcrise dilatatae, et adveniunt ei nervi plu-
eis ad extcrius strlctum porrig^itur, ct res ex ossibus caudse et renum exeuntes :

d
 LIB. J DE ANIMALIBUS, TRACT. II H9
et illi simt distensi per sul)stantiam substantia alba viscosa et sensibili, quai
ipsius. Tamen potius videtur componi ex est sicut nervi substantia, et ideo ncrvo-
ligamentis, quorum non est habere sen- sa vocatur : et ejus locus est sicutinter
sum, sicut diximus in anatomia nervo- femur et anum, habens collum carnosum
runi. (lalonus tamen dixit, quod norvi ad virgam viri et virgam mulieris, ita
sive ligamenta extendentia alia sunt quod canalis urinai est super canalem
ncrvis sive Hgamentis mollilicantibus spcrmatis. Adhuc autem duas habet tu-
ipsum : sed hoc non est necessarium, nicas, quarum interior quasi dupla est
Lacertos autem proprios cognoscimus ex ad exteriorem, ut mehus o])viet et resi-
musculis ejus, dc quibus diximus in stat acumini urinse. Cum
autem dicimus
I anatomia mnsmlorum. quod est nervosa, intelligimus quod sit
Amplius in virga tres meatus esse pro- ad similitudinemligamenti quod sensum
bantur quorum unus est urin^e per
: non habet, sicut et matrix, et vasa sper-
collum vesicie, quod cst pars virga?. Et matica. Diximus autem, quo duae vense a
secundus est spermatis per cxpulsoria renibus veniunt ad vesicam, quge eniul-
spermatis. Et tertius est meatus humoris gentes vocantur. Hae autem pertingentes
qui medius est inter sperma et aquam su- ad vesicam, primum perforant tunicam
doris, qui sentitur ahquando distillare ejus superiorem, et tunc divertunt versus
ab aliquo ex tactu mulieris, aut a mu- collum vesicse, et in collo ipso perforant
I liere ex contactu viri, et ille non facit interiorem, et effundunt urinam in con-
pollutionem sicut nec urina, sed est quse- cavitatem vesicse. Iste autem anfractus
dam inclinatio ad pollutionem, sicut ta- ideo fit, quando homo inclinatur, non
ut
clus mulieris se habet ad coitum cum efTundatur urina neque arctet hominem.
ipsa. Nec praitermittendum, quod virgee Sunt etiam musculi et chordse in vesica,
erectio et ventositas extendens eam, non quse constringunt eam usque ad volunta-
advenit ei nisi ex cerebro et nucha : ct tem mingendi, sicut diximus in anato-
sanguis subtilis et desiderium sive libido mia musculorum. Sic igitur urina in ve-
et concupiscentia non advenit ei, sicut sica virorum tres habet anfractus, quo-
dixit IMato, nisi ex hepate. Renes tamen rum primus est venarum emulgentium
aliquando creant ei naturale desiderium, per tunicam primam penetrantium. Sc-
ut dicit Plato : sed libidinem dicit creari cundus est diversio, quia divertunt inter
ex hepate. Omnia autem hiec nos in tunicam tunicam usque post penetra-
et
scientia de operiltus communibus animss tionem tunicse secundae. Et tertius est
et corporis ostendimus provenire a cor- ad collum vesic« ex ipsa vesica. In mu-
de, et de hoc loquemur in decimo septi- lieribus autem habet duos, quia tertius
mo hujus scientise libro. Hgec igitur de cst in eis cum secundo propter virga^ ea-
virga dicta sufliciant. rum brevitatem qua? est eis collum vesi-
cae. Iloec igitur dicta sunt de vesica.
Quia autem collum vesic» pars est
virga' tam in viro quam in muliere, ideo TTniversalitcr enimscimussubnexa essc
nos ctiam oportet loqui de vesicse anato- ventri genitaliacum suis appendiciis tam
mia. Dicimus igitur in communi, quod in viris quam in mulieribus. In termino
vesicaest receptaculum supcrfluitatis Iiu- cnim pectinis cst virga in viris, et os ex-
midse qucC vocatur urina, ad hoc facta nc terius vulvse in faMuinis : ct creatio qui-
animal guttatim urinam cogatur emitte- dem virgiB est ex carne replcnte inter
re, sicut faciunt qui distillationem pa- contextioncm ligamentorum ct arteria-
tiuntur urinse. Urina cnim colligitur in ruiu ct venarum, et ex cartilaginc non
vesica ut simul emittatur, cum voluntas quidcm vcracartilagine, sed potius cx li-

emingendi affuerit. Crcnlur juitein ex rranuMilis quse ad duriliatn vicinanlur car-

 :

120 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

lilaginis : ct ideo extondilur et retrahitur. tolum multa carne solida vestitum sit,
rilud autem quod tempore lil)idinis a (jua3 quidem nimia sit in comparatione

ventositate grossa a corde direcla intu- quantitatis staturce, malevolum quidem

mescit, est cartilago dictuni pro simili- signilicat, non autem voracem et luxu-
tudine ligamenti sive lacerti ad cartilagi- riosum. Ventrem autem molliorem atque
nem. Extremitas illius quae est caro mol- impressiorem virtutem animi et magni-
lis valde sensibilis^ vocatur piwpiitiinn ficentiam dixit Locus significare. Aristo-
secundum veritatem. In usu tamen vul- teles autem dicit, quod qui magnum ven-

gi vocatur praeputium extremitas pellicu- trcm habet, est indiscrelus, stolidus, et

laeinterioris operientis virgam. Gorium coitum amans. Mediocritas autem ventris
autem extrinsecum cooperiens virgam, cum competenti strictura pectoris, signi-
vocatur Latine culpha, et hoc est ex hu- iicat altitudinem intellectus et boni con-
miditate spermatica : et ideo cum fuerit silii.

prsecisum aliquid de ipso, non adunatur

per restaurationem, sicut nec illud pellis
inferioris lacrymalis oculi, quod est in
extremo superiori genarum. Hoc enim
similiter et propter eamdem causam non
recrescit abscissum. Et sub virga sunt
testiculi : et creatio illorum non est sicut
communis creatio
sed sunt ex
carnis,
carne alba glandulosa, sicut diximus : GAPUT XXV.
neque omnino contraria et remota est
creatio substantise eoruma creatione sub-
stantiee carnis. Et in sequentibus inge-
niabimus subtiliter rememorationem eo-
rum secundumcongruentiam diversorum
animalium : et in virga est exitus et ca-
nalis superfluitatis humidse
et etiam sper- De commiinicatione memhrorum et de
matis per diversos canales qui uniuntur anatomia sypliac.
ad foramen praeputii, sicut patet per an-
tedicta.
Physiognomia autem horum ab Ari-
stotele ad Alexandrum, et Philemone
philosopho sumenda est. Dicit enim Phi-
lenion metiendum esse spatium, quod est
ab umbilico inferius usque ad imum pe-
ctinis, etspatium quod est ab umbilico In dispositis in anterioribus partibus
usque ad colli initium in furculis hoc :
locus apostematis quod dicitur squinan-
enim in bene extenso homine secundum tia, qui est in collo super mediam colli

naturam aequale est et siquidem «quale

: spondilem super latere epiglottidis,dicitur
est, laudabilcm significat et animi vir- communicans sive medius inter pectuset
tutem et dispositionem corporis. Si au- supremam partem coUi, ubi cum capite
tem pecten longius sit, vincit animi vir- conjungitur in spondili prima. Sub as-
tus corporis habitudinem et erit quidem : cella autem locus est, qui communicat
prudens, sed non retractus a corporali- inter pectus, et latus, et adjutorium
bus illecebris. Si autcm spatium ventris omnia enimhsec tria sequali propinquita-
vincit spatium superius, erit fornicator te respiciunt ascellam : pectus quidem
et voluptuosus. Si autem illud spatium ante, et latus sub eo, et adjutorium super
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. II 121

ipsum existens. Inguen autem per hunc dehcet et sinister, forti adhaerentia val-
modum est communicans coxae quse est de : post quorum adhaerentiam continua-
a latere, et cahab, hoc est renibus po- tur diaphragnuiti, sicut diximus, ascen-
sterius, et iuferius habet locum qui mi- dendo, et partibus diaphragmatis carno-
rach Arabice dicitur, qui vocatur Latine sis, continuatione quae est unitio cum
ficteris, anatomiam post modicum
cujus extremitatibus ejus, sicut sit productus
ponemus. Intus autem infra ingucn et ex ipso, sicut diximus : sed aliquando in
supermirach, est peHis retinens mtesti- via qua asccndit adhaeret stomacho, et

na, quae vocatur sijphac a medicis. Haec ibi magnam liabet confortationem et so-
igilur membra quoe diximus, sunt pectus, liditatem substantiee suse, et dilatatur ibi
et ea quie sequunlur ipsum, et conjun- super stomachum valde : sed cum exten-
guntur ei anterius in homine. Ad intelle- ditur ultra hepar et adhaeret ei, efficitur

clum autem eorum quae nunc diximus, inloco directe super hepar existente sub-
oportet nos determinare anatomiam sub- tilis Sed cum elevalur ab infe-
valde.
tilem syphac et licteris, et eorum quae riore ad stomachum, et in reflexione
circumdant loca hcteris. qua descendit a slomacho ad intestina,
Dicamus igitur, quod post cutem exte- acquirit firmitatem magnam ex hoc, quod
riorem de qua nunc nihil diximus, ante apponuntur ei ibi venae et arteriae magnae
intestina sunt ad minus tres aut duo pan- suspensae cum eo, et tunc descendit sub-
niculi, et id quod vocatur girhwti inte- tus intestina, et includit tertiam pellem
stinorum, et stomachi: et horum oportet quae vocatur girbiitn. Multum enim de
nos scire substantiam, et originem, et subtilibus venis dilatatis et lacertis currit
utilitatem. Primus autem illorum pan- super unamtunicam istius panniculi qui
niculorum est ille qui est immediate post peritheroti vocatur, ita quod aliqui existi-
cutem exteriorem, et ideo etiam vocatur mant^ quod girbum sit pars ejus propter
vulgariter ciitis interior : a Physicis au- similitudinem ct continuationem quam
tem vocatur syphac : et ipse est qui ha])et cum girbo. Similitudinem autem
comprehendit intestina omnia anterius, hanc et continuationem habet praecipue
et cum hoc comprehendit lacertos ven- in nervositate. Gum autem peritheron
tris. Est autem spissus et nervosus iste singulariter consideratur separatus a
panniculus, sed villos non habet neque girbo, est valde subtilis tcxturce, et tunc
tanicas, sed est simplex. vere est QivocdXwY peritheroti, et subti-
Secundus autem est interior illo, et lior pars ejus, et posterior est justa epi-
vocatur iste Grsece peritJieroti, hoc est, glottalem sul) pectore, ubi continuatur
circutti rotutidus : quia theres vcl theroti cum diaphragmate, et in loco ubi oritur
est rotundum. Ratio autem
nominis ex diaphragmate in intrinseco costarum.
istius est : quia quando singuhiris est ex- In dorso autem cum extremo diaphrag-
tractus ab aliis, est sicut sphcera supra una res continuata sibi.
matis, est sicut
quam sunt queedam additamenta mollia, Lacerti autem omnes sunt posterius su-
et foramina quaedam sunt in ipso, et Iiic per carnem glandulosam, quae cst quasi
extenditur superius ad diaphragma, acsi sit eis subslrata, et est substrata venis
sit contextus ex funibus diaphragmatis magnis quae tnesaraicie dicuntur, per
reflexis et dependentibus inferius cx loco quas ab intestinis succositas ad hcpar
in quo continuatur cum epiglottali et vehitur, quae conlinue ducuulur ab hc-
dorso et lateribus in circuitu ex parte pate ad stomachum et intestina. Suut
anteriori et laterah et posteriori ventris : autem qui opinantur istos pannicuh)s
et hic est subtilis extensus sub cute exte- non habere villos trium virtutum attra-
riori ventris, et suo panniculo, et adha^- hentium, qui suntin inlestinis el stoma-
rent ei duo ex lacertis ventris, dexter vi- cho, sicut ostendemus posterius. Istaau-
 122 1). ALB. MAG. ORI). PK/ED.

tcin (luo volainiiia sunt duo lulaiuiua vi- parva siiut et dcbilia. Aliquando ctiam
scerum in coucavilale vcutris iuforius : vidctur coutinuari cum hcpaio cl collo
et cum perveniuul ad pecliuem, liuut iu dorsi : scd coutinuatio cliam levis est et
eis duo foramina stricta per qua^ traus- dcbilis. Suspetisioncs autem nihil aliud
eunt duo suspcnsoria duorum tcsticu- voco, nisi fixiones et adha^rentias girbi,
lorum, dextrum et siuistrum, sicut dixi- (jirbum autem istud esl sicut saccus qui-
mus in anatomia tcsticulonim in pneha- dam, qui si essct scparatus, et aliquid
^ bitis, ita quod sitexeis ibi cistis duoniui ponerctur in ipso, rctincret ipsum. Di-
testiculorum, qua^ vocatur oj-chs. cunt autem isti, quod in veritatc myrach
Sub duobus velaminibus, sypliac
his cst panniculus qui cst post cutem, et est

videlicet ct peritheron, cst girbum sicut carnosus, et hunc nus superius diximus
jam ante dixiums. (jirlmm autem est esse S3q)hac. Lacertus autcm positus in
compositum ex duobus pauniculis, quo- suprcma tunica vcntris, est dc substan-
rum unus cooperit alium, inter quos tia myrach. Tunica autem quse est infima

sunt arterise plurimoe et venae, sed vena? tunicarum lacerti ventris cum panniculo
sunt pauciores arteriis. Et iigura istius subtili contincnte ventrcm, sccundum vc-
girbi quidem cst sicut sit cistis quaedam, ritatem cst syphac : et hunc superius nos
et alligatur stomacho ct mcsaraicis circa diximus esse myrach vel peritheron.
colon. Scd ortus ejus est sicut procedat Girbus autem est sicut interior pannus
ex quadam supernuitate reflexa, ct peri- syphac istius, et sicut exterior panuicu-
theron descendente apud stomachum, et lus secundi. Et hoc coucordat cum supra
duodenum, et cx infcriori pai-te cst sicut dictis.

sit superfluitas peritlieron, quge reflecti- autem istorum corporum

Utilitatcs
tur de subtus ascendendo ex pectine. suut in communi, ut calefaciant et con-
Primum ergo quod cooperit ventrem, tineant stomachum, et quod tutentur vi-
est cutis : dciude sub ipsa est pannicuius sccra. Girbum autcm spccialiter juvat ex
prinms, qui est syphac : dcinde sunt ia- sua pingucdine quoniam ideo positum
:

cerli, et postea est pcritlicron, ct infra est super stomachum, et hepar, ct supcr
illud girl)um, et postea iutestina. omnia intestina homiuum^ co quod mul-
Aliqui tamcn suut qui de liis aliter de- to magis egent adjutorio digestionis
terminant quod tauien ad idcm redit.
:
quam viscera aliorum animalium, co
Dicunt enim, quod ex finibus diaplira- quod debiliores sunt virtutes digestivse
gmatis oritur syphac, et ex sy[)hac qui- iu homine quam in auimalibus aliis et :

dem cum duabus venis, pulsatili scili- ideo etiam fccit ipsum natura spissum,
cet et non pulsatili, cx ramis earum ex- ut diu retincat calorem fecit ipsum sub- :

tensis supcr stomaclium texitur substan- tilc, ut levior sit cjus adeps ad poran-
tia girbi, qua' ex dua])us aut pluribus tu- dum : et fccit ex adipe pingui, ut facile
nicis contexta est, secundum loca diver- apprehendat calorem et diu teneat eum :

sa sibi inviccm superpositis : et sunt pin- adcps euim bene rccipit calorem, et diu
gues cooperientes stomachum ct intesti- teuet cum propter viscosilatem : ct hac
na et splenem ct mcsaraicas : ct hae tu- eadem de causa a posterioribus dorsi
nicce sunt reflexGe ad latus interius. IToc cxtenditur supcr ipsum vena pulsatilis
autem girbum licet sit separatum sub- magna calida ut fcrat et augcat calorem,
stantialiter a stomaclio et his quiC coope- cui ctiam associatur alia quieta magna
rit,tamen cst suspensum super ea Aili- calida propter multitudinem sanguinis
gatio autem istius suspensionis prtecipue qui cst in ea.
sunt glauduhe quoedam, qua' sunt inter Summa igitur determinationis nostrte
A^enas mesaraicas et intestinum quod hoec est, quod syphac est panniculus pri-

vocatur diiodcmim : sed suspensoria sua mus et spissus et nervosus, et comprc-

 LTB. I DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 123

liendit viscera nutriliva omnia, et tegit catur. Sed quod circumslat ipsum extra,
ea, et declinat ab eis ad interiora, et al- cst anus qui est callis stercoris ve-
ligatur in dorso et in lateribus et an- hementis sensus positus in clibani
te in superioribus cum diaphragma- parte infima. Callis autem est ideo
te. Inferius autem adhreret vesicse et duo- ut educatur per ipsum superfluitas sic-
bus iliis, et ibi habet duo foramina, quee ca putrida. \'eheinentis autem est

sunt duae vioe per quas transeunt suspen- sensus, ut sentiat quand(j claudi ct

soria testicuh^rum : et cum iUa foramina quando aperiri debet. Et ideo quan-
diUitantur, descendunt per ea intestina in documque paralyticatur, emittit stcrcus
oxeum. Syphac enim ligat omnia viscera ignorante homine, et hoc est foedum. In
simul, et cum dorso, ita quod firmiter inferiori autem parte est, ideo quia su-
congregantur, et unitur syphac dorso et periora sunt nutritiva aut spiritualia, et

in circuitu diaphragmatis, sicut oriatur ex illa corrumperentur per hetorem sterco-

ipso et producatur ex finibus ejus super- ris si esset in eis. Oportuit igitur quod
fiiiis dependentibus, et non habet villos inferiora sibi deputarentur clibani. Quin-
sensibiles, sedestcorpus simplex : etutili- que autem vense circumslant ipsum,
tasejus est quoe dicta est, et insuper quia quoe omnes al[jLoppoio:? '
Graece vocantur,
juvat intestina ad expressionem faecis et hoc est, fluentes sanguine^ eo quod pro-
venlositatis, et juvat vesicam ad urina? pter conatum aliquando aperiuntur, et

expressionem et ideo est spissum sy-

: sanguis effluit. Sunt etiam ibi multi ner-
phac et calefacit sua spissitudine intesti- vi currentes ex osse caudae, ex quibus
na. Secundus autem est qui vocatur est subtilitas sensus, et ipsius in inferlori
inyrach aut peritlieron : et utilitas illius hsec porta stercoris est posita, ut faci-
est rephM'e quod est inter hicertos ventris lius ad ipsum descendat stercus, cujus
et intestina simul, ut nihil sitvacuum in proprius motus est descendere.
quod cadant superfluitates, et comprimere
interiora viscera evacuativa, ut repeUant Haec igitur de exteriori parte ficteris

a se humores quibus crearetur

fortiler hic paucis dicta sunt : quoniam in se-
hydropisis et alii morbi si remanerent in quentibus dispositionem interiorum ip-
aliquo loco ventris. Tertium autem est sius cum aliis interioribus visccribus de-
girbum cujus utilitas jam dicta est. terniinabimus. Sed quia nos de locis su-
Ex his igitur scitur substantia et locus perius quse plui-ilms communicant_, feci-

et utilitas panniculorum ventris, qui in mus mentionem, sicut locus est squinan-
communi nomine ab Aristotele telse vo- tiaB, et inguen ideo sciendum
ascella, et :

cantur, ab autem communiter vo-

aliis quod locus communicans membris plu-
cantur sijpJiac, et quidam vocant eos ribus dicitur duobus modis. Unus qui-
mijrach, et non curamus de nomine dcm est ille quem diximus, quod plura
quando res bene determinata tenetur. membra referuntur ad ipsum. Alius au-
I)e anatomia autem ficteris hic non tem est qui dicitur locus communicans
determinamus, nisi quod circumstat pluribus, quando est quidem membrum
ipsum exterius. Ficteris enim proprie in- per sc, sed habet collimitationem cum
terius est intestinum, ex quo motu mu- alio per nervum ligantem, sicut dicitur
sculorum et quatuor lacertorum, sicut in labium inferius habere coUimitatiouem
analomia miisculorum determinavimus, cum stomacho et ideo motus labii infe-
:

ejicitur stercus : et hoc aliis longaon vo- rioris indicat futuruni vomitum, co quod

* R. al[xa, sanguis, etpsw, fluere. Hcmorrhoiile.

124 D. ALIi. MAG. ORD. PRyED.

inovontur laliludinalcs villi slomaclii ad cl borum qui(h>m composilio scitur ex

cibum cjiciendum. analomia ossium et nervorum et muscu-
Secundus modus cst, quod dicitur lorum ct vcnarum qu<T. sunt in ipsis.
membrum communicarc cum alio, quan- Latera autem sunt conimunia dorso et
do cxpcllit ad ipsum supcrduitatcs, eo pectori : quoniam commuuicant inler
quod dirigitur ad ipsum et continuatur, dorsum ct pcctus, et sunt ccjstse corum,
sicut dicuntur asccllui communicarc ul dicit Aristotelcs, octo cx utroquc la-
cordi, et pars qua> post aurem est, dici- tere, octo videlicct hinc, et octo inde :

tur communitcr ccrcbro. ct veritas est, qu(jd nonsunt nisiseptem,

Tertius modus, quando sc invicem ju- sicut nos supcrius diximus : sed Aristo-
vant ct impediunt membra divcrsis opc- tcles connumcrat duarum fur-
costis ossa
rationibus suis, sicut dicitur frons com- cularum, quae sunt supcr ea et non vo-
municarc cum cercbro, quia bcne ope- cat costas, nisi costas veras : et in cor-
rans, juvat ipsum, et in aliis stomachus pore hominis plusquam in alicuju^ alte-
destruit cerebrum et ita est etiam e
:
rius animalis corpore sunt distinctioncs
converso, quod cercbrum malum per situum, ita quod in eo cst pars simpli-
fluxum rheumatis impedit et deslruit citcr superior, et pars alia simpliciter
stomachum. inferior, et pars simpliciter dextra, et
pars simpliciter sinistra, et pars quae
simpHciter est ante, et pars quae similiter
est posterior, sicut nos in libris dc Coelo
et Mundo detcrminavimus. Sed ea quae
sunt dextra et sinistra, sunt similia in figu-
ra, licet dissimiliasint in virtute : ct causa
Imjus est, quod haec omnia pertinent ad
unum motum si sunt mcmbra motiva,
CAPUT XXVI. quia tunc dcxtra cst unde cst motus, et
sinistra pcr quam fit regyi'atio vcl rctra-
ctio motus ejusdcm. Si autem non sunt
motiva mcmbra, tunc pertinent ad cam-
dem operationem, sicut duo oculi, et
duae aures, et duse manus, ct sic est in
ahis. Dextrum tamen ct sinistrum sim-
De anatomia posteriorum membrorum, pliciter pertinent ad motum localem.
et symmetria et physiognomia. Membra autcm posteriora quse sunt in
dorso,nequeinligurancqucvirtutc similia
sunt mcmbris anterioribus, eo quod non
pertincnt ad cadcm ofHcia. Sed potius
posteriora sunt quasi fundamenta su-
stentantia, et anteriora sunt principia
alterationis sensibiiis. Similiter autem
ncc supcriora sunt similia inferioribus in
Nunc autem conscquentia rationis cx- figura aut virtute proptcr causam quam
poscit, quod etiam posteriora membra diximus, quia videlicet nonformantur ad
exteriora et lateralia determinemus. cadcm officia ct operationes, quia supe-
Dicamus igitur, quod totum illud quod riorcs sunt ad animae operationcs quae
est posterius, communi noniinc dicitur dicuntur animales, inferiora autem cli-
dorsum, ct sccundum istam communita- bani sunt quidcm naturalium virtutum.
tcm comprchcndit spatulas ct spondiles : Inferiora autem totius corporis sunt ad
 LTB. I DE ANIMALTBUS, TRACT. II 125

motum processivum formata organa, spondens in cubito, quia non fuit neces-
quamvis quoedam vidcanlur liabere pro- sarium, quia os quod limen genu voca-
portionalitatem similitudinis ad invicem tur, ideo positum est super juncturam,
in bonitate quse est fortitudo carnis, sic- ut si ruat ex gravitate corporis, quod
ut adjutorium proportionatur coxie in sustentet in cam partcm ad quam curva-
boc quod utrumque componitur ex mu- tur. Firachium autem non sustinct ali-

sculis et chordis magnis et ossibus forti- quid, sed opcralur opcra ad qua? exigitur
bus ad motum extensionis et retractionis diligentia et studium : et ha?c melius
et circumdationis pertinentibus : et hoc fiunt soluta junctura, quam limitata et

modo videturin similitudine compositio- figata. T^ostbrachium autem est manus

nis ct motus proportionari pes manui, cum his quffi appcndent sibi, etestminor
scd pes digitos habet ad fortiter figendum, brachio quoad ossium quantitatem et :

etmanus habct digitos ad fortiter appre- est in manus principio rasceta, et postea
hendendum et tenendum : et haec simi- pectcn manus qui dividitur in quinque
litudo proportionis facit, quod quidam a digitos, quorum quilibct dividitur in eo
nativitate carcntes numibus et brachiis, quod a manu separatus cst in trcs arti-
opera manuum nmlta cum pedi-
faciunt culos ct tria ossa et conjuncturas quaj
bus et crurl])us, eo quod manus et bra- sunt ossasisamina juncturis propter re-
chia sicut crura et pcdcs laxarum sunt pletionem interpositam, prfetcr poUiccm
conjunctionum, et habenlia musculos et qui in hoc separatus cst a continuitatc
ncrvos in Ires motus, ejectionis videbcet manus, non dividitur nisi in duos arti-
et contractionis ct circumdationis. cuh^s, ct duo ossa, et duas juncturas
Sed non hiteat nos, quod manus et supplentes vacuitates hixai juncturoe qua?
pedes et coxce et brachia sunt pro certo est in ipso.
membra dextri ct sinistri, quse sunt prin- Tn quinque autem digitis servatur sym-
cipium latitudinis, ct non nisi quoad re- mctria mirabilis, quod in quofibct qua-
spectumaliquem suntinfcrius etsuperius, tuor digitorum, primi duo articuli sive
quoe longitudinis sunt principia. Hujus duo ossa quee sunt antcrius in (bgito,
autem signum est, quod virtutcs dextri eequafia sunt uni quod cst pctstcrius in
et sinistri quoad motum localem non ex- eodcm, in quo digitus conjungitur pecti-
perimur nisi in cruribus et pcdibus et ni manus ct omnia tria ossa qute sunt
:

brachiis et manibus et ideo ctiam con-

: in digito, sive trcs articuli cx quibus to-
tingit, quod quando naturaliter adjuto- tus componatur digitus, sequafia sunt
rlum brachii diminuitur, sicutfit in sini- ossi respondenti sibi in pectine manus
stra parte, tuncetiam in eadem parte di- cum osse rascetse usquc ad asscyd cui
minuitur etiam coxa, et eodem modo colligatur : et tamen sigifiatim conside-
etiam pcs diminuitur, et diminuitur ma- primum est brevius secundo, et se-
rata,
nus : et causa quidem diminutionis est cundum tertio, et tcrtium quarto. Tn pol-
diminutio virtutis. Causa autem similitu- lice autem duo quae faciunt poUiccm,
dinis figurai est conformitas oificii et §unt tcrtio quod protcnditur ad
a:^quafia
operationum. asseyd. Sed unumquodque in scipso est
Adhuc autcm os quidcm adjutorii est sequalc altcri.
unum solum, quod a junctura humeri Spatium autem longitudinis totius ma-
usque ad cubitum porrigitur. Ossa autem nus eequatur spatio quod est a cono nasi
brachii inter cubitum et rascetam, sunt usque ad primam snturam pcr os frontis
duo q\icB,assei/d vel arnndines supcrius ct pcr os sincipitis : ct cx hoc rcfinqui-
vocari diximus. Incodem autcm numcro tur, quod digitus sit a^qualis fronti et

sunt os quidcm coxic unum, crurisautem sincipiti. IHe, inquam, digitus qui lon-
duo. Sed limcn genunon habet aliquid rc- gior q\ ineditts vocaim' . VA ctiam quod os
 J26 1). AlJi. MAG. ORD. VnAA).
IVoiitis cl os sincipitis siiit ffi(|Uiilia sc- pcr longiludincm ossium, ct ea quae est
cuikIuui uaturani, licct hoc uou videatur per ossium cxtrcuia, sive secundum la-
propler curvaturani ossis siucij)itis ma- titudiucm ipsoiHim (st ciim illai dua3 li-
:

jorcm, (juamsit in ossc frontis : spatium ne;e sint vel tres, totam p;dm;im lirulen-
euim quo(^l cst a cono nasi usque ad li- tes, dicuntPhysiognomi (juodsignaturvi-
neam quoB cst sul) naso in latum, csl ta) harum liucarum una va-
longitudo. Et
sequalc frouti : et hoc item aequalc est dit pcr longitudincm vola^ et creatur a

spatio quod cst a linca quae est sub naso curvatui'a pollicis ad voLt intcrioni. Se-
usque ad lincm menti. cuuda autcm vadit pcr latiludincm volae
Adhuc autcm pcde immobili circum- creata a curvatura indicis ad domesti-
posito in umbilico et circumducto ad cum mauus. Tcrtia incipit ab iuferiori
spiitium extensi ])rachii, et m;mus usque (3Jusdem latitudiuis, crcata a curvatura
ad medii digiti longitudincm, tanget e;i- auricularis versus rnanus domesticum.
dera periplieria extremitatem pollicum Cum enim istae symmetriae a virtute for-
in pcdibus, si rccte corpus extendatur, ct mativa optime perficiuntur in extreniis
hilitudo ab humcro in humcrum subtri- longe a corde distanti])us, signum est
pla crit longitudine totius corporis a ver- quod iu propinquis existens potentia
tice summo capitis usquc ad plantam pc- multum possit super corpus influendo vi-
dis : ct insupcr habct pahuum secundum tam. autem naturalis potentia creat
Ilaec

quod pahiius geometrice dicitur latitudo vitam contiuuationem in tempus

et vitae

volae sive pectinis manus : et si aliter est, lougum. Ubi autem fuerint dua breves,
error est miraculum. Spatium autem
et signihc^itur materia cx humore inordina-
a foramine colli usque ad umbilicum, to et interminato vincere supra virtutem
ivquatur spatio quod est ab umbilico us- formativam : et sic ])reviabit vitae perio-
que ad Iinem tlcteris. dum : putrescit enim ante tempus inter-
Amplius autem conjunctio quae con- minatus humor, et breviabit vitam. Nos
tractio et clausio digitorum vocatur, fit tamcn inferius ph)'siognomiam subtilem
ad domesticum manus, et ad illam par- horum omnium iterabimus quae descrip-
tem flectuntur digiti, ut fortitiyr appre- sinms membrorum.
hendant : et cum extenduntur et expan- Amplius autem silvcstre palmae sicut
duutur, flccluntur ad silvestre : et ideo et silvcstrc pedis est venosum valde et
secundum naluram extensi digiti parvam nervosum, ct multa continens ossa plus-
arcuositatem debent habere ad silvestre : quam aliqua pars corporis sibi sequalis,
et si incurvantur digiti in tantum, quod et est paucse carnis, quia caro non potest
in medio accipiunt curvitatem, hoc sig- sustinere opera multa et dura quae fiunt
niticat nervorum extensiouem et molli- membris illis, sed esset continuus dolor
tiem, propter quod in pueris et foeminis operantibus.
hcri aUquando videmus. Similiter autem Inferius autem in latitudine sunt co-
pcr nervos el musculos contrahitur et ex- xte alligatai anchis : ct postca sunt ge-
tenditur locus, ubi est nidix adjutorii in nua super quae est bs quod Arabice vo-
osse spatuloe et osse humeri. Et hsec om- catur addaicon, quod siguificat limen
nia patent per ca qute diximus in ana- (jenu. Omnium utilitatem jam pluries di-
tomia ossiwn ci nervorum. ximus. Et post genua sunt crura. Ante-
Pars autem interior manus propter rius autem cruris ubi est tibia propter
plicaturas ossium rascetae, et digitorum, acumen et curvitatem quam habet, na-
et pcclinis, participat quasdam lineatio- sus cruris vocatur : et posterius ejus ubi
nes manifestas propter quatuor modos iu concavo ossium pendet sura, vocatur
juncturarum qui sunt in parte illa. Ibi venter cruris proptcr similitudinem tu-
enim est stricta et soluta : et ea quee est moris et mollitiei. Et illius quidem surae
 LIB. T DE ANIMALIBUS, TRACT. TI 127

cuni musculus magnus, creatio est ex

sit tum pcdem a-qualiter, supcrlicie plantae

carnc replentc et nervo et vena reticula- in terra jacenie, significatur astutia ct

ris, sicut exigit magni musculi composi- maliiia dispositionis. IIoc enim cst si-

iio : ct membrura quod cst intcr infcrius gnum frigidi phlegmatis abundantis su-
cruris et antcrius ipsius a latcre, est id pra formativam : et hoc quidem facile

quod Aral)ice vocatur caJiab. Est infc- recipit formas, ct de facili moverctui-
rius talo ubi ossi rascetiB pedis inquo- eliam a motore debili : et ex hoc causa-
dam ossc quod supcrius nominavimus iur astutia fteminea in rcbus parvis et

os cruris infigitur. Postcrius autcm mi- inutilibus ei nocivis, ci signilicat malam

noris partis pedis est quod vocatur Ara- secundum Pyihagoram ftcminarum dis-
bicc achih, hoc est, os calcanei. Major posiiionem. Quando autem pectus pedis
enim pars pedis est anterior, et minor fuerit concavum, e converso significatur

posterior. ITsec autem omnia manifesta per contrarium hujus bonitas intellectus,
sunt per ea quae dicta sunt in aiiatomia et compositio bona morum, nisi fuerit
memhrorum similium, quai sunt ossa, et nimia macie cavatus pcs cnim me-
: btec
nervi, et musculi, et venae, et arteritE lancholicai cssct consumpiionis. Os au-
quse sunt veuic pulsantes. icm quod Arabicc, ut diximus, vocatur
Adhuc autem id quod est anterius in addaicon, quod est limcn genu, est
pede sub extremitate qua3 rcspicit inte- communis junctura inter coxam et crus,
rius ad alium pedem, et est etiam in mi- ubi inflexio fit, non quidem ad ambulan-
nori pede, hoc est, in minori parte qute dum, scd ad alios cruris molus, sicut su-
est pars, vocaiur pectus pedis, proptcr pi'rius (liximus.

similitudinem concavitatis : dicimus enim Sic igitur membra qufe nominavimus

hunc minorem pedeni. Totum membrum in cxieriori corporis, communia sunt vi-
processivi motus, quod rigil Arabice vo- ris et fffimiuis, ncc esi situs in eis aliquis

catur,vocamuspedem:ethujusniinorpais nisi quem diximus, scilicet secundum

in tres partes ipsius quae sunt coxa, crus, superius ei inferius, et dextrum et sini-
et pes, est membrum quod pes vocatur : strum, ei ante et retro. Non enim du-
et hujus ulterius minor pars est calca- bium esi quando omnia membra quai ex-
neus. Et secundum iiunc sensum eliam ierius sita sunt in corpore, sini cogniia
vocatur ab Aristoieles niinor mauus, eo secundum sensum. Sensus autem osten-
quod minor est trium partium qua' sunt dit dispositionem membrorum quam in-
adjutorium, et manus.
l)rachium, ei duximus. Quod autem bic ialium faci-
Quod auiem sequitur conjunctum supc- *
mus rcmemorationem, idco fit, ut com-
riori parti pedis, ex nmltis componiiur pleius et perfectus sit nosier sermo de
ossibus et ncrvis et venis : ct in extremi- scientiaanimalium. Nos enim intendi-
tate propter munitionem digitorum, sunt mus comparare omnia membra aiiorum
ungues : et similiter sunt in digitis ma- animalium ad isia qUcC diximus mcmbra
nuum quse sunt ossa mollia, ut superius homiuis ei ideo oportet quod nihil nos
:

diximus. Omnes autem digiti tam pedis lateat de siiu ci ligura quae cst in eis se-
quam manus, conirahuntur et extrahun- cundum naturam. Pcrfccium cnim est
tur per modum quem supcrius dctermi- principium cognoscendi impcrfcctum.
navimus. Solus autem homo perfectissimus cst
Adhuc autem si ad physiognomiam animalium. Solius cnim hominis mem-
paululum dicemus quod
rcspiciamus, bra sccundum proporiionem proportio-
cum quod jam ante vocavimus
inferius naniur perfcctissimo, quod est mundus
pcctus pedis, fuerit carnosum, et non et ctclum ei contincntia mundi totius : et

concavum, ita quod ambulans supcr ip- ideo ctiam pcrfcctissinuun corpus homi-
sum sequali superficie ambulet super to- nis essc invenitur. Superiora enim re-
 128 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
gontia ct fonnalia in hominc diriguntur post ipsum gustus sccundum quod est
sccundum situm ad sujxTius mundi, ct quidam laclus. Alii autcm sensus qui
intclligentia movct ct rcj,nt in cis, sicut complexionem non indicant, sunt in ho-
facit supcriora mundi cl ha;c intclligcn-
: mine liebctiorcs ca^lcris muitis aniinali-
tia non cst alicujus corporis actus, sicut bus,

ncc intcUigcntia quic movct et rcgit id Istc igitui- cst situs mcmbrorum mani-
quod cst supcrius mundi, et hoc non cst fcstus, qui situs cst in cis sccundum or-
ita in aliis animalibus qua^dam cnim co-
: dineui positionis naturalis : et hsec mem-
rum impcrfccta sunt, nec omnia ista bra sunt cognita secundum consuetudi-
membra habcnt. Qua^dam autem hahcnt, nem quam tenet natura in membrorum
sed nou sccundum situm mundi, sicut positione : ct si alitcr sit, contingit casu
homo hominis cnim caput in quo sunt
:
ct pcr crrorcm. Ilorum autcm mcmbro-

virtutes intellectuales et animalcs, posi- rum physiognomia accipilur a Palemone

tum cst supra totum corpus rcgiminc ct ct a Loxo Phih)Sophis, qui subtilius

situ sccundum creationcm et situm mun- quamalii sunt cam rimati.

di totius, sicut supra diximus. Capita ve- Incipiamus igitur a superioribus, di-

ro aliorum animalium supra corpus qui- ccntes secundum Palcmonem, cjuod qui-

dem sunt rcgiminc, sed non silu : decli- dcm crassi sed solidi virtutcm indicant,

nant enim antcrius piona in terram, et
non sunt crccta sed in hoc convcniunt
:
quod habent qucmdam ordincm positio-
Lixi autem infirmitatem animi et timidi-
tatem ostendunt. Humcri autem tenucs,
ct qui in acuminc erecti sunt, insidiosum

nis mcmbrorum cum hominc in corpori- indicant hominem. Qui autem discretos

bus suis, scd non in situ mundi, quia in habent articulos ct nodos, ad stultitiam
omnibus cis post caput cst collum si ha- referuntur, Tota autem junctura adjuto-
bent collum, aut id quod cst loco colli si rii ct l)rachii et manus, quando in lan-
collum non habent, et post coUum cst tum prolixitatis extcnditur, ut erecto
pectus et dorsum pectus quidem ante-
:
corpore extremitas medii digiti appro-
rius, dorsum autem postcrius ct venter :
pinquet ad genu, licet mensura quatuor
est post pectus, et postea sunt ancha", ct deficiat digitorum, humiles ostendit ho-
coxa^ crura, ct pedes, sicut diximus in mines et fortes. Cum autem prolixitas

antchabitis. Sed situs in aliis animalibus, ha^c ad femur desinit vcl parum ante,

diffcrcntiis situs mundi non respondent malevolos decLarat homincs malis alie-

directc. nis gaudentes, qui invidi vocantur. Qui-

Scnsus vero organa ex maxima partc cumque autem cibum cum discretione

inanimalibus, sicut oculi, et narcs, ct sunt sumentes, pra^tendunt et exten-

lingua, sunt posita anterius in facie, pree- dunt os usque ut occurrat manui, bre-
tcr solum instrumcntum auditus, quod via ct decurvata habent manus ct bra-
compositum cst in'Litcribus capitis cu- : chia, et sunt similiter malevoli et in-

jus causam jam superius assignavimus vidi gaudentes in malis alienis. Tenues
in anatomia aurium sed directe respi-
: autem cubiti, aut ctiam pleni, sed imbe-
ciunt oculos sccundum altitudincm. Ocu- cilles, significant eos qui sunt indociies
li autcm hominis magis vicinantur pro- et rudes. Amplius nimium breves et exi-
portione quantitatis sui capitis, quam gui, fortes demonstrant et bene sagaces.

oculi aliorum animalium. Intcr oculos Crassseautem manus si digitos breves ul-
namque aliorum cst hititudo frontis ip- trauKjdum habcant, dcclarant tergivcr-
sorum, sed non est inter oculos hominis sorem et insidiosum et furem. Manus
nisi acumen Et sensus quidem ta-
nasi. autem intortse et tcnues loquacem signi-
ctus qui solus indicat complexionis bo- ficant ct voracem.
nitatem, est in hominc subtilis valde, et Diffitos autem loncros longitudinem
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 129

auricularum hepatis, Avicenna dicit si- latis jaceat natibus, et molli carnc cir-
g-nilicare : magnitudo corumdem
sicut ct cumdata, foemininum est, et ctToeminatos
cjusdcm Iiepatis declarat magnitudincm, ostcndit. Si autcni pars prolixa est ct de-
et parvitas parvitatem. Ungues etiam al- sinit in acutuni, intemperantiam ostcndit

bi plani molles ct tcnucs et subrul)entcs libidinum, ct timiditatcm. Virilis autcm

et Lene pcrlucidi, optimum in homine in- cssc solet cui moderata el solida. Si ilia
gcnium indicant. Et hoc est unum ex si- solida fucrint ct dura ct discrcta fucrint
gnis quod valdc raro fallit, quia talcs ossibus^ indicant ferum ct bcllatorcm
ungucs ah optima procedunt comple- hominem : talia cnim ilia ad leoncm
xionc. Ungucs autem inflexi et curvi, ra- Plato dicit rcferri. Si auteni sint molli
paces indicant ct imprudcntes : ct si sunt carnc complcta, muliebrc ingenium dcsi-
cummacic digitorum, significant futuram gnabunt. Qu;b autcm nimium cxosa sunt
elhicam vcl pthisim, aut utrumque illo- ct rugosa et tcnui culc circumdata, sicut
rum. Qui autcm imprcssi sunt in mcdio sunt ilia simiarum, malignitatcm pricten-
ct nimium spissi, signiticant fcnh^s homi- dunt. Earumdem autcm rcrum ctiam fc-
nes et stohdos. Brcvcs autcm nimium mora sunt signa secundum Palcmo-
ungues declarant malignum. Ejus dispo- nem. Quia ctiam fcmur ct ilia subjecto
sitionis indices sunt compallidi ungucs ct non dilfcrunt, scd ratione, sicut [)atct cx
nigri. Asperi autem et rotundi proni de- anatomia fcniorum.
clinant in venerem. Quando autem sinc Nunc autem signa sumamus ex cruri-
manifcsta causa ungues de facili cadunt, bus qune sunt inter genu pcdcm. Dicit ct
lepram significant futuram. Digiti ctiam cnim Aiistotelcs, quod gcnua qua; intcr
cohgerentes et conjuncti invidum ostcn- sc convcrsa sunt, quasi collidantur,
dunt homincm autcm ct C(jnglo-
: collccti ad foemincam refcruntur pro[)rictatcm.
bati, avarum dicunt et malignum parvi :
Quando ctiam pars cruris quic sub genu
vero et tenucs stultum. E contra autcm cst ct vocatur sura, cst plcna ct quasi
parvi et crassi, ct invidum et audacem gravida, sordidum signillcat hominem ct
indicant et ferum. Qui autem nimis vici- intemperatum ct impudcntcm scrvilcs :

ni sunt et tenucs digiti, longe sunt a sa- enim mores haec signa compi-chcndunt.
pienlia. Si autem modcrato spatio in sc Cum autem modcratce sunt magniludinis
distant, leves dicunt esse et loquaccs. Qui ct plenitudinis solid:e ct discrclai ad in-
vero tcmperatse sunt magnitudinis ct ho- vicem, optimum ingcuium indicabunt.
nestse speciei, niores optimos indicant. Et JMolIes autem suraj elTocminalis assignan-
Iiaec omnia etiam in pedum digitis ct un- tur, et sexui muliebri. Imae autem partcs
guihus quantum ad signa eorum qua" di- crurium sunt proximae talis. Ima igitur
cta sunt, attenduntur. pedum ct calcanei cum longa sunt ct rc-
Latera etiam tenuia et angusta et dc- fcrta carnibus, stullum indicabunt ct in-
pressa, timiditatem indicant. Quae autcm sanum. Et rcfcit hoc Palcmon a sc sa;-
rcfcrta sunt carnibus et dura, indocilem pius expertum praecipuc tamcn erit cfli-
:

homincm ostcndunt cnim sccundum : haec cacius signum, si conlingat in cis humi-
Platoncm ad ranas rcfciuntur. Amplius Ics cssc diyitos ct vastos. Quorum autcm
autcm dorsum ct solidum, virilc cst. Si |)cdum cst anihitus concavitalis solidus,
in contrarium sit, mulicbri adscribitur hi certi ct circumspccti ct houcsti consuc-
generi. Quorum autem dorsum incur- verunt esse. Pedis enim ima quando dis-
vum est, si in molli carne fuerunt, et si creta fuerint itincrc et articulis, clarum
quae juxta illa sunt angustiora, tamquam gcncrosum ct virilc ingcnium indicabunt.
sint succincti : hi in omni opcrc virtutis MoIIcs autcm si sintam[)Ia carnc circum-
prsecellcnt, ct in vcnationum studio suni- dati,nio1lc indicabunl ingcniuin. Crassi
mi erunt. Adhuc spina' j)ars infcrior, si autcni cl iircvcs |)cdcs valdc indicant llr-

XI 9
130 0. ALB. MAG. OnD. VWMU.

mum homincm nimium autom prolixi

: timidum, parcum, vcrsutum, ct nimis
ad homincm dolosum rcfcrimlur, ol ad libcralcm. Si autcm cum cclcritatc molus
cum qui nmllam cogitai pernicicm. Tc- acci(ht pcrturbatio oculorum, capitis in-
nucs autcm ct brcvcs pcdcs produnt ho- constantia, et anbclitus spissus, haec indi-
minem malignum. Curvi pcdcs ct qui cia produnt liomincm magnarum chi-
plantam habcnt h)ngc cavam ct rcductam, dium ct immaniMu ct audaccm. Qui vero

sunt improbandi. Qui autcm non plani brcvcs passus luibet, clsdcmquc acccle-
sunt in planta, vcrsutam ostcndunt ct rat, malignus esse dicitur, plus tamen ti-

malignam mcntcm. midus ct imbcfiliis habcndus cst. Tardus

Amplius autcm crura dcnsis capillis autcm inccssus si naturalis est, animum
obsita, sccundum Loxum indocilcm ct indicat pinguiorcm, nisi aiia signa po-
fcrum hominem indicabunt. Ificc etiam tcntiora disscntiant. Si autem procurata
indicant inguina si nimis sunt capilk)sa. sit tarditas, ct intcrdum resistat, ct cervi-

Ycnter simiHtcr et pectus, si nimio pilo cem rcflectat, ct circumspiciat, supcrbiae

tecta fucrint, lcvem hominem et insta- hoc exstat signum. Erccte autem euntem
bilcm signilicant. Dcclai-at ctiam hoc ct mollitcr spatulas gerentem ct gradu

animum qui sinc rchgione est ct sinc composito, moechum ct incontincntem

pictatc. Cum autem solum pectus capil- pronuntiabit. Cum autem pedum et ma-
los praefert, cahdum et animosum desi- nuum motus cum totius corporis motibus
gnat. Cum autcm communc corpus capil- consentiunt, et cum bcne ct modcrate ac
lo tcctum cst, quadrupes animal potius tranquille inferuntur cum inclinatione
quam hominem dcsignat. Cervix autem aliqua capitis decentis et cervicis, hoc in-
quse juxtacaput est, cum fuerit capillosa, dicat hominem magnanimum ct fortcm ;

fortcm ct aniniosum indicahit. Cum vero tahs cnim cst inccssus leonis, ut dicit
ad mediam frontem capillus descendit et Plato. Qui humcros commovendo incedit
ex utraque parte rcprcssus ct rcflexus erccto collo, superbus et insolens re-
est, ad equinam specicm habet similitu- ctissimc indicatur. Qui autem in omni
dincm. tempore instabiliter permoventur, et de-
Incessus quoquc liominis ex inclina- cUnant frcqucntius ad dcxtram partcm
tione naturse procedens, annuntiat de co qu3e mollior csl, stulti sunt judicandi.
qualis sit animi, et quahum morum : qui Acrcs autem probantur frequentius, quo-
enim cum longis passibus incedunt, ma- rum corpus declinat ad sinistram : quia
gnanimi cssc signantur et efficaces. Qui retincnt motus instabilitalis. Qui vero
vcro angustis passibus incedunt, ineffica- sese submittunt atquc corpus in honesto
cessunt et parvse mentis : et si sunt arti- infringunt, blandi sunt qui ad cancs
ficcs, sunt obscurse mentis. Celeritas au- blandicntcs rcferuntur. Aristoteles autem
tem gressus cum erccto ct claro corpore ad Ah'xandrum dicit, quod « qui movc-

et honcsta habitudinc, cahdum homincm tur frequenter et loquitur motu manuuni,

esse indicat, qui resagendasmagis quam cst immundus ct cloqucns ct deceptor.

perficiendas aggreditur. Si autem celeri- Qui vero abstinens a motu manuum, hic
ter quidam movetur, si submittit oculos est perfectus intellectu, bene dispositus,

et se comprimit, et vultum dcducit, atque et sani consilii. »

totum complicat corpus, significat nimis

 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. III 131

TRACTATUS III

De membris interioribus.

sunt exterioribus, sicut ( st matrix, et ve-

sica, et omnes pellicuke vcntris. Nunc
autem de interioribus in hoc tractatu lo-
quendum est, sive sint instrumenta vir-
tutum spirilualium, sicut cor, et pulmo
i
:

sive etiam sint instrumenta virtutum na-

turalium, sicut hepar, stomachus, splen,
intestina, et renes.

CAPUT I. Dicamus igitur, quod membra interio-

ra sunt ita cognita mullis sicut exteriora
quge subjacent sensui. Nos igitur oportet
hic rememorare de ipsis, ut saltem ser-
mone nostro iiant cognita, et ut compa-
remus ea membris aliorum animalium,
quorum natura quoad menibra interiora*
De convcuientia animalium in membri.s, est propinqua membris hominum quia :

ct de anatomia cerebri et natura ip- animalia multo sunt similiora homini in

sius. membris interioribus quam in exteriori-
bus. Et cum hoc fecerimus, tunc erit
completus et perfectus Hber iste qui de
scicntia animalium cst : quia omnia
membra animalium perfecte cognosce-
mus.
Causa autem quare in interioribus ma-
gis sunt similia animalia sibi invicem et

jam prwmisimus, locuti

In his qua? su- homini, quam in exterioribus, est quia
mus de membris exterioribus, et non dt> intcriuia suiil elementaba facienlia mate-
interioribus, nisi de iilis quse conjuncta riam exteriorum : et sicut est simililudo
132 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

minei-aliuin iii inalcrialil^us, cl sicul uni- eerebrum liominis, facile cognoscetur

vocani liahenl nialeriani planlai ila eliani : subsliinlia cerei)ii alioiMim animalium per
in inlorioribus convcninnl animalia qua- )'elationem ad ipsiini.
simaterialibus. Exteriora autein exercent Dicamus igilur, quod substantia cerc-
opera, ct illa formalia et dissimilia, nisi bri qtiam nos cognoscere quaMimus, di-
sint similium passioncs, sicut sunt orga- viditur in tres partcs, quarum una est

na visus, qui vable abslractus est. Et sul)stanlia vclata. Secunda, substantia

ideo oculi animalium similiores sunt om- nu'dullarum. Ti^rtia autem cst ventres
nibus membris exlerioribus. Non
aliis qui sunt in ipso, qui sunt spiritu animali
enim profundatur multum in animalium pleni. Nervi autem sunt sicut virgulta
natura, sicut tactus et gustus. Post liaec qusedam ex i[)so prodeunlia, non tamen
autem similior est auditus, et sic est de sunt aliquid substantia:; ipsius. Totum
olfactu post auditum. (luslus autem et ta- autcm cere])rum per longitudinem lineae

ctus valde sunt dissimiles. Et generaliter dividitur in duo, quae protrahitur per
instrumenta passivarum virtutum,, eo medium medullse ij)sius, et per medium
quod inferuntur eis passiones ab extrin- pellicuhirum suarum, et per medium
seco qucB sunt eadem ad omnia animaba, ventriculorum suorum : et hoc est ideo

sunt multo similiora instrumentis activis quod

ut sciatur esse duplex auxilium, eb
perficientibus motum, qusesunt virtulum refertur adutrumque organum sensuum
qucB ex ipsa procedunt animalium natu- et motivarum virtutum ipsius ex uti'o-

ra : etideo secundum diversitatem naturse quc hilere. Qua> onmia duphcia facta
animalium, diversilicantur et illa. Quse- sunt propter causam quam supra dixi-
cumque tamen ipsorum conveniunt ma- mus, quod videhcet si nocumentum acci-
gis in natura, magis etiam similantur in dit uni^ salvctur pars altcra.

organis illis, sicut equus et asinus in pe- Est autem ipsa ccrebri substantia fri-
dibus, et bos et cervus, et sic de aliis. gida et humida secundum quahtates na-
Sed in interioribus magnam fere omnia turales complexionantes ij)sum. Frigi-
animalia habent simiiitudinem : quia he- dum autem est })ropter tres causas prse-
pataeorum et cerebella et pulmones mul- cipue, quarum una est : quia dum fiat

tum conveniunt, et similiter stomaclii et continue motus in ipso ex motibus ner-

intestina : hsec enim sunt vasa matcrise vorum motivarum virtutum posterius, et
nutrimenti, quse in genere cadem est passiones continuse fiant in ipso ex moti-
pluribus animaUbus, et formales dilferen- bus scnsibiUum anterius, si non esset
tias accipit a digestione ultima quae com- friiiidissimum, hiflammaretur ex calorc
pletur in membris organicis formaliter qui excitatur ex motibus ihis multis et
diflerentibus. Jloec eadem etiam causa est, continuis. Sccun(hi autem est : quia cum
quod conveniunt animalia plus in simili- spiritus calidus vahle mittatur ei a corde
bus membris quam in dissimilibus. Si- [)er duas arterias quoe diriguntur a corde
milia enim magis referuntur ad mate- ad ccrebrum, de quibus su[)ia in nnato-
riam, et dissimilia magis referuntur ad Diia artcriarwn (hxiinus, si cum hoc
formam. su])stantia cercbri esset cahda, aut teni-
Inter omnia autem interiora et similia, perata, efficerentur omnes operationes
major videtur esse convenientia anima- animales commixtc et confuse, eo (]uod
lium in cerebri substantia. IUa enim in superlluum cahdum commisceret opera-
omnibus cerebrum habentibus, est mol- tiones, sicut in ahis ostendimus. Nunc
lis, alba, humida, et quasi in duo divisa, autem per ccrebri frigiditatem fit tempe-
ante, et post. IUa qua? anterior est, est ramentum. Tertia causa est mullitudo
mollior, ct posterior est ahquantulum spirituum lucidorum qui sunt in ipso,

durior et siccior : et ideo si cognoscatur qui in ipso discursu et himine suo in

 LIB. I DE AMMALIBIJS, TRACT. 111 133

ccllas animaliiim viilutum cxcilareni in- venicns fuit ipsum posierius csse siccius
llammalioncm (lissolvcntcm animal, nisi ei durius.

cssct frigiditas ccrebri tcmperans. llis Vclamcn auicm, quod csi in ipso, gra-

igitur de causis frijj;ida est cerebri sub- daiim posiium esi proptcr duas causas,
stantia. Ilumidum autem est secundum quarum una est, quod mollis pars ejus
naturam, ul motus dc quo dicium est, separeiur a coniactu partis dur». Secun-
non exsiccet ipsum, et ut bene sit im- da vero est : quia nervi descendenies ab
pressibile omnibus formis virtutum ani- ipso sccundum suas origines, dividuniur
malium, et ut etiam ad bonam iiguram ei separantur ab invicem, Oportuit ergo
per seipsuni possit redigi anterius ct po- ui esset ibi firmum aliquid quod continc-
sicrius. rct eos : et ideo llt descensus pcr ipsum
In ipsa auiem sui humiditate factum pellis lirma, cui innitantur ci per quam
est molle ei pingue. Pingue quidcm ut retineantur, ne decidani a principio suse
viscosum ad tenendas formas quse ve- generaiionis et nutrimenii.
niunt ad ipsum, et ut id quod oritur ex Posi reflcxionem autem velaminis is-

I ipso, nervi videlicct motivi et sensitivi, tius posicrius post cerebrum csi locus
sit viscosum ct extensibile [)er diversas vacuus, qui vocatur torcular sive lacuna,
corporis flexuras : et etiam ut nutrimen- habens latiiudinem aliquam, ct ad illam
ium quod ex ipso daiur nervis ei nuchfe vcnae venienies ab hepate elTundunt san-
sit bonum : quia ambo illa pinguia et guinem quem asporiani, et ibi dirigitur,

viscosa sunt, ei nuiriuniur cx cerebro : aui forie a caliditaie superflua tempera-

ex quo enim nervi dcbeni esse flexuosi tur ei substantia cerebri : quem locum
et duri aliquaniulum, et durities evenit exsiccant venae nutrientes cerebrum su-
eis per distantiam a sua origine, oportuit gcntes eum per sua orificia super torcu-
necessario ut principium ipsorum esset lar directa : et cum suxerunt eum, depor-
pingue : quia aliicr inilexil)iliicr indura- iant eum ad duas venas, de quibus om-
reniur. Adhuc autem quia spiritus qui nibus diximus in anatomia venarum :

discurrere in ipso debuit, non essci levis nec hic oporiet repcterc. Lacunse auiem
et rarus, nisi essei humido pingui sus- illius sivc vacuiiates auxilium esi quia :

teniatus. enim esset durus et siccus,

Si ncrvi et nucha kEderentur, si continge-
Isedereniur ex eo membra, ei impediren- reni crancum : ei ideo oporiuit ut fierent
tur operaiiones. origines eorum, esse distantiam quam-
Subsiaiia iamen cercbri non aequaliter dam a craneo.
est levis et mollis : quoniam anierior Ex interiori autem parte cerebri oriun-
pars illius est moUior et levior, et poste- tur ab eo duo additamenia mamillaria,
rior durior et siccior : et est velamen di- per quae iii odoraius, et hoc parum qui-
videns inier duas paries ipsius, de quo dcm diffcri a ccrebri mollitie, sed in cx-
inferius faciemus mentionem. Anierius iremitatibus corum conscquiiur ea ali-

quippe molliiies ei levitas sunt necessa- quid dc duriiie ncrvorum.

ria : quia cum sensus sit speculaior, con- Amplius auiem suni duo panniculi ce-
gruus locus esi, ui anierius loccntur or- rcbrum coopericntes, quorum su[)crior
gana sua quee juvantur mollitie ct lcvi- qui ad craneum elevatur, est spissior ct
iaic ad bene rccipiendum formas scnsi- (lurior, ut rcsislat duritiei ossis, et pro-
bilium. Plurimi autem ncrvorum moii- hii)cat nocumcnta ([uaB ab osse vcniunt
vorum cum nucha oriuntur posierius : ad ccrcbrum pcrvcnirc, ct proptcr duri-
quee, inquam, nucha esi nuntius ct vica- iiam smim et maicrnam cusiodiam quam
rius ejus pcr spondilcs dorsi pcr longiiu- impcn(hi ccn^.bro, excipicndo nocumenta
dinem corporis dirccta, a qua oporlcl ossis, (liira mater vocaiur. Sccundus au-

oriri ncrvos iortes ct dur(3S. Et idco con- icm panniculus cst subiilis mollis adliae-
434 n. ALH. MAG. ORD. PHiEI).

renscorehro, ot mollilor excipicns ipsum, cst capilli,sccundum cutis, et tertium

ct cuslodions nc ad duriorom clcvalum caro, etquartum pollis contexta, quin-
duriler impingal quandoquo onim dila-
:
tum os cranei, et sextum dura mater, et
latur, ct quandoque constringitur, et septimum pia mater et hsec omnia dixi-
:

aliquando olcvatur, prcecipuo in clamorc mus in suj)oriori capitis [)arto.

ot cantu mannarum vocum,ol luncmolli- Adliuc autom corohrum secundum

tios ojus in durum ot spissum impacla suam longitudincm tros liahet ventros,
laedi nisi modium plus mollo
possct, quorum quilil)ot pcr latitudinom suam
quam durum ipsum custodirot, ot ob duas hahot partos, doxtram videlicet et

hanc pise matris custodiam pia mater hsec sinistram per lineam qua.' per longum
pellicula nuncupatur. Proptor nimiam dividitur. Autoiior autcm qua» magna
autem cerchri mollitiom, et nimiam cra- est, sensihilitor dividitur in duas partos,
nei duritiam, oportehat ut duplici invol- dextram videlicet et sinistram quae pars :

verotur modio : uno quidem togente et juvat odoratum, sicut diximus juvat :

tangente, et altoro impodiento impactio- otiam ad expulsionom superfluitatum pcr

nem ad os, non autem corehrum tan- os nasi, quod colatorium vocatur, quod

Specialem tamen praestat utilita-

gento.
tem pia mator, quia videlicot est hga-
mentum venarum tam pulsantium quam
quierarum ad cerehrum venientium,
quse ahsque duhio continero
propter mollitiom cerobri, nisi panniculo
totum secundum longitudinem nasi, cui
tamquam hasis suhjacot, est foramino-
sum in ffiqualihus foraminihus, sicut jam
in antohahitis determinatum est. Per vias
non possent autom quee sunt a cono nasi ad mamil-
laria procedentes, ingroditur spiritus qui

dicto quasi secundina quadam contine- ad diversas juvat oporationes. Postremus

rentur in suis propriis sitihus et locis : autom ventriculus licct minor sit anto-
ct hac de causa etiam in diversis locis rioro, tamen ost etiam magnus secundum

divisionum cerehri hsec pellicula ingre- se, 00 quod ipse supplet ihi magni moni-

ditur in suhstantiam cerehri, et tondit ad hri, quod est occiput, vacuitatem et :

vontriculos ipsius, ot protonditur usque prcecipue, quia ipse est principium mag-
juxta postromum vontriculum, ot ihi non nae rei quse ost nucha, quia ex ipso divi-
involvit cerehrum, eo qiiod ibi non indi- ditur per nervos spiritus motivus et per

get 00 propter duritiam propriam quam nucham, ot eo quod in postremo sunt

ihi habot. Panniculus autom spissus spiritus servativse operationis, quse est

numquam tangit suhtilem, sed uhique rememorari et reminisci, et alia mul-

elevatur ah oo, ot non est aliquid con- ta hujusmodi quae suas custodiunt per

tinuans inter eos nisi vense pulsantes ot spiritum qui ibi ost operationes. Non
quiotse ex spisso venientes, ot usquo ad solum autem hic ventriculus minor
suhtilom pervenientes sive penetrantes : est anteriori, sod etiam minor est quam
aliigatur enim quihusdam Hgaminihus uterquo particularium anteriorum ven-
pannicuLaril)us quaj cx ipso spisso panno triculorum. Stringitur autem hic ven-
oriuntur et veniunt ad cranoi divisionos, triculus paulatim versus nucham quaui
de quibus in analomia capitis diximus, a so emitlit, et dilatatur versus me-
ot illa ligamenta pannicularia etiam per dium, quo incipit sua duritia. Me-
a
os in suturis et aUis conjunctionihus per- dius autem ventriculus non tam ventri-
tingunt ad exteriora cranei, et ihi texi- culus est, quam transitus quidam ex
tur ah eis panniculus involvens craneum anteriori in postremum, ot ideo etiam
exterius, super quom panniculum dilTun- magnificatur et elargatur, eo quod ahun-
ditur caro quae est craneum, cui
circa magno antoriori ad ma-
dantor roddit de
postea superducitur cutis ex qua capilli gnum postremum, quidquid est do spiri-
oriuntur, ita quod primum opcrtorium tu et formis. Principium autem hujus
 LIB. l 1)E ANIMALTHUS, TRAGT. III 135

vcntriculi ita cooperitur, quod vidctur minor est posterior quam anterior, acci-
illud quod intrinsccus est in ipso, esse pitur ex ipsa distinctione,
sicul, spiritus, qui etiani motu suo facit Et intcr hunc ventrcm, anteriurem vi-
elcvationem transitus. Elongatur autem delicet et posteriorem, est locus in quo
rotunditatc et dimensionibus suis. Iste partiuntur duae venae magnae, quse ad
aulem ventriculus vocatur a quibusdam cerebrum ascendunt, et ex quibus texi-
conjiincilo duorum ventrictilorurn, eo tur secundina, hoc est, rete illud quod
quod dcfert spiritus recipicntes formas a sub cerebro jacet, sicut in venarum dixi-
priore in posteriorem, in quo sunt virtu- mus anatomia. Rami autcm venarum
iili

tes servantes, sicut diximus : et ideo iste innituntur cuidam quod habot
corpori,
ventriculus optime attribuitur cogitativse ghindis figuram ct implet locum qui est
ct imaginativaB : quia ille fuit in transitu inter venas et ventres dictos, et sustinet
et motu spirituum, sicut scitur ex liis eos ne confluant : sicut enim divisio ra-
quae de dlfferentia spiritus ct aninix di- morum v(3narum dictarum a stricto inci-

ximus. Quod autem in istis ventriculis pit et terminatur in amplum, ita facit

praedictarum virtutum sint operationes, caro dicta, et sic facit dilatationem. Ca-
signilicatur ex nocumentis quee accidunt put enim hujus glandulce, figurae est pi-
eis : quoniam quando accidit nocumen- nealis, et illud vertitur ad superius, ubi
tum alicui borum ventriculorum, aut fit partitio prima camerarum et vena-
laeditur, aut omnino destruitur operatio rum, et protenditur versus fundum, ubi
virtutis illius quam diximus sitam esse completur suspensio ramorum dictarum
in ipso. Panniculus autem subtilis qui vonarum ot ibi ox eis contexitur rete
:

pia mater dicitur, cooperit et distinguens sive secundina quae sub cerebro requie-
ingreditur ventriculos cerebri usque ad scit.

occiput : ibi enim tali non eget operculo, Pars autem quaedam vermicularis sive
sicut jam in antehabitis diximus. formae, quae est pars cerobri in aliquo
assimilata carni, pertingit super ventri-
Distinctiones autem et commissurae culum medium, et super partes ipsius
cerebri, necessariae sunt, ut in eis conti- ante et post secundum longitudinom ex-
neatur spiritus animalis, ad quem hau- tonsa super ventriculum, ligata ad ipsum
riendum non continuc aperitur cere- anto ot post, utpossit extondi et contrahi
brum paucus enim est
: spiritus anima- sicut nervus quo colligantur membra et :

lis, et ideo oportet ut diligenter conser- hoc corpus in summa parte ejus, est
vetur. Alia ctiam causa earumdem cst coopertum panniculo subtili, qui core-
commissurarum, ut in eis animalis spii-i- brum cooperit usque ad postremam par-
tus digeratur, qui quidem quando a tem, ubi cooperculo non indiget. Con-
corde mittitur, non sufficienter est assi- jungitur autcm vermiculare illud cum
milatus complexioni cerebri, et ideo stat duobus cerebri rotundis additamcutis,
in anteriori parte, et digeri incipit : plus qute sunt in longitudino cerobri anterius
autem assimilatur in media et perHcilur quod duo istorum addi-
ot postorius, ita
cjus digestio in postrema : non enim tamentorum sunt anterius ct duo poslo-
umquam aliquid digestiono completur rius, laloraliter sc respiciinitia : ct illud
naturali, nisi sit divisum per partes di- vermiculare est intcr oa sicut nervus col-
gerentis. Commissura autem antcrioris iigans ea, et non permittons ea ab invi-
ventriculi, plura hal)et distinguentia sin- com reccderc : ot cum constringitur ver-
gularia quam commissura posterioris miculare, trahit duo lateralia additamcn-
ventriculi : proportio enim ventriculi ad ta ot conjungit ea, et tunc clauditur ven-
ventriculum fere est sicut proportio triculus ot op])i]atur : ot cum extenditur
menibri ad mcmln-um. Causa autcm quia ad exprimondum, addilamenta sopa-
136 1). ALli. MAO. OR». PHvEl).

raiitur ab iiivicoin, ot apeiitur veulricu- natui- infusorium. (lum autem penetra-

lus. Quod auteui dc co cxtcudilur ])ostc- vit panniculum duruin, obviat iliic
in

rius, ininus cst co quod vcuit anlcrius, ct mcatui alii in glandula dc qua supra di-

pervenit ad vacuitatem, ct sislit ibi in xiiHus, ct tit sicut sit sphajra compressa
postcrioribus cercbri, sicut iulij^-atur in a duobus polis superius et inforius, et
viam introitus ejus : onim pars
anterior ponotrat inter panniculum qui cst durus,
bitior cst postcriori sccuudum figuram et meatum palati, ot ibi cadit in mcatum
cercbri, quam potest tolerare quantiias. qui cst in concavitatibus colatorii versus ,

Duo vero prccdicta additamenta uvalla supremum palati. Hsec igitur de anato-
vocantur propter similitudincm ad uvam mia cerebri.

quam habent. In istis additamentis uva- Ex his igitur patct, quod cerebrum est
libus numquam fit commissura aliqua, positum intra caput hominis, et eodem
scd sunt plana et levia ut aptius strin- modo est positum etiam intra caput alio-
gant et cooperiant, ct magis obcdiant rum animalium. Omnia enim animalia
motui quaudo movct substantia vcrmi- habentia sanguinem, habent cerebrum.
cularis. Animal cnim marinum de quo minus
Sub ccrebro autem et panniculo ojus videtur,quod malachie vocatur, et pedes
super basim cercbri quse est os quod pa- habct, ct pinnas, habet cerobrum et :

xillare vocari diximus, jacet rete quod multa ctiam sanguinem non habcntia,
contextum est ex vcnis ad caput ascen- habent ccrebrum ct etiam imperfecla
:

dcntibus, dc q\iibus in auolomia vena- habent aliquid loco cerebri, sed cere-
rum diximus. brum secundum perfcctam cerebri ratio-
Amplius cxpulsio supcrfluitatum cerc- nem non habcnt.
bri duos habet mcatus ex interioribus llomo vero propter multas et perfectas

sui^ quorum uuus cst in ventriculo an- suas virtutes animales, habet magnum
teriori in termino ubi se contingunt vcn- ccrebrum proportione quantitatis capitis
triculus anterior et ventriculus medius. sui, ot habet ipsum humidum et mollc

Alter autem est in ventriculo medio. valdc ct circumdant ipsum corcbrum

:

Postrcmus autem non Iiabct meatum, eo duse tchF circumquaquc, scilicet pia ma-
quod ad ipsum nihil venit nisi quod cst ter, et dura matcr. Duarum autem tela-

depuratum, ct quia comparationc ante- rum illa quse cst juxta os cranci, est for-
rioris cst strictus ct non potest sustincre tior et durior.

pcrforationem. Mcdii autcm ventriculi Est autem ccrcbrum divisum per lon-
meatus est in tcrmino communi ubi se gitudinem in duos modos, dextrum vi-
contingunt communiter modius ct po- dclicet, et sinistrum. Et in posteriori par-
strcmus. Nucha etiam habet duos exitus tc capitis est ccrebrum aliud secundum
per quos ejus superfluitates expelluntur. complexionem in vcntriculis posteriori-
Supradicti autem duo mcatus cerebri bus, dextro et sinistro, diversum ab eo
incipiunt quidem ex duobus ventribus, ut quod est anterius, et visu et tactu : quia
dictum cst : ct cum penetrant in ipsum postcrius est siccum et durum, et antc-
ccrebrum quod purgatur pcr cos, trans- rius est humidum ot molle. In ultima .

vcrsantur ct obviant sibi in profundo : autem parte post partcm postremam ce-
et illius quidcm transvcrsationis ot moa- rebri, cst vacuum illud quod torcular
tus principium est in volamine subtili, ot vocatur, vel lacunam vocamus ct hoc :

ejus postremum inferius cst in vclaminc quidem vacuum magnum est secundum
duro, et ibi strictum cst formatum sicut capitis quantitatcm.
caput rosse quod incipit ab amplo, et de- Adhuc autcm capita quorumdam ani-
ficit in strictum, proptcr quod capiit ro- malium sunt magna, et facies eorum in
sse vocatur : a quibusdam etiam nomi- qua est situs nasus, ct oculi, et os est
 :

LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. III 137

siniul, et proportionata capitibus eoruni tequam perveniant ad locum suuni, in

et lioc est in quibusdam quce rotunda quo est tcrminus spiritus decurrentis.
sunt in facie, sicut bomo et siniia. Qute- II oc autem in piscibus magis patet :

dam autem proportione suae quantitatis quando enim cerebrum piscis decoctum
Iiabent caput parvum et mandibulas ma- est et contractum, inveniuntur duie viae :

gnas, sicut onine animal liabens caudam una ab anteriori intrans, et una a poste-
pilosam, sicut equus, mulus, et asinus. riori etiam intrans in cerebrum : et ma-
Caiida autem pilosa vocatur quse in nifestatur tertia via exiens a cerebro pro-
toto pilis longis el multis est reple- pe nasum terminata : et ibi sunt viae par-
ta. vae plures quae nullo modo ad cerebrum
Amplius autem nullus omnino sanguis concurrunt.
est in cerebri ipsa substantia,neque vena
quae unita sit ei, sicut uniuntur aliis par-
tibus corporis : et ideo etiam cerebrum
frigidum est in tactu : quod non esset, si
sanguis et venuj commiscerentursul)stan-
tiae ejus, quia sanguis et venae sunt cali-
dae.

Adhuc autem in medio cerebri esl lo-

cus profundus et longus qui est ventri- CAPUT II.

culus medius ipsius. Et secundum dictas

dispositiones cerebrum est in onmi ani-
mali quod habet cerebrum. Tela autem
quae est pia mater, quae sequitur invol-
vens ipsum, participat venas et continet
eas ne dislocentur : quae tela est similis
corio sive pelli subtili continenti cere- De oesophago et canna, et anatomia pul-
brum. In posteriori autem parte ubi de- monis.
ficit pia mater, ibi est super ipsum et

snper duram matrem os subtile debile,

quod os laudse vocatur, ad suram postre-
mam continuatum, et hoc est in occipite.
Super utramque autem pellem et super
cerebri substantiam, est etiam os subti-
le et debile in sincipite, quod vocatur
os pror<e capilis, et a quibusdam os coro- Intra collum autempost os et linguam
nales. est CESophagus, augustus quidem supe-
Interutrumque etiam oculorum sunt rius, et longus inferius, ad stomachum
tres viae a cerebro, et ad cerebrum sed : per diaphragma protensus : ettrachea ar-
duae illarum procedunt ad occiput, et una teria est anterius in collo, et oesophagus
quidem illarum est quae est via spirituum in parte posteriori in supremo colli sive

per cellulas : et secunda qute magna est, gutturis. Trachea autem arteria non est
est via carnis vermicularis enim : ha3 nisi in habentibus pulmonem, et tracheie

ambae ad occiput vadunt. Parva autem creatio est ex annulis cartilaginosis, et

quaedam venit ad sinciput ab antcriori cst pauci sanguinis, eo quod arteriarum
cerebri, et per illam fit odoratus : via est habere parum de subtili sanguine, et
enini minor venit pertingens pro})e co- nmltum de spiritu : venarum autem e
num nasi. Duae autem viae majorcs con- converso. Et hanc tracheam continent
currunt ad se invicem in media cella an- venai subtiles panniculares connectenles
 38 D. ALli. MAG. OHI). V\{M\).

annulos ojns : olsilus quidem urtcrico in lom ro([(hdinuis rationom et islcTe cannce :

supremo est post os inlerius in ^ullure sicperdivisionom in substanlia pulmonis

in oppositione direeta conlra rdranuai factam perveniunt in multa ramificata, ad
palati quod vonit de naso, et per quod diversas partes pulmonis, quas ingre-
mucilafio desccndit in concavum oris ex diuntur ])orhuitos aerom : ita tamen,
naso et ideo forle contingit quod lu)mo
: quod utraque partium ])uImonis major,
liumida lubricaper os in attractu spiritus unum ramum majorem participat cannae,
vel in risu atlrahit in nasum propter ot illo ultorius in miiltos dividitur rauujs.

aperlionem illius foraminis quod est in- Canna autem sic divi(hlur, ot j)er arte-

ter os otnasum. riam quae acordc ad ]julmonem dirigitur,

Inter duo autem foramina cannae et aj)plicatui' modiante corde venae pulsanti
ocsopliagi est membrum quod est inte- magnaB : et similiter ajijilicantur iiliae

rius in radicis linguae superiori situ di- partes alterius partis cannae ejusdem ma-
recte, et est simile coopertorio : et hoc jori arteriae si\'e venae pulsanti, quam
est quod supra vocavimus epiglottidem : orthi supra nominavimus. Hujus autem
quod membrum cooperit cannam pulmo- signum est, quod quando aliquis inllat
nis ne cadat in eam quidquam de cibo cannam mortui animalis quae adhuc ad-
propter causam quam supra diximus. ha?rot pulmoni, inspiratus spiritus intrat
Inferior autem pars cannce quee ad loca profundissima pulmonis, et intumes-
pubiionem pertingit, in duos dividitur cunt, ita quod videtur pulmo, eo
inflatus

ramos, qui rami duobus canalibus assi- quod in ipso est rarilas magna, et sub-
mihmtur et hi duo canales perveniunt
:
stantia ejus tota est porosa : et ultimae

ad duas alas pulmonis. Quoniam, sicut extreniitates quidem illorum foraminum

diximus superius, pulmo dividitur in quae sunt ramorum cannae, in j)rofundo

duo : et talis divisio est in omni habenti pulmonis sunt strictae et acutae. Radices
puhnonem sed ha?c : divisio non est autom sivc principia eorum ex j)arte can-
nmltum manifesta in animalibus gene- nae in superiori pulmonis sunt ampliora.
rantibus sibi simiha, et principahter in Haec autem canna modiante arteria quiB
hominibus. Sed in hominibus pelhs di- vonit in j)uimonom, ost apj)licata cordi

videns pectus, et veniens super pulmonis sicut vontilabrum quod ventilatur per
ei

mcdium, manifeste probat ejus divisio- ipsum et ipsum per quod fit applicatio,
:

nem. Sed in seipso pulmo hominis non est ligamontum quod creatum est ex car-

est multse divisionis, sicut sunt puhncjnes tilagine ot nervo capillari. Arteria enim

ahorum animalium quse sibi simiUa ge- interius est dura valde et naturae cartiha-^
nerant. In ovantibus autem bipedibus et ginis vicina. Nervis autom etiam com-'
quadrupe(hhus, sicut ost lacerta qua(h'u- mixtis confirmatur lioc totum ct supe- :

pes ovans, et muHa aha, invenitur puhno rius, ubi fit applicatio, est pinguedo quae-
multae ramilicationis vahle : propter (|uod dam oporions et lenions duritiem sua un-
vulgus videns divisiones ejus in gallinis ctuositato. llaec autom ut melius intoUi-
et ahis avibus, opinatur duos esse in ta- gantur, oportot nos jionoro pulmonis ana-
hbus animalil)us pnlmones. Partes canuce tomiam.
quse canna vocatur pulmonis, qurn etiam Dicamus ergo, quod pulmonis creatio
dicitur trachea arteria, pertingunt ad j)rocul dubio est ex substantiis quatuor,
duas partes pulmonis : ita quod utraque quarum una est canna quae est trachea
partium pulmonis participat unum ra- arteria quae in ipsam mittit duos ramos
mum cannae : ot cum sunt in partibus magnos, quorum uterque dividitur in
pulmonis dictte pailes cannae dividuntur plurimos ramos. Secunda autem ost ar-
in oa in multas divisionos, de quibus om- teria venata, qua" in ipsum a corde diri-
nibus in prcehabitis plenam et sufficien- gitur, et in multa dividitur, sicut diximus
 LTB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. III 139

in anatomia arteriarum. Tertia auteiu ipsorum, aqua scilicet et aer, aut ost pars
sunt rauiivenarum et nervorum ad ip- nutrimenti, aut suo fluxu et subtilitate
sum directorum. Et hiaec tria conjungit facit penetrare nutrimentum intra sub-
caro qutedam mollis et porosa creata ex stantiam ejus quod nutrilur. Principalis
tenuiori sanguine et subtiliori, qui est lamen ulilitas attractionis aeris est ut rc-

nutrimentum ejus : et ideo est plurimo- cens aer frigidus liabeatur intus ot oxpel-
rum meatuum sive pororum, mollis, et latur inde, qui jam inlensus et fumosus
rarus, ad alijedinem declinans et hoc : factus est, qui ad caloris non valet tem-
quidem verum est in omnibus pulmoni- peramentum. Uaritas autem substantiee
bus animalium perfectorum quae integre puhnonis ad hoc facit, quoniam aer non
secundum naturfe vigorem sunt facta. solum penetrat in arteriis ipsius, sed etiam
Creatus est autem rarus, ut in ipso capia- ponetrat in substantiam carnis ejus. Ilanc
turet dividatur aer, et dirigatur ad cordis igitur atlractionem aeris duobus perficit

congruentiam, et ut expellatur superflui- motibus, et dual)us quietibus, sicut jam

tas et fumositas et grossities al) ipso. Sic- in his quse de inspiralioiie ct respiratione
utenim in priccedentibus diximus, num^ disputavimus, determinatum est.

quamaliquid congrue et secundum natu- Una enim quies aoris attracti est in
^L ram dirigitur, nisi quod distributum est pulmone, incidens inter inspiratum et
B in partes dirigentis. Illam enim habet exspirati aeris motum ejusdem
: et altera
comparationem pulmo ad aerem cor even- ost extra inter exspiratum et rursum at-
tantem, quam habet hepar ad cibum toti tractum. Similiter inler systolem pulmo-
corpori congruentem. nis et diastolen necesse ost intorcidere
Est autem liabens duas divisiones sive duas quietes. Systole enim facta ante
alas, ut quidam vocant, quarum una ten- diastolen, ost quies una : et diastole fa-
dit ad dextram, et altera tendit ad sini- cta ante systolen iterata, est quies altera :

stram. Divisio autem sinistra habet duos et sic cum respiratio perficiatur motu
ramos, dextra autem habet tres. Utilitas aeris et pulmonis, erunt in perfectione
enim puimonis universaliter nulla est nisi ejus quatuor motus, ot quatuor quietes

attractio aeris. Auxilium autem attractio- necessario, eo quodmotus semper termi-

nis aeris est, ut praeparetur aer cordi natur ad quietem, quando est molus eju-
plusquidem quam indiget in pulsu uno. sdem generis, ot non in diverso genere,
Hoc autem ideo fit ut removeatur ex ali- sicut ostonsum ost in pnehabitis. Uiilitas
qua causa impcdimentum attractionis, autem carnis pulmonis jam dicta est, ut
aut ex subversione aut tcmsione vocis videlicet roplondo conjungat ramos arte-
longse : aut etiam quia iiorret aerem qui rialos et venales.
forte foetct ut corruptus est, quod habea- llamificatio autem utrarumque vena-
lur aliquid aeris puhnone unde cor
in rum, trachese vidolicet et arteria^, vena-
eventctur. Aer enim ille a pulmone dire- lis est, ut aer in eis divisus dirigalur, et
ctus cordi est, ut eventet calorem cordis, ut etiam pulmo subtili sanguine qui in
et ut nutriat et restauret spiritum vitalem eis decurrit, nutriatur. Albedo autem
in corde ex substantia aerea digesta : quia cjus causatur ex victoriaaereitatis in sub-
talis substantia vincens est in substantia stantia ojus. AIl)odo enim ojus croatur ex
sit mixtus est plu-
spiritus vitaHs, licet nmltitudino diaphuni terminati eonclusi
rium elementorum substantiis spiritus : in substantia caloris cjus. Divisio aulem
enim non est corpus simplex non enim : pulmonis in duo ideo est, quod si fiat

solus aer conversus lit spiritus, neque nocumontum uni, altera praestct auxi-
solus nutrit ipsum, sicut nec aliqua a.qua lium respirationis : ot ideo sinistra in
nutrit membrum : sed aerea est major duo dividitur, ot simililor dextra. Terlia
pars substantia3 ipsius : sed utrumque enim ala qu.c invonitur froquenter in dex-
140 D. ALB. MA(i. oiu). vnm).
Ira parlc, iiotlus caiisatiir ut sil suhstrula ordinatus est, tandcm cum angustia
(^t

V(Mi;c concava' (|ua3 dicitiu' rcutrcin Jia- prodit ;cstum ct gcmitum, cogit;itioiu'- ct
heiis : ct idco illa non feit niaguuui auxi- inoicsli;! (hitcntum dcuuntiat^ et in pomi-
liiiui in anliclitu. Locus autcm puluiouis lcntiii aliciijus mali positum, prsecipue si

cst inagis ad sinistram : quia cum sit vcn- ca])ut cum hoc qujitiatur, circuuivolvatur

tilabrum cordis, ct cordcclinet p;u'um[)ci' vcl conqu;issctur. Si auteui oculos intor-

ad sinistram, oportuit etiam quod pulmo quct cum gemitu, pcr hoc se aliquid mali
ad eamdem partem declinaret. Pannicu- jam oi(hnare in animo, quod cogitat
lus autcm ncrvosus coopcruit pulmonem, qualitcr operc compleat. Spiritus autem
ut scnsum habcat aliqucm pcr illum, et ciim rugitu quodam ctcum narium dila-
percipi;intur nocumenta cjus, sicut jam tationc emissus, feritatem et magnam
in pr;cl»;ibitis dctcrmiuatum est. Tpse au- iracundi;im irrationabilem et impetuo-
tem pulmo substratus cst cordi lcnicns sam fcrtur (h'monstrarc : propter quod
ipsum, ct ejus tutamen existcns. etiam in proverbio vulgi dicitur de tali-

De divisionc autem pectoris per longi- bus, quod « spiritum h;ibent in naribus. »

tudincm jam ante detcrminatum est. Si- Quorum autem anhclitus est perturba-
militcr auteni ct dctcrminatio cjus super tus et spissus, ac si cursu vel angustia
diaphnij^ana. Dilatato autcm pectore per laboraverint, impetuosi et iracundi sunt.
hicertos ct musculos pectoris capitur acr, Cum autem brevis et spissus est anlieli-

et eodem constricto expellitur, sicut in tus, et quasi interceptus et dccidcns, ti-

folle fit,, qui cum benc dilatatur, capit midus est et inibccillis. Qui enim cum
acrcm : et quando constringitur, expellit gemitu et vultus pietatc quadam et cle-
cumdem : et lit anhelitus. Haic igitur de mentia destituitur, amore herois signifi-
j)iilmoiiis analoinia dicta sunt. catur csse detentus.

Haic igitur est dispositio cannse et pul-

monis et canna quidem est via anheli-
:

tus non enim potest esse via cibi quia

: :

in ipsam non intrat aliquid de cibo, et

quando intrat, aut ejicitur per tussim,
aut manens inducit mortem, aut aegritu-
dinem magnam et longam quae vocatur
chronica, in qua putrescit pulmo, sicut
est asma, et phtisis, et hujusmodi. Cum
igitur non sit via cibi, oportet quod sit

via anhelitus.

Ex omnibus autem ex hoc capitulo

inductis non pcrtingit ad exteriora nisi
anhclitus, et ab ipso ordinata est physio-
gnomia a physicis, Loxo, et Palemonc,
qui longe prcecesserant ante nos. Dicunt
autem, quod spiritus quictus et ordinatus
et magnum ct parvum,
mediocris inter
quletem cordis pacatum homincm si- et

gnificat. Sine causa autem suspirare et

gemere profunde, melancholia delentum
et futurum maniacum dcmonstrat. Cum
autcm quiescit per tempus longum ct
 LIB. 1 DE ANIMALIBUS, TRACT. 111 141

ris descendit, et per diaphragma vadit

ad stomachum cui continuatur. Et ideo
dicit Aristoteles, quod vadit ad ventrem :

stomachus enim ad queni vadit, est pars

ventris.
Creatura autem oesophagi est ex carne
hoc est, duabus tunicis quoe possunt ex-
CAPUT III. tendi et dihitari, etcontrahi vilfis qui sunt
in eis h)ngitudinalibus et transversalibus,
ut perficiatur glutitio et vomitus, quando
est nccesse, sicut bene in ante liabitis
determinatum est. Compositio autem
stomachi et continuatio ejus cum meri
Dc dispositione stomachi ct intcstinoruin et cum inferioribus intestinis non potest
quai sunt in vcntrc. ])enc intelligi, nisi nos hic determinemus
anatomiam stomachi et omnium intesli-
norum ventris. Et nos quidem jam de-
terminavimus anatomiammeri et descen-
sum et incurvationes ejus usque ad sto-
\ machum, et utilitates ejus in praecedenti-
bus, ul)i ctiam diximus locum diaphrag-
Q^sopliagus qui, ut supra diximus, est malis, licet non adhuc dixerimus m.odum
os stomachi compositus post cannam in substanlia' ipsius ei ulilitatem.
posteriori gulee, et applicatur cum ea in Dicamus igitur, quod substantia sto-
loco pra?cessionis circulorum cannse : cu- machi est similis substantiae nervorum,
jus quidem figura est sicut si canna in una et ideo dilalari et extendi et constringi
parte secetur contra diametrum, et quod potest et arctari. Rotundse autem estligu-
abscissum est, pergameno secundum rae superius, ubi meri sive oesophagus
planam concludatur superficicm, ct post- cum ea coiitinuatur : et ille idem locus
ea huic altera canna applicelur intcgra : est ubi v(damen quod est diaphragma,
sic enim sibi applicantur meri et trachea : superius attingit : inferius autem amplia-
et de his satis in prsecedenlibus dixi- tur, eo quod cibus residet inferius, et

mus. ille vult habere locum amplum, et ibi

Initium autem meri sive (csophagi ex eliam est carnosus ut carnositate sua
parte oris est sub radicelingua}, ita quod aliquodauxilium praistet calori digestivo.

pellis interior palati producitur ex inte- llotunditas figurai jam ex prajmissis sci-
riori pelle «esophagi : et intcr cannam tur magis esse idonea ad minus hesionis
quidem et meri est pellicuha subtilis, non sustinenduni ab Iiis quse extrinsecus et
quidem ambiens ea, sed conjungens e( intrinsecus incuri-unt in eum : et cst ideo

colligans ea^ ne al) invicem recedant : el qnia ha'C ligura capacior est et quod :

isti sunt panniculi qui ex meri proce- evacuandum est ab eo, non iiivenit an-
dunt ad epiylottidem quam claudunt et gulum in quo constringatur. Versus au-
aperiunt, sicut proehabitum est. (Kso- tem dorsum (filatatur, ut mclius dorso et
phagus autem vadit ad diaphragma quod commodius aptetur et insideat.
parics vocatur, eo quod sicut })aries par- Est aulem ex duabus tunicis, quarum
tem nutritivam dividit a spii'itualibus. iuterior longitudinales habet villos ad
Vocatur etiam paries id quod dividit pe- mutum attractionis pertienntes. Exterior
ctus per longitudinem, et ad utraque isto- auleni habcl villos latiludinales congruos
rum vadit meri, sed juxta j)arietem pecto- imprcssioni cl cxpulsidni. Longitudinali-
 142 D. ALH. MAG. ORD. PR/r<]D.

bus autem villis in lunica intrinseca per- Amphus iiutcm stomachus digerit tam
iniscentur villi tninsversalcs sive trans- caliditiitc sibi innalii, quam ctiam calidi-
vcrsaliter descendcntcs, (jui adjuvant ad tatibus acquisitis a coi'poril)us quae ei vi-
rclcntiononi attractorum pcr lioc quod cinantur. irepar eniin supponitur dextrse
sunl ol)iccs rcditus cibi, cl cxtcuduntiir pai'li illius dcsupcr, illic enim rotundatur :

cum Modus autcni mo-

longitudinalibus. ct ideo aplc supponitur ei syma hepatis,
tus et opcrationis horum villorum sup(i- ct comprehendit eum additamentis suis
rius est cxpositus. Hunc autcm terlium sicut (ligilis Splen autem
quil)usdam.
modum villorum non habet meri, co supponitur eidcm vcrsus sinlstram elon-
quod non cst ad retinendum quod cst in galus idiquantuluin a diiiphragmate. Si
ipso. Villiautem transversaliter desccn- eniiu ambo tam splcn quam hepar sup-
dentes^ non sunt in cxteriori tunica sto- ponerentur ei, nimis gravaretur. Cuni
machi, co quod illa est principalitcr ad autem licpar sit magnum valdc, oportuit
expellcndum nocivum, et non ad retinen- ut caput stomachi declinaret aliquantu-
dum. Tunica ctiam cxterior plus lialx-t lum ad sinistrain, dando locum amplio-
similitudinem cum nervosa substantia, rem hcpati ct ex hoc sequitur, quod co-
:

quam intrinseca et intcrior cst carno-

:
angustet et implcixt sinistram partcm su-
sior quam extrinseca, quia cxterior ob- pcrius. Cum autcm hepatis magnitudo
viat membi'is duris exterius incidentibus non impleatinfcrius vcntris, sedsuperius,
in ipsum, et interior suscipit mollia quas consequens est ut fundus stomachi recur-
caliditate habet digerere. vctur iterum ad dcxtram implendo spa-
Amplius autem os ejus superius plus tium ad quod non desccndit hcpar ct :

est ncrvosum aliis partibus, et advenit cx hoc dilatatur locus spleni a sinistra
ei ex cercbro ncrvus qui dat ci sensum, parte sub stomacho. Additum autem est
ul scntiat suam inanitioncm tempore in eo ab anteriori et super omnia intesti-
famis, et cxcitet dcsiderium cibi. Calor na et girbum et mirach et syphac propter
enim pungit ipsum quando cst inane : causam quam supra determinavimus,
et hoc non compcterct aliis partibus ip- ubi diximus de substantia et utilitate et
sius, quia si essent prseter sensum, non modo velaminum praedictorum hcec :

desiderarcnt cibum antequam nihil esset cnim omnia juvant ad calefaciendum

in stomacho, et tunc nimia esset evacua- stomachuin, ct retinendum calorcm in
tio, et corpus aresccret. Istc ergo nervus ipso.
sensibihs descendit ab alto de fonte scn-
sibilitatis propter causam dictam, ct una Adhuc autem in inferiori partc stoma-
involutione revolvitur super meri in pro- chi est foramen cui continuum est intc-
pinquitate omnis stomachi : deindc con- stinum, qiiod ideo vocatur duodeniirn,
tinuatur etiam cum stomacho superius in quia duodecim digitorum latitudinem hii-

hjco rotunditatis superioris stomachi : bet sua longitudo, latitudine in digitis

superponitur cnim una vena magna pro- ipsius accepta cujus est intestinum. Fo-
cedens in longitudinem ipsius ct cmittcns ramen autem illud stomiichi vocatur joor-
in ipsum ramos piurimos, qui ligantur tanarius propter similitudinem portanarii
cumipso, et dividuntur in ramos subtilcs quiE invenitur in ipso enim strictius
: est
constilulos in ordine uno et slmiliter : quam supcrius foramen, quod vocatur os
adhffirct ei arteria, de qua superius dixi- stomachi, et est transitus ejus quod di-
nius et procedunt ex arteria rami sicut
: gestum cst et corruptum, et itcrum ejus
ex vena et immittitur utraque vena et
: quod contrarium cst per ipsum. Iste enim
arteria super reflexione syphac, et conte- meatus clauditur fortiter usquequo com-
xitnr girbum ex summo eorum, de quo pletur digestio, aut usquequo corruptus sit

superiusdiximus. cibus per aiiquam causam indigestionis :

 LIB. I T)E ANIMALTBUS, TRAGT. III 143

deinde aperiliir usqueqiio complcalur ex- usquequo hora competenti

testinis et loco
pulsio. congruo simul ejiciatur.
Amplius autom stomachus tali modo Sex autem intestina sunt ista. Primum
existens, ut dictum est, nutritur ad con- corum vocatur duodenwn. Secundum
servationem suae substantise individuse aule,m jejujrum et tertiumlongum quod
:

tribus modis : quorum primus

quod est, vocatur subtile et involutum. Quarlum
fovetur et vegetatur subtiliori cibo adhuc autem est id quod vocatur orhum, et alio
in eo existente. Secundus autem est per nomiue monoculum. Quintum autem est
sanguinem qui ad ipsum venit per venas quod vocatur xwXov Grseco nomine. Sex-
quse diriij;untur ad ipsum ab hepate, sicut tum autem est quod vocatur rectum, et
dictum est in anatomia venarum. Tertius hoc cst ex tali quod est ct ani sivo ficteris
autem est per id quod ad ipsum n^dun- intestinum, quod quidam longaon vocant.
dat effusum ex hepate tempore vehemen- Omnia autcm haec intestina unumquod-
tis famis hic enim est sanguis rubeus
: que in situ suo ligata snnt cum dorsd
purus qui tunc nutrit ipsum. Heec igitur cum ligamcntis et velaminibus corum
de stomacho dicta sunt a nobis. stringcntibus ca, quod non moveantur a
sitibus suis, sicut superius diximus de tri-

Sub stomacho autem ordinata sunt scx bus vclaminibus eorum. Et superiora
intcstina, quorum phn-a sunt valde longa omnium eorum sunt subtilis substantia?,
et multis rcvolutionil)us involuta. Hujus ut possit ad ea penetrare calor et virtus
autem causa est, quod cibus quidcm trans- hepatis conferentis eis virtutcm digesti-
iens per stomachum et intestina, attra- vam hoc tamen plus
: cst in supcrioribus
hitur ab oriticiis venarum a syma con- quam in infcrioribus.
cava hepatis ad stomachum et intestina Adhuc autcm non sic est de substantiis
directarum, quse mesaraicse venae vocan- corum sicut de substantia mcri et stoma-
tur et non attrahunt orificia earum nisi
: chi quoniam onme quod transit per in-
:

quod tangunt et quod latet de puro cibi

: tcstina, subtiliatum cst et molliflcatum :

in profundo intestini, et non tangitur ab ct non timent, quod pungantur duritie

orificio vense, aut impossibile cst attrahi alicujus transeuntis per ea, et ideo con-
totum : et ideo sagax ordinator naturse venientius fuit quod csscnt de substantia
ordinavit multa, quatenus quod in pri- subtili ct tenui hoc iterum tcnet in
: et

mo oriticio venarum non tanc^it, tan^at eis quse sunt superiora. Inferiora enim

in alio : ordinavit longa, ut quod in una incipicntia a monoculo, sunt grossa spis-
parte non attrahitur, in altera trahatur : sa pinguia intrinsecus, ut possint resi-
ordinavit etiam involuta, ut quod in una stere feeci quse in illis est acuta et frc-
parte de cibo est in profundo circa cen- quenterindurata et squibalica : non enim
trum intestini, in altern involutione per induratur in eis nisi propter multitudi-
angulum ad quem impingit, convcrtatur nem exsuctionls ct consumptionis humi-
ad ipsius pcriplieriam, et sugatur amcsa- ditatis in longo transitu : ct corrumpitur
raica. Ex his autem sequitur, quod cibus in eis, eo quod in cis scparata a puro aut
manet diu in transitibus istis et ex hoc : in toto aut promaxima parte, et non re-
duo consequitur homo unnm quidem : mansit nisi impurum corruptum. In su-
quod non semper est sollicitus pro cibo, autcm superiorum non cst pin-
perficic
sicut animalia quai curta et recta habent guedo cum non sunt sine glutinoso et
intestina, a quibus cito separatur cibus viscoso humore intrinsecus : ct hoc suf-
etiam indigestus. Alterum autem est ficit eis loco pingvu^dinis.
quod non continue et fcede cjicit stercus Prinmm autcm intcstinum quod infc-
per partes, sicut alia quaedam animalia : rius continuatur ad portanarium stoma-
sed stat et congregatur in inferioribus in- chi, est duodonum : et hoc quasi in om-
144 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
nibus opponitar nieri : nam sicut nicii ut non cito imbibatur corrumpentibus :

non cst nisi ad attrahenduni ad slonia- ad corruptioncm cnim est pricparalum

chum supcrius, ila istud c contra non cst vch)citcr cx iiis quai cgrediunlur pcr ip-
nisiad expcllendum a stomacho inferius : sum. Rectum autcm idco est, ul cito Hc-
cst autcm strictius quam meri. Duoe sccndat ab ipso id (juod est in ipso, nc
cnim sunt causee quare conveniens fuit ut oljturctur purtanarius stomachi. Adhuc
meri dilatarelur : quarum una est, quia autem rectitudo sua spatium a
dimittit
res duric et grossse penetrant per ipsum, dcxtra ct a sinistra corporibus quae sita
quibus laederetur non esset dilatatum. si sunt sul) stomacho, sicut quaedam portio
E contra autera quod penetrat per duo- hcpatis locatur ab cjus dextro, et splcn
dcnum, est leve molle mollificatum di- locatur al) ejus siuislro : ct rcliqua etiam
gestionc stomachi et permixtionc humi- intcstina pcr revolutioncs suas dcclinant
ditatis quae infusa cst in stomacho. Alia ad spatium illud.
autem causa est, quia transeuntia pcr Superius autcm diximus, quare voca-
meri, patiuntur ab una tantum virtute tur diiodoiiun. Amplitudo autem cjus
naturali : et haec est attractiva, quamvis tanta cst quanta esl amplitudo portana-
hgec adjuvetur actibus voluntatis quee ape- rii. Pars autem intcstini quod sc- stcrilis

riuntviam et masticant cibum et dilatant quitur duodcnum, vocatur jejuniim et :

viam perhiatum. Econtraautcm id qiiod in lioc intcstino incipit involutio. Primo

penetrat in duodeno, patitur in duabus autcm vocatur jejunum, quoniam ut in

virtutibus naturalibus, quarum una est pluribus scm[)cr invenitur vacuum in
expulsiva quae est in portanario et villis omni animali mortuo vel interfecto. Hu-
stomachi, et altera est attractiva quce est jus autcm duj)k'x cst causa. Una quidcm,
in primo duodeno et duabus istis virtu- : quoniam in nuUo tantum est de mesarai-
tibus magis cogitur ire per strictum, carum vcnarum orificiis sicut in ipso, ct
quam id quod vadit per meri hanc cnim : post ipsum in duodcno ct idco non at-
:

transitioncm ctiam adjuvat faex sua lu- trahitur totum quod de ch^do cibali cst
bricitate, quam facilis fit transilus
propter in ipso* ad hepar proptcr propinquitatem
meatum temperatae amplitudi-
ipsius per quam ad hepar habct : et hoc est intesti-
nis. Adhuc autem mcri est sicut pars num quod proptcr exsiccationem mesa-
quaedam stomachi aequalis ei in compo- raicarum constrini;itur valde ct diminui-
sitione ex duubus autem est
tunicis. Istud tur in acgritudinc. Alia autem causa est,

sicut tres aliena adhaerens stomacho pcr quia porus quidam fellis dcrivatur ad hoc
diversitatcm tunicarum ex quibus com- intestinum : et ideo impurum quod rc-
ponitur : ct hoc est ideo quia indigct at- manet post exsuctionem mesaraicarum,
tractionc forti et fortiori quam aHquod acuitur ad expulsionem ct cxpelUtur cito
aliud intestinum, quia meri fortissime at- ad inferius intestinum : et sic proptcr
trahit : et ideo etiam latitudinalis villus duas cvacuationcs, puri quidcm ad hcpar
unitur in ipso. pcr mcsaraicas, impuri autem ad infcrius
Sed in isto intestino quod est rcctum, per porum fcllis, ut in pluribus remanet
multum apparent villi longi, co quod in- intestinum vacuum. Purum cnini fcl non
digct istud intcstinum maxima attraclio- mixtum convcrsum
tola amaritudinc sua
ne a stomacho ut exprimatur ct expclla- ad ipsum, pungit ad cxpellcndum ct ideo :

tur dc stomacho quod est in ipso digc- ^yvcAinv jejunum.

stum : paucos enim villos latitudinalcs Post jejunum autem intestinum conti-
habcns, inobediens est attractioni : et idco nuatur intestinum lo)igum involufum,
etiam fuit amplum factum magnae conca- habens unam rcvolutionem post aliam :

vitatis rcspcctu suae substantiae. Crcatae cujus causam supcrius assignavimus ct :

sunt autem in hoc intestino tunicae duae. hoc postremum intestinorum superiorum
 LIB. I DE AMMALTBUS, TRACT. ITI 14:

quae gracilia sive subtilia vocantur, in quod utilitas hujus intestini est, quod
quibus coniplotur digestio plusquani in mundificat hepar. Et ideo dicunt venas
interioribus quae grossa vocantur. Princi- non osse protensas ab hepate nisi ad ip-
palis enim operatio intestinorum inferio- sum. Sed hoc falsum esse probatur per
rum est stercoris proeparatio ad exeun- cxperimentum. rtilitas autem ojus est
dum. et socundaria est ad diirerendum : congregatio stercoris : quia si totum si-

et ideo qusedam mesaraicse dirig-untur ad raul veniret ad sequens intostinum, li-

quaedam eorum. licet non tot sint ad su- mor quod colicam induceret passio-
esset
periora, eo quod principalis operatio su- nem. Oportet autom sciro, quod hoc ost
periorum est digestio, et secundaria est intostinum quod frequentius descendit in
expulsio. ruptura, tum propter pondus faecis, tum
Quod autom involuto ab intoriori con- propter Jioc quod non est ligatio ad su-
tinuatur, vocatur monoculum : et causa periora raembra per mesaraicas venas, et
nominis e.st, quia non liabet nisi unum ideo pondere faecis gravatum frequentius
quaedam
orificium, et ideo est sicut cistis descendit.
in qua cum quis voluerit, accipit quod re- Cum monoculo autem inferius conti-
posuit. Quoniam per idom foramen intrat nuatur et intestinum quod vocatur xw/.ov
in ipsum cibus una hora. et oxit in alia. Graece a coUca passione quie accidit in
autom hujus intestini
l tilitas ost ma- ipso.Estautera istud intostinum grossum
xime ad duo^ quorum unum est princi- spissum, ot cum elongatur a monoculo,
pale et naturalo, et alterum ost secunda- dochnat ad partem dextram convenienti
rium et ad bene esso hominis ordinatum. dechnatione, utsit propinquus hepati, eo
Principale quidom quoniam cibus est
est, quod fit ab ipso aliqua suctio nutrimenti
duplox in stomacho, et unus quidom cito per mesaraicas quae veniunt ad ipsum.
obodit dijjestioni, et ille statim disreritur, Deinde dechnat ad partem sinistram, et
et subjungit alium qui quidem digestibi- descendit : et cum opponitur lateri, ite-
lis est, sed impoditur aho citius digesti- rura regyrat ad partora doxtram : et ad
bili, et forte ahqua stomachi humiditate posteriora descendens continuatur cum
superflua. Cum orgo primo digesto ox- intestino recto, et cum portransit splo-
pulsio fit a stomacho, expoUitur et unum nera, coarctatur et stringitur : et hac de
et aliud : ot illud quidem quod indigo- causa prohibetur expulsio ventositatis in
stum remansit, non accipit moram in qua 00 qui habet apostemata splenis, eo quod
stet in aliquo trium intostinorura dicto- splen tunc non compriraitur super ipsum
rum, ut compleatur in ipso digestio et : adjuvans ad expellendum. Ulihta.^ autem
ideo factum est monoculum quod habet hujus intestini est aggregatio et gradata
comparationem ad inferiora duo intestina ordinatio ad expellendum.postquam sub-
eamdem quam habot stomachus ad tria tihter porscrutatae fuorint mesaraicae si

praedicta quae sunt duodenum, jeju- sit in 00 aliquid de cibo.

num, ot involutum : proptor quod licot Intostinum autem ultimum quod rc-
nulla mosaraicarum protendatur ad ip- rtum sive longaoii sivo podcx vocatur,
sum, tamen ad colon perveniunt et su- continuatur cum colon inforius : et hoc
gunt id quod jam in monoculo digestuiu quidem ideo rcctum vocatur, quia recte
est : et ideo etiam situm est versus dor- descendit ad ficterim sive ad anum, et
sum decHnans ad dextram ad hepatis vi- continuatur cum ipso. Innititur autem
cinitatom, ut ab ipso virtutem digestio- descendens supor dorsum, et ampliatur
nis accipiat. Socunda causa non princi- in aliquibus ad similitudinrm stomachi,
palis est, ut congrogotur in eo storcus ad ot priecipuo in inforiori parto. Itilitas au-
simul dimittendum, sicut jam ante dixi- tom ojusost oxpulsio hocis extra corpus :

mus, Quidam tamen errantes dixerunt, et [)aravit oi natura quatuor musculoset

XI 10
146 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
qualuor lacertos.quibus couslringilur cl sunt ea quae sunt aquatica, et pisccs mul-
aperitur pro voluntatis arbitrio, sicut di- ti. Ilaic enim magls indigent pinguedine
xinius in musculoriim aiiatomia. Recti- tali, ut contineatur in eis calor cito di-
tudinis autem ejus causa est, ut fcex ab quod parum moratur cibus in
gerens, eo
eo facilius expellatur. Adjuvant autem eis : suorum corpo-
et ideo ilha respectu

ipsum ad cxpulsionem etiani lacerti qui rum magnam habcnt pingucdinem in in-
sunt super velamen : et est myrach cui testinoillo, sicut lucius, ct perca, et sal-

sunt octo lacerti. mo, et praecipue sturio, et multi alii pis-

llorum autem inteslinorum omnium ces. IIoc autem convenit animahbus quaj
nuUum movetur omnino nisi duo,scilicet habcnt dentes in utraque mandibula.
primum quod est meri, quod est quasi Animaha tamcn dupUciter unum ven-
os et guttur aliorum et ultimum quod :
trem dicuntur habere. Lno quidem
est rcctum, quod est aliorum secessus. modo prsedicto. x\Ho quidem modo quae
Omnibus autem istis intestinis adveniunt non habent monoculum intestinum, in
vense ab hepatc nutrientes ca prffiter mc- quo est secunda digestio cibi, unum
saraicas quse exsugunt ex eis, quse tamen solum ventrem habcre dicuntur quia :

mesaraicse non veniunt adultimum, sic- cum geminatur ofticium ventris, dicitur
ut nec veniunt ad meri. Adveniunt etiam geminari et venter et cum unicum est
:

nerva a cerebro plures quidant eis sen- ventris oflicium, unicus est et venter.

sum. Supra autem hoc intestinum est inte-

Heec igitur a nobis dicta sunt de visce- stinum colon dictum, quod est mcdiocre,
rum amatomla et utilitalibus eorum. eo quod stringitur circa linem ejus, ut

In his autem intestinis et dispositioni- faex detineatur quousque exsugatur quod

ven- in ipso est de nutrimento et hoc est si-
bus eorum quae conjuncta sunt eis, :

ter hominis ventri canis in multis assimi- mile telse propter carentiam villorum, et
latur, quamvis sit Latior, homo
eo quod est latum sive amplum in parte prima
est lati corporis secundum naturam. E ubi continuatur cum monoculo, et est
ventre autem, sicut diximus, in parte spissum, et prsecipue ubi applicatur per
prima qua? est stomachus, exit intcsti- mesaraicas cum vena magna quse rami-

num rectum quod parum est tortuosum : ficatur ex syma liepatis : et in illa parte
et hoc quod vocamus duodenum quod por- veniunt ad ipsum quidam rami arteriae

tanario stomachi continuatur : et illud quam orthi superius nominavimus. Et

est hitum ampliatum ad quantitatem por- sunt in ventre etiam et in intestinis ejus
tanarii : et in hoc assimilatur illa pars venae multse spissse, et nervi qui veniunt
hominis in ventrc, et ventri porci : latus ab hepatc et cerebro, ct descendunt de-
enim est in iOa parte sicut in ventre por- orsum ad intestina propter utilitates quas

ci : et pars ultima ventris quse est lon- determinavimus.

gaon proccdens ad exitum ani, est bre- Hsec igitur quam diximus est disposi-

vis respectu aliorum intestinorum, ct est tio oesopluigi, et cannse puhuonis, et vcn- I
spissa et recta et ampha, sicut diximus. tris, ct intestinorum quae contincntur iu
vero quod girbum vocatur, ap-
Sepum ipso.

plicaturmedio ventris, cooperiens et con-

stringens viscera, et replens vacuitates

quae sunt inter revolutiones eorum : et

creatio illius est extensa super quam est

sepum sive adeps sive pinguedo, sicut et

in aliis est animalibus quse non habent
nisi unum ventrem, hoc est, nisi unum

intestinum rectum vel involutum, sicut

 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRAGT. III 147

tur superflua quantitate propter conti-

nuas ejus diastoles et systoles. Tertium
autem est quod proportionatur pectori
et pulmoni, ut sit tanta ejus mensura quge

et in pectore sine ossium leesione possit

locari, et a pulmone sufficienter eventa-
ri. Ex
his tribus consequitur, quod non
sit magnse quantitatis et superfluae. Lo-
CAPUT IV. catur autem in loco ipsius alte ab ossi*^
bus, ne tactu duro in percussionibus suis
laidatur. Alia autem pars protenditur ver-
sus ossa, quia ibi non nisi in puncto laedi
poterat et ejusdem Isesionis non est cau-
:

sa, eo quod motus ejus proprius non est

in parte illa tamen in illa parte est du-
:

De dispositionibus cordis et modis ejus rius, ut ipsa duritie sua resistat nocu-
et anatomia in quo etiam de pulmone
: mentis.
et diaphragmate et panniculo cordis. Adhuc autem flgura cordis est pinea-
lis, ut motus ejus, qui est in ventribus
basis ejus, apteprocedat ab uno indiviso,
et feratur ad idem.
Amplius ordinavit natura panniculum
circa ipsum, qui licet sit de natura pan-

niculorum, tamen est fortior et durior

omni alio panniculo corporis, ut ipse sit
Consequenter aulem de corde nobis ei tutamen et clypeus circa incurrentia

videtur esso dicendum. quselibet et hic quidem panniculus nus-

;

Dicimus igitur, quod cor quidem cre- quam tangit eum, nisi in h^co ubi oritur
atum est ex carne dura et forti, ut per ex ipso, et hic est unde oriuntur arterice,
hoc magis resistat aUerantibus et nocu- ex quarum etiam tunicis videtur esse
mentis, eo quod in ipso est principium contextus. In aho autem loco non tangit,
Yita3. Sunt autem in ipso omnes villo- sed congruo spatio separatur ab eo, ut
rum diversitates contextse. Longitudina- in ipso dihitari valeat et constringi. Lo-
les quidem attractivi, et latitudinales ex- cus autem basis ejus est quasi sit ex car-
pulsivi, et transversales retentivi utper : tilagine dura, ita quod quandoque in-i

eas omnis participetur species motuum duratur naturam, et preecipue

ad ossis

vitse. in quibusdam aliis animalibus ab homi-

Amplius autem cordis quidem quanti- ne : et hoc fit ut fortius locctur in ipso,
tas proportionata in tribus corpori ani- et cartilago mediet inter ipsum et ossa
secundum illam com-
malis videlicet, et pectoris, ne Isedatur.
parationem et parvum, sicut omne prin- Adhuc autem cordi in lato sive amplo
cipium universale quod ad omnia alia ipsius facti sunt tres ventriculi : et me-
habet influentiam suse virtutis, est par- dium illorum Aristoteles quidem vocat
vum quantitate et magnum virtute. Se- medium tlialamum, in quo, sicut dicit,

cundum autem est quod proportionatur completur nutrimentum. Galenus autem

arteriis quge oriuntur cx ipso, ct pannicu- dicit hunc medium foveam non ventricu-
lis qui suspenduntur ex ipso : et propter lum. Et sunt meatus plures et via^ inter

illud est dilatatum in basi, ut hiec suffi- ambos vcntricuhjs, qui subtus in basi di-
cienter oriri possint ex eo, ut non grave- latantur in cordis ampliationo, et con-
 148 D. ALB. MAG. ORD. VnJED.
stringunturpaulatim secundum cordis al- iiuc autcm idco declinat ad sinistram pa-
titudinem ascendcndo intrinsecus tam rumper, ne comprimat venam concavam
ipsi quam etiam ipsi ventriculi cordis. quc-e intcr ipsum et hepatis gibbum pro-

Adhuc autem basis ventriculi sinislri tenditur.

altior est quam basis dextri : et hoc ideo Omnis autem calor principalior et vir-
est, quia dexter ventriculus respicit he- tus est ex cordc, et in dikitatione sua nu-
par unde mittitur ei sanguis grossus et tritur cum omnibus virtutibus suis natu-
gravis, ex quo arteriae et spiritus nutriri ralibus : et ideo si qua animalia magni
non possunt ct ideo : oporlet, quod per cordis sunt et cum hoc timida, provenit
medium ascendendo subtilietur et spiri- ex frigiditate quae sanguinem ad cor re-
tualior fiat ad nutrimentum spiritus et currentem calefacere non poterit, et talis
arteriarum : propter quod etiam a sini- esl lepus. Si qua autcm parvorum cor-
stro cordis ventriculo arteriae oriuntur. dium sunt audacia, pro certo sunt calida
Non enim potest esse, quod sanguissub- vehementer : et sanguis qui ad cor venit,
tilior et spiritualior ex quo generatur citius incalescit, et cum spiritu excutitur
spiritus, altiorem locum non requirat. ad menibra, et calefacto corpore provocat
Ex dictis autem consequens cst, quod audaciam, ettale animal est quod habitat
sanguis qui est in medio thalami, sit me- in segctibus fulvum et varium in facie
dius intcr subtilcm et grossum. 'J'alis igi- nigris masculis, quod apud nostram lin-
tur proportio est ad invicem cordis ven- guam hamester vocatur, et est majus rat-
triculorum : et hoc etiam est, quod os to, et minus catto, brevia habens crura,
subtilioris sanguinis cst strictius, et os et est audax et mordax valde : tamen in
grossi est amplius. pluribus illa sunt audacia quse sunt magni
Adhuc autem duo additamenta sicut cordis, dummudo proportionatus sit calor
duse aures apparent in corde : unum qui- cordis quantitati sanguinis.
dem in sinistro, et alterum in dextro ven- Amplius autem cor non tolerat nocu-
triculo, quae sunt tenuia et rugosa cuni mentum aliquod, ut apostema, aut vul-
constringitur, et tensa quando dilatatur, nus : et hujus signum est, quod in nullo
et sunt dura : haec enim sunt duae arcae animalium imterfectorum cor laesum in-
quse recipiunt. In uno quidem recipitur venitur, sicut inveniuntur laesa alia mem-
sanguis qui trahitur ab hepate, et in al- bra : antequam enim veniat nocumentum
tero recipitur spiritus qui trahitur a pul- ad cordis substantiam, moritur animal.
mone, ut mesaraicai ulterius ministrent Aliquando enim invenitur in cordibus
cordi, ut non gravetur ex nimietate, aut ma2:norum nnimalium os maijnum, et
eliam deficiat ex imminutione : et durae forte invenitur in quibusdam hominibus,
sunt, ut non nocumenta,
facile recipiant et hoc os est declinans ad naturam car-
tenues ut bene obediant motibus constri- tihiginis, et induratur, sicut supra dixi-
ctionis et dilatationis. mus,et durius quod invenitur, est in cor-
Amplius autem situs cordis est in me- de elephantis, et eoruui quae apud nos
dio, eo quod locus ille est temperatior et inveniuntur, durius est in cordc cervi et
a nocumentis tutior : sed declinat pa- bubalorum generibus. Jam autem visuni
rumper ad sinistram, ut det locum hepa- est cor simii masculini habens duo capita
tiquod est in dextra enim splen
: licet sive acumina et hoc fuit unum de na-
:

sit in sinistra, tamen splen non est adeo turae mirabiHbus quoniam cum cor :

nobile membrum nec tant» quantitatis sit principium formationis totius corpo-
sicut hepar : et ideo potius cedendum erat ris,aprincipio quidem debuerunt esse duo
hepati. Hujus autem et alia causa est na- simii : sed tamen nalura defecit in om-
turalior, ut scilicet frigiditas sinistri la- nibus quae principiari debeliant, et ideo
eris quse est ex splene, temperetur. Ad- non sufTecitnisi ad unum : et ideo statim
 :

LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. III 149

conclusa sunt in unam basim cordis, ct diens. Pili etiam praicipue qui sunt plu-

caelera onmia ut ad ununi redacta sunt rimi et crispi, cordis significant calidita-
ad basini illam. tem aut humiditatem. Nuditas autem pe-
Amplius autem de proprietate cordis ctoris et paucitas pilorum, dicunt cordis

est, quod per tempus adbuc pulsat cum frigiditatem aut siccitatem. Frigiditatem
aufertur ex animali interfecto : et animal quidem ex privatione caliditatis facientis
cujus cor diutius pulsat extractum ex his fumum ex quo generantur pili siccita- :

quae sunt apud nos, salmo piscis

est tem autem propter defectum materiae fu-
qnia sub uno corde pulsante vendunt pi- mantis.
scatores plures salmones per partes inci- Tactus autem corporis, quoniam calor
sos, decipicntes quasi recentes demon- totius corporis in tactu significat cordis
strent exhoc pulsante cordc. calorem, nisi resistant splen et hepar fri-
Erraverunt autem dicentes cor esse de gidafacta sua frigiditate. Corporis autem
natura lacerti quamvis enim sit simi-
: frigiditas contrarium significabit. Duri-
liusinter membra lacerto et musculo, ties autem corporis, cordis siccitatem.
tamen nec lacertus est nec musculus. Moles quidem, quoniam ira naturalis
Hujus autem signum est, quia motus ejus et ira praemeditata et furiositas cordis si-

non est voluntarius, sed vitalis qui roli- gnificant caliditatem : et similiter cor-
cus Graece vocatur, et subjacet necessita- poris mobilitas quae non permittit homi-
ti. Musculi autem et lacerti instrumenta nem diu consistere in loco uno stando
sunt voluntarii motus. vel sedendo. Et contraria his motibus
Haec ergo a nobis de anatomia cordis signilicant frigiditatem, nisi sint acquisita
dicta sunt. ex studio aut consuetudine.
Corporis quidem virtus et significat
In omnibus auteni animalibus octo cordis vigorem, et debilitas cordis debi-
sunt quae cordis signiticant dispositiones litatem, nisi sit ex laesione cerebri, aut
naturales et accidentales : et haec sunt nervorum : aut etiam fortitudo corporis
pulsus, anhelitus, foramina pectoris ea signilicat eequalitatem complexionis,et de-

quae nascuntur supra pectus, tactus cor- bilitas significat malitiam complexionis
poris, et accidentiaejus,mores,virtuscor- ejusdem : et hujus causa est, quia sub-
poris, et debilitas ejusdem, et imagina- stantiacaloris naturalis et spiritus et san-
tiones sive meditationes. guinisplurima estin corde, ut inflamma-
Pulsus quidem, quoniam velox ma- ta, nec fumosa, sed potius splendida et
gnus et frequens pulsus cordis significat pura : sed accidentalem calorem in ipso
caliditatem, et horum contraria cordis signiticat vehementia inflammationis in
declarant frigiditatem. Levitas igitur pul- ira et rixa animoe, ita quod quandoque

sus cordis signiticat humiditatem. Duri- perducit usque ad nocuraentum aliquod

tiesautem ejusdem dicit siccitatcm. anhelitus.
Anhelitus autem magnus quidem fre- Meditationes vero, quoniam quae de-
quens velox et calidus, cordis calorem, clinant ad gaudium, sicut fiducia et bo-
et contrarius ejusdem dicit frigiditatem. na spes, significant cordis fortitudinem
Pectus vero magnum et latum et am- et aequalitatem complexionis. Meditalio-
plum si non sit cum magnitudine ccre- nes autem qua3 declinant ad sollicitudi-
bri quoe facit magnitudinem capilis, et nem et sejunctiones ab aliis, significant
nuchae, et spondilium, et costarum, sed excessum in cahjre. Quie autem decli-
cum parvo et mediocri capite, et forti nant ud timorcm et Iristitiam, significant
pulsu, signilicat cordis caliditatem, et excessum in frigiditate ipsius.
contrarium hujus signidcat frigiditatem Tremor autem cordis non est cerlum
ipsius si non sit parvitas capitis impe- signum naturic ipsius, eo quod accidit ex
m D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

multis causis qu.np sunt multitudo sensi- Sul)stantia autem cordis creata est ex
bilitatis, ejus medilatio, vapor aliquis, carne spissa et dura proptcr causas quas
timor, et multaalia. Oportet autem scire, diximus : et in duobus ventriculis ejus
quoniam diminutio humidilatis naturalis sunt duoe vense, concava quidem et quie-
quse accidit in corpore, primum nocu- ta in dextro fercns sanguinem, orthi au-
mentum relinquit in corde : et tunc tem et arteria venalis in sinistro deferens
alteratur natura et complexio cordis. spiritum. Et situs ejus est in medio pe-
De autem cordis est, quod
proprietate cloris : sed in homine modicum declinat
quando venit ad ipsum calor pnrus aut ad sinistram ; recedit enim modicum a
frigus purum, statim post modicum mo- pellicula distinguente inter mamillas ali-
ritur talia enim non vult recipere nisi
: quantulum, de qua diximus, quod venit
digesta in pulmone. Ex liis igitur cogno- a furca colli, dividens pectus per longum
sci potest natura cordis. usque super medium pulmonis. Est au-
Ex omnibus autcm inductis ut summa- tem in parte pectoris superioris, quia ibi
tini perstringamus dicta de corde, patet nimis coangustatur, cum pulmo sit in
quod cor babet tres ventriculos, et est inferiori ejus parte : et non est magnum,
positum superius pulmone, ut can-
altius nec longse figurse_, ne gravetur superflua
na deferens aereum spiritum, competen- quantitate, sed declinat modicum ad ro-
ter ramificetur in duo, et ulterius in di- tunditatem pyramidis : et sua extremitas
visiones pulmonis secundum quod con- anterior est stricta et acuta.
gruit digestioni spiritus. Adhuc autem ventriculus sinister est
Adhuc autem in corde exterius in cir- magnus, eo quod spiritus multus qui est
cuitu est tela, sive panniculus, grossa et in ipso, quserit amplum locum. Medius
spissa et dura, qufe oritur a cordis loco, autem est mediocris, et dexter parvus,
ubi ampljlicatur ad basim ipsius et am- quoniam grossus sanguis vult strictum
pliatur cum radice magnae vence concavse locum, sicut omnia spissa et grossa cor-
quse inter hepar est et cor, et cum arte- pora alia parvum locum occupant secun-
ria quam o?'lhi diximus vocari, quae est dum naturam. Medius autem ventriculus
a sinistro cordis ventriculo : et ha>c pars et ille qui parvus est in dextro cordis,
cordis non est angustior et acutior inter sunt perforati, et habent in se vias quas
ventriculos ejus : quoniam nimis latus et superius diximus : et aperturse majores
amplus deputatus est ad recipiendura in diastole cordis sunt versus pulmo-
sanguincm ab liepate sed non est in :
nem hoc magis manifestatur inferio-
: et
parte angusta, quse est punctum pyra- ri, quod est sicut ventriculus qui est dex-
midis ejus. Pars autem acuta quai est ter.
punctum pyramidis ejus, estpositasuper Adhuc autem ventriculus major qui
anterius pectoris, sicut diximussuperius, est sinister, appHcatus majori qui est ar-
eo quod ilia durior est et resistens nocu- teria venaUs descendens in pulmonem et
mentis ossium, et non dilatatur, et con- orthi, de quibus superius diximus : et
stringitur : et hoc convenit omnibus ani- hsec vena per partem orthi descendens,
malibus sive habeant puhnonem, sive applicatur intestino quod mediocre vocat
careant, eo quod scihcet pars ejus acuta Aristoteles, et hoc est quod jejunum vo-
est posita vcrsus anterius pectoris. Latet catur : et hoc diximus in anatomia arle-
autem hoc in analomia multoties, eo riarum. Vocatur autem Iioc mediocre
quod casus mortis declinant ipsum et inter grossa interiora et grossa inferiora :

transponunt inferius. Pars autem conne- anteriora quidem stomachus et cesopha-

xa inferior in basi ipsius, altior est ali- gus : posteriora autem monoculum et co-
quantulum in situ ipsius quam acumen lon et longaon et haec omnia patent ex
:

ipsius. his quse dicta sunt de disp.ositione ven-

 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRAGT. III 151

tris. Propter triplicem enim composilio- advertunt, quod a mortuorum pulmoni

nem intestinorum dicit Aristoteles tripli- bus sanguis exitsubito, eo quod non te-
cem esse modum inteslini, et tria intesti- netur a substantia pulmonis, qua3 rara
na, et tres aliquando vocat ista ventres : est, sicut retinetur a substantia aliorum

et ideo duodenum jejunum non distin-

et membrorum solidse carnis existentium :

guuntur al) ipso, sicut neque monoculum non enim est membrum aliquod in cor-

et colon et longaon distinguit ab invi- pore in quo sit tantus sanguis sicut in pul-

cem, sed reputat eadem propter similitu- mone proportione quantitatis suse,prseter
dinem compositionis. cor solum. Sed sanguis qui naturaliter
Ventriculus autem medius in ea parte quidem pulmone, non est fixus et
est in

quatangit sinistram, applicatur ad arte- retentus in eo propter causam quam di-

riam quce vocatur orthiy et arteriae veno-
sse, eo quod a corde procedunt vise ra-
morum istarum venarum ad pulmonem,
quse ramificatse sunt secundum ramirica-
tionemcanalium pulmonisper totam sub-
stantiam ipsius. Bamilicatio autem can-
ximus. Et ille quidem sanguis qui est
ventriculi medii, est subtilis et tenuis et
clarus respectu ejus qui est in ventriculo
dextro.
Sub pulmone autem est paries pecto-
ris, qui paries quidem ab epiglottali inci-

nse quee trachea vocatur, est super rami- pit, et per latera secans corpus in duo

ficationem earumdem venarum pulsan- continuatur duodecimse spondili, et sub-

tium, ut aer asportatus per ramos cannse stantia ejus est de natura panniculorum,
digestus redeat ad ramos inferioris vense, quse est substantia nervosa. Et utUitas
et aptus reddatur cordi. Una enim via ejus est defendere spiritualia, ne Isedan-
vense concavai procedit ad profundum tur fumo grosso nutritivorum membro-
vise sive ventriculi dextri portans sangui- rum, et adjuvare etiam ad expressionem
nem, et alia via portans spiritum, pro- stomachi quem tangit superius. Hic au-
cedit per arteriam venalem ad profundum tem paries qui diaphragma Grseco nomi-
vise ventriculi sinistri. ne vocatur, estapplicatus lateribus et co-
De vena autem venali quae major vo- stis ex utraque parte, et ossi quod voca-
catur, et de vena quse orthi vocatur et a tur supremum colli, et hoc est illud me-
corde ramificatur, adhuc faciemus in se- dium ospectoris, quod directe sub guttu-
quentibus libris ssepius rememoratio- re descendit usque ad epiglottale, quod
nem. est finis pectoris super ventris mediam
Amplius autem in pulmone propter ra- lineam : et in medio istius diaphragmatis
ritatem multum sanguinis, et plus
est sunt partes subtiles cx quibus contexitur,
quam in aliis membris animalium quee et sunt partes nervorum et venarum^ ita
pulmonem habent. Cujus signum est, quod textura pervenit ad modum crea-
quia est rubeus, cum tamen per naluram tionis telse. In eodem etiam sunt venae
propriam sit albus, sicut supra etiam di- quietse et pulsantes extensse diversae, sic-
ximus. Pulmo etiam est mollis carnis et ut diximus in anatomia venariim. Paries
inflatus spiritu qui est in ipso, et habet autem sive panniculus in quo involvitur
vacuitates pororum parvorum magno- et cor de quo superius fecimus mentioncm,
rum plurimas, et in qualibet ala pulmo- est spissus et durus secundum operatio-
nis sunt vise quai proveniunt a vena ma- nem ad diaphragma, et secundum com-

jori quse venalis arteria \ocaiuv. Fuerunt parationem ad telas totius corporis.
autem quidam opinantes, quod in pul-
mone non est aliquid sanguiuis, eo ([uod
videbant in pulmonibus animalium mor-
tuorum quse scindebant, non esse sangui-
nem et illi quidem non sciunt neque
:
152 D. ALl?. MAG. ORD. PRtED
supra sunt villi quidam, sicut diximus in

anatomia vcnarum quietarum et quae :

a syma quidem procedunt, dividuntur a

vena quse porta nominatur et sunt me- :

saraica.' sugentes a stomacho et intesti-

nis : et cum succositas ab illis tracta cst

ad hepar, tunc hepar decoquit eam in
sanguinem, venam concavam quae
et per
CAPUT V. oritur supra gibbum ejus, emittit eam in
totum corpus ad nutriendum ipsum, et
ab ipso gibbo mittit aquositatem ejusper
duas emulgentes venas ad renes : et haec
omniajam in praehabitis determinavi-
mus. Symam autem hepatis voco conca-
vum stoma-
ejus, ubi insidet rotunditati
De dispositione et anatomia hepatis et chi. Gibbum autem ejus voco convexam
splenis et fellis. ejus rotunditateni, quce est superius in
exteriori ejus superlicie. Spumam autem
succositatis attracta» quam digerit, quae
eljuUit ut levis et extensa, ex ipsa syma
ejus mittit ad fel ct Ro-
ad cistim feUis.
tundum autem suum convertit hepar ad
diaphragma, ut non tangat ipsum nisi
in puncto, ut non coarctetur diaphragma
Postquam de cordis disposilione locu- ex hepate in suo motu qui est aliquando
ti sumus, oportet nos loqui de natura vahle laboriosus. Est etiam exterius ro-
hepatis, quoniam inmullis communicant tundum, ut bene et apte costae curventur
cor et hepar. super ipsum.
Dicamus igitur, quod in omnibus ani- Hepar autem tegit panniculus nervo-
malibus habentibus hepar est
hepar, sus generatus ex nervo parvo qui venit
membrum jgenerans sanguinem. Utrum ad ipsum, ut faciat ipsum acquirere sen-
autem faciat hoc per virtutem propriam, sum aUquem, quemadmodum diximus
aut per virtutem cordis, in sequentibus ipsum cum aUis
in antehabitis, etut Uget
libris istiusscientiae, scilicet in terlio libro visceribus. Venit etiam ad ipsum vena
inquirenms. Mesaraicaj tamen per virtu- pulsatiUs, et affert ei spiritum, ct servat
tem hepatis aliqualiter chylum convertunt ei caUditatem innatam, et temperat ip-
ad calorem sanguis, antequam ad symam sum cum pulsu. Haec autem vena pene-
hepatis perveniat. Cum enim quodlibet trat ad hepatis concavitatem, ut eventet
membrum humorem cibalem in se tra- illam, quoniam gibbositas ejus superior
ctum, ad suam convertat similitudinem eventatur satis motu diaphragmalis.
in calore, sicut diximus in pr^ehabitis :
Chylus etiam qui attrahitur ex stomacho
hepar autem sit rubea caro, ac si sit san- et intestinis, non attrahitur totus in unum
guis coagukitus : chylum a stomacho spatium concavum hepatis et vacuum,
attractum in ruborem sibi similem con- sed potius dispartitur in venis omnibus,
vertit per digestionem. quae sunt in hepate et ramis earum, ut
Est autem hepar omnino vacuum a tota virtus hepatis magis possit super
villis nervorum sed procedunt in ipso
:
ipsum divisum quam indivisum, et ma-
venee quae sunt principia earum quae ra- gis compleatur digestio, et ut velocius
miticantur ex ipso dispartitae subtus : et perficiatur. Et ideo partes venarum quae
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. III 153

sunt in hepate, subtiliores habent tuni- machi sicut quibusdam digitis : et majus
cas quam illae qua3 sunt extra ipsuui, ut inter kiec additamenta est illud quod
citius calor digestivus penetret chylum commune nomen additamenti facit sibi
et digerat ipsum. J*anniculus autem qui proprium. Ha3c autem additamenta non
comprehendit hepar, ligat ipsum cum sunt communiter nisi quatuor, aut quin-
panniculis qui comprehenduntur ad sto- que.
machum et intestina, ligamento fortissi- Non lateat autem nos, quod non in
mo, et ligat ipsum cum dorsi costis et : omnibus hominibus fortiter comprimit
quaedam etiam subtilia parvaligant ipsum costas dorsi, quamvis comprimat eas in
ad diversa. quibusdam hominibus et hoc modo :

Continuat autem inter hepar et cor quo colligatur diversi membris, eo modo
vena de qua diximus in analomia vena- etiam communicat eis, costis videlicet et
rum quietarum, quai utrum descendat a diaphragmati.
corde in hepar, aut e converso descendat Adhuc autem caro quidem hepatis
ab hepate ad cor, vel forte in aliquo sit, nulluni sensum habet partes : sed illse

secundum intentionem in sequentibus quic de eo tangunt panniculum, sentiunt

subtiliter investigabimus. Quolibet enim propter hoc quod immiscetur eis aliquid
horum trium est opinatum a diversis. de panniculo nervoso et ideo diversih- :

Hoec autem vena etiam ingeniose hgata catur hsec communicatio et judicium de
est cum hepate cum panniculo duro spis- hepate inhominibus.
so : penetrat enim heecvena superipsum, Adhuc autem jam diximusin praemis-
et subtilius quidem latus ejus quod est a sis,quod generatio sanguinis est in he-
parte intrinseca, eo quod ibi tangit mem- pate : et in ipso fit separatio choleree et
bra subtiHa. melancholise et aquositatis. Quandoque
Amplius autem hepar hominis majus autem destruitur operatio hepatis in ge-
est proportione corporis hominis quam neratione sanguinis : et aliquando de-
hepar ahcujus aliorum animalium, quod struitur, non quidem in generando san-
aliquo modo accedit ad similem cum ho- guinem, sed in separando eum a dictis
mine quantitatem et omne animal plus
: humoribus et aliquando destruitur ope-
:

comedens et debilius habens cor quam ratio ejus non in generatione sanguinis,

homo, habet majus hepar quam hoino. sed in generatione sanguinis boni. Ali-
Continuat inter stomachum et hepar quando autem generatur impedimentum
nervus parvus, et communicantia eorum alicujus harum operationum non ex he-

est propter apostemata quai contingunt pate, sed ex membris quee attrahunt ex

in eis, ut sentiatur nocumentum, sicut ipso.

prius dixinms. Amplius autem in hepate sunt omnes

Adhuc autem primum quod oritur ex quatuor virtutes naturales : sed pluri-
hepatc sunt duce veutC quietee, quarum mum digestise virtutis est in carne ejus,
una oritur in syma : et hujus utiiitas et plurimum aliarum trium virtutum est
fere tota est in attractione chyli ex sto- in villis ejus. I)ico autem villos hoc
macho et intestinis ad liepar, et htcc est modo quo determinavimus de eis in
qua? vocatur a nobis porta in anatomia principio istius capituli.
voiarum. Altcra autem oritur a gibbo Et probabile est, (juod aliquid cujusli-
ipsius, cujus utilitas est deferre nutri- bet virtutis naturalis sit etiam in mesa-
mentum ad membra : et hicc concava raicis : licet in hoc quidam quasi nostri
vocatur. tcmporis Philosophi sequentes (lah^num,
Amplius autem hepar habet addila- contradixcrint Antiquis, ct dixerint eos
menta quae sunt aures aut alte hej)atis, errasse, quod dederunt virtulem atlra-
quibus apprehendit rotunditatem sto- ctivam ct retentivam mesaraicis, dicen-
1S4 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
tes quod uon sint nisi vite per quas fit et chol(!ram cilrinam. Continuatur autem
attructio alterius, lioc cst, iiepatis virtu- meatus iste cum liepate et venis in qui-
tc. Inducuut auteni rationes diclis suis bus generatur sanguis, et habet ibi fel

dicentes, quod si liaberont niesaraicse plurimos ramos nervosos, quamvis ipse

virlutem attractivam, haberent etiam introitus, qui est ex syma hepatis ad
digcstivam hanc autcm non habent,
:
cistim fcllis, sit perpcndicuLiris. Habet
cum cibus non moretur in ipsis quousque ctiam poros apcrtos ad stomachum et in-
alteralionem et completionem patiatur. testina, ad quse mandat cholerse super-
Adhuc autem si haberent mcsaraic£e fluitatem, ut mordicando ea excitet ad
has virtutes, quorum est convenientia
et expulsionem et appetitum altractionis.
in virtuto, eorum cliam convenientia est Hujus autem meatus ramus unus conti-
in substanlia, ut dicunt. Haec autem so- nuatur cum duodeno, et quandoque
phistica et debilia sunl : quoniam pro abud parvum de eodem meatu continua-
certo in mcatibus multis est attractiva ut tur cum fundo Abquando au-
stomachi.
adjuvans, cum tamon sit in hepate sicut tem e contra magnus pervenit ad fundum
operationem complens. Est enim in meri stomachi, et parvus ad duodenum. Ut
attractiva, cum tamen sit meatus, et non in pluribus autem cst meatus unicus
est in eo digestiva, nisi forte parvse vir- cum duodeno conjunctus.
tutis, de qua non est curandum, quia Adhuc autem introitus cannse sugentis
non est in eis vera digestio : sed est in choleram, proximus est introitui sive
eis vera attractio, et expulsio aliquando. meatui vesicse in vesica. Antiquiautem fel

Hi enim non recte consideraverunt ea cistim minorem vocaverunt, et vesicam

quae videntur, quod videlicet chylus sen- cistim majorem. Causa autem quare
sibiliter convertitur in mcsaraicis aliqua clioleree cistis est in hcpate, est ut mun-
conversione alterationis digestivse. Non delur hepar a superiluitate cholerica,
enim negandum est, quin in illo in quo et ut calefaciat sicut vas per submersio-
est penetratio, sit aliqua digestio. Nam nem ignis,et subtiliatio sanguinis a super-
scimus experimento in ore ipso esse ali- fluitate spumosa,et etiam utfacilius resol-
quam digestionem. vantur quaudo mixtione fellis com-
fseces
Adhuc autem in orbo est aliqua diges- movent mordicando intestina, et etiam ut
tio et attractio et expulsio : cum tamen mollificentur lacerti eorum ex siccitate
sit membrum quod velociter evacuatur. choleriB retenti ab Immore superfluo.
Adhuc autem nonest consequens,quod Quod autem in pluribus non est via felli ad
ejusdem substantise sint quaj sunt ejus- stomachum sicut ad alia intestina, ut la-
dem opcrationis, nisi sit substantialis ventur ex stomaclio superfluitates ejus,
operalio eorum. Quod si etiam conce- sicut lavantur ex aliis intestinis, ideo est,
datur, tunc pro certo quibus hepar
villi quia humor fellis Isedit stomachum, et
attrahit,sunt de substantia mesaraicarum : ex ipso patitur nauseam, et corrumpitur
et tunc mesaraicee ejusdem sunt opera- in ipso cibus et digestio perid quod mi-
tionis cum hepate. scetur ei de humoreAdveniunt au-
fellis.
Heec igitur de hepalis natura dicta sint tem felli ex vena pulsatili et ex nervo
a nobis. qui continuatur cum hepate, duo rami
valde parvi.
Fel autem est cistis pcndens ex svma Fel etiam sicut vesica unam habet tu-
hepatis ad partem stomachi,et liabetuni- nicam compositam ex tribus speciei)us
cam tunicam nervosam, et habet orifi- villorum. Quando autem non attrahit
cium ad hepar, eo quod in ipsa cisti ejus fel choleram, aut siquidem attrahit, sed
est meatus sive porus attrahens humo- non complete, eveniunt nocumenta.
rem subtilem incensum qui congruit ei, Quando enim cliolera retinetnr super fel.
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRAGT. III 155

inducit apostcmata hepatis et icteritiam : ad costas : et cum co-

suspensio quidem
et quandoque putrescit, et tunc inducit stis non cum ligamentis pluribus et
est
febres malas. Quando autem superilue fortibus, imO cum paucis villosis quae vi-
fluit ad membra urinte, vulnerat ea : et gorantur cum pannicuhs costarum et :

si ad alia membra undans derivatur, in- in eodem latere continuatur cum venis
ducit herisipilam et formicam et hujus- quietis et pulsantibus.
modi : et quando spargitur in toto cor- Adhuc autem latus cjus concavum su-
pore quieta, accidit icteritia : et quando perliciahter venit supra stomachura,
fluit ad intestina, inducit solutionem quamvis sit jfique distans in infcriori
ventris cum intestinorum rasura. hepatis, cadensapud stomachi inferius.
Continuat autem inter ipsum et stoma-
Splen autem omnino evacuatorium chum vena incarnata etiara utrumque ip-
sang-uinis et adustionis ejus cinereae, quse sorura, per quara est qucedara suspensio :

est mehmcholia naturalis, et melancho- et eadcni sustentat ipsum a syphac, quae

lia accidentalis, et habet quamdam vir- constat ex duabus tunicis cuni ramis qui
tutem resistendi cordi ex latere uno, et ex ipsa separantur in splene, qui multi
felli et hepati ex kitere alio. Trahit autem sunt nuniero, sed parvi, et intraut ipsum
turbiditatem sanguinis, et digerit eam : et girbum.
et quando ascescit, aut ponticat, mandat In splene etiara sunt plurina3 venee
eam ad os stomachi, ut excitet appetitum pulsatiles et quiette, in quibus sanguis
temperet caliditatem ipsius. Yia
in eo, et dirigitur et assimilatur substantiae ejus,
autem per quam mandat.est vena magna. et deinde expellitur superfluitas ejus.
Quando autem debilitatur splen in tra- Gorpus autcm splenis cst rarum, ut fa-
hendo melancholiam ex hepate, accidunt cilc rccipiat superfluitates raelancholiae
incorpore segritudine melancholicae, sic- quae ipsura ingrediuntur. Tegit etiam
ut morpheae nigrae, et cancri, et varices, ipsum panniculus ortus ex s)'phac, et
et elephantiae, et lepra, et hujusmodi. Si communicat pcr illam diaphragmati.
autem bene quidera attrahit, sed non po- Panniculus enim diaphragmatis estctiam
test a se expellere superfluum, oppilatur, ex syphac. Sic igitur patet, quod sub
et fit magnus, et intumescit, et forte paricte illo de quo dictura cst, cx hitere
apostematur. Si autem expellit eam su- dcxtro est hcpar,et ex sinistro est splen ;

perflue, et ea ponticat, facit esuriem ni- et situs horura raerabroruni in oranibus

miam et appetitum cibi immoderatum. aniraalibus hal)cntiljus ha'c duo membra,
Si autem est acetosa, facit nauseam et est unus et idcra qui dictus est et si :

vomitum, et intestinis ahquando facit mutatur per accidcns in aliquo anima-

accidere excoriationem mortiferam, et lium, hoc est unum dc mirabilibus na-
alia hujusmodi multa facit quae medico- turae, dc quibus locuti sumus in sccun-
runi est considerare. do Pliysicoruni. Splcu autcm honiinisest
Adhuc autem splen est membrum lon- strictus ct longus et siniilis in exteriori-
gum ad modum linguae conjunctum cum bus splciii porci. Ilcpar autcm est rotun-

stomacho ex parte sinistra, protensum (lum similc in iigura h(q)ati tauri, licet

usque retro, ubi est dorsuni attraliens non tantum in quantitatc ct in co sicut
sil :

mehincholiam cum collo continuato sive in vasc non cst cholcra rubca, scd liabet
meatu continuo cum concavitale licpa- potius propriam cislim, in qua continc-
tis : sicut etiara ad ipsum pervenit raea- lur.
tus fellis, et expellit ipsani cum mcatu Adhucautem in quibusdam regionibus
qui oritur ex interiori parte cjus : et nou invcnitur cislis sive vas cholcrie,
splenis quiihMu concavilas, scquitur sto- (juod est hd, in ovibus sullocatis. lloc
machum, et cjus couvcxitas convcrlitur aulem oportet essc, quod ilhe regioues
156 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

sunt frigidjT? ot hiimidre valde : et ideo pat(! completa est digestio, tunc non est
in cbullitionc cliyli in lu^pate pnruni est necessaria, (juia tunc sanguis aptatus est
quod cbuUit, ct non habct cistis virtutem qui vadit ad mcmbra : ct ideo creati sunt
in attrahendo : sed diffunditur in liepate rcncs attrahentes eam per foramen quod
et intcstinis et corrumpit ca : et ideo est in medio corum : ctilli quidcm sunt

suirocantur oves. Ilcpar autcm applicatur duo, quoniam si cssct unus magnus, co-
vente majori qutC est interior et hepalis arctarctur locus, ct non traheretur suffi-
gibbum non habet colligantiam cum par- cicntcr aquositas ad dcsccnsum sufficien-
tibus orthi asccndentibus ex ipso. Yena tem.Duo etiam ideo sunt, ut si accidat
autem alia major ex qua ramificantur nocumcntum uni, alter faciat operatio-
mesaraicae, est etiam applicata symce he- nem. Dexter autem ren, altior est quam
patis in porta per quam est ingressus et sinister, ut ex propinquo positus hepati
attractus chyli ex stomacho et intestinis. fortius trahat quoniam nulla virtus
:

Splen autem est applicatus vense majori trahit, nisi ad distantiam determinatam.
quse venit ex gibbo hepatis. Quidam enim Sinister autem ponitur sub dextro, ut det
ramus illius cxtenditurusquc ad splenem, locum spleni dcscendenti, aut ut ulterius
et per illam traliit choleram nigram, quse in descensum versus vesicam trahat
est melancholia. aquositatem. Duri autem facti sunt, ut
sit in eis virtus eo adunata, et ut melius
resistat nocumentis acutorum humorum
qui descendunt ad ipsos cum urina. Con-
cavi etiam sunt, ut ad illam concavitatem
urina trahatur. Habent ctiam additamen-
ta, ut confirmatior sit in eis virtus et ope-
ratio. Aquositatem autem quse pervenit
ad renes, purificant renes et transmit-
tunt eam ad vesicam. Aquositas enim
CAPUT VI. quae ad renes pervenit, est adhuc per-
mixta abcui parti sanguinis, et cst sicut

lotura carnisquando fortiter est lota, et

hunc sanguinem ab ipsa scparant renes
ad nutrimentum suum et aliarum par-
tium quse sunt eis vicinaj propter quod :

contingit, quod cum renes debiles sunt

De dispositione et iitilitate renum. in separando, fiturina sicut loturacarnis.
Eodem autem modo est de hepate, quan-
do liepar ex debilitate sua non satis se-
parat sanguinem, sed cum nimio sangui-
ne mittit eam ad renes cum urina, simi-
liter fit sicut lotura carnis.
Renibus autem advenit nervus parvus,
ex quo creantur panniculi quibus invol-
Renes autcm sunt membrum attrahens vuntur. Vena autem ex latere hepatis
superfluam aquositatem sanguinis a gib- quse dividitur in emulgentes, advcnit
bo hepatis per duas emulgentes complcta eisdem. Adlmc autcm advenit eis arteria

digestione in hcpate. Necessaria enim sensibilem habens quantitatcm ex arteria

est multa et superflua aquositas cibo : quee derivatur ad hepar. Post membra
quia aliter non flueret ex intestinis per igitur qua dicta sunt, hcpar videlicct et
mcsaraicas ad hepar. Cum autem in he- splenen, sunt renes et suppositi sunt
 LIB. I DE AMIMALIBl S, TRAGT. III 157

spondilibus illis tribus quse sunt in osse guis invenitur in ventriculis renum. Et
renum. si forte aliquis diceret, quod exiret san-
Creatio autem renum est sicut creatio guis cum moritur animal, sicut facit de
renum vaccse, qui videlicet sunt duri pulmone, hoc non potest esse verum :

oblongi intus concavi aliquantulum et quia cum renes duri sunt, fortissime con-
exterius rotundi : sed in quantitate non tinent quod est in eis : et tunc intra ipsos
sunt tanti^ quanti sunt renes vaccse : et sanguis congelaretur in morte. Sed a
dexterrenum est altior in situ, sicut ad profundo ex loco fovearum exeunt duse
sensum manifestatur in anatomia haben- viai fortes et durse, per quas colatur

tium renes : et pinguedo quae adha^ret urina a modico sanguinis qui fuit in
reni dextro, minor est quam pinguedo ea.
sinistri. Gausa autem hujus est, quia est Adhuc autem ab arteria orthi exeunt
cahdior et hepati vicinior, et ideo consu- dusB vise, quae sunt duo rami arterise, et
mitur magis humidum quod est in ipso perveniunt ad renes ut dent eis calorem
quam Pinguedo enim prove-
insinistro. per spiritum et motum, et ut dent eis vi-

nit ex aquoso sanguine converso et non tam. Similiter autem a medio utriusque
consumpto. renum exit vena quasi sit de substantia
Adhuc autem a vena majori qua3 stat nervi creata : et in veritate est nervus
super gibbum hepatis, et ab orthi de- quidam ex quo contexitur panniculus re-
scendente,exeunt duse vente. Una quidem num, et pervenit ad spondilia qute sun
quieta quse venit a vena majori quoe di- pars ossis anchse sive renum et sunt in :

viditur in duas emulgentes. Altera est directo spondilium dorsi, ut per illos li-
pulsans quse venit ab orthi. Et hce ve- gentur renes et suspendantur ad spondi-
niunt ad renes, non intrant in profun-
et lia illa : et deinde esedem venae coUectse
dum ipsorum quoniam in medio utrius-
: in strictum, procedunt adossa ancharum,
que renis est profundum quoddam simile et ramificantur in eis primo : deinde
ventriculo : et ad illud trahitur aquositas, iterum congregatse in unum, efficiuntur
et purificatur in ipso : et illud foramen manifestse visui, et extenduntur super
aliquando est majus, et aliquando minus. utramque ancham. Vise autem sive
Et ista factura renum invenitur in ani- meatus exeuntes a venis emulgentibus,
malibus etiam imperfectis. Invenitur per renes pertingunt et perveniunt usque
enim in animali hoc quod dicitur kekl, et ad vesicam.
est animal marinum quod vitidus mari- Vesica autem ultimum est membro-
nus dicitur : et renes ejus similes sunt in runi inferiorum, et pendet a viis proce-
figura renibus vacca3, licet in quantilate denlibus a renibus per quas afduit urina
multo sint minores et sunt duriores
: in vesicani per modum quem in analo-
omnibus aliis animalium propter terre- niia vcsicw diximus. Ilse enim vite inter
streitatem corporis ejus : et ossa ejus om- duas tunicas vesicse procedunt ad prin-
nia sunt cartilaginosa, et ideo difiiculter cipium illius partis virgse, quae est collum
incedit, licet faciat ftetusin terra, ct non vesica? tani in viris quam in nmlieribus,
de facili moritur tempore percus- nisi in et ibicadunt in concavum vesica?. Cir-
sum, et habet vocem vaccse. Sed non est cumqua(iue enim circa vesicam sunt
piscis ille cornutus qui bos in mari vo- partes qusedam tunicse exterioris vesicse,
catur. qn;e sunt de substantia simili substantia»
Duse autem vense quse ad renes proce- telse sive panniculi capillaris : quia etiam
dunt quae eniulgentes vocantur, ramifi- (h^ nei'vis capillaribus contexitur, et
cant in ipsis renibus, sed non pioveniunt (|nanlum ad aspectum vid(>tnr esse ejus
usque ad ventriculos renum. Siguuni au- sultstantia', cujus est paries pectoris qui
tem hujus est, quod nullus omnino san- (liaphragma vocalur, quem diximus esse
158 T). ATJi. MAG. ORD. PnMD.

de substanlia syphac. Vesica uuteni lio-

minis magna cst respectu sui corporis,
et substantia virgjE est applicata collo
vesicae omnibus animalibus nobis no-
tis.

AmpHus autem vioe sive porosi meatus

exeuntes a venis de quibus sfepius dixi-
mus, perveniunt ad vesicam, et post ve-
sicam ad testiculos. Et nos quidem licet CAPUT VIT.
superius diximus anatomiam testiculo-
rum et matricis^ tamen adhuc multa re-
stant inferius dicenda de istis membris,
secundum quod in diversis gcneribus
animalium inveniuntur. Oportet autem
scire, quod omnia membra intorioraquae

sunt in maribus, sunt ctiam in foeminis, Et est DiGREssio declarans dispositionem

et c converso prseter matricem : et figu- cutis et physiognomiam ejusdem.
ra illius quoe videri potest, cognoscitur
per scientiam divisionis membrorum,
quse anatomia Graeco nomine vocatur.
Situs ergo matricis est super intesti-
num inferius : protenditur enim quasi ab
umbilico usque ad os vulvse : et ideo di-

cit Hippocrates, quod mulier quee conce-

pit, patitur torsiones si bibat mellicra- Omnia autem hsec membra ambit cu-
tum : quia opprimitur a matrice intesti- tis, quse est quasi sit contextio nervorum
num per quod deberet exire ventositas. et venarum ad invi-
fdariter reflexarum

De hoc autem diximus superius in ana- cem, ut involvantur ea membra interio-

tomia matricis. Post matricem autem ra : et ideo est albse substantise, compo-
inferius est vesica. Non autem omnium sita quasi ex duabus peUicuHs, quarum
animalium matrices habent similem si- una vocatur cutis interior, et est subti-
tum : quia aHter sita est in his qure ha- lior quam exterior. Et utiHtas peUis est

bent longa et stricta corpora, et aHter in continere et resistere nocumentis quse

ovantibus, et aHter in generantibus sibi sunt ab exceUentia sensibiHum : et ideo

simile, et in his plurimam habet dissimi- facla est spissa : et hujus signum est,

Htudinem situs matricum eorum. quod honio in loco remotioris cutis cum
Ista igitur est creatio membrorum bo- ardore sentit aquam caHdam, quam tcm-
minis interioruni et exteriorum, ct supe- peratam scntit in loco integrse peHis : et

riorum et inferiorum : et situs eorum est quia est aH)ffi substantise nervosse, et ideo
secundum quod narravimus in praehabi- extenditur in pinguedine, et contrahitur
tis. in macerie. Et est alba quasi perspicua,
propter quod color sanguinis apparet
per ipsam, unus color, qui est
et resultat
rubeiimmutantis per aHjum desuper ex-
tensum et hic vocatur color naturaHs
:

et pulcher et quando corrugatur peHis

:

frigore setatis, denigrantur et paUescunt

homines, eo quod rubor sanguinis tunc
per ipsam non apparet, et aHqui sunt
 LIB. I DE ANIMALIBUS, TRACT. III 159

spissse pellis, et aL illis non ila resolvun- temporum et cervicis rubeoe sunt, et
tur supcrfluitates sicut ab illis qui habcnt oculi sanguinei, ostendunt adeo iratum
pellem tcnuem : quia frigus inspissavit ac si sit insanus. Cum autcm vultus ru-
pellcm, et hoc multiplicat superfluitatcs, bet, si major rubcdo est in fronte cum
et pellis spissa continet eas, ita quod ni- oculorum demissione, signilicabit vere-
hil resolvitur de eis per ipsam. Pellis cundiam Si autem est cum tremore la-
.

autcm hominis ubique ejusdem coloris biorum et ampliatione narium, significat

esse videtur, nisi in ano propter adu- totum animum ira maxima inflamma-
stionem quse est illic. Similiter autem in tum. Si autem soli ocuh rubent cum hu-
omni loco in quo membrum confricatur more, significabunt ebrietatem maden-
ad membrum aliud tempore sestus, diu tem. Si autem cum rubore sicci sunt, si-
aduritur pellis et convertitur ad rubo- gnificant ira detentem animum.
rem, et in locis duris induratur pellls et Haec igitur sunt signa physiognomige
inspissatur, sicut in planta pedis, et voha quae regimen physicum vitse hominum
manus, et super craneum capitis. non quidem semper ex necessitate, sed
Physiognomia autem hujus non assi- frequenter et probabiliter ostendunt. Hsec
gnatur nisi a Philemone sapiente, qui autem signa in hominibus et animalibus
dicit, quod coh)r nigcr lenis versutum non referuntur nisi ad eas passioncs qute
indicat et imbecillem, et refertur ad ha- naturaliter insunt, quse incipiunt et per-
bitatores qui habitant quatuor prima cli- veniunt ad animam, et non ad illas quae
mata. Colorautem albus rubeus, fortes et sunt animse solius, sicut est musica, et
animosos ostendit et hic est habitan-
: geometria, sedpotius sicut est ira, et con-
tium in Germaniapraecipue, et habitato- cupiscentia, et hujusmodi. Et hoc est
rum sexti et septimi climatum. Color au- quod dicit fme secundi
Aristoteles in
tem vehementer albus et cum pallore,de- liriorum Analyticorum, quod « naturas
fectum signilicat virtutis ex nimia victo- cognoscere possibile est, si quis concedat
ria phlegmatis, Color autem rubicundus transmutari simul corpus et animam se-
non clarfe rubedinis sed spissse, omni cundum ca qusecumque sunt naturales
tempore dolis studentem hominem de- passiones. » Discens enim aliquis fortasse
clarat. Color autem pallore deformatus, musicam, transmutatus est in animae
effoeminatum amore foeminarum et im- passiones et hoc in dispositione corpo-
:

becillem et timidum, si non ab iegritudi- ris non potest agnosci haec enim passio :

ne sit causa coloris, sed a natura. Si au- non est aliqua earum quse secundum na-
tem fuscus color et cinereus pallorem oc- turam corporis nobis insunt, sed potius
cupat, loquaccm intempera-
significat et tales irse et concupiscentise.

tum et iracundum. Color autem ignitus Sic ergo elementa et principia ex quibus
lucentibus oculis circumductis, ad insa- in hac scientia procedere habemus ad
niam vergit. Color autem medius inter cognoscendum substantiam animalium
album et nigrum qui dcclinat in brunum, et opera eorum et nutrimentum et gene-
si cst clarus, boni ingenii et bonorum rationem, jam quantum sufficit praemisi-
morum virum ostendit. mus. Membraenim omnia investigavimus
Amplius autem cum peclus solum ru- in comparatione ad membra hominis,
bore cst obductum, iracundia inflamma- eorum.
similiter et opera, et virtutes
tum animum ostcndit. Si autem vena^
 DE ANIMALIBUS
LIBER SEGUNDUS.
DE COMPARA.TIONE ALIORUM ANIMALIUM
AD HOMINEM
SECUNDUM CONVENIENTIAM ET DIFFERENTIAM.

TR4CTATUS I

De manifestis memhris.

membra omuium aliorum, et ex ipsis in-

tclligamus regimen vita' eoriim, et nu-
trimentum, ct gencrationcm. Tunc euim
perfectam habebimus scicntiam de ani-
malibus.
Primo autcm comparabimus membra
CAPUT I. manifesta, ostendenles quie habent mem-
bra membris manifeslis
proportionata
hominum, et qua' non habent.
Dicamus igitur, quod quicdam mem-
Dc co)iveiuentta qux est stipertoribi/s bra animalium exteriora sunt cousimi-

membris capitis, colli, et pectoris. lia, quanlam diversiricanlur valdc.

et

Consimilia autem dicimus quai multum

conformem habeut figuram, licct ntui
omnino sint figura' ejusdcm ct hoc :

modo consimilia suut in membris qua^-

Nos ad hoc in lil)ro pnrmisso dili- cumque ad unum gcnus sunt, sicut

e^iuus, ct asiuus, et equicervus, et hujus-

genter posuimus modiim compositiouis
mombrorum omuium qua' siiul iu liouii- modi. U";c autciu multum diversilican-
ne, et regimen vila; quod cst iu ipsis s(!- tur secuu(huu modum sui generis com-

cundum uaturam, ut ad ipsa refcramus uuiuis, el uicmbra haluul iu ligura mul-

11
XI
 1(12 1). ALB. MAG. Olll). VRMl}.

tuiii diversa. Ha'C eniin divorsita.s est in sua : ot hoc est ideo, quia non habet om-
diversilale convenientia} in figura moni- niuo Ussum pedcm antorius, nec onmi-
brorum, nisi forte sit animal pluribus et no digitos pedis solutos. Pedes etiam an-
distantihus goneribus animalium com- teriorcs elephantis multo sunt majores
municans, sicut oquicervus. lllud enim posterioribus, quia potius sunt ad susti-

tunc in ligura membrorum aliquorum nondam molom corporis quam ad ope-

convenientiam liabol cum utroque gene- randum cum eis. Sustinere enim corpo-
re. Sicut onim iii sequontibus dctormina- ris antcrius fuit magis noccssarium in

bitur, natura non facit distantia genora, corpore elophantis : et idco confortavit
nisi faciat aliquid medium intor ea : quia monibra natura ad hoc, ot fecit aliud
natura non transit do extrcmo in extre- membnim quod ost proboscis, quod sit
mum nisi per medium. ibi loco manus : et quia fissum, loco di-
Est autom quoddam gonus in quo plu- gitorum, potius est ad figondum pedem
rima communicant^ et hoc est animal aut ad subliliter operandum, quam ad
quadrupes generans animal sibi simile : sustinendum, ideo conjunxit digitos in
et quaxumquo in boc gonore conveniunt, pedo elephantis, quia ex pondere cur-
ex mcmbris quie proportionantur mem- poris satis infigitur, ot non indiguit ad
brisanimalium babent caput et collum. hoc fissura digitorum, sed confortavit
Sed membra capitis eorum in forma di- sustentationem pedis ex conjunctione di-

versa sunt secundum unamquamque spo- gitorum. Ex eadem causa est, quod duo
ciem conjunctam in genere isto. Leo parva cahab sivo duos parvos calcanoos
enim est unum taUum animalium, et os habet re~spectu magnitudinis pedis sui.

coUi sui non componitur ex spondilibus Diximus enim in libro primo, quod cal-

flexibilibus annulosis sicut ossa aliorum caneus fit principalitor propter pedis
animaUum, quorum os colU componitur lixionem : et hoc non rnultum natura in-

ex spondiUbus coUi : et cum in hoc dif- diguit in elephante, et ideo fecit parvos,

ferat ab aUis, tamen tota corporis ejus Animalia enim quadrupedia generantia
dispositio interior convenit cum corpore sibi similia, fissos pedes habentia, in
interioris canis. In his ergo membris quolibet anteriorum pedum habent duos
quee sunt in dicto genere, proportionem calcaneos, non inferius in pede sitos, sed

habent ad capitis membra qu.'o sunt in superius in parte cruris intrinseca, in lo-
homine. co in quo flectuntur digiti pedis : et sunt
AmpUus autem ejusdem generis exi- duse parvaeunguUo retrorsum porrecta',
stentia animaUa, quse sunt videUcet qua- quai nimiam podis acuti impediunt pro-
drupedia generantia sibi simiUa, loco fundationom, quia ilia impediret motum
manuum honiinis habent pedes anterius :
voluntarium animalis. Magnitudinc igi-

et quodcumque illorum fissi pedis est, tur in olephantc non indiguit, ex quo
anterius habet quamdam digitorum simi- anterior pes magnus et latior aliis fuit,

litudinom, et in multis suis oporibus uti- sicut jam diximus : sed potius impodi-
tur eis loco manuum hominis : et conve- montum generasset ex gravitate, si fuis-

nit etiam in hoc quod pes sinister in tali- set magnus. Oportuit tamen esse ali-
bus animalibus non est absolutus, neque quantulum, quia calcaneum talibus ani-
levis motus, sed iigatus et quasi tractus malibus fecit propter duo opera, quo-
post alium, sicut neque manus sinistra rum unum est quod diximus. Aliud au-
absoluta est, et gravis motus est in ho- tem est, quia posuit in eis calcaneos ex
mine. opposito floxionis digitorum pedis, ne
Ab hac tanien generalitate excipitur nimia fiat flexio et frangantur articuli ex
elephas : qiua ille non uUtur pede ante- pondere : sicut in hominc posuit limen
riori pro manu, sed potius proboscido super genu, et ideo geminavit in tali-
 LIB. II DE ANIMALIBUS, TRACT. I 103

bus calcaneum propter dij^itos plures, dom mombro. Proboscis autem illa est
aut ad miuus duos, quia ibi conveniunt, ex cartilaginc ut sit modia inter os et
ut uterque habeat suum limen, et quoad carnom, quo flecti possit, et tamen resi-
hoc indiguit elephas calcaneo, sed par- stero duris apprehensis et nocumentis in-
vo quia parvus magis aptus cst ad re-
: currontibus. In his ergo elephas difTert
sistendum flexioni, ita tamen quod no- ab quod non utitur pedo anteriori
aiiis,

cessariam flexionem non impediat. Cu- loco manus, sed in hoc convonit cum
jus signum cst, quia otiam in homine li- aliis, quod habet ligatam partem sini-
men genu est valde parvum. strani et non expeditam sicut dex-
Amplius autem difTerontia est in cahal) tram.
animalium fissum pedom habontium. Non enim est aliquod animal notum
Quoniam illa quse in plura pedem fin- nobis, quod adeo oxpedite utatur sini-
dunt, et ungulam sive sotularem corne- stra sicut dextra, praeter solum honiinem,
um non habont, sed ungues habcnt acu- in quo aliquando contingit quod efficitur

tos, sicut leo, canis, lupus, ot cattus, ot amf)idcxter ex multo calore cordis in si-
hujusmodi, habent cahab sine ungue et nistro, et hepatis in dextro latore, et
ungula : et est quctdam additatio cartila- praecipue quando a superioribus splen
ginis et duri corii posita ox opposito con- multum doscendit remotus. Aliquando
tra membrum in quo digiti ad arundinem autem contingit, quod aliquis homo si-
cruris conjunguntur superiori conjunctio- nistra utitur pro dexlra, ot dextra pro
ne, quse respondcnt rascetae in homini- sinistra, quando videlicet tam cor quam
emissum di-
bus, per quse postoa pecten hepar virtutes suas mittunt in sinistrum
viditur in digitos. In autem qucO in liis latus, ot removentur a dextro altora :

duo findunt pedem, qu£e ungulam cor- duarum causarum, quod vidolicet aut
neam habent, quae etiam proprie vocan- ambo in latore sinistro sunt, aut hepar
tur ungulam dlvidentia, sunt calcanoi quideni in doxtro existens latere propter
duo ungulati, quorum acunien posterius cooperturam spissam girbi et aliorum
pcdis tenot vorsus torram, sicut diximus. panniculorum, non transmittit virtutem
Equus autem et asinus nihil horum ha- suam in doxtrum latus scd virtus sua :

bet, eo quod latum suum non dividit, sed sub operculis illis rodundat in iulus sini-
simplex habot cahab pilis aliquantulum strum. Contingit autem hoc aliquando
longioribus protcctum in loco ubi incipit per accidons praeter dictas causas quae
pedis rasceta' suoe floxio. sunt naturales : et hoc est quando aliquis
Elephas autom qui podo pro manu uti a puero multa exercet motu sinistro. Ex
non habet calceum longum anto
potuit, lioc onim calotit pars itla, ot atlraliit nu-
nasum qui prohoscis vocatur et ulitur :
trinuuitum et spiritum et calorom plus-
illa loco manus quae est in hominibus :
quam alia.

hac enim accipit cibaria et ponit in os tLec igitur est convenientia dicti ge-
suum et similitor quoniam est animal
: noris animaliumin capito, et colio, et po-
multum domosticabilo, por eamdem pro- dibus anterioribus cum homine. Cone-
boscidem porrigit domino suo quod vo- raliter omne animal secunilum totam
luerit dominus suus qui eum instruxit. communilatom animalis habot aliquando
Est enim animal plus(|uajn aliud disci- nioml)rum, quod aut ost pectus sicut ost
plinse cujusdam perceptibile. Por hanc poctus hominis, aut est loco illius et lia-
etiam oradicat arboros : et cum natat in l)et convonicntiam cum ipso. Oportol
aqua, inspirando haurit ipsum plenum onim nocessario aliquam esse sodem cor-
aqua, et cjicit supor vonatorem vel super dis unde fluit vita et spiritus animalis et :

circumstantes, et gonoraliter pugnat in (|U()dcumquo illud est, hoc in virtutil)us

00 et fjicit caetcra nuinus opera cuni oo- talibus convenit cuni pectoro liominis.
164 D. ALB. MAG. OIU). VRAU).

Noii ouini scinpcr lioc ineni])fmn pcclori

hominis assimilatur in liguiarum linoa-
tionibus : quoniam liomo est lati corpo-

ris, alia vero animalia sunt ptxtoris slri-

cti. Naturse cnim opus, sicut saspius di-

ximns, est o{)us intclligcntiae sapientissi-
rasB, quffi unumquodquc facit modo con-
venientiori : ct cum homo rcctus inccdat,
dilatavus pectus hominis natura ad spi- CAPllT II.

ritualium ampliationeni. Aha autem cum

parva sint, acuunt in terram pectus, ne
nimia sit distantia pedum anteriorum
corpus portantium : ex hoc enim surge-
ret hissitudo et motus difficultas, eo quod
tota corporis gravitas esset in medio, ct
non esset directe super suum fulcimen- De mrmbris manifcstis exlcrioribtts cor-
tum. poris pcrtinenlibus ad motinn, ct de
Unum autem pectoris membrum ma- oliis quic comparantur ad mcmbra
nifestum est mamilhi, quam solus homo Jiominis, prseter caput ct collum et pe-
habet ante pectus suum, et hominis clus, ct prgeciime dcungula ct cornu et
qusedam similitudines, sicut est simia, et pilo.
pygmeus, et alia qusedam animalia homi-
ni similia, de quibus inferius loquemur :

heec enim fere omnia mammas habent

anterius in pectore : sed cum elephas li-

cetnon conveniat cum homine in loco

mamillarum, convenit tamen etiam nu-
mero, quia duas habet.
Adhuc autem elephas duas habet ma- IMembra quae consequuntur in manife-
milhis sicut homo mas : sed nondum vi- sto corporis, sunt sicut pedes posterio-
sum est apud nos quod aliquod animal res, de quibus loquendum est propler
habens indivisum pedem in corneo sotu- convenientiam quam habenl ad [)cdes an-
lari, sicut masculus habeat mamiUam ni- teriores.
si in colore ct quantitatc valde similetur Dicamus igitur, quod in pluril)us fle-

matri quidam enim equi mares vahle

: xio pedum anteriorum et posteriorum
matribus simih>s inventi sunt mamillam animalium e converso ilexioni manuum
habere, sed raro. De his autem infra tra- et pedum hominis. Licet enim in haben-
ctabitur. do quatuor istas extremitates cum homi-
ne communicent, differunt tamen in lle-

ctendo eas e converso quo flectit eas ho-

mo, praeter elephantem : et fortc istiE fle-

xiones diversificantur in diversis anima-

libus in modo qui ut in multis non est

notus, prsecipue in parvis animalibus, de

quibus hic non loquimur. Animalia enim
quadrupedia sibi similia gcnerantia, pe-
des antcriores in poplite et rasccta flexio-
nes incurvant ad interius et pedem recur-
vant ad interius versus ventrem : flexio-
 LIB. I! DE ANIMALTBUS, TRACT. I 163

nem autom poplitis posteriorum crurium est multum magncT quantitatis. Simili-
converiunt ad dextram retrorsum, et pe- ter autem animal quod dicitur haraha
dem curvant ad interiora vcrsus ventrem. Arabice, liabct omnes pcdes anteriores
Aliter enim quatuor pedibus moveri non brcves, et cubitum quidem curvat ad in-
possent : quia posteriores pedes longum terius posterius, sed pedcs porrigit et
pcdis convcrtunt intcrius, qui facti sunt flectit adantcrius extra : quia ista flexio
ad impingcndum posterius : et ideo cur- compctit natationi ct apprehcnsioni,
vatura poplitis curvata est extra poste- sicut et in liomine est flexio bracliiorum
rius. Anteriores autem ad vehendum an- et manuum. Dcclinaut autem omnia ista
terius in motu, et idco convertunt lon- pcdes suos modicum cxtra ad latus prop-
;uni pcdis anterius, et curvaturam po- ter pondus pectoris et ventris, quod est
plitis similiter. Quia in illa est virtus pro- in medio latum et ponderosum.
cessiva pedis : et hujus simile est in navi Ilunc autcm modum flexionis omne
et remis ct gubernaculo. Rcmi cnim ul- animal multipes imitatur, sicut apis, et
teriorant transmovcnt eam an-
navem et musca, et inauris, et multa alia propter
terius in navi scd gubernaculum poste-
: eamdem causam. Omnia enim taliamalse
rius proptcr usum gubernandi impingit sunt ambulationls. Si qua autem talium
posterius. Sic enini optimc flt motus sunt multum velocia, ut formica, et ara-
quadrupedis. Ilomo autem flectit cubitos neapedesliabcns sub pcctore conjunctos,
ad posterius et cxterius, et curvat bra- quasi ad eamdem pyxidem et ideo sunt :

chium ad anterius et intcrius versus pe- velociora, sed cumhoc flexuras poplitum
ctus : quia hoc competit opcrationi quce suorum ad silvestre lateris convertunt.
tota est versus anterius hominis, et ver- Ilomo autem tam manus quam pedes a
sus interius ejus ad os et pectus. Popli- cubito et articulo rascetae quidem in ma-
tem autcm curvat ad antcrius, etcrus ad nibus, et a talo in pcdibus, flectit ad an-
posterius quia hoc convenit ambula-
: terius. In flcxione autem manuum adan-
tioni, sicut patct ex his quae in primo li- tcrius, modicum declinat versus pectus,
bro dc utilUate et anatomia memhrorum cujus causam et modum jam in primo li-

dicta sunt. bro assignavimus. Nullum autem omnino

Elephas autem non habct aliqucmisto- animal est, quod anteriores et posterio-
rum modorum : sedet enim et flectit pc- rcs extremitatcs flcctat ad posterius, quia
dcs anteriores ferc sicut animalia qua- pcr isfam flcxioncm proveniretcasus ani-
drupedia : scd pedes posterius ferc flectit malis, ct non motus. Flexio autem adju-
sicut homo : sed simul nequit flectere lorii dicitur quce est in junctura cubiti et
omnes cxtremitates propter pondus sui pedis : homo cnim has duas juncturas
corporis, sed pro diversitate temporum flcctit per contrarium modum flcxioni
fulcitur supcr latus dextrum et sinistrum, aliorum mcmbrorum. Flcxio enim cu-
appodiatus parieti aut arbori forti, et sic biti est ad postcrius, et similiter flcxio
quiescit et dormit stante corpore : ncc coxae quee cst in ossc femoris : sed [)o-
offcnduntur in hoc crura qufe fortissima plitcm flcclit sicut adjulorium. ficnerali-
facta sunt ad sustinendum, sicut diximus lcr autcm omuc auinud habens juncfu-
in antehabitis. ras laxas adjuloi'ii apud iuimcros, flectit
Alia autcm quadrupedia non ex utero adjutorium conlrario modo aliis conjun-
generantia sibi similia, scd ovantia, sic- cturisextremilatum suarum ct hoc sc- :

ut lacerta, et genus crocodili quod Graece cundum similitudinem est in omni vola-
hardon vocatur, et habct in toto conve- tili, quod flcxuram poplitis pedis curvat
nientiam cum figura laccrtae, nisi quod ad postcrius, ct adjutorium alae quae est
caudam non Iiabct ojnnino rotundam, ct loco manuum, curvat ad anterius in as-
habet pinnulas in cauda ad natandum, et cella.
100 D. AL15. MAG. ORD. PRyED.
Animal autcm marinum quod dicitur bis nota sunt pilosa in toto corporc, ncc
cochi,(lo quo diximus supcrius, cst sic- alifjuodcorum cst discoopcrtum in toto
ut quadrupcs transvcrsum naluralitcr : corporc ct tardum sicut homo, exccpto
quia pedcs antcriores sunt conculcati su- quod caput hominis ost pilosum ct ha-
pcr humcros suos, ita quod impcdiuntiir bons multos ct longos pihis. Sed in cor-
a motu proprio, scd liabent motum yvra- poro aho nascitur aut nudatus a pilis,
liouis humcrorum suorum ct illius pc- : autcum brovihus pilis <'t paucis. Ea ta-
dcs assimiUinlnr manihus, quia in figura num qua' repuntot suut quadrupedia sic-
sunt sicut manus bcstiolarum quarum- ut lacerta ct crocodilus, sunt habentia
dam quffi convcniunt in gcnerc muris, nuda corpora, sod habent corpora squa-
habcnt cnim pcdcs ejus quinque dig^itos mosa et duri corii ct rugosi.
sicnt pedcs muris, et in quohbct digito Amplius autem quorumlibet anima-
sunt trcs juncturse flexibiles : et in extre- lium pilosorum caput est anterius in fa-
mitate cujushhet digiti est ungula modi- cio pilosum multorum pilorum : quod
ca sicut in genCre murmm. i^imihtcr au- tamen postorius est paucorum pilorum
tem pcdcs sui posteriores habcnt quin- et breviorum, pra'tor hominem, cujus
que digitos, et iiabet quihhet proprias caput e converso sc habct in pilositate.
juncturas et unguhis : ct flexio digitorum Adhuc autcm in palpebris hominis
antcriorum in figura pedum suorum in sunt pili ot sub ascclhs ct in pectine. Alia
ahquo simihs cst caudse piscium, quia autem animalia non plus habent do pi-
per cos se gubernant in natando. lositate in dictis locis quam in ahis, nisi
Sccundum diversitatem autcm mem- in palpobris suis superioribus. Tninfcrio-
l)rorum motivorum divcrsificatur etiam ribus cnim non habont, licet quibusdam
motus animalium. Qusecumque enim forte ex aliquo accidente oriantur aliqui
sunt perfcctiora inter animaha, in am- pili in palpebra inforiori.
bulando pra^ponunt pcdem dcxtrum, Adhuc autem qusedam animalia qua-
nisi ex praemcditatione vel casu fiat con- drupedia pilosa sunt secundum univer-
trarium, sicut homo, et leo, et elephas, sum corpus suum, ut porcus, ursus, et
Propter quod etiam dextra dicitur prin- canis, lupus, vulpes, et hujusmodi. Quse-
cipium motus locahs processivi. Quse- dam autem multum sunt pilosa longis
cumquo imperfcctiora sunt, ct cor co- pilis in partibus quse vicinantur antoriori
rum et hepar vel meml)ra quse sunt lo- parti colli. In his enim habent longos et
co istorum declinant ad sinistrara, hoec multos crines, sicut leo masculus. Quse-
ambulando prseponunt pedem sinistrum. dam autom in partibus vicinis superiori
Ex his autcm quse prseponunt dcxtrum parti coUi sunt pilosa longis pilis, a su-
preecipue sunt leo et camelus, pra?cipue periori parte capitis usquo ad spatularum
ille qui cst Arahicus : hic cnim imperfe- extremitatom por totum collum^ sicut
ctior est aliis camelis. habentia jubas, ut equus, et mulus, et
Amplius autem a pluribus animalibus quoddam gonus bovis agrestris.
quadrupcdibus habetur cauda ea enim : Amplius autem qua^dam agrestia ani-
quse non vidontur haberc caudam^ pro malia quadrupedia hahent cornua tor-
certo habcnt caudani, sed parvam, et tuosa curva valdo, et sunt longorum pi-
curtam, sicut cochi de quo diximus. Hic lorum, sicut vaccse agrestes montana^.
enim habet curtam caudam, quae est cau- Sed apud nos hoc modo habent cornua
da sicut cervi ct capreoli et leporis. Ca- sicut uncus caprse montanse silvestres,
rentium autem cauda quse sunt in figura quse apud linguam nostram gcnezon vo-
simiarum, quoad hoc infcrius declara- cantur, ctanimalquod dicitur cc/^/im-?;?/.?,
bimiis dispositionem. quod animal dicit A-vicenna esse vaccam
Adhuc autcm omnia quadrupcdia no- quoe nascitur in terra Parthorum. Et foe-
 LIB. II DE ANIMALIBUS, TRACT. I 167

mina quidem in hoc genere non hal)ct riam attingit. Cornua vero equicervi si-
cornua, ct est quantitatis cervi, et hahet miha sunt cornihus hinnuh. Est enim so-
duros crines fere sicut sus, ita quod seta- lidum ramosum, sicut cornu cervi vel
ces fiunt de crinibus, sicut de setis por- hinnuU. Sed stipes unde procedunt ra-
corum de quihus pectitur linum, et qui- mi, diifert a stipite cornu cervi. Quiasti-
hus quidam pectunt capita sua. Pili enim pes cornu cervi est rotundus. Stipes au-
longi sunt in cxtremitate spatularum tem cornu equicervi, est latus et tenuis
ejus, et inveniuntur etiam istae vacc?e in sicut asser, et in iine asseris multos si-
Grgecia in provincia quae dicitur Pliasi- mul ejicit ramos. Pili autem caudae ani-
desi, et contra terram vocatam Arantas, malium de quihus diximus superius, di-
quse est terra Parthorum. 1n silvestrihus versi sunt in multitudine et paucitate et
enim iHarum terrarum manent vaccffi parvitate et longitudine sive magnitu-
agrestes multae ot multorum. In terris dine.
autem nohis notis notae manent hujusmo- Cameli vero hahent memhrum pro-
di vaccse in Sclavia et Ungaria versus prium, quod non hahent aha animaha :

terras Comanorum
Schavorum in silvis et et liaec est gibhositas dorsi sui : et qui-
maximis. Scias autem, quod secundum dam cameli habent gibhum unum, et
veritatem equicervus est notus valde quidam duos qui nascuntur in loco qui
apud nos, et est in figura cervi, sed al- dicitur Buhaci. Et foeminae camelorum
tior est et vocatur aprilent : et quidam quatuor hahont mamillas sicut vaccse,
domesticant eum apud nos, et equitant hoc est^ quatuor conos sive papulas ma-
eum uno die tantum quantum equitari millarum sed cauda^ camelorum sunt
:

potest equusin trihus diehus. sicut caudae asinorum : et eorum virgae

Inter agrestia autem animaha et do- conversae sunt posterius jier convorsum
mestica in genere houm diversitas est ta- modum omnium animahum : et in quoli-
lis,quahs est inter porcilm agrestem et het crurium suorum est genu unum an-
domesticum, quae ejusdemspeciei etfigu- terius, et in utroque pede est cahah sive
rsB esse videntur. Fere enim omne ani- calcaneus, et hoc est simile calcaneo vac-
mal domesticum invenitur etiam agreste. cae : etest calcaneus ejus parvus respectu
Inveniuntur enim in genere houm nigri totius corporis ejus : et ipse totus came-
magni, qui buhali a quibusdam vocan- lus est turpis aspectus, Adhuc autem pe-
tur, et apud nos vocantur voesent et : des camelorum fissi sunt in duo, et ca-
isti sunt fortes valde, ita quod ventilant rent dentibus in mandihula superiori;
cornibus hominem ot equum simul, et Posterius autem in suis podihus est ali-
fere adaequatur quantitati magni dextra- quanta lissura. Sed digitos fissos in ilhs
rii : et facies illorum boum aliquantulum pedihus conjungit corium, sicut quod est
declinat inferius, ita quod eminentiam inter digitos ansoris divisos. Suh pcde
hahent super mediam lineam descenden- autem suo est planta multae carnositatis
tem inter ocuhis : et dechnatio arcus sicut propter quod cuni
in planta ursi :

illius est versus os, etversus frontem de- vehere dehent onera in remotas terras
cHnatio aha et elevatio in medio, et por asporas vias, parantur ois calcei dc
cornua hahent maxinia incurvata postc- corio forti^ ut auforatur a pochbus eorum
rius, ut cum eis possint ventilare: et dolor attritionis ex itiucro.
sunt multa gencra in hoc gencre. Quae- Pcdcs cnim omnium aliorum (piadru-
dam enim hahent cornua alla longa et pedum, croati sunt ox ossibus piurimis
magna, et quaedam habent hrevia spissa et nervis fortibus et pauca carnc, et ani-
et fortissima. Et haec genera sunt nota malium hipodum solum
similiter pni^ter
apud Sclavos Ungaros et in Alema-
et hominom non ita ox lahoro viio
: et idoo
nia in ea parte ul)i Sclaviam et Unga- atteruntur pedes eorum sicut camoli ct
 :

168 n. ALB. MAG. ORI). PR.1^1).

honiinis. Siinililor auioni se liabenl pc- ungulam continuam, sicut asinus Indi-
des volatiliiun. Sunt aulcni paucae car- cus, qui non liabct nisi unicum cornu in

niset multorum ossium ct ncrvoruni : h-ontc, qui a quibusdam vocatur rhino-

maxime autem si pcs dicatur tolum in- ceros, ct est animal valde crudcle. AHi

strumcntum motus proccssivi, tunc ho- autcm dicunt, quod hoc non est rhinoce-
mo habct pcdes multum carnosos in coxa ros sive unicornis, scd potius animal
et tibia. Solus autem Jiomo habct intcr quod quidam Arabice vocant archa : et

animalia nota tibias carnosas. cst rhinoccros, ethabctunum cornu qua-

Amplius autem quaedam animaHa tam si in nare, et dividit unguhim sicut tau-
quadrupedia quam bipedia, habcnt fissu- rus, ct habet duo cahab in pedibus sicut
ram pectinis manuuni etpcdum in multos findentia ungulam. Porcus vero diversa-
digitos, sicut homo intcr bipcdia, et leo lur in fissura ungularum, sicut praedixi-

et lcopardus qui Graece sehed vocatur, in- mus.

tcr quadrupcdia, ct mulla sunt his simiha. Adhuc autem in pedibus plurium ani-
Quaedam autcni non dividunt pcdes mahum fissae ungulae sunt duo cahab sive
nisi induo, quae vocantur dividentia nn- calcanci. Sed numquam invcnitur ani-
gulam, ct in utroque dividente habent mal fissi pedis in digitos multos, habens
corneam ungulam, quse est sicut sotuhi- calcaneum corneum, aut etiam post pe-
ris, utcapra, ovis, ccrvus, et equus aqua- dem porrcctum proptcr pcdis lis-
rctro
ticus sive fluviahs. sioncm, hominem solum. Ani-
praeter
Quaedam autem quse non sunt llssi pe- mal enim quo(hhim quod honchia Oraece
dis, habcnt in cxtremo pedis sui solcas vocatur, cst in multa Iindcns pedem, et
carneas, sicut equus, et asinus, et his si- habet cum hoc in inferiori pedis quod-
milia. In hoc autem modo pcdis diversa- dam additamentum, quod est sicut me-
tur gcnus porcorum : quoniam porci qui dietas calcanei. Calcancus autcm in
sunt in rcgione quae dicitur Larcacotina nuUis animalibus habenti])us calcaneum
et in ahis quibusdam regionibus, non ha- cst, nisi cx parte posteriori pedis eorum
bent fissum pedem neque hssam ungu- etcalcaneus quidcm animalium omnium
lam, sed soleani unam hal)cnt in pcdc notorum nobis, est rcctus nusquam in-
indivisam: et hi inveniuntur in Flandria curvatus : mehus eo pes figatur, et
et ut
juxta marc apud nos, ct in ahislocis di- vcntriculus ubi intumescit, parum dech-
vidunt unguhmi, et habent duos sotula- nat versus exterius pedis, ct dorsum est
res pro duabus unguhs. Et est generale, dechnatum ad interius animahs in ante-
quod quodhbet animal fissi pedis ante- rioribus pedibus, sed ad exterius in po-
rius est fissi pedis posterius. Et si ante- sterioribus. Plurima autcm animaha ha-
rius est continui et indivisi pcdis, est bcntia duos calcaneos, habent eos dech-
etiam posterius continui et indivisi pe- nantcs contra sc inviccm : et latera cal-
dis. Avicenna autem dicit, quod quidam caneorum in quil)usdam dcclinant vcr-
camcli sunt lissi pedis, sicut supra di- sus exterius pcdis : et extrcma ubi sunt
ctum quidam autem continui, sicut
est :
principia calcancorum, siint in supremo
equus habct continuum pedcm. rascetae pedis.
Amphus autcm difl"crunt animaHa pcr Tstius ergo modi sunt calcanci ct situs
habere cornua, et per non habere. Sed eorum in animalibus habcntibus calca-
hoc est generale, quod Iiabens cornua, neum.
habet fissam ungulam naturahter, ut ccr-
vus, ovis, capra, et hujusmodi. Num-
quam enim invcntum animal habens
cst
duo cornua, non findens unguhvm scd :

animal habensunum cornu, liabet unam

 LTB. II DE ANIMALIBLTS, TRACT. I 109

lingua et nostra hufleius vocatur, et ha-

bct multas mirabilcs proprietates. Est
enim in corpore suo nigrum minimorum
pilorum, ita quod etiam in cauda quasi
nuUos habet pilos : et caput suum est
parvum respectu quantitatis sui corporis,
et cornua sua parva fere sicut capree do-
mesticse cornua, et aliquando dependen-

CAPUT IIL tia juxta coUum versus domesticum pe-

ctoris, et aliquando erecta : et est forte
trahens onus fere duorum equorum, et
liabet brevia crura valde spissa et fortia :

et caseus lactis sui est valde solidus et

terrestris. Yitulum alterius vaccse quam
suum non lactabit si ofleratur, sed abjicit
De differentia cl co)ivenic'nlia a^iiniaHum eum sentiens non esse suum per odora-
penes cornaa et memhra genilalia tum si tamen liniatur vitulus stercore
:

sumpla. vaccffi, admittit euni tamquam suum, et

lactat eum, cui-am gerens de ipso proptcr

deceptionem odoris. In trahendis autem
oneribus est animal valde forte et cum :

impetu magno trahere conatur, inclina-

tur super genua et postquam perfecit
:

impetum, resurgit et trahit onus suum.

Est autem iracundum valdc et cum ira- :

Jam dixiinus coiivenientias et ditleren- scitur, currit ad aquam et mcrgit se in

tias animalium secundum partes mani- aqua usque ados proptercalorem sangui-
festas corporum suorum, quoe sunt ex- nis concitati omne enim gcmus bovis
:

tra substantiam ipsorum, qua) sunt qua- habet lioc, quod tompere sestus aquam
si ad defensionem creata, sicut est un- desiderat in qua immergatur. Coloresau-
jiula, et cornu, et pilus : et parum dixi- tem rubeum et varium frequenter abo-
mus de aliis partibus, et quod dixinius, minatur, ita ut conculcet eum qui talibus
propter istas diximus. Restat i^itur nunc induitur. Defensionem autem in pedibus
ut convenientias etiam dicamus et dilfe- habet, quos fortissime figit, et iterat im-
rentias penes alias partes sumj)tas, quae pulsiones pedum super id quod in ira
sunt extrinsecoe et manifesloe in corpori- conculcaverit. Crocodilum habet inimi-
bus eorum, sicut est oculus, et dens, et cum : sed si invenerit eum extra aquam,
bujusmodi partes. Oportettamen cum his conculcando prosternit eum. Avicenna
adhuc dicere de cornil)us, ut melius scia- autem dicit, quod genus est vacca? in ter-
turanimalium dilTerentia. i'a Parthorum quod dilfcrt a vacca do-
Dicamus igitur, quod quaedam anima- mestica, sicut porcus agrestis differt a

ha sunt fissi pedis et habent crines et cur- porco domcstico, et est montanum de-
nua incurvata ad domesticum, quasi sint pendentia liabens cornua ad domesticum
inferius dependentia, ut vacca queedam pcctoris, sicut diximus : et dicit aliud es-

agrcstis in terra Parthoruiii, et est sicut S(! plurimuruni valde oculorum el acuti

apud nos illud j^enus vaccaj sive l)Ovis visus, et vocatur a quibusdam vacca mon-
nigrum, et bubalus est, et domesticatur, lana.
et poniturcirculus in naribus suis, cl per Adbuc autem generaliter omne animal
illum circumducitur, quod in Romana habens cornu, est quadrupes, si natura-
 70 D. ALli. MAn. OHl). Pl{^n.

litcr lKil)el corima. Serpens eiiiui esl qvii- caput animalis cornuti. Vidcitur autem
(lain in .l'iji,ypli [)iii'lil)us, qui a l icr iWciUiv, Ikcc esse diffcrentia cornu cervi et cervo
el sunt parles regionis versus yElliiopiam, convenientium ad cornu aliorum, quod
qudtn nunc Cerasten vocamus, qui cornu substantia cornu cervi tota videtur esse
non est quadrupes
habet, et : quia secun- sicut substantia quee inligitur in
cornua
dum quaindam nmtationem sui habet il- aliorum animalium. Cujus signum est,
iud, ut dicit Avieenna. Sicut enim vidc- quod cornu convenicntium cum cervo est
mus crUcas mutari iu volatiles vermes, interius porosum valde, sicut et substan-
quos verviscellas vocant quidam : ita est tia quae inligitur in cornua aliorum : et
islud genus serpentis primo alius ser- cum cornu cervi valde
aruerit, efficitur
pens, qui cum colnputruerit in pellc sua, leve, praecipue quando,jacet sub dio, ita
lit ille serpens cornutus, et dicitur in sc- quod aliquando humidum, et aliquando
mitis et viis insidiariungulisequorum, et siccum : tunc enim in senectute efficitur
veneno prosternere equos. adeo leveac si sit vanura et vacuum : et
Amplius autem omnia cornua anima- hoc expertus sum ego in cornibus quae
lium vacua sunt juxta caput et ibi in- : inveni in silvis quce per se ejiciunt cervi :

trat qusedam substantia dura quasi ossea et onlnino talis etiam efficitur substan-
porosa, prseter cornu cervi, et.ea quce si- tia quse infigitur in cornu aliorum anima-
mililudine quadam cum ceruo conve- lium, quae a quibusdam radix cornu vo-
niunt, sicut dama et capreolus et cqui- catur : et tunc erit Iiaec dilferentia, quod
cervus. Omnia cnim hsec visitata sunt ani- cornua cervo convenientium animalium
malia, quorum cornua visu integra esse sunt terrestria, calore fortissimo assa, et

probantur. Sed cornua cervi et damae fe- ad naturam ossis accedentia. Cornua au-
re sunt ejusdem figurae, dilTerentia in tem aliorum sunt humida et mollilicabi-
quantitate. liamagis naturce cartilaginis vicina, et
Cornu autem equicervi est latum valde curvabilia sunt calido et mollificabilia :

sicut asser, ita quod scabella fmnt ex ip- et ideo frigido aeris coagulantur, sicut
so et habet ramos sicut cornu cervi, et
: scimus per ea quae tradita sunt in Meteo-
juxta caput est rotundum forte ad longi- ris.

tudinem latiludinis trium vel quatuor di- Amplius auleui nullum animal nobis
gitorum hominis, et statim dilatatur mul- notum mutat cornu pra'ter cervum ot cer-
tum, et est valde ponderosum. Est autem vo convenientia animalia haec enim mu- :

equicervus dictus, quia cornua habet ut tant ea omni anno et ejeclio cornu est
:

cervus quoad ramos cornu

et soliditatem postquam fuerit biennis aetatis animal, et
et colorem, et habet jubas aliquando sic- post mutationem alia statim oriuntur.
ut equus, et dicit Avicenna hoc animal IIujus autem causa est quia cornua illa :

esse in terra Parthorum. Est autem apud crescunt de superfiuo nutrimenti terre-
nos non longe multitudo magna istius stris, et ideo crescunt continue : et nisi
animalis in silvis Prussiae et Ungariie et mutarentur, capita animalium ultra mo-
Slavoniae. Et est animal in pilo sicut cer- dum gravarent. Et hujussignum est, quia
vus, et est pilosius eo, et multo majoris processus aetatis addit in quantitate cor-
quantitatis quaui cervus, et nonhabetni- nuum, ita quod aetas animalis cognosci-
si caudam cervi, et est magnselatiludinis tur in cornu enim semper ununi
: addit
in fronte ad quantitatem duorum palmo- ramum quilibet annus et ego vidi cornu :

rum, et vocatur inlingua nostra elent. cervi quod habebat viginti duos ramos in
Alia vero aliorum animalium cornua una parte cornu, et erat maximum. Jn
sunt concava, et est dura substantia val- aliis autem animalibus concava cornua
de illa qua? inrigitur in concavum cornu, habentibus etiam crescunt cornua, sicut
ct est illud quod applicatur ad corium et ungues in hominibus : sed in longitudi-
 LIB. II DE ANLAIALIBUS, TRAGT. I 171

nem protonduntur et acuuntur, iia quotl siccuni sit animal et magnum et diu lacte
aetas coruni ctiam in cornibus cognosci- sicut convcnienti et sufticienii nutrinicn-
tur : et cmissio quidem unius anni in to nutriri non possit : et ideo non auxit
principio sui habet ungulas quasdam, et natura mamillas nisi quanium sufficit re-

post illas est cornu planum usquc ad centcr naiis pro nutrimento. Mulier au-
emissioncm altcrius anni, et iterum ibi tem maguas valde habci mamillas rcspc-
rugatur, ct hoc praecipue apparct in cor- ctu sui corporis proptcr causam op})osi-
nil)us magnorum bubalorum silvcstrium, tam quia humidus et tcncr esi infans, et
:

qu(c viscnl apud nos vocantur, quorum qua?rit talem cibum, ct diu vult sustenta-
sunt cornua magna et excclsa vakle. Om- ri per ipsum : et ideo natura auxit ubcra
nia enim talia animalia non ejiciunt cor- et lac in ipsis, et disjunxit ea ut amplius
nua sua nisi per occasionem alicujusno- caperent. Quia vero fcemina clephaniis
cumenti, sicut estlaesio violentia vel apo- parva habei ubera etsub asceUis, ideo fre-
stema. Et hujus causa est, quia incre- quenter non appareht in utroque laierum
mento diminuuntur et acuunlur, et non ipsius. Mares etiam elephantum duas ha-
ultra moduni gravant ponderc suo. Huic bent mamillas proptcr causam quam di-
autem parti animalis nihil omnino rcspon- ximus superius de viris.
dct in corporc hominis quia non sunt in : Qua?dam autem faMuiuGe animalium
eo tab^s supcriluitates, neque indiget ta- habent quatuor, etqua^dam duas ct duos
libus armis, eo quod natura dedit ei de- conos tanium sive papulas mamillarum,
fcnsioncm manus, et intellectum pro om- sicut omnespueri hominum. Qusedam ta-
nibus talibus, sicut nos in scqucntibus mcn habcnt quatuor conos papularuni,
libris ostendemus. ita quod inutraque mamillarum sunt duo
coni papularum, sicut vaccae quarum
Amplius autem mamillarum situs et ubcr, ut diximus, est cx duabus mamillis
numcrus diversatur in aliis animalibus ct dexira ct sinistra conjunctum ct uni-

brutis, quando mulieribus comparantur, tum. Qua?dam autem habent nuimilias iu

et similiter instrumentum sive organum ventre, et non sunt in pcctore ncque sub

coeundi in hominibus, ab organo quo fit asccllis, aut prope loca isia, ncijuc prope
saltus in aliis fere enini omnia saltando
:
coxas, ut canes, et porci : et hujusmodi
super (lorsum fceminarum suarum coeunt animalia sunt plurium conorum ct papu-
bruta animalia. Mamillse enim quorum- larum non omncs suni aequalcs ma-
: scd
dam sunt in pectore aut propc pectus, et millae eorum, ei hoc cst forte, quia non

secundum numcrum quidem non habcnt omnes implcntur, aut fere omncs ct ali^,
nisi duas mamillas sive duos conos, hoc quando omncs aequaniur, quando aMjua-
est, papulas mamillarum, si forte habcnt liier suguntur a naiis suis. Oportuit cnim

ubera conjuncta et unita, sicut vacca, ct ut animali plures facicnii simul natos,
ovis, et capra, et hujusmodi hsec omnia : plurcs aptarentur mamilkc, ut omncs si-

enim habcnt unum ubcr ex quatuor ube- mul lactari posseni : eo quod natura facit

ribus, aut ex duobus unitum proptcr lo- (tptimum in unoquoque gencrc. Taliaau-
ci et situs arctitudinem. Mulier autem et tcm animaliasunt multa valde fei-c enim :

elepiias etsimia ethujusmodi conveniunt (|uaecum(pie animalia sunt quadrupodia

in numcro mamillarum, quod quodlibct riiidcniia pcdcs in multos digitos, ot cuui
istorum animaliuiu non habct nisi duas lioc haboni doutcs ferales, sunt multaruui
mamillas, sicui dictum est sed dilfcruut : j)apularum mamillarum. Sod iii
ot (jui-

aliquantulum in situ, quoniaui cle})Iias husdaiu instantia osi quia homiua : 1(M)-

duas habet mamillas juxta sub asc(d- pardi quae vehcdVn-^ce dicilur. hahot (jui-

laria sua : et mamilla clephantis est val- dom mamillas in vontrc, sod non hahot
de parva respectu suse quanlitatis, oo qudd nisi quatuor ut in pluribus. Loaena autom
112 D. ALB. MAG. ORI). PR/ED.

iantum duas liabet in vcmIio, quu; non ct(! tangcndi vulvam fceminae in his quae
pi'0[)ortionantur magniludini corporis sallu cocunt. Tamcn in liiijusmodi virga-
propter eamdem causam quae
profecto rum absohitione et applicatione dillerunt
dicta est de elephante. Leo enimcalidum animalia secundum plus et minus. Virga
valde est et siccum animal, et diu alimo- ergo canis anterius magis depcndet pro-
nia lactis nutriri non potest. Camclus au- portione corporis sui quam virga equi
teni habet duas mamillas, et unitae sunt vel tauri : (juoniam vulva equae et vaccae

quatuor conos habenles, sicut uber vac- esl immediate juxta aniim : sed vulva
cse. Mares vero aninialium habentium caiulai habet distantiam ab ano taniam,
soleas, non habent signum mamillarum, quanlus est arcus gibbositatis musculo-
sive divisam habeant ungulam sicut ])0s, rum coxarum retrorsum porrectarum :

sive indivisam sicut equus, nisi simillima ct ideo in saltu canis non contingeret si

sint hujusmodi animalia malribus, sicut tantum ut e{|ui vel tauri virga sua con-
aliquando accidit in equo et hirco, sicut stringeretur ad ventrem.
diximus superius. Secundum hunc modum est differentia

Amplius autem penes organa coeundi in tesliculis : quoniam testiculi equi ma-
multa inveniturin animalibus convcnien- gis dependent quam iesticuli porci agre-
tia et ditTerentia. Quoniam quorumdam stis aut domcsiici, et canis testiculi medio

masculorum virgse sunt exterius promi- modo se habent. Quaecumque enim sunt
nentes et suspensae, et hoc frequentius cahdavaldc, horum oportct magis depen-
convenitambulantibus terrestribus. Quo- dentcs esse tesiiculos, ct praecipue si

rumdam autem vii^gse sunt interius in cum hoc sunt humida et sperma asccn-
ventre conclusae, et egrediuntur per fo- dens ex eis in hora communius in com-
ramen tempore libidinis : et heec frequen- plexione e,t meatu temperetur. Quaecum-
tius sunt natatilia marina generantia si- que autem oppositae sunt complcxionis,
bi similia, sicut delphinus, et coeterorum opposito etiam modo suspensos habent
genera, et hujusmodi. Cum enim instru- testiculos. Hsec autem sciri et coUigi de

mentum coitus oporteat esse aut denuda- facili possunt ex his quae in primo libro
tum in praeputio, aut parvae cooperturae de hominis iesticulo determinaia sunt a
quod facile sit denudabile, et sit valde nobis.

sensibile et nervosum, periret frigore Situs autem virgae elephantis similis

aquae nisi retraheretur in ventrem. Hu- est situi virgae equi, sed parva est non
jus autem signum est, quia et in homi- proportionatasuo corpori propter anima-
nibus qui frigore pereunt, primus sensus Us siccitatem et ejus iesticuli non sunt
:

nocumenti frigoris mortificantis est in apparentes suspensi extra, sed potius

genitalibus. Et ideo fere omnes mortui sunt intra prope renes : oportuit enim
frigore inveniuntur aut genitalia invol- propier siccitatem quae in eis est, sperma
visse pannis, aut habentes ea in manibus descendere ex vasis ad coitum et non
ad calefacicndum. ascendere : et quia sunt intra testiculi,

Adhuc auiem eorum quse extra promi- est velocis et brevis coitus, sicut omne
nentes habent virgas et tcsticulos, quae- animal aliud quod intra se habet testi-

dam habent ista absoluta a radicibus suis culos, sicut apparet in avibus : pondero-
tanium suspensa, sicut homo et pauca sitas cnim mascuU non longum patitur
alia quorum virgae cum pelle quoe desu- esse coitum. Hic igitur est situs virgarum
per est, inirani in vulvas suarum foemi- animalium et divcrsitas quae esi in modo
narum. Quaedam auiem habent virgas ipsius.
per foUem ad ventrem applicatas quia : Amplius autem quia minctura ejicitur

aliter non contingeret eis saltus hujus : per membra generationis, consideranda
enim applicaiio dat proportionem dire- est in hoc usu convenientia animalium et
 L1I5. II m ANIMALIBUS, TIIACT. I 173

difTerentia. Qusedam aiitem animalia li- dolectationis convenientiam, sicut jam

cct sint masculina, tamen mingunt ad diximus in primo lihro.

posterius, sicut leo, et camelus, et cat-

tus, ethujusmodi. Sed generaliter omnis

fcemina animalium quadrupcdum mingit
ad posterius, nisi forte erecta incedat ali-

qua foeminarum super duos pedes, sicut

dicit Avicenna de quodam genere siniia-

rum quse sunt de genere quadrupedum :

quia potiorem motum suum et velocio-

rem hahent super quatuor pedes fcemi- :
CAPUT IV.
nie enim iUarum simiarum si eriguntur
aut sedent erectse mingentes, pro certo
mingunt anterius, sicut fiemina' homi-
nis.

Est autem consideratione dignuni,

quod masculi quidam retrorsum mingunt
qui tamen anterius versi coeunt, sicut JJe co)ivrnientia et dijjercntiaaniinalium

leo, et enim procul du-

cattus. Oportet pcnes partcs si/pcriorcs, pcncs niodos
hio, quod in virgis talium animalium sint dentiwn sunipta, et pcnes os et lin-

duo meatus in una parte virgse conjun- (juani.

cti, scilicet meatus spermatis qui disponi-

tur ex vasis spormatis ad ante, et meatus

qui disponitur ad posterius, eo quod col-
lum vesicoe eorum non tangit nisi radi-
cem virgse in eis posterius. Et ego vidi
hominem qui per duos divisos meatus
virgge suae emisit urinam et sperma. Sed
amho meatus protendehantur ad anterius Partes autem penes quas sumitur ani-
virgae. malium convenientia et differentia, sunt
Amplius autem in creatione virgarum suporiores et inferiores. Et quantum ad
animalium est magna diversitas. Ouo- istam attinet considerationem partes vo-
rumdam enim animalium virga ex canio camus superiores, quoe sunt a capito us-
componitur et suhstantia cartilaginosa et que ad anum, uhi ejiciuntur superfluita-
nervis et venis, sicut virga hominis. tes. Inferiores autem voco qua3 a coxa

Quorumdam autem tumescunt ox nervo sunt usquc ad pedum extremitates. Iloc

cartihiginoso et non ex carno de qua sit igilur sic supposito, dico quod quamdiu
curandum, sicut virga tauri. Quoium- homo completur et augetur quantitas
dam autem sicut camoli et cervi sunt ner- ojus in longum, superiores partes i[)sius

vosjR valde. Quorumdam autoni virga' majores sunt proportionalitor inferiori-

ex ossea suhstantia, sicut Kipi, vulpis, ot hus : et lioc dico secundum geometrica!
hujusmodi. Nemo autem arhitretur, medietatis proportionom puerorum
:

quod quan(h) dicimus osseam aut carti- onim hac proportione parles superio-
in
kiginosam esse virgam, intelligamus V(>- ros majores sunt inferiorihtis. Cum au-
ram cartihnginis essentiam, scd potius tem steterit augmentum, et decrepitus
suhstantiam in duritio cartihigini et ossi esse incipit, Qt e converso. Quoniam ca-
secundum ahquid proportionalam : o( loraugons suhtiliter digestum nulrimcn-
qusBcumque ost sulistantia virga>, opof- tum, primo olovat, quod frigus calorem
tet (juod lial)eat modiuin in tactu proptor ohlinons in frigido [)hlognu)tico nutri-
174 D. ALB. MAG. ORl). VRJEY).

menlo faccre non potest : el lioc sui sup(M'iori et inferiori, sicut equus, et por-
pondere ad membra.
iiiferiora dcscendit cus : el qua'(lam luil)ent dentes in man-
Ilaic igitur est causa diversitatis motus dibula supcriori : dentes autem superiores
processivi quoniam infans liominis
: et anleriores, sicul bubakis, vX taurus. Et
propter pondus superiorum memljrorum quia aliquis posset dicere, quod materia
ex teneritudine inferiorum, primo ambu- dentis superioris mandibulae transiret in
lare incipit super pedes et manus sicnt cornua, videmus hoc non generaliter
quadrupes deinde erigit corpus suum
: esse verum quoniam quiedam non ha-
:

paulatim quousque juventutem compleat bentia cornua, carent dentibus anteriori-

et vigorem status virilis : et cum in a^tate bus mandibula superiori, sicut came-
in
processerit usque ad senium et senectu- lus. Qusedam autem inter dentes liabent
tem incurvabitur superius ex siccitate culmos duos longos et prominentes vi-
membrorum superiorum carentium nu- delicet dentes, sicut aper, et porcus ma-
trimentali humido subtiliter digesto, et sculus. Quiedam autem carent his^ sicut
non incurvatur inferius, quinimo in illis multa alia animalia.
grossatur et praecipue nmlieres : et. sic Adhuc autem qua^dam sunt acutorum
quidem est in homine. dentium et diversi situs, ita quod unus
Sed in quibusdam aliis animalil)us e ordo venit in aliuin, sicut duee serrae
converso contingit quorumdam enim : conjunctai, ut leo, leopardus, et canis, et
illorum pars superior prius est minor cattus : quaedam antem non, sed lineali-
quamdiu vicina sunt spermati, et inferior ter ordinatos liabent quod denbis, ita
est major cum creverint, erit e con-
: et unus ordo venit supcr alium in masti-
verso, sicut omne animal habens caudam cando sequaliter, sicut equus, et taurus :

pilosam horum enim omnium propor-

: tamen secundum ordinem naturic in ho-
tionaliter loquendo inferius propius est mine mandibula inferior cum suis ante-
majus, et superius minus : et cuni perve- rioribus dentibus stat infra superiorem
nerit ultra statum complementi substan- cum suis dentibus : sed molares stant
tiae et virtutis, erit superius majus et in- super se invicem : in quibusdam tanien
ferius minus. Talia enim animalia sunt qui liabent mentum longum, ordo infe-
humida et superiora sunt eorum circa
: rioris mandibul<E ambit ordinem dentium
locum digestionis vicina propter quod : mandibulae superioris.
calor juventutis dispergit humidum nu- (jcnerale autem est, quod numquam
trimentale subtile in mcmbra longius culmi sinml et cornu inveniuntur in uno
distantia. Cum autem ad declinationem animali : nec etiam umquam dentes
venerint, tunc debilis calor et grossus et acuti inveniuntur cum cornu in uno et
viscosum humidum in membris vicinis eodem animali specie : quia materia
remanent, et hcBc ingrossantur. Iltec cornu transit in cuhnos et in acutos lon-
igitur proportio est membrorum superio- gos dentes. Sed animal participabit alte-
rum cum inferioribus in animalibus. rum istorum tantum, propter arma ma-
Amplius autem de superioribus in quo gis quam propter cibi masticationem. In
magna diversitas invenitur in animalibus, camelis autem videtar dentium et cor-
est dentes : quoniam in oculis et auribus nuum materia transire in gibbum.
parum dilferunt animalia : omne enim Adhuc autem multorum animatiupi
animal quadrupes generans sibi simile, dentes quidem anteriores in utraque
dentes habet anteriores, qui incisores mandibula sunt acuti, et interiores qui
vocantur : et illi sunt qui dicuntur dupli molares dicuntur, sunt lati quia ante- :

et quadrupli, aut duales et quaterni, sic- riores sunt ad dividendum sive inciden-
ut diximus in libro primo. Queedam au- dum, interiores autem ad molendum ci-
tem eorum habent dontes in mandibula bum, ul undique sugi possit a visceribus
 LIB. II DE ANIMAUBUS, TRACT. I 175

ad mosaraicas.. Sed instantia a generali- in silvis Saxoniae versus Daciarn in de-

tate praedictanon est nisi in animali ma- serto murice cujusdam capta sunt parum
rino, quod vocatur coc/a' : lioc enim ha- ante hsec tempora duo monstra pilosa fe-
bet dentcs acutos ante, et tamen unum re in omni])us habentia liguram homi-
ponit direcle super alium, ut citius divi- nis : ct fffimina quidem mortua fuit mor-
dat, ne aqua intret os ejus quando ma- sibus canum ct vulncrihus venatorum.
sticat. In lioc enim suum genus diversatur Masculus autem captus factus est doi;ne-

a generibus piscium acutos dentes ha- sticus, et didicit ire supra pedcs' erectus,
hentium. Dico autem aculos qui cannis et didicit loqui imperfecte valde, et non
sunt similes, et sunt acutissimi in puncto multa vcrba, et habuit vocem exilem
terminato acuti anguli. autem Non est sicut capreolus, et rationcm nullani ha-
aliquod animal notum nobis, quod in buit, et ideo de secessu et egestioiie et

una et eadem mandibuU\ duas hahcat aliis talibus non verecundabatur : mul-
dentium acies vel plures. tum autem appetiit coire cum mulieribus,

Sunt tamen quidam de monstris mun- ethas publice qualescunique essent tem-
di scribentes Philosophi, quorum prwci- pore lihidinis tentavit.
puus quidam Perses Astyages fuit, quem Ilis autem dimissis, paulisper reverta-

Aviceuna corrupte Antistum dicit cujus :

mur ad propositum de differcntia den-
si debemus credere sermonibus, tunc tium sermonem, dicentes quod homo
scimus ab ipso in terra India^ esse quod- quidcm ejicit dentes in «tate vicina sper-
dani animal in mullis simile urso, quod mati, et hoc etiam faciunt animalia alia,

tamen ipse Astyages genus kipi esse di- sicut equus, et mulus, et asinus. Sed ho-
cit, quod a Graeco nomine vocat mari- mo non ejicit nisi anteriores, et non mo-
con morio}i, quod sonat vir insanus apud lares. Gapreoli autem qui sunt similes
nos et dicit, quod hoc animal in utra-
:
cervis in cornibus, sicut diximiissuperius,

que mandibula habet tres ordines den- non mutant dentes, et quando ingrossan-
tium, et tres in superioribus comman- tur dentes eorum, signilicant diuturnita-
dentes et collacerantes, et in tres divi- tem vitse eorum ot tales capreoli sunt
:

siones statim dividentes quidquid ra- pulchrorum oculorum et acuti visus val-
piunt. Et hujus quidem animahs magni- de, et abundantes in Africa ultra mare

tudo est sicut quantitas leonis, et est Carthaginis, ut dicit Avicenna in Ger- :

pilosum sicut ipse h'0 et pedes ejus : mania autem est ejus maxima ahundan-
sunt similes pedibus leonis, quia sunt tia. Sed et porcus nulluni omnino ejicit

rotundi, et in multos digitos fissi cum dentem. De canibus autem est dubium.
unguibus acutis. Facies vero et aures Quidem enim opinati sunt canem nul-
sunt et oculi, sicut sint hominis, et est lum ejicere dentem. Quidam autem opi-
fuscorum oculorum. Color autem ejus nantur eos ejicere duos longos denles
est rubicundus, sicut sit perfusum minio, suos, qui sunt in eis pro culmis : et hoc
et cauda ejus est in figura caudte magni plures experti circa canes testificantur.
scorpionis agrestis, ct est rubea, retro Quae autem ejiciunt dentes, non ejiciunt
habens aculeum, sicut dicit Avicenna : dentcs anteriorcs, sicut homo. Sed hoc
et hoc animal ejicit pilos, et mutat eos latet multos, eo quod industria ad lioc
pro tempore, et loquitur, tamen imper- non ponilur expericndi. Id cnim (juod cji-
fecte, et habet vocem sonoram tubalem, cit denlcs, nullum ejicit uisi prius sub eo
et curiit ad velocitatem cervi, et est in eodem lloc euim
loco alter oriatur.
agreste vix domabile comedens homines. accidens omnibus agrcstibus couvenil
Haec autem monstra et alia multa esse quod dentes ejiciunt. Gulmos vero eo-
de quibus insequentibus istius scientise rum plura ejiciunt. Cidnius enim est sic-
libris loquemur, facit mihi credibilc quod ut cornu, utdiximus ct hoc est signum :
116 D. ALH. MAG. ORD. PR^D.
quod in porcis culmus infcrius cst con- lila vcro quaesunt paucorum denliumse-
cavus, sicut cornu : cl ingrcditiir in cuni paratorum ct distantium ab invicem,
ex mandibula inferiori pars ossca tcncns proptcr causam o|»|»ositam sunt brcvioris
cum mandil)ula : ct similitcr cst in cul- vitoe sccundum naturam, nisi pci' acci-
mis clephantis, ct in culmis cctorum. dcns hoc [)atiantur quoniam in liis quae
:

Amplius autem canes juvcnes cogno- dura maslicant frcquenter in infantia et

scuntur in dentibus quoniam dcntcs ju- : pueritia, cvaporat mat(MMa dentium prop-
venum sunt albi acuti, ct dentes scnum ter confricationem.

sunt fusci vel crocei et hebetcs : et idcm Dentes autcm adulterini (|ui intra gin-
omnino est in dentibus hominum : prop- givam oriuntur cxtra ordinem dentiuin
ter longc cnim distare a suoe generatio- naturalcm, ut frequcnter non eriuntur
nis principio quod est sanguis in quo cst nisi post vigesimum annum. Ego tamen

virtus spermatis, destituuntur nuti'imen- vidi puellam cui ortus est dcns talis circa

to proprio et nigrcscunt in seipsis. Ex duodccimum annum suee aetatis, et ortus

putredine autem corruptiphlegmatis cum est in exteriori mandibulae superioris. Hi
parvo cholcrico in eo resperso efficiuntur autem dentes oriunturin quibusdam mu-
crocei. In equis autem proprium accidens lieribus post octoginta annos. Et ego vidi
dentium accidit omnis enim animalis
: virum octogenarium, cui tales dentes
provectse aetatis existentis nigrescunt den- plures orti sunt, et matcria eorum est
tes, propter eam quam iuduximus cau- sperma descendens a capite in loco mandi-
sam : in equis autem lit per convcrsum bidae proptcrquod ctiam frcqucntius in
:

modum. Et causa hujus est, quoniam mandibula superiori oriunlur et est origo :

equus abundat humore aquco qui deco- dentium cum dolore ct calore febrili, et
quitur calore juventutis, et convertitui- praecipue quando non oriuntur in tempo-
in croceitatem, aut forte terrestreitatem re suo naturali injuventute.
cineream : autem setate cum
in provecta Cervus autem quatuor habet dentes in
refrigeratur calor, remanet aqueus et : una parte oris in dextra, et totidem in
ille cum in terminatum corpus convcr- alia partc sinistra : quod major pars
eo
titur, eflicitur albissimus. Distinctio au- materiae cedit in cornua. Per istos autem
tem quae est inter dentes acutos et latos, molit cibum. Insuper habet duos dentes
non est in materia creationis eorum, sed alios magnos : et hi sunt in cervo mascu-
potius in figura : quoniam acuti inferius lo majores et in cervo fteinina minores,
sunt lati vel rotundi superius, acuti au- et declinaiit ad inferius dentes cervi sicut
tem superius Sed nos
et inferius sunt lati. sunt repandi.
subtiliorem dictinctionem in primo libro Adhuc autem cum generatur elephas,
hujus scientiae supra posuimus. apparent subito in eo dentes cum eo ge-
Adhuc autem ut in pluribus masculina nerati propter siccitatem complexionis
animalium sunt plurium dcntium quam suse, et longam impraegnationcm matris
fceminina, ut frequenter patet in homini- cjus : in hoc utilitas, quia parva
ct est
bus, capris, etporcis. In aliis vero non est ubera matris non diu possunt nutrire
ita manifestum. Etcausa hujus manifcsta eum et itleo praevenit natura ct format
:

est, virtus vidclicet calidioris sanguinis instrumenta solidum cibum dividentia.

magis virtutem spermatis consecuti. Dentes sui magni qui culmi sui sunt, non
Oportet autem scire, quod in quolibet apparent quousquc adolescat.
in co

genere uno et eodem animalium indivi- Adhuc autem diversitas est in linguis
dua quae sunt plurium dentium, secun- animalium generantium sibi simile quo- :

duni naturam sunt longioris vitae propter niam lingua elephantis est valde parva ct

majorcm virtutcm principii generantis in curva retracta ad interius gutturis sui :

eis (juod est spermaformativum corporis. et ideo difficulter videtur ab inspicienti-

 LJB. II DE ANIMALIBUS, TRACT. I 177

bus ct consideranlibus eam. Aliorum au- et quadrupedi communicare videtur, et

tcm lingua? quorumdam sunt valdc lon- maximc simia nomine clilbor vo-
(«rdeco
ga?, ita quod etiam antc ora ipsorum ex- cata, et etiam illaquoe caput caninum vi-
tenduntur, sicut lingua canis, et homi- detur haberc : quee ctiam canhia simia vo-
nis : et aliorum sunt proportionata3, sicut catur. Cliibor autcm voco simiae quoddam
lingua tauri, et porci, ethujusmodi alio- ^
genus, quod habet caudam. Simia autcm
rum animalium. habens caput canis, vultus quidem simifis
Adhuc autem quaedam animalia sunt est cani, sed totum rcsiduum corpus est

magis oris et hiatus, et quanlam parvi. majus et fortius quam canis ethaec sunt :

Magnum enim os et fissum labium infc;- qufe in Mappa mundi canini homincs
rius habent animalia habentia dentes ser- vocantur. Facics enim illarum simiarum
ralcs, sicut lco, canis, et fcher qucm nos similcs sunt faciebus canum : sed mores
dicimus leopanlum. Fcre autcm talia ora corum sunt valdc gravcs et duri, eo quod
omnia habent animalia serratilium. lta?c feroccs sunt ct mordaces. Et dentes ca-
autem acutorum dcntium, quorum unus rum sunt similcs dcntibus canum, sed
ponitur in clausura mandibularum in fortiores sunt ct longiores. Habct autem
alium, sicut canis et cattus. Inferiorcs ferc omnegcnus simiarum quod aliquan-
enim longi concluduntur intra superio- do elevatur, et vadit supcr duos pcdcs,
res longos, sicut si dentes duarum serra- scd non diu.
rum ad invicem sint conversi. Quffidam In hoc autcm quod simiarum gcnus
autem animalia e convcrso istorum sunt pilosumest anterius et poslerius, etquod
parvioris, sicut homo, et simia : et quae- earum sunt duri ctgrossi,communicat
pili

dam sunt mediocris, sicut porcus secun- cum quadrupcdibus. In mullis autem
dum omne genus suum. mcmbris faciei similis videturesse liomi-
Quidam est equus fluminis Nili, qui ab ni, scilicct in naso, et auribus, et denti-
Antiquis pegasus non volans vocatur : bus : quoniam tam anteriorcs dcntcs qui
moratur quidem superius in terra. Est incisores dicuntur, quam postcriores qui
enim hoc animal habens quidem pilos sunt molarcs, liabct sicut liomo, pradcr
sicut pili equi, sed dividit ungulam in solam simiam quse vocatur canina. As-
duo : et suut sotulares ejus sicut sotula- similalur itcm homini simia in palpebris,
res vaccse : et attollit in sul)lime faciem in quarum utraquc, scilicet supcriori et
suam, et in pedibus suis habct cahab, inferiori, habct pilos, sicut Iiomo. Alia
hoc est, calcancum tale sicut vacca cum autem quadrupcdia non habcnt pilos, ni-
duabus parvis ungulis, quod non habet si in palpebra supcriori. Supercilia etiani
equus et cauda ejus similis est cauda?
: videtur haberc sicut homo : scdsunt cur-
porci sed quando vocat, hinnit sicut
: quibusdam non
ta et subtilia, ct ideo a
equus. Sed magniludo ejus est sicut ma- considcrantur ct incjus pcciore pendent
:

gnitudo asini, habcns corium spissum duae mamillaj cum duobus conis papula-
grossum, ex cujus spissionc fiant solea? ribus, sicut et in pcctore mulicris ct viri :

calceorum, et ex tenuiorc fiunt corrigiic et duo brachia ejussunt duo brachia ho-
cingulorum. Intcriora autem ventris ejus minis, sed sunt [»iIosa, ct flcctunt numus
sunt sicutea quae sunt in vcntrc equi aut ct pcdes sicut homo, ct habcnt manus
asini. Et hoc genus animalis est lissi la- quas superius vocavimus /;/»<oyr5', hoc est
bii inferius. quod continuantur ad arundincs bracliio-
Amplius autem qusedam sunt animalia rum, ct digitos in illis, ct ungucs in di-
communicantia in naturali ligura corpo- gltis sicut homo. Pcdcs ctiam cjus sunt
ris pluribus spccicbus aut gcuer-ibus ani- in ligura fcre suarum manum, et digiti
malium, sicut medium comnmnicat suis pedum ct ungues siciit in digilis ma-
extremis, sicut simiarum gcnus liomini nuum miMlius enim digilus cst longus
:

12
 178 D. ALB. MAG. ORD. PR^.D.

in pede sicutin manu ejus et utitur nia- :

nibus ad usum manuum, et ad usumpe-

dum : sed non habet iimbilicum promi-
nentem sicut homo : sed locus illc in eo
est durus : et id quod est supra umbili-
cumsuperius, majus eo quod est sul)
est
umbilico inferius,et in hoc communicat

cum qaadrupedibus. In omnibus enim

quadrupedibus pars qua? est super umbi- CAPUT V
licum ad eam quse est sub umbilico, pro-
portionem talem habet, quam habent
quinque adtria. Hsec autem proportio in
arithmeticis vocatur siiperbipartiens , eo
quod continet major numerus minorem,
et duas ejus tertias hsec enim proportio:

est de genere partientium proportionum De manifestissimis membris animalium

quae a divisione duarum incipiunt tertia- habentium sanyuinem quadrupedum,
rum. Pedes autem simiarum, sicut jam ovantium et non generantium ex utcro
diximus, sunt similes manibus earum, et sibi simile.
compositse quasiex manuet pede. Expe-
dibus enim videtur habere calcaneum, ex
manibus autem digitos et alias partes.
Ambulant autem simise super quatuor pe-
des^ nisi forte erigantur super duos pedes
parvo tempore, sicut diximus non enim :

habent anchas ita ligatas sicut bipedia,

neque habent caudam sicut quadrupes, In alio autcm genere animalium a prse-
praeter hoc quod chihor vocatur. Alia dictis sunt quadrupedia habentia sangui-
enim genera simiarum non habent qui- nem, sed non generantia ex utero sibi

dem caudam, sed signum quoddam loco simile, sed ovantia : et de istorum mem-
caudse : et vulva foeminae simiarum est bris manifestis oportet scire convenien-
similis vulvse mulieris, sicu tet virgama- tiam et ^differentiam, et similiter de his
sculi est similis virgee viri. Illa vero quse quse carent pedil)us, scd liabent tamen
dicitur chibor^ habet caudam, sicut dixi- membra manifesta qute sunt caput, et col-
mus : sed antorius ejus est sicut anterius lum, et dorsum, et ante, et retro.

hominis omnino. Dicamus ergo, quod quodcumque ani-

Ista igitur sunt membra exteriora ani- malium habentium sanguinem et ovan-
malium generantium sibisimilia, et situs tium est quadrupes, habct quidem duos
eorum et in his conveniunt et
et (igura :
podes cum cruribus et coxis, quos pedes
difrerunt per modum quem diximus. Ex majores supra nominavimus hos enim :

dictis enim aha facile possunt cognosci. duos pedes pro certo posterius habet, et
utitur anterioribus manuum, licet
loco
etiam utatur eis in usu pedum et insu- :

per liabet membrum generationis in quo

formatur ovum in foemina, aut testiculos
in quibus maturatur semen in masculo ;

et hsec membra habet quoad eamdem si-

militudinem et usum secundum quem
sunt in generantibus sibi simile habet :
 : :

LIB. II DE ANIMALIBUS, TUACT. I 171)

etiam insuper caudam. hi his membris ovantia : neque habet pilos, sed totum
conveniunt omnia quoe sunt hujusmodi corpus suum squamosum, et est acuto-
generis animalia. rum valde et fortium dcntium : et sunt
Adhuc omnia taUa animalia habent in rari in ore suo. Oculiautem ejus sunt
multos digitos fissum pedem, et partici- similcs oculis porcorum, et magnorum
pant organa sensuum et linguam, proeter est dentium, intcr quos sunt dentes qui
solum crocodilum : non quidem omnem ciilmi vocantur, de quibus supcrius dixi-
crocodiium, sed illam crocodili speciem mus : et ungues manuum ejus et pedum
qu3e estin .Egypto, quaehngua .Egyptia- sunt fortes ad hiccrandum apti, ct co-
ca tenchca vocatur enim in veritatc : hic rium ejus est durum et forte propter
linguam non habet, sed hoc quod loco spissam squamositatem suani, ita quod
linguse habet, est simile linguse piscium. vix est vulnerabile. In aqua autem pro-
Pisces enim non habent linguam, sed pter aquae spissitudinem videt debiliter,
membrum simile spinae sive ossi piscium et extra aquam
visum clarum et liabet
breve ligatum, in nuUa parte sui absolu- acutum valde major moraejus in die
: ot
tum ad motum aliquem vocis aut revo- est super terram, eo quod sol in die ae-
lutionis cibi admoias dentium. Ad hrec rem calefacit et in nocte moratur in
:

enim duo movetur lingua, sicut diximus aqua, propter spissitudinem calorem so-
superius in analomia lingux. Tenchea lis quem in die fecit, in nocte conservat
enim et pisces eo quod sunt aquatica, non et ideo aqua calidior est in nocte quam
diu tenent cibum in ore propter ingres- aer.
sum aquae in ora eorum, et ideo non Est autcm quoddam animal hujus ge-
revolvunt ipsum inter dentes nec etiam : neris, quod videlicet aliquid habet san-
vocare possunt, eo quod aerem non attin- guinis, et ovat, quod Graece hamaleon
gunt, et ideo in solo usu gustus habent vocatur et Avicenna vocat ipsum mele-
:

linguam : et Hngua curta

ad hoc sufilcit on et hoc est quod nos stellionem vo-
:

et immobilis etin quibusdam non appa-

: camus majorem hoc enini est simile in :

ret piscibus aliquid simile linguse omni- corporis sui figura hicertulo magno, cu-
no : sed locus in eis invenitur lenis con- jus etiam similis est ille crocodihjs, qui
tinuus, eo quod gustusanimalium non est hardon Graece vocatur, Latine autem ha-
in lingua, sed in tota oris interioris su- maleon. Latera autem hanialeon sunt
perlicie : et talis piscis est apud nos lu- valde continua costatione distendentia
cius, qui fauces superiores habet plenas usque ad infimam partem ventris, sicut
dentibus : et de hocdicetur infcrius. videmus descendore latera piscis. Pisces
Revertamur autem nunc ad quadrupe- enim costati sunt usque post ventrcm
dia ovantia, dicentes quod animal de ad locum, ubi incipitpiscis non esse con-
quo dixinms quod tenchea vocatur, non cavus. Habet autem in dorso in spondi-
habet aures, sed in capite foramina lan- Hbus ossa prominentia erecta, sicut a
tum quse sunt via auditus sicut aves, et spondilibus piscium versus dorsi medium
sicut mus quidam cujus cobjr fere estsic- prominent spinae. Facies auUnu ejus est
ut cuniculi, et cujus quantitas est sicut sicut sit composita cx mcmbris facici por-
mustelae, et habitat in terra in Austria, ci, et ex membris faciei simiae et habet :

et in Ungaria, et vocatur apud nos zizel caudam vahle h:»ngani, cujus extrcmum
hoc etiam non habet aures, sed tantum est valdegracilc et involutum etnodatum,
foramina quse sunt via auditus, sed gc- sicut involvuntur extrema corrigite lon-
nerat sibi simile. Tenchea autem etiam gae et flexibihs. Ilaec autem species ani-
non ha])et neque testiculos
mamillas, mahs multum revolvit se in seipsam per
apparentes, neque virgam manifestam : moduni spbaM-arum et convolvit totuni
hsec enim habet intra, sicut et cajtera corpiis suiun ct maxime caudam et :
 : :

180 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

liccl liabeal iigurain lacorlae, tamen la- similiter, sicut et residuas inficit parlcs
tera ejus plus clcvantui' a terra quam corporis sui. Est enim frigidum aniraal
laccrta?. Kt hujus causa est, quod magis valde, et ideo facile liraet et horrct : et

dirigit crura, etfigitur super ca ct crura : tunc praedicto modo color cjus efficitur

ejus etiam sunt longiora quam lacerta^ varius. Et liujus signura est, quod est

aut crocodili : tamen llexio et curvatura gravis ct pigri motus, ct in morte detur-
pedum ojus est sicut lacerlffi ct crocodili : palur et inficitur colore palcae destitulae
et quilibet pedum suorum in duo dividi- et pulrescentis.

tur : et una quidem pars cjus cst sicut Anatomia autem liujus est : quia quod
pollex hominis, qui floctilur ad anterius vicinatur stomacho ejus quod incri voca-
domestici manus, ct alia pars cst sicut tur, et similitcr quod vicinatur cannae
residuum manus liominis in comparatio- pulmonis ejus, est fere sicut canna et

ne ad pollicem in hoc quod flectitur ad raeri lacertse aut crocodili : et quia frigi-
interius plantoe manus sub pollice, ita dum est animal, non est caro in corpo-
quod prima pars comprimit et claudit re suo, valde pauca in capitis sui
nisi

sequentem, sicut pollex chiudit ct com- parte, ct inmandibula sua, et in radice

primit alios digitos. Ulterius autem utra- caudoe, ubi cauda cum corpore suo con-
que duarum partium in duos digilos tinuaiur. Et similiter sanguinem habet
dividitur, in quorum extremilate haljct in radice caudae, et in partibus quae sunt
ungulas, quse sunt sicut ungues avium cordi vicinae, et in arteriis venalibus su-
uncosi et acuti existentes : et totum cor- perioribus quae exeunt a corde ipsius.
pus ejus asperura est sicut corpus har- Habet etiam sanguinera in eo quod est
don, quod est, sicut diximus, qusedam in circuitu oculorum, quamvis sit valde

species crocodili squamosi corii et corru- parum : et sicut dixit Avicenna, non
gati. Oculi autem ejus multum profun- habet splenem, et ideo melancholia spar-
dantur in caput suum, et sunt magis ro- gitur per totum corpus ejus, et inficit

tundi : et lacrymalia continentia oculos ipsura maculis de quibus diximus.

ejus, suntcorium simile corio tolius sui Adhuc autem quasi nullum habet oc-
corporis,quod est asperum et rugosum : ciput : sed sinciput ejus prominet super
sed corium hoc non cooperit oculos suos, oculos ipsius : propter quod etiam oculis
sed est involutum rugis quibusdam circa ejus nimis profundatis, cerebrura ejus
eos. Habet autem oculos suos mobiles latet quasi inter oculos ipsius : et cura
circumquaque per gyrum, et ssepe gyrat excoriatur, coriura quod est inter oculos

eos circularitcr. et circa eos, apparet quasi sit color aeris

Coior autem ejus naturalis est fuscus, luteus aut armillcE quse tit ex aere : et
declinans ad nigredincm, sicut etiam co- hic color est sicut si albura clarum super
lor hardon sive crocodili. Ncc alteratur se natans habeat rubeum subtile, et undi-
ab hoc colore, nisi tempore timoris que videatur per ipsura. Pcr totura autera
quando est in horripilatione, sicut dicit corpus cjus extensura est raerabrura
Avicenna, quando fumo nigro et frigido ununi fortissiraum, et hoc est dorsum
vidctur inflari et corrugari corium ipsius ipsius, et os dorsi compositum ex spon-
tunc enim nigrius quam prius eflicitur, dilibus ejus : et quando per partes findi-
et videtur tunc fieri sicut color lacertuli tur corpus ejus, rcmanet ])er tempus ali-
valde terrestris etfusci, ita quod efficitur quod in qualibet parte in opcrationibus
tunc cinereum habens colorem : et fiunt suis per spiritum sensibilem et raolivum,
in eo maculae nigree, sicut sunt maculae qui manet in qualibet parte ipsius. Sed
leopardi : et haec variatio efficitur in toto molus ejus est modicus, et prsecipuc ap-
corpore ejus, ita quod etiara ocu- parct in partibus quse sunt vicinse cordi
los ejus inficit varietas ista, et caudam et habet motura dilatationis et contra-
 :

LIB. II DE ANIMALIBUS, TRACT. I 181

ctionis, qiiando scinditur in suis costis : membris dictorum animalium et hominis.

illas enini aperit et claudit, constringendo Quaedam enim ipsorum caput habent et
et dilatando. Mansio autem ejus est in ca- colium et dorsum et in corporibus eo-
:

vernis et iissuris petrarum ot montium rum est anterius et posterius, et supe-

sicut lacerlce. Hoc autem animal pro cer- rius et inforius, et dextrum et sinistrum :

to est de genere stellionis, et hoc cst et habent membrum conveniens pectori

quod vulgus vocat dracones, et in vulga- in quo spiritualia sua, quae sunt cor et

ri nostro vocatur linUorom quod sonat pulmo, continonlur. Omne autem vola-
vermis tiliai, aut vermis silvse. Raro au- tile plumosum habet convonientiam cum

tem videtur animal islud quia est val-: homine numero podum
in sed flexura :

de pigri motus et multi somnii, propter quadrupedum haec

poplitis ejus ost sicut :

multos et grossos Immores quos liabct, enim curvatur posterius. NuIIum autem
et spissitudinem suae pellis. Ubi autem omnino volatilo plumosum et pennatum
carnem et sanguinem non liabet in cor- nobis notum, habet pedos anteriores ut
pore, ibi habet aliud membrum et alium manus : sed loco illorum membrorum
humorem loco carnis et sanguinis. habet alas, eo quod membrum estappro-
priatum volatili pennato, et ab hoc vola-
^«/evocatur. Ancha autem volatilis, hoc
est, os ad quod ligatur crus ejus, est
longa similis coxae quodrupedis anima-
lium, et adhaeret corpori ejus quasi a
latere medii ventris : et hoc habet pro-
prium per quod a gressibili distinguitur
et ideo putatur esse coxa quando scindi-
CAPUT VI. tur a volatili. Coxa vero volatilis, sicut
diximus, est os illud quod cum carne
sibi adhaerente, continue jacet inter crus

et membrum anchse, quia adhaeret dorso

volatilis.
Adhuc autem membris istis diversi-
in
ficantur volatilia quoniam omne vola-
:

De tnembris manifestis animalium non tile rapax curvorum unguium proportio-

quadrupedum habentium sanguinem, ne corporis sui est magnarum coxarum

et ovantium, quse sunt aves pennatse. et pectoris fortioris quam aliud volatile.

Modi autem speciorum volatilium no-

minantur valde multi, de quibus non ost
Philosophi facere mentionem, sed conve-
nientias et difTerentias communes in eis

considerare ex his autem sufficienter

:

scitur natura eorum. Conveniunt autem

onmes modi specierum volatilium pen-
Similiter autem dicemus diversitatem natorum in hoc, quod omnes habent
et convenientiam membrorum manife- pedem sine pectine quasi a quodam cen-
slorum non generantibus ex utero sibi
in tro divisum in digitos multos, qui tamen
simile, sed non quadrupedibus, habenti- fero in omnibus quatuor invoniuntur et :

bus tamen sanguinem, sicut sunt aves partes quidem lissurae multorum sunt
in genere suo. distinctorum a so invicem digitorum,
Dicamus igitur, quod mulla volatilia sicut avos non natatiles habont digitos :

habent etiam membra proportionata sod aquaticarum avium et natantium sic-

\H2 D. ALB. MAG. ORO. PRif^.D.

ut cst cygnus, et anscr, et anas, el hu- rum communicant in carcntia labiorum

jusmodi, habcnt coiium intcr digilum ct dcntium. Scd loco horum liabent ro-
contiuuans, ut mclius capiant aquam in strum durum, et figuram quidcm nasi et
natando quasi rcmo quodam ct : (jUtE- aurium extcrius non habent. Sed aha
dam iu uno pcdc habcnt digitos distin- memhra scnsuum hahent, sicut oculos,
ctos, ct in alio conjunctos pcr mcmbra- ct hnguam. Via autcm nasi quse est via
nam, sicut aquihi parva quae vocatur odoratus, cst in rostro per duo foramina
aquila pisciicin, eo quod capit pisccs : qute sunt in i])so. Simihter autem viae

uno enim pcde rapit, et alio natat in auditus sunt duo foramina rotunda aper-
aqua. ta in capitis lateribus. Omnes autem aves
Onmcs autem modi volatihum qui in habent oculos et claudunt eos quodam
aere elcvantur, quatuor quidem digitos panno egrediente de inferiori palpebra
habent in utroque pede quorum ut in : absque motu palpehrarum, quando vo-
pluribus tres porriguntur anterius, ct lunt insuper ct reducunt quando volunt
:

quartus brcvior et fortiorcm hahens un- super oculos superiorem palpebram, sic-
gucni postcriuSj quo utitur loco calcanei ut quadrupedia. Volatile autcm pondero-
in stando, ct loco poUicis in apprehen- sum et magnum pannum claudentem
dendo, praetcr struthionem qui non ha- oculos habct egredientem de inferiori
bet nisi tres digitos in pcde, duos ante- palpebra, et ahquando de angulo oculi,
rius, et unum posterius : et sunt valde qui est apud conum nasi. Habent etiam
brcves respcctu sui corporis. Pauca au- eumdem modum claudendi oculos quae-
tem gencra sunt avium, quee tantum duos dam gcnera animahum squamosi corii,
digitos habent anterius in pede, ct duos sicut lacertsB, et quidam serpentes, et
ppsterius : et ex avibus apud nos notis, crocodih quaedam species haec enim
:

non sunt nisi huho, et genera pici. Bubo claudunt oculos palpebra inferiori : sed
cnim unum digitum gyrat postcrius, et clausio ipsa non adeo bona est sicut in
duos habct post, et duos ante, et tunc avibus, eo quod non tantum indigent,
quiescit rcsiduum corporis, ejus, sicut quia duriores sunt ocuh taUum anima-
quiescit serpcns comprimcndo se super hum, quam avium.
ventrem et pectus suum : habet ungues Adhuc antem nullum omnino volatile
magnos similes unguibus aquila?, et co- bipes de quo hic loquimur, habet squa-
rium ejus et pennoe sunt varise, sicut ac- mas vel pilos, sed omnia habent plumas
cipitrum, aut quarumdam aquilarum : et et pennas, licet magna diversitas sit in
vociferat forti voce : et ab imitatione vo- eis hoc
sicut in sequentihus patebit. In
cis ejus est impositum sibi nomen. Pici tamen omnes pennee convcniunt, quod
autcm omnia genera qute muUa sunt radicem quam pelli avis infigunt, habent
apud nos, sive sit gcnus parvulum va- concavam, sicut canna quaedam sit, et
rium, sive sit picus niger, qui magnitu- habent omncs caudas, nisi pcr occasio-
dincm fcre habet cornicis, ct inligendo nem amiserint, sicut galli et gallinae do-
rostrum intra cortices siccarum et putre- mesticae sinc caudis aliquando nascuntur
scentium arhorum, sonum facit tcrrihi- pcr occasionem, ct naturae defectum.
lem, ac si sit sonus tubae : habcnt scm-
pcr duos digitospedis porrectos anterius, Adhuc atitcm quaedam extendunt ver-
et duos posterius eo quod haec disposi-
: sus caudam pedes in volatu, sicut illaB
tio digitorum apta est scansioni arho- quae longa valde hahent crura, ct praeci-
rum : et halient digitos vahle conjun- pue aves aquaticae etiam quae breves ha-
ctos, ut fortius se teneant ad hgnum hcnt pedes, sicut anser, et anas. Quae-
quod scandunt. dam autcm rcstringunt ad ventrcm et
Omnia autcm genera avium pennata- pectus, sicut illae quse brevia habent cru-
 .

LIB. II DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 183

ra, aut digitos habent divisos et aduncos habent in capitibus suis coronalia, quasi
ungues. sint galeata et hoc aliquando est ex
:

Amplius autem habent omnes modi pluma, sicut in pavone et upupa. Ali-
specierum volatilium linguas valde divi- quando autem est ex dura substantia,
sas in quantitate, et figura, et composi- quae media est inter carnem et cartilagi-
tione. Quaedam enim habent valde lon- nem, sicut in capite galli et gallina', et in
apud
gas, sicut avis quse sueppe vocatur capite ejus quod vocatur pullus aquse :

nos, Latine autem viscedula hae enim : et est nigrum liabens gaieam albam ja-

sunt aves quge se ponunt in pulvere, et centem supra verticem capitis sui non
longe extendunt linguam, et attrahunt erectam.
vermes, et quaedam habent valde latas Haec igitur et his simiha sunt membra
comparatione corporis sui, sicut sturnus, manifesta avium.
et psittacus, et pica : et qusedam habent
compositam hnguam retro ex carne, et

ante ex cornu acutissimo, sicut picus ni-

lingam in lignum, et pun-
ger, qui infigit
gendo attrahit vermes sive teredines ligni
ad cibum. Qusedam etiam in usu linguae
differunt ab aliis : quoniam illae quse
sunt rememorationis, et Latae linguae,
formant vocem in loquelam hominis, CAPUT VIL
sicut psittacus, et sturnus, et multa alia
genera avium. Nullum autem omnino
genus avium habet epiglottidem promi-
nentem, ita quod faciat nodum in guttu-
re, sicut estnodus in gutture hominis.
Sed tamen epiglottide constringit et ape-
rit viam cannffi cum aliquid cibi intra De manifestis piscium membris secun-
se recipit, sicut diximus de hominis gut- dum communicantiam et differentiam
ture. consideratis
Amplius autem quaedam genera avium
quae non habent magnos ungues, habent
in crure suo quoddam prominens, sicut
sit quidam carneus, sicut gallus,
digitus
et gallina habet etiam signum istius sed :

non est perfectum, eo quod fere in omni-

bus deficit sexus foemininus, qu» perfe-
cta sunt in masculo. Nullum enim vola- De piscium autem membris exseque-
tilemagnorum et curvorum unguium mur eodcm modo. Genus ergo piscium
communicat cum additamento : quia in habet species valde diversas, et diversa-
ilHs avibus materia istius additamenti rum valde figurarum. Sed omnes modi
transit in ungues. Volatile autem curvi specierum piscium conveniunt in haben-
unguis, boni est volatus : et vohitile do caput et membra anteriora et poste-
quod praedictum habet addimentum, gra- riora, et in habendo caudam qua pinnae
vis est volatus, sicut fasianus, et perdix, non sunt separatae, sed cohaerentes tela
et gallus, et omnia taha, quae aut habent quadam : sed caudae eorum sunt diversae
dictum additamentum, aut signum ip- formae et ligurae.
sius. Adhuc autem in carentia quorumdam
Adhuc autem quaedam genera avium rommunicant membrorum. Nullus cnim
184 1). ALB. MAG. ORI). PWJED.

omnino modus piscium liabei collum, nus habens latam caudam et latas pin-
vol virgam, vcl vulvam manifestam, aul nas, qui vocatur celen, de quo diximus
omnino testiculos interiorcs vel exterio- in libro primo. Omne autem genus pi-
res, aut etiam mamillas, praeler dclplii- scium habens coopertos branchos, habet
num et cetorum genera, ({uae generant branchos suh capite versus ventrem por-
ex utero sibi similia : et ideo habent ma- rectos. Celen autem est lati capitis et

millas, sed non habcnt eas in superiori corporis, sicut in antehabitis dictum est :

parte corporis sui, sed inferius prope et habet omnes branchos ad partem dor-
juncluram : et sua mamilha assimihilur si. Longi vero pisces et non lati, habent
juncturae quee est sine ligamento, ac si eos declinantes ad partem inferiorem
sit addita corpori, et terminatur in co- versus ventrem.Rana vero marina ha-
num papularem. Sed sunt in eis duae vice bet quidem branchos declinantes ad
in interius mamillae profundatae, quae ca- unam partem lateris sui sub capite suo,
nalibus assimilantur et ex illis exit hic
: et hahet coopertorium sed quaedam :

quo lactatur natus ejus : et tempore ju- pellis similis corio cooperit branchos
venlutis filii sequuntur matrem : et si- ejus, cum aliorum operimenta sint ossa
militer faciunt cetorum faHus. Et hoc quaedam lata.

quidem jam scppius visum est a piscalo- Adhuc autem species piscium et in

ribus maris, praecipue in mari Germa- creatione diversiiicantur : quidam enim

nico Anghco, et mari Flandrise et
et sunt extensorum et inflexibilium bran-
Schivia',et maribus aliis adjacentibus. chorum, quasi sint de corio vel osse, sic-
Aliquando autem modi piscium ovan- ut cete et quidam pisces sunt brancho-
:

tium non habent mamillas, sicut praedi- rum flexibilium.

ximus, neque vias coitus manifestas, Adhuc etiam quidam branchi sunt ap-
quae sunt vulva et matrix et virga et te- plicati corpori jjiscis, sicut anguillae et

sticuli, et habent intcr animalia membrum murenae : quidam autem sunt divaricati

proprium sibi appropriatum in capite, et extensi a corpore piscis, sicut lucii

auricuhis videhcet quae branchex dicun- aquatici, et salmonis.

tur, per quas attractam per os aquain eji- Adhuc autem quidam piscium habent
ciunt. Et lioc memljrum fere in omnibus branchos paucos, quidam autem mul-
piscibus notis invenitur, tos : sed semper sunt aequales et pares
Amplius autcm pisces diversificantur in utraque parte. Quidam etiam nullos
in ahis quae dicuntur pinmilgs quoniam :
omnino videntur habere. Multos enim
sunt quidam pisces longi et lati, qui qua- habet luciuspaucos autem Iiabet mure-
:

tuor habent alas a se divisas, duas su- na sed nuUos omnino habet quidam
:

perius propre branchos, et duas inferius pisciculus longus tenuis, qui estin colore
in fine ventris, sicut piscis qui Graece vo- sicutpiscis qui vocatur fiindula, sed non
catur enchelis, quod est anguilla. Sunt est rotundus, sed quasi sit columnalis
autem apud nos plures tales. Aliquan- compressus, et vocatur mordens lapi-
do autem breviores et strictiores nonha- deni, et habet spinam acutam juxta os
bent nisi duas pinnulas sive alas apud suum, cum qua recurvato capite secat
branchos. manum se tangcntis. Pauciores autem
Adhuc autem et ipsi branchi piscium branchos quasi piscis habens branchos
diversificantur : quoniam quidam pisccs liabere invenitur, sicut quod in utraque
habent osseum coopertorium super bran- parte habet unum quidam autem ha- :

chos suos, sicut lucius, barbellus, et sal- bent duos in utraque parte, unum exten-
mo et quidam non habent osseum coo-
: sum, et alterum flexum quidam autem :

pertorium, sed ipsa acies branchorum quatuor extensos in utralibet parte. Pi-
per pclleni vidctur, sicut piscis serpenti- scis autem qui Graece vocatur avulte-
 LIB. II DE ANIMALTBUS, TRAGT. I 185

ram, habet in utralibet parte septem lle- quidem pedes quatuor, et natat : et ta-
xos. men non generat aniuial, sed ovat.
Amplius autem in genere piscium et

aliorum animalium, est ditTerentia : pi-

sces enim non liabent pilos sicut anima-

lia generantia neque habent
sibi similia :

squamas omnino simik^s squamis qua-

drupedum ovantium, quae sunt quasi ru-
gae qusedam spissa.^ pellis neque habent :

plumas sive pennas sicut volatilia. Sed

multa genera piscium sunt corticalia, CAPUT VIII,
hoc est, squamas separabiles ab ipso pi-
sce habentia quidam autem non, sed
:

sunt asperi corii, ita quod etiam lignum

raditur cum corio eorum quando exsicca-
tur, sicut piscis qui dicitur apud mare
Flandrise serohe, quod est canicula mari-
na. Aliquid etiam tale habet muruca et De membris serpoitium exterioribns et
sturio, et ea quai in rostro sunt simiHa 7)ianifestis.

sturioni, et hiec multa piscium genera.

Adhuc autem multa sunt piscium ge-
nera, quse in omnibus modis suis habent
dentes acutos diversarum acierum, sicut
lucius. Et quidam piscium habent dentes
supra linguam : et lingua eorum est dura
et aspera, similis ossi sive spinae piscis,
et est in tantum
curta et ori applicata Membra autem serpentium manifesta
quod lingua esse non putatur. Et sunt post haec ponemus. Genus autem serpen-
quoedam animalia marina magni oris et tium medium esse videtur inter sangui-
multum fissi ad modum quorumdam ani- nem habentia agrestia, et aquosa : et ideo
malium quadrupedum, quae generant si- post utraque illa oportet loqui de modis
bi similia, quae tamen marina non ha- membrorum ejus. Multa enim genera
bent abquod organum sensus manife- serpentium manent super terram pau- :

stum praeter oculos, quoniam carent au- ca autem genera manent in aqua et in
rlbus et naribus, sed habent vias auditus mari. Aquei autem et marini serpentes
et odoratus tantum, sicut est apud nos sunt similes serpentibus terrestribus prse-
piscis qui vocatur luciiis. Et nuUus mo- ter quam in capite : quoniam caput ma-
dus piscium est habens palpebras pilo- rinorum est durissimum et asperum, et
sas quia qui habent palpebras, habent
: minus quam caput terrestrium propor-
eas duri corii : multi autem modi nullas tione corporis sui. In mariautem sunt
habent omnino. multa genera valde serpentium^ et non
Adhuc autem onmes modi piscium ha- manent in locis profundis, sed in pro-
bent aliquid licet parum ad minus circa pinquo riparum : ct tamen in mari
cor sanguinis et quidam eorum ovant,
:
Oceani in parte qua Germaniam attin-
quidam autem generant simiHa, sicut di- git, invenitur piscis serpentinus quan-
ximus de delphino. Oinnes autem pisces titatis fere cruris hominis, habens acu-
corlicales squamosi ovant sed aliorum : hmm retro in cauda corneum, qui ampu-
quidam generant animalia. Celen autem tatur a piscaloribus, et postea totum re-
etiam generat animal. Sed rana habet siduum corporis comeditur : et ille luibi-
i86 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

tat iii profundo maris, sed non vere est ahquando ad convertendum corda homi-
scrpcns, quamvis sit piscis serpcnlinus. num ad odium, ct aHquando ad conver-
Ampiius aulcm nullum onmino gcnus dum corda eorum in amorem et hoc :

scrpentium habet pedcs, et in hoc convc- genus piscis non est comestibile, et de
nit cum phiribus genoribus piscium : lioc (Hxorunt quidam quod habet pedes :

quia ilU qui non

vcre pisccs sunt, pcdes sed falsum est, et causa deceptionis est,

habcnt. In mari tamen est animal quod quia ala^. pinnularum ejus secundum aH-
quadraginla vocatur, proptcrca quod tot quid pedibus assimilantur. Qusecumque
pcdes hahero videtur : et simile huic ani- ergo taHa pedcs habent, non vcre pisces
mali cst aHud quod moratur in terra, et sunt, Hcet cum piscibus in multis com-
eodem nomine vocatur. Sed quod est in municent.
mari, est minus quam agreste, et mora- Jam igitur divisim diximus de mem-
tur in locis pctrosis, et est rubicundi co- bris extrinsecis manifestis animaHum, et

loris, et gracilium pedum. declaravimus quot sunt numero, et quae

AmpHus autcm in mari est piscis par- sunt. Diximus enim de membris generum
vus, qui \ociiinr detinetis )iavim, eo quod animaHum dictorum, sive generent sibi

virtute suae speciei habet detinere naves simiHa ex utcro, sive sint ovantia terre-
et impedire transeuntes : et hunc piscem stria et aquea.
quaerunt homines magici, et utuntur ipso
 LIB. II DE ANIMALIBUS, TRACT. II 187

TKACTATIS II

De dispositione interiorum membrorum animalium secun-

dum comparationem ad interiora membra hominis.

memus animalium convenientiam et diffe-

rentiam.
Dicamusautem de membris habentium
sanguinem primo. Magna enim in tota
complexione animalium et compositione
oritur inter animalia convenientia et dif-
ferentia ex habere sanguinem, non ha-
et

CAPUT 1, bere. Et perfectiora quidem sunt haben-

tia sanguinem, ut homo, et quadrupes

quodex utero generatsibi shiiile, et qua-

drupes ovans, et volatile ovans, habent
membra interiora diversa in figura et

quantitate ad adspectum visus. Universa-

liter autem omne animal spirans sive an-
De memhris interioribus animalium san- hehins, habet puhuonem et cannam quse
guinem hahentium in quocumque ge- est trachea, et stomachum. Et situs qui-

nere sint. (lem cannoB et oris stomachi est in uno

loco ad radicem oris continuatus, sicut

diximus in primo libro quamvis tamen

:

canna ct meri non sint similes in com-

plexione et creatione. Pulmo autem mul-
tum divorsatur in situ et hgura visibili
auimalibus habentibus ipsum.
Omuc enim animalhabenssanguinem,
Modo autem incipiemus narrare mem- babet quidem diaphragma sive parietem,
bra interiora animalium, et penes ea su- et habet cor superius supra parietem il-
188 1). ALB. MAG. ORl). PR.^]D.

lum, (|nanivis in parvis aliqnando non liquidum sicut humidum fellis, sed vici-
sil nianif(!sluni })i'o|)ti'r parvitalcin cor- naliii- in humido splonis.
spissitudino
})()ris oorum : scd non scmptir liabent Adliuc in ca})ilibus oninium animalium
cum liis })ulmonem. Supra diaphragma est nervus unus, aut forte nervorum par

autom momhra alia princi})alia non sunt, ununi sub lingua, qui dat motum ot sen-
nisi quia in cordo vaccai et equi ct cervi suiii lingua?, et proiundalur in linguam.
etquorumdam aliorum. Aliquando quae- In eo autem quod vicinatur spondili de-
dam ossa inveniunlur, qutB corda iion sccndit proplor longitudinem corporis,
habent aliorum aniinalium. Quoedam au- et quod vicinatur capiti, sunt nervi aut
tem omnino pulinonem nullum habent, nervorum paria viginti numero, exeuntes
sicut modipiscium, et omnia non respi- in totum corpus ad movondum ipsum et

rantia. Onme vero animal habens sangui- sensificandum.

nem, habot hepar, eo quod hepar est Amplius autem intestina cervi sunt
primum factivum sanguinis. Sed splen fa^tida valdo ex amaritudine fellis in eis

est in quiliusdam, et in quibusdam non respersa, et ideo non comeduntur a cani-

est, quorum melancholia aut tota, aut bus, nisi sint valde famelici. Delphinus
fere tota, transit innutrimentum corpo- autem habet fol sicut omnes modi volati-

ris et ideo in speciali non indigent re-

:
lium et piscium, et omne quadrupes et

ceptaculo melancholiae. Plura autem ani- omne omnia enim haec fel parti-
ovaiis :

malium ovantium habont splenem parvis- cipant secundum majus et minus, sicut
siinum latentem visum et ideo aliquan- :
anto diximus. IVon est semper in hepate,
do creduntur splenem non habere et :
sed fortasse ost aliquando in viis vena-
hoc convenit etiani volatilibus quibusdam rum mesaraicarum subtilium extensarum
ut accipitri, et columbae, et milvo, et ab hepate ad intestina, sicut in piscibus
buboni : haec enim parvissimos habent expresse invenitur, qui Graeco nomine
splenes. Avis vero quae Graece vocatur asceher vocantur : et tunc cognoscitur
agaticalos, cujus caput assimilatur capiti hoc, quoniam viae illae erunt f(]etidae et

caprae, et vocatur Latine apud vulgus amarae.

caper hirimdmis, non habet splenem om- Aliquando autem fel est in ipsa inte-
nino. stini interiori superficie dispersum, et in
hoc etiam alia diversificantur quo- :

Amplius autem quaedam animalia ha-
bent fel, quod est receptaculum cholerae,
et ipsum habent in cisti, quae est applica-
ta hopati et quoedam non habent appli-
:
catam hopati suo, sed. in aliis locis. Quae-
dam enim de genere quadrupedum gene-
rantium sibi similia, sicut
niam aliquando est in intestino superiori
quod portanario stomachi continuatur, ot
aliquando forte in medio quod diciturye-
junum, et aliquando in inferiori quod
proportionatur ei, quod colon in homine
vocatur. Nos enim de omnibus his loqui-
cervus, equus, mur secundum hominis intestina haec :

mulus, etcochi, quod yoca.i\ir vituhis ma- enim diversitas situs fellis, praecipue in
ris, et quoddani genus porcorum quod vo- genere invenitur volatilium quoniam :

catur vitulus maris, videnturfella sua ha- quaedam illorum habont fel in ventre,
bere in intestinis, propter quod intestina hoc est, in intcstino primo ventris, et
eorum sunt amarissiina. Species autem quaedam in intestino sequonte, ut colum-
cervi quoe Graece hahane vocatur, quam bse, coturnices, et hirundinos, ot geiius
quidam dorcadem esso dicunt, habet fol passoris quod grinon Graece vocatur, ot
in auricula secundum opinionom multo- ost passer croceus. Qutedam etiam fel ha-
rum hominum expertorum in talibus. In bent in hepato, sicut falconum genera.
auriculis onim snis invenitur humidum Quoedam habent ipsum rosporsum in om-
siniile folli in colore, licet non sit adoo nibus liis, hoc est, in hepate, ventre, et
 LIB. II DE ANTMALIBUS, TRACT. II 189

inteslino inferiori involulo : queedam au- catur, prajtcrquam illa quorum stoma-
tem liabent in hcpato et intestino primo, clius multum distat a radice oris, sicut
ut accipiter, et milvus. ea quae vocantur (jiraecc enchelis et hran-
Amplius autem omne quadrupes ge- choror : et apud nos talis piscis est, cujus
nerans sibi simile animal, habet renes et ventcr cst magnus
stomachus villosus
ct

vesicam : sed quadrupes ovans neque omni gcnerc viliorum, qui apud nos
renes habet, ncque vcsicam. Similiter viielre vocatur. In aliis autcm non est di-

autem genera vohatilium et piscium reni- versae compositionis os stomaclii al) ipso
bus carent et vesica. Animalium vero stomaclio, neque diversae quantitatis :

quadrupedum quredam habent renes, ut scd principium stomachi statim in eis

vitulus maris qui cocJii vocatur (jr^ece : continuatur radici oris ipsorum. Pisces
et rcncs ejus sunt similcs renil)us vaccae enim liabent stomachos parvos ut fre-
in figura et durissimi. Renes autem vacca^ qucnter : et genera quidcni piscium sic-
sunt sicut sint compositi ex pluribus par- ut et alia animalia liabent hcparin dextra
vis renibus, et similiter sunt rcncs cochi. parte, quod forte in aliquibus eoruni erit
Adhuc autem totum interius vaccae fissum in duo, sicut vidctur esse in galli-
agrestis secundum oninc genus suum as- na fissum ab uno extremo in alterum, et
similatur proportionaliter interioribus forle eritcontinuum aut rotundum et la-
vaccae domesticae. Et similiter est in aliis tum. In fissa autem liepata habcntibus
domcsticis animali])us ad silvestria si])i aspiciens aliquis putabit aliquando duo
proportionala, sicut proportionatur ciinis forc licpata, cum tamen sit falsum de- :

lupo, et porcus apro, et sic de aliis. Et si- ccptio enim est ex fissura, sicut ctiam fre-
tus quidem omnium istorum membro- quentcr accidit cx pulmonis fissura avium,
rum in omnibus animalibus, ut in com- quod propter fissuram duo esse putan-
muni dici potest, est unus. Cor enim in tui".

omnibus animalibus est positum in me- Splen autem in omnibus splenem lia-

dio pectoris, praeterquam in hominc : secundum natu-

bentibus, cst in sinistra
quoniam cor hominis parumper declinat rae ordinem quam jam su-
ct utilitatcm,
ad sinistram, sicut praediximus. Pars au- pra detcrminavimus. Situs enim renum
tem acuta cordis dectinat ad anterius pc- in liis qu<T rcncs habent, similis cst in
ctoris in omnihus animalibus praetcrquam omnibus. Si autem aiiquando invenitur
in piscibus quoniam in illis pars cordis
: splen in dcxtro, ct licpar in sinistro, lioc
acuta est pendens vcrsus supcrius ad crit dc naturae pcccatis et mirabiiibus
partem capitis, ubi est motus branclio- monstiis. Canna similiter in omnil)us
rum. In piscibus enim excunt quaedam cannam liabcntibus, conjungitur ramifi-
viae ct arlerialcs a corde ad branciios, ita cata pulmoni, cujus inferius determijia-
quod extcnduntur ad utrumquc brancho- binms modum secundum quem in aliis
rum et illae viae in maximis piscibus
: est animalibus ab liominc. Mcri autem
sunt manifestae, et sunt magnae, ct albae, quod cesopliagus et orilicium cst stoma-
extcnsae inter branchos et cor, el sunt in clii, in omnibus ipsum participanti])us
usu arteriarum cannae tracheae : quia pcr procedit cxtensum ad ventrem per dia-
eas fit refrigerium cordi, non quidcm pcr phragma et haec est dispositio oris slo-
:

aquam usquc ad cor pcrtingentem, sed maclii in omnibus qua' habcnt simul me-
per alterationem a frigiditatc aquae fa- ri et stomachum. Nos enim jam ante di-

ctam ad spiritum qui est in viis illis. ximus, quod multa gcnera piscium non
Tale enim et tantillum refrigerium suffi- babciit os stomachi : scd ipse stomachus
cit non spirantibus et frigidis anima]il)us. coriim cum capiti])us eorum in radicc
Amplius autcm gencru pisclum non faucium a[)p]icatus esl, ita (juod uunc
habcntos stomachi, quod (esopJiagus vo- caput corum etventrcm sive stonuichum
190 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

non est aliud conlinuans inembrum, dico pcllis est aspera et villosa, ut dura
proptcr quod accidit piscibus magnis, tcncre ct tangcrc possit sine sui nocu-
quod cum subito festinant ad apprehen- mcnlo. Infcrius autcm ad portanarium
dondum prfedam et glutiendum, quod vcntris majoi'is cst alius venter applicatus
per os stomachum aliquando.
ejiciunt majori ventii ad radiccm portanarii, ex
Post ventrcm autcm sive stomachum, est quo sugunt multae mcsaraicarum : et

intestinum quod portanario c(mtinuatur, quia est ad quantitatcm portanarii, ad

et duodeno in homine proportionatur et : qucm est transitus cibi mollis, minor
hoc in piscibus pervenit ad cxitum cibi. quam venter major, et quam meri. Et
In his dico piscibus qui ovantquoniam : post hunc itcrum est alius qui quidem
illi non habent involuta multa
intestina inferius iterumnon quidem immediate,
involutione. In quibusdam tamcn una sed mediante prsedicto est post ventrem
sola et parva rcvolutio duplicationem majorem : ct illc est in quantitate tertii,

faciens invenitur : in multis autem om- et aliquando est major in quiliusdam

nino nulla. animalibus propter intcstinum quod par-
Sic auton non est in quadrupedibus ticipant qugedam ipsorum, ct quaedam
generantibus sibi similia et cornutis. non. Et ille quartus est ultimus et longus
Nulla enim illorum habent dentes ante- et involutus, ut ex multis ejus revolutio-
riores in superiori mandubila et quod- : nibus sufficienter trahere possint mesa-
libet ipsorum habct quatuor ventres, in raicee. Villosus etiam est in principio sui,
quibus cibus aliquam alterationem acci- et mollis et lenis ex parte ficteris. Et post
pit digestionis hoc cnim ventrem voca-
: illum non est nisi intestinum a quo non
mus. Et omne quod sic quatuor ventres trahitur cibus, sed cst via exitus super-
habet, riiminans vocatur. Ruminare enim fluitatum, quod longaon in homine pro-
nihil aliud est, quam resumcre ex primo portionatur.
ventre cibum ad iterandam masticatio- Hoec igitur cst dispositio interiorum
nem eo quod prima masticatio incom-
: mcmbrorum animalium carcntium an-
plete fuit celebrata. In talibus enim ani- tcrioribus dentibus in superiori mandi-
malibus est meri quod accipit a parle bula, et habentium cornua in capitibus
oris valde amplum inferius, sicut sac- suis.

cus : et curvatur quidem versus partcm Animal autem habens dentes superius
in qua pulmo, Deinde regyrat ad
est et inferius, unum solum habet ventrem
stomachum qui vocatur venter major, qui est stomachus, qui unus dicitur non
et ibi constringitur ad quantitatem supe- quidem in creatione qu» dissimilis cst,
rioris partis stomachi, et cum co conti- sicut patct ex his quae in primo libro di-
nuatur et meri quidem duplices habct
:
gesta sunt : sed quia digcstio in eo est
villos longos quidem ad glutiendum, ct unius modi ct sequalis tractus ad mesa-
latitudinales ad rejiciendum, et sunt illi raicas : et venter hic dicitur stomachus
in interiori tunica ipsius meri : propter cum omnibus dcpcndentibus ab eo, in
quod sine diflicultate reddunt cibum ori quibus est alteratio et digestio cibi : et

ad ruminandum :quoniam propter den- talia sunt homo, leo, canis, ursus, lupus,
tium defectum primo durus masticari et similia. Et post hunc ventrem habent
suflicienter non poterat, nisi mollificare- intestina, quse solum ad hoc sunt quod
tur prius et alteraretur in sacco ipsius sint via exitus siccae supcrfluitatis. Om-
meri, in quo repositus fuit. Post meri nia enim a quibus tractus est alimenti,
autem in omnibus animalibus talibus videntur in figura villorum esse ejusdem
est stomachus, ^wenter major vocatur, spccici, sed quantitate sunt difTercntia,
et pellis etiam, quae quidem pellis pars tam inter se quam etiam inter diversa
est inter meri et stomachum intcrior : animalia : quoniam venter in aliquibus
 LIB. IT DE ANIMALIBUS, TRACT. II 194

est major, siciit in porco, et urso, et iu dam autem aliis animalibus ventres si-

aliis est minor. Diversantur etiam ven- milos habent.

tres in iigura et spissitudinc substantiae

et subtilitate ejusdem, sicut et intcstino-

rum quse sunt via exitus stercoris diver-

santur in quantitate et llexuositate et

involutione. autem
Generaliter intcsti-

num omnium animalium babentium

dentes in utraque mandibula, est minus
intestino carentium dentibus in supe-
riori. GAPUT JI.

Adbuc autem nullum animal valde

modici corporis, habet cornua nisi sit

multipes. Scarabeus enim silvanus habet

duo cornua in superiori parte capitis sui,
habent ramos sicut cornua cervi, et
quffi

movet ea ad tenendum sicut movet can-

cer manum suam, quae forfex a vulgo De dispositione membrorum interioriwi

vocatur. Nullum etiam habet hoc intesti- scrpentium et piscitim et avium.

num quod reciuni vocatur per quod est
exitus superfluitatis, nisi dentes habeat
in utraque mandibula.
Elephas autom habet intestinum invo-
lutum valde et villosum et ideo inex- :

pertes putant eum quatuor ventres habe-

re_, quorum vicem stoma-
quilibet habeat
chi sed in veracitate non habet alium
: Interiora voro ot intostina serpentium
stomachum totum enim suum interius
: in multis quidem sunt simiha interiori-

est simile interiori porci. Sed hepar ejus bus quadrupodum ovantium, et praecipue

in quadruplo majus est ad hepar bovis in interioribus lacortae : sed tamen serpens
comparatum et similiter majora sunt
: non habet testiculos intra vol extra, sed
alia interiora sua residua prseter sple- habot canales sive vias quae suut similes
nem, qui modicus est respectu sui corpo- viis seminaiibus piscium et matrices :

ris, eo quod est ossosum animal et me- : serpontium longae sunt, in duo divisae,
lancholia sua fere transit tota in suarum sicut fere omnis animalis matrix dividi-
partium ossium nutrimentum. tur. Alia vero interiora ejus fere similia
sunt in interioribus lacertae sed sunt :

Hsec autem fere eadem est dispositio longiora et strictiora, proptor corporis
animalium quse qui-
ventris et intestini : sui arctitudinom ot longitudinem. Ganna
dom sunt quadrupedia et ovantia, sicut autom pulmonis serpentium longissima
est species crocodili quse vocatur tenchea, est, et similiter stomachi eorum sunt
hardon vocatur.
et crocodili species quoe longi valde et extromum cannae supe-
:

Crocodili enim quoddam genus Arabice rius ost post os in inferiori partc aportu-
vocatur therasach : et ea quse dicta sunt, rae oris et linguae serpentium subtiles
:

species sunt ipsius. Tale etiam est ani- sunt ct longae et nigrse et fissa'. in duo,

mal lacerta, ct sibi simiUa quadrupedia : et sunt acutae in cxtromitate, et ideo ni-

quodlibet enim istorum unius

modi ha- mis protenduntur antc os ejus. Et in hoc
bet ventrem. Et quaedam quidem ven- convenit lingua cochi sivo vituli mari-
trem habent similem ventri porci, quae- ni : quia illa similiter est lissa. Venter
192 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

auteni sive stomaclius serpenlis, cst slri- rcbrum ipsius pertingentes. Et hanccapi-

clus et lonj,ms, el siniiliter intestino ani- tis scrpcnlis anatomiam ego ipse exper-
plo quod assimilatur inlestino canis, per tus sinu.

quod exitstercns. Ilabet auteni post ven- Ai) hoc aulcm ossc desccndunt spon-
tremsive stomachum, intestinum subtilc, diles usquc ad caudai exlremilatcm, et
quod in una extrcmitate continualur qiiasi continue diminuuutur, ct sunt au-
portanario sui slomachi, et in alia ex- riculse s[)on(hhum cjus valde modicae.
tremitate pertingit ad anum, pcr quem In his autem pcr longitudinem corporis
exeunt superfluitates stercoris ejus. lla- siint costse inscrtae vahh^ muUa' pares

bet autem cor propc collum suum et : nuincro quia in uno latcrc sunt tot
:

hoc est parvum longum in adspectu figu- quot sunt in aUo ct suut sccundum nu-
:

rse exterioris simile reni : proptcr quod mcrum dicriim mensis, lioc cst triginta^
quidamputavcrunt, quod acUmcn cordis ct haxa junctura sunt Ugatai cum spon-
ejus ponatur in directo medii pecloris dilibus, ct sunt muscuU apud quamUbct,
ejus ad anterius. Post cor autem in ser- ct ncrvi a nucha ejus excuntcs proptcr :

pentibus cst puhiio eo sunt partes

: et in quod mohih'S sunt ]iujusmo(U costae om-
durse ac si sint nervosse, subtiles, invo- nes et utitur eis serpens tam in spiri-
:

lutse, longe pendentes a corde : quoniam tualium suorum et nutritivorum arma-

illse sunt vise ramorum arteriaj qufc pcr- tura, qiiam etiam in usu pcdum : rapit

venit in ipsuni. Post puhiioncm autcni cnim totum corpus motu iUarum costa-
in dextra quidem parte cst liepar : ct rum. Sunt etiam qui dicunt, quod ser-
etiam ipsum est longum cxtensum super pcntium oculis accidit hoc quod accidit
vcntrcm suum. Splen autem scrpcntium ocuUs liirundinum, quod vidcUcet caecati
est valde parvus et rotundus, simihs pcr perforationem parvam rtvcrtatur vi-
spleni lacertae : et serpens liabet fel si- sus in cis, quando sunt juvcnes. Constat
mile fehi piscium, et est supcr hcpar. autcm quod caudae scrpentium ct lacer-
Fel autem viperse est acutissimum, et tarum recrescunt freqiienter post abscis-
maximae virtutis ad abstergcndum ocu- siouem, scd non perveniunt ad longitu-
lum : et est mirabile, quod in oculo non dincm quam primo habuerunt.
comparatur nocumento vencni scd salu- Crcatio aulcra vcntris, hoc est stoma-
tariad oculum purgandum. Quod autem clu ct intcstini serpentium, est simihs
dixi fel esse supcr hepar, cst quidcm crcationi vcntris ct intcstini piscium, ct

verum in serpentibus magnis, sed in est de substantia duriori quam cst ner-
parvis est super intestinum. vosa. Est enim fere sicut substantia in-
Dentes autem serpcntium sunt acuti tcrioris tunicae artcriae : et hoc cst idco

et divcrsi, quasi non in uno ordinc ct quia cibus durus non moUificatus in me-
figura existentes, et conjunguntur sicut ri, dcsccndit in vcntrem taUum anima-
dentes serrse, de quibus diximus supe- lium, et saepe coUideretur nisi esset durus
rius : et testa capitis serpcntium est os ct fortis.

unum continuuni solidum vahle forma- Adliuc autem calorcm non contineret,
tum sicutpyramis aliquantulum abscissa, scd vinceretur frigiditatc circumstantis
et ab una parte involvitur in se sicut do- ch'menli nisi cssct durus venter eorum.
mus testudinis : sed involutio non du- Dico autem similem (!sse vcntrcm serpcn-

rat parum, et statim continuatur.

nisi tium vcntri piscium, non solum creatione,
Acutum autem hujus pyramidaUs ossis sed etiam quia cst unicus extensus in
ad os convertitur : et in basi ejus cere- longum sicut venter pisciuni. Non enim
brum ipsius, et non sunt in osse isto fo- diversificantur ventres modorum piscium,
veae oculorum : sed vise oculorum sunt nisi in figura, et non in numero, aut cre-

per nervos per involutionem ossis ad ce- ationc, nisi in paucis valdc. In figura au-
 LTB. II DE ANIiVIALIBUS, TRACT. II 193

tem dico, quoniam forte ipse venter ali- funda cxtensibih secundum cxtensionem
quorum similis est in intestino et in cil/i tumescentis et in ipso continetur
:

aliis, sicut piscis qui (iraece vocatur c.lira- cibus indigestus. Et causa hujus est, quia
choros, qui piscis est ruminans, et non slomachus tahum avium est parvus, et
est notus in mari])us et iluminibus no- ahquando spissae carnis et durse et non
stris : hunc enim pisceni oportet liabere extensihilis, in quo non potcst reponi ci-
superius aliter iiguratum ventrem quani hus nisi prius amittat tumorem inllatio-
alios, eo quod non lit ruminatio nisi vil- nis, sicut in gaUina, et ansere.
lis latitudinalihus cihus in os reprojicia- Est autem hcec papa in quihusdam
tur, et oportet cihum anle os superius avium parva et quasi rotunda, sicut in
stomachi reservatum esse. sperverio, columhact in quihusdam :

Genera autem pisciuui et nmltaavruni, autem permaxima asccndens in collo us-

proprium memhrum inveniuntur hahere, que ad Hngufe radicem, sicut in ansere.
et hoc est quod hahent ramos exeuntes a quaedam est avis alha major quam cy-
i^it

suis intestinis, tamquam unum intesti- gnus, cujus extensio alarum excedit quan-
num muUadividatur, sicut manus di-
in titatem extensionis brachiorum hominis
viditur et hoc invenitur in intestino sal-
: in utraque parte et hsec hahet papam ru-
:

monis, et in intestino piscis, qui similis heamexterius prominentem permaximee

est anguillee, sed non est anguiHa, sed quantitatis, sicut sit magnus saccus, et
hrevior ea, et magnum hahct hepar ro- continuatur ad radices Hnguaiejus, et est
tundum, qui apud nos vocatur alcute : et avis aqualica valde longi rostri. Extre-
quidani vocant eum airupte quidam au- :
mum autem superius hujus papse in om-
tem simpHciter ruptam vocant. Sed aves nihus papam liahentibus, est magis an-
quarum intestina prsedicto modo divi- guslum quam inferius, uhi ad os stoma-
duntur, non sunt notee apud nos : sed chi superius continuatur : et post extre-
rami isti sunt in avihus in parte inferiori muni superius continue ampliOcalur, et
cordis, tamquam sint in loco vense per extremum inferius ejusdem papae stri-
quam cihus currit inter cor et hepar. In ctius est aliquantulum, quam superius os
piscihus autem sunt in parte superiori stomachi : cjuod tit ne cihus ad stoma-
intestinorum, et forte erunt muUi sicut chum cito crudus et intumescens de-
in salmone, et forte pauci suntin quihus- scendat. Venter autem avium quarum-
dam ahis. Multi autem piscium carent dam sive stomaclms creatur ex carne du-
ramis illis, sed hahent intestina indivisa, rissiina fere inter omnes carnes omnium
sicut et alia animalia. animaHum, et interius opeiitur tunica
Amplius autem in speciehus majorum dura valde et forti, eo quod frequenter
avium est magna diversitas suorum in- dura permixta lapidihus in ipsiim traji'-
tcriorum, major quam sit in aUis ani- ciuntur, et kederetur a talihus si csset
mahhus, quse sub uno communi gener(> iinmunitus. ILec autcm tuiiica faciliter
alia genera suhalternantis continentur, excoriatur astomacho i[)saruin. OuiTdam
sicutgenera piscium, et quadrupedum, auteni majorum avium, luin habenl pa-
ethujusmodi. Quaedam enim hujus ge- pam, sed loco ejus hahent meri aiuplum
neris animalium hahent in anteriori suo valde prominens ante colluin. Aliquando
sub collo interius papam, qua est a qui- auteiu non hahent ampHludinem nisi in
husdam (\\c{^struma, et a quihusdam vo- inferiori parte, uhi vicinatur slomacho ut
catur vesicula, eo quod creatio cjus est in corvo^ et ave quse (/uidcm vel f/aui/cs
ex teha nervali sicut vesica, sicut gallus, vocatur, quae secundum quosdam est
et columha, et pertHx, et sperverius, et fahonum genus. (iOturnices etiam iia-
arui! hujusmodi avcs : et creatio Imjus hcnl iUud (piod ex meinhro vicinatur
papa? est ex corio sive tela magna pro- slomacho, latuin, et similiter biibo, el
13
 :

194 J). ALB. MAG. ORD. PRyEI).

aiiser agreslis sccuiidiirn oiiiiic gciius

suuiii, et aquosus auser simililer.
Ainpliiis autem quidam modi specie-
rum avium iiiveiiiuntur, qui habcnt st(j-

machos et vcntres : quorum in quibus-

dam parlibus creatio cst ex simili sub-
stantia sicul substantia papae. Quaedam
autem avium neutrum istorum habent
os enim stomachi sivc meri non habcnt CAPUT Jll.
latum, et tamen non habent papam, sic-
ut pica, et graculus. Habent autem loco
hujus ventrem et stomachum longum :

et lioc est prsecipue avium parvarum sic-

ut hirundinis et passeris. Tamen paucae
aves carent papa et latitudine meri re-
spectu earum quae habent eam. Quaedam De memhris genitalihus miimalium om-
tamen habent longitudinem meri valde, nium secundum comparationem ad
sicut illte quae habent longum collum, genitalia hominis.
sicut grus et ardea et stomachus harum
:

avium est humidus, quia et tales aves

aquaticffi sunt, et ordinavit eis natura
longum collum, ut per aquas ad locum
cibi possint penetrare. Coturnices vero
hoc habent proprium, quod et papam ha-
bent, et os stomachi latum et aniplum.
Intestinum autem volatilis quod subtus Determinatis autem membris inte-
sic
stomacho continuatur, est subtile stri- rioribus animalium et numero eorum,
ctum et ejus involutio non cst superius
: oportet tangere etiam modum membro-
ubi attingit stomachum, sed inferius in rum gencrationis in ordine et serie ser-
quibusdam piscibus. Non enim in om- monis libri istius, in quo intendimus
nium modis est involutio intestini, sed comparare mcmbra animalium membris
in pluribus : ot similiter estin quibusdam hominum. Hoc autcm testiculi sunt et
avibus, ut in gallo, et modis specierum vasa scminaria, sieut in antchabitis piae-
anserum : et forte erit in multis avibus missum est. Istaenim quae sunt membra
parvi corporis, sed parva est involutio generationis, non in omnibus apparent
illa, sicut est in passere. extra, et praecipue in foeminis : in his
enim magis occultantur quam in mari-
bus. Masculi etiam inistis membris mul-
ta diversitatc divcrsificantur.
Oportct crgo primum scire, quod quae-
dam animalium habentium sanguinem
carent omnino testiculis quaedam au-
:

tcm masculina eorum liabent testiculos

iritra in locis diversis corporum suorum :

quoniam in quibusdam applicantur su-

pcr spondilia renum, in quibusdam am-
tem applicantur spondilibus ventris in :

quibusdam autem suspensi extra absolu-

ti ab applicatione ad aliquod membrum,
 LIB. II DE ANIMALIBUS, TRACT. II 193

sedsunt per se. Eodem autem modo et luxuriationis et libidinis, sunt plena; se-
virga in quibusdam animalibus est ligata niine albo quod quidem ex hoc mani-
:

ad ventrcm, et in quibusdam est absoluta festum quoniam quando exprimuntur

est,

dependens, sicut in antehabitis dixi- hgno vel manu, statim exiens ex ipso
mus. manat albus humor, qui est semen ma-
Adhuc autem habent etiam diversita- ris, sicut in piscibus. Diversitas autem
tem in colli vesicsD dispositione, qnoniam canalium istorum sive viarum, non ap-
quaedam animalia mingunt anterius, et paret sensui, nisi per valde subtilem in-
quoedam mingunt posterius. Quce omnia cisionem et anatotniam. Inferius autem
in antehabitis dicta sunt. dicemus dispositionem utriusque ea-
Oportet autem scire, quod nulius mo- rum.
dus piscium habet testiculos, neque ali- Generaliter autem omne ovans, habens
quid eorum quae habent branchos, per duos vei quatuor pedes, habet duos testi-

quos per modum inspirationis attrahit et culos applicatos spondiii ad quem ligatur
ejicit aquam neque omnino aliquod ge-
: diaphragmate eodem : et lii quidem in
nus serpentium: ncque aliquod animal quibusdam sunt albi, et in quibusdam
carens pedibus, et cum hoc generans sibi sicut citrini, et in quibusdam apparet co-
simile in utero suo, prseter delphinum, lor ejusper se, et in quibusdam sunt co-
et cete, et hujusmodi, de quibus in prse- operti et involuti pannis contextis ex qui-
habitis fecimus mentionem. busdam venis subtilibus quasi capillari-
Genera vero volatilium habent testicu- bus : et canales sive meatus horum te-
los applicalos spondili illi, qui dicitur sticulorum per quos sperma, con-
effluit

spondilis renuni in animali quod liabet currunt ad unum porum qui est directe
renes : et eodem modo habent dispositos supra anum, per quem est exitus super-
testiculosquadrupedia ovantia, ut lacer- fluitatis stercoris. Et secundum hoc etiam
ta, et hardon, et hiricius marinus. Ani- diversificantur animalia quoniam in :

mal autem habens tcsticulos interius ad quibusdam parvis non apparent in ma- :

ventrem, est sicut delphinus, et cete, et gnis autem, sicut in ansere, et gallo, ap-
balene quse calone Graece vocatur, ethu- parent manifeste ahquando non ap-
: et

jusmodi animalia his similia carentia pe- parent hi testiculi tempore castitatis, et
dibus, et generantia sibi similia in utero. tempore coitus, quando implentur semi-
Animal autem quadrupes generans sibi ne, apparent tumescentes. Yi» autem is-
simile, interius habens testiculos, est sic- tae lesticulorum descendunt per spondi-
utelcphas. Animalia vero quae superius lia relro, et applicantur sub ventre, et

dudum diximus, testiculos habent a fine intestino per quod exit superfluitas. Ibi
ventris pendentes, extra apparentes, ut enim est magna vena a qua exeunt duse'
in homine pendent testiculi. In quibus- venae,quir sunt viae procedentes ad utrum-
dam continuantur ad ventrem vel co- que testiculorum, et liae asportant sper-
xam et non sunt pendentes, sicut in por- ma quod maturatur in testiculis Istac

co, et apro. enim vise ab hac via procedentes, sunl

Serpcntium autem genera non habent etiam in piscibus secundum eamdeni
omnino testiculos, sed habent duas vias quam diximus dispositionem, praeter hoc
sicut canales descendentes a loco dia- quod non sunt terminatae ad tesliculos,

phragmatis usque ad partem spondilium sed potius terminantur ad substantiam

ul)i deficiunt coslce, et ibi concurrunt in lactis ipsorum, quac distillat per venas
unum orilicium, quod
quidamporus, est illas, et in piscibus tempore coitus sunt
qui est aliquantulum supra anum, per plenae semine albo, sicut praediximus : et

quem est exitus superlhiitatum apud spi- ([uia lunc tument, ideo apparent tunc.
nam dorsi et istse du» vi;e in tempore
: Alio autem tempore cum conlraluuitur,
 19G D. ALli. MAG. ORD. VWJED.
ex nativitalc sua latcnt. Siniilitcr auteni tunt scmen in canalcm iirina;. In radicc
anle tompus coitus testiculi avium sunt autcm vii'g;B vicinanlur quidcm ct intrant
parvi latenlos, in tcmjxjrc aulcui coitus in substantiam virga?, ct inllatione virgae

magnilicantur. IIoc autcm pr;ccipuc aji- comprimuntur ad cxjircssioncm spcrma-

paret in tuiliiiihus, et pcrdicibus : ct tis (|U()d conccplum cst in i[)sis. ilhe au-

Ikcc cst causa, quod miilti o[)inali sunt tcm dua; via' qu;p sic [trotcnduntur a tc-
turlurcs ctpcrdiccs ct qiiasdam alias avcs sliculis in substautiani virg;c, cooperiun-
testiculos in hyemc non liabcre. tur tcla un;i p;inniculari ct colligantur :

Amplius autcm tcsticuli quorumdam et ideo aliquis aspicicns ct non distin-

animalium interius sunt applicati apud guens eas subtilitcr, fortc opinabitur cas
vcntrem suum, siciit delpliini. Quorum- unam et eamdem essc viam, nisi distin-
dam autem testiculi sunt exti'a in ultimo guat divisione subtili intcr cas. In istis

ventris sui, et in aliis sunt aliquo modo autcm duabus viis quae sic cxcunt a te-
simili dictorum animaliiim compositi ct sticulis, minor est humiditas quae voca-

situati : nec est intcr eos diversitas, nisi tur srminali.s, quam sit humiditas sangiii-
quia testiculi quorumdam sunt promi- nis clari ct subtilis, quae exit ab orthi,
nentcs per se quasi distincti, et quorum- quae est humiditas nutrimcntalis ct con-
dam animalium testiculi sunt in corio tinua : eo qiiod multo minus unum quod-
coopericnte eos. Et secundum hunc mo- quc hoc ponit in scmine quam in nutri-
dum est dispositio tcsticulorum in om- mcnlo. In viis vcro istis quae sic proce-
nibus animalibus gressibilibus, sibi simi- dunt ad virgam, invenitur humiditas al-

le generantibus : et ab arteria quae voca- ba semiucdis. Una autem via etiani exit
tur oi^t/ii descendcntcs exeunt duse xlce a vesica per collum ejus, quod in radice
duoruni ramorum cjusdcm arteriae, et virgae incorporatur, et proccdit ad supe-
perveniunt ad cxtremum utriusque testi- riorem partem virgae, ct per illam eirun-
culorum, portantcs cis virlutum cordis, ditur urina. Nos enim in superioribus
ct spiritus, et vitam. A rcnibus autem ostendimus tres vias csse.
exeunt duo aliquando rami ciijusdam vc- Quando abscindunlur tcsticuli, tunc
n;p quai suntviae sanguinis, ct suntplenffi contrahuntur viae illae quae veniunt cx
sanguine, et portant eis nutrimcntum, ct testiculis, per quas est exitus spermatis.
semen quod in ipsis albcscit testiculis. Aut etiam si forte contundantur testi-

Viae autem quae cxeunt ex orthi descen- culianimalium quando parvi sunt in ju-
dente,carcnt sanguine suflicicnti ad nu- vcntutc, tunc ctiam vi;E illae concludun-
trimentum : parum enim habcnt subtilis tur. Aliquando autem contingit Iioc per
sanguinis, et multum de spiritu qui pul- ementulationem. Jani autern contingit
sat in ipsis. castrari taurum, et subito post quasi in
Illis autem viis sic dcrivatis in tcsti- eadcm hora cum v;icca coivit, et vacca
culos, exit etiam ab uno extrcmo utrius- ab eo concepit etpepcrit. Quidam autem
que via venae quae est magis
tcsticuli sacerdos in partibus Br;il)nnli;c deprchen-
spissa tumens, propter semen in ea
et sus est cum duabus vilatis uxoribus
conceptum, quam sit via veniens ad te- ementulatus: postea cum utraque concu-
sticulos : est sicut sit nervosa magis spis- buit et in utramque, sicut ipsae mulie-
sa, ut diximus : et post exitum ortus sui res dixerunt, scmen coitus projccit. JIoc
in uno capite globi testicularis fit tor- autem profecto evenit cx hoc tam in tau-
tuosa revolvens se circa testiculum, do- ro quam in clerico, quodjam a globis
ncc venit ad illud caput tcsticuli et si- : testium maturatum semen infusum erat
militer iit in secundo testiculo : et tunc canalibus praedictis, qui sunt intcr globos
ambae egredientcs dc testiculis concur- et virgae caput : et hoc semen postca per
runt amba) dua) in capite virgae et emit- coitum cxivit, et facta cst materia con-

i
 LIB. II I)E ANLAIALIBUS, TRACT. II 197

coplus, eo quod ante tcstium evulsionein Orificium enim matricis est sicut canna
in ipsis testibus fuerat maturatum. Est vacua concava : et hoc est quod vocatur
tamen difficilis quaestio, utrum testiculi collum vulvx : et creatio ejus est ex
necessarii sint ad imprsegnationem et carne nervosa, propter quod est sensi-
bilis delectationis vakle et hoc etiam in
coitum, vel sint ad bene esse tantum et :
:

hsec in sequcntibus subtiliter sunt deter- multis animalibus est fissum in duo in

minanda. superiori suo. Non autem hoc dicimus,

Hsec est igitur dispositio testiculorum nisi quia quamvis in mullis aniinalibus

animalium, et creatio diversitatis et situs sit dislinctum in duo orificium secundae

ipsorum. cannee de quo diximus, cum ha?c Ussura

tendit tantum versus superius ad thala-
mos matricis, et inferius junctum est,
sicut narrabimus inferius. Generaliter
igitur omnes matrices animalium gene-
rantium sil)i simile, habentium duos aut
quatuor pedes,sunt sub pariete dispositai
versus ossa illorum, ut in mulieribus et

foeminis canum, et porcorum, equorum,

CAPUT IV. ettaurorum, et omnium cornua haben-
tium. Omnia enim hoc hgec animalia
in
conveniunt: et matrices eorum habent
super sua cxtrema quse vocantur cornua
matricis, involutiones et tortuositates
rugosas.
Matrices autem eorum quae ovant, cx-

De diversitatematricum animalium ye- tra se cmittentia ipsa ova, diversificantur

nerantium vel ovantium. valde : matrices enim cujushbet voLatilis

disponuntur sub pariete diaphragmatis
superius apud dorsum. Matrices autem
piscium disponuntur in inferiori ventris
sui. Et hujus signum est, quod locus
qui vulgariter vocatur basis ovorum, cst
adhserens dorso in gallinis. Piscium au-
lem matrices plense ovis inveniuntur in
Matrices autem animalium diversantur infcriori totius longitudinis ventris sui

valde, et non tantum in generantibus si- protcns», sicut ctiam in inferiori vcntris
bi simile, sed etiam in ovantibus : et jam disponuntur matrices, duos aut qualuor
quidem in anaiomia matricis diximus, pcdes habentiumgcnerantium sibi simile

quod cornua quce sunt superiores malri- animal : quia ibi tcndunt ad os vulvoe.

cum extremitates, in duo distinguuntur, Matrices autcm piscium sunt subtih;s

ita quod si matrix excoriaretur ab exte- longu3 ex tela nervali : et quia parlcs ma-
riori tunica, viderentur esse dme ma- tricum plscium sunt long;c, sibi conlinuc
triccs ad unum os vulvae applicatse. Una applicata?, putantur non hahcre distin-

autem suarum distinctionum inferius len- ctionem in duo, et ova putanlur cssc in
(lit in d(^xtrum, et altera in sinistium vase uno. Non tamcn est sicut dicit opi-

versus utrumque illion : (;t capita isla- nio acccpta per sensum : scd sunt ova
rum distinctionum infcrius continuala distincta in duabus partibus matricis dex-
sunt ad unum intcrius orilicium, cl simi- Ira ct siuistra : ct ideo cum coquuntur,
liter orilicia earumdem distinctionum. dislinguuntur in duas acies pcr mcdium
 :

198 D. ALB. MAG. ORl). ]>RyED.

divisa : (lisiini^uunliir otiani per nmllas ol gonorat animal sibi similo ex ulero,
parles propler divisas pellicularuni nia- quod a principio in quo concepium fuit

tricis intersecationes. Malrices vero vo- formatur.

latilium gcncrantium, liabent cannas in- Ilsec autem diversitas niairicum ani-

ferius quoB ci'eantur ex carne durissima, malium quam diximus, per subtilitalem
ut sustinerc possint teslas ovorum : et apparoi anatomiae.
alia pars ejusdem cannae quge est versus In mairicibus auiem generum serpen-
parietem, cst ox tola subtili valde ne pa- tium, cst eliam diversitas tam ad matri-
rielem iinpingat ot runipat: et illa qui- cesanimalium aliorum, quam ad se in-
dem tela apparet esse secundum disposi- vicem in genere suo. Omnia autem ge-
tionem dictam in magnis avibus et si : nera serpentium faciunt ova prajter
aliquis insufflaverit inferius collum ma- iyrum,ut dicit Aristoteles: et est corrupta
tricis quod cannae assimilatur^ et quod sua litiera, quia ille qui verus tyrus est,
est collum vulvce, intumescit et inflatur notus esi apud nos, et lit ex ipso tyriaca,
tela matricis usque ad diaphragma. In et facit ova. Sod serpens qui generat ani-
parvis autem avibus non adeo apparei. mal, cst vipera, quse etiam saepe cum
Haec igitur ost dispositio matricum in uierus ejus comprimitur, enititur ani-
quadrupedibus ovantibus, ut sunt lacer- malia duo, vel unum, ot aliquando plu-
ice, et ranae, et hujusmodi. Ilorum enim ra : ot hic serpens primo in suporiori
omnium inferiora colla matricum cre- sua^ matricis concipit ova : doinde calo-
antur ex carne nervosa, et ova quse re uteri ex ovo officitur animal, anio-
sunt in eis, sunt in duo disiincta pro- quam ox uiero egrodiatur : ot idco suae
tensa superius versus parietom : ita ia- matricis croatio similis esi creationi ma-
men, quod sunt sub ipso pciriete. iricis animalis marini, quod prius celeti
Animaba vero bipedia, et interius appollavimus, in longiiudine et strictura
quidem ovantia, et parieniia extra ani- superiori et amplitudine inferiori. Ma-
mal cum testa emissum, habent otiam trix autem serpentium est longa secun-
mairices distincias in duo etsunt ambse : dum dispositionem corporis sorpentini
distinctionos incipientes sub pariete, et et matrix quidom serpentis incipit ox
ita coniinue descendentes, sicut in gene- parte inferiori, ot procedit superius in
ribus ovantium quae sunt volatilium : et uiraquo parte spinae dorsi serpentis : et

ova oorum in superiori pario sunt dua- uiraquo partium matricis ost similis cui-
rum disiinciionum, similiter aliis versus dam viae sive canali, quae procedit apar-
parictom : sed ampliantur continue ma- te diaphragmatis : et in ea sunt ova po-
oorum descondontes, ot ideo supo-
trices sita socundum acies in uiraque parte : et
quidem in talibus concoptum forma-
rius cum serpens ovat, non ovat omnia simul
tur in omni, quod cum doscondit, ad continue. Mairix vero serpentium ovan-
amplitudinem inferiorem orumpit, oi fit tium simul inierius et ext(!rius cst supra
animal fceium cum cab^re uleri : et iunc vonirom, sicut matrix piscium gene- :

enititur matrix simul testam ovi, ei ani- rantium autein animalia, est prope spon-
mal formaium ot hoc est manifestuni
: dilia: ovantium auiem intra ot generan-
in omnibus animalil)us, quorum gonus tium animal extra, media est inter duas:
in Graeco halae vocatur, quod sonat pars enim matricis illius in qua est ani-
apud nos viperus ct in generibus co- : mal, ost prope spondilia, et pars a qua
leti qui sunt pisces serpentini, sicut in primus est exitus ovi, quae est locus ovo-
pra?habitis diximus. Celeon enim quod rum, est supra intestinum.
est gonus ccleti, non vocamus nisi ani- In creaiione autom matricum estetiam
mal marinum, quod habet duos pedes ot alia diversiias : quoniam animalia lia-
auriculas, et est longum sicut scrpens. bontia cornua, et carentia deniibus su-
 LIB. II 1)E ANIMALIHLIS, TRAGT. 11 199

perioribus antorioribiis, habent in ma- dentia ab ipsa matrice sicut partes ejus,
tricibus venas multas apparentes et tu- et non sunt partes fortioris vcnGe vel ra-
mescentes, quando fuerint impraegnata : morumejus quae venit ad matricem, sic-
et similiter quaedam animalia liabentia ut diximus anatomia matricis. Scias
in
dentes in utraque mandibula, sicut mus, autem, quod omne animal
pingue, minus
et vespertilio, et sibi similia : haben-
et habet seminis,quam aliud propter frigidi-
tia pedes, habent lenes matrices et ad-
: tatem adipis sui. Do his autem inferius
ditamenta quse sunt in eis, sunt depen- oxsoquemur.
 DE ANIMALIBUS
LIBER TERTIUS.

DE ORIGINE SIMILIUM MEMBRORUM QU^ SUNT IN

ANIMALIBUS.

TRACTATUS I

De anatomia venarum et sanguinis, et de origine istorum

duormYiy et de origine 7iervorum.

sibi similia in specie una aut genere uno.

Sicut enim diximus, est dispositio eo-
rum tam in partibus eorum occultis,
quam in partibus exterioribus manife-
stis. Membra vero similia (\nadhomogenia

dicuntur, inveniuntur in partibus cujusli-

CAPUT r. bet animalis : universalior quidcm
et

pars inventa in omnibus aut pluribus,

est sanguis, aut id quod est loco san-
guinis. Et quia vena est via sanguinis,
ideo post sanguinem utilior est pars, ve-
Qno' sit intentio libri, et de opinionihus na, et praecipue membrum in quo est ve-
Antiquonini de origine venarum ct na sicut in sua origine et post istas
:

sanguinis animalium. partes generalis pars et remotior a sub-

quam diximus, est dispositio
ITaec
membrorum animalium qu» non sunt
stantia, est sanguis subtilis aqueus, qui
nondum adhuc sufficienter est coloratus
et perfectussecundum complementum
digcstionis. Post illas autom partes est
caro, vol id quod est loco carnis qu;e ge-
neratur c.v sanguine, aut ex eo quod cst
loco sanguinis, quod est consimiie carni
202 I). ALH. MAG. OKD. PR^D.

et i»roporlionatiiin ci in non lial)('ntil)us vcnae in congelato morluo corpore suhi-

san^uineni : d posl illud csl os, cl sibi ^o : et si occiduntur animalia, exit san-
consiinilc in non habcnlihiis os, scd ali- guis ab eis, vX infrigidantur, et ideo con-

quid ossi proportionaluin, sicut est S[)i- trahuntiir ct occuUanlur.

na in piscihus ct scrpentihus, ot cartila- Adhuc autcm iii quibusdam membris

go in animalihus quihusdam neque os corporis, aut non est sanguis, aut nu)di-

neque spinani hahcnlihus, sicut est piscis cus cst sanguis, et veme quae in illis
huso vocatus qui nullum omnino hahet sunt, non tumcnt, sed latent, pripcipue
os aut spinam, nisi in capite : et hic pi- in mortuis corporibus, in quihus frigidi-

scisabundat in Danuhio, et est magnus, tate mortis contrahuntur : post mortem

hahens rostrum magnum sicut sturio. Et enim modicus sanguis manct in mem-
post l>oc memhrum ip animalihus inve- bris, nisi fore in corde, etibi manet mo-

niuntur quasi generalitcr membra simi- dicus. Tn corporibus autem vivorum non

lia, enim totuni in-

cutis, et tela. Cutis possunt inspici satis diligenter origines

volvit corpus cxtcrius. Tela autem sive vcnarum :quoniam major pars venarum
panniculus, multa involvit menibra inte- est tecta interius, ad (Juas non pervenit

riora. Cum his autem similia memhra visus.

sunt nervus, ung.uis, et pili, et similia Antiqui autcm Philosophi studentes

his. Adhuc autem sepum et girbum ct anatpniise corporum animalium, non ad-
superfluitas stercoris : haic enim licet spexerunt originem et principium primum
non sit tamcn aliquid animalis.
pars, est magnarum vcnarum pulsatilium et quic-

Cum autem sunt humores qui sunt

his tarum in corporibus mortuorum sed :

purgamentum sanguinis, sicut phlegma tantum dixerunt ramificationem vena-

crudum secundum omnem sui varieta- rum a duabus magnis venis, non curan-
tem et utraque cholcra, rubea videlicet,
: tcs de origine earum. Alii autem quidam

quie cliolcra absolute vocatur, ct nigra Antiquorum non distinxerunt, determi-

cholera qua3 vocatur mclancholia. Quia nantes principia venarum, secundum hoc
autcm in hoc libro tertio disponimus lo- quod exterius poterant percipere in cor-
qui de originibus membrorum similium poribus maceratis, in quibus venae ma-
quse sunt in animali : et quia nos poni- gis macros enim vivos dis-
extenduntur :

mus quod sanguis et vena sint principium tendebant,et sic adspexerunt extensionem
creationis memhrorum omnium quse venarum. Corpora autem mortuorum
creantur ex corde, ideo prius videtur in aquam rapidam contra ictum fluminis
esse loquendum de istorum duorum ori- extenderunt, ut quando impetu aquae
ginc, sanguinis videhcct, et veni» : tunc lota est caro mollis, et corpus sic mace-
enim melius etiam scienms ea quae origi- ratum, nuda pateret venarum et nervo-
nantur ex istis. rum extcnsio : nec aliaarteusi sunt in
Ilanc autem sollicitudinem indagatio- quserenda origine venarum ct ncrvorum :

nis oportet subire, ideo quia antiqui Na- et hoc non sufficit, eo quod vense intrant
turales incomph^.te et insipienter, fallacia et exeunt plura mcmbra et potest cre- :

ferentes signa, tractaverunt de originibus di, quod oriantur ex ipsis. Sed nos opor-
istorum. Causa autem ignorantiae eorum tet conjungere rationem cum sensu, et

fuit difficultas speculationis sensum per soivere objecta tunc enim vere sciemus
:

iii anatomia membrorum. Natura enim omnium partium similium origines, qute
et extensio magnarum venarum non sa- sunt in corporibus animalium.
tis elare manifestatur in corporibus mor- Accipiamus qusecnmque de hoc dicta
tuorum animalium. qua? antiqui anato- sunt ab Antiquis, ut benc dicta discerna-
matici dividebant, et ideo multo magis mus a contrario modo se habentibus.
erraverunt in parvis. (^.ontrahuntur enim Antiquissimus igitur Persarum Philoso-
 Lin. 111 DE AMMALIBUS, TRAGT. I 203

plius, quein Arabes Sinrnior Cabrouon- multas partos, ot sparguntur per totum
sein vocant, (Avicenna auleni vocat eum corpus : et ramus quidem qui ex eis est

Theseum Persam, quidam tamen Milo- in dextro, procedit in sinistrum, et e

sium hunc esso putant), narrat ortum convorso ramus qui ox ois est insinistro,
creationis venarum secundum hunc mo- procodit in doxtrum.
dum, dicens : « Creatio venarum est se- « Adhuc autem ex ipsa ramificatione

cundum quod dico. Exeunt duse ven.T ab dictarum duarum venarum exeunt dua3
orbitis ocuUn'uui ct suporciliorum, et veucT magnse a parte spondiHum dorsi^
proccdunt ad partos colii, et descondunt ot vadunt ad partem cordis. Ahae autom
ad dorsum, et reflectuntur iuterius ad duae exeunt a dorso superiori loco quam
partem puhiionis et reflexio oaruni a : dictae, et procedunt ad partes pectoris,
dorso est sub mamilhs et deindo socant : et doindo per subascellaria ad partes
se, 00 quod una procedit a parte dextra manuum, donec portingant ad palmas,
in sinistram, et alia a sinistra in dex- quarum una dicitur splenis, et altera
tram : et transeunt per hopar, in hopatc hepatis : et utraque quidem harum in
se secantes : ot tunc pars una qufo trans- duo dividitur, et una procedit ad pohi-
it per hepar, procedit ad renem dextrum cem, aha vero ad radicem palmse in ra-
et testiculum dextrum : et ca pars quoe sceta, et ibi ambae duae istae sparguntur
venit a sinislro latere transiens per sple- in multas partes : et sparsio ista lit

nem, venit ad renem et testiculum sini- per residuum manuum digitorum.

strum : et exinde dividuntur ot spargun- « Adhuc autem a primis venis, de qui-
tur tam in partes coxarum et crurium, ])us diximus, oxeunt aiiae duae venae su])-
quam aliorum omnium meml)rorum. » titiores quam sint istae, de quibus dixi-
Sententia igitur Imjus hominis est, mus : quarum una a parte dextra egre-
venas habere ortum a cerebro anteriori, diens, procodit ad hepar. Aiiaautem quffi

et exinde ramificari in totum corpus su- oritur a sinistra, procedit ad spienem, et

pcrius et inferius, a dextris et sinistris, ad renes ulterius descendit. Vena^. ergo
et anto ot retro, etexterius ot interius : extensio ot procedentos ad coxas et crura,
duo autem esso principia earum proptor ramihcantur a radicibus coxae sive a
duas cameras collulee anterioris partis juncturis coxarum, quod idem est et :

cerobri, quas in primo hujus scientiee transount por totam coxam, et major ra-
hbro determinavimus. Et iste homo non mus ex eis procedit ad posterius coxie,
distinxit inter venas, et arterias, et ner- et ibi intumescens apparet grossa. Alia
vos, sed pro eodem habuit haec tria. autem ad posterius co-
simiiiter procedit
Diavor autem Bronensis, quem rfos xa% quae est minor quamprTdicta. Doin-
Diogenom vocamus, et Avicenna Diba- de amba3 extonduntur et procedunt ad
quihim vocari dicit, narrat origines ve- partes crurium et pedum ad simiiitudi-
narum secundum hunc modum. Dicit nem venarum quT procedunt ad manus
onim, quod « vcnae magna; quae sunt in et paimas ot radices digitorum. »
corporc liominis, extenduntur ex parte Adhuc autom secundum Iiunc pliiloso-
quae est ventoi-, ot procedunt spinam in pimm nm]tao a]ia3 venae exeunt ab vonis
spondihum dorsi et a dorso quidem :
magnis quas prius diximus, ct procodunt
una earum procedit ad dextrum, et aUe- a(] rogioncm vontris ot latorum, quaesunt

ra ad sinistrum : deinde reflectuntur su- valdo subtiios quasi in gracilitate ca[)il]o-

perius ad partcm corporis qua^ est caput, rum. llho voro qua^procodunt ahipsissu-
et pervcniunt in via sua; asconsionis ad porius ad capuloxtonsa' ox parto domosti-
duas concavitatos furcularum quse sunt ca capitis, apparont in collo magna> : ot
inter spatulam utramquo, ol ossa qui])us ill;e siint (luiv., qua^ in processu suo ad
coHigatur j)ectus, et ibi (hviduntur in caput ramilicantur in multas, qua^ spar-
 :

204 1). ALB. MAG. ORI). PR^D.

guiitui- iii capitc : ct qujrdaiii i'iiruiii sus ct grossus a quo cHquatur sul)tilius

procedunt a sinislro ad dextrum, ot quav in seminis substantiam, imbibitur a car-

dam e converso : et provenlus earum nc, et sugitur ab ca ab oriliciis vcnar'um

est prope aures. in locis mcmbrorum diversis. Ille vero

Adhuc autem in collo est una vena qui remanet in venis in locis vasorura

quae dividitur in duos ramos, et procedit seminis narratis, est subtilis mixtus cum
ejus utraque pars tantum ad propinquum spuma gracili propter multum spiritum
vcnae magnae. Ilaec tamen cst minor ea, qui cst in eo. Islc igitur est sermo Dio-

et ad hanc plurimee perveniunt quee a genis et discipuli ejus quem Fiacinor

capite desccndunt, et revolutse proccdunt corrupte Arabes vocant, quem Gieriam
ad domesticum coUi, et ibi submcrgun- vocant Graecorum antiqui. Sic enim tra-
tur profundatse interius, et postea emer- diderunt de origine venarum et est :

gentes retro procedunt ad membra quse summa eorum, quod venae

intentionis

vocantur gyrationes spatularurn, hoc oriuntur ex stomacho ex duobus ramis

est, ubi adjutoria brachiorum recipiun- venarum, quae ex utroque latere stoma-
tur in pyxides spatularum. Exinde pro- chi egrediuntur.

cedunt per cubitum ad manus in inferio- Alia autem adhuc est quaedam Anti-
ri parte focilium prope venam qute voca- quorum sententia de venarum origine,
tur hepatica, sive vena hepatis, quse sub- quam invenit quidam qui Blomor qui-
tus jacent in asse^^d brachiorum, et pro- dem ab Arabibus, ab Avicenna autem
cedunt ctiam prope venam splenis quse dicitur Omeliomus. Est autem ut quidam
splenetica vocatur : sed in quantitate opinantur hic qui Mellissus vocari con-
vena haec est minor dictis duabus. Si- suevit. Alii autcm hunc quemdam m^di-
gnum hujus dicit esse, quod cum homi- cum chirurgicum fuisse arbitrantur. Qui-
ni contingit dolor in parte illa, intume- cumque autem fuerit, non magna vis est

scunt ibi venae, et elevatae ad superficiem quia nobis de dicto potius, quam de di-
aliquando ibi apostemantur. Veneeautem cente est qutestio. Dicit ergo iste, quod
quae sunt in circuitu stomachi sive ven- « omncs venae quae ramificantur in cor-
trisprope venam hepatis et splenis, ex- pore per diversa membra, exeunt ex
tenduntur sursum, et procedunt per as- quatuor paribus venarum quae sunt venae
cellas et brachia ad partes manus : et magnae et primae. Par primum quidem
quaedam etiam earum non tantum ascen- exit a posteriori capitis procedens ad
dunt, sed extensae procedunt ad partcs colli partem, et pertransitpartcm corpo-
medullae quae est nucha spondilium, et ris qua sunt spondiles usque ad os
in

per spondiles descendens pcrvenit ad artchae, et inde pervenit ad crura, et ad

partes renum, et deinde descendit in cor- calcanci partem domesticam et deinde :

poribus virorum ad testiculos : in cor- rcflcctitur ad silvesire ejusdem calcanei,

poribus autcm mulicrum ad matriccm. et intrat in plantam pedis, ct ibi ramill-

Adhuc autem dicit Diogenes, quod vc- catur ct de pari isto una quidcm vcna
:

nae primae a quibus omnes istae ramifican- dcscendit in una parte, dextra vidclicet,
tur exeuntcs a stomacho ct vcntrc, in et altera in sinistra. »

primis ortibus suis sunt amplae : deinde Hujus autem signum esse dicit, quod
graciliantur pcr divisionem, doncc mu- medici contra dolorem dorsi prcecipiunt
tentur per collectioncm ramorum in fieri minutioncm a posteriori parte gc-
unam ad quantitatem primam restaura- nuum et in silvestri parte calcanci : quod
tae, et flectuntur a dextro in sinistrum, non juvaret nisi vena per dicta loca dc-
et c converso : et ille vocantur vejic-e se- scenderct. Par autem sccundum exit
minis apud eum, eo quod portant scmen etiam a latcrc capitis sub ossibus pctro-
ad vasa seminaria. Sanguis autem spis- sis, et transit pcr auriculas, et dcinde
 LIB. III DE ANIMALIHUS, TRAGT. I 205

procedens ad collum el hujus sigiiuni : omnes isti opinantur, quod principium

est, quod hoc par venaruni vocalur vcnse venarum sit ex parte capilis et cerebri ra-
decollatio)HS. Dcinch^ veniensper spondi- tione illa, quia putabant hoc esse piinci-
lia et dorsuni, pcrtingit ad testiculos, et pium venarum, quo plures et nobilio-
in

exinde reilectens ad coxas transit per res et ccelestibus magis simililes sunt
genua et crura, et pertingit ad domesti- anim;e virtules: hoc autem est cerebrum,
cum calcanei, et deinde ramiQcatur in in quo sunt vires animales, ct intellectua-
pedum rasceta et digiti. IIujus auteni ile- les, et imaginativae, et sensibiles, et re-
rum signum dicit esse, quod medici prae- cordativae, et motivoe. Cum cnim animse
cipiunt minui in hac vena contra dolo- actio sit in cibum potior quam natura' in
rem dorsi et tcsticuloruni. Par autem his (|ua; vivunt vita manifesta, opinati
tertium, ut dicit iste, procedit a nucha sunt vasa cibi deferre virtutcs anima^, ct
quce est in spondilil)us coUi, et venit ad eosdem suos effectus effluere cibo in ve-
gyrationes spatularum, uhi adjutoria spa- nis, quae viae et vasa sunt nutrimenti.
tulis conjunguntur : et deinde rellectitur IIocautem non est necessarium quia :

ad interius pectoris et venit ad pulmo- non influit anima virtutem cibo quam
nem : et una vena quando ad inte-
illius operatur in cerebro, sed potius illam qute
riora a gyratione spatularum proccdit, est cordis, sicut in sequentibus declarabi-
protenditur a dextro ad sinislrum, et mus.
transiens sub mamillis pervenit ad sple- Media autem trium inductarum opi-
nem et ad renem sinistrum. Alia autem nionum, a stomacho dixit oriri venas,
vena ejusdem paris qiuB pervenit a sini- eo quod venter sive stomachus et intesti-
stro in dextrum, transiens per mamillas, na in quibus completur nutrimentum,
etiam pervenit ad pulmonem, et vadit ad sunt sicut fons primus nutrimentalis hu-
hepar : et tunc ramilicantur ab ea duo midi, propter quod venas ab ipso ventre
ramuli, quiprocedunt ad anum. Par vero orirl dixerunt, quee sunt canales humidi
quartum oritur quidem ab anteriori capi- nutrimentalis, sicut derivantur rivi a
tis per orbitas oculi perveniens ad infe- fonte
rius colli, et pertingit ad profunditates Ifi ergo has et tales suae-opinionis in-
furcularum quse sunt inter duo spatula- duxerunt rationes. Non recte autem in-
ria et ligantia pectus. Deinde extensum veneruntisti venarum principia, eo quod
per adjutoria et cubilos super focilia venai non sunt vioe nutrimenti nisi se-
transit per brachia ad radices qufe sunt parati a fiece abjicienda. Propter quod
rascetse palmarum : et deinde rellectitur fons nutrimentalis humidi depurati non
per brachia ad subascellaria,
et ad latera est venter, sed cor, sicut inferius ostende-
ex parte superiori laterum intrant inte- mus, et hepar : et ideo ab illis derivantur
rius, donec quidem vena illius
sinistra venee et nun a ventre. Causa aulem erro-
paris pervenit ad splenem, dexlra aulem ris est difficultas considerationis creatio-
ad hepar,et ab inde amb;e exlensix? su[)ia nis venarum secundum suas substantias,
ventrem a quo fit tractus alimenti, per- et difficultas considerandoe ramificationis
veniunt ambae ad locum generationis, earum secundum suas divisiones, et dif-
semen locis illis ministrantes. licultas videndi processus earum secun-
Iste igitur est sermo Antiquorum in dum suas extensiones ad membra corpo-
narratione ortus et divisionis venarum. ris : nec est possibile ista perfecte cogno-
Fuerunt etiam quidam Naturales alii, scere in animali maccrato, aut iu corpo-
qui de ortu et divisione venarum scripsc- re maccrato mortuo, slcul iu antehahitis
runt, sed non subtiliter, et cum ratione diximus.
aut experimento : non sunt digna
et ideo
recitatione ea qua^ dixeruul. !'ere autem
 200 1). ALli. MAG. ORI). PR/i:i).

dc major dccHnat ad dexlrum, et miiior

ad sinistrum : et hoec est vena quam qui-
dam antiquorum Graicorum vocant or//u',

eo quod inspcxcrunt parlem nervosam

quae cst in tunica dura intcriori cjus in
anatomia corporum nnjrtuorum. Harum
autem duarum venarum pulsantium
ahsque omni duhio sccundum omncs
CAPUT 11. Phiiosophos est cor principium : visus
cnim hoc tcstificatur, ita quod est incvi-
tahile. autcm vcntc ramificatie et
Illae

extcnscT procedunt. (^or autcm cst quasi

quasdam pars partium harum venarum,
sicut principium cst pars cjus quod exit
ab ipso continuatum cum eodem. Est au-
In quo esl cxplanalio opuiionis Afislole- tem pars ct principium, non quidcm per
lis, et de ortu venarwn, etc. suhstantiam carneam quae cst in ipso, sed
potius pcr fila ettclas quae sunt in hasi
ejus : hae cnim sunt durae solidae.
Signum autcm, quod cor sit pars ct
principium carum cst, quod major qui-
dcm vena in primo orlu suo cst posita
supra cordis suhstantiam inferiorem, mi-
nor autcm posita est in ortu suo sub ipso
Nos aulem perfectam de his intenden- in basi cjus, ita quod cor est quasi mini-
tes traderc doctrinam, primo ponemus de strans intcr eas utrique ct substantiam
hoc sententiam Aristotehs cum explana- ct virtutem, et aequaliter respiciens cas.
tione manifesta, et secundo ahjiciemus Omne enim cor hahet ventriculos, quam-
hoc quod contradicit Galenus, et tertio vis lateant in parvis cordibus parvorum
inducemus de his Avicennae solutionem. animaUum. Praecipue autem est in corde
Quarto autem objiciemus omnia qua? vcntriculus major qui cst dexlcr. In me-
contra Aviccnnam ohjicit Averroes, et diocriljus vero corporihus manifestatur
ponemus solutioncm suam. Ouinto au- cum ct cxtremus
majori ctiam medius
tem et ultimo ex his omnibus clicicmus parvus magnis autem corpo-
sinister. In
opinionem nostram, et probabimus cam ril)us magnorum cordium cvidcnter ap-
ratione et cxperimcnto ccrto quod non parent omnes tres vcntriculi, et pars
fallit. acuta cordis prominens a corde vcrsus
Dicit ergo Aristoteles qui Peripatetico- antcrius corporis et pectoris, sicut dixi-
rum magistcr et princeps exstitit, quod mus in antcliabitis. Et vcntriculus qui-
qui voluerit scire ortum et divisionem dem major cst superius, et dexter, ct
et extensionem venarum, studehit in minor est infcrior ct sinister, et medius
considcratione corporis animahum mace- est inter duos : ct mcdius ct sinister mi-
ratorum secundum nostram considera- nores sunt ventriculo majori. Isti item
tionem. Sciemus enim, quod in pcctore vcntriculi pcrforantur versus puhnoncm:
sunt duae vcna3 pulsantes positae interius scd viae foraminum sicpius latent pro-
in pectore cx parte spondiUum pectorum, ptcr viarum parvitatem, praeterquam in
.quarumuna est minor quam altera. Ma- viro. Vena autem major radicitus quidem
jor auteni harum procedit ad anterius procedit a majori a parte superiori cor-
corporis, minor autem ad inferius. Dein- dis dcxtra, et transit per medium fun-
 LIB. lll 1)E ANIMALIBUS, TRACT. T 207

dumcolli: et illc ventriculus est couca- Via autem venffi majoris est supra
vus quasi vena, eo quod iJeiu ventricu- viam minoris qua^ orthi vocatur in viis

lus per moduni quem diximus, est pars quse pi'ocedunt ex ambabus ad cannam
partium radicalium ejusdem vena' ma- vocalem pulmonis. Illa autem vena quse
joris, et semper est sanguis.
in ipso procedit ad spondilia et armillam colli,

Orthi autem qu» est vena niinor, oritur sicut diximus, extenditur per dorsum, et

a ventriculo medio, et non adeo partici- transit ad armillas spondilium undique

pat ea quse sunt de substantia cordis, per descensum et hujus rememoratio-
:

sicut vena de qua jam diximus : et ejus ncm fccit Tfomcrus poeta in uno suorum
interius concavum est nmlto strictius vcrsuum quando dixit, quod ille qui per-

quam illius. cussit socium in pr^elio Trojano, abscidit

Et creatio quidem majoris ex duabus illam venam totam quse transit pcr dor-
quarum una exterior est te-
substantiis, sum et pcrvenit ad coUum. Tlic ergo ITo-
vocavimus eamin primo libro iu-
la, et mcri sermo tcstilicatur, (juod talis est

nicam exteriorem : et alia est corium du- transitus istius vense. Tn descensu autem
rum, quam vocavimus tiinicam interio- suo cxeunt ex ipsa partes multse vcna-
m?i. Alterius autem venae concavum est rum, quse pcrtingunt ad quamlibet co-
strictius, et creatur ex dura substantia, starum et quodlibet spondilium et cum :

ac si sit nervus solidus valde, et cum ex- pervenit ad ultimum spondile quod cst
tenditur et elongatur ad partem capitis supra os renum, ibi dividitur in duo.
et ad membra quae sunt angusta ramili- Ilsec est ergo divisio majoris vense se-

catur. cundum quod modo narravimus.

Adhuc autem ex vena majori exit Vena autem quse est supcr hunc ra-
qusedam pars in primis versus pulmo- mum vense majorem, quse similiter exit
nem, et ibidem ramificata conjungitur a corde, dividitur in multas partes, qua-
cum quibusdam partibus minoris, quae rum qusedam procedunt ad concava fur-
or//<i vocatur, qua* retlexse adpuhnonem cularum humerorum ad duo latera, et
veniunt. protensa ex parte subascellari procedunt
Adhuc autem ex eadem exeunt duo ra- ad duo focilia bracbiorum in corporibus
nii venarum alii, quarum una vadit in hominum, ct ibi pulsant ad tactum. In
pulmonem, et alia ad spondiha, et venit corporibus autem quadrupedum exten-
sursum ad ultimam ai'millam sive spon- duntur ad infcrius crurium antcriorum,
dilem de armillis quae sunt in collo. et in corporibus avium ad alas, et in pi-
Venaautem quamdixinms a corde ex- scibus ad alas anteri<u-um pinnularum.
tendi ad pulmonem, priusquam ad pul- Antcquam autem derivetur ad subacella-
monem deveniat, dividitur in duo,eoquod ria, dividuntur ab ea vense ascendentcs
etiam pulmo in duo divisus est : ct dein- per coUum, quse vocantur vencX decolla-'
(le in substantia pulmonis utraque illa- tionis. Ea autem quae sparguntur a venis
rum partium dividitur inmulta et colle-: quse sunt rami vense majoris in parle coUi
clse partes illae simul pertingunt ad can- extenduntur et protenduntui- ad cannam
nam quam tracheam vocavimus, quae pulmonis in collo. Et si quis istas mani-
duo versus cannam habet foramina, se- bus constrinxerit, accidit transgulatio,
cunduui duas sui partes. Et pars major donec cadat (juasi mortuus sine scnsu et
veuic ramilicataj venit ad cannam majo- claudit oculos et hoc est signum, quod
:

rem, et aliqua pars minor vcnit ad mi- exteusio harum venarum sit sicut narra-
norem. Extrema vero divisionis earum vimus, cl exteudilur intcr cas canna, do-
non manifestantur propter parvitatem. nec ascendcre incipiant pervenicudo ad
Totus autem pulmo plenus apparet san- partem auricularum capitis ad coUum,
guine ministrato ab his venis. ubi conjungitur in tcmpore os maudibu-
 208 D. ALB. MAG. ORD. PH^D.

lae inferioris cum ossc capitis. Ab illo vcnae sublilcs spargcnlcs se in substan-
'
enim loco ramilicantur in qualuor parlcs, tiara hcpatis, ct procedcns quidcni ad hc-
quarum una llcctilur inicrius ad partcm par, in ipso gibbo hcpatis dividilur in
colli ct spatulaB, ct conjunj,ntur vcnae cpioe duo : quarura una proccdit ad pjirictcra,

flndebatur a vcna majori in flcxioncm ct vcrsus parles quibus continuatur, nu-

cubiti, qua' est llexio focilium : ct ad tricns eas, ct ibidcni finitur. Alia vcro
brachium una pars ipsius, ct alia pars procedit ad subasccllarc ct focile dcxtrura
pcrvenit ad manus et digitos divisa, et ibi pcr adjutorium ct ciibitum, et continua-
linitur. tur cum veiia quae cst in gyrationc hu-
Alia autem vena de dictis quatuor, mcri in cxtcuisione sua, ct vocatur hepa-
quae cxtcnditur a partc auricularum vadit tica. Signiim autem cjus quod diximus
ad cerebrum, et ibi in multas vcnas sub- cst, quod mcdici })raeci])iuiit istas venas
tiles dividitur, quse sparguntur ctiam in per minutioncm incidi contra hcpatis do-
tela continente cerebrum. Gercbrum vcro lores quosdam qui sunt ex abundantia
carct omnino sanguine sccundum suam calidi sangiiinis. Ex dcxtra vero piirtc
substantiara in omni animali et idco :
cjusdem rami a gibbo hcpatis exit ab
non est in substantia sua aliqua vcna ca vcna parva subtilis, et ad sinistrum

parva vel magna, scd nutrimcntum sugit tendens pervenit ad plcncm, et ibidcm
ab extremitatibus venarum telae qu.ne dividitur in raultas valdc subtiles capilla-

circumdat ipsum ct distinguit et cx sua :

res sparsas in splcnc fcrcntcs nutrimcn-

substantia facit illud album, sicut quodli- tum sanguinis.

bet membrum habct nutrimentum con- Adhuc autcm ab ea vcna magna ct ara-

vertere in similem sibi colorcm, sicut in pla in suprcrao hcpatis cxit vcna qiise

antehabitis determinatum est. Alise vero spargitur in sinistro hepatis, et asccndit

venae quge ramillcantur ab ista, in parte ad focilc sinistrumpcr adjutorium ctsub-

auriuni, dividuntur in raullas : et quee- asccllare.

dam earura contincnt caput contextse in Amplius autcm adhuc ab eadem ma-
telas ejus, et qusedara perveniunt ad or- gna vcna in supremo hcpatis raraifican-
gana scnsuura et ad dentes ])cr venas fila- tur aliae vcnae plures, quarum una pro-
rcs subtiles valde. Sirailiter autem rarai- cedit ad girbura quod est supra vcntrcm,
licantur venae a vcna majori quse orthi et alia ad vcntrem ])er raraos ferens nu-
vocatur : et illse consequuntur partes timentura ad partcs illas. Ab cadcm au-
vcna; majoris : sed vise carura sunt stri- tem sic in ventre existente raraificantur
ctiores viis vcnarum raraificatarura a ve- ulterius multae venae, quae extenduntur
na raajori. ad intestinura racdiura, quod vocatur
Hsec igitur cst dispositio oraniura ve- jejimuni, et tunc onines intestinorum
narura pulsatilium quse sunt in parte illa venae convcnientes componuntur in unara
corporis quic est supra cor. venam magnara, quae per intestina trans-
Pars autcra vense majoris quse est sub it ct vcntrem qui est stomachus, et rc-
corde transit per diaphragma, etelevatur flcxa ascendit donec pcrvcniat ad portam
etiara in aliquibus locis revolvens se su- superiorcra stomachi, ct deinde ramifi-
pra ipsura. Revolvitur cnira ct continua- catur iterum in raultas quoe ad diversa
tur in pluribus locis cuni vena orllii membra pcrtingunt.
dcscendcndo : ct ille ranius descendit ad Oportct autcra scirc, quod illud quod
ea quse inferiora sunt sub cordc. A vena cx majori vcna desccndit, et id quod
crgo illa quse est raajoris pars, descen- dcscendil cx parte orthi, ambo ista pcr-
dens pracedit a corde ramus unus ad hc- vcniunt ad partem in qua sunt rcncs si-

par, quae cst vena brevis lata et ampla ve se])arationcm, et quando pervcniunt
non pulsans : et ab ipsa cxeunt multse ad partcm spondilium rcnum qua' sunt
 L1B. III DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 209

in ossibus renum, utraque istarum ve- venae vacute sive concavae, quarum crea-
narum descendeutium dividitur in duo, tio est nervosa, et procedunt ad spondi-
et faciunt figuram duorum laterum lia, et deinde ad anchas, et ibi submer-
trianguli quod nostri temporis Philoso-
: guntur non apparentes, deinde manife-
phi vocant figuram laudse., et tunc illae stantur extcnsae super anchas, et doinde
partes quai sunt vense majoris procedunt procediint ad vesicam et virgam in ma-
ad partem dorsi magis quam partes vena- sculis, ad matrices autem in mulieri-
rum quse sunt partes orthi : quoniam bus.
illa qu« venit a majori vena secundum Nulla autem omnino vena venit ad
suas divisiones cst applicata ad spondilia matricem ex vena majori ab ea vero :

pectoris quae sunt in oppositione cordis. quae est orthi, veniunt ad eam multae
Applicatio autem ejus est per venas par- sibi succedentes in situ et partibus ma-
vas durse substantise existentes, quasi sint tricis. A vena autem majori et ab orthi
de substantia nervi. dividuntur aliae vemo quae veniunt ad
Haec autem vena quse major vocatur, partem testiculorum, et sunt vacuae con-
ampla est apud exitum ejus a corde : et cavae magnae, et deinde pervoniunt ad
cum elongatur ab ipso, fructitlcatur et coxas et crura, et deinde ad pedes et ad
efficitur in creationo suse substantiie digitos pedum. Aliae etiam ab eisdem se-
quasi nervus : et ab ista quidom etiam paratae transeunt per inguines, et proce-
alise venee procedunt preeter dictas, et dunt e contra sibi ad parteni coxarum :

illae perveniunt ad medium intostinum quoniam una procedit a sinistro ad dex-

quod jejunum vocatur, sicut vena» qiiae trum, et altera e converso a dextro in sini-
inferius in gibbo hepatis exeunt ab eadem strum : et istae applicantur descendentos
vena majori, et ad idem mcdium intesti- cum aliis quas praediximus ante genua.
num perveniunt : sed ipsae sunt subtilio- Sic ergo in communi declaravimus
res illis quie in superiori parto a vona dispositionom vonarum quoad originem,
majori exeunt : et creatio substantise is- et suas oxtensiones, et exitus et ra-
tarum vonarum ubi terminatur in iinibus mificationes in omnibus membris corpo-
suis, similis est substantiae nervi, et est ris.

terminatio ipsarum subtilis et vacua, hoc Exhis igitur sciuntur radices sive prin-
est, concava. Ad hepar autem et ad sple- cipia venarum in omnibus animalibus,
nem non pervenit aliqua venarum quae et do quibus nullam focinms mentioncm :

dividatur ab orthi. Venae autom pluros quoruni enim ost una participatio et com-
quae dividuntiir a vena majori, perve- munis vonarum et ad unum, oportet
niunt ad anchas, et tangunt ossa. quod sit unum principium illius quod
Adhuc autem vena majori oxeunt
a participatur, alioquin (oquivoce partici-
etiam quaedam venfe, et non ramifican- paretur ab eis, et non ad idem, sed ad
tiir quidom in profundo foraminis re- diversa. Priocipue tamen diximus hic
uum, sed in substantia corporis ipso- venas magnas, a qiiibus aliae separantur.
rum. Aliae onim vona^ parvae diversificantur
A vona autem orthi exeunt duae viie secundum quod otiam mombra divorsifi-
fortes venarum, ot proccdunt ad vesi- cantur in ligura, oo quod non omnia
cam et alia ab istis via exit a profundo
:
membra sunt similia iii omnibus anima-
foramine ronum utrimque, qu;e ctiam ad libus. Non autem satis inanifostatur (juod
vesicam porvciiiunt. Sed nulla istarum diximus, nisi in corporibus magnis multi
viarum communicat in vena aliqua quae sanguinis ox quibus vena' inlumoscunt
a majori vona soparctur. ut videri possint. In parvis voro et pauci
Amplius autem a mediis renum cx vo- sanguinis magis latout : aut proptor
nis illuc protensis exeunt ctiam qucodam croationoui, quia parvu' suut crcalac,
XI 14
21Q D. ALB. MAG. ORD. PRyEI)

et calor nou aperit concavitates oaruni :

aut eliam lalent propler pinguedinem

vincenteni, (|u;e ex aquoso sanguine ge-
neralur, poros venarum, ita
ot ohturat
quod arctitudine latere incipiunt. Ex his
cnim duabus causis lat(^nt et Uujus si- :

mile est in canalibus quoniam canales :

aliquando latent, quia licet sparsjp sint

via^- subtiles canalium, tamen vincit su- GAPUT IH.
per eas lutum et linms, et operit eos, ita

quod latent, et sic latent vise venarum in

pinguibus. Aliquando etiam latent ex sui
gracilitate : quia canales sunt similes
quasi lineis indivisibilibus, et ideo fu-
giunt visum : et sic viine. latent venarum
in parvis corporibus parvi sanguinis. Et est DiGREssio declarans ea quse objicit
Vena vero major apparet in omnibus Galenus contra prsedicla ab Aristotele.
corporibus animalium sive magnorum
sive parvorum, dummodo cor eorum sit
visibile.

Ista igitur est sententia Aristotelis de

venis, quam nos fideliter quantum potui-
mus elucidavimus, ut melius videantur
ea quae in contrarium a Galeno objiciuu-
tur. Galeni quidem sententia in multis ad
luec quai dicta sunt contrariatur : quo-
rum quidem primum est, quod nullo
modo venam dicit esse ejusdem substan-
tiae cum arteriis, eo quod arterise com-

positio est ex duriori substantia quam

venae quietae, sicutpatet ex his quoe dicta
sunt in primo libro.
Adhuc autem quoniam arteriae omnes
prseter unam solam quse venalis arteria
vocatur, et a medio foramine cordis ad
pulmonem mittitur, componuntur ex
duabus tunicis grossis :vense autem ex
una.
Amplius autem nullam omnino venam
dicit oriripulsantem a dextro ventriculo
cordis, seda sinistro, unam quidem quam
orthi vocant, cujus unum ramum in cir-
cuitu cordis reflexum dicit venire usque
ad dextrum ventriculum et ibi ramifi-
cari, sed tamen ortam essea sinistro et :

hujus signum vult esse, quod pulsus ma-

gis viget in sinistra parte corporis quam
in dextra. Aristoteles autem dicit majorem
non vocari orthi, sedminorem et majo-
:
 LIR. ITI DE ANIMALIBUS, TRACT. 1 211

rem quidem oriri a dextro, minorcm au- ejus sit in cordo, et stipcs super hepar,
tem quie est orthi, a medio, nec aliquam ct radiccs in hcpatis profundo : originem
videtur dicere oriri a sinistro. igitur ducit ah hepatc, et non a corde in
Adhuc autem Galenus adeo certus erat quo non radicatur, ramulos quos-
licet

venas oriri ab hepate, venas, inquam, dam habeat in basi cordis in parte dex-
quietas non pulsatiles, quod etiam de tra, habcret in hepate
et radices tunc :

hoc vadium posuit pontifici cuidam quem principium in phnita, non esset princi-
custodem altaris quidam vocant; quod pium in venis : et sic ortus venarum es-
occulta fide hoc demonstraret, et de- set contrarius ortui phintarum : et esset
monstravit per anatomiam. Aristoteles animal in suis viis nutrimenti arbor in-
autem nullam omnino venam dicit ab versa, ut dicit Galenus, quae succum a
hepate oriri, sed omnes a dextro ventri- ramis duceret in stipitem, et a stipite in

culo cordis. radiccs.

Rationes etiani anatomicTp suae Galenus Adhuc autem superfluitates omnes qui-
adhihuit, eo quod constat unum princi- bus sanguis emundatur, sunt circa hepar,
palium memhrorum esse hepar. Non au- ct non circa cor : ibi enim separatur
tem haberet principalitatem, nisi esset aquosa superfluitas per emulgentes, ibi

alicujus rei universaliter ad corpus perti- etiam spuma intensa separatur ad cistim
nentis operativum, sicut patetper ea quse fellis, ibi etiam grossa tcrrestreitas ad
in primo libro dicta sunt : et constat splenem derivatur : et nullum istorum
quod non est operativum nisi sanguinis. rcccptaculorum est in circuitu cordis :

Cum igitur vense sinl viae sanguinis, igitur sanguis generatur in hepate, et non
oportet quod oriantur a sanguinis fonte in corde. Cum autem vcn;c non sint nisi
qui est hepar. viiG sanguinis, videtur ex hoc inevitabili-
Adhuc autem incrementum et exten- quod venae oriuntur ex he-
tcr concludi,
siovenarum in animalibus est ad simili- non ex corde.
pate, ct
tudinem eorum qute succum deferunt in Cujus signum cst, quod ctiam sanguis
plantis : quia aliter non esset unus ordo colorcm habet hepatis, et non cordis :

naturse, ut dicit Galenus. Principia au- non enim cor dat ruborem sanguini cum
tem eorum quae succum portant in plan- abundct spiritu qui cx majori parte ae-
tis,sunt ex parte illa in qua succus tra- reus cst, scd potius claritatcm : proptcr
ctus primo invenitur, hoc est, in terra :
quod etiam sanguis in artcria currcns cst
et quia similitcr est in venis, oportet, ut clarissimus, scd potius cor rubct cx san-
dicit Galenus, quod oriantur ex parte guiue nutrimentali, et hepar potius dat
quae primo incipit esse succosa separato sibi colorem rubeum ergo videtur etiam :

humido nutrimcntah. Est autem hoc he- principiarc ipsum, et vias suas quse sunt
par, et non cor. Oriuntur igitur ab he- vense.
pate. ILec igitur el simiha visu ostendit, ct
Amplius autem stipes non est princi- pcr rationem objicit Galenus.
pitim radicum, sed e converso multa? ra-
dices collectte producunt stipitem, qui
postea in ramos dispartitur. Venae autem
capiUares radices habcnt per totum he-
par, et non per totum cor : et in gibbosi-

tate hepatis ilhe colliguntur in unam ve-

nam quae ventrem hahens vocatur, quse
ncc i pstota ad cor extenditur, sed una
pars ejus. Cum igitur antequam ad cor
veniat dividatur, oportct quod ramus
212 D. ALB. MAG. OUD. PRtED.

nunc nobis non est sermo nisi de illa ve-

na qutB est in inter hepar et cordis dex-
trum ventriculum, qu.'e ab Aristotele
major vocatur, a medicis autem vocatur
vcntrcm liahcns (pufi quid(Mii secundum
:

medicus nascilur a supremuhepatis, etra-

milicatur et ejus uiius ramus pervonit
;

ad dextrum ejus ventriculuni, et ibi iii-

GAPUT IV. trat cor velut quoddain extraneum a
substantia cordis cum tamen Aristoteles
:

dicat hanc esse partem cordis. In liepate

autem secundum medicos sunt radices
istius vense ramificata?, quse de substan-
tia hepatis esse videntur. Ramilicatur au-
tem in ipso hepate ut per ipsam trahatur
Llt cst itiGRKssio dcclaram detcrminatio- sanguis. Dicunt etiam, quod nervi sunt
nem AvicciDne supcr inducla contradi- grossiores et molliores apud cerebrum,
ctione. etapud cor duriores ct minores et hoc :

signum est, quod a cerebro, et non a cor-

de ramificantur.
Sed nobis videtur consentiendum esse
primo magistro quia non est inconvcr
:

niens dicere quod cerebrum et hepar

transmittant ad cor ea in quibus operan-
tur, ita quod sint operationes eurum qua-
Adhuc autem contradicit Avicenna in si servientium, et cordis operatio sit

tertio lil)ro suo de Animalibus, ubi hanc principalis. Neque est inconveniens di-
quam diximus sententiam Aristotelis cere, quod venae oriuntur a corde et ner-
pertractat, quod magister primus, sic vi similiter. Neque valet ratio, quod ideo
enim vocari consuevit Aristoteles, opi- oriuntur a cerebro, quia grossiores sunt
natus est, quod principium venarum pul- versus cerebrum. Et instantia cst ratio-
satilium quidem est cor, sed principium nis : quia nervi optici grossiures sunt
venarum non pulsatilium est hcpar. Me- apud oculum quam apud cerebrum et :

dici autem in scientia talium tam adhi-
bendo medicinas morbis membrorum,
quod facerc non possent nisi scirent suas
origines et naturas, quam etiam in ana-
tomia sunt ex antiquo valde exercitati.
tamen medici non dicunt eos oriri ab
oculo, sed potius a cerebro. Hepar igitur
hoc quud sugit per mesaraicas delixas in
synia parte sui, transmittit ad cur, ut ibi
cumpleatur sub medio tlialamo, ut dicit

Similiter autem contradictio est inter eos Aristoteles in libro de Somno et Vigilia,
de origine nervorum quoniam medico-
: et in libro de Nutrimento, et simililer fa-

rum universitas dicit nervos oriri a cere- cit cerebrum.

bro, et Aristoteles dicit eos oriri a corde. Neque aliquid cuncludit ratiu de gros-
Ratio autem primi magistri inducens siori parte apud cerebrum, sicut dixi-
eum ad hoc est, quod ipse ponit cor esse mus : quia sic est in virtute naturali,
principium omnium virtutum vitalium, quod ipsa plus dat de nutrimento illi
et animalium, et ideo etiam organa ista- parti uniuscujusque niembri, ubi inten-
rum virtutum a corde dixit principiari. dit formare aliquam substantiani, el ita
Nos autem etsi credamus cum Aristo- facit nervo upticu apud uculum, quandu
tele omnes virtutes oriri a corde, tamen inlendit in ipsu formare oculuin. Et
 LIB. III DE ANIMALIBUS, TRACT. I 213

siiuiliter facit ncrvis et veiiis extcnsis non est certum signum quod a cerebro
ad matiiccni, quando iuteudit formare oriautur, quoniam possuums dicere quod
fretuui : tuuc cniui iugrossatur iu matri- ucrvus qui est iuter cor ct cercbrum, est
cc : et idco hoc signuui quod medici af- sicut stipes nervorum : et illi qui a cere-
feruut, oumino est fallax et incertum. Si- bro veniunt, sunt rami reflexi versus
militcr autcm est in arbore, in qua ad suam originem. Et si dicant, quod hujus
oculum videnms, quod stipes et rami simile non est in aliis operibus naturae :

majores frequenter habcnt grossiorem quoniam in plantis rami porrigunturpro-

substautiam quam habet radix. cedentes a radice, ct uon reflectuntur ad
Quod autem dicunt de nervorum mol- ipsam. Dicemus hoc generalitcr non esse
litie apud cerebrum, et duritia apud verum, quoniam saepe fit in plantis
cor, omnino nihil pcrsuadct quia nos : quod rami versus radicem reflectuntur :

possuums dicere quod virtus forma- et ita dicimus nervos quidem oriri a cor-

tiva non facit cerebruni et medullam de et extendi ad cerebrum, et circa ipsum

cerebri, nisi cx mollitie nervorum, ct multiplicari, et tunc multiplicatos nervos
non e converso nervum molUficat ex versus cor reflecti. Omnia enim haec sunt
ccrcbri medulla. Cum enim virtus for- opera virtutis formativae sapientcr unum-
mativa intendit producere cerebri me- quodque secundum congruitatem virtutis
dullam, ex corde primo euiittit ner- aut naturalis, aut vitalis, aut animalis in
vos, et in suis extremitatibus eosdem eo operantis.
molles facit, et producit ex humiditate Similitcr autem dicimus ad id quod di-
eorum cerebrum. Rationis autem eorum cunt de vena quae cst inter cor et hepar.
instantia est quoniam rami in arbore
: Haec enim mollior est ex parte hepatis,
quanto plus elongautur a radice, sunt et durior ex parte cordis, propter quod

molliorcs et ilexibiliores : et tunc nihil dicuut eam oriri ab hepatc, indurari au-
est omnino quod dicunt, quod cum ali- tem ut in cor possit penetrare et ferre si-
quid oritur ex humido, eo llt siccius et bi nutrimcntum. Et
iste sermo ridendus

durius, quo fuerit magis elongatum ab est quoniam secundum Iioc oporteret,
:

ipso a quo oritur. Videmus enim coral- quod cor in prima creationc quidem pri-
lum nasci ab liumido maris, et in ipso mo esset perfectum in suo esse et forma
mari esse durissimum. Et ut in summo ex aliqua substantia quae non mittitur ab
dicatur, nervum esse in aliqua parte sic- hepate, et postea missus fuissct ei ramus
cum durum, et in aliqua parte humi-
et venae quae venit a gibbo hepatis, et pene-
dum et mollem, non probat eum oriri a traret violenter per substantiam ejus :

sicco, neque etiam ab humido, nisi prius et hoc posset facere, quia in illa extremi-
daretur quod principium formans ista tate cst durus qua ipsum
attingit et :

nou csset unum solum operans scd uon : hoc est valdc ridiculosum apud homincm
est ita, quinimo est auima quae per virtu- scicntem naturalia.
tem formativam foruuit omnia quse sunt Propter quod multo melius et rationa-
in corpore ct hsec non operatur unum,
: bilius dicitur cum magistro primo, quod
sed multa neque operatur per unum,
: ista vena oritur a corde, et virtus for-
sed per multa et ideo unum et idem
: mativa facit eam duram juxta cor, ut du-
opus suum indurat ct mollificat in divcr- ritia foramen et veutriculum retineret
sis partibus secuudum exigentiam illo- apertum qui est versus hepar. In alia
rum quae ab ipso opcrc produccre intcn- autem extremitate fccit eamdem mollem,
dit. ut magis ibi obcdirct divisioni et ramitl-
Si autem objiciant forte mcdici, ner- cationi. Proplcr quam ctiam causam dici
vos quidem omnes a cerebro descendere, potest, qnod nerviis factus est durus cx
et quosdam tantum ad cor vcnire hoc : parte cordis, et molUs ex paite eerebri.
214 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

Nec dicimus nervum nasci ox ipsa cordis met in nervum, et humidiorem ot mol-
subslanlia, sed poiius ox quadam sub- liorem in cerebrum, et sic formato cere-

slanlia dura quae adunala ost in cordc. bro mittit ad ipsum per nervuni virtu-
Nec oportet quod omno quod nascitur ex tem animalem in cerebro oporantem :

aliquo, nascatur ex substantia ejus : quai quidem itorum postea non tempore,
quoniam verruca et glandula nascuntur sod ordine natura?, derivat ex substantia

a carne et in carno non ex substantia quae circa cerebrum est, organa nervo-
carnis, sed ex substantia collecta et adu- rum sensibilium, et motivorum, quse in

nata in ipsa. Vena autem nascitur eliam corobro accipiunt virtutes animaliter ope-
a materia adunata in corde et occulta : et rantes.

utrumque, nervus videlicet, et vena, quo Similiter autem dicemus corde for-

plus elongantur a corde, eo plus molliti- mato ipsam producore et formarehepar

cantur : quia aliter applicari non bene per sanguinem qui est in arteria ab ipso
possent ad membra mollia quae sunt ce- exeunte, et simul cum ipso operari ve-

rebrum, ad quod applicatur nervus, et nam ex partibus materise spermatis duo-

hepar ad quod appHcatur vena. rioribus : etcum formatasunt haec, influit

Si autem res ita se habet, tunc non eis virtus cordis virtutem naturalem cum
oportet verum dixisse Galenum, quando partibus suis, qusesunt digostiva ot attra-
posuit pignus circa custodem altaris, ctiva, ot cjTeterce quas alibi numeravimus :

quod daret ei multum aurum, si proba- quibus virtutibus, quia indigent instru-
ret quod nervi et veni3e quietse orirentur mentisorganicis,datura cordevirius,quod
acorde. Dicta autem niagistri primi pro- producat ex se vonas alias quae subtus in
babimus supponendo quidem, quod ani- syma, et superius a gibbo ab hepato rami-
ma secundum se est una virtus, a qua ficantur hoc modo dicendo semper
: et

fluunt omnes virtutcs membrorum. Cum primumprincipium virtutum et membro-

enim ipsa sit organica, oportebit unum rum nervorum venarum et arteriarum
esse membrum in quo sita omnes efduat est cor virtualiter et materialiter origi-

a se virtutes : et sicut ipsa est principium nans omnia et tamen proxima ramifica-
:

virtutum, ita necessario erit illud mem- tio nervorum ost a corebro, et proxima
brum principium organorum. Convenit ramificatio venarum est ab hepate et :

autem animam secundum actum vitce et tunc magis conveniens est quidemdictum
potestatem esse in corde. (Jportet igitur magistri primi quam Galeni, licet utrum-
cor esse principium omnium nervorum que aliqualiter possit sustineri distin-
et venarum per quos anima in membris guendo in principii ratione. Et dicemus
perficit suas operationes. Licet autem, Aristotolomloquido principio venarum ot
sicut diximus, refellere possimus dicta nervorum, Galenum autem de proximo
medicorum, et probare dictum magistri primo utrorumque istorum.
primi tamon etiam alius modus est quo
: Ecce ista est Aviconnae sententia de di-

potest stare dictum Aristotelis, quod vi- cta contradictiono, quee valdo obscura et
delicet dicamus, quod virtus formativa confusa est in libro suo : a nobis autom
in generatione est in materia spormatis : fideliter exposita et ordinata.
et tunc sicut dicemus in sequentibus ex
ex resi-
subtiliori et meliori facit cor, et
duo materise simul quidem non successi-
ve facit alia membra nobiiia, et ultimo
facit cerebrum, et postea ex ipso produ-

cit nervos, sed simul ex corde derivat

materiam corebri et nervi, discernens

inter unam et aliam, ut viscosiorem for-

1
 ,

LIB. III DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 213

autem dicti est : quia non inveninms in

animali ultra id quo convenit cum
in
planta, nisi sensum et motum, quse duo
socundum Galenum a corebro oriuntur
sicut et principium digestionis dicit esse
ab hepate. Et siverum diceret Galenus,
tunc videretur quod non essot mcmbrum
principale : cum nulliusprincipalium vir-
tutum operationum univcrsaliter ad
CAPUT V. et
corpus pertinentium esset cor princi-
pium. Si autem quis dicat, quod ipsum
est spiritus principium et pulsus tunc :

cum membrum principalius inter csetcra

habeat virtutom universalem et oporatio-
nem ad totum corpus pertinentom, opor-
Et est DiGREssio declarans determinatio- tebitquod omnia membra communicent
nem et contradictionem Averrois de cum corde in spiritu et hoc non est ve- :

otmiibus prsedictis. rum, non enim est aliquod principale

mombrum, nisi quodhabotvirtutomprin-
cipalem universaliter toti corpori com-
municatam.
Si autem dicat, quod cor habet virlu-
tem aliquam aliam a dictis, quseforte sit
vitse quam influit toti corpori hoc nihil :

omnino est, quia vita est secundum ali-

Hancautem determinationem Averroes quam operationem vitse in animalibus et

neqtiaquam in toto approbat in quodam plantis, et ilLT sunt nutrire, et augere,

libro suo quem de disposilionihiis cordis ct movere, etsentire, ot nuUaistarum, ut

composuit, et sua dicta sunt talia. Dicit dicit Galenus, principiatur a corde. Quod
enim, quod « in corde est \ irtutis cibalis autem diceretur vita in se abstracta ab
sive nutritivffi spritiis ot venarum et ner- omnibus potestatibus vitee, fluore a cor-
vorum origo, quatenus in uno et eodem de, vanissimum est quia hoc universale :

esset calor agons, et sanguis patiens, et est in anima, et non fluit ab aliquo mem-
vense illius actionis et passionis essent brorum. Oportet igitur aliquam virtu-
fundamentum, et cor omnium il-
vise et tom esse quae fluit a corde determina-
larum esset origo operationum » et haec : tam, in qua animalia ei plantse commu-
est sententia Aristotelis in multis locis nicent : et quaeratur qure sit ifla praetef
librorum suorum. dictas quas Galonus ab aliis mombris et

autem contradixerunt huic sen-

Alii non a corde dicit principiari.
tentitB dicentesadhuc exigi duo membra. Si quis dicat, quod in cordis substan-
Et alii dixerunt, quod adhuc exigerentur tia sunt triplicia (ihi loco triplicium fdo-
plura quam duo. Aristoteles autem voluit rum villorum habet onim : tihi oxtcnsa
principium nutrimenti esse a corde^ etab in longum por quie trahit, ot habet fiUi

eodem esse principium crementi per to- cxtonsa in latum per quse expollil, et fiha
tum corpus. Galenus autem dixit princi- circa so gyrantia por qme gyrationis
pium spiritus ot arteriarum csse cor, lie- perlicit motuin : ot liorum motuum est

par autem principium esse venarum et principium : lioc itorum slare non potest,
sanguinis. Aristotelos autem omnium ho- (juouiam stomachus ot oliam lu>par liabciit
rum principium dixit osso cor. (^lausa omnes hos motus per villos, aut por lila :
216 I). ALB. MAG. ORD. PRyED.

non ergo cor est luiiversalc priucipiuui uosiB. Avicenna antein dat instantiam

liorum moluuui in tolo coipore, et sic utrique in hoc quod corallus, quae est ar-
non erit meml)runi priucipalc. l)or durissima, in inodum lapidis nascitur
Oportet ergo ex Iiis altorum diiorum ex mari in terra moUi. Ego autem dico,
concedere, quod aut cor non est mem- quod licet Avicenna contradicat in hoc
bruui principale, aut si est principale, tam Aristoteli quam Galeno, cogitur ta-
eritprincij)ium nutriuvcnti et incremenli, men concedere dicta illorum, in quantum
et motus, et seusus, sicut patebit in se- illi concedunt oportet enim, quod ranms
:

quentibus. Ex boc enim contingit, quod cresccns ex radice assimiletur in illa na-
alius est pulsus in doimiente qui conjiin- tura radici per quam crescit ex ipsa. Et-
ctus est cum colore digestivo cordis : et si eniin ex radice generetur ramus, et

alius est in vigilante quando calor idem forte ex virtute expulsiva in eadem radi-
expanditur ad exterius : et alius est in ce generetur aliqua supcrfluitas similis
movente, quando calor cordis multipli- verrucie, autetiam glandulee, quae sit su-
catur et alius in quiescente, quando ca-
: perfluitas stiptica, quainon apparct ali-
humido stante.
lor residet in quid esse de arboris natura, et ideo neque
autem duabus rationibus
Aristoteles esse de natura radicis tamen pro certo
:

ostendit omnium horum cor esse princi- in alia ratione dicitur ramus generari
pium quarum prima est, quoniamquod
: ex radice, etin alia dicitur ratione super-
est caloris principium, est principium di- fluitas illagenerari secundum
ex radice et
gestionis et nutrimenti quse fiunt per ca- materiam et secundum efflciens. Adhuc
lorem, et principium venarum quee nutri- autem in alia ratione dicitur ramus gene-
mentum deferunt. Cor autem esse caloris rari ex radice, et in alia ratione dicitur
totius principium nos probabimus in se- arbor generari ex terra : et ideo etiam
quentibus istorum librorum, et in isto aliter generantur venae ex radice vena-
eodem libro. Alia autem ratio est quo- : rum, et aliter corallus ex terra niolli. Pro-
niam hoc est principium venarum, ad bavit autem Aristoteles in Metaphysica
quod nulla vena aliunde directa vadit, et unumquodque generari ex convenienti.
a quo omnes vense protenduntur nullum : Major autem est assimilatio cordis sub-
autem omnino membrum tale est in cor- stantiae quae fllosa est, cum venarumsub-
pore animalis prieter cor : oportet igi- stantia, quam hepatis quod est caro mol-
tur ipsarum venarum esse principium. lis. Et ideo dixit Aristoteles quod cor est

Galenus autem concessit, quod nulla ve- principium venarum quietarum et pulsa-
na venit ad cor, nisi illa quae intermedia tilium. Et secundum hoc in dubium ve-
extenditur inter cor et hepar. In nervis nit id de quo adeo cerlus erat Galenus,
autem non inteUexit Galenus, qualiter quod voluit ponere multum aurum hoc :

aliquid est principium mediatum sic- autem est, quod per anatomiam voluit
ut cor nervorum licet mediante cerebro :
probare, quod illa vena et nervus qua^
lioc enim eum non intelligere ostendit reperiuntur in latere cordis,non orirentur
causa dicti quam assignat, diccns cere- a corde. Aristoteles autem sui dicti ad-
brum esse principium nervorum, ideo huc aliam assignat rationem, et hsec est,
quod continuatur cum ipsis. quod cor est in medio membrorum
Adhuc autem Aristoteles dixit, quod principalium sicut rex in regno. Id au-
omne quod nascitur essentiahter ab ali- tem quod est principium, sequaliterha-
quo, debet habere similitudinem essentia- bet distare a suis extremis.
lem cum hoc concedit Galenus.
illo : et Galenustamen, quia videbat quodana-
Et infert Aristoteles, quod quia hepar est tomatici inchoabant anatomiam venarum
in toto carnosum, non potest esse princi- ab hepate, dixit venas non pulsantes ori-
pium venarum, quse nullo modo sunt car- ri ab hepate, et firmavit illud per duas
 LIB. III DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 217

rationes, quaruin prinia est htec : quia in hoc, quod oriantur a dextro cordis ven-
vena quse est inter cor et hepar, oculo triculo. Nam qugedam animalia, ut dicit,
videtur esse ramus vense jam divisse in non habent distinctionem in corde. Sed
gibbo hepatis : omnis autem ramus nas- hoc frivolum est quia Aristoteles inten-
:

citur ab alio majori se et priori cujus est dit quod a corde oriuntur, et a dextro
ramus. Majusautem quod colle-
illud est oriuntur, quamvis distinctio aliquando
ctum est ex ramis dividentibus ipsum et : non appareat. Est enim in rerum na-
hoc est in hepale, et non in corde igi- : tura ssepius,
quod propter parvitatem ef-
tur stipes ilHus rami est in hepate : sub fugit sensum.
autom sunt radices
stipite : igitur radix Redeamus autem ad probationem qua
venarum est in hcpate et : sic per conse- utitur Aristoteles, demonstrando quod
quens venoe oriuntur ex hepate. Et si di- sanguis generatur in corde : htecenim
ceretur, quodorirenturacorde, oporteret est triplex. Una quidem est : quoniam
animal et hominem esse in dispositione ubi estvirtus cibalis, ibi est generatio ci-
venarum arborem inversam, cujus stipes bi universalis raembrorum : in corde au-
et radix ex ramo orrrentur et hoc est : tem est virtus cibalis, ut dicit Aristote-
contrarium virtuti plantativse in vegeta- les, et ex praecedentibus est probatum :

bilibus, in qua animaliacumplantis com- igitur ibidem est generatio sanguinis qui
municant. est universalis cibus membrorum. Se-
Ad hsec autem dico, quod quia anato- cunda autem est h«c : quoniam quod est
mia sequitur divisionem, ideo incipit principium vena?, est principium sangui-
ab hepate, et ponit liepar principium es- nis sed cor est principium venai, ut
:

se divisionis venarum : sed tamen non constat ex prffihabitis. Galenus conces-

est primum in ratione principii : nec sit quidem primam propositionem pri-
similiter crescunt venai in animalibus et mae probationis, et similitcr concedit
rami in pLantis. Vena> enim extendun- majorem secundi syllogismi, et negat
tur recte et reflexe et gyrant in cir- omnes alias. Sed ex tertia probatione
cuitu : et hoc non lit in ramis planta- convincitur, qusetahsest quoniam quod :

rum. Et adhuc si daretur, quod essefsi- est principium venarum, non debet nu-
mile crementum venarum et plantarum, ex venis qu» sunt in ipso, sed po-
triri
non valoret quod dicit : quia nos videmus tiussanguinem infra roceptacula sua di-
in plantis quibusdam, quod inveniuntur gestum venis deportandum ministraro.
ramuli valde tortuosi, sicut in cucumere Gum ergo non sit tale hepar, sed cor, so-
et vite : et ramus aliquando invenitur lum erit cor principium venarum et san-
grossior radice in quibusdam plantis, guinis.
quando videlicet pars agri quae tangit (jalenus autem e contra instat ot si-
ramum, forte subtilius et facilius mini- gnis probat, quod sanguis generetur in
strat nulrimentum, et forte ramus rario- liepate : quoniam vasa deputata suporflui-
ris substantiae est quam radix, et tunc tatibus sanguinis sunt in circuitu hepatis
crescit ramus ultra quantitatem radicis. etnon cordis, sicut diximus in capitulo
Hoc autem quod sensibilitor fert instan- nono do rationibus Galefu.
tiam contra dictum Galeni est, quod vi-
demus in grano hordei, quod cumjacitur Adhuc autem dicit, quod nuHum mem-
in terram, emittit a se parvulum ramu- brum invonitur nutriri ex sanguine dela-
lum, a quo spargitur parva radix et cre- to a corde, nisi solus pulmo, sed omnia
scit ex hoc canna calami magna et spica invoniunlur nutriri sauguinc delalo ab
multo major quam radix. Nonautemtan- hopato hoc autom est principium san-
:

tum in hoc quod venae oriuntur a cordo, guinis, a quo sanguis univorsalitor dori-
contradicit Galonus Aristotolis, sed etiam vatur ad nutrimentum mombrorum. ILec
218 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

igitur sunt quae invcniuiilur in rationibus ctas postea conjungat : quia nos scnsu
Aristotclis et Galcni. videmus in arboribus cor primo formari,
Incipiamus autem nunc dctermiiiare etcxillo ficri membra : et ea quse divisa
hanc inductam contrarieiatcm, diccntes sunt, videmus non conjungi postea, nisi
quod in veritate prima pricparatio digc- per accidens, sicut unitur ramus divisus
stionis ultimi cibi qui est sanguis, est in cum planta per insertionem. Ilffic igitur
hepatc, sicut ct in stomacho prima inci- sunt quae de contradictione ista dicere
pit digcstio nutrimcnti : sed in corde cst volebamus. Os autem quod invenitur in
complementum digestionis sanguinis, ex corde, secundum Aristotelem non est in
qua digcslionc sanguis eflicitur cihus ipso, nisi ut sitfundamentum motus cor-
membrorum. Quod ut melius videatur, dis.

oportet scirc quod in venis pulsantibus Aristoteles etiam dixit, quod quaedam
est minus de sanguine, ct plus de spiritu, animalia in corde habent tres ventriculos,
et cst sanguis calidus complete digestus, et quaedam duos, et quaedam unum et :

et in non pulsantibus est sanguis multus, illa quidem quae habent tres, ideo habent
et non spiritus, vel valde paucus, et est ut proportionetur in eis digestio sangui-
sanguis crudus et indigestus : et in ex- nis grossi et subtilis et mediocris, sicut
tensione venarum pulsans equitat non diximus in cordis anatomia. Quae autem
pulsantem, ut ex virtute cordis quse est habent duos, habent eos propter duas
in pulsante, sanguis qui est in quieta re- partes suorum corporum. Quae autem
cipiat complexionem digestionis : et hoc habent unum, sunt frigida et grossa nu-
jam concessit Galenus : propter quod pa- triuntur. Galenus autem dixit, quod nul-
tet, quod principium digestionis in toto lus habet tres ventriculos tamen con- :

corpore est virtus cordis, et per conse- cessit in medio duorum esse foveam, et
quens vena quae est inter cor et hepar, hoc ad idem redit. Galenus etiam dixit
principiabitur a corde, et non ab hepate : quod animal non habens pulmonem, non
quoniam quod est principium et perfi- habet dextrum cordis ventriculum, eo
ciens sanguinem, erit principium vasis quod non indiget sanguine subtili in nu-
sanguinis deferentis. Et iste est intelle- trimentum pulmonis praeparati. Dixit
ctus Aristotelis. Sccundum autem Imnc etiam Galenus,quod omne animal habcns
intellectum hepar accipit a corde, et cor cor magnum supra res sui gencris, est
non accipit ab hepate. timorosum. Vise autem illius cordis sunt
Avicenna autem tam Aristoteli quam amplae, etlocus cordis magnus, et calor
Galeno contradicit in hoc quod dicit, paucus, et non potcst calefacerc sangui-

quod in principio generationis virtus for- nem, sicut accidit in animali quodam
mativa ex una parte materiae fecit cor, ct quod simile est catto, quod timidissimum
ex alia hcpar, et postea conjungit inter est. Animal autem quod habet cor me-
ea per venas quas fccit ex tertia parte : et diocre, est audax. Adhuc autem animal
hffic opera facit simul, etnon successive : secundum suum genus habens cor ma-
sed est in eis ordo naturce et non tempo- gnum, et calorcm multum, est animal
ris. Si enim sic divisa sunt membra se- non pingue, sed macrum quoniam ca- :

cundum distinctionem partium materise : lor magnus per amplas vias cordis egre-
tunc divisse erunt operationes membro- diens, consumit superiluum aquosum
rum, et unum membrorum non indigct quod est in nutrimento ipsius et ideo :

alio, quod est contra Aristotelem et (ja- toUitur pinguedinis materia.

lenum. Haec igitur est sententia Averrois tam
Adhuc autem non videmus naturam contra Aviccnnam quam contra Galenum
sic operari, quod simul faciat duas partes pro Aristotele prolata.
in plantis vel animalibus, et divisim fa-
 LIB. III DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 219

et esse exivit ab ipso. Et hse omnes jam

probatae sunt in antehabitis lil)ris, quibus
addimus unam, quam in sequentibus
proprio loco probabimus, et est haec,
quod cor est principium generationis
et esse omnium membrorum corpo-
ris.

dicimus quod
llis igitur sic suppositis,

id quod dat cibo formam qua complete

CAPUT VI.
est cibus, est cor, et illaforma facit, quod
naturaliter non tractus violenter tendit
ad corporis nutrimentum supraet subtus,
et a latere secundum exigentiam gene-

rantis. Tale enim est generans, sicut di-

ximus, sequentes Aristotelem in libro de
Et est DiGRESSio declarans opinionem Nutrimento : et secundum Aristotelem
nostram de altercatione Aristotelis et hcecforma completse digestionis procedit
Galeni. ex medio thalamo cordis et hoc dicunt :

prima et secunda propositio.

Adhuc autem dicimus, quod cum cor
sit principium facturae totius corporissic-
ut dicit tertia et ultima propositio, opor-
tet quod virtus qua efficitur cibus com-
plete in ratione cibi, sit a corde, et non
ab hepate quoniam hepar in substantia
:

Opinio autem nostra fundata cst supra sua incompletum est membrum valde,
propositiones jam in antehabitis libris non habens sensum necpotest in eo esse :

naturalibus prolatas, quarum una est, sedes aniinae propter quod peccavit Pla-
:

quod omne quod est cibus universalis to ponendo in eo animara concupiscibi-

luembrorum, habet in se formam qua lem et peccatum illud secutus est Gale-
:

movetur ad membra quse nutrit. Alia au- nus. Et quodcor est dans hujusmodi vir-
tem est, quod illa forma quee est in ipso tutem sanguini, ideo est principium san-
a generante est, eo quod motus ad lo- guinis, non quidem secundum rationem
cum sic est agenerante, quod cum gene- calorisrubei, quia ille jam incipit in me-
rans dat ei formam, dat ei ea quae consc- saraicis, et intenditur in hepate, sed se-
quuntur formam illam, qua3 sunt motus cundum completam cibi rationem. Et
et locus aut quies in loco si jam est in ideo cum tres sint digestiones una qui- :

ipso. Tertia autein est, quod antequam dem est in stomacho separans sui^erflui-
cibus sit assimilatus isti membro vel illi, tatem siccam a cibo : secunda autem est

hal)et in se cibus formam universalem, in hepate, per quam substantia cibi sepa-
qua cibi habet rationem, et qua movetur ratur ab aquoso humido superlluo et is- :

ad corpus universaliter. Quarta autem tae duae sunt tantum depurantcs massam
est, quod illa forma est in cibo ab aliquo cibi, quae tamen est in orilicio venae quae
universali generante, quod liabet ratio- estinter coret hepar : per calorem cordis
nem principii formativi ad totum corpus. accipit perfectionem digestionis tertiie

Quinta auteni est, quod id quod esl prin- universalis, et in liac confert ei formam
cipium generationis et esse, hoc est cibi qua efficitur cibus ultimus universa-
etiam princii»ium conservationis et nu- lis, post quam nihil reijuiritur uisi ut as-

trimenti ejusdem, quod per generationem similctur membris : etha^c assimilatio est
220 D. ALB. MAG. ORD. PR^I).

del(M'minatio cx iiniversali forina cibi ad scd multaruni, eo quod i])suin oportuit

approjnialuni linic nicnibio ct illi : et cssc principium totins. Est cnim in ipso
haec est causa, quod Aristoteles redar- caio, et sunt (ila irij)licia, et sunt panni-
i;uit Platonem, quod appctitivam posuit culi, ct j)roccipuc in basi cordis et fora-

in licpalc, et animalcm in cerel)ro, ct vi- minibus ejus : et pcr panniculos quidem

talem in corde, quasi divideret animam : est principium venarum quietarum ct
quia anima una existens virtutc conjun- pulsaliliuni, quas virtus informativa sicut
cta operatur ex corde. Huic avitem simile congruit indurat, el mollificat, et dupli-
est in ccelestibus, quoniam in coelo om- cat, et simplices relinquit : sicut etiam ad
ne lumen et calor formans est in solc so- congruam formam vitae alicui potcntiae
lo : propter quod etiam solis nomen acce- format quodlibet membrum. Per sub-
pit. llicautem secundum quod slellis stantiam autem suae carnis cst principium
quasi quibusdam membris applicatur, carnis, et praecipuc carnositatis hcpatis
divcrsas accipit appropriationes. De hoc per sanguincm, quae in generatione mit-
autcni satis in antehabitis libris determi- titurad formationem ipsius, quae procul
natum est. dubio nullam omnino haheret virtutem
Ex hoc autem sequitur necessario, alterandi et praeparandi cihum, nisi pro-
quod etiam venae omncs oriuntur a cor- ccssisset a cordc : ct ex hoc etiam mem-
de : et vis digestiva quse est in venis, ne- bra quaelibct determinata in corpore ha-
qnaquam esset in eis, nisi a corde proce- bent virtutes particulares cibum sibiassi-
derent. Sapicntissimc enim dixit Aristo- milandi. Nos enim scimus ex his quae
teles, quod idcm esset principium dige- Aristoteles in secundo Whvo primsephilo-
stionis completae, et sanguinis. Et dece- sophiae demonstravit, quod omne quod
ptus est Galenus, quia credidit quod esl in multis per unam rationem pailici-
idem esset principium venae secundum patum ab uno soloprimo quod
illis, estin
venae speciem, etvirtutem digerendi quae est causa omnium istorum in quantum
est in ipsa, quod est principium ramosi- illud commune participant. Et ideo opor-
tatis. Et hoc omnino est falsum quia : tet primum principium digcstionis com-
ramositatis tres sunt causae, et una sola plctae esse unum solum : et quaecumque
est causa substanliae et virtutis venae. participant aliquid digestionis, non habe-
Tres autcm causiB ramositatis sunt istae. re virtutem digercndi nisi in quantum
Una quidem quo attra-
loci diversitas a creata sunt ab ipso. Jam igitur patct ve-
hitur, et ad qucm deducitur alimentum. ritas ejus quod dicit Aristoteles, et causa
Alia autem est separatio substantiarum deceptionis Galeni.
ab invicem quae sunt in cibo : et quia Nos autem in primo libro scicntiae is-
separatio lit in hepate, idco sicut cir- tius anatomiam tcximus, incipientes ab
cumposita sunt stomacho intestina reci- eo quod est principium ramositatis, ct
pientia superfluitatem siccam, ita circum- non ab eo quod est principium substan-
posita sunt vasa hcpati quae recipiunt tiae et virtutis venarum. Vena cnim quae

humores aut aquosos, aut terrestres, aut est inter cor et hepar, sicut diximus, non
intensos. Tertia autem causa est divisio est ut cor nutriat, sed cor nutritur ex
massae nondum dcpuratae, ut faciUus nutrimento completo in seipso, substan-
praeparetur et coletur : et quia hujus di- tia ejus influente : sed est ut deferat in
visio fit in hepatc et praeparatio ct colatio, omne vas virtutem cordis quae complet
ideo minor est ramositas venarum in he- digestionem. Omni autem eodem modo
pate quam in corde. dicimus de nervorum principio quo- :

Dicentcs igitur sic oriri ex corde vcna- niam absque omni ambiguitate convin-
rum rationem et substantiam, dicimus citur per propositionem superius indu-
cor non esse simplicis unius substanti*, ctam, quod omne quod in uno et eodem
 :

LIB. HI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 22t

corpore operatur potentia vitae, tantum hoc Phito non vidit, et discipulus qui
habet ununi idem ad quod reducitur
et secutus documenta tgus
est Galenus.
universitas hujusmodi potentiarum et : Ilic autem in tantum hipsus est, quod
qualis est reductio potentiarum hujusmo- Aristotelem qui solus vidit veritatem et
di ad unum sicut ad causam, tahs etiam necessitatem istam, dicit errare et in
est reductio organorum ad unum idem errorem inducere medicum, cum ipse
quod est principium omnium eorum, adeo errore imbutus sit, quod veritatem
sicut nos ostensuri sumus in sequentibus ernu-em appellavit.
istius scicntiae : proptor quod nervus qui Sunt autem multi modernorum qui
est inter cor et cerebrum, oritur procul consentiunt Galeno, eo quod signa quse
dubio a corde a viliis longitudinalibus inducit et rationes sunt sensibiles et vul-
qui sunt in ipso, quos virtus formativa gares, quamvis sint falsa omnia quae in-
indurat et mollit et dividit et unit secun- ducit, sicut etiam ahi ante nos ostende-
dum exigentiam motus et sensus, quos runt, Avicenna videHcet^ et Averrocs. Et
cor operatur in organis sensuum : fons scias, quod quicumque dicit plura mem-
enim primse sensibilitatis et primi motus bra teque principalia esse in aniinaU,
localis qui est in membris, non potest quorum unum non accipit ab aho, ille

reduci nisi ad unum motorem primum est de secta Phitonis, et cogetur dicere
compositum ex primo sentiente et primo plures animas esse in corpore uno, sicut
movente immobili, et ex ea parte corpo- docuit Plato. Sed non est inventus ali-

ris, quae primo participat motum et quis Peripateticorum qui hoc fuerit opi-
sensum, sicut optime sciri potest per ea natus.
quse inevitabiliter demonstrata sunt in His autem sic habitis, facile est re-
octavo libro nostrorum Phijsicorum. spondere objeclis a Galeno : quia fere jam
Sensus autem non est in cerebro, quia omnino soluta sunt. Dicemus enim, quod
ipsum non sentit motus
: nec primo est vena quam Aristoteles dicit oriri a dextro
in ipso, cum ipsum non moveatur sed :
non pulsans. A si-
ventriculo, est quieta,
utrumque istorum primo tem])ore et na- nistro autem oritur vena pulsans, sicut
tura ostendemus in decimo sexto hu- dictum est sed tantum est dilferentiae,
:

jus scientia?Hbro inesse cordi prop- :

quod cor est principium arteriarnm se-
ter quod aliud est principium sensus, cundum esse et substantiam, et princi-
et aHud sensus virtutem determinans pium a quo ramilicantur sed in venis :

et distinguens et approprians. Princi- non pulsantibus non est principium ra-

pium autem sensus et motus est cor milicationis, sed substantise tantum. Et
approprians autem et distinguens sensus dicemus, quod certitudo anatomi» non
determinans est organa determinatorum ostendit nisi ramiricationem, quia illa est.
scnsuum. £t quia principium utriusque sensibilis : non autem ostendit princi-
istorum jam cor probatum est esse, ideo pium esse et substantiae, quia illa non
necessario concluditur cor eliam esse nisi per rationem accipi potest. Dicimus
principium nervorum qui sunt instru- insuper, quod non est in venis sicut in
menta quibus sensus et motus per cor- plantis : quia plantse inferius Iiabent ra-
pus distribuuntur : et dicenms tunc ut dices ori similes, et os habet animal in
prius, quod ahud est principium esse et supremo sui : et ideo nihil prohil)et quin
substantiae nervi, prout sunt instrumcn- ramositas venarum sit extensa ad cihum
ta sensus etmotus secundum se et aliud : et ad membra, uhi principium non est
est principium ramositatis eorum. Divi- earum. Ne(|ue aliquid liahet nccessilatis

sio enim et determinatio sensuum est quod dicit, niHpie simililudinis. Dicemus
causa ramositatis, et principium quod etiam vasa superfluitatum esse circa hc-
dat nervo esse et rationem est cor : et par, eo quod i])sum est pra^parativum ct
222 1). ALB. MAG. ORD. mMD.
collalivummasstechyli, ol non complcti- est ita conjuncta ct conlinuata in unum
vum, sicut patct cx pnchabilis. Conccdi- mcuibrum sccundum divcrsas partcs cor-

mus autcm non csse hepar, sicut neque poris, sicut cst crcatio conjunctionis et

alia mcmbra cssc requc principalia sicut unionis venaequoniam omnes venae
:

est cor, sicut patct cx praeiuductis. sensibilitcr ap[)arcnt in corpore macro

rcduci ad unum unde ramificantur. Nervi
autem sparguntur valdc et maxime apud
juncturas et llexiones ossium et minor :

pars quae convenit in unum, est in inte-

riori genuum : ct deinde sunt plures par-
tes habcntes nervos quae convcniunt vi-
gori corporis, et magis illae quae ex parti-
bus procedunt ad partem dorsi et gyra-
CAPUT VII. tiones spatularum : enim phires ner-
ibi

vi conveniunt, ct horum non ita appa-

ret reductio ad principium. Consequenter
principium ramositatis nervi longe distat
a principio substantiae ipsius : et non est

sic in venis quietis et pulsantibus.

Nervus autem ille qui proprie liga-

De anatomia et dispositione nervorum in mentum vocatur, non proprie numeratur

communi secnndum quod redeunt inter nervos, propter causam quam in

ad cor tamquam ad principium. primo istius scientiae libro diximus : quia

hcet oriatur ex panniculis involventibus
ossa, tamen non sentit, et aftigitur se-
cundum suam radicem et extremitatem
suam utrimquc ossibus quai ligat, ita

quod videtur principiari ab ipsis et ter-

minari ibidem, ac si unum ossium sit

principium ejus et alterum sit ad quod

His autem sic determinatis, tempus terminatur. Sic enim ossa quae conjun-
est ut ad propositum revertamur, dicen- guntur ad inviccm, sunt ligata cum ncr-
tes quod secundum praedicta nervi na- vo ligamcntali ct in locis omnium os-
:

tura et dispositio est secundum quod re- sium talis est multitudo nervorum ta-
feremus. Radix cnim nervi et principium lium.
esse et substantise ejus est a corde : quo- Amplius autem nervus naturaHter fin-
niam in ventriculo majori ventriculorum ditur in longum, et non in latum quod :

cordis est ncrvus : et creatio quidem natura fecit, ne facile per extensionem
substantise vcnce pulsantis sive orthi, frangatur quia quae in latum finduntur,
:

quia orthi Antiqui pulsans esse dicebant, facile franguntur, sicut ostendimus in
est similis creationi substantise nervi, co IV nostrorum Meieororum : et ideo ex-
quod utraque est dura ct fortis, et in hoc tendi potest multa extensione.
quod extrema ejus in quibus filariter ad- Adhuc autem in circuitu nervi humi-
haerent cordi, non sunt vacua sive conca- ditas cst viscosa, ex qua generatur et se-
va, et sunt fortia cxtensa in corde sicut cundum matcriam et secundum naturam,
venae qugedam filares. Fortia etiam sunt et nutritur ex eadem.
in extrcmitatibus illis in quibus elonga- Oportet autem scire, quod venae quae-
ta a corde tanguntur ossa. Sed creatio dam per abscissionem partis substantiae
nervi secundum suam ramositatcm non earum iterum conjunguntur, sed non
 LIB. III DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 223

ncrvi. Si eniin vense non recuperarent subtilesnon manifestos et ideo ncrvi :

partos abscissas, non recresceret caro ab- non manifestantur in piscibus, prsetcr
scissa quia illa sine vcnarum abscissio-
:
iUos qui sunt in flcxuris alarum qua' pin-
ne abscidi non potuit. Sed ncrvi non re- nulx vocantur. Ncrvorum autcm sub-
crescunt si absciditur pars ex ipsis, ct tilium filo assimilatorum natura est inter

ideo remanet locus cum cicatrice. Si au- naturam ncrvi et vena3 ct in ahquo ner-:

tcm iindatur ncrvus longum, facilc

in vo invenitur humiditas aquosa aliquan-
consolidatur : duo pcr la-
et si secetur in do, qua> similis est aquositati sanguinis :

tum, consolidatur quidem, sed difficul- ct illi sunt contcxti cx natura qua^ est in-
tcr, eo quod frequenter in sc rctrabuntur ter naturam aliorum nervorum et natu-

partes ejus extensae, ita quod una alte- ram venarum. Et similis huic modo invc-
ram non attingit nisi fiat arte subtili et nitur modus in sanguinc quorumdam ani-
labore. malium,ctnoncujusUbctanimalis etcum :

Amplius nullus nervus omnino est in aufertur a sanguine talis natura viscosa,
capitis juncturis superioribus : quia ossa non coagulatur : et si remanscrit, in ipso
capitis superiora non conjunguntur nisi coag^ulabitur. Hic autem modus filositatis

per suturas serrales, sicut in primo libro aquos», non invenitur in sanguine cervi
bujus scicntiae jam determinatum est. ncque tauri quaproptcrnon coagulatur,
:

Major autem multitudo nervorum est scd induratur ct exsiccatur amissa humi-
apud manus et pedcs et costas et gyra- ditatc, sicut etiam aliud cx terra et aqua
tiones spatularum et coUum et spondi- commixtum. Sanguis autem cervi pa-
lia. rum coagulatur, sicut et lcporis, sed non
Adhuc autem omne animal hal)cns coagulatur coagulatione forti, sed lcvi,

sanguinom, habef nervum. Animal au- sicut est coagulatio lactis, in quod non
tem non habcns sanguinem, et non fle- ejicitur coagulum.
ctens membra pcr modum juncturarum, venarum et ncr-
Ista igitur est natura
quoniam caret manibus et pedibus et vorum omnium tam grossorum quam
aliis ossium flexuris, habet nervos valde gracilium.

kYS^i
224 D. ALI5. MAG. ORD. PRvED.

TRJL€TATUi§l II

De membris similibus aliis quce non sunt continua^ sed

consequenlia in corpore.

et non continua sicut nervi et venie et :

conjunctio eorum semper est composita

ex pluribus ossibus, eo quod in omni
conjunctione qutedam ossa cum quibus-
dam componuntur, ita quod os numquam
est in junctura solum per se in aliquo
membrorum quod participat ossium con-
junctionem. Spondilia autem quee sunt
GAPUT I. fundamcnta omnium ossium, sicut in
primo libro diximus, sunt quasi in figura
armiilarum rotundarum et initium eo-
:

rum est a parte capitis, ubi caput ct os

capitis cum primo spondili colli conjun-
j^untur. Os autem quod craneum sive
testa vocatur, non in omnibus
capitis
De osshtm natura et dispositione, et de animalibus secundum unam et eamdem
disposilione cartilaginis, et cornibus, est dispositionem. Forte enim erit ex osse
et nnguibus, et solea, et rostro. uno sicut in cane, et serpcnte et forte :

ex pluribus, sicut in homine : et etiam

homo habet os sincipitis, quod coronale
vocatur integrum et hoc multa anima-
:

lium ahorum habent lissum, cum tamen

hominis craneum sit compositum ex ossi-
bus multis : et sunt suturse in ipso : et
est quidem initium spondilium a parte
Ossa vero qu.T sunt in corporibus ani- capitis, ut diximus sed linis eorum est
:

malium consequentia sunt ad invicem, in osse ancharum. Armillae autem om-

 LIB. III DE ANIMALIBUS, TRACT. II 225

nes applicantur ad invicem, ita quod di- tes cetorum in suprema parto quse non
recte super eas est capitis ossiuui coni- est concava.
pago. Ossa vero concavilatum sive furcula-
Suturce autcni capiluni mulierura suni rum humerahum, appiicantur per liga-
rotundae : in viris autem conjunguntur menta ossibus spondilium et costa?. simi-
ad radicem ct principium unum per nio- litor sod ox parto poctoris sunt quaedam
:

dum ligurGe trianguli, et prcccipue postc- costulse quee applicantur costis a posto-
rius in osse laudee. Sicciora enim capitis riori venientibus, ut sic pectus chiudatur
viri ossa magis acuuntur acutiori calido : ad os quod ante concludit poctus. Quae-
ct humidiora capitis ossa fceminarum lie- dam autem sunt inferiores costae quae
bcti calido rotundum sicut
rotantur in tumori ventris dant locum, quae ex parte
quando aliquis inflat viscosum humi- anteriori ad nullum omnino os applican-
dum. Jam tamen inventum apparuit ca- tur. NuUum cnim ost os in ventre ani-
put viri, in quo nuUa omnino fuit sulu- malium aliquoium. Ossa autcm quae gy-
ra. Os autem capitis non quidem est rationom habont in spatulis, sunt posiia
compositum ex quatuor suturis iantum, per applicationem super ipsarum ossa
sed sex^ quarum dute sunt apud auricu- spatuhirum : et ha^c sunt adjutoria et
las super parietes capitis : et quatuor humeri, et posteasunt ossa focilium sive
aliae sunt, quarum tres sunt superius in brachiorum ot duarum rascotarum, qua^
capite, longum, et una i'ctro quee
una in sunt sicut cahab, hoc est, calcaneum
una ante per trans-
Uiudae ost similis, et manus. Ossa autem coxarum applicantur
versum coronalis facta una autem qu?e : per alligationom ossibus quocumque, hoc
remanet, est inter os coronale et os fron- est, ronum uirimque. Et post illa sunt
tis. Ossa vcro genarum continuo sunt ex- ossa crurium et pedum ot non est di- :

tensa ex anteriori ossis capitis quod pc- vorsitas inter ossa animalium qute ha-
trosiim vocatur. l)ent sanguinem simul ot podos nisi par-
va. Non onim divorsantur nisi in molli-
Adhuc autem est os mandibulae supe- tio, ot duritie, et magnitudine, ot parvita-
rioris ot inferioris. Omne autem animal te. Amplius autem in ossibus quorum-
movet mandibulam inferiorem prseter dam animalium est medulla, et in quo-
tencheam quse movet superiorem et hoc : rumdam non et quaidam habent par-
:

dictum est de his quae inferius et superius vam modullam in ossibus suis ot haec :

habent mandiljulas et in ore. Sunt enim in paucis ossibus habont modulhim, sic-
quidam pisces habentes ossa mandibula- ut in leono, in cujus ossibus non inveni-
rum in gutture : et lateraliter contra se tur medulla, nisi in ossibus coxarum et
''

movent utrasque, sicut in praehabitis di- focilium, et subtilis et pauca ossa enim :

ximus. Et dentes quidem animalium sunt lconis oxcollunt in duritie fore omnium
infixi tam in ossibus genarum qu;e est animalium ossa. Et Jmjus signum ost,

niandibula superior, quam etiam in man- quia quando colliditur unum cum alio,

dibula inferiori. Fortassis auicm dentcs emicat ignis ox eis.

quoruindam animalium erunt perforati Amplius autoni inter aijuatica dolphi-

perforaiione pertingonte usquo ad radi- nus habot ossa, (?i coio, vX non spinas.
ces dentium, ita quod vidontur esse cul- Ossa vero aliorum habontium sanguinem
mi in quibus alia substantia inlixa est ex animalium divorsantur modicum, sicut
parte radicum : ot forte non erit ita, sed ossa genorum avium, ot spinju marino-
sunt os continuum ai)tum sculpturse, quse rum quoniam quod exois gonorat aninuil,
:

iit fcrro propier ossis concavitalem et so- (>si grossa^ spiuic, ut celcti. Ovantia vero
liditatom, sicut formas incisionis rcci- haboni s|»inas spondilium similcs spondi-
piunt dcntcs olephaniis suporius, ot don- llbus ipiadiupcdiim. (icnora aulom pi-

lo
 220 D. ALB. MA(;. ORl). PT{/EI).

sciuni liahoiit propriun), (piod videlicelin Amplius autem in corporibus anima-

cai'nibus suoruni ossium sunl spin.T gra- liuni sunt adhiic alia inenibra non in
cilcs pcr se ad alia ossa non conlinuaUi\ t(»l() assiinilata ossilius sive carlilagini,
Serpentes vcro (>tiani liabent spinas si- n('(|ue in toto elongata alteratione ipso-
miles spinis pisciuni. rircatio vero ma- ruin, sicut sunt ungues, cornua, solcffi,

gnoruni ossiuni inajorum animalium et unguhe, (;t rostra avium : et omnia ista

ovantium animalium
est similior ossibus curvabilia sunt : os vero non incurvatur
majoruni : et ossa ovantium parvorum neque Ih^ctiiur, sed potius contunditui-.
sunt similia in creatione ossibus parvo- Colores autem corniium et solearum et
rum, quorum creatio est similis spinis. unguium sunt secundum coh^rem corii

Amplius autem omne animal habens et piiorum : nigri enim corii est nigro-
sanguinem, liabet spondilia, aut ex osse, runi cornuum et unguiuin, et all)i corii

aut cx spina. Alia vero ossa corporis di- animal erit ha'c habens alba : et quod
vcrsantur secundum diversitatem mem- medii coloris, habebit etiam hsec medio-
brorum. cri colore colorata. Colores vero /Ethyo-
puin in unguibus sunt nigri sicut color
Amplius autem certissime sciendum corporis.
est creationem cartilaginis secundum ma- Adhuc autem multorum animalium
tcriam propinquam esse crcationi ossis, cornua sunt vacua apud caput, et supe-
ita quod ivre in natura eorum non est rius solida, pneter quain in cervo et ha-
distinctio nisi in mollitie et duritie : et bentibus cuni cervo naturam simileni,
sicut non recrescit neque consolidatur sicut caprea et equicervus, et hujusmodi,
os post praecisionem partis abjectic, ita qua? in utroque termino sunt dura, et

neque recrescit neque consolidatur carti- sunt inultie ramilicationis.

lago. Adhuc autem nullum animal mutat
cornua prseter cervum, et cervina ani-
Adhuc autem quorumdam agrestium malia, de quibus diximus in prcehabitis.
perforatur cartikigo, et est vacua absque Illa enim omni anno mutant cornua,
medulla, sicut et ossa quorumdam vacua nisi castrentur. In scquentibus autem
inveniuntur. Cartilago autem ejus quod explicabimus dispositionem cornuum eo-
est crleti vocatum, habet in cartilagine rum quLC castrantur.
medullsB similem humiditatem : et simi- Amplius autem cornua magis appli-
liter est de eo quod de cartilagine est in cantur corio et magis sunt tixa super ip-
parte spondilium. Cartilago autem inve- sum quam super os : et ideo dixerunt in
nitur in auriculis et in nasis animalium Phrygia esse animalia quiae movent cor-
et in quibusdam exterius ossium. Et est nua sicut movent auriculas.
animal quod in toto corpore non habet Adhuc autem omne animal habens
os nisiin capite, et loco omnium aliorum dentes et pedes, habet ungues. Omne
est cartilago, quod loco spoudilium
ita vcro habens pedes, habet digitos, prseter
non habet armillas, sed unam continuam elephantem : quoniam ille habet quidem
cartilaginem extensam per dorsum, et est digitos, sed conjunctos junctura latenti,
perforata continuo magno foramine va- 00 quod non sunt lissi et distincti ab
cuo, in quo est modicum humiditatis invicem : et etiam non dicitur habere
aquffi medullosse, et est piscis qui hu.so ungues omnino.
vocatur, qui est in Danubio. Murena Adhuc autcm ungues quorumdam sunt
etiam non liabet os vel spinam in cor- recti extensi, sicut ungues honiinis. Un-
pore, sed non habet talem cartilaginem gues autem quorumdam sunt incurvati : cl
loco spondilium. ideo vocantur wici, sicut leonis, et aquike.
 :

LIB. Tll DE ANIMALIBIS, TRACT. II 227

mositate : cum tamen squamse anima-

lium sunt quasi loc(j pilorum,
PiU vero animalium habentium pilos,

diversificantur in grossitudine et gracili-

tate et magnitudine et parvitate, secun-
dum diversitatem membrorum et corii :

quoniam si corium fuerit grossum, pili

etiam erunt grossi : et si fuerit in mem-

CAPIJT 11 bris muita humiditas profundata, erunt
pili molles, etpnecipue si humiditas illa

fuerit unctuosaet subtilis, et erunt ctiam

illipili longi etgraciles. Estenimpilus ex

vapore exeunte per poros, cum vapor

fuerit spissus et porus arctus, et hic va-
por exsiccatur ad tactum aeris et sunt :

Dc natnra et diversitate pilorum, et aliquando pili propter pulchritudinem

squaniariini ct plumarum aviuvi. sicut in barba, et aliquando propter ju-
vamentum ad defenden-
sicut in capite
dum caput. Aliquando vero sunt ex sola
superfluitate, sicut pili qui sunt in pecti-
ne et subascellis.

Pili etiam aliquando in animalibus va-

riantur secundum pascua : quoniam
quando bos mutatur ad fertilia et pin-
Pili vero non sunt nisi in spcciebus guia, erunt sui pili plures et leviores et
animaliuni generantiuni aniuialia, nisi molliores : quando ad infertilia mutatur,
qua^dam imperfecta sint animalia pilosa, habebit pilos duros conversos sive cri-
sicut quLcdam genera vermium, et forte spos ct grossos : et lioc contingit propter
quidam serpens qui dicitur esse draco siccitatem materiae in quam operatur ca-
pilosus iil capite sed continuam et spis-
: lor naturalis acutus in fame animalis : et

sam pilositatem non hahent, nisi anima- si mutatur ad fertiha pascua, fiunt pili e
lia generantia sibi similia animalia. In converso : quia illa sunt humida et nu-
ovantibus autem ambulantibus bipedi- trimentum ex ipsis sumptum est unctuo-
bus vel quadrupcdibus non est talis [ti- sum, hu-
ct cakir digestivus est in ipso

lositas, sed corium eorum estspumosum mido : non acutus, sed hcbes,
et ideo .

et rugosum squamositate quasi punicea aut moderatus. Simiiiter autem fit de

manifesta, sicut lacorta, et crocodilus lana ovium. Sed attendcre oportet in
squamas habens. Modi vero piscium omnibus his comparationibus, quod nul-
sunt diversi : hi enim qui faciunt ova, et la earum vera est, nisi quoad hoc in quo
ova eorum sunt graciha debilis corticis, lit comparatio : et possunt mulla alia

sunt in pluribus squamosi et non pilosi pricstare impedimcntum, sicut est in

qui vero sunt ex piscibus longi corporis, ovibus. Ovcs enim licct in pascuis ube-
sicut anguilla, et murena, et hujusmodi, ribus lanam accipiant moUiorcm secun-
carent corticc squamoso : et aliquod is- dum rationcm pascuorum tamcn quia :

torum animalium non invenitur ovarc, oves sunt animalia humidiv complexio-
sicut anguilla quam anchellr vocant Grai- nis, meliorcm lanam et molliorem fa-

ci, et quod quidam vocant asmoric et

id ciunt ex pascuis tcnuil)us ct salsis, quam
anchelrut. Ila^c enim genera omnino ca- ex uberibus et dulcibus, ct melius con-
rent eo quod narravimus, hoc est, squa- valcscunt in salsis et tenuibus pascuis :
228 I). ALH. MAG. OUI). 1>K/EI).

quoniaiH iuuc siccilas pascuorimi cuiu priinoe a^tatis impcdil coagulationcm et

humiditate superllua naturali facit teni- cduclionem tei"restris fumi, cum calor
pcranumtuni : ct caliduni lihcratuui a su- ejus sit hchcs ct nalans in Immido, sicut
pcrlluo iuuni<lo, trahit in [>ilos fumum alihi declaralum est in his qua' dc yElati-
unctuosuni (|ui niollis lauic est princi- l)us sunt disputata a no])is.
pium. Talis autem modus proportionis in ('utis vero hominis intei' perfecta ani-
omnihus ahis qua^ dicluri sumus est in- maiia cst valdc tenuis. jMagis cnim tcnuis
telhgendus. est corio aliorum animahuin quoe sunt
Diversantur etiam pih secundum di- secundum quantitatem sui corporis. Ver-
versitatem regionum, ideo quod divcr- micuh enim qui teredines dicuntur, ma-
sitas hal)itationis diversitatem facit com- gis tenue habent corium, eo quod sint

plexionum etiam in habitantihus in eis : intemperatie humiditatis et sunt imper-

quoniam pih hominum qui sunt in locis fecta. In omnil)us autem coriis materiale
calidis, sunt duri et crispi, sicut sunt pi- principium est humiditas viscosa muci-
li ^Ethyopum : ct hahitantium in hicis laginosa ex phleginate glutinosa, cujus
frigi(Hs, sunt nioUes : ct hujus causa sci- partcs multum sunt se tenentes. Et ha?c
tur in hhro de Natura locorum et loca- cadem humiditas diversificatur in eis se-
torum. cundum majus et minus, et abundatmul-
Adhuc autem quicumque pilorum sunt tum in corio vaccse et ovis ct hoedi, ita
recti, sunt molles : quia humiditas un- quod ex coriis illorum paratur gluten :

ctuosa est causa tam rectitudinis quam quod gluten in quihusdam locis melius
molhtiei. Quicumque autem sunt crispi lit ex vesiculis piscium, sicut priecipuum
curvi, sunt duri, eo quod siccitas in qua fit glutinuin ex vesicula husonis et ex ve-
egit calor acutus, causa est utriusque is- siculis piscis marini qui vocatur niurca.
torum. Contrahitur enim pilus in sui ge- Corium autem in onmi loco ubi abscidi-
neratione propter cahdum et siccum, et tur sine omni tactu carnis, caret sensu,
crispatur quando adhihetur ad ignem. eo quod non est nisi indurata et exsicca-
Adhuc autem niagna diversitas in pihs ta mucilaginosa humiditas quae ad cor-
invenitur, si qusedam animaha et mem- poris ebullit superficiem ad oinnia mem-
bra pilosa quihusdam aliis animahhus et bra corporis involvenda, preecipue ta-
memhris pilosis comparcntur. Ahquo- men sensu caret corium capitis, quoniam
rum enim animalium est talis nalura pi- in loco craneum
illo inter et corium in
lorum, quod semper augetur pauhitim quibusdam aninialibus non est omnino
durities ejus, doncc fiunt spin;e quasi ex caro. In hominihus autem est in loco
osse aut ex cornu cxistentes, sicut pili illo caro pauca et hffc eliam modicumlia-
:

hiricii agrestis, qui non assimilantur pi- bet sensum. Et inveniuntur medici qui
lis, sed spinis. Et causa hujus est terre- aures aut corium testiculorum permit-
stre assatum, bene tamen conjunctum tunt sibi perforari pro modico pretio : eo
cum humido, quod evaporat ex ipso pau- quod propter paucitatem carnis est in ta-
latim quando distal ah humore sperma- libus coriis modicus dolor in perforatio-
tisgenerantis.Idem autem accidit gene- ne, et fluit ex vulnere modicus sanguis,
rihusunguium in quibusdam animahbus aut forte nullus.
ex eadem causa ungues enim in quihus-
:
Adhuc autem ubicumque in corpore
dam animahbus sunt valde duri similes est coriuin non cum aliqua carne, aut
ossibus quando transcendunt infantiam modica valde de qua non est curandum
et juvcntutem. Hiec autem eadem causa si abscidatur, ihidem numquam recrescit
est quarc in prima aetate non nascuntur
neque consolidabitur, sicut in lacrymali
cornua quibusdam, et quare non nascun- inferiori in extremo genarum et simili- :

tur dentes hominibus : humiditas enim ter est in extremo praeputii, et in extre-
 LIB. III DE ANIMALIBUS, TRACT. II 229

nio palpebrse superioris. Coriian autem tile aqueum et aereum, quod calor dige-
per toliuii corpus est coutinuuni jtrteter rens decoctionem inspissarc non potest.
quani in poris apertis, qui aut sunt via Contingit autem aliquando intirmari
anhelitus aut via cibi ingredientis aut su- hominem et canescere valde, et post in-
perlluitatis eyredientis aut in aliis poris firmitatem convalescere et renasci pilos
occnltis aut manifestis. non canos : et hoc iit quando calor in-
Adliuc autem omne animal habens firmitatis ad loca porosa piloruni expellit
sanguinem, habet consequenter et co- phlegma viscosum putridum, et ex illo

rium, sed non consequenter habet pilos, resolvit in fumum qui est materiale
eo quod forle nihil de eo resolvitur in principium pilorum. Post aegritudinem
fumosam substantiam quse se trahere autem cum adunatus et confortatus fue-
possit per poros et stare simul donec ex- rit calor naturalis, consumit phlegma
siccetur ad aerem : sed aut reflectitur ad liujusmodi, et tunc revertuntur pili in
inlerius a pelle, aut disparet exiens a po- colorem pristinum.
ro. Aliquando autem causa canitiei pilo-

Amplius autem pili mutantur inhomi- rum est multum loca pilorum coope-
si

ne in senectute et canescunt : quod qui- riantur quoniam tunc fumi repercu-

:

dem nulli alii accidit animali noto nobis tiuntur ad locum ortus pilorum sicut in
nisi homini. In ipso enim manifeste val- loca cooperta, et ibi mutantur in phleg-
de et generaliter apparet canities alba ma aqueum quod est causa canitiei pilo-
pilorum : et talis quidem albedinis pilo- rum.
rum principium est ab extremo setatis Adhuc autem causa canitiei est mul-
jam huniide humiditate humectante et tuni anhelare ad loca ortus pilorum : et

non augente. Multi autem pilorum a pri- ideo sinml in uno lecto dormientes et

ma eetate crescunt albi ex suis radicali- contra se invicem anhelantes citius ca-
bus principiis : propter quod albedo pi- nescunt : quia anhelitus suo calore aperit
lorum et canities non sunt una res in vias pilorum et poros, et tunc exit sub-
quidam
ratione causse, sicut opinati sunt tile pingue et evanescit, et non remanet

ignorantes tamen scientiam simu-

: qui nisi viscosum humidum frigidum quod
lando mentiti sunt, dicentes causam ca- est causa canitiei, sicut patet ex preedi-
nitiei esse siccitatem, et nihil crescere ctis.

siccum a primo radicali principio. Causa Locus autem qui primo canescit in ho-
autem est calor debilis et consumptio bu- mine, est locus temporis, et deinde in
miditatis unctuosae : et ideo cum nutri- anteriori capitis, et postea in posteriori.
mentum pilorum non convertat pingue Ultimo autem canescit in pectine ingui-
humidum, trahit aquam levem et te- nis. Causa autem hujus est, quia Iocus_
nuem quae tota propter sui diaphaneita- temporis est frigidior et humidior, eo
tem in quaudo
albedinem convertitur, quod non est in via cursus spiritus lo- :

est terminati corporis materia quod est cus autem anterior est humidior, et ideo
pilus. Causa autem alljedinis pilorum est citius vincitur ejus caliditas : sed locus
calor quidem non debilis, sed non inve- posterior capitis, est siccior diutius for-
niens nisi aquosam materiam commix- tius tenens calidum naturale : locus au-
tam cum aerea in loco ortus pilorum et : tem calidissimus exteriorum locorum
ideo in canitie est quidem viscosum corporis est inguen, et ideo lardius in eo
phlegma a quo non exsugitur in nutri- pili canescunt.
mentum pili nisi aqueum tenue propter Amplius aulem quidam ])ili nascuntur
sui viscositatem partes humidi tenen- cum Iiomine, ut pili capitis, eo quod in
lera, sed in albedine piloruni non est capitc plurimumest Immiditatis medul-
vlseosum humidum : sed totum est sub- losa', ex qua stalim a principio fumi
230 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

multi resolvuninr. Tdem aul(^in ost de tom post hujusmodi poHutionem casira-
pilis superciliorum palpcbrarum prop-
ci iur, incipiuni in eo lluorc pili viriles :

ier humidilaicm oculorum. Quidam au- sed pectinis et muliebres manent prop-
tem pili nascuniur posi oeiatem aliquarn ter abundans calidum ei humidum in lo-
natorum, ei inlor illos prius orinniur pili cis illis.

poclinis in inguine ex mulio calore ct va- Amplius aulom non oriuntur mulieri-
pore ad ini;uen declinantibus, ot deinde bus pili in loco barbse, nisi panim in
nascuniur in subascellaribus locis ex vi- quibusfham valde calidis, non mulium
ciniiate cordis illuc cali<lum ei Jiumidum menstruantibus. Fortassis auiem quidam
propellentcs. Postremo auiem nascuntur iam virorum quam muliorum paucorum
pili barbffi, eo quod illi generantur ex suni pilorum quod coniingit ex diciis
:

acuio calore ab anteriori capiiis retlexo, causis frigidi poros claudentis, et humidi
et propier motum foriem ei frequenter non ea aperientis et modus ialium ho-
:

super mandibulam inferiorem attracium^ minum raro habet semen, et non habot
qusB vicina et opposita est loco a quo iit filios, quia etiamsi semen parvum haboi,

reflexio. est inefficax ad generationem, etsi ali-

Amplius autem pili pluribus modis et quando calore aliquo confortatus produ-
causis fluuni a capite inprocessuaetaium, cit flliam propter seminis sui frigidita-
In calviiie autem prius fluunt ab anierio- iem. Praecipue autem tales sunt qui ca-
ri capiiis, eo quod il)i ossibus saiis capi- reni per naturam pilis peciinis in ingui-
iis non coliieret medulla cerobri : deinde ne, aut valde paucos ibi habeni.
successive iluuni a locis vicinis usque Adhuc autem tam capilli capitis quam
ad medium capiiis. A posteriori vero barbee et alii pili continue elongantur, ei
capitis non fluuni, eo quod jacet qua- preecipue graciles propier humidum con-
si super os medulla cerebri, et ibi est tinue evaporans et aliquando in seni-
:

platea in qua infundilur humidum nu- bus aut multum siudiosis elongabuntur
triens cerebrum, ei hoc ienet capillos. pili superciliorum, eo quod calor studio-
Ego tamen vidi unum virum, cui om- sorum ot siccitas senum facit distraherc
nes a ioto capite iluxerunt capilli : juncturam ossium qutc ibi singulariter
sed ascidit a febre desiccante, et cum conjunguntur et iunc declinans ad loca
:

rediret sanitas, occupavii frigiditas lo- illa plurimum humidum facit muliiiudi-
cum pilorum ei clausit poros, ita quod nem ei prolongaiionem pilorum et forte
capilli renasci non potuerunt. Et hujus variationem coloris eorum : et ideo ali-
signum inveni, quia poliia et quasi spo- quando pili isti sicut et pili capitis indi-
culum lucens erat capiiis ejus pellis ha3C : gent prcecisione. Pili voro palpebrarum
enim est causa, quod in loco scabiei non non elonganiur propter subtiliiatem corii
nascitur pilus, quia exsiccata humiditate palpebrarum quod separaium osi ab hu-
putrida claudiiur porus pili per frigidiia- mido carnis ei medulhe.
iem quse ocupai locum cum evaporavii Amplius frequenter contingii pilos
calidum in suo subjecto quod esl natu- fluore cuni aliquis incipii coire propier
ralehumidumlluxus. liem quando fluuni caloris diminutionem oi humoris quse
capilli a posieriori parte capiiis, diciiur lieri incipit por coitum, et prsecipue in
capillorum ablatio, ei non calvities. frequenter coeuntibus. Pili autem super-
Amplius auiem castrato anie polluiio- ciliorum licei non fluant ex hac causa,
nem in somno non oriuniur pfli
faciam, propierea quod foriiter infixi sunt sicco
virfles propter frigidiiaiem poros chm- tenente, iamen albescunt ista de causa
dentem, ct ablationem testium, qui tra- froquonier. Si qui autem pilorum fluxe-
hunt de humido cerebri ad locum barbcTe, rint anio juveniuiem iinitam, lii recre-
sicut in praihabiiis diximus. Si quis au- scunt frequenier. Post juveniuiemi tiniiam
 LIB. III DE ANIMALIIiUS, TRACT. II 231

hoc non accidit nisi raro, et origine de- in senectute, eo quod calor senum humi-
])ili oriuiitur si conlinc^at eos oriri. In ra- dum potius propellit quam consumit.
dicibus enim principianlibus onines pilos Amplius autem ungues ex
capilli et

est humiditas viscosa, qufe exit cum eis frigiditate congelante Immidum magis

(juando fluunt et rei;enerantur, nisi in indurantur post mortem, quam fuerant

juventutis humiditate. ante.
Amplius autrni omne animal prfeter Amplius pili qui etiam connascuntur
hominem diversi coloris in pilis, est ex generatione, magis fluunt in frequen-
eliani diversi coloris in corio : et cok»r ter coeuntibus : cujus causa jam scitur ex
pcllis longe est diversus frequenter in prsemissis. In quibusdam autem oriun-
aliis animalibus ab homine. tur pili post coitum, et prgecipue in locis
Adhuc autem aliquando contingit mul- organorum coitus, eo quod ad illa decli-
tos virorum esse multorum pilorum in nat humidum. Si auteni alibi propter
barl)a inferius, et tamen denudatam ha- coitum oriunlur pih, mirum videtur, et

bent maxillam quse est inter temj)us eo- causa pro certo erit, quod in tali homine
rum et mentum, et tempus eorum ite- ante coitum calor fuit sopitus, et in vi-
rum habet multos pilos et in quibusdam : scoso detentus humido, qui per coitumet
est e converso, multos enim habent su- motum coitus excitatur et liberatur, et
perius et inferius in barba paucos. Causa humidum. Quidam
tunc dissolvit in pilos
autem primi accidentis est, quia calor autem temperate coeuntium minus cal-
retlectens humidum est fortis, et ipsa vescunt, eo quod non totum a capite vir-
humiditas est i^ravis, et ideo festinat tute testicuhjrum trahitur humidum.
descendere cum cah)re, et praicipuc ad id Quidam tamcn hominum fiunt calvi, et
quod ex parte gutturis est sub mandibu- cum frequenter coeunt, renascuntur pili

la. In tempore autem manet piiositas, eo in capitibus eorum : et hujus causa jam
quod est multa et tota descendere non dicta est : et hoc valde raro accidit^ et

poterit. Quando autem est subtilis et re- in paucis hominibus. Nullus autem om-
flexio a calore facta est debilitata ex ali- nino pilorum recrescit a parte pili a qua
qua causa, tunc causatur accidens secun- cadit aut proeciditur propter substantire
dum. pilorum siccitatem, sed incrementum
Adhuc autem qui habet barbam evul- ejus est a radice et extenditur continue
sam, non erit calvus nisi parum, quo- usquequo magnificatur. Cortices autem
niam viget in eo frigidum, quod inspis- squamosi piscium juniorum post statum
sat et inducit humidum meduilae visco- aetatis quando declinaro incipiunt, in-
sum, quod fortiter adliteret anterioriparti grossantur et durescunt propter defectum
capitis, in qua est generatio ipsius, ct ibi caloris humidi subtilis et unctuosi.
et

non descendit. Et
in pilos convertitur et Quadrupedia autem post statum in setate
quod mulieres neque
hfpc est causa, prolicientium producunt abundantiores
barbam habent neque calvescunt, nisi pilos et lanas, si lanigera sint, eo quod
parum. tunc magis abundare incipit humidum
viscosum, cujus fumi substantia se tenens
Amplius autem quandoque accidit ca- non evanescit, quff evanuit in calore
pillos multiplicari et crescere in oegritu- setatis minoris, eo quod subtilius liumi-
dinibus quas Arabes assechaub vocant, dum ejus fuit materia.
hoc est, pilosas : et sunt cegritudines In paucis autem animalibus quadrupe-
quae humidum viscosum a toto corpore dibus variatur pilus secundum proces-
ad poros expellunt, quod ibidem calor sum oetatis in colore, nisi in speriolo et

consumit, scd per vaporem convei-tit in uiaic mustcke qua' niujaU' vocatur : spe-
pilos : et accidit hoc accidens frequente riohis enim primo est in dorso nigfr,
232 D. ALli. MAG. ORD. PR^ED.
(H postea proccssu .Ttatis lit rubous, et specierum avium in tantum mutantur
tandctu quidani eorum quasi cani cffi- secundum tem])ora anni et locorum,
ciuntur quando senescunt. Migale autcm quod etiam non cognoscuntur nisi a val-
primo est fulvnm, ct deinde (iflicitur pro~ de expertis et discretionem in talibus ha-
cessu a'tatis albedinem nimis excedens. bentibus. Et hujus causa jam determina-
Est etiam animal de quo dicit Avicenna ta est saepius.
quod aves venantur ipsum in juventute Fere autem ex ead(nn causa mutatur
(|uando adhuc jacet in nido, et est simile color pilorum animalium ex aqua quam
muri, quod quobbet anno albescit plus bibunt : propter illam enim color eorum
et plus, donec tandem assimilatur color alicubi fit albus, et alicubi niger : et

ejus colori butyri. Causa autem est, quod cum semen geniturce maxime aqueum, sit

bujusmodi terrestria sunt animalia et in mutant aqua; hujusmodi etiam comple-

cavernis terrarum habitantia, quo pri- xionem seminis geniturae eorum est :

mus calor fortis vincit humidum visco- enim quoddam (lumen aquse quod potans
sum, et facit ipsum evaporare ex sub- grex ovium, et post coiens post potura
stantiapilorum, et remanetterrestre : qui aliquantulum digestum, ita quod factus
cum primo quidem
continue debilitatur, sit vehiculum humidi digesti, nascuntur
est humido inflammato a({uoso, et
in agni nigri : et lioc est in regione Greciae
tunc inducit colorem rubeum tandem : nominata Alkat versus Thraciam provin-
victus est in viscoso aqueo, et tunc indu- ciam In Anchadaria autem duo flumina
cit colorem album. sunt, quorum unum facit colores agno-
autem colores plumarum seu
Similiter rum nigros, et alterum albos : et flumen
pennarum avium non diversantur secun- quod apud veteres Graecos Haschamida-
dum «tates, nisi in vakle paucis. Grues kor vocatur facit agnos rubeos. Ethujus-
enim primo sunt cinerei coloris, et in modi omnium causa facile invenitur ex
processu ajtatis efficiuntur nigriores : praemissis quoniam humidum aquae
:

quod non contin^nt eis nisi propter terre- proportionatur humido cibali et calori
streitatem sui humidi, quod non satis di- naturali qui agit in ipsum.
geritur et dissolviturper calorem diminu- Amplius autem sunt queedam animalia
tum in processus eetatis. Fortase autem nec intus nec extra pilos habentia. Lepus
fit variatio coloris in plumis avium pro- vero est multorum pilorum et infra man-
pter mutationem temporis et loci secun- dibulas ubi labium repandum est, habet
dum frigus alterans complexionem, et pilos, ei sub pedibus ubi pes suus est at-

secundum calorem eamdem complexio- tritus.Animal autem quod Gra'ce dicitur

nem alterantem, sicut accidit in corvis mastakycor non habet dentes in ore, sed
et passeribus et hirundinibus, qute mu- pilos similes setis porcorum. Animalia
tantur a nigredine tendentes per griseum autem pilosa frequenter habent multos
colorem ad aliquam aut forte ad perfe- pilos in posterioris partis extremitate
ctam albedinem eo quod calor primus
: et non in anteriori, pra^ter leonem ma-
in terrestreitatem convertens humidum, sculum.
quod etiam secundum naturam avium autem quae est in pilis et
Differentia
illarum terrestre est, afllcitur dissoluti- pennis quod pili crescunt a radice a
est,

vus et subtilativus bumidi tantum : et hoc ({ua pra^ciduntur pennae autem non, eo
:

separatur a terrestri et evolat in plumas, quod exsiccata sit radix pennae, neque
et tunc paulatim albescunt. QucC autem regeneratur nisi cum putrescente san-
albarum plumarum sunt a genitura, non guine in loco keso ubi penna evulsa est.

mutant colorem nisi in quantum diximus Ala autem membranalis fit ex humido
de gruibus. radicali : et ideo cum fluxerit per se, aut
Adhuc autem color plumaj quarumdam abscissa fuerit, non recrescit, sicut est
 LIB. TII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 233

ala apis : et similiter csi dc aculeo ejus : a cliylo supcrfluitas sicca quae est stercus
quando euim hunc aniiserit apis, mori- separatur. Secunda autem in hepate, per
tur, eo quod locus ille est ad quem con- quam a chylo separatur supcrlluitas hu-
currunt multae vice humiditatis corporis mida aquosa, quae aut dirigitur ad vesi-
sui : et cum ejicilur acuh>us, ex mullo cam aut ad inteslina inhM-iora cum ster-
lluxu suce humiditatis primo debilitatur, core in his quie vesicam nonhabent. Hoc
et postea moritur. autem corpus quod sic per duas dige-
stiones a duabus suis superfluitatibus sic
eliquatum est, ct humor vocatur, per
duas distribuitur difTerentias in commu-
nissimo sui. Quaedam enim species ipsius
esthumor bonus quaedam autem hu-
:

mor malus, sive humor conveniens et

inconveniens, quod idem est. Humorem
autem bonum voco, qui per seipsum so-
CAPUT III. lum, aut cum aliquo alio conjun-
ctus in substantiam nutriti convertitur
corporis ad quantitatem corporis augen-
dam, autdepcrditi restaurationem facien-
dam, aut ut operetur utrumque istorum.
Ilumor autcm malus sive inconvenicns
est, ex quo id heri nullatenus potest eo :

Et est DiGRESsio declaraiis diversitatem quod operatione caloris naturalis termi-

Jiumorum naturalium, et innatura- nantis ipsum potius corrumpitur quam
liuin. ad similitudinem corporis nutriti dedu-
catur, sicut frequentissime contingit in
hominis corpore in humore qui genera-
tur ex fructibus.
Ilumor autcm bonus sive conveniens
humorem, quem qui-
uiterius dividitur in
dam vocant primum et in humorem, :

quem vocant secundum. Et primus qui-

Antequam determinemus dc natura et dem est, qui tempore et loco primo
generatione aliorum membrorum simi- accipit speciem Immoris per calorem di-
lium, quse consequuntur se in corporibus gestivum : ct liic est qui generatur in

animalium, sicut est caro, et liumor san- gibl)o lie[tatis a calore qui a corde ad
guinis, et humor lactis, et humor sper- hepar est delegatus. Secundus autem est
matis, oportet nos digredi ad
generalem tempore et loco, qui in ipsa particularia
doctrinam humidorum animalium quia : membra exsudal a venis ad membrorum
ex humore corporis animalis quodlibet substantiam nutriendam. Ille autem qui
dictorum generatur. vocatur prinius, dividitur per quatuor
Dicamus igitur quod humor corporis humores notos, qui sunt sanguis calidus
animalis est corpus lluidum liquidum, in et humidus, phlegma frigidum et humi-
quod in primis per digestionem secun- dum, cholera calida et sicca, et melan-
dam cibus nutriens convertitur. Dico au- horum genera-
cholia frigida et sicca. Et
tem sccundam digestionem quee fit in tionem info-ius determinabinms. Secun-
membro quod vocatur hepar, aut in dus autem humor quatuor habet modos,
membro quod est loco hepatis prima : quorum tres sibi in humido nutrimcnta-
enim digestio iit in stomacho, per quam li membris delegato succeduni.
234 1). ALB. MAG. ORD. PR^D.

Primus aiitcm modiis est humoris qui animahum, tam in colorc quam in sa-
jam ah exlrcmitalihus vcuaruui rcsudare porc, ct 0(h)re. Ouflecum^pn; enim hoi'um
iiici])it, ct valdc propinquus cst ut imhi- magis acccdunt ad choleram ruheam in-
halur mcmbris, sed nondum cgit in censam, liorum sanguis continuo est
ipsum mcmhri quod imhihit
virtus vcliemcntcr ruhicundus inflammatus ct
ipsum. Sccundus modus est humoris, siccus, et odorisacuti, etsaporis similiter,
qui jara ab cxtremitatibus vcnarum resu- et cst spumosus gracilis spuma^. Quae-
davit, ct mcmhris est infusus humcctans cumque autem ipsorum magis sunt phleg-
ca, sed nondum operalionc virtutis mem- matica, horum continue sanguis magis
hri perfecte assimilatus vel formatus, aut est pallens aqucus et insipidus. Eorum
etiam inspissatus sivc coaguhitus ad spc- autcm qua^ mclanchohca sunt, dechnat
cicm memhri similis. Tertius autcm mo- sanguis ad nigrcdinem, et spissitudincm
(lus est ejusdem humoris memhro infusi, hahet et terrestreitatem multam. Sic igi-

qui jam incipit inspissari ct coagulari, tur est sanguis naturalis praedicto modo
scd nondum pcrfecte est ad speciem complexionum et aetatum variatus.
mcmbri dcductus : et quod post hunc Innaturalis autem sanguis est, qui a
sequilur ex partc hurnidi nutrimentalis, dispositione naturali mutatus est, tam in
est idquod non cst humor, sed ex hu- colore quam in sapore, et odore. Et
more generatum est, ct hoc est id. hoc contingit duohus modis, ex seipso
quod jam virtute memhri formam re- videlicct solo, aut ex alio humore per-
cipit memhri similis. Quartus au- mixto rcmovente eum a disposi-
sihi ct

tcm modus secundi liumoris non cst hu- tione naturali. Ex sc quidem quando
midi nutrimcntalis, sed potius humidi aliqua qualitatc activa vcl passiva impe-
radicahs, quod ex semine gcnerationis ditur a dispositione naturali, sive illa sit

memhri infusum est ad ipsorum proli- caliditas inccndens, aut frigiditas dige-
ciens continuationem, in quo etiam hu- stionem suani impediens, aut humiditas
midum nutrimentale digeritur et assimi- nimia, aut forte nimis pauca : quia ni-
latur. mia humiditas calore naturali terminari
Secundus autcm humor est in genere non potest, pauca autcm cxsiccatur ante
omne illud humidum quod quidem a decoctionem : aut forle etiam est siccitas
principaU dispositione cihi vel spcrmatis divcrsis nmlationihus impcdicns sangui-
conversum est, sed nondum operatione nis dispositionem naturalem. Ex alio
aHcujus membri actu membri pars cfle- autcm humor removetur san-
dupliciter
ctum est. Primus autem humor, sicut guis a dispositione naturali. Ille enim
diximus, est quadrupHcis specici, sangui- humor alienus aut generatur cx ipso san-
nis videHcet, et plilegmatis, cholerse. ru- guine, aut ah alieno : unde et penctrat in
hea', ct choleree nigrse. Et sanguinis ipsum, et corrumpit eum : et uterque
quidem liumor dividitur in naturalem horum modorum ad
incipit declinare aut
sanguinem, et in sanguinem innatura- phlegma, aut ad cholcram, aut ad me-
lcm. lancholiam ct de modo hujus genera-
:

Naturalis quidem sanguis est in homi- tionis humorum infra determinahitur.

ne bouffi comphixionis, qui colore qui- Et siquidem dcclinavcrit ad phlegma. Ht
dem est ruheus, sapore vahle dulcis, et aquosus sit autem adcholeram ruheam,
:

odore boni odoris et humidi existcns. ht turbidus aliquantulum : et si ad cho-

Hic tamen variatur secundum omnes lcram nigram, ht fcetidus : mul-
et alias
modos complexionum et setatum, quos tas acquirit divcrsitatcs horum, ex ho-
in lihro de Natura locorum setatum di- rum humidorum admixtione.
versitate descripsimus. Variatur autem
ctiam secundum naturam diversitatis Phlegma autem est humor quem non
 LIB. III DE ANIMALIBUS, TRACT. II 235

perfecto decoxit calor naturalis, iuipe- mali, sicut neque sanguini, cum tamen
diente superlluilale aquosilalis ejus : aut receptacuia fecii choierse rubete, ei clio-
etiam co quod calor naluralis debilis et ierce nigrse, sicut superius diximus : to-
impotens fuit ad completam ipsius deco- tum enim corpus indigei phlegmaie :

ctionem. Et lioc dividilur primum in ({UtB indigeniia suppleri non possei, si

duas dilTerentias, quarum una est phlej;- ad speciaie et proprium phlegma rece-
ma naturale, alia auiem est plilegma placulum derivaretur.
innaturale. Naturalc autem phelgma Innaturalis auiem phlegmatis modi
quod calore nalurali digerente aliquando sunt novem. Horum autem primum,
iit sanguis : innaturali autem calore cor- quod etiam pldegmatis propriam iiabet
rumpente, aliquando lil materia fehris. raiionem, quod est insipidum quando
Et in primo quidem horum dillert phh^g- est soium, sed quando adjungitur ei ali-

ma a cholera et melancholia,qua3 num- quis vapor sanguinis, seniilur dulcc : et

quam per calorem naturalem digerentem hoc disiillans a capite in reumatibus et

sanguis bonus effici possunt. In secundo sputis frequenier mellissaporem liabere
autem convenit tam cum cholera quam videiur, propter quod etiam lii quibus in
cum melancholia, quie amba) calore in- somnis lioc phlegma ad palaium ei iin-
naiurali putrefaciente possunt iieri ma- guam distiilat, somniant se mel sugere
ieria febris. Phlegma autem naturale vei comedere.
licet ex defeciu digesiionem genereiur, Secundus auiem modus phlegmatis
et sit incomplete digestum : tamen inten- esi, quod est subtile valde et aquosum,
iione naiurae formatur, et cum sanguine sicut iilud quod sanguini supernaiai,
lluit ad membra propier ires causas, quando de vena exirahitur, et aliquaniu-
quarum duee suni causee necessiiatis, et lum sieterii. Et hi duo modi phiegmaiis
tertia esi uiiliiatis. Et quidem una neces- non nmltum suni diversarum substan-
siiaiis causa phlegma ideo
est, quod tiarum in rariiate ei spissitudine ei moi-
cum sanguine dirigitur ad membra, liiie et seeundum seipsa conside-
duritia
quia oporiet phlegma esse in membris rala. Sed quando primus modus compa-
infusum, ui cum sanguis aliqua de causa raiur secundo, inveniiurprimus spissioris
fuerii reientus in hepate vel in alio loco, essentiee quam secundus modus : primus
calor naturalis qui est in membro, inie- enim modus preecipue generaiur a frigi-

rim agai in phlegma ibi invenium, et ditaie cerebri ex subiiii sanguine illucde-
converiai ipsum in sanguinem, et ex eo legaio, propier quod eiiam dulccdinem
cibet ei nutriat membrum : aliier enim reiinei sanguinis, propier quod etiam in-
calor naiuralis membri substaniiam con- fantes et pueri frequenier sugunt phleg-
sumeret ei exsiccarei. Alia auiem causa ma suum. Sed secundus modus est ipsa

necessitaiis est, quod sit in sanguine ad sanguinis aquositas indigesta.

nutrimentum quorumdam membrorum Terlius auiem modus plilegmatis est,
phlegmaticorum, quse puro non possuni quando diversificatur in substaniia et
nuiriri sanguine, sicut esi cerebrum, et sensu et verilaie, iia quod una pars est
ocuii, nervi, ei hujusuiodi. Teriia autem spissior quam alia, et una pars alterius

causa qurie est uiilitaiis, est ui cum san- saporis in gusiu quam alia : et hoc est

guine decurrens adhaereai junciuris //uicilaf/i/iosian ab Antiquis vocatum, sic-

membrorum, quibus frequentes et fories ui iilud quod educitur de naso anima-

motus exciientur, ne calore qui per mo- iium.
ium excitatur, exsiccaia durescani, ci Quarius vero modus quando qui-
esi,

inhabilia fiant ad operationes. His autem dem secundum

in essentia diversilicaiur
de causis, sicut tesiaiur Galenus, non spissitudinem ei tenuiiatem, sed non va-
lecitnatura receptaculum propriumphleg- riatur in sensu secundum gusium, sod
230 D. ALB. MAG. ORl). VWAID.

ubique in partihus invenitur insipidum, aquositate, et exinde causatur sapor sal-

ct hoc vocatur crudum in reumatihus et sus, sicut etiain in aliis naturabbus libris

calliarris et vomitu projectum et diver- : (h'terminavimus quod etiam

: propter
sitas essentia? istius phlegmalis aliquan- quaudo vincunt ultra inodum partes adu-
do vix perpenditur. stas ila quod frangi nou possunt aquosi-
Quintus autem modus phlegmatis est, tate phk'gmalis, resultat in eis amaritudo
quod secundum totam essentiam suam magna qu» quasi saporem habet fellis

est grossum valde et spissum, ac si ip- cui aliquid aquaj est a(hnixtum.
sum sit gypsus aqua mollilicatus, et hoc Octavus modus phlegmatis est ejus
vocatur gypseum et causa spissitudinis
: qiiod vocatur acetosum : et fit ex dupli-
ejus est, quia diu retentum est in poris ci causa. Una quidem est, quando inseip-
et juncturis, et evaporavit ex ipso subtile so per calorem ahquem nimis ebuUit :

aqueum quod erat in eo, et tale efllcitur tunc enim evolantibus quibusdam parti-
quod est in nodis phlegmaticis qui appa- bus ipsius, alice acuunturet saporem ace-
rent in capitibus hominum et corporibus, tosum accipiunt, qu» ante duh^es fue-
et in corporibus quorumdam aliorum ho- ruiit : mel ht aliquantukim aceto-
sicut
minum. Aliquando etiam percalorom de- sum, quando nimis eliullit. Aka autem
coquentem eflicitur sicut lapis gypseus, causa cst, quando akquid choleiSB nigrse
prsecipue quando vicinum est abcui mem- quse adusta est, penetraverit in ipsum :

bro calorem habenti, sicut in temporibus per illam enim acetosum et acutum effi-
nostris nobis et aliis sociis nostris prse- citur.

sentavit se mulier, quae diu senserat gra- Nonus et uUimus plilegmatis modus
vedinem juncturarum in renibus, et cum quod Yocaiuv ponticum phlegma,
est ejus
quodam tempore fricaret locum et rum- quod etiam dupkci ex causa ilt. Akquan-
peret pellem, exiverunt de loco decem et do enim per frigiditatem propriain pars
octo lapides ad quantitatem tesserse qua- exprimitur aquositatis ejus, et aka con-
dratoB, et erant quasi essent gypsei. vertitur ad terrestreitatem, et tunc ponti-
Sextus modus phlegmatis est^ quod ex cum accipit saporem. Akquando autem
subtili phlegmate per frigiditatem inspis- akquid melanchokse penetrat in ipsum,
satum est et ingrossatum, eo quod humi- quse terrestreitate et frigiditate sua dat ei
ditas ejus repressa est in profundum sui, saporem ponticum.
quse primo quando fuit calida, lluxit per Gokigentes igitur dicimus, quodphleg-
partes ejus et subtiliavit eas cum autem
: ma in substantia est quadruplex, aquo-
supervenit frigiditas, repressit eam in sum videkcet, etmucilaginosum, sub quo
partem in profundum substantiae ipsius, comprehenditur et crudum vitreum et gy-

et partem aliquam expressit ex ipsa sub- pseum. Jn sapore autem est etiam qua-
stantia ipsius : et hoc vocatur vilreum, druplex, salsum videkcet, et acre ponti-
eo quod est in substantia et pondere sic- cum, et insipidum, ad quod etiam dulce
ut vitrum liquefactum, et est viscosum reducitur.Hosautem oinnes modos phleg-
vahle eo quod partes ipsius aqueaj vahle matis invenimus in corporibus praicipue
conjacent et colligantur partibus terre- animakum sanguinem non habentium.
stribus ejus, et e converso. eo quod hunior nutrimentalis eorum qui
Septimus modus phlegmatis est ejus loco sanguinis est, totus est phlegma, et
quod \oca.tm phlegma salsum, ethocnon in diversis speciebus eorum diverssB sunt
habet puram phlegmatis substantiam : species phlegmatis. Inveniuntur autem
quoniam hoc creatur ex eo quod partes etiam modi generati in animakbus
isti

quidem cholericse adustse amarse aquosi- sanguinem habentibus secundum (kver-

tati i)hlegniatis immiscentur, et franiiilur sitatem temporum et membrorum.
amaritudo earum in ipsa phlegmatis Hsec igitur dicta sunt de phiegmate.
 LIB. III DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 237

Secundum curadem modum det'//o/^';Y7 Innaturalis autem cholera secundum

riihea quoe (ircece bilh rubea vocatur, suas proprietates deficit ab ista : et quia
determinandum est. Cliolera autem Im- omnis declinatio est multis modis, ideo
mor est spumosus, quasi sit ex spuma etiam innaturalis cholera multis lit mo-
sanguinis, cujus color est rubeus clarus dis : in genere tamen est duorum modo-
vernans, pondus leve, sapor acutus : et , riim. enim lit innatui-alis
Aliquando
secundum proprietatem uaturalem est proj^ter innaturalem et extraneum a sua
quo fuerit calidior, eo
calida et sicca, et substantia sibi humorem admixtum. Ali-
erit acutior et hsec quidem est cholera
: quando autem ex sutp genei-ationis qua-
naturalis. Innaturalem autcm vocamus Htatibus deficientibus lit innaturalis. Et
quie in aliquo delicit ab ista, aut in plu- priori quidem modo fit innaturalis duo-
ribus. Ijus modis sccundum admixtionem duo-

Naturahs autem chohMva secundum \o- rum immidorum pervertentium naturam

ca in quibus invenitur, dividiturper duas ejus eo quod sanguis naturam ejus non
:

diflerentias. Una enim pars ipsius non pervertit. Cum autem admiscetur ei
separatur a sanguine, sed vadit cum ipso :
phlegma in ipso hepate, ubi est locus ge-
et altera pars ipsius ad cistim feliis dele- nerationis ejus, sicut inferius ostendemus,

gatur in his quae habent cistim fellis. Illa fit duobus modis innaturalis secundum^
autem pars quse vadit cum sanguine non duplicem substantiam phlegmatis quod
separata ab ipso, dupliciter vadit cum ip- in hepatc generatur. Si enim phlegma
so quiTdam enim generaliter vadit pcr
:
admixtum, sit tenue, efiicitur cholera ci-
totum corpus, et hujus necessitas est, ut trina, eo quod rubor et claritas cholerse

mobilitate et acumine suo, et calore ape- permixta aquositati phlegmatis citrinum

riatmeatus subtiles perforando ipsos, ut constituit colorem. Si autem plilegma
sanguis ubique penetrare possit per ip- admixtum sit grossum, efficitur cholera
sos, et omnia membra nutrire quccdam :
vitellina quae propter viscositatem plileg-

autem vadit cum sanguine ad locum de- matis similis est ovorum. Cliolera
vitellis

terminatum, ut nutriat memljrum chole- tamen hsec vocatur mixtura propter cho-
ricum, quod non nisi cholerico sanguine lerse ajjundantiam in tali commixtione

nutriri potest, sicut illa quae vadit cum vincentem. Sed ea quae vocatur citrina,
sanguine ad pulmonem. Ea autem pars est quse consueto et usitato nominc clio-

quiT ad cistim felHs derivatur, propter lera vocatur.

duas causas derivatur ad eam : quarum Si autem misceatur ei melancholia.

una est particularis, ut videbcet nutriat quae vocatur innaturalis et adusta hoc :

fel autem universalis

: alia est, videlicet etiam lit duobus modis. Aliquando enim
quod emundetur corpus a superfluitate talis adustio Ut ex ipsamcl cholera, quan-
cholerae quae sicut in thesauro reponitur do videlicet per ebullitionem convertitur
in cisti feUis, habet enim fel porum aper- ad cinereitatem,. ita quod ipsum subtile

tumad inferius intestinum, sicut diximus quod est in ipsa, non separatur, sed re-
in praeliabitis, et ad muscuh)s ani et licte- manet cum partibus cinereis adustis et :

ris, et per illum cmittens choleram, pun- heec est acuta valde radens mcmbra, et
git intestinum ut stercus cmittat, et pun- est vakle mala in Ihixibus et apostema-
git musculos licteris ad aperiendum mea- tibus. Aliquando aulcm admiscetur ei
tum : propterquod nonnullis accidit melancholia ab exteriori ingrcdiens in
colica ex ejusdem pori fellis ol)luratione. substantiam ejus : el hujus color non est
Adhuc autem eadem cholera per dictum rubeus vernans, sed similis sanguini ol)--

porum immixta stercori, abluit a sorde scuro, et haec est minor quam ante dicta.

viscosa intestina, ct emundat ea, ut suas Ea autem quae ex seipsa per nimium ca-
liberius perficere valeant opcrationes. lorem innaturalem converlitur, secun-
238 D. ALB. MAG. ORD. PR7RD.

dum loca in quibus genenilur, dividilur guinis faix sive turbulontia et hypostasis

in duas diirorcntias. OuaMlani onim illius scparata ab ipso, per rosidontiam turbu-
^^onoralur in hopalo, quando suhlilo san- hsntia^ ejus in profundo ot non per adu-
guinis aduritur, ot romanet grossuni adu- slionem aut infrigidationem, cujus sapor
stum sicut cinis, ot haec vocatur adusla. (ist intcr dulccm et ponticum : quse qui-
Quaedam autom ipsius gonoratur in sto- dom molancliolia in hopato goneratur, et

macho ot haec ost duorum modorum.

:
gonerata derivatur ex j)art(! in omnes ve-
Ahquando enim cholera vitollina, do qua nas cum sanguino vadons partim autcm :

dolegatur ad splencm in his (|ua3 splonom

superius diximus, forvore nimio aduri-
tur, et consumitur humidum ojus, ita habont. l[oc autom quod de ipsa cum
quod ex crocoa transit in virido, quod sanguine vadit, duabus cuni sanguine va-
viror prassi sive marrubii, et (Ht do causis, quarum una est necessita-
est sicut
tis, et aha utihtatis. Gausa autem neces-
hsec vocatur prasshia cholera. Aliquando
etiam hsec eadem plus aduritur, et am- sitatis est, ut nutriat membra grossa ter-
plius consumitur humidum ipsius : et restria, quibus omnia membra sustentan-
tunc fit sicut serugo seris viridis virore tur et cohigantur, sicut sunt ossa. Gausa
ahquantulum albescento et clarosconte : autem quse est utihtatis, est ut in san-
-undo et hsec pejor est omnibus, ot habet guinem stringat ot confortot et inspissot :

naturam veneni. Ostondimus etiam in eo quod omnia corpora animahum magis

antohabitis libris naturalibus, quod calor sunt terrestria, et nutriri non possunt
nisi sanguine in quo multum est terre-
in humido corporo primo facit obscurita-

cum persoveraverit, inducet ali- streitatis, sicut ostendimus in secundo h-

tem, et
quam claritatem : et frigidum in eodem bro Peri geneseos. Pars autem quae ad

corpore operatur e converso. Adhuc au- splonem derivatur, est illa qua non indi-
tem, quod calidum in terrestri sicco in- get sanguis, sicut et pars cholerce rubesB

ducit primo alborem, et tandem obscu- quae felli deputatur, illaest qua non indi-

ritatem et frigidum e converso opera-

:
get sanguis.

tur in eodem. Hsec autem simiHler duabus de cau-

Hunc aut<'m cholericum humorem ra- sis ad splonem derivatur, quarum una est

ro et secundum parum invonimus in ca- necessitatis, aha autem utilitatis. Et illa

rentibus sanguine : sed in habentibus quidem quse est necessitatis, ost duplex,
sanguinem mullum invenitur. Qua^dam universalis videlicet, otparticuhiris. Uni-

enim animaha sunt, quorum nutrimen- versalis quidem est, ut totum corpus a
tum et sanguis secundum totum est cho- superiluo melanohohse emundetur. Su-
lericum : et illa sunt sgeva et velocia, perfluum autem dico quo non indiget

sicutleo, et tigris : propter quod natura sanguis ad sui spissationem et mekmcho-

talium non beno scitur animalium, nisi Hcorum membrorum nutrimentum. Par-
sciatur natura dicti humoris. In homini- ticularis autem est, ut splennutriatur nu-
bus auteni ct ahis quibusdam est divorsi- trimonto sibi convonienti, sicut et csetera
tas, 00 quod quorumdam natura plus se- membra. Gausa autem utilitatis siniihter
quitur choleram, et quorumdam soqui- est duj)]ox. iroc enim quod a splenoultc-

tur aUos huniores : et omnos has divor- rius derivatur ad os stomachi, in quod

sitates oportot sciro oum qui naturam inlluit mohinchoHa quasi mulgendo, est

vult scire animaUum. id quo ad sui nutrimentum non indiget

sph'n, sicul et id quod ex feUe deri-
Melancholia autem quoe cholora nigra vatur ad intestina, est id quo ad sui
sive nigra kilis vocatur, est ultimus hu- nutrimentum non indiget cistis felhs.
morum naturalium, sicut testatur Con- Et hoc fit duabus de causis, quarum
stantinus .Esta utem humor qui boni san- una est quia sui terrestreitate stringit
:

1
 LIB. IIT I)E ANIMALIBUS, TRACT. II 230

ffit et confortat os stomachi ct iu- la. Qua3«him autem per adustionem sepa-
C
spissat, ut virtutes cjus melius retineantiir ratur a phk^gmate gi'osso, et hsec aliquan-
in ipso. Secunda autem est, quia ad os do est acris, et aliquando pontica, aut
stomacliiper suam acredinem commovet, forte commixti saporis : neque etiam ista

et sic provocat famis appetitum : et hoc est nmltum nociva. Tertia autem separa-
quidem etiam diximus superius in anato- tur per adustionem a sanguine quse est
mia splenis. saporis pontici pai'um vergentis ad dul-
Haec igitur melancholia naturalis fcex cedinem, non est valde nociva etiam
et

est sangninis, sicut diximus, nec potest ista. Quarta autem scparalur a mehan-

esse aliqua naturalis mehincholia qute sit cholia et hoc contingit diiobus modis.
:

fsex et hvpostasis aliorum humorum : Aliquando enim per adustionem cineream

quoniam a phlegmate per residentiam separatur a melancholia naturali subtili,
nihil separatur propter sui viscositatem, et haec est nigra acris et acetosa buUiens,
sicut ne({ue ab oleo. A cholera naturali quando cadit super terram per egestio-
similiter per rcsidentiam nihil de quo nem^ cujusgustumfugiunt muscse, et alia
sit curandum, separari poterit propter animalia humidum stercoris gustantia, et
frequentes motus ipsius, et subtilitatem, hsec pernecabilis est et excoriativa, nisi

et paucitatem terrestreitatis ipsius, et ejus cito occurratur ei in principio, et habet

levitatem : et ideo contingit melancho- insuper hanc maiitiam, quod non de faci-
liam naturalem simplicem sanguinis esse li medicinam. Aliquando autem
recipit
hypostasim. Licet autem ab aliis humo- pcr adustionem separatur a melancholia
ribus non separetur aliquid hypostaticum grossa, et hsec est minoris acredinis,
per modum residcntiae, segregatur tamen paucam habens ponticitatem : tardius
ex eis aliquid terrestre quod est in ipsis, autem nocet quam ea de qua jani ante
aut per calorem adurentcm, aut per fri- diximus sedhabet hanc malitiam, quod
:

gus exprimens. Sed hoc modo genera- etiam tardius quam illa recipit mcdici-
tur melanchoha innaturalis : et ideo in- nam. Isti iuitur sunt modi melancholise :

naturalis melancholia non est fsex et hy- et ea quidem quse cst naturalis, abundat
postasis sanguinis. Et licet eliam cholera in multis animalibus, ita quod totus san-
quam supra vocavimus aduslam, etiam guis eorum est melancholicus, sicut bu-
sit adustio cinerea, tamen sicut supra di- bali et viri et boves qui apud nos vuesent
ximus, in eadem cholera manet subtile vocantur : et similiter est in aliis anima-
acutum et humidum hoc autem non :
libus.
manet in melancholia cinerea adusta et :
In hominibus autem etiam diversimo-
in hoc est differentia adustionis cinerea^ de participatur humor iste : quoniam si

in cholera rubea, et in melaneholia inna- non sit multum adusta, sed sit adustio
turali. aliqua cum melancholia naturali quee al-
Haec igitur innaturalis melanchoHa est teret ipsam ct non incineret, ita quod
quadruplex. Ilna quidem quse a cholera fumare incipiat, tunc melancholiailla erit
rubea per adustioncm separatur, in qua habens mullos et slabilitos et confirmalos
non manet subtik^ humidum, quia evoia- spiritus : quia calidum ejus benemovet,
vit, sed sola manet cinereitas quge me- et ejus humidum cum hypostasi terrestri
lancholia vocatur. Alia autem separatur non incinerata optime movetur prt)pter :

per adustionem a phlegmate hoc du- : et quod tales habent stabilitos conceptus et
pliciter^ sicut duplex in genere est sub- ordinatissimos eflectus, et efficiuntur
stantiaphlegmatis. Qusedam enim separa- studiosiet virtutum optimorum. Et ideo
tur a subtili phlegmate per adustionem dicit Aristoteles in libro de Problcmati-
cineream, ethsec est salsaparum tendens bus, quod omnes majores Philosophi
ad ponticitatem^ et non est multum ma- sicut Anaxagoras et Tliales Milesius et :
240 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

omncs illi qui virtutibiis praeccUebant lie- punatur, statim ut calelicri incipit, lcnte

roicis, sicut llector, ct .T.ncas, cl Pria- sjtumam gracilcm et cbire vci-nantcm su-
mus, et alii, erant de tali melancbolia. pcrius ebuUit, quae est cholcra rubea, ct

Dicuntenim,(iuo(l lalis mcbancbolialiabet id quod dc ea adustum est non separa-

naturam vini rubei, quoil fumosum cst, tum a subtiH, est cbolera innaturalis.

et conlirmaturum et slabilium spirituum I(U>m etiam sanguis statim inferius subsi-

gcnerativum. dcndo hypostasim obscuram facit, et haec

Hsecigitur dc mebmcbolia a nobis dicta est melancbolia et quod incineratur ex
:

sunt. illo, est innaturabs melancholia et tunc :

constare incipit in eo quoddain viscosum

sicut albumen ovi, et hoc estphlegnia.
Enatat autem praeter haec aquositas pura
et tenuis quic nullus umnino humur est,

co quod est aquositas bibita, quae currere

facit cibum, sednihil nutrit, eo quud cor-
pus hominis compositum cst sicut et cae-
terorum aniinalium, et simplici non nu-
CAPUT IV. tritur. Aquositas autcm illa aut siraplex

est, aut simplici substantiee vicina, et idco

corpus ex quatuor commixtum elemcn-
tis nutrire nullatcnus potest : propter
quod neque bumor dici meretur.
Humurum autem dictorum generatio
est per cibi digestionem. Digestionum

Et est DiGREssio declarans horum hiimo- autem alia cst imperfecta et incepta :

rum suhstantiam et causas et genera- alia autem completa et perfecta. Imper-

tionem. fecta autem est, quae incipit in ore. In-
fcrior namque oris supcrficies cuntinua
est interiori stomachi ct mcri, et super-
liciei, et ideo virtutem habet digerendi
sed incompletam propter quod triticum:

aulhordcum masticata conferunt matu-

randis apostematibus, quam tamen ma-
turationem non facit triticum et aqua
His autem sic distributis oportet scire infusum et cuin aqua coctum. Confert

humoris animalis corporis subslantiam autcm maturationi illi commixtiu sabvie

et generationem. Dicit autem Galenus, in qua est virlus caluris stumaciii et :

quod quicumque dicit unum tantum hu- hiec quidem est digestio imj)erfecta.
morcm esse qui nutrit corpora anima- Perfectae autcm digestiones sunt qua-
lium, non verum dicit. Cum enim mem- tuur sibi succedentes, quarum prima est
bra quaedam sint durissima, sicut ossa : in stomacho virtute cabtris non stomacbi
qusedam autem mollissima, sicut cere- tantum, sed virtutc caloris omnium
brum, et medullae et quaedam media,
: mcmbroruin quae stomacho circumpo-
sicut caro oportet et ipsum nutriens di-
: nuntur a dextro cnim assistit ci calor
:

versarum essc complexionum et qualita- hepatis a sinistris autem cab)r splenis,

:

tum. IIoc autem satis plaiium cst ex qui licet non sit calidu' substantia', ta-
l^r.iicedentibus. Experimento autcm artis men prupter arterias et vcnas quae sunt
idem probalur quoniam si sanguis de
: in ipsu calefacit. In circuitu autem cst
vena extractus ad lentum ignem in vase calor girbi de quo diximus superius.
 LIB. III DE ANIMALIBUS, TRACT. II 241

quod calorein cito recipit et diu tenct. Patet igitur, quod sanguinis boni cau-
Superior auteni est calor cordis per ve- sa efliciens est calor naturalis digestivus
nani quie est inter hepar et cor, et per teiuperatus secuuduui proportionem.
calefactioneni diaphragmatis stomachum Causu autem materialis cst id quod de ci-
calefacientis. Et in ista digestione sepa- bis et potibus nutrientibus est tcmpera-
ratur a cibo superfluitas sicca : eo quod tum. Formalis autem causa est decoctio

cibus per mesaraicas sugitur ad porlam sive digestio conveniens. Et causa linalis
hepatis : et tunc egreditur superlluitas est nutrire corpus. Efficiens autem causa
sicca per portanarium stomachi, non au- cholera' rubeie est calor igneus super-
tcm per arctitudinem mesaraicarum lUius in hcpate proprie ubi horum hu-
posset trahi cibus, nisi esset in eo mulla morum omnium proprius locus est gene-
aquositas qu;e infunditur per potum, et rationis. Causa vero materialis ejus est id

non est dc substantia cibi : neque tamen quod de cibis et potibus nutrientibus est

ab eo potest separari, nisi prius ab hepate subtile dulcc unctuosum aut acutum. Et
humor cibalis separetur. Cum auteni to- causa formalis ejus est digestio super-

ta simulmassacibi cum multa aquositale llua. Finalis autem causa est necessitas
a stomacho separatur, totum hoc est in et utilitas, sicut superius assignavimus.
similitudine ptisauie propter quod ah : Efliciens autem phh'gmatis est ea quse
antiquis Philosophis massa ptisanaria est in hepate caliditas diminuta. Causa
vocatur a quibusdam autem Griecis sa-
: autem materialis ejusdem est id quod de
pientibus vocatur chrjlus, hoc est, suc- cibis et potibus est grossum humidum

cus.Hic igitur chylus per mesaraicas in viscosum et frigidum. Et formalis causa

partem hepatis attractus, dividitur per est digestio deficiens a complemento. Fi-
ramos in partes hepatis quae iugrediun- nalis autem causa est necessitas et utili-
tur substantiam hcpatis, adeo in multa, tas quas nominavimus. Melancholiee au-
quod quasi caj)illaris est ejus divisio et : tem naturalis causa efficiens est ejus qui
hoc ideo fit, ut totum quasi hepar efficia- in hepate est caloris temperamentum
tur, et virtus hepatis ubique totum cliy- cum refrigerio aliquo. Innaturalis autem
lum attingat, ct dirigat, qui tamen in causa efficiens est calor adurens ab aequa-
gibbo hepatis colligitur ad venam quie liUiie recedens. Causa autem materialis
est inter cor ct hepar, et ibi per emul- est id quod de nutrientibus est vehemen-
gentes duas superflua aquositas ab eo- ter et grossum et parum humidum. Cau-
dem separatur, et dirigitur ad renes, et sa autem formalis est residentia gravan-
unctuositate illius et sanguinolentia mo- do hvpostasive descendens. Finalisautem
dica qua3 remanet in ipso rencs nu- causa, necessitas est et utilitas, quas su- .,

triuntur, et reliquum colatumad vesicam perius assignavimus.

dirigitur et emingitur per virgam sive Mullitudo autem melancholise quae
per collum vesica;. Alia autem pars aliquando superabundat in quorumdam
chyli de substantia est quatuorhumorum animalium corporibus, ex quinque causis
dictorum, et hajc a medio cordis thalamo generalibus frequentius generari consue-
virtutem accipit nutriendi, sicut in pra'- vit quarum prima est supcrflua hepatis
:

habitis ostendimus. caliditas incinerans humores. Secunda

Et in gibbo isto hepatis secunda perfi- causa splenis attrahentis debilitas. Tertia
citur digestio, qua^ jam inccperat apri- est frigoris intcnsio et abundantia ad ter-

ma porta ipsius inferiori, aut etiam in rostreitatem bumores deducens ])er humi-
mesaraicis, sicut in antehabitis dictum di expressionem. Quarta est frigoris non
est, et superfluum quod abjicitur, est excellentis continua perseverantia ])rop-
aquositas nimia, qu;e n^ni est de humo- ter causam eamdem. Ouinta et ullima
rumaut chyli substantia. est multitudo inflrmitatum, praecipue si

XI 16
242 I). ALIi. MA(.. 01M). PR;EI).

longae siml. !ll;o (Miiiu (;liam inciiK^-anl ad splenem et pars ad cistim fellis. Ter-
humoros, ct corpus cltMlucunt ad terre- liu' autem supordnitas et quartae purgatur
blreilatem. Melancholia autem nmltipli- per poros manifostos et occultos. I*er

cata stat inler slomaclium et hcpar, ot manifostos onim purgatur, sicut plilogina
tnnc oporlct qnod minorelnr sanguinis por nares, ot molancholia per oculos, et
etaliornm bonornm humorum generatio. cholera per aures. Por occultos autem,
Ut aulem dicatur goneraliter, causse offi- sicut per sudores et corporis sorditiem :

cicntes gcnerationis humorum sunt cali- et ojus aliquid egrcditur in pilorum sub-
ditas et Ingidilas : sod caliditas tompera- stanliam, ol aliquid in unguos formatur,
ta gignit sanguinom, excedens autem et cornua, el aliquando in apostemata.
clioleram luhoam multum autem exco-
:
Non autem praetormittendum est, quod,
dens gignit melanchoham accidenta- sicut diximus, omnos isti humores in

lem, propter incinorationem quam fa- animalibus aliquando subtilos sunt, ali-

cit. quando autem grossi et quorumcum- :

In omnibus tamen his proportio acti •

que animalium subtiles sunt humores,
varum ad passivas, et e converso passi- sunt otiam subtilis pedis et porosi corpo-
varum ad activas attendenda ost qualita- ris : ot quia subtilo facile resolvitur, ideo
tum, sicut ssepius in antehabitis lil)ris humores talium cum spiritibus cito rosol-

expositum est noc oportet credero verhis

:
vuntur, et tunc valdo debilitantur : prop-
quorumdam dicentium, quod semper ter quod dolicatis cibis utentes qui sub-
complexio corporis animalis generet hu- tilium sunt humorum, ex modico motu
mores sibi similes contrarium enim:
vel labore multum debilitantur. Quidam
frequenter generatur a contrario pcr ac- enim sunt humoros moventes, sicut mo-
cidens ot non per convenientiam ossen- tus labor ot calor movent sanguinem et
tisB : complexio frigida ot sicca
et sic choleram rubeam et forte etiam melan-
frequenter generat humiditatem super- choliam et de numero eorum est etiam
:

fluam, non quidem per essentiam, sod adspcctio vol cogitatio de tahbus prop- :

per digestionis debilitatem : et talis ter quod otiam fluens sanguinem per
complexio homine macro nigro
est in nares vel per alium locum, prohibotur
arctarum venarum et laxarum junctura- adspicere res claras rubeas, et cogitare

rum, qui lene, hoc est, sine pilis habet de ipsis : et ideo elephantibus ostenditur
corpus, et ipse est frigidus et timidus rubor vini vel sanguinis, ut sanguine
liabens senum proprietatem : et idoo moto excitentur ad pr.Tlium, et in fervo-
generatur in eo quod etiam in sonibus rc coitus oxistentibus animalibus oston-
generatur, hoc est, hnmiditas mombris duntur coloros aliqui ut similes illis ex
adhterens, sicut iu sonibus, quamquam motn sanguinis iuducantur In fcetu.

senium secundum veritatem sit frigidum Quies autem et frigus et somnus nmlti-
et siccum secundum complexionem, sic- plicant phlegma et sedant humores :

ut in libro de A^tatibiis doterminatum et idoo spissantur ot grossantur, coutra

est. Omnia autem hiec quse dicta sunt,in quod antiqui Stoici oxcrcilium inveno-
secunda complentur digostiono. runt ludos in theatris et gymnasiis ot in
Sanguis autem ot quod cum eo fluit pala^stra et ca^teris hujusmodi ludis, qui-
de aliis humoribus, tertiam digestionem bus grossities et imdscositas humorum
hal)et iutra venas ex cah:)ro quem habont dissolvitur, et eventantur corpora, ot

a corde et hepate, et quartam habent in oxcitalur calor sopitus in cis.

membris in qute distillant. Sed supor- Pnoter dictas autem humiditatos sunt
fluitas prim.Tc digestionis purgatur por in corporibus auimalium humiditales
egestionem, et secunda', superfluitas pur- cx his generata', ot has consequentes,
gatur per urinam, ot pars ojus trahitur sicLit sperma, et sudor, ot lac, de quibus
 LIB. III DE ANIMALlliUS, TRAGT. II 243

tempus est prosequendi quando de nalura nibus enim corporibus aniinalium sunt
sanguinis plenius erit pertraclatum, qui tela; sive panniculi involventes diversa
humor generalior et naturalior est in mcmbra corporum eorum : et quwdam
corporibus animalium. telarum istarum non possunt scindi, ita

quod aliquid de ipsis abscidatur, iia quod

iterum coaguletur tela et consolidetur et

recrescat, eo quod sunt fact.T de humido

primo radicali.
Accidens autem hoc sive proprietas
habendi telas, diversificatur valde in
corporibus animalium qua^ telas habent.
In quibusdam enim est pinguedo qua3-
CAPHT V. dam mixta cum tela, sicut girbum mix-
tum est cum syphac ventris. In quibusdam
autem tehs non est hoc, sed sunt sine
pinguedine, sicut dura mater capitis.

Adhuc istae tehT non extenduntur ad

quodlibet os, ita quod quodlibet os ipsis
involvatursensibililer: sed quodlibet alio-
De telis et carne et CcVferis hujusmodi rum membrorum nobihum habet telam
homogeniis, quse ex hmnoribushabcnt se involventem, sicut in primo hbro in
generari, sicut sepum et sagimen. anatomia ostendimus. Maxime autem
omnium telarum corporis sunt illai quai
sunt in capite qua? sunt duoe. Sed una
illarum quie est ad testam capitis, est
spissior et fortior alia quaj immediate
continet cerebrum : et post istam major
est ea qua^ est tela cordis, hoc est, ca
quce cor involvit : quoniam hic non lo-

Bicamus igitur, quod sanguis in ha- quimur nisi de telis membra involventi-
bentibus sanguinem est humor nutriens, bus. Per istas autem telas est sensus in
qui potentia est caro in animalibus ha- membris insensibihbus qua^ ipsis invol-
bentibus sanguinem, in quo sunt duj» vuntur et ideo quando ab osse exco-
:

qualitates vita', qua> sunt calidum et hu- riatur tela involvens ipsum, quT habet
midum : quia cum sanguis est in se con- sensum, et percutitur ictu doloroso, non,
tinens etiam alios humores currentes sentit, quoniam insensibile est os nisi
cum eo ad nutrimentum diversorum sensii panniculi qui involvit ipsum.
membrorum viscosorum, sicut nervus et Girbum autem etiam habet telam sibi
vena, et durorum, sicut sunt ossa. Ideo permixtam, quam sgphac supm nomina-
in sanguine multorum animalium exten- vimus. Et omne animal habens sangui-
duntur qu^edam fila quaj sunt quasi me- nem, habet girbum. Sed in quibusdam
dia inter naluram substantia' venarum aninuilibus est girbum multi sepi, et in
et nervorum, et habet hypostasivam re- quibusdam pauci. Initium autem girbi
sidentiam ex qua fiunt ossa et mrmda et pendet a medio ventris, ubi complelur
spissa et dura : et ille sanguis de facili digestio in animalibus qua' sibi similia
coagulatur, pr^ecipue quando fila in ipso generant animalia, quae habent dentes in
videntur esse contexta ad modum tehe. utraque mandibula auteriores, qui inci-
Ex his enim fiiaribus telis sanguinis sores vocantur et pendentia girbi circa
:

etiam nutriuntur teke. corporis : in om- intestina assimilantur suturcT cuidam.

24 i T). ALR. MAG. ORD. VJ\M\)

In his autoiii quii' gouoraul auiuialia, cl cuim i'ccicscit tantum sccundum longitu-
carent dculibus anlcrioribus iu supcriori dincm incisa quando scinditur non ab-
maudibula, pcndct iuilium ji;irbi a vcutrc scissa : rcconsohdatur cti;im ncrvus et

majori qui \ ocdiuv stomac/ius. vcna, quaudo sccundum lougiludinem

Vesica etiam animalium telai sivcpan- scinduntur scd eliam quando absciditur
:

niculo assiuiilatur, quamvis remota sit ct sccuudum hUum, rccrcscit acflmc. Dilh;-
absoluia a generibus tclarum : eo quod rcnlia aulcm est iu iiis qua^ sunt infcriora

nihil involvitur in ipsa sicut iuvolvuntur ct supcriora mcmbra quouiam inferiora

:

mcmbra in tclis : cl quia cxleuditur et sunt uigriora ct spissiora proptcr sangui-

coutrahitur, quod nou faciunt tclaj : sed ncm mclaucliolicum (jui uutrit ca : supc-
in sul)stantia couvenit cum tcbs, co quod riora autcm vcrnanliora ct chirioia ct
ncrvoste est substantise sicut tclai. Omue nimis spissa propter sanguiucm sul)tilcm
auteni animal generans sibi simile ani- ct clarum uutrientem ea quee sunt supc-
mal cxutero, liabct vesicam tehu"em dis- rius.

tinctam. Ovans autcm animal non habct Amplius cujuscumquc fucrint vcna;
vcsicam privlcr gencra hiccrlarum, ct magna' ct amphc, sanguis in cis uiger
pra'tcr auimal quod la/ia vocatur, quod valdc, et vcntrcs corum erunt magni ct

ctiam vicinum est generationi hTcertarum, caropauca, co quod calor pcrforans causa
licct sit pigrius illo. A vesica vero uior- cst maguitudinis vcnarum, et in cis est

tuorum numquam exit humiditas urina*, sanguis adustus qui consumit scmper
eo quod cougelationc mortis obslruitur carnem et turgentcm facit vcntrcm. E
collum ejus per quod urina effunditur. contra autem cum ventres suut parvi,
Aliquando autem in vcsica rcsidet cx propter oppositam causam caro erit mid-
urina supcrlluitas terrestris sicca gluti- tae pingucdinis. Ventrem autem parvum
nosa, et hgec calore corporis coagulatur voco non quidcm sccundum pinguedinem
iu hipidem, ct lit auimal iUud calculo- quoe antc intcstina ct circa ea frequentcr
sum. cumulatur, scd quando meatus intesti-

Ista igitur quam diximus est uatura norum sunt parvi et stricti, ct vcutC in
venarum, ct nervorum, et corii, ct tcla- talibus suut strictse, vix apparcn-
runi, et pilorum, et solearum, ct un- tcs.

guium, ct ungularum, ct coruuum, ct Amplius autcm intcr girbum ct pin-

dentium, et rostrorum, ct ossium, ct car- gucdiuem sanguinis cst multa divcrsitas :

tilaginum, et aborum homogcuiorum quoniam girbum propter sui terrcstrcita-

mcmbrorum, quse sunt simiHa istis. tcm et siccitatem pulverizatur, quando
Garo autcm ct sibi similc membrum fricatur manibus postquam exsiccatum
quod cst k)co caruis, cst in omnibus cst. Sed pinguedo antiquata et confricata

sanguincm habentibus auimalibus, et est citius liqucscit, ct idco plus ad scpum

caro posita quasi supplementum vacui- quam ad sagimcn girbum dcclinat.

tatum qua^ sunt iuter corium cxterius ct Auiplius autem brodium in quo deco-
os intcrius, sicut ctiam in primo hbro (pjjtur caro auimalis abundantis in pin-
diximus. Quae autem convenientia ct gucdine et habcntis parvos meatus in
proportio est ossis ad spinam piscium, ca vcntre et venis, non coagulatur forti

etiam est carnis quae cst in habentibus coagulatione, sed constat aliquantulum
spinas. Est autem caro materiahs pars cum fucrit infrigidatum, sicut sagimcn,
influensper nutrimentum, et effluens per sicutbrodium equi et porci ct canis.
consumcntem cahjrcm ct idco sivc absci- : Ejus autem brodium quod abundat in
datur sccundum diamctrumiongitudinis, girbo et sepo, cougclatur et induratur,
sive abscidatur secundum diametrum Li- sicut caprse, ovis, ct vacca?, ct aliorum
titudinis, semper recrcscit, ct cito uon : similium : id enim quod molle remanet,
 LIB. III DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 245

postquam constiterit et inspissatum fuc- cum constat, non coagulatur, sed molle
rit. nou dicitur gelari vel coagulari. remanet.
Adliuc autem in loco et situ diversifl- Sed non oportet latere, quod girbum
cantur : quoniani pinguedo sagiminis est aequivocum est. Uno quidem modo vo-
inter carnem et corium, sicut apparet in catur girhum pinguedo particularis in-
dorso porci et ventre. Girbum autem et testina involvens : et sic locuti sumus de
sepum non sunt nisi immixta carni, et girbo in anatomia primi libri. Alio modo
circa intestina et renes, et ideo girbuni autem girbum vocat Aristoteles idem
et sepum sunt grossa in corporibus gros- quod nos sepum consuevimus appellare :

sismultarum carnium, sed tenuia sunt in et sic loquimur de eo hic in capitulo

corporibus macilentis. isto.
Adbuc auteni pinguedo sagiminis est Adhuc autem in girbo quorumdam pi-
in his quae habent dentes in utraque scium pinguedo saginosa mixta cum
est
mandibuhi, sicut est homo, equus, et carne, et in quibusdam est sohi separata
canis, et porcus : girbum autem et se- secundum se. Sed generale est, quod om-
pum sunt in his quoe dentes anteriores ne animal habens pinguedinem non se-
non habent in superiori mandibula. paratam a carne, est paucioris pinguedi-
Amplius autem hepar quod est de nu- nis in ventre, et girbi pauci, sicut ani-

mero membrorum interiorum, inquibus- mal quod Graece enchelir vocatur, et est
dam animalibus multae pinguedinis inve- quoddam genus piscium marinorum.
nitur, sicut in eo quod vocatur celeti, de Multa autem animalia ingrossantur in
quo in antehabitis multa diximus. Qui- ventre ex multa ibi congesta pinguedine,
dam enim hominum marinorum lique- et motus
praecipue phlegmatica pauci
faciunt eorum hepata et contrahunt ex existentia, eo quod calor hebes in tali-
eis multam pinguedinem oleagineam :
bus convertit quidem nutrimentum, scd
etin corpore ejusdem animalis non est non consumit aquositatem ejus, neque
pinguedo sparsa per carnem vel per ven- multum elevat ipsum distribuendo per
trem, sed in liepate solo et Imjus causa : membra : et ideo spumosum existens
est, ut calor hepatis qui in tali animali chylus coaguiatur ante intestina.
modicus est, melius circumposita multa xVdhuc autem cerebrum animalis ha-
pinguedine retineatur. bentis pinguedinem saginosam, est un-
Amplius autem licet gressibilia et vo- ctuosum, sicut est cerebrum porci. Cere-
latilia hepar habeant in dextro et spk^- brum autem animalis habentis girbum
nem in sinistro : tamen e converso nmlti sive sepum, est siccum, et durius quam
pisces inveniuntur, qui hepar habent in alterius.

sinistro, et splenem habent in dextro, Amplius autem prope renes est mul-
sicut hi qui kili vocantur de numero tum sepum in habentibus sepum, plus-
piscium marinorum. Multi etiam pisces quam in ali(|uo alio loco propter sagino-
habent splenem super intestina, et quae- sam aquositatem, qua» ilkic declinat ab
dam genera habent divisum splenem ad liepate. Dexter autem ren propter ma-
utramque^ partem splenem habentes, jorem calorem minus habet de sepo,
sicut qmedam nigra genera marinorum, quam sinister. Aliquoties autem tanta
quae corvina vocantur. Quaedam etiam in lit circa renes sepi massa, quod forlasse
tribuspartibus habent, ab utroque vide- accidit a^gritudo animali, quod nimium
licet latere, et ante ventrem in medio habet sepum circa renes et hoc contin- :

laterum, sicut id quod celeti vocatur. git maxime animali quod naturaliter est
Girbum autem piscium quorumdam non mulli sepi, sicut accidit agno : quoniam
est separatum, sed mixtum cum pingue- si renes agni circumquaque cooperiantur
dine quam sagimen vocamus et ideo : sepo, morietur, eo quod impechtur attra-
246 D. ALB. MAG. ORD. PWJED.

clio etcolamcntum urina', ipsius. Sepum

autem renum multlpliciitur propter bo-
na pascua et idco in bonis et pinguibus
:

pascuis oves moriuntur frcquenter, eo

quod urina non retracta ad renes, re-
dundat ad hepar et corrumpit ipsum : et

ideo mutantur oves a })astorilms sapien-

tibus a suis pascuis ad loca arida salsa
pauci graminis, ut non accipiant pastum CAPUT VI.
supra necessitatem.
Adhuc autem id quod est circa pupil-

lam oculi, est multi sepi et pinguedinis,

quamvis ipse oculus in sua substantia
sit durus, et praecipue in aquaticis, sicut
in balena : quod contingit propter vici-

nitatem meduUae cerebri et loci frigidita- De dispositionibus sanguinis.

tem, et nutrimenti quod ad loca illa de-
legatur aquositatem. Puncta enim veru
balena nuper in partibus marinis Germa-
nite, emisit per oculum undecim ampho-
ras magnas sagiminis.
Generale autem est, quod omne ani-
mal multi sepi et pinguedinis est pauci
seminis^ sive sit mas, sive fcemina, eo Sanguinis vero erit ista dispositio :

quod materia seminis in pinguedinem communis enim cibus est omnibus ani-
convertitur : ct ideo aves multum pin- malibus sanguinem habentibus, et est

gues, pauca et valde parva faciunt ova. humor in eis necessarius et naturalis.
Omnis autem sanguis est in vase quod
dicitur vena pulsatilis, aut quieta : et in

nuUo aliorum membrorum continetur ni-

si in corde solo quod etiam signum est,
:

quod cor sit principium venarum et di-

gestionis, sicut in antehabitis probatum
est. Sanguis autem eo quod non est actu

pars animati corporis, scd potentia so-

lum, non habet sensum tactus in aliquo
loco corporis, sed est insensibilis, sicut
et superfluitas ventris non hahet sen-
sum aUquem : neque hoc mirabile vide-
tur, quia ea quai sunt partes actu cor-
poris animaUs sentientis, aUquando ca-
rent sensu tactus, sicut cerebrum, et
meduUa. Quia autem vena? ubique in
corpore capiUariter sparguntur , ideo
ubicumque caro inciditur, statim exit
sanguis, nisi caro corrupta et prtemortua
fuerit. (iustus autem sanguinis si sanus
et incorruptus fuerit, est naturaliter dul-
cis, et color ejus est rubeus, et non est
 LIB. lll I)E ANIMAIJIUJS, TUACT. II 247

vaUle splssus, neque valilo subtilis, uisi lem animalia habet luuno sanguinem
casu ot iu divorsis vasis ot niembris in subtilem valde proptor sui tactus nobi-
quibus exigitur major subtilitas et mi- lilatem : sed aliorum animalium quse
nor : in arteria enim cst subtilior, et in gonorant in utero sibi similia animalia,
ventre cordis sinistro, ot in j)ulmone, est spissus et niger valde et terrostris, et

quani in aliis. maxime hujusmodi me-

tauri et asini et
Adbuc autem quamdiu manet in cor- lancholicorum animalium.
pore aiiimabs, est calidus et humidus : Adhuc autem in oisdem animalibus
el quando extraliitur et ini'ri,i;idatur coa- sanguis qui ost in inferioriparto corporis,
gulatur frequenter. enim om- Sanguis est spissior ot nigrior, et in superiori est

nium animalium notorum n(d)is conge- subtilior et clarior propter causam quam
lalur prajterquam cervi et leporis et si : supra diximus.
quis alius est sanguis horum sanguini si- Amplius autem ex caloro et spiritu qui
milis in natura, sicut forte cyrogrilli, est in sanguine a corde pulsat sanguis
quem nos kuninum vocamus, et forte simili pulsiono arterise, hoc est, diasto-
capreoli qui in multis vicinatur naturas len, et systolen, licet non ita percipiatur
corvi. Et hujus causa osl, quod sanguis sicut percipitur in arteria, et sic pulsat
horum terrestris et molancholicus et sic- in omnibus venis animalium. Nulla au-^
cus est : et idoo lila non liabet quae con- tem humiditas universalis est corpori
trahant ipsum ad congelationem. San- pra^ter sanguinem sed alii humores :

guis autem aliorum congolatur anima- cum sanguine nutriunt qua^dam particu-
lium, nisi extrahantur ab eo fila per co- laria memhra detorminata : et sanguis
lationom ipsius, et sanguis tauri citius quidem semper est in corpore animalis
aliis congehatur propter multam filosita- habentis sanguinem quamdiu vivit ip-
tem ipsius. sum animal.
Amplius autem quodcumque anima-
lium secundum suum genus est boni.e Amplius autem in prima generatione
dispositionis, non ost valde nmlti san- primum quod crealur ox sanguino, ost
guinis. In liominibus enim bene disposi- cor, et ipsum ost primum mombrum in
tis non ost tanta mullitudo sanguinis, quo sanguis in embryone invenitur,
sicut in his qui froquentor potant mul- quando in matrice formatur. In corde
tum vinum, pra'cipue quod est forte et enim sanguis invenitur antequam per-
rubeum ilii enini multum accipiunt
: ioctionem ot numorum membrorum cor-
sanguinem. Neque iterum sunt multum poris embryo accipiat et e contra :

pauci saiiguinis, sicut lii qui sunt valde quando caront corpora animalium san-
pingues et crassi in corpore : quoniam guine, moriuntur et corrumpuutur : et^

sanguis crassi corporis paucus est et idoo multa moriuutur animalia propter
nmndus, oo quod aquositas ejus sopara- nmltam sanguinis evacuationem, et si-
tur in pinguedine quanto enim aug-
: militer quando multus et superabundans
montatur pinguedo, tanto diminuitur sanguis generatur in corpore, ex humore
sanguis, et stringuntur vasa et meatus. siiuguinishebotatur calor et remittitur,
Sod lioc lial)et corpus sanguines omne et tunc frigus ingrcdiens inspissat san-
quod cito putroscit pro})ter suum calidum guinom ol aquosum facit cum ot tunc :

ot humidum qua^ de facili evaporant ad erit causa eegritudinum phlegmaticarum,

extra : pra^cipue tamon citius putrescit et cum aquositato miscotur aliquid saii-
prope ossa, eo quod ibi ost fortior calor guinis : ot |)roplor hoc arK^iiando foito

resolvens et putrefaciens liumidum. Plu- sudat liouio saiiguinom : ol boc prioci-

res euim ossis partes dantur Vulcano, pue conlingit ex una duarum causiirum :

sicut dixit Empedocles. Intor ca^tera au- aut onim «iccidit hoc i^roi^tor sanguinis
248 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

multitudiiiom, aiit pmptcr san<^uinis menstruum : ct quia menstruum purgat

aquositatcm, sicut diximus. corpora earum, ideo minus infirmantur
Amplius cum in somnis sit in^a-essus muliercs quam viri. Praecipue tamen mi-
spiritus ot san^uinis ad intcriora, ot in nus incurrunt sanguinis fluxum pcr na-
vigilia sit cxpansio utriusquc ad cxtc- res, et pcr hcmorrlioidas ani, quam
rius, oportct in dormicnte paucum essc mares. Ista" enim infirmitates sanguinis

sanguinem in manifcsto, et multum in fluentis rarissime accidunt mulicribus.

profundo, ct in vigilantc e converso : ct Amplius autcm sanguis diversificatur

idco cum pungitur ad fissuram pellis cor- secundum quantitatcm et colorem qui
pus dormientis, parum exibit de sangui- adspicitur in ipso sccundum diversitatem
ne, et nmlto minus quam cxeat ex vul- letatis quoniam in infante est tenuis et
:

ncre vigilantis. aquosus sanguis, et in juvene est acu-

Adhuc autem cum sanguis bene fuerit tioris caliditatis, et in eetate viriH est

decoctus ct digestus, fit ex eo sepum constans bontC dispositionis, et est mul-

quando cst calor tempcratus, non consu- tus sanguis in omnibus dictis setatibus. In

mens, sed multuni convertens de sangui- senibus autem paucus sanguis et spissus
ne : et cum sanguis qui est in venis, al- et niger, cum in his qui mediocris sunt
teratur ct corrumpitur a dispositione aetatis, sanguis sit temperatae quantitatis
propria, tunc aliquando dilTunditur dc et tempcrati caloris.
hepate in stomachum, ct exit per vomi- Adhuc autem sanguis senum cito con-
tum, et aliquando operiuntur orificia vc- gelatur tam in corpore quam extra, et
narum capitis, et fluit de naribus. (^um sic non facit sanguis juvenis.
autem non exit, scd putrescit in aiiquo Sanguis autcm efficitur aquosus ex una
membro in quod fusus est a vcnis, fit duarum causarum : aut cnim idco tit aquo-
virus et apostema, et exit a corpore pu- sus, quia non est digcstus completa dige-
tredo,quando virus maturatum fuerit ct stione propter caloris terminantis debilita-
conversum in saniem. tem aut quia sanguis est spissus frigidus,
:

Amplius autem inter sanguinem maris digestioni non obediens, tunc enim trahi-
et fceminee cst divcrsitas : quia sanguis tur ad aquae naturam ex seipso.
foeminse propter majorem frigiditatem Haec igitur dicta sunt de natura sangui-
complcxionis est spissior, et ideo etiam nis et diversitate : ex his enim et aiia
per consequens est nigrior quam maris, possunt cognosci.
quando mas ct foemina fuerint in bona
dispositione sanitatis, et in manifesto
corporis foeminae minus de sanguine est>
quam in occulto, et in maribus e con~
verso. Et in muliere quidem quae est
foemina hominis, multo plus est de san-
guine, quam in corpore foemime alicujus
alterius animalissecundum proportionem
quantitatis corporis sui : et ideo fluunt
menstruo sanguine plus quam fceminae
alicujus alterius animalis. Hoc autcm
tria efficiunt, mollitics vidclicet corporis
sui, et delicatus cibus, etabundantia ejus-
dem : quando enim ille dcbili calore
mulieris multum convertitur, et non be-
ne tcrminatur, neque consumitur, opor-
tct quod viam habcat cmanandi per
 LIB. III DE ANIMALIBUS, TRACT. II 249

corporibus juvenum et niolhs : sed in cor-

poribus eorum qui in aetate processerunt,
est medulla pinguis saginosa, si pin-
gucdo sagiminis abundat in corporibus
eorum, aut meduUasoposa si fortesepum
sive gir])um abundat in eorum corpori-
bus : et hujus causa quia aetas pro-
est,
cedens est tepidi caloris qui generat san-
CAPU r VII. guinem aquosum, qui de facih pingue-
scit, sicut ex antcdictis salis est manife-
stum. Non autem in omnibus ossibus est
medulla, sed est in his quae sunt concava
tantum. In ossibus autem rascetae manus
et pedis medulla non invenitur, ct ipsa
suntdurissima.
De naliira et diversitatehutniditatis me- Adhuc autem non semper est medulla
dullaris. in quibusdam concavis ossibus, eo quod
in ossibus coUi leonis medulla non inve-
nitur. Similiter autem in ossibus porco-
rum pauca valde est medulla, et in qui-
busdam nulla omnino apparet.
Istae igitur quie dictse sunt humidita-
tes, sunt in corpore aprima generatione,
et sempermanentin ipsis quamdiuvivunt

Consequenter autem ratio docet ponere animalia.

naturam et modum medullaris Immidi-
tatis quoniam meduUa est una humi-
:

ditatuni corporum animalium sanguinem

habentium. Oportet autem scire, quod
omnes humiditates quse sunt in corpori-
bus naturaliter oportet contineri in vasis
ad hoc praeparatis : quia aliter efTunde-
rentur inordinate, et laederent corpora, et
putrescerent eo quod proprio termino
:

non terminantur. Sanguis enim est in ve-

nis, et simiiiter humores qui currunt
cum sanguine.
Alius autem humorum qui cum san-
guine non currit, habet suo rcceptacula
determinata, sicut cholera rubea cistim
fellis, splenem mehmcholia, et sic est
et

medulla in ossibus ad ossium nutrimen-

tum. Qusedam autem sunt in vasis mem-
branahbus, aut in corio, aut in ventre,
sicut cerebri humor in pia matre, et Im-
mores oculi in miringis, et urina incorio
vesicse, et humiditates eliquatae a ster-
core sunt in vasis ventris.
MeduUa autem magis sanguinosa est in
250 1). ALH. MAG. ORl). PR.E1).

mamillarum convcrtitur in albedincm.

Spcrma autem non iii omnibus animali-
bus scparatur ita a corporibus, quod in
unathcca spcciali retcntum conscrvetur :

sed tantum in quibusdam habct talemse-

parationem, sicul in piscibus masculis,
quorum sperma scparatim colligitur in
tcla quadam, duo divisum et se-
ct est in

CAPUT Ylll, cundinis inters(!ctum, Bicut et ova pi-

scium ffeminarum, et hoc vulgaritcr lac
vocatur.
Gcneraliter autcun loqucndo dc humo-
rc (\\nsperma vocatur, dicimus quodspcr-
ma est superfluum quod separatur a quar-
ta digestionc, quando jam ceh;brata in
De natura et dispositione humiditatis venis tertia digestione, humor distillare

spermaticse, et de delerminatione du- incipit a venis in niembra, et non est

biorum quse stmt de liac humidiate in- adhuc coagulatus et assimilatus et unitus
ter Stoicos et Peripateticos. membro particulari. Cum autem hoc su-
perfluum quod sic separatur a membris,
sit optime digestum quo universali diges-
tione potest digeri, est ipsum potentia
propinqua quodlibet membrum, praeci-
pue tamen est potentia membrum radi-
cale, quod est artcria vena et ncrvus et
hujusmodi alia enim, sicut caro, sup-
:

Humiditates vero posterius f^eneratae plementa sunt vacuitatum, et non exigi-

in corporibus animalium sunt quse
nent non ad salutem individui, sed adper-
manentiam speciei, et sunt sperma ge-
nerationis, et lac quod cst nutrimentum
jam generati in his quse gcnerant simi-
lia. Sed differentia est, quia sperma ge-
neratur ex sanguine optimo digesto quar-
ta digestione ct subtili, et ideo emittens
mullujn de spermate pallescit
tur tantum quantum dcbilitarctur si qua-
perti- tur ad ea tantum studium digerendi per
naturam. Signum autem Imjus est, quod
albedo spermatica saepe in corporibus di-
visis mcmbris durioribus adhan-ere vide-
tur tamquamnutriens ea. Quod autem di-
xi, quod universali digestione ultimo
completum est, ideo dictum est, quod si
parlicularis membri esset digestione com-
ct dcbilita- pletum, jam esset particulari membro
assimilatum et superfluum quodsepara-
:

dragesies tantum de sanguinc cmitteret. retur ab ipso, non iiaberet vii-tutem for-
Ideo autcm fit hoc quia spcrma est res mandi totum corpus, sed partom illam
habilitata ad transeundum in mcmbra, tantum cui cst sperma assimilatum. Si-
et cum exit in majori quantitatc quam gnum autem cjus quod dixinms ipsum
remaneat inmcmbro, destituuntur mem- essc digestum ad membrorum radicalium
bra ab eo quod ultimo convenit eis. Gum virtutem etpotentiam cst.quod estglobo-
autem sic est in mcml)ris, superlluum ip- sum ct glandulosum quando est efficax ad
sius evaporat inpih)S. Lac autcm genera- gcnerationcm. Gonstatautem subtilius ct
tur non ab ultima digcstione completo san- melius quod melioris virtutis est suscep"-
guine, sed ex sanguine qui non cst com- tibile, in nutrimentum et restauiationem
plete digestus tertia digestione, per ve- radicalium partium scparari. Quod ergo
nam defertur in mamillas, et albedine illis superduit, spermatis est subslantia.
 LIB. III DE ANIMALIBUS, TRAGT. TI 251

quod drputatur gcnerationi, eo quod cx solummodo ministrare sanguinem men-

illo toluni corpus formarc potcrit : ct si struum, in quo virtus spcrmatis viri for-
illud indigeat supplcmento vacuitalum, mando operarctur.
illud potest fieri cx sanguine menstruo, Adhuc autem opposuit Aristotclos et
sicut etiam fit in jam nato ex nutrimcnto omnis schohi Pcripateticorum, diccntes
secundario niinus sublili etminus noljili. numquam ad unum et cumdem naturae
Sperma autem dividitur in sperma viri, efTectum concurrere duas causas per unam
ct in sperma fceminse sive in spcrma ma- et eamdem intentionem causae causantcs.

sculinuin, et in sj)erma foemininum. Et Natum autcm in natura est unum et

fuit altcrcatio intcr Antiquos, utrum uni- idem : et idco non potest habere duo
voce haec duo nomen spermatis partici- efficientia generationem ipsius per unam
parcnt. Et quidam sequentes Stoicos, causaiintentionem. Esset autem una et
sicut Plato et Speusippus et ApoUo, et eadem intentio, si utrumque s})crmatum
tandem sequens Galenus, et hujusimita- sccundum efiicientem causam virtutem
tor Gonstantinus, dixerunt spermatis no- participaret formativam.
men utriquc pcr rationem unani conveni- iVdlmc autem omnino superflueret
re, asserentes virtutem generativam sc- sperma mascuU quae enim esset causa,
:

cundum unam rationcm convenire ma- quod natura non perfecisset sperma foe-
sculo et foeminae, ct utrumque eorum or- minee, ut sic operarctur cx uno, ct non
gana generationi dcbita habere, et S])cr- indigcret duobus, cum mclius etcompen-
mata utriusque virtutcm formativam acti- diosius operari ex uno,quam ex duobus.
ve habere, et hanc csse in spiritu qui in- Adhuc autcm si vcrum csset quod di-
tra viscositatemutriusquc spermatis con- cunt, non essct dcsidcrii similitudo foemi-
tinetur. Sed tamcn cumhoc dicunt virtu- nae ad masculum desiderio materiae ad
tem activcB formationis fortiorem esse in formam, et desiderio turpis ad bonum.
spermate masculi quam in spermatc fce- Scimus enim ex his quae in Phijsica bene
minae. delerminata sunt, quod materiavirtutem
Hoc autem antiqui Phitonici mirabili activam nullam penitus habet ad for-
confirmant signo, quod videlicet aliquan- mam similiter autem neque turpc ad
:

do sine masculo confortatur virtus forma- bonum : sed in materia cst posse lieri, et

tiva seminis fcemina^ ct impriiegnatur ex in forma tota virtus efliciendi id quod lie-

seipsa, et concipit et parit. Gonfortatio- ri potest in materia : et hunc scquitur

nem autem hanc dicunt fieri per stcllas, Avcrrocs ct Avicenna et omncs qui in
praecipue in primo et quarto chmate, in naturis bene et subtilitersuntperscrutati.
quibus virtus stellarum est magis certa et IMcdici autem quidam ignari ralionis et
magis cfficax.Addunt etiam ad hujus as- pliilosophia, Galeni praefcrunt scnten-
sertionis defensioncm, quod frcqucntcr tiam, licet ad eos non pcrtincat de uno
videmus stellas novas imprimerc iiguras vcl de alio proferre judicium.
spermatibus,qutC sunt contraria virtutibus Dicamusigitur cum AristolcIc,quod no-
formantibus quse sunt in eis, sicut quan- men spcrmatis non univoce de du<»bus di-
do ex semine porcae gcncratur homo, aut cilur spermatibus maris etfceminie^ncque
cx seminc hominis similitudo tauri, aut dicitursecundum prius et postciius, nec
aliquid hujusmodi dc quibus non men- sccundumrationem perlecti ct imperfecti,
tioncm fccimus in secundo Pliysicorum. si perfectum et imperfcctum secundum
Non igitur,ut inquiunl, mirum cst si slcl- eamdem virtutem accipiantur, activam,
laeexcitantvirtutem s[)crmatifopmina'- jam vcl passivam. Scd dicitur nomen illud de
inhaercntem. Aliter ctiani, ut (hcunt, f(c- (luobus spermatibus sccunclum aMjuivoca-
mina principium gcncrationis non cssct, iionem : quoniam licct in spcrmalc be-
ncc oporteret fceminas spermatizare, scd minae sit formae qua^dam confusa inclio-
252 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

atio, tamcn haec non est in ipso nisi sicut niasculus multas implet foeminas, sicut
confusa inclioatio formae cst in materia, formcE separata^ esedem mancnles multas
et ideo secundum passivam potentiam est implent materias, quod nihil omnino es-
in ipso, et non secundum activam. set dictu, nisi crederet totam impletio-
TIoc vidit Pytlia<j;oras confuse, quando nem fceminse esse activc in niasculo : et
in alia systicia principiorum natura^ po- tanicn postca hoc negans dixit collam
suit masculum, et in alia fceminam. Plsec quse gluten vocatur, csse sufficicnlem ad
etiam est causa, quod antiquissimi Ari- generationis materiam et operationem,
stotelis discipuli, sicut Theophrastus et intelligens coliam esse materiam genitu-
Porphyrius, distinxerunt inter virlutem qua fit virtus operationis.
rse in

informativam ct virlutem formalivam, di- Quod autem de stellis objicitur, non

ccntesquod virtus infortimava, sive quod magni est momenti. Stellie enim habent
melius dicitur, informabilis, est virtus in virtutes communes, et virtutes excellen-
qua forma formatur, et est in materia. tes : et excellentibus virtutibus aliquando
Forma autem secundum se habet virtu- impediuntur virtutes particulares infe-
tem formativam sive formatam et for- : riores, et operantur qusedam prodigia.
mativam quidem dederunt spcrmati ma- Sed nos loquimur de virtute communi
sculi, informativam autem dederunt sper- particulari non universali operativa et :

mati fceminse cum tamen utraquc ha-

: ideo dicimus, quod mater nullo modo
beat formam, sed una determinativam sit principium generationis. Est enim
agentem per speciem suam, alia autem principium sicut materia in qua est for-
nihil omnino dat niaterise nisi hoc quod ma pcr aptitudinem et inchoationem,
ex ipsa hoc quod formatur possit ficri sed non per efficicndi potestatem.
potentia ordinata et inchoata. Et hujus Sic igitur deterniinato de spermate,
exemplum optimum est in exemplis Py- dicimus quod sperma niaris est sicut
thagorse, qui cum mascalo conjungit bo- operator et artifex, sperma autem foemi-
num et quadratum, cum foemina aulem uic sicut operatum et artificiatum et :

malum et altera parte longius quadran- sicut artifex per se operans inducit for-
eulum. Malum enim nec malum esset, mam similem arti quam habet in seipso,
nisi per aliquid boni quod est sparsum et ita sperma maris semper intendit for-
confusum et omnino imperfectum in ip- mam similem formse maris quae est in
so, et pra^cipue socundum quod malum ipso : propter quod si forma foeminae in-
habet rationem turpis. Similiter autem et ducatur, erit hoc proptcr aliquod imj)e-
altera parte longius parallelogrammum dimentum materise, et non de intentione
non habet quadrilateralem figuram, nisi naturae operantis : et ideo numquam foe-
per aliquid quadrati quod est in ipsa mina inducitur per intentionem hujus
confusum et imperfectum et distractum. naturae, sed per occasionem materise :

Ratio tamen qua nialum fit bonum, tota propter quod dicit Aristoteles, quod foe-
est in bono et ratio qua altera parte
: mina naturaliter est mas occasionatus,
longius reducitur ad quadratum, tota est sicut diminutio quinti digiti in manu fa-
in quadrato. Sic igitur dicimus sequivo- cta vel paralysis in meml)ro est per
ce dici nomen spermatis de duobus sper- occasioneni alicujus principii deficien-
matibus. tis.

Et est mirum de Platone : quia hoc Errat autem Avicenna liic errore into-

aliquando confuse vidit, et postea sui di- lerabili : quoniam dicit, quod sicut sper-

cti hoc iterum negavit. Dixit

oblitus ma maris est operatorium maris, ita sper-

enim Plato formas separatas in sigillan- nia foeminse est operatorium foeminse :

domaterias diversas se habere, sicut ma- et sic quamvis sit prseter intentionem na-
sculus se habet ad foeminam. Unus enim turse quoad sperma viri, non tamen fuit
 LIB. III DE ANIMALIBUS, TRACT. II 253

prseter inteiilionem illius natune qufe cst suam, ut in ipso operetur sperma vi-
in spermate mulieris. Et omnino ab-
lioc rile.

surdum cst, ct est secundum Galcni in- Ilippocratcs autem Cous spcrma omne
tcntioncm dictum. In spcrmatc enim iue- dixitdcscendere a capite per duas venas
min;e non est inlentio proprie loquendo : quas spermaticas vocavit et sunt post :

quia intenlio cst ejus quod praestituit aures continualae cum nucha in superio-
finem operi, et lioc est eflicicns, et non ri parte conjunctionis capitis et colii, et

materia : sed in spermate fceminse cst dcinde pervcniunt ad rcnes, ct ideo de-
appetitus, ct non est appetitus nisi boni lectatio sentitur in renibus : et deinde
ct pcrfccti, ct idco appclitus spermatis pervcniunt ad virgae canalcm : et hujus
ftrniin;ie cst ad formam masculi, ct non signum cssc dixit, quia quibusdam vul-
ad furmam faMuinae. Et ideo dixit IMato ncratis in bello usque ad abscissionem
in prinia incorporationc formarum pro- harum venarum, accidit stcrilitas, et
duci marcs omnes^ et in sccunda fccmi- amplius non spermatizaverunt. Galenus
nas, intclligcns primam incorporationem autem dixit se nescire utrum hoc sit ve-
essc eam quae linem intcndit operantis rum quod dicit Hippocrates : sed quod
naturae,ct sccundam illam intcllexit esse, probabilius de hac sententia dicit, potest
qute est per occasioncm alicujus princi- esse quod sperma, quod cst superfluum
pii deficientis in materia. Sed cum natu- quaitae digestionis, exsudat ab omnibus
ra particularium principiorum scmpcr, membris, sed maximc a capitc, et forte
ut dictum cst, induccrc intcndat formam ctiam in capite accipit decoctioncm et
nuisculi, et aliquando sit dcfcctus in ali- fermentationem ad hoc quod compleatur
quo principiorum matcriae, ca nalura citius, eo quod in capitc sunt vires ani-
quae causa cst ordinis uniuscujusque ad mae nobiliores. Per spongiositatcm au-
melius quod cx ipso licri possit, qu;e na- tem membrorum similium desccnditur
tura est universalis in stellis ct orbibus et attrahitur a testiculis, [sicut a ventosa
et motoribus, sic elicit mclias quod essc attrahitur sanguis, et in testiculo albalur
potcst, et baec cst forma foeniinae, quae ct accipit digestionem eam virlutc for-
non datur ad generationem, sed in genc- mandi quae est a cordc, ct tunc cst coni-
rationis adjut(UMum sicut matcria : non plctum ad generationcm, sicut et in aliis
enim proptcr formani secundum se, scd diximus. Quod autcm ab omnibus mem-
in adjutorium est naturalis formae quod signum est, quia potentiam
bris cxsudet,
habetinhis quae sunt natui"a. habet totum corpus formandi et in :

multis animalibus vidcmus dclicere

Hoc autcm indicat ctiam ipsa sperma- mcmbrum in nato quod dclicit in gene-
tum substantia quoniam sperma maris
: rante, et infirmum csse membrum in na-
univcrsaliter cst spissum calidum vahle to quod infirmatur in generantibus. Vi-
spumosum glandulosum spcrrna au-
et : dctur tamcn vellc Aristotclcs, quod fce-
tcm foeminae hquidum aqueum, minus niina' non habeant sperma, et ego puto
spumosum, et magis fuscum, et projici- Iioc vcrum cssc. Sed dc hoc in scquenli-
tur quidem spcrma uiaris per virgam, bus inquiretur.
aut vias sive canah^s quosdam, et apph- Com])Iexiones autem divcrsai accidunt
cat sc matrix in his quae generant sibi semini tam simplices, quam compositae.
simiHa ad glutiendum ipsum, aut spargit Est enim spcrma calidum, ct spcrma fri-

ova ut in ipso exilu tangantur a spcrma- gidum, ct sperma iiumidum, et spcrina

te : et ideo confricant sc et tangunt pi- siccum, sccundum complexioncs unius
quando seminant. jMu-
sces et scrpcntcs simplicis qualitatis. I']t signa quidem
lierautem et hcmina gcncrantis sibi si- spermatis calidi sunt apparitio magna
milc, semcn suum projicit in matricem vcnarum in virga et in pelle testiculo-
254 1). ALB. MA(i. ORI). PRyEO.

rum,et j^^rossitudo ct asperitas ipsius, et tu est : quia semper emittit, quod uon
quod cito oriuntur pili super in^ueii, et facit calidus et siccus : est enim hic tiilis
si sunt aspcri pili ct multuin crispi : in frequentissimaB polhitionis ct velocis cx
colore tamcn melius cognoscitur si pan- h'vii)us causis. Signa vcro comph'xionis
no capiatur ct \ idcatur, si (^nim cst ali- frigidi et Immidi spermatis sunt lenitas
quantuluni croceum et odoriferum, esl inguinis, et pigrum desiderium coeundi,
calidum. (iontraria autem horum signo- et tenuitas spermatis secundum sub-
rum sunt signa complexionis frigidce in stantiam, et paucitas impraegnationis, et
spermatibus omnium animalium. Si au- tarditas ortus pilorum, et paucitas eo-
teni debilis ct mollis sit crectio virgce, ct rum, et alia liujusinodi. Frigidae auteni
sit sperma subtibi ct multum, signum est etsiccae complexionis in spermate signa
hoc sperma esse complexionis humidae. sunt crassitudo spermatis et paucitas ip-
Contraria autem horuni, et quando cgrc- sius : et ut breviter dicatur, omnia con-
ditursperma fdosum, sunt signa coniple- traria signis caUdae et humidae comple-
xionis siccsB in spermatc. xionis significant frigi(Lam et siccam com-
Complexiones compositae ex duabus plexionem.
qualitatibus in spermatc, sunt calida ct Hebc igiturde humore spermatis dicta
sicca, calida et humida, frigida et humi- hic sufficiant : quoniam adhuc saepius
da, frigida et sicca. Signa vero calidi et oportet tractare de codcm in scientia na-
sicci sunt, quando est sperma multum turalium animalium.
spissum in substantia, et quando desidc-
ratur coitus in qualibet foeminse prsesen-
tia, ct quod frequenter impraegnat eas
cum quibus coit, et quod plurimum ge-

iierat filios et quando desideriuni est

:

valde vehemens, et velox coitus, et vir-

gee erectio fortis et rigoris magni, et

quod aliquando sit impotens ad emitten-

dum in coitu licet rigescat virga. Si au-
tem superflua sit excedens caliditas et

siccitas, in principio libidinis ad aspe-

ctum foeminse emittit parum aquae quse
non est spcrma, ct quod pili sunt super
anchas et inguen spissi, quia licet sit sic-

citas cum caliditate, tamen cah)r semper

propellit humidum ad h)ca membrorum
dictoruui. Signa autem complexionis ca-
lidse et humidse sunt, quod est pluris sper-

matis quam calida et sicca, sed pauco-

rum pih)rum, eo quod in humido non
est calidum acutum faciens fumum : et

hoc sperma non adco frcquenter impraj-

gnat, et diutius coit antequam emittat
sed plus habet virtutis ad frequcnter coe-
undum quam calidus et siccus, licet non
habeat tantam libidinem, nec adeo rigi-
dam ereclionem, et Iseditur coitu super-
fluo, et laeditur etiam abstinentia multa
coitus. Sed causa Isesionis in multo eoi-
 LIB. III DE ANJMALIBUS, TUAGT. II 235

univocam cmittit ipsum. Mamillas au-

tem habot omne animal habons pilos, et
siiniliter omnia animalia quadrupedia
pilosa. Pilos autem habet homo, et

equus^ et hujnsmodi, quse vel in toto vel

in parte pilosa sunt.
\dhuc autem et marinamagna mamil-
las habent, sicut balena secundum genus
CAPUT IX. suum, et delphinus, et id quod voratur
cochi, do quo in prcehabitis plura dicta
sunt. Ista enim omnia habont lac et ma-
millas. Animalia autem ovantia nec ha-
bent lac nec mamilias, ut pisces, aves, et
vormos multi, ot quffidam quadrupedia
non pilosa, sicut lacorta, et crocodilorum
De natura et dispositione hnmiditatis genora, et stellio secundum suum genus,
lactese. et hujusmodi.
Amplius autom in omni lacte animalis

ost aquositas tenuis, et pars alia grossa

terrostris, quse caseus vocatur : et aquo-
sitas quidem est in eo ut currere possit
por membra quae nutrit : autcm
grossities
est proptor substantiae nutrimentum.
Quanto autom lac fuorit spissius, tanto

Post hoc dicendum est de goneratione erit etiam caseatius.

lactis : et in antehabitis quidem dictum Adhuc autem ditlerentia lactis ost se-
est qualiter sanguis delegatus mamillis, cundum differentiam animalium hic ha-
dealbatur ad specicm lactis. Sed nunc bentium quoniam Lac animalis quod an-
:

addimus, quod lac est convenientius nu- torioribus dentibus caret in superiori
trimentum quod accipere potest recenter mandibula, coaguhitur calido et sicco,

natum et tenellum animal, eo quod ip- coagulationo qua separatur caseus a se-
sum inter omnia similius est sanguini ro.Lac vero habentis dentes in utraquc
menstruo quo nutritus est natus in ma- mandibula, non coagulatur tali coagula-
trice, et similius est humori spermatis, tione proptor subtilitatom ipsius et tonui-
ex quo partus est formatus. Habet etiam tatem, licet forto elixetur et inspissetur,
convenientiam cum partu singularem ip- sicut diximus in libro Meteorornni, iilii

quod
sa mamilla qutB lactis est uter, ita distinximus inter coaguLabilia ot elixabi-
expertum est in partu hominis, quod im- lia : et sicut se habet hic in animalibus
mittere papulam mamillae in os partus etiam se habei pinguedo adipura
istis, ita

Vftletcontra omnia nocumenta quae acci- ipsorum (pioniam habontium dontes in

:

derc possunt partui, si sa^pius hoc fiat utraquo mandibuhi pinguoih) quidem
et mulgere lac in corpus et faciem ejus, constat frigido, sed non coaguhvtur sed :

valet ad rcclam figurae membrorum dis- caronlium (hMitibus in snporiori mandi-

positionem. Totum autem hic quod na- l)ula pinguodo coagulatur IVigido, et in-

tura parat in nutrimentum partus in ani- duratur forti induratione. Amplius autem
malibus, est in mamillis. Mamillae au- <'orum qure donlos sni^oritis ot inforius

tem, sicut in prsehabitis diximus, sunt habont, osl lac lonuo ot diilco otaptum ad
in animali quod inleriusin utero suo ge- potandum raagis quam ad nutrimen-
norat animal, et oxlra per generationcm tuni.
236 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
Intcr omnia autem haec animalia, lac siderat conceptum, et sanguis menstruus
caineli tenuissimum respcctu lactis
est nulit ad vias consuetas. Mediuin autcm
alioram animalium, et in tcnuitale ])ro- lac intcr ha)c duo tcmpora cst convcniens
ximum ipsi cst lac cquoe, ct post illudlac ct bonum in unoquoque animali secun-
asina', ct ideo consumptis datur ut hu- dum suum gcnus. Similiter autcm etiam
mectet eos : quia non est tanta caseatio esl in multum diu jejunis matribus lac
ejus, quod nocere possit. Et quidam lio- tenue nimis, et in multum gulosis indi-
minum barbarorum hic equtc mulgcnt, gestum. Et lac quod in mane primo ve-
et sub sole stare faciunt, donec resideat nit ad mamillas, cst quasi purgamcn-
spissum ipsius, et deinde ponunt in va- tum : proplcr quod pcriti in arlc lactan-
se,quod ebulliat sicut sicera et quod
: •di proecipiunt primo mane cmulgere ma-
ehquatum est, bibunt, et cst eis conve- gnam partem lactis nutrices, et tunc de
niens potus : multum sed dilatantur residuo lactare infantcs : ct dum lactant,
membra corum ex potu illo, maxime il- priccipiunt moveri infantes cum cantu
lorum qui non sunt in continuo motu ct musico, sicut solent infantes in cunis
cxcrcitio ct tali potu utuntur communi-
: moveri cum uffiniis cantibus mulierum :

ter Tartari et Comani et Ruthcni et alii motus tamen cunarum debet esse Icntus,
finitimi cis Barbari. Lac vero vaccse est et cantus suavis quia musica facit cum
:

spissius inter lac animalium carentium gaudio ct Icnitatc spiritus recipere nu-
dcntibus superioribus, et maxime lac vac- trimcntum, motus autcm cxcitat calorem
cve bubali : et cascus cjus cst valdc ter- ct virtutcm digestivam, quae in infanti-
restris et durus. bus multo immersa est humido : ct quia
Lac autem non est coagulabile per fri- multum dat lac nulrimcntum, suflicit in
gus propter terrcstreitatem quae cst in dic bis vel ter lactare infantcs propter de-
ipso : sed in frigore comprimitur ab eo, biles virtutcs ipsorum : et si superflue
et residuum inspissatur et residet in fun- pluribus vicibus lactantur, incurrunt tus-
do, et fit grossum per ignem vero non :
ses etrcpletiones.
ingrossatur, sed coagulatur, sicut omnia Aliquoties autcm fceminae superfluae
terrestria coagulantur calido et sicco humiditatis quee non impra;gnantur, for-
ignito. te habcbunt aliquid lactis in mamillis, ct
Amplius autcm lac ut multum non est pra?cipuc virgines, et quae diu a coitu
in aliquo animalium, nisi in impra^gna- abstinuerunt : quoniam in illis subtilc
tionc : ncc statim gcneratur in principio sanguinis rcdundat aliquando ad mamil-
impraegnationis, sed in fmc cum comple- las, quod utentibus nmlto coitu effluit
tus est partus, et sanguis mcnstruus qui pcr coitum : ct idco pra'cipitur a sapicn-
attrahcbatur ad substantiam partus re- tibus medicorum, quod nutrices non coc-
dundat ad mamillas. Cum autem incipit ant dum lactant infantcs : quia si coeunt,
generari formato et pcrfecto partu lac subtilius substantice lactis scparatur ad
primum quod cst vicinum partui, nihil coitum, ct nutrietur puer grosso alimen-
omnino valet, et cst quasi saniosum ad to lactis et inconvenienti. Fcemina^ etiam
nihil omnino aptum nisi ut efTundatur : impraegnatae aliquando habent lac in
quoniam ipsum cst purgamcntum super- mamillis ex hcrbis quas comcdunt, et
lluitatum quic suut in matricc et venis et hoc raro accidit. iVIiquando autcm acci-
mamillis, et idco reputatur saniosum et dit, quod etiam fcemina? quae processc-
immundum, et maxime in his qui pri- runt in aetate et sunt vetulee, aliquando
mum cdunt foetus, sicut puerperic. Simi- lac in mamillis habcnt, ct hoc contingit
litcr autcni lac valde remolum a partu quando desinunt cis fieri mcnstrua ex re-
nimis est tenue : quia jam nobilius dc- dundantia sannuinis menstrui ad ma-
scendit in libidiucm ad matriccm quse de- millas : unde aliquando invcniuntur ube-
 LIB. III DE ANJMALIBUS, TRACT. II 237

ra earuni plena sanguine, et aliquando rum super habitatiouom mutationoin il-

putroscunt ex sanguine corrupto in ube- lam, quai nmtatio stellarum habitationis
ribus earum, et habitantium significat transmutatio-
Lac autem a mamillis matrum exiro nem, sicut id quod .narrat Josephus,
consuevit, quamdiu suguntur, ac si na- quod in mutationc legis sacrificiorum in
tura mensuraverit tempus lactationis us- Jerosolimorum tomplo vitula inter ma-
que ad aliquantam indurationem mem- nus olforontium onixa est agnum. In ma-
brorum infantis et hoc triennium esso
: millis etiam marium mamillas haben-

consuevit in infantibus hominum pro- tium aliquando invenitur aliquid lactis :

pter teneritudinem complexionis huma- sod valdo paucuin potest exprimi a ma-
na?. In aliis lamen animahbus duriora millis eorum, sicut suporius diximus.
corpora habentibus citius fit ablactatio. Sed plus attraliitur quo plus et plus fue-
Et in triennio etiam in infantibus homi- rit exprossum. Paucis tamen hoc accidit,
num formantur dentes ad solidiorom et raro accidit.

cibum dividondum. Ainplius autem in omni lacte prseter

Adhuc autom divorsitas regionum in substantiam casei et aquosam est un-
aere et pascuis, multum facit ad lactis ctuosa substantia, sicut oleum, quod vo-
diversitatem quoniam in quibusdam
: catur hutyrum et hoc ominet et super-
:

rogionil)us non exspectatur caprarum natat in lactis coagulatione. Nec est cau-
impra^gnatio, sed confricantur mamillfe sa coagulationis lactis multum inosso la-
earum primo cum urtica, et postea ox- cti caseum, sed inosse quidom multum
primuntur ubera, et exit primo sanguis, ot siccum : si onim siccus iion sit, impo-
et postea sanios, et tunc exprimitur lac diet viscositas bulyrosa coagulationem,
bonum non pejus illo quod est in uberi- 00 quod partes conjacentes sibi ad mo-
bus earum quse impru?gnatio fuerunt. Et duni ansarum et catenarum separari non
ego vidi hoc facere multas mulicres in possunt.
suis proprius uboribus : ot erant quae- Amplius autem quoidam animalia
dam vidua?, et qusedam virgines, et de multum habent lac, ita quod abundan-
omnibus ul)ori])us exivit lac abundanter. tius quam indigoant ad foetum nutrien-
Ut in pluribus autem nullum est lac in dum : et est conveniens ut sit materia
marium quamvisforte in quo-
mamillis : casoi, et prajoipue sic lacte abundat ovis,
rumdam humidorum virorum qui laxas capra, et vacca. Lac autom equae et asi-
habent carncs et utuntur cibis lactiferis, non conveniunt
noB et catueli et mulioris
aliquando aliquid lactis inveniatur. ad casoos faciendos, praecipuo tamen lac
Accidit autem aliquando in regione animalis quod multas et distinctas habet
Jammorum in civitate quam Thym;ui mamillas secundum longitudinem veu-
Avicenna vocat, quod caper fuit invoii- tris, inconv(!iiions ost ad niatoriam casoo-
tus, qui juxta virgam duo habuit addita- rum. (^asous autem qui (il ab SBquali
monta mamillaria, ox quibus confrieatis quantilale lactis vacca' ad lac capra' ,syu-

supra dicto modo extractum est lac tan- qinalilcr osso dioitur, eo quod lac caprie
tum, quod factus est unus caseus : et hic siccius cst (|uam lac vacca', et miuo-
caper cum capra coiens genoravit filiuin roin facit caseum. Aliorum autem ani-
liircum qui similia patri habuit mamilla- malium lac non est convonions ad ca-
ria juxta virgam : et extractuni est lac seum, et pr;ccipue lac animalis habentis
sicut ex patre, ox quo faclus est eliam multas mamillas, sicut diximus.
unus caseus. Et sicut otiam dicunt auru- Amplius aulem multa sunt coagulo-
spices in sacrificiis et oxtis divinantos, riim gonera, ox quibus lao coagulatur.
hujusmodi sunt signa futurorum non : Uoagulatur eiiini ox oo quod vocatur
enim lieient nisi per magnarum stella- cocKjuluin, ot ox lacte liouum lac onim
:

XI 17
2:)8 D. ALH. MA(;. OHl). pRyEn.

ficuuni in liui.i ('a|»ilui' el cougi'e|j;aluf, giii corpoiis, a qnibus inultum valdo de

et posl ipsa lana cuui laclis [)i\v\o iu lac lactc cxtraliitiir : (^t talis est dis])Osilio
lotiini abluitur, ct sic lac coai^ulaLur. K\- vaccarum apud uos iii Frisia, Ilollaiidia,

portani cst ctianwi nobis, quod llos licr- el Zclandia, proptcr huiniditatcm paslu-
ba' quaj acutos liabct aculcos et niagis Yaccfe cnim illarum ter-
ra' in locis illis.

crcscit in altuni, ct habcl Ilorem rubcuni rarum sunl maximorum corporum, et

qui cum maluratur in lanuginem conver- ferc omncs vaiiaruni pellium et plurimi
titur volantem in acrc, exsiccatus, et lactis. In his enim terris quadibet vacca

cum lacte distemperatus, ct in lac infu- tantum dat de lacte, quAntum est menSu-
sus, lac optimc coagulatur. Id autcm ra ([wiR frascia vocalur et dicitur, quod :

(juod vocatur coagubim, non inveuitur illte qUcC sunt in Ainbardor, sunt adeo
nisi in utcribus sugeniiuni rcccubu- nato- magni corporis, (juod oportct mulgen-
rum quoniam stomachus corum quse
: tcra stare pedibus crcctum, ita quod non
usa sunt alio cibo, jam alteratus est a nisi caput regyrando declinat ad ubefa
uatura lactis ct idco lac quod post talcs
: vaccaj. Et dicit Avicenna, quod canes
cibos recipit, non adco fcrmentat sicut istius terrje sunt maximi et hirsuti : ct
stomachus eorum quse non sunt usa nisi similiter est apud nos in Zelandia, Ubi
lacte. simt magna' vaccae ibi enim etiam sunt :

Adhuc autcm iu vcntribus corum quje maximi canes et hirsuti, et pulli sunt
non ruminant, raro invcnitur quoniam : magni illarum terraru.m, et onme ani-
ruminantia spissius habent lac, quod mal pra^ter asinos, quia iliis humor et
magis conscrvat fcrmcutationem stoma- frigus sunt contraria proptcr abundan-
chi, quam non luminautia. Intcr anima- tiam mclaucholife corum. Dicitur autcm
lia autem nota nobis qua' dcntes habent tcrra illa al) antiquis Grsecis Bardania a
in utraquc maudibula, non est usquam Bardanio quodam rege, qui primus
hodie invcntum coagulum nisi in lepore usum lactis vaccarum in terra iila docue-
tantum. Coagulum autem qnod fucrit rat. Oves etiam terrse illius maximiae sunt
vetustius, eo crit melius et efficacius ad propter salsuginem pasturoe temperan-
coagulandum, dummodo non sit putri- tis humorem ipsarum.
dum : quia sua virtus efficitur acutior, Oportet autem scire, quod qu*dam
quo ipsuni fuerit siccius, dummodo in pascua lac minuunt, et pra^cipue lac ani-
substantia sic conservatur. In medicinis malis ruminantis, sicut granum rubeum
autem valet circa fluxum qui est ex cau- quod melega vocatur, quod quidam sii-
sa humida, et praecipue coagulum lepo- rigum vocant. Quffidam autem lac mul-
riset ccrvi. tiplicant, sicut orobum vaccarum lac
Amplius autem multitudo lactis et multiplicat, et herba quse (jrflece coctu-
abundantia ex tribus attenditur causis : ren vocatur, quam apud nos viciam vo-
quarum pi'ima est lac animalis iu spccie camus : et similiter facil lens et semen
sua, quoniam humida aniinalia abuudan- bancia', et ipsa herba banciae, et multa
tiora lactis sunt quam sicca et in cadcm : alia. Sed haec omnia minus valent quam-
specie animal magni corporis abundan- diu {lorcut : quia flos multiplicat calorem
tius habet lac quam animal parvum ct in aniuialibus ct exsiccat humorem la-

siccum^ ct ha'c cst causa sccunda. Tcrlia ctis. Mulicribus autcm dicitur valcre ubcr
autem est pascua lactifera quoniam in : capriu ct ovis etvaccse in ipso lacte ejus-
Ephcso sunt vaccse parvae, a quibus ta- dcm uberis dccoctum ct pra'paratum.
men multum lac cxtrahitur propter pa- (!}uidam ctiam cxpcrtos sc cssc dicunt
stum lactiferum qui ibi abundat. In terra optimum cssc ad abundantiam lactis si

autem quae vocatur Arabice Amhardor, A^crmes qui /eredines dicuntur ct ex carie
sunt vaccse magna' qua^ sunt valde ma- lignorum generantur, aut ctiam vermes
 LTB. III DE ANIMALIBUS, TRACT. II 259

terrae lumbrici vocati sumuntur ad quan- inatris dum sit bonai tetatis et convenien-
titatem trium unciarum, et postquam tis : et hsec setas est quod sit supra vi-
exsiccati sunt, sumantur in aqua liordei, ginti annos, et infra triginta duos an-
et hoc sa^pius fiat per multos dies : et nos.
hoc ideni faciunt si capita salsorum pi- Amplius autem omne animal b.abens
scium elixantur in aqua arietis, et alia sanguinem, habet scmen spcrmaticum :

multa hujusmodi sunt valde lactifera. sed hoc prsecipue est multi sanguinis.
Orol)us vero non cst convenicns ovibus, Adliuc autem sperma cujusdam anima-
eo quod aggravat partum. hs quod est pilosumubique, est viscosum
Adhuc autem quicdam inflativorum ct album, et ideo mentitur Orodolus poe-
pascuorum lac multiplicant, ut fabae et sperma nigrorum Maurorum
ta qui dixit
lupini, qute conveniunt vaccw et caprEe. et yEtliyopum esse nigrum. Cum enim

Signum autem multitudinis lactis est de- exit sperma de corpore, est spissum et
clinatio uberis ad infcrius ante partum. album, et si aliquam moram fecerit extra

Amplius autem inter omnia quadrupe- corpus animalis, attenuatur et nigrescit,

dia, praecipue oves dant lac per magnum eo quod aer conclusus egreditur ex ipso,
tempus respectu sugb quantitatis, ita quod qui spumosam in eo fecit albedinem : in

lac dant quando bonse sunt per octo frigore tamen expositum non coagulatur,
menses. In regione autem qua' Corvo vo- sed tenue fit valde et aquosum. Calor ve-

catur, vaccse dant lac per anni spatium ro coagulat sperma et inspissat sicut et
usque ad sequentis anni impricgnatio- lac et quando diu steterit in matrice
:

nem et partum. non formatum in embryonem, exit ali-

Amplius autcm lac nmlierum magna- quando spissum grossum et fortasse ca-
rum fuscarum melius est et pluris nutri- lore matricis exsiccatum. Signum autem
menti, quam nmlierum albarum : sed spermatis competentis ad generandum
unicuique infanti magis convenit lac mu- est, quod positum in aqua petit fundum :

licris qua^ similior invenitur matri suse : et ideo mentitus est poeta Alchisor, qui
quia lac illius similius est sanguini men- omnia contraria horum quse dicta sunt,
struo quo nutritus est infans in vulva dixit dc semine elephantis.

.-«..xiaci^^^Q^tKB»* —•
 DE ANIMALIBUS
LIBER QUARTUS.

TKlCTiTlJS I

De diversitate marinorum sauguinem non hahentium.

riori animalis habentis sanguinem. Exse-

cuti enim sumus omnia in genere mem-
bra liLijusmodi animalis, tam interiora
quam exleriora, et tam communia quae
conveniunt secundum genera animabum
CAPUT I. gressibilia et volatilia et bipedia et qua-
drupedia et hujusmodi, quam etiam pro-
pria si qua sunt talia, quse secunduni
speciem unam alicui animali conveniunt
et non alii. Perlractavimus etiam de
Quss sit libri intentio, el quse diversitas iiiemluis hujusmodi animalium consimi-
marinorum samjuineni non hahen- libus, quae honiogenia Gra'ce dicuntur,
tium, et quse sit diversitas malaehie tam manifestis exlerioribus quam occul-
et membrorum ejus. lis interioribus. In hoc autem libro in-

tendimus narrare dispositiouem animalis

non habentis sanguinem secundum ge-
nus suum, sive sit marinum, sive non sit
marinum. Et quia de hoc iuvenitur con-
fuse tradituni ab Antiquis, studuimus
Jam in pripliabito libro sufficientor di- ordinare dicta eorum et abbreviare quan-
clum est (le dispositione interiori et extc- lum potuimus.
2()2 D. ALI5. MAG. ORD. PII.ED.

Prinio cr^o dicemus omiU'S clivorsita-
tes qnce sunt in genere animalis sanyui-
nom non habentis. Et dcindc dicemus
communia eorum qiiee convcniunt eis in
participando sensus, et somnum et vigi-
liam, et masculinitalem ct focmininitatcm
Uuitatis aUcujus. Scxtum autcm genus
cst^ quod ligneurn vocari consuevit, eo
quod simile sil frusto Ugni. Scptimum
autcm (;st, quod verelrale dicitur, quia
verctro virili omnino videtur esse simi-
lc. Octavum autem serpenlinum vocatur,

hcTC enim proprium lihrum dcsidcrant,
quoniam memhra eorum et humorcs non
ex similihus principiis causantui' cum his
quee sanguincm sunt habcntia.
Primo ergo dicimus, quod sanguincm
eo quod sinnle sit coiubro. Nonum abun-
dat in mari Germanico vahle quod voca-
tur pJilegmaticurn eo quod phlegmati
viscoso sicut cst alhumen ovi, sit peni-
tus simile. Decimum autem genus est

non hahentia sunt aut marina, aut terre- spongia marina, quae vivit in aqua. Suh
stria, et prrecipue vohmtia hahentia alas Ugneo autem continetur animal quod vo-
memhranah's, sicut apes, ct muscae, et catur stincus. IlgBc autcm gencra facile
simiha. experitur quiUbet, qui vel ad modicum
Marina autem dividimus in decem expertus est in marinis. Et ego puto,
genera sed tamen Antiqui non fecerunt
:
quod sint muUa plura, licet sint ignota

mentionem nisi de octo generihus. Sed nobis. QuodUbet autemistorum generum

ego in mari causa experimenti navigans muUas in se continet specicrum divcrsi-
et exiens ad insulas et arenas, manihus tatcs.

collegi decem undecim genera quo-

vel : Genus autem est emi, quod est carens

rum primum quod perfectius est, voca- sanguine quoddam invenitur cujus in-
:

tur ab Antiquis malachie. Est autem pi- tcriora ventris sunt moUia sicut caro, et

scis extra mollis et interius durus, totus suum exterius est durum testeum, et
compositus ex substantia quae media est quoddam invenitur quod c converso est
inter carnem et cartilaginem, sicut in an- cxtra moUe, et interius est durum te-
tehahitis diximus, ct est aliquando valde steum. Et quidem primum horum quod
magni corporis. Secundum autem est ge- est extr^a durum, non est curvahile sicut

nus quod Antiqui vocant mollis testge, ostreum, sed conteribile. lUud autcm ge-
eo quod testa ejus crescit ex memhrana nus carentis sanguinc, quod interprctan-
vahle moUi, et quando induratur, valde tur omnes vocari malachie, est genus
curvahiUs est potius quam comminuibi- animaUs carens sanguine et carneum ejus
hs, et hoc nos vocamus generali nomine moUe cst cxti-a, ct quod cst ex memhris
cancriim. Tertium autem genus est, quod ejus durum, est interius, et lioc est quod
Antiqui vocant durse testse, eo quod vocatur sepia, quce osseuni quoddam ha-
numquam testa ejus inventa est ex moUi bet interius, et exterius cst moUe et tre-
membrana crescens vel generata, sed mulum carneum ejus, et hsec simiUa sunt
sempor est dura ct non curvabiUs scd poUpus et calamare.
comminuibiUs, et hujusmodi nos voca- AUud autem genusest, de quo dixi-

mus generaU nominc ostrea co)ichilia. mus, quod vocatur vulgo mollis tcstai,
Quartum genus est, quod tam nos quam et lioc nomen convenit oiiini gencri quod

Antiqui communi nomine vocamus, hi- est durum extra, et moUe intra, dummo-
ricium marinwn, eo quod totum spino- do iUud durum quod liahct extra, non
sum sit hoc genus animaUs, ct spinis sit conteribilc, scd curva])ile : sed potius
utatur inmotu h^co pedum. Quintum ad hoc quod fiat contcrihile, rccipit
autem genus est, quod tam nos quam ignem se exsiccantcm, sicutJocusta ma-
Antiqui malve vocamus, quod in corpo- ris quee karabo Grsece vocatur, ct sicut
re prorsus nulham invenitur hahere su- testa cancri : propter quod etiam Philo-
perfluam humiditatem, ncque vas supcr- sophi hene pronuntiaverunt karaho ct
 LIB. IV DE ANIiMALIBdS, TRAGT. I 2()3

cancriim do specio esse animalis qnod unum quoddam gonus annulosorum : et

vocalui' mollis testse. in qusedam animalia sunt
isto genere
Adhiic autem aliud genus sangninom alata rugosa cum duplicationo rugarum,
non hal)enlis animalis est, quod vocaUu' sicut vespse, ot apos ot qua^dam non, :

vulgo hahcns corinm testcinn dunc lc- sicut formicai. ¥A genus animalis quod

stpc : hoc genei-o continetur omne

et in hubcu vocatur, quod nos noctilucam
carens sanguine liabens carnem mollem vocamus, est oliam de genere animalis
intra, et parteni duram testeam extra, sanguinem non habentis, rugosi vel an-
ila quod illud durum sit frangibile prout nulosi corporis : hoc enim animal volat
conteribile quod una IVactura in multa nocte, et apparet similo igni.
dispergitur, IVangibile improprie vocatur, Istis enim goneribus animalis sangui-
sicut sunt gonera ostreorum conchilio- nem non habentis sic praelibatis, inci-
rum, quse (ira>ce halzum\Qcm\\\xv, et si- piamus narrare membra primi genoris,
bi similia omnia. quod vocatur malachie, prout inveneri
Amplius autem praeter hsec et extra possunt per anatomiam.
haeo in generc animalis sanguine caren- Dicamus igitur, quod nialachie habet
tis non marina, sed terrestria, qute
sunt ex membris extrinsecis pedes et caput :

sunt annulosi corporis, quorum est mul- et hoc caput est inter pedes suos, et
ta divorsitas quia annulositas eorum
: suum corpus est conculcatum super ca-
aut erit in ventre, aut in dorso, aut in put suum, sicut etiam suporius diximus,
utroquo simul : et omnia hsec annulosa ot habet membra qugedam qute sunt inter
convcniunt in hoc, quod in toto corpore caput et pedes, habet etiam alas. Omnis
eorum non est aliquod os distinctum, enim malachio capita sunt inter ventres
neque caro distincta aliqua : sed in cor- ot pedes.Pedos autem generis de quo
poribus eorum est aliud quoddam mem- modo loquimur, sunt octo numero ad
brum, cujus secundum suam
creatio plus : et hic quidem numerus podum
substantiam media ost inter carnem et convonit cuidam goneri malachie. Ali-
ossa corpora enim hujusmodi anima-
: quod tamen est valde multorum podum :

lium sunt dura tam intus quam extra ot illa quidem quae sunt octo pedum, ha-

secundum unum modum fere et istius : bont podes ad modum anguis formatos.
quidem modi proportionalitor est omne (lonus autem sopise et illud
quod vocatur
quod est annulosi corporis. Aliquod au- choim quod vocatur chavim, ot hsec
et id

tem annulosorum non omnino habet tale genera vocat Avicenna fanage, et similia
corpus, sed habet annulos duplicatos per fanage baec enim omnia genera loco
:

membra sua, sicut incastretur substantia podum habent duo additamonta, quorum
talium, sicut animal quod vocatur a qui- extrema sunt valde dura, et por illa addi-
busdam cjuadraginta qualuor, eo quod tamonta accipiunt cibum ot porrigunt
tot numero pcdes Iiabeat et est quod- : ipsum ori suo, ot in natando moventur
dam animalium genus, quod ingroditur illa additamonta sicut romi : ct hoc ani-
in auros hominum, et liabot morsum ve- mal quibusdam podibus loco ala-
utitur
nonosum sed venenum ejus non susci-
: rum inflectondo oos contra vontrom
tat nisi inflationem magnam, sicut pun- suum, sicut avis (loctit alas quando vo-
ctura apis, et plurium similium. Isti ba- lat et quibusdam podibus utitur loco
:

bent annulos duj)Iicatos, quod unus ita manuum porrigendo per ipsos cibum ori
corrugatur super alium, quando se con- ot accipiondo cibuni per ipsos : et qui-
trahunt animalia illa. Quaidam liorum busdam ulitur loco pedum in ambulan-
orenorum annulosorum videlicet cum an-
o do : et idoo multos habot pedos proptor
nulis habent alas, sicut apos, ot vespa3. diversos usus. Sed intor podos nulli red-
Tstius modi onim animal ahdum ost (lunt cibum ori, nisi piMlos illi qui sunt
204 1). ALB. MAG. ORD. PRyEI).

prope oculos. Pedcs autein lioruiu aui- tempore tcmpeslatis lapides, et tenet se
nialiuMi liabent exli-enia valde acula sic- lortiter ad eos, ut dicit Avicenna, nc in-
ut cxlreniitates j)cdum caneri lluvialis : lcrliciatur «stu maris. Sed cum aliquan-
ct color pcdum ipsoi'um dcclinat ad albc- do ejcctus stat inlixus in arcna^non pot-
dinem, ct quilibet coruni est lissus in cst retincre sc pcdibus omnino propter
duo, sicut sunt podes cancri, ut diximus : parvitatcm ct siccitatem arcna'. Et inter
et radix sive principium cujuslibet cru- malachie pedum et istud animal
octo
ris, est in partc spondilis doisi cjus : ct multorum pcdum est diversitas quo- :

in boc dillerunt a crancri pedibus, quo- niam modus animalis nmltorum pcdum
imo sub vcntre. Sed in
runi radix est in est et longorum valdc
parvi corporis,
hoc animali non est spondile sicut in pedum. modi aninialis octo pe-
Alii vero
animalibus sanguinem habcntibus quia : des liabentis, sunt magni corporis, ct
illa babent dorsum compositum cx mul- brevium pedum, idco non possunt bcne
tis spondilibus in hoc aulcm animali
: ambulare super eos.
dicitur spondilc pars lenis, quse venit per Amplius autem in modis malachie est
dorsnm ipsius. adhuc alia diversitas quoniam id quo :

Adhuc autem in hoc animali in partc vocatur chovim, cst longius inter ea et :

leni qua^ est supra pedes et crura ejus, id quod vocatur sepia, latius cst interista
cst membrum vcnale simile canali, et animalia: et id quod vocatur rotho, multa
per illam emittit humorem salsum maris majus est, quam id quod vocatur choi-
supcrfluum qui pervcnit ad ejus interio- der, quoniam corpus ejus invenitur qua-
ra et in aliquo genere declinat illa cana-
:
si quinque cubitorum. Sepia autem for-
lis ad dcxtrum, et in aliquo declinat ad tassis aliquando invenitur magnitudinis
sinistrum. ctiani menibrum
Ver illud duorum cubitorum. Et scias, quod id
mas emittit semen suum in
cannae simile quod est duorum cubitorum, non propric
mulierem suam quia ad canalem illam
:
vocatur sepia : quia sepia quidem est de
veniunt plures pori, sicut ad canalem genere malachie, ut dicit Avicenna, sed
virgae virilis venit canalis urinae ct cana- non est adeo longa sed vocat ipsum :

lis sperjnatis et canalis humoris medii Avicenna scedinam et hoc quod nos :

inter spcrma
aquam, qui vocatur Ar<i-
et jam secundum quosdam diximus choider,
bice autem modus mala-
alguagi. Ilic ipse thoniden vocat, et addit quod id
cliie natat secundum latus dirigens mo- quod vocatur multorum pedum, habet
tum, hoc est, supra membrum quod di- pedem longiorem aliquantulum quam sit
citur caput ejus, eo quod caput habet in- mcnsura duorum cubitorum: ct hanc
tra crura, et extendit sc et dilalat sc la- puto essc veritatem : et ideo dicit Aristo-
teraliter movendo dilatationc cxtranca ab tcles, quod animalis multorum pedum
omnibus fcre animalibus aliis et in tali :
sivc polipi pedes erunt quantitatis scedi-
motu oculi malachie aspiciunt versus ntfi, hoc est, duorum cubitorum aut ma-
manus suas, eo quod oculi ejus sunt in joris. Modus autem malachic qui rotlio
supremo capitis cjus, et os cjus est po- vocatur, est rarus valde, et inter ipsum
sterius oculis ejus : ct capita quidem om- ct eum quem supra choider aut thonidcn
nium hujusmoni generis animalium, dum vocavimus, est diversitas : quoniam pars
sunt viva, sunt dura, et inllata, et tumo- acuta latcris rotho estlatior, quam pars
rosa : co enim quod corpus ejus quasi acuta choidcr : ct in una ala indivisa con-
totum commassatum est super caput tinettotum suum corpus: et hunc pisccm
ejus, humor capitis distillans in caput, qucm Aristotcles rotlio vocat, thonix vo-
inflat ipsum, ct nisi essct durum, hede- eat iVvicenna. Sed in ala piscis thoniden
retur pondere corporis, et destrueretur sunt divisiones, ct vacuitates plures in
%ura ejus. Cum pcdibus autem accipit partibus.
 LIB. IV DE ANIMALIBUS, TRAGT. 1 261

Amplius autem adhuc est animal pe- et turbat eam. Est autem hoc membrum
lagosum in profundo pelagi manens, situm sub ore ipsius, et post ipsum inte-
quod gcneri malacliie videtur esse co- rius est ffisophagus, sicut in spirantibus
unatum, et est duorum modorum. Unum est oesophagus post cannam pulmonis :

enim vocatur a marinariis thwi, et al- et dum procedit inteslinum ab inferiori

terum cochim, quorum utrumque in hoc et extenditur supcrius juxta os (yus, col-
cognatum est malachie, quia capita ligitur suum semen in tela, et ejicit

utrorumque sant inter pedes eorum, et ipsum, ut diximus, ita quod per unum
os eorum est posterius oculis super ca- eumdem exitum ad quem derivantur
put eorum, et in illo ore sunt dentes, et meatus sperma et ster-
diversi, ejicit et

super illud os in vertice capitis sunt cus : et ideo anum habet propinquum
oculi inagni, in quo distinguens est par- cri : et intestinum ejus recurvatur ab
va cartilago, et in ore ejus est modica inferiori corporis ejus ad ipsum : et in
caro quse loco lingua? esse videtur. corporibus alicujus istorum modorum
NuUum enim istius modi hahet Hnguam invenitur pilositas qusedam sicut sint in
secundum veritatem, sed loco HnguiB uti- eo plantte pilis similes plantatie.

tur carne illa : et cum laceratur corpus Amplius autem interiora sepiie, et

ejus, non dividitur in longum : sed caro ejus quod vocatur toclilr, sunt dura,
corporis sui rotunda dividitur divisione praecipue in anteriori parte corporis : et
ac si ex globulis esset composita. ideo Romana lingua a duritia nomen
Sed in hoc conveniunt omnes modi ejus imponit : et de isto genere videtur
malachie, quod habent corium quo cor- esse id quod yoo^Aixiv sbion, et illud quod
pus suum cooperiunt et non in testa sunt ascicor a quibusdam haec enim ambo
:

dura vel molli, sed est corium quod coo- cum sepia magnam habent similitudi-
perit ea. Creatio autem suorum interio- nem parum diversitatis est in du-
: sed
rum est secundum quod referemus. Ha- ritia interiorum eorum quoniam ascicor :

l)ent igitur post ora sua ad inferius oris est multum forte sive durum, ita quod
interius oesophagum longum et strictum, creatio ejus videtur esse media inter spi-
et post cesophagum inferius papam ma- nam piscis et os gressibilis : et alia non
gnam quse similis est papae avium et : sunt adeo dura, sed quanlam ipsorum
illa papa videtur esse ioco stomachi et : habent interiora graciiia et rara secun-
post papam illam habent ventrem sive dum suam substantiam. In eo autcm
ventris intestinum invokitum et tortuo- quod vocalur choider, est subtilis pars
sum, et hoc est spissius quam cesopha- interior : et creatio ejus videtur esse si-
gus in substantia, et ad hoc intestinum milis cartilagini. Et hoc animal ab aliis

continuatui' gracile intestinum procedens etiam diversiticatur in tigura secundum

ad ani oritlcium. Et nullus quidem mo- diversitatem totius corporis.
dus malachie habet aHud mcmbrum a Illud autem malachie genus quod est

dictis, nisi membrum quod inasthn vo- animal multorum pedum sive polipus,
catur, quod vas seminarium interpn^la- non habet in interioribus rem duram
tur, in quo est humiditas spermatica sicut alia quie habent durities annulosas
ipsius, hoc est membrum valde ma-
et in supcriori interiorum corporum suo-
gnum, sub ore ejus positum multum
et rum. Sed Iioc genus in circuitu capitis
continens de humore nigro, sicut est in- habet aHquid simile cartilagini et hoc :

caustum, et maxime in se[)ia et poiipo, efticilur valde durum postquam senucrit

quse sunt de genere malachie, sicut dixi- a'tate procedente : el in hoc gencre inter
mus supcrius : et quando accidit ei ti- marem et iVemiuam est diversitas quo- :

mor ex aliquo alio animali venante niam mas habet unam viam venalem
ipsuni, ejicit ipsum laumorem in aquam qua^ extenditur a cerebro sub stomacho
2(>t) n. ALH. MAG. ORI). PHAii^.

ad partom corpofis iiirorioroni : ot ha'c ({uaudoojicitur do mari, moritur tandom,

ost siniilis creationi iiiamillce in lij^ura. quia redire non potost.
Foemina vcro habot duas vias supcrius Adhuc autem do modis istorum est
descondentos ad inf(M'ius : ot sub istis modus animalis quod vocatur molle, eo
viis marium ot hjominarum sunt corpora quod non habot corium asperum, et ha-
rubea quae sunt vasa continontia ova in bot in modio corporis suiprofundam fo-
fwminis, ot lac in maribus ot illa ova ot : voam, ot ipso pascitur saepe juxta littus
lac sunt ox suporiori parte posita, ila maris, et idoo saepo ejicilur a mari super
quod ap])aront oxtrinsocus : et intra ista arenam et moritur ibidom, eo quod rodi-
vasa ost semon, ct calor ejus est unus et re non potest ad aquam et hic modus
:

idem, albus videlicet lenis superiiciei, et ost valde parvus.

quantitas ovorum ct seminis hujus ani- Adhuc autom Imic animali conjunctus
malis est quantum impleri potest vas ost quidam modus qui est in testis, ot
majus capite ipsorum : ot idoo concopto numquam oxit ab eis, sed extrahit caput
semine tumescunt vasa illa supra capitis ot quosdam podes, per quos pascitur
eorum quantitatom. Sopia autem habet quando recipit cibum. In hoc onim quod
in antoriori ejus duo vasa plena ovis hoc conchilium habet multos pedes, ge-
quae sunt similia grandini, ot sunt alba. neri appropinquatmalachie.
Omnium autom membrorum dictorum Haec igitur ost dispositio animalis ma-
situs et figura scitur pcr anatomiam. rini quod malachie vocatur.
In omnibus autem generibus malachie
diversitas ost inter mares ot foominas :

quoniam mares sunt pulchriores fcemi-

nis, et maxime in sepia quoniam ante- :

riora corporum sepise foeminae sunt ma-

gis levia quam dorsa ipsorum, et cor-
pora marium sunt magis aspera corpori-
bus fceminarum. Corpora enim fcemina-
rum sunt lenia lilosa, et maxime intor
coxas.
Amplius autom genera malachie,
quae sunt multorum pedum, sunt multa
numero et unum quoddam gonus oorum
:

quod est maximum generis eorum, ascen-

dit super aquam, et hoc vocant quidam

ascemmeifm ot hoc dicit Aviconna sem-

:

per natare super aquam et quidam vo- :

cant ipsum draconem aquaticum. Post

illud autom gonus ost illud quod ambulat
supor terram in profundo maris : ot post
illud, secundum Avicennam, sunt ea
quae natant in medio inter fundum ot
aquse superhciom, et ilbi sunt parva ro-?

spectu duorum prcecedentium, ot sunt

multae diversitatis et de numoro iUo-
:

rum quidam modus, qui lioot habeat

ost
podes, tamen nullam juncturam omnino
habet in cruribus, nisi illam quae est in
'Conjunctiono cruris ad corpus : et ideo
 LTB. IV DE ANIMALIBUS, TRACT. I 267

alios niodos divcrsitatis de quibus infe-

rius dicctur.
Est auteni adhuc tertius modus qui
dicitur achorim, et sunt quidam cancruli
longi qui contrahuntur et constringun-
tur versus extremum caudae.
Et quartiim genus est
modus cancro-
rum communium. Sed modus tertius
qui vocatur achorim, ha])et subdivisio-
GAPLIT II. nes quoniam quoddam genus est ipsius
:

quod vocatur gibbosum propter eminen-

tiam quam habet in dorso suo. Et se-
cundum genus ejus est quod vocatur
lougissimum propter corporis sui longi-
tudinem. Et tertius modus est inter
utrumque, et est mediae et merisuratoe
De nalura et dispositione et diversitati- h)ngitudinis, et hoc estgenus parvuin
bus ejus animalis quod vocatur mollis quod numquam crcscit onmino, et hoc
testae. abundat valde in littoribus omnium ma-
rium nostrorum aquilonarium.
In modo etiam cancrorum sunt diver-
sa genera. Quoddam enim genus cancro-
rum est valde magni corporis quod
Grjiecetagoratha vocatur. Quidam etiam
sunt minores corpore, et illi sunt multo-
rum generum. Et genus tcrtium sunt
Modi autem animalis quod vocatur cancri qui hgrcalli vocantur qui sunt
7710 li is test^e, in quo genere sunt omnes quasi mediae quantitatis. Et post ista tria
cancri, sunt vakle multiplices, et conve- genera et secundum quantitates istorum
niunt cum malachie in habendo multos trium generum sunt multa genera can-
pedes. Unus autem modus ex speciebus crorum marinorum. Et quaedam sunt ge-
hujus animalis est id quod Graece voca- nera cancrorum valde parva, et mulla
tur karabo, quod nos locustam 77iaris eorum non habent nomina nota nobis.
vocamus, et est fere per omnia in tigura Inventum est autem in mari Persidis
sicut cancer lluvialis caudatus, qui pro- quod vocatur a quibusdam Chabgaster,
prie non cancer, sed gammarus Latine quod sinum Persicum interpretari qui-
vocatur, sed in quantitate est multo ma- dam dicunt, genus cancri quod testani
jor karabo quam cancer fluvialis. habet mira varietato et pulchritudine
Alius autem modus mollis testoe est picturatam, et non est magnae quantita-
animal quod dicitur astachom, et est tis.

cancer miirinus sine cauda et pennis, Adhuc autcm in niari Judaico quod
sed multorum pedum i-otundus. Et
est vocatur Mare Magnum, invenitiir genus
inter istos duos modos est diversitas : cancroriim parvi corj)oris, et vocantiir
quoniam karabo in anteriori sui capitis cancruli illi milifes pro[»ler velocitalcm
habet duos aculeos mobiles ex utroi^ue cursus ipsorum. A(h'o enim sunt veloces
latere circumstantcs tertium aculeum in qiiod comprehendi non pnssunt : et est

quem extenditur testa sua, qui est me- in litlore maris : et dum linditur, iion

dius. Astachom autem non habet : et hoc invenitur iu corpore siio aliqua superdua
proprie vocatur r(7??«'r, et habel etiam hiimiditas ou\nino, aut vas ejus, eo quod
268 D. 7\LB. MAG. ORD. PR.ED.
iiou |»ascit uisi sugendo sicul plaula, cl loris aurci, et tauicu iu |)cdilius disposi-

V('ul(!r uutiiuu'uli cjus in (juo priuio sc- tuni per coutrarium isti, quod et istud
pai-alur chylus a stercore et IiunKjre habct dcceui qualuor pedes, quorum
ct

aqueo et superfluo, estextra ipsuin, quia primi juxta caput qualuoi- hiuc, et qua-
non trahit nulriuientuui nisi per moduni liior indc, sunt lati, ct qui se([uuntur per
radicis plantae, et alia pascua non Juibet. desceusum veutris, siint tres hiuc et tres

Aliud autein genus cancrorum est par- iude, et illi acuti sunt ct graciles. Sed
vum valde, et aspectus ejus in figura est rcsiduuui cor[)orls cjus est plenum ct
sicut aspectus cancri quem supra vocavi- leve.
mus astaclioui, quem in secundo genere
cancrorum supra posuimus : et hoc apud Adhuc autem pedes omnium generum
nostros mariuarios aranea maris appel- cancrorum in extremitate sua fhsctuntur
latur. iufcrius versus domesticum latcris, sicut

Omnes autem cancrorum

isti modi pcdes auiinalis, quod est annulosi corpo-
quos narravimus, sunt duri corii, quod ris ct multorum pcdum sicut vespai, et
fere simile est testce, et sunt asperi iu apis. Similitcr autem et aculei pedis infe-
taciu, licet cooperculum omnium eorum rius cujuslibet generis cancrorum quod
nascatur ex membrana molli, et omnia Iiabet aculeos, flectuntur adeamdem par-
habent multos pedes, et in interioribus tem, non ad extra. Animal autem
et

suis habent carnem, et extra testam, et quod est iu primo genere cancrorum,
iu hoc diflerunt a quibusdam modis ma- habet etiam caudam sicut cancer fluvia-
lachie : et pars inferior quse est prope lis, et natat per i{)sam contrahendo, ct

exteriora ventris, mixta est mollitie et extendeudo cam, faciens motum retror-
duritie : et est tela quiedam dura valde sum, et in cauda posterius in extremitate
quse est sicut tela, quoe est sub ventre et habet quinque alas caudae secundum la-
cauda cancri fluvialis, et in illa f(jeminae titudinem alligatas. autem illud
(ienus
reponunt ova sua retineutes ea secum ad- gibbosum cancri quod su])ra achorim
haereutia lilis quibusdam qucC sunt in vocavimus, habet etiam caudam per
parte illa. quam natat, sed iu extremitate caudae

Genus vero primum caucrorum, quod suie non habet nisi quatuor alas per lati-

Karabo sive locusta rnaris vocatur, Iiabet tudinem caudu' infixas. Genus autem
pedes decem numero, ita quod in utroque illud quod vocavimus crisos, alas habet

latere sunt quinque hinc et inde, et pe- piuuularum apud caudam in radice cau-
des sui habent aculeos sicut parvi uugues die ex utraque parte hinc et inde. Me-
in extremitatibus suis. Similiter autcm et dium vcro quod cst inter [)edcs extensum,
genus cancri quod cancer communiter est similc spina' acuta; in creatione

vocatur, et in figura est simile karabo, substantiae, et hoc medium iii isto modo
similiter habet pedesdecem cum aculeis. caucri crisos videlicet est latum, sed in
Tertium autem genus, quod vocavimus gibboso modo cancri est acutum. Amplius
supra achoritn, habet in se quoddam ge- autcm primum genus quod karaho vo-
uus cancri, quod dicitur gibhosum, et catur, et tertium genus quod vocatur

hoc habet duodecim pedes, sex hinc et achorim, sunt longi corporis, cum quae-

sex inde, et duo qui sunt versus caput, dam alia geuera caucrorum sint rotundi
sunt valde acuti. Extrema autem pedum corporis.
consequcntium istos in ventre ejus, sunt Amplius auteui iuter karabo marem et

lata, et ventrcs eorum ad quos crura jun- foiminam est diversilas : quoniam pri-

guntur, assimilantur ventri karabo. Ge- mus pes pedum foemiuie, est fissus in

nus vero quod Graece vocatur crisos, duo : primus autem pes maris uon.
quod Avicenua vocat kanyssem, est co- Adhucautem et alae qute suut iu dorso
 LIB. IV DE AMMALIBUS, TRACT. I 269

foemince, sunt multa', el vcrsus collum crorum forlices tales in pedibus habcns,
sunt minoros. etligitillam applicando supcr inferiorem,
Adhuc autem extrema posleriorum ct ambae divisioncs dihitantur ex parte
pedum maris sunt magna et acuta, extre- inferiori aperiendo se ac si non sint crea-
mum autem posterioris pedis fcemince est ta nisi ad accipiendum ossa vel aliquid
parvum et leve. Sed in hoc conveniunt, durum ct ad tcnendum iilud, et super
quod tam mas quam foemina, habent alios omnes dentes sunt duo dentes acuti,

prope oculos macuhis pulchras magnas, et post hos sunt auricalae in quibus con-

et sub iUis habent cornua parvuhi ad mo- junguntur duo mandibularia forficis, ct
dum linearum qute arubenss vocantur ab extremitates illarum auricularum sunt
Arabibus. spinosa), et illas quasi scmper movet
Oculi autem omnium modorum quos forte cxpellendo aquam a junctura mo-
narravimus, sunt duri et magni propor- bilis partis forficis mandibularis. Hoc
tione sui corporis, et moventur ad om- autem animal incurvatur, et recurvando
nem partem : et similiter faciunt oculi reducit suos pedes anteriores ad suum
multorum aliorum cancrorum, et pra'- os, et dentcs cjus qui sunt in forlicibus
cipue oculi cancri qui vocatur slichoi\ ejus assimilantur dentibus qui sunt in
qui in colore declinant ad albedinem forficibus karabo : et supra istos pedes in
mixtam cum aliquanto nigredinis, per anteriori acuminis capilis sui sunt cor-
quam lucet albedo : et pedes eorum infe- nua longa gracilia, sed sunt breviora ct
riores qui sunt proximi post duos primos subtiliora quam sint cornua karabo : ct
pedes magnos, sunt numero octo : et juxta ista cornua longa habet alia qua-
post illos sunt duo pedes magni, qui sunt tuor cornua, quee in substantia et colore
majores aliis pedibus, et ad extrema sunt similia aliis duobus longioribus cor-
eorum qute dividuntur sunt forlices, et nibus, sed in quantitate sunt breviora et
sunt satis hitiora quam extrema pedum subtiliora aliis duobus : et in extremo
karabo : et diversantur inter se, quia illorum cornuum versus caput sunt oculi
dextri pars pe(hs lata longior est quam debilcs et parvi, et non sunt adeo magni

sinistri et subtiiior : extrema autem pars sicut oculi karabo. Et universaliter lo-
sinistri est spissior et rotundior, et ex- quendo facies hujus animalis est acutior
trema illarum partium sunt fissa sicut quam sit facies alterius animalis. Pectus
duae mandibuke, et sunt in utraque parte vero ejus latius est pectore karabo, et
fissuroe quiedam additamenta sicut den- caro ejus molliorest carneillius. Ouatuor
tes superius et inferius, sicut per omnia etiam pedes ex octo pcdibus ipsius sunt
videmus esse in forficibus cancri fluvialis, fissi in extrcmo, quorum quatuor pedum

Hcet ista extrema in eo sint parva : et duo sunt hinc, ct duo inde. Pedes autem
dentes quidem in pede dextro in dicta qui sunt magis vicinantes prope collum,
extremitate forficis sunt parvi aculi di- fissi sunt in omni partc, ita semper
versi et inserrantes ad invicem. In parlc quod pars latior semper vertitur inte-
vero sinistra in extremitate pedis in qua rius.
est divisio forficis mandibularis, habent Adhuc autem famina habet quatuor
dentes acutos diversos in extrcmitate, et pcdes in parte ventris, ubi sunt ova ip-
in radice media forlicis sunt grossiores sius.
sicut mohircs : ct in inferiori quidem omnc animal quod est
vVmpIius antem
parte forficis sunt quatuor dentes se de quod jam detcrminavimus,
genere
consequentes, et in superiori sunt qua- habct spinam elevatam rectam extrinse-
tuor aliquantulum distantes ab invicem : cus. Residuum exterioris partis corporis
et hic modus movet in forfice partcm cjus cst leve sicut corpus karabo et :

sup(;riorcm sicut fere omne genus can- inter maiem et fcpminam non est nuini-
 270 D. ALB. MAG. ORl). 1>R^D.

festa (liversitas, nisi quod aculei qui suul Dicamus igilm-, quod karabo habet duos
in pcdibus maris cl anloiiori capiiis ojus dontcs magiios profundo infixos, sicut
suul niajoros in maro quani in foiniina. di.vimus : et in eis cst humiditas maris
Antc pccius autcm suum est os suuni sic- sumpla el rojocla, ct intor cos ost caro

ut in cancro lluviali : ct in ipso recipit similislingua!. l*osi os auiom iniorius ad

aquani niaris, el ejicit paulatim clau- radicem oris liabot ccsopliagum l)rovem,
dendo os suum, sicut facit piscis per nio- doindo venirom sivc siomachum cujus
dum brancliorum. creatio cliam ost sicul icla. Ilabet etiam
Amplius fore omnos modi cancrorum jn ore tres dentes, quorum duo sunt sibi

et modi karabo, habent qusedam ossa in convenientes, ita quod inter eos nihil est
ore, ot habent figuras quarumdam auri- mcdium, ot rcsiduus dons aliquaniulum
cularum : et sunt multa, et aliquando soparatus ost ab eis. Sub vonire autem
unum super aliud sicut in cancris fluvia- sive stomacho habent intestinum planum
libus ot hoc est commune omnibus,
:
eequalis ubique spissiiudinis, quod per-

omne cnim gonus cancrorum quod dixi- vonit ad anum, ubi est exiius supcrflui-
mus, habol hujusmodi dentes, et prseci- tatis. isla quidom mombra quic di-
Et
pue karabo et ora eorum sunt
: creaia ximus, in omnibus modis sunt karabo,
quasi sint ex substantia carnosa intorius et in omniljus modis acliorim, et in modis

inter dentes, et carne illa ad gustum cancrorum. Insuper etiam l^arabo habet
utuntur ioco linguse : et post illam car- viam venalem, quse est sicut canalis,
nem interius est stomachus applicatus procedentem usque ad anum, per quom
cum ocsophago sive ori stomachi et : cst oxitus suporfluitalum : ei in illa est

siomachus corum sicut pellis tcnuis ple- scmon nuiris et ova foominarum : et h»c
nus aliquando humorc putrido, et (ESO- est via magis in profundo corporis : et

phagus est valde brovis et a veniro sive : inlosiinum pcr quod ogreditur stercus,
stomaclio eoruni inferius exit inlestinum, est super eam magis quam ad manife-
quod omnibus modis l^arabo ct acho-
in stum corporis : et non est divorsitas in
rim protonditur usque per caudam toiam ista via in jnaribus et foeminis, quia in
ad anum, qui est in inferiori caudic sub aml)obus est subtilis et alba : et in ois
alis, ubi est exitus superlluitatum ster- est humiditas pallidi coloris, cujus prin-
coralium : et por eumdem locuni in foe- cipium est cx parte pectoris : et in oadem
minis est cxitus ovorum, licet per alium via sunt ova commassata sibi invicem^
meatum veniant ad locum exiius illius, ita quod sc comprimuni in tantum quod
quam stercorosa superfluitas. (kncri r.ocedunt a rotunditate ad angulos^ et
autem alii habent portas stercorarias su- prcecipuo in quod aclwrim
generc illo^

per vonires suos inferius, (pi apcriuntur supra vocavimus. Et intestinum quidem
cum emittitur siorcus, et clauduntur quod est via supcrlluitatis tam in mari-
cum jam omissus fuerit, et priecipue illi bus quam infoeminis invenilur sccundum
qui caudas non habent. scnsum similis. Scd tamen exportisimius
Adhuc autem ova foeminarum talium mares sub caudce radicc habere virgulas
cancrorum, sunt in tela quae est sicut quatuor duras et longas, quibus foemi-
intcstinum : et illa tela intcstinalis diver- omnino.
nse caront
secundum majus et minus,
siiicatur in eis Similes autem his viis secundum ali-
secundum quod et ipsi sunt majores et quem modum sunt in animali malechie
minores. quod scpia diciiur. Sepia enim involuta
Oportet autem nos experimentaUter quoBdam additamenia habot in ore, et
considerare diversitatem omnium modo- prsecipue illud genus quod dicitur Grsece
rum Imjus animalis, ut eo melius scian- marchon, quod interpretalur stomaclius
tur causa^ ejus et membrorum ipsius. habontis testam hoc enim est ex mem-
:
 Llli. IV BE ANIMALIBUS, TUACT. I 271

bris karabo et cancri. Kt principium autcm cancri plus aliis appropinquant

quidem bujus membri ost ex parte <^rili- ad invicem suos oculos, sicut genus hy-
cii venarum sive viarum canalium quee cillorum cancrorum et sub eorum ocu- :

sunt sub posteriori pedum : usque ad lis sunt ora oorum versus pectus infe-
istos enim extenduntur et sunt nervosae rius : et in eis sunt duo dentes similes
substantise : et in membro est caro ru- deutibus kara[)o : ct oculi corum non
bea sanguinei coloris viscosa tactu non sunt rotundi, sed longi, sicut est viderc
omnino similis carni et sub isto mem- : in oculis fluvialium cancrorum : et super
bro quod diximus quod est in parte pe- oculos sunt duo culmi mobiles acuti re-
ctoris, sunt partes intestini appbcatse in- spicicntes ad antcrius : et inter hos cuhiios
testino majori cx parte inferiori, non acutoshabent membrum acutum, in quod
quidem applicatione directa, sed quia extenditur testa, sicut karabo ct cancer
viae eorum diriguntur ad eumdem cxi- lluvialis.

tum cura ipsis : ncc vocantur partes in- Et caucri quidem recipiunt aquam per
testini nisi propter similitiidinem sub- os, et ejiciunt per portas dcntium oris
stantise illius tcLT ad substantiam in- quando ckmdunt coopertoria oris sui, de
testinorum : ct in illis tclis est semen quibus jam antea fecimus mentionem. In
marinum. Ha3c igitur sunt membra ma- ejiciendo autem aquam elevat os ali-
rium in sopia, similia membris cancro- quantulum, eo quod a posti])us ejusdem
rum quorumdam de quil)us dictum est. partis pendet aqua, quia intrat per illas :

Fnmiinarum autem vas ovorum est rubei et ova qusedam circumposita ori,
sunt
coloris, cujus quidcm principium est ex sicut hdjia qucedam dui'a longa directa
parte ventris et intestini inferioris, ct anterius versus acumen capitis subtus.
protenditur ad partem gracilem intestini. Partcs autem a quibus ejicit aquam, sunt
Cujus quidein vasis crealio est similis sub oculis : ct cum aliquando recipit
creationi carnis, et in eo sunl ova. Ilaec aquam, claudit os per proedictos culmos,
igitur est dispositio membrorum hujus et sic ejicit aquam illam. Post dentes au-
animalis, quam diximus, tam interius tem in interiori oris orificium habent
quam in manifesto. stomachi valde breve, quod vocatur oeso^
Amplius accidit quidem animalibus 2)hagi(s, ita quod aliquando propter bre-
habentibus sanguinem, ut unum habcant vitatem non apparet in cancro "esse nisi

commune nomen omnibus suis interiori- solus venter. Venter autem eorum fin-
bus conveniens. Omnibus enim convenit ditur in duo : et tunc exit intestinum
habere ventrem et intestina et stoma- planum subtile, et pervenit ad portas ani
chum : eodem nomine possunt
sed non quas prsediximus. Ilabent etiam intra
ista convenire non habentibus sanguinem sua coopertoria membrum simile illi

propter imperfectionem ipsorum, sed ha- quod habet karabo prope dentes, et intra

bent membra proportionata illis. ,Iam corpus Iiabent pallidi coloris humiditates
etiam superius diximus, quod etiam ge- quando sunt cruda?. Elixatse autem sunt
nera cancroriim habent duos aculeos in crocee : et habent carnes qua* sunt partes
quolibet pede, et pedes inferius quasi du- alb;c longa? similis illi qua^ decerpuntur a

plicatos. cancro lluviali. Cum his autcm habcnt

Sed sciendum, quod aculeus dexter alias partes rubentes exterius : et sunt
quasi semper cst major sinistro ut in albae et rubese invoIut.T ad invicem et

pluribus, et quod oculi cancrorum inspi- continuse.

ciunt unum latus in (juibusdam, et
ad Ampliusautem inter marem et iVrmi-
oculi quorumdam emincnt supra ex una num, est divcrsitas secundum magnitu-
parte versus anterius corporis, et sunt nem et spissitudiuem quoniam ossa :

ab invicem separati et distincti. Quidam fccniina' sunt majora et distincliora inter

 272 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

sc, quain ossa inaiiuin : ncc sunt appli- beant de iiatura margarilui. In conchis
cala sibi sicul ussa inariuin. Et lioc simi- vero, quia concharum alia est unica, et
liter accidit fanninis karabo. alite sunt duoe unius etejusdem animalis :

llffic i<;itur (licta sunt dc dictoruni scd ultra duas nullum omiiiiio aniinal ha-
mollis teslai aninialiuin aiiatoinia. bere invenilur. Et iterum alia esl rolunda
quasi cochlea spiralis, ct alia est oblonga
quasi sphcera compressa et protracta et
attenuata in circuitu, et alia est columna-
lis, quod invenitur in
sicut est in ostreo
mari quod vocatur canna propter
Italiae,

suae conchie similitudinem ad cannam.

Adhuc autem concharum quaedam est
spissa, et qutedam teniiis, et quaedam
CAPUT III. in medio ubi est ostreum, est spissa,
et in linibus ubi clauditur, est tenuis,
sicut ostreae conchae quae in pluribuiB
juxta lacus et flumina inveniuntur.
Adhuc autem quaedam est plana, et
quaedam qusedam lineata
est aspera, et
radiis quasi de uno ceiitro ubi ostreum
De nalura et dlspositione animaliiim qiiss jacet exeuntibus. Et iterum quajdam est
dicuntur dura} testae, quss sunt ostrca alba, et quaedam rubea, et quaLHlam ni-
conchilia. gra, et qua-dam habet splendorem mar-
garit(e et intus et extra. Et multae aliae
sunt concharum diversitates.
Amplius autem qua.'dam ostrea egre-
diuntur de suis conchis, et quaedam ma-
nent in eis. Et manentium quaedam ma-
nent immobiliter adhaerentia lapidibus
in quibus nascuntur,qua'dam extendunt
et
Ad loquendum autein de his animali- membra qu;edam concham, li<cet
extra
bus quse durae textae existunt, difficilc est non in toto egrediantur. Siiniliter autem
propter multam eorum diversitatem, et quaedam numquam aperiunt concham, ct
nominum eorum ignorantiam : et si qua qmedam claudunt et aperiunt. Et horum
eorum habent noniina, diversimode in quiedam claudunt aperiunt in una
et
diversis maribus appellantur. parte tantum, quaedam autem in utraque
Ditferentia autem ipsorum pr.Tcipue in parte. Ostreum enim quod dicitur canna,
quatuor attenditur, in substantia videli- quod est columnale, aperit et claudit in
cet animalis, et modo conciiae in qua cst, circuitu in utraque : sed illud quod est
et in modo motus, et in modo clausuroe siciit alvei duo conjuncti, non aperit nisi
et apertionis. In substantia quidem ip- in parte una. Et istae omnes diversitates
sius anlmalis : quoniam aliquod est sunt praeter diversitatem anatomiae eo-
molle, et aliquod est durum, et aliquod rum. Sed illa est parva, quia pauca
album, et aliquod nigrum, et abquod ru- membra habent distincta propter vitae
beum, et aliquod longum, et aliquod suic imperfectionem. De omnibus ergo
breve, et aliquod parvum, et aliquod his prosequemur sententiam Antiquo-
magnum, et aliquod habens in se mar- rum, et adjungemus causas physicas. Sic
garitam, et aliquod non hal)ens in se enim in scientia Animalinrn est philoso-
eam, licet conchoe omnes aliquid ha- phandum.
 LIB. IV DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 273

Dicamus quod animal dura^

igitur, ei caput. QucO autem pascuntur solidis
tosta' in communi secundum (jraecos quibusdam aut humore solidorum, opor-
vocalur Kahalec KaJialo quod sonat os- tet habore ora ot capita, por qutfi sumant

treum co)ic1iilinm : et ostreum quidem nutrimoutum. Tale autem ost etiam quod
nomcn est animalis : sed conchilium di- (jra'ce dicitur kcdialor, et alii modi qui

citur quod in conchis habitat et genera- similes sunt animali quod Graece vocatur
tur. Et omnes isti motli ^\z\m\.wx halzinn astarbiom. Et hsec conchilia apud nos
Arahice, quod sonat testcimi. Genus au- non hal)ont nomina nota, sed inveniun-
tem hiricii convenit cum genere isto, et tur in magna divorsitatc in maribus no-
cum genere de quo locuti sumus in prav stris, et melius visu quam lectione di-
cedenti capilulo. Gum mollis tcsta' enim scuntur.
convenit animali, quia pars carnosa ip- Adhuc autem aliqui modi alii habont
sius est composita, sicut componitur duas portas conchales. Dico autom duas
caro ejus quod vocatur niollis tcsfcC. portas, duas tostas, sivoduos parietos ad
Gum isto autem convenit, quia carnem modum concliarum factosin corporesuo.
habet intus et extra testam duram liispi- Et ex eis est aliquod quod non habet nisi
dam. Inter istos autem modosanimalium unam portam conchalem : quoniam pars
qui dicuntur dKrie testse, est diversitas carnis quae est in eo, est inferius in pro-
tam in testa quam in carne quoniam
: fundo illius conchte, sicut est tostudo
aliquis modus est in eis qui omnino ca- apud nos, et limax, ot hoc (ira^ce vocatur
ret carne. Sed loco carnis habet partes rabem.
quasdam nigras, sicut inferius ostende- Adhuc autom intcr ca tjua' habontcon-
mus sed in interiori quorumdam alio-
: cliales porfas duas, qua^dam sunt porta'
rum est autem talium
caro. Gapita la- aperientes et cbiudentes sese, sicut in eo
tent, ita quod quaedam eorum non vi- quod mohet Graece, ot
dicitur affronim et
dentur hal)ere capita figurata, sicut ani- sicutapud nos sunt conchio quse sunt
mal quod vocatur calabc agrcstis, et est per modum aloorum oblongorum quo- :

ostreum quod in agro ejeclum a mari niam ista habent modos quibus animal
invenitur, vel a fluviis contentum in me- applicatur in parte spissa, et sunt vacui
dio duarum concharum parvarum. Et si- in parte oxtrema tonui, et ibi aperiun-
militer est de animali quod dicitur canis, tur : et propter lioc oportet quod apo-
et hoc puto esse cannam, et animal ma- riantur ot claudantur, quia aliter animal
rinum quod (irfece dicitur barchora, et non conjungoretur cibo, cum non im-
illud quod vocatur qiiadrupcs secundum pleat totam ancham usquc ad extrema
Grtecos. Et ut generaliter dicatur, fere ipsius. In quibusdam autom aperientibus-
omnia conchiha sunt talia, prseter tes- se ot claudontibus sunt dua; portoe qua'
tudinem et limacem et pauca alia mari- clauduntur oxulraque parte, sicut auimal
na. Et hujus causa est, quia non pa- quod dicitur .^«//Vr : ct ha^c non nutriun-
scuntur nisi modo plantse per poros undi- tur nisi humoro tjui rosudat j»or rimas
que trahentia nutrimentum. Gujus si- concha', et ha'c sunt rai-a ot immobi-
gnum est, quia piscatores Flandria' ot lia.

Germani^e colligunt ostreum quod est Atlhuc autom do numero horum ani-
unius testee spiralis, quod est permodum malium ost, quotl totum corpus habot
cochlese, et ponunt sub arena juxta nia- continua' tosta3 unius, ita quod in ipso
re, et in fluxu maris aperitur et impin- nibil carnis apparot, sicut animal quotl
guatur per attractivum humoris undique vocatur riclia : ot sunt quaMJam nuii'ga-
per corpus suum et idein ego expertus
: rikiD tjua' uu'dia' suut intor naturam os-
sum de canna slanto sub arena juxta Iroa' cl concha' oslroi, ot do sonsibus mui
mare : ol proj)ter hoc natura non format bahentnisi gustuni dobilcm, secundum
XI 18
27 i D. ALH. MAG. ORD. PR.ED.

quod csl (luidam laclus, el est illiid uon sul)iilis ot toiiiiis laliii in oxii-omo ubi
vcro aninuil, scd nicdiuni quoddam, sicut conjunguuiur, ut quod vocatur masra-
id

diximiis, ct non liabet animam nisi sicut rahe, ct ost communitor invcnlum in

ossa animalium liabcnt animam, pradcr ]naribus ot lluviis ot in lacubus. Qusedam

hoc quod aliquantulum molUora sunt autcm habcnt labium in (juo conchse
ossibus ct testis : ct lioc animal non vi- conjunguntur valdo spissum, sicut id de
detur babcrc dc animabtatc, nisi quod (|uo iiunt monilia ot manubiia cultcllo-

debili dilalationc sc dibatat ad nulrimcn- lum.

tum, quod ct dcljili constrictionc se con- Amplius otiani in boc diHcruni, quod
stringit cum appropinqiiat noccnti : ct qufcdam movcniur do loco suo ad locum
talia multa sunt in mari, co quod marc alium, ut asiis, ci sicut tcstudo apud nos^
caUire suo multos suscitat spiriius, et ct limax et propter lioc puiaverunt ali-
:

non possunt nutriri nisi in humido in- qui decepti, quod asiis volat et hoc :

fluentc raritatcm corporum corum, et gcnus non facit coitum quia non con- :

idco non sunt in sicco. cipit neque imprsegnatur, et tamen exit

a suo vaso quando capitur per venatio-

Gcnera autem concbiliorum ctiam in nem et reccdit. Qusedam autem non mo-
testa diversantur quoniam tcstse quo-
: ventur a loco suo cui applicantur, sicut
rumdam sunt lenes et planse intus ct id quod vocatur liyrio, quod non pasci-
extra, ut ea quse vocantur solies, et sic tur nisi in loco ubi applicatur. Omnia
sunt apud nos tcsta' concbales oblongii?, vero quse assimilantur astatinor et testu-

quse exterius sunt planae superlicici, ct dini, ambulant et pascuniur, sicut id

prsecipue illae quse sunt in cxteriori suo, quod vocatur lyrpes et iste : modus
nitorcm habcnt margaritarum, sicut id conchse et qusedam alia animalia durae
quod vocatur morem ct kyrea, ct ala- tcstce marina, sunt lenis et planse super-
ker.Qusedam habent testas asperas in ficiei in testa. Garo autem modi ejus qui
exteriori, quorum superficies in a^que habet unam portam, aut duas porias,
non porriguntur, sicut id quod dicitur froquenter est conglutinata et applicaia
mastante et cyrocheruui : quorum pri- testse, ita quod non potest solvi ab ea ni-
mum habet superficiem valliculosam, si difficulter. Garo autem modi ejus qui

et secundum spinosam. ()ua»dam cliam astaviom Yocatnv, ot tosiudinis, cst sepa-

habent testas lincatas ut karabir, ct mo- rata a tosta, et ita exit ab ea. Omnia au-
dus ziza, ct ha?c sunt multi gencris in tem ostrca conchilia conveniunt in hoc,
maribus Qusedam autcm non lia-
nostris. quod habent tcstam cx suis primis gene-
bent lineatas testas, ut id quod vocaiur rantibus materialiter et efficienter : et
byne, ct est parvum gcnus ostrci ct mo- : quanium est de natura, astaviom qui se-
dus conchse qui vocatur cachea. DifCcrcn- paratur a concha, incipit moius cjus a
tias etiam habcnt testse in spissitudine et dcxtro, sicut et aIio4'um animalium : quia
gracilitate sivo tenuitate : et forie orii doxtrum cst unde motus est, sicut dixi-
ista dilTcreniia secundum loiam tostam, mus in libro de Coilo et Miaido. ^lembra
iia quod una tota est spissior, et alia tota autcm interiora ipsorum omnium fere
est gracilior sive tenuior : et forte ilhi sunt similia, et maxime in gencratione
erit diffcrcntia in aliqua parie, iia quod astaviom sivc tcstudinis. Et in membris
forte in niedio cst spissior, et in cxiremi- quidom non ost magna diversitas inter
tate tenuior, sicut accicHt ostreo quod habcns unam portam sive concham, et

habct duas partos fissas in labiis concbse inter habons duas portas sivo conchas.
suse, ita quod utraquc findatur ab altera,
et cohasrcant in loco spisso, ubi est os- Sed mai^na est diversitas inter testu-
ireum : quoniam qusedam conchaa sunt dincm, et id quod non movctur a loco
 LTB. IV DE ANIMALlJiUS, TRACT. I 275

suo. Et una quidem divorsitas sumpta membra alba dura, quffi mamillarum
in membris qu» sunt interiora in con- conis sunt similia facta, et inveniuntur
chis, est quod quwdam sunt ostrea majo- membra illa in specie malachie, quee est

ra et manifestioris figuraj : quKdam au- sepia : sed inmodo gencris tcstse durse
tem latiora et latentiora habentia orga- sunt haec membra magis dura quam in
na. sepia. Post orificium autem stomachi in-
Adhuc autem qusedam sunt carnis ferius sive post ventrem est membrum
duraj, etqusedam sunt mollia in carne quod ad orificium continua-
intestinale
sua, et multismodis aliis diversilicantur. tur, et planum, non involutum, et
est

Omnes enim isti modi qui enumorati durum longum, protendens se usque ad
sunt, habent quidem intcrius, uhi con- infcrius corporis, ubi est exitus superllui-
cham tangunt, carnemduram, etmaxime tatum. Totum autem c|uod diximus, ma-
in oririciis suis quihus sumunt cibum sed : nifcstum est in animali agresti quod dici-
in orificiis dura caro est modica frequen- tur kyrokee, et est species qua^dam te-
ter, et in paucis est multa et in medio : studinis, in quibus post orilicium stoma-
Ulius carnis durse est caput animalis, et chi inferius est intestinum, et illud est

duo cornua super caput, sicut apparet planum extensum in longum usque ad
in testudine, et aliquando extrahunt ca- locum exitus superfluitatum. Principium
put a tcsta, et retrahuiit ipsum quando autcm hujus intestini et origo est ex
timent. Quaedam autem invcniuntur qusc parte mcmliri involuti quod Grseco mar-
dentcs liabcmt in ore, sicut id quod vo- con dicitur, et hoc est majus membro
catur halleni, lioc enim habet dentes isto. Marcon autem in omnibus animali-
parvos valde acutos in ore suo. Quoedam bus testeis vocatur venter vel saccus re-
autem liabent additamenta prominentia cipiens superfluitatem. Postquam autem
sicut labia qusedam, et accipiunt cibura descendcrit hoc membrum intestinale in-
per ilhi : et creatio illorum est similis ferius in corpus, reflectitur superius ad
creationi linguse, quia gustus animalis partem superiorem corporis, ubi caro
respersus est in additamcntis illis : et cst dura quam diximus formatione capi-
illud quidem membrum expresse invcni- tis in se continere, et ibi reflexum pro-
tur in eo marino quod est in una concha, venit prope caput, et ibidem habet
sicut tcstudo, etid quod vocatur AeroAr.y, anum supra caput suum, ubi est exitus
et id quod vocatur karaka, hahent etiam superfluitatum et lioc prtecipue conve-
:

membrum tale additamentale, et est du- nit omni generi hiriciorum marinorum.
runi sicut additamentum quod vocatur In Jiis animalilms invenitur etiam via
roslrum iiiuscx bestialis sive cannge :
qucedam canalis longa alba, cujus color
et hoc quidam vocant calceum, ct qui- est sicut color duorum nicmbrorum quse
dam vocant aculeum. Ex hoc enim rostro diximus, scilicet stomachi, et intestini :

musca perforat corium bestiarum qua- cthsec via est quasi contcxta in una partc
drupedum. Additamenta hujus animalis cum stomacho ex parte ventris, sicut est
marini sunt fortiora quam muscarum :
videre in animali quod dicitur kahalom,
et idco aliquando cum eis perforant tc- et in illo membro est annulositas qua}-
stas aliorum ostreorum et exsugunt hu- dam, sicut estanmilositas ovorum karabo.
miditates eorum. Nec est divcrsitas in alio, nisi quod hsec
Post autcm in talibus animalibus est cst alba, ctillaest ru1)ca, ct in ista via

vcnter, inquo colligunt cibum et dige- non cst aliquis cxitus siqicrllultatis, scd

runt cibum ct : in quolibet horum gcnc- involvilur via ista in subtili, et in cxfrc-

rum est vesicula papalis, papa sicut est mo continuatur intestino, et pcr illud

avium, in qua mollcscit cibus sumptus, cmittitova sua, et post intcstinuni in-
et sub ventre intcrius in corpore sunt vcniuntur qiisedam mcmbra nigra aspcra
27G I). WM. My\G. Onn. PR/EI).

exlciisa conlinue usqiie ad inferius, sic- itrilur

O modum exitus est suneriluilatis
1
in

ut est expressc videre in aniniali, (luod ostreis (|tKe diximus. In modis autem
laha vocatnr : sed tamcn nijj;ro dc laha- aniinalium qui vocanlur lupcn agreste,
niinorest nigredine diclorum aniniuliuni. co (juod in agro (^jecta inveniuntur, quje
Ebt autem lalia, ut pulatur, tcstudo nigra et vulgus vocal auriculas maris^ eo quod
sive domo vadcns in silvis. Animal au- similia sint auriculis, sunt exitus super-
tcm conchalc sivc lial)eat porlam unam, lluitatis corum sub lesta : ct ihi testa cst

sive (luas, in crcatione sui corporis assi- perforata ad j)artcm, per quod foramen
niilatur his (|use diximus secnndum unum distillat suj)erfluitas. Jlahent autem hsec
nioduni, el diversilicalur ah co seeundum ventrcm suh ore posilum. Et qui deside-
alium. Iloc enini animal hahet caput el rat omnium liorum haherc notitiam,
duo cornua ct os linguai simile sed Iuec : oporlet (juod inspieiat istorum aniinalium
non manifeslantur in parvis sive sint anatomiam.
mortua, hoc cst, immohilia, sive uiove-
antur.
IMemhrum autem quod supra nomina-
vimus, marcon, est in omnihus
scilicet

eis sivchahcanlunam portani, sivc duas :

sed tamen non sunt htec in uno loco

corporum eorum, nequc cst ie(|uali-
tas dictorum memhrorum in omnihus :

quoniam hoc juemhrum quod inarcon CAPLIT IV.

vocavimus, multum invenitur infcrius
profundatum in corpore in eo ostreo
quod ruheni vocatur. In eis autcm quae
duas hahent portas, invenitur prope
mcmbrum rotundum in quo sunt ova,
sicut in animali (juod dicitur ansat : ta-
De natura et dispositione animalis me-
mcn ista membra manifestantur, sicut
dii inter animal durse testie et mollis
diximus supcrius, in magnis : in parvis
autcm non adeo sunt manifesla, aut etiam testse, quod assinulatur aranese.

omnino occultata proptcr quod etiam

:

manifesta sunt in ansat, quod idem quod

apud nos est quod pecten magnum et :

bsec sunt quaedam ostrea quae bahent

unam portam latam ad modum cujus-
dam coopertorii, sicut cst latitudo pecti-

nis.Locus vero cxitus superfluitalis est

una parlc corporis et illa superflui- Est autcm quoddam genus animalis
in :

mcdium inter ea quae sunt mollis tcsla^

tas, sicut diximus, dirigitur superius, et
ci ea quae sunt durae testcC sed tamcn
est in tela rctenta. TUud vero quod voca-
:

tur oumnhujusanimalis, non babet viam ma"-is convenit cum his quae sunt mollis
tcstae quia por boc quod babet pedcs
per quam exeat in hoc animali, et est :

positum super carneni cjus intcrius, qua- fissos, videtur esse ingenere cancrorum :

lioc enim animal in adspectu quidem

exte-
si esset nodus excrcscens ex ipsa non :

riori assimilatur ad karabo sed in hoc

autem ponitur in intestino aliquo cujus :
:

quod intrat et manct in testa congenita

signum est, quod aliquando invenitur
sibi, sicut animal cujus creatio est
posi-
ovum in paiie dextra, et intcslinum in-
vcniturin parlc sinisira. Secundum liunc ta ex tcsta dura, affinitatcm etiam babet
 LIB. IV DE ANIMALIBIJS, TRACT. I 277

cuin aiiimali dunv lcslie, ct sic cst coiii- animal plures habens modos. Quoddam
mune quoddam medium intcr ea, et hoc cnim generis liujus habet fissuras duas
animal in aspectu assimilatur araneoe, et in extreinitate pedum suorum sicut can-
etiam apud nos vocatur aranea maris, cer, et quod rarum est, pes dexter in eo
et sunt illffi conclioe quae sunt rotundse est parvus, et sinister est magnus, et
magnffi et parvee, et habent in parte stri- ideo fulcit totum corpus suum super si-
cta quasi duas auriculas ex utraque nistrum pedem cum ambulat, et utitur
parte, et peregrini tales ferre consueve- pede dextro tantum ad tractum et fulci-
rnnt in peris suis pro signo peregrinalio- mentum, et inclinatur ideo in sinistrum
nis peracfffi : tamen caput araneaj propor- quando ambuhit, sicut liomo chmdus in
tionaliter loquendo est niajus capite is- pcde dextro et testa hujus animalis est
:

tius, et pectus ejus est majus pectore is- lenis nigra et rotunda, et assimilatur in
tius. Ilabctautem lioc genus duo cornua adspeclu animali quod dicitur kirakee
rubea sicut cancer, et iUa sunt dura et sed in hoc dilTert, quod istud animal non
gracilia quasi sint chordoe quaedam et habet nigrum illud membrum quod no-
grossius illorum est versus caput : et sub mmavimus superius machor, sed ru-
cornibus sunt oculi longi non profundi beum. Hiffert etiam in hoc quod est ap-
neque pendentes sicut in cancro fluviah, plicatum test» applicatione forti, et
et porta ejus quae os est ejus, est suh ideo cum aura est serena et mare
oculis, et inferius versus os conjungun- tranquillum, cum
tesla sua ambulat
tur membra parva rotunda multa in ex- solutum :quando est ventus et
et
teriori corporis ejus : et post ista mem- mare tempestuosum, applicatur petris
bra habct duos pedcs iissos in extremo, et quiescit et non movetur omnino. De

per quos recipit cibum sicut cancer per genere autem ejus quod diximus vocari
forfices anteriores. Habet etiam duos alios hrijchom et id quod vocatur siiperem et
pedes in utraque parte ad ambulandum : id quod vocatur anhrundem, et haec intra
et extremo sunt duo pedes parvi,
in corpus suum liabcnt carnem, et in illa
unus hinc, et unus inde, qualis est dispo- carne sunt orificia in dispositione corpo-
sitio pedis araneae. rali animah quod vocatur archnha, et non
IIoc autem animal sub pectore est invenitur hujus simile in modo animalis
molle, et aperit se aUquando sicut os- quod dicilur astaro^n.
enim Nulium
treum, et color ejus est pallidus ut in ilHus animalis invcnilur
individuum
pluribus tamen invcniuntur etiam quae-
: quod pedem sinistrum habeat majorcm
dam hujusmodi genera quae sunt rubea quam dextrum. Scd invcnitur in modis
omnino, et sunt hsec majora aliis anima- ejus quod hryca vocatur, et in quibus-
libus ejusdem generis. Habet autem hoc dam animalibus quae dicuntur kahalo,
animal viam (Esophagalem procedentem est animal assimilalum ad astachom, et
de pectore ad ventrem, sed raro mani- hoc est parvum, et invcnitur in lluviali
festatur via haec in pectore, sicut frequen- ostrea : et nou diversantur modi illius

ter occultatur etipsum pectus sed sci- : animalis nisi in mollitie corj)oris sive
tur per pectus csse via per hoc quod ci- lenitato et aspcritale tcstic omnia : et liaec
])us oris ejus invenitur in ventre suo, et vere manifestantur pcr anatomiam.
pedes ejus sunt duri sicut cancri, et caro
c'us ut frequenter testae non applicatur,
sed est separata ab ea. Cum autem conve-
niunt membra haec cujusdam animahs
quod dicitur astarimo, et haec sunt lon-
giora membris animalis liujus generis
quod dicitur hrita. Et brita quidem est
:i78 I). ALIi. MAG. ORl). mAU).
alia duo geneia quie nomina pro[)ria lui-
bent, qua^ invcniuntur in pelago, sed ra-
ro, quia pauca sunt. Dicuntur autcm hi-
ricii pclugales. J)e numcro autcm liiri-
ciorum sunt etiam quidam hiricii magni
corporis, el quidam j)arvi corporis et
multarum valde spinarum el durarum :

ct quando invenitur, quicritur in pro-

CAPITT V, fundo maris : et hoc genus accedit ad

quantitatem niodi communis hiriciorum.
In mari autem Tonico juxta regionem qutc
Carvi nominatur, est genus hiricii all)ie
testee et albfe spinoe et alborum valde
ovorum, et est majus in quantitate aliis
generibus hiriciorum, et non habet te-
De (jeyicrihus Jiiriciorwn et nalurali dis- stam magnam neque fortem. Partes vero
positione eorum. nigroe qme sunt post os ipsius, sunt mul-
tie applicatcC et conculcatee ad invicem.
Hiricius vero qui comestibilis est, move-
tur multum, et ideo calefit et temperatur
substantia ipsius, et magis fit conveniens
esui, et habet signum motus manifestum
Omnia autem genera
in spina. hiricio-
rum habent ova margaritalia : sed i;i

Hiriciorum autem marinorum modi quibusdam sunt parva, et illa genera

omnes carent carne, licet alias partes cor- non comoduntur.
porum animatorum sanguinem non lia- Accidlt atitem omni hiricio, quod suum
bentium liabcro probentur. Hoc autem caput et suum os sunt inferius, et anus
quod carne carent, hoc est proprium eo- per quem est exitus superfluitatis, est su-
rum : inter ostrea habent in moUiori par- perius : et lioc etiam accidit omnibus
te sua quiT est venter, partes nigras. Mul- animalibus qua> attribuuntur generi strai-
ta autem valde sunt hiriciorum marino- non, et generi lupem : ot hoc est ideo,
rum genera. Ex eis autein unum quod- quia pascuntur ex inferiori parte sicut
dam genus est esibile, et in illo inve- plantte, et ideo oportet, quod orificia ha-
niuntur ova multa tam in parvis quam bcant in parte inferiori ubi est pastus.
in magnis, et illa ova sunt in eis a pri- Anus autem ubi est exitus superfluita-
ma generatione. Ova autem in his et in tis, est superius, in dorso videlicet. Hi-
omnibus ostreis voco rotunditates duras ricius vero in ore habet quinque dentes,
qu(e margaritse vocantur : haec eiiim in- et inter dentes habet partes quasdam car-
veniuntur in ipsis mediis corporibus os- nosas quasi loco linguce, licet non sit ve-
treorum in ore comedentium ea : et dum ra caro, et sub illa parle habet orificium
putrescunt, remanent inter arenas ma- stonlachi sive mori. Et post hoc est von-
rium et fluviorum in conchis lacuum et
: ter divisus in quinque partes superfliiitate
fluviorum inveniuntur in loco in quo ad- plonas ciborum. Ejicit autem illam su-
hieret animal conchte, et non inveniun- porfluitatom congregatam in tela quce est
tur in omnibus, nec inveniuntur in eis in sicut syphac quintuplex sicut venter
quibus sunt nisi dum vivit animal et : cjus : ojicit, inquam, eam ex foramine
hoc per experientiam multoties probavi- tehe illius quoi est sub ventre ad viam
mus. De numero autem hiriciorum sunt ani quaj est in dorso ejus. In parte au-
 IJB. IV 1)E ANIMALIBUS, TRACT. I 279

teni superlorl suiit qiiinquc partes ven- fundum, et in illo profuiido est humidum
tris ejus applicata' principiis denliiim, et nutrimentale ipsius hoc quidera ani-
: et
ilhe sunt partes parvu' valde, ct non sunt mal titho videlicet vocatum, non habet
esihilcs, et sic sunt quinquc dchtcs a qui- aliara partcra, neque sensura, neque aliud
bus pendcnt quinquc ventrcs, sub (jui- instrumcntuni : et color ejus aliquahdo
l)us sunt quinquc syphac tcndcntia ad est pallor, et aliquando forte rubor.
anura : et boc convenit pluribus aniraa-

libus sicut hiriciis : convenit enim onnii-

bus geheribus ostreorum qute laJia di-
cuntur, qua' sunt blaccfc quaulam. Con-
venit etiam gcncri ilU ranarura qua' attri-
buuntur generi quod vocatur assaturitn :

et ih omnil)us animalibus imperfectis

mollis corporis ferc iste modus est, et
non divcrsaiur nisi in colore, et quia CAPUT VI.
qusedam eorum esibilia sunt, et qua^dam
non.
Adhuc autem genus liiricii concavum
est in parte inferiori et conjuhctum, in
parte vero superiori est separatum sicut
rami quidara planitje : et ipsc utitur spi-
nis moUioribus quas habet raobiles loco De natura urticae maris : et est in eo di-

pedura. GREssio ostendens causani coneliaruni

Animal vero ostreale quod a quibus- et testarurn omniuni.
dam titho vocatur, est multie superflui-
tatismagis quam aliquod aliorum ani-
malium sui generis, eo quod totum cor-
pus ejus absconditum est in testa, in qua
diu simul congeruntur ejus superfluitates.
Creatio autem testae ejus est inter crea-
tionem testae et corii quasi media, et te-
sta ejus est applicata lapidibus : et in Est autem genus adhuc animalis quod
corpore ejus sunt dtice vioe parva? qu?e vocatur maris urtica, et hoc Avicenna
diflicile videntur, per quas recipit humi- vocat mastuc, Aristotcles vero vocat
ditates, et cum finditur corpus ejus, invc- akelaki : sed apud nos urtica vocatur,
nitur in una quadam tela involutum, cu- quia quasi adurendo capit orane quod ap-
jus telse creatio nervosa videtur : et cst propinquat eidera. Est autem hoc genus
ista tela interius in circuitu testae ipsius, animalis per se non contcntura in pra^-
ct in testa tela cst caro, et caro illa non habitis gencribus ostrcorura, aut raollis
assimilatur carni alicujus animalis raari- testee, aut malachic ; sed convcnit cuiii
ni. Scd tela cst extcnsa ex utraque parte ostrcis in hoc quod applicatur lapidibus
usque ad vias cxtrinsccas, viara vidclicet sicut aninial aspci-a' testffi, quee lesta est
pcr quani accipit huraiditatcni nutrimcn- similis vasi : scd islud non habet testam,
talcm, et viara per quam ejicit supcrllui- scd creatio sui corporis est similis crca-
tatem stercoris per unam cnim illariim
: tioni carnis durae, sicut dicit AviccMina.
recipit cibum, et per alium ejicit ipsuiu : VX hoc animal scntii omn(> quod.appro-
etuna carum est spissa, et alia sublilis. pinquat ci^ ct capit i[)sura, et lenct qui-
Spissa quidem per quam sumit, et subti- busdani manibus suis, scd pcdibus suis
lis per quahi ejicit. Intcrius vcro est j^ro- applicalur lapidibus sicut animal niuHo-
280 D. ALH. MAG. ORD. PR^.D.

ruin pedum. Contiiii^il aiiteni aliquando viscoso secundum materiam et coagulan-

hoc auinial iutunicsccre cuni conceperit tc cali(b) et sicco adurent(( et assante par-
ac si sit saturatum : liabet enim oriticia tes combustas, qua' sunt in salsugine
quffidam in medio sui corporis, per quae maris et aliarum aquarum, et ex illo ter-

corporali Immiditate ingreditur in ipsum reo sic bene defeec;ito, efficiuntur concha'
nutrimentum, ct venatur omne quod poliloe et nitentes et forte redoh-nles sicut

transit per ipsum ex piscibus par\ is : redolent blacca' bisantiai. Exterius autem
et quoddam genus ipsius adeo forte est, ali(juando est aliquid terrestreilatis non
quod comedit liiricium, et osli-eum quod defaecata', et ideo aliquando exlra sunt

pectoi vocalur et idc^o liomines veuan-

:
nigroe terrestres. (arcumstant autem sem-
tur ipsum et couiedunl_, quia ex ipso esi- ])er, eo quod pars Immoris viscosa ex-
Lilis lit caro ipsius : et licet comedatur pulsa a calore digestivo, semper se con-
sicut dictum est, tamen numquam inve- tinet exterius, et calor interior causat
nitur in corpore ejus aliqua humiditas eam : et quando quidem est multum vi-
superfluitatis alicujus et hoc ideo est, : scosa, et gyrat eam in circuitu sicut spi-

quia non habet nisi jejunum, a quo nu- ram et cochleam, et tunc efficitur una
trimentuni trahilur purum, et statim exit concha tantum. Quando autem non est
impurum, et pra?cipue in timore quando multum viscosa, dividitur exterius in duas
tenetur a venatore. In hoc ergo quod conchas, quas colligat viscosum ligamen,
non habet humiditatem, assimilatur ar- sicut ossa colligantur in habentibus san-

boribus in quibus nihil est superfluee hu- guinem : et quando quidem est acutus

miditatis rcjiciendoe, et forte non habet et aliquantulum siccus humor, prolonga-

intestinum aliquod, sed tractus nutri- tur columnaliter : et quando phlegma-
menti ejus est purus sicut plantse a quo ticus est, dilalatur sicut in pectine : et

nihil est rejiciendum. quando mixtus est ex his duobus, ex ro-

Inhoc autem genere animalis sunt duo tundo defluit et dilatatur aliquantulum

modi et unus quidem est parvi corpo-

:
sicut conchae communes.
ris, et ille est esibilis. Alius autem est Animal autem hoc aliquando spinosum
magni et duri corporis, et invenitur in efficitur in conclia : et hoc contingit
regione Helsim vocata, qute a nobis Del- quando acutae et terrestres partes immix-
phica insula vocalur : et caro hujus in tee sunt viscosis aqueis : tunc enim calor
hyeme quidem dura est, et tunc capitur elevat terrestres, et acuit quasi in spinas.
a piscatoribus, et comeditur, et in sestate Caro autem quae generatur intrinsecus,
est similis carni putridse, et tunc per om- est de puriori et molliori parte ejusdem
nem tactum dissipatur et marcescit in materia', quse magis recessit a contrarie-
mari. Similiter autem. intra lapides qui- tate eiementorum, sicut scitur ex his quee
bus adhceret tactus, propriam amittit po tradita sunt in aliis libris nostris natura-
sitionem. libus. Et quodcumque liorum magis est
Sic igitur jam narravimus dispositio- frjgidum, efficitur immobile adha^rens
nem malachie, et moHis testoe, et durce lapidibus : et qiiodcumque magis est ca-
testie, et urticse maris, et membra eorum lidum, efficitur habens motum qualem-
diximus tam occulta quam manifesta. cumque, eo quod omnia luvc imperfecta
sunt animalia, sicut in sequentibus erit
Oportet autem scire, quod omnia hsec manifestum. Si qua autem horum partes
habent aliquo modo testam aut intra aut terrestres acutas et viscosas habent in
extra, aut ahquid appropinquans ad te- humore subtili, illa efficiuntur hiricii, et
stam, sicut est corium durum, aut caro in loco tactus humoris mobilis erit spina
dura ex qua componitur urtica. Scimus ex humido et calido complexionali : et
autem, quod creatio testse est ex humrco utilur illud animal spinis locum pedum.
 LIB. IV DE ANIMALIBUS, TRACT. I 281

In quibusdani aulem liumor viscosus ter- aquoe dulcis. Figurse autem causa est
restris multum vincit humidum coniplc- formativa, quse est in humido animahs.
xionale calidum, et illa efficiunlur in to- Heec igitur est causa mollis testss,

to testea, nihil omnino habentia de vera Species autem mahichie multae intra

carne, sed habebunt parvum aliquid loco habent testam, et extra sunt molles : et

carnis, et aliquem humorem parvum k)- testa sua non ambit totum animal, et

co sanguinis complexionalis. Ova autcm testa eorum in quibusdam est lata supe-
margaritarum quge congenerantur in eis, rius phina, et interius est comminuibilis

llunt ex viscoso terrestri retenlo intra substantiae sicut creta : propter quod
humidum complexionale et cah)r cir- : etiam in testis illis figuras et formas fa-

cumstans rotundat ea et per foramen ciunt fusores auri et argenti, in quas fun-
quod est ex medio inspiravit humidum dunt metalla sigillanda. Et causa quidem
subtile aqueum in tempore decoctionis : substantiae talis testae est terrestrc sic-

et haec est causa, quod ovum non est in cum, in quo eminet humor viscosus, qui
tehi, sed in carne, ac si esset qusedam superius coagulatur sicut testa dura :

carnis nascentia. Hirc igitur est causa subtus autem retentum a viscositate su-
durce testae. periori fuit terrestre siccum humido bene
autem et lineationes
Valliculationes lotum : et ideo decoctione factum est al-
qu(e sunt in quibusdam earum, causan- bum sicut rasura eboris. Quod autem in-

tur ex hoc quod humor ipse in deco- tra pellem continetur animalis, est tan-

ctione sua est vaporosus : et ideo ibi va- tum ex hoc quod a multo complexionali
por colligitur in circuitu, ebulht altius, humido est retentum ex viscositate quae
et locus a quo collectus vapor retrahitur, fuit in ipso, sicut retinetur intra mem-
residet huinidus : et quia viscosus fuit bra ossium materia. Potior autem causa
humor, ideo ad unum locum et eumdem est formativa, quae hoc distribuit ad lo-
colligi vapor qui dispersus est in ipso non cum in quo molhora ejus protegerentur
poterit, sed a loco generationis tamquam et confortarentur, sicut munivit pectus

a quodam centro radicahter ebullit per multis ossibus.

circuitum : et haec quidem est causa se- Qua^cumque autem habent pellem in
cundum materiam. Formativa autem circuitu mediam intor peUem mollem

virtus quoB vim habet steHarum et ani- animalium et testam duram, sicut ha-
moe, sicut saepius diximus, est formahter l)et in maribus nostris piscis qucm vo-
Imjus figurse ea enim quse
operativa :
camus maris caniculam, profecto habent
sunt mollis testse et ex membrana du- humidum exterius valde viscosum com-
rescunt in testam, ex humido formant mixtum, terrestri subtiU acutissimo :

testam nutrimentali propter quod ali-

: proptcr quod cum aglt in ipsum calor, et
quando vetustam rejiciunt, et novam ilh^. retinctur ab exteriori aquae frigido»

recipiunt est enim humor istc magis

: et rellectitur in materiam, ita decoqui-
terrestris quam humor concharum et : tur, quod partcs terrestres efliciuntur

humidum quod est temperans ipsum est quasi incisivae, et faciunt pcUem vahle
aqueum, habens in se quamdam unctuo- asperam, et ac squamis
si sit parvis
sitatem propter quam curvabilis rema- commixta. Sed major materiae
tanien
net. Expellitur autem haec humiditatis viscositas et aqueitas facit cam nioUcm
materia a membris per circuitum, et et llexibilem et ideo aUquando contin-
:

siccitate et sestu reflexo ab aqua exteriori git, exsiccata peUe ista et indurata ad so-

in ipsam materiam induratur in testain, hMU, incidi cum ea ferrum et Ugna, quan-
et proptcr majorem eestum et siccitatem do as[)era pars i[)sius confricatur super
aquoe salsae quam dulcis, magis duras ea.
habent testas caiicri maris quam cancri Ex his ergo et simiUl)us causa^ possunt
980 D. ALB. MAG. ORD. PR.^ED.

cognosci (lictoruiu. Multij>es auleni (juod tur jn (jraeco, sive cicada aut h)cusla,
polipns (licilur, enicilur animal propler et Imjusmodi his similia.
usus mullos pedum : quia anteriores De anatomia autem omnium horuni
profeciunt in usuni nianuum, et medii sciendum esl, quod in genere tria ha-
in usum fulcimenti C(^)rporis longi, et bent, caput videlicet, et ventrcm^ et mem-
extremi deserviunt ad usuni coitus. ])rum terlium quod cst inter caput et
ITsBC igitur dicta sufficiant, quoniam ventrcm, et lioc est simile ei quod in
adliuc sicpius revertcmur ad contempla- aliis animali])us pectus anterius, et dor-
tionem inductorum. sum posterius dicitur : et lioc tertium
membrum in p]uri])us anima]ii)us istius
generis est unum quasi in figura et for-
ma. In eis autem quae sunt iongi corpo-
ris et muttorum pedum, sicut eruca, est

sequa]is annulositatis per totam longitu-

dinem corporis et lioc convenit etiam
:

longis annulosis pedes non habentibus^

sicut est lum])ricus terra?, et similia. Et
omnibus his convenit vivere per spatium
GAPUT VII. aliquod temporis postquam prsecisum
fuerit caput a reliquo corporis, nisi sint
natura? valde frigidae, aut cito habeant
corpora infrigidabilia ct corigelabilia
propter sui corporis parvitatem. Saepe
enim videmus talia in duo secari, et
utramque partem vivere tempore aliquo,
De nalura et disposilione aninialium sicut determinatum est in secundo de
corpora annulosa hahentium. Anima, et praecipue lit lioc qUando ca-
putnon secundum se, sed cum parte cor-
poris quse est loco pectoris, arriputatur
quia tunc retinetur species et vitalis ca-
lor cordis. Si autem caput solum arripu-
tetur, caput statim moritur, et etiam resi-
duapars citius infrigidatur, quam si caput
esset in ea, et a reliqua parte corporis hoec
Consequenter tractandum est de na- duo essent amputata.
tura corporum animalium annulosorum.
Supra autem diximus qualia sunt annu- Adhuc autem etiam ea annulosa, quae
losa. nun sunt longi corporis, aut etiam mul-
In genere autem annulosi animalis torum pedum, sicut longum et multipes
multi sunt modi, sicut vespa, et apis est animal quod vocatur quadraginta
comnmnis, et vespa citrina, et apis ci- (juatuor, cum sccantur in duo, vel in tria,

trina magna, quse a quibusdam vocatur modo predicto vivunt partes tempore
cieca, eo quod oculi ejus non apparent aliquo, ct moventur, et ambulaut, et

in capite suo. Adhuc autem apis magna movent caudas a])scissas, et caput cum
varia, ct apis ru])ea, quse est mediae pectore cohserens, et praecipue quando
quantitatis, et musca, et multa hujusmo- secantur in loco succinctorii sive dia-
di sunt in genere annulosorum. Adhuc phragmatis : tunc enim parles valdc diu
autem in eodem genere est animal, quod vivunt. Omnes autem modi liujus ani-
membranales habit alas, quod zir voca- malis movent oculos, ct non videntur
 LIB. IV DE ANIMAUBUS, TRAGT. I 283

habere aliquod aliud instrumentum sen- J)rana, sicut sacarabeorum et scraborum

sus omnino manifestum. genera, quas quidam vespas vocant. Sed
Adbuc autem qudedam illorum baljent lioc quod nos vespam communi nomine

membruHi simile linguae, non quidem in vocanms, babet alas discoopertas, sicut
iigura, sedin usu, quiautuntur illomem- apis. Generale autem est, quod omnes
bro ad gustum et quodHl)ct eorum quse
: membraiiales differunt ab abs pen-
alae

sunt bujus generis, babet abquod mem- natorum quia cannae nulbe sunt quibus
:

])rum ad usum oris per quod recipit ci- membranae infigantur corpori annuloso-
bum et boc membrum quod est loco
: rum. Sed in alis periiiatoriith siirit cannae
lingufe, in quibusdam durum est, et in pennarum, quibus in carneni infio-itur
quibusdam molle durum quidem sicut : ala avis pennatse.
in musca cornuta, quae Gr«ce vocatur Adbuc autem quaedam annulosorum
chironia, et in animali quod vocatur habent maculas supra oculos lucentes
barchora, quod Iiabet aculeum in ore ac aliquantulum, sicut apiculae secundum
si teneat in eo lanceam, qua sit armatum genus suum.
ad defenslonem hoc instrumenlum
: et Quaecumque autem annulosorum co-
non est in animali habente dentes, nisi eunt per saltum cum ambulant, ita quod
in valde paucis et ignotis nobis forte : et unum salit supra alterum, sicut muscae,
hoc est instrumentum per quod pungunt et apes,habent pedes posteriores majo-
muscae et extrahunt sanguinem per co- res quam anteriores. Quse vero in coitu
rium jumentorum. Musciliones autem si- flectunt se, ita quod posterius unius re-
mibter pungunt tali instrumento, licet scipitur intra posterius, alterius et capite
debilior sit punctura
eorum. DifTerunt removentur a se maxime, ita quod sunt
autem annulosa in modo babendi bu- quasi colligata posterius, sicut scarabei,
jusmodi lanceam qua?dam enim babent : et vermium volantium genera^ non ba-

eaminterius, et emittunt eaincuin volunt bent adeo magnos posteriores pedes et :

laedere, sicut vespa, et apis. Qufedam au- hoc modo applicantur sibi cameli quando
tem habent eam manifestam exterius, coeunt. Posteriori autem modo coeunt
sicut scorpio. Scorpionis autem multa quadrupedia preecipue aves hoc
riiulta, et

sunt genera : et quoddam genus est lon- modo coeunt ascendendo super foeminas
gae caudie, et lioc habet duos aculeos : et suas. Creatio autem corporum annuloso-
quoddam animal parvum in membris rum non est ita quod caro sit intra te-
quod scorpioni est simile, et praecipue stam : neque etiam exterioris pars est vere
in hoc, quod efiam ipsum babet duos testa, sed est mediuni quoddam inter
aculeos, et vocatur terrenum, eo quodin mollitiem carnis et duritiam teslae : et
fissuris terrae habitat. quia ita duram habet substantiam, non
Adbuc autem ex genere annulosorum habet spinam, neque os aliquod, quia
animal volans annulosum babet alas cum satis salvatur per corporis duritiam. Est
aliispraeinductis membris et hdrum : autem in annulosis exterius corium, sed
quaedam sunt quae non habent nisi duas estmultum subtile.
alas tantum, ut muscaj sccundum genera Membra auterii irileriora babet annu-
sua : et quaedam eorum sunt quae babent losum boc modo. Post os quidcm prr
quatuor, ut apum genera. Generaliter quod recij)it cibimi, baljet veuiile quod-
autem nullum annuIosUm volans ha])('ns dam rectum exlensum usque ad anum,
aculeum sive lanceam, in posteriori suo per quem est exitus superlluitatis, el in
habet duas alas, sed quatuor : sed ritiri paucis hoc venale est involutum. Et om-
convertitur. nimo nuUus modorum annulosorum ha-
Adhuc autem volantium annulosorum bet testam, nisi secundum quod narravi-
quaedam habent alas suas cooperlas merii- mus, secundum quod videlicct coriuni
28i D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
(lunini eorum (juod j)raecipue lial)ent anle
pectus, testeuin vocatur : et hoc jam dixi-
mus loquentes de intestino recto quod
transit per corpora eorum.
Adhuc autem quaedam eorum liabent
ventrem, et post ventrem habent intesti-
num plenum aliquantulum involutum,
sicut locusta. Grillus vero qui cantat de
nocte, et vocatur Graece machochar, non CAPUT YIIT.
videtur habere os, sed invenitur in ca-
pite ejus membrum longum simile lin-
guse, et nascitur super exterius capitis
sui : et illud membrum super quod na-
non
scitur, est fissum sicut linduntur ora
animalium : nec invenitur aliqua super-
fluitas in ventre suo omnino sedtamen : De ligneis serpentibus , veretralibus,
per experimentum scitur pasci humidi- albugini ovi simiHbus,et de spongiis.
tatibus carnium et brodiorum, quia in
nocte currit ad illa. In hoc autem genere
animalis sunt multi modi, et diversan-
tur in quantitate quaedam horum ge-
: et

nerum sunt annulosa, et habent in medio

corporis sui telam manifestam succingen-
tem corpus. Ego autem expertus sum
anatoniam apum secundum genera sua : In mari autem pra3t(;r omnia inducta
et invenitur in posteriori corporis ejus sunt quaedam animalia sanguinem non
post succinctorium folliculus lucidus habentia, sed sunt rara et pauca, et ideo
perspicuus quando probatur ad gu-
: et nulli notogeneri animalium attribui pos-
stum, habets aporem meliis tenuissimum sunt. Jam enim expertus est aliquis pi-
nec invenitur in corpore suo plus nisi scator maris, quod in mari est animal
intestinum valde gracile et involutum cujus creatio est quasi creatio frusti li-

parum, et nervi tilares, quibus alligatur gni, neque scitur esse animal, nisi quia
aculeus : et circa hoc in corpore earum dum aqua maris, movetur natando
est in
est humor viscosus, et crura ejus onmia de loco ad locum, et estnigrum et rotun-
colligantur parti pectoris quse est succin- dum aequalis per totam suam longitudi-
ctorium dividens ea. De animali autem nem non pascitur nisi in
spissitudinis, et
cantante in campis et in herbis et in ar- se resudanti humore, nec habet in se su-
boribus, quod est nigrum, experti su- perfluitatem, nequc etiam vias superflui-
mus quod si praecidatur in medio, adhuc tatum, neque videntur in eo organa sen-
cantat per magnum tempus. suum. Et est animal valde imperfectum,
Et ha^c quidem est dispositio annulo- et j)ropric loquendo est medium inter

sorum animalium sanguinem non haben- plantam et animal propter quod etiam
:

tium. vocatur animal ligneum.

Expertum est etiam, quod est in mari
animal serpentinum carens sanguine,
quod simile videtur esse serpenti qui vo-
catur tgrus, et est rubei coloris, et alas
habet pinnularum consequentes se in
corpore suo multas, et movetur metu
 LIB. IV DE ANIMALIBUS, TRACT. I 28.1

alarum : et hcBC tanien videntur esse splisra, et in extremitalibus est tenuc,

continua non
in interiori suo, ct ideo ista ct in medio circa polum hemisphaerii
sunt eadem cum pisce serpentino, de quo sui, substanlia' est spissioris : et ibi lu-

in antehabitis fecimus mentionem sed : cent ex ipso duo quasi sint oculi magni
accedunt etiam ad ligni naturam, sed intra superficiem sphicrce contenti, ne-
minus quam preecedentia. que tumen habet aliquod membrum di-

Adhuc autem sunt in mari animalia stinctum quod cum nos abstraxissemus
:

quoedam similia veretro virili sed loco : ab aqua, jacebat immobile, et omnino
testiculorum habent alascrescentes, quoe difTundebatur amittendo figuram suam
prominentia sua effigiant testiculos, et sicut albugo ovi, et concidit totum : et

etiam sunt imperfecta tarde mota, et cum reponercmus ad aquam, et stetis-

nullam habentia vitam nisi in aqua. set in aqua per tempus, iterum recipit
Ad naturam aulem lignei videtur afli- figuram sicut semisphaeralem, et move-
nitatem habere stincus, nisi quod molli- batur sicut antea motu dilatalionis et

tiem carneam habet, quamdiu non est constrictionis : et potest esse, quod calo-
siccus, et hic abundanter valde invenitur re maris spirabat viscositas, et dum con-
in arenis marium nostrorum, et nul- tineretur spiritus, vita redibat, sicul in
lum signum habet vitfc quando de aqiui gcneratis ex putrefactione.
sublevatur, sed statim ut ponilur in Aliud autem animal ibideni abundans
aquam, motum habet dihitationis, nec est spongia, quse similiter in aqua posita
habet os neque vestigium alicujus organi et dilatatur et contrahilur : separata au-
sensibifis in corpore suo, sicut ncque tem ab aqua, jacet immobilis. Et Iiaec
cwtera animalia quae in hoc ultimo duo animalia nulia videntur habere
induximus capitulo. menibra organica sensuum, sed motu
Sunt autem adhuc duo mo(H mul-
alii dilatationis et constrictionis velociter sa -

tum abundantes in maribus (jermanioe tis moventur de loco ad locum.

et Flandriae, quorum unum est ut albugo Sic igitur dictum sitde istis.

ovi in substantia, etligura est sicut semi-

 m l). ALB. MAG. ORI). PR/ED.

TRACTATLS II

De smiguinem non habeniibus : in quo intenditur qualiter

sanguinem non habentia particijpent sensura ei vocem et

so7ium^ et differentiam masculi et fcemince.

dum est qiialiter conveniunt eis ea quaB

omnibus aut pluribus animalibus conve-
niunt, sicut sentire, vocare, dormire, et
vigilare, et mascuiinitas, et fceminini-
tas.

Et primo describemus dispositionem

instrumentorum sensus hujusmodi ani-
CAPUT I. malium. Instrumcnta enim sensus non
inveniuntur in omnibus animalibus se-
cundum unam et eamdem dispositionem :

sed instrumentum sonsus quod magis

conformitatis habet in animalibus, est
oculus : hic enim omnibus fere est
in
sphsericus, ct ex humoribus componitur
De participatioiie histrionentorum et tunicis, et albus et niger in colore,
sensus. quod contingit propter unam speciem
omnitim visibilium qua^ est lumen et :

ideo cum agens formale in omnibus visi-

bilibus idem sit, oportet potenliam in-
strumenti in omnibus animalil)us valde
conformis esse dispositionis. Sed in hoc
differunt animalia valde quia quaedam
:

animalia habent omnia sensuum instru-

Ilic digestis per ordinem generibus menta, et quoedam non habent ca om-
animalium sanguine carentium, viden- nia. Numerus enim sensuum est quin-
 LIB. IV DE ANIMALIBUS, TRACT. II 287

que, scilicet visus, auditus, i^ustus, odo- anditus, eo quod per ipsum intraret aqua
ratus, et tactus. Sed hflec instiumcnta nimis in profundum capitis, et infrigida-
oninia habet homo, et omne animal rentur et morerentur : quia tamen multi
gressibile habens sanguinem et generans moriuntur ex capitis nimia infrigidatione.
in utero sibi simile animal, nisi aliquid Adhuc autem inutile esset instrumen-
sit quod forte aliquod habeat instrumen- tum, quia non contineretur in ipso aer
torum istorum diminutum, ut genus tal- recipiens sonum : sed potius subintraret
pa3 hoc enim animal non habet visum,
,• aqua et inferret laesionem et licet non :

eo quod perfectum non habet ocukiin, habeant aures, tamen audiunt sonos,
tamen oculum habet imperfectum, quo- sicut inferius parum ostendemus.
niam si excoriatur j^ehis quce directe est Similiter autcm et instrumentum perfe-
super oculos, invenilur in loco oculi ali- ctum olfaclus non habent modi piscium,
quid simile creationi oculorum : manife- no aqua subintret in cerebrum et cor-
statur enim ibi aliquid in carnc de ni- rumpat ipsum et quod putant quidam
:

gridine oculi, et de ea substanlia quae homines, quod habent instrumentum

est sicut acies in medio oculorum consi- sensus odoratus per viam nasi, nihil est
stens, quae vocatur ocidi pKpilla, sed omnino, quoniam nulla via illarum per-
non est adunata et formata in ocuhim tingitusque ad medullam cerebri. Sed in
propter imperfectionem animahs : ex ta- quibusdam viae illa3 sunt recta?, extra
li enini occasione quam habet a tcmpore tantum apparentes, etin quibusdam per-
generationis suae et partus et suis princi- tingunt ad branchos et non ad cerebrum.
piis generantibus, accidit eis oculumnon Sed tamen manifestum est quod genera
habere formatum, quamvis non careat piscium odorant et audiunt.
omnino substantia oculi. Signum autem auditus eoruni cst, quo-
Oportet autem scire, (juod a cerebro niam saepe videmus ipsos fugere a sono
exeunt dua' vijB sive duo nervi concavi et vocibus magnis et sonoro strcpitu re-
fortes, et perveniunt ad radicem ocdo- migiorum navium : et ideo piscatores
rum, et alia etiam via pervenit in ani- cum vcnantureos, leviter movent remos.
mali habenti culmos ad radices culmo- Dicit autem Avicenna quod vidit quod-
rum. Animalia enim Iiabent sensum per dam genus piscium vcnire ad sonum
quem cognoscitur diversitas colorum, et campancC et cum desinit sonus, recedit
:

habent sensum alium per quem cogno- ethoc apud nos ab omnibus hominibus
scitur diversitas sonorum, et habent notum est in mari FIandri;e, Brabantise,
etiam sensum odoratus et gustus. Sed et (jermanicV inferioris, quod piscis pul-
sensus tactus invenitur in omnibus mo- cherrinms qui lingua ibi habitantium
dis animalium. iiuit vocatur, et intrinsecus est multae
Manifestum enim est, quod modi pi- spinositatis, cum grege venit ad sonitum
scium sentiunt per gustum quoniam : nolarum aut cvmbaloi-um aut etiam cam-
plures eorum diligunt aliquid cognitum panarum parvarum. Extendunt enim pi-
in cibo, per quod etiam piscatores vc- scatorcs circa finem veris in Maio funem
nantur eos, sicut albas muscas sive mu- super aquam, et alligant canq)anellas, et
sciliones quai in sero volant super ciim sonant, venit piscis ille cum grege
aquam, multum diligunt, et intrant in sui generis in rctia.Audiunl enim sonos
gurgulia, quoniam musciliones illi alli- omnes modi piscium, et hoc manifcstum
gantur gurguliis ct Avicenna dicit se
: est in venatione delphinorum hos enim :

vidisse, quod ad lac ligatum in rctibus et quando piscatores venari intendunt, cir-
gurguliis festinanter veniunt pisces, et cumdant ipsos, et percutiunt lignis fa-
capiuntur juxta ipsum. Sed modi piscium cientes sonos continue, ct postquam ter-
non habent manifestum instrumenlum rentur sono ictuum illorum, cadunt ali-
 J). ALli. iMAG. ORD. PR^.D.

quando sicut patianlur schotomiam et per hi])i(l"m, et luiic ex souo confundente

epiloptiam, et timc deprelieuduiilur levi- cere])rum, piscis cadit sicut patiatur scho-
Delpliiiius crgo audit souum, liccl
ter. tomiaiu aut epih^])liam a stre])itu illo, et

nou habeat instrumentum auditus maiii- tuuc depreiienditur piscis.

festum omuino. Hujus autem ctiam si- Ex his igitur manifestum est, quod
gnum cst, quod cum volueriut nautir omues pisces audiunt, non per iustru-
venari aliquem modum piscium, tacent, mentum auditus, quia hoc non habent,
neque movent ramos fortiter, neque alia sed forte sub branchiis superius expandi-
instrumenta fortiter movent. tur tympanum auditus eoruiii, quod im-
Adhuc autem quando piscatores co- mutatur a sonis. Suut autcm muUi ex-
gnoverunt in aliquo loco esse multos pi- perti in natura animalium marinorum
sces, circumdant locum illum a reinotis fingentes, quodpisces prtecipue iuter ani-
silenter, et ibi quiete sub silentio ponuut malia sunt acuti auditus, et maxime id
instrumenta sua, ne pisces audiant stre- quod vocatur fastosor, et jercmim et la-
pitum ipsorum, et praecipiunt omnibus bras, et similia. Alii vero audiunt non
secuin naviyautibus, ut taceant in pi- ita acute, ut dicuut, et ideo frequeuter
sciuin venatione. Quando autem pisces manentprope littus : non enim ita audiunt
dispersos agitare volunt ad uuum locum strepitum in httore, sicut alii qui fugiunt
in quo sunt retia aut gurgulia eorum po- in profundum.
sita, circumstrepunt cos et percutiuut as- Pisces autem etiam habent seusum ol-
seres, et faciunt souos terrentes pisces, faciendi : cujus signum cst, quod muUi
sicut diximus quod (it in venatione del- modi pisciumfugiunt ab instrumentis re-
phinorum. Ipsi autem piscatores prohi- tium et gurguUorum, et uumquam tau-

bent omnem motum qui excitat sonum gunt ea uisi sint nova, eo quod in eis est
antequam circumdent eos, et circumda- odor piscium ante captorum. Alii etiam
tis cis daut voces et souos, quia auditis commuuiter pisces habent quidem olfa-
vocibus et sonis fugiunt ex timore et ca- ctum, sed miuus, propter quod etiam ab
dunt in retia, non considerantes retia ex antiquis gurguliis non caventes subtilius
capitis confusione et schotomia sive ver- capiuntur.
tigine cerebri.
Adhuc autem signum est quod pisces Adhuc autem hujus sigimm est, quod
auditum habent, quia cum piscatores vi- quaelihet genera piscium habent escam
deut inter hipides aliquem moduiu pi- appropriatam su<b venationi, quam cum
scium aut etiam supra aquam natando olfaciunt, sequuntur eum ad instrumenta
qusererepastum tempore venti sonantis venatica, et capiuntur, et quiedam his
quando ahi soni minus sunt perceptibi- contraria fugiunt. Quidam enim piscium
les, possunt appropinquare et considera- capiuntur per foetida, sicut capiuntur bar-
re quis sit ille modus piscis : cum autem boUi per cadaver, per carnem
et caucri
aura est tranquilhi et quiescit ventus, adnaviiu rotro suspensam. Et Aristoteles
non appropinquabunt ut dignoscant pi- dicit, quod illi qui ccrehri vocantur sive
scem nisi vadant vahle quiete et tacite. cerehie, capiuutur per brauchos, quando
Si autem chamaverint, aut aliter s(uium foetidis imbuti fuerint. Multi autem fugiunt
excitaverint, higicnt et non poterunt de- etiam alios pisces propter foetorem, sicut
prehendere quis fuerit modus piscis il- probatur iu mari Flandrioe, et Gormanise,
lius. quod parvus piscis est gregatim vadens,
Adhuc autem in fluviis est aliquis mo- quem incolse patriae spirinch vocant : et
dus piscium sub hipidibus manens, quom a quibusdam vocatur stinc^ quem omnes
cum capere vohuit piscatores, percutiunt alii etiam magni fugiunt pisces, ac si spe-
et faiiuut sonum terribih>m et roitem sii- ciale nocumentum timeant exodore ejus :
 LIB. IV DE ANIMALIBUS, TRx\CT. II 289

et tamon illo piscis csibilis est, et sanus moriuntur ex odoro ous corrumpeute.
honiinibus. Ilabent igitur pisces aud itum et olfactum,
Adhuc autem plures pisces manent in quamvis non habeant manifesta horum
lapidum cavernis, quos cum piscatores sensuum organa. IIoc autem maxime co-
volunt compellere ad exeundum, confri- gnoscitur ex hoc, quod diximus de del-
cant ora cavernarum per salsa, quem phinis, qui non habent organum auditus
cum odorem senseriut pisces, cito excunt manifestum ahquod in corpore, et tamen
et cadunt in retia, eo quod non observant audiunt: cujus signum esse diximus, quia
se a retibus propter velocitatem exeundi. piscatores venantur ipsos per strepitum :

Amplius autem enchelir quod quidani et quia accidit eis gravitas capitis ex
anguillam esso interpretantiir, per odo- vocibus et sonis corrumpentibus harmo-

reni ssepe deprehenditur vase enim te- : niam auditus sui. Non enim motus face-
steo salso accepto a piscatoribus et posito ret hoc quianon in tantum commovetur
:

in aqua ante cavernam in qua habitat, aqua ex strepitu, noque aer motus sul)-
intrabit in vas odorem sequendo, et ca- intrat in aquam usque ad caput dolphini.
pitur in ipso. Non ost autom dubium quin otiam ha-
Adhuc autem deprehonsum est por beant pisces tactum et gustum. Declara-
experta quosdam pisces diligere odo- tum est igitur, quod iste modus animalis
rom rerum combustarum in fumum : habet omnes sensus.
propter quod etiam piscatores marium Alia vero genera animalium aquatico-
carnes saepius combustas portant ad mul- i'um quee onumeravinms, quse sunt qua-
torum piscium capturam ex odore illarum tuor gonerum in communi, scihcot ma-
carnium combustarum. lachie, et mollis testse, ct durse, et annu-
Adhuc autom multi dicunt, quod in h^si corporis, ut frequenter etiam habent
hamo posito animali quod multipcs vo- omnes Qusedam enim corum quse
sensus.
catur sive polipus, assato, multi piscos sunt annulosi corporis, habent sensum
deprehenduntur. odoratus multum acutum, et sentiunt
Adhuc autem projecta in mari hiva- odores valde remote, quod non faceront
tura piscium, aut aqua quse ejicitur de nisi et acuto. Moriuntur au-
sonsu subtiH
sentina navis, fugiunt multi pisces, et tom qusedam ipsorum olfactu fcEtidorum,
maxime ille piscis qui vanareym vocatur, ut sulphuris, sicut apes oxpoUuntur insu-
preecipue tamen in\pi cum olfecerit san- per de casulis, et morluntur etiam per
guinem piscis. Constat autem fugam esso fumum liguoi'um aut storcorum : protor
ad hoc ut removeatur a loco nocumenti quod talibus sutTumigantur ab his qui
sui in quo manobat. mella volunt auferre de casulis earum.
Adhuc autem vaso venaticeo, reti vi- Adhuc automacceptis ot pormixtis sul-
delicet aut gurgulio veteri existenle, ct phurect origano agresti et pulverizatis
infecto sorditie et odoresaepe detentorum impositis super mansiones formicarum
in eo piscium, non applicantur ei pisccs (limilt(M>t domos ot fugiont. Similiter
])ropter sensum odoris, novis autom ot aulom loca siilfuuiigata ox cornu corvi
mundis applicantur, et praecipue posita liborautur a multis modis anuulosorum
aliqua in vasis munda esca, tunc enim a lo- venonatorum. Eodem autem modo fugient
motis veniunt proptoi-illiusrei odorarum. a fumo storacis sicci pra'ter auiuuil mul-
Ex omnibus autom his inductis, ma- tipos tantum hoc onim in lanlum dili-
.•

nifestum est et phmum pisces odoratu ma- git hunc fumum, quod deluditur ot dopro-
bero. honditur por ipsum, ot iulrat in vas in
Ego etiam oxportus sum pisces fugero quo fumigatum fuit, ot tam immo])ilitor
odorem sulphuris et cupri et lini in aqua adhseret eidem, (juod otiam divisum ot

j)utrefacti, o( si non patot ois l(icus fug;e, soctum non rocodit ab ipso. Iloc autem
XI 19
 21MI I). ALB. MAG. ORD. PR/ED.

idcm auiinal fiiyil dc liiiuo spccici cujiis- ct capiit in corpus. Similiter autcm cum
dam uicdicinalis, qua) ohere ab Aviccn- vcnatorcs animal hrijne voc.itum, tacent
na vocatur, ab Arislotclc autem vocatur ne audiat sonum : et si loquatur quis, fu-
kabora quidam autcm vocant cam vin-
: git : ct hoc non accideret talibus, nisi au-
ciam. dirent et odorarcnt. lliricius autem audit
Adhuc autcni scnsus olfactus incssc minus
dcbilitcr inter omnia qutc testeum
talibus dcprchcnditur : quia quilibet mo- habcntcorium, ct minus inler ambulan-
dus specierum animalitim cihum diligit tia.

proprium, ctcurrit ad ipsum. Apcs cuim Haec igitur cst dispositio sensuum in
non insidcnt h)cis hclidis, aut nudi sapo- omnibus aninudibus praiinduclis.
ris aut odoris, scd fugiunt ct diligunt dul-
ce et odorifcrum, prcecipue in lloribus.
Sed e contra cst apis quaedam ahquan-
tulum major quam iUa quae habitat in
cxaminc, quffi non diligit nisi hctida, ct
insidet humiditati stcrcorum, et ho3C non
habet regem, nequc custodit civilitatem
alicujus congregationis propter quod a :

quibusdam por/« fljo?/?;« quasi .sjo^/rm vo- CAPUT If.

catur. .

Animal vero cujus corium est asperum

sicut tcsteum ut in pluribus ctiam habet
sensum tactus ct gustus et odoralus. Hoc
autem manifestatur in modo venationis
quorumdam eorum. Cortora enim decipi-
tur per fcetida ct hanc speciem animalis
: De modo vocis et soni aninialium.
Avicenna concheram vocat. Patct igitur,
quod quilibet modus animalis diligit csse
proprium sibi, et odit alia non sibi con-
gruentia hahcntiaenim ora diligunt di-
:

versa gustabilia, sicut ctiam olfacientia

ad odores sc habent.
In his autcm animalibus conchiliis ct
annulosis non ita manifestantur visus et Nunc autem dicemus qualitcr compe-
auditus, eo quod illi magis sunt pcr ex- tit animalibus inductis vocare sive vo-
trinseca media, etnon ita fundati in prin- cem facere. Prsedcterminare autem opor-
cipiis couiph'xionantibus animal tamcn : tet, quod vox est diversa a sono, eo quod
multi asserunt in animali marino quod vox est sonus cum imaginatione ab ore
solinete quidam vocant, quod audit vo- animalis ad aliquem cfTectum demon-
ces, ot idco pcr auditum fugit in profun- strandum prohitus. Sonus autcm cst genus
dum. vocis quodlibet videlicet a sonante pro-
Adhuc autem si quis digitis appropin- ccdens,quod auditui infert passionem.
quaverit ad ostreum quod pecten vocatur, Scrmo autem cst tcrtium gcnus divcrsi-
subito claudit oculum, ex quo cognoscitur tatcm habens ad utrumque istorum. Est
habere visum : et hoc idem manifestatur enim sermo vox articulata et litterata,
in testudinc ct limacc, quoe ocuk)s suos conccptiim mcntis hominis dcnuntians, et
habent in suinmitatc cornuum suorum : hic non competit nisi bomini, ct paucis
et cum appropinquat aliquis retrahit ocu- quse ad homincm habent affmitatcmj sicut
lum in cornu,ct cornua rctrahit in caput, pygmcus, ct id quod supra novinavimus
 LIB. IV DE ANIMALIBUS, TRACT. II 291

mayilaumorion, ct Iiujusmodi. Vox igi- nanl, n(!quc siJ)ilant. Similitcr aiitcm ct

tur non erit sonus nisi fiat per epiglolti- mo(h piscium voce carent co (juod om- :

deni et ideo omne carcns pulmone, ca-

: nia ista gencra carent puhnonc, ct cpi-
ret voce. Etloqui quidem est distingucre glottid(,', ct vena aspera, quae Iradica vo-

etformare articulatim etlitteratim vocem, catur. Aliqui tamen opinati sunt quos-
quae distiuclio pr^Ecipue lit per linguam. dam piscium vocem habcre in Achcloo
Lingua vero quse vocatur sci-iptura for- lluvio, quos illi nominant laudam et je-

mans voces litteratas et litterarum ele- conum, et porcus uiaris qui aliquando
menta, eoruni animalium quae vocaliasi- egrcditur in agrum, propterquod agreslis
ve vocantia sunt, est per epiglottidem. vocatur, qui est in rcgione quce vocatur
Formatiotamen elemcntorum litterae abs- Arabice Ilaskaleir, et etiam animal nui-
que consideratione vocis in qua for- rinum quod dicitur Jialgm, et id quod vo-
mantur elementa, est per linguam so- calur cochi, hoc est, vitulus marinus :

lam absque motu epiglottidis. Generali- omnia enim ista animalia voccm habere
ter autem quodcumquc animal non hal)et putamur. Scd pro ccrto nullum istorum
linguam solutam, sed adhaercntem se- sonat spirilu cxtcrius attracto et cmisso :

cundum totam longitudinem et ligatam sed quaedam dictorum souant branchiis

ad inferiorem partem oris, caret etiam in aquae superficic, aut in profundo, eo
voce omnino. quod sunt duri sicut spina;, et sunt lati et
Strcpitus autem quem aliquando facit solidi, et ideo percussi sonant fortitcr.
hujusmodi animal, cst in intcriori cor- Quaedam autem et praBcipuc sibilantiaso-
poris sui spiritu olfendcnte ad diaphrag- nanl perspiritum qui cst iu interiori cur-
ma, et non est pcr spirilum exeuntcm cx poris eorum : cum cnim motus ille fue-
ipso por tracheam : quia talc animal non rit ad tclam quae sub diaphragmatc est,

anhelat, sicut apis, ct sibi simiiia anima- tunc exit sonus ab eo. Olfensione autem
lia. Tamcn de numcro talium quaedam muscuiorum etlaccrtorum ejus
parietis ct
sunt dulccs sonos habentiaj qui soni ali- percutitur ad sonandum. Gclcti autcm ct
quando voces dicuntur, sicut animal par- pectem putatur facerc sibilum movetur :

vum quod locustse assimilatur, et in pra- enim super aquam, et tunc sibilat et si- :

tis cantat in cestate, ct sibihit in noctc, militcr hirundo maris, haec enim habet
et vocatur grillus. Strepitus autem ct si- alas latas parvas, quibus stepit. NuUum
bikis omnium istorum est pcr tclam quoe autem horum proprie loquendo vocem
est sub pariete diaphragmatis in loco ubi liabct. Dclphinus autcm sibilat, et sibilus
succingitur, tamquam abscissa sint cor- cjus similis est voci liabet cnim pulmo-
:

pora ipsorum :enim sonant muscae^

sic nem et vcnamasperam qu;e trachea voca-
et apes, et omnia liujusmodi ista enim : tur arteria sed lingua non est absoluta,
:

faciunt strepitum volando, et alas exten- ncquc labia ejus pervcnirc possunt ad vo-
dendo, pcrcuticndo acrem cadcntem inter cis distinclioncm.
alascorum,ctidcoconlinuesonantdumvo- Animal vcro habcns linguam et pul-
lant ct illum quidem continuum sonum
: moncm ct quatuor pedes, luibet vocem
non faciunt nisi modo dicto. Scd quando debilem quando cst aquaticum. Sed
capta tcnentur etiam praecisis alis sonant quodcumque ex talibus est ovans, sibilat
alio sono, ct aliquando sonum non faciunt ut scrpcns. Quod antem ex eis habct vo-
in ore spirituexeunte, sed potius sub dia- cem debilem, sicut tortuca, et rana, ha-
phragmate per modum quem diximus bet linguam appropriatam sibi quoniam :

ct locustfB volantcs similiter faciunt so- in talibus j)ars antcrior linguae suo ori
num, sed immobilcs non sonant omnino. alligatui- ct applicatur, in talibus cnim
]']a auteni quae sunt in gcncre nudachic, anterior ai^plicatur cxtrcmitas sicut iu
ct sunt in gencre mollis teslae, ncquc so- piscibus. In aliis autcm animalibus ista
 21)2 D. ALB. MAG. ORl). VRAU).

extremilas libera ost et absolula. Scd \n pra^lio, sicut gallus : ct idco uno galio
his posterius lingUcB quod caniife vicina- canlante et alter cantat, ne vidcatur vinci
absolutum
iur, ost et ideo rana vocem
: ab ipso. Quffidam autern sunt qua; dulcc
habet propriam quaj coax sonat. In sono vocifei-ant,tam mas quam fcemina, ut id
cnim hujus inferius lingua' pi-imo solvi- quod vocatur /lardon quod est specics
tur, et anterius aflii^itur })alato, ct talis qua'dam crocodili. In lioc cnim genere
est lingua ranai per oumia, nec sonat foemina^ vooifcr.mt sicut mas. Avicenna
liancvocem nisi in aqua, et ibidcm uon tamen dicit, quod avcs sunt quae vocan-
sonat eam proprie nisi inasculus, ct in tur uon hardoii, sed audon, quorum mas
temporc coitus tautum quando clamat et ficmina vociferant scd tamen fcemiua :

vocando foeminam per vocem cognitam cum ova incubat, quiesoit a voce musi-
a fremina. Quodlibet enim animal liabet ca. In quibusdam autcm avibus masculi

vocem propriam per quam vocat cla- dant vocom musioam et non fceminae, sic-
mando socium tempore coitus, sicut ca- ut gallus, ct mas coturnicis : sed mas
pri, porci, arietes, coturnices, et omnia coturnicis habet vocem exilem, ut fcre
alia geuera animalium. sicut grillus, et foeminae habent vocem
Rana autem multiplicat voccs in grossam.
aquam ponendo mandibulam inferiorcm Animal vero genci'ans animal sibi si-

in aquam, et extendendo superiorcm su- milc in utero ct quadrupcdcs, habet vo-

per aquam, et per extensionem duarum ccm simplicem non lo-
illitteratam, et

mandibularum et conatum vocis ex ven- omnino

quitur enim cum intcl-
: looutio

tositate interius elevante. Lucent enim lcctu appropriatur homini soli et omne :

oculi sicut candela, et coitus earum soe- quidem loquens, liabct vocem, sed non
pissime est de nocte propter quod :
converlitur. Et si aliquod genus simia-

etiam nocte plus clamant. rum simile homini loquitur, hoc est ex
Modi vero avium vociferant : et quod- imaginatione simplici, et non ex intelle-
cumque est ex eis latse bngute bititudine otu, siout pygmeus, et forte id quod vo-

mensurata loquitur aliquando, et quod cavimus superius marilaumorion et for- ,

cum hoc cst linguae tcnuis el subtilis, te quaedam hujusmodi animalia inve-

quia illa melius inflectitur ad figuras lit- niuntur.

terales et articulatas. Qupedam vero Illi vcro homines qui ex generatione
avium genera sunt, qufE uno modo voci- sunt muti, patiuniur hoc, quia sunt a
ferant tam mas quam fcemina. In quibus- generatione surdi : et illi habcnt quidem
dam autem diversificautur mas et fcEmi- voccm, sed non habent sermonem distin-
na in vocando aves vero parvi corpo-
: ctum et litteratum, quia idioma addisce-
ris plus garriunt aliis propter hivitatem re por auditum non potueruni. Infanies

spirituum ct sanguinis : parvai etiam autem pueri lii-miicr retinere suas non
frequentius loquuntur ct maximc modc- possunt linguas, sicut neque ca'tcra
ratse qua' sunt mcdice inter parvas ct ma- mombra puerilia, ct ideo impcrfocie lo-
gnas, sicut sturuus, ct psittacus, et pica, quuniur, doncc juvoncsoant ci iomporo-
et hujusmodi. Garritus autcm earum ma- iur humor qui mollificai linguas corum.
xime est tempore coitus. Differcntiam Quidam ciiam puerorum non vigeni lin-
autem ha])ent in garritu, ut cortunix, et gua, nisi post iongum tcmpus, et iuuc
philomela, et multa alia. Quicdam au- convalescunt. Quidam autem perpetuo
tem non cantant, sed sono quodam cla- manent trahuli, et quidam ])Iesi ; et alii

mant vocando fo^minam, sicut id quod sunt alias linguae habentes occasiones
co«/"vocatur, et columba, et nmlla alia. propier divorsa lingute impedimeuta,
Quaedam autem vociferant distinguendo quorum superius dodiums raiionem.
tempora noctis et diei, et victoriam in Vox aulem ct scrmo idiomatum diver-
 LIB. IV DE ANIMALIBUS, TRACT. II 293

silicantur secundum regionos et loca in

gravitate ct acumine quoniam vox sep-
:

tenlrioaalium cst magis acuta et fuemi-

nea, quam vox meridionalium propter

molliliem suorum pulmonum et suie
cannse, et propter majorem arctitudinem
ipsius. In modo autem specifico non di-
versilicatur vox quse uni speciei animalis
est attributa. Si autem contingat, quod CAPUT III.
unus modus speciei alicujus animalis lia-
bet diversarum specierum animalium vo-
ces, sicut perdices aliquando strepunt, et

aliquando aliorum animalium vocibus

clamant, hoc contingit propter imitatio-
nem : propter quod etiam aves quee a
juventute domesticse fuerunt, et alias au- De somtio et vigilia animalium in prse-
dierunt voces, tales imitantur, sicut habitis inductorum.
etiam imitantur hominum loquelas : et

ideo etiam contingit, quod aliquando

quidam parvi pulli aviura incipiunt non
vociferare voce parentum, nisi creentur
et educentur al) ipsis, aliter enim assimi-
hmt suas voces vocibus avium vel ani-
mahum quae audiunt in educatione. Jam
enim visa est avis qua^ (iraece dicitur an- Post hffic autem dicendum nobis vide-
dochia, quee in Germania vocatur grase- tur de modo somni et vigilia? supra in-
musclie, et est simihs philomelce, et ductorum animalium : et quiecumque
emittit aliquando ova aviuni aliarum, et diximus in libro de Somno et Vigilia
praecipue guguli, et hsec docuit pullos supponantur, ut facilius pertranseamus.
aliarum avium quos enutrierat, voces Dicimus autem hic, quod omne animal
suas proprias : ethoc significat, quod si- habens sanguinem et ambulans, vigilat
gnificatio vocis non est naturalis sicut et dormit : et breviter dicendo, omne
neque secundum doclri-
locutio, sed est animal vigilat et dormit : sed id quod
nam loquentium. Voces autem quia na- habet palpebras, claudit eas in somno,
turales sunt, ideo voces hominum sunt sicut per se cuilibet Iioc consideranti est
consimiles in specie, sed locutiones va- manifestum. Quod vero multa animalia
riantur. Elephas autem vociferat per os, somnient, non homo solus, sed equus, el
et non per nasum : et ejus vociferatio est taurus, et capra, et canis, et multa alia
cum spiritu multo, sicut quando homo quadrupedia quie sibi similia in utero
anhelat spiritus sui magni virtute. Cum generant, manifestum est ex vocibus eo-
aulem per nasum aliquando vociferaverit, i'um in somnis. Latrant enim aliquando
est sonusdulcis sicut fistulee. canes in S(unnis, et alia faciunl similiter

animalia quadrupedia multa. Ovans au-

tem animal dormit modicum, respectu
non ovantis piwecipue tamen animal
:

aquaticum, sicut pisces, et ea qua? di-

cuntur moUis testce, modici sunt somni,
propter modicam evaporalionem ex loco
digestionis factam. Quod auteni talia
204 1). AL15. MAG. OHD. VJXM}).

dormiiint, non scitur por oculos coruui, enim ossel somnus, vix umquam isto iii-

quia palpebras non liahont. strumen(o caperenlur.

Sed somnus piscium scitur ex lioc Ceh'ti autem adeo gravi somno depri-
quod multi pisccs capiuntur sonino de- mitur, quod manu capi potest. Delphi-
pressi cadentos sicut ponderosi et op- nus aiitem et kalaiie, sive ccte, quod est
pressi, ila quod aliquando manu capiuLi- baleiia, ct omne genus piscis quod hahet
tur. cannam prominentem ad os in corpore
Adlmc autem cadit somno oppressus suo, qua iuspirat acrem et dormit et :

in rete : mancat tlonec evij^ilet, di-

et si canna illa prominet super aquam quando
videt aliquis eorum rete dentibus et hoc : anhelat per eam, et modicuin movendo
frequenter faciunt in nocte quidam pi- alas tenetse, ne decidat pressura somni.
sces quando evigilant, quamvis sint mul- Delphinus autem a muUis auditus est in
tum impliciti in reti. somno stertuisse. Malachie
autem ge-
Adhuc autem cx somno deprimente nera dormiunt, etomnia molUs testa?
multitudo piscium jacet in profundo ma- animaUa, et simiUter animaUa dur;e
ris. Et hujus signum est, quia rete eleva- test». Annulosi vero corporis anima-
tum dc profundo traliit multos pisces ro- Ua dormiiint quod manifestum est in
:

tundos sicut sphicra, qui nimhi ct pccli- apibus, quoniam frequenter de nocte
nes vocantur. Sai^pe etiam contingit, quiescunt, et non sonant. IIujus autem
quod ]»iscis capitur, et non sentit pisca- causa non est, quia non vident, sic-
torem propter somnum. In somno enim ut quidam dixerunt, sed potius qu;p di-
quiescit piscis, ita quod nihil sui move- DebiUs quidem est omnis visus
cta est.
tur nisi cauda solura motu modico et si : eorum qu» duros hahent oculos, sed ta-
aliquid moverit piscem dormientem, vel men visum habent. Si quis autem appU-
prope ipsum fiat motus, ita quod excite- caverit candehim apibus, videbit eas
tur, expergiscitiu- et fugit subito. Som- quiescere el dormire.
nus autem piscium plus est de nocte Ilomo autem pra^cipue inter omnia
quam de die hoc contingit ideo, quia
: et somniat animaUa, pueri autem ante qiia-
spiriiibus conchisis magis excitatur calor tuor vel quinque annos non videntur
ad evaporandum et quia plus dormiunt
:
somniare propter nimium humidum ip-
nocte pisces, ideo piscatores cum lumini- sorum. Inventi tamen sunt viri et muUe-
bus aspicientes eos stantcs immo1)ih^s, res, qui usque ad anliquilatem suam
magis tigunt eos et confodiunt tridenti- non somniaverunt, et quidam taUum in
bus noctc quam die. Plures enim pisces senectute, deficiente eishumido, som-
et animaha marina dormiunt super ter- niare inceperunt : post modicum autem
ram in fundo, aut arenam, aut hipidem : accidit eis infirmitas, et mortui sunt.
quoniam in fundo latibula in quibus se- Ha^c igitur est dispositio sensus et vo-
cure quiescunt, inveniunt. Quod autem cis et somni et vigiU;e in animaUbus.
est amplum in modis piscium non potest
intrare cavernas, et dormit in arena, et
aliquando scinditur pelUs ejus ex areme
impressione. AUquando autem vestigia
jacentis piscis remanent in fundo arena-
rum, et ibidem jacens percutitur tridente
ssepius. Secundum enim hunc modum
piscatores venantur magnos pisces mari<
nos, sicut tyrac, et fascorum, et in l^a-
nubio hoc modo venantur rufos, et hu-
sones, et sturiones, et hujusmodi : nisi
 Lin. IV DE ANIMALIBIIS, TRAGT. II 295

maris ct fcemina', sicut diximus in Plan-

tis.

In speciebus autem malachie sunt mas

ct fcemina sicut in omnilms bipedibus
ambuhmtibus, et in omnibus quadrupe-

dibus, et in omni eo quod generat aut

animal, aut ova, aut vermes, per totum
diversatur : quia in quolibet istorum est
ahquod genus in quo sunt mas et fce-
CAPUT tV. mina secundum discretum sexum et :

aUquod est in quo non cst hujusmodi

sexus discretio. In quadrupedil)us qui-
dem ut frequcntius est mas et foemina.

Tn his autem qu» durse testte essc dicun-

tur, est quidem virtus maris et focminse,

scd sunt sicut quiTdam arbores quoe in

De diversitate sexus prout competU ani- una individua substantia habentes vires

malibus prxinductis. utriusque sexus faciunt fructum : quse-

dam autem non sic utriusque sexus vires

habentes, non habent fructum : sic enim
et in istis est piscium et ostreorum gene-
ribus, ut diximus superius.

Amplius autem qutedam animalia an-

non ha-
nulosi corporis existcntia, istam
Distinctioautem sexus inaris ct freiiii- bcnt diversitatcm sexus, et simiHtcr quse-
uie est in quibusdam animalibus, et in dam genera piscium et enkelir, hoc est,

quibusdam non etest aliquod animal in

: in angudla: in hac enim specie piscis non
quo in uno eodcmque individuo est uter- cst mas et fcemina.
que sexus, ita quod ipsum est mas et fce- Quod autem quidam dicunt fila quse-
mina, sicut hermaplirodilus, et hoc per dam in limo extensa esse fdios vcl semi-
naturam, sicut dicemus posterius in na anguillarum, aut etiam quando bsBC
cxemplis. Animal enim marinuni testa^. iila extensa sunt in aqua et vivunt, error
dura' non habet maris et fceminai distin- cst omnino quoniam nuUus omnino mo-
:

ctionem, sicut ostrea conchilia, ct testu- dus anguillarum gcnerat animal, sed po-
dines. Licet enim ostrcum quoddam tius ova nunupiam autcm inventa sunt
:

unius concha? inveniatur quod habet ova in anguillis in matrice aliqua esse,
figuram viriHs virgiie inferiiis, et ahud ut animal ovans quod f.icit ea in matrico
ejusdem gencris quod habet simihtudi- ct non in stomacho aut intestinis, quo-

nem vulvaj mulieris tamen lia'C non : niam si ess(Mit in stomacho digcrerentur
sunt instrumenta coitus in eis, sed partcs sicut cibus. Ova autem in anguillis non
corporum ipsorum et illud : est ostreum invcniuntur nisi in stomacho, quando
cujus concha est utcoclilea, et est spino- comcdit ova alicujus piscis : et idco non
sa extrinsecus, et est esibile, et hal)et sicpcr distinctionem sexus anguillae ge-
delcctabih^m cibutn, ct invcniuntur in co ncr.intur. Ouod autcm quidam opinan-
sa^pius margarita'. Abundat autem in tur marem anguillam cssc longioris c;»-

littore maris Germanici et Fiandria'. Scd jiilis, ct foMninam brcvioris cl miuoris,

talia animaha gcnerant modo phmtie, falsum cst omnino : quia divcrsitas talis

liabcntia in uno individuo ct virlutem in capitibus est ex divcrsitatc spccici :

scd
296 1). AU\. MA(i. ORD. PR.ED.

maris et fopinincB distinclio in specic cunt, quod quando capiuntur pisces, foe-

est una ct cadcm. minae sunt durioris carnis quam mascuh^

Piscium ctiam fluvialium oricnlalium ct cum hoc non possit esse per naturam
qui dicuntur kyron ct halagonem, sunt sexus, tamen potius debet essc e con-
quidam modi in quibus numquam ova verso, oportet, ut dicunt, quod sit lon-
sunt invcnla : ct apud nos id quod vo- gitudinc aetatis lamcn istud signum est
:

catur alsc, ct alia qusedam ova non ha- faUax, et dictum non csl nisi probabile.
Itcnt omnino et : quodcumque ex illis In mascuhs autcm ut in piuribus ante-
est durum et pingue, parvum habct in- rius (|uidcm est durius ct majorum co-
testinum, et meliora sunt hsee in omni- starum, et supcrius simihtcr. In foemi-
bus quae communiter inveniri dicuntur in nis vero inferius et posterius est durius
eis. et majus hoc praecipuc in omnibus
: et

Adhuc autem in his animahbus quae grcssibiiibus animahbus, et in homini-

dicuntur duri corii, de quibus superius bus, et in eis quae sibi simiha gene-
diximus, sunt quaedam distinctionem se- rant.

xus non habentia, sed sunt sicut arbo- Adhuc autem corpora fceminarum sunt
res : ahqua enim spccies eorum est debihora in juncturis, ct parvorum ner-

quae generat sine coitu maris et fceminae, vorum, et subtihorum capillorum eo :

sicut gcnus piscium quod Graece vocatur quod sunt humidiorcs in carne et ossa :

basseca. suorum crurium sunt graciUora, et sui

Ex his autem animalibus quae sunt pedes debiliores, et gracihores in haben-
gressibiha habentia sanguinem, et ova tibus ista mcmbra.
non facicntibus, sed generantibus ani- Adhuc autem omnes foeminae sunt al-
maUa sibi similia, est mas major in cor- tioris et subtilioris vocis quam mascuh

pore quam fcemina secundum naturam praeter vaccam, cui hoc contingit ex mc-
longioris vitae. In ovantibus vero et ge- lancholia et frigiditate et terrestreitate
nerantibus vcrmes fcemina est major qua' temperantur in tauro per beneficium
mare, ut in pluribus. In quibusdam ta- sexus vaccae cnim fceminae grossior est
:

men avibus hoc fallit, ut in cygnis, et vox quam bovis non castrati castratus :

gruibus, et galhnis, et anseribus, et ana- enim degenerat ad foemina? proprietates.

tibus, et aHis hujusmodi. Sed in ovanti- Membra vero qufe sunt armantia ad
bus aquaticis non falht, ut in lacertis, praelium, sicut dentes, cornua, ct ungu-
ranis, serpcntibus, et hujusmodi : et in lae, et hujusmodi, frequenter inveniuntur
avibus rapacibus cst simihtcr fcemina in et non in foeminis. Cerva
maribus,
major et fortior marc : quod ex siccitate enim cornua non habet. Similiter autem
caloris nccesse est provenire. In araneis unguis corneus qui est in crure gaUi,
autem et celeti est siniihterfoeminamajor non est in fcemina completus. Simihter
mare. Dicit tamcn Aristotek's, quod om- autcm porcae agrestes non habent culmos
nia quae natant, sicut anates, habcnt foe- sicut apri. Tn qaibusdam autem animali-
minas majores mascuhs sed hoc puto : bus ct in maribus ct in fteminis inve-
errorcm csse httcrae, quia ad ocuhim niuutur ista membra, et fortasse in fo^-
probatur esse falsum. Idera dicit esse in miuis forliora, sicut cornua fteminarum
piscibus qui manent in lapidibus. Dicunt vaccarum fortiora ct majora et longiora
etiam tam Aristoteles quam Avicenna, sunt cornibus taurorum masculorum non
quod foeminae piscium sunt longioris vi- castratorum.
taemascuhs et hujus signum esse di-
:
 DE ANIMALIBUS
LIBER QUINTUS.
DE GENERATIONE ANIMALIUM IN COMMUNI.

TKACTATUS I

De coitus eorum diversilate.

^estis descripsimus in comniuai disposi-

tionem omnium generum animalium,
tam occultorum interiorum, quam etiam
manifestorum exteriorum, et exteriorum
etiam sensuum, et vocis, et somni, et di-
CAPUT I. stinclionis sexus masculini et foeminini.
Superesse autem nobis videlur nunc de-
scribere modos generationis eorum tam
per commixtionem sexuum, quam pcr
Quss sit inlentio dicendornm et ordo, et modum seminis projecti ab ipsis facto-
de ipso coit/f in conimnni : el hoc ulti- rum. In lalibus cnini multiim divcrsita-
mum est dtguessio. tisnaturoe animalium consistit eo quod
:

quiedam aliis iii Itis sunl similia, et quie-

dam non, sed nmltuni diversilicantur ab
ipsis. Convertemus autem sermonem
bunc : quoniam cum describeremus dis-
.Jam in antehabitis libris superius di- positioncm membrorum, fuit initium
298 J). ALH. MAG. OHI). PR^^I).

sormonis n inonibris lioniinis, oo (juod simib'm iUis spociom ot rationem : quae-

omnia alia siciit acl porrecliim coin[)ara- dam aulom oriuntur ex se sine omni sc-
viinus ad illa. Nunc autcni loqucntos do mino : quaedam aulem oriuntur et nu-
gonoi-ationc faciomus linom in goncratio- triunlur ex terra ipsa commixta ct putre-
no hominis, oo quod goncratio liominis fack\ : et qua^dam diverssft specioi sunt
non soluni sicut pcrfcctum se liabot ad ot oriunlur (^x aUis divcrsis ab ipsis in
gcnerationes alioruin : scd gonoi-alio lio- spocio ol nulriuntur ex ipsis : quandoque
minis ost majoris compositionis omnibus autem ex |)ulrcdiiie oariim nascuntur,
abis gonorationibus : ol in ipsis gonoran- aut etiam i])sis insoiuntur : et dc onini-
tibus singularc liabet nibil abis convo- l)us liis certas ot pliysicas i-ationcs dedi-
niens, qiiod vidolicet solus homo intor mus in libro de Plantis : sic por omnia
bipedia gcnerat simile : et qua'dam alia otiam in generatione animalium. Quae-
quse in sequcnlibus dicemus. dam onim generantur univoce ex simili-
Cum igitur speculatio pbysica a com- bus animaUbus secundum genus et simi-
munioribus sit usque ad propria, incipie- Utudinem in spocie et natura qua'dam :

mus a cominunioribus modis generatio- autem per so genorantur sino omni aUe-
num, et finiemus tractatum istum in sin- rius animalis semine, eo quod ex nuUo
gubiri, et magis composita hominis ge- aninialiuni genere nascuntur quaidam :

neratione. Lo(|uonmr igitur prius de ge- otiam a terra putrefacla accipiunt geno-
neratione animalium durte testse, quo- rationem, sicut mures sive etiam a pu- :

rum generatio est simplicior : ot doinde quod idem reputamus.

trcdine arboruin,
de generatione eorura quae sunt mollis Qua^dam ctiam oriuntur, ita quod ante
testse, et post bsec de genoratione mala- ea sunt alia animalia cx quibus geno-
chie, et consoquentor de generatio annu- raiitur, non quidein a scmine eorum, sed
losorum, ct subsoquetur goneratio pi- potius oxsuperfluitate ot putredine mcm-
scium generantium animalia et ovantium : brorum ipsorum.
et tunc deinde prosequemur avium gene- Qua>cumque autem borum genorantur
rationem, et ultimo roforomus de qua- ab aliis animalibus, assimilantibus oa si-
(h'uj)edibus gonerantibus animaha et bi in utero, ilia nocessario per coitum
ovantibus : et cum hsec feccrimus, erit generantur tamen vere et socnn-
: sed
ibi secundus terminus istius scientiae duin virtutem sexus et secundum ligu-
AnimaliKni. Primus oniin torminus ana- ram mombrorum fuit in eis discrctio
tomisB fuit a principio primi libri usquo maris ct fo3mina3. In quibusdam enim
ad bunc librum, qui quintus est in ordi^ generibus animalium secundum verita-
ne islius sciontijB de natura corporum tem et figuram mcmbrorum non ost dis-
animaUum. Oportetautem scireinprimis, crotio maris et foemin», ot illa sunt qui-
quod difTerentia est in quadrupedibus, dam piscos, et illa quidom sunt similia
Qusedam cniin gonerant animaUa sibi in gcncre aliis gonerationibus piscium,
simiiia, ct quicdam iion, sod ovant. Sed ct non sunt similia ois in forma spccioi
inter omnia bipedia solus sibi simile ge- et figura corporum. Similiter autem qua?-
norat liomo : ct idco generatio hominis dam gcnera piscium secundum Uguram
quasi nihil habot commune cum aliorum corporum sunt fceminie tantum, co quod
generalionibus. in eisnon sunt nisi ova, ot non inve-
Priino autem in commuiii dicimus, niuntur in spocie eorum masculi aliqui.
quod sicut est in
generationibus arbo- Ex piscibus enim sunt qui sino masculo
rum, ita proportionaUtor loquondo est faciunt ova, sicut aves qua^ sine coitu
etiain in generationibus animalium. Sic- faciunt ova, quu' vocantur ova venti sive
ut enim quffidam arbores oriuntur ot ge- ox vonto, 00 quod non nisi vontositas
rantur ex semine aliarum arborum in qusedam in eis constans commiscet ma-
 UB. V BE ANIMAUBUS, TBAGT. 1 299

teriam generationis in ovi siiuilitudinem. diculi generant lendes, et muscoe gene-

Videmus enim sa'pe quiedam p^eneraavi- rant vermes, et sicut ex coitu apicularum
um, sicut gallinas separatas a gallis, et producuntur vermes similes ovis : et ex
sperverios, et co!uml)as a maribus sepa- quibusdam horum generatur animal si-
ratas facere ova. Sed niliil amplius fa- mile in specie gcneranti, ex quibusdam
cere possunt sine mare nisi ovum, et autem non.
non pullum : quoniam natura non potest Primum igitur incipientes de genera-
complere illa, ovum transmutando in tione animalium determinemus coitum,
puUum, sine alio accidente, quod lit in et modos coeundi eorum quia coitus est :

eis ex coitu masculi : de quihus omni- primum principium generationis plurium

bus speculabimur inferius, et reddemus eorum. Dicanms igitur, quod coitus est
rationem. Sed in ovis dictorum piscium permixtio corporis sexuum, in qua so-
forte aliud est : quia forte est in eis virtus men maris in loco et materia formandi
sexuum, sicut est in seminibus planta- conceptus recipitur : enim permixtio
nisi
rum virtus seminum permixta, quse edu- sexuum fiat, non observabitur ratio coi-
citur virtute solis in circulo aliquo in tus : quia fcemiuie ratio est, ut ex alio
(juo consistit alcocoden, hoc est dator semine in seipsa et ex sua matei'ia pro-
vita? talium, sicut dixit Empedocles, coe- ducat : maris autem, ut in alio suae spe-
lum deum et datorem vita' esse existi- ciei ex proj)rio generet semino formando
mans. Sic igitur quidam modi piscium concoptum : semen enim maris est for-
ovant per se sine mari, et forte procedit mans et coagulans conceptum in omni-
ex talibus ovis animal, eo quod in tota bus coeuntibus.
specie non masculus, sed virtutes se-
est Locus autem difTerens est valde quo- :

xuum in ovo sunt permixta?, et forte niam qua^dam generantium sibi simile,
non egreditur ex eis animal, quando in et ovantium, recipiunt semina marium
specie eadem est mas, per cujus seiuen suorum intra vulvas suas, ot ibi formen-
ovum necessario ad formationem piscis tatur et fovetur matoria conceptus, et
gonerandi dcbol accipere complemen- aliquando etiam formatur. Aliqua autem
tum : et sineillo vocatur hoc oimm venli. genera animalium non recipiunt intra_,
Inferius autem determinabimus modum sed confricant se tantum in loco exitus
qualiter accidit quodlibet istorum. sominis sicut muUi piscos : etqucfdam
Iste autem modus generationis pi- complicantur ad invicem ; et omuia illa
scium,pr()piriquus est modo generationis locum recipiendi seminis liabont extra
avium, sive generentur per se solae, sivo corpora sua in loco exitus ovorum aut
generentur in arboribus, sicut quidam Immiditatis altorius. IMatoria autem est
dicunt, sive generentur in animalibus una, humor videlicet fcemininus qui foc-
aliis, secundum quod unum animal ge- matur a semine maris. Hsec igitur ost
neratur ex sibi diverso animali in genere propria coitus diffinitio.
et specie : sive generentur in terra et ex Scias autom Antiquos tradidisse coi-
terra aliquo modo commixta, sive gene- tum rem di^inam, eo quod in coilu
osse
renlur ex quibusdam partibus animalium id quod divinum est non separatur a
et per putredinis superlluitatem, sicut di- coeunlibus, ot sccundum virlutos opera-
xiums jam anle de animalium quorLim- tur divinas. Divinum enim ost quod for-
dam gencrationc. Sed cum in istis modis mas facit et producit speciem hoc au- :

spccicrum animalium est mas et fcemi- lom in multis animalium non nisi por
na, tunc non generant nisi per coitum. coiluni lieri polost. llac aulom potonti
Qua^dam autem non sic generant, sed virlutc divinitatis attingit porpoluo ma-
generant animal incompletum, ex quo nere in csse formoe et specioi, quod se-
aliquando nibil aliud nascitur, sicut pe- cundum so in individuo sibi fuit impos-
300 n. ALB. MAC. ORD. PRiED.

sibile : propter quod eti.im natura om- habet memljra convenicntia generationi
nium manere desidcirans, niaximam ad sujEsecundum naturam et coitus om-
:

coitum conjunxit delectationem, ut ex nium horum animalium non est unifor-

rememoratione delectationis desideret, ut mis, sed diversatur secundum diversih-
liat permixtio seminum ad naturae per- cationem situs et ligurtT genitalium ipso-
mauentiam pertinens : permanere enim rum. Quorumcumque enim liorum fa;-
naturae uniuscujusque est desideratissi- mina^ retrorsum mingunt, ul ieo, cattus,
nmm : et ideo licet de purissimo corporis et h'pus, et animalia similia liabent unum

descindatur semen, tamen hoc natura modum coeundi, nisi quod forte propter
non reputans, desiderat coitum, ut per libidinem aliquando lepus fcemina et aHo-
ipsum melius reparetur. rum foeminae saltant et equitant mares
tempore coitus sed, ut ait Plato, non
:

completur generatio nisi ascensione ma-

ris supra fceminam. Plura enim animalia

in genere conveniunt aliquando in uno

modo coeundi communi. Plura enim ge-
nera quadrupedum coeunt mare super
fceminam equitante sive ascendente per
saltum, eo quod virga maris porrigitur
CAPUT TI. a posterius ad anterius ventris, vulva au-
tem foeminae respicit poslerius.
Similiter autem omnia genera avinm
nota nobis coeunt ascensione maris su-
per fceminam, sed totus mas ascendit su-
per dorsum fcpminae, et regyrat parum,
perquem egreditur semen sub cauda ad
De dicersitate coitus in diversis animali- anum foeminae, super quem est via per
bus volatilibus et gressibilibus et qua- quam recipitur semen et sic diversan-
:

drupedibus. tur in coitu animaUa ascendentia super

foeminas quoniam aliquod ex animali-
:

bus est, quod quando coeundum est, se-

det foemina prona super terram, et tunc
mas ascendit super ipsam, sicut coeunt
gallinae. Quaedam autem avium licet as-
cendant super foeminas, tamen foeminae
non inclinantur. sed stant elevatcB, ct
Ponamus igitur prius modos naturales mares tenent se super eas motu quodam
coitus, et deinde dcterminemus alia acci- alarum, ut coeunt grues, et ciconiae, et
dentia qua3 induximus supcrius declaran- ardeae, et hujusmodi aves : quoniam in
do accidentia per se, sive propria, et taUbus foemina non sedet prona ante ma-
communia quoecumque accidunt unicui- rem, sed mas ascendens coit cum fcemi-
que inductorum. na, et appUcatmcm])ra coitus velociter,
Dicamus igitur, quod omne animal in eo quod symmetria corporum eorum in
quo est mas et feemina coit et disposi- : taU ascensione proportionata est, quod
tio naturalis uniuscujusque animalis in nec longius ncc brevius est quam exigi-
coitu scitur ex situ et ligura membro- tur ad contaotum genitaUum, sicut patet
rum genitalium corporum eorum. Ani- in passeribus qui velocissimi sunt coitus,
mal vero gressibile sanguinem habens et et iterant coitum muUolies una vice post
in utero formans et generans animal, aUam : nec hoc posset tieri nisi per sym-
 LIB. V OE ANIMALIBL S, TRACT. 1 301

metriam corporum adunarentur ad con- in montibus, et tunc nullus audet appro-

tactum genitaliuni mcmbrorum. In pinquare eis nisi sulus pastor. Est au-

aliis autem in quibus non est talis sym- tem virga camelorum valde nervosa et
metria saepe frustratur saltus et ascensi(j, dura, propter quod etiam liunt ex virgis

eo quod membrum maris mcmbrum fce- eorum chordae arcuum.

minse non tangit directe. Vulpes vero Elophas vero fcemina sedet, et equitat

coeunt projicientes se super terram, et super ipsam mas, et ideo elephas foemina
sic se sibi mutuo applicantes. Iliricii ve- descendit ad foveam ut melius possit sal-
ro agrestes stantibus pedibus posteriori- tari a mare : appetit autem coitum in

bus erecti coeunt, applicantes dorsum aqua, quia uterque ibi magis juvatur in

dorso propter suorum genitalium talem
situm et dispositionem.
Amplius autem quodcumque anima-
lium generans animal habens magnum
corpus, diversatur necessario in coitu ab
aliis non similis ligurce et quantitatis ani-
malibus. Foeminie enim cervorum
coitu et maxime mas^ quia post coitum
exaltatur per aquam a fcemina, et aqua
juvat marcm ut exaltetur supra foemi-
nam. Et jam contigit aliquando, ut dicit
Avicenna, quod elephas mas coivit cum
fcemina in terra, quiB dicitur Urgca de-
vix caurerivim quia Iioc videbatur mirum,
:

possunt pati coitum, et similiter fceminie eo quod nun consuevit coire extra tcr-
vaccarum propter duritiam virgaemaris : ram suam, qu» est terralndicie. Tunc au-
propter quod etiam semen fugientes re- tem coivit quando cxivit de terra Indiae
cipiunt in coitu. Hoc autem accidens ap- ad terram Corascenorum et cjus conPi-
paret in cervis cum domesticantur. Lupi nium ct tunc in coitu illo elephas mas
:

vero coeunt sumi canes,et propter tumo- juvit se suo culmo, et declinavit crupam
rem virgse lupi et canis et nimiam clau- foeminae, hoc est, caudam quae texerat
suram interioris oiilicii vulvce, lupie ca- vulvam ejus, et ascendit super eam ct
tulffi remanent pendentes ex sc invicem coivit et cx hoc scitum fuit, quod cul-
:

post coilum. mus clephantis auxiliatur ad coitum ip-

Dicit autem Aristoteles, quod mares sius et hoc fuit post praedicationcm 3Ia-
:

furiomorum non coeunt cum fceminis re- humeti annis quadraginta tribus minus.
tro per saltum maris super fceminam, sed Aliud autem mirabile videbatur, quod
mas elevatur in pedibus posterioribus, et videlicet leo silvestris ducebatur ad prae-
focmina applicat se ei aequando et adjun- dictam civitatem, et coivit cum leaena, et
gendo vulvam virgae. Fceminoe vero fu- geimit ex ea, quod numquam ante visum
riomorum sunt valde obedientes ad coi- fuerat in aliqua civitate. Camelus autem,
tum, et clamant alliciendo mares ad coi- sicut dixinms, coit multoties ct diu : et
tum tempore coitus. Animal vero quod sua libido est valde fervcns in tempore
furioinum vocat Arisloteles, Avicenna coitus : ct in tempore coitus noii accipit
caprum vocat, et omnino dat ei easdem camelus, nisi modicum de annona, cl

proprietates coitus, quae hic determinatse hoc habet proprium, quod semper appe-
sunt. Caper autem montanus cst de quo tit coire prope locum illum in quo pri-

hjquuntur, et ille proprie Ibex Latine mum coivit. Cochi autcm, quod cst idcm
vocatur. quod vitulus sive bos marinus, tcmpore
Cuitus vero cameli cum perpetratur, libidinis suie coit sicut alia animalia quo-
foemina humiliat se super genua, ct va- rum foeminae mingunt rclrorsum : et in
dit ad camelum flcxis genibus cum appe- cochi quidcm virga mullum (umet, ot
tit, et tunc mas ascendit sallando ftiMui- cst magna tcmpore coilus, ct ideo pen-
nam ct equilat cam pcr lutum dicm dct aliquantulum rctro a cochi fci^mina,
cocundu : ct appropriatur canielis quod sicut lupus, et canis.
solitarii sunt temporc luxuriae sive coitus Animal vero quadru[)cs ovans coit sic-
 302 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
ul animal quadrupes gencrans animal : masculo celcti ad foMninam quouiaui :

qnoniam mas equilal faMuinam, sicul duo membra, scilicct virga ct tcsliculi,
torluca agrcstis ci aquatica ct marina, et qua^. conveuiunt ad coitum, cxtcnduntur
hal)et nicmLriini propriiim cuni quo rctrorsum ct prouiincnt ad anum versus,
coit,sicut animal quod \ocd\ur fce/icach, ubi esl cxitus supcrfluitatum, ct non ap-
et rana, et luijusmodi. Animal vero la^vc parcnt in foeminis sicut apparent in
multum carens pedibus, sicut scrpens, niodo foeminarum animalis quod Gr^ece
et genus animalis quod Grsece hascimoric lialaurc vocatur : quoniam ista duo
dicitur, hoc
murcna, in coitu quasi
est, membra coitus, vulva scilicct et te-
applicantur ad invicem involuta, sicut stes, apparcnt in Imjusmodi fccminis so-
duo essent unum animal biceps, hoc cst, lum.
duorum capitum, ct similitcr facit la- Modi autem pisciuni ct animalium ca-
certa. rcntium pcdibus, non iiabent tcslicuhjs,
Celeti vero coit cum sua ffcmina pcr scd habcnt duas vias, sicut apparet in
applicationcm dorsi ad dorsum. Marino- scrpenti])us ct in maribus piscium : ct
rum autem quaecumque suut lati corpo- ilke ducC viae sunt plcnae scmine tempore
ris, quod vocatur vacor et argeron^
sicut coitus, ct exit ex cis humiditas mollis
et sic quod hcmina
liujusmodi, coeunt alba et tcnuis. Et istae duae viae conjun-
equitat quidem, sed sic quod mas appli- guntur, et faciunt unam, sicut est in mo-
cat dorsum suum supra dorsum foMuinae, dis aviumquoniam tcsticuli avium sunt
:

nisi prohibeat hoc pingucdo et caudae interius in omnibus ovantibus, etiamsi

spissitudo. Animal vero quod dicitur ra- habeant pedes. Illa enim via tempore li-
sor, et qusecumque marinorum sunt bidinis tumet, et extenditur, et intrat
magnse caudic et spissae, coit dorso verso membrum quando confricantur
foeminae
ad dorsum, et confricat sc fortitcr. Ex- ad ventres in loco ubi recipit semcn in
pertus autem dixit quidam marinorum, emissione ovorum. In omnibus enim
quod vidit haec pendentia ad se invicem animalibus gcnerantibus est liquida hu-
sicut canes. Oportct autem scire, quod miditas masculi animalium, et illius hu-
fcemina in hoc modo animalis, majoris miditatis invenitur via in parte exteriori
quani masculus
est quantitatis in aliis :
una, et in poro uno. In parte autem an-
autem modis animalium fceminae sunt teriori sunt duai, sicut etiam in duo divisa
minoris quantitatis ut frequenter quam cst ipsa humiditas, ad duo latera corporis
mascuhis. a quo dcscinditur, sicut superius dixi-
Adhuc autem illud quod Graece mala- mus in anatomia. In animali autem ca-
chie dicitur, et agrah et rana et lamiae renti vesica est via ista perveniens exte-
sunt ctiam in niari, ct omnia ista coeunt rius ad anum, per quem est exitus super-
falsando, sicut narravimus : ct hocjam fluitatis humidae, ct stercoris et super-
vidit hominum diversorum
multitudo iluitatis siccae una
eadem. Tnterius
via et
pcr quorum famam traditum cst sic cssc. autem apparent duae viae, una prope
LamisB enim habent vultus muHerum, aliam et dispositio
: quidcm istarum
sicut multi dixerunt. Generaliter autem viarum est una et similis in mare et fce-
scitumest, quod tempore coitus omnium mina, quoniam ncutrum horum habct
gencrantium animal cst multo majus vesicam praeler tortucam tortuca enim :

quam ovantium. foemina non habet nisi unam viam,

Adhuc autem delphinus,et omneslupi, quamvis habcat vesicam : tortuca tamen
et canes marini, coeunt secundum dis- est ex animalil)us ovantibus.
positioncm hanc, hoc
est, in duplo ct Licet autem hic dixerimus de coitu
pluri spatio
tcmporis ad ovantia, sicut animalium ovantium, tamen coitus ani-
et quadrupedia. Differentia autem est in
malium ovantium non multum manife-
 LIB. V T)E AMMALIBUS, TRACT. I 303

statur. Plures enim Aiitiquorum opinat", maris super faMninam : et in tempore

suut, quodtemporo generationis foMuinae quidcm coitus per niodum praedictum
primum sequantur mares emittentes se- excitala libidine mas el f(cmina aperiunt
men, et capiant ipsum ore, et trajiciant ora, et cxtrahunt cjicicndo linguas prop-

inventrem. Et hujus signum esse dicuut ter coitus dcsidcrium. Quod autcm dicit

quod soepe ad oculum videtur, quod fo,- Avicenna, quod cubata qu(je est perdix
miuae talium animalium aquaticorum fcemina, improegnetur ex vento flante a
ovantium magna multitudine sequuntur marito et vocc mariti, ct quod commi-
marcs tempore conceptus, et faciunt sceantur per linguas in coitu, ncc dixit

quod diximus, quia videlicet semen in os Aristoteles, nec omnino cst vcrum, sed
acceptum ponunt in ventrem. In tempore potius ea quse diximus, excitant libidincm
vero partus quando fcemina spargit ova, antc coitum, et tunc coeunt sicut gallus
mas sequitur fcEminam vice versa et et gallina : et hoc ssepissime visum est in

transgluttit ova sparsa : et ex ovis qui- partibus Germania^, etiani in domesticis

dem remanentibus in ore suo erit gene- perdicibus, quas cgo ipse vidi oculis pro-
ratio piscium : propter quod in parte priis. Malachie vero et sepiic et choni-
terrae Levi vocata, quae etiam Comi voca- dcm, sive ut Avicenna dicit, assumencm
tur, venantur piscatores mares per fo^^.mi- qufe Gst hemina malachie, temporc coitus
nas, et e converso fccminas per mares : appropinquant sibi mutuo, et saliunt
et hoc ssepissime apparet, et ideo putat occultc coeundo : ponunt enim ora supcr
vulgus quod quidam pisces tunc cocant ora, etinvoluunt pedes circa pedes, ct sic
cum quibusdam. Similiter autem forte cofMint.
facit quoddam animal quadrupes. Ali- Animal vero multipes quod cstpolipus,
quod enim animal tempore coitus ejicit ten)pore libidinis caput ponit super ter-
semen suum intra fceminie membrum : ram, et extendit pedes cum pedibus foe-

et ideo vaporante semine tempore libidi- mincC suae, et ita commensuratis corpori-
nis olfaciunt inter se membra genitalia bus maris et fcEminae, conjunguntur ori-
convenientia libidini. ficia suarum venarum inferius : quando
Ego autem nihil liorum puto esse ve- pedes pedibus sunt applicati, ct corpus
rum : quia diligenter observans et inve- corpori. Sunt tamen quidam opinantes,
stigans ab antiquissimis piscatoribus ma- quod in talibus animalibus mares in
ris et fluviorum, vidi oculis et audivi extrcmo pcde habent simile virgce, ct
auribus pisces tempore coitus confricare cst prope orificia ipsarum venarum ma-
ad ventres, et spargere ad contactum ova gnarum quae in cruribus extenduntur.
Scd
et lac simul. velocior est coitus co- Dicunt ctiam, quod illa virga assimiletur
rum quam avium quod recipitur
: et in nervo procedcnti medium pcdis,
ad ct
orc, descendit per meri in stomachum, ct quod illud mcmbrum mas ponit in os
digeritur, sicut bene dictum est in ante- foeminfE, et quod sic perficitur coitus
habitis. Foeuiinae vero perdicum quando ejus. Et hoc stare non potest : quia nihil
fucrint in oppositione marium, ita quod omnino coit per os, co quod os cst ad
ventus portet odorem maris tempore li- recipiendum cibum sed locus emissionis
:

bidinis super foeminam, tunc cnim calor seminis ultimo digcsti ct depurati non
libidinis facit spirare et vaporare mascu- potest csse nisi porus aliquis in oxtrcmi-
lum, staliu) hcmina incipit turgerc in tatc corporis existens, ut semcn ibi rcccp-
semine et fortasse contingit hoc ad vo-
: tum pcr tolum corpus distillando virtu-
ceni inaris tenqiorc maximic libidinis. tcm universalcm corporis in so ha-
Soepius etiam contingit hoc ex hoc quod bcat.
mas volat super foerninam cum vontus Sepia vcro et fannina sopiir, quai
fuerit conveniens, et deferens va[)orem ilwnideni vocatur, involvunt sc sibi ot
 304 D. 7\I.B. MAG. ORD. PR/ED.
involuunt pedcs circa pedes^ ct tunc na- cationem portarum coeunt_, sicut dixi-
tant e convcrso natationi qua natabanl mus.
non coeuntcs : quia una natat conlra
aliani, ut forliter adJKereat ci, ita quod Animal vcro annulosi corporis, coit
ununi dictoruni aniinalium natando de- mcinbro quod est in suo posteriori, et
clinat posterius, ct alterum nititur versiis ascendit minus super majus minus :

os anterius, et sic ovant ex parte membri enim dicitur mas, et majus dicitur fce-
illius quod ponium in corporibus eorum mina : deinde emittit foeinina vulvam,
vocatur : per illud ctiam confricando sc qucC cst bifurcata, qu?e directe est sub
spargunt commixta ova et lac. Sunt ta- membro coitus maris, et ponit vulvam
men qui opinantur sepias etiam coirc suam directe sub membro niaris quod
per dictum membrum. Karabo autem est super eaiii : et hoc fit e converso in
et astacho et acchorim, et hujusmodi, aliis animalibus, quse non emittunt
coeunt sicut animalia quadrupedia min- vulvas ad mares, sed potius mares
gentia posterius ad caudam et coitus :
emittunt virgas contra vulvas fcemina-
ipsorum frequentius est in initio veris et rum suarum : et hujusmodi facta emis-
prope littus : quia in talibus locis jani sione ponitur membrum maris intra vul-
expertis apparuit sicpius coitus isto- vam foeminie, et claudit se vulva tunc
rum. forti constrictione, ita quod adhserent
sibi posterius, ac si sint coUigata ad
Cancer vcro communis coit, quando anum, et liunt quasi sint unum longum
fmmina sub ipsum intrans equitatur a animal ex utraqiie parte liabens caput
mare, sic quod sua coopertoria testea unum. Membrum autem coitus apparet
quce tunicsp, vocantur, involvuntur ad in quibusdam eorum majus, et in qui-
invicem, itn quod porfa qua^ est inter busdam corum minus, secundum con-
duas tunicas unius directe superposita gruentiam corporum diversorum annu-
fuerit portaequae est inter duas tunicas losorum et non bene manifestatur nisi
:

alterius.Dico autem duas timicas, super- diligenter experte quis voluerit distin-
liciem duram, et inferiorem in cauda, guere inter muscas in tempore coitus, et
quse est sicut pelliscornea, sed tenuis. In inter alia annulosa : videbit enim quando
extremitate enim illius est porus super mas advolat, ct hemina levat posterius
anum,sic enim cancer minor qui estmas, suum contra marem, et exlrahit bifur-
asccndit super foeminam relro, ct decH- catum membrum, et aperit furcam ejus
nat se ad ipsam : foemina vcro vertendo late, et tunc mas paulatim applicat as-
h\tus caudffi contra eum, et sic applica- cendendo, vel volando immittit suum
tione portarum completur coilus : nec posterius in vulvam, sicut diximus : et
diversantur cancri masculi a founinis, tuncjacent immobilia, aut unum trahit
nisiquod funnina est majorum niembro- alterum post se, mm enim facile sepa-
rum, et coopertoriorum sive tunicarum rantur, quia coitus eorum multum du-
in cauda distantia est major in foMuina :
rat. Ilffic autem omiiia manifestantur, ut
sed et cauda tola latior est et magis te- dicit Aristoteles, in muscis sed non in :

nuis in fomiina. In masculo autem est muscis communibus qua3 cibis insident,
magis rotunda et spissior, et in radice quia illae velocis sunt coitus, sed potius
caudae habet mascuhis quatuur longas vir- in muscis caninis, et in illis quae anima-
gulas in cancris fluviahbus, quas non ha- libus et stercoribus insident : illoe enim
bet hpmina. Ovant autem per anum per diu volantes coeunt. Patet autem etiam
quemest cxilus superfkiitatis.
Sed neu- lioc in ai'aneis, et priecipue patet in vcr-
ter cancroriimlial)et membrum quod in
mibus volantibus longis qui volant super
coilu intret corpus alterius, sedper appli-
herbas, et in his qiii volant super aquas,
 LIB. V DE ANIMALTBUS, TRACT. I 303

quia uims illomni post se trahit alium, calido naturali, et tunc incitat libidi-

ac si sit conj^lutinalus illi. nem.

Modi autem aranearum quando coire

volunt, fcemina attrahit ad se marem

per lila sua, et mas vice versa foeminam,
nec cessat hujusmodi attractio, quousque
conjunguntur, et tunc mas ponitur supra
ventrem foeminae. Hunc autem modum
coitus habent ligando so per iila tehe,
propter ventris sui rotunditatem : et iste

coitus aranearum maximo est in iiuo GAPUT IIL

veris, ot in priucipio cestatis cnim : inillo

tempore motis a calore solis humoribus

maxime desiderant coitum qujedam ta- :

men coeunt in autumno, et in heme \)a-

riunt ova ad simiHtu(hnem quarumdam
avium, et quorumdam animalium quce
manent in aquis, et involvunt ova sua De diversitatc ovationis aviuni aqtiati-
in foUiculis, in quibus jacent per hiemom carum, et de diversitate teniporis in
et ogrediuntur in vere, et quoedam etiam quo ovant.
in autumno.

Homo vero coit omni tempore, et plu-

ra alia manentia cum homine, propter
compkxionis caliditatem ot abundantiam
cibi.Maxime autom quodcumque ani-
mal modiccB imprtEgnationis, hoc ost,
quod modico tempore impraegnatur, Genera autem avium propter lovitatem
magis temporo veris et iostatis ot autum- carnis suse et defectum cibi in hieme

ni, sed in hiomo raro, licet aliquan(h)
imprsegnetur et pariat, ut porcus, et
nis, qui multoties pariunt in anno. Viri
autem magis dosiderant coire in hiemo
proptor clausuram pororum ex frigore,
et excitationem caloris et humoris inte-
rius. In sestate enim proptor porosam
coire non possunt, neque in sestate, quo-
ca- niam evaporavit tunc humidum ipsarum.
In autumno autom ut froquentius est in-
cineratum, ot quod remansit indigesto
humore infusum. Et ideo necesse est
quod coeant in fme veris et in principio
sestatis, quando adhuc durat humor ve-

carnem virorum evaporat humidum iu ris. In illo enim tempore ovant, et fa-

ipso et caUdum, quae sunt duo coitus ciunt nidos et puUos, prseterquam avis
principia. F(pminse voro desidorant coire quse dicitur alcliorab, hoc est, corvus,
in sestato, eo quod caro earum laxa ot quse in principio liiemis ovat et cul)at

liumida et clausos poros habens, in liio- quatuordecim diebus antequam comple-

mo nimis eflicitur humida, eo quod fu- antur puUi, soptem diobus ftuto princi-
mus interius rolloctitur ad pollem visco- pium hiemis, et septem diobus post, sic-
sam et spissam exterius, et rcdundans ut dixit Simonidos in Ubro dc Avibus :
interius redit in humorem aqueum, et hic enim, ut dicunt oxperti, nidilicat se-
suffocat calorem movcntem ad coitum : ptom diobus, ct aUis soptom diobus ovat
sed in sestate caloro aeris aporiuntur pori ot puUilicat.
et per ovaporationem humidi temperatur Oportet autem sciro, quod Ucot dixc-
ita quod moveri et oxcitari potest a rimus de alchorab, quse Arabice idem
XI 20
aofi 1). ALB. MAC. ORT). PRyEI).

csl quod .oiviis : proptcr quod. ciiaui in Avis vero quae Gra^ce vocatur albore-
aslrofiomiris- coiyua cndcslis aichorabvo- rom, el sibi simile, ponii ovasua in lapi-

catur lameu absipie duhio iu climatibus

:
dibus marinis, quasi sinc slramenio, ei

nostris uou hoc facit corvus, sed potius plus (juod facit sunt duo vei raro iria ova :

coit et ovat ct nidilicat in Maitio, linu'ns, et liiijus causa esl calor complexionis sic-

ut dicunt experti, lonitruum : dicunt ut iu columba quaj male non nidilicat, et

enim tonitruum destrucre ova. Scd dicit nisi (luo facii ei raro iria sed columba :

Aristotelcs quod h.Tc avis est marina, et quidem facit hoc saepius iu anno sed :

iUa Arabice secundum Aviceunam voca- palumbes non faciunt hoc nisi in anno
tur chereii, et Latiue (dcijoiies, et csi semel. Est auiem avis quae alerom voca-
avis non umlium mai:;na' quantiia-
niij;ra tur, et ovai in a^siatc propier frigus et

tis ei forie hanc vocavii corvum mari-

:
Ijumorcm suae complexionis. Jnspissata
num propier cokjris simiUtudinem haec :
enim et congelaia complexio ad libidi-
enim in piincipio Jiiemis tempore maxi- nem non movetur nisi forti calido et sic-
mi frigoris coit ct puUirical, sicui dicium co aestaiis. Avis auicm quae a quibusdam

est. Hicms autem cst quando quarta cceU Aniiquis abii vocaiur, in principio veris,
hiemem hoc quando sol intrat
facii, et sicut et aUae aves, ovai, et sedet super

tropicum hyemalem. De iUa ergo intelU- ca. Rsi autem haec avis aquaiica et frigi-

gitur hoc quod dictura est. Hujus autem da, sod non tantae frigiditatis sicut aUae :

causa esse non potesi nisi corporis rari- et quidam exisiimani quod sit ardea.
tas ei terrestreiias, quae siatim sole ap- Avis auiem quam suj)ra cheren vocavi-
propin(|uante exsiccatur, iia quod semen mus, quae secundum Avicennam est ca-
liabere non poiest. In tempore autem dem cum alchorab marino, vocatur La-
maximi frigoris clausis undique poris in- tine alcyones, quae secundum Homerum

ducitur in ea Immidum a quo scminis ei Ovidium avis esi Diomedis, et non ap-

potestessedecisio : nec est credibiki lianc parei nisi raro lantum cnim temporc
:

avem posse vivcre in aUqua terra, qu» illo apparet, quando occasu heliaco oc-

est majoris laiiiudinis quam est cUma cidunt Pleiades, et hoc esi quarto nonas
quintum. In omnibus cnim iUis est domi- Aprilis iu vere : et cum apparet, semper
nans et exceUens et mortificaiivum frigus, apparet in locis anchorationum, u])i na-
in quo taUs complexio vivere non pot- ves anclioris Uganiur : eo quod volat in
est. Esi tamen in nostris cUmaiibus avis circuitu navium. Hcinde posi hoc iem-
aquatica nigra, qua? est venans pisces in pus subito latei, ut dixerunt sapientes in
fluminibus et maribus, et facii magnum experimentis. Avis auiem aquatica quae
nocumcnium in eis, sed est cineritia in ardoron vocaiur, ovat quidem quinque
peciore et ventre, et esi tardi volatus, et ova principio aestaiis quando calorc
in
diu manet sub aqua quando mergitur, et ejusmoveiur libido. Sed praeter consue-
habet rostrum deniatum sicut deniaia est tudinem aliarum avium nidificat in vere
falx messoris, et ipso reiinens pisces lu- et in autummo : ei ha'C esi etiam aqua-
bricos sicul auguillam : ct habei lioc tica avis.

quod quando in arborc sedci, rami quos Ei ad istam diversitatem omnis coitus
stepius inficii stcrcus ejus, arescunt : et et ovaiio avium reducitur aquaticarum.
hoc facit etiam stercus ardea^ et fere om-
nium avium aquaticarum et hanc qui- :

dam vocant corvum aquaticum, sed in

Germanica Ungua schaluehorii vocatur,
et non pulUficat in hicme, sed in vere cum
aUis avibus. Nidum autem facit in arbore
alta et magna juxta aquam piscosam.
 LIB. V T)E ANIMALTBUS, TRACT. T 307

matil)us in principio oestutis ct circa finem

veris plurimae inveniuntur super aquam
natantes, ct in vere plurimse muscae ma-
gnie inveniuntur ex rimis murorum et
lapidum cadentes. TJombices autem in
principio autumni ct in fme aestatis
ovant in albo panno, et ad calorem solis
omnia istorum animb)sorum ova egre-
CAPUT TV. diuntur, et ideo non foventur ab ipsis.

Arancaeautem et erucir ovant in au-

tumno ad principium hiemis aUquantu-
lum.
Quaedam autem erucarum absconditur
in rimis, postquam sol iacipit reccdere a
tropico aestivo, et putrescit in seipsa, et

De modo ct tempore ovafionis an/ndo- circumducitur ei pellis dura annulosa ad

sorum. naturam cornu accedens : et in illa nasci-

tur vermis volans habens longam hn-

guam ante in se rccurvam, quam infigit

floribus, et sugit dulcc ipsorum, et na-

scuntur ei ala? quatuor, duae hinc, et duae
inde : et volat, et efficitur multorum co-
lorum, et multorum pedum, sed non tot
quot habuit quar^do fuit eruca : et effici-

Animal vcro annulosi corporis coit in tur multorum colorum dupliciter, secun-

hieme si fuerit acr convcniens ot venti dum genus videlicct, et individuum : in

flaverint austrini. T*ra3cipue tamen fa- genere enim quaedam sunt alba, ct quae-

ciunt lioc illa quae non nidificant nidos dam quaedam aliorum mcdiorum
nigra, et
tclares, sicut faciunt nidum aranese et colorum. Sed in eodem individuo animal
bombices^ erucse, et hujusmodi. Scd aliquod istius gcneris invenitur, quod
musca et formica non niditicant, ct in multos in se habet colorcs. Hoc autem
hieme coeunt : sed hoc verum est de cli- animal sic alatum ex eruca generatur, et

matibus quse sunt majoris latitudinis a quibusdam Latine communi nomine

quam quintum. A quinto enim climate )nirvicella vocatur, ct sic volans in fine

versus Aquiloncm coeunt in autumno et autumni plurima emittit ova, ita quod
ovant, et coeunt in sestate et ovant : ct tota ejus inferior pars quae sub pectore
aestatisquidem ova producunt in autum- est, in ova convertitur, et moritur illa

no, et ideo mullitudo tunc parvarum ap- ovando et tunc iterum ex

:
illis ovis ad
paret muscarum. Ova etiam autumni ja- futurum vernum tempus eructfi generan-
cent per hiemem et emittuntin vere. Ex- tur. Quaidam tamen erucae non conver-
pertus autem sum, quod muscic commu- tuntur in nerviceUas, sed conferunt se ad
ncs nigriT ovant ova nigerrima, et o])ser- cxlrcmitates ramorum arborum, ct in

vant ea ut ovent ca in albo panno vel illis nidificant et ovant, et ex illis fiunt

pariete. Musca autem magna ovat ova eruca} in futuro vere. Nidum autem istae

alba, et observat ca ut ovet ca in nigro scmpcr porrigunt vcrsus solem ad Meri-

panno aut pariete. Vulgi autem opinio diem sed illai quse generantur ex ovan-
:

est, quod hiemen muscce maneant sub til)us, onmcs ova ponunt in muris ct ri-

aqua et in lissuris parietum ct murorum : mis lignorum et parictum, quai sunt juxta
et signum hujus est, quod in nostris cli- hortos.
308 I). AL15. MAG. OHI). VW/VA).

Aranece auloin invcniiiutiii- ovarc^ iii xucdUw pa])i, cl nmlla alia gcncra ovan-
foHiculuni uuuni, cl i)ouunl in illo ova tiuni. liichom tamcn oval bis in anno,
plurinia, cl inv(Miiunlui' jux,ta ca (juasi scd ova sccunthi dcbilia sunt, ct raro
foveant ca, cum lanuui in vci'italc non cniiiliint. Agadach vcro ovat t(u- in anno:
fovcanl, scd sunt juxta ca proplcr cuslo- ct lioc cognitum cst, ova cnini sua omni
diani. Alia autcni sunt annulosa qua*. aniio a[)paicnt tribus vicil)us. Scor[)io
non ovant, sed potius cx putrcdinc go vcro marinus ovat in vcrc scmel, ct in
ncrantur, sicut vcspa, ct multa gcncra autumno itcrum. autcm qui voca-
Piscis
muscaruni sicut ct cinifcs nascuntur cx tur rolin, ovat scmel in autumno, ct si-
cxhalationil)us aqua% ct apcs cx carni- militcr facit allcc. (jovim aulem similitcr
Lus putridis, ct bibionescx vini cvapora- ovat qui simul concipit ct semel : scd ta-
lionc. mcu quia ponit ova succcssivc, putant
Ifffic igitur et Imjusniodi ovatio est quidam quod bis ovct : incipit enim ova-
annulosorum. tio ejus in ultimo hicmis, ct completur
in principio vcris. Mas autem et foemina
in hoc genera diversificantur quoniam :

fcemina hujus piscis sub ventre habet

alampinnularem, sub ventre autem ma-
ris non cst. Ccleti autem secundum ge-

nus suum ovat semel in anno, proeterhoc

tjuod rabi vocatur hoc enim ovat bis in
:

anno, in [)rincipio videlicel autumni, et

CAPUT V. in pra?dicto occasu ineiadum in vcrc. Et
iste modus piscium cst in autumno cras-
sior ct pinguior, et ovat scptem vcl octo
ova. Opinati sunt tamen quidam Anti-
quorum, quod hlc modus ovct bis in
quolibct mensc : ct causa opinionis eo-
rum fuit, quia duas ovationcs quas facit,

De ??iodo imprssgnationis et ovalionis complct succcssive, ct cum intcrvallo

piscium mari)ioruni. temporis aliquo. Quajdam autem anima-
liamarina ovanl omni tempore, sicut id
quod dicitur asniorie, ct hcminae hujus-
modi animalis faciunt priuKj ova valdc
parva, quie postca linduntur ct crescunt
cito, ct in hoc conveniunt cum ovis ani-
malis quod dicitur abirom tamen abi- :

rom non ovat nisi in vere tantum. JMas

Plura auteni sunl animalia ovantia ctiam ct foemina asmorie diversificantur:
aquatica, quae agrestia sunt et dicuntur, quoniam foeminae in hoc gcncre sunt dc-
eo quod ovant in tcrra, licct quaerant ci- biles diversi coloris, maros autcm unius
bum in aqua, multa talium imprae-
ct coloris sunt ct fortes, et assimilantur Jn
gnantur et ovant scmel in anno tantum, colorc animali quod dicitur cheador, et
sicut ea animalia quoe in Grsecia abun- Iiabet dentes tam interius quam extra.
dant et vocantur aratom, et castarum, Est autcm animal quod sajpius cxit ad
aehet, jeromim, ct Jiosti, et hujusmodi : terram et saepe extra aquam deprehendi-
et apud nos sunt sicut lupus aquaticus, et tur.
anser aquaticus, qui in (ira^co achmari Crcmentum autcm ovorum piscium ex
vocatur, et anas aquaticus, qui in Grecco quibus generantur mares, est festinum
 LTB. V DE ANIMALIBUS, TRACT. I 309

propter calorem qui est in eis majorem, ovare. Malachie vero ovat in vere, et est
et maxime parvorum piscium, qui cra- prinmm ovans inter pisces marinos.
sceon dicuntur, et hoc genus piscis ovat Scpia autem indifTerenter ovat quolihet
supcrfundum in terra inter lierbas gra- tcmpore, sed quamhbet suam unam ova-
ciles virides aquaticas. Piscis autem qui tioneni complet in quindecim diebus,
Grrece vocatur salamorem, ovat in loco hoc est, duohus circulis horariis plane-
in

maris qui dicitur Luchor, et in alio non tarum quando ovat fcemina, sequi-
: et

vult ovarc. Piscis autem vocatus fasta- tur mas ova sua, et spargit per spiritum

cum, ct lcbras, et hujusmodi, ovant in (juemdam exsuftlando suum semen super

mari apud cursus tluviorum ul)i miscetur ova et ova ejus sunt dura, et ideo mo-
:

aqua dulcis cum salsa. Piscis autem di- dus hic piscium non natat in mari ni-

ctus alxtilbem et stilpidem ovant e con- si par et par, hoc est,mas et foemina.
verso in pelaj^^o profundi maris in tem- I']t color quidem masculi multum niger
pore veris. In autumno autem non ovant est in dorso, et alibi est diversi coloris.

nisi pauci, ut pehix et tergom et ternom :

F(emina autem e converso alba est in
quando enim ivquinoctium est autum- dorso. Animal autem marinum multipes
nale, tunc ovant dicta piscium genera. quod dicitur polipus, coit in liieme, et
Quidam autem alii piscium marinorum ovat in vere, et in illo tempore nidificat

ovant hieme et wstate, sicutdiximus su- per duos menses, et ovat unum ovulum
jjcrius. In hieme quidem sicut lebras et parvulum tantum simile fracturte nucis, et
hascurom. In a^state autem barahom, lioc animal estvalde muUie generationis,

et hic piscis simul ovat fere quantitatem quoniam ex illo unico ovulo veniuntpis-
utris parvi : et in illo sunt multa ova ces multisinenumero. Caput autem ma-
parva in pelle contenta, sicut in utre ris iu hoc genere animalis longius est capi-

quodam. (jenus autem piscium qui fa- te foeminai, et cum ovaverit, fcemina sedet
storom vocatur, qugedam pars ovat in super ova, et ideo mala est caro ejus ad
hieme, et quccdam pars in sestate. Chyfel esum tempore illo, quia tunc famescit,
auleni et cheagarom et marom similiter et non saturatur, propter quod macra et

ovant per triginta dies. Quidani tamen dui'a eflicitur caro ejus, a qua etiam suh-
pisces qui sunt et dicuntur quidam mo- tilius nutrimentum por decisionem ovi
dus esse fastorom, non generantur per estseparatum. Bai"chora autem et lialzi-
coitum, sed ex caeno et limo sive luto. mi quse sunt ostrea qucedam generatur
.lam autem diximus, quod multi ])isces in ilne hicmis et in introitu vcris. IJni-
ovant in vere,et quidam etiam in aestate, versaliter autem omnia animalia qua'
et quidam in autumno, et quidam in sunt durai tostai, apparent in vere phnia
liienK» sed tamen nullus istorum mo-
: ovis, et similiter in autumno, prtTter hi-
dorum ovationis erit in omnihus secun- riciuni comestibilem : ilh^ enim ouiui
duni unum et eumdem modum. mense videtur hal^ere ova et priecipue in

Oportet autem scire, quod sicut diver- lunoe complemento et in diel)us caloris
sitas regionum multum diversihcat pLin- in sestate, exceptis his tantum quae sunt
tas et arhores, ita etiam multum diversi- iu locis qua' vocata sunt Ooim in regio-
licat animalia non solum secundum ne hominum qui dicuntur llronyoues :

abundantiam cihi, sed etiam in multitu- ibi enim manentes in bieme tantum
dine coitus et partus et impraegnatione : ovant, et sunt parvi coipoi-is tunc, et

et similiter diversilicant pisces in istis pleni ovis : contiugit eis parvitas corpo-
trihus, coitu videlicet, et partu, et im- ris, eo quod nutrimeutum Irausit in ova.
prffignatione : ideo diversa genera pi- Kalac aut marina couclia in oumibus
scium saepe ovant in quibusdam locis, nuuisibus iicnerat.
qui in aliis locis nullo modo volunl
310 1). AL15. MAG. ORI). mJED.
Columbae onim sunt multorum modo-
rum sicut in antehal)itis meminimus di-

xisse nos. Et quatuor quidem modi noti

sunt apud nos. IJnus enim modus voca-
tur Gra.'ce belern quae sunt columbis do-
mesticis griseis similes, ct sunt etiam eis
minoreSj ct vocantur apud nos colum-

hse cavernarum, et insident arboribus,

CAPIJT VI. et vohTut cum grege, nec domesticantur
ad liabitandum curn hominibus, ita quod
pullificent cum eis, sicut columbae com-
nmnes, nec nidificant in lapidibus aut
muiis, sed potius in cavernis arborum,
aut in arboribus : et habet pedes aspe-
ros valde rubeos : et ideo non curat
De diversitate ovationis aviumnon aqua- afiquis homo
hoc genus nutrire in
ticaruni. domo sua, non enim domesticatur, et si
retinetur, non puUificat. Aliud autem
genus est major
palumbes, est quae
columba communi et magis ad albe-
dinem declinans, cum tamen sit coloris
grisei, et genus minimum columbarum

est genus turturis haec enim omnia co-

:

lumbis assimilantur sicut delon sive pa-

Avis autem agrestis et non aquatica, lumbi et fehita, hoc est, turtur et targu-
coit et ovat seinel in anno : sed hirundi- la : et hoc genus apud nos
est notum.
nes ovant bis in anno, et similiter me- Quidam tamen quod targula est
dicunt,
rula quiJB Graece a quibusdam fastomom, sturnus sed hiec avis apud nos est si-
:

ab farcrakom vocatur sed ova pri-

aliis : mifis columbte, sed major omnibus cst
ma quandoquc tempore frigoris super- dolon, deinde fehila, et minor ost targu-
venientis corrumpuntur propter hiemem la inter ea quae ultimo onumeravimus.
et aliquando proveniunt. Ova vero po- Columbie autem communes, sicut di-
steriorasemper complentur et faciunt pul- ximus, ovant omni tempore, et faciunt
h)S hoc fit in hirundinibus qua», fri-
: et pufios cum fuerit locus sua) mansionis
gus sustinere non possunt. Avis vero abun-
cafidus et cibus eai-um paratus et
(lomostica propter cihi abundantiam et dans. autem non fuerit utrumque
Si
mansiouis temperamentum et alia fo- istorum paratum, non ovabunt nisi in
menta hbidinis coit frequenter, sicut co- a\state. Vernalos autem ot autumnales
lumbae, et galliuie. Ovant enim istte puUi earum mefioros sunt quam a^stivi
aves tota aestate et non nmltiplicantur ot hiemales. Pulli taraen Imjus avis ge-
ova ejus nisi propler multitudinem coi- nerafitor qui vohiro non possunt, mali
Tempore tamen quo intrat sol
tus sui. sunt propter caloris superabundantiam
tropicum hiemalcm, non pullificat colum- ot humoiis : et idoo gonerant grossos Im-
ba sed certum experimentum est, quod
: mores, quia superfluo sunt cafidi : volan-
etiam tunc pullificat, si cafidam habeat tosautem propter motum sunt minus
habitationem et sibi abundantiam : sed humidi et meliores sed ova valdo sunt
:

non pufiificat altero istorum deficiente, calida ot nuili saporis, nec do facili indu-
ct hoc quidem faciunt columboe domesti- rantur per assationem : et quia sunt sic
cae. superfiiue humiditatis et cafiditatis, prae-
 l.iB. V I)E AXrMALIIUIS, TUAGT. I 311

cipiuntur coinodi cuin agresta ct corian- autem bis experta'- sunt pullificare in qui-
dro et medulla cilroli. San!.iuis auteni busdam speciebus, et in quibusdam se-
cokimLaB abscindit lluxum sanguinis na- mcl tantum. Bis enim perdix puUilicat
rium, qui est ex velamine cerebri. Pro- et facit quindecim ova, aut quatuorde-

pter caliditatem autem suorum ovorum cim in una puUificatione octo, etin se-
;

in qiiindecim diebus foventur, et liuiil cunda tantumdem, aut parum minus.

pulli, et puUi in aliis quindecim diebus Passer etiam pullilicat bis vel ter, et

complentur ad volandum : ct si tempe- in una pullilicatione ad plus facit se-

stive in vere nati fuerint, ante bicmem in ptem aut quatuor ad minus. Et regu-
autumno ejusdem anni puliilicabunt. lus bis puUilicat, et facit novem ova in
Anser autem domesticus et anas etcy- una pullificatione, aut circa boc. Sed
gnus domesticus non ovant neque pulli- alia' parvce aves siciit pbilomeki et alauda
ticaiit nisi semel in anno in [irincipio ve- et sciscendula et bujusmodi semel pulli-
ris propter suu? complexionis IVigidita- ficant et faciunt quatuor aut quinque.
tem et grossitiem propter quod etiam
: Sed tamen fere quiclibet avis babet hoc
non bene convenit esui caro avium ista- quod ablatis sibi primi^ ovis, iterato ovat
rum. Sed aves non domesticu' magna' et puUilicat.
quidem semel pullificant in anno parvse :
312 D. ALH. MAG. ORl). PR.^n.

TRACTATUS II

In quo declaratur in quo tempore animalia spermatizant,

et de forrnatione parlus eorum.

nandum est hoc enim est tempus coitus

:

eorum, quia ante illud et post ipsum non

spermatizant. Est autem hoc diversum
in diversis secundum genora et species
animalium. Non enim in omnibus exitus
spermatis est in tempore uno et
distillatio

eodem, sed potius in diversis temporibus.

Eodem autem modo et filiorum anima-
CAPUT I.
lium dispositio diversatur secundum
cetatem parentum et eorumdem diversi-
tatem. Primum enim sperma quod ex
animalibus exit in principio aetatis coi-
lus, modicum est valde, eo quod non
adhuc natura multum ponit in semine,
cum incrementum necdum ad plenum
De tempore in quo spermatizant ani- steterit et iterum quia necdum vite ad-
:

nialia. huc sunt ampliatse, per quas ad inguina

descendit et quia ipsum sperma nec-
:

dum adhuc debitam adeptum est maluri-

tatem : sed est adhuc aqueum, cujus ca-
lor non ost acutus, sed fractus in humido
aqueo : et propteristas tres causas si con-
tingat ex ipso impreegnationem iieri, na-
scetur partus debilis habcns fragile cor-
His habitis, tempus quo pube-
aetatis in pus. Hoc autem, ut frequentius, apparet
scunt animalia et potentia fiunt ad con- in hominibus et quadrupedibus et modis
ceptum et partum animalium, determi- avium. iEtates enim animalium quoe coi-
 LIB. V DE ANIMALTBUS, TRACT. II 313

tu generant et generantur, in niajori par- rum planetarum. Sed causa perfecta

et

te sunt convenionles in qualibet specie et ratiode hoc redditur in scientia astro-

una omnibus individuis : et si contingat rum, et tunc in somnis pollutiones inci-
lieri variationem in ea, erit raro et in piunt multiplicari, qufe non apparent in
paucis. Est enim omnium individuorum aliis animahum, eo quod non
speciebus
tempus spermatizandi unum, nisi con- abundant tantum in spermate, tum pro-
tingat in paucis per occasionem aliquan- pter cibi d(>fectum, tuni etiam propter
do transgredi vel citra remanere. Propter complexionis duritiam et siccitatem,
hujusmodi enim occasiones aliquando tum etiam ideo quia substantia sperma-
accidunt mirabilia et prodigia tam circa tis transit ipsorum pilositatem, vel
in
partum quam circa parentes, propter pennositateni, vel squamositatem, aut
necessitatem naturse prseter legem com- in testas. In quibusdam enim aliorum
munem occasionatam. animaHum ab homine nulli omnino sunt
Generaliter auteni in omnibus mari- pili, sicut et in hominibus quibusdam

bus est verum, quod sperma tunc descen- pih nulli sunt omnino, qui frigidi sunt
dere et distillare ad exitum incipit, quando et clausuram patiuntur in poris, nec eva-

vox est in mutatione. Omne enim ani- porat humidum eorum in pilos. In qui-
mal mutat vocem et grossiorem et acutio- busdam auteni animaHbus et hominibus
nem acquirit in statu maturitatis, quam sunt quidem in anteriori corporis pauci
habuit in annis infantiie et juventutis. et rari sicut in inguine : sed in posterio-
Est autem et aliud spermatizationis ri sunt aut nuUi, aut debihis omnino,
signum, mutatio videlicet instrumen- quoniam in anteriori erit exitus et de-
torum sive organorum coitus, sicut scensus humidarum superfluitatum, et
quod pilosa cfficiuntur inguina, et gran- ideo ibi ahqui pili nascuntur, sed non
descunt instrumenta, quod desiderio et posterius, et sunt frigidi, quorum spei-
coitus incitantur sic enim mutantur in
: ma inffficundum est ad generationem.
ligura etiam secundum adspectum. Simi- Vox etiam mutatur in tempore puberta-
iiler autem in foeminis tumescere et subi- tis in quibusdam animahbus et liomini-
gi incipiunt mamilliP et pili in pectine bus, et ht ut frequenter et in pluribus
nmltiplicari. Et in homine quidem exi- sonorior et grossior propter pulmonis
tus est et descensus spermatis post com- confortationem et exsiccationem et indu-
plctionem duorum septenniorum, sed rationem tracheie hoc est
arteri;e : et

sperma adhuc est modicum et tenue signum quod etiam tunc calore terminan-
aquosum : conveniens autem bo-
est et te humidum iit motus ad luxuriam et :

nuni in tertii septennarii complemento : hoc in multis animaUbus manifestatur

tunc enim ut frequentius stataut fere stat per mutationem dispositionis quorum*
longitudinis diameter, et corpus incipit dam membrorum ipsoruiu genitaUum,
inspissari secundum diametros latitudinis videUcet sicut diximus superius. Et ha^c
et profunditatis : et ideo etiani tunc sper- sunt signa manifestantia, quod sperma
ma spissius et glandulosius eflicitur, et tunc est conveniens generationi.
suus calor efhcitur calidior superflua in Vox autem fceminarum acutior est ct
ipso exsiccata humiditate : propter quod moUior et debiUor vocibus masculorum ut
convenientius est ad generandum. Est in pluiibus acutior quidem propter via-
:

autem hoc circa quantitatem spatii

et rum stricturam quam operatur constrin-
et arcus super quem conjunclio fit minor gens complexionaUs frigiditas, moUior
Jovis et Saturni de novo signo in no- auteni piopter instrumentorum liumidi-
vum signuni, quu' conjunctio individuis tatem, et (h'i)iUor est propler feUis sive
signiticat mutationem, sicut tetigimus in pulmonis debiUtatem et resolutionem.
libro de Causis proprietatum eleincuto- Pi'opter easdeni autem causas acutior et
311 I). AI.H. MAd. ORI). VRA^]).

(lobilior cl iiiollior est vo\ juNcnis, quaiu lit cxilis. I^montuiatis autem tauris re-
cjiis (|uijiiin in sliilii nialuro csl aitalis : dil inducens biimidum frigidilas com-
sli'icla' (niini ct liuinidiu siiiit \ iiB vocis in plcxiouiilis : ot tiinc voces liunt grossio-
juvenibus, cl pulino niollis ot (lol)ilis. I^t ros.

cadcin csl causa (luod vox infirnianliuin Ampbus autem arietos ct capri coeunt
acuilur, quia sicciliis stringit vias, jiut quaiido sunt unius anni, et prajcipue ca-
forte intemperata frigiditas aut liumiditas prorum mares in ilio tempore movontur
oppriinens. Et lioc quideni ost in multis ad coeundum. Est iiutem diversitas inter
animalibus, non tainon in omnibus vox : fiHos caprorum ot aliorum animalium :

onim cervorum niasculorum ost grossior quoniam co quod lioc aiiimal est siccio
et altior vocibus cervarum fcEminarum. complexionis, lilius quem primo gene-
Et marcs quidcm tompore coitus multum rat antequam coitu et uUato exsiccetur,
vocifenmtur. F(33niiiiiB aulein cervoium est mollior, ot fit fortior et grossior cor-
inullum vociferant, quando timent. Vo- pore oinnibus postea generatis. In aliis

cos otiain canum quiindo pervoniunt ad autem multum liumidis aninialibus, sic-
robustam ielatein, iiUiores sive sonorioros ut in ovibus, et porcis, oppositum est, et
fiunt et grossiores : ct hanc similiter di- etiam in hominibus : hoc enim dato quod
versitatem habent vocos equorum et caper vcnerit ad ietatom in qua generare
liinnitus eorum : equi^B eniin vicinw na- potost, orit tomperatius in ipso quod pri-
tivitiiti et spermati, vocihirant debihtor mo dcscendit, quam quod postoa. In hu-
et hinniunt, et maros similiter sed : midis imtem e converso est usque ad
quando in processu juventutis lirman- qua declinaro incipiunt.
(otiitein in

tur, vox major sive grossior officitur
hoc ost toinpore coitus, ita quod etiiim
tompus coitus clarificat eis voces prae-
cipue tamcn hoc accidit equse ut excoitu
et : Amplius porcus saltiirc cum elToctu iii-
cipit porcam, post octo menses. Porca
: autem quio est unius anni, concipit, et
parit quoniam citius completur mas
:

clarificetur vox ejus post infantiam suam. quamfoemina, propter calorem qui me-
Amplius autem equi periodus vitio est lius phlegma viscosum quod in illius ani-
viyinti annorum, et post incipiunt desti- malis dominatur complexione, dissolvit
tui et debilitiiri. in masculo quam in fcemina tamen :

Licet ista quam narravimus sit vocuni quod ex spermate porci masculi genera-
divoisitas in genoro animalium non : tur ante annum, est debile vahle propter
tiimen in omnibus individuisejusdcm spermatis parvitatem et aquoitatem. In
est secundum unum
speciei vol generis quibusdain tamen regionibus vahle Ciili-

et eumdum modum sed ot nec in omni-

: dis et siccis porcus post quatuor menses
bus generibus et speciebus accidit hoc saltat, et porca parit post sex menses. In
quod diximus, vaccio enim grossiorem quibusdam autem frigidis et liumidis in-

vocemhabent quam taurinon castrati, et cipiunt siiltare porci post sex menses, et
priBcipue vaccula sivo vitula : bovulus hemiuiB post quatuordecim concipere et

grossiorem hiibet tauromagno. Voccs parore, et in stiitu virium et substantiio

autem taurorum mutantur ot grossan- durant usque ad tros annos : et in hoc
tur, quando ementulantur et horum : tempore dosiccato suporfiuo humore sunt
causa supra est assignata, nec oporlot iilii meliores.
hic dici, nisi quia melanchoha aniniidis Canis autem, sicut diximus, saltat
ost in causa, quu' iiuigis vincitur in ju- forte post octo mensos, frequentius post
vene quam in pcrfecto animali, ct ma- ununi annuin : masculi tamen canum
gis vincitur humore fceminffi Lixante propter calorem comploxionis et siccita-
quam calore inaris potius indurante : tem moventur ad coeurvdum ante fcemi-
siccitas eniin striuiirit vias vocis, et idoo nas. Fcrmina autem a tempore impreeg-
 LIB. V DE ANIMALIBUS, TRACT. II 315

nationis per sexaginta dios liabet in uto- generat fcetum de asina perfecta secun-
ro : et si prius pariat, erit partus debilis, diim aetatem, qui supervivet et debilis

in quo tempore perficiuntur quatuor auges erit : et hoc idem forte faciet vacca quan-
lunffi quoniam in quoli])et mense luna
:
do erit unius anni, et forte supervivet
bis est in auge et sic aut una mutat se-
: filius sive partus. Sed hoc accidit valde

men, et secunda format et distinguit, et raro trium enim annorum vel circa hoc
:

tertia dat quantitatem, et quarta indura- tempus deputatur generationi talium ani-
tionem et confortationem. Omnium enim malium perfectorum qua(h'upedum ut fre-
partus vivenlium maxime causatur a mo- quentius quia in illo tempore cum Sa-
:

tibus lunas et praecipue transmutationes turno, qui nulli planotarum conjungitur

humiditatum corporum animalium. Ca- per applicationem corporum ot luminis
tula autem a tempore coitus sui incipit apphcantur phiries omnos planotae levio-
concipere in spatio sex mensium : quia res, et unus de gravioribus, mas videU-

in illo tempore confricatione et delecla- cet bis apphcatur eidem ex quibus :

tione in motu matricis incipit cum abun- applicationibus, ut Plato tradit, confor-
dantia venire semen, ct sanguis men- tantur vires complexionales in eis ut sint
struus ad matricem. potentes ad generandum. Deest autom
Equus vero primo coire incipit quando apphcatio Jovis sola : quia hoc animah
est duorum annorum, aut forte trium : debetur perfectissimo ad sui seminis per-
et quidquid generatur ab eo post ietatem fectam maturitatem hoc autem animal :

trium annorum, fortius erit et melius us- osthomo.

quequo fit viginti annorum, qui est ar- ITomo enim masculus circa triginta
cus per quem conjunguntur minori con- annos habens semen perfecte maturum
junctione .lupiter et Saturnus, qui arcus potest generare usque ad septuaginta
mutationes efficit in prajcipuis animali- annos, et raro a valentioril)us protendi-
bus perfectis. Equus tamen masculus sal- tur hsec virtus usque ad octoginta annos.
tat aliquando usque ad triginta annos : iMulier autem concipit et parit usque ad
et equa concipit qualitercumque debiles setatem quinquaginta et hoc annorum :

fcetus usque ad annos quadraginta, quod raro accidit enim aceidit hoc
: in paucis
tempusfereest tota sua vita. Equus cnim mulieribus. Inventa esttamen mulier tem-
mas propter multum suum laborem et poribus nostris in Germania, cujus pri-
coitum communiter non nisi usque ad mogenitus excessit ultimo genitum spa-
triginta et quinque annos viverc con- tio quadraginta annorum. Ouod autem

suevit. Antiquitus tamen inventus est froquentius accidit in viris est, quod ge-
equus vixisse septuaginta : et temporibus nerant usque ad sexaginta vel usque ad
nostris fuit miles residens in cuastro Xa- sexaginta quinque annos : et mulier wih'

murcensi, qui cum ego priesens essem ibi- iida csse consuevit ad conceptum ct par-
dem, habuerat dextrarium quadraginta tum usque ad quadraginta vel usque ad
et ampHus annorum, et erat omni tem- quadraginta quinque annos qui sunt
pore illo fortis ad praelia. duo arcus minoris conjunctionum Jovis
Asinus vero mebmcliolicum animal et Saturni, vel parum plus. Et hoc idem
coit post triginta menses, qui sunt unus tcmpus ost tempus declinationis in eis,

mensis Saturni non tamen g^uiorat: sicut in sciencia de yE/atibus proescriptum

antequam compleat tres annos, nisi vable cst.

raro et debilem betum generant, tamen Oves vcro pariunt usque ad octo annos ;

plures eorum postquam compleverint ct si beno in bono pastu custodiantur,

duos annos et dimidium et boc est tcm- : pariunt usquo ad annos undecim quod
pus conceptus et partus multorum qua- lonipus commuiiil(M' loquen(b) est fere

drupedum. Aliquando tamem unius anni tola vila ejus. In (juibusdani lamen (erris
31 D. ALB. MAG. ORI). PR^D.
maritimis in quibns sicca et salsa habcnt In tcmporc aulcm impraegnationis coit
])ascua, vivunt pcr viginti aunos, ct pa- porcus omni tcmporc nocte ct dic, sed
riunt. ])rjecipuc coit in manc in hora sangui-
Capri autcm proptcr siccitatcm quando nis. Si autcm mas non valet coirc projUer

cocunt, malani habcnt carncm, proptcr provectam setatcm, tunc mas dcclinat a
pinguedinis paucitatem, et suorum cor- porca, ct porca saltat marem, ct provo-
porum exsiccationem : ct ideo qui cu- cat cum, ct coibit cum pluribus, et im-
rarc volunt carnem hircinam, in juvcn- praegnatur a quolibct qui coit cum ea :

tutc castrant hircum et cum castratus

: etsignum dclectationis ejus in coitu est,
fucrit trivius cdunt cum, ct tunc cst ca- quando dimittit auriculas : ct nisi im-
ro ejus dclcctabilis, co quod frigiditate ct pricgnetur, iterum ct iterum, luxuriabit.
humiditatc tcmperata eflicitur bona. A Canes vcro non desiderant coitum nisi
proprictatc tamen speciei habet sanguis in tempore statuto in sua vita, et Iioc est
ejus frangere calculum, quando hircus quando pariunt ab uno anno aetatis usque
ipse fuerit pastus petrosilino, et potatus ad quidecim vel decem et octo annos in
vino, et a proprietate naturae habet molli- majori partc, et pauci usquc ad viginti
licare adamantcm, ita quod fit mollis annos.
sicut ovum tremcns. Tn se autem post Cameli vero de numero sunt anima-
coitum caro ejus sicca est. Et idco anti- lium retro concumbentium ct generan-
qui Gricci vocant ipsum vitem siccam, tium quoniam mingunt retrorsum tam
:

vel vitem sterilem, eo quod ad multa va- mares quam foeminee, ct zabot, hoc cst,
lcat culta, scd inculta fit inutilis sicut vi- determinatum habcnt tempus sui coitus.
tis sterilis. Coire cnim incipit postquam complevcrit
Amplius autcm aper sive porcus agre- tricnnium. Habet autcm foemina in utero
stis coit quando fuerit trivius : sed quod per duodecim menses, qui sunt annus
gcneratur c.k ipso postsBtatcm senectutis, solis, et annum,
post partum quicscit per
nialam est et pauci corporis. Adhuc au- ut iterum semine impleatur cor[tus quod
tem porcus agrestis quando primo coit pcr semen est exinanitum.
cum porca aliqua, ante quam non coi- Elephas vero foemina post decennium
vitcumalia, gcnerat foetus bonos. Si au- incipicns coit usque ad quindccim annos.
tem primo coivit cum alia, liunt ex se- Elcphas autcm mas coire incipit post
cunda fcBtus sui numcro pauciores, et quinqucnnium, et prsecipue in vcrc. Foe-
minoris corporis, et babct hoc proprium, mina autcm post partum quicscit per
quod ad esum secum non admittit porcos tricnnium, ct loetus cjus in quantitate
que non sunt nati ex ipso et si jungun- : quando projicitur, cst sicut vitulus diio-
tur cum eo, rixatur cum eis et hoc cx- : rum aut trium mensiumquando im-
: et

perti fuimus in apro quem domesticavi- pricgnata fucrit omnino non

focmina,
mus. Adhuc autem porca puerpera a vir- tangitur a masculo. Habctautcm in utero
ginitate sua facit parvi corporis fcetis, ct per biennium. Equa autem et asina pcr
cum pcrvenerit ad quindccim annos non duodccim mcnses sicut camcla.
parict ultra, nisi fuerit valde carnosa, ct Hicc igitur dc coitu ct conccptu anima-
tamen porca multum
in deliciis educata : lium terrestrium dicta sint. Ad ista enim
pinguis, post partum cst pauci lactis. qua? hic dicta sunt, ctiam alia j)cr simili-

Adhuc autcni mcliores sunt foetus qui tudincm rcferuntur.

nascuntur ex ea in juventute quia mul- :

tum diversantur secundum tempora :

quia communiter meliores sunt qui liunl

in hieme, et pejorcs qui iu aestalc : quia
sestatis partus est inlempcrate humidus.
 LIB. V DE ANIMALIBUS, TRACT. II 317

Et similiter omnino gmerat halzuni :

quoniamin principio veris, sicut diximus,

parit quiddam simile melli, ct deinde eji-
cit quidam mucilaginosum in tcrram :

et ex illo generantur iilii parvi ipsius :

et hoc compertum est, quia ssepius a nm-

antequam formae
riiegulis sic inventi sunt
proprisB acciperent complementum. Hoc

GAPUT 11.
animal a quihusdam Antiquis vocatum
est coccus his tincfus propter sui ruljoris
intensionem. Aiiquando autem suhstantia
quani ponunt, est simiiis racemo, quan-
do est involuta in seipsa propter ioci

stricturam in quo projicitur. (iencra au-

tem liujus animalis sunt muita vaide.
Dc modo gencrafionis coruni qux pcr Qusedam enim liorum sunt magni cor-
coitum vcre non (jcnerantur, quai sunt poris quae sunt in mari quod dicitur Chc-

qusedam ostrca concJiilia. arceri, quod quidam dicunt esse Indicum.

Qua^dam autem sunt parvi corpoi'is, quae
suntin//a/6w>zo/>j juxta terram Indicaiu :

et quse sunt intra mare, sunt niagnapui-

ciira, et flos tinciuric eorum ut in pluri-
bus est niger ; et quse sunt prope iapides
et terram, sunt parvi corporis et ruhei
coioris. In parle autem meridiei versus
Tempus autem nunc requirit dctermi- tropicum Cancri sunt ruhei, et coiiigun-

nare dispositionem coitus et partus ani- tur in vere quoniam tunc incipiunt coi-
:

malium aliorum, non

sive ex coitu, sivc ligero quiddam, quod est sicut cera moi-
ex coitu genercntur primo de liis
: quce
et iis, et in tempore ortus Canis, quod est

durGB testa' esse dicuntur inducamus. Iste circa niedium veris se ahscondunt, ettunc
enim modus non vidctur omnino coire. non pascuntur. Flos aut tinctura', horum
Barchora vero quam nos purpuram vel animalium est intcr colium eorum, et

muricem vocamus, qui est unus modus memhrum quod sequitur coiium ex parte
ostrei conchilii sic dictus, eo quod pur- corporis eorum : ibi enim est liumor qui
pura suo humore coloratur : proptcr vocatur /tos ipsorum. Hoc autem animal
quod etiam niurileguli in legihus vocan- appiicat florem ventri suo cum teia qna-
tur hi qui hoc ostreum colligunt. Simi- damaiha, in qua cst (los ejus, et aiiquan-

liter autem hoc quod vocatur halzum, do ipsum animai ejicit teiam iliam, et

quod est aliud genus ostrei, conjuiigunt cum expresserit aiiquis ipsam teiani, non
se tempore veris ad unum locum, et pa- tingitur manus ejus per teiam quse ejecta
riunt quiddam ex se producentes similc est, quia tunc flos periit. In teia autem
melh sed non est ita tenue sicut mcl,
: iiia est via qua?dam simiiis venae, et in

sed est sicut res qutedam coagulata qufle illa quod est in
soia est llos, et residuum
facta sit ex testis ovorum aut ex cicerihus pciie, est simiie alumini quoniam : et

alhis : et illud non hahet viam apertam vaide difficiieest auferre testam, ita quod
aliquam, et tamen harchora non genera- non ai)scinditur peiiis dicta, et praecipue
tur ex illo, sed sicut etiam alia animaiia in parvis quje conteruntur cum suis te-

durse testoe, crescit et creatur cx limo (,'t stis, idco frequenter eirundilui' iiumor in
putredine suhstantiae ilHus. confractione concharum. A magnis au-
:n8 D. ALB. MAG. ORI). PR/EI).

lem melius auferuulur trstai a florc, el cl stal supra concliam, quaudo pr.scitur
tuuc separatur collum a membro sequcu- ostrcum praiscrvaus nc aliquod animal
ti,quod expcrti inacholo)i (jreecc vocaut, inlrans coucliani (h'voret ostrcum. (^an-
co quod Uos est intcr haec duo supcr ccr cnim vidcus vcnirc aHquod talium aui-
mcmbrum quod commuui nomiuc venlcr malium rcdit in coucham et tunc ostreum
sivestomachus appellatur. Murileguli au- claudit concliam praeservat autem prae-
:

tcm student ut conterant eas vivas quo- : cipue a pohpo. Polipus autem sagacitate
niam si prsemoriantur ante contritionem. miral)ili pede anteriori complectitur lapi-

ejiciunt florem, et ideo prseservant hoc dem, et retro illum contractus abscondi-
custodicndu murilcguli. Hsec igitur sunt tur, quem cum concha apcritui", intra
accidentia ct propric convcnientia bar- concham ponit, ne claudi possit, ct tunc
chorse et halzum marinorum. Omuia intrat et dcvorat ostreum.

enim haec gcncra coopertorium habcnt IJnivcrsaliter autem sciendum est om-
testeum a nativitate, et pascuntur cmit- nc durse testse animal per se absque coitu
tentia inferius sub coopertorio membrum gcnerari in limo vel arenis, et diversatur
quoddam quod est in eis loco lingu». Et secundum limi ex quo generantur diver-
hoc mcmbrum in barchora sive purpura sitatem et arenarum : et quod ex limo

est majus digito hominis, et per ipsum generatur, dicitur generali nomine hasti-
pascitur : et hoc est membrum adeo du- me. Ouod autem generatur ex arenis,
rum, quod per illud perforat testam hal- comnmni nomine suo vocatur urtiea ma-
zum sive cocci, et comedit eum. Bar- ris. Quod vero de gcncre concharum in-

chora autem ct hal/um fcre duraut in vi- vcnitur in fissuris lapidum, communi no-
gore per scx annos. Est autem et aliud mine vocatur ruma et palvane. Quod
ostreum quod Grsecc vocatur moron sive sonat conchas et tcstudines, et quod na-
molyni, ut quidam dicunt, et hoc parat tat super aquas, communi nomine dici-
sibi domos sicut sunt domus cera^ tur ostreuni ladomem, hoc est, pecten, et
Quoddam autem aliud genus est ostrei, a quibusdam vocatur vitta. Et omnes isti
quod labimtane vocatur, et hoc susten- modi testarum crescunt cito, et prsecipuc
tatur in quolibct loco, ubi cst limus et lu- barchora sive purpura, et id quod voca-
tum : quia etiam ex limo ct luto est prin- tur Jiartacom hsec enim completur in
:

cipium sua; hoc apud

generationis, et uno anno.
nos proprie liniax vocatur. Conchee au- Amplius autem cancri albi generantur
tem quse colge vocantur et chimem et intra testam animalis quod est durte te-
solincm et hactanem, sunt in locis arena- stse, et maxime in ostreo quod vocatur

rum, ex quibus su.'b generationis habent
principium. Conchae autem qutedam vi-
rides quae lute vocantur, generantur ex
lanuginc quadam viridi,
in locis invenitur arenosis. Et iste
animalis cst animal valde parvum, de
quo dicitur quod custodit alia qusedam
molym. In ostreo vero quod bice voca-
tur, generatur id quod dicitur ciobita, et
sunt aliquando in eo quod dicitur hac-
quse ahquando thahom, et in eo quod lastane vocatur, et
modus non crescunt omnino, sed rcmancnt se-
cundum unam sute quantitatis dispositio-
nem et cxperti vcuatores talium opi-
:

ostrcaquibus adliaeret. Et quidam dicunt, nantur hoc cum ipso animali generari.
quod hoc est quod vocatur harcorini, et Animal vero ostj^ei quod dicitur chacte-
dicunt quod est de genere cancri parvi : nem, uno tempore latet in arena, et non
et si ostrea quibus adhaeret, amiserit ip- apparet sicut animalia quse se per tem-
sum, cito corrumpuntur. Et narravit mi- pus quoddam occultant. Astarym autem
hi unus de expertis in taUbus, quod est generantur, sicut diximus : sed ex specie
cancer parvulus valde per ligamentum quidam modus in pelago, et qui-
ejus est
quoddam alligatum ostreo inter concham, dam alius modus ejusdem est in ripa, et
 LIB. V ni: ANIMALIBUS, TRACT. II 319

tertius modus ojus est in lulo, ct (juartus

autem quidam liujus a
in arcna. Adliuc
loco suo movetur,et quidam non. IUa

autem quae moventur a loco suo, sunt

sicut ea qua^ dicuntur celeii, quic Latine
percelii dicuntur, et habent simile radici-
bus ex quibiis cnjscit ex terra. Modus au-
tem qui dicitur soliner, et qui vocatur
thia, oriuntur sinc radicibus : et tamen si
GAPUT III.
moveantui- a suislocis, moriuntur.
Animal ve?'o marinum quod dicitur
stella, cst Csilidffi naturae valde, ct est te-
steum, et caro intus est parva, et testa
durissima extra, et habet liguram stellse,

ctquando transgluttit aliquod animalium

parvorum minorum se, quantumcumque De ranero osfreico conchilio, el de (jeneri-
cito extrahatur de ventre suo, invenitur hus spo^igiaruui quiE gamcn Grsece vo-
quasi bis sit coctum, hoc est, ac si susti- cautur.
nuerit duas bullitiones. Opinantur autem
quidam, quod in mari quod vocatur
Oriom, quod Rubeum mare vel forte ve-
rius Orientale vocamus, est modus hujus
animalis mag^nus, et ejus adspectus est si-

milis stella; formatte. Et isti modi praeci-

puc sunt in Orientis partibus ad Meri-
dicm re!iionis quae vocatur Karalie. Cancer vero parvis genei-atur ex terra
ct limo, et intrat locasive domos vacuas
testarum aliorum animalium : et cum ali-
quantulum creverit, mutabit se ab illo
loco usque ad testam majorem, et venit
in testam ostrei ]iinifi/ui vocati, et ejus
qyiod. yocniViV hasturbyoui, et hujus quo-
rum concha^ sunt majores : et aliquando
intrat in balziim et manct in eo, et crc-
scit, et deinde iterum nmtatur ad aliud
majiis. Inomnibus autem his sicut gene-
raturanimal tcstcum, ila generatur etiam
ejusdem modi animal carens tcsta, iit
gamen quod spougiaui sonat, et hacynda
quai generatur in fissuris lapidiim aqua-
ticorum : et sunt iHa quorum substanlia
est albumen ovi et harvndarum.
sicut
Tamen suiit duo genera qua- cnim ex :

talibus animalibus generantur in locis

profiindis, nonrecedunt a lapidibus : qu£e
autcm ex eis generantur in locis plano-
rum lapidum et non profundis, recedunt
et pascuntiir. Simiiiter autem id quod
vocatur luhedeui, rccedit a loco suo.
320 D. ALH. MAG. ORD. Vl\AZ\).

Est aulom in locis ii,amen sive spongia' ealur h'q)i(hbus cum alicpia ima parlc
quoddam animal ruheum, et, vocatur scr- corporis sui : quoniam in ejus corporc
vans ommi, ct cstparvum similc aranea^ sunt viiE vacutC, et super ipsum sunt
et hoc quando venari vult cibum, os ape- ctiam viiE vacuae inferius. In partc
rit :ct si quid intraverit, claudit ipsum vero superiori sunt viae pcndentes, et non
et comedit. In i;amen autem sive genere apparent nisi (juatuor vise aut quinque :

spongise tres sunt species : quarum una et propter hoc quidam homines putant,
est rara in substantia, et alia estspissa, (jQod per illas vias recipit cihum.
et tertia qua> dicitur album, est spissa, et Adliuc autem est s])ongioe quoddam
fortis valde : et propter hoc ponitur suh genus ahud a(Mctis, quod vocatur gamen
galeis ferreis, ut non indueat doh>rem non abhituni, co quod ahlui })crfccte non
percussio gladii, aut allerius. Iste tamen potest, et vitP hujusmagnae sunt, et assi-
modus raro invenitur. Omnia autem hajc milatur substantiae pulmonis et fere om- :

genera gamen quse diximus, oriuntur et nium opinio est hoc genus sensum ha-
generantur in hipidihus qui sunt in ripa, bere, et hoc cst quod abundat in maribus
et pascuntur humore Umoso : et signum nostris, Flandrise videhcet, et Germaniae,
hujus est, quia quasi semper in hmo in- et hoc hahct motum localem, et movetur
veniuntur : et quod est magis spissi cor- dihatando se et constringendo ct cum :

poris in generibus istis, est dehilius quam clevatur de aqua, est quasi mortuum :

illud quoc est rarum. Et quidam opinan- et eum reponitur, iterum post modicum
tur hoc habere aHquam animahs sensihi- vivit, ct movetur. Inter hoe autem genus
litatem : et signum hujus est, quod sen- spongia> et gamen prius dictum, est di-
tit manum ejus qui extrahere nititur ilhul versitas in hoc quod gamen est albi co-
genus aloco suo, et constringit se et con- loris, quando hmus est supra ipsum.
tinet, ita quod difficulter extrahitur : et Sed istud genus nigrum videtur, quando
simihter facit quando percutitur ah unda est in aqua hmosa extractum autem et
:

et vento forti, ne cadat a ioco suo : et haec exsiccatum efficitur coloris quasi cincrei

est causa duhitationis sensihiHtatis ejus dechnantis ad citrinitatem.

apud eos homincs qui in Taramir mariti- Hiec igitur dicta sunt de modis et ge-
ma hahitant regione, uhi est modus iste neratione gamen, et animahum durae te-
spongiae, In isto autem genere gamen si- stae.

ve spongiae invenitur vermis, qui cum

aufertur a suo loco, comedit pisccs par-
vos : et si pars illius gamen sive spongiie
evellatur, crescit de residuo iterum ga-
men quale fuit primum. Major auteni pars
spongice rara est et spissior et mollior in
tactu. Et modus tertius est durior in ta-
clu ei fortior ahisduobus, sicut diximus :

et tota suhstantia gamen est secundum

naturam valde molhs sed frigus et ven- :

tus indurant eam, sicut etiam durities ac-

cidit arboribus. Durities ergo et raoUi-
tics in eis exeunt a calore et frigore loci :

sed tamen in locis valde calidis putrescit

gamen frequentcr, sicut etiam putredo
acci(ht arboribus.
Adhuc autcm gamen vivum non abso-
lutum, est nigri coloris, et non appli-
 LIB. V DE ANIMALIBUS, TRACT. II 321

do autem vult omittere ea de corpore,

emittit quidem inferius per viam quie ad
anum ducit : sed latitudine caudae re-
percutit eadem super pellem cartilagino-
sam domestici cauda> suae, et ibi continet
ea. Cum autem emittit ea, exprimit ea
quousque ponit omnia. Ad hoc enim
pars cartihiginosa creata est, ut sit con-
CAPUT IV. veniens retentioni ovorum.
Sepia vcro quae est dc genere mala-
chie, ponit ova sua in loca limosa, et ni-
dificat in hgnuhs aliquid circa ova sua,
et sedendo desuper incubat ea calcfacien-
do viginti noctibus, doncc exeant et cre-

scant animaha : et quod mirabile est, ex

De ovatione et generationc eorum quse ilhs ovis quindecim noctes fit ka-
infra
sunt mollis testse, et malachie, et mul- rabo et idoo karabo in ahquo, sicut di-
:

tipedum. cit Avicenna, assimilatur gusani, in hoc

videlicet,quod ex aHo animaH in aHud

nascitur et haec est causa, quod pisca-
:

tores venantur aHquando karabo uno di-

gito minorom.
Adhuc autem foominae horum anima-
Hum iterato impraegnantur antequam fiHi
tantum compleantur, ita ut caudas ele-
Animal vero quod vocatur mollis te- vando exlon(Lant ot quando completi :

stse coit per mixtionem sexus, et impr»- fuerint, quod possuut caudas extondere
gnatur sicut karabo, hoc cst, locusta ad natandum, ponit ova suae iterataj im-
maris. Sunt autem in karabo ova per tres praegnationis, ot roHnquit fdios suos prio-
menses et deinde ovat ea, et crescunt
:
res.
ova sua cum exeunt sicut vermes. Simi- Animal autem hakarim vocatum, po-
liter autem accidit malachie. Ova autem nit postquam habet fotatom quatuor
karabo sunt rara, et dividuntur quasi in monsium. Karabo aulem ponit ova sua
octo genera, quae conjuncta racemi pi-oe- in locis pctrosis et asperis. Astaco autom
ferunt simihtudinem : et in illa coHectio- ponit ova in locis lenibus ot planis, sed
ne ova majora sunt in medio, minora non generantur in lutosis : propter quod
autem in parte inferiori : et quae minora in mari Ihjcon Graece nominato juxta ci-
sunt, intra ea sunt sicut grana milii :
vitatom Bcrnim vocatam, quod ost phi-
cum autem sunt in ipso animaH^ posita num soHdum, multa astaco generan-
ct
sunt in medio inter caudam ejus et pe- tur, in hyomo quidem ot vore sunt
et
ctus ejus. Similiter autem creatio coo- prope ripas in icstate vero manont in
:

pertoriorum horum animalium est a na- pelago, quan-unt enim lurc aniiualia ali-
tivitate : tesha enim continens oa nasci- quando calorem, et aliquanch» frigus.
tur cum ipsis : et quia stricta sunt coo- Aninuil auteni hatraco dictum ponit iUis
pertoria, idoo non possunt
ova rotinere tomporibus ova, ot ex ilHs saepe genera-
usque ad perfectam completionem. Sed tur karabo, eo quod karabo, sicut dixi-
crescunt aHquantulum oxtra animal sub mus, gusani assiuiihttur. Antcquam au-
cauda ipsius retenta in quibusham tosti- tem impra^gnolur, bouic est carnis post :

cuHs qui sunt in domoslico caudio. Quan- autcm impra^gnationem ot ovationom est
XI 21
322 I). ALH. MAG. ORI). VRMU.
nialii' cariiis : el lioc genus aninialis pilc nidi sui : cL sunl LoL sinml, quod im-
exuit spoliuni lcsta' suu> in vorc, sicuL pb'nL vas majus quam [sit caput fccminae
serpcns et canccr iliivialis, el lioc facil (|u;c impra'yiiatur ex ipsis : et ilfS. ova
sabito post ovorum positioneni. Siniili- lindunlur posl quinquagiiiLa noctes : et
ier auteni facil cancer, cl karabo. Oni- cxit ex cis animal parvum mullipcs, et
nes auteni nioili karal)o sunt multa» via'. ambulat sicut aranea : et ligura mem-
IMakichie autein generatur ex coitu, et broium suorum non saiis distincte adhuc
ova ejus sunt valde alba et cum aliquan- apparet propter parviiateni : sed tamen
to temporc rcmanserint jacentia, efticiun- iola cjus simvi] vidctur forma : et haec
tur sicul ova animalium dui-a' testae, gra- animalia cito corrum])unLur, et muliis
cilia videlicet, et mollia. (iccasionibus, propicr ij)Sorum debiliia-
Animal autcm quod vocatur imiltipes tcm.
vel polipus^ ponit ova sua in lissuris, ITorum auiem omnium diversitatein
aut in re aliqua testca, aut in re pro- gcnerationis iion est possibile scire : quia
funda propter custodiam : et Iroc assimi- experti vix possunt tempora observare
latur fructibus nucis parva', s*cut dictum conccpiionis ct ovaiionis, et cxitus pttllo-
est superius : et iila ova pendent a ca- rum liorum animalium.
 DE ANIMALIBUS
LIBER SEXTUS.
DE NATURA ET ANATOMIA ET GENERATIONE
OVORUM.

TRACTATUS I

De alteratione et diversitate ovorum.

lium loquentes, oportet etiam in isto li-

Lro dclcrminare modum ovantium vola-

tilium, et modum quo ovum mutatur in
animal, et tempora quibus concepta se-

mina in creaturas transmutantur hoc :

CAPUT 1. cnim spccialem requirit determinatio-

nem praeter eam quam jam in prseliabito
libro de potentia generativa animaliuni
fecimus.
Dc dwersi/atc mdorum ci ovonim, el Dicamus igitur, quod cuni eo quod di-
eunim iiumcro, colorc et fi(jura. ximus in lil)ro praiccdcnle, oportct scire
(j[uod (juuMiani aves eoeunt et pullilicant
omni lc)n})ore, si calidas Iiabeant nuiu-
siones, et delicatum ct abundans nutri-
menlum, sicut galliuie, et columbie :

Adhuc autein de generatione anima- (|uoniam gallina ovat toto anno, prajtcr
324 D. ALB. MAG. OUD. PR/ED.

quani iii diiobus inciisihiis ti()|»it<triiin : laiis, s(m1 in fiigidis non ovant nisi se-

et luiu' cliain plnrcs ovahunl, si airueiiut mel. Golumha' auiein ovaut decies iii
cis dno qnjB dixiuius scd plures n^lra-
: aniio, et forle dnodecies, sicnt iii priori

huulur in tropico hieinali propter frij;us aiiie lioc hai)ilo lihro delerniinalum est.

constringeus vias et uuilerias ovornm el Amj)lius auiem major pars avinm

sperniatuui. lu tropico auleui ceslivo, li- ovaiit iiivere, (it sunt quiedam quae uiul-
cet signum humiduni quod esl (ian-
sit ia ovant ova, ct maxime parvae aves : et
cer, lameu propler s[)luerae arctitudinem sunt (pue mulioties ovant, sicut gallina' :

et uimiam nu)raiu radii solaris circa sed oiiiucs fere aves nobis not;e curvo-
idem, exsiccaulur eliam humidilales, ct riim ungiiium qua' rapaccs vocantur,
absciuditnr sperma iu avibns, et aniiiui- siiiii paiicornm ovorum, pra'ter eam quie
libus pluribus : uon euiin habeut \ivj;v- (jra'ce kagandos, Laiine scvelis vocaliir :

uium impetliendi CLchistem eiTectum in et hanc quid(!m Gra'ci vocant tencsim :

corporibus suis, quemadmodum habet lucc eniiu avis intcr omnes habentes un-
homo, quia hiec ccelestia pra?videus, iu gues ciirvos, ovat miilioiies, et puHificat
se prjeveuit frequeuter, et iu aliis, et di- ad miiius qnaier : sed ciiieg et harcoym
spouit corpora iu conlrarium lameu in:
frequenier non ovant in iiido, sed super
tautum prtevalet in hominibus, qnod rainos conjuiictos, et aliqua corpora hu-
muUeres parlurientes in tropico hienuili mida snppouunt ovis. Avis autem quve
vel alio simili frigore hiemis ex ccElesti- Gra>ce darliarcaria, Latine mcroli voca-
bus causato, suut iu periculo vitcC pio- tur : ei esl picus viridis cujus vocem et

pter viaruni constrictionem, et conci- volainm mulinui observaut angures. Si-

pientes circa tropicum aestivum frequen- miliier autciu avis quam obarcham Gra-
ter debiles pariuut propter parvitaituii ci vocant, ovant in foramiue terric quod
spermatis quod conceperunt. Quietkuu faciunt ct constituunt roslris suis : aut
tamen de uumero gallinarum iu aliqui- forie factum inveuiuut. Ista tamen aves
bus regionibus tcmpcratis mulia faciunt uidum aliquando faciuut
in nostra terra
ova ante cubationem, ita forte quod po- in arborum putre-
caveruis antiquarum
nunt quadraginta et amplius ova. Cu- faclarum. Similiter autem animal quod
bantes autem aliquando ova fcecundio- triangel Grwce, et aidones Latinc voca-
res sunt in ovando,quam nou cubanies. tur, facit uidum sicut hiruudines ex luto
Adhuc autem queedam suut gallinae in superiori altitudine arborum, et ponit
quie Adriani regis vocautur, et apiid iios et ordinat nidos cousequentes sibi in

dicuntur gallinse magnse, et suut magni acie, sicut etiam hiruudines faciunt qua
et valde lougi corporis, et abundant in iu superiorihus murorum acies pouunt
Zelandia, Ilollandia, et fere ubique in nidorum suorum. Acom autem qui est
Gcrmauia inferiori, ovant omni di(^ ct picus marinus inter alia nidificantia facit
sunt malorum morum ad pullos suos : niduin intra corpora arhorum in concavi-
siepe euim interficiunt eos : et colores tatc i[)sa, uhi nou timcat de puUis et :

earum sunt apud nos fre-

diversi, sed iiic est picus varius, qui s(do cognomine

quentius sunt albaj multfe tamen etiain

: marimis vocaiur, uoii quod- iu mari ci-
sunt aliorum colorum et puUi earum : hum vcnetur. Cygnus autcm albus qui et
diu jaceut sinc pennis, et quaedam etiam olor vocatur, nidificat in domibus quau-
gallinae domesticee propter abundantem do est doniesticus^ et iii Iapidi])us juxia
pastum ovant bis iu die. Quaecumque aquas : a[)ud nos autem iiidificat in palu-
autem carum multnm ovaut, debilitau- dihus iuter herhas, sicut fere omnis avis
tur ot citius moriuntur. Palumbes auiem aquatica. Aniinal auiem quod radorgm
et turtures et hujusmodi aves, bis ovaut Grace vocatur, et est species qiuedam
in anno in regiouibus calidis vel teinpe- picorum fcrc similis turdo,etIiocetiam in
 LIB. VI DE ANLMALIBUS, TRAGT. I 325

Africa cacalim vocatui', nidilicat supei' est durior, et ex calore aUquantulum cor-
arbores iion altas, sed in ramis terrtu rugata in ovis gaUinarum.
pi-opinquis. Dicit autem
Aristoteles, quod ova lon-
Adhuc autem in ovis avium magna est ga acuti capitis producunt mares avium :

diversitas. Quaedam enim sunt dura, et rotunda autem et habentia in loco acuti
qua>dam sunt mollia facile fractiva, sicut anguli rotunditatem, producunt foeminas.
ova gallinarum, et multaram aliarum Et hoc est falsum omnino, et vitium fuit

avium. Dura autem voco qua? non facilc ex scriptura perversa, et non ex dictis
franguntur propter spissitudinem testa- Philosoplii : propter quod dicit Avicenna,
rum suarum, sicut ova struthionum. Et quod ex rotundis et brevibus ovisprodu-
quiedam ova sunt duorum colorum, ci- cuntur mares, et gaUi : ex longis autem
trinum habenlia interius in substantia et acutis ovis producuntur gaUinae : et
viteUi, etalbum extra, sicut fere omnia hoc concordat cum experientia quam
ova avium apud nos notarum. Quoedam nos in ovis experti sumus, et cum ratio-
autem sunt unius coloris tantum, sicut ne quoniam perfectio virtutis in ovo
:

ova quoruindam reptilium. In quantitate mascuUno aequaUter ambit, et continct

autem vitellorum est diversitas in ovis extrema ejusdem imperfectio in
: sed
avium quoniam citrinum in ovis avium
: f(eminino causa est quare materia difUuit
aquaticarum, sicut in ovis anatum et an- longius a centro calor enim aUerativus :

serum et hujusmodi, fere duplum est ad et maturativus ovi est in ipso ovo, et fo-
citrinum quod est in ovis avium terre- mentum quod parat avis, extrinsecus est
strium, non in aqua,sed in ripa habitan- adminicuhms, quoniam quibusdam
in
tium ita quod comparatio fiat inter ova
: cabdis terris meridionaUbus ponuntur
ejusdem quantitatis, quae etiam sint ova gaUinarum sub terrae superficie, sic-
avium ejusdem quantitatis. ut in ^Egypto /Egyplii enim complent:

Adhuc autem ovadiversantur in colore ova sua ponendo sub timo ad solem : et

testarum qusedam enim sunt albi colo-

: in civitate quae antiquitus vocatur Theo-
ris, sicut ova perdicum, gallinarum, et liarom, fuit (juidam bibulus, qui posuit
columbarum et quaedam
: sunt viridia ova sub culcitra calida, et dixit se posse
declinantia ad citrinitatem, sicut ova continuare potum usque ad exitum ovo-
avium palustrium, sicut anatum, et hu- rum : et hoc probant experimenta, quo-
jusmodi avium et qua?dam sunt picta,
: niam gaUinis volenlibus incubare ova,
sicut ova picarum et cornicum et passe- sua ova ponuntur in vasis caUdis, ct su-
rum et ejus avis quae Latine ineleagridis, perponitur stuppa caUda, et lento cakire

Graece autem melagoydom vocatur, et fovente et non adurente extrahuntur

ova cartbailar, qui Latine iheagridi vo- pulU : et praecipue calore vitaU alicujus
catur. Avis autem ejus qu» (iroece fo- animaUs, sicut si in sinu hominis tenean-
ragdec, Latine autem fasiamis vocatur, tur, aut si forte sub Umo calido ponan-
ova sunt rubea similia fere ovis miivo- tur, aut sub cineril)us lente cah>factis,

rum. aul aUquo hujusmodi.

Amplius aulem ova diversantur in li-
gura quoniam quae(bim sunt acuta, et
:

quaedam sunt lata rotunda, et quaedam

secundum duas extremitates suas habent
utramque liguram, et in his prius exil ab
ave hitum rotundum, quia hoc versum
est exterius, et posterius exit aciituin, cc»

quod hoc versum fuit ad (baphragma

avis propter quod etiam iUa extremitas
:
320 D. ALB. MAO. ORl). PR.4:i).

imiu autom cjus quod diximus est, quod

quando liuditur gallina, inveniuntur ova
sub mirach, et sunt multa simul diversae
quantitatis, fiindata interius supra spon-
dilcs galiiuarum : ct sunt tota ova, licet
sint diversffi (juantitatis citrini coloris.
Uli autem qui dixeruni ova venti esse
superfluitatcm relictam ex ovis generatis
GAPIJT II. pcr coitum, mentiti sunt : quoniam mul-
ta' gallina3 et ansercs et sperverii et co-
lumbse, similiter autem et alitfi aves
ovant sine coitu. Ova autem venti voco
ea, quce in figura et liumiditatibus simi-
litudinem quidem habcnt ovorum, sed
dcficiunt a seminemascufi. Sunt autem
De completione ovoruni ct de gencratione afiquantuhim afiis minora, eo quod
perfecta in ovajitibns anteqi(ani ex- calor seminis mascufi trahit materiam
eant ova. afiquam in ovis completis, quee deest
in istis. Sunt etiam cseteris humidio-
ra aquosa humiditate et insipidiora^
ideo quia deest eis digerens et complens
semen maris : et quando aliquod ovorum
venti ponitur sub gaUina, non alteral)itur
per incubationem, sed albugo remanebit
alba, et vitellum remanebitcitrinum : per
Oportet autem scire, quod spermata quod scitur falsum dixisse Galenus in
omnium avium sunt alba, sicut et alio- eo quod dixit, quod scmen foeminoe coa-
rum omnium animalium : et projicitur gulat in generatione et format, licet mi-
sperma a masculo, et foemina recipit ip- nus coagulet et formet semine maris.
suni, et reponitur in matrice superius Ova autem venti sunt quidem in gallinis,
prope cellam mirach vocatur, et
quae et columbis, pavonibus^ et anseribus,
cum estovo incorporatum et fovetur et accipitribus, et malokarom, hoc est, per-
alteratur in gallina, primo quidem appa- dicibus, et multis aliis avibus, Dicuntur
ret album, et deinde mutatur et fit ru- autem ova venti, eo quod calor ipsa re-
beum, et accipit colorem sanguinis pro- solvere quidem potest in ventum, sed
pter calorem qui digerit ipsum et quan- : non forma:'e in puUum haec tamen ova :

do crescit ovum in gallina, in principio coagulabilia sunt epsesi etoptesi, sed non
quidem incrementi totum non apparet formabilia, sicut diximus : sunt enim
nisi citrinum, ac si sit vitellum quoddam, materia quidem puUi proprio formante
et cum inceperit inspissari substantia ovi destituta, quic est sicut permixtio sper-
et compleri, dividitur substantia alba a matis hemintfi cum sanguine menstruo
citrina, et ponitur citrinum in medio in in animalibus, ex qua materia
caeteris

cibum, et album in circuitu, ut ex ipso omnino generatur

nihil et in tali qui- :

fiat substantiamembrorum radicalium : dem materia non est in potentia aliquid,

et tunc mcmbrana circumducitur foris, eo quod, sicut diximus in Physicis, po-
et circa iUam testa dura et cum sic : tentia fornue quee est in materia, est
completum ovum, exibit ab ave, et
fuerit per forma' et formantis aliquam inchoa-
in descensu ovum quando exit a gallina, tionem. IIa'C igitur dicta sunt de ovis
induratur quasi per congelationem. Sig- venti.
 Un. VI DE AMMAIJFUIS, TRACT. T 327

Quod autem diximus in pradiabitis, tia, quoniam hoc paratur in cibum, et

semon maris mutare et complere ovum non circumditur ei nisi secundina qua
usque ad exitum, proLatur cx lioc quod ditinguitur ab albuginc, et cst res in-
si frangitur ovum completum, invenitur com])leta ad partum nisi circumducatur
semen galli in ovo tres habere proprie- albugo, quse est S|)erma hpmime virtute
tates : in colore enim est albius, quod matricis et testiculorum attractum ad
puritatem suu' demonstrat substantia' : ovi substantiam. Inveniuntur tamen quae-
in sul)stantia autem est multo spissius dam ova venti non habere testam exte-
quam sit alljugo ca^tcra, et boc est ut re- riorem, scd membranam quse est sub
tineat intra se spiritum, et calorem foi- testatantum et hoc contingit, quia talia
:

mantem, ne exbakire de facili possit in : ova humida sunt et aquosa, et non habent
situ autem pertingit per albuginem to- in se sufficienter distinguentem calorem
tam usque ad vitellum, et illi ex parte inter terrestre decoquendum in testam,
acuminis ovi inligitur, ut virtus sua sit et viscosum humidum convertendnm in

quidem in albugine, ex qiia llt pulli sub- membranam, et ideo sola membrana
stantia et pertingit usque ad vitellum, ex contenta ovantur a gallinis. Adjuvat au-
quo lit creaturse cii)us conveniens, quam- tem adhuc cibus humidus aquosi seminis
diu est in testa ovi. Ovum autem venti factivus, sicut in ante habitis diximus.
tali spermate destitutum, omnino caret Talis igitur materia est et natura ovorum
formante et ad speciem deducente, et venti.
non est nisi sicut materia aediricii ad quam Aliquando tamen ex aliis causis cor-
non accidit manus artificis : propter quod rumpuntur humores ovorum, ita quod
etiam quando ova gallinarum ponuntur non egreditur pullus ex ipsis, sicut nec
ad incubandum, adspiciuntur ad solem, ex ovis venti : et hoc fit quadrupliciter
ut videatur an semen oiraWi sit in eis vel in genere : et una quidem causa est cor-
non, et ejiciuntur ea qua' carent galli se- raptus humor albuginis, propter quam
mine. Post incubationem autem septem non obedit formativse deducenti ad spe-
dierum iterum inspiciuntur : et si quod ciem et figuram animalis. Secunda au-
est quod soli exbibitum non est altera- tem causa est corruptio humoris citrini,
tum, ejicitur, quoniam scitur esse ovnra cx quo non potest trahi supplementum
venti et inutile esse ad pullum. Licet et cibus pulli formandi, et ideo desti-
autem diximus ova esse duarum liumidi- tuuntur membra ij»sius. Sed diirerentia
tatum, albuginosae quidem et citriniP : est inter primum et secundum modum,
tamen inveniuntur quaMlam ova venti, in quod in primo quidem modo nihil omni-
quibus non est albugo, et ]ia;^c liunt quan- no formatur per incubationcm, sed to-
do in materia coitus abundant gallina' tum ovum turbatur ct corrumpitur, eo
ex aliquo cibo singulariter materiam quod calor digerens in generatione tunc
coitus operante tunc enim absque ci-
: corrumpit humorem, sicut corrumpitur
trino bumore testa albugini circumduci- humor in apostemate : et ideo multum
tur, et ligura ovi datur et prodiicitur : efficiuntur fcelida lalia ova. In secundo
ovum enim galiinfe mihi transmissum aiitem modo formatiir imperfecte ovum,
pro miracub) ego vidi totum rotundum et inveniuntur quaHlam mend)ra in ipso
sicut sphaera, quod habe])at duas testas, non completa et non conjuncta, sicut in
unam intra aliam, et intra testas albu- animali quod patitur abortum ante com-
ginem aquosam tenuem, et intra sccun- paginationem lineamentorum crcaturce.
dum testam non haljuit uisi alt^ugincm Tertius aulem modus corrujttionis est

tenuem et aquosam, et niliil pcniliis iii ex corruptione secumlinarum ovi, et ex

eo erat de citrino. Non cst autcm visum corriiplione lil(»niiu qiuc extendunlur pcr
fieri ovum venti ex sola citrina siilistan- alluigincm : lunc eiiini corrupta lela qiKC
328 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

conlinct vitcllum, fliiit liumor vitcllinus

in albuj^incm, ct confunditur unus liumor
cum atio, et impcditur ovi foctundilas :

corruptis autem filis corrumpuntur vcnse

ct ncrvi crcatura^ ct chordae, ct impeditur
via nutrimcnti, ct dissolvitur compai;o
dcstructis chordis ct ligamcntis, ct rcma-
ncbit sinc scnsu dcstructis ncrvis. Quar-
tus autcm modus corruplionis est anti- CAPUT lil.

quitas ovi^eo quod tunc cvaporat spiritus

in quo est virtus formativa,et vitelluspon-
dcrc suo pcnctrat alhugincm, et decidit
ad testaminlatere supcrquod jacet ovum.
Ex his igitur causis stcrilia clli-

ciuntur ova completa, sicut sunt ova

venti. Ex secunda autem aliquando con- De lempore quo aves ovant el fovent us-
tingit, quod in corruptione humorum que ad exituni pullorum.
partes ignese comhustte fcruntur ad te-
stam ovi, et respergunt eamdem, et fit

ovum lucens in tenebris sicut quercus

putrcfacta, sicut accidit in ovo quod se
vidisse testatur Avicenna in civitate quse
vocatur Kanetercine in terra Corastem,
et forte multi sunt alii modi corruptionis
ovorum, qui sub istis de facili possunt De tempore autem fcecunditatis ovo-
comprehcndi. rum hoc scicndum cst, quod quando gal-
lina cuhat in sestate, citius fmduntur ova
ad exitum pullorum, quam in hiemc. In
dccem et octo enim diebus fota finduntur
in aestate, ct in viginti quinque fmduntur
fota in hieme : ct hoc attenditur secun-
dum climata calidiora et frigidiora, quo-
niam in calidis citius, in frigidis autem
exeunt tardius.
Attenditur autem in hoc et virtus stella-
rum : quoniam in temporibus sequalitcr
calidis citius cxeunt solo ascendente,
quam solo dcscendentc.
Adhuc autem luna post solis ascensio-
nem crescente citius exeunt, quam ea-
dem descendente; quamvis in aliis omni-
bus paria sint tcmpora.
Amplius autem quando tonitrua fortia
veniunt in hora cubationis, quse non
agunt in sensum et auditum tantum, scd
etiam commovent acrem, ita quod con-
cutiant ova, corrumpuntur tunc ova ex
commotione, et praecipuc si jam in ci»

formati sunt pulli : hoc tamen secundum

 LIB. VI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 329

magis et miniis nocet ovis diversarum tem autumni abundat in eis sicca vento-
avium : sed inter omnes aves magis dici- sitas, et humor quidem concrescit calore

tur nocere ovis corvorum, et ideo viden- venti austrini. Ventositas autem movet

tur anticipare tempus tonitrui, ovando eum, et extendit genitaha et tunc exci- :

et fovendo, quod semper videntur in

ita tatur libido, et prseparatur materia gene-

Martio pullos educere. Videtur autem rationis, et formaturin ova.

haec etiam esse causa, propter quam avis Qusedam autem aves segregatae a ma-
Diomedis, de qua supra diximus, fovet ribus etiam ova venti faciunt in vere,
in hieme, et qusedam avium aliarum. quando recipiunt ventum austrinum ca-
Commotio enim tonitruit turbat })ri3ecipue lore ethumore moventem ad naturam
humida ettenera, et facit in eis disloca- generationis.
tionem et corruptionem, quamvis te- Adhuc autem aliquando ad tactum ma-
slamproptersui subtilitatemnon invenia- nus supra anum, et per confricationem
tur corrumpere. Animalia tamen quae ab excitatur in avibus libido, quoe attrahit
Antiquis vocantur rabara et vuata, hoc materiam conceptus et formatur in ovum
est, se abscondentia, prsecipue educunt venti, sicut ex tactu mulieris in ore vul-
puUos in «state, et minus nocet eis to- vje semen adducitur infoecundum.
nitruus, quam aliis. Et qusedam illorum Aliquando etiam ova, quie ut ova venti
animalium, sicut dicit Avicenna, vocan- concipiuntur, aliquando puUificant, quan-
tur chtjchelinches, quse sunt aves compo- do post conceptum taclumfuerit a semine
sitee ex ansere et struthione, quce etiam gallisive masculi. Gontingitautem etiam
in aestate pullos educunt. ova ex coitu formata et concepta alterari
In omnibus autem avibus fceminai ad sterilitatem ovorum venti, quando
semper magis inveniuntur circa ovorum citrinum ad albumen per evaporationem
custodiam, quam mares queedam tamen : caloris transmutatur. Ova tantum venti
nullo modo custodiunt ea nisi per occul- maxime ex vento concipiuntur in avibus.
tationem, nec inveniuntur fovere ea, sic- Rara enim corpora habent et aerea, et
ut struthio, sed in loco calido ponit ea locum ani per quem concipiunt vento ex-
sub arena, ubipuUi per calorem solisvi- positum propter quod vento etiam mo-
:

vihcantur et exeunt et ideo proverl)ium : ventur ad libidinem, et materiae genei'a-

est, quod « duratur ad ova, quasi non tionis attractionem : sicut ctiam mulie-
sint sua : » haec enim avis exeuntes non res vento austrino vulvas aperienles libi-

pascit filios, quiaper se statim nati come- dine coilus delectantur, et attrahitur eis
dunt, et fomentum matris non valeret eis, menstruum. Fit autem hoc frequenter in
•
quia fere est sine plumis, et corpus pulli avibus propter volatum et continuum

operiri non posset, et si operiret ipsum, cauda? motum, propter quem ctiani at-
pondere corporis gravaret, Quod autem trahitur semen ad matrices earum. FcEmi-
dicitur visu fovere ova sua struthio, fa- nte enim avium testiculos liabent super
bula est falsa : quoniam nihil cubat vi- caudam, et in exteriori corporis, sed ma-
su, sed forte raro incubans ad ipsa ads[)i- res hal)ent interius in loco ubi aliis anima-
cit propter custodiam, et ex hoc vulgus libus siti sunt renes.
imperitum puta quod visu foveat. autem veteres pran-ipue ovant
(lallinse

Amplius autem animalia inlhitiva quse in [)rincipio veris, eo quod tunc calido

inflatione et ventositate quadam ova con- humido frigiditas complexionis earum

cipiunt, et ideo inflativa dicuntur, et Grie- temperalur. Gallinai autem juvenes ovant
ce vocatur zacoric, maxime ova venti in ;estate, quando supertluus humor ex-

concipiunt in autummo flante vento au- siccatur in eis. Ovant autem etiam in au-
strino : hic enim apcrit cor[)ora avium, tumno.
et humectat et fa^cundat. El tempore au- Adliuc aulem minoris sunt quantitatis
330 I). Al.li. MAG. ORD. PR/I^J).

ova gallinarum juvcmnu (jutiui auti(jua- coiicipiunt, sicut pcrdices cx semine va-
riim, |)r(Ji)l('r nulriuieuluui (juod iu juvc- porahiUlcrtransfuso a marc in fauninam:
nihus maximc Iransit in sul)slauliam cor- propt(!r quod aliquando cum fcemina ver-
poris. tit anum ad masculum, et flaverit ventus
Adhuc auicm gallina umllum ovans a mare ad hrminam, dicuutur concipere:
ct non cuhaus ova, inhiinalur IVcqucutcr cgo taiucn non crc(h) quod illa conceptio
ct moritur, co quod n(jn ahsliahitur ah hccundet, nisi fortc ad ovum ct non ad
ovaiido,ct cx ipsa pcr nimia ova cduciUir puUum : scd ad puUum cxigilur recejitio
sidijectum vitic. Ea autcmqua3 cuhat, iu- scininis in corporali humorc transfusi.
firmatur qiiidcm ex aHcctu pullorum, Quidametiamprohantes, quod evaporati-
quod ostendit acumcn vocis scd tamcn : vum semenpcrdixmas transfundat,dicunt
sanatur per rcstitutioncm humidi vitalis fcetorcmexcitari aperdicihus temporeooi-
in ipsa, ex eo quod intcrim nou ovat. tus ex vapore seminis trausfusi,quod va-
Adhuc autcm galHna jiost coitum cx- porabiUter transfuudi dicunt. Scd hoc non
cutit sc cum liorripilationc, eo quod in cst signuin nisi faUax quod inducunt. Om-
concupisccntia trausit pcr eam vapor fa- ne cnim animal fcctct post coiturn, et prce-
cicns cxtcnsiones et aliccs in ea, sicut in cipuchcmina : othoc contingit ideo, quia
hominc quaudo hinguct desidcrio coitus : calor coitus cducit humidum, et muUum
quia concupisccntiapcrtingit ad sensihilia corrumpit de ipso : et iUc humor corrup-

coitus, ct tunc confricando se seepe pa- tus est, qui fcetet : et ideo foetor iUe est
lcam accipit in ore et rcponit quasi nidum in gcnitaUbus, quse vaporosa sunt mem-
componcns ct cadem cst c.iusa dc oscu-
: bra, et est sinnUs foetori sudoris, sed acu-
lo avium, quoniam non osculantur, scd tior est in tanto quatum humidum semi-
vapore libidinis excitato ante completum nale subtiUus cst humorc sudoris ex par-
motum coitus confricant se faciendo sihi te passivi,ct in tanto quantum calor coitus
etauoendo coitus deh^ctationcm ct hoc :
acutior est calore sudantis ex parte activi.
o
idem faciunt ctiam quando ovant, eo Experta etiam probant non esse verum
quod tunc semen interius tangit nervos quod iuductum est, quia perdices clome-
et delectat. Sicut etiam mulier praegnans sticas jam vidimus coeuntes sicut co-
plus delectatur in coitu quam illa quiB eunt avcs.
non est impraegnata, propterea quod se- Adhuc autem vaporabiUs exhalatio se-
mcn couceptum movet nervos, et ideo minis nou habet motum ad matricem
quterit confricationem : ct idco galliuai fcpmiuffi, sed potius dilatationis quando
sedentes in nido sicpc rostr(j convcrtunt cxliahat a gaUo perdicis, sicut ct aUa va-
paleas, et similiterfaciunt aliic avcs. Hac porahiUter cxhalantia ex aUquo.
etiam dc causa columhai quae calidiorcs
sunt, tcmpore liliidinis incurvant caudam
ad tcrram, et traliunt eaiu supra tcrram, et

ideo moventur ad invicem masculus et fcc-

mina. Anseresautemetanatestempore li-

hidinis natant in aquam, eo quod frigidse

sunt aves, et evaporaret ab cis calor coi-

tus, si non restringeretur aquse frigidita-

te : cujus signum cst, quia homo sur-
gens et exponens se frigori, fortius mo-
vetur adlibidiucm ad muUerem accedcns,
quam illc qui in cah)rc jacuit juxta mu-
liercm.
Adhuc aulcm multtC aves valde leviter
 LIB. VI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 331

ovi venti in matrice, aut in parte, aut in

toto prseter pellem et testamcompletam :

tunc enim sociatur ei, et foecundat to-

tum ovum, et immutat etiam hoc ovum
citius secundum quod magis vel minus
materiam in matrice prseparatam invenit.
Aliter enim est de avibus, et aliter de
animalibus. Avesenim aliquando retinent
CAPIJT TV. intra se materiam ovorum diutius, et ali-
quando emittunt tardius : et hoc apparet
in avibus quibus auferuntur ova, illi»

enim post modicum ovant alia, que reti-

nerent si ova priora eis ablata non fuis-
sent : et probabile est^ quod coitus quem
iterant amissis ovis, ad hoc cooperetur :

De tempore completiotus ovorum, et de sed tamen nisi haberent quasi in tliesauro

anatomia eorum et mutatione in for- ovorum materiam, non ita cito ovarent
matio)ie puUi. post amissionem ovorum et quando :

non amittunt ea, non coeunt et ideo :

non complentur, et forte consumitur

materia eorum por calorem famis et ca-
bjrem naturalem.
Fceminse autem pavonum et columba-
rum plurium aliarum osculantur se
et
ante coitum proptcr libidinem, ut citius
Genera auteni pulloruni diversantur pruritum inducant per confricationem,
secundum tempus cubationis, et anato- ut saepius diximus et in tempore libidi-
:

miam ovorum. Ovum enim gallinse se- nis aliquando ftemina saltat super fuemi-
cundum quod a semine galli concipitur, nam, quando deest ei mas, sed non con-
al) undccimo die seminis concepti com- cipit ex lioc ovum foecundum, sed potius
pletur in (|uantitate et figura ad emissio- ovumventi, eo quod per confricationem
nem ovi, ut frequentius. Contingit tamen sola substantia materialis ovi ad nuitri-
in galiinis duplex uvi conceptus, Llnus cem congregatur sed quando osculatur
:

quidem cst a semine galli quod primum marem, tunc post modicum excitata li-
intra matricem concipitur, ct attraliit bidine mas ascendit supra fceminam, et
materiam ovi, et fornuit eam sicut se- : coit, et fcecundat ova ipsius. Sed tamen

men gressibiliumgenerantium sibi si- pavonis foemina et columbae in hoc ha-

mile, attrabit materiam conceptus et ille : bent dilTerentiam, quoniam mas colom-
conceptus formatur et perficitur ad ovi bus utitur ad coitum columba tempore
pcrfectionem ut frcquentius in diebus quo fovet ova, et quamdiu parvuli sunt
undecim. In gallina tamen juvene citius columbi pavo autem mas etiam tenqiore
:

completur quam in antiquis et in cli- : quo fovct ova, utilur ea ad coitum et :

mate calido citius quam in frigido : et ideo loium in quo cubat pavo foenHua
in ca quae utitui- nutrimento calido, (juam ova sua, abscon(bt a pavone quia :

in ca quae utitur nutrimento frigido : et coeundo super eaiu frangit ova. Dixit
sic est de aliis accidentibus consid(!ran- tamen mihi ((uidam vable experlus circa
dum, quie complexiones variant gallina- pavones, quod ex zelo pavonis contingil
rum. Alius autem est conceplus, qiumdo friictura ovorum pugnant cuim tunc
:

sperma galli receptum, invcnit matci-iam pavo cl |)a\a pro incubatifme ovorum ex
332 D. Al.n. MAG. ORD. PR/RD.
iiiniia ovoruin dilcclionc : sicnl ctiani pro ra lit in supcriori pai't(! ovi vcrsus acu-
pullis duccndis pugnanl i;rus niasculus c( iniMi iibi lormatiir caput et rostrum avis
grus tVrmina quod vidinius oculis
: ila ct ubi [»ost(|uam asccndit citrinum, ap-
noslris grucni marom
dejiccrc fccminam paret in albo ovi quasi gutta sanguinis :

irrucm, ct occiderc rostro undccim vulne- ct illa gutta sanguinis primitus inter
ribus sibi datis, co quod pullos abstraxit membra formatur in cor avis, quod sta-
a marc ne sequerentur cum et hoc ac- : tim ut formatur, spiritu plenum est ex
cidit in Colonia, ul)i sunl grucs domesti- calorc digcrcnte et formante humidum,
cae pullilicantcs. in quo spiritu vchit sc virtus formativa
Gencratio autcm pullorum quantum in forniationem alioruin membrorum ex
ad ipsam ovi transmutationcm et ana- corde, qui exitus spiritus a cordc non
tomiam est ferc sccundum unum modum lit nisi per motum cordis secundum sy-
in omnibus avibus niagnis et parvis. Et stolcm ct diastolem: ct ideo tunc cor mo-
hoc ostendemus in ovis magis notis quie vetur : sed a principio tunc est lcntus
sunt ova gallinarum, de quibus scien- motus cjus propter niultum humidum
dum quod habent tres pelliculas uni-
est, quod est in ipso, quod cito a calorc vinci
versales, quarum una est quae extcrius non potest. Motus autem hic relinquit
conjungitur testoe, quse fere est sicut du- supponens animam scnsil)ilem licet :

ra matcr in capitc liominis et altera est :

non tunc insit ut actus corporis organici
intra istam quoe continet albuginem, pmehabiti, sed sicut artifcx in artificialo
qua3 est sicut pia mater cerebri humani facicns et instituens organa, in quibus
et lioc apparet in ovis antiquis, qute re- expleat vitic potentias. Dc hoc tamen in
scderunt aliquantuluni a testa rctracta : sequentibus cuni dc generalione honiinis
in liis cnim oculo apparcnt prsedictae agctur, erit aptior locus inquircndi.
pelliculce. Tertia vero est, quoe includit A gutta autem sanguinis ex qua cor
vitellum ovi. formatur, exeunt duse vise quasi venales
In gallinis igitur postquam ova cuba- et pulsatiles : ct cst in eis sanguis purior,
verunt per trcs dies, statim apparet ovi ex quo formando sunt membra principa-
ad formam pulli mutatio : tamen in ma- lia, sicut hepar, et pulmo, et talia : et
joribus avibus erit hoc post plures dies : illse primo sunt valde parvse, et cre-
vioe
et in minoribus avibus quam sint galli- scunt continue, ita quod extendcntur ad

nae, erit hoc post pauciores dies, propor- telas illas exteriores, qua> totam includunt

tionahter pensata quantitate. In spatio ovi materiam, et ibi incipiunt ramilicari

enim dierum trium in gallinis ascendit divisione multa sed una major earum :

citrinum oviversus acumen ovi, eo quod apparet in tcla quae includit ovi albugi-
ibi est major calor et vis spermatis et :
nem cnim albugo valde cst alba, et
: illa

trahit ad semateriam cibalem undc acci- per venae illius virtutem mutalur quasi in
pit supplementum carnis, quam ponit palearem colorem ct tunc via de qua :

inter nervos et venas sicut supplemen-

: diximus, proccdit ad locum in quo for-
tum accipit virtus formativa quae est in matur caput pulli, portans illuc virtutem
spermatibus animalium generantium sibi et puriorem materiam, cx quibus caput
similia, ex sanguine mcnstruo : propter formatur, et cerebrum quod est medulla
quod etiam caro materialis est, quse in- capitis, et in formatione capitis forman-
fluit et effluit pcr augmentum et dimi- tur etiam oculi : et quia sunt ex humido
nutionem et pinguedinem ct maciem. aqueo quod vix complctur calore primo,
Sic autem ascondcnte citrino ad acumen sunt valdc magni turgcntcs ante caput
ovi,continuo ascendit tractum ad illum pulli, ct postea a motlico tempore rcsi-
locum ovi, ubi apparet fissura in testa, dent aliquantulum et dctui'gent diminuti
quando egreditur pullus : hajc cnim fissu- propter caloris digestioncm : et hoc totum
 LIB. VI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 333

operatur virtus vecta per viani quee di- ca oculi, emanat ex eis humiditas alba
recta ad capul, separatur et ramificatur frigida vahh^ et aquea : et nihil duritiei

a vena continente telam albu^jjinis et : vel glandulositatis invenitur in illa, eo

hujus signum est, quod qui frangit ovuni quod non adhucadunati fuerint Immorcs
in illo tempore, inveniet caput apparere oculi. Sed intcriora instrumenta visce-

in huniore ovi, absque omnibus aliis in- rum in illo tempore manifesta sunt in
ferioribus membris. Prius enim in for- puUo et tunc apparent etiam viffi vena-
:

matione pulliapparent partes superiores, les, quse extenduntur a corde ad oculos

eo quod sunt spirituales et nobiliores fa- per telas capitis, et illae habent quosdam
ctffi exsubtiliori parte ovi, in qua magis ramos, qui se extendunt ad citrinum, ex
potuit vis formativa : et tunc hoc facto quibus nutrimentum asportatur oculo-
iinaduarum viarum dc quibus diximus, rum : inhoc tempore citrinum est ma-
et

quod a corde oriuntur, ramilicatur in gis humidumetliquidum, quam sit quan-

duo et una quidem pars ejus vadit ad

: do est in esse naturali ante cubationem :

spiritualia quae cor continent, et dividi- et hoc ideo fit, ut aptius j)ossit flucre

tur in eis portans in eis pulsum et subti- pcr subtiles vias venarum et tunc mul- :

lem sanguinem, ex quo puhiio et spiri- tum ramilicantur vense, et qusedam earum
tuaha formantur et aha extenditur per: vadunt ad telam quae conlinet totum
diaphragma, et in extremitate sua clau- puUum, et qutedam etiam vadunt ad hu-
dit in se citrinum ovi : et circa illud for- miditatem albuginis quae est inter duas
mat hepar, et stomachum : et idco isfa telas dictas : et quidem crcscente puUo
dicitur habere vicem umbiHci in aninia- paulatim et paulatim dividitur citrinum,
quoniam per ilhim trahitur nutri-
libus, unapars ejus sursum in nulrimen-
et erit
mentum in supplementum carnis, quae tum superiorum, et alia deorsum ad nu-
formatur in corpore avis : principium trimentum inferiorum in intermedio au- :

enim generationis radicahum memhro- tem duorum citrinorum est alba humidi-
rum pulU est ex albugine sed cibus un- : tas, quae est radicalis humiditas membro-
de fit caro supplens vacuitates, est ex vi- rum in intermedio formandorum,
illo

tello : et quando sic perlransierint de- Similiter autem sub quod nutrit
citrino
cem dies a principio cubationis in qui- interiora, descendit albus humor, qui est
bus hujusmodi liunt dislinctiones mcm- sicut prior humor ovi, qui cst radicalis
brorum, erit puUus compkUe Uneatus in inferioribus membris : et cum transeunt
omnil)us membris suis : Ucet adhuc mem- decem dies a perfecta pulU formationede
bra sua sint hunnda moUia : sed tameii qua diximus, erit inferius in corpore
omnes ejus partes apparent manifeste si puUi totum album, et de eodcm album
frangatur ovum : et caput suum tunc est paucum spissum quoddam declinans ver-
secundum apparentiam majus toto cor- sus citrinum, per quod sugitur nutrimen-
pore, eoquod humidum meduUare cere- tum, quidem est formatio pulli.
ct haec
bri adhuc non rcsedit propter quod : Situs autem tcdarum est sccundum
etiam in infantibus honunum capita etiam istiim modum quem dicenms. Prima
post generationcm sunl aperta, doncc ex- quidem tela, quae quidem non est testa,
siccatum fuerit pauhitim cerebrum : et sed quasi dura inatcr defeiulcns su])stan-
ineodem tempore ocuU puUinon hal)cnt tiam ovi a testa, est in posteriori parte
visum aliquem, eo quod non adhuc coa- ovi inl<'rius, el per circuituni contingens
dunatum est in eis humidum et si quis : testam. /Vlia autem quae est sub ista sicut
discooperucrit a tela palpebnie oculos in pia matcr, habet inlra se albam rem lin-
illo tempore, inveniet oculos nigros ma- midam, ex qua fiunt substantiie radica-
gnos, ita quod quantitatom iabiB aujuant, Ics nuMiibrorum [tulli ; ct i[)sa in gcnera-
vel forte excedunt et si fraiigalur tuni-
: tionc csl quasi secuiulina contincns lotum
334 1). ALIi. MA(i. Oni). PR^J).

pulluru. Inter tiihun auli^iu et tclaui, ost tuiu iu isto tomj)oro : et isto tempore
huinor iudi^^-ostus qui rcjicitur iu foruia- piihus omittot supcirlluitatem vahb^ lui-
tiouc pulli : et tcla iutcrior scparat piil- mi(huu exlra duas telas de quibus dixi-
him ab humido illo, quia iu ipso impe- mus, |)er foramou iuterioris telae versus

diretur h^ruiatio ct completio ipsius : et auum ])ulli factuui. iMiquaudo autem ah-

post istas ainbas tolas invenitur citriuum quod j)arvum superUuum ojiciendum re-
in tehi quadam sub pullo infcrius, sicut tiuotur in ejus intcriori sub tela interiori:

versus naturaha pulH, remotum a spiri- et est illa superlluitas alba et tenuis et

tuahbus ipsius partibus et sicut diximus : iutus et cxtra.

suporius, cih'iuuiu iUud vadit ad tohuu (lum aulcm comj)lctus est pullus, pii-

continentem puUum. Etista omuia sunt mo quidcm cilrinum est multum, et ap-
intra teham exteriorem, qua^ sicut dura paret etiam in oxitii pulli in ventre ejus
mator est : et cum his liumidum quod umltum citrinum, ot postca efficitur pau-
est sicut virtus, quod rcjicitur et tenetur cum : ct cum tempus processerit et per-
intra duas telas exteriores usque ad cxi- fecto corroboratur puUus, dissolvitur to-
tum puhi. Post iUud enim humidum ost tum citrinum, ita quod nihil apparet de
aha teha vice pia) matris et secundin;o, ij)so. Si quis enim pullo jam comj)leto et

quasi ipsa intcndat separare puhum al) pcrfecto findat testam, et findat etiam in-
humido
iho rehcto et rejecto : et sub isto testinum quod vicinatur citrino puUi, et
humido quod in sc continct haec tela, iu- venam quae est vico umbilici, in ventre
venitur citrinum coopertum iu aha teha ad quidem vense inferius in quo ambit citri-

quod extenditur uml)ihcus a coide, sicut uum, iuvcniet adhuc aliquid de citrino,
diximus. In vigesimo autem die complc- sed residuum jam dissolutum est. Ante
tam habet vitam puhus et si moveatur : tempus autem illud pullus in ovo ost
ovum, quasi auditur intorius fistula et si- quasi dormiens propter multum humi-
bilus pulh. Si autem frangatur ovum in- dum capitis ejus et tremunt oculi ejus,
:

tra decimum diem formationis puhi, in- 00 quod uon adunatum habet visum et :

venitur caput ejus super crus dextrum non vociferat propter debilitatem et mol-
ipsius, et supra mirach complicatum, et htiem organorum suorum sed in suis :

alse ejus comphcata^ super caput ipsius : oculis et in suo corde proptcr A^enas pul-
et in isto tempore tela exterior est sicut santes invenitur ampuUa olevata et de-
corium quoddampositum supra tclam in- pressa a spiritu pulsante quasi sit anhe-
tcriorem qUcO scquitur eam, ad quam su- lans.
perius diximus extendi unam duarum Iste igitur est modus generationis
venarum a cordo ramificatarum : ct ista pulli.Multa tamcn sunt ova non quidem
tela quge est post exteriorem, est in qua venti, sed coitus, infoecunda, ex quibus
invenitur pullus. nihil generatur, sicut in antecedentibus
Adhuc autem apparot eliam teha alia diximus et quando illa ova cubat galli-
:

simihs corio mcmbranali, quae continct na, non pulhficant omnino et similiter :

citrinum, ad quam diximus aham venam est in aliis avibus sccundum proportio-
cordis extcndi. In isto euim tempore quod nem ad ova gallinarum. Apparet autem
est formationi deputatum, venit um])ih- hoc prsecipue iu columbis, in quibus sse-
cus ex partc exteriori istius tortite telai pc iuvenitur alterum ovorum non pulli-
extensus a corde ad corcon, quod est tcla ficare : cum tamen columbse multum
membranahs ; et pars ejusdem vense qua^ coeant.
est vicc umbihci, apparet quasi continua-
ta cum puUo apud intestinum involutum
gracile, quodest sub stomacho,per quod
sugitur quasi per mesaraicas nutrimen-
 LTB. VI DE ANlMyVLlBUS, TRACT. I 335

in terra noslra apparuil pulliis anseris,

qui duplicis fuit eorporis, et habebat duo
capita et quatuor pedes, et quatuor alas :

et conjunctio fuit in d(U'so, ac si esset

dorsum ununi : et quocumque vertere-
tur, erat ac si anser unus alterum porta-
ret in dorso, ita quod dorsa verterent ad
se invicem : quod accidit ex ruptura se-
CAPUT V. cundina^ quse distinguere debuit unam
gemmam ovi ab altera parte dorsi : et

omnia alia membra erant integra, ct sal-

va, eo quod in formatione avis in ovo
membra capitis et pedum et alaruni con-
vertuntur ante et non ad dorsum. Quse-
daiu autem gallinge habent quasi in pro-
De gemelUs ovorinn, et de numero ovo- prietate naturali facere hujusmodi ova
rum diversaruni avium. prsecipue gal- duplicium gemmarum : et illee sunt qute
Unai, et columbse. habent matrices longas et hirgas, quse
moventur in receptionc scnunis galli.
Motus enim matricis facit spermatis di-
visionem et tunc aut duo ova, aut unum
:

duphcis gemmse concipiunt. Sic igiturso

habet de ovis galUnarum.
Omnes auteni aves qute vicinantur
naturcC columbarum, sicut columba,
Inveniuntur autem ova avium e quibus turtur, palumbae, et columba' quse ca-

exeunt gemelh, eo quod duas habeant vernarum dicuntur et nigrse sunt aliquan-
gemmas duo citrina, inter quaj est te-
et tuluni et in arboribus hal)ilant, non
Sunt enim gaUina^ qusedam,
la subtihs. ovant nisi duo ova, et raro tria sed ter-

qusequasifaciuntovagemelhna,itaquod lium frequenter corrumpitur. Turtures

inventa est apud IMacedones gallina qua3 autem ct palumbte ovant bis in vere et :

decem octo fecit ova et quando cubavit

:
si corrumpantur aut auferantur aliquan-

ea, ex quolibel eorum exiverunt duo th)ova secunda, tertio aliquando ovant.
quod sex et triginta produxit
pulli, ita ^'^1 autem genera columbarum ovant
puUos ex decem et octo ovis. Et unus nmltolies in anno, sicut diximus supe-

quidem gemellorum ovi frequenter est i'ius.

parvus, et alter magnus et pcrfectus et :

Amplius autem major pars generum
multotics contingit parvum monstruo- avium ovare incipiunt post setatem unius
sum fieri, vel utrumque minor autcm :
anni columba tamen nata in Aprih vcl
:

gemellorum fit monstruosus, eo quod antc incipit ovarc in autumno ejusdem

virtus spermatis majoris fortius trahens anni, si fuerit locus calidus, et copiosa
corrumpU secundinas ejus,et aUquid for- habuerit pascua. Nec est avis qua> pul-
tc materia? trahit ad seipsum. Cujus si- lihcet sine ovis, licet aliquando non vi-

gnum est, quia frequcnter in aliquo deantur ova quarumdani avium : aut

membro delicUminor gemellorum. Uter- forte propter occultationem, aul forte

quc autem monstruosus efficitur, quando proplcr paucitatem carum. Columhoe au-
utraque trahcndo dislocationem materiae tem ut freciuenlius sinml pullificant ma-
facit in utroque : ex hoc enim contingit rem et IVeminam et quando ovant pri- :

dispositio inordinatamembrorum. Et jam mo, ut frequentius ovaiU ovum mascu-

336 D. ALr3. MAG. ORD. PR^D.
linuin, el scqucnli (lic ftrmininum ct ; complct pullos, oval ileriim, ila quod
quando cxcunt ova, ul Ircqucntius pri- inlei- unam ovationem ct aliam sunt tri-
iMo (lic cxil masculinum, ct sc(jucnti dic ginla dics quia alitcr non posset ovare
:

fccmininum, vcl citius, scd lamcn posl singulis mensibus, sicut superius deter-
masculinum propter calorem majorem minalum est.
qui est in masculino quam in fccminino.
Adhuc autem columbus cubat ova dc
die frcquentius, ct foemina de nocte. Et
prinmm quidem ovum in ulero comple-
tur in septcm diebus, et postca fovetur
per quatuordecim dies, qui sunt dies vi-
ginti et unus : ct tunc finditur ovum, et
autcm ovi primo
exit puilus. In lissura
quidem columba parvula in ovo existens CAPUT VL
penetrat testam antcriori rostri sui, ita

quod tcsta ibi clcvalur ad quantitatem

grani tritici, et posteadividit cam in duo,
et exit pullus. Postquam autcm exiverint
mas et foemina, parcntes calefaciunt cos
simul divisis temporibus sed tamcn foe- :

mina magis sollicita estde eis quam mas, Dc cuhatione cl solliciliidine fiHorinn
sicut et in omnibus aliis animalibus. avium rapacium et aliaruni.
Columba' autcm aliquando ovant dccies
in anno, ct aliquando cubant undecies,
et aliquando duodccies in calidis locis,
sicutcst yEgyptus : et de boc diximus sa-
tis in antehabitis. Masculus autem colum-
ba' frcquentius coit post unum annum.
Aliqui tamen dixerunt turtures et colum-
bas nigrescentes, quee vehicse dicuntur, Vultur autcm qui Graece haraham vo-
coire post tres menses : sed boc rarissi- catur, nidificat super montes ad quos
me contingit, ct in his solum quse ante vix ascendcre potest bomo : et qutcrunt
tempus vernum vcl in principio veris rupes silicuni phinorum parictum allis-
procreantur. Communiter eliam tcmpus simorum, ct in foraminibus illorum altis
imprsegnationis in generibus coknnba} nidilicant. Et simililer faciunt herodii ct
similibus cst quatuordecim dicbus a pri- falconum genera ct aquilarum. Et idco
ma ovi conceptionc usquc ad complc- dicit Aristoteles, quodnumquam invcni-
tam ovationcm am])orum ovorum : ct tur nidus vulturis : sed hoc non est ve-
cubant tunc pcr dies quaiuordccim, ct rum in terra noslra, in qua sgppissime
pullicomplcntur ab exitu ab ovo usquc multi nidi invcniuntureorum. Pulli etiam
ad complctioncm alarum et volatus in juvenes hujus avis raro inveniuntur pro-
quatuordecim diebus, quod cxtunc ita pier eamdem causam. Propter quod
difliculter capiuntur. Dicunt autem qui- etiam Arotinius Pocia asserit, quod vul-
dam columbas cavernales qua3 nigriores tur in Grsecia non pullilicat, sed quod
sunt et minores omnibus columbis, vi- vcnit ab alia tcrra rcmota : et hujus si-
vcre per quadraginta annos. Sed com- gnum dicit esse, quod nemo umquam in
pertum est apud nos columbam vivere Graecia vidit pullos ejus, licet multi an-
pcr viginti annos : et raro vivit ultra tiqui vultures in Graecia saBjie apparcant.
hoc tcmpus. Columba autem quando Est autem avis hsec infausta scqucns
 LIB. VI DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 337

excrcilus quanJo strages futura est in eis ethoc apud nos, ubi tamen in montibus
aut pestilentia. Et hujus causam dicunt plurima sunt genera aquilarum, num-
esse odoratum hujus avis sicut nos in : quam nisi quod rumor
potuit experiri,
aliis scientiae naturalis in libro secundo communis quod aquila quosdam eji-
est,

de Anima determinavimus : nec hic re- ciat, et alia quaedam parva aquila et ni-

petere oportet. Hujustamen causam sciro gra ejectos nutriat quando invenit eos :

diflicile est : jam experimento com-

licet et cum nutriti sunt ab ea ita quod volare

pertum sit, quod iHa avis sua congrega- possunt, devorant alumnos suos.
tione post exercitum stragem indicat fu- Aquila autem per triginta dios ova cu-
turam.Nonenimprovidentiafuturorum in bare dicitur. Hoc enim tompus commune
ave est ista sed si quidest, oportet quod
: ovorum omnium fere ma-
est cubationis

sit ab odoratu, aut ex instinctu stellarurn. gnarum avium rapacium. Mediarum au-
Divinitatem enim quam huic avi attri- tom tempus cubationis est viginti dies,
buunt augures, difficile est investigare. sicut milvi, ot accipitris, ct Iiujusmodi
Si quidtamen est talium inhacet in csete- avium. Similiter autem aves magnse non
ris avibus, in scientia augurum est in- rapaces cubanttriginta dies, ut anser, et

quirendum. cygnus. Quoddam autem genus accipi-

Vultur autem duo facit ova : quia plu- tris,quod Arabice «z^ca/jmem, Latine au-
ra nutrire non posset. Et est commune tem acciemer vocatur, ut froquentius non
fere omnibus avibus rapacibus, et omni- ovat nisi duo ova, et forto puUificat bis,
bus quae carnes comedunt semol in anno ita quod faciet puUos somel duos, et
facere puUos pneter liirundines, quse so- semcl unum in eodem anno. Avis autem
la^ inter comedentes carnes, bis pulli- rapax quoe GrfBce agnlveos, Latine au-
ficant in anno. Et hoc dicuntur habere tem egonus vel egetinus vocatur, et est

proprium puUi hirundinum, quod si quis quoddam genus accipitris, aliquando pul-
perforaverit oculos eorum antequam ape- lificat quatuor puUos. Corvus autem ni-
riant eos, oculi iterum revertuntur et ger numquam puUilicat duos tantum,
consolidantur. sed semper plures, et cubat ova viginti
Genus autem aquilarum ponit tria diebus : et cum omnos pascore non pot-
ova sed ut frequenter non extrahit
: nisi est, ejicit aliquos. Aves onim magnte
a duobus pullos, secundum quod dicit quse pullificant simul multos filios, ex
Melissus in libro suo Animalium. Ilic consuetudine cjiciunt aliquos, sicut cico-
enim dicit, quod si extrahat ex tertio, nia\
ejicit ipsum a nido et hoc jam comper- : Amplius autem genera aquilarum non
tum est ab aucupibus, quod aquila tres eodem modo nutriunt pullos, scd ut fre-
pullos habuit, et ejicit tertium a nido suo, quentius aves magnse habentos caudas
eo quod graviter cubat et Gu- cil)at tros. albas gravantur magis in cibando pullos
jus causam quidam dicunt esse, quod in suos, et citius separantur ab eis : et quse
tantum dobilitatur cubando, quod non habent caudam nigram, iovius cibant
potost venari puUos aliarum avium, quod quod communius habent nu-
pullos, 00
sufliciant tribus, sod vix potest procurare trimentum. Omnes autem curvorum un-
duos ex eis : incurvantur enim tunc un- guium rapaces quaudo vidont pullos
gues sui, ita quod ipsis parum raporo suos posse volaro, ejiciunt oos a so, per-
potest : et albescunt aiio suse : et ex hoc cutiendo alis, et cogendo exire dc nido,
gravatur nimis ad procurandum cibos tot ot quando pulli completi sunt, non am-
filiis. Et quod mirabile videtur, avis quoe plius sollicitaiitur de eis, sod polius strin-
Grsece kabim, Arabice autom cekar vo- gunt ois rostrum et consolidant ot oji-
catur, quam Avicenna vocat kabin, acci- ciunt. AvicoMua tamon dicit, (juod uati
pit filium aquila? ojeclum, et nutrit eum : adhuc so([uuiilur [larenlos, ot parentos
XI 22
338 D. ALB. MAG. OHl). Pltiiil).

^ugiuiit cos, quod aliquando laui lu^icMi- gilant dc suis pullis magno tempore post-

tcs parcutcs quam inscquculcs lilii, si- qiiam cvolaveriut dc nido : volat enini

nuil ciuluut iu rctia aucupum. IJixcrunt Luni eis ct dat cis cibum : ct simihtcr fa-

cliaui aliqui cxpcrti, vit dicit Aviccnua, cit h'rc omne genus avium corvini gene-

quod aliquando moraulur volando cum ris, sicut cocix ct monedula ct plura aha

parcutibus duobus aunis, ct in unum gcnera avium his simiha. Cocix autem

pra^dantur. Scd quod mihi dixerunt au- Latine vocatur avis, quce majoris est

cupes, ct quod sum cxpcrtus, cst, quod quautilatis quam cornix, ct habet ro-
accipitres quos vocauius austures, ct slrumuiagnum ct ahjum juxla caput, ubi

spcrvcrii pullos suos volantes cibant fere sunt narcs, ct non ctjuicdit carnes et :

per unum mensem, et postcaa retrahunt hanc quidam (/raculumwociml. Inhngua

se ab eis, et doceut eos caperc aves, sic vcro Germanica touch vocatur.
quod parcntes deferunt cis aves vivas Est autem quoddam genus avium com-
et dimittuntcoram eis, et incitant hlios positum ex duobus avium generibus, sic-
ad capiendum et postquam perfecti
: ut gugulus major, et guguius minor.
sunt volatus ad capicudum, tunc absti- Major cuim gugulus componitur ex as-
ncnt ab eis. Aquilai autem terrffi nostric ture et palumba quoniam rostrum et
:

non cibant hlios suos, nisi in nido suo ungucs ct pedes habet similes palumbo :

et postea educunt adprsedam, ct commu- et cseterum corpus simile est asturi, nisi
niter prsedantur cum parentibus, et mo- quod varictas pcnnarum in gugulo habct
dicum abstincnt ab eis parentes, Scd fal- maculas nigras quasi rotundas : in asture
cones cibant hlios suos in nido, ct cum autem sunt hneae nigrae : et in volatu
volare possunt, educunt ad praedam et : etiam assimilatur asturi : ct htec avis

cum preedam possunt arripere, ducunt Graece kakakom ab imitatione vocis vo-
eos longe valdc a loco nidi sui, ita quod catur. Aliquando enim quando con-
in loco nidi vix umquam comparent : ct jungit voces, triplicat eas, et tunc pro-
parentes eorum retinent habitationem. fcrt sonum Ivakalcom. Latine autem vo-
Ita narravit mihi falconarius, qui multos caiui gttffulus major. Minor autem gu-
cepit fah^ones, quod etiam in eadem re- gulus componitur ex columba et spervc-
gione pater hhum secum esse non per- rio, habens rostrum et pedes columbse,
mittit postquam perfectus fucrit ad prse- et caetera corporis membra et volatum
dandum. simiha spcrverio : proptcr quod vulgi
Aquila autem magna quaj apud nos opinio fabulatur gugulum majorem ali-

est, et herodius vocatur, raro apud nos quando esse asturem, ct e converso heri
invenitur habere nisi unicum puUum, de asture gugulum majorcm, et gugulum
licet duo faciat ova. Et hoc jam compc- minorcm aliquando heri sperverium, ct
rimus per sex annos continuos visitando e convcrso : hcct hocsit falsum. Gausa
nidum aquilse cujusdam. Sed in tahbus autcm dicti est,quod gugulus uterque
difhcile est experiri propter altitudines occuUatur in hyeme et in iUo tcmpore
:

montium in quibus nidihcant : ncc potui- raro eham apparet astur et nisus qui

mus experiri nisi dcsupcr quodam sub- sperverius vocatur, et in u-state apparet
misso in fune maximse longitudinis dc utraque avis. Sed accipiter avis sive as-
rupe. Tahs enim est usus apud nos eo- tur est curvorum unguium, sed non l^a-

rum qui falcones et aquilas de nidis acci- liakom, ncque in capite assimilatur acci-
piunt. pitri, sed potius in duobus his videtur
Aves tamen carues comedcntes, sed simihs columbae : sed in colore assimila-
curvum rostrum ungucs non
et curvos tur accipUri, nisi quod in alis accipitris

habentes, sicut est avis hachoac Grsecc nigra3 suut lincse, et in kakakom sunt
dicta, quam uon cornicein vocamus, co- macula' quasi rotundge. Sed sua magni-
 LIB. VI DE ANIMALIBUS, TBAGT. I 339

tudine, ct suo volatu gugulus utcrque per funem aliquis submittatur a vertice
assimilatur accipilri magno et parvo, lioc montis : et hunc oportet ligari in sporta

est, asturi ct niso. Sed opinio vulgaris profunda fortibus vinculis, ne ab hero-
h«c falsa est, quia in multis tcmporibus diis anti({uis dejiciaturet oportet mul- :

et in multis terris simul apparcnt istae tos homines desuper montem submittere
quatuor avcs : ct vidctur astur capere sagittas et ictus lapidum super antiquos

fruffulum, et comedere eum. Et forte hcrodios, ne laccrent carnes ejus qui

multi modi sunt Imjusmodi gugulorum. submissus est ad capiendos herodios ju-
Et nulli quidem gugulorum numquam vencs. Multic autem aliae aves faciunt
invcniuntur in nidis propriis, ncque gu- nidos comportando sarmenta, sicut dixi-
gulus invcnitur umquam portaro ad ni- mus dc columbis, et cubant successive
dum : quia mos est suus pullilicare in aliquando mas, et aliquando foemina :

nidis aliarum avium. Sed mos majoris sed tempus cubationis masculi est minus
guguli est puUilicarein nido paluml)i, et quam tcmpus quo cubat foeniina : non
mos miuoris guguli est puUificare in cnim cubat mas nisi tcmpore quo indiget
nido parva' avis qme pliilomelam canlu f(Tniina ad sui cibationem. Sed foeminae
imitatur, et habct quantitatem [)hilome- avium kanebralium, hoc cst, earum quse
lae, ct nidillcat in rosariis, ct Germanice sunt de genere gallinarum et anserum,
grasemuce vocatur, Aliquando tamcn solse cubant pullos suos absque maribus :

visa est ovarc in nido avicuUe aquatica^, etpostquam incipiunt cubarc, non rece-
qucemovens caudam vocalur. Proptcr dunt a cubatione ovorum suorum nisi
quod Avicenna dicit se gugulum mino- tempore modico quo cibum accipiunt.
rem in utriusque avis nido invenisse se- Aves autem lacunales, ut sunt anates,
mel in ripa tluminis, et semel in arbore : et ansei"es, et cygni, pullilicare consue-

et dicit se vidisse aviculas illas ci])asse verunt inter arbores et herbas virides
gugulum et in nido et in terra : et ciba- juxta profundum aquarum et tamen :

verunt cum cibo vcrmiculorum, qualem semper stant cum pullis suis non rcce-
cibum puUis suis ferre consueverunt. dentes ab eis, eo quod in illis locis cibi
Cum autem isti modi gugulorum ovant sui est copia in seminibus herbarum ct
in nidis avium illarum, primo sorLent in ipsis herbis aquaticis.
ova illarum avium, etpostea sua ponunt Adhuc autcni foeminse corvorum ni-
in locum illorum et ideo alite aves fere
: grorum solffi cubant ova sua sed mares :

omnes impugnant gugulos, sed occulte ducunt foeminis cibum ad nidum quod :

accedunt ad eos. Et guguli non faciunt
nisi unum ovum vcl duo ad plus. Iterum
autem quando puUus guguli raajoris
nutritur a palumbis, est pinguis valde et
bonoe carnis propter nutrimenti
nientiam : et in hoc convenit cum puUis
non faciunt marcs gallinarum et avium
aquaticarum. Foemina vero avis qu»
Grsecaebavyem vocatur, quse est palum-
bus, incipit cubare ova a medio die et
conve- continuat usquc mane sequcntis dici
cubationem et mas cubat a mane usque
:

accipitris qui sunt valde l)oncC carnis, ad meridiem. Avis autem qua? ciibeg vo-
eo quod carnibus et bonis cibis nutriun- catur, facit ex ovis suis duas acics et :

tur. foemina cubat acieni unam, et masculus

Invenitur autcm unum genus accipi- cubat aliam acicm, ct cum exivcrunt
trum,quod suum nidum facit in locis val- puUi, utcrque soUicitatur de eis quos ip-
dc altis inacccssibilibus : et ideo raro se cubavit : ct postea illis adultis, ite-

ejus pulli auferuntur, et hoc prajcipuc rum mas coit cum foemina, et puUiticant
faciunt hcrodii apud nos, qui nidilicant dividendo acics ovorum sicut prius.
in parietibus montium altissimorum in l*avo autem dicitur vivere viginti
Alpibus, ita quod non est accessus nisi quinquc annis et pullificare quando est
340 D. ALB. MAO. OHl). PR/ED.

trium annoruni, cl deinde coloranlur inl(H-ini cum cubat ova, et franguntur

ejus pennie mclius. Cubat autem ova sua ova a slrcpitu coeunlis : et ideo eliam
pcr triginta dies sicut aves magnoe de f(emina> nidum abscondunt a masculis.
quibus supra diximus hoc cnim tempus
: Et similiter faciunt ffcmina? multarum
cst quo luna accessu vel recessu ad solem avium agrestium, et cubant ova sua solae
perficit periodum, et quatuor niodos in locis occultis. Quando antem ova pa-
temporum. Posl triginta autem dios aut vonum sub gallina ponuntur, non sunt
circa hoc linduntur ejus ova et non pul-
:
ponenda nisi duo, eo quod vix amplius
lificat nisi semel in anno. Ovat autem extrahi potest a gallina ])ullus pavonis :

duodecim ova, aut parum minus et in- :

et oportet quod homo sollicite observet
terpolate ponit ova, ita quod post unum ne gallina dimittat cubationem ovorum
ovum duobus diebus, aut tribus, et
stat illorum : quia hoc est gallinis aliquibus
tunc ponit aliud non enim ovat conse-
: proprium, quod ad tempus cubant, et
quenter sine interpolatione. Et prima tunc cubare non curant et tunc opor-
:

quidem vice quando puUificat, forte facit
octo ova, et frequenter ovat ova venti,
et ideo paucos facit pullos. Et in terra
nostra non sunt nisi quinque vel sex facti
simul. Coitus autem pavonis est in vcre,
et post vernum tempus statim ovat et
tet quod cogantur ad cubandum per fre-
quentem ad ova reductionem, et quod
cibentur super ova, et quod multum ma-
cerentur.
Omnibus autem avibus convenit, quod
: tcsticulieorum crescunt tempore coitus :

ejicit pennas, quando primo arbores fo- et earum testiculi quae sunt majoris coi-
lio incipiunt fluere. Nascuntur autem tus, magis crescunt tunc enim inveniun-
:

iterato pennae ejus quando arbores primo tur majores habere testiculos, sicut cu-
folia habere incipiunt. Ab aliquibus au- beg, et gallinae. Quando auteni non coe-
tem ponuntur ova pavonum sub galbnis, unt, habent testiculos parvos.
et cubantur ab eis, eo quod, sicut dixi- Iste igitur est modus pullificationis.
mus superius, pava a pavone ascenditur

xmi»:^.
 LTB. VI DE ANIMALIBUS, TRACT. II 341

TRACTiiTUS II

De anatomia ovorum pisckim et natatilium,

eumdem modum determinandum.

est
Diximus autem quod om-
in preehabitis,
nes pisccs ovant prseter genera cetorum
et delphinorum, et qua^dam genera aqua-

ticorum quai delchon Grseci dicunt, quse

Avicenna vocat lupos marinos qui qui- :

dem ova concipiunt : sed anle exitum ex

CAPUT I. utero, aperiuntur in eis ova et pariunt
animalia. Horum autem genera nos in
antchabitis prosecuti sumus, ubi locuti
sumus de matricibus ovanliutn marino-
rum.
Omnes autem pisces praestant ex se
nutrimentum generationi pisciumin ip-
De ovis piscium, et quse sit natara ein- sis ovis, sod non nutriunt eos post ge-

hryonum cjeneratorum in ipsis^ et prie- nerationem sicut aves. Videlur tamen

cipue de his qUcC generant animalia et
concipiunt ova, et de marinis anima-
lia generantibus sibi similia.
Arisloteh'S dicere, quod omnos pisces
nutriunt pullos suos praeter ranas. Sed
hoc non est compertum in piscibus qui
sunt apud nos, nisi intelligatur de iUis
qui ovant in utero et pariunt animalia ex
utcro : hi enim nutriunt pulh)s suos sicut

illa quae pariunt animaha, sicut cetus ct

del[)hinus et cochi.
Malriccs autcm piscium diversifican-
tur, sicut determinatum cst.
superius
His autem habltis, de aliis transmuta- IMatrices euim aliquorum piscium supe-
tionibus ovorum natatiliuui secuuJum rius duo habcnt capilaad utrumque latus
342 I). ALIJ. MAG. ORI). PRyED.

porrccla : scd ova siiiit (lcscciidciilia ad viantur ct contraiitintur in corpus versus

partem infcriorem a locis cxitus corum. cor, sicut dicluni cst dc avlbiis. Pullus
Matrices autem ejus quod vocatur celeti, autem ctova sunt intromissa ctinvoluta
assimilantur matricibus gallinarum in in tela sicut ova ct pulli avium et ilki :

positione ovorum : quoniam in nullo il- est sicut dura mater : ct ideo intra istam
lorum invcniuntur ova prope diaphrag- est aha quae continet pullum, et niliil

ma, sed potius creantur super spondilcs aliud cst cum ipso : et intra istas duas
dorsi ipsius, sicut creantur in gallina : ct telas cst humiditas rcjccta in creationc
ab isto loco creationis sua3 descendunt puUi.
deorsum. Adhuc autcm pullorum piscium in
Ova autem piscium omnia videntur ovis formandornm cibus cst in vcntre
esse unius modi in colorc humoris qui matrum, sicut ct in avibus : et idco
est in ipso : quia color humoris omnium oportet ovum compositum ex
piscis esse

videtur csse albus, et Quan-

non citrinus. humore duplici, quorum unus est ex quo
do autem eUxantur ova piscium, mutan- fmnt radicalia membra, et secundus ex
tur ad citrinitatem, ct quorum ctiam in quo sicut ex cibo fiunt supplemcnta,
primis citrina esse videntur : sed humor quibus implentur vacuitates radicalium
expressus albugini videtur cssc similis. membrorum, licet in ovis piscium secun-
Inter anatomiam autem generationis dum visum non sit nisi albus humor, ct

ovorum piscium, et anatomiam ovorum nuUum citrinum appareat in eis.

avium cx ovis, cst differcntia in uno, Pcr anatomiam autem jam scivimus,
quia in transmutatione gcncrationis ovo- quod matrices piscium divcrsificantur :

rum in pisces, non cst altcra duarum quoniam qusedam sunt matricum pi-
venarum qua?, a cordc cxtcnduntur. Non scium quorumdam (jalcdoli dictorum,
enim est in eis illa quse ad telam exterio- hoc est, caninam naturam habentium,
rem in ovis avium extenditur, quam qui- quando iHa gcnera alba sunt, hoc est ac-
dam male vocant umhilicum, eo quod cidens proprium, quod ova eorum crean-
sanguinem dcfert ad exteriora sed : tur in medio matricum suarum sccun-
in ilUs est illa vena quse proportionatur dumlatitudincm mcdietatc acccpta prope
illi quee in avibus venit ad citrinum :
spondiUa dorsi, sicut fit in piscibus qui
quia illa sugit nutrimentum, ex quo fiunt inarini canes vocantur : ct quando ova
supplementa membrorum. Gcneratio fuerint multiplicata, descendunt inferius,
igitur pulli piscis incipit a capite acutiori ct matrix eorum secundum longitudinem
ovi, sicut et generntio avium, ct sicut in divisa est in duas partes, quasi in duas
aAnbus ita et in piscibus cxtcndunt sc viae cameras : et in matricibus istorum ca-
a corde primo ad caput et ad ocuh)S : et num, ct similiter in matricibus eorum
primo in eis apparent partcs suporiores quos galcdon vel galedoli vocavimus,
magnoe, et in quantum crevcrit puUus, sunt interius sicut duo coni mamillarum
lantum diminuitur de albo, eo quod in- albarum, et sunt positi sub diaphragmatc
corporatur membris radicahbus pulli, et ad modicum spatium : et nisi fuerit hoc
in toto privatur quando in toto generatio animal praegnans, non possunt inveniri
et formatio sunt complctai, ct pulsus cor- istiduo coni mamillarum. Canis autcm
disquem quidam vocant anhelitum, pcr marinus ct piscis qui vocatur matides,
venam pullatilcm continuatur cum infe- habet corticcm tcsteum in ovo suo et :

riori parte ventris portans pullum et vi- in medio illius corticis est humiditas quae
lam ad partcs inferiores : et dum pulli est sicut humiditas alterius ovi corticem
sunt parvi et incompleti, habcnt tales ve- talcm non habcntis : et quando transmu-
nas quse vice umbilici sunt, longas : et tatur ovum ad spcciem ct figuram pulli,
postquam crescunt et complentur, abbre- visB venales quee inveniuntur in ovis istis
 LIB. VI DE ANIMALIBUS, TRACT. II 3i3

testeis, sunt sicut villi extensi per ovuin. sunt accidentia, qu;e operantur sexaum
Testic autem quiie sunt in ovis canum discretionem in piscibus et quadrupcdi-
qui dicuntur fahranes, et canum qui di- bus. Qua'cumque autcm istorum anima-
cuntur galanos, finduntur, quando exit lium habent instrumenta interioriim ad
pullus ex eis : quod
et similiter fit in eo digestionem pertinentium magna, habent
dicitur matides et in animaliquod dici- etiam hepar magnum, et per consequens
tur hacanidem galaon hsec enim ha- : omnes venas sanguinis habent ma-
bent ova juxta diaphragma super mamil- gnas.
Las de quibus diximus, et exeunt ex ipsis Ova autem animalis marini quod vo-
quando descendunt, et tunc fiunt ex eis catur celeon, sunt prope diaphragma, et
pulli. sunt pauca, et magna : et est qUoddam
Similiter autem est de vulpibus mari- genus simile illi quod habet ova multa
nis, et de generibus tortucarum illarum et parva, et inveniuntur sub locis ovo-
qu;e lenes vocantur : hiec enim omnia rum in eis pulii multi et ideo putant
:

ova sua habent medio matricis sicut

in quidam, quod pisces hi coeunt et ovant
canes, et deinde proccdunt ista duo ova et pullificant omni mense, et quod ideo

ubi sunt formata ad duas parles matricis ova creantur in eis ante perfectum exi-
inferius, et ibi finduntur, et exeunt ex tum pullorum sed non est verum, sed
:

eis animalia parva habentia umbilicos causa est, quod non omnes pullos simul
longos prope matricem, ita quod matrici pullificant, sed prius ova et pullos multis
videntur adha^rere : et ideo cum finditur vicibus successive genernnt,
hoc licet
ovum, in exitupulli putatur a quibusdam faciant uno tempore communi pullifica-
quod pullus formatus sit in matrice, sic- tionis eorum. In his autem eisdem ani-

ut formantur puUi quadrupedum gene- malibus qUcTdam ova jacent in profundo

rantium sibi similia umbilicus enim : matricis, et ibi maturantur et complentur
eorum est longus, et continuatur cum in pullos.

inferiori parte raatricis, sicut in quadru- Id autem hujus generis quod galca vo-
pedibus. catur, extrahit suos pullos proferendo
Hepar autem talium animalium est eos extra et de nido, et post partum ip-
versus medium umbilici eorum, et capit sorum appropriat eos iterum sibi, et
cibum per umbilicum, quando deslituta providet eis, et ducit eos. Quoddam au-
est humiditas cibalis ovi post fissuram tcm hujus generis quod vocatur Grffice
ejus in matrice quidem pul-
: et quilibet harachi, Latine autem a quibusdam vo-
lus ex ovis natus, habet secundinam catur torpedo, facit similiter quidem de
propriam continentem se, et qucelibet pullis partis, sed habet plures pullos.
specialis humiditas etiam habet secundi- ita quod Antiqui testantur se vidissc
nam propriam sibi deputatam, sicut in multos torpedines, quorum (pilibet ha-
quadrupedibus : et dum pulli simt parvi buit octoginta pullos. Duo autem anima-
in ovis, porrigunt capita sursum, ct com- lia sunt hujus generis, quorum ununl
plcti vertunt ipsa ad imum, quia ille est vocatur ataroiom, et alterum chaleon,
aptior exitus. quse faciunt filios valde spinosos, et ideo
Contingit autem secundum dispositio- eos in interiori suae matricis proferre non
nem naturalem, quod mas formatur in possunt. Adhuc autem piscis quem Graeci
dextro matricis, et in sinistro focmina. taragcn, nos nimbum vocamus, et hatos
Sed aliquando aliquo accidente contingit quem nos vocamus passcrcm et sunt :

marem formari in sinistro et fceminam aiubo genera ])iscis quem plcgdis voca-
in dextro. AIi(|uando etiam iu (uidcm iuus, et sunt pisces lati et ampli. Non
parte matricis invcniuntur aliquaudo ])ossunt aulcm isti redder^^ pisces suos ex
mas et hpmina simul, eo quod plurima intcriori suo propter duritiem caudie ij)-
344 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

sorum qufE lacdon^t malricoin. Siiuililer Liiuae, ({uia tunc orionto sole occidunt
aulem nuUa species rana' omnino reddit Plciadcs, quae sunt iii lino Arietis, ot in

puUum suum in interiori uteri sui pro[)- illo lomporo pullilicat pullum suum ulli-
ter magnitudincm capitis et asperitatcm mum, et forle primum pullum facit in
spinse suse, quam matrix sustinere non vere : sed ultimus autumualis pullus est
posset. pinguis corporis valde. Porca autem
Amplius autem communes masculi pidlificat in autumno, ot praecipue porca
piscium tempore luxurise habent vias maris. Coloti voro exit a profundo maris,
plenas semine, quod etiam exterius
ita ot pullificat prope tcrram, ot hoc facit

videtur currere somen ex ipsis per anum : propter calorem, et ut auforatur timor

et istae vi;o sominis dividuntur in eis in quem habot de pullis ox tompostate ma-
duas partes, eo quod semen suum habent ris. Numquam autom est visus piscis,
in tela dicta sicut est matrix habentium qui coitum facoret vel tentarct cum pisce
ova, et incipit divisio telae illius a pariete alterius generis. Tanien quidam puiant,
porum ani, per
superius, et pertingit ad quod sic coeunt pisces vocari depatom ot
quem semen emittitur. Et ibidem est rahhatannum : ot invenitur quidam pi-
vona magna quae a cordo dirigitur ad in- scis dictus Graeco rynohatonXidXwxo, autem

feriora ad locum ubi incipit tolse divisio. scatina, cujus caput et membra intcriora
In tcmpore autem generationis ovorum sunt similia mombris batom, quem Lom-
sunt matrices manifostse in vontribus ex dardi passerem, nos auteni pleydis voca-
tumoro ovorum, ot similiter proptor tu- nms : ot ost spocies quaedam poctinis, ot
morem sominis manifestantur viae somi- postoriora sunt similia membris piscis
nis in ventribus masculorum, quae ambfo qui rahim in Graeco, quom in
dicitur
kitent in temporo castitatis quando neque mari Anglico et Germanico raijcam vo-
foeminae ova neque masculi somen ha- camus, et habet caudas et hoc creditur :

bent. contingere ideo quod generatur ex per-

Amplius autem diversitas est in viis mixtione seminis illarum duarum specie-
spermatum, quando viae masculorum in rum piscium. Gonora autem galeon ct
piscibus froquenter cum dorso continuan- galoosim, ost sicut si gonoretur ex por-
tur. Viae autem foeminarum sunt lovis mixtiono canis ot vulpis marinorum, et
motus ad ejiciondum ova, et sunt con- piscos lati ot ampli sicut barachi, quom
junctae cum quadam vona subtili ventris : torpedinem supra vocavimus, et ille qui
et omnia ista facilius apparent in anato- vocatur haron et taragon, generantur,
mia quam jam descripsimus. sicut diximus, itaquodprius ova conci-
Celeti autom ut frequentius gonerat in piunt in se, ot postea proforunt ovo fisso
quibuslibet sex mensibus, et astaron piscom. Dolphinus autem ot balena ot
genorat multis vicibus, eo quod iste mo- omnos modi cochi, qui est vitulus vel
dus est etiam quaedam species goneris bos marinus, qui non habont branchos
quod galeon vocatur, quod genorat in per quos vomant
aquam, sod habont
anno uno bis, et incipit in mense Martio mombrum quod inspirant,
anholitus por
coiro et similitor omnos alii galeon bis
: non ovant, sed ex utoro generant anima-
in anno genorant, praeter id solum quod lia sibi similia. Hoc autom quod Graece
camem vocatur, ille enim solus modus tristom, Latine autem pristis dicitur^ et
istius genoris semel in anno pulliiicat. in mari Indiae roporitur, ot omnia genera
Adhuc autem quidam modus galeon pul- vaccarum marinarum non sunt invonta,
lificat in vere. Illo autom qui vocatur ita quod ova haberent in se ipsis, sed
rahom, pullificat in autumno circa tem- subito gonerant post conceptum, et quan-
pus quo occidunt Pleiades occasu chro- do complete formatus ost partus, tunc
nico, ethocest quando sol est circa finem enituntur eum extra uterum sicut ho-
 LIB. VI DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 345

mo, et aliud animal gonerans sibi si- homo : frequentius tamen pariunt ante
mile. vernum tempus, quando est principium
Delphinus autem in majori parte gc- partus caprarum, et quando fcetus suus
nerat unum, ct ad plus duos, ct similiter est (luodecim dierum, tunc evocat eum
balena et cocave qui Latine tyrsio voca- a terra ad mare multoties in die, prae-
tur, et delphino parvo multum assimila- cedendo eum, intendens fcetum assue-
tur, licet non sit ejusdem speciei cum facere mari et nequit bene ambula-
:

ipso. Tyrsio auteni dictus prsecipue in re, eo quod non bene sustentetur a pedi-

mari Bosphoros invenitur, quod mare bus, 00 quod ossa sua de natura cartila-
harim Arabice vocatur. DifTert autem a ginum sunt, et sunt pingues valde prop- :

delphino in hoc, quod minor est eo et ter quod etiam graviter interficitur, nisi

ccelestis coloris, cum delphinus sit ni- vulncretur in maxillis juxta tempora, eo
ger. Sunt tamon multi qui tyrsium de quod durum et spissum est corpus ejus.
genere dicunt esse delphinorum. Jam Vox autem sua est sicut tauri, et in sua

autem visum est, quod utrumque horum foemina invenitur virga, quie est collum
generum similiter dormit, ita quod or- vesicae innatum quoddam marino
sicut

ganum respirationis extra aquam exten- etiam invenitur, et residuum vulvae et

sum fuit. Utrumque etiam horum gene- matricis etiam invenitur in ipso sicut in
rum habet lac et lactat foetus suos et muliere.
cubat eos dum sunt parvi. Et propter Haec igitur est generatio marinorum
onmia haec putantur esse unius naturae : tam intra se quam extra se ex ovis gene-
sed pulli delphinorum cito crescunt, et rantium.
in perfecta magnitudine complentur in
decennio : et tempus impraegnationis
eorum est decem mensium. Tempus au-
tem partus eorum est in eestate, et raro
in alio tempore, et ambulat etiam na-
tando sub pelago, et est proprium del-
phinorum longo tempore sequi pullos
suos, et esse longae vitce. Jam enim ex-
pertum est delphinum vixisse per centum
et triginta annos, et alium per centum et
viginti, et sciebaturhoc per amputatio-
nem caudae eorum in juventute. Et hoc
animal valde diligit pullos suos. Coclii
autem quod Latine est vitulus marinus,
aliquando manet in mari, et aliquando
manet in terra, eo quod non branchis
traliit aquam, sed inspirat et dormit sicut
delphinus, et parit super terram prope
aquam. Sed tamen major pars mansio-
nis ejus est in aqua propter quod :

etiam inter marina connumeratur, et

generat animal ex utero suo, et foetus
ejus exit cum
secundina ex ipso, sicut
in animalibus generanlibus sibi similia,
sicut ovis, et similia. Parit aut unum
aut duos aut tres ad plus, et habet ma-
millas, et parit omni tempore anni sicut
346 1). ALB. MAG. ORD. PR^D.

mas
ribus vero modis piscium iftvenitur
et Dubium autem est de his
fccmina.
qutb vocanlur haram et horcavim quo- :

niam in omnibtis individuis harum spe-

cierum inveniunlur ova. Non autem in-
veniuntur ova nisi in his qui coeunt pi-
scibus, et non coeunt nisi cum his con-
fricati qui lac habent : lac autem ha-
CAPUT II. bens in his speciebus non invenitur.
Forte autem solutio hujus est, quod ova
in talibus sine coitu inveniuntur, sicut
semina inveniuntur in plantis. Cogno-
scitur autem hoc ex quibusdam fluvia-
libus piscibus in his enim quidam sunt,
:

in quibus mox dum nascuntur, ova in-

De generatioiie piscium ovantiiim ova veniuntur, sicut in eo qui vocatur Grtece
multa incompleta, ex qitibus plurima choccinos, de quibus non potest dici quod
pereunt, et de generatione eoriim quse ex coitu nascantur.
sine coitu et ovis gencrantur. In piscibus autem ovantibus ex coitu
multa ova pereunt, eo quod quidam di-
cunt ipsas foeminas piscium iterato sua
ova glutire et comedere. Multa etiam
damnantur ex ipsa frigiditate humidi
aquei et impetu aqu?e, nec salvantur ex
eis nisi iUa qucP cadunt in locis quietis,
in quibus fcetus calore loci et quiete edu-
Pisces vero ovantes, sicut diximus, di- ci potest. Si enim omnia ova salvaren-
visas in duo habent matrices, et matrix tur, nimium pisces multiplicarentur.
eorum est posita in imo corporis. Omnes Nec ht ex aliquo ovorum piscis, nisi
autem pisces habentes cortices, qui squa- ex illo super quod mas sperma ejecerit :

mie dicuntur, ovant, sicut etiam in ante- et ideo ovante foemina seqilitur eam maS
liabitis diximus, sicut lebracam et casto- ejiciendo sperma et quod tangetur
:

ron et omnes pisces qui

chacalom et spermate, liet piscis parvus : et plurimS,
alhi vocantur ex albedine squamarum. sunt qucC non tanguntur, et plurimum
Similiter autem ovant omnes lenes et spermatis cassaturin mari.
non squamosi pisces, ita quod etiam con- Adhuc autom quod gencratur ex hu-
chehm, quod est anguilla, tempore plu- jusmodi ovls parvis, casualem habet ge-
viae in gulture ova invenitur habere ali- neratioflem, et per multa potest impedi-
quando : omnia enim ista piscium genera ri.

ova ovant moUia non indurata et incom- autem accidit in modis mala-
Similiter
pleta propter matrices eorum plenas ovis chie quando enim ovat foemina anima-
:

quse ex arctitudine uteri compleri non lis quod est dc genere maUichie, quod
possunt ante ovationem. In parvis au- vocatur chabcJiie, statim mas ejicit sper-
tem piscibus apparet divisio ovorum in ma super ea, et similiter complentur ova
duo, quamvis non appareat matrix in in ahis modis specierum malachie, licet
eis propter parvitatem et tenuitatem non vidcrimns hoc exporimento nisi in
ipsius. chabchien, quia ratio hoc persuadet ex
Superius autem universaliter locuti his quie videmus in aliis. Malachie autem
sumus de coitu oranium piscium. In plu- ovat super terram, chabchie autem su-
 LIB. VI DE ANIMALIBUS, TBACT. II 3n
per lapidem : et id quod exii primo a siio put in piscibus autem in principio. In
:

ovo, est latum et moUe. Ovat autem iu omnibus autom Iiic piscium generibus
terra ideo quia loca marina quie sunt su- quando privatur humiditas ovi ex quo
per faciem terra?, sunt calida, et est in formatur pisciculus, rion amplius ex ovo
eis multus cibus : et puUos qui ibi sunt, cibatur piscis. Sed post modicum sui in-
non comedunt alia animalia parva mari- crementum cibabitur sufficionter ex his
na. Et propter hanc causam major pars quae sunt ox aqua rivi.
piscium mari quod dicitur
pullificat in Quoddam autem est genus quod ton-
Kaycam Graece, et est mare Kachim di- zum Grseci antiqui vocaverunt, et |quan-
ctum Arabice, Latine autem vocatur ma- do hoc genus ovat, ducit ad terram
re Bosphoros. Pullificant autem ascen- quemdam humorem viscosum citrinum,
dentes de mari ripam fluvii qui dicitur quem kochon vocant quidam : et dixe-
Fermodon, quem quidam Nilum esse in- runt, quod est flos ejus, ex quo dicunt
terpretantur, quoniam in ripa fluminis il- genorari animal dictum keochion, et in
lius non est impetus ventorum, et est lo- hoc genere in principio oestatis inveniun-
cus calidus, et recipit in se multas aquas tur conchae, ot dicunt quidam experti
dulces propter longum fluxum ejus ab marinorum, quod koclion flos non ac-
sequinoctiali usque ad mare. Pisces au- quiritur nisi ex piscibus parvis, qui sunt
tem taliter ovantes non facilmt foetus nisi in loco suio pullificationis.
semel in anno, prseter fochidon quod est Amplius autem pisces qui Iiabitant in
parvum genus piscium hoc enim genus :
lacunis et fluviis, in majori parte imprae-
pullificat bis in anno. DifTcrentia autem gnantur post quinquo mensos, Sed prse-
quse est inter marem et fceminam hujus cipuo post unum annum pullificant om-
goneris malachie est, quod mas est ma- nes, et non ovant ova sua simul, sed
gis niger et majoris conchae. successive spargunt ea, sicut etiam fa-
Animal autem halce sive blace Latine ciunt pisces marini. Animal autem aqua-
voCatum, concipit ova : et cum venerit ticum qiuxl kochomom dicitur, quinquies
tempus partus, finduntur ova in utero aut soxies in anno ovat, ot pullificat in
ejus et parit animal, ot cxeunt pulli de majori parte apud apparitiones stellarum
ipso. Iste enim piscis habet additameti- divorsarum, quse in mutatione sex sig-
tum quoddam elargans utorum suum sub norum aquilonarium de sub radiis solis
ventre et hepate, et quaiido concipit ova, emergunt. Halchim etiam dicitur quod
remanent ova simAiI in ipso et conti- tor in anno pullificat. Residui autem mo-
nuantur ad invicem, non pariunt isti
et di piscium fere omncs somol in anno

pisces nisi id animal quod generatur ex pullificant, et faciunt hoc otiam in ripis
ovis suis : sed ova illa aliquando rotinont fluviorum ot lacuum, et prgecipuc ubi
intra se in additamonto pr?pdicto sive eji- invoniunt ima arborum e( cannarum,
ciant oxtra : quia quando efficiuntur ani- sicut sopise, et sicut piscis qui choclica
malia intra in additamento, producuntur dicitur, et herica. Animal autom quod
in tela subtili, et crunt oculi sicut in hegurum vocatur, et bcrica, sunt conti-
principio formationis eoriim magni ro- nuw gcnerationis, et ovant omnia ova
tttndl, ex quo perpenditur difTerentia ge- sua simul sicut rana, ot in tantum invol-
nerationis oorum a generntione oorum vuntur intor ova sua in goneratione ct

quee generant vermos : quoniam in vor- coitu, quod nauta^ auforunt unum ab al-

mibus illis prinio apparent partes infc- toro, ot frequenter inveniunt ipsos intor
riores majores. In his autom piscibus cannas. Est autom piscis magnus gabton
qui ex ovis formantur, primo majoros vocatus, qui pulliflcat in loco cujus pro-
manifestantur partes suporioros, ot in funditas ost stadii unius. Parvi autem pi-
vcrmibus in fine generantur oculi ot ca- sces frequentius pullificant in locis, in
 348 D. ALH. MAG. ORD. PR^D.

(juibus cst pauca aqua, et pitTcipuc ia et hoc aniinal etiam discurrit cum gene-
locis in quibus suul radices silicum, aut rationc sua more gregis. Kokoneom au-
aliarum arboruui, aut canuaruui. tem belenim vadunt tempore sua^ pul-
ct
Adhuc auteui pisces magui coire vi- lificationis ad loca paucse aquae, et ssepe
(lentur ct confricant sc ad vcntrcm in vidcntur consequentes unam foeminam
loco qui umbilicus ventris vocatur, et est tredecim vel quatuordecim mares, sicut
juxta anum : pcr hanc tantum viam mas faciunt canes post unam catulam : et
ejicit sperma, et fcemina ejicit ova, et quando foemina ejecit ova sua, et reverti-
omnia ova quae cito tanguntur a spcr- tur ad locum quietis suae, sequuntur ma-
mate, apparent magis alba post uimm res ova, spermata sua super
et ejiciunt
diem^ et post modicum tempus apparent ea. Major autem pars ovorum hujus pi-
ocuH piscium
in eis et hoc fere genera-
: scis damnatur, eo quod fcemina ovat va-
le est inomnibus piscibus. Ap])aret au- gando, et ova quae exeunt in impetu cur-
tem forte idem et in aliis animalibus, sus aquae, damnantur, nisi cadant in ali-
quorum etiam oculi in formatione eorum quam materiam herbse vel radicum reti-
ex semine apparent cito magni. Cum au- nentem ea, donec compleantur sperma-
tem crescunt pullipiscium, ejiciunt ex se tibus masculorum. Omnes autem mascu-
pellem ovi quse erat pro testa quae conti- li piscium semen habere inventi sunt,
nebat totum ovum, et piscem parvulum praeter quaedam genera quae hahalon di-
incompletum. In principio autem quan- cuntur, de quibus supra fecimus mentio-
do sperma maris tangit ovum, facit ip- nem, in quibus nec ova, nec sperma in-
sum molle et viscosum. In tali enim dis- venitur : et de istis generibus est anguil-
positione inveniuntur adhserere radici- la. Id autem genus quod castonom vo-
bus arborum, inter quas pullificant : et catur, ascendit a mari ad fluvium et pahi-
mas quidem manet diu in loco ubi foemi- des sive lacunas, quando vult puUificare.
na ovavit multa ova : sed fcemina minus Halom autem facit e converso.
de eis sollicita vagatur : et masculus Quidam autem pisces generantur ex li-
quidem logmon vocatur, ma-
piscis qui mi putredine arenarum sine coitu et
et
net super ova quae sperma suum tetigit ovis,et praecipue in loco qui vocatur Ca-
quadraginta aut forte quinquaginta die- nideon. Iste enim locus desiccari dicitur
bus, eo quod ova illa non cito complen- in ortu Canis, et tunc purgatur a limo et
tur, neque ea animaha quoe fmnt ex suis putredine, ita quod nihil remanet in eo
ovis, cito convalescunt. Idem autem di- de ovis piscium praeteritorum. Cum au-
citur facere piscis quem kakomon Graici tem circa hiemem revertitur ad ipsum
quidam vocaverunt. aqua, generantur in eo sine coitu pisces
Adhuc autem pisces generali ex ovis parvi : et similiter fit in pluribus aliis
piscium parvorum crescunt in tribus die- aquis Germanise hicunalibus. Illi autera
bus, et ova eorum quce tanguntur a mul- qui in lacu qui Calideon dicitur, gene-
to spermate converluntur, et crescunt in rantur, sunt de genere fastaleon et an-
uno die : et dicitur, quod quantitas ovi guillarum : quia nullus eorum invenitur
ejus quod galamum vocatur, est sicut habere sperma lacteum aut ovum. In
quantitas seminis orobi quod est sicut Asia autem in locis ubi multa flumina
vicia. Eadem autem est quantitas ovi intrant in mare, sunt quidam parvi pisces
kol<:om et similis sibi. Et hallim quidem in quantitate piscium, qui Gra-ce cagza-
pullificat omnes puUos suos in loco mul- ta vocantur, et quidam alii dictis simi-
tae aquse, et trahit puUos suos post se sic- les : dc quibus quidam dixerunt, quod
ut gregem. Cylon autem puUificat propc omnia genera eorum sicut fastinom et
ripam maris, ubi planus est locus ad anguillarum, generantur sine coitu, et
quem semper potest percutere ventus : mentiri sunt de illis parvis hoc dicendo,
 LIB. VI DE ANIMALIBUS, TRACT. II 349

quia jam viscE sunt foeminiB ipsorum ovis quorumdam piscium, qui cito crcscunt
masculi inventi suntpleni semi-
foptiP, et proptcr totam materiam putrcsccntcm,
ne. Tamcn est aliquis modus piscium, quse secundum totam sui quantitatcm
qui tit ex putredine et arenis. mutatur in piscem : haec autem genera-
Ex dictis igitur est manifestum, quod tio maxime fit in lucis umbrosis, et tem-
pisces quidam per se gcnerantur non si- perato tempore quod educit calidum et
nc ovis et coilu, et quidam generantur humidum de eo quod putrescit et non
ex limo, quidam gcnerantur ex arc-
et consumit ipsum, et lit in terra calefacta
na, et quidam ctiam, sicut dicit Avicen- aliquantulum exhalante et ideo plurimi :

na, gcnerantur ex vcrmibus, qui lum- talium piscium gcnerantur in locis qui
hrici ten\T. vocantar, quando supervene- dicuntur colonuc et tomastochilia et ma-
rit cis aqua, sicut cnchelim quam nos rescam, eo quod in locis liis spuma ex

anguiUam vocamus. In hac enim non spiritu exhalantc plurimum generatur in

apparuit masculus vel foemina : quia fal- tempore pluviae. Generantur enim pisces
sum est quod dicunt quidam, quod illa3 hi ex spuma qua^ venit ex spuma plu-
quse sunt longi capitis, sunt mares. Ova viae propter quod etiam pisces spumosi
:

eliam quae inveniuntur in cis tcmpore vocantur cujus signum est, quod visus
:

huigee pluvia^, non invcniuntur in loco est piscis iste ebuUire in spuma tali sicut

ovorum in ventrc vcl in matricc, sed in ebuUiunt vcrmes in stercorc putrescen-

collo : ct ideo sunt qusedam supcrfluita- te. Adhuc autcm semper invenitur iste

tes granulosse similes ovis, sed non sunt piscis in loco spumae, et quando fuerit

oya secundum veritatcm. annus calidus pluviosus, invenitur abun-

Quidam autem etiam pisces generan- dantia piscis istius.
tur ex putrefactionc quee natat super Est autem adhuc alius modus piscium
aquam spumosam,sicut «^ro/n, sicdictum ex putredine generatorum cum aquoe pu-
eo quod ex aqme virtute per putrefactio- trcscentis virtute : et hoc genus faucor
nem gcneratur hoc enim ex solius aquae
: nominatur, et generatur ex putrcdine
quidem vi non gignitur, quia ex pura alterius animalis cum aqu;e virtute, et
aqua nihil gencratur, ct generatum non hoc vocatur scarpohion : gcncratur ctiam
habet scmen et quando pertransierit
: a putredine malorum piscium viscosorum
magnum tempus, moritur, et generabi- sub terra habitantium : et ctiam ex eo
tur ex eo piscis alius : et hoc genus piscis quod belbykinom vocatur gcncratur pi-
modicum est et valde parvum omni tem- scis qui vocatur meliniredem. Similitcr
pore, et hic piscis qiiiescit a principio ctiam ex animali quod dicitur tonyidcm,
veris in autumno ab operatione piscium et ex eo quod vocatur tarichion, genera-
affrolotom dictorum in sestate autem : tur animal quod vocatur targala, quod
et hieme uon gcnerat, ct ideo numquam est species gencris piscis, quod vocatur
potest generare, sed ex putrcdinc nasci acliO}iim. Similiter autem invenitur in
videtur. Signum autcm quod hoc animal terra Occumixae piscis qui vocatur ancha-
ex terrae putredine gcncrctur, est quod ramolos.
tcmpore frigido absconditur in lcrra, ita Adhuc autcm aqmc vis putrcfacta im-
quod venari non potest
major enim ca- : putresccnte alio animali in ipsa habet
lor tunc est in terra in aqua vcl quam alium modum piscium : ex meridon enim
aere, propter majorcm calorcm aeris : ex fastorcon pulrefactis in aqua qui-
(»t

in tempore autem calido sereno acre dam speciales pisces generantur.

proptcr majorcm calorem acris et aquic I)e animali autem quod {WoMwv afforem
ascendit ex terra, et tunc vcnari potc- (|U()dsupcrius splucricum sivc hcmispha',-
rit. ricum diximus essc, et substantiam ejus
Est autcm ct alius modus generationis cssc sicut alhum ovi in cujus medio duae
350 D. ALB. MAG. ORD. PR.™.
jj^ommie apparent magnai, sicut oculi, suporius diximus et hi dicunt, quod
:

dicilur qutxl non lalem liabet goneralio- auguilla non generatur ox animali, sed
ncni : sed ex ipsa potius generatur aqua g(uioratur ex oo quod vocatur antlwron
aliquantulum pinguescente, et vivit lcni- tcrr;v, lioc est, toriaj intestinum sive ter-
pore modico, et cadons super aronam dis- rcelumbricum, quod tamon dicit Avi-
solvitur in aquam, ita quod niliil rema- conna principium esse sua' generationis,
net de ipso nisi parva pars quaj ost circa hoc enim intcstinum por se goneratur ex
oculos ejus, et caput quod est in medio luto ct terra humida putrescente.
ipsius ul)i est substantiw spissioris. Ye- Adhuc autem anguilla est etiam in ma-
rumtamen experti in mari dicunt lioc ri, praecipue in quo est nul)es sive fumus
animal diu durare si saliatur, quod non aquosus viridis, et inveniuntur etiam in
sufticientcr tamen probatum est : sed si ripis fluviorum, eo quod abundat in eis
ita est, tunc fit lioc est salis desiccatio- calor ex ro})ercussione solis quae inducit

ne. Videtur tamen mihi quod potius ex putridum in luto locorum illorum. Ex his
salo dissolvitur, quia sal liquescit ex igitur probabilius generari vidotur, et

aquositate ipsius. non ex vermibus filaribus longis qui ex

Aliud autem est genus piscis vocatum aliquo vitio com])lexionis ejus in vontre
attliolos, vel est tholos, hoc est, anguilia, suo invcniuntur aliquando.
quod non generatur ex coitu, nec foemi-
na ejus ovat, nec mas sperma habet, et
per anatomiam in his animalibus non in-
venitur in mare via spermatis, neque in
fcomina invenitur matrix hoc enim ge- :

nus secundum omnes suos modos inter

sanguinem habentia non generatur ox
coitu,neque ox ovis qua,' suntin quibus-
dam semina plantarum, sicut su-
sicut
pra diximus. Hoc autem probatur ex lioc
quod aliqui lacus sunt in quibus est lu-
tum liberum ab omni semine pisciuin :

a quibus si tota aqua auferatur, ita quod

non remaneat ibi nisi lutum, et superve-
niente aqua pluviae super lutum, genera-
tur statim anguilla, et non invenitur ge-
norari in arido non lutoso et signum hu- :

jus est,quod anguilla crescit et impingua-

turinlacubus et aquis lutosis. Quod autem
vivit ex aqua pluviae, signum est quod de-
iectatur in ea, et ideo in pluvia venit ad
aqujF superficiem, et quando tonat natat in
superficie aquae, quasi sit attonita ex plu-
tunc optime capitur.
via3 dolectatione, et

Manifestum est igitur ex his, quod

anguilla non generatur ex coitu aut ovis.
Opinantur tamen quidam anguillas ge-
nerari ex se invicom, eo quod in an-
guillisquibusdam aliquando inveniun-
tur vermes parvi filares, ex quibus pu-
tatur generari anguilla, sicut et nos
 LIB. VI DE ANIMALIBUS, TRACT. II

lem mense impraegnatur qui ferideon

in
vocatur, qui Maius dicitur a Latinis,
sicut apud nos impraegnatur barbellus :

ct tcmpus impraegnationis baron est

triginta diorum, sicut et multorum pi-
scium aliorum, et tempus impraegnatio-
nis gylom, qui piscis est qusedam spe-
cies generisquod fastoreon vocatur, est
GAPUT III. dies Idem autem est tempus
octoginta.
impraegnationis ejus quod niarchalioii
A^ocatur : et ambo ista genera imprae-
gnantur apud ortum stellae quae xirgon
parum post Pleiades.
vocatur, et oritur
Omncs autem isti modi piscium et om-
nes ctiam alii universaliter pisces, infir-

De tenipore coitus et impriegnationis pi- mantur quando pullificant, ex humoris

sciutn ovantiurn et non ovantiuni. nutrimentalis multa destitutionc. Et hu-
jus signum est, quod post pullificationcm
cadunt jacentes in fundo siipcr terrara.
Infirmantur autem similitcr, quando in-
digent coitu, ex ponderc humorum su-
perfluorum. Universaliter autem omnes
pisces in tempore puUificationis ante coi-
tum multum vagantur in motu fastoron :

Circatempus vero generaiionis piscium tamen facit lioc omnibus aliis pisci-
plus
est diversitas : quoniam non omnes foe- bus, et apud nos allcc ct postquam pul-:

tum faciunt in tempore uno, neque in lo- lilicavit, quiescit. In miiltorum autcm pi-

co uno : et hujus signiim est quasi singu- scium matricibus ex putredine humorum
lis mensibus in mari apparere alios et generantur vermes alati, qui destruunt
alios pisces per mare discurrentes non : ova impraegnationis, et ideo in tempore
enim omnes eodem tempore ovant et suae pullificalionis non puUificant.

pullificant, neque tempus impraegnationis Jleuzi vero piscis vocatus, in vere pul-
eorum est unum et idem. Ante tempus lificat, et pru-'cipuc circa aiquinoctiiim
tamen coitus hoc communiter habent, vernale. Aliiautem ab hoc plurimarum
quod vagantur mares et fieminae sicut specierum jtullificant in aestale quidam :

grex quidam, sicut apparet in allec, et etiam pulUficant circa cequinoctium au-
in omnibus aliis piscibus. In tempore tumnale. Piscis autem vocatus kakaloni,
autem coitus et partus grex separatur, pust omnes sicut et apud
istos pullifical,
et ambulanl par et par, masculus cum nos quod squanie voca-
facit allec, et id
fcBnuna, nisi in paucis in quibus plures tur, et de Dacia venit. Scitur autem hoc
mares sequuntur foeminam unam. Qui- ex eo quod pulli ejus semper apparent ul-
dam etiam eorum post conceptum im- timiores pullis piscium aliorum. Fasto-
praegnantur per dies triginta, et qui- ron autem ante huncpullilicat. Celeti au-
dam per minus teinpus quam triginta tem in muUis locis marium puUilicat in
dies, et similiter omnes pullilicant diver- principio aesUitis, et alicubi pullilicat in
so tempore per septimanas et menses vere, ubi est locus calidior. Dolokiein au-
anni. tem dictus in a^state puUilicat, et post
Genus autem quod dicitur zibo, pcr eum gerachio, karom, labetom et cynui-
longum tempus impraegnatur. Buron au- les, quom cgnialleni Graece, Latine autem
352 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
innbram vocjunus. Omnia autcm quaj rum. Signum autem hujus dicunt csse
komcrim ct tarida ot
sunt sub gcncril)us marinarii exj)crti, quod quotiescumque
farachimom ultimo post omnes alios pul- pullificant in uno anno foeminae hujus
lificant, qui ut grcges congregantur antc animalis, totics in sequenti anno paucis-
coitum aulumni autem line pullilicant.
: in simae fceminae ejus supervivere invcniun-
Tarida autcm pullilicat supcr lutum, ct tur. lloc etiam accidit in animali quod
ideo soepe rcmanet diu semen ejus jacens rofhion (|uidani vocant. Est autcm opinio
super lutum. Faraconom autcm puUilicat quorumdaiii marinariorum, quod rociiio
caygrigylos, et puUificat supcr arcnam, in alteroanno abundat, et pluris est nu-
et impraegnatio ejus duratlongo tempore. meri quaui id quod vocatur gilemedem,
Mendom autcm pullificat post tropicum quod nos j.atinc melandam vocamus.
sestivalcm. Alii vero pisccs qui frcquen- Rochio autem et animal dictum theoco-
tius habitant in profundo maris, pullili- rinon, coeunt in fine mensis Kiobolia-
cant in cestate, quando usque in profun- nem, hoc cst, Aprilis, ova dura
et facit
dum mare est calcfactum. Signum autem quasi in testis. Rochio autem subito crc-
hujus est, quoniam illo tempore non ca- scit et augetur : et cum iste piscis pulli-

piuntur, co quod ad profunditatem maris ficat in mari Conitom, invcnitur cito,

se retraxerunt. Pulii autem piscis menim ita quod jam crevit et factus est magnus,
vocati, pauciores inveniuntur puUis pi- ct vocatur ideo ab aliquibus cito fideleos,
scium aliorum, eo quod plurima percunt Iioc est, augmentativus tamen : praecipue
dc ovis ejus. Constantinopoli. Appa-
citius crescit in
Est autem quoddam genus marinorum rcnt autem ambo hi pisces in autumno,
animalium celeon vel celeli dictorum,cu- ct in profundo maris absconditur natans
jus species plures ranas pullificant in pri- in vere, sicut facit kilamodem quod nos
ma generatione : paucse tamen sunt rance m?frenam vocamus.
illae in mari, quia parumvivunt, eo quod Onmes autem alii pisces pro majori
ex corruptione nascuntur. Simpliciter parte cito recipiunt incrementum propter
autem dicitur, quod
paucorum est
celeti humiditatem et similitudinem composi-
pullorum, ct praecipue quando gencrat tionis corporum suorum, et maxime
animal sibi simile, quia non salvatur ni- pisces qui sunt in mari Conitom, quod
si quando ad magnitudinem crcverit. dicitur esse mare Aquilonis in illo enim :

Saepe autem perit in prima setate infanti- majorcs pisccs inveniuntur. Piscis etiam
li et piscis quidam qui dicitur heleni^
: qui demos vocatur, in uno die crescit, ita
ultimo pullilicat, et habet proprium lioc (juod apparet incrementum ejus.
genus, quod plures partus cjus findunt Ex omnibus autem dictis existiman-
matrem ventrem et matricem_, quan-
sive dum tcmpus impraegnationis ct coitus
est
do exeuntde matre propter uteri arctitu- piscium non esse unum, neque idcm esse
dinem. PuIIi autem inveniuntur circa ma- tempus impraegnationis etpullificationis :

trem suam belenim, sicut fatigia quaedam diversum enim est in omnibus praeindu-
circa matrices, quasi moventes se in matri- ctis. Sed et loca pullificationis in multis
ce et collidentes et ideo saepissime accidit,
: ex ipsis sunt diversa. Foranico quidem
quod puUi bullon fugiunt matrem exacer- enim pullificat in pluribus locis tempore
batam super eos propter uteri dolorem. messionis segetum, et inveniuntur dicti
Parit autem hoc genus piscis, quando pisces in tcmpore multae ct magnae
illo
fricat ventrem ad arenam, eo quod im- impraegnationis sed hoc non apparet in
:

praegnatur de pullo, et non ovat ante : omnibus locis, quia non in omnibus locis
hoc autem aliquando scinditur, tum ex pullificat, sed in pluribus. Scitur autem
pinguedine, tum cx impraegnatione. Pc- impraegnatio ipsius ex pinguedine ejus :

riodus autem vitae ejus est duorum anno- et ova cjus sunt quasi in vagina disposita
 LIB. VI DE ANLMALIBUS, TRACT. II 333

in matrice, sicut ctiam aliis accidit pisci- loco ovorum habent mullam pinguedi-
bus : scd cum ponuntur super ignem, li- nem, et non habent ova ahqua. Quidam
primo exterius, ubi adhserct eis
quesciliit autem habent e converso ova, et non
pinguedo et quando invaluerit calor,
: pinguedinem, eo quod non nutrimentum
super ea induratur peUis, et in ipsa vapo- eorum transit in ova.
rat humidum seminale, et quserens locum Haec igitur dicta sint de generatione
ampliorem dissilit ovum cum strepitu volatilium et natatilium, et eorum qu(B
magno hoc pra^cipue faciunt ova al-
: et ambulant et natant simul, et de coitu eo-
lecis. Sunt autem quidam pisces Graece rum et parlu et pullihcatione matrum
onagri, Latine autem aselli vocati, qui dictum sit ad priesens.

23
3o4 D. ALB. MAG. ORI). IML^I).

TRACTATUS III

De generatione gressibilium generantium sibi similia.

bilibus sibi similia ex utero animalia ge-

nerantibus, et de homine. De omnibus
enim his quaj accidunt generationi ct
coitui eorum secundum eumdem modum
jam ante in prsBhabitis de coitu ipso-
rum universahter locuti sumus, et teti-

gimus etiam particulariter de coitu ali-

quoruni.
CAPUT L L^niversaliter igitur dicimus, quod de-
sideriuni coitus et delectatio in coitu
acciditomnibus hujusmodi animalibus.
Et omiiium eoium ftrniinis malum est
vahks si mares cum eis coeant in lem-
pore piirtus quoniam tunc nimis pro-
:

vocatur malrix et forte ejicit foetum ante

De zelo et pugna animalium tempore tempus.
coitus, et de coitu et superfluitatibus Accidit etiam masculos talium anima-
foeminarum, et de tempore impnecjna- lium communiter zelui:^ habere et invi-
tio)iis. diam ad invicem tempore coitus pro usu
fceminoe : et ideo quidani eorum corri-
xantur, sicut apri, et student ad indura-
tionem coriorum suoruin ut minus la3-

dantur, confricando se ad arbores, ut in-

duretur corium, et postea intrando in
lutum : postea
et cum
desicatum fuerit
lutum super duram pellem corrixando
Gonsequenter auteni per eumdem mo- congrediuntur, et ahquando in tantum se
dum dicendum est de animalibus gressi- vuhiei-ant, quod aut ambo moriuntur,
 LTFi. VT DE ANTMALTTiUS, TRACT. TTT 355

aut alter. Similiter autem teuiporo zeli morbus maribus ex spiritu resoluto a foe-
coitus pugnant tauri et capri et arietes et minis et illo
: tempore foeminae su-
maximc silvestres ;
quia illi plures sunt porvagantur in circuitu currentes. Tale
tunc circa faiminas : et omnia hcec ani- quid autem etiam accidit porcis ex simih
malia ante tempus coitus simul pacifice a^gritudine ex vicinitate ad porcas. Prae-
ambulant, tempore autem coitus divi- cipue autem accidit hoc porcis regionis
dunt se et pugnant, eo quod quodlibet t^irlvarim : tah enim spiritu clauso in
illorum prse alio quffirit salvari in filiis, matricibus et vulvis porcarum non am-
et coitus habere delectationem. Camelus buhint ad Orietem vel Occidentem, sed
etiam mascuhis valde malus est temporc ad Soptentrionom, aut ad Meridiem : et
coitus, et laedil omne animal et hominem quandocumque hoc non di- accidit eis,
tunc temporis appropinquantem. Simi- mittunt ahquem sibi appropinquare, quo-
literautem faciunt lupi et canes raro : usque fugiant in locum remotum, aut
tamen pugnant lupi et canes propterplu- intraverint mare ad se refrigerandum et :

ralitatem hiparum et catiilarum harum : postquam in eis resederit liujusmodi spi-

enim facit pluralitas quod non congre- ritus, exit ex eis quiddam simile ei quod
gantur in niagnum gregem tempore coi- exit aliquando cum embryonibus, quod
tus, sed dividuntur ahquot sequentes lu- vocatur hiethomoiem, quod interpretatur
pam unam, et ahquot sequentes aham. animal inyenii in necromantia a Graecis,
Lupi autem valde sunt mah quando lia- a Latinis autem medicis necromauticis
bent fihos propter timorem et cuslodiam vocatur harpa, et est frustum sicut butfo
fihorum, et simihter faciunt foeminae ca- formatum, et assimilatur stercori in sub-
num. Idem faciunt ekq)hantes, silve- stantia : et necromantici quaerunt ipsum
stres : tempore enim coitus pugnant, et preeomnibus ad plectendum animos foe-
ideo dicitur, quod quando Tndi nutriunt minarum.
elephantem foeminam et domesticant, Tempore autom coitus animahum
non permittunt quod masculus accedat unum applicatur aUori, ot in descensu
ad eam, quia in coitu quasi silvcstris delectationis contiiaue movent caudas, et
efficitur, et tunc diruunt domos debiles mutantur in hoc tempore suee voces : ex
veteres et ruinosas, et alia multa maha desiderioenim plus vociferant et acutiori
damnosa faciunt. voce. A matricibus autem foeminarum
Domestica autem animaha coitum fre- currunt humoros similes spermati sed :

quententia saepius quam silvestria, non est subtilior Immor spermate maris, sic-
sunt ad(!0 mala tempore coitus, sicut ul inomnibus sperma fcemina^ aquosius
porci et canes, et pr?ecipue equse et vac- est et qusedam liabont
spormate maris :

cae. T^quse autem plus ahis faeminis ani- humorem decurrentom vocatum Graece
mahum desiderant mares, et ideo etiam fomerom, aut aquam spormaticam sed :

aliorumanimahum petuhintia ad equa- non eodem nomine vocant sperma foemi-

rum nomen defertur, et ideo equam vo- ninum quod in partum convertitur gra- :

camus foeminam luxuriam appetentem, ve tamen est invenire hoc, eo quod foe-
et dicimus eas esse miadonienns, hoc est, minoe talem humorem cum urina emin-
hinnientes, quia hinnilu proditur cquae gunt sed Inimiditas hioc eo quod desi-
:

desiderium ad coitum : in proverbio dorio coitus jam attracta ost ad coUuni

onim Hesiodistarum dicitur, quod « in vulva', aiito urinam ogroditur.
temporo coitus intrant in eas spiritus in Vaccarum autem fcomina' tempore coi-

concubitus, et multiphcantur in ois » : et tus assimihmlur maribus in lioc (juodsal-

ideo in tompore coitus mares a ftcminis tant sup(M' alias vaccas, ac si sint maros,

dividuntur : et si non dividerentur ma- et discurruut ac si sint silvestrcs, ita (|uod

res a foeminis in tempore. ilh), accideret quasi indomabiles sunt a pastoribus, nec
356 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

in pascuis possuiit conlineri. IMivnifcslan- accidit aliis quibusdam f(rminis anima-

lur auloin (lesi(l(M'iuni coitiis earuni pcr liuni : ct liocgenus concupiscentiiB vo-
tuniorcm inguinum ct vulvaruni, (!t pcr catur a nccromanticis kakaran, quod so-
frcqucntcs mugitus quos tunc cmitlunt : nat nodum aut vhiadum spiritus : et
ante coitum enim quando sunt in dcsidc- dcsiderium hoc multum invalescens acui-
rio coitus, mingunt vacc;c : saltant etiam tur,vchcmcnter quaerunt coitum, et exi-
tunc supra tauros provocantes eos, ct bit ab eis bumidum quod prsediximus
scqucntes eos stant cum cis. hichomcuem vocari, et est liumiditas
Equi autcm foMninas sccum pascentcs alba.
C0giu)scunt cxodorc, ctpra'cipuc (juando Aliquando autcm ctiam hujusmodi frc-
sunt in concupisccnlia, proj)ter spiritum minis animalium accidit menstruum :

qui tunc egreditur ex ipsis : ct cum plu- non tainen secundum modum qui acci-
res conjuncti sunt, equus volens coire dit mulieribus. Nulli enini omnino fceiiii-

ejicit equam a comitatu C(piorum antc niE animalis accidit redeunte praeventionc
coitum modico tempore, ct tuiic cquu' aut conjunalione solis ct luuffi, nisi mulie-
concubitum. Adliuc
sollicitantur ad cqui ribus solis : sed ovcs et caprae aliquando
autcm unus cquus lascivieiis stabit ali- mcnstruant ante coituni et ejiciunt mo-
quaiido cum equabus pluribus, cum qui- dicum humidi menstrualis, et deinde
bus coire consuevit ct si aliqua fcemi-
:
cessant usque ad partum, et tunc ante
narum suarum adjungatur alii cquo, pra^- partum incipit apparere pcr quod etiam :

liabilui"primus cum illo ct cirugabil cum : [)astorcs cognoscunt instare tempus par-
et si revertatur, itcrum dcnuo prffiliabi- tus carum. In partu ctiam ipso a multo
tur, ncc cessabit nisi cjiciat cum vel eji- mcnstruo evacuantur, ita quod partus
ciatur ab ipso : quia primus equus domi- totus est sanguinosus : sed aliis tempori-
num se reputat equarum sibi conjuncta- bus non apparet menstruum harum foe-
rum. minarum animalium. Vaccae autem et
Similitcr autem taurus qui ante tcnipus asinse et equa? multum evacuantur ex
coitus solitarius pascitur,appropinquantc magnitudine corporis sui : in desiderio
tempore coitus, pascitur cum vaccis, et tamen' coitus exit aliquando de vacca
tunc praeliabitur cum
omnibus tauris fortc manus plena menstrui vel parum
appropinquantibus. Tauri autem qui pa- plus, et per lioc cognocitur instare tem-
scuntur in silvcstril)us ct silvestres sunt, pus sui coitus. Partus autem equarum
solitarii pascuntur, quod ita ssepe latent melior est et et mundior omni-
facilior
per tres menscs, quando non est tenipus buspartubus animalium quadrupedum.
coitus ipsorum. Universaliter autem om- Generaliter autem in omnibus foeminis
nes mares illius gcneris quod multarum superfluitates corporum sunt minus post
est specierum, sicut est genus bovis, sunt partum in eis, quam ante partum, licet
enim bovcs, et bubali, et uri et vuescen- maxiine per partum equoe mundentur.
di, etboves barbati, et alia plura g(?nera Sicut autem in talium animalium foemi-
habcnt hoc proprium, (|uod separanlur a nis paucum cst menslruum, eo quod
foeminis et pascuntur solitarii nisi tcni- transit in magnitudinem corporis et pi-
pore coitus, et multa sunt talia dc qua- los, ita etiam in masculispropter easdem
drupedidus silvestribus, quod quando causas paucum est sperma respectu quan-
mares veniunt ad aetatem perfectam, titatis corporum ipsorum. Praecipue ta-
sollicitantur et pascuntur separati a foe- men in foeminis vaccarum et equarum
minis, nisi quando volunt coire. apparet menstruum in quadrupedibus, et
Porcae autem quando multum dcsidc- reditus suusnon cst quohbct mense, scd
rant coitum, tunc moventur in tantura, j)otius in quatuor aut sex mensibus, et
quod acccdunt ad bomines : ct hoc ctiam parum distillat, ct idco difliculter hoc
 LIB. VI BE ANJMALIBUS, TRACT. III 3d7

scitur nisiapastoribus continue observau- corrumpens fa>tum, vocatur ab Antiquis

tibustempora carum, et ideo etiam Ojti- niart]iuoro)i, quod est vitium matricis :

nio vulgi est bas non menstruare foemi- et boc accidit in quaUbet parte malricis.

nas. (^um auteni porca peperit, primo nato

Mulse autem non menstruant omnino, fiHo dat mammam primam, et sic aliis
sed purgantur urinse su» spissitudine. liliis dat ordinate mammas, abquando
UniversaUter enim superfluitas humida tamen boc non accidit.
qute iirina vocatur, a vesica C[uadrupedum Adbuc autem porca quando muUum
descendens, multo est spissior, quam sit appetit coitum, non dimittit saltare ma-
superfluitas liumida vesicse bominis : et rem super eam, donec decUnent auriculse
ideo purgantur plus per urinam C|uam ei, quia tunc incipit afffuere sperma, et

homo. LTrina vero asinarum e contra tunc sufQcit ei semiconcubitus ad conce-

subtifior est quam urina asinorum et : ptum et si porcse forte non descendit
:

urina vaccarum valde est acuta : et omne semen concubitus in delectaUone cjuando
quadrupes babct urinani spissiorem post descendit a mascufo, motu corporis im-
partum quam ante partum, et praecipue pedit descensum spermatis mascufi, et

si menstruet cum urinae emissione. Simi retardat concubitum ut semina utriusque

fiter autem et lac primum quod est in in concubitu conjungantur. Hordeuni au-
principio coitus aut partus, est simile tem eo quod est inffativum, est ])onus ci-

urinie. Efongatum autem aliquantufum a bus mascufo porci saitanti foeniinam.

partu est bonum. Ilordeum autem coctum est bonus cibus
Adbuc autem capra^ et oves et vaccse scrophis impraegnatis.
pinguiores efficiuntur post imprsegnatio- Adbuc autem quaedam porcae bonos
nem. pariunt porcos in juventute, quaedam
Omne autem quadrupes ut in majori autem non tunc, sed ineunte aetate per-
parte desiderat coitum in vere : tamen fecta. Quidam autem homines dicunt
tempus coitus eorum diversatur secun- porcos mori, quando aitero ocutorum
dum diversitatem iocorum et pascuo- orbantur : et lioc frequenter et non sem-
rum : quoniam in nostra babitatione per contingit. Vita auteni porci ut fre-

Gafliae et Germaniae tempus partus ta- quentius est viginti quinque annorum.
iium, est ante ver, et in principio veris :

eorum est in autummo

et te^mpus coitus

per contrarium ejus quod dictum est :

sed in locis cafidis in quibus temperata

est hiems, coeunt inpricipio veris ct pa-
riunt in autumno. Porci autem domesti-
ci per quatuor menses impraegnantur, et
faciunt afiquando simul viginti fUios ad
pfus : sed quando tot pariunt, non pot-
erunt omnes fectare. Licet autem anti-
quentur fa^minae, niiiiiominus pariunt
simut multos : sed tardatur tempus par-
tus earum ptusquam in juvenil)us, et tar-
dius appetuntcoitum, neque omnes filios
pariunt ex uno coitu, sed potius mares
saepe saliunt fieminas, et post coitum
aliquando exit ex appetitu quem kaka-
ram vocavimus, id quod vocatur animal
inyenii. Occasio autem dinUnucns vei
358 1). ALI3. MAG. ORI). PH/En.

tus. Qujrdam etiam ovium et caprarum

gignunt mares, et qua'daiu f(rminas :

contingit enim aliquando, quod si im-

preegnentur stantes contra impetum ven-
ti septentrionaHs, gencrabunt mares et :

si vertantur in coitu contra meridiona-

lem ventum, general)unt foeminas, prop-
ter evaporationem caloris spcrmatis per

CAPUT II. poros coeuntium, quos restringit Aquilo-

nis frigiditas. Ovilms autem illis qua;
duabus divisis vicibus coeunt, consueve-
runt pastores industrii posteriorcm con-
cubitum retardare^ eo quod fceminse non
exspectant mascubjs in concubitu, donec
descendat semen mascuh : sed statim ul)i

De 7'egimine coitus et imp7'ssgnationis et suum descenderit semen, abjicit marem,

partus animalium quadrwpedum. et ideo impediunt pastores fceminas, ne
duabus vicibus in coitu masculus et fce-
mina emittant, sed simul : tunc enim
valebit conceptus : ex industria enim pa-
storum multum variatur foetus ovium,
ita quod illee quai consueverunt facere
mares, faciunt fcEminas, et e converso :

ot tiunt fcetus earum aliquando nigri,

Animalium etiam qusedam genera du- aliquando albi ; et hoc indicatur in colo-
ces et rectores sibi datos sequuntur : ribus venarum sub lingua arietis aut
quoniam pastores ovium in quolibet gre- ovis existentium, quoniam si illse vense
ge rectorem unum aut plures ponunt, in parentibus sint albse, albos facient foe-
quibus campanas alligant : et cum pastor tus : et si fuerint nigrtC, nigros foetus cf-
nominat hos rectores nominibus propriis, liciunt : et si fuerint A'ariaB, varii foetus
appropinquant ei. Ha^c autem nomina al) cfficiuntur : et si fuerint rubea^, facient
infantia consueverunt audire a pastori- fulvos et rubeos. Oves etiam potantes
bus. Oves autem quse sunt in partibus aquam salsam, anteriorant concubitum.
calidissimis prope^Etliyopiam, vivunt per Sic igitur se habet de regimine ovium.
quatuordecim annos, aut quindecim : et Pastores autem capris duces et recto-
regionum vivunt per de-
caproe illarum res non ponunt : quoniam sunt naturali-
cem annos, aut undecim. Oves autem et ter velocis et levis discursus, ct non sc-
caprce frequentant coitum per totam vi- quuntur unum. Dicunt autem expertio-
tam : quia vita corum non adeo prolon- res pastores,quod quando in aliquo an-
gatur, quod exsiccctur humidum semi- no oves antiqua' determinato tempore
nale in ipsis, aut quod exstinguatur mo- frequenter moventur ad coitum, est si-
vens ad libidinem calidum. Et aliquando gnilicatio profectus ovium et anni fertili-

pariunt gemellos si cibum habuerint con- tatis, eo quod non incitarentur determi-
venientem, maxime si aries aut caper ta- nato tempore, nisi utiliter temperate se
lis sit naturae in abundantia spermatis, habentibus signiticatoribus ejusdom anni.
quod gemellos consueverit generare : et Si autem in eodem temporc determinato
si mater hanc consuetudinem
similiter movcantur ad coitum juvencs et non se-
habuerit ex abuudantia humiditatis et nes, est signatio pestis super oves et su-
motus matricis- in delectatione concubi- per alia animalia, quia intemperies signi-
 LTI5. VI DK ANIMALIBUS, TIIACT. III 359

ficatorum anni caloreni complcxionalcm sicut signa hominis : quoniam mamilhe

inccndit et consumit luimidum vtd cor- catularum tunc tumescunt, et invenitur
rumpit ipsum. tunc apparens cartilago, qute est in infe-
Canes autem suut valde multorum mo- riori pectoris earum : sed hoc difficile est

dorum plus quam aliqua alia nota spe- cognoscere, nisi ab eo qui exercitatur in
cies animalis. (^.anis vero altus retro in talihus, quoniam ha^c signihcatio non est
lumbis strictus et mai^nus iu pectore an- valde manifcsta visui. Hwc autem signa
te, qui lcporarms vocatur, coire aliquan- non accidunt maribus, sed potius habent
do incipit octo mensium existens. (Jui- signum potentia' coeundi, quod elevant
dam autem canum coeunt quando crus plus crus in mingendo. IIoc autem post
ad mingendum elevare incipiunt, et foe- sex aut octo menses ut in pluribus facere
mina canum quidem frequenter concipit consueverunt, et universaliter postquam
aliquem natorum ex uno saltu. Catula vigorescunt coeundi potentiam. Omnes
etiam leporarii per sexaginta dies impr;e- autem fcemina? omnium diversitatum ca-
gnatur, quod tempus est sexta pars anni num sedent, hoc est, ac si sedcre velint,
solaris : et forto impra^gnatur uno aut sc dispouunt quando mingunt : quadam
duobus aut tribus aliquando plus aut mi- tamen catula visa est elevare crus in min-
nus dicto tempore^ et fdii ejus non apc- gendo, eo quod multum habuit de calore
riuntoculos, sed quasi ca^ci sunt duode- masculo et siccitate. Canis autem ali-
cim diebus, et incipiunt saltari fcemin;e quando generat duodecim filios : sed ut
secundo post partum sexto mense, etfor- frequentius generat quinque vel sex : ego
te citius quando aJ)Undat cibus ejus con- tamen vidi catulam proferre simul decem
veniens. Quff dam autem catularum duo- et novem, et eadem alia vice protulit de-

bus et septuaginta diebus impra^gnantur, cem et octo, et tertia vice protulit qua-
quod est quinta pars anni, et filii istarum tuordecim. Et crat nigra magna corpore,
erunt quasi ca^ci per dies quatuordecim. et erat de genere canum qui mastini di-
Quffidam autem per tres menses impree- cuntur. Jani etiam sa^pe visum est, quod
gnantur, quod est quarta pars anni, et catula aliqua non peperit nisi unum so-
fdii istarum quasi ca?ci stant diebus de- lum, et hoc accidit parvis valde cateliis
cem et septem. Catuke autem aliquando qui sunt in sinibus dominarum nutriti,
menstruant per reditum septem dierum quia in uteris suis plures tenere non pos-
et hujus signum est, quod in tempore il- sunt, et cum plures concipiunt, frequen-
lo apostemantur ora exteriora matricum ter moriuntur.
earum, et tunc propter hesionem vulva- I^eporari» autem ut in pluribus ad plus
rum non appctunt coitum. Post partum octo parere consueverunt. Dum vivunt
autcm catuhe humiditatem gros-
ejiciunt autem hujusmodi canes, semper quasi
sam multam phh'gmaticam, et ideo ma- coitu utuntur. Proprium autem habent
crescunt post partum. Lac autem inveni- leporarii masculi, quod magis possunt
tur in canibus ante partum per quinque saltare foeminas post laborem quam in
dies, quibusdam aliquando per se-
et in quiete, nisi sit labor immoderatus et hoc :

ptem sed lac quod est post partum ea-

: ideo est, quia corpora corum sunt nui-
rum, est conveniens. Catuhe autem le- gna, et Immiditas eorum dissolvitur et
porarii post coitus conceptum hahcnt lac calefil per motum, ct tunc movcntur ad

])ost trigiuta dies, quod primo est valde
spissum et postea sul)liliatur. Lac aulem
canis generaliter est spissius omni lacte
prseter lac corporum et leporum.
Signa autem pubertatis canum quan(b)
libidinem. Est autem vita nuiris lepoi-arii
ut frequentius dccem anni, et vita catu-
he ejus duodecim anni, propter hoc quod
minus laborat. Major autem pars canum
aliorum per quatuordecim vivit annos :

aHatem habent coeundi, sunt deteruunata invenitur tamen alicjuis vivere viginti an-
360 1). ALH. MAG. ORD. PR^D.

nis : cl ideo bonc dlcunt llomcnim dicc- ennium. Tcmpus autem impra'gnationis
rc in lioc, ([iiod cani ad octo dcdil vilu' novcm menses, ita quod
vacca' cst pcr

annos vi{^inli. Ouod autcm mai'cs lcpo- paiit in decimo : proptcr quod quidam
rarioram minus vivunt quam [(cmina' opinantur vaccas impra'gnari pcr decem
eorum, proptcr laborcm cst, ut dixinuis : menscs et si pariat ante hoc tempus,
:

ct hoc aliis canibus non accidit, (jui non non vivet partus, co quod sua3 ungulai
ita exercitantur ad cursum post fcras sil- non suflicicnter indurantur et complcn-
vestres : in aliis enim non ita assidue cur- tur. In majori autem parte vacca parit

rentibus ultra vires mares plus vivunt unum aut fortc duos et raro tres : et vita

quam ffEminai. Canes etiani non ejiciunt vaccarum ut in pluribus est quindccim
dentes nisi ilios qui canini vocantur, et anni : et ad camdem ajtatem etiam tauri
locumol)tincntcnlmorum : hos enim uno non castrati perveniunt. Quando autem
modo cjiciunt et mas et foemina post castrantur, vivunt aliqui eorum per vi-
quatuordccim menses : et ideo quidam ginti annos et plus, si corpora habuerint
opinati sunt canes dentes non cj-iccre : fortia, et non multum elaborata. Tauris
alii autem opinati sunt quod ejiciunt om- autem et univcrsis boum armentis a pa-
nes, et neutri sunt veritatcm opinati, storibus ponuntur rectores sicut et ovi-

quia non ejiciunt nisi culmares, sicut di- bus : et illi quando minantur a pastori-

ximus. /Etas etiam eorum per dentes cog- bus, vivunt diutius propter meliora pa-
noscitur quia juvenes canes habent den-
: sGua qu» accipiunt. Taurus autem ter-
tes albos, sicut etiam in antehabitis libris minum liabet sua« juventutis quando cst
diximus, et sunt acuti valde dentes juve- in letate quinque annorum, et tunc acci-
num. Senum autem dentes sunt fusci et pit consiccari. Ex lioc etiam bene dixit
obtusi consumpti in ossibus quic roderc Homerus taurum in robore suo quinque
consueverunt. annorum esse dicens. Mutat autem den-
Amplius autem uno solo concubitu in tes taurus post duos annos sed non om- :

taurus implet vaccse matricem sed sal- :

nes ejicit simul, sicut nec equus et :

tus ejus super ipsam est gravis, eo quod quando accidit ei morbus in pedibus,
oportet fceminam incurvari, ct hoc ma- non ejicit ungulas sicut facit equus, scd
xime tauris accidit qui in setate sunt defi- mutantur pedes in figura ungularum
ciente. Foemina autem vaccse aliquando valde.

per viginti dies continue desiderat coi- Vacca autcm post partum aliquantu-
tum.Tauri autem antiquati una die super lum habet lac bonum sed ante par- :

unam vaccam non saltant multoties coe- tum non habet lac nisi forte modicum.
untes nisi magna quiete interposita. Ju- Adhuc autem cum primum lac quod
venes autem una cum eadem vacca coc- conjunctum est partui coagulatur, effici-

unt multoties, et aliquando cum pluribus tur sicut lapis si cum aqua in coagula-
coeunt una die : aliquando etiam pug- tione misceatur.
nant tauri pro vaccis : et qui vicerit, sal- Adhuc autem vacca pucUa unius anni
tat foeminam. Cum autem debilitatus fue- non copulat se cum masculo ad concubi-
rit propter multitudinem coitus, redit is tum, nisi secundum miraculum quod al-
qui prius victus fuerat, ct pugiinat iterato tendunt augures et aruspisces hoc enim :

contra victorcm : et qui tunc iterato vice- nimiam futurorum hgurat immutatio-
rit, saltat iterato fceminam. Tauri autcm nem. Accidisse autem jam dicitur, quod
et vacca^ coitu quidem utuntur immaturo duic vacca' a'tatis decem mensium con-
semine post unum annum vel fortc post junxcrunt se amba' masculis ad concubi-
octo menses sed tempus conveniens
: tum. Major autem pars vaccarum copu-
coitui eorum et partui maturato jam se- lare se consuevit in mense Augusto, yel
mine, est post biennium, aut etiam tri- parum post in mense Septembri quse- :
 LIB. VI DE ANIMALIBUS, TRACT. III 361

daiii tamen etiam in autumno impra^- pto vento, non cessavit currere ex desi-
^nantur. Quando autem pluriniffi vacca- derio coitus donec pervenit ad fines insu-
rum impriegnantur, ct omncs foecundu' lae, et tunc cucurrerat per octo leucas.
multos pariunt foetus, dicunt esse signum Dicit etiam Avicenna, quod cquarum lu-
hiemis futurae valde pluviosse : siccitas xuria minuitur, quando praeciduntur cis
enim animalis non tam universalitcr capilli, quasi motus capillorum in cauda
ahundaret humore naturali^ nisi jam an- et jubis faciat eas ludere et luxuriari. Ego
ni signilicatores pro majori parte et ma- autem vidi muherem hbidinosam quae
joribus virlutihus ad humorem moverent mihi ore suo dixit, quod simihter se ven-
et hujusmodi : et hujus divinationcm di- to exhihuit, et multum delectahatur in
cit Ptolema^us in Ceutilogio a secundis concepti ventu intra uterum suum.
acccptam et certissimam esse.
stelHs esse
Taurus autem maturo semine incipit coi-
re post duos annos et similiter vacca, ut
diximus et ante hoc tempus sunt filii
:

corum parvi et pauci et debiles.

Equus autem rectorem non sustinet,
sed post tres annos maturo semine coire
incipit : et in hac aetate boni erunt filii

sui semper usque ad viginti annos.Equus CAPUT III.

autem magnus quem johar Arabes, nos
dextrarium vocamus, imprsegnatur per
undecim menses et parit in duodecimo.
Equus autem implet matricem foeminee
non determinatis diehus, sed aliquando
facit hoc uno, aliquando autem duohus,

et aliquando trihus, aut plurihus. Asinus Et est DiGRESsio declarans causam om-
autem saliens, velocius ejicit sperrna ?iium diversitatum quse sunt in gene-
quam equus. Coitus etiam equorumnon rationibus animalium prseinducto-
laedit equas, sicut vaccas laidit coitus tau- rum.
rorum : sed equi et equee plus aliis ani-
malihus praeter hominem dihgunt coitum
propter cibi abundantiam, et complexio-
nis calorem et humorem : et coire inci-
pient equi juvencs ante tempus determi-
natum, si hahuerint cil)um honum
Equus etiam in majori parte hahet unum
foetum : aliquando tamen generat aut Ad omnium autem pr«habitorum in-
duos equos, aut duos mulos. Et etiamde telHgentiam facicmus hic inquisitionem
proprietatibus equae est, ut dicit Avicen- dc diversitate generalionum animalium
na, pede aut coxa aliquantulum recalci- pricinductorum.
trare, quando est in desiderio coitus, et Dicimus autem, quod divcrsitas praein-
ilhi calcitratione aperit vulvam et c;ipit ducta est ovantium et non ovantium quae

ventum meridionalem aut septentriona- sihi simiha ex utero gencrant. Ovantia

lem intra uterum, ct dchxtatur in illo autcm qu;cdam sunt cx utcro ovantia ct

forti delcctatione, ita quod veridicus sc- in utcro ova concipienli;» : cl qu;cd;uu
ncx in terra quae dicitur Arahice Deal- sunt in ulero quidem ova concipit'nli;i,

tufa, quae est insula quaedam, narravit sed extcrius animalia sibi similia parien-
Avicennae quod equa Arabica ibi concc- tia.
362 D. ALB. MAG. OUl). PR/EO.

Adhuc iiulciu ovanlia cx ulcro (^l iu uibus (|ii;c [)crrcclissimis dcbctiir anima-
utero ova concipicnlia, duorum suut lii)iis. Kst aulem hujus etiam alia ralio,
modorum : quoniam qua^dam faciunt qiioniam talia animalia propter grossi-
ova moUia in mcm-
tcstca, ct qua.Hlam ticm corporis multi sunt sanguinis : et
brana simplici. quidcm albu-
VA tcstca gcneralio ipsorum cx mullo cst scmine
men habent et croceum. Mollia autcm ct sanguiue : proplcr quod non potcst in
dupliccm quidcm ncccssc cst habcre hu- corporc congrcgari siinul, sed oportct
morcni sed tamcn in utroquc est color
: quod aflluat ad locum gencrationis suc-
unus aqueus. Ovantium quidem ova ccssive : et idco in uteris talia concipiunt,
mollia quatuor enumeratse sunt diversi- ct per sanguincm succcssive afflucntcm
tatcs substantialcs : quoniam quaedam nutriunt conceptum et formant ex eo
ovant ova per spcrma masculorum com- supplcmenta membrorum.
Quaedam autcm ovant ova qnce
plebilia. Volantia autem figuram exigunt rotun-
utramquc in se habent virtutem, mascu- dam et slrictam, ut aerem penetrarc ve-
li videlicct ct foemin», sicut grana scmi- lociter possint.quem licet etiam gressibi-

nalium plantarum. Quaedam autem ovant lia penetrent, tamen non subito violenter

ova ex suse substantice putrefactione, ct dividunt eum : ct idco posteriora eorum

ex illis oriuntur animalia similia priori- oportet stringi, ut in via pectoris eorum
bus specie et natura : ct quaedam ovant transeant in volatu, quia aliter facerent
ova quae videntur adeps csse pinguedi- in volatuimpedimcntum, et pcctus opor-
nis, sicut pisces onagri enim omnis : haec tet csserotundum ut in nuUo angulo aeri
diversitas est duorum animalium indu- dividcndo obvict. Ad stricturam autem
ctorum. Generantium autem animalia posteriorum sequitur necessario uteri ar-
quantum ad ipsa)n gencrationcm non cst ctitudo, propter quam non possunt for-
magna divcrsitas omnium cnim illorum
: mari in tali utero complete animalia :

est, quod quaedam formantur in utero et propter quod de ovis providit natura.
pariuntur. Quaedam autcm violentia quam In natatilibusautem hoc magis est ne-
inferunt matri, egrediuntur, sicut partus cessarium, eo quod illa natando spissius
vipcrsB, et quorumdam aliorum prseindu- dividunt clementum quapropter etiam :

ctorum. illa a capite ita quasi scmper procedunt

Ad omnium autem horum intelligen- in acutum, quod etiam nec ova in se

tiam oporlct scirc, quod naturae opus cst complere possunt, sed secundum uteri
opus intelligentiae omnia praeordinantis : longitudinem et stricturam multa par-
quae causa est ordinis et optimi in quoli- vula concipiunt et incompleta emittunt.
bct. Cum igitur facit ambuhintia ct na- Alia autem causa ex materia sumpta est

tantia et volantia, facit ca in figuris mo- avcs quidem csse levis substantiae et ae-
tibus illis ordinatissime convcnicntibus. reic,pisces autem plus aqueae. Propter
Ambulationis autem omnis ambulantis quod humidum quod est in avibus, ic-

virtus est in cruribus et pcdibus poste- vius est et minus, et ideo facilius in unum
rioribus praecipue : propter quod oportet congrcgabile ex quo fiat generatio, ct in
illa forlia et grossa essc, ut ad utrumque piscibus similiter : ct ideo thesaurizatur
latus totum corpus veherc possint ct or- inovum. Duorum autem colorum et dua-
dinate movere. Hoc autem fieri non pot- rum substantiarum plerumque sunt
est, nisi inferius circa rcnes et anchas di- avium ova, eo quod avis majoris diver-
latato corporc, ad quarum partium dila- sitalis cst in compositionc corporum,
tationcm uteri scquitur amplitudo, prop- quae omnis divcrsitas ex substantia uno
t(M' quod in utcris talium ct fornuiri et modo se habcntc ficri non posset. Pisces
compleri possunt animalia : et est haec autem fere omncs unius sunt gencris in
mefior et perfectior omnibus generatio- compositione corporum : et ideo in hu-
 LTB. VI DE ANTMALIBUS, TRACT. ITT 363

moribus ovovum suorum non invenilur rantur cx putrefactionesuhstantife putre-

nisi color unus. scentis, sed potius ex ovis non putridis
QucBcumque autem animalium mcclia ex suhstantiali humido substantiae corru-
sunt inter amhulantia et natantia, lisec ptse formatis. Illa autem quae simpliciter
pcr inductam rationcm est nccesse ctiam ex putrefactione nascuntur, gcnerantur
esse stricta et dilatata, ut utrumquc mo- ex humido ad superficiem exhalante, cu-
tum habeant. Non autcm possunt cssc jusviscosum extcrius frigiditate aeris du-
subtus in rcnibus stricta : quia sic priva- ratur in pellem, intra quam calor evapo-
rentur motu ambulationis, qui tamen ta- rans ex putrescente continetur, qui spi-
libus est principalis : et ideo ha^c supra rare facit humidum intra pellem conclu-
in loco conceptionis sunt stricti uteri, et sum, quod spirans spiritualiter pulsare
subtus in loco partus ad quem cadunt incipit : qui spiritus est vehiculum vitae
embryones a matricibus absoluti, necesse infussB illi substantiee a stellis, quarum
est essc dilatata : propter quod in loco virtus cst in ipso. Qusecumque autem ip-
conceptionis concipiunt ovum, et in hjco sorum aquosum habent nutrimentalo hu-
partus pariunt animal, ct frangitur ovum midum, et aquosa sunt mombra digeren-
in loco in quem a stricto ad amplum ca- tia ipsum, necesse est ova corum pinguia

dit embryo, et ibi crcatura incompleta valdo apparere, quasi sint partcs adipis,
per umhiHcum sugit de sanguine men- sicut onagrorum marinorum : ex aquoso
struo matricis. enim nutrimento et in aquosis digesto
Rehqua autem natantia parientia ani- pinguedo generatur.
malia, sicut delphinus, et halena, sunt Adhuc quorum Iiumor multus est, et
spirantia : et haec superiorem utcrum ne- de facili confluens ad locum gcnerationis
cesse est habere amplum propter regio- sicut piscium aquaticorum, aquosum
nem spiritualium, quia necesse est ibi enim de facili confluit, haec necesse ost
essepulmonem, et cor, et tracheam, et concipere multa ova etiam sinc attractio-
hepar ex opposito cordis, quorum positio ne sominis masculini : et idoo pisces non
magnam rcquirit latitudinem : et ideo concipiunt ova ex coitu, sed potius in
convenientissimum est habere haec per- emissione se confricant, et spormate
fectum partum in utero formatum. complentur ova in cgressu : })ropter

Ovantium autem alioe divcrsitates cau- quod etiam mollia et non in testa coo-
santur ex gencrantium impcrfectione. perta nccesse est ea formari : quia pcr
QufBcumque cnim in participatione sen- testam non transit vis et substantia spor-

suum deficiunt, et accedunt ad materiam matis. Quaecumquc autcm hahont humo-

phintarum, consequcns est etiam in pro- res magis spiritualcs et aercos, non do

prictate sensuum plantas imitari : et idco facili confluentes, ha^c necesse est ova ex
ova illorum sunt sicut scmina phmtarum spcrmatc attrahentc concipere, sicul ova
sine coitu concepla, ct sine spermate tan- aves concipiunt nec enim avos ova
:

gcnte ea foecunda. Qua^cumque aulem vcnti concipiunt saepe : ot quando conci-

aniiiialium sunt adco imperfecta, quod piunt ca, oportct aut niminm humidum
ovorum suorum scminalis humiditas non suporabundans cssc in causa, aut conlVi-

potcst accipi dc supcrlluo cibi uitimo di- catione aliqua circa membra gonitalia,

gcsti, scdpotius attrahitur ipsa humiditas sicut in prachabitis istius soxti lihri dixi-

radicalis, et qu» est ipsorum subjectum mus. TTtec igitur ost causa divorsihitis
vittB,moriuntur luec omnia ovando, et gcnerantium.
ex coi-ruptionc coruiu ova accipiunt frc- Quorumcumqno autom ova calichim
cunditatem. Est autcm dilh'rcntia islo- iiitorius quod est formativnni, hahont fa-
rum ad ea quae simplicitcr ex putroia- cile excitahile a calore loci aoris \ ol

ctionc generantur : quia ista non genc- aqua% haec non foventur nequc cuhantur
364 I). ALB. MAG. ORI). PRvED.

ab aniinalibus : qiioni;iin iola nimis culc- (junidam in terra, qufedam autcm in valde
fierent, ol s])irilus vitalis (}ui (,'sl in eis, lcnui nido ponunt ova sua.
inccnderctur, ct cvaporarct ex altcra dua- Ouorunicum(|uc aut(Mii ovorum sunt
rum causarum : quia vidclicet nimis ca- magis hebctes cX frigidi spiritus et multi
lidis est, sicut dicuntur esse spccics ovo- ct spissi, oportet nidum esse calidum, et
rum struthionis : aut quia paucus aut undiquecalidis circumscptum : sicutmul-
modicus est, sicutin ovis piscium. tas aves cx lanis et pilis calidis nidos vi-
Quorumcumque autcm ovoruni spiri- demus construere : et qucedam ex ster-
tus proportionati sunt, et non facile ex- corc, co quod calor stercoris aliquid ha-
siccabilis est calor vitalis et formativus bet in se virtutis vitalis, eo quod ab ani-
in ovis, haec nccesse est fovere et cubare ma et animato digestus est et egestus,
ova sua : et sunt etiam in his {j;radus, sicut facit upupa.
quia maj;is calidis pauciores et subtilio- Et ex hujusmodi considcrationibus fa-
res spiritus habentibus, oportet parare cile est scire omnium divcrsitatem prai-
nidum parvi caloris vel nullius : et ideo inductorum.
 DE ANIMALIBUS
LIBER SEPTIMUS.

TRACTATUI§1 I

De rnorihus et vita animalium.

cundum quod determinavimus. Sed quia

opera animalium non proccdunt a virtu-
tibus naturalibus eorum, nou possumus
cognoscerc naturam etiam cum virtute
sua, nisi sciamus communes differentias

GAPUT I. operum et mansionum et de his loque-

:

mur antequam de hominis (jencratione'

determinemus. Diversantur enim in ope-
rationibus et vita etmoribus animalia.
Qualitcr anhnalia per prius et posterius Similiter autem passiones eorum valde
camdem naturam participant et qua-
:
sunt difTercntes. Passiones enim virtu-
litcr natura pcr (jradiis medios venit tum anima^ in animalibus invcniuntur
de extrcmo ad extremum ? multis : sed ditlerentia^ passiouum illa-

rum in bomine valde sunt manifesta', eo

quod ipse perfcctiori vivit anima, quaj
nobiliores ct magis difTerentcs habet vi-
res. Pivinam enim luibet ct animalem ct

intellcctualem, et imprimit suas passio-

Natura quidcm aniinalium quauliimad nes in naturam corporis. Et aliquando
compositionem mcmlxorum ct gencia, ctiani passio causata a corpore re(hindat
eorum dc qua diximus, est dillcrcns sc- inanimam: cl idco j»assioiuim liaruni
3()G 1). ALH. MMj. ORl). 1>R/[:D.

(liireiciiliu in liuiniiio csl niaiiiieslu. J^as- jniMJoium communiter invoniunlur in

siones autem dico, sicut est timor, auda- multis aniinalibus, proportionaliter colla-
cia, ira, lii)i(lo luxuriffi : et in his oliam quod parlicipant unum
tione fiuta in eis,
communicant Jn quibus-
cailera animalia . socundum plus et ininus, et per prius et
dam autem corum invenitur etiam quic- poslerius ct secundum quod participant
:

dani vis quae est sicut cogitativa et com- unum prsedicatum, oportet quod simili-
positiva sivc collativa in liomine : et haec tcr participcnt naturam illius praedicati :

vocatur a quibusdam coyilallvo. seusibi- eo quod illa natura socundum participa-

lis, a quibusdam autem pliantasia com- tionom [)or prius ct posterius, ot secun-
ponens et dividens. Ab aliis vocatur les- duni majus et ininus facta, paulatim
timativa, et lioc nomen est ei magis gradilur in eis in comparationo ad ali-

conveniens, sicut in his quge de Aziima quod unum animal, quod perfectissime
disputata sunt, dictum est. /Estimatio participat naturam el prcedicatum illud.

autem talis maxime inest apibus propter Sic enim videmus, quod socundum par-
opera artificiosa qute faciunt, et propter ticipationem plurium virtutum aut pau-
oeconomicam et regnum quod custodiunt ciorum, natura jjaulatim per media mul-
domestice et civiliter collaborantcs. ta graditur a non animato ad animatum.

Animalia autcm alia secundum magis Intor simplox enim inanimatum et ani-

etminus participationis et convenientise matum cst commixlum multis mixtioni-

ad hominem, habcnt dilTerentias sicut : bus indigostum et coagulatum, ot hujus-
enim in homine invenitur sapientia, hoc modi multa : quee omnia suiit gradus
est providentia et cogitatio qu£e est ordi- vicinantos ad animati corporis comple-
nans opcra ita inveniuntur in aliis qui-
: xionem, licet hoc non ita appareat :

busdam animalibus aliae queedam virtutes propter continuationem enim commixtio-

his proportionatse. Hoc autem manife- num et coagulationum non sufficimus dis-
stum estinspectis puerorum operibus,qui tinguere fmes animati et inanimati, et

socundum tempus infantilis aetatis quan- media quaj sunt inter ea. Primum au-
tum ad vires animse non utuntur intelle- tem ens animatuni, quod post inanimata
ctu, sicut nec bruta. In his enim si quis invonitur, genus est plantarum socun-
attendat, ssepe apparent aptitudinos mo- dum omnem sui diversitatem. Est onim
rum, artiliciorum, et negotiorum, quce in lioc genere plurima divorsitas sed :

postea in adulta, et quae intellectu utitur, perfectius quod est in ipso, est quod est
eetate, perfectius ab eis exercebuntur. magis durans in vita, sicut arbores : et

Quoad usum autem intelloctus non est quando hoc comparatum fuerit ad alia
difTerentia, ut diximus, interanimam ejusdem generis animata, sicut ad olus
pueri et bruti : propter quod etiam mo- et herbam et fungum, vidobitur arbor
nuit Piato ut inspicerentur opera puero- masfis animata omnibus illis ot videbi- :

rum, et ad haec in civitatibus applicaren- tur,quod ipsa arbor sit continua in gra-
tur officia, ad quse se magis aptos exi- du proximo ad animal, et non esse ro-
bent in pueritia : sic onim dixit porfe- motio intor ea.
ctiora in civitatibus haberi singula arti- In natura tamon animalitatis plurimi
licia, et aptius ordinari hominem alegis- sunt gradus. In mari enim sunt quaedam
latore, quando ad id jungitur, cujus ap- animata, de quibus dubium est utrum
titudinem habot in natura. sint animalia vel plantre : sicut enim plan-
Non autem sine cogitatione, ut dixi- toe sunt continua et radicata cum locis
mus, omnino sunt caetera ab homine ani- •
in quibus inveniuntur : ot si auferantur a
malia quoniam quod accidit in ois post-
:
locis illis, corrumpuntur, sicut id quod
quam creverunt, ost sicut id quod acci- vocatur solinos, ct id quod vocatur kiva-
dit in pueris. Quidam autem istorum na Grtece : hsec enim non possunt
in vere
 LIB. VII DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 367

eradicari a locis suis. Cam aniinalibus

autem conveniunt in aliquo exiguo mo-
tu constrictionis in tactu nocentis, et di-
latationis in tactu convenientis. Et simi-
liter in multis omne genus conchiliorum
corium testeum habentium, est simile
plantaB quando comparatur ad animal
perfectum gressibile quaedam cnim os-
:

treorum sunt, quse omnino carent sensu,

sccundum quod sensus est virtus ani- CAPUT II.

mse, et principium notiticP sensibilis : li-

cet habeat sensum, secundum quod est

virtus naturalls, et principium nutri-
menti. Quanlam sunt perfectiora bis
qu8B sensum habent debilem debilis
cognitionis sensibilium principium : et

quiedam ex els adhuc his perfectiora De differcntia animalium penes mansio-

sunt carnosa, habentia subjectum per- nes eorum in aqua vel in terra.

fecti lactus nuntiantis animai cogni-

tionem tangibilium, licet deficiant in
numero aliorum sensuum magis forma-
lium, sicut id quod vocatur tychoy qui
aperit et claudit concham suam, et est
bonus ad esum propter carnis suse tem-
pcramentum. Spongia vero priEcipue in
quibusdam de suis speciebus assimilatur Est autem praeter hanc quee dicta est,
simpliciter plantis et inter motus islo-
: animalium diversitas quoniam liaben-
:

rum est parva difrerentia, diversantur tium sensuni perfectiorem et coeuntia dif-
enim quidam in motu dilalationis et ferunt multum in usu coitus et delecta-
constrictionis secundum magis ef minus. tionis, et per consequens diversantur in
Inter plantas ergo et ista talia est qua'- regiminibus vitiE et participatione fiho-
dam communicatio perfecta
in operibus : rum, eorum. Qusedam enim
ot nutritione
enim animalis operatio, et qua* est ejus animalia in toto simul complent genera-
quod omnino est animal, non apparet tionem suam, ita quod postea nihil solli-
nisi in eo animali quod generat sil)i simi- citantur de partu sicut [dantee. Queedam
le per coitum animal et hanc planta': incompletum edunt parlum, et ideo de
imitantur, qui ex seminibus siue coitu educatione filiorum sollicitantur donec
generant sibi similia : et qutedam anima- compleantur, et tunc dimittent eos, et ul-
lia imperfecta non liabent operationem terius omnino non associabuntur cum
nisi illam qua3 est plantie, radicilus vide- eis. Qua^dam autem circa fllios stabilio-
llcet pasci, et sine coitu sibi simiie gene- res hal)ent conceptus et ;rstimationes, et
rare: et ideo dicemus, quod tales ope- habent magnam parteni memorine et for-
rationes omnibus animatis sunt univer- te prudentise liliorum : et illa circa niios
sales. etiam diversimode soHicilantiii' diulius et

lardius, et provide et miniis provide.

(Tibi etiam animalium diversaiitui' se-
cundum materias ex quibiis csl substan-
tia corporis eoriim : quoniani increnien-
tum omniuni non est nisi ex cibo suee
308 D. ALB. MAG. ORI). PRyED.

comploxioni siinili, in qiio (lclectalui- na- tus, ot universaliter omnia aquatica ha-
turalifer. bentia cannas per quas respirant aerem,
Nalurales otiani diversitales Jiabent et cum hoc tamen manens in aqua, non
aiiimalia sccundnm loca in quibus ma- est facile determinare utrum plus se-
nent : et sccundum lioc qusedam sunt quantur naturam marinorum simpiiciter
gressibilia quui super terram vel in aere aquaticorum, aut plus sequantur natu-
babitant, etqu;edam sunt marina natati- ram ambulanlium simpliciter terrestrium.
lia. Marinum autem aut terrestre esse Jam enim diximus,quod gressibile videtur
animal dicitur duobus modis aliquando : esse anhelans, et marinum sive natatile
enim dicitur terrcstre yrcssihile, quod esse videtur quod aquam branchis attra-
anhelitu prohibetur habitare in aqua, et hit, et evomit per modum respirationis et
cogitur habitare in terra et in aere. Si- inspirationis. Hsec autem quae diximus,
militer autem aliquando vocatur viari- communicant cum utroque horum htoc :

nurn sive aquuticmn natatile, quodbran- enim recipiunt aliquid aquse per guttur,
chis per modum inspirationis attrahit et recipiunt aerem in pubiionem pro- :

aquam et evomit ad pectoris refrigerium, ])ter quod ctiam quando aliquod horum

et hoc vocatur aquaticwn, sive mansio animahum ceciderit in rete, et ahquam-

ejus sit in aqua sive in terra. Qusedam diujacuerit, mortuum invenitur et stran-
autem animalia in utroque communi- gulatum per aquam, propter hoc quod
cant : multa enim sunt qujic inspirant ae- in reti aut in alio instrumcnto venationis,
rem et habitant in terra et tamen cibus : sicut est gurgustium, aut hamus, respi-
eorum et venatio cibi est in aqua, et lon- rationem aeris non potest habere. Si au-
go tempore in aqua bene manere possunt tem extra aquam ceciderit in hiqueum
et ideo boc animal simul vocatur et gres- aliquem venatorum, poterit vivere longo
sibile et natatile. Sed nuUum omnino tempore. Solutio autem hujus dubita-
talium quod recipit aquam et insuper tionis est, quod ponamus ista animaha
ambuhit in terra, est quod cibum vene. et marina et terrestria : sed rational)ilius
tur in terra, licet e converso sint qua3 esse videtur, ut in genere natatiUum et
sunt spirantia, et natatilia quse cibum aquaticorum esse ponantur. Dicimus
venantur in aqua, sicut diximus. enim, quod omnia recipientia aquam
Quaedam autem sic sunt aquatica, quod branchis per modum attractionis et ex-
in aqua manentia extra aquam vivere pulsionis sub non faciunt hoc
gutture,
non possunt, sicut tortucee aquaticte et nisi propter oamdem causam qua alia ro-
tencheee,qutF sunt de genere crocodili, spirando et inspirando recipiunt aerem
etequus aquaticus, et ranarum marina- ad refrigerium pectoris videlicet. Haec
rum genera licet enim ista aliquando
: autem de quibus diximus animalia,
egrediantur de aqua, tamen mansionem aquam non cibum reci-
nisi propter
habenl in aqua, et sine ea nullatenus diu piunt cibus enim oorum qui comple-
:

vivere possunt : moriuntur enim separata xioni eorum similis est in aqua quia :

ab aqua. Qua'dam etiam manent in aqua, enim hsec non recipiunt cibum nisi in
quoe numquam egrediuntur ad terram. aqua, necesse est ut recipiant aquam in
Quaedam autem sunt quidem aqualica, cibo suo : et quia superfluum cum cibo
et tamen pariunt, et creant pullos suos recipiunt humidum, necessarium est ut
in terra. Quaedam etiam absolute nian- habeant instrumenlum per quod aquam
sionem habent in terra et tamen cibum : su})orfluam ejiciant. Animalia autem
venantur in aqua, sicut lutra, castor, et aquatica recipientia aquam ot evomentia
quaedam alia. loco anhelitus Iiabent branchos : sed ista
Delphinus autem et sibi similia, et id quae superfluam recipiunt humiditatem,
quod vocalur kalane, sive balena et ce- propter cibum aquaticum habenl canales
 LTB. VII DE ANIMALTBUS, TRAGT. t 369

quosdam per quos aqua rejicitur : et ea- bro, quod totum denominatur a comple-
dem dispositio et ratio hujus canalis ct xionc illius hydropicum aut foemininum,

cannae est in animaUbus spirantibus, multo magis comph'xio totius corporis

sanguinem habentibus. Malachie autem hujus nomen dat ct rationem quod dici-
omnes modi, et modi molhs testaj etiam tur marinum animal aut aquaticum, li-
recipiunt humiditatcm aqueam cum cibo cet spiret et vadat ad terram aliquando,
ot sunt marina, sed aha quidem ratione ex quo hoc facit diversitas in membris
quam ea qua? attrahunt et evomunl parvis, sicut dictum est. Hoc igitur ani-
aquam branchis quinimo ideo quia ex
: mal propter hujusmodi complexionem
complexione corporis vitam ducunt in crit marinum, Hcet sit ahquando ambu-

aquamaris. hms ad terram heec est enim causa pro-

:

Adhuc autem animal ahquod est mari- pter quam accidit quaedam animaha esse
num, quod recipit et evomit aquam per marina, et quaedam ambuhmtia et quae-
branclios, et tamen saepe vadit ad terram dam utroque modo se habere quae in ,

et in ea recipit cibum scd Imjus genc-

: complexione conveniunt cum utrisque.
ris animal non est visum nisi unum spe- Esse enim aquaticum vel terrestro aut
cie et modo, quod dicitur a quibusdam utrumque simul, est eis conjunctum cum
codilos, ab ahis autem sedom et modus : materia ex qua primo complexionaUter
iste non habot pulmonom sed branchos, creata sunt, et ideo quaeritur cibus eorum
et ascendil ad terram et rocipit ci])um, ex proportionatis materiae prima? sibi

eo quod est quadrupes et gressibile sive complexionaU aqua

sive in terra sive in :

ambuhms : et natura istius est fere di- quoniam, sicut diximus, quodhbot ani-

versa a mituris omnium ahorum anima- mal dihgit cibum suae complexioni simi-
lium. lem. Non enim dividimus animal in am-
AmpUus autem inter animaha ost di- buhans et natans, nisi propter tres causas,
versitas ex hoc quod mares quorumdam quarum una est,quod rocipit ad rofrige-
ct foemince quasi assimilantur in comple- rium pectoris aerem vel aquam. Secunda
xione, cum tamen ratio suadeat opposi- autem est simiUtudo complexionis ad ae-
tum quoniam Ucet gonitaUa sint mem-
: rcm vel aquam. Terlia autem, quia in
brum parvum respectu corporis, tamon a(|ua aut in terra aut in aere quaerit nu-
magnam in corporo facit diversitatom : trimonlum. Ilegimen etiam vita» animahs
quod manifostum ost in omentulatis, qui proptor oiisdom causas dividitur secun-
slatim mutantur in comph^xiono ad na- dum cumdom modum : rocojdio onim
turam foeminae. Hoc autem contingit cibi hujus vcl iUius ost socundum diver-
idco, quia quodlibet membrum principa- sitatem complexionis corporis : proptor
'

le aut principaU dcserviens, quando in quod etiani quKdam sunt spirantia reci-
se habot ciljum suflicienter digestum et pientia aerem, et quaedam ad rofrigerium
congruentem corpori, mittit ahi membro dum recipiuntaquam.
vel toti corpori ci])um talem, ct totum Adlmc autom otiam animalia imper-
corpus acquiret cibum socundum illius focta tostca immo])ilia cil)ant so ab aqua
membri destituti corruptam complexio- dulci, cum tamon tota forc sit aqua spis-

nem secundum hunc enim modum lio-

: sa salsa qiiae est in nuiri : sod hoc rosu-
par corruptum aquaticum nutrimcntum dat a poris angustis corporum oorum, et
toti transmittit corpori, ot facit totum etiam colant accipiendo cam proptcr :

hydropicum Sic oliam marcs saepo

. quod quacdam liujusmodi ostrcorum sub
emolUunlur por emonlulationem aut in- arena morsa colant a([uam qua cibantur.
frigidationcm tosticulorum, et mulan- El hoc faciiint otiam colligonlcs hujus-
tur ad naturam foeminae. Si autoni sit lo- modi ostroa scpeliunt oniiu oa juxla
:

tiim corpus immutatum ab unico mom- maro sul) arona, ut ibi a(jiia rolhuMilo ci-
XI 2i
370 D. ALR. MAG. ORI). PR/ED.

hcnlur : ct per anipullas tunc evoniunt

partem aquoB salsa; : et residuum resudat
aut transit in sul)stantiam conchae quan-
do est valde terreslrc : cum enim aqua
salsa transit per subtiles poros et soepius
sic colatur, efticitur subtilis in partibus,
ct revertitur ad primam dispositionem
aqum dulcis. Quod autem declarat inma-
ri essc aquam dulcem, est quod per ar- GAPIJT Jll.

tem potest extrahi ex aqua maris aqua

dulcis si enim
: acceperit quis terram
giutinosam, et fecerit ex ea vas spissum
concavum undiquc clausum, ct immiserit
in marc spatio dierum aliquot et noctium,
attrahet et implebituraqua dulci. Dicunt
autcm quidam lioc lieri in vase cereo sed : De differealia piscium penes cibum suse
hoc non est cxpertum in cera, quoniam complexioni debiium et convenien-
cera nimis induratur aquse frigiditate, et tem.
chiuduntur pori ejus.
His ergo de causis variatur anima-
lium cibus.

Animal igitur vocatum kalica, hal)et

cibum sibi convenientem, cum pisces
parvi multiplicantur circa locum ejus :

et sic constat, quod venatur cibum de-

terminatum suae complexioni congruen-

tem. Os autem hujus animalis et orifi-
cium quod os suum circumstat^ licet in
parvis sit occultum, tamen cognoscitur
im magnis animalihus, et invenitur in
eis aliquanlulum cxtra viam per quam

trahunt cibum primum quoniam prima :

via est per quam lit colatio, antequam

ad os perveniat : et similiter invenitur
dispositum esse orificium super animal
quod dicitur anastura : liaec autem via
super animal vocatum samulaki, assimi-
latur carnosae parli, quse invenitur in ma-
ri Eustaneon, quod est Constantinopoli-
tanum : et haec eadem dispositio est ani-
malis quod lensadon vocatur.
Adlmc autem probatur animalia deter-
minatum quaerere cibum fere per omnia
marina prsedantia quaecumque enim
:

illorum circummoventur venando, et co-

 LIB. VII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 371

medunt animalia, fere omnia cibanlur a comede-

abstergi ab ipso donec vicerit et
piscibus parvis quos vincere possunt, ot riteum. SimiUter autem omnes modi
suse congruunt complexioni, sicut Ijarco- mahichie comedunt carnem. Karabo au-
ra quosdam pisces parvos.
qui comedit tem comedit piscos parvos, et cum fuerit
Cujus signum est, quoniam cum capitur in profundo maris etiam locis lapidosis,
et exentcratur, ejiciuntur de ventre ejus accipit eos duo])us la])iis manus suse, et

pisces parvi, sicut facit lucius apud nos. ducit ad os suum fractos in duas partes,
Tortuca ctiam marina comedit kacalos sicut etiam facit cancer. Quando autem
durum animal et testeum, quoniam orili- non timet, ambulat cautc naturaliter ad
cium tortucai durius est et fortius omni> anterius supor pedes suos inclinando cor-
orificio cujuslibet animalis, quoniam suo nua sua longa ad latera, ne impediant
ore etiam lapidem acceptum frangit : ambulationem, et tunc venatur forfice
quod os ei natura non prseparasset, nisi manus. Quando autem est in angustia,
dura aliqua masticare et frangere in cil)0 retrocedit natando attractione et exten-
de])uisset. Exit tamen ad ripam aliquan- sione caudae. Karabo etiam aliquando
do, et pascitur herl)is quibusdam, et ad pugnant intor se sicut arietos ferientos
aquam reversa ascendit ad aqute superli- cornibus non tantum unus cuni
se, et

ciem, ita natans quod etiam a sole desic- alio, sed etiam una acies contra aliam :

catur : non enim est ei salutare in aliqua jam enim in tali pugna multi sunt visi
hora in toto sub aqua mergi, quasi ali- karabo, sicut grex in aciebus ordinatis
quid commune habeat tam cum aere ad pugnam, ut dicit Avicenna. Hsec igi-
quam cum aqua. tur ost natura et dispositio eorum quse
SimiUter auteni communis pastus eo- mollis testee dicuntur.
rum qui dicuntur niollis testae : quoniam Similiter autem id quod vocatur theo-
quodlibet istorum comedit herbas et ki- cydem, est de genere mollis testoe et vin-
pillos et pisces quos deprehondere pol- cit magnos pisces, et comedit oos. Mul-
est : ita quod cancor fluviabs, ut dicunt tipes autem qui est polipus, aliquando
experti piscatores, etiam in gurgustia congregat diversa ostrea conchilia, et ex
vadit ad lucium et rodit eum. Cancri testis extrahit carnes eorum et comedit.
enim lapidosi qui sub kipidibus habitant, Judaeorum autem doctores Talmutistx
carnos comedunt in tantum, quod jam vocati, mentiti sunt dicentes, quod gala-
vidimus experimonto, quod carnibus in he se intra se in sua specie comedunt.
Danubio alligatis navibus, et in aquam Opinionom antom acceporunt ox hoc,
suspensis, adhseret magna cancrorum quod morsi vidontur quando capiuntur :

multitudo. Karabo etiam vincit magnos sed decepti sunt, quoniam id quod vo-
pisces et comedit eos. Multipes aulom catur o)ii/erex, mordet eos. Fere autem
qui estpohpus, vincit karabo, et comedit onmes piscos cibantur a pullis galahe,
ipsum : propter quod ambo in unum rete quando pervenit tempus plurimse puUi-
incidentes, mortuus karabo invonitur (icationis istorum piscium.
morsu multipedis vel timore ojus. Kara- Qua?dam autem animalium comodunt
bo autem comedit id quod vocaturyo;m- carnem sicut ea quae vocalur celeti, La-
coros, eo quod propter asperitatem forfi- tino autom dicuntur selachca eionayri et
cum ojus non potest evadero al) eo, hcet rachkhino ct eheorboztj/nein, quom qui-
sit labileviscosum quod difliculter teneri dam murieem osse intorpretatur, et
potcst. Jonacoros autem victus a karal)o cheatn murane, quod nos imirenam vo-
vincit muhipedom sive poHpum, et co- camus. Ea autem quse vocantur tharyca,
modit oum qui comedit et vincit karaho, cibantur hcrbis parvis. Celoka autem ci-
proptor viscositatom tantum ejus adhae- batur stercore sive caeno et herbis, et
ret inseparabihter pohpo, ot noti potest pascitur quasi quolibot, ot solus ipso por
372 J). ALR. MAG. ORD. PRiEI).

escam iivechim sive stercuris deprehcu- suum intracorpus suum, ct tunc comodit
clitur. Omiies autein fere pisces comc- propriam carnem suam. Id autem quod
dunt se invicem preetor fastoreos, qui non Ihelxigdos vocatur, malachie comodit.
comedunt carncm omnino et hoc viri : Saepo autom intrat ventrem suum piscis

piscatorcs dicunt do barbeilo, quia hunc qui dicitur hahamc, et ejicit ab eo alios
nuUo modo carncm comedere fatentur, pisces, eo quod venler ejus sit quasi in

et praecipue se comedunt angore et kalva- oro ejus et nou habot stomachum qui
:

les. Fastorei auteni videntur non come- exti-a os oxtondatur, sod in ore chiusum

dere carnem, co quod numquam inveni- tenct quod capit, doncc digeratur pro- :

tur in vcntribus eorum. Homines etiam plor quod vorum est, quod dicitur de
qui cibant eos, non nisi pancm dant eis. marinis, quod videlicct quiodam mari-
Fastorem autem Grcecc piscis quidam norum comedunt carnem sicut delphini,
est, qui mugilus Latine vocatur. Omne cheodon et harom, quod Latine torpedi-
autem genus fastorci sivc mugili cibatur neni vel torpedientem vocant. Simihter
herba et arcna modica. Kakoh'm au- autem carnem comedunt chebam, et

tem, quod a quibusdam hominibus citi- Quldam autem carne

celedi, ct mahichie.
lon vocatur, et a Latinis vocatur thillan- quidem cibantur in nuijori parte, sed non
dis, habitat prope tcrram. Id autem in toto. Id autem quod vocatur kokom
quod vocatur agreus karadom, non pa- aut coclii ct stacheon, cibantur quidem
scitur, sed cibatur a sua propria viscosi- piscibus aliquando : sed tamen a materia
tate mucihiginosa, qua^ egrcdilur de crescente her])osa cibantur cochi enim :

corpore suo : humidilas cnim extrinse- ct pisces quidam in hq^idil^us mancntes,

cus tangens eum, et percorpus resudans,
viscosa efficitur, ct illa
karadom, hoc est, scmper jcjunus voca-
tur. Hunc autcm piscem Avicenna cor-
rupte harkgnual vocat. Kakalo autem
cibatur arena ccenulenta
est, quod ponderosius est et multum
coenum invenitur in ipso, quando exen-
tcratur, et non comcdit pisces omnino, ct
sicpe natat ut abluat natando lutum sua'
ct id quod votur kakgn, non comedunt
pascitur : et ideo omnino carnem, prater karidon. Scope
etiam videtur, quod magni pisces obviam
occurrerunt parvis ad hoc quod prtedon-
tur eos et comedant. Ronyom autem et
: cujus signuni labroom carnom quidom comedunt, sed
cibantur herbis, quando carnem habere
non possunt. Piscis autem catitegom co-
medit targula, et maxime quando cavat
lutum tunc enim comedit omne quod
:

carnis. invenit in illo. IHo autem qui vocatur

Nullum autem animal marinum come- Graece feroni, et Latine scarus, solus in-
dit pullos suos : et ideo muUiplicantur : ter pisces ruminat sicut quadrupes, ctna-
sed quando compk'ti sunt et generant, tando super ventrem venatur piscos ahos.
ahquando comeduntur a parentibus, et Celekhody autem et barkoydim et del-

aliquando ab ahis speciei alterius existen- phinus supinantur, ot tunc doprehendun-

tibus prajcipue tamen piscis qui vocatur
: tur, quoniam sua ora tuuc sunt subtus :

hargom, quem nos lucium vocamus hlc : ct propter hoc multi pisccs cvadunt ab
enim eos suse speciei comedit. Fastoroom ore eorum : ot si ita non fuisset, multum
autem etiam comedit eos speciei sua>, diminuorentur pisces ex prieda eorum,
quia magis gulosus est quam ahi pisces: quia magna sunt iUa animaha et voracia
preecipue tamen modus qui vocatur lial- vahle : delphinus enim miraliihter mul-
kane et ideo etiam multum distendit
: tum comedit respcctu quantitatis suae.
stomachum ad cibum versus os suum, Ilahalom autem sivc enchelym quod
ita quod forte ejicit ipsum. Malus autem ost anguilla, cibatur a hmo : ct forte ci-
est hic piscis quando est jejunus : et cum batur a cibis qui ei in aquam ejiciuntur :

est in timore et angustia, abscondit caput et ego eum cibari vidi rana et vormibus
 LIB. VII DE ANIMALFBIJS, TRACT. I 373

et j)isciuni paitibus : et capitur ad ha- pcr fuerunt in una aqua et eadem qua'
imini ad escam talem. Plurima? autcm per influxum aliquem non renovatur:
cibanlur in aijua dulci quando : et ideo propter quodctiam sub glaciepisces sa^pe
vobint cil)are anguillas, prseparantaquam suffocantur. Accidit ctiam hoc aliquando
cbiram ut in illa dent eis cibum et : in spirantibus, quando fucrit aer paucus
quando volunt piscari anguillam, turbant qui renovari non potcst cito enim inu-
:

aquam : tunc enim turbatur anguilhi et tilis redditur ad refrigerium cordis, sicut
confunditur, et fugiendo aquam sordi- ct ille qui attractus est in corpus, et cum
dam incidit : ex aqua enim sordida dici- calefactus et fumosus est, oportet ipsum
tur stranguhiri propter stricturam et par- expelli a corpore et aloco qui circa cor-
vitatem branchorum suorum. Gapitur pus est, et alium sincerum attrahere : et

autem anguilla in maxima quantitate in sic est de his quce aquam attrahunt et
loco Grieciie, qui TJieotrocJujo^n vocatur : evomunt : et maxime anguillse haec pa-
et, sicut dicit Beda, in quadam parte Bri- tiuntur propter stricturam suoruni bran-
tannise, quae anguillaruDi terra vocatur, chorum. Quaedam autem anguilhu vivunt
in ortu cosmico Pleiadum, et hoc est in octo annis, aut septem.
septimo decimo Kalendarum Junii Adhuc autem anguillae lluviales co-
quando etiam Taurus oritur, quia tunc mcdunt radices, et hcrbas, ct hoc quod
cosmice oritur cum sole stelhitio Pleia- inveniunt in luto, et pro majori parte
dum, eo quod tunc in illo hjco inspissa- pascuntur in nocte in die autem abscon-
:

tur aqua cum luto : quod accidit a ventis duntur in profundo aqua% aut in antris :

opposilis, qui tunc de terra erumpunt ct quia frigus multum fugit, ct aquam
circa primam partem veris, quando jam lentam claram et calidam, ideo non in-
terra aperiri et evocari etexaltari incipit. vcnitur in DanubiOj eo quod anlc fauces
Habet autem proprium anguilla, quod Alpium ab Occidentc in Orientem fluit

cum moritur, non natat super aquam Danubius : et major pars ac|uarum quai
sicut ahi pisces mortui, eo quod venter Iluunt in ipsum, effluit ex Alpibus, ct est
ejus est valde parvus, et parum ventosi- suus fluxus antc Alpes ex parte aquilo-
tatis est in eo : et signatio hujus est, nari.
quoniam per anatomiam probatur, quod Haec ergo et talis est dispositio cibi
multie anguillce habent parvissimos ven- piscium.
quod etiam qutedam earum ven-
trcs, ita

non videntur haLere et

tres et intestina :

cum extrahitur ab humore in quo stat,

vivit forte per quinque dies, si stat in
loco umbroso frlgido, et praecipue si po-
natur in gramine, et non impediatur a
motu, et praecipue si sit in loco quem
perflat ventus septentrionalis, in venlo
enim meridionali parum vivit. Quando
autem exit a lacubus in quibus gcnera-
tur, si aestas fuerit, morietur : si autem
hiems est, et non mortificativum frigus,
sed temperatum, vivit : in excellenti au-
tem frigore frcquenter omnes anguillffi
moriuntur.
Adhuc autem quando cibum accipit in
aqua parva, strangulatur frequenter ct :

hoc etiam accidit aliis piscibus, si sem-

374 1). ALB. MAG. ORD. PR.ED.

falconariis noslroe terrse isti astures om-

nibus aliis mehorcs et nobiliores, et sunt
vahle niagni. Et dixit mihi quidam mul-
tum expertus, quod etiam in teria illa
aquihtt pro majori parte cibantur pisci-
bus, ita quod in nidis carum et juxta ni-
dos inveniuntur anguillie et pisces.

Est etiam in terra nostra genus aqui-

CAPUT IV. hTBparvum, eiYOCixtuv aquila piscium, eo
quod non venatur nisi pisces, et habet
unum pedem membranalem, sicut est pes
anseris, adnatandum: ahum autem ha-
bet uncorum unguium sicutest pes aquilee
ad capiendum. Haec tamen omnia genera
etiam comedunt carnem animahum quam
De diversitate cihi animalittm et qua- venantur. Carnes autem comedunt aqui-
drupeduni ovaiitium. he, quse vocantur Grsece thariagror, quae
est in quantitate milvi, nec invenitur ma-
joris vel minoris ahquando quantitatis.
Similem autem cibum habet maxima
avis qu8e chim vocatur, et aquila simih-
ter. Chim autem est majoris corporis
quam vultur, et est cinerei coloris : et

hoc genus quidam grifen esse

aquila?
Consequens autem est ut de cibo avium sestimant. Chim autem est duoruni gene-
et ovantium loquamur. rum est enim unum genus magnum
:

Dicamus igitur, quod omnis avis habens quod est cinerei coloris et hoc nos voca- :

uncosos ungues, cibatur a carnibus : et mus vulturem griseum. Ahud autem est
cum datur eis caro, comedunt libentcr, parvum, et hoc est album, ct saepe appa-
sicut genera aquilarum et omnium mil- ret sedens in rupibus Rheni fluminis et
vorum et accipitrum et falconum omnium. Danubii, et ab incohs Germanise vocatur
Accipiter major qui Grtece conocrolwm, vultur albus.
Latine astur vocatur : et accipiter minoi", Amphus autem queedam avium nocte
qui Latine quibusdam sperve-
7iisus, ct a volantium, sunt uncorum unguium, ut
r«2^5 vocatur, carnem comedunt ista enim :
bubo, noctua quvc halat?'om Grsece voca-
quae uncorum sunt unguium animalia, tur, etcorvus nocturnus qui Grcece dicitur
majorem ad invicem differentiam habent kanen, et est quantitatis turluris, et raro
in quantitate et quam in figura
colore, videtur, et est nigra avis, et apparet cir-
corporis : apud tamen omne genus aqui- ca ruinosa ffidihcia et circa templa : et
lce et falconum meliiis et ferocius est, vox ejus est choho : et quando volat, re-
quod venit ab Aquilone a regione Sue- volvit se in aere volando, et est avis in-
viae et Livoniie, cujus latitudo est phis- fausta muhum in auguriis, et in hac dis-
quam quinquaginta graduum ab a^qui- positione quce hic descripta est, ego vi-
noctiali : et sunt aves feroces, et liben- di duas, et est debihumpedum, sicutfere
tius comedunt pisces quam carnes ita : omnes avcs nocturnales : ct est bon;p
quod quidam astures ex illa terra ad nos alce etveh)cissimi volatus.
deducti, aves quidem omnes capiunt,
sed libentius comedunt cancros, quam De his autem avibusnocturnis esl etiam
ahquem alium cibum, et reputantur a ea quae vocatur aschyreon in Grseco, et
 LIB. VII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 375

assiinilatur vulluri, nec ost minoris nas, et pascuntur granulis adhaerentibus

quantitatis quani vultur. illis spinis. Inveniuntur etiam aliae aves
Adhuc autem aquihx kalcni, et aquihi quse dicuntur ckomoga, et vivunt in ma-
agolirns dicta, assimilatur multum avi jori parte ex venatione theachillex, sicut
illi, ct hsec avis non est nota apud nos : animaha quae dicuntur kia, et est ma-
et ambse istee dicuntur venari lioc quod jus, et minus. Illa autem quae cadunt

vocatur aschgtahcm : sed in oculis ejus super spinas, aut herbas spinosas, non
quod vocatur scopem, est glaucitas mo- comodunt vermes vel animatum aliquod,
dica, sed inaliis apparet simiiis praedictis et sunt apud nos genera vinconum, sic-

tribus avibus omnes enim illoe tres spe-

: ut aves ccgcos dictae apud nos, et sicut
cies avium sunt consimilium oculorum, vinco cardui, quas avis distcnboniche vo-
hoc est, croceorum in loco albuginis ocu- catur apud nos, et sicut vinco rubeus in
lorum et nigrorum in pupilla et omnes : pectore, ot sicut avis quio gurse vocatur :

hujusmodi aves comedunt carnes. omnes onim ista? aves semina spinarum
Amplius autem quoedam avos carnes albarum et rosarum et herbarum come-
quidem comedunt, sed tamen uncorum dunt, et maxime semon papaveris, ot ca-
non sunt unguium, sicut hirundines, et napi et lappae et hujusmodi.
genus cervinum, et picse etcorniculae. Kglia autem in Grteco est avis, qua3
Adhuc autem quaedam vermes pro cibo apud nos iivarchengel vocatur, et habet
accipiunt, sicut theasside, passer, bara- rostrum non curvum, nec habet uncosos
dix, apud nos sunt passeres,
hahadi, et ungues, et est majus ilhus generis in
et multa aha genera
philomehi, et parix, quantitate merulae, et minus est in quan-
parvarum avium. Agomolom autem etiam titate minori aliquantulum quam sit

comedit vermes. Modi aulem agomolom sturnus : et utrumque genus est cinerei
sunttres, quorum unus dicitur thezsidiis, coloris,habens nigras macuhas duas jux-
qui assimilatur theasside : et alius dici- ta oculos, et venantur aves parvas et ca-
tur montamis, quoniam manet in monti- piunt oas rostro. Kylia tamen secundum
bus, et habet valde longam caudam. quosdam est genus pici. IIoc genus avis
Tertius autem modus assimilatur istis perforat arbores genera ilhus avis in
: et

duobus,tamen est minoris quantitatis. nutrimento assimilantur ad invicem, sed

Eodem aulem cibo vescitur cheo- in calore et quantitato magna habent
kalom et malonchorom et forochohjm differentiam. Omnes autom vivunt ex
et amvethc et gonus milvi quoddam vermibus qui in corio Ugnorum nascun-
fehostas ot tharanom et chorotrachom, tur, et tcrcdincs vocantur, quos, ut qui-
et est avis quae minoris est quantitatis dam dicunt, chcatJigtichcm Groeci vo- .

ahquantulum locusta, ct est rubei colo- cant : sed minor in genere picorum est
ris, quam Avicenna dicit esse specicm altioris vocis quam major : et sunt isti

passeris, et habet in capite galeam. Inve- pici cinerei coloris, et omnes quterunt
nitur etiam avis parva pulchrae figurae pastum prope ligna in teredinibus ligno-
bene cohirata in quantitate tlicasside, et rum. Et simiUter facit modus pici qui
dicitur arnoffidox, quae fere in omnibus merobs Latino, Grtece autem kalom vo-
assimilatur theassidi, et manet in monti- catur, qui est in quantitate avis qua' di-
bus : et alia avis parvissima quae vocalur citur taringcn. Aliquando autem dicitur
rcx sive rcgnhis : et alia quae vocatur quidam modus morobs braacia, sicut su-
cheacherevologom : hjo enim omnes avos j)orius diximus. Ilorum autem omniuni

et similes sibi in majori parlc comedunt modorum coh)r est extcrius, ot benc
vermes. sciunt scin(h'ro ot perforarc Hgn;i : o( sua
Aliae vero aves sicut amastorochom ct vox est alta, ot vocatur a (|uihusdaiu
azamicom et similes ascendunt supcr spi- uriduvad, sod tamon hoc non est mo-
370 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

robs, el cst quidam modus speciei ejus tur pisces. Alise autem carncm non com-
ct j;arritum ejus ct volalum cjiis mul- cdunt, sicut aridicm, et lavicom, ct
tum fcre prae omnil)us non rapa- aviJ)us diom omnes isti modi avivim habent
: et

cibus observant augures. Hoc autcm ani- roslrum longum et amplum, ut in aqua
mal abundat in partibus Graeciae, quod cibum et in terra invenire possint ct :

dicitur kalokanij licon proecipue apud : lacham ct lares et hamielorum et latros

nos autem invenitur in omnibus silvis : est cinerei coloris ct omnes isti modi :

et tres modi cjus sunt apud nos difTeren- movent caudas, ct sunt apud nos aves
tes per quantitatem majorem et mino- quaedam fortissimi volatus, et insuper bo-
rem. ni gressus ct vclociter currentes in ripis
Est autcm adhuc alia avis qua; adolo- fluviorum et maris.
(jor vocatur, cujus quantitas est sicut Similiter autem est dc ave quae voca-
quantitas fatatim, et abscindit ctiam H- tur clieafeudom, quae avis cst multorum
gna, ct cst cfnerei coloris, ct debilis vo- colorum, sed intensior in ea color cst ci-
cis :picus autcm generali nominc voca- nereus. Avis autem quae dicitur feora-
tur apud nos. Jioti, creatur in aqua, et est duorum mo-
Aliae autem aves ab bis, vivunt ex fru- dorum, quorum unus semper stat super
ctibus plantarum, sicut pahimbi, qui cannas et sibilat alter autem caret vo-
:

ghmdes et grana comedunt : et sic fa- cc, sed est major corpore quam alius^ et

ciunt turturcs, et ilhr cokimba' caverna- ambo hal)cnt cinereum colorem, ct pa-
les, quae fehicse Gra3ce vocantur. Palum- scuntur in ripa maris. Similiter autem
ba autem et fehica apparcnt semper, sed tharagliom ct kidelom, ct animal quod
turturesnon apparent, nisi in Oistatc :
dicitur karirne, ct est illud quod quidam
quoniam nidos habcnt occultos, in qui- vocant JiacJiam, cibantur juxta marc ab
bus absconduntur in hieme. Avis autcm extis et vermibus quiprojiciuntur in ma-
vocata ovem, apparet in autumno, et non ris fluxu. Aves autcm corium intcr digi-
plus : et avis cst major, quam columba, tos habentes, sunt vocatae Graece hortom
ct minor quam kylon sive kalon, et plus et larom, tercom, laradomom. Apud nos
et saepius deprehenditur, quando caver- autem sunt anser, et anas, mcrgus va-
nas facit juxta aquam, eo quod tunc ad rius, et merguli nigri, et mergus magnus
loca illa venit cum pulhs. niger, qui a quibusdam carbo aquaticus
Quod autem univcrsahtcr de cibo vocatur, et cygnus, et avis magna quam
avium dici potest, hoc est, quod queedam quidam volmarum vocant, quae liabet
aves vivunt ct pascuntur in aqua, ct quae- saccum rubeum ante guttur et pectus, et
dam vivunt et pascuntur in aqua et ripis aliae aves hujusmodi. Quae autem inter
aquarum et lacuum, et quaedam etiam istas aves gravior est, est illa quie mora-
cibantur in littore maris : quae ctiam in- tur juxta llumina et lacus gravem enim :

ter digitos pedum habent corium mem- carnem habet omnis avis aquatica, ct
branalc, habcnt mansionem in aqua, et quo fuerit major corpore, eo est caro
pastum quaerunt in ea. Quae hal)cnt digi- cjus gravior : et quo fuerit locus mansio-
tos divisos, aliquando quidem manent nis ejus frigidior, ejus caro cst pejor : et
prope aquam, sed cibantur ex terra juxta ideo cum aqua salsa calidior sit quam
aquam cxistente ct istae quidem carnem
: aqua fluviorum et lacuum, crunt aves
non comedunt, nisi valde raro alba : graviorcs juxta fluvios et lacus quam
cnim avis quae duorum est generum ma- juxtamare. Habitantcs autem juxta flu-
jor et minor, quae volat super aquam, vios et lacus sunt vocata^ koJdom et cla-
et aliquando residet et natat in aqua, ct rim et colonim et haticJien, et haec avis
apud nos mere vocatur, cadavera come- assimilatur advuta, quamvis sit majus in
dit quae in aqua natant, sed tamen vena- quantitate, et avis quae dicitur foracom,
 LIB. VII DE ANTMALIBUS, TRACT. I 377

est qiiaiititatis avis quie malar-

dicitur jus carni applicantur. Residuum autem
goni, scd crus ojus est mayis curvum, et carnis, quod siccum et terreslre est, eji-

liaLet intei- dicitos corium, et est nip,ri cit serpens, ct siepe sugunt humiditatem
coloris, et nidiiicat super arbores : et totam, et dimittunt residuum. Hoc au-
hanc vocamus nos carhonem aqualicum, tem similiter plura faciunt animalia, sic-
quem vulgariter scalvcren vocant. ut aranea : hfec enim sugit humiditatem
Adiiuc autem anseres magni et parvi, muscarum et aliorum quaB capit, et di-
quorum quatuor genera sunt apud nos, mittit residuum.
magni videlicet cinerei, et parvi cinerei, Tyrus autem accipit cibum quem-
et anseres albi qui anseres grandinis sive cumque poterit invenire : intrat enim in
nivis vocantur, et sunt quarti habentes nidos aviuni ascendendo per arbores, et
maculas nigras in vultu, et cinerei sunt comedit pullos avium, et etiam frangit et
qui anseresarhorum vocantur, et omnes sugit ova eorum evomendo et rejiciendo
habent hoc quod in grege volant et : testas : et quando in os aliquid accipit,
animal quod dicitur malachom et carmo- erigit caput et collum et transgluttit il-

lom, manent in ripa maris, et transeunt lud, deinde constringit et contrahit cor-
hicus, et pascuntur in eis. pus suum comprimendo hoc quod trans-
Plures autem aves sunt quse quodlibet vontrem inferius eo quod ejus
gluttit in :

dictorum comedunt, carnes videlicet, et stomachus est longus strictus et subtiiis :

vermes, et grana, et pisces. Aves autem et hic serpens est qui erigitur a parte
habentes curvos ungues, omnia anima- anteriori, quando incedit, forte ad quan-
lia comedunt quii? venari possunt, et vi- titatem cubiti, vel serpit valde velociter,
vunt sanguine : sed non comedunt se ad et transilit magnas foveas. Adductus
invicem, sicut faciunt multi pisces. Pi- eliam ego aliquando ad montes cau-
fui

sces enim multi comedunt ea quai sunt sa videndi serpentes a quibusdam qui
sui generis et speciei, et alios diversi ge- serpentes colligere consueverunt, eo
neris, sicut lucii faciunt, et alii pisces quod carnes eorum contra lepram va-
quos supra enumeravimus. Universaliter lent, et a pastoribus adducti fuimus ad
autem omne genus avium habet hoc altam nucem, in cujus summitate erat
commune, quod est pauci potus aquae. nidus avis quse pica Latine vocatur. T}--
Aves autem uncosorum unguium non rus autem ascendit per arborem, et venit
potant aquam omnino exceptis valde caput ejus in nidum, et comedit pullos
paucis : et illse raro ct valde parum bi- qui adhuc erant sine plumis. Veniens
bunt, sicut caborim et antytonym, qui autem una antiquarum picarumcapta est
raro potare videntur. alj coxam et tenta fortiter,
ore tyri per
Animalia autem squamosa ovantia, sic- ad cujus chimorem alia pica veniens au-
comedunt indiffe-
ut hacerta, et serpens, dacter in nidum intravit, et ita diu et
renter carnem et herbas, ita quod ser- fortiter caput serpentis rostro percussit,
pens indifTerenter desiderat utrumque, donec perforavit cerebrum ejus, et ad
et sunt pauci potus aquae parum enim : nos in terram mortuus decidit. Et narra-
bibit omne quod habet mollem puhiio- verunt nobis incoloe loci, quod hoc sape
nem pauci sanguinis et ovans existens. contingeret tyro in nidis avium.
Serpens autem valde dihgit vinum et Genus autem serpentium omnium et
prsecipue tyrus et ideo etiam quando
: similiter rutela diu viverc possunt sinc
videntur serpentes in aliquo loco, per cibo : et lioc sciri polcsl in serpentibus
vinum possunt venari ct capi, et ali- qui venduntur in apothecis, qui valde diu
quando submerguntur et moriuntur mul- sine cibo servantur : et causa hujus est
ti in doliis vini comedunt autem car-
: frigiditas animalis ilHus et viscositas Im-
nem sugendo humiditatem animalis cu- iiiorum, et spissitudo suoe pelhs per
m D. ALB. MAG. ORD. mJET).

quam nihil evaporare potest de humido torlicit ea mordendo guttura ot cannas

ipsiiis : et idco tomporo ahstinonti.T ca- gutturis oortim : haec enim consuetudo
lor parvus naturalis dividit viscositahun lupi ost, quod inligit dontes gutturi ani-
ejus, et digerit ipsam, ot ex ilhi nutritur malium ut citius intorficiat, et tunc evo-
animah mit glitom, ot satur;itur de cnrnil)us ani-
malis quod dojocit. Lupus autcm num-
quam comedit ahquid de herhis nisi in-
iirmetur : quoniam tunc comodit aliquid
herhffi pro mcdicina, et vomitat, sicut
faciunt canes, ct sic sanantur. Aliquando
etiam lupi comedunt homines, et prseci-

pue illi qui vadunt solitarii, non in so-

cietate aliorum luporum : illi enim sunt

GAPUT V. malorum morum.

Lupus autem comedit carnes recentes,
sicut alia animalia quoe hahent dentes
serrales, et^comedendo transgluttit raulta
sine masticationc propter voracitatem
ipsius : et ideo ahscondunt hamos mul-
tos in morsellis incisis et lupis expositis,
De diversitate cihi qnadrKpedum anirna- et tunc transgluttiunt hamos cum mor-
liuni generantium sihi siniilia, et de sellis ot moriuntur. Manet autem sine
cihis annulosorum. ciho aliquando daohus dichus sive pluri-
hus, ut dicunt, eo quod multum semper
saturatur una comostionc, et vivit modi-
ca aqua potata, et cgerit duohus aut tri-

hus diehus saturitatem et stercus ejus :

est valdc siccum, non hahons illam hu-

miditatem quam hahet storcus multorum
animaliuni : ct exit cum eo forte vento-
Quadrupes autem generans animal sihi sitas a partc ani : et urina est acuta foe-
simile, hahet etiamcihum sihi proprium tens : ct idco canes venatici olfaciunt ar-
et convenientem. Quadrupos autem ge- luporum aut canum
horcs, invcstigantcs
nerans animal simile silvestre Iiabons mincturam ad arhores vel lapides erectos
dentes serrales, comcdit carnom, sicut factam, quoniam hipi clcvant crus quan-
canis, et lupus, et leo. do mingunt ad aliqua alta crccta, sicut
Dicitur tamen, comedunt
quod lupi ad arhores, vel sepes, vcl lapides : et

aliquid terrse tenacis sed dicitur, quod

: quando lupus aporit os suum, exit ah eo

tcrram tonacem quoe glis vocatur, non fortis odor.

comedit ut quoerat nutrimcntum ex ipsa, Et aliud autem est animal, quod nos
sed ut roddat se gravis ponderis : quia hgenna vocamus, et quantitas ejus est

postquam comedorit eam, capit animalia sicut quantitas lupi, et hahct juhas in
fortia ot magna, sicut hovcm, vcl cer- coUo sicut cquus, et hahct pik)S fortes
vuni, vel equum, vel forte cquicervum, socundum longitudinem dorsi super om-
insilions in facios corum, ct adlucrons nia spondilia sua : ot iUud genus anima-
cis, qui si csset levis, citius cxcuteretur : lis est astutum valde ad mala, et aliquan-

et quando gUte superadimpletus est, pon- do fingit voces humarias, ut sic eludat
derat ct amovcri et excuti non potest : pastores et alios homines, ot sic accedit
et quando cadunt animalia lassata, in- ad eos et preedatur et comedit. Imitatur
 LIB. VII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 379

etiam voces caniim, et gullando et la- quas facit cum solario in quo ha-
Irando sicut canis, et sic deludens canes l)itat quando exaltatur aqua. Et nar-
capit et devorat eos, et praedatur pecora, ravit mihi quidem unus expertorum
et aliquando cavat Lusta et sepulturas in circa castores, quod quando vonit ca-
quibus nova sunt cadavera mortuorum, stor peregrinus ad incohTS alicujus lo-
quando vult comedere carnem liominis. ci castores, redigunt eum incoloe in
Ursus autem comedit indifferenter : sorvitutem, et faciunt de eo incolce vchi-
quoniam ascendens arbores, comedit culum : quoniam abscissa hgna impo-
fructus proptcr liumiditatem enim cor-
: nunt supra ventrem ipsius : et oportet
poris sui fructus desiderat, et aliquando quod stringat ea pedibus anterioribus et
frangit oliveta, et comeditfructumolivte, posterioribus ne decidant, et tunc capien-
et comedit etiam cancros et formicas, et tes incohe caudam ipsius, trahunt super
comedit etiam carnes, et capit prsedam eum hgna ad locum in quo casam con-
animalium per ejus magnam fortitudi- struunt : et ideo peregrini castores depila-
nem nec praeliabitur cum ccrvis solum,
: ta habont dorsa. Caudam autom habet
sed ctiam cum porcis agrestibus et ali- : hitam ot squamosam quia per illam na-
:

quando injicit se super tauros, cadens tat insequendo pisces : et testes ejus sunt
super dorsa eorum : et cum taurus vult idquod vocatur castoreum. Dentes au-
eum ferire cornibus, apprehendit et tenet tom habet fortes, et est animal mordax,
cornua manibus suis, et lacerat spatulas ahquando mordens homines et dicunt :

ejus, et tunc prosternit eum ad terram. quidam morsum illum non sanari, nisi
Aliquando etiam pugnans ambubit, et Isesus audiat fracturam ossium castoris :

stat erectus super pedos posteriores, et ot iste castor pilos habet duros fulvi co-
comedit omnem carnem, postquam ali- loris : et est corium ejas valde spissum,
quantulum putrefecerit eam per calefa- et pollicia dicuntur valere paralyticis sic-
ctionem. ut et castoreum. Color autem ejus, sicut
Adhuc autem quadrupedia qusedam et dicit Aristoteles est intor pilos konnichi
animalia agrestia cibantur circa fluvios et cervi : et hoc est quod diximus, quod
et paludes : sed nullum fere cibatur in fiilvi sunt pih ejus. Et abundant ista ani-
ripa maris, nisi id quod vocatur haniki. maha valde in partil)us Alamaniae qui-
Ea autom quae cibantur in ripis fluvio- busdam, etin terris Sclavorum, Poloniae,
rum et lacuum, sunt sicut fastor, kachi- et PrussicT, et Russise.

neon, fassuron, anadrim, Lamiekim. La- Omnia autem animalia serralitor don-
miekini autcm est latius quam anadrim, tos comprimentia, quando polant, lam-
et habet fortes dentes,
apud nos voca-
et bunt aquam hngua ct forto facit hoc :

tur castor. Anadrim autem est nos hite- aliud animal etiam dontes serralos non
rem vocamus. Fassuron autem est che- habens, sicut mus. Sed causa hujus est,
balus diclus Latine, hirsutam et nigram quod mus secundum totum genus suum,
liabens pellem pretiosam valde, qua quod multiplex est valdo, habet dentes
utuntur ante pallia varia. Kachineon au- primos qui ^/m/e^ vocanlur ot incisores,
tem est id quod nos vocamus martarum longiores aliis, et alte supcr mandibulam
Latine, et est animal fulvum albuin in superiorom porrectos, et idoo sugore sic-
gutture, in quantitate catti existens. Fa- ut etiam animalia sorralos dcntos habon-
stor autem etiam genus martari minus tia, non potest aquaiii proptor dontium
et nigrius dicto. inoequalitatom, ct propter lioc laiubit
Castor autom habet dentos fortos val- aquam lingua. Qu» autom a^qiialcs don-
do, ot Scope exit nocto do cavois riparum, tos habent, linguam intus, ot maxillas
et amputat ramos arboruiii, qui sunt cir- cxtra componunt ad dentium divisioncm,
ca fluvios, et construit sibi casas ex eis : ct inter mandibulas sugunt aquam et bi-
380 I). ALH. MAG. ORD. PR/Ef).

bunt, qiiod non possunt serralcs (lentes sed statim pinguescit et coagulatur in
liabentia facere, quia dentium inffiquali- adipem. Frisones tamen student impin-
tas linguye ct maxillaruni impedit apta- gualioni porcorum et boum per imum et
tionem. Suj^^entia autem sunt, sicut eumdem cibum : l)ovem enim alligant ad
cquus, ct taurus, et ovis, et capra, et praesepc, ministrantes eis hordeum cum
hujusmodi. Trsus autem bibit alio niodo. durum, qui quia dentes non habet,
}»ilo

Aves autem quasi sugunt aquam, et non comminuit hordeum, sed in ipso
quaecumque ex eis babet kingum ct)llum, emollitur, et ex ipso molli trahit nutri-
bibitaquam, et cum hausit aqua' ali- mentum, etalterum quasi integrum emit-
quantuluin, extollit collum, sicut an- titur cum stercore. Porcum igitur alli-

ser, etgallina, et similiter facit kaorkale- gare dicuntur caudae bovis : et ille ma-
on et omne
: animal tam silvestre quam sticando grana hordei cum stercore emis-
domesticum non habens cornua, et faciens so, ex illis impinguatur. Tantum autem
serram dentibus, non comedit fructus, de cibo transit in nutriraentum porci,
nisi habeat famen maximam, pricter id quod dicitur sexta pars cibi sui transire
quod vocatur cenon : hoc enim non com- in pilos et sanguinem, et sibi similes
edit fructus et herbas. partes porci.
Porcus autem silvester plus comedit Pugnat autem porcus silvestris cum
radices omnibus aliis animahbus quo- : lupo : et lupus ingeniose pugnat cum
niam additamentum nasi ejus, quod est porcis, accedens subito et recedens et
cartilaginosum, convenit efTossioni radi- attentans morsum gutturis ejus, ita

cum, et comedit fere omnes cibos alios quod quidam expertorum dixit mihi,
animalium, ita quod etiam porcus come- quod lupus, eo vidente, in ore accepit
dit carnes porci, licet non interficiat lignum ponderis triginta vel quadraginta
eum et : etiam expertus sum quod porci librarum in silva : et cum eo didicit sal-
cum magna aviditate comederunt bacho- tare super truncum arboris abscissa?,

nes, et alias carnes porcorum, et est ani- qui loco illo magnus et latus stans in ter-

mal cito impinguabile, ita quod sex die- ra fuerat relictus : et cum bene didicisset

bus sensibilem accipit impinguationem, saltum, absconditse, etvenientein locum

ita quod custodes porcorum ex tempore illum propter avenam ibi seminatam
mensurant pinguedinis quantitatem ac- porca silvestri cum multis porcis diver-
quisitae : et propter lioc saepe dimittunt sae quantitatis unius anni vel duorum,
porcum tribus diebus, et postea cibant subito prosiliit, et capiens unum qui vi-
eum enim velociter dicitur impin-
: sic dehatur ejusdem ponderis cum ligno
guari. Sicautem quidam hominum stu- quod ante in ore habens super truncum
dent impinguationi porcorum prima : saltaverat, et ibi porcum interfecit ct

quidem die aquam dant eis et in sub- : comedit : et porcis silvestribus recedenti-

stantia subtrahunt eamdem, et postea bus, et ipse post eos aliquantulum reces-
continue cibant eos duobus vel tribus aut sit saturatus. Porci autem cum pariunt,
quatuor diebus : deinde dimittunt eos, macrescunt, sicut et alia fere omnia ani-
hoc usque ad septem dies. lloc
et faciunt malia.
autem animal impinguatur cum hordeo, Tauri auteni comedunt fructus grano-
milio, et palea furfuris sive siliquis : rum, et irnpinguantur prsecipue a fructi-
optimam tamen carnem accepit ex glan- bus generantibus ventositatem, sicut est
de, et impinguaturpraecipue cum quiete : hordeum, orabum, faba commolita, et
tunc enim deliciatur, quia phlegmaticum etiam faba' siliquis. Dicitur autem, quod
est, et in quiete calor hebetatus conver- si scinditur corium tauri, et insuffletur

tit nutrimentum circa locum digestionis, inter corium et carnem, et postea dat ei

et non consumit aliquid quasi de ipso. pra^dlctos cibos, citius impinguabitur.

 LIB. VII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 381

Impingualur etiam cibis dulcibus et ficu- ginta annis et amplius, et forte vivit ali-

bus passis et yiiio. Cornua autem vacca^ quis centuni annis. Elephas autem du-
ccra calefacta in oranem partem flectun- centis annis vivere perhi])etur. Et qui-
tur : et si inungatur vacca cera, oleo, et dam etiam dicunt, quod vivit annis tre-
pice, un;j,uento composito, valet ei contra centis.
pedum dolorem, et contra nocumentum Oves autem et caprcC comedunt her-
quod contrahunt in pedibus in nivc. bas : et oves quidem pascuntur non mul-
Tauri etiam non emcntubiti, multum tum discurrentes a locis pascuorum ca- :

impinguantur, si pluribus annis remanse- pnc autem discurrunt multum hite in pa-
rint coitu : Anfyros dicta cu-
et in terra scuis, et accipiunt extremitates herbarum
stodiunt tauros novem annis ne coeant, et arbustarum in pascuis tantum. Oves

et vocantur in illa terra tales tauri afjfo- autem impinguantur bibendo aquam,
corom, et non student ad hwc, nisi ut et aquosum faciendo nutrimentum et :

crescant, et congregant in
tales tauros ([uadringentos, et isti vivere
non possunt in alia
studuerunt ut crearent eos in alia
unum gregem propter hoc quando impinguare eas volunt
pastores, dant eis in quibuslihet quinque
tcrra : multi enim dicbus unum amandorom, hoc est, me-
terra, tretam sabs et ex hoc eruntplus sana'
: :

ct non poterant. propter quod etiam cum suis cibis salem

Equus autem et mulus et asinus com- admiscent, et ex sale excitatur eis sitis :

edunt grana, et pascuntur herbis, et et tunc plus potant, et amplius impin-

impinguantur aqua, prsecipue in quo co- guantur. In nostra autem terra contra
cta est tortuca : et quando plus mulus ventris solutioncm dant sai : et excitata
potat cx aqua, lanto cibus plus proficit siti daut eis vinum rubeum. In autunmo
ei : et gazata facit pilos eorum molles, autem dantur eis cucurbitse ad hictis

et maxime si fucrunt foemina' impingua- abundantiam. Capri autem postquam

tse. Vacca' autem diligant aquam bibere moti sunt post meridiem, plus potant
chiram, equus vero diligit bibere turbi- de aqua. Quando autem eis sal datur
dam, sicut et camelus et ideo cameli : ante partum, multum fluxum hictis ha-

non bibunt aquam fluminis, nisi prius bebunt a mammiflis. Oves autem im-
turbent eam : et cameli patiuntur ali- pinguantur lenticuhi et palea avena>
quando sitim aqua forte per decem dies, cum sale : et si oves abstineant per
et post bibunt multum. tres dies, et postea cibentur, multum
Elephas autem comedit una vice no- impingual)untur : quia calor in eis

vem mediamnos et medomicar, qua? sunt lentus acuitur abstinentia, et tunc abun-
nomina mensurarum quarumdam et :
dantius convertit nutrimentum : ethoc
non potest comedere plus una vice et : generale est in omnibus frigidis et humi-
sunt quasi sextarii hordei aut avenoe : dis animalibus, sicut est porcus, et simi-
et etiam ista mensura est ei periculosa, lia. EtinsBstate valet ovibus aqua septen-
si seepe comedit eam : sed in majori par- trionalis frigida, et in autunmo meridio-
te comedit septem metretas.
sex vel nalis tepida, et juvat eas plus pastus in
Comedit autem aliquando quinque aUva- motus per itinera et exerci-
fine diciet

tam, quod est mensura metrctse, et forte tium moderatum, quod excital calorem
cum lioc sex meurim et cocoleom, hoc et non consumit hunuu-em. Imnu^dcra-

est,quantum ambabus manibus simul tusautem motus et labor cogit ad ma-

capi potest, ut dicunt quidam et forte : ciem. Pastores autem cognoscunt oves
bibit ek^phas daaqua semel decenl el qua> possunt pati hiemem quoniam su- :

quatuor machandos, lioc est, amphoras per quasdam invenitur glacies, ct super
in mane, meridiem bibit ampho-
et post quas(him non : ct qua^ inter ovcs cst (h>-
ras octo. Plures autem cameli vivunt tri- l)ilis, non potest ex se cxcutere ghiciem.
 382 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

(icneralitcr aiilem carncs oniiiinni qna-

(Irnpcdnni qnac pascnnlnrc in locis aqno-
sis, sunt maloe : et quic pascuntur in lo-
cis altis montuosis, sunt carnium bona-
rum : et qn.TCunique Jiabcnt anq)liores
ct latiorcs candas cx ovibns, mclins sns-
tinent frigus hiemis, qnam habentcs
candam longam et strictam. Siniililcr
autcm qufficumque liabent pilos mnltos, CAPUT VI.
melins snstinent hiemem, quam liaben-
tes lanam paucam.

Adhuc autem qngecumque animalia

habent pilos curtos et crispos, hiemcm
graviter patiuntnr, eo quod talia sunt ca-
lida et sicca habcntia poros in qnibus fri-
gus hiemis profnndatur : e contra auteni De mutallotie aidmalium de loco ad lo-
habentia pilos molles et multos et pLanos, cum propter aeris intemperiem aut
propter modnm snaj complexionis oppo- propter infirmitalem loci in quo ma-
situm. nere consueverunt.
Adhuc autcm lana oviuni quas lupus
comedit, aut vnhierat : et similitcr hma
qnee abstrahitur a pcllibus coriariorum,
qui corinm faciunt ex pellibns ovium,
pcdicnlos qnam aha lana.
facit plures

AmpHus autem omne animal annulo-

sum habens dentes, multum comedit :

quod autem ex tahbus non habet nisi Communicant autem mnlta animalium
lingnam, tantnm cibatnr Immiditate. genera in suis operationibus et coitu ct
Adhnc autem quod ex istis comedit, partu et acquisitione cibi secundnm fri-
indiflerenter ex omnibus cibatnr cibis : gus loci et calorcm et diversitatem tem-
sicnt apes queedam magnse qnse litpi di- porum. Omnia enini habent sensum ct
cuntur. Qusedam autem ex eis cibantur perccptionem naturalem ad divcrsitatcm
sanguine, sicut musca canina, et ciconia frigoris et caloris, sicuthomo ; quidam
quae Graece varubom et estarom dicun- enim homines latent in hiemc in domi-
tur. Qnaedam autem ex eis cibantnr snc- bns, et mutant loca in aestate ad loca fri-
co arborum et plantarum, sicnt qusedam gida, et in hicme ad loca calida. Simili-
apes croceae. Solae autem apes non ca- ter autem faciunt rcliqua animalia, quae
dunt snper rem fcetidam, nisi bonnm sa- dc loco ad locum nmtari possunt.
porem hal)eat. Et apis etiam diligit aquas (^ausa autem mutationis cst, sicut di-
claras currentes. ximus, aut comburendo exsiccans calor,
Ista igitur genera animalium cibis prae- sicut cst aliqnando calor sub duobns tro-
dictis utuntur. picis : aut constringendo mortillcans fri-

gus, sicut est tamen

frigus poli. Haec
secundum diversitatem animalium sunt
relata ad loca diversa quoniam in :

un'o frigore unum animal potest lia-

bitare, in quo non potest habitare al-

ternm : et eadem ratio est de calore.
Et fria:us et calor salubria uni, sunt
 LTB. VIT DE ANTMALTBUS, TRAGT. I 383

corriiptiva aliorum : et Iiujus notitia et gradus latitudinis habens ab aequino-

causa scitur ex his quse tradidimus in ctiali.

scientia dc dc Locis hahitahilibns, et dc Avis autem quae dicitur Graece kalaka-

Natura locorum. Et liaec eadcm causa nem, etiam movetur de loco ad iocum,
est, quod qusedam animalia recedunt ad et estspatium volatus hujus a loco qui
loca multum remota dimittentia loca ge- vocatur Charemon, usque ad locum qui
nerationis suse post oequinoctium autum- dicitur Cimor, ct ad locum qui dicitur
nale fugiendo ab hieme veniente, et re- Athitiron, et ibi pullificant et volant re-
vertuntur post sequinoctium vernale : nec cedendo et revertendo omnes simul. Et
movet ea ad hoc, nisi timor diversitatis primus inter eos et rex, stat postremus
aeris. in acie.
Grues autem pra3cipue faciunt hoc in Ex autem avibus quae sunt apud
his
quibusdam terris, sicut in Graecia vo- :
nos, expertus sum quod aves qui dicun-
lant enim a Graecia versus Meridiem ul- tur anseres secundum omne genus suum,
tra^Egyptum, ubi Ihiit Nikis et dicitur, : quod quadruplex esse diximus, recedunt
quod ibi occurrunt animahbus brutis, a terra nostra quce est latitudinis septem
quae qusedam genera sunt simarium, et et quadraginta graduum, et veniunt in
dicuntur pygmci, qui cuhitalcs homincs Sclaviam ad loca humida arundinosa et
vocantur, eo quod sunt similes homini- paludosa, et ibi pullificant. Tn hiemis
bus in figura, et incedunt erecti, longitu- autem principio revertuntur ad nos, pro-
(hnem cubiti non excedentes, in fine ter- ptcr pascua et aerem magis tempcratum,
tii anni generantes, et in fine octavi aut et tunc volant in gregibus maximis, ita
parum minus morientes. Habitant autcm quod milleni vel amplius videntur et :

juxta Nih principia in Mcridie versus quando ventum est a Septentrione, vo-
Occidenlem et Aquilonem parum dech- lant ad Meridiem quando autem est a
:

nando, et pugnant cum gruibus ad eos Meridie, volant ad Aquilonem, ita quod
venientibus : et est rei veritas. Taha semper portantur flatu venti in volatu :

enim animalia qua» pijgmci dicuntur, et ideo vulgus dicit, quod volatus anseris
multi viderunt : et habent eliam equos indicat ventum.
valde parvos, super quos ascendunt et Similiter autem dicit Avicenna, quod
equitant sed usum rationis non habent,
: jam est expertus in terra sua, quod aves
nec verecundiam, nec honestatem, nec qusedam aquaticae veniunt in vere ad
justitiam colunt, neque judicium reipu- Mare Mortuum, quod salsius et calidius
bhcae exercent : sed in multis imitantur est alio mari, quod Magnum vocjitur, et
homines, ita etiam ut habeant loquelam, hoc mare apud Arabes vocatur Ihcmcne,
et sermonem imperfectum tamen ha- et abinde recedunt ad lacus qui Dcmore
hent. vocantur : et deinde pertranseunt Nilum,
Ea autem animaha quae recedunt, etvadunt ad lacum dictum Dccantesme :

quaedam recedunt ad loca alta, quaerendo et quaedam etiam earum perveniunt ad

in eis frigus temperatum. Quaedam au- lacum dictum Terrabcsteni : et quaedam
tem recedunt ad loca cavernosa cahda, perveniunt ad lacus alios, qui sunt in lo-
quaerendo in eis calorem, et abscondun- cis illis.
tur in locis eisdem in arborum concavita- Idem autem observant pisces movendo
tibus, aut sub frondibus decidentibus, de loco ad locuni, et quaercndo loca ca-
aut in cavernis, qua^-endo calorem, vernosa versus hiemem, ita quod ex-
Qutcdam etiam non mutant locum, et pertus sum in villa mea super TJanui)ium,
apud nos grues sunt continue et hieme ubi sunt plurimee cavernae in muris et
et aestate et tamen habitatio nostra est
:
lapidibus,quod omni anno post aequino-
valde frigida, fere septem ct quadrnginta ctium autumni congregantur ibi pisces,
384 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

quos vulgus harhellos vocat, (;t in tanta omnes istas avcs. Kisccduhi vcro a qui-
convcniunt quantitatc, ([uod nianibus ca- busdam tcrris (jermani;e numquam i'c-
piuntur ita quod tcmporc nico simul
: cedit. In Sucvia enim semper invenitur :

bcnc usquc ad dcccm plaustra manibus scd a Gcrmania infcri(U'i aquilonari, quiC
cjccenmt incolae loci. Piscis cnim illc mullum cstaquosa, rccedit in icstate, et
frigus non sustinct : ct idco scmpcr lan- rcdit iu lin(; autumni. Simihter autem
gucns in hicmc invcnitur : in (estatc au- cornix varia quse ex parte cincrea est, et

tem est mundus et sanus. Quidam autem in parte nigra, a (jcrmania inferiori re-
piscium vadunt a profundo maris in hie- ccdit in sestate, et redit in autumno, ct
me propinquantes littori terra3, quseren- stat pcr hiemem : sed a superiori Gcr-
do calorem. Quidam autem e contra fu- mania vcrsus Mcridicm numquaiu rcce-
giunt a littore ad profundum maris, fu- (ht : et causa cst, quia in inferiori partc
giendo calorcm littoris. (iermanise sunt loca aquosa, ex quorum
Similiter autem ct avcs debiles in hie- vaporil)us aer hieme tcmperatur : in su-

me fugiunt a frigido a montibus ad val- pcriori vcro est acr j^urissimus, ct loca
les, quaerendo calorem. In sestate autem sunt alta valde, et ad illa vcniunt in
redeunt ad summitates montiHm, fu- sestate.

giendo calorem nimium : et cum dcbili- Adhuc autem quandocumque mutan-

tantur calore vel frigore, secedunt in hj- tur a calido ad frigidum, impinguantur :

cum oppositai tcmperatum

qualitatis : c contra autem motee macrescunt, prop-
proptcr quod etiam in duobus tcmpori- ter dissolvcns ct consumens calidum :

bus contrariis, hoc est, hicme et sestatc, proptcr quod ctiam pingucs ante muta-
frequentius mutantur. Non uno autcm tionem trahunt se a loco frigido ad cali-
tempore mutant loca sua quia is qui : dum, ut viscositas carum dissolvatur, et
vocatur cJientomur^ recedit ante pisccm consumatur frigiditas. Dcbiles autem et
vocatum cochera, et arorem recedit ante macilentse trahunt se ad loca frigida, ut
latalim. cx illis contincantur in eis spiritus, et

Adhuc autem qua^dam aves movenlur pinguescat humor. Et hsec cst causa mul-
in mcnse qui dicitur Grsecc monodara- tis animalibus in mutatione locorum. In
nuen, hoc est, in Septembri : qusedam vere autem magis quam in aliis tempo-
autem tardius in Octobre, qui dicitur ribus festinant coitum, eo quod tunc
Persice manacraryon : et cum volunt re- acuitur calidum, et subtiliatur humidum
cedere, vocifcrant alte vohando, nc aliqua eorum, quod cst spermatis factivum ct
earum rcmancat, et ut augmentetur so- gcnerativum.
cietas rcccdentium, ut dicit Aviccnna. (jrues autem moventur primum in ex-
Ambrosius autem adjungit his, quod trema terrarum meridionalium, sicut di-
etiam debiliores quasque ct tardiorcs ximus primum volando vero opponunt
:

fulciunt advcntationc aharum, et cxspe- se vento, et postea subjiciunt sc vento,

ctando, priccipuc propter hoc quod tunc ut llatu vcnti fcrantur, dummodo ventus
patiuntur insidias ab avibus, a quibus non contrarietur intentioni earum. Et
pcrirent nisi se mutuo cxspectarcnt ct hoc quod dicitur, quod in stomacho ha-
juvarcnt : ct sic ctiam apud Romanos bcnt lapidem^ ct quod vomitant ipsum
propter hoc ciconia meruit pia avis vo- quando volant, et invcnitur aliquando
Ambrosius.
cari, sicut dicit cadere ex ipsis, et quod lapis illc valet
autcm recedunt, sicut di-
Insequalitcr in expcricndo aurum, falsum est ncc :

ximus de piscibus quoniam a nobis : lapis cadcns ex grege eorum cadit ab

prius recedunt ciconise quam hirundines : ore, sed a pedibus : quia lapides ali-
ethirundincs citius rccedunt, quam co- quando in pedibus ducerc consueverunt,
turnices. Gugulus autem recedit ante quando incurvantur eis digiti pedum, ut
 LIB. VII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 385

super lapidem digitos dirigant : propter quce est coturnix, ut quidam dicunt,
quod otiam inol)servate accipiunt quem- ,quam ahqui guagiam vocant, et ortigo-
cumquc lapidem, et non lapidem generis metri et orix, quae sunt genera quaedam
unius : sicut etiam inobservate interpo- pullorum, et avis quas vocatur fahaho-

nunt lapidem ovis quando cubant ova, riom, ct ista est quse de noctc versus di-
sicut diximus supcrius. luculum clamat, et vocat aves cujus si- :

Similiter autem pheyta et kaluadom et gnum est, quod aucupes istam avem de
turtures non hiemant in suis locis, sed nocte chimare audientes, pronuntiant
manent in locis suis, et similiter
columbffi aves a terra recedere. Est autem ortigo-
antogom aliquando manet, et sa'pius mo- metri aho nomine orthigia vocata, genus
vetur dc loco ad locum. Turtures etiam pulh maximum, liabens anseris quanti-
sippe manent, pra?cipue quando montem tatem, et habet pennas in pectore hya-
habuerint contra boream^ et ab alia par- cinthinas, sed in dorso est cinerei colo-
te locum liberum et patulum, in quo se ris, et vocatur orthim ab incoUs Alpium
soli exhibeant, et ipsa terra habitationis in quibus maxime abundant, et habitant
sit temperata. Pheyta autem et turtures super ipsa juga montium propter quod
:

moventes se de loco ad locum, volant ex glacie perpetua quse ibi est, aliquando
simul sicut greges, et invento quidcm dejicere visse sunt crystallos, et parvse
puro frigido aquilonari cogit totus grex crystalU et berilh inveniuntur in papis
suum egoJiyat, hoc est, stringunt cohor- earum.
tem ita conjunctse volantes, ut una quasi Orix autem etiam est genus pulli sil-
alis aliam percutiat, et videatur grex vaticum, excedens perdicis quantitatem,
eminus quasi niger pannus extcnsus in liabens nobilem et esibilem valde carnem,
aerem. Cum vento autem meridionali fa- ct ferecolorem perdicis, et vocatur a
tigantur propter impuritatem ipsius et Germanis haselhun, cujus interpretatio
calorem resolventem spiritus cum calore a^ipullus corili, eo quod in arbore co-
motus earum : non enim in illo vento rili scdens frequentius invenitur, ot ciba-
aves recedentes universaliter bene pos- tur longis granis corili, quae antc avella-
sunt vohire : quia humidus est, et pon- nas ogrediuntur, quse fore figuram ha-
derosa et debilia et infirma reddit corpo- bont longi piperis. Fababoriom autem est
ra : et hsec una est qusedam causa cum pullus quem vocamus pullum fgbicis,
suprahabitis, quod in volando multum quse est arbor quam quidam nutricam
vociferant, prfccipue grues et anseres : vocant, co quod in hac insidenis frequen-
quia quasi gemunt et conqucruntur de tius invenitur, et cantat gallus cjus do
corporum suorum fatigationc. nocto sicut gallus domosticus, ct maxime
iMirabih' autem dictu videtur, quod quando vult rocodore. Fasianus solus in-
cum grues redeunt ad rcgioncs aquilo- vonitur in prima parte hiemis loca mu-
nares nostras, venientes a regione pyg- tare ot do silva ad silvam : sod non mu-
meorum, nuUum penitus inveniuntur tat regionem apud nos, sed instabilis est,
habere rectorem : et quando moventur ut dixinms, per silvas distantes discur-
a nostris regionibus ad illas, rectores ha- rens : et in illo discursu aliquando quic-
bent quos ponunt siln. Causa autcm hu- scit in liortis hominum in villis et civita-
jus est,quod timent pugnam aviuni et tibus, ita quod jam plurios in horto noslro
pygmeorum redeuntes autem non ti-
: in Colonia intcr salviam et rutam quie-
ment. In recedendo autem dicuntur eis scens est invcutus lassus cx volatu.
associari multa gcnera avium, qua> ncc
defendere seipsa nec custodire sciunt : ct
cum grues castrametantur, non Xinv^i' cu-
bant a castris earum, sicut hakalokyrim,
XI 25
386 1). ALB. MACx. ORD. PR^D.

bet prope dorsum et hanc quidam hu- :

bonem vocant, eo quod mullum buboni

cst siniilis, ct soh't capi quando auceps
movetur ex opposito, hoc est, secundum
Aviccnnam, ({uando directc contra avem
se ponit, ct hiqueum sibi imponit tunc :

enim avis imitans quidquid videt, impo-

nit eliam sibi laqucum, (juando recedit
CAPUT VII. auceps, ct sic capitur : propter quod
etiam vocatur avis simia.
Universaliter autcm dicitur, quod om-
nes aves uncorum unguium, sunt bre-
vioris colli, eo quod non capiunt cibum,

nisi de pedibus suis, ct ad hoc sufficit

inclinatio corporis cum brevi collo. Sub

Dc accidentihiis ciusc accidunt animali- terra autem vel sub luto accipientes ci-
bus ovantibus ex diversitate locorum bum, longa rostra habenl et recta, et sub
in quibus sunt aves sive pisces. aqua venantes, sed non se sub aqua mer-
gentes necesse est longa colla et longa
crura habere, nisi sunt natantes, ut cy-
gnus : aliter enim natura necessaria et

convenientia organa animalibus non lar-

girctur. Avis etiam brevis colU ct un-
cosi unguis, est curvi rostri et grosscC
Hnguse : et ideo voccs hominis et ahorum
Sunt autem et alia3 avium ovantium animalium non imitatur.
volatilium et natatilium proprietates na- Est etiam avis parva dc genere psittaci
turales. existens, quse Grace astaialga vocatur,
Est enim qua^dam avis, quee est de ge- et htec habet linguam hitam tenuem et
nere picorum, dicta Grsece galachaim, flexibilem sicut est lingua hominis, ct

quae est valde magnae lingute prominet :

meUus omnibus avibus exprimit voces
enim sibi lingua multa prominentia, non humanas vel hominum, sed hiultum dili-
semper quidem, sed quia quando vult, git coitum, et hbenter bibit viniiin, et

multum extendit eam extra rostrum, eo tunc magis efficitur garruhi ct magis hi-
quod cum illa extrahat vermes de pro- xuriosa. In sequentibus autem de jjsit-

fundo lignorum, et cst ante quasi cornea taco prosequemur. Qusp.dam etiam avcs
acuta : et illudinfigit in corpora vermium, volant congrcgatim, ut sturni, et anseres
quando extrahit eos de lignis. Apud nos parvi albi. Et hiiec quidcm sunt dc voLa-
autem vocatur picus linguosus. Omnes tilium proprietatibus.
quidem enim aves de picorum gcnere Pisccs autem aliquando moventur a
habent longas linguas : sed iste in lon- profundo maris ad propc tcrram fugiendo
gitudine linguoe vincit omnes alias, et ra- calorem et frigus : et qui prope littus
ro invenitur nisi in profundo magnarum sunt, mehores et pinguiores sunt, eo quod
et antiquarum silvarum, ubi rara est frc- prope terram melior est pastus et cali-
quentia hominum. dior locus : propter libcrum enim acces-
Avis autem quam ortytoren sive orton sum solis ad loca, oriuntur ibi arbores et
Vocant quidam Antiquorum, assimilatur herba^, et maxime in hortis juxta littus
avi quse galenki vocatur, plumam sed existentibus, et cuUura hominum juva-
lanuginosam et non fortem pcnnam ha- tis. Et forte oritur apud tcrrara Iierba
 LIB. VII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 387

quoe vocatur caper niger, quam libentcr et saniores, sicut truta, timaUus qui vo-
comedunt pisces : et hoc signant qui fa- catur umhra, et lucius, et id quod dicitur
ciunt lacanas : lii enim aliquando remo- morhomo)n, quod dicitur esse in loco Ha-
vent a(|uam et seminant fundum liordeo : saporosum, post-
racabit, ct Jianicah est
quod cum exortum fuerit, inveniunt in quam oritur Arctophilax astrum in ortu
eo pisces pastum. Loca etiam prope ri- cosmico cum sole hoc enim tempore di-
:

pam magis sunt temperata

existentia, : mittit coitum. In a^state autcm cst malus
et ideo carnes piscium istorum locorum proptcr coitum, et ovationem quam tunc
sunt fortiores. Carnes autem piscium qui facit. In pchigo autcm sunt multi pisces,
sunt in profundo, sunt humidcC et mol- qui sccundum loca magnas liabcnt diffc-
liores. Prope ripam autem magis inve- rentias, sicut celi, nartice, erom, tauri-
niuntur pisces dicti cheydoon, phicatox, gla, et piscis qui dicitur anna : et in ma-
hortoni, horosoponi, fastorom, tJiariggia ri quod dicitur JicihaJiahen sunt omnes
damalom, calha, honiiom, comcum : et dicti. In mari autem quod dicitur Gestoo-
hi sunt pisces sub his nominibus ignoti nidi, sunt multa alia genera piscium, et

apud nos : sed juxta ripam nostri maris maxime animal vocatum kohion, quod
in diversis temporibus inveniuntur pisces est vitulus marinus, hoc non intrat in
et

in Fiandria et in inferiori Germania di- marc, hoc est BofToroscharom, quod nos
cti allec, et pedinum genera, et qui di- mare BospJtorum vocaraus, scd manet in
cuntur /m^^^^e sive ^ofe-p, et qui vocalur sestate in loco qui dicitur Frosioiconi ubi
Jiarderen qui Latine molli vocantur, et pullificat. Hiemant autem in loco qui di-
multa aha genera, sicut muruca, maka- citur Agazo. Bondem vero, et qui lama-
rellus, lepus maris, et parca maris, et dem, et anna, intrant in locum dictum
gemma maris : et hi qui vocantur Jiose- Koykom in vcrc, et ibi sestivant. Omncs
mundus, et multa piscium genera,
alia autcm greges locum mutantes habcnt
sic
quffi diversis temporibus anni circa litto- rectorem. JMotus tamen piscium ad mare
ra nostri maris inveniuntur, Pisces au- Koycom, hoc est, Bosphorum, est prop-
tem hipidosi etiam in profundo Graeco- ter cibum pastus enim est ibi bonus et
:

rum maris existentes sunt, qui dicuntur utilis propter dulcedinem aquse, et quia
apud eos tJiaragon, ceJieJii, corogoro, ol- magna animalia, sicut cetus, et balcna,
liviem, Jiarahamom, evoclim, hsec cst et hujusmodi, sunt ibi rara qua^ insidian-
anguiUa maris, quam apud nos congarim tur dictis piscibus enim magni del-: ibi
vocamus, fegoroam, et scorpius maris, phincs non invcniuntur, nec magni kay-
et asellus niger maris, ct atisniorena, ot kom, hoc est, cctc grantlia, sed parvi
cst murcna marina, et JioJwam faciunt pulli dictorum piscium, quia non vadunt
utrumquc. Aliquando cnim sunt in pro illuc nisi propter pastum et aqua3 dulcc-
fundo, ct aliquando in Httorc. Apud no- dinem. Superius autem dicti ibi pullifi-
stra autem niaria parum cognoscuntur cant, et post crementum pullorum exeunt,
pisccs a mare profundi pelagi, eo quod ct revcrtuntur illuc undc vcncrunt, quan-
raro capiuntur, ct illi, sicut dicunt pisca- do in fme Arietis ascendunt cum sole
tores expertissimi, sunt praecipuc bovcs Pleiadcs. Gcnus autem dictorum piscium
marini, et milites maris, qui enseshabent tunc vidctur latere, et a mari sc subtra-
in fronte et galeas in capite et scuta su- herc, intrans in lluminadulcia qua? fluunt
per dorsum, ct isti sunt torluca maris, ct in marc. Cum autcm multum mcridiona-
pisces serpentini, ct cete, et multa alia lis fuerit liiems, postcrioratur advcnUis
genera piscium. eorum : cum autem cst multum septcn*
DilTcrunt autem pisces pkirimum se- trionalis, tunc adventus eorum et motus
cundum loca in quibus conversantur : interiorabitur : et hsec est causa, quod
omncs enim lapidosi magis sunt pingues mora eorum aliquando elongatur in loco
im D. ALIJ. MAG. ORl). PJ\JED.

maris Koycom si\c Iiosp/ionn)i, ct deprc- ex jjiari ad ripam harnom piscis, et theo-

hoiiduntur 'u\ mari Kauscoii. lu cnim

liis hymiro, et venantur ipsum piscatores
piscibus manifcslum csl valdc quaudo circa loca hortilia graminosa.
movcntur ad exitum vel introitum alicu- S(^cundum hunc modum igitur sc lia-
jus loci maris. Pisccs cnim kariha voca- bet qualilas pisclum de uno loco ad
ti, dcprchcnduutur in cxitu a locis suis, aliuui natanlium.

ct in introitu non ita simul vidcntur,

quin post raro deprchcnditur minus in
civitatc Borizcon, ct lunc paranl piscato-
rcs retia sua, co quod ilio tcmpore istum
pisccm capcrc non consucvcrunt scd si- :

guilicat eis illc unus, quod jani vcnire

incipiunt. Causa autcm quare in tempore
illo in dicta civitate non capitur, est quo-

niam piscis solus non in grcgc manct in CAPIIT VllL

mari Adricn, quod cst marc Adriaticum :

cujus signum est, quoniam cum dcpre-

hcndilur, invcnitur tendere versus Adri-
aticum marc. In exitu autem a mari illo
non deprehenditur.
Piscis autem cothon, qui Latinc tiimus
vocatur, dcclinat ad partcin dcxtram De diversilalc animalium grcssibilium
quasi semper in introitu ad niarc ad pcnes mansiones locorum eorum, ct dc
quod tcnditur : in cxitu autem suo frc- piscium latcntia et apparitio)ie i)i di-
quenter dcclinat ad sinistram, sicut di- versis temporihus.
cunt, quod aspectus ejus in parte
eo
dextra est acutior, quamvis naturaliter
non sit acuti visus. Rodem autem, quem
Latine scomhrum vocant, natat de die,
et quiescit de nocte, nisi noxfuerit luna-
ris, tunc enim natat et non quiescit : ali-

qui tamcn cxpcrti marinorum dicunt hoc

genus piscium in hicme non moveri, sed Animal autem silvestre simul inveni-
quicscerc indifTerenter in omni loco, ubi- tur mutare loca secundum diversitatem
cumque deprehenderit eos hiems, usque temporum : quoniam aliquod eorum in
ad sequinoctium vcrnalc. Piscis autem hieme manet in cavernis, et exit ah illis

clono vocatus, capitur in introitu suo, et in eestate : et ideo quaedam animaiium

in exitu valdc raro, et melior est in loco quadrupedaliumprGeparant cavernas suas
Farachochim quod est juxta marc Bo- secundum hoc quod sibi convcniunt
sphorum quando capitur antequam pulli- contra privationem tempcrantioe caloris
ficet. Est autem modus alius rodcm, lioc et frigoris in duobus temporibus opposi-
est, scombri, qui deprehenditur quando tis, quae sunt aestas ct liicms, quorum
exit a mari Bosphoro, ct post mclioratur excellunt temperantiam caliditatis et fri-
recedens ab eodcm mari et cum vcne- : giditatis.
rit in introitu ad mare Agon, est valdc Adhuc autcm animalium habitantium
pinguis, et supra ilium locum ascendens in caveis, quaedam manent in eodem lo-
cflicitur macer valde. co, et quaedam mutant loca et regioncs
Adhuc autem cum ventus meridiona- secundum diversitatem tcmporum. Ma-
Hs cfficilur et aqua inspissatur, tunc cxit ncntia autem in eodem loco in caveis,
 LIB. VII DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 389

sunt sicut karkara, ctciroliem. Apud nos scium latere, sicutfastorom in Gra^cia, et
autoin animalia nota habentia cavcas, l)arl)enus apud nos
et capi vix possunt :

sunt sicut mus montanus, vulpes, et glis nisitemporibus determinatis. Aliquando

varius, et taxus, et plura animalia alia. etiam latet zocom arigerim. Pisces au-
Quae autem intrant in caveas et manent tem lapidosi manent parcs mas cum fte-
in eis per tempus anni sine cibo, non mina, et cum pufiificant, est quasi chai-
uno tempore intrant caveas, sed potius gel, cocohon, berica. Chohio autem latet
caholea intrat cavernas in hieme, et in hicme profundo maris, et post
in
hoc apud nos facit ursus karkara autem : ejus latentiam impinguatur valde cujus :

et kalicem in diebus canicularibus in fine causam hoc eodem libro ex-

inferius in
Geminorum, et in ortu Cancri, et ma- planabimus.. Primo autem quando inci-
nent in eis triginta dies fere usque ad piunt ipsum venari piscatores, est post
medium Angusti, quando declinat jestus ascensionem Pleiadum, quando cum
Kakanim autem etiam
cestatis. intrat ca- sole ascendunt invere usque ad occasum
veas infrigore magno hierais : quia tunc stelkne, quae dicitur arrathareni in Arabico,
frigus penetrat in poros ejus, et simi- et occidit cosmice in aquinoctio autum-
liter in diebus magni caloris, eo quod nali, et in alio tempore hiemis est in
tunc extra caveas resolverentur ejus spi- quiete latens. Quidam etiam pisces ca-
ritus. piuntur in suis cavernis, et praecipue
Generaliter autem omnia annulosa ani- quando caverna est locus calidus hi :

malia manent in suis cavernis in hieme, enim quasi semper stant in cavernis, nisi
nisi sint domestica, et quanlam eorum quando desiderant cihum tunc cnim :

manent diu, et qua;dam parum secundum per modicum tempus exeunt ad pascen-
diversitatem dispositionis corporis eo- dum, et maxime apud complementum
rum. Apes enim secundum omnem sui luna», quoniam tunc diminuitur corum

diversitatemmanentin cavcrnis in diebus nutrimentalis humiditas, et tunc capiun-

magni frigoris et tunc aut parum aut
:
tur. Piscis autem qui dicitur vermedini,
nihil comedent de cibo sibi praeparato :
latet in coeno : cujus signum est, quia
et hujus signum est, quia exeunte aliqua quando deprehenditur, ccenum jacet su-
ape de foramine in quo habitat, parvum pra dorsum ejus et supra alas ejus, et in
videtur foramen, et quasi nihil profunda- istotempore movetur ad prope terram
tum ad cibi evacuationem : et niliil in- ad pullilicandum propter quod ct ca- :

venitur de egestionibus ejus in antcriori piuntur impinguati multis ovis, et tunc

foraminis. Manet autem ab occasu cos- etiam boni sunt ad comedendum, et in

mico Pleiadum usque ad tempus vernum : autumno ct in hicme mali. Raro autem
et hoc est quando sol est in Libra in capiunturpulli istorum piscium dum par-
fine tunc enim oriente sole ab opposito
: vuli sunt, sed frequentius capiuntur
occidunt Pleiades, quae sunt in finc postquam creverunt : quoniam tunc mo-
Arietis. ventur in desiderio coitus. Quidam au-
Amplius autem multa animalia ha- tem horum piscium parant sibi cavernas
bentia sanguinem abscondunt se, sicut in arena, et quidam in hito, et extra il-
et annulosa, sicut tyrus, et genus croco- lam non emittunt nisi os, ut puram aquam
dili quod-hariden vocatur, et kicerta, ct frigidam attrahant, et enfittunt per bran-
tenchea, qua3 est crocodili species, mo- chos : et omnia haec facit apud nos piscis
vens mandibuhim superiorem, et est similis anguillae, qucm quappeni vcl as-
fluviafis beslia. Afii autem serpcntes hi- enreni quidam vocant Gcrmanorum. Fe-
tent in terra, et dracones qui iatent sub rc autcm similc huic iaciunt pisciculi
hipidibus. parvi quos loslas vcl loxas sivc fundulas
Manifestum etiam est multa genera pi- vocant, ot quidam cum magnis capitibus
390 D. ALH. MAG. ORD. PR/ED.

p;uvi pisces cxislenles, ct uon latenl hi remota^ a locis convenientil)us occulta-

pisces nisi in hicme pro majori parle. tioui earum, manent in regionc in qui-

Piscis autem mollis tesla^ et qui maneut buslibet locis non occultatic. .lam enim
in lapidibus, suut sicut l)arcora, quem visum est, quud hirundines plantis so
purpuram nos vocamus, et chelci : hi quibusdam concavis applicucrunt et :

cnim latent in cavcrnis diehus maj-ni hoc accidit in quadaui silva suj)erioris
frigoris :
signum cst uon possc
cujus (jcrmauite, uhi iticisa quercus putrida,
tunc inveniri ad capiendum pisces hujus- iuventa est pleua, hirundiuibus, ct fuit

modi. multus pulvis ligni putrefacti in qucrcu.

Quidam pisces e contra mancnt in ca- Et similiter visum est de milvis : milvus
vernis in aestate sicut is qui glaucus La- cnim per parvum tempus absconditur,
tine vocatur hic enim in :
eestate latet ita quod multos latet absconsio ejus :

quasi per quadraginta dies : et similiter abscondere enim se pcr tcmpus, et ite-
onos, qui Latine vocatur asinus, et aka- rum manifestari, accidit tam avibus un-
kea, et otTorom. Signum autem hujus, corum unguium quam rectorum.
quod isti pisces soli stant in cavernis Ex liis autem quse etiam sicut praedi-
longo tempore est, quod non inveniun- cta latcnt in cavernis, sunt plargon,
tur in venatione piscatorum, nisi post faccotos, thacoren, forador, quem nos
longum tempus. Quod autem aliqui pi- fasianum supra esse diximus omnes :

sces hatentin sestate, signilicatur perhoc enim confitentur, quod thagoren, quod
quod capiuntur in apparitione quarum- quidam quayam vocant, quidam autcm
dam stellarum qui in cTstate non appa- dicunt quod sit aliud gcnus fcre simile

rent rnaxime autem post ascensum Ca-

:
illi, latct quoniam numquam visum cst
:

nis cum sole in Augusto eo quod tunc : in hicmc illud genus avis ct incipiunt :

maremotum calore sohs inspissatur. lloc latere pingues iu principio hiemis, et

autem secundum plurimum manifestatur mancnt in cavernis usque ad vernum

in loco maris vocati Bosphorum quo- : tempus, et tunc revertuntur ad sua loca
niam coenum est super aquam illius ma- iu pratis et agris.

ris, et super illud natant pisces et quan-

: Adhuc autem qusedam aves domesti-
do mare inspissatur, saepe dcprehendun- cte, hoc est, in domibus hominum nidi-
tur multi pisces simul uno tractu rctis : ficantes, transfcruntur cum hirundinibus
et hoc contiugit non semcl sicut ca quse et mancnt diu translatae : quaedam autcm
casu accidunt, sed multis vicibus sicut praecipue rapacis unguis transferuntur

ca quse halient causam similcm. paucis diebus^ sicut milvus, ct glau-

Adhuc autem temporc pluvise multse cus.

multa apparent animalia, quee antc non Adhuc autcm quoddam animal qua-
videbantur, aut quse non sunt visa longo drupes generans animalsibi similc, latet,

tempore. sicut quod dicitur ortonuam^ et ursus.

Et similiter accidit de mauifestatione ^lanifestum autcm est ferc omnibus,

quarumdam avium, quae vidcHcet ali- quod ursus agrestis latct : sed quaestio
quando absconduntur, et aliquando ma- est inter nonnullos, utrum hoc faciat

nifestantur non enim est verum quod

: propter frigiditatem temporis, aut prop-
vulgus dicit, quod omues avcs ahquando ter aliam causam complexionalcm. Quae-
non apparcntes, transfcrant sc dc uno stionis autcm causa cst, quod mares ct

loco ad ahum, sed potius ilhc qute ha- fceminae tcmpore latentiae multum impin-
bent loca convenieutia suse complcxioui guari inveniuntur, ita quod non possunt
et cavernas, ad loca ilhi se transferunt, movcri de facili, et foemina parit in
manentes in cademregione, sicut milvus, tempore suae latcntite, et ultcrius latet iu
et hirundincs. Quae autcm avium sunt caverna quousque extrahere vult hlium.
 LTB. VII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 391

et hoc est post initium Maii, qui est ter-

tius mensis veris, et sua latentia erit ad
minus per quadraginta dies. Quidam ta-
men multo pluri tempore latent, Dicitur
autem ab expertis, quod per quatuorde-
cim dies liujus temporis non movetur
omnino. In aliis autem residuis diebus
absconditur quidem, sed movetur exten-
dendo et contrahendo membra et ali- :
CAPUT IX.
quando sonando voce. Quod autem ursa
tempore latentice pariat, signum est quod
rarissime venantur venatores impnegna-
tam. Signum autcm, quod isto tempore
nihil comedant, est quod cum aliquis vc-
natur ursos illo tempore, inveniuntur
sua intestina vacua. Dicitur etiam a qui- De animalihiis ejicienlibiis a se seneetu-
busdam expertis, quod post illud tempus tem per vetustse pellis abjectionem.
propter cibi longam privationem, inve-
niuntur sua intestina quasi contexta, et
cohaerentia : et harum omnium causa-
rum nos inferius attentabimus assi-
gnare.
Ampiius autem aliquando etiam latet
animal vocatum alieiis, in concavis ar-
borum, et tunc est valde pingue, et simi- Adhuc autem qusedam eorum quae la-
liter animal dictum fasitom. tent in cavernis, ejiciuntase senectutem,
hoc vetustam pellem extrinsecam
est, :

sed hoc non faciunt, nisi quae corium

subtile habent non testeum, sicut te-
steum corium habet tortuca, quoniamtor-
tuca etiam manet in cavernis et similiter
cohom. Quse autem corium prtedicto
modo ejiciunt, sunt sicut serpens vocatus
affelleonom^ et serpens qui vocatur che-
aurom, et preecipue quae ad albedinem
tendunt inter dicta animalia, quoniam
ista ex toto exuunt veterem pellem in ve-
re et in autumno.
Quod autom quidam dicunt nullum ge-
nus piscium ejicere sencctutem, non est
verum. Tyrus autem serpens prius ex-
spoliat corium quod est inter oculos, ita
(|uod qui non cognoscit hoc accidens tyri
putat eum esse caecum propter dependen-
tiam veteris corii super oculos : deinde
paulatim auferl corium rosiduae partis
capitis, et deinde auforl totuni corporis
corium usque ad caudam et iioc perficit
:

infra diem et noctcm. Et sua cxspoliatio

 1
392 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

est sicut cmbryonis, quoniam funditur scissum est ab co durum lcsteum, quod
ah eo tola pcllis, sicut ab embrvonc fun- erat antc supcr ipsum : (^t alia loca mcm-
ditur secundina. brornm cjus adhuc dura invcniuntur, co
Similitcr autem accidit annulosis rcji- quod adhuc testa divisa cst ab eis, co
cicntibus sencctutcm, sicut ciliki, et quod ab istis testa non deponitur in ge-
hauhct, et ex habent ahis coo-
eis quse nere karabo sicut serpens exspoliat suam
pertas, sicut ea quae habent ramiti. Simi- pellem karabo enim latet in cavernis
:

Hter autem qua^dam ex his quse pariunt per quinque mcnses hiemis. Cancri
vcrmes, a quibus ejecta pellis faUacom, etiam exuunt senectutem : et hoc gene-
hoc est, cximum Idem autem
vocatur. raliter confcssum cst convenire omnibus
accidit vespis et locustis. Taacom autem his qui mollis testse sunt. Dicitur autem
quod est genus locustic, quando exuit et his accidere quce sunt testei corii et
recenter corium suum, primo manct su- duri, sicut animali quod vocatur mehom.
per arbores olivae et cannas : et cum fun- Cum autem exuerit cancer tcstam vete-
ditur eximum quod erat super ipsum, rcm, efficitur testa sua valde mollis : ct
exit animal ab eo, et acquirit ab eo mo- idco in tempore illo cancri non benc
dicum humiditatis : deinde exsiccat ad possunt ambularc. Ea autem quie talem
solem, post modicum tempus volat, et ut cancer habent dispositionem, non se-
sibilat. mel exspoliantur, sed multoties in dura-
Karabo autem et astacom, hoc est, tione et periodo vitae sute.
cancer ex animalibus marinis exuunt sua Sic ergo dictum est quce sunt anima-
coria aliquando in verc, aliquando au- lia latentia in cavernis et nidis, et per
tem in autumno. Jam enim deprehendi- quantum tcmpus, ct quo tempore.
tur aliquando karabo post suum ortum Dictum est etiam, quod animalia
et partum, et inveniunt tcstam quse est spoliantur scncctute, et quot, ct quan-
in circuitu pcctoris mollem, quoniam do.
 LIB. VII DE ANIMALIHUS, TRACT. II 393

TRACTAITS II

De profeciu et infirmUaiihus animalium.

Sciendum igitur, quod non omnia

animalia pinguescunt et proficiunt, ne-
quo distrahuntur a temperantia exeuntia
secundum unum modum et secundum
causam unam, eo quod non sunt earum-
dem complexionum. Infirmantur igitur
quaedam una qualitate temporis, et quse-
GAPUT I.
dam alia. Accidit autem diversitas infir-
mitatum animalium secundum diversita-
tem generis et complexionis eorum.
Tempora enim qusedam sunt corruptiva
quorumdam animalium, et alia sunt sana
in eisdem temporibus, et generant in eis
melius et foecundantur : ethoc praicipue
De his ex quibiis proficiunt et impin- accidit fehitct generi, hoc est, generi co-
giiantur animalia, et de contrariis ip- lumbarum : omne enim genus illud im-
sorum ex quibus infirmantur ^ et prse- pinguatur in tempore sicco et calido, et

cipue pisces et aves. foecundatur tunc plus aliis temporibus,

ita quod pra3 pinguedine vix possunt
ambuhire et in lioc eodem tempore
:

plurima eorum infirmantur animalium.

Pluviae autem conferunt omnil)us pi-
scibus pra3ter(jiiam [)arvis : quia illi ni-
mis humido resolvuntur, oo quod quatuor
causae in eis concurrunt Immoris i-osol-
Nunc uutem loqueuduin est de liis ventis, vicinitas vidolicot seminis, ot na-
quse faciunt profectuni in animalibus, et turae, et habitationis, et temporis. llaec
de his quae faciunt inflrmitatem. autem eadem tempora nocont avibus, eo
394 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
quod aves siccis confoiientiir et aeriis et lucc sunt quae maxime tcmperant fri-

suarum confoiiaiioncni penna-

proj)ler giditatem et aqueitatem grossam pi-
nini propter qnod etiam non juvan-
: scium : et ideo mnltuni convalescunt in
.tur multo [)otu. Siccitas auteiu niulla ea. Similiter autem ad pluviam convale-
nocet piscil)us, et in siccis et calidis tein- scunl canuiT crescenies in hoiiis : et uni-
poril)us frequenter in lacunis moriuntur : versaliler iiihil bene
terraenascentium
et vocatur vulgariter lia?c pisciuni pestis crescii, nisi irrigalum et imbibitum aqua

huUitio aqiup, eo quod tunc calor vapo- plnvifB. Signum hujns est, quod major
rem movet de profundo, qui aquam inti- pars piscium perambulat ad locum qui
ciendo et calefaciendo facit inutilem ad Caycon vocalur Arabice, quod quidam
refrigerium cordis piscium cum at-
: et potum interpretari dicunt, sed falso :

tralmnt eum ct evomunt branchis, mo- caycom enim Arabice vocaiur cetus, et
riuntur, sicut spirantia moriuntur in ae- lacus sic vocatus est, eo quod ceti ibi
re corrupto : quod etiam aves
propler cxspectant aquam dulcem, eo quod mulii
sicco gaudentes, quando habent curvos fluvii magni ibi in mare cadunt. Hoc au-

ungues, qufle sicciores sunt avibus aliis, tem praecipue est circa osiiaRheni, ubi
sicut ostendunt ungues et ferocitas ipsa- Mosa et Rhenus et Amusa ei Albia fluvii
rum ei audacia, quasi nihil potant : raro maximi non longe ab invicem cadunt in
enim valde parum potant, sicut diximus. mare. Ibi enim in terminis Germaniae
Et htec ignorabat Homerus, quem Arabes plurima est piscium congregatio : eo
Antiopos dicunt : dicens in captura Ilion^ quod aqua magis dulcis.
illius loci est

« vulturem potu suo et morte praesignassc Pluvialem autem magis adhuc propter
urbis excidium. » AlisB vero aves potant, illius aquae subtiliiatem concupiscunt :

sed non mulium, neque potani multum propter quod etiam plurimi pisces mu-
universaliter. Columba tamen fortiter bi- taniur ad loca pluviosa, quia ibi piiigue-
bit, sed non diu. Generaliter autem nul- scunt : et quia flumina et lacus ex plu-
lum omnino animal habens pulmonem viis notabilem accipiunt immutationem
mollem et ovans, multum potat. et incrementum, ideo naiant ad fluvios

Amplius autem aegriiudinesavium cog- et lacus, ut ex illis impinguentur : et hoc

noscuntur ex dependentia alarum in- ;
praecipue convenit piscibus qui vocantur
firmitas enim positionem et situm turbat amia et astorom. De numero autem
alarum, neque diu permittit alas in una aquarum pluviae convenit piscibus prae-
dispositione manere, sed quasi continuo cipue aqua aestivalis maxime autem :

elevantur ei autem
decidunt. E contra proficiunt, quando ver et aestas et autum-
major pars generum piscium impinguan- nus fuerint pluviosa. Universaliter autem
tur in annis pluviosis, eo quod iunc in- quando cffiteris temporibus iemporaliier
veniunt multum cibum vapores enim :
se habentibus, autumnus fuerit bonus ho-

sua elevatione nmliiplicani herbas et ra- minibus tuiic etiam pisces impinguan-
:

dices quae sunt cibus piscium. tur. Calido enim et sicco existenie au-

Sed etiam ipsa aqua pluvice valet pi- tuinno in cineres aduruntur humores in
scibus, eo quod stiptica et dulcis est, et hominibus ,
qui per aestaiem incensi

continet in eis nutrimenti fluxum, et ca- suni et exsiccati : et tunc multipli-

lefacit corpora eorum. Piscibus enim caniur quaiianae et peracutae febres. Op-
confert pluvia sicut confert plantis ter- positae autem dispositionis autumnus hu-
rai : quoniam licet horti et plantaj horto- mectai et exsiinguit ea quae per aestatem
rum fluminum et fon-
irrigentur aquis incensa sunt : ei tunc proficiunt homi-
tium, tamen etiam minori irrigaiione nes et pisces.
magis crescunt ad aquam pluvise propter In locis aurem frigidis pisces non im-
vaporositatem et calidiiatem aquae istius : pinguantur : quin potius si lapidem ha-
 LIB. VII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 393

beant in cerel)ro, ibi citius moriuntur, guantur in locis in quibus ex vapore con-
sicut pisccs Latine vocati coroinis lupus tinue elevato super aquam nubes viridis
sive lucius, et scie, qui Greece vocalur incumbit aquae, et capti in locis istissunt
harcmi, librahon, et scabie. Sed etiam meliores.
pisces apud nos tales lapides sfepissime Adhuc autem pisces qui coniedunt
habeutes, sunt quem mo)iac]ium usua-
is carnem, inveniunt cibum in mullum
litor vocant, quem quidam munem, qui- aqua virescente in superficie, eo quod est
dam autem klane vocant : et ille qui vo- nutritiva et generativa ranarum.
catur bresma, et qui vocatur naso qui est Amplius autem quidam pisces impin-
in aquas Danubii : et de his sum ipse guantur vento septentrionali, ot quidam
expertus, quod frequentissime lapides meridionali. Pisces quidam longi impin-
habent in ccrebro, et sunt albi : hipis guantur septentrionali : quia cholericis
enim hic infrigidatur in capitibus eorum, existentibus tahbus piscibus, per Aqui-
et coaguhitur : et tunc cadit piscis, et lonis frigus restringuntur pori ipsorum,
moritur. Quidam autem pisces ut fasto- ne evaporet ex ipsis humidum nutrimen-
reom et kah'om et murenom, et de isto tale : propter quod etiam in aestate (hmte
genere est id quod vocatur gougum sive vento seplentrionali, multi tahum deprc-
congarum et murena et orplms, et pisces henduntur. Pisccs autem lati curli phhig-
vocati lapidei : cavant enim terram et matici cum meridionali impinguantur :

condunt se : nocent enim eis plu- 00 quod evocatum a corporibus eorum

viae^ quia in pluvia multiplicantur mc- resolvit viscosum humidum et facit resi-
dullfe capitum ipsorum, reuma- et fluxu duum fluere per corpusex hoc im- : et

tis excaecantur eis ocuU et hoc magis : pinguantur. Tachios autem ot kikia, quod
manifestatur in karabo, quoniam oculi Latine .9cm dicitur, sunt boni in aestate,
eoriim albescunt tempore pluviae multse, quando sol in Cancro ost cum Cano in
ct deprehenduntur tunc macri, et mo- diebus canicularibus : et in tempore illo

ventur simul quasi turbati. Yidetur ta- aliquando invenitur sub ahs suis vermis
men hoc magis accidere propter frigus sicut gusanis formatus, et est quidam
temporis quando pluit, quam propter pediculus illius piscis, et est similis scor'

pluviam. In tempore enim frigido quo pioni, et vocatur ab antiquis astarom, et

mari quod vocatur Ogos,

GrsBci fuerunt in in quantitate fere est sicut aranea, et

ad locum qui Carthago dicitur, et hoc morsu suo inducit illis piscibus dohirem
est mare Phiygiae, muUi referuntur capti magnum : et ideo sa?pe saltant super
karabo cum albis oculis. Forte aulem et aquam sicut delphinus. Dihgit autem iste

haratotom hiborat in eodem tempore, et cochi catorem plus muUis aiiis piscibus :

propter eamdem causam hiborant, et abs- et ideo aUquando quaerendo calorem po-
conduntur in hleme. nit se super arenas, ubi modicum est

Adhuc autem in aestate in consimili aquae calofactae a sole : et quando calefa-

frigiditate laborat et infirmatur piscis cit se, natat super aquas, et saUat super
dictus ariem. Siccitas autem anni con- parvos piscos, ut opprimat eos, co quod
venit ostreo quod harcora sive purpura reputat eos viles respectu sui.
vocatur, et ei quod dicitur chilex, magis
qiiam aliis piscibus. Adhuc autom piscos parvi comeduntur
Adhuc autem piscibus in gencre suo a niagnis : et idoo moritur major pars
conveniunt loca appropriata. Quichim puUorum piscium magnorum. (abum
enim prope terram proficiunt : qiiidam autem vonantur pisces in nocte ante solis
autem impinguant in profundo ma- ortum vorsus auroram propler (juod :

ris. etiam piscatores tendunt retia in nocte :

Adhuc autem quidam pisces impin- quia tunc pisces movontur, ct non bene
396 D. ALB. MAG. ORI). mJED.

vident : quando autem lux augmentatur pediculi qui interficiunt eum : et liaic

in ortu solis, vident. innrmitas nou iuvenitiir alicui piscium

Adliuc aulem numquam apparuil iulir- accidcre uisi sibi.

mitas pestilentialis iu piscibus sicut in Adhuc autem quando glacies totam

liominibus, et in aliquibus aliis quadru- superdciem aqua» operit, pisccs aliquan-
pedibus : et lioc contingit, quia propter do moriuntur sulfocati sub glacie pro- :

humorem aqueum et habitationis

natupffi pter quod etiam perforant glaciem in la-

humorem et frigiditatem actualem conti- cunis et vivariis, ut pisces babeant re-

nentem corpora eorum extrinsecus,non spiraculum : et ex hac causa mortui vel
possunt ita universaliter acui humores jam moribundi aliquando deprehendun-
corporum piscium sicut acuuntur humo- tur natare super aquam fluvii aut la-
res animalium sicciorum et calidiorum : cus.
quibus etiam calor circumstans et calor Est autem duplex cautela venandi pi-
motus suflragatur his, quod citius mo- sces, proecipue quando fugiunt in hieme
riantur, et pestilentias incurrant. Sic a pelago propter tempestates et veniunt
enim moriuntur equi, et boves, et oves, ad flumina. Tunc enim venatores cavant
et homines, et caHera hujusmodi anima- in ripa foveam prope rivum, et ponunt
lia. Piscatores tamen dicunt, quod hoc super lierbas et hgna, et faciunt viam a
accidit similiter piscibus. Aliquando fovea ad rivum : et quando pisces intrant
enim capiuntur macri et mutati in colore in foveam propter quietem aquae ibi
a dispositione naturali, cum in aliis annis stantis, venantur eos instrumento quod
forte eisdem temporibus solitum sit cape- dicitur maghade, quod apud nos sonat
re eos pingues et pulchros in colore. gurgustium. In alio autem tempore ca-
Tamen hsec pestilentia non accidit pisci- piunt eos secundum modum alium tam :

bus rivalibus in aquis fluentibus moran- in oestate enim quam in hieme ponunt
tibus, sed lacunalibus et paludosis pro- in medio fluminis ligna colligata magna,
pter causam quam supra ebullilionem et lapides in eis qui profundant ligna in
aquse nominavimus, quae piscibus inducit fundum, ita quod in aqua jacens non
sulfocationem. potest transire enatando. H.tc autem di-
Adhuc autem quibusdam piscibus acci- co ligna magim, quia sunt vasa magna
dit inlirmitas appropriata, sicut ei qui complexa de virgis quse nos etiam spor-
vocatur geledim : hic enim semper ma- tas vel gurgustia vocamus : et faciunt in
net in superiori parte aquee : et ideo his in parte una orificium amplum, et in
plus nocent ei qua?dam stelke, et maxi- illo orificio ponunt instrumentum con-
me ascensus Canis, et ponderositas et cavum, aut ex eisdem virgis recurvatis
scotomia generatur in capitibus eorum sursum convertunt sudes acutos ad inte-
ex tonitruis fortibus. Accidit autem etiam rius conjungentes illos in stricto circulo,

scotomia vocatur kokomom, sed

pisci qui ne piscibus pateat reditus : et sic depre-
minus quam geledim, eo quod non adeo hendunt in aqua distante a ripa.
habitat in aquae superficie. Geledim piscis Adhuc autem aqua pluvise conlraria
est, quem Latine quidam dicunt silirum, est omnibus liis quae sunt testei corii,
et est fluvialis. praeter purpuram sive barcoram solam.
Adhuc autem sunt quidam piscium, Signuin autem hujus est, quod testa
qui cum a dracone aquatico mordentur, posita in foco descensus pluviae, et gu-
moriuntur. Amplius quidam piscium ex stans ex ipsa, moritur eodem die. Bar-
calore moriuntur in ortu Canis in diebus cora autem hoc habet, quod poslquam
canicularibus. Amplius piscis qui vocatur deprehenditur, vivit mufto tempore, eo
kakati, solet iufirmari forti infirmitate : quod cibat se ex seipsa, eo quod super
inveniuntur enim sub suis branchiis multi testam ipsius est viror aquae, hoc est,
 LIB. VII DE ANIMAUBUS, TRAGT. I 397

liumiditas qua?dam aquosa viscosa, Et

siccitas a pluviis allis piscibus non con-
venit, quoniam attcnuat eos et malos
reddit et parvos. Kakanem autem ru-
bcum est etiam magnum : aliquando
etiam morigom est animal vocatum vo-
ragapaucum sive parvum et similiter:

kakanem est aliquando parvum, non

propter hoc tantum quod detentum est GAPUT II.
in instrumentis venantium ipsum, sed
etiam propter siccitatem. Omnibus au-
tem aliis testei corii convenit multa plu-
via, eo quod mare juxta littus ex eis fit

dulcius, ubi habitat. In loco autem Kai-

com non invenitur hoc ostreum propter
frigus, neque in fluminibus, nisi pauca Dc infirmitatibus et profcctibiis quadru-
quae rameteon dicuntur, hoc est, duarum pcdum animalium.
concharum. llla autem quse dicuntur
monokora, hoc est, unam concham ha-
bentia, habent indurata corpora valde
quando venit glacies.
Secundum hunc igitur modum deter-
minari habet de profectu et inlirmitate
animalium marinorum.
^Egritudines autem quadrupedum aUis
fiunt de causis.
Porcis enim tres modi accidunt aegri-
tudinum in genere frequentius. Quorum
unus est : quia accidunt eis branclii qui-
dam sive apostemata post auricuhis et

maxillas et sub mandibulis, et forte

etiam in pedibus, et in quoHbet mem-
bro, qu» fiunt ex collectione phlcgmati-
ca a capite illis descendente : et hoc est
phlegma naturale putrescens^ quod calc-
factum putrescit in apostema. Aliquando
autem dihitatur hic fluxus et ha^c colle-
ctio sub gutture : et incidunt in squinau-
tiam : et tunc multum movent pedcs, et
moriuntur infra tres dies. Aliquando au-
tem non quidcm in ai)Ostemate colligun-
tur, sed pauhitim stifiando imph^ puhno-
nem, et corrumpit ipsum : et tunc
aspiratione et tussi moritur porcus. Aug-
mentatur autem ha>c iufirmilas subito,
eo quod ipsum animal pldegmaticum et
hiimi(him est. Et est consuetudo pasto-
rum (jui porcos custodiunt, statim ab-
sciudcrc uicmbium in quo csl iulinuilas
 398 D. ALB. MAG. ORI). PR.ED.

si potcst abscindit : quia vidctiir ois, ctantiir iii comcstionc glandis, ct cx ea

quod non possunt juvari nisi per iiicisio- gcncratur caro solida, licet faciant car-
nom. ncm aliquantulum bumidam : ct quando
Alia autem du[)lex aegritudo porcis ac- porca' nmltum conuHlerint dc glandc,
ciditfrequcntius : et haec duplex eegriludo fortc aborticnt, sicut ct ovcs aliquando
fraretin in Ai-abico vocatur. IJna autom abortiunt cx pastu. l^ustuku autcm cle-
barum a'gritudinum cst dolor et ponde- pbanticie de (juibus dictum cst, non ac-
rositas capitis sivc scotomia : ct ex liac cidunl inter (juadrupedia iiisi porcis.
moritur major pars porcorum, proptcr Amplius autem canibus ctiain ct lupis
congregalioncm multorum frigidorum similiter accidunt qusedam inlirmitates,
bumorum in capitc. rabies scilicct quiim quidam c«>u't/em si-
AHa autem inbrmitas est fluxus ven- ve caninarn insaniani vocant, et squi-
tris ex humore radente intestina, aut nantia, ct podagra propter quam incur-
etiam quod verius est, ex fluxu lienterico vantur ad extra pedes corum. Canina
ex multii viscerum infrigidationc. Et est autem rabies mutatur in insaniam dse-
opinio pastorum bunc dolorcm non ha- moniacam ct est ista infirmitas cum
:

bcrc remcdium. Forte autem valeret in veneno quod in humore dentium trans-
ista ultima intirmitatc vinum receptum fiinditur in vulncra eorum qui morden-
cum cibo : sed tamen cvadere ab ea est tur a cane rabido proptcr quod etiam :

grave, quia postquam invaluerit, ex vi- omnia animalia morsa a cane rabido fu-
tio bepatis inflantur porci valde, ct inter- riunt ct moriuntur prseter hominem, qui
ficiuntur infra tres dies. Quando autem per mcdicinam poterit juvari : multi ta-
primus et sccundus dolor in porcis ag- men ex bominibus moriuntur. Jam enim
gravantur, accidit eis casus auricularum vidi morsum a canc rabido in brachium :

et si porci sunt pingues et grossi, juvat et anno duodccimo post incepit inflari
eos comcdere mora, et juvat eos bal- locus cicatricis, et mortuus est infra duos
neum aquae valde calidse, quia resolvit dies. Squinantia autcm canina interficit
aliquantulum materiam, ct quod minua- cancs infra duos aut tres aut quatuor
tur eis vcna quie est sub lingua : ct boc dies et paucissimi canum evadunt po-
:

magis valet cffileris medicinis. dagram calidam. Rabies autem non solis
Porcis etiam mollis carnis
qui sunt accidit canibus, sed etiam camelis. Ele-
castrati contingunt pustulai in crurc et phantibus autom nocet ventus sive ven-
collo ct spatulis : ct sfepc sunt istse pu- tosa infirmitatis : et bujus causa aliquan-
stulae sub lingua et sub ascellis, et vo- do non possunt mingere nequc egererc.
cantur leprosi tales porci : ct quando cx- Terra autcm nocct ei, nisi fuerit multum
trabuntur pili et seree radicitus evulsi, comedere lutum ct lapides. Ali-
usitatus
adhajrct pilis humor albus vcntosus, qui quando ctiam patitur fluxum vcntris, ct
etiam exprimitur de porco unde evulsus mcdicatur ei per aquam calidam et bcr-
est capillus sive seta.
Et contra hanc in- bas quas hassis vocant medici.
firmitatcm valet ei granum quod dicitur Vaccis autem accidunt infirmitates
tijki sive glandes, quae sunt cibus
convc- duce, podagra videlicet, et crocharos,
nientior porcis. Conveniunt autcm etiam quod est dolor capitis Arabice. Gum au-
eis ciceres et licus. Similiter autem di- tem habont podagram, constringuntur
cendo valet cibus compositus et diversus eis pedes, noque statim propter boc eji-
porcis et aliis animalibus. Quidam cnim ungulam
ciunt sed si inunguntur eis
:

cibi sunt inflativi, et quidam carnis, qui- cornua oleo mixto cuin ccra et pice, ali-
dam autem pinguedinis generativi, quos quando sanantur, quia podagra earum
oportet discernere pastorem peritum. non cst fortis. Cum autem accidit cis do-
Sed boc generale est, quod porci delc- lor capitis, quem dicunt crocltaros, vehc-
 LIB. VII T)E ANIMALIBUS, TRAGT. II 399

mentcr inspirant ex angustia, et cito rc- tae : ct in palato est una quam quidam
vertitur anhelitus, et lit brcvis, ac si vocant forcin. A nostratibus autem Ger-
cestuet ex fcbre : quia ista infirniitas in manis scJnif sivc scJiulc vocatur, et nisi
vaccis assimilatur infirmitati febris in ho- tunc cito juventur, cadit cis palatum,
minibus. Signum autem hujus infirniita- ct fit eis anhelitus calidus. Et hsec infir-

tis est (lcmissio auricularum, et quod non mitas, ut dicit Aristotcles, caret reme-
comcdunt, ct cito cx ista moriuntur in- dio, nisi per se curetur. Nos tamen in se-
iirmitate : et quando apcritur pectus vac- quentibus ubi de animalibus sigillatim

cse ex hac infirmitatc mortuu', manifcsta- cxscquemur secundum littcras alphabeti

tur corruptio sui pulmonis. Ex lluxu nostri, et dc hac ct de aliis equorum in-

enim a capite facto corruptus cst pulmo, firmitatibus loquemur. In ore etiam in
qui corruptus corrumpit acrem attra- maxillis habent alias infirmitates plures,
ctum ad pectoris refrigerium et hoc in-
: quas in scquentibus enumerabimu^, eo
duxit anhelitus velocitatem ct angustiam. quod non tangimus nisi diversitates
hic
Est autem expertum, quod termentilla quse communiter pertinent ad animalia,
data cis in potu vcl pastu, multum valet et corum indicant naturam. Accidit au-

cis, et equis similiter. tcm etiam equis rabies. Signum autem

Equis autem silvestribus (|ui sunt in hujus cst, quod dcclinant aurcs et refle-
equanarum congregationi])us in pascuis ctunt ad collum : et Iiffic infirmitas in
non accidit iniirmitas qua3 sciatur, prce- equo non est visa habere medicinam.
tcr eam (|use dicta est, podagram vidcli- Accidit etiam e(|uis vcsicse infirmitas : et

cet. Et idco aliquando amitlunl cornua signum hujus est, quod tunc mingere
pedum quse sitbtelares vel sotiilarcs qui- non possunt, et declinant musculos co-
dam vocant et crescunt eis tunc sotula-
: xarum versus sotulares pedum infcrius.

res novi. Eqiios autem eqitananim vocaL ]Morsus etiam venenosorum multum no-
Aviccnna Aral)ice eqiios ascemi. Signum cet equis. Si enim mordeatur ab eo quod

autem hanc infirmitatem preecedens et vocatur mogalim, nocet equis ct mulis :

eam judicans, est tremor dextri testiculi. facit enim venenum hujusmodi animalis

Equis autem (|uos vocat Avicenna alni- vesicas ampullosas in corporibus cquo-
tehice, hoc est, in domo pastos et dome- rum. Sed pessimum cst, ({uando hoc ani-
sticos, accidunt valde muitee inrirmitates mal momorderit equam imprsegnatam :

propter labores et pabula quae ministran- quoniam tunc ex quantitate et cxtensio-

tur eis. enim eis ilios sive passio
Accidit nc imprsegnationis findetur ampulla, et

iliaca. Et signum hujus infirmitatis in moritur cqua. Si enim non findatur,

eis cst, quod membra postcriora adu-
nantur per constrictionem, ita quod
quaedam videntur constringi ad quoe-
dam, etamittit cibum et desiderium com-
edendi. Et juvamentum
minutionem forte in coxa quia ibi est
qusedam vena qua? minuitur a medicis
equorum. E(|uis ctiam accidit confractio
ncrvorum ct signum Imjus est cxtcnsio
: jacct in prato sub graminc
consumitur paulatim veneni vapor a ca-
lore naturali, et cvadit equus. Cum au-
tcm finditur, nimius lit affluxus humo-
rum, et moritur. Similitcr autem morsus
cjus est per animalis quod quidam dicunt halkijm,
: quidam autem vocant hoc achujijm, in-
ducit equis magnas oegritudincs. Est au-
tcm hoc animal similc laccrlo parvo, et
in colorc :

vcnarum et capitis et colli, ac si disten- autcm siniilc est scrpculi (j[ui vocatur ko-
datur equus : et tunc gravat cos anibu- kamom.
lare^ ct cxpcdit cis quies. Aliquando autcm animalia vencnosa non
IIscc

etiam accidit equis aggrcgatio pori sivc nmltum abundant apud nos, nisi illud
vcneni in pedc, sivc in alio loco. Acci- quod vocant halkijm, videtur csse qui-
dunt ctiam cquis inQrmitates oris mul- dam vermis apud nos viridis, ct lalus oc-
 400 1). AL1$. MAG. ORD. PR^D.
to pcdum, cl cst brcvis, ct Jiabct crura cnim clara sua subtihtatc nimis penctrat
alta sicut nmsca, ct fwlct multuni quan- visceract inlima ipsorum : ct infiigichin-
(lo rumpitur : ct fama cst, quod animal turexea, ct incurrunt trcmorem : ctpost-
comcdcns cum, indalionc disrumpitur, quam potavcrint cqui, hl)enter natant :

ct priccipuc cquus : ct quaiulo mordct lioc cnim animal multuin diligit in aqua
equum, contrahit vesicas. Est ctiam apis natare et starc : et idco etiam equi fluvia-
crocca apud nos, ct vablc magna, ct in- lis fuit haec dispositio, quod piscis similis
sidiatur cquis compcrtum cst seepius,
: ct cst equo fere in omnibus. Tauri autcm
quod quando plures earum conveniunt quoad potum aquae sunt contrariae dispo-
circa cquum, punguunt eum, et vesicas sitionis quoniam nisi fuerit aqua valde
:

contrahit, ex quibus soipe moritur. clara, noncurant potare eam.

Scirc autem omncs has inlirmitates et Asini autcm in majori parte infirman-
medicamina equorum ad peritiam perti- tur una infirmitate, quae Arabice voca-
net fnarcschalci propric, et dc his nos in tur inilidcm, Latinc vero cafarrhus. Me-
ultimis hujus scicnticC librisprosequemur. lancholicum enim cst animal, et ex frigi-
Referunt enim cxperitiores, quod omnes ditate stomachi fumus spissus continue
infirmitates quajhominibus accidunt, ac- est ad caput, qui in cerebri frigiditate in
cidunt et equisct ovibus multotics cnim : mucilaginem conversus fluit ad nares, et
sicut homines, ita moriuntur et equi et cum multiplicatus fuerit fluxus, destituit
oves veneno, aut ex vcnenosis humori- et dcstruit medullam cerebri, et tandcm
bus putrefactis in corpore. Similiter au- cum mucilaginc incipit fluere : et tunc
tem si equa impraegnata colle-
olfecerit moritur asinus. Et quia spiritus anhelitus
ctionem magnam candckirum exstincta- trahitur per nares, ideo graviter spirat
rum, abortiet et hoc ctiam aliquando
: asinus in hac infirmitate. Aliquando au-
mulieribus accidit impraegnatis. Istae igi- tem descendit ad pulmonem et destruit
tur sunt et similes infirmitates equo- ipsum calore suo innaturali, sicut est ca-
rum. lor apostematis. Asinus autem plus sen-
Adhuc autem si adhsereat pullis equa- tit frigus omnibus animalibus, et idco in

rum, quod vocatur icomenem, quod

id cxcellcnter frigidis regionibus non invc-
est pellicula sccundinee equse, lambunt nitur sicut in Suevia et Gothia. In omni-
illud lingua sua, et comedunt ipsum, et bus autem regionibus quae sunt majoris
mulieres incantatrices quando possunt latitudinis, quam sextum est clima, parvi
habere hoc, cum hoc faciunt qusedam valde sunt asini, sicut in Germania et
carmina incantationum, quibus provo- Gallia, et non invenitur in terra Kaikar
cant parcntes ad dilectionem infantium : et Septentrionis, quae est tcrra Livonum
et haec carmina vocat Aristoteles corruptc ct Ostonum et Sucdorum.
'provcrhia : et haec est culpa non Philoso- Elephanlibusautem, ut supra diximus,
phi, scd cjus quitranstulit librum in
La- accidit inflativa infirmitas, impedicns
tinum. Ab equis cnim exit ad partum, id urinae ejectionem et stercoris quando : et
quod vocatur kolaydon, hoc est, sccun- terram comederit, morietur, ad hoc nisi
dina, et sanguis menstrui, quod multum fucrit a generatione assuetus. Aliquando
quaerunt magi ad incantandum, sicut et etiamelcphas transgiuttitlapides. Accidit
quaeruntur secundina^ caltorum. etiam elephanti dolor juncturarum : et
Amplius aulcm accidit cquis cogno- contra hoc valet ei potus aquae calidae,
sccrc hinnitum equi cum quo aliquando et herbae submersae in melle comestae :

pugnavit. Delectantur etiam equi stare hu' enim duae fluxum ventris elephan-
res
in pratis et aquis, et libcntius potant tis prohibcnt. Adhuc autem quando cle-
aquam turl)idam : ct si fuerit clara, tur- phas vexatur ex insomnietate louga, vel
bant cam pcdc ut grossior liat : aqua quianon dormivit, ungentur suae spatulae
 LIB. VII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 401

cum oleo et aqua calida, et curabitur. quod perforatum circumstat, et circum-

Quando dolorem patitur spatularum, po- stando ligurat annulum et sic genera- :

nitur super scapulas ejus caro porcina tur animal annulosum.

assata, et curabitur. Aliqui enim elc- Sunt autem de uumero annulosorum
phantium potant olcum,et aliquando non apes, quse magis sunt utiles hominibus
potant ipsum. Quando autcm potant et aliquando generantur inter eas in ca-
oleum, si in eorum ventreest ferrum, cx- sis et vasis vermes nocentos apibus, et

trahitur per oleum. Elephas etiam hibit sugentes eas, et mel corrumpentes. Ex
vinum, et quando potare non potest,acci- vermibus autem ilHs cum creverint, ge-
piunt medicinas et decoquunt cum oleo, nerantur araneee. Et hujus signum est,
et dant illam decoctionem elephantihus quod in examine corrupto inveniuntur
ad potandum, et tunc curantur. nidi et telae aranearum. Aranea autem

Ilcec igitur de animalium quadrupedum illa Arabicc fclideon vocatur quidam :

infirmitatibus dicta sunt in communi. tamen vocant eam ferzyzem. Hee enim
in domibus apum faciunt texturam. Est
autem in casis apum etiam aliud quod
vocatur akykolon Graece, et est animal
ahitum quod volat circa lumen immittens
se lumini. IIoc autem animal per spiri-
tum alarum et motum corporis pulverem
et terram injicit inter favos et inficit eos.
Apes vero non pungunt ipsum : et quan-
do suifumigantur examina, evohit mo-
CAPUT III. rientibus apibus ex fumo.
Haec autem duo animalia generantur
ex cera^ putredine. Et illud quidem quod
vocatur aranea, primum est parvum ve-
locis motus, sicut vermiculi qui gusanes
vocantur, et postea crescit et efficitur in
araneae quantitate. Ego autem probavi,
De piofectibiis et defectibus annuloso- quod ex putredine cerae nascitur liniendo
rum animaliuui. multas ceroB particuhis in quodam muro :

quse cum stetisset usque ad fmem au-

gusti, in eis inveni amplius quam cen-
tum vermiculos tales, et nutriebanlur de
cera residua. Secundum autcm animal
nascitur etiam cx cerae putredine ali-
quantulum humida. Et primo estsicut
vermiculus qui tercdo vocatur : etpostea
Animalia autem annulosi corporis pin- nascuntur ei ala^, et volat : et locum cui
guescunt in tempore su^e generationis, insidet, primo inficit albo pulvere, sicut
quando ipsum tempus conveniens fuerit sit respersus modica farina : et ille pulvis

secundum principia A'itae eorum quee na- est ex terrestri cera, et paulatim crescit
scuntur. Tempus autem generationis ta- ille pulvis, ita quod inficit favos et reddit
lium esttempus vernum, quod conve- eos inutiles apibus.
niens esse dicitur quando natura et Adhuc autem apes inlirmantur tempo-
ellectu est calidum et humidum hi3e enim : re quo Uores papaveris multum tume-
duse quaUtates sunt vitae principia. Cali- scunt : quia lioc fit cx ventositate genera-
dum enim movens perforat humidum. ta in ipsis ex siccitate temporis. Iloc est

20
 402 D. ALB. MAG. 0111). PWJEi).

conlrarium omni genori apum hoc onim

: ra)n capellam vocat eam, et ost quam
tcmporo maxime in torris calidis soqui- nos Presbyleri Joannis vocamus, et est
lur cpidomia, qua' aurugo quasi aeris ru- India> citerioris, qua sunt duo loca
in
l)ig() vocalur : et lisec inducit rores siccos propinqua, in quorum uno invcnitur ani-
in album pulvorcm convortibiles, et ex mal quod talijgcm vocatur, quod stridcns
illis apes iufirmantur. dcnfibus iiitor])rolatur in alio autom non :

Adhuc autem apes ot omne animal an- invcnitur, (^t ost mus quidam parvulus
nulosi corporis moritur, quando oleo vol rubeus qui noclo chimat ot stri^h^t donti-
alio pingui inungitur corpus ojus, et l)us, ot vocatur apud Gormanos inferio-
prsecipue caput ejus : et tunc maxime, ros schennus, et apud superiores vocatur
quando inunctum soli exponitur, eo quod spitummaus ot catti non comedunt hunc
:

ex unguento amplianto corpus, rosol- murom, et abstinont ab eo, ac si sit vo-

vuntur annuli continontes humidum ejus nenosus ois.

calidum. Adhuc autom in parte ejusdem regionis

quffi Kakab nios xocsiiur ab Aristotele, est

flumon dividons torram in duo media, et

in unaparto invenitur animal praedictum,
et in alia parte fluminis numquam est in-
ventum, et si portatur illuc, moritur. Si-
militer autem in terra Indise quse Fridor
cckalim vocatur, est flumen dividens ter-
ram : etex parte una est idem animal, ot

CAPUT IV. in alia parto non est. Adhuc autem in

Hibernia, quse est juxta torram qua3 vo-
catur Okoovia, quam Avicenna Autonia
vocat, non ost mus ccecus, quem talpam
vocamus, licot statim de propinquo in
Autonia sintplurimi tales muros. Simili-
tor autem in quadam parte ojusdom ter-

De ter7'is in quihiis sunt qusedam gene- rse, quam vocant Labadiaki, non inve-

ra animalium proficientia et qusedam niuntur omnino, ot si portantur, statim

deficientia. moriuntur : et si ponatur in terra illa,

non cavabit eam, sed statim moritur, ut

diximus. Adhuc autem in torra quce vo-
catur Aranki, quam Avicenna Anefg vo-
catj positi lopores non vivunt, sed fu-

gientes terram aliquando ad mare redire

videntur. In terra autem Cikglise sive
Cicglic-c, non inveniuntur formicse magniE

Diversificantur autem animalia pra?ci-
puo annulosa socundum regiones et loca
in quibus sunt vel esse possunt. Queedam
enim loca sunt in quibus non inveniun-
quas Arabes anachkgm, quod miles in-
terprotatur, vocant. Et in tempore anti-
quo non vociferabant rante in terra quse
dicitur Kokg et hanc terram vocat Avi-
:

tur omnino animalia. Quiedam autem in cenna Curoniam.

quibus sunt parva ot paucae vitse et ma-
cra. Et illa hjca aliquando sunt valde
propinqua, et aliquando valde remota
ab invicem, sicut in terra quam Ari-
stotelos vocat J/i7me, et Avicenna ter^
Adhuc autom in L}'bia non invenitur
porcus agrcstis sivemontanus, quod idem
est, secundum quod dicit Anthiseus poe-
ta, Hcetin nmltis sit homo mendax, cujus
dictis non ost adiiibonda fides. Dicit
 LIB. VII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 403

etiam, quod non invenitur in teira illa in locis pahistril)us multum cibum et
cervus aliquis, aut caper agrestis quem nmltum nutrientem. Lepus autem et sil-
nos ibicem vocamus. Dicit etiam, quodin aEgjptopauca et parva,eo
vestria sunt in
India non invenitur porcus, nec domesti- quod arbores non habent ibi multos ra-
cus, neque neque etiam onagri,
agrestis, musculos quos decerpant talia animalia :

sicut dixit : cum tamen in terra illa valdc et fructus arborum illius regionis, non
magna sanguinem haben-
sint animalia possunt durare nisi parum et ideo ani- :

tia : sed hoc certumquod in mari est, malia silvestria in hieme non inveniunt
illius regionis non invenitur genus ma- cibum. In locis autem multis est opposi-
hichie, neque aliquod animal durfe testie tum hujus. Causa eorum quie dicta sunt,
nisi in locis vakle paucis. Omnia autem est complexio regionis sicut in Koykole
qua* sunt testei corii, valde magna sunt quse estpars septentrionis, et iuEnkyron
in mari Rul)ro. et in Kaleyta et in Scenoki, quse sunt
Adhuc autem in terra Nubiae, quee est loca vicina septentrionali polo, propter
terra nigrorum, quam vocant nunc Mau- maximum frigus eorum non inveniuntur
ritaniam, habent oves latas valde caudas, in eis aves parvse omnino in omnibus
:

ita quod latitudo caudse est in quantitate enim his locis tempus hiemale est valde
cubiti. Ego autem vidi plurcs oves, qua- forte.
rum in cauda latitudo fuit quantitas Adhuc autem in terra Arabise species
pahni et amplius. Et inter auricuhis ca- lacertse parva^, qu« apud nos est quan-
prorum caprarum iUius terrie est qua-
et titatis sivelongitudinis palmi, et accihras
si distantia pahni. Et quidam caprorum proprie vocatur, invenitur in longitudine
caudas habent pendentes usque ad ter- cubiti : et lacertffi provinci» versus Ili-
ram : et auricuhi' eorum fere veniunt ad spaniam sunt breves et magn» valde ct
terram. Et tauri illius regionis habent malorum morum, aliquando insilientes
pilos super spatulas sicut cameh, et ton- in facies hominum. Et in terra ista sunt

dentur sicut oves. In eadem Nubia oves mures valde magni, ita quod anteriores
pariunt agnos cornutos. Et cornua in pedes ejus videntur aliquando csse unius
terra iila non habent tantum arietes, sed palmi, et posteriores forte habent longi-
etiam ovesfoeminae, sicut dixit Homerus. tudinem digiti, quoniam mus incedit
In terra autem septentrionis in terra quasi super totum crus posterius.
Koycor accidit contrarium hujus, quo- Adhuc autem in Lybia invenitur ge-
niam ibi neque mas neque foemina habet nus serpentium quod aplatom Grseci sa-
cornaa. pientes dixerunt, eo quod est sine latitu-
Adhuc autem in ^Egypto sunt anima- dine proportionata longitudini ipsius : et
ha vakle magna, sicut tauri, ct oves : ct dixerunt quidam se vidisse, quod in ma'-
qua^dam parva, sicutcanes, et lupi, et le- ri civitatum Lyhiie viderunt ossa tauri,
pores, et vulpes, et corvi^ et accipitres. quse comederunt serpentes dicti.

Et dicitur causa hujus esse cibus regionis Adhuc autem in terra Oriky, quam
ilhus. Quaedam enim animaha in ^Egy- Coracenorum vocat Avicenna, sunt lupi
pto multum cibum haljent, et quffidam nmlti et maximi, ({uantitatem leonum
modicum, sicut lupi, et accipitres cibus : habcntes, et maxime in locis ([ui dicun_
enim animahs comedentis carnem est ibi tur Ostrom, Acliabo, Ornykom.
paucus, quoniam parva? aves sunt ibi et Adhuc auteni leopardi nmlti sunt in
siccie et parum nutrientes. Et simihter Asia, ct non sunt in Europa, et tamen
est de carne aha qua^ est in yEgypto ani- universaliter omnia animalia agrestia
malium qucC venari possunt a lupis vcl sunt in Europa magis silvestria ct magis
canibus. Animal autem non comedens fortia quam alia, proptcr spiritus et san-
carnem, preecipue domesticum, habet ibi guinem, quse multiplicantur in eis ex ha-
40 i I). ALB. MAG. ORD. PR/ED.

bitiilione frigida : sed aniinalia Asioe sunt vcncrunt ex coitu canis cum tigridc. I^i-

malorum morum. In L^bia aulcm ma- gant enim calulas in silvis : et aliquando
xime conveniunt in mulliludinc maj^na (juidcm (hn'(>ranlur : scd aliquando cum
animalia, sicut cliam dicitur in provcr- ligris animal nmltum cst in libidinc lu-

bio, et pra^cipuc scrpentcs multi sunt in xuriic, coil cum ipsa, ct dcntibus al)scin-

tcna illaproptcr pluviic dcfcctum prop- : dit liganicu : ct lalis fcctus primi vcntris

tcr quod cliam animalia hujus tcrrai non non domcsticatur : sed coit cum domcs-
assucveiunt biberc aquam, ct sunt sicca : tica catuhi, et cum pcrvcnit ad tcrtium
propter quod etiam non luxuriant nisi in ventrcm, tunc d(jmesticatur. Dicunt
(ine hicmis, quando humectata sunt cx etiam quidam, quod leporarii magni
humorc hiemis. JMus etiam Imjus tcrra} quos vellres quidam vocant, venerunt ex
quando bibit aquam, moritur, co quod coitu h^opardi cum cane.
biberc non consucvit. Adhuc autcm loca magnam in moribus
animahum faciunt differentiam. Montuo-
sa cnim animalia omnino sunt alterius
consuetudinis quam ea quaj habitant in
vallibus.
Amplius autem sccundum loca diffe-

rentiam accipiunt fortitudinis. Porci

enim Ako vocata, et similiter lu-
in tcrra
pi fortissimi sunt, co quod est locus al-

GAPLT Y. tus et montuosus etdicitur, quod foemi-

:

nse de loco illo, porca videlicet et lupa,

plus fortitudinis habent quam masculi in-

feriorum locorum.
Et hoc non tantum facit differentiam
fortitudinis in cis, scd ctiam in vcnenosis
facit difTercntiam intoxicationis. Scor-
De pennutalione secunduni comniixtio- pioncs cnim AsiiE et plurium aliorum \o-
nern diversorum animalium secundum corum, non sunt multum mali : ct in
coitum, et de differentia intoxicationis ahis muUis locis sunt magni et mali, ita

sive venenosorum secundum loca, et ex quod sipungant hominem vel animal,

lioc quod unum venenosum comedit interiiciunt ipsum et similiter faciunt
:

alterum. porcis, quamvis porci proptcr pellis spis-

situdincm ct adipis non multum sentiant
puncturam scorpionis. Scorpiones enim
quidem pungentes porcos nigros pr.Tci-
pue interficiunt. Sed citius moriuntur, si
statimpost puncturam intrant in aquam :

quia tunc aqute frigiditate vencnum ad

cor reflectitur.
Animalia ctiam proliciunt ct dcUciunt Adhuc morsus sei-pcntium magnam
aliquando ex seminum permixtione cum secundum loca accipit diversitatem quo- ;

speciebus ; sicut dicitur, quod canis pro- niam draco quidam est in terra ^Ethio-
fecit in speciem leporarii ex coitu cum pia?, ex quo generatur qua^dam tyri spc-
vulpe, ct ex coitu cum lupo profecit in cies, ex qua accipitur antilvon, hoc cst,
speciem magni canis, qui mastinus voca- venenum pessimum contra quod nulla
tur a nobis. Et in India narrant ccrtissi- est mcdicina. Similitcr autem in loco
me, quod Indici cancs vcloces et fcroces Ly])ia3 qucm Alhjar vocant, est serpens
 LIB. VII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 403

parvulus valde, qui morsu suo infioit et Sunt autem adhuc serpentes, qui di-
inlerlicit Iiomines : et fertur quod con- cuntur /latu adurentes, eo quod venenum
tra morsum ejus non valet aliquid, nisi eorum vaporabiiiter et spiritualiter ali-
lapisqui accipitur in antiquissimis regum quando per vaporem oris dilfunditur.
sepulturis, qui sibi imbibit balsamum Aliquando autem ab oculis procedit spi-
cum humore egresso de corpore mortui ritus pernecabilis in ea qute videt e vici-
hic acceptus et rasus in vino et in potu no, sicut nubes sanguinea ab oculis men-
datus, dicitur lioc venenum restringere.* struatffi effluit in speculum hoc at-
: et
Et in quibusdam locis Italiae est quidam tribuitur basilisco. Quidam etiam voca-
serpens vocatus astoloboron, cujus mor- tur dipsas, quod interpretatur situla, cu-
sus est mortalis. Generaliter autemmor- jus venenum statim exsiccat humorem
susomnium animalium habentium vene- qui est in corpore quod mordet, et si-
num, est periculosus valde et maxime : tiendo et bibendo moritur. Est autem in
si venenosa comedant se ad invicem, sic- omnibus his totus Immor naturalis vene-
ut comedit draco scorpionem. E contra num, et est fortioris actionis calidum vel
autem saliva hominis jejuni qui diu jeju- frigidum veneni, quam sit calidum vel
navit et in preecedenti sero abstinuit, humidum vel frigidum vel siccum ipsius
contrariatur omnibus venenosis. elementi simplicis : cujus in antehabitis
Invenitur autem tyrus sive serpens qui- libris a nobis assignata est ratio. Propter
dam, quem (jvgdci alkineni <\\Q,m\i, Latine similem etiam rationem est contrarietas
autem quidam vocant eum basiliscum, humoris hominis adipsa venenosa.
alii verius vocant eum 7'egulum, eo quod Sed de mirabilibus qua? visa sunt in
est rex serpentium, quem alii serpentes talibus, est unum quod refert Aristoteles
etiam magni fugiunt, cum tamen in lon- in libro de Regimine dominorum, quem
gitudine non excedat cubitum, et est pi- scripsit ad Alexandrum, quod videlicet
losus in toto corpore et quando mordet
: puella missa fuit x\Iexandro, ex cujus
aliquod animal vel hominem, cito putre- morsu moriebantur liomines sicut ex
fiunt ea quee circumstant morsum ex ca- morsu serpentium et humor salivalis
:

lore veneni. Similiter autem in India in- in ipsa fuit venenum. Et possibilitas hu-
venitur quidam parvus tyrus, quem vo- jus probatur ex hoc quod sagitta intincta
cant basiliscum : etmorsus hujus est in salivam hominis jejuni intoxicatur,
adeo fortis et calidi veneni, quod contra quando vulnerat alium. Et quod unicui-
ipsum noR invenitur medicina. que saliva propria est medicamen contra
Sciendum enim, quod quoddam est venenum, et alii non est salutaris, et for-
venenum calidum, et quoddam frigidum. te est sibi venenosa. Narrat autem Avi-
Et illud quidem quod cst calidum, quasi cenna, quod in terra Nassatye fuit

comburendo interficit, et cito quasi adu- homo temporibus suis, qui quoties vo-
stum reddit locum morsus. Frigidum au- luit, paralyticabat corpus suum, et rur-

tem interficit cor infrigidando, quando sum quando voluit, sanabatur

vene- : et

vaporabiliter ad cor dilfunditur. nosa pungentia cauda vel lingua, sicut

Adhuc autem non opoi'tet latere, quod scorpio, vel aranea, fugiebant eum, nisi

tyrus apud nos est serpens quidam ante- multum lacessita et provocata ab i[)S() :

riora sui corporis erigens, de quo su[)ra et statim ut pupugerunt eum, morieban-
diximus : et de carnibus ejus recipitur in turvenenosa illa : et ipse homo remansit
compositione tyriaca'. Ilic autem non ilhesus: et serpens (piidam magnus mo-
ulimur sic tyro, sed pro genere scrpentis mordit eum, et statim mortuus fuit ser-
quod sub se multas continet species, si- pens : et venenum serpentis non induxit
ve calidum habeant venenum, sive frigi- in viro, nisi effimeram duorum dierum.
dum. Et cum ad tei-ram illam gratia videndi
406 D. ALR. MAG. ORD. PR^D.
oum venisset Avicennu, invenil mor- pedes :et poslquam pepererunl, quie-

tuum sed niium roliqu(M'at,

: in quo scunt. Karabo autem facit e converso.
multa vidcbantui- do niiial)ilil)us patris, Adhuc autem quando oa ([uie dicuntur
(juom in pi\Tsentia Aviconnffi inomordit malacliioj pullilicant, sunt bona. Multipes

serpens, ot fore fuit mortuus : ot anlioli- etiam quod ost polij)us. Similiter autem
lus viri illius horribilis ot nocivus fuit id quod dicitur cncidem, et omnes fere

valde serpentibus omnibus. pisces apud principium su;e impraegxia-

Adhuc autem in nostra pr;esentia in tionis, qujedani sunt bona et pinguia, et

Colonia coram multis de sociis nostris qucedam non. Id autem quod vocatur
prcesontabatur quodam tempore puolla menim apud tempus imprsegnationis est
forto trium annorum, qua^- statim ul di- bonum et pinguo et : in illo tempore fi-

mittebatur de manibus matris, per angu- gura ventris ejus est rotunda, et mas il-

los parietum discurrebat quaerendo ara- lius generis est latior et longior : et cum
neas, et omnes parvas ot magnas como- incipit foemina imprsegnari, accidit ma-
dit : et proficiebat ex hoc cibo, et mul- ribus varicatio coloris, et fmnt nigri, ot

tumprae omnibus cibi dosideravit eum. macuiosi diversorum colorum : et tunc

non sunt boni ad comedendum : et is-

to tempore a quibusdam dicuntur capi.

Adhuc diversantur animalia qute vo-
cant foco, koko, et clayca, secundum
easdem colorum diversitates. Merim au-
tem mutat colorem secundum tempus,
sicut accidit quibusdam avibus in muta-
tione pennarum quoniam in vere est
:

niger, et in liiome est albus. Gochi au-

CAPUT VI. tem, qui est vitulus marinus, mutat co-
lorem qui vocatur ahalac, hoc est, ni-
grum, et eflicitur albi coloris, et ideo al-
bi coloris estin aliis temporibus a verno
tempore : et iste solus intor pisces, facit
nidum, et pullificat
astaradi, lioc est, in
00. Medim autem in vere est multum al-
De profectu el honitate ostreorum et can- bum, et in sestato proecipue efticitur ni-
crorum et pisciwn. grum : et hoc viclotur apparero in aliis
branchis ejus. Karachinom autem est
etiambonum sicut menim et labrahum.
Omnes autem habentes cortices sive
squamas, sunt mali cum pullificant, in
majori parto. Similiter autem glahom et
pisces veteres sunt mali ad saliendum, eo
quod major pars humidi pinguis quse
Est autem adhuc ot alia in animalibus continebatur in ventribus corum, jam
quibusdam divorsitas : quoniam oa quae dissoluta est. Pisces autem antiqui cog-
sunt testei corii sicut anachem, et simili- noscuntur ex magnitudine et duritia.
ter ea quge sunt mollis testse, sunt bona .fam enim dcprehonsus est tochen anti-
valde tompore sua> imprtegnationis, se- quus, ot pondorabat quindecim talgas : et
cundum quod dicitur. Karabi autom o sua cauda erat duorum cubitorum lata et
converso. Mollis onim testae existcnfia unius palmse.
cum impraegnata sunt, elevantur super Adhuc autem pisces lacualos sunt boni
 LTB. VII DE ANIMALIBUS, TRAGT. 11 407

et pingues post puUiricationein ct coitum, nomen quoniam secundum verita-

dicta,

etmaximc si lial)ucrint multum cibum.
Quidam tamen talium piscium mali sunt
tempore su;e pullificationis, sicut ille qui
omnibus
dicitur geubi, et sibi similes. In
tem non habcnt in numibris scxuum dis-
tinctionemsecundum mcmbrorum usum,
sed secundum visum solum. Est autem
genus quoddam ostrei et unum videtur
:

autem modis piscium mares sunt mclio- habere virgam, ct alterum vulvam , et

res fceminis, praeterquam in halom in quo vocatur apud Germanos inferiorum ma-
foemina etiam melior est mare foemina
: rium billegen.
tamen in hoc pisce non cst nisi secundum
408 D. ALB. MAG. ORD. PRvED

TIWCTATLS III

Et totus est DiGRESSio declarans causas prcei7iductorum.

locis animalium absque causee naturalis

assignatione propter quod rursum opor-
:

tet ista interius inquirere, et causam ip-

sorum redderc naturalem hic enim mo- :

dus est philosophiae.

Scimus autem ex his quae in libro de
Natura loci et locati dicta sunt, omne
locatum connaturale esse loco suo et :

CAPUT I. ideo in ipso habet et generationem et sa-

lutem : quodcumque ani-
propter quod
malium in principio quod estsuee vitoe
cor, talem habet calorem qui omnino
spiritualis est et calidus propter compo-
nentia calida, hoc necesse est consequen-
ter aerem inspirare, et puhnonem cordis
Et est DiGRESsio declarans divisionem sui ventilabrum existentem habere : quia
animalinm in ea quse spirant, et qiue aliter natura non necessaria largiretur :

hahitant in aqua, et quse hahitant in et hffic sunt terrestria in corporis compo-

terra, et in media quse sunt inter hiec. sitione habentia spiritus calidos et san-
guinem : quia si tantus calor in aqueo es-
set, substantia aquea cvaporaret et non
continerct ipsam, et ipsa dissolveretur
substantia.
Adhuc autein in quarto Meteororum
habitum est, calidum in substantia ter-
restri magis adunari et contineri quam
Haec quidem a prioribus Peripateticis in substantia rara : propter quod qusecum-
tradita sunt de cibis et babitationibus et que taiium ex primis componentibus ta-
 LIB. VTI DE ANIMALIBUS, TRACT. III 409

lem sortita sunt calorem, necesse est in- per alterationem solum per medium fa-
spirare et aerem attingere. Estautem hu- ctam, in quo medio oiementi frigiditas
jus caloris causa : quoniam ex substan- excellens cum calido temperatur, ne ca-
tia terrestri composita necesse est nutriri lorem exstingueret. Haec igitur est causa
suae complexioni congruentibus, duris primae divisionis animalium inspirantium
scilicet, ct terrestribus : propter quod aerem, et spirantium aquam.
etiam fortem oportet esse calorem dige- autem quis objiciat, quod calor de-
Si
rentem : et cum principium omnis dige- bilisnon indiget refrigorante dicemus, :

stionis sit a corde, oportet in cordibus quod hoc non est verum quoniam prop- :

eorum esse calorem valde intensum : ter contrarietatem compositionis omnis

propter quod refrigerante indiget et tem- calor actu agens consumit substantiam :

perante instrumentum et vehiculum suum est autem calor digestivus cordis actu
quod est spiritus. Ha?c igitur est causa, agens : et ideo nisi esset aliquid actionem
quod dicta sunt spirantia ea quse spirant, ipsius mitigans, cito substantiam consu-

et necessarium est ea aerem attingere. meret.

Non enim diu maneret sul)stantia instru- Sic autcm divisis animalibus, necesse
menti et vehiculum ejus quod est vitalis est et habitationes eorum et cibos dividi
virtus in animalibus spirantibus, nisi secundum eamdom divisionem. Spiran-
per inspiratum reciperet restaurationem. tiaenim necesse est habitare in terraquam
Quaecumque autem ex componentibus aer inspiratus attingit, ut terra dotur ois
primis plurimum sunt mollia et frigida^ locus propter pondus, aerautem propter
talem non suntsortita calorem circaprin- interiorem Quaecumque
vitae spiritum.
cipium vitce, sed minorem : et ideo rcfri- autom attrahunt aquam et evomunt,
gerans ipsum non potost per substantiam propter pondus quidom substantiae in ter-
tangens refrigerium facere : exstingucre- ra resident, sed locushabitationis oorum
turenim modicus calor tangente se frigido erit ubi aqua terram attingit, et facta sunt
per substantiam est tamen necessa-
: alia aquatica, alia autem terrestria. Ci-
rium refrigerans habere, ne motu ad in- bos autem actu molles complexioni ipso-
tus calor incendat : et ideo frigidum est rum congruontes, necesse est habere
refrigerans talia per qualitatis alteratio- aquatica : quia alios dobilis calor non di-
nem, et non per substantiam tangens, gereret, nec animalia substantiam mollem
sicut pisces branchis aquam attrahentes nutriront. Dobilis onim calor non influit
et evomentes, quae non pertingitper sub- vitam solido corpori, sod vincitur ab ip-
stantiam ad principium vitse. Aerem au- so ot retunditur, et fortis calor penetrat
tem potuerunt talia attrahere, eo quod indurum terrostro, et liquat molle et hu-
aer secundum naturam calorem habet : midum. Propter quam causam actu mol-
et frigidum quod habet secundum actum, lificata facta sunt cibus aquaticorum, ot
non est adunatum, et cito recedit et ideo : constantia ot dura facta sunt cibus terro-
per mediuni non satis alteraret calorem : strium. Haec igitur in genere ost causa di-
ot si per essentiam tangeret, exstinguerot ciborum divorsorum
versio habitationis ot
per sui immixtionem ad spiritum vitae animalium socundum duo genora.
qui ost in corde. Sic igitur duae compo- Media vero inter haec necesse ost lieri
sitioncs factee sunt ct duae complcxiones multis modis, sicut inter quiolibct oxtro-
in genere : una quidem ex duro terrestri tronia physica, media sunt multa quo- :

indigons calore forti, et una ex molli niam est motus inter media ph)'sica, (|ui
pinguoscente et constante indigens caloro accipi ubiquo potost factum csso et motum
debili. Et calor quidem fortis indiguit re- osso, ot facit ibi modium tamquam oxtro-
quod tangcret per substantiam.
frigerante mum. autem probaturn ost in /V///.s/-
lloc
Calor autom debilis indiguit refrigerante cis : propter quod otiam natura qua' per
410 I). ALIi. MAG. ORl). PR.ED.

uradus progrcditur al) iino ad allcniin, appetentia. (.uram enim impendit eisna-
nullum omnino rolinquit mtMliorum pos- tura, ut cibus ess(d aquaticus, ut aquae
sibilium, quod non producat ad esse et hil)ricitat(i mollis eflicerelur in substan-
ad specicm aliter enim non complerotur
: tiam ipsorum cum calore debili : aliter

omnis potentia materi.T, ncc etiam com- enim inutilis esset adnutriinentum : prop-
])leretur virtus uuiversalis efticientis tei' qiiod etiamomnia liujusmodi onme
res naturales in uatiira. liicet autem fere quod sumunt in cibum, aquaepermi-
sic multa sint media : tamen reducuu- sceut. ITaec igitur horum in genere causa
tur ad modos tres universales mcidio- est animalium.
rum, quorum unus est ratio medii pro- Ea autem quae per aequidistantiam me-
pinquioris terrestribus, et alter estmodus dia sunt, valde pauca sunt : eo quod con-
ct ratio medii propinquioris aquaticis, et traria per aequipotentiam vix permisceri
tertius est modus et ratio medii per aequi- possunt, sicut ostendimus in aliis. Non
distantiam accepti inter utrumque extre- enim potestesse, quod aliquid componatur
marum complexionum. Est enim comple- ex omni modo contrariissecundumaequa-
xio ad mollitiem complexionantium ma- litatem quia tale animal vel compositum,
:

gis accedens, sed in spiritu et calore di- nec locum haberet, neque cibum inveni-
gestivo in aliquoduram habente substan- ret. Sunttamen quiedam genera ursorum

tiam proportionata et heec quidem caU- : alborum, et quaedam genera canum, et

dum habebit spiritum et substantiam quaedam genera luporum, et similium
mollem vel propinquam molli : et calidi- quorumdam animalium, quae venanturet
tasspiritus et cordis datur eipropter duo, habitant tam in aqua quam in terra,
scilicet propter cibi frigiditatem et visco- propter similitudinem complexionis quam
sitatem, et propter corporis sui magni- habent in utroque elementorum. Similis
tudinem, quod debili calore non suffi- autem compositionis videntur esse lucius
cienter inspiraretur et penetraret ad vitse et castor, eo quod venantur tam in aqua

operationes : et tale medium est delphi- quam in terra sed pro certo omnia hu-
:

nus, et cete, et balena, et quse omnem jusmodi animalia magis sunt terrestria
cibum et habitationem habent in aqua^ quam aquatica, licet cibum in aqua fre-
et simiHter generationem et coitum et quentius accipiant hoc enim accidit :

impraegnationem : sed solam respiratio- propter alteram duarum causarum aut :

nem habent in aere, sicut patet per an- scilicet quod frigida sunt debilem haben-

tedicta. tia calorem digestivum sicut diximus :

E contra autem qusecumque sunt du- aut quia similitudinem ad hujusmodi

rae quidem substantiae, sed frigidae, sicut aquatica hal)ent secundum complexio-
aves aquatica^, necesse est habitare in ter- nem. Frigida enim aniraalia frigidis et
ra : sed propter frigiditatem complexio- aquaticis cibantur et delectantur. Multi
nis oportet cibum requirere in aquis, et autem juxta dictos modos suntmodi me-
talia in cibum accipere quae frigida sunt diorum, quorum rationem ex dictis faci-

et terrea, ut ex aquis frigiditatem concepe- le est invenire : et ideo praeterimus illa

rint naturalem : propter quod etiam me- ad alia festinantes.

lancholica et frigida hujusmodi animalia Si quis autem contra dicta objiciens,

socundum plurimum esse judicantur, et dicat aves esse levis substantiae, et ideo
durae carnis et niali nutrimenti esse judi- levari in aera : et propter hoc debere
cantur a peritioribus medicis : et pra^ci- omnes elemento quod est aqua,
in molli
pue illa quaecumque sunt majorainter ea, quaerere nutrimentum solvemus dicen- :

et sunt debilis caloris digestivi emittentia tes, quod verum est quod aves sunt levis
cibum iudigestum : propter quod etiam substantiae quaedam enim sunt inquibus
:

multum sunt voracia, et cibum semper vincit levis substantia super terrestrem :
 LIH. VII m ANIMALIBUS, TRAGT. TIT 411

et hae sunt plurimarum pennarum et ve- semina, et qasedam sunt sugentia, et

locis volatus : et talia sunt aquatica per qusedam masticantia cibum. Quorum-
modum aliquem. Qiiaedani autem sunt, cumque enim substantia est aquea con-
in quibus levis substantia est pauca, et stans ex terrestri aquoso pinguescente,
gravis et frigida multa : et talis est com- nutriuntur talibus : et hsee sunt aut pisces,
positio aquaticarum aviuni : et ideo ci- aut herbae aquos». Quorumcumque au-
bum accipiunt in aquis. Quaedam autem tem substantia est aerea levis permixta
sunt animalia, in quibus levis substantia cum terrestri, eo quod terra sit major
est pauca, et temperata terrestris multa, pars materiae omnium corporum anima-
sicut genera pullorum : et haec sunt mali torum, haec nutriuntur seminibus ma-
volatus, sed cibum accipientia in terra, et xime, quae aeream et pinguedine olei in-
non in aqua : et haec sunt saniora inter fusam habent naturam : et ideo talia
animalia carnes habentia. quferunt, et in talibus delectantur, sicut
Hsec igitur dicta sunt de animalium multa genera avium. Queecumque autem
communi divisione et habitatione. sunt terrestria, calido et
humido infusa
secundum complexionem, libentius heec
carnem manducant et carnes venantur.
Et quorumcumque est complexio calida
et sicca, haec etiam carnem calidam et

sicam perquirunt : et si qucerant alios

cibos a dictis, hoc erit ex necessitate fa-
mis quam patiuntur magna animalia
propter longum cibi defectum.
CAPUT 11. Haec autem ratio ciborum universalis
aptatur particularibus in tantum quod
unumquodque magis prosequitur etvena-
tur, quod suae complexioni est convenien-
tius. Omnis enim natura desiderat simile
sibi, nisi sit omnino destituta et reducta

adinaequalitatem et discrasiam tunc enim :

Et est DiGRESsio declarans qualiter desiderat contriarium : sicut febricitans

iinumquodque animalium venatur febre calida et sicca, desiderat frigidum
cibum sibi convenientem, et qualiter et humidum, non quidem ut illo nutria-
natura parat ei ad hoc instrumenta. tur, sed potius ut -contrarii passionem
facientis reducatur et reprimaturexcessus.
Sccundum igitur desiderium est ad si-'
mile complexioni et ad connaturalem
cibum : propter quod etiam Empedocles
dixit « omne nutriri simile simili : » pro-
pter quod unum animalium venatur al-
terum, eo quod est cibus sibi magis con-
Quia autem cibus omnis animalis veniens : et si nutriatur eo quod ost
attribuitur secundiim suoe comph'-
sil)i oppositae complexionis ab ipso, oporlct
xionis convcnientiam, ideo lit ut anima- duorum alterum accidere, aut forte
liavenentur ea quse similiora sunt suse utrumque, quod aut videlicet alteretur in
complexioni vel coinpositioni ex eisdem : stomacho per digestionem, et efficiattH'
enini secundum naturam generantur et simile, et tunc comeslio erit absquc de-
nutriuntur : et ideo qu,i?dam venautur lectatione : aut opoitct paulatim altcraii
pisces, et quaodam ]ierl)as, et queedam animal, et esse simile complexioni cibi
412 D. ALB. MAG. ORl). PRJED.

et inHrmari, et destilui a primis cumple- sugcn(him,sicut murenu', et sanguisugae.

xiouantibus, et eorum complexionc : sicut l']t quil)us(him eorum aptavit aculeum
multos sanguincorum videmus phlegma- in ore, pclles corum quae
quo perforant
ticos, aut melancholicos lieri ex longo suguiit. Quibusdam autcm totum os fe-
talium ciborum usu. Forte autem accidit cit et formavit ad sugendum. Culiccs
utrumque istorum : quoniam licct a prin- enim et cinih'S, et apes, et cynomia,
cipio cibus qualitatem comedentis acci- et hujusmodi, sugunt pcr aculcum qucm
piat quando sumitur, tamcm procedente portant in ore. Murena autcm, ct sturio,
tempore cum desiituitur calor naturalis et quoddam balenae genus, ethujusmodi,
per eetatem, cil)i relinquunt suas qualita- toto ore cxtrahunt Immorcm eorum quce

tes et ad se alterant corpora cibatorum. sugunt ad suum nutrimentum. Et sic fa-

Secundum autem modum et locum cile est vidcre in omnibus animalibus

ciborum natura quae numquam deficit tam marinis quam sive vo-
agrestibus,

in necessariis, parat animalibus organa lent, sive ambulent.

cibum accipientia et his quidem quse : Piscibus enim quibusdam multum per
sub aqua juxta ripam cibum venantur, totum os dcntes aptavit, quibus cibum
longa crura fecit et longa colla et rostra, cito dividant, ne ab aqua occupcntur et :

ut per crura vadere, et per colla profun- haec sunt quaecumque stomachum quasi
dare, et rostrum sul) limoet luto quaerere in gutture habcnt, sicut lucius, et qui-

possint cibum. His autem quae longius a dam alii pisces. Hiec enim animalia dcn-
terra in aqua venantur, pedes fecit Litos tibus non dividunt cibum, scd vulnerant
ad remigandum cum eis, et rostra lata multis vulneribus animalia, ut in sto-

quibus ea capiant quae in superficie aquae machum trajecta motibus corporum ke-
inveniuntur. Et alia quidem fecit sub- sioncm non inferant: et habcnt haec vir-
mergentia. Alia autem quorum cibus tutem digestivam magnam, ut simul in
multum est dispersus, vel armata non stomacho cibus recipiat et divisionem et
sunt longis cruribus, aptavit ad cursus altcrationem,et decoctionem.
velocitatem. Ideo etiam omnihus avibus quae ani-
autem
Similiter est in aliis in tantum malia rostro venantur, sicut sunt aves

ut etiam dentium aptaverit dispositio- maximfe quic venantur pisces qui lubrici
nem secundum modum accipiendi cibum. sunt et teneri plane non possunt, com-
Quorum |enim cibus indiget laceratione, primentia aptavit rostra dentosa, sicut

eo quod consertus est, et multum conja- est falx messoria, ut per ipsa cibum re-
centes habet partes, his fecit oris rictum tineant et constringant tamquam denti-
magnum et fortem, et dentes serratiliter bus quibusdam. Qutecumque autem
conjunctos, sicut canibus, et leonibus, et horum sub terra evertendo quaerunt
caltis, et hujusmodi. Quorum autem vermiculos aut radices, his fccit aut ro-
cibus licet durus sit, tamen est com- stra acuta fortia sicut avibus quibusdam,
minuibilis magis quam hicerabilis, his aut fecit additamenta cartilaginosa super
in uno quasi situ aptavit dentes anterio- exterius oris et nasi sui, sicut porcis :

res ad incidendum, et posteriores ad aut ungucs ad evertcndum terram,

fecit

conterendum, sicut fecit porco, et cquo, sicut gallinis, et talpis, et hujusmodi.

ct hujusmodi. Quorum autem corpora Kx hujusmodi autem considerationi-

multum sunt tantum etiam
similia, in bus facile est invenire omnes causas ci-

quod ossa non habent, sed loco ossium borum et mansionum et instrumento-
quasdam cartilagines, haec de humore rum quae ad cibos accipiendos natura
ciborum magis vivunt quam de ipsa ci- formavit animalibus.
borum substantia et his non fecit den-
:

tes, sed os aptavit quibusdam eorum ad

 LIB. VII DE ANIMALIBUS, TRACT. III 413

sufficienler terminare. Queecumque au-

tem taliuni sunt ha^c, consequenter
necesse est etiam esse spissse et viscosse
pellis : quoniam pellis eorum ex tali

procreatur liumido, quod constat coagu-

latum in circuitu : et propter pellis hujus
spissitudinem et viscositatem frigiditas

cUiudit poros et comprimit partes pellis,

ita quod profundo vaporabiiiter
nihil ex

CAPUT III. spirare potest per ipsam. Scd et si quid

debili vapore ab interiori resolvitur,
reflectitur rursus ad interiora a pelle
clausa, cujus pori oppilati sunt, et con-
vertitur in humorem phlegmaticum. Sic-
ut sumus elevatus a fundo ollfie coo-
pertae, quse est ad dibilem ignem hic :

Et esl DiGRESsio dcclnrans cnusam qiiare enim a cooperculo reflexus, convertitur

qusedam animalla lalent ad tetnpus, in aquam, et recurritin ollam: ita etiam

quxdam autem muta)it locum. talis exaltatio rediens auget phlegma, et

praecipue tempore frigoris, quod exterius

magis constringit poros, et immobilitat
animalia ct prohibet ab ambuhatione : et

tunc inspissatur humor, et hebetatur di-

gestio, et pigrescit desiderium cibi eo :

quod mesaraicse plenae sunt spisso natu-

rali phlegmate, quod calor cordis et he-
Ea vero qua? dicta sunt de mutatione patis convertere et distribuere per corpus
locorum animalium, oportct ad duos non potest. Eadem etiam ratione vense
modos ordinari et reduci. Ousedam enim stant pleniP tali humore, et similiter

omnino hitent quasi dormientia et immo- menibra in quibus ultima celebratur di-
bilia, et nihil in cibum accipientia. Quse- gestio propter quod utrumque deside-
:

dam autem de loco transeunt ad locum, rium ab animali tunc pr^ciditur, famis
ut temperatiorem inveniant aerom. Et vidclicet, et sitis : et pigrities frigoris,

horum utrorumque oportet scirc cau- et pondus corporis superimpleti, facit

sam. desiderium quietis et absconsionis : ct sic

Dicamus igitur, quod qusecumque ani- in hitibula ingrediuntur, et quiescuntplu-'

malia frigida sunt, et frigidis utentia, rima animahum. PraBcipue tamen fit in
etcum hoc valde sunt viscosa, et voracia his quse fructus vel vermes aut ranas et
\ sunt conseqiienter, eo quod frigiditas aha repentia frigida et aquatica come-
inordinatum facit cibi appetitum : et hsec dunt, eo qiiod talia nutrimenta non cito
necesse est multos contrahere ex cibis convertuntur in sanguinem, sed potius
humores superfluos viscosos circa locum in phlegma et postea pcrdiutinam deco-
:

digestionis quoniam calor debilis pot-

: ctionem vix redeunt ad sanguinem frigi-
ens est converte, et non est potens dum, et quasi congelatum: et est non
sufficienter alterare et digere et supcr- purpureus, sed phlegmaticus sanguis.

fluum consumere : propter quod phh^g- Propter quod pisces etiam plus hitent

maticus circa intestina adha^ret multus quam aliqua aha animalia, et post hcec
et pinguis humor, qui est materia boni aves, ct \n)s\. ba'C quadrupedia replilia,

sanguinis si csset calor, qiii posscl eum et i-cittilia serjxuitia, ct post iia'c qua-
 414 n. ALB. MAG. ORD. PRyEO.

drupodia ainbulantia ct generantia sihi format partum factum semen, quod cx-
siniilo. spcctatur foruiatio ojus porfecta usque ad
1']st auteni adliut' nlifjuid multuni coo- al)stiuonti;o tonii^us, pr'oecipuecum cadem
])erans, (|uod videlicet sit animal vorax frigidilalo ol ro])lotion(; adeo constrin-
o( parum luxuiians, sicut ursus, qui so- gantur incalus por quos parcre debet,
lus habct boc intcr quadrupedia geno- quod cnili illo tem])oro vix posset ; et

rantia sibi simiHa proprium, quod mul- idco tompore latentiae suae cnititur in fine
tum comodit, ct parum coit. Et causa quando incipit ovigilarc : et hujus si-

est quam diximus, quod superimplctio gnum cst, quod etiam cum toto hoc quod
hebetat calorem, quod per digcstionem sic exspectatur formatio partus ex se-
non separat purius quod doscinditur in mine, generat quasi partum informem :

semcn, nec movot in vaporem bumidum ita quod quidam putaverunt poetarum,
nutrimontalo, quo cxtendantur nioml)i-a, quod frustum carnis pariat, et postoa
sicut extcnduntur in desiderio coitus : ot illud ipsum spiritu et lingua formet in

propler lioc magis pinguescunt Imjus- animalis figuram quod tamen nullato-
:

modi animaba. Tempus autem cst nus est vorum. llujusmodi autem com-
in fine autumni ot in principio hiemis, plexionem ostendit ha3c ursi dispositio,
quando maxime superimpleta sunt ani- qui latos habct pcdes, grossum corpus et
maba tabbus cibis phlcgmaticis quales vix mobilo, spissam valde pellem, dili-

diximus. gens fructus in cibum. Et de piscibus

Causa autcm quietis est maximc pon- ctiam qui latent, satis superius dictum
dus capitis : quoniam pblegma frigiditatc cst. De avibus autem paucee carnes com-
ccrebri genoratum, gravat caput, et clau- edentium latcnt, oxcepto milvo, qui
dit visum, ct immobilatat organa sensus •
in hieme latet ad modicum tempus : et
cujus signum quod in primo ingrcssu
est, causa est,quoniam avis est pigra et fri-

per mensom bujusmodi aniniaHa jacont gida, propter quod nullius est audacise :

immobilia, ct postea parum movcnt ali- et ideo cum carnes non invenit, venatur
quando caput ot pedes, et tandem omnia lumbricos terrae et ranas, et his phle-
membra bixantur ad vigiHam et egrc- gmatico supcrimpletur humore : et opor-
diuntur abstinentia enim ct fames ac-
: tet eum aliquo tempore latcre.
cendunt calorem hebetatum et boc cx :
Egredientia autem de antris animaHa,
somno digoritur ad interius ad locum di- prfficipue quserunt cibum ea quse aliquam
gestionis, et fit per oum dissolutio bu- habent acredincm, quae desidorium ci-
miditatis phlegmaticse, et conversio ad bi excitont in stomacbo, sicut cst berba
nutrimontum naturaHs sanguinis et idco : guguli, quam quidam allelitia vocant,
qufedam ipsorum in quibus multa est et alluf, et jaruspcs : has enim herbas
hujusmodi pblcgmatica bumiditas, mul- egrediens comcdit usus. Hiricius autem
tum impinguantur in temporo iUo, sicut ctiam latet, ct cgrediens qua^rit hujus-
ursus. modi qugedam propter desiderii ex-
acria
Quoedani autem aHa in quibus iHa bu- citationcm. Similitor autcm et mus va-
miditas est pauca, ct calor acutior, ma- rius, quem quidam glircm vocant, dor-
cerantur^ sicut macoratur bomo cx longo mit, ita quod in silva fovciP profunda»
sonino, quando sa^pe et diu dormit jeju- fiant, et terra, et palea, et lignis superius
nus. Ousedam ctiam ipsorum sunt quoe cooperiantur, plena' inveniuntur in hie-
in antris in fine suae quietis pariunt : pro- me gliribus bujusmodi.
pterquod etiam ignoratur locus partus Hominos autom quidam patiuntur hoc
ursorum. Concipiens enim ursa ex coitu ipsum, et prsecipue mulieres. Tta ego vi-
proptcr frigiditatem complcxionis ct re- di mulierem in Colonia, quae ssepe sine
pbHionem pblegmatici humoris, adeovix cibo remansit per triginta dies, et ali-
 LTB. YII m ANIMALTBUS, TRACT. ITI AV6

quaiido per viginti. Et vidi viiMiin melan- clamorum ipsarum avium quando vohmt
cholicuni, qui custoditus et clausus salvis superius, satisexphmavimus. Sunt au-
sij^naculis, sine cibo pcr septeni septi- tem aves quai sic mutant hjcum niaxime
nianas, sed in die seniel aut alternis die- aquaticie, aut qua; juxta aquas pascuntur,
bus haustum unum aqme limpidse
bibit et sunt mekincholicie et frigidte, quas
frigidoe, et alium potum non accepit. Et ingcns frigus nimis conslringeret, nisi

hoc quidem ego vidi, etsignacula quibus subtralierent se in principio hiemis.

cLausus fuit, probavi diligenter : et refe- Quando autem flat ventus austrinus, aut
rebant mihi veridici de eo viro, quod appropinquat tempus dissimile
ajstas, est

Siepc per quinque et per quatuor septi- conq)lexioni tahum animalium et ideo :

manas hoc facere consuevit. tunc retrahunt se versus Aquilonem, et

Tjatent animalia ditTerenter, qua-dam ibi pulHllcant. Cibuni autem sequuntur

diutius, etquiedam brevius, secundum animalia qusedam, etcum frigore mortili-
quantitatem et viscositatem phlegmatis cante subtrahitur eis cil)us in una regio-
digerendi, et secundum acumem caloris jie, trahunt se ad aliam sequcndo cibum
digerentis. Commune autem tempus la- et ideo mutantur de loco in locum, pro-
hieme tcmpore generationis
tentise est in cedendo versus austrum. Et cum mitiga-
phlegmatis et pigritise. Sunt tamen quse- turfrigus, plus multiplicatur cibus talium
dam quse eestate Litent in locis frigidis, animalium ad Aquilonem quam ad
sicut avis Diomedis : et hujus causa est, Meridiem eo quod siccitas destruit
: ci-
quia sunt caloris paucissimi et terrestris bum in Meridie, et tunc revertuntur
ad
vahle substantiie : proptei- quod in aestate Aquilonem. Eadem autem omnino cau-
et temperato tempore dissolverentur om- sa est, quare moventur de vallibus ad
nino, et morerentur, nisi fugerent laten- montes, et e converso.
tia in frigidis locis. In hieme autem Ex his ergo et similibus possunt con-
constante extrinsecus corpore, colligitur jici, quare locum mutant, et quare latent
et adunatur calor interior, et tunc appa- quodam tempore quoedam animalium.
rent, parvo tamen tempore. Hujusmodi
autem valde sunt pauca, et sunt brevis
vitae et generationis propter quod etiam
:

non multum multiplicantur. Hsec est igi-

tur causa latitationis animalium.
Ea autem moventur ad
quse de loco
locum, aliam motus habent causam
sui :

quoniam illa animalia mutant locum

propter duplicem causam aut enim :

propter aeris mutationem, aut propter

cibum nmtant locum. Aeris enim qualitas
una convenit quibusdam animalibus, et
non alia frequentius tamen a frigido
:

constringente mutant se ad calidum tem-

peratum hoc enim modo mutationis
:

mutant hicum grues, et anseres et cum :

mutare volunt locuni, altissime volant,

ut Hatu venti subvectcC levius moveantur
et diutius sustineant voUitum altior :

enim venlus subtiboris el minoris est lla-

tus, et semper vincit super inferiores
ventos diutius (kirando. Causas autem
410 D. ALB. MAG. ORD. PRi^D.
corruuipcntc, sicut accidit in mortificis
maculis corrumpentibus pcUcm lcprosi :

proptcr quod corruptam pcllcm dcponcre

est neccssarium. Cum eniui exsiccavcrit
eam, ct erupit mclancboba in ipsa re-
spcrsa, contrahitur, ct a carnc interiori

solvitur, et tunc ex rccenti Immore nu-

trimcnti conslante forinsccus alia subtus

CAPUT IV. pcllis gencratur : proptcr quod solvitur

cxterior, et deponitur, et animal reno-
vatur. Pifficipuc autcm rcnovationis hu-
jusmodi tcmpus est in fine latentiai ta-
lium animalium quia tunc calore fa-
:

mis exsiccatur, ct humidum nutrimentalc

ad cxtcriora corporis missum, quasi
El est DiGREssio declara)is causani reno- corruptam cxpcllit, et circumstans con-
valionis aninialiuni diversoruni. stat in aliam pcllem.
Modus autcm depositionis est a capitc

incipiens, co quod ad caput proptcr spi-

ritus ad loca sensuum directos, magis de
materia puniceatrahikir, sicut ctiam ho-
mo magis liabct squamas puniccas in
capitc quam in alio mcmbro. Solutio crgo
incipit ibi pcr confricationem, aut etiam
Quaedam autcm, sicut supcrius dictum arctum Iransitum, pcr foramen, aut ri-
cst, animalia vetustatcm abjiciunt, ct mas totum iu brevi spatio deponitur co-
rcnovantur per penna-
pcllis vctustse aut rium. Ea autcm quai sunt testea, sive
rum depositioncm qusedam remanent
: et duram, aut moUem habcant testam, nu-
in antiquitate suai generationis. Et ea trimentum habcnt phlcgmaticum quidcm
quidem qusepellem abjiciunt, omnia quae sed multo terrestri incenso ct adusto in-
nota sunt, cx cis sunt quae carcnt fectum, quod calor adunatus cx circum-
sanguine, aut modicum valdc baJ)ent stante frigido aqua? adussit, ita quod in
sanguinem, et sunt habentia aut naturam ossium et membrorum non est
squamas non quidem sicut pi-
in pclle, convcrtibilc : ct ideo expellitur a virtutc
sccs, sed eas^quse di^cxmiMv squamse puni- naturali interiori, quoe nata est expellcre
cex, quic sunt quasi nix quccdam alba superflua ct corrupta, ct cvadit extra
resoluta cxpcllibus eorum, quic squamoe circumstando, et exsiccatur quidem pri-
sigiUatim dcfluunt ab eis, sicut cx pelle mo, etdccoquitur a calido adurcnte, quod
ejus qui patitur siccam lcpram : et talia adhserct partibus matcriae. Secundo autcm
sunt serpentcs, ct lacertse, ct crocodili, exsiccatur etiam et induratur a frigido
et stcllionum gencra, et hujusmodi aut : circumstantc rcprimentc ct congclante :

sunt lial)cntia tcstam duram aut mollcm, et cum superflua sit cxsiccatio ipsius ab
sicut sunt cancrorum, quccdam ostre-
et utroque cxsiccante, et induratur super-
orum gcnera. Et illa quidem qute pellis flue, hu-
separatur ad interius vcniente
habcnt squamositatcm puniceam, sunt mido nutrimcntali, quod non atlrahit
viscosse valdc humiditatis ct humidi- : ipsum, necipsum nutrimcntale humidum
tas illa est permixta cum melancholia habet poros in ipso per quos ingredia-
innaturali aliquantulum combusta, ct pel- tur, ct nulriat ipsum : ct sic intcrius cir-
lem quae magis distat a vitae principio cumvolvitur sub ipso, ct concrescit in
 LIB. VII DE ANIMAL[BUS, TRACT. III 417

testam aliam. Et primo quidem cst sicut quod humore nutrimentali non fomen-
mcmbrana, qua? cum pcr se est termina- tatur et idco
: aliud nutrimcntum in
ta, nihil de humido mittens testse cxtcrio- corpore avis in alas formatur, et cadunt
ri, paulatim exsiccata solvitur testa cx- antiqua3. Et signum hujus cst, quod ma-
tcrior, et cadit : et sic renovatur animaL xime cadunt in autumno post multum
Sed quia in pedil)us horum animalium avis nutrimenlum, quod acccpit per xs-
qu» pcdes habent, sunt multi nodi in tatcm, ct non cadunt nisi in antiquis avi-
dorso, in illis non cadit testa a dorso si- bus, ctquaejam pullificaverunt, vel ad
mul tota, sed a pedibus per partcs jun- setatcm pullificationis pervenerunt : tunc
cturarum. Haec tamcn animalia mutant enim durcscunt pennae et contrahuntur
aliquando organa corporis, sicut manus, et excidunt a poris : et sic renovantur
et pedes cum tcstse mutatione : et hoc pennae animalium volatilium. Fertur au-
non contingit, nisi ex similitudine cor- tem de quadam ave, qua^ residet apud
poris corum hac enim : ex contingit, aquas, ct habentc pcnnas viridcs, et apud
quod virtus radicaUs humidi et radica- Germanos vocatur avis glaciei, quod
lium mcml)rorum sunt omnino sicut hu- mortua mutat pennas quod ego cxpcr- :

midum nutrimentale et materia carnis tus sum falsum esse in pluribus avibus
eorum : propter quod amputata recre- illius generis per plures annos reservatis.
scunt organa, sicutingreditur et egreditur Signum autem eorum quse dicta sunt
caro materialis in eo quod augetur et di- est, quod avcs ssepius quam aliqua ani-
minuitur. malia pruriunt se rostro et unguibus pro-
Sed oportct scire, quod talia animalia pter acutum terrestrem vaporem ingre-
raro renovantur in ventre : eo quod in dicntem ad poros pennarum. Sed et ipsse
pontc super qucm moUia eorum posita pennai quando sunt incomplette, virus
sunt, infiguntur organa motus eorum : habent inferius in arundine, quod tamen
et est vis motiva eorum a membro quod totum in squamas puniceas convertitur
est in eis loco cerebri descendens in pon- et adhairet arundini pennae per partcs cx-
te illo : et ideo cum sit sedes nobiliorum siccatum, cadit aut per se exsiccatum,
virtutum, removeri sine virtute non pot- aut disponitur rostro vel ungue avis.
erit : propter quod cavet natura, ne ibi Ha?c igitur cst causa mutationis et rcno-
fiat renovatio. vationis avium secundum pcnnas.
Causa autem mutationis avium in pon- In unguibus aulem et rostro aves non
nis est, quod aves quidem levis ct acreee renovantur, scd potius nimis cxcrcsccn-
sunt substantice propter quod ctiam
: tes ungucs et rostrum amputant, et

terrestre nutrimentum avium rarum est, aptant aut ad venandum, aut ad cibum
et per modum aeris distensum et divarica- accipicndum : de natura enim cornu sunt
tum. Tale autcm nutrimentum plurimum hujusmodi mcmbra, et gencrantur cx
habet motum ad superficiem et pra^cipuc nutrimcnto a(|uco, quod passum cst a
ad supcriora dorsi avium : et idco juvc- multo tcrrco sicco : propter ([uod ctiam
nes aves ultimo plumcscunt in ventre, ct igncm et idco
mollificantur ai^plicata ad :

habcnt ibi pennas pauciorcs ct mollio- rostrum avium juvcnum vcrsus caput
rcs. Terrcsire autem cxhibitum aeris deficit in quasdam prominenliiis labio-
qualitatibus, continue induratur, sicut rum croccas, quando vidclicet humidum
patct in tcrrestri fumo qui convcrtitur passum a sicco tcrreo dclicit in humi-
in capillos. Cum autcm do tempore in dum carnis tunc enim terreum combu-
:

tempus induratur, tandem infrigidatur slum evolas ad superficicm, et facil ibi

et contrahitur, quod porus in quo infigi- croceitatem per modum duorum labio-
tur, amplior efficitur quam pcnna possit rum.
implerc : cl ipsa ponna constringitur, ita Omnino aulcm cadcm causa (puT, cst

XI 27
418 I). ALli. MAG. ORl). PRyED.

renovalioiiis aviiiin secunduni pininas,

est etiam causa renovationis animaliuni
secundum pilos pilus onim ex sicco ter-
:

rco fumo i;eneratur, et exsiccatur ad ae-

rem, et tunc indurescit et constringitur
et minoratur et in radice non capit nu-
trimentum, ct ideo (lefluit, et alii pili ex
simili fumo generantur. Aves etiam et
pilosa habent accidens commune, quod CAPUT V.
est horripilatio : et hoc frigido fit vapore
vaporante per corpus, et propellente a
pelle corporis calidum naturale, sicut
propellitur in frigore et rigore febris ter-
tianie vcl quartante : et cum a pelle ca-
lor naturalis propellitur per frigus vapo-
ris, pellis contrahitur^ et pori constrin- Et est DiGRESSio declarans causam profe-
guntur, et pennte et pili qui in poris ctus et defectus aniraalium sccundum
sunt, eriguntur : et hoc vocatur hojTipi- mutationem animalium c/use accidit
latio : et ideo excutiunt se aves et pilosa ex locis.

post horripilationem. Annulosa auteni

renovantur, sicut et qusedam vespee,
alia, per annulorum mutationem, qui in-
durantur et solvuntur per eamdem cau-
sam qua indurantur et solvuntur pelles
et spolia serpentium.
Per heec igitur et hujusmodi cogno-
scet aliquis sufficienter de causa ranova- animaUum, simi-
Profcctus et defectus
tionis animalium. literautem et immutatio humoris natu-
rahs eorum etaliorum humorum, causa-
tur ex aere et cibis diversarum terrarum,
ad quas ahquando mutantur : aut secun-
dum quod humor remanet in cor-
diutius
poribus eorum, vel minus diu aer enim :

pertingit in corporibus animalium per

poros in meduhas ossium, et viscera,
et aha membrorum interiora : et quan-
do fuerit in acre ahquid vaporabiHs
humoris, inficit ad profectum vel de-
fectum corpora plus ahquando quam ci-
bus et potus, ut dicit Galenus, quoniam
cibus et potus non transit vel pertingit ad
interiora vitalium corporis, nisi digestus
et alteratus : aer autem cum eo quod va-
porabiliter mixtum est ei, pertingit ad
interiora indigestus, et alterat quahtatem
accidentalem vel propriam, quiT est in

ipso : propter quod in quibusdam ani-

malibus caUdus humidus aer, movet
et

interius humidum, ipsum ex fundo

et facit
 LIB. VII DE ANIMALIBUS, TRACT. III 419

moveri, non consumit et cum move-

ct : aut grossioris veneni : et subtilius quidem
tur, relaxat membra, et distendit, et sic venenum pertingit ad interiora, et citius

est causa piuguedinis animalium, et pr»- necat : sed etiam citius consumitur in cor-
cipue quando est cum vento levi austrino, pore, et faciflorem recipit medicinam.
quia motus venti facit ad fortiorem in- Grossius autem tardioris estpenetrationis,
gressum in corpora : quando autem est et magis difficilis curae. Et talium ratio-
calidus et siccus aer in quibusdam cxsiccat nes ex ventis et aere facile est invenire :

humidum superfluum, et tunc c:dor na- propter quod in Augusto venenosior di-
turalis efticitur potens movere humidum citur punctura aranca? : quia tunc calido
residuum, qui ante a superfluo humido et sicco aere multo immisso calido a do-
suITocabatur, et sic calidus et siccus aer mo solis venenum aranese fit acutius.
in tahbusestcausapinguedinis etprofectus Idem autem operatur ventus et clima,
per se tamen in aliis quoe non sunt su-
: quando ventus et locus induunt aeris ca-
perflue humida, causa est maciei. Frigi- liditatem venenum dissolventem. Fit au-
dus autem et siccus aer per hoc quod est tem hujusmodi efl"ectus cx sola mora hu-
clausivus pororum ad quos humor vapo- moris in corpore sanguis enim frigidus
:

rans ab intus reflectitur, et immutatus et indigestus phlegmatisnaturalis habens

interiora irrorat et humectat, etiam in colorem et qualitatemper moram in cor-
quibusdam est causa pinguedinis, et eis- pore digeritur, et tit purpureus, et bonus,
dem plus causa pinguedinis est frigidus secundum naturam
et calidus et hoc :

et humidus. Pinguibus autem propter quidem tam in homine quam in ani-

flt

easdem causas aliquando sunt hujusmodi maUbus in omni humore qui generatur
aeres causa somni et immobilitatis, aut excibo, sicut ostendit sanguis generatus
forte suffocationis : constrictis enim poris ex lactucis, qui per moram in corpore

et extremitatibus venarum ex frigiditate, calidus et naturafls efficitur : et cum mi-

et cumulato calore interius, qui coopera- nuitur aliquis ssepius, crudum et phleg-
re non potest, reflectitur ad interiora et maticum emittit sanguinem : et cum sa-

ante se propeflit sanguinem et humores^ nus abstinet a minutione, decoquitur san-

qui sic moti cor obruunt et aninial ex- guis, et purpureus efficitur, et redit ad
stinguunt. Peraccidens autem hujusmodi calorem naturalem. Similiter autem fit
aeres sunt quibusdam causa macici : quo- in omni humore corporis, sive sit semen,
rum videlicet parum est humidum et sivevenenum, sive alius quicumque hu-
multum calidum hoc enim conclusum
: mor : et ideo nimis coeuntes sunt steri-
incendit et consumit liumidum, et sic in- les, et abstincntes a coitu, semen habent
ducit maciem et aliquando defectum mor- foecundum, Similiter autem lac et butyr
tis ex desiccatione. Et hac de causa diver- rum generatum ex primis herbis verni
sa quferituraeris dispositio ab animalibus temporis, magis est vigorosum ex ipso
quando removent de loco ad locum.
se cibo. Venenum autem etiam aliquando
Hac etiam de causaflet in ipsis muta- efficitur subtilius mora in corpore : ct

tio humoris nutrimentalis aut naturalis ideo serpenssubtilioriinficit vcneuo jeju-

ad divorsas dispositiones quoniam ani- : nus quam pransus et adhuc subtiliori
:

mal venenosum ex aere acuente humo- post liitentiam quam ante.

rem, vel infrigidante, aut venenosum va- Ex his ergo anima-

et similibus tales

porem in ipsum immittente, efficitur ma- lium facUe cst secundum causam natu-
gis vel minus venenosum, aut subtilioris, lem scire humorum nmtationcs.

^ »O0^4>04
 DE ANIMALIBUS
LIBER OGTAVUS.
DE MORIBUS ANIMALIUM.

TRACTATL'^ I

De moribus animalium secimdum quos pugnant ad invicem.

lium, de moribus ipsorum videtur esse

dicendum. Mores enim eomm licet mi-
nus sint reducibiles ad causam naturalem
quam mansiones et profectus et loca, ta-
CAPUT I. men non habent principium , nisi per
modum natura^ : propter quod etiam .lo-

annes Damascenus dicit « animalia magis

agi a natura quam agentia aliquid ex li-

De accidentibiis arwnse animalium se- bertate animae, aut imag;inatione, aut co-
cundum cjuie principiantui' mores et gilatu : » cujus signum est, quod ea quae
pugnae ipsorum. sunt unius spcciei, aut similes habent mo-
res, aut parum valde differentes. In uio-
ribus ergo secundum diversitatem specie-
rum animalium, animalia vahle diversifi-
cantur: sed minus cognoscimus naturam
Habitis his quai ad loca et mansiones quae est principium operum animalium
et profectus et defectus pertinent anima- [^arvorum quam magnorum parva enim:
422 D. ALB. MAG. ORO. PR.™.

riniari pei-anaU)iuiain nonpossunl, cLnon P}'thagoras in alia sistitia ct ordine posuit

hal)t'nl laiu loni^am vitam, quod usu expe" masculinum, et in alia foemininum. Fce-
rimenli habealurde ipsis cognitio. St-d in mina omnibus fere animaliuin
eniin in

magnis majorem accipimuscognitiouem goneribus hrminas habentibus faciliorest

oporum, eo quod et per auatoniiam sci- ad instrucndum ct informandum sive cre-
mus membra, et per menil)ra conjcctu- andum quam masculus ot hoc mani- :

ramus de ofliciis membrorum, et perlon- fesluin cst iii canibus, ct prsecipue inhis
giorem vitain talium animalium opera qui leporarii a quibusdam, et ab aliis

ipsorum ultro se offerunt ad experimen- vcllres dicuntur : foemina' enim horum

tuin. Sed hoc sciinus, quod in quolibet canum citius discunt et convenientiores
animalium, sive sit parvum, sive ma- sunt ad discendum venari. Genera vero
gnum, virtutes naturales sunt, quibus et canum vcnaticorum qusedam, qu» di-

opera ipsius et accidcntia animse quee cuntur esso in Valachia, quse est rogio
passiones animse vocantur, perficiuntur. quaedam maris Asise, non habent illam
Haec autem accidentia sunt, qujp sunt sic- differentiam quantitatis et figura% quam
ut scientia, et inores sive consuetudines habent genera aliorum locorum, in qui-
bonce vel malse, et timor, vel audacia, et bus magna est differentia canum dicto-
alite habitudines, et passiones, quibus rum. Canes autem qui mastini vocan-
animalia disponuntur, sicut concupiscen- tur, et sequuntur oves propter custodiam,

tia^ et desiderium, et ira, et hujusmodi. differunt quidam in quantitate multum :

Ex quibus etiam qucedam illorum alicu- sed omnes habent consuetudinem sequen-
jus doctrinse sunt perceptibilia ab aliis di lupum et capiendi. In qua tamen ve-

alterius speciei animalibus, et aliquando natione excellit foemina, ita quod vidi-
ab hominibus queedam aulcm nullius
: mus jam frominam, quse etiam suos fllios
omnino sunt disciplina^ perceptibilia. Ma- venari lupos docuit incitando ad cursum
xime autem disciplinam percipiunt, quoe- et prsecurrendo et cum lupus videbatur
:

cumquo ipsorum habcnt auditum et alios evadere, tenuit lupum usque ad adventum
sensus perfectos cum vigore memoriie. filiorum, ot tunc dimisit eum : et si lupus
Bonum autem auditum dico, qui perci- momordit filios, non statim succurrebat
pit voces aliquo modo,secundum quod eis, volens provocari filios contra lupum.

sunt signa vel nomina rerum, quamvis Hi tamen cancs difTerunt quantitate :

ex rebus nominatis non pertractent de quoniam quidam eorum sunt valde ma-
universali quod est principium scientise. gni, majores et fortiores lupis : et qui-
Qusecumque onim talem habent auditum, dam sunt minores. Omnes tamen hujus-
cocrnoscunt voces in habitudinect ratione modi genoris canes majoros et rabiosiores

signorum rerum, et per sensus aliosper- sunt aliiscanibus.

fcctos noscunt res ipsas, et ideo vocibus TJniversalitor autem fceminse sunt do-
ad res ipsas notas convertuntur, et agunt biiioies maribus, pra-ter ursum et leo-

multa per hujusmodi disciplinam. pardum in quadrupedibus : quoniam

Prima vero distinctio quae facit passio- opinio vulgaris est, quod fojminse ooruni
num et accidentium animai differentiam sunt fortiores et audacioros maribus : et

in omnibus ejusdem speciei animalibus hoc etiam quidam dicunt de lupa, sed
in quibus est mas et fcemina, est distin- non est verum. Tn avihus etiam fceminse
ctio quam facit natura inter masculum et rapacium avium omnium quce uncosos
foeminam. Hoc autem in perfectiori ani- habent ungues, fortiores sunt et majores
malium, hoc est, in homine magis ost corpore, quam mares. Gausa autem hu-
manifestum quam in aliis. Deindo otiam jus esse videtur, quod talia animalia
apparet id in quadrupedibus generan- tam in quadrupedibus quam in avibus,

tibus animalia sibi similia proptor quod : sicca sunt et calida prsetcr ursum. Et hse
 LIB. VJIT 1)E ANIMALIBUS, TRACT. I 423

qualitates milig^antur ex sexu fcEmineo, mas e conlra mobilior, et magis confi-

et tunc plurium efliciuntur spirituum et dens, et audax, et majoris virilitatis.
pluris sanguinis, et ideo etiam fortiora
sunt et audaciora. Ursa autem audaciam
habet exmalis moribus qui accidunt
sexui. Sed tamen foemina ursi non ita
diu perseverat in pugna sicut ursus. IIoc
autem accidit omnibus foeminis anima-
lium, quod tempore catulorum ferociores
sunt maribus et hoc facit affectus lilio-
:

rum. Generaliter autem loquendo foemi- CAPUT II

nse onmium animalium sunt leviores ad
instruendum, et astutiores quoad hoc
quod citius capiunt et hoc ideo est,
:

quia sunt molliores, et sunt magis ava-

rm et soUicitaj circa nutrimentum fdio-
rum. Mas autem e contra est majoris
iree, et magis silvestris, et minoris astu- De pugna animalmm pro cibo et domo et
tiae. pullis.

Passiones autem istae sexuum magis

manifestantur in homine quam in alio
animali : homo enim inter omnia anima-
lia magis attingit naturae perfcctum : et

ideo etiam magis manifestatur, quod in

aliquo deflectitur a perfecto secundum
naturam. In hoc igitur mulier facilius Qua}cumque autem animahum habi
inclinatur ad pietatem sive benevolen- tant frequenter aut semper in loco uno
tiam quam vir, et citius lacrymatur, et et eodem, pradiantur ad invicem, sive
magis est invida, et magis contentiosa, sint ejusdem speciei, sive diversarum,
et litigiosa, et rixosa, et diligit castigare praecipue tamen causam pugnoe continuae
sive criminari : et nequitia animse major habent, si cibus paucus non omnibus
est in fcemina quam in viro. Est etiam sufliciens sit in loco habitationis eorum.
debilis spei sive fiduciae, et mendax ma- Est etiam eis causa belli nidus, aut fovea
gis quam vir, et inverecunda, et facile quietis, aut etiam aliquando timor et
decipitur, eo quod est mali judicii, etha- nocumentum pullorum. Sed causa belli
bet ex frigiditate congelante aliquid for- continua non est nisi cibi defectus pro- :

tismemoriee in malis, et ex frigido com- pterquod etiam animal vocatum a qui-

primente et quia corpus ejus non con-
: busdam cocJia, quod quidam murem
sumit neque repellit a se superfluum, est mo7ita)ium esse arbitrantur, continue
pigra et segnis. His autem addit Avicen- pugnat, audax invadens aliquando
et est
na, quod in rebus honestis et bonis et canem sed fugit leporem tamquam ab-
:

regimine sunt magis stultse, et magis re- liorreat eum et pugnant ita continue,
:

colentes res viles, et sunt fraudulentae, et quod etiam foeminam suam ejicit a fovea
fraudes recipicntes ab aliis, et magis pa- in hieme, quando pastum sibi heni ct
ratae ad malas consuetudincs : propter alterius cibi aggregavit quandoque ta-:

quod etiam proprium subjectum non ha- men hrmina, ut dicitur, alio foramine
bet in eis virlus et honestas fmmina : fiaudulenter facto usque ad thosauros
enim universaliter est gravis motus, et ciborum abundautius per liiemen furlo
424 D. ALB. MAG. OHD. VRJFA).

pascitur (juam mas ({ui eam ejcceral. abundal, mitescunt tunc ac si sint dome-
Ali(|uand() autem ila dura est pugna pro stica, et tunc quicte commorantur in loco
cibo inter liiec animalia, quod unum in- uno communi. Hujus autem signuni csl,
terficit altcrum, aut (]uous(jue cjicit ip- quod in ^Egypto ({usecumque animalia
sum a ioco thesaurorum cibi conj^regali, herbis pascuntur, siniul vivunt, et mitia
sicut diximus. Similem autem pugnam sunt ad invicem sicut domestica, eo
et causam pugnoe liabcnt cuni filiis, post- quod talis cibi in yEgypto est abundan-
quam adoieverint et perfccti fucrint : tia. Hac eadem de causa animal vocatum

quamdiu enim fdii indigent parentum carocochilum, quod est qusedam species
provisione, numquam impugnantur a crocodili, et animal quod dicitur hardon,
parentibus in aliquo genere animalium. quod est alia crocodili species, pacem et
Ea autem animalia quae carncm cru- cohabilationem hal)ent cum animali quod
dam comedunt, quasi cum omnibus pu- cclthim vocatur, quod est aquaticum
gnant animalibus, eo quod omnia fere quoddam quadrupes, quod venatur ani-
animalia sint cibus eorum, prseter ea malia, et communicat venationem cum
quee sunt ejusdem speciei cum ipsis, ex- prsehabitis crocodili speciebus, et sic co-

ceptis valde paucis aquaticis, quoe come- gitare de ipsis videtur et providere eis

dunt individua suee speciei sicut lucius. cibum.

Aquila etiam aliquando, ut dicit Avicen- Et hujus signum apparet in animalis
na, visa est d(n^orare aquilam, sed hoc genere quod malachie vocatur. Istius
non fecit, nisi irata, quando videlicet diu enim generis qucedam species est sepia,
luctantur aquilse pro preeda aliqua, quam quoe cum perculitur tridente piscatorum,
cepit earum
altera tunc enim alteri
:
mas juvat foeminam. Percusso autem
contingit quod vincens devorat victam, mare, foemina fugit relinquens marem
quando non suflicit ei prseda quam inve- in periculo : et sic in pluribus est in
nit apud eam. omnium animalium maribus et fceminis.
llaec autem causa est, quod anima- Similiter autem et ursus pugnat ali-

lia aliquando inter se dividuntur in quando cum asino ettauro, eo quod ve-
acies, et quaedam sunt impugnantia natio ursi est caro cruda, et ideo impu-
alia ut devorent Qusedam autem
ea. gnat hsec duo animalia, quando ea com-
congregantur, ut se mutuo juvantia ab edere intendit.
impugnantibus defendant. Quas acies Asinus etiam impugnat colotum, hoc
dum frequenter vident inter animalia fie- est, rattum, eo quod dormit in prsesepe
ri augures, dicunt significare prselia fu- ejus, et mordendo nares ejus vetat ip-
tura inter homines, arguentes ex hoc sum comedere pabulum, et ipse rattus
quod efTectus coelestium citius apparent cum sociis suis tunc comedit pabulum
in his quiB sola aguntur natura, quam ipsius.
in hominibus, quorum inclinationes na- Quod autem hsec sit causa pacis inter
turse saepe retinentur rationis obicc : haec animalia et cohabitationis, scimus
propter quod, ut alibi diximus, non ita ex contrariis istorum quoniam aquila,
:

faciliter ab homine percipiuntur efTectus ut dicit Avicenna, pugnat cum dracone,

orbis sicut a brutis. Per contrarium au- ut Aristotcles tamen videtur
comedat.
tem hujus quando vident animalia paci- dicere, quod vultur cum dracone pu-
ficata sequi se ad invicem, pacem ad in- gnat et hoc non est verum, nec etiam
:

vicem futuram inter homines pronosti- aquila omnis cum dracone pugnat. Sed
cantur. quoddam genus est aquilse parvum, quod
Cum autem diminutio cibi, ut dictum venatur quemdam serpentem qui draco
est, sit causa belli inter animalia, con- generali vocabulo nuncupatur. Aquila
sequens est, quod quando cibus eorum etiam cum tyro et dracone pugnat pro
 LIB. VIII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 425

animalibus qusB aliquando venatur draco avibus, quando oas superare possunt. Et
vel aquila, quando alter alteri prsedam ideo aucupes ligando bubonem vel no-
auferre conatur. Vullur aulem sive aqui- ctuamjvixta deprehendunt cum eis
retia,

la,quod verius est, et avis qutne dicitur alias aves multorum generum, quae de-

cyemmon, et avis quae dicitur salangoi\ plumandi causa accedunt ad eas. Avi-
pugnant ad invicem, sicut apud nos pu- cenna enim dicit se vidisse, quod pica
gnant cum aquila cornix et pica et mo- accessit ad bubonem ligatum, et carnem
nedula hujusmodi avcs et causa pu-
et :
quam ibi auceps posuerat, per frusta
quod aquiha comedit eas.
gnse est eis, projecitcum rostro versus bubonem,
Vidimus enim aliquando cornices et pi- quam cum bubo accipere vellet, retror-
cas deplumantes aquihim, quae residens sum conversa pica trahendo removit a
in arbore patienter dissimulavit deplu- bubone frusta carnis : et per hoc dicit se

mationem : propter quam dissimuUitio- cognovisse, quod pica est avis derisiva,
nem cornicuhi qucTdampropius accedens, et quod aliquando aves gratia derisionis
rapta est ab aquiha et devorata. Hac accedunt et deplumant aves inimicas si-

eadem de causa animal vocatum habe- bi.

niiium^ quod est animal habens foveas
in campis, pugnando venatur animal vo-
catum pelagom, quod Avicenna videtur
vocare murem csecum,,
vocamus : et quodcumque
rum, devorat ipsum, Similiter autem ct
avium genera quae praeliantur inter se,
sicut colidom, et forodonem, et chicho,
aliquam supradictarum habent
et glorior,
causarum quare pugnant ad invicem, et
apud nos sunt sicut gugulus et avis mu-
sica, quae ^ra5em?/5cAe vocatur, etaquila,
et ciconia,et noctua, et monedula, et
hujusmodi aves, causam pugnae habent
hanc, quod una comedit ova alterius.
Monedula autem praecipue inter alias
aves pugnat cum bubone de die quo-
Htec autem qute dicta sunt, maxime
faciunt aves cum eo quod basil Arabice,
apud nos autem scueta vocatur. Avis
quem nos talpam etiam fethis et gali, quorum utrumque
vicerit alte- est species qucedam milvi et coroni,
quod est corvus, pugnant ad invicem, eo
quod illa genera milvorum comeduntper
insidias ova corvi et suos pullos. Hanc
etiam causam pugnandi cum corvo ha-
bent aleum et linteum et lartinom, quse
etiam sunt genera milvorum. Acrinom
autem quod est parvum genus milvi,
quod vocatur apud nos milvus rufus,
non accipit ova vel pullos corvorum, sed
potius hoc quod invenit de cibo praepara-
tum a corvo, rapit et comedit, et idco
:
pugnat cum ipso fortiores enim habet
:

niam bubo est debilis visu in clara lu- ungues quam corvus, et est velocioris
ce : et ideo de die hoc corvinum genus volatus. Haec autem genera milvorum,,
quod est de monedula, rapit ova ejus, et licet dicta de causa pugnent cum corvo,

comedit ea. Bubo autem et similiter no- tamen aliis temporibus venantur princi-
ctua nocte quando melius videt quam paliter lumbricos terr<e, et mures, et ra-
corvini generis animal quod est mone- nas, et hujusmodi animalia.
dula, rapit et comedit ova monedulae.Cor- Ex omnibus autem dictis manifeslum
vini onim generis aves de die praevalent est, quod causani pugna? habent anima-
buboni, et noctua?. Sed noctua el bubo lias, cibum, et mansionem, et pullos.
praevalent de nocte corvino generi, et Eadem autem causae pugnae est avibus
praecipue monedula? quse minor est inter et animalibus marinis pugnant enim ad
:

ea quae sunt corvini gencris. Aliae ctiam invicem bathiom, quod est species mer-
aves de die volant in circuitu bubonis et guli, quod pisces venatur : et avis qua'
noctuae et nocticoracis de die, et deplu- vocalur latrom : et est avis alba et mari-
mant eos, eo quod in noctc istic aves in- na quani nos niclbam vocamus et est :

festae sunt ovis earum, et etiam ipsis causa puguie j>rieda [tiscium. Aliquando
42G D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

auleni eadcm de caiisa pugnaiil IViclia- nas, confricat se ad spinas, et dejicit ova
cliini, et corononi, (jnod est corvns aqna- de nido argici : et ideo etiam avicula ea-
ticns. ryrns anteni jujnaticns et aninial dcm retro insidet asino, ubi vulneralus
vocatiMn IrUiaiir, conicdit nlrnniqne is- est, et de pica sua sive rostro pungit
tornni. Siniiliter aulcni tnrtnr invenilnr asinum longius exagitans eum a loco
pugnare cnm ave qiiadam rapacc, (jiioe spinarum. Argicus autem fugit, quando
claurem (jraece, Laline antem glaro vo- rudit asinus, quia sonus nocet ei. Ali-
catur,ct est de genere milvi parvi : et est quand(j etiam, ut dicit Avicenna, causa
causa pugna3, quod glaro nititur rapere pugnae est, quia dejicit fructus spinae,
pullos turturis de nido : tnnc enim omnis confricando se ad ipsam asinus : hic
avis quantumcnmqne debilis, pugnat enim fructus est cibus argici, et est ex
cum quantnmcumqne forti. In tali ita- spina magna, quam quidam vocant spi-
que pugna glaro aliqnando interlicit tur- nam aibam, et alii vocant spinam fagi,
tnrem antiqunm. quae habet florem album et fructum ru-
Hac etiam eadem de causa corvus ab- beum parvum cum longo coctilidone : I
ka in pugna interficit milvum, qui dici- Jinnc fructum plurinuc comedunt aves,
tur (jirsece cochino : quia dnm parvi sunt propter quod etiam aucupcs congregant
pnlli corvorum, nititur eos rapere de ni- hunc fructum, et per eum capiunt aves
do milvus praenominatus. Corvus autem in hieme.
snperveniens interficit enm ungnibus et Cum autem sint tria genera hirundi-
rostro. Dicitnr autem corvus abka corvus num, unum quidem quod in domibus in-
commnnis magnus, qni Deo Apollini terius ubi habitant homines nidificat, et

fnit consecratns, iit dicit Apnleius. In insidiatur muscis et apibus. Aliud autem
pngna consimiliter colieum, quod est quod in terrain foraminibus riparum ju-
genns parvi accipitis, comedit avem xta aquas nidificat, et insidiatur bibinio-
qnse vocatnr balarcheon, quod est quse- bus, quoe volant super aquas. Et ter-
dam species Hunc antem et
passeris. tium quod in parietibns murorum exte-
aliae aves uncorum nngnium comedunt, rius nidificat, et muscis est infestum.
eo quod est pigri volatus, et nullius de- Hoc tertium genns pugnat cum passeri-
fensionis, et saepius quam alise aves inve- bus, eo quod passer intrat domum ejus,

nitur. Unde propter hunc passerem pn- et proeoccupat eam in principio veris an-
gnant ad invicem aves rapaces, quando tequam veniant hirundines : et hirundo I
plures convenerint ad rapiendum eum : nititur eum ejicere de domo sna sive ni-
et avis \ocaia ascolonitim dYiqmindocom- do et visnni estpluries in Colonia, quod
:

edit abachiem, quando prcevalet adver- hirundo non vak-ns ejicere passcrem,
sns eiim sicnt et apud nos aliquando
: convocavit stridorc kgurtii sui muUas hi-

pica comedit passerem juvenem, et com- rundincs, et simnl venientes in impetn,

edit corvus alaudam juvenem. Hornm luto quod rostro singulse portaverunt,
enim utrnmque per visum expertus sum. obstruxerunt foramen nidi subito, et

Similiter autem avis quic hijckippo vo- clauserunt in nido passerem, et sufToca-
catur, pugnat cum ea quae arodycam verunt enm.
Graece dicitur : et causa pugnce est, quia Similiter autem avis dicta hiricom, et
latenter hyckippo rapit ova ejus, et pul- estgenus aquilae valde forte, et magnum,
los de nido, et comedit eos.Et avis etiam pugnat cum vulpe, et lepore, et cuniculo,
parva qnae achynom Graece, Latine argi- et hujusmodi animakbus quia aquila il- :

cus dicitur : et est avis parva sicut passer, la comedit carnem crudam dictorum ani-

aliquantnkim rnboris habens super ca- makum, et ideo venatur ea, et akquan-
put, pugnat cum asino : et causa pugnae do eadem de cansa pugnat cum ca-
est, quia asinus quando transit per spi- priolo.
 LIB. VIII DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 427

Corvus eliam et bos, ut dicit Avicenna, tum. Genera vero ardearum sive ardio-
naturalem habent inimicitiam ad invi- larum quas Graici arachiori vocant, tria
cem, etnititur corvus erucre oculos bo- sunt et primum quidem
: genus qui-
vis et comedere, et hoc modo etiam im- dam (jrsecorum vocant kalahom alii :

pugnat asinum aliquando. Hac etiam de autem suasper. Secundum autem qui-
causa vultur pugnat cum animali quod dam vocant lantom, alii autem leiigon.
Grsece arodieum, Latine autem ardola- Tertium vero quidam vocant astariem
tum vocatur et quando impugnavit ip-
: et alii japeleon. Apud nos autem ge-

sum, occidit ipsum, et comedit. Similiter nera sunt quidem tria, quorum duo
autem aves, quas ihos vel ihes vocant sunt cinerei coloris, magnum videlicet,

Graeci, et nos ciconias, manent in palu- et parvum et tertium

: album sicut
est

stribus in marginibus fluviorum, et est nix, majus utroque dictorum generum :

coloreorum varius ex albo et nigro :

et et dicuntur ardess ab arsura stercoris

vitaipsarum est boni moris manent : quia arescit et exuritur ad siccitatem id

enim cum hominibus et impugnant ra- super quod cadit stercus ejus. Dicit au-
nas, et mures, et alia animalia palu- tem Aristoteles quod unum genus ardeo-
stria. larum estquod kalahom vocat, quod
Est autem opinio vulgi, quod avis vo- coit difiiculter, ita quod foemina vocife-
cata achelon, pugnat contra quoddam rat quando recipit semen et opinantur
:

genus corvinum vocatum craton, et con- quidam, licet non sit probabile, quod
traavem quae dicitur glorio, quam gla- etiam sanguis ab oculis ejus exit in coitu,
rum quidam vocant Latinorum, quam et quando foemina ovat, parit ovum val-
mendose quidam dicunt generari a Oam- de graviter.
ma ignis et causa pugme est, quia cra-
: Adhuc autem cum vulpe pugnat mo-
ton corvinum comedit istarum avium thiom avis, et avis dicta forodom furatur
pullos. Similiter autem sitaci avis et avis ova pra^dictae avis.
dicta Grtece trailom, quam trochilom di-
cunt Latine vocari : camulgum autem
Latine dicunt vocari sitaci Gra^ce : et

hff duse aves cum vulture pugnant, quo-

niam camulgus frangit ova vulturis et sor-

bet ea : et quia vultur sicut et alia? aves

rapaces comedit carnem crudam, pugnat
cumcamulgo provocatus ex fracturaovo-
rum, et interficit, et comcdit eum.
Est autem avis quaedam, quam Avi-
cenna hym, Aristoteles autem ibom vo-
cat, et Latine vocatur acomtis, quse sic-
ut anser comedit gramina, et est valde
debilis visus, et habet vocem fere"sicut
hinnitus equi, et pugnat cum equo, eo
quod equus ejicit ipsum a pascuis pu- :

gnando autem volat super equum, imi-

tando hinnitum equi, et sic terrendo stu-
pefacitequum et fugat : et aliquando sic

lassando equum interficit. Est autem co-

lor hujus avis vakh? pukher : etvita ejus
kinga, et manet juxta ripas fluminum,
sed apud nos hoc genus avis est igno-
 428 D. ALB. MAG. ORl). PRMD.

etiam pugnalcum vulture, et saepe vincit

vultui'em ct interlicit ipsum.
Quiedam aulem animahum indetermi-
nate pugnant ad invicem, sicut liomo
impugnatasinum, et alia animaha, quan-
do cogit ea domari et hdiorare. Asinus
autem pugnat cum alfonidem, eo quod
ambo lia3c animalia vivunt de spinis qui-
CAPUT 111 busdam, qua^ de eringi sunt genere, et
scolacula a medicis vocatur. Asinus enim
hanc spinam libenter comedit, quoniam
est moUis, et ideo mom et affachidom
pugnant etiam ad invicem, causam pu-
gnsB habentia ipsam spinam quam dixi-
mus, quam comedunt, eo quod radix ejus
De naturali amicitia et inimicitia quo- est valde dulcis et saporosa, et similiter

rumdam animalium acl invicem. stipes et folium, sed minus quam ra-
dix.
Similiter autem habinom et idom,
quem supra acontim vocavimus, pugnant
ad invicem : et tanta est inimicitia ha-
rum duarum avium sicut quidam fingunt,
quod etiam sanguis mortuarum permi-
non potest, sed unas re-
sceri et conjungi
Tyrus etiam pugnat cum gali sive hte- trahitur ab alio. Et talis est horror inter
do et porco : quoniam frequenter simul pennas aquilae et anseris, quod una aqui-
sunt lia^dus et porcus, et habent in hoc lae penna conjuncta multis pennis ansc-

unum ciljum, quod utrumque horum ris, consumit eas : et hoc jam sum ex-
animalium comedit serpentem qui tynis pertus in pennis alarum, et forte simili-
vocatur. Avis etiam dicta Latinc acselon ter est in aliis pennis dictarum avium. Et
cum vulpe pugnat, et nocet vulpi quan- dicitur similiter sic esse inter pilos lupi,
tum potestdepilando eum, et interficien- et lanam ovis : sed hoc non sum exper-
do pullos ejus, eo quod est avis fortis tus.
uncosorum unguium. Corvus autem ni- Corvus autem et crocodili genus, quod
gor est amicus vulpis et juvat : et ideo hardeom sive hardon Grseci vocant, ami-
impugnat aeselom. Agotilonautem quem canlur et cohabitant frequenter. Fedeom
nos caprimulgum vocamus, impugnat autem qui sunt leopardi, manent frequen-
avem quae vocatur celeon, quam quidam ter apud fluvios in locis consitis arbori-
Latine trochilonem esse interpretantur, bus, et maxime juxta acbores campho-
et amboB hoe aves nocent vulpi. ITa^ ambce rae et dedom scrpens quidam manet in
:

aves sunt de genere aquilarum, et sunt hipidibus et montanis, et est amicus vul-
uncosorum unguium. Agolfiem autem pis, sicut sit de genere ejus. Leopardi
sive agotilomquem cayrimuhjum voca- autem manent simul propter amicitiam
mus, pugnat cum vulture. eorum ad invicem. Licet autem diximus
Simihter autem vermis serpentinus corvum esse amicum vulpis, et quod
qui in herba hitet, pugnat cum aliis ver- unus moratur cum alio, hoc non est anii-
mibus sui generis, et comedit eos plus : citia vera, sed quia vulpes insidiatur
enim onmibus ahis animalibus comedit pr»dae corvorum : et ideo Apuleius nar-
ea quae sunt sui generis : et hic vermis rat in fabula, quod vulpes blandita cor-
 LIB. VIII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 429

vo, quod canerot, cadentcm de ore corvi tum, et ponit in os suum. Capiiur auioTi
caniantis rapuit ofTani carnis : ct ideo di- in venaiione secundum hunc modum.
citAvicenna, quod vidit quod rex Esce- Equiiat quidem homo elcphaniem do-
ny de terra qua^ Ula vocatur, conjunxit )nesiicum '\\\ silva qujcrendo alios ele-
in unam caveam corvum et vulpem, et phantes, et cum invenerit silvestres, in-
pui^naverunt fortiter, ita quod vulpes citai domesticos conira silvestres ut per-
mordendo sanguinare fecit caput corvi, cuiiant eos proboscidibus, et cuni vice-
et corvus unguibus adeo strinxit labia rint eos, eo quod fortiores sunt domesii-
vulpis, quod non potuit ea aperire, et ci qua)n silvestros propter bonum et
tunc forliter pupugit vulpem cum rostro. abundantem pastum, saliat super silve-
Archi vero et architinom animalia ami- strem rector elephantem, et percutit eum
cantur, et similiter tyrus et vulpes, ita foriiter flagro duro quod est sicut pelten
quod aliquando cohabitant in una terra^ qu.Tdam composiium : et tunc subito
cavea. quiescit, quan)diu super eum sedet re-
autem folkinom et turtures
Similiter cior, et cum descenderit, aliquando re-
sibi invicem amicantur. Lupus auiem pu- manet do))iesticus, et aliquando non : et
gnat cum animali quod tobom vocatur, si non obedit, ligat pedes suos anteriores
eo quod ambo comedunt carnem cru- simul quousque domesiicatur. Avicenna
dam. Tobom autem quidam eestimant autoii alium captura? ))iodu)ii narrat di-
esse lyncem. cens,quod narravit ei fide dignus senex,
Cervi autem maxime tempore coitus quod Indi faciunt foveas, in quas dece-
pugnant ad invicem forti pugna, et per- pii propter esca)ii aliquam cadunt ele-
cutiunt se ad invicem culmis cornuum phanios, et cum ceciderit in fovea)ii ele-
suorum, ita quod forte interficiunt se ad phas, venit honio unus et flagro duriier
invicem. Si autem supervivunt, devictus percuiit elephanion : et cum diu percus-
obediet victori forti obedientia ac si sit sus est, venit alius homo, et osiendit se

servus ejus, et sequitur ipsum. Cervi au- elephanii, et quasi cum ino-epatione et
tem timent gannitum vulpium. Cervi violentia ejicit ab elephaiiie pe)'cusso)-em
etiam diversantur in audacia magna di- suum, quo facto abscedit, relicto in fo-
versitate. Quidam enim sunt qui etiam vea elephante, et itou^m post i)iodicu)ii
per silvas transeuntes invadunt homines, redit percussor, et posiqua)ii percussit
etquidam sunt qui fugiunt eos. Cervus iterato elephantem, iterum redit is qui
autem unus cum pluril)us ambulat foemi- prius eu)ii removerai, ei iierum rouovet
nis sui generis, sed raro plures cervi am- euni sicut prius, et hoc fit saepius, et ian-
bulant simul, nisi sint juvenes, quorum deni incipit elephas gaudere ad conspe-
plures aliquando vadunt cum antiquo ctuni sui liberatoris : et tunc fodiendo fit

cervo, et obediunt ei, et non coount cum ei via ad exoundum de fovea, et tunc se-
hrminis in praesentia ejus. quiiur suuiii libcratorem, et obedit ci :

Elophas autem foemina melius juvat et hoc idem )iarravii milii fide dignus,
bominem inpugna quam elephas mascu- qui in ierra fuerat illa, addens quod po-
lus, licet homo in utroque sexu ad pu- cussor elephaniis horribili colore pingit
gnam utatur hoc gcnere animalis. Cor- caput et faciem, ct iransligurat se, ne
pora enim fcxmiinarum sunt minora poslea cum domosticalus est clophas,
quam marium, et cum hoc sunt eiiani possit cognosci : quia alitor elephas in-
minoris audacice habet autom elophas
: terficeret euni.
culmos ad faciendum opera fortia pro- : IliEC igiiur est et talis ainicitia anima-
sternil enim cum culmis suis n)agnos liuin ad invicem : et p)'a>cipue cst causa
parietos, et dostruii domos et arboros, cibi ot vitai sustontaiida; por cibuiu, aut
sod cum pi'ol)OScido colligii ciltiun ol po- <oituiii, aut pullos. et nidum.
430 D. ALB. MAG. ORD. PnMD.

Similiter auteiu et iu mariuis quidam Quaidam autem isloruui nou congregan-

pisces (liiiguut se ad iuviceui, et quidaui tur sicut greges tautum, sed congregan-
non se diliguut : et qutedam foeminiE tur etiaiu iuter se par cum pari, nias
piscium postquam imprsegnatse sunt, cum ftemiua, lamquam siut conjugalia.
congregantur sicut greges quaedam au- : Quaedam autem nou inveniuutur nisi bi-
tem non partum ovorum.
tuuc, sed post na et bina, et non sicut greges, uisi in
Universaliter autem loqueudo animalia, impr(Eguatione et partu tompore
: tali

quoe in mari congregautur sicut greges labraoin et fastoreon clamant se ad in-

ad invicem, sunt ista, fenidom, meidem, vicem :hsec enim tali tempore congre-
bokidem, ceorion, cheadoreth, chortem, gantur sicut greges. SiT-pe etiam congre-
tarigla, qui suut pisces parvi, alatilbo, gautur sicutgreges, non modo animalia
ahacino, cerehidalino, analidem, can- quaesunt subuno genere tautum,sedetiam
cho, sconii et culia : et hi sunt sicut in aha quorum est cousimibs pastus in loco,
mari Anglico et Germanico et Sclavico, ubi abuudat pastus eorum. Libraom au-
allec et spiringus, et id quod vhif tem habet hoc, quod cum uon invenerit
et hardeem vocatur, qui suut multi, pastum alium, fortior comedit debilio-
etmulta alia geuera piscium, qui diversis rem, et hoc apud nos faciunt lucii quan-
mensibus seminantia congregantur, sicut do multi sunt simuL
superius etiam dixisse nos meminimus.
 LIB. VIII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 431

TRACTATUS II

De modis animalium secundum prudentiam et stultitiam

ipsorum.

quid simile prudentise, quod regit ani-

malia in opere. Queedam enim sunt do-
mestica, et quaidam silvestria, et quae-

dam audacia, et qusedam timida, et quae-

dam aliquid simile intelligentisehaben-
tia, et qusedam non, sed potius videntur
esse stolida et stulta.

CAPUT I. Dicitur autem communiter, quod in

ovibus et arietibus et capris major est
privatio intellectus ct prudentia?, quam
in aliis quadrupedibus, eo quod magis
vadunt in vanum et inutiliter, ita quod
exeunt a locis commodis ad loca deserta,
et manent sub pluvia, propter quod

De prudentia et stultitia diversorum etiam a locis suis incommodis non mo-

animalium,ct potissimede discrctione ventur aliquando, nisi paslor moveat ea
cervorum. prajminando arietes, tunc cnim sequun-
tur arietes : propter quod etiam repulsae
oves ab igne quando ardent caulae, re-
currunt in ignem, et similiter faciunt
equus et mulus, sod non tantum sicut
oves. Dicitur etiam, quod quando capra-
rum rapitur aliqua ab aUquo animali
prsedante, subito eriguntur alia; caprae,

Modo etiam animalia diversificantur ct aspiciunl eam aspectu stolido ante-

secundum morcs, qui modus est secun- quam fugiant. Oves tamen magis sunt
dum cognitionem et prudentiam, vel ali- quietae et niagis pastoribus appropin-
432 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

quantes quam caprae, et aliis homiiiibus discretior multis aliis anim;ilil)us. Ob-
similitor. llabct autem lioc ovis, quod scrvatur enim quod pariat in umbrosis

jucumle ambulat, et melius pascitur ad juxta publicas vias existentibus, eo quod

audiUun musicum listulse : propter quod bestia^ nociva? timentes transilum homi-
etiam pastores modulantur cum fislula num, minus sunt in locis illis. Cum au-
et cornu in pastura ovium. Ad auditum tcm hcmina cervipeperit primo, si pot-
autem tonitrui maj^ni oves imprwgnat» est, comedit herbam quse dracoutea vo-

aliquando abortiunt, prsecipue si solse, et catur, vel aliam quie similem virtutem

non in grege, sed sequestratoe ambulant habet contra venenum secundinoe, quam
quia tunc magis terrentur. Sequestrantur semper cerva partam comedit, et tunc
autem oves ab invicem, quando pastor redit ad partum et aliquando abscondi-
:

aliisrebus familiaribus domi occupatur : tur cum partu in loco umbroso juxta

tunc enim per se ambulant non coaduna- viam usque ad auroram quando incipit
t» propter consuetudinem exitus earum, apparere lumen solis illo enim tempore
:

et tunc frequenter amittuntur, sicut ct minus moventur nocivse bestiae, quia

vaccse ab armentis separatte. Sequestra- tunc colliguntur ad lalibula sua. Hoc er-
tum enim animal patitur a bestiis insi- go tempore cum partu vadit cerva ad lo-
dias, et devoratur, quando se solum de- ca iatentia, ubi sunt fissurae et concavita-
fonderc non potest. tes petrarum aut antra aliqua, quae non
Oves autem et capree licet sint diversa- habent nisi introitum unum, et in illis

rum specierum, tamen pascuntur simul abscondit partum, et stat ante antrum :

frequenter et quando pascuntur, ut fre-

: quia ibi potest oppugnando defendere
quentius ad invicem convertunt facies, partum ab aliis animalibus nocivis partui
et non oppositum. Caprse autem minus suo.
pingues esse dicuntur omnibus aliis pa- Est etiam signum discretionis cervi,
scualibus animalibus. quod cervus mas quando se sentit pin-
autem parte consuetudo est
In majori guem, latet, ne venentur ipsum homines
vaccarum, quod quando una errat et exit et bestiae propter pinguedinem. Cervi
a grege, sequuntur cam alioe : propter etiam ejiciunt cornua in locis in quibus
quod etiam campanse talibus vaccis a grave est invenire ea : propter quod
pastoribus alligantur, ut per sonum cam- etiam proverbium est diccre, « Vade ad
panarum in silvis aberrantes audiantur et locum ubi cervi ejiciunt cornua : » et
inveniantur. Equae autem pascuntur si- ejectis cornibus absconduntur nolentes
mul in multitudine, et congrcgatio ta- apparere, eo quod carent armis, et se
lium vocatur equatimn vel equatia et :
defendere non possunt. Dicitur autem,
quando moritur una equa, et dimittit quod nuUum umquam inventum est
puUum tenerum, alia equa accipit ipsum cervi cornu sinistrum ejectum : hoc
et nutrit tamquam suum proprium : pro- enim cervus abscondit, quasi sciat in
pter quod quod genus equorum
dicitur, ipso esse aliquod juvamentum. Cum
naturaliter diligit suam speciem et hu- :
autem cervi sunt anniculi, in fine pri-
jus signum est, quod licet quaedam equae mi anni non apparent cornua in ca-
sint steriles et non pariant, tamen acci- pitibus eorum, nisi sicut capita quae-
piunt ad se et ducunt secum pullos cqua- dam prominentia dura. In secundo
rum morientium, et si pereunt pulli illi, autem anno crescunt et elevantur qua-
non pereunt ex hoc quod non impendant si ad quantitatem vomeris : propter
eis curam equai illae, sed ex hoc quod quod etiam cornua bimi cervi vonieralia
non habent lac ad nutriendum puUos as- dicuntur. In tertio autem anno crescunt
sumptos. ramosa emittentia per duo capita cul-
Est autem opinio de cervo, quod sit mos. In quarto autem magis ingrossan-
 LIB. VIII DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 433

tur, ct addunt utrumque duos culinos, et et postea indurato cornu, induratse sunt
sic deinceps singulis annis adduntur cul- herbse nutritse ab interiori humorc cor-
nii ranioruni in cornibus cervi usque ad nu, sicut Cijedem etiam herbee aliquando
sex annos, et tunc magis quam prius ef- crescunt in arboribus et lapidibus.
ticiuntur ramosa : propter quod etiam Adhuc autem quando nocet ccrvo su-
non potest cognosci tetas cervorum per perfluitas congregata in ipso vcnenosa,
numerum ramorum nisi usque ad sex quae feida quando forte
vocatur, aut
annos. Antiqui auteni et senio confecti mordctur a serpcntc aut ab alio vcneno-
cervi cognoscuntur duobus aliqui enim : so, congregat cancros et comcdit eos

cervorum in tempore sencctutis dentes pro medicina et idco opinantur quidam

:

non habent aut si dentes habent, habent

: cancros medicinam contra vene-
csse
parvos valde et consumptos, et illi non num, non conveniant aliquando.
licct

habent illos culmos cornuum interiores, Amplius autem quando parit cerva,
qui vocantur ainovetrox, hoc est, pungi- subito comcdit secundinam antequam ca-
tivi^ et sunt cuhni inferiores, qui directe dat supcr terram et cum adhuc adhserct
ad anterius versus frontem in rectum partui et est opinio quorumdam, quodse-
:

porriguntnr, et non eriguntur sicut ahi : cundina sit venenosa, propter quod com-
per hos enim culmos pugnat : sed per edit draconteam.
alios qui sunt in cornibus, ventihit. Se- Adhuc autcm quidam modus vcna-
nex autem cervus hos cuhiios non habet, tioniscervorum ct maximc capriolorum
eo quod ista directe anterius crescunt, et est secundum hunc modum. Vadunt
virtus delicit in semine tales cuhnos for- namque homincs duo, vel plures, aut
ma^idi. Ejiciunt autem cervi cornua in unus solus : et folio sub lingua posito
primo mense veris, qui est Martius et :
sibilat imitando vocem pulli, et ad hunc
tunc per diem latent in locis nemorosis, sonum prodit cervus, ct praecipuc caprio-
et condensis multarum arborum et frute- lus, et sequilur sonum illum, quia delc-
ctorum, in quibus multai sunt herbaepas- ctatur in ipso : ct tunc trajicit illum sa-
cuales, eoquod tunc timent lupos, et per gitta aut venabulo. Bupliciter autem
tempus illud nocte pascuntur quonsque prodit dc latibulo : si enim prodit cre-
creverint cornua eorum et cum exeunt : ctis auribus, ct porrcctis anterius fortiter
eis cornua, stant ad solem, et quaerunt audit, et jam dcprchcndit esse insidias,
calorem sohs, ut arescant eis cornua et et quserit fugcre si autem retrorsum
:

maturescant per calorem soUs : et cuni convertit auriculas et dimittit, absquc

cornua dura sunt, et recessit dolor et dubio sono dclectatur et imitatur cum,
sensus ab eis, recedunt a locis illis, et et tunc facile decipitur. Ouando autem
vadunt ad arbores, et confricant cornuu hipos fugiunt, cervae partus suos secum
ad cas, ut auferatur pelHs a cornibus et : fcrunt : et si venatorum aii(|uis dcprc-
tunc excunt securi, quoniam habent ar- hendcrit ccrvas currentes fugerc lupos,
ma. nati saltant supcr hcrbas et arbores, et
Fertur autem in antiquo tcmpore cap- latent ibi : quia tunc lupi fugiunt a prie-
tum essc cervum, super cujus cornua sentia venatorum. autem cum partu Cum
crevit aliquid hederoe et cucurbitae silvc- jam perfecto cxeunt de cavcrnis, primo
stris ct hocnon accidit, nisi quia cornua
: coniedunt aliquam dc draconteis hcrhis,
cerviprimo mollia concepcrunt radices diu masticantes, ut dcntes per mastica-
aut semina illarum hcrbarum interius in tioncm faciant acutos ct incidcntes.

concavitate sui, humor,

ubi major fuit

ex quo cornu nutricbatur quando cervus

jacebat in herba : ct postea pullulavcrunt
herbffi anle(|uam induratum cssc cornu :

28
43 i J). ALH. MAG. ORI). IMIyEI).

milnm supcradimplent se cibo si habent,

ut humor putrcsccns in stomaclio immi-
sceatur cibo, ctcum ipso facilius evoma-
tur.

Eodcm modo animal quod GnT-

ctiam
quod Avicenna Latine nomi-
ce ferdalie,
nat leopardum, quando comederit her-
bam vencnosam qu;e fridalidon Grpece,
CAPUT 11. Laline sfrangtilafor leopardi vocalur : et
cum incipit degulari et sutfocari, quserit
squibalum liominis, et comestione illius

liberalur aveneno lierboe. Squibalum

enim hominis prsecipue quando recens
est, et non evaporavit ab ipso virtus sto-
machi et intcstinorum, habet tyriacse
De prudentia animalmm in provisione virtutcm. h^adeni autem licec hcrba dici-
medicaminum contra infirmitatem. tur interficere et degulare lupos et leones,
propter quod venatores leonum, vasa
plena stercore squibalico hominis ponunt
sub arboribus, et occultantes se non lon-
ge rapiunt vcl interliciunt Icones, qui ad
vasa illa gratia medicinee accedunt : et

similiter faciunt lupis proptcr medici-

nam illuc vcnientibus. Dicunt autem
Sunt autem, quod mirabilius videtur. quod leopardi codem rapiuntur artificio.
animalia industriam quamdam de medi- Simili autem et non eodem artificio
dicaminibus habentia, et e contra quaj- utuntur quidam ad capiendos cervos,
dam nocumenta abstcrgunt pcr
nulla sua ponendo vidclicot medicamem cognitum
medicinam. Gapri enim montani qui sunt in loco aliquo, ad quod cum ad cu-
in Gretse insulse montibus, et in alpibus randas infirmitates cervi veniunt, ca-
altissimis Germanire, qui propio nomine piuntur.
ihices vocantur, quando sagitlis venato- Dicit autem Avicenna quod leopardi
rum percutiuntur, et ferrum remanet in venantur a lupis, et quia unus lupus non
vulncre, quserunt, ut dicit Aristoteles, prsevalet leopardo, congregantur plures,
polegium cervinum sive agreste, quod et insequuntur eum
enim velo-
: licet

Avicenna leluon Arabice vocat, et appli- cior sit leopardus lupo, non tamen diu
cant illud plagse, et tunc exit ferrum de continuare potest cursum velocem et :

corpore ipsorum. Aristoteles tamendicit, cum lassatur, capitur ab ipso : et idoo

quod comedunt ipsum, et per virtutem quas sempor loopardus ambulat in abs-
herboe in corpore diffusam ferrum condito, quasi latenset ideo leopardus
:

exit. domesticus, non diu insequiturferas quas

Similiter autem et canes secundum di- venatur.
versas infirmitates suas comedunt radices x\dhuc avis /Egyptiaca quse Grsece ans-
herbarum, et herbas diversas notas ab chicomon, Latine autem ihis vocatur, ct
ipsis contra infirmitates suas. Herba au- est ciconia tota nigra in dorso, et inve-
tem quam swpius comedere vidontur, est nitur grisea, quando videt serpentem
gramen. Aliquando tamen comedunt j-a- alatum, qui Gi'sece vocatur hasiom, et
dices provocantes vomitum, ut facilc eji- hanc avom y\viccnna thiamon, Solinus
ciant humorem : et ideo etiam ante vo- autem vocat ihidem, sicut ante diximus.

i
 LIB. VIII DE ANIMALTBUS, TRACT. II 431

Haec igitur avis, quando prsedictum vi- magnum, et vocem emisit querulam, et
det serpentem, clamat voce aves alias sui mortua cecidit : et cum dcscriberet colo-
gcncris advocando in auxilium : et tunc rem herbae, et figuram, ffistimabatur ab
omnes siinulponunt se in luto, et postea Avicenna esse lactuca agrestis.
in terra pulverulenta et arenosa, ut ad- Adhuc autem avis vocata eptieches,
hoDrcat viscositati luti : et tunc intrant in quando cum vipera pugnat, comedit ru-
aquam, ut indique ad corpora earum af- tam, eo quod vipera fugit odorem rut»,
fluat eis lutum : et sic armata^ congre- sicut fere omnia alia venenosa. Et caper
diuntur cum serpente alte volantes ad agrestis montanus tempore fructuum
eum in Ten-
aerea, sicut dicit Solinus. quando in eo superabundant humores
chea autem qua? qufedam cro-
est species crudi, mcdicatur sibi pcr comestionem
codili cum superfluitates camosas sentit herbarum amararum, ut dissolvatur vi-
multiplicari circa dentes, aperit os ma- scositas quae est in ipsis. Et canes quando
gno hiatu, ita quod dentes cjus appa- multum Iiabent in ventre ex torsionibus
rent : et tunc in os ejus descendunt aves vel humoribus pungitivis acutis, come-
qiia^ Latine strophilus, sive strophill di- dunt spicas tritici ut lenillcentur ex illis.

cuntur : et est avis simiiis picse varia Et animalia quae halachalie Arabice vo-
aquatica, habens rostrum sicut est ro- cantur, et sunt apud nos cervi et equi-
strumanatis : et intrantes mundificant ei cervi, vulneribus suis medicantur co-
dentes. Et quia tenchea sentit cx liOc ju- mestione origani montani : et hoc saepius
vamentum, non nocet eis et cum vult : visu experti sunt venatores.
eas ejicere ex ore, movet coUum quasi quod nos vulpem vocamus,
Gali etiam,
gargarizando, et tunc evolant. Dicit ta- aliquando cum aliquo pugnat serpente,
men Avicenna quod aliquando devorat et tunccomedit rutam, eo quod, sicut di-

eas, quando famescit. ximus, odor rutae serpenti contrariatur.

Adhuc autem tortuca quse de genere Draco etiam cum infirmatur, comedit
reptilium esse videtur, et minus habore fructum plantiB quae thairharscon Grae-
nobilium virtutum animae tamen saga- : ce vocatur. Similiter autem ladach et aliae
citate naturali postquam comederit vipe- aves quando pugnando ad invicem vul-
ram, comedit origanum agreste, ut calore nerantur, applicant vulneribus suis ori-
herbie frigiditatem vincat veneni. Exper- ganum agreste, et etiam comedunt ipsum,
tus est enim tempore Aristotelis,
aliquis et curantur ex ipso.
quod tortuca non ivit comedere viperam, Gali autemquodest vulpes, nonsolunl
nisi inloco ubi copiafuit agrestis origani. habet astutiam in medicamine sui nocu-
Et cum aliquando eradicatum fuit origa- menti, sed etiam in capiendo aves, quan-
num, et tortuca rediens comesta vipera do jacendo fmgit se mortuam : et cum
qua^reret origanum, et non inveniret ra- aves insident ei, degulat eas, sicut degu-
dicem origani, mortua fuit ex virtute ve- lantur lupi et arietes, quando abscindun-
neni. Narrat etiam Avicenna, quod qui- tur cannae eorum. IIoc autem
gutturis
dam senex niultum expertus in venatio- genus animalis licet cum quibusdam ser-
nibus et fide dignus, retulit ei, quod vidit pentibus pugnet, tamen maxime pugnat
avem tardam quee mali est volatus, pu- cum serpentc qui comedit mures, eo
gnantem cum vipera, et ssepius cum vul- quod etiam vulpes mures comcdit et :

neraretur a serpente avis, secessit retror- hcecpugna multotics sensibiliter apparuit

sum, et comedit de quadam herba, ct ea venatoribus.
gustata redivit ad pugnam. Senex autem Est autem et alia aninuilium sagacitas
qui latebat in abscondito, evulsit her- in pra'senti(mdo nocuiuenlo, quod ilt ex
bam : et cum avis vulnerata rediret, et aeris et elementorum imnmtationc : sic-

herbam non inveniret, fecit strepitum ut iiiricii pra^sentire dicuntur ventos

430 D. ALB. MAG. ORD. PRJEY).

aquilonaros ol auslrinos, quoniam ante

lios ingfcdiunlur cavernas et ohslruunt
os caverna; versus parlcni unde vcnit
vcntus, tinienles hedi a vento. Clujus si-
^nuni est, quod quidani civiuni (jonslan-
tinopolitanoruni ferlur liabuisse liiriciuni,
cujus absconsiones et proditioncs cx ca-
verna ipse solus inlcllexit : alii autcm
non intcllexerunt : et pcr illum pradi- CAPIIT Jll.

xit ventos nautis, ct factus est di-

ves.
Est autcm animal aliud quod ankali-
nos (jr;eci vocant, quod Avicenna ka-
tim appellat, apud nos pullos co-
ct cst

medens ct inimicum pullis, quod gallicc

fissau vocatur, Germanici autem illi-
' De aslulia majori qux in opcribus par-
henzum. vocant, ct est animal longi cor- vorum animalium esse deprehenditur
poris sicut leporarius quando cst catu-
lus : et membra ejus inferiora sunt valde
dura, et color faciei ejus, et quod est sub
gula et ventre, praefert ruborem sed in :

dorso est subnigrum^ ct in astutia simile

estvulpi, et est libentcr babitans in do-

mibus bominum, eo quod cibus cjus est

in domibus eorura diligit enim mel, : ct In aliis autera astutiis quibus vivunt et
ideo corrumpit alvcaria, et oditgallinas, reguntur in moribus animalia, magis as-
et ideo degulat eas, et non comedit ex tuta deprehcnduntur esse parva animalia

gallinis, nisi prius onmes aut multas ex quam magna. In parvis enim multum est

eis degulaverit : et hoec ingenia etiam ha- astutise, quse etiam aliquid simile intcl-
bet vulpcs. Et animal quod dicitur feilon lectui csse videtur, frequcntius in operi-

a quibusdam, et est quaedam aba species bus essc cognoscitur. Hoc autem maxime
katim, de quo dixiraus. Dicunt autem, apparet in hirundinibus, quas quidam
quod virga maris borum animahum est Gra:xorura gali, hoc est, vulpes vocant,
ossea dura vale sicut os : sicut etiam di- propter astutise quamdam similitudinem.
citur de virga vulpis : et est opinio quo- Cum enira sint hirundinuni pluragcnera,
rumdam, quod rasura virgae illius in po- sicut superius dixiraus, duo genera illa-

tu data, raedicina est contra venenum : rura tara artiticiose nidos construunt,
et, sicut dicit Avicenna, valet ejusdem quod in architcctura aliquid artis et in-
virofse rasura contra scurriam. tellectus vidcntur ostcndere : conirai-
sccnt cnira lutum cum palcis, et contc-
xunt nidos, gravia inferiora, ct levia su-
periora poncndo, et erigcndo parietes
per artcm vcl aliquid arti siraik^ et coni-

ponunt nidos sub tecto aliquo et cura :

lutum non habent, intrant in aquam, et

ProLabiiitcr, la fouine.
 LIB. VITI I)E ANIMALIBUS, TRACT. II 437

doiiide in pulverem, iit faciant lutuni per bMnbuni, et obedit ei. Cuni auteni co-
quod domos construant, et foramen in Iural)a non cito accedit ad niduiii, raa-
nido i-elinquentes, per quod intrant. In- sculus percutit eani alis : et cuni juvenes
teriora nidi faciunt mollia et calida, im- sunt puUi et parvi, venit uias et accipit
ponentes pilos et plumas. Et illse quidem rostruni pulloruni in rostrum suum, et
hirundines quse in muris et lapidibus ni- aperit, et infundit in eos terrestrem sub-

dilicant, concludunt luto nidum usque ad stantiam salsam, ut ex acumine salis ape-
arctum foramen, per quod intrant et riantur papse puUorum, et excitetur eis
exeunt : et si passer intraverit, et non appetitus et tunc vicissim alternatis vi-
:

cilo exierit, vocat alias sui generis hirun- cibus cibant pullos pater et mater. Sedent
dines in auxilium, et simul venientes auteni in nido puUi quousque coluniba
cum luto concludunt passerem in nidum aha ova fecerit in nido, nisi habeant
et sutlocant ibidem : et tunc reparato fo- aliuni nidum coknnbae antiquae : et tunc
ramine ejicit passerem mortuum et resu- expeUit pater pullos a nido, per hoc
mit nidum, Et cum habent ova, alterna- quod ascendit super cos ac si velit coire
tis vicibus fovent ea, et masculus et foe- cuni ipsis. Quando autem habent alium
mina : et sunt multum diligentes, ut niduni, tunc diutius manent pulli in nido
alternatim pascant pullos suos, et emun- suo in quo nati fuerunt. Quando autem
dant nidum cum rostro, efferentes ster- plures columbae habent nidos sibi pro-
cus pullorum, et docent puUos temporc pinquos ad invicera, est auteni pugna
egestionis posteriora ani extra nidum ver- pro nidis et uxoribus tota die. Columbse
tere, ut stercus cadat extra nidum et : autem genera et palurabi et turtures, ha-

hoc visu oculorum quilibet experiri pot- bent hoc coniraune, quod uno tractu po-
est. tant demisso capite, et non erigunt in
Idem autem genus industriee in colum- potu saspe capita sicut aliae aves : et hoc
barum generibus videtur, quse debilem ideo est, quia collum earum est breve
primo faciunt nidum, eo quod calida ha- et amplum et simul raultura capit de
bent corpora, et non multum indigent aqua : et hoc non est ita in aliis avibus,

calore nidi. Habent autemhocproprium, et ideo saepius erigunt caput, quando po-
quod mas et foemina conjuncti non de tant, ut aqua hberum habcat ingressuni
facili separant vinculum quod est inter erecto et directo collo.
eas quia nec foemina dimittit marem,
: Turtur autera niagis araat castitatoni
nec mas etiam fceminam, postquam si- inter alia genera columborum, et ideo
mul coiverunt sed antequara coeant
: non sociatur nisi uni raari sui generis, et
mares non habentes uxores, nituntur illo vivente et ffficundante oani non so-''
aliis proeripere vel abstrahere foeniinas : ciatur alteri : et quidani dicunt, quod
-et ideo pugnant ad invicem fortissima etiani post non conjungit
morteni illius

pugna. Et Avicenna se
dicit vidisse duos se alteri conjugi sed hoc non est proba-
:

columbos pugnasse pro una foeniina : et bile, neque est expertum. Genus autem
fceraina accessit ad victoreni, qui in pri- columbae quce pJieica vocatur, longo tem-
nia vicit pugna et cum revigoratus fuis-
: })ore vivit et terminus coramunis vitaj

set columbus victus, redivit et pugnavit ojus est viginti quinque vcl otiani triginta
iterato cum eo a quo antea victus fuerat, anni, et jara visa est pheica vixisse qua-
et devicit eura : et tunc foemina redivit draginta annis : et quando sonoscit, raul-

ad eum a quo prius recesserat, et diniisit tum olongantur sibi pouna^ ahiruni ot
aliuni. Est auteni colurabi consuetudo caucUie et qvuisi totius corpoi'is : et ideo
quando solutus est, statini ut videt co- homines qui habent eas, praecidunt cis
lurabara solutam, coire cum ea, et per- pennas et hoc est accidens soncctuti
:

fecto coitu statim columba sequitur co- pheicarum. Turtures autem et columbae
438 D. ALB. ]MAO. ORD. VT\M\).

frcquenter solcnl vivcro quinquc viginli (juando cis contra ventos : (;t ibi cubant

annis: ct toto illo tcmporc pulliricant. ova sua usquc ad cxitum pullorum
Adhuc autcm turturcs, ct id quod vo- dcindc quia parentes sunt gravis vola-
quod cst palumbus, faciunt
catur canex, tus, ct non potcntcs circumquaque af-
nidos suos in uno tantuni loco. Coluinba ferrc cil)um pullis, contulit nalura pul-
autem habct ni(b)s in locis duol)us, aut lis, quod statim cxciintes de ovis per se
ctiam in pluribus. V\ iu pluribus autcm circa sc quod sunt
accipiunt cibum, ct
masculi aviuni solcnt diutius vivcrc quain bonimotus in ambulando, aves cnimhu-
fcpminse, prtcter masculos turturis ct pa- jusmodi magis confidunl in ambulando
lumbi, de quibus dicitur quod minus vi- quam in volando : et ideo statim paren-
vunt quam foeminse corum : et hoc scitur tes pullos ejiciunt de nido, et circumdu-
ex his quse domestica' sunt ct nascuntur cunt eos in qua?rendo cibum, et gratando
in domibus. cfTodiunt ipsum de pulvere per ungucs,
Dicitur ctiam^ quod mares avium quae sicut gallinse, et ortiges, et perdiccs, et

passercs vocantur, minus vivunt quam anates, et anseres, et omnes fere hujus-
foMninae. Dicunt cnim quod mares hujus inodi aves adunant de nocte puUos suos
avis non vivunt a tcmporc coitus, quod sub se sicut gallin.T : sed in hoc differunt
est principium sccundi anni, nisi uno a gallina, quod non habent nidum cer-
anno ethujus signum est, quod in vere
:
tum et stabilem per annos multos sicut
secundi anni non inveniuntur passercs gallina, scd uno anno ovant in loco uno,

nigrarum mascularum circa rostrum, et et in alio loco in alio : et hoc ideo faciunt,
illi sunt mares. Foeminse autem passe- ne venator cognoscat nidum ejus : et si

rum vivunt diutius, quod apparet ex quandoque inveniantur puUi parvi a ve-
multa duritie rostrorum suorum, quse natore, mater fmgit se non posso volare,
accidit ex vetustate earum. E contra au- ct volitando cespitatcirca venatorem, do-
tem animal dictum cheathire, in {estate nec fugiant pulli, et tunc fugit et ipsa :

mutatur ad loca calida et in hieme ad et cum recessit venator, clamat convo-

loca frigida. cando pullos, et circumducit eos ad ci-
Simibter autem astutice quoddam indi- bum quserendum sicut prius : ct hoc
cium est, quodturtures in ?estatc mutan- faciunt fere omnes aves, quamdiu puUi
tur ad loca frigida : ct forte causa hujus earum inveniuntur a venatore.
est, quod hoc animal est phlegmaticum Hoc autem genus pulli quod cuheth
valde, et in sestate in locis calidis disso- vocatur, non minus ovat quam decem
lutionem et evaporationem quaerit sui ova, ct aliquando ovat sedecim : et, sicut
phlegmatis propter sanitatem : in hieme in prsecedentibus diximus, ista avis in
autem proptcr constrictionem et spissitu- multis est mali moris, ct astuta valde, ct
dinem pcllis non sentit ulluni frigus, et licet in hieme gregatim volet, tamen in
ideo quserit locumfrigidum. tempore voris una segrcgatur ab alia, et
Adhuc autcmastutiae signum cst, quod combinantur mas et foemina et tunc pu- :

aves gravis volatus, sicut ortiges, et co- gnant pro nidis et coitu mares inter so,
turnices, non habent nidos in arboribus. doncc quilibet mas accepit foeminam
Et similiter cubeth quod est species pulli. suam, ct ipsam sequitur coeundo ssepius
Tdem autem de fasianis et aliis gravibus cum ipsa hcec enim avis diligit coitum
:

avium est intelligendum : haj enim va- et ideo ctiam quando mas invenit foemi-

dunt ad loca plana et mollia, in quibus nam super ova, coit cum ea, ot frangit
est aliquid stipularum : ct sunt dcvexa et ova, nisi fccmina sit ova
sollicita circa
fossa et ibi faciunt sibi mansioncm, et cubanda, et ideo foemina abscondit ova a
aliquando muniunt eam spinis propter masculo : et si aliquis homo appropin-
accipitrem et aquilas, ut sit etiam ali- quat ovis, circumvolat homincm illum
 LIB. VIIT DE ANIMALIBUS, TRACT. II m
quasi non potens volare, donoc pertrahat res earum in cooundo, et fovendo, et
eum ab ovis, et tunc reditad ova : el di- ovando, et pullificando.
quod lisec avis habet hoc proprium,
citur Adhuc autem quarumdam avium nidi
quod mas ejus pugnat cum maro forti- sunt super arborcs, etquarumdam super
tor et victus obedit victori, et victor ascen- terram, ot quarumdam sunt in lapidibus
dit super victum, et coit cum eo sicut oxcolsis in montibus, et quarumdam in
cum fcemina : et si contingat, quod vi- muris. Nidi onim arroom et anatis et an-
ctorahquando in secunda pugna vincahir seris et hujusmodi generum
gruis et
ab 00 quomprius vicit, tunc illc qui sus- avium sunt in terra. Non enim solum
tinuerat coitum, vice versa ascendit et avium male volantium nidi sunt in torra,
coit cum ipso : sed hoc non semper fit, sed otiam quarumdam quae sunt boni vo-
sed tantum uno tempore anni, quod est latus. Omnis enim avis cujus pullus bene
principium veris, quando hffic avis mul- ambulat antoquam complete sit pennatus,
tum desiderat coitum. Similiter autom et per se quaerunt cibum, ita quod paren-
accidit ortigiis sive ortigometris. (lalli tes non dant ois cibum in rostro, sed cir-
etiam faciunt hoc, ut dicitur, in locis qui cumducunt pullos per locorum divorsita-
sunt in regione quae vocatur Leijlychijnle. tem in quibus invonitur cibus, nidum
In locis enim illis omnes galli juvenes oportet facere in terra : quia aliter pulli
nonvetusti apropinquant sibi etpugnant, praecipitarentur quando quaerunt cibum.
et victor nititur coire cum victo, quando Et hac de causa aves quae dicuntur Grse-
sunt sine gallinis. ce kocorom et scolopozom et artogom,
non nidificant, noque stant cum pullis
Adhuc autem cubeth domesticus coit suis super arbores, sed super torram. E
cum agresti, et vociferat ad eum,etcog- contra autem avos qute vocantur durge,
noscit eum : et ideo venatores volentes ot kolokijtem, quae sunt apud nos sicut
capere cubeth, incarcerant in cavea foe- picus, et merobs, et hujusmodi avos,
minam, ethabet cavea maculas per quas non stant cum nidis suis super torram,
videtur a mare, et habet roceptaculum in sod super arbores puUi enim hujus avis
:

quod potest una parte et tunc

intrare in :
non statim ante pennationem sunt boni
cubeth mas agrestis intrat ad eam, etca- pedis ot cibus quo cibant pullos, est in
:

pitur et aliquando intrant plures per

: ipsis corticibus et ramis arborum pro- :

hunc modum. Sed hsec avis habet hoc, ptor quod otiam ahscindunt arbores pro-
quod hal)et roctorem, qui antecedit sic- : pter vermes qui sunt in eis, et propter
ut et facit grex perdicum et cum ille in- : alia animalia quae sunt in arboribus, sic-
trat primus, tunc post eum intrant alii. ut sunt formicte, et cfotora genora ver-
Aliquando autem videns foeminam, vadit mium quse colligantur in ramis arborum
ad eam cum silentio, ne alii audiant ut a generibus picorum. Cum enim pulli
solus coeat cum ipsa, et tunc aliquando hujusmodi avium exeunt ab ovis, acci-
solus capitur. Similiter autem frcmina piunt talia ininuta animalium cum lin-
agrestis cubans ova, audions venientem gua, et comedunt ea quoniam, sicul in :

marom, occurrit ei recedens ab ovis, et antecedontibus diximus, hae avos habent

sustinot coitum ojus, ne frangat ova : et linguam longam et latam, ot scansione
hocidem facithcmina pavonis, et fremina valde voloci transount per stipitos ot ra-
ortigomotrarum. In tantum enim istee mos arborum, e1 babont fortiores et acu-
avos diligunt fceminas, quod aliquando iiores quam sint unguos taleon, quae est
absorptae deliciis cadunt in manus vena- avis torrestris : et talos unmies dedit eis
torum, quando sunt cum foeminis in coi- nalura, ut haboant eos pro principio et
tu : enim accidunt cubeth, et dictis
haec causa instrumentali hujus scansionis et
avibus propter coitum et tales sunt mo- : transitus per arbores : (juia tales unguos
440 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

beiic inligiiiitiir in lignis arboiinu, el le-

nenl aveni scandenlem li^naerccla : pro-
ptcrquod etiam aliquando ramos
siibtib^s
ct cortices arborum perforant cum un-
guibus suis.

Inveuitur autem unum genus durae sivc

pici, quod vocatur kodurom Graece,
quod quidam vocant kafraheos ciboleth,
sub quo etiam comprehenditur aliiid gc- CAPLIT IV.
nus quod vocatur rubom, quod visibib-
ter perforat lignaet hsec sunt apud nos
:

triagenera picorum variorum majora et

minora, et aliud genus pici majus isto,
quod apud nos motol vocatur, et hoc ef-
ficacius est in perforando, cujus garritum
et volatum observant augures. Tertium De astutia avium magnarum in ordine
autem est apud nos nigrum majus omni- excubiarum, et sagacitate venandi ci-
bus praedictis, et est modicum minus bumet eligendi locum mansionum sua-
quam gallina, et hoc sempcr niditicat su- rum.
per arbores, et preecipue super olivas in
terris ubi crescunt olivae. In terris autem

nostris omnia haec genera nidificant in

arborum concavitatibus, et picus quidem
omnis capit formicas et vermes qui sunt
in lignis et corticibus
arborum, et in ca-
piendo perforat arbores fortiter,
ita quod
exsiccat ramos earum in tantum, quod Est autem adhuc aliud in quo depre-
Avicenna dicit, quod picus niger ali- henditur naturalis quorumdam anima-
quando ad unuin ictum exsiccat ramum lium astutia. Grues enim quodam genere
arboris tantum enim duritiei habet in
: ordinatissimae sapientiae utuntur in vo-
rostro, quod nuccm amigdali positam in lando, quando se transferunt de locis in
foramine arboris perforat, cum sit duris- quibus sunt longo volatu ad loca remota:
sima, et comedit nucleum hoc saepius
: et tunc enim propter continuum volatum
experti sumus in ponendo nucem amig- lassantur multum et dormiunt profundo
dali in foramine quod fecit rediit enim : somno, ita quod de facili capi possent,
et perforavit eam nobis videntibus, et nisi per sapientiam ordinarent excubias
confregit cito, et comedit nucleum cum : vigilum, et alia opera ordinarent sapien-
tamen non quaerat nuces amigdali in ci- ter. In volatu igitur ascendunt altissime,
bum sed cum obstruitur foramen quod
: ut videant loca ad quae tendunt, et ad
fccit, redit, et in aviditate quaerendi ver- ipsa dirigant volatum sine errore et per
mes devorat nucleum amigdali, et sub compendium et si obviam habcnt ne-
:

ipso quaerit vermes. bulas vel nubes obscuras et pluvias im-

pedientes ne se invicem possint adspice-
re, vociferant et percutiunt aerem alis

fortiter, ut ex auditu una se dirigat ad al-

teram : et quae magis regit alias, poste-

omnibus postre-
riorat se, ut facilius ab
mis audiatur et quando cadunt lassatae
:

super terram, rector non dormit cooper-

 LTB. VIII DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 441

to capite sub alis, sicut alise plicaul caput dunt parentibus, eo quod parentes in sc-
et dorsum, et caput sub pennis alarum nectute destituuntur : et dicit Ambrosius,
abscondunt, sed potius dormit detecto quod « ciconise inter alas deferunt anti-
capite et erecto, ut facilius audiat insi- quos parentes, et defendunt ab avibus
diantes : et si longe viderit vel audierit vulnerantibus eas, et dant eis cibum :

hominem, vel aliud nocivum, vocifera- propter quod etiam ab antiquis Romanis
bit et nuntiabit aliis exciUindo eas. Alia? ciconia pia avis appellabatur. »

enim totam sollicitudineni excubiarum Similiter autem et in aliis quaedam ha-

committentes rectori, dormiunt reflexo bent subtilitatem et industriam in viven-
capite sub alis, et dormiunt continue do, quaedam autem non habent, aut in

stantes super unum pedem, ut alter re- paucis habent. Ilinc est etiam, quod
quiescat. Arte autem ista grues non utun- provident sibi diversa loca ad habitandum,
tur, quando sunt in locis mansionum quoniam quiedam manent in lacubus,
suarum quia tunc non ita laborant,
:
quaedam autem in fissuris et concavitati-
neque ita profunde dormiunt. bus hipidum in montanis altis,
et antris

Est autem aliud genus aquaticarum sicut quaidam quam koradyriem

avis

avium, quod Aristoteles Yocaifalakinem, vocant antiqui Groeci et est qusedam :

Avicenna autem appellat balaznh : et species noctuae. Est autem avis mali co-

h?ec liabet astutiam naturalem deprehen- loris aliquando apparens de nocte, et fu-

dendi, quod corpus alzum sive ostrei giens et latens de die : ha:^c enim ex na-
non facile separatur a testa crudum, sed tunili industriain fissuris habitat, ne ab
decoctum separatur, eo quod tunc in se aliis avibus deplumetur.
contrahitur, et transgluttit ipsum primum Ex hujusmodi etiam industria est, quod
cum testa et postquam calore hepatis
: accipiter ponit nidum suum sicut et fal-
sui fuerit decoctum, evomit ipsum, et co, in altissimis montibus, in concavita-
tunc rostro separat ipsam carnem a te- tibus lapidum, ne de facili puUi auferan-
sta, et comedit eam dimittendo testam, tur quoniam pullis ejus ponuntur insi-
:

eo quod illa Ostreum autem

non nutrit.
illud vocat Aristotcles conchos, quod so-
nat idem quod concha, et est ostreum
valde magnum, et moUem habens car-
dicDmagis quam puHis aliarum avium, eo
quod cum ipsis homines venantur alias
aves. Ha?c etiam genera avium carnem
crudam comedunt et quia cor non infir-
:

nem. matur in aliquo animali vivo, quod suas

Ex industria autem naturali qucedam potest exercere actiones vei operationes,
aves agrestes mutant loca mansionum diligunt cor in cibum, et illud libentius
suarum propter diversitatem vitse suse, comedunt, ex industria naturali coguo-
quse indiget diversitate loci propter calo- scentes ipsum esse sibi cilmm saniorem.
ris et frigoris et siccitatis et humoris di- Ilsec autem earum sagacitas aliam facit
versitatem, et propter diversitatem cibi, in eis diversitatem : quoniam quaHhun
et propter educationem pullorum, qui earum aliam praedam capiunt in aestate,
aliquando juvenes iu uno loco vivere et aliam in hieme, eo quod quorunulaui
non possunt, quando antiquantur, for-
et animaHuni melior et sanior est caro iu
tiores sunt ad sustinendum alium in quo icstate, et aliorum melior ct sauior est
sunt qualitates asperiorcs, quas in tenel- caro in hieme. Ex hujusmodi autem
la tetate sustinere non possunt. su])tilitatibus aliquando vehemcnter
Adhuc autem ex industria naturali est, abscondunl nidos et pullos, ita quod
quod qusedam aves sollicitantur dc pullis quidani dicunt uulkim unu[uam vidis-
suis in nido fovendis ct cibantis, et quae- se nidum aradam, hoc est, vulturis,
dam sunt quae e converso faciunt, quia et aliarum quarumdam aquilarum,
quam cito confortantur pulli, vicem red- aut pullos ejus : et ideo dicunt di-
IVJ. T). ALR. MAG. ORD. VJ\MT).

xisse sophistain, (iliaisomos vocatum, autem quao sunt lissorum digitorum, ha-
quod <u'a(l;im vcuit a terra remota, sicut bent convenientiam ad tenendos ramos
in antccedenlibus diximus : sed falsuui arl)orum, et ideo manent iii locis ncmo-
est expresse quod dixit, nam in nostra rosis multarum arborum et qua^dam :

terra abundanter nidi et pulli vulturuni illarum ali(juando etiam vcnantur in

ot aliarum inveniuntur aquilarum : ve- aquis non natando, sed peditando, sicut
i'umtamen est quod louge volant pro ardea, et quaedam aliae, sicut avis quae
cibo, ct aliquando juxta cadavera inve- anton a Griecis voeatur : liae enim ma-
niuntui' multic simul, et quod nidificant nent juxta fluvios : est autem avis haec

et pullilicant in montanis, quse vix aliquis pulchri coloris et bonae vitae. Et simili-
potest ascendere, et pullificant unum ter ea avis quam vocant aratharim Grae-
pullum vel duos, quoniam plures nutrire ce, quae mergus magnus vocatur Latine,
non possunt. manet in littore maris, et submergit se
Adhuc autem propter similem indu- in aqua, etmanet tantum temporis sub
striam etiam qusedam aliae aves manent aqua, quantum homo potest ire per mil-
in montibus, sicut illa quae Graece voca- liare, ambulando aequali passu inter ve-

tur kokom, et ea quse vocatur bromos, locem et tardum et quantitas hujus avis
:

qute est avis rapax boute vit;e et longa', minor est quantitate accipitris, et in
et dulcis et musici sibili sive garritus, mergendo habet magnam venandorum
et hfcc est ignota in terris nostris. Ex piscium industriam.
eadem etiam solertia ea quce Gra?ce vo- Cygnus etiam quem chokum antiqui
catur cokoylom, haec est merula, manet Graecorum vocabant, est de genere illa-
in locis spissis consitis arbori])us et spi- rum avium, quae corium habent inter

netis, et in fissuris lapidum. Similiter au- digitos, et manet in ripis lacuum, ubi
tem avis dicta dereollrm, (|uam Latine etiam arborum sunt umbrae, et est man-
trochilum vocant, ex cautela naturali suetae vitae et bona> naturae in moribus, ct
fugit aliquando, et aliquando remanet bonos puUos ad esum hominum
pullificat

secundum diversitatem temporis et sui habUes, et vivit diu, ita quod effici-
cibi abundantiam, et ex sagacitate regi- tur magme senectutis, et habet hoc pro-
minis sute vitae vocatur a quibusdam prium, quod si aliqua avium rapacium
artifex, et a quibasdam senex propter sicut vultur vel aquila inceperit pugnam
sapientiam, et a quibusdam etiam rex cum eis, defendunt se fortiter, scd non
nominatur et ideo etiam licet avis sit
:
incipiunt pugnam cum talibus avibus :

multo debilior quam vultiir, vel aquila, itaquod aliquando vincunt, et aliquando
tamen ex artis sagacitate pugniit cum vincuntur. Temporibus enim nostris
eis, et nocet eis frequenter. multis videntibus ex nostris sociis pu-
Adhuc autem qutedam avium mariti- cum
gnavit aquila cygno, et elevabantur
marum propter astutiam suam raro de- tam cygnus quam aquila ita in altum,
prehendunlur, sicut ea quam chikijlom quod invisibiles facti fuerunt nobis, et
Graeci, nos autem melham magnam vo- nobis jam contemplantibus quasi post spa-
camus enim vahle cavet retia au-
: haec tium duarum horarum, deciderunt : et

cupis sed postquam capta est, optimc

: aquilafuitsupercygnum, eum, et vicerat

domesticatur, eo quod multie disciplinae et projecit in terram, ct stetit super eum,

perccptibilis est. et accurrens famulus noster cepit cygnum,
Amplius autem omnes aves, quae ha- et aquila fugit. Est autem liaec avis mu-
bcnt corium inter digitos, liabent natandi sici et dulcis sibili, sed raro cantat, nisi
industriam, et mancnt in ripis maris et in obitu alicujus earum : tunc enim mu-
fluminum ct lacuum. Natura enim uni- sicas voccs ita altc levant, quod ad di-
cuique dat id quod sibi convenit. Multae stantes audiuntur maris et fluviorum ex-
 LIB. VITI DE ANIMALIBUS, TBAGT. II t43

tremitates. Iloc cnim jam tcmporc Ari- pilis, ct compouit altissime colligando.

stotelis expertmii esl, (jiiod qiiidam ho- Pru(h'ns autcm esse vidctur : quia cum
mines juxta mare voccs dolorosas hujus- cadunt glandes, aggregat ex eis in ni-

modi audierunt avium, et post modi- dum suum, quod sibi sufficit per hie-
cum quasdam illarum mori viderunt. mem.
Ego autcm expertus sum, quod hujus- Aliae etiam qusedam aves cum sagaci-
modi voces dant in qualibet tiibuhitione tate videntur pietatem animi habere, quse
existcntes. cst benevolcntia in parcntes. Dicunt
Avis autem quam
conldem vocant, enim, quod avis vocata lalalh^ cibat in

raro valde videtur. Est autcm avis ma- autunmo parentcs, patrem videlicet ct

nens in montanis et desertis locis, nigri matrem, sicut in vere cibata est ab eis.

coloris, et habet fere quantitatem acci- Quidaiu tamcn dicunt, quod non cibat

pitris. Et est qusedam alia quse fahijme- hsec avis parentes nisi in senectute, quan-
kon vocatur, quse est similis illi, sed non do virtus earum deficit, sicut superius

eadem : et sunt istce aves longoi et graci- diximus de ciconiis : sed de ave vocata

h^s respectu aiiarum avium. Aliqui autem marochos referunt, quod non tantum in
hominum vocant manidem eam, quam omni tem-
scncctute cibat parentcs, sed
nos conidem vocavimus. Homerus au- pore postquam acceperit virtutcm vohm-
tcm vocat eam hakidam. Vulgariter ta- di et industriam quserendi cibum : tunc

men vocatur conidem. Et alia adhuc is- cnim statim rccedcntibus filiis a nido,pa-

tius generis invenitur quajoblirum voca- rentes intrant in nidum, et mancnt in eo

tur, et quidem dicunt lianc esse similem sine labore procuratse a Et fcemina
filiis.

alii quam cokim vocant, et haBC non ap- quidem hujusmodi avis tempore fru-

paret de die, cum tamen acuti visus sit ctuum primitivorum pullificat scx vel

sicut et vultur venatur autem de no-

:
scptcni pullos, ct dum ipsa cubat, ciba-

cte, et pugnat cum vulture et bubone, et tur a mare, et faciunt sibi nidos in altis-

aliquando tam acritcr sil)i cohserent, simis locis prseruptis moi])us quse cava-
quod levantur a pastoribus qui vident ripossunt ita quod intrant in anlrum per
eas pugnare nocte. Convenit autcm cum quatuor cubitos aut plures, et ibi faciunt
magnis avibus rapacibus in hoc, quod nidum sicut hirundines terrestres.
non ovat nisi duo ad pkis ova, et quod Est ct alia avis hobarim vocata, quse
nidificat in Lipidibus et cavernis. Simili- cst citrina, ejus enim inferiores partes
ter autem et grues tam acri piigna ali- sunt dcclinantes ad citrinitatem, et quan-
quando pugnant ad inviccm, quod ali- titate icqualis est fcre avi quse coratom
quando ab accurrentibus acceptce depre- vocatur, ct ovat quinque vcl scx ova, ct

henduntur et hsec pugna remanet inter

: quibusdam quie ceo-
nidificat in planlis
eas longo tempore propter rnemoriam mokoron Grsece vocatur, et sunt arbusta
mali illati hsec enim avis sagacitate na-
: qusedam, ct ingeniose componit sub eis

turse memor est malorum. Ovant autcm hinam ct pilus, ct facit ni(him fere simi-
duo ova, sicut in antecedentibus dixi- lem nido cocolvom, hiec cst avis quffi nu-
mus. Avis autcm qvixki/che a Grsecis vo- tiit gugulum, ct sicut avis qua> vocatur
catur, et imaginationcm ct providentiam i\vi^Q,(i cicaiha, (luam Latini chino)nol-
quamdam habere vidctiir : ex imagina- ginn vocant, componunt istse aves nidos
tione enim quasi quotidic fingit novas suos splisericc. Cliinomolgus aulcm facit
voces modulatas et miisicas, ct prtccipue nidiim sphaericum, ct facit inli-oilum
tcmpore coitus sui, ct tunc ovat iit phis valdc parvum, ct coustruit ct aspcrgit
novcm ova. In nido autcm tanta utitur ni(hun suum cum cinnamomo oplimo,
arte, quod etiam artc pi"editaessc vide- quod a(hhicit vahlc de longinquo iii)i

tur. Quserit cnim matcriam ex hma et nascitur cinnamomum : cl inlcrius rcspcr-

4ii n. ALB. MAG. ORD. PRMD.
i;it ct construit nidiiin siuini ox ipso, et lis dicti bcllocum, lioc est, aciilcati, in-

coiistfuit liuiic uiduni in altissiiuis aiho- termixlis spougiosis qiiibiisdaiu corjjori-

rihiis, cl collii;at in cacumiuc ad rainos biis. Quidaiu aiitein feriint eam biincin-
aiboriiin, ut inaccessibilis sit ab boinini- Iroitum ex pure spongiosis componere.
bus vobMitibus collif;cre ciuuaiuoinuin. Vivit autem haec avis ex venatione pi-
ITomines autein regionis illius accipiunt sciuin, et est avis luxuriosa valde tota
qiiassatam longam, quam (jraeci astormn vita sua coiens, et coire incipit post qua-
Yocant, et exculiunt nidum ab arbore, tuor menses. Avicenna autem omnino
et aliquando sagittis plumbalis deponunt, aiiter tradit de ave ista dicit enim quod :

et coUij^unt cinnamomum. Est autem chinomolgus respergit nidum suum sphae-

boec avis major modicum passere et co- : ricum de cinnamomo, et nidificat tantum
lor ejus est ca^estis et citrinus, ita quod in altissimis summitatibus ari)orum, et
isti colores distincti sunt in ave ista per numquam in iittore maris, et niduin facit
varietatem quamdam, et habet rostrum, de filis et piiis et lanis, et interiora de
cujus color eliam declinat ad citrinitatem. cinnamomo : ethic nidus dejicitur sagittis
Figura autem nidi sui assimiiatur iigurai piumbatis, sicut dictum est.

pineali, sednon habet colorem viridem Alia autem avis est quam vocant favo-
sicut pinea coior enim nidi deciinat ad
: rath Graeco sermone, quae est picus ma-
rubedinem propter cinnamomum, quod rinus et agrestis, quae major est aiiquan-
imponit. Figura igitur nidi, est sicut iigu- tuiuin passere, cujus color est coior iazu-
ra ventosae quee habet coiluin ionguin. li cum aiiquanto virore : et rostrum ejus
Et inveniuntur nidi isti diversse quan- est longum ad nitorem.
subtile, dcciinans
titatis. Quidam enim sunt parvi, et Nidus ejus habet simiiitudinem pomi pi-
quidam majores : et sunt in medio neae, et facit nidum ex materia quadam
concavi, ubi aves sedent. Est autem iiic qua? assimilatur ossi sepiae, et est con-
nidus potius manu separabiiis, quam se- cavus ad modum cannce. Est autem ma-
cabiiis ferro : quia propter artificiosam teria dura valde non de facili socabilis aut
complexionem et compositionem mate- findibilis, sed est conteribilis muitum :

rise non de facili ferro secatur, sicut nec et apertura nidi sui est adeo parva, quod
nidus pici, qui constructus esl ex lignis aqua maris iii effiuxu non potest intra-
sibi invicem impiexis et inserlis. Sed per re : sed ad iioc juvat materia ex qua fit,

manus iigna hujusmodi disiocantur, et quaj intumescit ex huniore maris. Hanc

separatur nidus, sicut lit in pomo pinea', autera materiam vocant homines terrae
quod ex iignis sibi valde consertis com- iliiusaculeum, eo quod os ex quo con-
ponilur, quse faciiius manu disiocantur, struitur nidus, est ex quodam animali
quam ferro scindautur. autem Adliuc quod vocatur aculeus. Et Iisec avis vivit
quando nidus iste est in fruticibus juxta ex venatione piscium maris, et aliquan-
mare, mare non intratin ipsum, quoniam do vadit ad iiuvios qui sunt juxta mare,
introitum facit ha'c avis valde strictum, et sua ova sunt quinque numero, etiuxu-
et de materia qua^ intumescit per aquam riat tolo tempore vitae suae, et incipit
sicut spongia, ettumore suo ciaudit viam coire in aetate quatuor mensium : et iioc
ne aqua ingredi possit qupe tamen lua-: est probabiiius, quam primum quod di-
teria ave veniente comprimilur et exsu- ctum est secunduin Aristoteiem, cujus li-
dat aquain, et praebet avi introitum. Et ber apud nos in multis est diminutus,
ex hoc deprehenditiir avis Inijus mira sa- Haii^ocom autem,quam nos upupam vo-
gacitas in faciendo nidum. Dubium ta- camus, ex industria naturali materiam
men est, ex qua materia haec avis fa- nido suo congruam coiligit stercus lio-
ciat nidi sui introitum. Quidam enim di- minis, quia virtutem quamdam liabet t}-
cunt, quod facit ipsum ex spinis anima- riacae contra venenum, et est medicina
 LIB. VIII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 445

sibi contra vonenum, sicut et leopardo nientem liguram, et hoc habet proprium,

et leoni. Htec etiam avis variat modum quod ut dicitur, quasi semper est pere-
vocis in duos modos, cestate, et hieme, grina semper enim fcrc manct extra re-
:

aliter vocans sicut plurimse avium agre-
stium. Avicenna tamen dicit dc hac avc,
quod colorcm mutat hieme et sestatc,
potius quam vocem.
Passerum etiam Lyhiee sunt multa ge-
nera, sed in hoc conveniunt, quod faciunt
omncs multa ova vahle. Et quoddam ge-
nus vocatur malctutyon, quod muUa po-
gionem sute habitationis et nativitatis.
Est autcm et alia avis qua? fraudius a
fraude nomen accepit, eo quod magna?
estfraudis, et agit vitamin astutiis, etha-
bet plures species, quarum una citharim
dicta, multte est fraudis, tamen est man-
sueti moris, et bonarum consuetudinum,
et esthabens muUos puUos et hanc ali- :

nit ova. Alia autem genera ovant decem qui putant esse meropem. Est enim avis
ova, aut undecim et ahquando viginti, puklira nmUse generationis, de
viridis
quoe omnia pullos emittunt et facit pas- : abscisoione arborum vivens, quam nml-
ser iste nidum suum in concavitatibus tum sequuntur necromantici et augures,
arborum sicut apud nos parix, et ciban- eo quod de muUis certilicat meUus aUis
tur isti passeres vermibus, et habent pro- avibus. Secunda autem species istius, est

prium, quod cum capiant vermcs in ar- avis quae vocatur applieus, et haec quaerit
boribus et gyrent Ubros ar])orum, tamen cibum nocte, et raro apparet de die :

non habent Hnguas acutas sicut picus, eo manct autem in lapidibus, et est astuti

quod benelicio rostri totum perficiunt, moris et frauduknti valde. Tertium au-
nec ita cavant arbores sicut picus. Avis tem genus est avis parva vahle vocata
autem dicta hahijnom, est valde mansue- rarieheus, quae fraudulenta valde est, et
ta in moribus, et habet pedes citrinos, et invida, et manet in arljoribus, et cibatur

facit multos puUos, et nutrit per magnam per aliam avcm quam venatur, quae dici-
industriam qua^rendi cibum. Avis autem tur eJiemijchijem, et est simplex avis et

dicta florietiis, est apta addiscendum : modesta musica, non satis cauta ad ca-
et lianc avem vocat Avicenna liandon, vendum sibi ab insidiis praedictae, quae
dicens quod est imitatrix gestuum huma- venatur eam : et haec avis fraudulenta
norum sicut simia, et habet in cantu de- videturapud nos, quam (jermanicc voca-
lectabiies modulationes, nec habet acu- mus harchengcl haec enim venatur par-
:

tam extremitatem in lingua, quod tamen vulam avem musicam quam nos vineo-
fere omnibus convcnit avibus, et hoc est ncm vocamus, quam quidam Germanici
sibi proprium. Est autem avis astuta sic- sichendulam vocant, ab imitatione soni
ut simia, et est maH coloris aliquantulum avis ipsius fictitium imponentes nomen.
ad nigredinem pallidam declinantis. Avis Adhuc autcm sunt quaedam aves voca-
autem lekc vocata, proptcr (kdjilitatem tae afflavados, quae vivunt mala vita in
suorum spirituum in «tate manet in um- fraudibus, et sunt mali coloris, et sunt
bra, ne calore solis exspirent ex ea spi- acutioris vocis quam avcs, qiiae dicuntur
ritus : et in hieme sedet in sole, ne ex- Graece anidion, et quam illae qua; dicun-
stinguantur frigore. Adhuc autem in aes- tur kallon, licct in multis ista tria genc-
tatemanet semper in locis qua3 ventis ra assimilentur : sunt mali ct diUicilis

opponuntur, eo quod est rara? substantioe, coitus, sed bome venationis : indiistria»

et cito siccaretur et perflarctur per veii- enim sunt valde ad venandum et fraudu-
tum. Est autem hsec avis parvae quanti- hmtae, et operationes ipsarum sunt de die.
tatis, et (h^bilis vocis, proptcr suorum Sed ea quae vocantur calloii sunt pulchri
spirituum tenuitatem. I'] contra a\is vo- coloris hoc cnim unum quod est altc-
:

cata edcpellus, pulcliram sonoram lial)et rnm diioriim gcncnim cmimcratoriim.

vocem, et pukdirum asp(^ctum, et conve- (>st valdc piilchrum, ct uliliir coitii sine
 440 J). ALH. MAG. ORD. mJED.

laborc : enim coit, cl faciiiter nidi-

saepe joris quantilatis quam cbyco, et est ni-
lical. Nidilicat autem supcr arhores iii lo- grorum pedum, et coior corporis ejus
cis nemorosis, ubi sunt lacus mulli et est ccfilestis, et rostrum ejus est longum
aquae. Est autem aliud quoddam genus gracile, ct crura sunt gracilia, et assimi-

ab inductis duobus, quod vocatur asta/los, lantur cruribus avis quse cJiyco vocatur.
de quo proverbium est vulgare in fal)u- Avis autem vocata halidon, habet cor-
lis, quod aliquando fuit servus piger di- pus viride, et non apparet in hieme, sed
ligcns quietem, qui nmtatus est a diis in apud ascensionem Arkatoron, quam pu-
avem : propter quod adbuc ipsa avis to esse ad ascensionem AldebaranetTau-
incrs est et otio rcsoluta. Hffic igitur tria ri, quando incalescunt dies, et est quan-

genera in communi vocantur artadatom, titatis turturis. Avis autem vocata mala-

et isti sunt mores borum generum quos thofchus, semper manet in eodem loco
diximus. hieme et sestate, et in illo loco venatur,
Avis autem fraudius, de qua diximus, et ibidem etiam capitur ab bominibus, et
boc habet proprium, quod libenter comc- habet valde magnum caput : et quantitas

dit oculos avium, et ideo pugnat acri pu- ejus est minor vulvakym, et orificium

gna cum ave quse arki vocatur. Sed mo- ejus est rotundum parvum et forte, et
res ejus in aliis ejusdem avis moribus as- color corporis ejus est cinereus, et babet
simikintur. Avis autem focolon vocata, pedes magnos et alas magnas, et in ma-
duorum est generum. Llnum est valde jori parte deprebenditur per bubonem,
nigrum, et alterum est valdc album, et et corium pellis ejus assimilatur corio
sunt unius quantitatis et similis vocis : et leopardi, et semper est in grege congre-
mansio earum est in regione quge Kay- gata.
mim vocatur : necumquam inventse sunt Invenitur etiam adbuc qusedam alia
in locis aliis. Est autem avis dicta lcneos, avis, quaj faleros vocatur, coloris cine-
quse similis est cuidam avi vocatae clujri- rei, babcns pedes asperos, altic valde vo-
cos nigra, sed est minoris quantitatis, et cis, sed exilis.
manet in montanis, ct rostrum ejus non Adbuc autem avis dicta folikyrion,
est rubeum sicut rostrum cbyricos, quod quse simibs est cuidam ketaros yocatse,
est monedula montana. Leneos autem est praeterquam in colore corporis, in lioc
etiam species monedubc qujepedes et ro- enim simibs est prsedictis avibus. In ma-
strum nigra babet. joriautem parte bsec avis deprebenditur
Adbuc autem avis dicta cbyali, babct in bieme.
tres modos specierum, quorum unus di- Sunt autem mul-
praeter inductas aves
citur /larchinus a resina quse harchinos tae manere consueve-
quse in civitatibus
vocatur, eo quod non comedit nisi resi- runt, nec mutant loca sua, neque abscon-
nam arborum abiegnarum. Alia autem duntur in fissuris, sed manent hieme et
multum plumosa, eo quod
species dicitur sestate : et dixit mihi (idelis et veridicus,
habet multani plumam, et est acutae vo- quodduocorvia tcmporibus quorum non
cis, et est in quantitate aequalis ei quse exstat memoria, boc est, pkis quam per
vocatur chyricos. Tertia autem species centum annos, in turri quadam manse-
dicitur dalyhadre, et estqusedam species runt apud civitatem (jalHse quae Corva-
minor aliquantulum quam
turturis, et est tum vocatur, et omni anno nutriunt, et
avis dicta plumosa ct bicc est maculata
: pulU eorum singulis annis auferuntur :

parvis macubs. et tamen non propter hoc locum mutave-

Adhuc autem aliud genus avis inveni- runt.
tur vocatum moramus, quod moratur in
lapidibus, et in majori parte invenitur
in locis quu3 dicuntur Netaom, et est ma-
 LIB. VIII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 447

riimdam, lioc est, liberoruiii hominum

juxta iEthiopes habitantium : hsec enim
gens in tcrris vagatur sedihus propter
intemperantiam regionis, et nulli servit.

Similiter autem avis quse dicitur har-

conjcom, est duorum modorum, quorum
unus manet in terra semper. Alius autem
etiam manet in terra, et juxta aquas,
CAPUT V. scd congregatur sicut grex, et non est
solus sicut modus de quo diximus. Sunt
ambo duo modi unius coloris, et par-
isti

vse quantitatis et hic secundus modus

:

non habet galeam in capite, et ambo sunt

esibiles. Modus autem prior galeam de

pennis liabet in capite parvam : ct hi a

De sagacilate multanim parvanim et nobis modi gcceid vocantur : et est avis

medicf qiia)ititalis avium, quse m uno quasi percutiens animaliajuxtahabitatio-

communico}ive)iiuid. nem suam transeuntia. Modus autem al-
terius avis quam askolakos Graeci vocant,
in hortis et pratis deprehenditur, ct est

quantitatis galli, et habet rostrum k)n-

gum, et color ejus est sicut color acagini,

et est declinans ad citreitatem cum quo-

dam et man-
rubore et croceitate variata,
quod diUgit ap-
sio cjus est in hortis, eo
Modi autem alii avium secundum mo- propinquare ad homines propter semina
res diversi sunt valde, et non possunt se- quse invenit in culturis herl)arum horto-
cundum certam rationem determinari :
rum. Avis etiam le^a/- vocata, diversi co-
fere enim tot habent differentias, quot loris est, et picturata videtur, et hal)et
habent species. Sed tamen de quibus fere quantitatem scari.
Antiqui locuti sunt, haic sunt, quod avis Avis autem .'Egyptiaca, qute ab incolis
quse Griece vocatur /b/o;-eo/?, sit Irium yEgypti secundum Aristotelem ^c/<e/'«,?,
modorum, quorum unus vocatur tori- secundum Aviccnnam autem cuseum vo-
kiens, cujus quantitas corvi liacca, hoc catur, et hahet duos modos, et unus illo-
est, sicut corvus minor, et est rubei ro- rum est albus, et alius est niger. Modus
stri, et haec est per omnia sicut genus autem albus est in parte terra- .Egypti,
monedulse montancT. Haj sunt generis quffi secundum Aristotelem Folociom,
corvini fere quantitatem cornicularum secundum Avicennam autem vocatur
aiquantes. Alius autem modus folorcon Alkagne, et etiam est in onmi alia parte
est albus et parvus, et vocatur Grcece terrte .Egypti. Modus autem nigri est in
chomohons, quasi villanus : et hic modus prwdicta parte ^Egypti, et nusquam
est nobis ignotus, et non reducitur ad alibi.
prtecedentem modum, nisiper vocis mu- Adhuc autem avis qu;edam est, quic
tationem. Tertium autem genus est qui- secopes vocatur, et invenitur in omni
dem, ut dicitur, simile in colore primo, tempore malam habens carnem etduram,
et non dilfcrt ab ipso,. nisi per hoc quod ot juxta huncmoduui invenitur alius
corium habet inter digitos pedum sicut niodus, qui apparet inautumno tantuni,
avis aquatica, et invenitur in partibus ct tunc etiam non apparet nisi uno vel
..Ethiopiee, et inpartibus Francorum quo- duobus diebus et hic modus est valde
:
448 D. ALB. MAG. ORD. PRJEl).

dulcis carnis, et cst velocioris iiiolus asscrunt. Avis autem cujus cst nidus,
quatn illc qui scmper manct. Diirert cubat onmia ova sua et ovum guguli,
etiam in hoc, quod islc modus vocem donec frangitur tcsta ovi guguli. Dici-
habet sonoram, scd })rimus modus qui tur cnim, quod ovum guguli citius, ct
scmpcr manet, cst taciturnus. Ili autem tunc avicula plus non cubat alia ova,
duo modi ex generationc sua distingui scdcibat pullum guguli, et ille paulatim
non possunt : sed in autumno quando crcscendo cubat alia ova, et extrahit
flare incipiunt vcnti autunmalcs, tunc pullos aviculae quce cibat cum. Ovum
pcr motum et vocem, ut dictum est, dis- enim guguli sempcr cst in medio
fcre
tinguuntur. ovorum illorum. Alii autem tradunt,
Adliuc de gugulo licet superius feci- quod siuml excunt ova et tunc matcr :

mus mentionem, tamen etiam hic pro- pullorum illorum interficit pullos suos,
pter opiniones diversa narrantium con- proprios, ct dat eos in cibum gugulo :

veniens est tangerc de moribus cjus. pulli enim guguli sunt pulchriorcs ct

Quod vero communiter diciturdc gugulo majores quam sui : et idco odit proprios

est, quod ovat in nidis alienis et dicitur : et interficit eos. Et multi rusticorum ct

quod etiam alia avis rapax quaedam, quee aucupum tcstantur hoc se vidisse. Hoc
fere est sicut ca quam asturem vt)cavi- autcm apud nos non dicitur de gugulo,
mus, facit idem : sed communiter dicitur, scd dc cornicula, in cujus nido ovat ca
quod illa ovat in nido corniculae, et hanc avis quae similis est asturi.
quidam vocant astureni in terra nostra, Sunt autem multae opinionum divcrsi-
cum tamcn non sit astur secundum ve- tates de modo corruptionis pullorum avis
ritatem. Gugulus autem priccipue ovat illius quaj nutrit gugulum : quia cum gu-
in nidis aviculse grasemusche dictte, aut gulo non inveniuntur alii proprii pulli
alterius parvae illi similis. Dico autem avis innido. Quidam enim omnibus sen-
gugulum hic eum quem m,inorem gugu- tentiis hic et superius inductis relictis

lum supcrius vocavimus. Aviculse au-
tem in quarum nidis frequentius ovat,
trium invcniuntur modorum apud Grae-
cos, quae dicuntur canos, et ocolandes,
et Apud nos autcm plerumque
forodo.
inveniuntur guguli in nidis duorum mo-
dorum avicularum, quarum una est gra-
semusche quam diximus et altera ci-
trina queedam avis, quam gursam qui-
dam, alii autem ameringam
Invenitur etiam aliquando in nido avi-
dicunt, quod antiquus gugulus qui ovat
in nido avis, venit, et frangit ova alia,
et sorbet ea : et hoc est probabilius, sic-
ut superius dictum cst, ubi de gugulo
loquebamur. Alii autem dicunt, quod
cum cxcunt pulli, vcnit antiquus gugu-
lus, et comcdit eos omnes praeter suum.
: Aliiautem probabilius loquentes dicunt,
quod pullus guguli, eo quod fortior et
vocant. major est aliis, prieripit eis cibum qucm
mater cubans et ideo proprii cjus-
afTert :

culae quae juxta ripas aquarum, quae est dem fame moriuntur. Alii
aviculae pulli
longam habet caudam et valde mobilem: autem dixerunt, quod juvenis gugulus
propter quod etiam degested a Germanis motibus suis ct mole gravitatis interficit
vocatur. Et aliquando invenitur in nidis eos,eo quod fortior ct major est quam ip-
avium nidificanlium in terra, ct aliquan- si, priccipue in prima tcncritudinc, quan-

do in nidis earuni quae nidificant in arl)o- do excunt ab ovis. Dicitur autem quod
ribus. Aliquando etiam invenitur in nido causa hujus, quod gugulus ovat in nido
avis quae dicitur allirides GraiGe, et ovat alterius avis est sapientia guguli. Cum
ovum in nidis dictarum avium, sed non enim cognoscat se esse debilcm ad cu-
cubat ipsum, sed recedit dimittens ovum bandum, et quaerenda pascua, et impo-
suum in nido intcr alia ova illius avis, tontcm ad defendcndos ct custodiendos
in cujus nido ponit ovum, ut quidam pullos, ponit ova inter pullos alienos, ut
 LIB. VIII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 449

evadant et nutriantur ; est enim gugulus

valdo tiniorosa et patens persecutioni
aliarum avium, quse deplumant alas et
corpus ejus : et quia est sine defensione,
fere fugit omnes aves alias.
Est auteni qujedam aliaavis, qua? acto-
ros (jiraece, Latine autem cyprelus voca-
tur, et est species qusedam liirundinis.
Ouidam autem Latinorum vocant hanc CAPUT VI.
avem oppodem binomia enim est apud
:

Latinos, nec est facile distinguere inter

hanc avom et hirundinem. Ilcec autem
avis in tempore veris facit nidum lon-
gum et gracilem, et parvissimee latitu-
dinis, et collocat nidum in parietibus sub

prominentibusLapidibus, ut ibi tuteteum J^c sagacitate corvi ct vulturum, per

ab hominibus et a cteteris animalibus quas prsesagantur pericula et excidia
insidiantibus. civitatum.
Avis autcm quaidam Gra>ce vocata
agoides, major est quam ea quam Crffici

autem moulam vocant, licct

soros, Latini
sit parumper major minor autem est ali- :

quantulum quam gugulus, et simiiis est

ei, et quamdam speciem habet ha»c avis,
quam pastores corruptricem vocant, eo
quod sugitmamilkis caprarum etcorrum- De avibus autem notis sunt corvi ni-
pit propter quod etiam Graece nomen
:
gn, et illi sunt in locis angustis nidih-
accipit agoides, hoc est, sugens ubera cantesinturribus velparietibus montium,
caprarum. Latine autem vocatur capri- in quibus paucum inveniunt cibum, et

mulgus. Corruptricem autem hanc avem ideo circa eumdem locum raro inveniun-
pastores vocant quia dicitur, quod:
tur nidificare, nisi duo tanlum. In (ier-

quando sugit ubera caprarum, annihila- mania tamen in civitate qua" vocatur
tur lac in uberibus earum, et caprse ex- Vindelica Augusta, plurimi sunt corvi,
caecantur:et primo quidem, sicut mihi eo quod ibi mulli sunt cibi eorum pro-
dixit quidam expertorum, caprae emit- pter multitudinem ccrdonum, qui ibi
tunt sanguinem, et postea saniem cum parant coria animalium. Cibant auteni
lacte, et totum perit hic, et
postea in coi'vi pullos suos : sed dicunt vulgari
destruuntur caprae. Aves autem dictae non proverbio, quod in Martio numquam
bene vident in die, sed in nocte visum sunt visi pulU corvorum, et in Aprili

habent acutum. numquam visa sunt ova eorum. Et (|ui-

dam ultima die Martii temporibus nostris
ascenderunt ad nidum, et invenerunt
ova : et sequenli mane prima dic
in
Aprilis redeuntes ad nidum, nuUum inve-
nerunt ovum, sed pullos omncs invene-
runt exivisse (k' ovis. Cuni aulem ado-
lescunt puUi, ejiciuntur a parentibus, ut
provideant sibi de alio loco, co quod in
eodem loco nidilicare cuni parenlibus
20
•ioO I). ALI5. MA(i. Oi{l). IMLED.

vi\ |)Ossunl, proptei- til)i (lclV'cluin, cl cl hoc gcnus proprie insidiatur lcporibus
voracilatcni avis. PuUilical autcni ul iu cl intcrlicit cos lioc cnim solum gcnus
:

pluribus quatuor vcl quinquc pullos. viilliirum l)(»no cl non corrupto nutri-
Erat autcm antiquitus qnoddam tcm])us mcnlo nutrit pullos suos, et cxtraliit et

apud Indiam, in quo omncs corvi moric- docct vcnari co quod hoc solum genus
:

bantur in loco qui Indice quondam Far- vullurum velox et aptum est venationi
celos diccbatur : et post hoc tempus ad vivorum animalium, et non curat cada-
eumdcm locum vencrunt subito ct quasi vera mortuorum.
simul multi corvi nigri : venerunt aulcm Invcnitur autem eliam aliud genus
et ad loca qujB vocantur Chcroa aUiima vulturum, et lioc cst alarum malarum,
et Colochoniceon, et vidcbantur quasi sc el habct capul album, ct quantitas ejus

ad invicem intcUigerc nutibus ct signis (!st minus qiiasi mcdietate aliorum vul-

quibusdam et hoc fuit signum dcstru-

: turum, et habet alas parvas valdc : ct

ctionis loci illius, sicut augures divina- medictas corporis suis quse est inter cau-

bant. dam et colluni, est longa, et assimilatur

Similitcr autcm et vulturcs sunt aves cake, et dicitur Grajce onkalergos, Lati-
frequenter tristitiam secundum augurum ne autcm partipitirus. Vocant autem
conjecturas prwsagicntes : etsunt vultu- quidam vulturcm avem quam Greeci
rum multa gcnera, eo quod omnia genc- octagos dicunt, Latine autem pergalios
ra fere rapacium avium et praecipue aqui- vocatur, quae manet in nemoribus sed :

larum et milvorum Antiqui vultures est avis rapax cadaverum mortuorum, ct

appellabant. Unum autem est gcnus vul- vilis, ita quod fcrc nuUum habet juva-

turis, quod Antiqui hargum vocabant mentum dcfcnsionis propter quod ct :

et habitatio sua ut in pluribus vel secuu- corvi nigri et corniculse deplumant ipsum
dum plurimum est in locis nemorosis : et ejiciunt et expcllunt de cadavcribus.
et aliquando appropinquat civitatibus. Et hoc etiam faciunt ei alise aves : est

Vocant autcm quidam hoc genus vultu- enim gravis volatus, et piger, et vilium

ris abachionem, ct volat aliquando circa morum, et quasi semper vociferat, ct fa-

montana, ct residet in montibus nemoro- mem patitur propter pigritiam venandi.

sis, et habet altum volatum, et est in Heec autem avis a nobis potius species
locis illis, eo quod sunt ibi multai mate- milvi quam vulturis csse dicitur. Scd,
riae ciborum suorum : quia confidit de ut diximus, omnia hujusmodi gencra
viribus suis, quod capere et tenere possit Antiqui vultures appellabant.
animalia silvestria. Est autcm adhuc aliud genus vulturis,
Invenitur autem aliud genus vulturis, quod albaton antiqui Grtecorum voca-
quod planagium Antiqui vocant, quod verunt, et est grossi colli, habens alas
minus est quam primum et quantitate et A^alde retortas ad dorsum suum, et ma-
fortitudinc, et manet secundurh pluri- gni est pcctoris^ ct ut frequentius manet
mum in montanis et in desertis locis, et in ripis maris, et cum rapit aliquid, fert

hoc quibusdam
a \ocai\uv pijro/onus. IIo- sccum ad pelagus, ct ibi comedit ipsum
merus autem in libro quem de Aiiitna- volando. Fugit autem ad pclagus propter
libus scripsit, dixit in deserto Carcho- aves qua' sunt in littore, quarum timet
mos esse aliud genus vulturis nigri colo- insidias.

ris et minoris quantitatis, quam alia Aliud etiamvulturum invenitur genus,

gencra sint vulturis : sed validum cst et quod Griece gression vocatur, et hoc
majoris vigoris quam sint cffitera genera: apud nos verus vultur proprio nomine
et manetmpntanis deserti, et vocatur
in vocatur hoc enim genus solum vere
:

ab ipso melanokos, quod Plinius mcla- vultur est ct vocatur. Alia vero genera,
vocum vocat, quod interpretatur )iiger sicut alielus, et ossifragus, alia quse di-
 LIB. VIII DE ANIMALIBUS, TRACIT. II 451

cta sunt spuria suntex commixtione vul- pinquis nido, sed in locis remotis valde :

turum et diversi generis accipitrum pro- et cum venando aliquid ceperit, non su-
creata, sive per compositionem natura^, bito rapiendo fert illud ad nidum, sed
sicut diximus gugulum componi ex acci- primo ducit parum et residet, et sic ten-
pitre et columba sive etiam ex permix-
: tat pondus ejus, et deinde fert ad nidum

tione coitus, eo quod semina avium si poterit et quando deprehenderit ani-

:

harum fere similia sunt in complexione mal quod Griece vocatur detlieocodos,
et unum eorum non corrumpit aliud, sed quod animal gravius est quam lepus, et
foecundat, sicut semen equi se habet est minoris quantitatis quam capriolus,
ad semen autem vultur verus
asini. Iste praedam illam de loco ad locum, eo
fert

est magnus valde, omnibus major aliis quod aliquo modo est supra vires ejus et :

vulturibus fere in sexquialtera propor- cum deloco portat adlocum, interpositis

tione,ethabetfortem vocem, etejus color- quietibus potest ferre pondus ejus. Consu-
citrinus rubescens aliquantulum, etnon evit enim sedere in locis pra^ruptis altissi-

videtur nisi raro, sicut et avis vocata mis in montibus, eo quod in ascendendo
cekeos. retardatur in volando et a loco alto facihus
,

Venatur autem vultur frequentius a accipit volatum videt etiam ex iUis lo-
:

meridie usquead noctem. A tempore au- cis escam de longinquo, eo quod acutum
tem ortus solis usque ad illudtempus habet visum et de longinquo videntem.
quiescit et digerit cibos : et quando se- Vultur autem et omnes aUse aves curvo-
nescit, elongatur uncus roslri ejus supe- rum sive uncosorum unguium, habent in
rioris, et arcuatur, et impedit eum cibum communi quod non diu sedent super sa-
accipere, et pigritatur volatus ejus, et xa et lapides, nisi aliquo medio interje-
tandem moritur fame. Tradunt autem fa- cto eo quod durities hipidum nocet un-
:

bulae hoc raptori accidere vulturi, eo guibus eorum. Vultur etiam ultimo di*

quod aliquando latro fuit spolians pere- ctum, et quaedam aquilarum genera ca-
grinos : et ideo a diis omnipotentibus in piunt lepores, et cuniculos, et capriolos,
vulturem rapina viventem est mutatus, et etiam hinnulos cervorum et capra-
cui inflictum est ex justitia deorum, quod rum, et etiam alia animaliaquee retinere

tandem moriatur egestate, quse de alieno possunt, et sunt longa? vitse : et hoc
semper vivere quaerit. Vultur autem illud cognoscitur ex nido qui semper idem
quod superfluit de cibo, ponit in nido, ut manet.
ex hoc thesauro pullos cibet, eo quod
cibum suflicientem non de facili potest In partibus autem septentrionalibus,
invenire. Ea autem quse volunt accipere qutemultum acceduntadpoluui arcticum,
puUos ejus, percutit alis, et vulnerat un- qusedam avis invenitur, quse nou est in
guibus quantum prsevalet nec nidificat : quantitate minor quam aquihi, et est
in vallibus, aut planis, sed in locis altis- quoddam genusaquila?, quse ovatduo ad
simis, et multoties super altas arbores, plus, et nonfovet ea, sed ponit ea aut in
et nutrit pullos quousque possint volare, corio h^poris aut vulpis ex parte pilorum
et deinde ejicit eos a nido, nec permiltit quousque calore peUis et soUs exeunt
ut habitent in certa regione propter cibi puUi post fracturam ovorum, et animal
sui paucitatem unum enim par vultu-
: hujusmodi peUis capit, et comedit car-
rum cibum occupat magnum
in quajrendo nem, et ducit pcUem in summitatem aUae
hjcum, et ideo alios vultures non permit- cujusdam arboris^ et ovat in eam et cum :

tit appropinquare sibi tempore pullilica- exierunt puUi, revertitur ad eos, et nu-
tionis. trit eos in summitate arboris, et pugnat
Est autem huic avi et fere omnibus percuticndo aUs, et hicerando unguibus,
aquilis commune, non venariin locis pro- contra cos qui ascendentes volunt acci-
A^2 I). ALH. MAG. ORD. PRyED.

pcro |Mill(ts. sicul raciuul vulluros, el Avis aulom Groece vocata ulinkos, La-
aquila' alia'. tine voro aliclus, ost acuti visus valde, ot
Avis autoni (]ua3 /irlii vocalur, el ea cogit siios piillos aspicero solom antequam
quse vocatur glauccs, suul geuera hubo- liaheaiit ahis complotas : cogit autem eos
num : quaMlam genera suul no-
et alioe percutiendo oos alis, et converteudo ad
ctuarum non bene videntiadedio, sod vo- solem : ot si oculiisaliciijus eorum hicry-
nantur in nocte, et congregant cibuni ncc : motiir, illuni intorhcit, etcibat alios. Ma-
venantur per totam noctem, sed in duo- not autom hoc gcnus aquilee prope mare,
bus crepuscnlis noctis, eo qiiod tunc ani- et vonatiir aves propo mare existentes, et
maliaparva phis inovenlur capiiint au- : rapit mergos ot anates, quando ascendunt
tem mures, et lacertulos, et ceacoydolos, de sul) aqua. Timot autem hsec avis mul-
qiiod est quoddain geniis miiris qiiem tum vuUurem magnum et aquihini, etfu-
nos cichel vocamus, ot qusedam etiam git, ot niergit se suh aqua, ut sic praeser-
alia venantur animalia. vetur a vulture aUo locoet aquiha, in
Avis autem quam cuni Graeci quidam emergens de aqiia et rocedens. fted vul-
vocant, inverilate est illa quam alii ci- tur et aquila magna, quia etiam sunt acu-
fred vocaverunt, et Latine vocatur ossi- ti visus, sompcr volant supei' aquam con-

fragus. Est autem avis de genere aqui- tomplantes oam de suh aqua natantem,
larum parvaram, comedens carnem, ot et aliquando ita diu vokvnt super eam,
comesta ducit ossa in altitudinem, ut ca- donoc suffocatur in aqua. Si autem emer-
dentia super saxa frangantur : et tunc sorit, rapiontoam et dovorabunt. Avis au-

descendens comedit moduUam, ctpro- tcm quce fokocos vocatur, et est de aqui-
pter hoc vocatur ossifragus. Est au- larum gonore, capit animal quod afforom
tom avis quaj bonae est pulUricationis et vocatur, et detruncat ipsum : caro onim
boni moris ad pullos suos, eo quod bono hujus animalis tota hona est prseter jun-
airectu movetur ad
eos, et misorotur eo- phlegmajacet
cturas, in quihus foetidum
rum, etmultas solUcitudines habet de ip- putrofactum propter quod otiam pigri
:

sis, et cibat pullos suos dihgcnter, et ex est motus, et muUum dormit et est :

misericordia etiam colligit puUos aquihi- quoddam gonus muris, sed magnum ost
rum aliarum ct vulturum al)jectos vel corporo et pingue muUum.
derelictos, et cihat eos : vultur enini oji- Accipitrum vcro muUa sunt genera :

cit pullos suos anto tempus qiio possunt fortissimum tanien genus quod estin eis,
volare, oo quod non potost oos ])ene pa- est avis quoe Grcece trarsJiohim, Latine
scere propter gravitatem volatus sui, aut autom vocatur aslur et capit grues et ar-
quia, ut dicunt cjuidam, invidet eis : vul- deas quando est aquilonaro bene nutri-
tur enim avis est naturaliter invida, et tum. Secundum autem genus ost id quod
est avis fortissimae famis : et quando \^e- quod rarum est apud
Grseci celon vocant,
natur, saepe tarde invenit cibum, cum ta- nos, tamon aUquando videtur. Tertium
men multo cibo indigeat, et idoo invidet automgoniis vocatur /.v/r/co5 Graece, et a
puUis, quando impinguantur do vonatio- quibusdam astanon ot ah aliis falceocos.
ne sua. Gum igitur pulli facilis sint im- A nohis autem vocatur nisus, aut spervc-
pinguationis proptor humorom juventu- rius, et est debilissimum in gonore acci-
tis qui dominatur in ois, ex invidia ahji- pitrum, et ost aUquantulum hiti corporis.
cit eos ante tempus debitum. Pugnant Esttamengenus falconum lati corporis
autem vultures sicut et alia animaliapro- in dorso ethoc vocant quidam occata
:

ptermansionem, et cibum, et puUos. In Grsece : et aUa sunt duo genora istiiis

ocuhs autem ossifragi est alhedo multa avis, quorum unum dicitur linotrobelgo.
perinixla pupillge, et ideo ost debilium Aliud autem ost innominatum. Apud nos
oculorum avis ista. autom primum horum generum vocatur
 LIB. VIII DE ANIMxXLlBUS, TRAGT. II 433

gyrofalco, ot secundum vocatur /"«/co la- rum. Hujus aulem simile ergo ipse cum
pidum, eo quod in prteruptis lapiduni essem juvenis, de falconibus sum exper-
puUificat : et tertium vocatur pes blavus tus : quandocumque enim mecumad cam-
sive hyaciyithinus, et est pejus inter tria. pum duxi canes, qui vocatur canes aviuni,
Sunt tamcn et alia parvorum falconum eo quod sciunt aves invenire , falcones
genera, quce sunt velocissimi volatus, et in aero volantos super me sequobantur
parvis avibus insidiantes. ad campum, et percusserunt aves quas
Genus autem accipitrum pulchra^ vitse canes fugaverunt : et illae timentes, re-
et in hoc commune habet,
venando, et diverunt ad terram, et permiserunt se
quodsemper volantomnes accipitresjux- manibus accipi, et in fine venationis cui-
ta terram. Dicitur autem, quod modi ac- libet falconi dedimus unam et tunc re- :

cipitrum insidiantium columbis sunttres, cesserunt a nobis. Hoc autem non tan-
et fere nulla diversitas invenitur in quan- tum accidit avibus rapacibus, sed etiam
titate et figura et colore ipsorum, sed in aliis animalibus de praeda vivontibus.
opere solo. Quidam enim modus percutit Dicitur enim quod juxta paludes Meoti-
columbam quando est super terram so- das juxta sequinoctialem, qu* mare par-
lum et secundum hunc modum capiunt
: vum a quibusdam vocantur, ad piscato-
eas et cum volant, non appropinquant
: res veniunt quidam lupi aquatici, et pel-
eis. Quidem autem modi accipitrum non lunt pisces in retia de profundo aqua-
deprehendimteas, nisi quando suntsuper runi : et cum finita est piscatio, datur lu-
arbores : et cum sunt in terra vel aere, pis de piscibus, ut alia vice iterum re-
non appropinquant ad eas. Quidam au- vertantur : et si non dederint eis pisca-
tem modi non capiunt eas, nisi cum vo- tores de piscibus, observant retia quando
hint in aere : ethoc faciunt accipitres no- siccantur, et lacerant ea, absentibus pi-
tiapud nos, et in alio loco non appropin- scatoribus.
quant ad eas. Referunt autcm quidam, Narraverunt autem nobis fideles aucu-
quod columbae cognoscunt unumquod- pes in superiori parte Germaniae qute
qu6 genus accipitris et ideo videntes ac- :
Suevia superior nuncupatur, quod cum
cipitrem capientem in aere, fugiunt et longe ingrederentur in profundum silvae
stant in terra vel in arbore. Si autem ad capiendas accipitros qui «.y/?/rc5 vocan-
aderit accipiter capiens in terra, fugiunt tur, invenerunt asturem magnum valde
volando in aerem aut in arborem. Simi- antiquum, et quasi album factum ex mul-
liter autem quando adest accipiter capiens ta antiquitate,stantem in quodam ramo
in arbore, fugiendo praeservant se in ter- arboris in condenso silva? et cum pau- :

ra vel in aerc. latim accederent, non fugit, et tanden\

Fertur autem, quod in Thracia in loco ca^cum eum esse prae antiquitate depre-
qui antiquitus dicebatur liadiculi, ma- henderunt, et haec vidontes absconderunt
nent accipitres in quodam loco nemoro- se, ut vidoront qualitor viveret : et post
so, quo sunt multcB aquse. Goluml)a-
in modicum venorunt duo astures juniorcs,
rum quoque est hal)itatio ibidem prop- :
et paraverunt eam pra'dam quam as[)or-
ter quod venatores coluinbarLim frc(|iien- taverant, et frogerunt ei carnos minula-
ter exeunt ligna sonora portanles in ma- ministraverunt ei hancenim pio-
tirn, et :

nibus, quibus arbores percutiendo fugant tatem natura multis videtur dodisso ani-
columbas, quas cum inscquuntur accipi- malibus, quod sicut cum virtus debilis ost

tres, cadnntad tcrram timore accipilruui, in juvonibus.providentiam juvenum agunt

eta venatoribuspercutiunlur coUigun- et parontos : ila parentibus delicientibus,
tur. Dant autem de pra'da columbariim et crosconte ot corroborala virtute in ju-
accipitribus quia aliter de cadero nou
: ventute juvonum, ab ipsis filiis providea-
exirent cum eis ad venationem columba- tur parontibus dolicientibus : ot hanc
454 D. ALB. MAG. ORl). VRMT).

causam Pythagoras esse dixit dilectionis vorunt multi lido digni, quod aliquando
natorum. Sic or^o se liabot ratio de so- multi corvi apparuorunt in castro supe-
lortia ot prudcntia avium. rioris Suovi;e, quod vocatur nifum ca-
Corvus autem et vulturum seu aquila- strum, quod multitudo corvorum vi-
ita
rum ct caiterarum avium rapaciuni j.;(3ne- debatur ot muros opcriro et tecta domo-
ra, sunt praecipuc^ signa qua'dam auj^uri- !'um :ot subito mortuus fuit comes qui
bus oslendentia, ex quibus eventus futu- erat dominus ejusdem castri ot statim :

ros pra>dicunt proplor quod dicunt pro-

:
illo mortuo, recesserunt corvi ita quod :

quod « congregatio multa

verbialiter, in dicebatur, quod corvi deduxerunt ani-
aliquo loco vulturum et aquilarum et mam ejus.
stantium quasi aliquid exspcctent, exci- Sed de sapientia conjectoris augurum
dium futurum et stragem hominum si- alterius est scientise disputare. Sufficiant
gnificat. » igitur hic dicta de providentiis avium :

Similiter autemmulta congregatio cor- per haec enim alia similia possunt conje-
vini goneris in k^co uno, mortes signifi- cturari.
cat et depopulationes futuras. Et narra-
 LTB. VIII DE ANIMALIBUS, TRAGT. III 4-00

TRACTATUS III

De astutia et soley^tia marinorum, et continetur totus

tractatus in uno capitulo.

In animalibus vero marinis inveniun- vocant : vita siquidcm hujus est, quod
tur etiam qua^dam facta per artem et sa- super se transeuntes pisces capit ore
gacitatem, et quaedam principia morum, suo : et hoc apparet, quoniam quando
quce obscrvant multa marinorum secun- de luto in quo absconditur, extrahitur,
dum species suas. Communiter enim di- frequenter in orificio suo pisces inve-
ctum fere ab omnibus gentibus est et di- niuntur. E contra autem quando rana et
vulgatum de rana marina, quam alytos pastinata sic vcnari non possunt, debili-
(jraece vocant, et de ea etiam quam no- tantur et destruuntur in corpore.
minant arahracos, quod videlicet istae ra- Est autem aliquando operatio quidem
nae additamenta habent super oculos in piscis ex naturae necessitato : sedhac ipsa
modum pilorum qui sunt in palpebris, artiliciose utitur operatione, sicut osten-
et sunt haec acuta et longa : et immcrgit ditur in pisce, quem Graeci barkis, nos
se rana tota in caenum, ita quod super autem stupefactorem vocamus, eo quod
caenum non eminent nisi additamenta stupefaciat manus se tangentium : hic
praedicta, et pisciculos parvos qui Irans- cniui piscis stupofaciondo per se trans-
eunt super cam, compungit illis addita- euntia capit aniuialia, et tunc comodit
mentis, et cum eisdem porrigit ori suo ea ca : onim virtutis cst in stupcfa-
tanta^
quae ceperit. Signum autcm hujus est, ciondo, quod dixit mihi homo voridicus,
quod in suis additamentis saepe inveniun- quod causa experiendi tetigit eum extre-
tur pisciculi qui fastoron Graece dicun- mitate digiti sui, ct statim in tantum ob-
tur, quos quidam Latinorum mugilas di- stupuit sibi bracliium ct manus usque ad
cunt vocari. Piscis autem qui vocatur humerum, quod infra mensem vix mul-
Graece roganatum, etiam invenando abs- lis calidis loturis et fomentis unguento-
condit so : scd alium modiim ol)scrvat iiim ot fricationibus sensum ot motum
in se abscondcndo ct insidiando. Himc bracliii ])otuit recuporaro.
autem piscem Latini paslbiatam marls l)o nuuioio ergo eorum quae sic hitan-
45G D. ALB. MA(;. ORD. PR/ED.

do vcnanttir, cst onos, qui esl asinus nia- piscis transghiltit maculas retis, et ab-

rinus, et rana, et id quod Gracce vocatur scin(ht cas, et evadit per hu^amcn quod
hjsfaoni et stupefactor : kystaoni autcni fcccrit : ct cum cxierit de reti, ejicit in-

est piscis qui appropinquantia sibi totius tcriora viscera, ut evomat rete, eo quod
niordct tactu corporis, et sugendo tenet stomachus suus evertitur ante os suum :

ea. Habent auteni spccialitcr rance niari- et cum sic evomuerit fila retis, tunc rc-

nae in orillciis suis quoddaui membruui trahit et reordinat intra suum ventrem
osseum, quod est figurse virgse vel gladii, viscera. Simili utitur artilicio animal
et cum illo scindunt ea quae ccperint. quod dicitur alokylos Grsece, quod Lati-
Aliquando enim hoc visum cst a pisca- ne hamiis sonat, eo quod fila gluttit ha-
toribus, qui clamore quodam evocant morum : et ipsos hamos quando sense-
ipsas ranas de mari. Vadunt etiam ali- rit gluttisse, inquirit artem evadendi per
quando ad viscosam viriditatem, quse eversionem stomachi, sicut diximus de
cxpanditur in aquae superficie, et ibi pa- scolopendria : hic enim piscis aliquando
scuntur piscibus parvis qui sunt in illa magnam partem hamorum et filorum re-
viriditate : et tunc iterum apparet mem- tis aliquando gluttit, et gluttita masticat,

brum sui oris cum quo scindit id quod et abscindit ca dentibus : et cum sic sibi

capit. viam evasionis praeparaverit, tunc evo-

Adhuc industriam habet fugiendi ea mit ea, sicut praedictum est. Hujus au-
quae se venantur multa animalia marino- teni signum est, quod hi pisces ssepius

rum : non enim fugerent, nisi nocentia in profundo vadunt, non capiuntur
et

sibi deprehenderent aliqua solertia natu- nisi per hamos, et saepius deprehendun-

rali : cujus signum est, quod in loco in tur, ita quod in eis multi hami reperiun-
quo invenitur piscis dictus affimes, vix tur, et aliquando multa fila retium.
umquam invenitur aliud animal, eo quod Aiium autem modum astutiae depre-
omnia fugiuntipsum, praeter id quod vo- hendimus inesse animali marino, quod
cavimus superius coki, hoc enim sequi- auriam vocat Aristoteles Aviccnna au- :

tur ipsum. Hic autem piscis vocatur tem dicit hcraneam hoc enim animal :

etiam alio nomine ab aliquibus piscis dicunt congrcgari simul in exercitum,

chcki?ii. Videtur autem ex eadem causa quando vident lupum marinum vel aliud
hoc accidere, ex qua accidit pisci alii animal nocivum sibi et tunc majora :

quem vocant koholies. In quocumque liujus specici ponunt se anterius in acie,

enim loco ille apparet, non invenitur pi- et minora sunt in medio, et simul stant

scis qui vocatur hos^ neque piscis voca- et si lupus marinus ahcui appropinqua-

tus fardagros heec enim anibo genera

:
verit, omnia in circuitu cadunt super

piscium comeduntur ab eo qui vocatur eum, et mordendo eum dentibus liberant

likos, quem nos liipum vocamus mari- illud quod invaserit habet enim hoc :

num. genus piscis dentes magnos et fortes et

Simik^ autem ingenium fugiendi acci- acutos, et confidit in eis tamquam in

pitur in serpente marino. Serpens autem suis armis aut propter quod
gladiis :

marinus colore et figura simiiis est dra- etiam multoties visum quod aliquan- est,

coni : tamen serpens marinus fortior do incidit in os alicujus animalis venan-

est, et habet aliquantulum acutius orifi- tis ipsuni et tamen mordendo et vulne-
:

cium et quando limet, profundatur in-

: rando os illius, exivit et evasit.

tra arenam et absconditur intra ipsam. Hujusmodi autem ingenia etiam aqua-
Est autem aliud genus solertiae in eva- tica habsnt circa gencrationem quo- :

dendo periculum in eo pisce qui voca- niam piscis fluvialis quem glamos qui-
tur scolopendria, propter similitudinem dem Graeci, nos autem silicuni vocamus,
quam habet ad herbam illam : hic enim dividitur quidem in marem et fcemi-
 LIB. VJII DE ANIMALIBUS, TRACT. III 457

nam : sed fcpmina hiijus speciei est stul- quidam alio uomine folim vocant hac :

ta et vaga, non habens sollicitudinem enim omnia licet carnis ipsam substan-
proprionmi natorum ':
postquam enim tiam non comedant, tamen ex ipsa su-
fcemina ovaverit, dimittit ova vaga- et gunt humiditatem, quae est quasi saliva
tur : mas auteni custodit locum in quo viscosa, et ex ipsa vivunt sicut ex cibo,
sunt ova per dies quadraginta, aut forte et sicut apud nos vivit sturio et murena
quinquaginta. In hoc enim tempore et huso et multi alii pisces, qui ora potius
exeunt pulli, et crescunt ad tantum, ad sugendum habent apta, quam ad ma-
quod possunt effugere alios pisces sibi in- sticandum.
sidiantes. Hujus autem signum est, quod Adhuc autem solertia quorumdam de-
frequentissime tempore pulUricationis lio- prehenditur circa cibum, eo quod multo
rum piscium piscatores notant locum, et moventur ad ipsum quserendum, et ut
capiunt multos mares illius generis circa consumant superfluam in eis generatam
locum illum enim ibi ad custo-
: stant humiditatem, aut ne talis in eis ge-
diam, ne alii pisces comedant ova aut neretur humiditas impediant. Sic enim
puUos eorum. In tempore autem quo animal vocatum kikim, quod est de nu-
custodiendo prohibet alios pisces accede- mero animalium carentium pedibus, et
re cum ore texit opus quod-
ad ova sua, testei corii existentium, movetur motu

dam quo involvit ova, et texendo et

in multo, quod volare videtur per mare.
ila

operando aliquando sonat branchiis :

E quae murex vo-
contra vero barcora,
propter quod etiam quidam errantes opi- catur apud nos, de genere ostreorum
nati sunt hos pisces in Acheloo fluvio existens, et omnia sibi similia valde sunt
vocem habere de quo etiam errore in: tardi motus et debilis.

lihro de Anima secundo

fecimus mcntio-
nem. In tantum enim diligit ova sua, Adhuc autem ingenii et solertiffi indi-
quod etiam undae in profundo maris non cium est in eis^ quod cum pervenit
possunt eum deterrere ab ovis. Et quod hiems, transferunt se fere omnes a ma-
pius est etiam retis pericuia non abiior- ris profundo ad aquae superficiern : hoc
ret : propterea etiam muttoties in iocis tamen non facit is quem Grseci vocant
illis cadit in rete, et ahquando forte eva- bonios, quidam sibi similes pauci.
et
dens per scissuras cujus maculas
retis, Hanc autem translationem a profundo
abscindit dentibus, quos fortes habet, ad superficiem aquse factam maxime vi-
non fugit a loco, sed manet circa ova demus fieri in locis maximi frigoris, sicut
sua. Pascitur autem interim dum est in est Koricos quod est in Kacaka regione :

custodia, a piscibus aliis parvis qui sunt hic enim est locus valde frigidus. In su-
in loco illo. perficie vero aquse sunt fumi ex aqua re-
Fere autem omnes pisces quadam re- soluti : et propter illos est ibi aliqua ca-

guntur solertia in quasrendo cibum pro- liditas in mari. In vere autem recedunt a
prium sibi convenientem. Omnes enim superficie niaris, et intrant in profun-
pisces comedentes carnem, qutierunt ip- dum, eo quod tunc mare in profundo est

sam, et investigant solertia aliqua. Om- temperatae frigiditatis : propter frigus ta-
nes autcm pisces in majori parte come- men loci quem jam Koricos vocavimus,
dunt carneni quamcumque, sive piscium, inveniuntur genera quorumdani piscium,
sive aliorum animalium, sicut hi quos qui frigus sustinere non possunt, et tale

mugiles vocamus Latine, qui (Iraece /«- est ceakoros, et bobila, et galaho, el ad-
slarom vocantur. Similiter autem et qui kania, et locusta maris, quae (irsece ka-
dicuntur faliki^ et ialida, et calim, cujus rabo dicitur, et multipes qui polipus pro-
sunt diversa genera. Quoddam enim di- prio nomine vocatur. Ihec autcm auiuui-
citur folom, et quoddam calikir, quod lia propter eamdem causam etiam iu)n
m D. AT.n. MAG. ORD. PH ED.

.siiiil iii Brilannia, et marihiis aliis IViiii- oniin sepia caiidas suas
loco pcdnni ct
hrachiorum, quibus non tantum vcnatur J
Adhuc aulcm camos alhuni non manct pisces [)arvos, quinimo multoties capit "
iu pehigo proptcr camdem solertiam, murenam, quam fastarce quidam Grae-
quoniam ipsuin sustinere non possct, scd corum, quidam autem aUmureiien vo-
manct in littorc. cant.

Adhuc autein a tcmporc frigoris ctiain Pohpus autem qui multipes vocatur,
observant suas gcnerationes, eo quod non cst valdc in venando ingcniosus. I

ova tempore extrcmte frigiditatis peri- Manus cnim suas ssepe frustra tcntando
rent : et ideo pisces qui ova in matrici- mittit in aquani, et vadit ad manus tra-
bus suis habcrc incipiunt in vcre, pro- hendo corpus, cum tamen nihil ceperit :

ducunt ea per partum in autumno, quia sed tamen in ipso invenitur vitae regi-
tunc possunt reciperc s^cnerationem, sic- men, eo quod omnia apta sibi in cibum
ut vidcmns quod faciiint ca quic castores congregat in cavcrnis suis, et reponit in

vocamiis, tarifjla, ct allec, ct multa alia thcsauris quando comedcrit ea quse

: ct

gencra piscium, sicut fcre omnia qnae esihilia sunt, rcsiduum tcstarum et testas

manent in pelago rcgionis (Uaudos sivc mollcs cancrorum ejicit, et purgat caver-
Sclavorum quia pelagus iUud cst frigi-
:
nam. Jam autem in praehabitis tempori-
dum. llflec autem terra nunc vocatur ter- bus inventum est etiam quod coloratur
ra Rugianorum, et Ascaviae et Islandiae. ipse polipus, et aUi quidam pisces, colo-
QusB enim sunt in Aulandicos, sive in re loci in quo manent et cum hunc in- :

aquilonis sinihus, coennt ct pnllificant in duunt colorem, fiunt sicut lapides ibidem
autumno : eo quod per totam aestatem jacentes et tunc ab ipsis se non obser-
:

aqua vix calefit ad cxcitandam in eis li- vant pisces parvi, et tunc capiuntur ab
bidinem et semen generationis. Celeti ipsis. Aliqni tamen dixerunt, quod fa-
autem tali industria coeunt in autumno, ciunt hoc in timore, quoniam egestam
et in vere natant separati usque ad tem- tcrrani fundi quam suxerant indigcstam
pus in quo pullificant propter quod : et ejusdem coloris cum fundo existen-
etiam in tempore coitus deprehenduntur tem, involvunt circa se ut a lapidibus
nmlti eorum simul, et inveniuntur cir- non discernantur. Opinati sunt autem
cumvoluti, quasi colligati ad invicem. quidam^ quod etiam sepiae faciunt idem :

omnihus autem speciebus malachic

In quia illae. sunt de genere malachie, sicut
non est aliquod magis astutum quam se- diximus : nulhis enim omnino piscis fa-

pia utitur enim luto illo quod holom

: cit hoc, nisi tantum ille qui vocatur ra-
Grsece vocatur, ad se coopericndum nec : Jii : iste enim mutat suum coh)rem sicut
hoc facit in autumno tantum, sed etiam facit multipes qui est polipus, quem
alio tempore quando venari voluerit (iricci raiconsi vocant. Gausa autem sto-
alios. Bolos autem est quoddam luturn liditatis in pohpo, est naturte suae igno-
sive humor, quod tempore humoris so- bilitasquoniam in majori parte omncs
:

lutionem passi cjiciunt polipus qui et modi multipedum non vivunt per duos
inultipes, et tauris qui vocatur calamare annos plcne. Saepe enini ex ipsis sua cxit
Latine : sicut etiam sepia emittit humo- liumiditas : et tunc naturaliter siccitate
rem nigrum. Omnia autcm haec anima- moriuntur. Similiter autem et fromina^

lianon totum cjiciunt Intum quod holos multipedum in partu ovorum emittunt
vocatur, sed successive : et cum ejece- multum humiditatis : et ideo stupidae
rint, iterum recrescit in eis, sicut et in fiunt et segnes, et qnasi nihil venantes,
humor nigcr. Sepia autcm,
sepia recrcscit ct idoo moriuntur : tunc enim non scn-
sicut diximus multoties, et ad multa uti- tiunt undas, nec pcdibus benc accipiunt
tur illo bolo ut cooperiatur eo habet : aliquid, et efficitur caro corum viscosa et
 LIB. VIII DE ANIMALIBUS, TRACT. III 459

pigri motiis : et ideo niliil venantur, et cit autem multipes circa se texturam
per consequens mori eas est necesse. quamdam aliquando : et quando vult
Marium autem carnes plus durescunt, pasci, exit ex illa sicut ex quoddam ve-
sed tamen viscosae etiam efficiuntur : et stimento sive ex domo.
ideo pigritia subrepit, et insensiLilitas. Invenilur etiam quaedam species mul-
Signuui autem tam brevis vitae, ut dixi- tipedis, quod Grsecorum antiqui lucalim
mus, est quod quando ovat multipes in vocaverunt, quod quidam Latinorum
vere, postea in autumno multi inveniun- pampliiloiicm vocant : et haec species na-
tur parvi, et paucissimi inveniuntur de turaliter est astuta multum magnae
:

magnis : et ante lioc tempus modicum enim suae solertiae est indicium, quod
multum de magnis inveniebatur. cum a profundo vult ascendere natando
Fertur autem ab expertis, quod in ad superficiem aquse, supinat se ut ab
tempore ovationis natant tam mas quam infcriori habeat testam, et sic tutius ab
foemina, et debilitantur in tantum per inferiori ad superius ascendat habet au- :

emissionem seminalis humoris, quod tem in"medio quod llaydanon,

sui id

etiam parvis piscibus non resistunt, sed quasi filicanon vocatum, hoc cst, tola-
comeduntur ab ipsis et si aliqui eorum:
rem quamdam inter digitos pedum con- *

post seminationem veniunt ad cavernas, junctioncm hoc enim crescit ei sicut

:

de facili deprehenduntur, eo quod sunt quibusdam avibus. Sed in hoc differentia

pigri et fere insensibiles et hoc non ac- : est, quod est magis latens et magis sub-

cidit eis ante pullilicationem tunc enim : tile, quam inter digitos avium, ita quod
et a piscibus se defendunt, et non de fa- fere est simile texturse araneae : et cum
cili capiuntur in cavernis tantum enim : venit ventus, utitur membro isto, sicut

debilitatis neque parvis neque magnis ac- est usus voli quod astareon quidam vo-
cidit multipedibus, ut communiter dici- cant, et declinat in ventum illud flayda-
tur ab expertis, nisi per pullificationem : non ; et aliquando quando
non habet
quin potius ante hoc tempus fortiores ventum, ponit ipsum in usu remorum :

etiam sunt piscibus magnis. Similiter ot quando timet, impingit cum illis sur-

autem dicunt de sepia propter eamdem sum, et profundat se in mari. Implet

causam, quod non vivitduobus annis. enim testam suam aqua, et tunc descen-
NuUus autem de genere malachie mo- dit impingens se pedibus.

dus exit ad siccum, nisi solus multipes, Generatio autem testae multipedis et
qui est polipus et hoc ideo est, quia ipse
: aliorum omnium testam habontium se-
fugit loca phana, quse ex limo et hito li- cundum causam veram adliuc non appa-
nita sunt in aqua, et qugerit loca aspera ret. Sed secundum quod melius aestima-
quiB sunt in sicco, ubi cst durities. Habet tur, non generatur a coitu, noquo ost in

autem multipes fortitudinem quidem in partu primo generationis testas habon-

testa : sed collum ejus est debile, eo tium sed postea generatur a cibo et hu-
:

quod ibi lineam quamdam dividentem more naturali, et crescit, sicut etiam fere
habet testa ejus, et similis : nec sunt in omnibus fit ostreis conchiliis. Nec ad-
etiam pisces, qui carent testis et coriis huc bone expertum est, utrum vivant ta-
testalibus : et ideo facillime dislocantur lia separata a tostis, vol non vivant post-
capita ipsorum ex colli sui debilitate. Fa- quam separantur.
460 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

TUACTATUS iV

De astutia et morihus anniilosomm.

et vesparum. Sunt autem amplius artifi-

ciosae apes et apum gcnera. Omnibus au-
tem dictis artificiosior et instantior ad
opus videtur esse aranea.
Artificiosa ct diligens operatio formi-
carum manifesta est omni volenti intueri
opus ejus. In colligendo enim cibum
suum omnes ambulant directe ad lineam
GAPUT I. unam ducentem ad nidum, ne una aliam
impediat, et observant unum locum in
quem thesauros conferunt suorum cibo-
rum, et tam instantes sunt ad operan-
dum, quod etiam nocte laborant apud lunse
complementum. Propter parvitatem au-
tem sui capitis habet formica oculos suos
De operibus /ormicanim el aranearum. super qua^dam additamenta, quajpermo-
dum duorum pilorum egrediuntur de ca-
pitc suo cujus signum est, quia quando
:

illa amputantur, tunc vadit errando ne-

sciens quo vadat, et tunc quamcumque
apprehenderit aliarum formicarum, illam
fortissime tenet, ut per ipsam ad casam
revertatur, nec facile se ab ipsa permittit
Arlificiosiora aulem et plurium pul- separari. Deprehendunt autem formicae
chrorum operum et laborum suut anuu- frigus ct pluvias et ventostempestatum :

losa inter omnia caetera animalia, quan- cujus signum est, quod ante ortum ta-
do fit comparatio artificiositatis inter ea. lium se ad casas rccolligunt. Cum autem
Hoc autem ostendit genus formicarun» generant, sunt ova ipsarum oblonga,
 LIB. VIII DE ANIMALIBUS, TRAGT. IV 461

qiiasi columnaleni exprimentia figuram, rioribus cruribus, ut quasi trahat se per

quse fota ab ipsis in casis in formiculas ipsam propter pigritiam suam, et fertur
convertuntur et quando aperitur casa
: de isto, quod multi saltus esltempore
eaium, rapiunt ova, et portant ea. Om- coitus : sed cum saltare nullum animal
nes autem formicaj mares et foeminoe si- possit anterioribus cruribus, oportet
mul sunt in labore, nec regem in hoc quod in saltu suo anteriora crura elevet,

habere videntur : sed universse simul et tunc posterioribus cruribus se impin-

egrediuntur per turmas suas, sicut et lo- gat. Hoc autem genus araneae juxta ter-
custai : et ideo civilitas earum non est ram in angulis texit, et habitat ibi insi-
sicut apum, sed potius sicut civilitas eo- sidians praedse : et dicitur quod morsus
rum quorum nullus quidem obtinet prin- et punctura ejus est mala. Apud nos au-
cipatum scd omnes simul ex affectu si-
: tem aranea, cujus morsus est venenosior
mul et l)oni naturalis gratia in unum et nocivior, est aranea viridis, quse etiani

liabitant, et in communi operantur. Su- plantarum. Genera au-

texit inter folia

per eos autem qui nocent sibi, spargunt
humorem acutum mordicativum, qui cu-
tem hominis pustulosam facit, sed non
nocet aliis animalibus. Nidus autem ipse
acutum quemdam ponticum emittit odo-
tem residua aranearum, quai nominant
qui apothecas faciunt, et vendunt, species
et venena et antidota, aut non mordent
omnino morsu nocivo, aut mordent de-
biliter ita quod de Isesione parum est
:

rem delectabilem, super quem si novi curandum.

asseres lagenarum fricentur et ponantur, Laton autem est genus aranese quod
contrahil vitium in laguncuhis illas in- primo nominavimus, et hoc subdividitur
fusum odorem^ et saporem nidi formica- in genera multa laton enini idem sonat :

rum : propter quod etiam vitium tale quod operatrix, eo quod diligens est in
forinicatum appellatur. Est autem cibus opere suo et primo quidem dividitur in
:

ejus, humor fructuum et carnis et ali- duo genera, parvum videlicet, et mag-
quando succositas herbarum, quarum num. Et parvum quidem est masculus,
rerum etiam partes parvas separat et et non texit umquam, et raro venatur.

portat ad nidum suum. Genera autem Magnum autem est foemina, et haec texit
texentium quae flagicon, quasi filageon multum, et venatur sibi et masculo :

Grsece dicuntur, eo quod circa terram magnum enim est asperum et malum :

texant. et quoddam ejus texit prope terram te-

autem et genera aranearum
Similiter lam continuam, et bene spissam ad mo-
sunt multa sed tamen omnia heec com-
: dum panniculi contextam, in cujus ex-
muni nomine arancse vocantur. Unum tremitate construit foramen in quo stat

autem generum aranearum laion a qui- insidiando praedse, quse forte incidit in

busdam vocatur, quod inferius subdivi- suam texturam : et cum inciderit, saltat

demus. Aliud autem genus parvarum super eara, eam, et trahit in

et capit

valde aranearum et non facit telam, sed
facit super terram : et
valde acris et acuta et saltans, et saltando
comprehendit muscas, et quasdam alias
bestiolas e vicino ambulantes et ideo
Gra?ce hoc gentis aranearum kakelach,
suum foramen. IIujus autem operatricis
heec cst aranea araneoc invenitur etiam aUud genus non
multum magnum, quod in vere tehim
suam suspentlit sub arboribus ad muscas
: capiendas, cujus tela est debilis el male
contexta et est hoc genus aranea^ va-
:

hoc est, maluni vocatur. Aliud etiam est rium, tam in corpore quam in cruribus :

arancarum genus majus isto, et hoc est, ct huic generi invenitur aliud quasi si-

nigri coloris, cujus crura anteriora lou- mile, sed est majus ipso et discretius : et

giora sunt p(jsterioribus, et est tardi mo- hoc texit siib tecto contra fenestras ; ct

tus, et in motu tentat palpitando ante- cum texit, primo extendit lihv in diversas
402 D. ALB. MAG. ORD. PRTF.D.

partos, sicut cxtenduntur fuuiculi tonlo- lum iii qiioabscondi valcret, deberet con-
rii per palos, et postea texit in uiedio slruere. Aliiid autem genus quod minus
texlurain non per nioduni panni, sed per est, ad unam partem exlendit texturam
modum retis contextaui, et ideo habct siiam, ct ibi facit qiiasi sacculum queni-

maculas sicut rete, ct habitat in medio dam : et in illo locatur, et insidiatur, et

illius retis super centrum ejus, qiiia ad venatur bestiolas in rete suimi inciden-
centrum pervenit omne fdum texturfE tes. Oportet autem scire, quod quando
totius ct uhicumque incidens musca te-
:
parit aranea, omnia ova sua quasi cohae-
tigerit rete, pervenit motus ad ipsam, et rent, et involvit ea iu foUiculo spisso,
tunc accurrit et capit eam, et captam iii- quod est de uatiira toxturcE sua', sicut
texit lilo ligando et circumvolvendo eam faciuntbombiccs sericum suiuti, et custo-
quousque debilis eflicitur, et tunc trahit dit oa diligcntor. Exitus aiitem materise
eam ad locum ubi habet thesaurum ci- do qua toxit, non est sicut oxitus supcr-
borum suorum et quando famen hubet, : fluitatis storcoris sui, sicut dixit Domo-
sugit ipsius humiditatem, et tunc redit critus philosophus, sod potius ejicit ip-
ad venandum, ad centrum texturee suse, sum a corpore exhumore cibali genera-
sed prius reparat quod forte de reti ejus tum, sicut animal quod astavecos, quod
erat corruptum. Aranea eniiu vivit ex nos bombicem vocamus, ejicit pilos sori-
humiditate talium bestiohirum quas ca- coos. Yenantur autom araneae non tan-
pit. In reparando autem tehim, observat tum parva, sed etiam majora animalia si

utplurimum tempus aurorse, aut vesper- incidorint in suum rete : ita quod etiam
tinum quoniam in illis temporibus se-
: aliquando capiunt lacertulum parvulum :

cundum plurimum moventur bestiolse et cum talium ceperint aliquid, primo li-

qUcB in rete incidunt : ct cum texit hsec gant circumnectendo os ipsius, ne inci-
et alia omnis aranea, de humore cibali dere possit : et dcinde ascondunt super
de posterioribus filum extrahit, et pede ipsum, et mordendo cogunt ipsum quo-
posteriori lllum connectit cum iilo alio usque morialur, aut dobiletetur et tunc :

quod ante extenderat. Ftt-mina autem ascondunt in rete ad locum ubi reponitur
parat rete et venatur, sed non mas, licet cibus, et post se trahunt filum, et attra-
aliquando parum inveniatur coadjuvare hunt bestiolam quasi per funem suspen-
fceminam : cujus causa est, quod humor sam : ethocjam vidimus propriis oculis,
ejus propter calorem complexionis et ot mirati sunms solertiam aranearum.
siccitatem non est tantus neque ita vi- Rationabile autem est araneam propter
scosus sicut est humor foemina?. frigiditatem haboro venonum frigidum :

Adhuc autem et alia genera aranearum sod tamon tanto ost venenosior, quanto
multa valde inveniuntur, quae oumia de- animalia qua' sugit, sunt venenosiora :

bilem et quasi divaricatam faciunt tex- et ideo diciturcommunitor, quod in au-

turam circa stipuhis in terra : et sunt duo tumno est venonosior omnis morsus ara-
modi, parvum gcnus videlicet, et ma- ncse quia tunc suxit per aestatem multa
:

gnum : et habitant haec genera sub tex- venenosa, et incorporata sunt ei. Aranea
tura retis sui, ne videantur a bestiolis autem non solum sugit ea quse venatur,
quibus insidiantur. Est autem majus in sed aliquando sugit magna animalia,
hoc genere longiorum crurium quam adhierens eis, sicut gusanes vol pediculi
parvum. Stat autem hoc genus aranese adha^rent his qme sugunt : imo fre-
sub tota sua textura, non faciens sibi Li- quenlor visum est, quod ab alto aranea
tibulum speciale, co quod propter ma- se por filum submisit, ot bufonem vel
gnitudinem corporis non de facili operi- serpentem pungens, lingua suxit et sic :

tur et nimis tabesceret, si tantum cx-

:
etiam aliquando pungit homines volens
traheret humorem, ut maLmum latil)u- sugore humiditatem ex ipsis. Est etiam
 LIB. Vin DE ANIMALIBUS, TRACT. IV 463

adhuc aliud ii,cnus araneai-um aquatica- et in civilitatcuna, ctaliatria pcrse S(jli-

runi, qua? niliil oinnino tcx\int, scd stant taria morantur. Sex aiitem gcncra qucm-
supei" aquani in pcdibus suis, ct currunt admodtim grcgis morantur simul, sunt
velocitcr super cani, ct capiunt parvulas ista.

muscas quae insidcnt aquis. Primum quidcm est apis, qiise alveare

Tabcscit autem onmis aranea, quando quo regem habct et favum

sibi invenit, in

nimis tcxit, co quod de huniore suo na- pr.npparat in quo mella reponit et con- :

turali cjicit lila, ex quil)us tcxit et idco : statquod hoc genus habct quasi colorcm
inveniuntur in rctibus frequentcr pelles pulvcris.
arancarum exsiccatse, ita quod non ap- Secundum autem gcnusest mala apis :

parent in cis nisi crura. Similitcr auteni [)ropter quod ctiam kakim Grtccc voca-
arancse nigrffi quemadmodum panni con- tur, ct est in colore similis priori, sed in

tinuaui faciunt tcxturam, contabescunt quantitate est brevior, et minor aliquan-

etmoriuntur. Sed cum mortUcTsunt, pu- tulum : et hoc sempcr immiscctur bonis
trescunt etcadunt ab alto, et in casurum- apibus^ ct stat inter masculos examinis,
puntur et intlciunt bumore corrupto ca ct nihil operatur, neque masculi apum,
super quoe ceciderint. scd comedit mel et consumit et idco :

Hcec igitur sunt, cx quibus scitur as- quando tales multa^ veniunt in examen,
tutia et opcratio formicarum et arane- moritur cxamen ex defectu mcllis. Et ex
arum. hoc orta est opinio corum qui habcnt
apcs, quod cxtraneai apes aliquando com-
cdunt mella domesticarum. H;i?c igitur

duo sunt apum genera.

Tertium autem genus quod in congrc-
gatione etiam habitat, est idem quod
communi nomine vespa vocatur, ct fcvdi-
GAPUT II.
da insequitur, quae non insequitur apis,

ct ex firtidis colligit ea quge rcportat suo

examini.
Quartum autem genus est apis cicca

secundum tres diversitatcs ipsius facicns

tria genera, qute cum primis habitis scx
De generihiis apiiin, et comparatione ea- genera apum constituunt.
rinn ad alia annulosa, et ad se invi- Et primum quidem genus est apis ci-

cem. trina parva, qua^ Gricce hakihiJieux a

quibusdam vocatur, et foetida sicut vespa
insequitur : et ideo a quibusdam vespa ci-

trinavocidur apud nos.

Secundum autcm est gcniis apis citri-

nce, quse cst apis citrina longa, mcdia?

quantitatis, et sedet in floribus, ct ali-

quando ctiam alias colligit humiditates,

Animal autem cui nomcn commune ct hoc a Griccis hiribi vocatur.
quod est annulosum esse, magis proprie Tcrtium autem genus est maxima>
convenit, est quod in commune habitat quantitatis, ct vocatur citrina, co quod
sicut grex, et ceram et mcl operatur sicut in antcriori capitis sui oculi ncc sunt ncc
faciunt apeset sibi sirailia animalia. Hsec apparent : sed, ut dicunt pastorcs, post
autem animalia novem sunt gcnerum, succinctorium postcrius habct oculos :

quorum scx modi habitant simul in casa qui quando eruuntur, volat errando. Iloc
4()4 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
autem gciius Gripcc caramcndos voca- (jum auicm iioec gcnera ad inviccm
tur, quod cst accriiiiiuin audax ct ina- comparantur in opcribus, omnia quidcm
gnum ct longiun, iuvadcns quodlibet conveniuiit in hoc quo(i in cavernis ha-
quod ad niduin suuin appropinquat : ct bitant, pra-tcr vcspam quse cst coioris

si congi'Cgatum fucrit in grcgc, intcrficit puivcris, qua' ctiam ex cadaveribus gc-

cquum vcl liomincni puncturis, co quod neratur : ct quia ex foetido gcncratur hu-
aculcum liabet maximum, ctvaldc vcne- more,idco etiam foetida qua^rit in cibum,
nosum. ct frequcnter invenitur domum propriam
Tria auicni gcncra sub tcrra moran- non habere, sed scdet in parietibus ct
tur, (juorum quidam nomcn commune herbis, et ibi morilur tempore frigoris.

dicunt cssc alacmn. Et horum primum Omnia aulcin aiia gcncra cavernas sibi

genus cst, quod Gra'ce tirln vocatur, ct parant ad liabitandum, et in iilis favos
est quasi iigura' sphsericai, et cst mino- construunt ct meila reponunt : scd mel
ris quantitatis quam alia duo gencra, ct apum soium cst bonum, et similiter ce-
nidum pcr modum favi facit in terra cir- ra. Aiia aulem mciia sunt aquatica, pa-
ca radices arljustorum : et ideo rasa tcrra rum vaicntia : et cera quasi in toto sicca

aiiquando invenitur nidus ejus adhserere terrestris et inutilis. Differunt autem in

plantae sicut favus cera; : scd cera sua hoc, quod qusedam iiabitant in congrega-
est mala et inutilis. tione, sicut apum gencra et citrinarum
Secundum autem gcnus vocaiur qui- apum : scd aiiagenera atacorum habitant
dem Greece ctiam tirin, sed est longius solitaria cum meliificant et faciunt cc-
aliquantuium, et invenitur apud nos ram, sicut et apum genera.
trium cohjrum, nigrum videiicet, et ru-
bcum, ct varium. Id autcm quod est ru- Est auiem alia comparatio oinnis ge-
bcum, est quasi purpurcum vel sangui- neris apum ad aiia de quibus jam sermo-
neum obscurum liabens colorem. ncm fecimus, genera annulosorum quo- :

Tertium genus est quod Grseci roma- niam formicsc qusedam non tendunt in-
/ia^ vocant, et est maximum quaniitate sidias ad venandum animalia aiia, sed
inter tria, et frcqucntissime est varium et eum cibum quem labore inveniunt, po-
curtum. nunt in thesauris. Aranese autem non
Inter lia?,c igitur tria gcnera apum haec multum dcponunt in thcsauro suo, scd
qua? vocatur communiter apis, parva cst in iendendo insidias continue venantur.

ct iongitudinis mcdioe. Citrina autem est Apes autem non tendunt insidias omnino,
maximaj in generibus istis.
longitudinis sed deponunt in thesauros, ct depositis

Tertium autem genus quod atacum qui- adliibent operationes multas et labores,
dam vocant, est minimai longitudinis ct quibus rores quos colligunt, in ceram
maximu' rotunditatis et spissitudinis. vertunt et meiia : et ideo apes argumen-
Omnia auiem lisec genera commune toscB et operosx dicuntur. Argumentosai
habent, quod sonant in volaiu, et quan- quidem, propter soieriiam convertendi
do tcncntur, ct in sono illo aiae earum rores in ccram ct mcila : operosse autcm,
moventur crispo motu, sicut vcnto con- quia congrcgata suo emendant opcrc, ct
cutiantur : ci Imjus causa est, quia sonus faciunt sibi convenientia pcr naturam :

horum animaiium fit spiritu naturali mcl enim proprius cibus est apum, licet
percutiente diaphragma eorum et ibi : etiam inveniantur alia qusedam duicia
sunt quasi abscissa et succincta ista gc- comcdere, sicut id quod vocatur cokieon.,
ncra animaiium et spiritus ibidem spi-
: quidam et succus habens ticus
ct est ros
rans, percutit radices et membranas ala- duiccdinem et imnc cibum coiligilsuper
:

rum : et ideo crispari in sono et tremerc inviscatum cruribus posteriori-

flores, et
videntur. bus portat ad aiveare suum sicut depor-
 LIB. VIll DE x\NFMALTBUS, TBACT. IV 463

tat cerani : et hoc faciunt etiani gencra mel et ceram continenda et conservan-
apnni citrinarum et gcnera atacorum. da : et quorum odore vel sapore effu-
Est autem communc omnium mellili- j.,^anlur bestiije alvearihus nocentes, sicut
cantium et quocumque
thesaurizantium sunt quiedam qiue suut dc (hjre glandis
modo sicut tiiesaui-izant formic», quod arborcs non hal)cant
ct salicis, qua) licct

tempore pacis parum comedunt propter ilores, tamen alicpjid liabent l.)CO floris,
pietatem et dileclionom quam habent ad et hujusmodi addncunt aliquid ad alvea-

thcsauros laboro acquisitos. Sed temporc lia, et quosdam alios modos lloris, sicut

belli quando timent amittere, devorant papaveris ct balaustarium et faboe et

multum de melle, eo quod tunc timent mclgaj ct mvrthi et solundjrii et amiu-
illud perdere et ideo quando suffumi-
: dali : horum enim plantoe ctiam multum
ganturapes, eo quod fumus multum no- prosunt plantat;c juxta alvcaria. Addu-
cct eis et effugateas, festinant multum de cunt autem praecipuc dc plantis inductis
melle comedere et recedere : et hoc facit ea (juibus est aliqua glutinositas, et illi-
etiam apis citrina et atacorum gcnera. niunt ex his intcriorcin superliciem al-
ILc igitur sunt diversitatcs apum, et vcaris contra noccntia animalia, ct ut
comparationes earum. incl et cera melius conservetur, sicut di-
ximus : et si foramina per quoe sunt in-
troitus in alvearia forte fiunt nimis amj)la,
hujusmodi florum illiniliuiiibus strictos

eos faciunt, et postea congregant mcl ct

cerani, quoniam ccra non est nisi fcex
mellis : et congregando longe latequc
distribuunt sc super florcs.
Reponendo autcm primo incipiunt fa-
CAPUT IIL cere domos cxagonas de cera, incipientes
superius in alveari construere favos, et
sic descendentcs, et favum juxta faciunt
favum, et quilibet liabet multas domos
cxagonas et [)iimo quidcm faciimt do-
:

mum rcgis, deinde domos mascidorum

suorura, ct lcrtio domos proprias in cpii-
Dp ordine ct (liccrsitatc operatiouJs apiaa bus manent. Domus aiilcm regis maxi-
in /acicndo alvearia, et mel, ct ee- ma cst et longissima, eo (iiiod ctiam ipse
ra:n. magnus est et longiis. Domus autem
masculorum sunt mininuc, eo quod etiam
nuircs minoics sunt corpore quam ,

a[)cs. Domiis aiilcin fcrminanim siint

iiicdi;!; intcr dictas domos. Omnes autcm

lias domos faciiint ex ccra, sivc domus

sint rcgum, sivc donuis kimbos, hoc cst,

apum masculoriim, si^c sint donuis (>a-

autcm sunt operationcs earum

Diversa? rum : |)ricci[)uc aiitcm o|)cranliir cx cc-
apum qua3 primo inductae sunt, (^t quaj ra, quando in ll(jril)iis miillmn invcniunt
solse apes nominantiir. altcmonis, hoc cst, [)ulvcris crocci, (jui
Primo enim omniiim ciim intranl in apparet praici[)iic su[)cr llurcs [)a[)a^ eris,
alvearia sivc concava arborum, sivc ct cst ctiam siiper alios llores : hic cnim
ctiam fissuras lapidum, tunc primo ad- miiKum habct ccr;c. l^t landcm faciiint
ducunt ea quibus prseparatur locus ad domos et a[)()thccas cakiceon, hoc cst,
XI 30
 4()() ]). ALIJ. IMAG. ORl). P1{^D.

apimi sccuiidariim, qua' cimi ois liabi- ceon ct ])ulli apum cibantur ex abun-
laiil, quando mel factuui riicril : ct oiu- danlia mellis. tfai autem apes cakiceon
ues Juis faciimt in cadciu disposilioac sivc cakin dictae, cum s;Uur;ita3 fuerint,

feccnmt doinos regum, nisi

ligiiiic siciil sp;iliando vol;mt in acre, quasi se exer-
(juod doiuus caUiceon siint aiiquanlulum cciiles, et postcxercitationem revertuntur
luinores aliis : sunt tamcn ex ccra, siciit ad alveare, et cibanlur melle quod non
et aliaj. elaboraverunl.
Operando autem incipiunt a summo al- Regos ;uitem non cvolant extra alvea-
vearis, et descendunt ad imum ejus, et ria,nisicum omnibus aj)ibus simul. Sunt
rej)lenttotum alveare talibus domibus, autem qui dicunt, quod ;ipis quam cal:in
et domus duo babet oslia,
qiuelibct vocavinms, sit non alia quam mrsculus
unum ab una parte favi, et aliud ex al- apis operatricis quae est focmina. Dicunt
tera parle, ita quod domus una est sicut autem aliqui, quod quando pulli juvenes
duo vasa exagona, conjunctos fundos aliquando amittuntur et avolant sine re-
sive bases hal)entia. Basis autcm illa sive ge, rex tunc quaerit eos, et cognoscit eos
fundiis est iu medio favi, et aperturce inventos ex odore.
dua' altrinsecus in lateribus favi. Fora- Adhuc ferunt aliqui, quod apes regem
mina etiam qute sunt inter latcra alvea- infirmum non valentem volare ferunt in
ris et ipsas domos cerie, sunt parva et turba et si moritur, moriuntur et ipsae.
:

minora quam alia, eo quod ibi parum Dicit autem Avicenna, quod si rex malus
habitant, In domo autem qualibet inte- est, ct si mares etiam mali sunt, quod
rius sunt duae bases, aut etiam tres, si apes foeminae interficiunt et regem et
favus fuerit multus spissus. Domus au- marcs, et conjungunt se aliis regibus et
tem aliqu;e iuter eas inveniuntur ali- aliis maribus.
q^uando cooportae cera, et 111« plerumque Apes autem accipiunt ceram a floribus
sunt plen;e cera : et ibi est reposita, eo et congregaut ipsam primo cum pedibus
quod non sit indigentia ad opus, eo quod anterioribus coUigentes eam
a flore :

superabundat. In circuitu autem favorum dcinde convertunt eam pedibus mediis,

in extreraitate quaj tangit latera alvea- et involvunt circa coxas pedum poste-
riorura, includunt id quod vocatur mi- riorum, et tunc primo volant cum ipsa
coni, et est superfluitas terrestris nigra, et lentant pondus ejus an ducere pos-
quge expurgatur a cera, quasi sit fa'x sint.
ceree odor hujusmodi valde est acu-
: et Adhuc autem quando evolat apis, non
medicandis exituris propter
tus, et valet multum attendit diversitatem florum :

exsiccationem et consumptionem. Oleum non enim dimitlens unum qua^rit alium,

autem quoddam pingue iuvcnitur ali- sed insidet uni cuilibct : et si colligit cx
quando in ista uigra superfluitate, quod uno quo indiget, stalim redit ad alvear
quidiim Orcecorum kiceokabor vocave- suum et deponit illud. Si autem non suf-
riint, et est ac si sit cera pice admixta, et cienter invenit in uno, tunc vadit ad
quam micom de quo dixi-
debilius est alium, et sic circuit donec sufficienter in-
mus, nec valet ad medicinas ad quas veniat. Non autem facile potest distingui
diximus valere miconi. Dicunt autera et enumerari quot et quanta coUigat,
aliqui expertorum circa naturas apum, neque qualiter collecta adunct quia :

quod apes quse cakiceon vocantur, qui- hoc per visum non est expcrtum. Quo-
bus in eodem ;ilvcari casas faciunt, di- modo vero accipiunt ccram, multotics
stinctum est in alveari ab ipsis apibus, visuui est siiper aiboi'es olivae ct tiliarum
etmanet in sequestnitis locis solitarium, et myricae flores. Sed super olivam ma-
quod niiiil omuino o[)eratur. scfl vivil ex neut apes lougo tempore proptei- spis-
hoc quod ;tpes operanlur. Et quia caki- situdinem foliorum ejus et florum.
 LIB. VIII DE ANIMALTBUS, TRAGT. IV 4G7'

Postquam autem ceram et

peifecerint quod forma mellis est una. Opti
totius
neque est im-
mel, pullilicare incipiunt : mum autem
est mel, quod est consiinile
probabile, quoniam pullos producunt in in partibus, et subtile quod habet colo-
eadem domo, in qua est mel et cakines, rem auri.
hoc cst, mares apum quia pulli tencri
: Amplius id quod invenitur in domibus
indigent succo subtilis mellis. apum, est aut puUi, aut mel, aut marcs
Quidam ctiam dicunt experti, quod si apum.
rex in alveari vivit, tunc mares habitant Adhuc autem apcs quaedam sunt ma-
"in una parte distincti a foeminis. Si au- gnae, et ilke faciunt alvcaria sua quasi
tem mortuus est, tunc in eisdem domi- a^qualia aliis, sed faciunt iavos, quae
bus pcrmixtim habitant maros et foBini- sunt cooperloria domorum suarum quasi
nae, eo quod tunc non timent magistrum. gibbosa et arcualia, non ad unam li-
Mares autem carent aculeis, etsi nitantur neam aequahter descendentia, sed in
pungere aiiquando, quasi sint aculeati, hnibus retracta, et in medio arcualitcr
non possunt. Mares etiam quando vi- descendentia, sicut faciunt apes citri-

vente rcge habitant solitarii sequestrati nte.

a foeminis, occupant plures domos quam Adhuc autem in apibus aliquando in-
foemin£B. Dicunt etiam quidam, quod vcniuntur reges mali tyrannice donii-
aliquando mares faciunt sibi aliquas do- nantes, et mares earum aliquando inve-
mos ex cera quam comparaverunt foe- niuntur mali, hos interlicere, sicut di-
et
minae. ctum est, consueverunt. Jupitor enim ex
Gum autem genera apum sint multa, alto dicitur hanc statuisse legcm, quod
tamen rectores earum sunt duorum mo- tyrannice dominantes interilciantur, eo
dorum, niger videlicet, et rubeus sed : quod prodesse non norunt. In domibus
melior est rubens. Apis autem bona cst autem apum masculorum quae cakhi di-
parva rotunda in se densa, quasi sit cuntur, aut nihil aut parum mcllis inve-
constricta. Invenitur etiam alia longa nitur.
quasi vcsp» citrinae in figura similis, et Apes autem aliquando scdent super
tertia invenitur quam cako quidani vo- alvearia, et suguntmel quod est in favis,
cant, quoe est magna lati ventris. Inve- quod per alvearis resudat latera et di- :

niuntur iterum etiam aliee qu?e communi cunt, quod nisi facerent hoc, corrumpc-
nomine cakin dicuntur, quae sunt majo- retur mcl quod est in favis forte nimio
res omnibus aliis apibus, et sunt ponde- Immore : ex cujus corruptione generan-
rosae, gravis volatus, et non habent acu- tur quaedam quae corrumpunt
aranete
leos. favos. autem expcrti, quod si
Dicunt
Adhuc autem diversae dispositionis apis pi'imo antequam aranea confortelur,
sunt apes quse nascuntur ab his apibus sedet super eam, et sugit, et fovet cam
quae pascuntur florcs hortulanos, ab illis aliqiiantulum, ipsa rcverletur in faviim,
quae nascunlur ex apibus quae pascuntur vcl in mei, vel ad minus revertelur in

flores montanos harum enim cibus est

: humorem qui est cibus apum. Si aulcm
ex floribus phmtarum montanarum, pro- non se sic apes liberaverint, morientur
pter quod sunt fortiores et minores ct omnes, eo quod araneae cum parvis vcr-
plus patientcs laboris. mil)us ex putredino cera> generalis ad
Adhuc autcm apes bonse sunt et sana\ modum pediculorum (lcslni(M\t oiiincs
quae faciunt mel subtile. apcs. Illis autcm parvis vcrmibiis tnn-
Adhuc autem consideratione diijuum
D (lcm nascenlur alae pai'v;r, ([uibiis vola-
est in operibus apum, quod omnia coo- ]»unt.
pertoria quae sunt super ostia domorum Adliuc diligcntia apum consideratur in
suarum, extrinsecus sunt tenuia valde, et hoc quod si fortc de alveari cadit rcx,
 408 I). A\A\. MAG. ORl). PR/El).

subito crifiunt cum et rcducunl in tliro- ria' habitant, solitudincm quaerunt, et

iium rcgui sui, et su])ponunt ci scdcni nihil utilium faciunt opcrum, et fere om- ^
cerse, pcr quam sustcntalur nc cadat, et nes moriuntur tales ante autumnum : et I
vigorant ipsum, ct faciunt ci locum pcr cx ovis carum aliaj in futuro gcncrantur
qucm intrct ct exeat. Cum cnim apcs vcrc.
non hal)cnt cxpcditum locum pcr qucm Adhuc autcni quando apes bona^ in-
intrcnt ct cxcant, supcr alvcaria scdc- tcrficiunt aliquam dc apibus inutiiibus,
l)unt : el tunc mcl intciius corrumpitur, statim laborant cam ab alvcari cxtrahcre.
ct implcljitur arancis. Aliquando autcm nos ipsi apem magnam'
Apes autcm adultcrinic mascuhc makc, quam atacum quidam vocant, injeci-
qu;e cakhi vocantur : similitcr autcm ct mus in foramen alvcaris, ct subito mul-
qmcdam alitc quas vocant coroh, niliil titudo apum bonarum crupit, et atacum
onmino operantur, ct insuper corrum- turba qugedam ipsarum sustulit, et fere
punt aliarum apum opcrationes : et idco ad duodecim pedes ab alveari intcrfc-
cum l)on;e apes foeminae vincunt et po- ctum projccit. Si qua etiam bonarum
tuerunt supcr eos^ tunc intcrficiunt eos apum casu in alvcari moritur, ab aliis

et malos rcincs cum eis, ct pra;cipue illos extrahitur, ct cjicitur, ne casae cera' ct
qui sunt loco diicum apum malarum : mcllis carum putredine corrunqjalur.
et lioc faciimt, ut non multipliccntur et : Animal autcm quoddam quod Grsece
postquaui intcrfcccrunt lalcs duccs et ta- koies \OQ,im{, et cst simile api, intrat ali-
les marcs, tunc separantur omnes. Rcgcs quando alvcai'ia, cum tamcn non sit dc
tamcn raro inlcrliciuntur, nisi quando in his quse pcrtincnl ad examen : et quan-
alvearibus non cst multitudo pullorum, do possunt super ipsum, interficiunt ip-
sed multiludo celhorum sine condigno sum apes, eo quod corrumpit opera ct
exercitu : ct hoc est quando non paula- generationes earum, et ideo constituunt
tim puUi generati fuerunt a pullis apum, apes quasi speculatores, qui sigillatim
et ab apibus ipsis. In istis igitur tcmpo- sedent super foramina : et si forte fuc-

ribus et istis dc causis descrunt domos rint ncgligentcs in adspectu et custodia,

|j
rcgum suorum si non mterliciunt cos, intrahit pcr foramina animal praidictum,
"
quamvis ipsce domus optimc sint praBpa- aut ali(|uod aliud, ct non poterit efTugere,
rattc et hoc idco faciunt, quoniam rc-
: co quod foramina in quse intrat, sunt
ges cxtrahunt pullos apum paucos qui stricta ct plcna : ct tunc incipiet va-
sunt : ct tunc evagantur alvearia et dcsc- gari per alvearia, ct difficile cvadet ab
runtur. apibus.
Adhuc ctiam dcscrunt domos marium, Reges autcm extra alvearia soli num-
praecipue qiuindo mel fucrit modicum : quam apparent, sed semper stipantur
et si mas superveniens volucrit mcl ex- magno excrcitu apum quando exeunt, in
traherc, pugnant cum co forte interfi- cujus medio stat rcx ai^ibus circumqua-
cientcs ipsum ct hac de causa sa^^pe vi-
: quc circa cum existcntibus. Regis autcm
dcntur sedcre super foramina sua, quasi juvenis cxitus ex ovis apum est tribus
defcndentcs introitum maribus. Apes ve- dicbus ante exitum aliorum pullorum
ro parvoe brcvcs, quw sunt spissic et bo- apum et cum emittere vult examcn,
:

noe, pugnant cum longis gracilibus pu- primo exeunt apes paucse volantes circa
gna forti, ct laborant ut cjiciant eas ab foramen alvearis et tunc rex non ma-
:

alvcaribus, praecipue quando non super- nifestatur esse cum eis, ct tunc exit rex,
abundat mel in alveari. Et cst opinio cx- et qusedam strcpunt in foramine sicut
pcrtorum, quod illis ejcctis magis fcrtile cum cornu vocantcs pullos ad cxcun-
mcllis ct apum cfficitur alvear. dum : ct dcindc vadunt, cum quolibct
ct
Apum auteni alia gcnera quu> solita- rege una caterva sive unum cxamen. Si
 LTB. VIII DE ANIMALIBUS, TRACT. IV 409

autem accidit aliquando quod una pais cupantur circa puliorum suorum enutri-
examinis unius vadit ad alias apes, et tionem et si aliis intenderent operibus,
:

adunet se eis, tunc residuum quod man- deperirent pulli. Pra^ponunt igitur alfe-
sit paucum numcro examen per se facere ctu nalurse cpiem habent ad pullos, ne-
non potest : et ideo vadit ad alium regem cessitatem puUoruni ulililati propriee, nisi

et dimittit suum : et si rex quem dimi- tanta sit indigentia cibi in alveari, quod
serit insequitur, interliciunt eum. periclitentur fame : tanc enim dimissis
puUis consulunt sibiipsis de ciborum in-
quisitione, et tunc frequentissimo mo-
riuntur pulli, ct ejiciuntur a parentibus.
In tempore autem non videntur custodire
ordinem sed statim ut est tempus flo-
:

rum^ per totum illud tempus instanter et

continue operantur, arbitrantes et inda-
gatione naturae priBsentientes^ quod mo-
CAPUT IV. dicumtempushabent : cito enim siccitate
testatis deficiet eis florum materia con-
veniens, et postea succedentc frigore in-
tra alvear suum concludentur. In tem-
pore ergo sereno florum assidute sunt
operalionis et continuae. Apis autem rex
quae regit alias, aliquando quidem post-
De ordine quein ohservant in operando, quam primo exit cum examine, forte

et de his qiise nocent apibns. operatur per tres dies ad plus, et tunc
redit ad locum suum in alveari, et ordi-
nat sua pr»sentia et quodam strepitu ope-
ra aliarum.
Amplius autem aliquando sunt alvea-
aliquam causam ex
ria sterilia propter
parte vasis, aut ex parte apum hoc fa-
cientium : et tunc apes antiqua^ retinent
Modo igitur pradicto se habet de ope- pullos quos habent ne excant, ita quod
rationibus apum. Sed non solum artifi- retenli stant aliquando per quadraginta
ciose operantur, sed etiam distribuunt dies post tropicnm hicmale in terris ca-
opera inter se, ut una faciat unum optis, lidis. In terris enim frigidis non emittunt
et alia aliud. Quffidam in ordine vicis pullos, nisi in principio aestatis, et raro
suse adducunt id quod colligitur de flore in fine : ct illa emissa examina non con-
et de roribus aptis operationibus apum : valcscunt, quia ante liiemen mel sibi
et aliae qua^dam etiam in ordine distribu- sufficiens congregare non possunt : cum
to mollificant ceram, et eliquant mel ex enim volunt parcntes retinerc juvenes
ipsa tamquam ex fsece : et ilhe quse sunt apud se, claudimt siiper cos vias cxitus
tertii ordinis, in ordine vicis sua? addu- cera snbtili. Sed poslquam coufortaloe
cunt aquam, cujus humore mel defiuit a fueriut apiculae juvenes, rumpuut ol)sla-
cera cui crat invlscatum et quaedam : culum, etexeunt, eo quod nolunt manere
componuntcerat temperatam in casas. In nisi in regno pro])rio.
tempore autem quo nutriunt pullos, non Adhuc in omnibus operibus suis apes
cadunt super carnes, nequc comedunt habent bestiolas aliquas parvas sibi no-
eas, neque sollicilantur ad positionem ci- centes : ct quando fuerint apes bene for-
borum in thesauris, quia sufticicnter oc- tes, interficiunt eas et (^iciunt eas extra
470 D. ALB. MAG. ORl). PRyED.

alvear sinim. QuiiRdani tamen examina, Adhuc autem a ranis el araneis qul-
ct qiKedam apes in examine alirniando busdam aquaticis nocetur multuni api-
siint debiles, aiit a'tate, ant ex attenua- bus quando enim apes veniunt ad aquam
:

ti()ii(\ aut ex nimio lal)ore : ct ilhe a vohmtes biberc, supervcniunt eis rana)
Lestiolis dictis vincuntur ct interliciun- et aranea^ aquaticae, et interficiunt eas,
tur. ct devorantur a ranis. Cadavera vero ea-
Adliuc nocct apil)us dcfcctus mcllis : rumsugunturab araneis aquaticis : prop-
propter quod sapicntcs custodes exami- ter quod illi qui sapienter sollicitantur
num, quando mel cxtrahunt ab alvcari- circa examina, ponunt examina remote
bus, pi'oporlionantur sic ut dimittant ab hirundinibus, et exstirpant locustas
tantum de mellc quod sufficiat apibus ad de horto vicino : et quia apes bibunt de
cii)um pcr hlemem quoniam si mcl di-
: vicina aqua, aquas vicinas purificant et
missum eis sufficit, salvabitur alvear : liberant eas a ranis et araneis aquaticis,
et si non sufllcit, alvcar damnabitur. Ci- aut per comas, aut pcr alium modum
bus enim convenientior apum tam hieme purgationis. Apes enim numquam fu-
quam aestate, est ex melle quandoque : giunt aliquod animal quodcumque no-
tamen prseparant sibi alium cibum ex civum, nisi sit animal sui generis. Una
humore nliquo dulci et illum rcponunt enim apis aliam fugit : nec pugnant um-
in aliquo vasc duro, ut non distillet per quam cum eo quod aut est in
apes, nisi
ipsum sicut in foraminibus lapidum, et quod appropinquat illi. Num-
alveari, aut
prGecipue in rimis marinorum, quando quam autem extra alvear remote pu-
examen habet habita-
in talibus materiis gnant contra aliquod quantumcumque
tionem. Super Danubium cnim in rupe noceat.
iuventum est examen maximum, quod
cxpertum fuit ibi csse per redundantiam Omne autem quod impugnant, interfi-
mellis per ostium foraminis : et cxtra- ciunt si possunt, et non habent super eo
ctum fuit ibi de melle plusquam ex vi- pietatcm et misericordiam et quaecum- :

ginti aliis examinibus cxtrahi possit. Mcl que apis pungit, in vulnere relinquit
ergo componunt in cera, sed humorcm aculeum, eo quod tumor vulneris statim
alium ponunt in vase duriosi cx materia stringit, et durities loci retinet in se acu-
prffiparato, quae cst sicut cera indurata leum et quia aculeus continuatus est
:

multum, et est magis terrcstris quam ce- cum intestino apis, non potest extrahi
ra. Vidimus etiam aliquando, quod lii de ape aculeus, nisi aliquid etiam exeat
qui habent examina, cibant ea humorc de intestino : et ideo omnis apis quae pun-
dulci, tamen vilis cst, sicut cx aqua
qui git, moritur aliquanto tempore post pun-
arnidi ct aqua liquiritiae, et hujusmodi cturam. Multoties autem valde nocct
dulcibus aliter enim cxamina incurre-
: punctura propter venenositatem aculei :

rent nocumentum. et ideo locus puncturae exprimendus est,

Aliud autem quod multum nocet api- donec inde exeat aculeus. Signum autem
bus, sunt vespae citrinae grossae : quia eis venenositatis est inflatio loci, quae statim
resisterc non possunt, et auferunt mcl ab accidit post puncturam. Maxime tamen
eis, et aliquando interliciunt eas. Simili- nocent puncturae apis magnae citrinae :

ter autem et hirundines et aliae quaedam quia punctura illius multa interficit ani-
aviculae, quas afjiciolos vocant, capiunt malia, praecipue quando pungit in locis
apes, et comedunt. Idem autem faciunt nervosis : et jam plures mortui sunt equi
animaha quae varalos vocant, et est quod- de puncturis talium apum : et est pro-
dam genus laccrtae magnae, quod stat verbium rusticorum et pastorum, quod
in foramine, et exeuntes apes come- « novem magnae citrina? apes equura in-
dit. terficiunt, nisi cito dcfcndatur ab cis. »
 LIB. VIII DE ANIMALIHUS, TRACT. IV 471

Rectores autein apum nuuiquam pun- lcedit et minus inllaLui- punciura earum :

guntur, neque liabent aculeum, et quod faciunt muUo melius, subtilius

De nocentibus etiam apibus est, si for- videhcet et sohdius et etiam auro simi-
te mortu» apes jacerent in alveari et : Uus.
ideo quandocumque aliqua moritur, sta- Quia autem diximus, quod unum de
tim festinant ejicere eam, ne noceat pu- praecipuis nocumentis examinum est,
tredo ejus alveari : hoc enim animal quod forte mel deficit ideo student ilH :

mundum est, et diligit munditiam supcr qui custodiunt alvearia,

quod in defeclu
omnia alia animalia : et ideo numquam mehis cibent apes cum hquore ficuum,
invenitur stercus suum in alveari, sed et hcubus,
et dulci rubeo vino, et ahis
stercorizat volando in aere : stercus enim dulcibus, de quibus supra diximus et :

suum est valde foetidum, et corrumperet deprehendunt quantum possunt mares

examen si in alveari stercus projiceretur. quas kankes vocant, et interOciunt eas :

Apis cnim abhorret omnia fcetida, et di- quia ihae non faciunt opus, sed tantum
hgit odores dulces propter quodomnia
: comedunt. Corpora autem juvenum sunt
quGB faciunt ftetorem in alveari, purgant ahquantulum mohia. Veterum autem
apes. corpora sunt duriora et est quasi con-
:

Moriuntur autem apes multis de cau- suetudo eis, quod quando angustus est
sis, et prsecipue quando in uno alveari locus ad manendum, et non possunt ca-
fuerint rectores muUi, et quihbet regit sas distinctas manibus construere, inter-
turbam unam per se ipsum tunc cnim : ficiunt mares, et habitant soLtp et viduse,
confunditur congregatio examinis, et dis- et tunc nongenerant, sed stant in dehciis
turbantur operationes, et pereunt apes : ciborum et meUis sui, nisi forte aUis ina-
com-
quia tandem aut marcent otio, aut ribus se conjungant. Jam autem accidit,
pugnant ad invicem. Semper autem in- sicut dicunt Aristotek^s et Avicenna,
terim inordinate operantur. Locustse au- quod apes unius pugnaverunt cum
aldeae
tem quoddam genus, quod Greeci cicoi- apibus aldeffi Aldcam autem
aUerius.
ronos vocant, nocet multum apibus : dico grangiam vel curiam in qua apes
quoniam venit ad ostium apum, et insuf- custodiuntur in multis alvearibus ethoc :

flat stridore quodam : et tunc territiB dicit Avicenna accidisse in regione Spi-

exeunt apes fugere volentes, exeun- et can, quse aUo nomine Alsecug vocatur :

tes capit locusta, et Apes

destruit eas. et cum extrane.TB apcs vicissent domesti-
auteni in tantum timent hoc animal quod cas quorumdam alveariorum, inceperunt
territae non pugnant contra ipsum sed : mel extrahere, et apes vitae steterunt in
si debeat interhci, oportet quoda custode alvearibus conclusse, et non audebant
alvearis interhciatur. exire. Cum autem hoc ageretur, venit
Est autem opinio quoedam de apibus, custos examinum, et interfecit apes ex-
quod genus apum forte quod hiesiones traneas preedatrices : et tunc exivcrunt
non sustinuit, facit mehus mel et durius, domesticse apes, qutc victse fuerant, ct
et forte ihoe sunt apes de montanis hori- nuUa earum pupugit, vel in ahquo laisit

bus coUigentes, quia etiam iUai fortiores custodem, sed potius blandiri ei vidcban-
sunt, sicut superius diximus. tur.

Sunt tamen ahqui expertorum, qui di- De

prsBcipuis auh'm nocumentis apum
cunt hoc durius mel facere apes juvencs, est fumus ([uia himum higiunt, ihi
:

quaenon sunt adhuc exercilatai in com- quod exeunt cx alveari et ideo volen- :

miscendo mehe. Adhuc autem juvenes tes mel accipere, primo apes sulTumi-
cognoscuntur in hoc, et prsecij^ue qute gant. Acci(ht autcm inhimitas apil)us,
sunt adhuc virgines apes, quod minus quam scaliros (jroeci vocant. quod vidc-
pungunl : et si quando pungunt, minus hcct apis cfficitur pulvcrulcnla in ahs, et
472 1). ALB. MAG. ORD. PR^D.

Yoiare iion potcst. Invenilur etiam iii la antiqua est rubeum, ct accidit aliqua

profundo alvcaris verniis parvus, de (|uo corruptio cx vase, sicut etiam inficit vi-

superius (lixiiuus. qui crescit in nioduui nuni C()rruj)tio utris in quo est : et idco
arauea?, et lexil iu alveai"i, ct desti'uit quod cx cera anti(|ua excipitur, prinio
nud : ct lunc apes destruuntur. Alia^ est exsiccandum antcquam exiiibcatur ad

cliani inlirinitates apibus accidunt ex ftc- usum. lionum autem cst iiiud quod sui}-
torc et eorruptionc alvcariornm, et tiic et uniformc cst, ct simiie auro puro
quando nimis qiiiescunt, et non cxercent fusiii. Albuin autem mei dicunt quidam
se ])cr volatuni : tune cnini contraliunt csse ex floi-ibus origani aibi : quod ta-
su[»erlluitatcs et infiimantiu-. Contra oni- mcn non necessarium esse videtur, quo-
nes autcm istas inlirmitates utuntur llore niam ex muitis causis aibcscit. Quando
orlgani agrcstis, quod liasse Gr.Tci mc- autcm bonum est mci, cxituris ct ocuio-
dici vocant. Quod autem mclius mcdica- rum ffigritudinibus medicatur : quia est

tur eis in gencre origani, est quod ilo- ijcne mundiiicativum : et lioc est quod
rem iialjct enim melius
jdljiorem, lioc est mundum inferius, in cujus fundo non
cst nigro vel rubeo. In hicme autem no- sunt fseces : liaic eniin est natura meilis
cet iocus apibiis multum frigidus, ct con- quando bonum quod iimpidius cst
cst,

vcnit eis locus caiidus, ct in (estatc con- inferius quam superius, co quod fseces
venit eis iocus lemperatae frigiditatis, et ejus sunt cum ccra in superficie. Sicut
noceteis locus caiidus. autcm jam diximus, cum apparent flores
Adhuc autcm ex iiis quoe nocent api- in principio veris, statiin mei incipiunt
bus, est ventus fortis tempcstuosus, et facere apes, et ideo convenientius tunc
praecipue austrinus et occidcntaiis: pro- ab aivcaribus cxtraliitur, co quod tunc
pter quod tali surgente vento portae exa- apcs soliicitiores erunt ad recuperan-
minum a custodibus ciauduntur, nc ven- dum.
tus valeat subintrare. Aqua etiani putri- ncrbae autem a quibus accipiunt apes
da et impura et corrupta si prope alvearc pius meiiis et cerae prout antiqui Graeci
fucrit, unum cst de noccntibus, quoniam determinavcrunt, sunt erraficuiis corona
apcs consuevcrunt dc propinquissimo regis, quam iiii ipariten vocant, aifera-
iluvio potare, et desidcrant aquam lim- diias, myrtus, agios, quod aiio nomine
pidam et recentem, per quam mei recti- pentafiion sive quinque foiia vocatur,
ficent : et si taiem fluvium propc se ha- cetharicon, sive ceduarium. Aviccnna au-
bent, potant eum : ct si prope se talem tem dicit, quod sunt fabae, et meiga, et
non liabent, quterunt eum iongius, nec sisimbrium, myrtus, papaver, balaustioe,
potant vcnienles de negotiatione, nisi et aiiae pianta; multae. In nostris autem
prius deposuerint sarcinam quam por- ciimatibus pius accipere eas videmus a
tant, ct aiiquantuium rcfrigerentur. De- tiiia et ab oiiva florentibus, et a mirica,
pormnt igitur id quod ferunt in casas et papavere, et ab amigdalo, quam ab
suas exagonas parvas, ct tunc potant, et aliis piantis.
revertuntur ad operationes. Sicut autem diximus, omnes apes ex-
Maximum autcm quod negotiantur et trabunt stercus voiando, aut raro eiigunt
operantur, est in vere et in autnmno : sibi unam aiiquam casam vei duas vel
sedtamen mei veris estdulcius et mciius trcs, quibus ionge positis in aivcari alj

ct mundius universaliter enim loquen-

: aiiis utuntur pro camcris in quas sterco-
do meiius est mel vernum quam autum- rizant ; sed hoc faciunt raro, non enim
nalc, iicct fortc in particulari hoc autum- faciunt, nisi forte puili aut debiies apicu-
naie sit meiius isto vernaii : bonum ta- iae et aniies, quae voiare non possunt.
men mcl cx ccra nova ciiquatum, et
esl Apcs autem quae expcditiores sunt et
in ipsa contcntum. Quod autem estin ce- majoris laboris, sunt parvae fuscee quasi
 LIB. VIIT DE ANIMALIBUS, TRACT. IV 473

sint combuslir. Apcs autcni ornatic ct

pulclira^ et longa) ct bonaj figurse, sunt
sicut niulicrcs ornatui sludentcs, ct nibil
nisi inutilia facientcs.

Est auteni communis opinio, ut in

anteliabitis diximus, quod strepitus de-
lectet apes exeuntes : et idco in cmis-
sione examinis custodes plaudunt mani-
bus, et tinnitum faciunt cum percussione CAPLJT V
eeramentorum. Scd, sicutdicit Aristoteles,
nescitur bene utrum audiant, vel non.
Scd tamcn per multa indicia probatum
est eas audire. Sed utrum in strepitu ca-
dant ad plantas ex molu qui iit cx stre-
pitu, aut ex delectatione, dubium esse
poterit: conjectanttamen quod cadunt et De mirabili solcrtia apum in communi-
remanent ex delcctatione, eo quod caden- calionc artium suarum et vicissitudine
tesad plantas quiescunt, et non fugiunt, operum, et de artificio reyendi exami-
sed adunantur ad manendum. Apum au- na apuni.
tem est ejiccre otiosas quae sunt inter
eas.

Quod autem omnibus quae inducta

sunt mirabilius essc quod
vidctur, cst
quasdam habcnt operationcs inter se
appropriatas, quasi quibusdam artifici-
bus carum, sinc quibus non potest sub-
sistere civitas earum. Sicut enim in ho-

minibus quidam sunt pistores et quidam

cerdones, quidam autem architecti, et alii
aliarum artium opcratores, quorum com-
municatione subsistit civitas : ita inve-
niuntur qusedam operala appropriaia
quibusdam apibus, et aliis alia quarum
communicatione quadam construitur et
continetur examen. Quaedam cnim opti-
me faciunt et commisccre norunt ceram,
et qucTdam faciunt mel, ct sunt ignara' ad
ipsius cliquationem qu»Tdam autem fa-
:

ciunt quiddam quod artiki vocant, quod

cst nigrum ierrcslre quiTdam autem pi-
:

.slando ct quasi contundendo pcdibus, fa-

ciunt subsecunda, boc esi, materiam ca-
sarum : et quanlam fcrunt aquam, et

qusedam apum aliud sciunt operari qua:- :

474 D. ALB. MAG. ORD. PR/EI).

dam autom sim})lices (liligcnter ex lioc prope csse juxta oves. Magistri autem
quod mel jam factum ab aliis
scrviunt, examinum sic capiunt vespas quse nocent
componunt in domibus et b)cis o])timis alvearibus: ponunt cnim carnem recen-
in quibus conservatur. tem in ollam ad quam intrant vespse : et

Partiuntur otiam tompus labori depu- cum nmltseintraverunt, cooperiuntollam,

lalum: quoniam qua^dam partes artificum et ponunt in ignem, et comburunt ve-
suorum exeunt ad operationem in prin- spas. Est autem melius omni
examini
cipio diei, et eo temporo quiescit alia quo fuerint pauciores in eo masculi, eo
pars : et quando matulinales kissa^ sunt, quod mares resolvunt fceminas in libidi-
expergefaciunt ilbis quoe quicverunt, et nem et otium, et tunc non sunt negotio-
tunc illse evolant ad labores : aliquando sae.

tamen evolant ad operationes omnes si- Habont autem industriam naturalem

mul, quando cogit eas indigenlia et cum : apes praesentiendi hiemem et sequalita-
revertuntur bombando faciunt strepitum, tes ejus, Hujus
et prsesentiendi pluvias.

sicut cum cornu in alveari : et quiescit autem signum est, quoniam ante pluviam
paulatim ille strepitus usque quod una non evolant longe ab alveari, sed vagan-
volat in circuitu alvearis strepens, quae tur circa ipsum ex hoc enim custodes
:

strependo signum facit dormicndi, et apum pluviam futuram esse prsedicunt.

tunc omnos quiescunt. Fortitudo autem Et quando apes pendent ex sese in fora-
examinum scitur ex modo illius stropi- mine alvearis et intus, significatur quod
tus : quoniam quando forlis et ordinalus discedere volunt ab alveari : et tunc cu-
est strepitus earuni in alveari, fortes et stodes aliquid dulce irrorant super alvear,
lietse quando autem taciturnse
sunt apes : ex cujus gustu invitentur ^ manendum:
et segnes, signum est quod sint debiles. propter quod etiam juxta alvearia opor-
Plurimum autem laboris earum est in tet plantare myrtumpirum monta-
et
tempore consumptionis vel diminutionis num, et pisa, et fabas et amygdala, et pa-
mellis post biemem, quando in principio paver, et alia quae supra nominavimus,
veris ex calore temporis, et digestione ut ex odore istarum plantarum libentius
humorum, et diminutione meUis fame- remaneant.
scere incipiunt. Sunt autem alia multa apibus conve-
Est autem necessaria cautela in abla- nientia, ex quibus cst quod in concavis
tione mellis quoniam si dimittatur eis
: arborum altarum libentius habitant,
multum mellis, non multum erunt solli- quam juxta terram : eo quod in alto pu-
citse ad mellis operationem, propterea rior est aer, et minus timent insidias be-
quod confidant in tliesauris suis. Si au- stiarum.
tem nimis parum dimittatur, consumptae
inedia debiles et segnes ad operandum
efficiuntur : propter quodsolerter propor-
tionandum mel dimittendum nume-
est
ro apum ita videlicer quod
in examine,
ex liquore mellis in uno examine ad mi-
nus relinquatur mensura sextarii, quam
quidam Grsecorum kos vocant, et ali-
quando sextarium et sexquitertia et si :

multum fertile sit examen, relinquuntur

ei duo sextaria, vel ad maximum duo et

dimidium, et in paucissimis et fertilissi-

mis examinibus tria.
Nocet autem apibus et omnibus vespis
 LTB. Vlir DE ANIMALIBUS, TRACT. IV 475

sio enim ipsarum semper est in arbori-

l)us. Ilae autem vespse sunt duorum mo-

dorum, sicut superius diximus. Qusedam

enim sunt quse vocantur Grsece miitgra.
Qucedam autem vocantur argilica. Et
utriusque horuni generum dicemus na-
turam, postquam locuti fuerlmus de ve-
spis domesticis, quse in parietibus domo-
CAPUT YI. rum nidificant vel in terra.
Yespa3 autem domesticae quai minoris
est quantitatis inter vespas, duplex mo-
dus invenitur : sed tamen sunt unius spe-
ciei : rex enim ipsarum vesparum dicitur
mutgra : sicut et in montanis rex immu-
tgra vocatur. Et aliud dicitur argilica,
De dlversitate vespanim, et opere et ge- quoe regitur ct ducitur a rege : et argihca
nere et vit/e earum regimiue. quae est subdita, est vespa domestica, et
non vivit per duos annos, sed omnes mo-
riuntur apud prajsentiam hiemis. lioc
autem apparet ex hoc quod omni argih-
cae in principio hicmis accidit infirmitas,
quae Arabicc hanem vocatur, quod apud
nos idem est quod capitis evacuatio : et

tunc insident parietibus, et herbis, et la-

Yespae vero sunt duplicis generis : pidibus moribundae : et quando perve-

quorum ununi quod vocatur agrestc,
est nit hiems, non apparent omnino, et proe-

et est cilrinum magnum_, et non pulliilcat cipue quando liiems fortis fuerit. Recto-
in cavernis terrae sicut faciunt alia genera rcs autem qui dicunturwr«///r«, apparent
vesparum, et atacorum : sed liaLitat fre- in tota hieme, et nidificant in parielil)us,

quentius in montanis, et pullificat et ni- et in tcrra aliquando. Et lioc expertum

dificat in arboribus. Est autem id quod est a multis hominibus fodientibus et ca-
superius in tertia et ultima specie posui- vantibus terram : et inter ea numquam
mus, et Germanice hornem vel liornom inventum est unum solum animal de ar-
vocatur, et fortissimi et maximi aculei :
gilicis. Haecautem duo genera sunt etiam

et major est multo quam vespa quse in vespis magnis et in vespis mcdiis :

volat ad parietes domorum hominum ni- omnia cnim genera apum in rectorcs et
dificans in eis, et est etiam longior eis subditos dividuntur.
multo, quibusdam vespa sive
et est quae a Generatio autcm vesparum est secun-
causam quam
apis cseca vocatur, propter dum hunc modum. Reclores quidem in
supra determinavimus est tamen ali- : aestate qua^runt locum covenientem in
quantulum magis habens cilrinitatem de- terra, et faciunt in ea domos ex cera, et

clinantem ad fuscitatem, quam alia duo faclunt in habitatione quatuor portas, vel
genera vesparum et tempus vitae cg'us
: foramina slmilia portis : et in eis sunt
est quasiduo anni, ct in hieme latet in vespaecItriiuE, et non rectores (\\\\ mutg-
arboribus et hoc compertum est, quo-
: ra vocautur, sed subjectai quae suut fav
niam nmltoties in abscissis in hieme ar- mina?, et faciuut successlones quoniam :

boribus est invenlum in concavitatibus prius quam creverint prlnuT, in secunda

earum, et tunc volando exivcrunt ab eis. gencratlone producuutur ex IUis nuijores
In hieme enim latcnt in arboribus : man- istls, ct istis pcrfcctis adhuc tertia gene-
476 D. ALB. iMAG. ORD. PIM^D.

ratione produciiniur ct istis niajorcs. Et his quoe cikincs vocantur : hoc enim multi
haec esl causa, quodvcspic in linc autuni- aestimaverunt. Similiter autem dubitatur
ni sunt multa3 quas cikuirs
et niagna}, an rectores liabcant aculcum, vel non. I^^t

(iroici vocanl habcnt rcctorcs qui

: ct illjE probabilius vidctur,quod habent acu-
mutijra vocantur. iMutyra autcni non gc- lcum sed aculeus rcctorum vcsparum
:

ncrat ultcrius cikinam apem sivc vcspam assimilatur aculco rcgis apum, et est
magnam, scd j)olius gcncratmutyram, parvus, etnumquam cxtrahunt ipsum,
hoc cst, rectorcm. In gencrationc autcm neque umquam aliquod animal pungunt
in nido suo pullinmtyrcs sunt in partibus per ipsum sed invenitur in eis per ana-
:

superioribus generariexcikinio in super- tomiam.

ficie foraminis superioris ct sunt primo : Quaedam autem vcspse non habent acu-
vermes magni quatuor foraminibus ni-
in leum, quae dicuntur kiniber, hoc est,

di continuis duccntibus ad nidum. Ssepc masculinae. Aliae autem habent aculeum.

etiamsuntpluraforamina quani quatuor, Non habentes autem sunt minorcs et de-
sed sempcr in supcrtlciebus eorum gene- biliores habentibus : et habentes sunt
rantur rectores, et in profundo servien- magnoB et fortes et ideo mendaciter a
:

tes et cum creverint pulli rectorum, ad-

: quibusdam hominibus dicuntur mares,
ducunt cis sui servientcs qui nati suntad et carcntes aculeis foeminac. Opinantur

obsequiaeorum, unde cibcntur. IIoc au- etiam quidam, quod plura habentium
tcm conjicitur ex hoc, quod rectores si- aculeum, ejiciunt eum in hieme. Sed
ve reges in omnibus apum generibus tamen hoc adhuc non satis est expertum
non volant, aut raro volant, sed stant in nobis, et puto quod est falsum. Vespae
domibus suis, et non moventur ad ope- autem multiplicantur in locis sibi conve-
rationes. nientibus, quae sunt regiones aspera^ ct
Non autem est bene scitum, utrum habitant sub terra et parantnidos ex lu-
quando moriuntur rcctores antiqui qui to et ex terra : et omnes in ordine
rexeruntin anno prseterito, ponant super generationis suae disponuntur semper
se alios rectores vel non : nec est scitum, ab uno principio usque sursum, sicut su-
utrum rectores quos forte super se po- pra diximus, quasi generentur ex una
nunt, accipiant ex his quae dicuntur ciki- radice : et cibus earum est ex floribus et
nes, qui magni sunt corpore, sicut superius fructibus, ct saepe vivunt ex cibo apum.
diximus, vel non nec est scitum, utrum
: Visffi sunt etiam vespae aliquando coire
hoc accidat semper secundum eumdcm quasi adhaercntcs sibi, quae sunt unius
cursum, aut non ncc est scitum, utrum: generis, et quae sunt diversorum gene-
habcant majustempus durandi quam prae- rum : ct in genere vesparum quae sto/ia
memoratum. Sed nonpotuit adhuc expe- vocantur, non apparuit nobisexperimen-
riri aliquid apud nos, quod mutyra sive tum,utrum utraque coiens habeat acu-
rector moritur in tempore prsedicto nec : leum. .lam autem visum est aliquando,

etiam utrim cikines tempore dicto mo- quod una de vespis domesticis coivit cum
ritur, aut diutius vivit : et ideo dubiae una de agrestibus, et in una illarum ap-
sunt opiniones de tempore mortis isto- paruit aculeus sed de alia non fuit cer-
:

rum. Sed quod scitur, est quod mutyres, tum, utrum haberet, vcl non.
quo nominc duccs sive reges vocantur, DiciLur autem communiter, quod si
sunt lati corporis et ponderosi, etnigrio- accipiatur vespa aliqua citrina, et tenea-
rcs quam cikincs vocati : etpropter pon- tur per pedes, ejecto sibi prius aculeo, si

derositatcm eorum non sunt bonae virtu- invenitur haliere aculeum, et tenta per
tis nec possunt saltare multum. Dubitant pedes dimittatur vagari alis, et sonare
autem quidam, utrum duces sive regcs circa digitum tenenlis pedcs ejus, accc-
mufijra dicti, inveniantur in plurimis ex dunt ad eam circumvolando vespae non
 LIB. YIII DE ANIMAL[BUS, TRACT. IV 477

habcntes aculeum, et volunt eam adju- quantitatis inter tria genera vosparum ci-
vare ; habentes autem aculeum fugiunt trinarum esse diximus. Manet autem re-
ab non miserentur ejus ct hoc si-
ea, et : ctor vesparum aliquando extra, sicut fa-
gno conjecturant quidam quasdam ves- cit apum, quando videlicet ducit
rector

pas esse mares et quasdam fceminas : turbam suorum sorvientium. Nidum au-
quoniam mares ex audacia citius accin- tem faciunt plerseque vesparum sul) ter-
guntur adjuvare quam fceminaj, licet mi- ra, et quando faciunt foveam, extraliunt

nus sint armati. terram, sicut faciunt formicie quando fa-

Adhuc autem multae vesparum in hie- ciunt tempore veris nidum.

me inveniuntur in capitibus mortuorum Vespae autem quae hyribeon vocantur,

natse ex cadaveribus eorum : et qusedam non extrahunt simul multos pullos ma-
ilhirum habent aculeos, et quoedam non. gnos ducos, quos quidam okikon vocant,
Adhuc autem quaedam vespae faciunt sicut plures simul regos extrahunt apes :

nidos parvos et paucos quaedam autcm
faciunt multos nidos etmagnos. Dico au-
tem nidos casas et foramina quae sunt in
favis nidi. Duces autem vesparum quos
mutijra vocant, aliquoties
: nec emittunt examina sicut apos, sed pulli
omnes romanent intra nidumcum paronti-
bus, ot faciunt sibi sohodas, hocest, fora-
mina et casas magnas secundum quantita-
inveniuntur tem corporis sui eo quod ampUus quam
:

venari in fine hiemis aliqua animaliapar- prius cavant terram. In sterilibiis autem
va quoe sugunt hoc magis ht in qui-
: et alvearibus inveniuntur aHquando duo vel
busdam terris humidis muitarum palu- tres favi ad plus, vel pauco plures quam
dum, quam in aliis, sicut in terra quam sunt in non storilibus. Dico autem favos
calor vocant. parietem unum cera?, in quo sunt casa?
Aliquoties etiam apparuerunt plurimi plures per ordinem foraminum altrinse-
duces sive mutyri cum vespis volantes :
cus dispositorum. Non autem al)undan-
et hoc erat post longam pluviam, ex cu- ter doponunt molla et ceram sicut faciunt
jus putrefactione natte fuerunt. Isti au- apes, sed manent in hieme in alvearibus
tem duces vesparum prcecipue venantur suis subterraneis : et quia thesauros non
in agrestibus et montanishDcis, in quibus habent, plereeque moriuntur. Dubium
habitant illae maximae vespae, de quibus autem est an omnes moriantur, vel non.
superius fecimus mentionom. Licet autem Si enim omnes moriuntur, oportet quod

quidam dubitent de aliis, tamen omnes ex ovis earum aliae in futui'o calore solis
hi qui sic venantur, videntur habere procreentur.
aculeos magnos. Vospae autem raro col- Est autem ot hoc considerandum, quod
ligunt ex floribus, sicut faciunt apos, ne- vespie in uno nido non habent nisi rccto-,
que cibantur ex floribus, nisi raro, sed rem unum, licet apes habcant aliquaudo
sugunt carnes : et hsec cst causa, quod plures in uno alveari propter quod otiam :

manent circa stercora : ibi onim aliquan- fatuo regno quod non sibi providot, ma-
do capiuntmuscas magnas, quas dum do- gis assimilatur rognum vospie quani apis.
prehendunt, statim abscindumt eis capi- Apos autoni projitor pluros principos ([uos
ta, et ferunt corpus et volant cum ipso. perturmas exercitus sui habont, magis si-

Comedunt etiam aliquando sugendo fru- milos sunt aristocratiae quam monarchiae.
ctus dulces, et alia duh'ia humida. Tompore aulom quando isti hyribes emit-
Amphus autem, sicut in antehabitis tunt turbam aliquam do nido suo, con-
diximus, tam apes quam etiam vespae gregantur omnos juvenes cuni rectoro
duces habent, sives reges : et quantitas suo juxla aliqucm locum in quo sunt pa-
rectorum apum et vesparum, est major scua sibi compotontia ox fructibus vol aliis

quantitate illius vespie citriuie quam hijri- rehus, ct ibi faciuiil nidum : ot in nido
heon vocant, quam nos supra modia' illo apparct cora, oo (juod cora in majori
 478 1). ALIi. MA(i. ORI). PRyED.

parte emiuct cxtra. Et ponuiit tuuc sem- corii, et lial)et lalitudincm sicut apis,

per m uno nido rectorem unum : ct cum et multum a[)petit pisces coctos ct con-
creveritilli rcctor, juvenes exeunt et acci- dimenla quibus pisccs condiuntur, et

piunt hyribes juvenes, qui sunt de cxer- illis se ingerit : itaquod etiam se in
citu suo, et ponunt eum in quadam do- his permittitca])i antequam discedat. Vo-
mo illius nidi, cavantes plus et plus de lat autem singulariter et puUificat iii tcrra
terra. Generationis tamen sucB modus, sicut vespaj : sed domus
majo- sua3 sunt
aut unde aut quale liai)eat sen)en lioc ge- res quam kilikon, hoc est, subditarum
nus vesparum, non adliuc satis appa- vesparum, eo quod hoc genus est longi
ruit: quia difiicilecst invenire perexperi- corporis sicut hyribes.
mentum. Supcrius autem diximus, quod Secundum liunc igitur moduni vetc-
cikines inter apes non habent aculeum : res physiologi tradiderunt de apibus et

cum tamen jam hyribes in genere vespa- vesparum generibus, et omnibus opera-
rum inventi sunt aculeum habere ex : tionibus earum.
quo etiam accidit dubium, utrum recto- Avicemia autem aliter dividit vesparum
res vel parum habeant aculeum, vel non. genera dicens, quod vespce queedam sunt
Est autem et aliud genus apum pro- citrinse, et illae sunt duorum modorum,
prio carens nomine, quodquidam htstio- curtae sive parvie videlicet, etlongae. Quee-
lam vocant, quod sonando volatin muris dam etiam sunt vespae nigrae, et quaedam
macris sive maceriis, et nidilicat sub kipi- sunt citrinorum pedum, sed sunt fuscae in
dibus, et super terramaliquando hoc : et corpore. Quaedam autem quinti generis
potius est id quod alacum secundum ge- sunt quasi muscae, et ideo inuscales vo-
nera sua nos supra vocavimus. Faciendo canlur. Qua.'dam autcin sunt cx citrinitate
autem nidum facit sibi quasi duas habi- ad ruborem declinantes, etillae suiit inul-

tationes, et in domibus suis invenitur tuin magnae, et istae sunt sexti generis
quasi principium quoddam meliis mali, vesparum. Quajdamautem seplimi gene-
quod non est adeo bonuni sicutnud ris sunt mediocres. Octavum autem ge-

apum, et est imperfectum : tamen in nus vesparum se vidisse testatur Avicen-

aljundantia aliquandoinvenitur. Aliquan- na, croceuni quidem magnum corpore,
do cnini nos ipsi cum sociis quasi tres magnum nigruin babens caput, boniodo-
manus plenas invenimus mali et aquati- ris existens, etposterius tres aut quinque
ci mellis incompleti. magnos habens aculeos, quod est ferox
Animal autem quod Graeci vocant tahl- et audax et malorura moruin.
lidon, est etiam de genere vesparum, Hoc igitur de apibus et atacis et vespis
et simile est hyribi, sed in cibis differre dicta sunt a nobis quantum nunc suffi-
videtur. Est autem duri corporis et cit.
 LIB. Vlll DE ANIMALIBUS, TIIAGT. V 479

TRACTATUS V

De morihus quadrupedum.

et furore et aliis passionibus, quibus cau-

santur diversi mores eorum.
Hee enim differentiiE non invcniuntur
tantum in animalibus domesticis, sed
etiam in agrestibus. Leo enim licet sit

communicativus praBdse et liberalis, ta-

men quando est famelicus, est valde ma-
ft lus et asper et iracundusquiescit autem :

CAPUT I. quasi mansuetus quando comedit, et

sit,

quando non habet famem. Passiones au-

tem anima3 tales Iiabet, quod videlicet
est audax secundum suam naturam, non
de facili timens, et vadit ad liomines
I cum quibus crevit quia facile domesti-
:

catur sine ira, quinimo amorem habet ad

De moribus leonis, lupi, et animalis homines cum quibus consuevit, et pra^-
quod bonacus vocatur. cipue cum nutritoribus suis, et valde di-
ligit ludere : sed ludi sui frequenler ma-
lum sortiuntur exitum, nec dimillit lu-
dum anto magnum tempus. Venatores
autem quando est silvestris, non facile

fuij;it, sed nec timere videlur. Sed si

multi suut coani^uslantes i[)suiu, discedit

ab eis paulalini ambulans, et raio aspicit

Oportet autem scire, quod nmlti sunt in fuga retrorsum. Si aulem muitiplica-
modi differentiarum animalium diiferen- bitur numerus venatorum, curret qui-
tium penes mores : quoniam diversan- dem fup^iens, sed non saltabit sicut aliae
tur in audacia et timore et mansucludine bestia.^ faciunl quando fnyiunt fuL;iens :
480 D. ALH. IMAG. ORI). PR/ED.

autem currit cursu contiiuu) sicut cst cum unguibus quasi minando ei et casti-
cursus canis. lii fuga uuteni, eo quoJ gando eum ct dcinde dimittit eum. Et
:

exaccrl)atus est, irruit in animalia occur- dicitur etiam^ quod hax est lupi consue-

rentia : et quando fatigatus est, vadit tudo.

mudicum, et modicum frendens quasi Adhuc autem tam leones quam lupi
dentil)us. habent hoc, quod quando scnescunt et

Verum autem dixit Homerus, qui dixit venari non possunt, invadunt homines,
eum naturalitcr timere ignem, quamvis et tunc vadunt ad villas et rapiunt pue-
sitaudax in aliis. Dicit autem Avicenna, ros, eo quod denles eorum jam sunt de-
quod si invasus est ab homine, et homo bilitati vivunt enim tam leones quam
:

intenderit in ipsum et defecerit, quod lupi pcr multos annos, ita quod aliquan-
aut non lcedit eum, aut non multum, si- do prae senectute hunt edentuli. Jam
ve hipidem in eumjaciat, sive sagittam, enim inventus est leo, quasi omnes
sive aliud aliquid quod casso vulnere dentes habens motos propter antiquita-
juxta leonem pertransit, leo irruet in tem.
illum, et minahitur ei, et non iaterliciet Sunt autem leones differcntes secun-
ipsum sed forte la?det ipsum tantum,
: dum climata, de quibus accipiunt gene-
quantum Isesus ab eu secundum icstima- rationem et hoc similiter est de lupis,
:

tionem. Et jam accidit hoc militi qui mi-
hi narravit, ct erat verus et hde dignus.
Dixit autem, quod ipse et socii quidam
exibant in dextrariis ad contemplandum
leonem dextrarii enim non castrati et
: bus, qui generantur versus meridiem.
fortes ex audacia appetunt ire adleonem,
et pugnare cum ipso. Castrati autem spa-
dones in tantum timent, quod nec calca-
ribus ncc llagris ingeri possunt ad hoc
quod ei velint appropinquare.
tur sic irent in dextrariis, invenerunt tres
et aliis animalibus audacihus. Leoncs
enim qui generantur in terra Gorateno-
rum, et proecipue apud Iconium, ferocio-
res et audaciores sunt leonibus australi-
Qui autem generantur in quarto climate
vel prope, sunt magis timidi, et magis
debiles propter inconvenientiam habila-
tionis ad complexiunem eorum. Gapli
Cum igi- autem leones de diversis climatibus, fa-
cile distinguuntur. De Iconio tamen pau-

leones simul ambulantes : et unus ex so- ci possunt capi ab hominibus proptei'

ciis tendens balistam, jecit sagittam jux- ferocitatem eorum cum tamen non saepe :

ta caput unius eorum, sed non vulneravit noceant hominibus. In figura etiam dif-

eum quod videns leo aliquantulum sub-

: ferunt : quoniam quidam sunt breves et
stitit solus, et alii duo transierunt non spissi, quasi phlegmatici, et illi sunt ti-
velociter fugienles, quos post modicum midi do quarto climate capti. Quidam
ille qui substiterat, secutus est. Milcs au- autem longi pilosi, habentes pilus aspe-
tem qui jecerat sagittam, accepit lan- ros : et illi sunt animosi^ sicut illi qui
ceam, et in dextrario cursitavit ad ipsum sunt de Iconio. Aliquando autem quan-
ante quam aliis duobus leonihus conjun- do debilitantur et timent, fugiunt demis-
geretur, et nisus est eura confodere lan- sis auriculis sicut canis : et hoc faciunt
cea : sed iterum casso ictu percussit ter- etiam lupi. Aliquando etiam inventus
ram, tangens aliquantulum sine vulnere est leo senex et debilis, qui cum porcum
caput leonis : et in ictu cecidit miles de invasisset, porcum vincere non potuit,
equo ad terram. Leo autcm uccurrit et sed fugit ante porcum. Interiora autem
militis caput in galea compressit, et laisit membra vitalia leo habet debilia, quse de
militem, sed non vulneravit, neque occi- facili recipiunt corruptionem et ideo :

dit eum, et statim post alios leones rc- fcetidum habet os etsalivam, et humorem
cessit. Et heec est consuetudo leonis, corruptum : sed et alia membra ejus pa-
quod nocet ei quantum sibi qui nocuit. tiuntur ex multis occasionibus : propter
 LTB. VIII DE ANIMALTBUS, TRACT. V 481

quod morsus ejus ct laceratio unguium sunt pilosi in spatulis multum sicut lupi
ejus, est saepius venenosus sicut morsus et leones masculini : et sua virga magis
canis rabidi : et cum oisdem medicinis est mollis quam virga vulpis vel tauri,
juvatur vulnus, cum quibus juvatur mor- et etiam magis curta quam virga tauri
sus a cane rabido. Idem autem per om- vel equi, vel magis turpis. A capite au-
nia est de morsu rabidi lupi. Caput au- tem usque ad inguina, est coloris fusci.
tem leonis est valde forte, licet interiora Totius autem alterius partis corporis co-
ejus sunt debilia, et vulnus dentium ejus lor est inter cinereum et rubeum, et ha-
est malum, eo quod virus de interiobus bet cornua parva incurvata contra se in-
suis transit in vulnus : cum vulnus li-
et vicem ad domesticum animalis, quai sunt
gatur, transit virus inligamenta et cum : secundum mensuram palmi, et non ha-
reponuntur super vulnus, inficiunt ipsa bet dentes in superiori mandibula, sicut
ligamenta, et non curatur vulnus. Fere nec bos, nec taurus : et habet magnam
autem omnia quic diximus de leone, ha- ungulam, et magnam caudam, et fodit
bct etiam lupus sed secundum minus
: ungula terram sicut equus, et suum co-
parlicipat ea, et magis est nequani quam rium cst valde durum, et venatio est bo-
leo, et magis insidiatur. na, quia esibilem Iiabet carnem et dul-
Est autem quoddam genus ]upi, quod cem ; et ejicit stercus ad minus ad qua-
chabem vocat Aristoteles. Avicenna au- tuor passus posterius, eo quod est multi
tem ipsum dicit vocari bcrvel et hoc : stercoris, et multae et fortis ventositatis.
diligit homines, et non nocet eis nec : autem vocat hoc animal bo-
Aristoteles
homines timent illud multum :'et pug- noceum, quod quidam Latinorum bona-
nax est valde istud genus lupi, et mino- cum vocant.
res eorum sunt audaciores. Pugnat au- Dicit autem quod hoc ani-
Aristoteles,
tem hoc genus lupi usque ad mortem mal habitat in Cohonia regione, in mon-
cum leonihus et canibus. Alii autem te qui dicitur Mascheon, qui mons est
modi luporum sunt noti apud nos, quo- magnus protensus juxta civitates Made-
niam fere in omnibus sunt sicut canes kin et Catakin. Ilomines autem qui a
qui mastini vocantur et hoc habent
: colore corporis dicuntur kianom, eo
tam leones quam lupi, ut dicitur, quod quod juxta /Ethiopiam habitant, vocant
quando habent electionem inter homi- montem hunc IMonachon. Ibi enim habi-
nem et aliud animal, semper parcunt ho- tans bonacus, et in quantitate tauri, et in
mini. Sed lupus non est communicati- multis assimilatur plus tauro quam alii

vus praedae sicut est leo, sed potius reli- animali : sed tamen habet hoc commune
quias prcedae suai fodit in terram, quous- cum cquo, quia invenitur in eo crinis
que iterato famem habeat. descendens ad duas partes spatularum,
Narrant autem Aristoteles et Avicen- sicut descendunt jubae ad unam partem
na de quodam genere lupi, quod com- colli equi : sed pili ejus sunt molliores
ponitur ex tauro et lupo et equo, aliquid et breviores jubis equi, et fere habent
habens similitudinis cum quolibet illo- mollitiem pilorum lupi vel leonis et co- :

rum, quod xVvicenna dicit esse in terra
sua, hoc cst, in Perside in montil)us vo-
cat autem illud genus animalis Avicenna
secundum linguam Persicam micuzuin,
dicens quod saepe visum est in civitati-
bus Persidis, et crescit ad magnitudinem
lor corporis ejus declinat ad rubcdinem,
: et crines ejus sunt continui, et perve-
niunt continuata ciesarie usquc ad ocu-
los. Aliquan(h) tamen invenitur color
cjus aliquantulum declinans ad nigredi-
nem et verissimc color crinis ejus est
:

tauri, et sunl magis corpulenta et magis inter rubeum et colorem quem medici
obesas carnes habcntia : et aliqui modi karapon vocant, et non est omnino sicut
istius animali*, sunt similes vaccis, et cok)r pilorum equi, quem fnro dicunt si-
31
482 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

ve rubeum. Tnferiores autem in vcntre

existcntes pili ojus, assimilantur lanjp :

et color illorum pilorum non est valde

niger, ncquc dircctc rubcus, scd quasi

medius inter duos dictos colores et cor- :

nua ipsius sunt incurvata ad invicem, ct

quantitas cornuum ejus cst quasi mcn-
sura palmi, vcl modicum plus, ita quod
cornu suum quando separatum cst a ca- CAPUT II.

pitc, potest capere in concavo suo mcn-

suram quae hem et est quasi duo
dicitur :

pugilli. Pili autem qui sunt supra fron-

tem ejus, descendunt usque ad mcdium
frontis, ubi fit in ccntro quaedam discri-
natio, sicut fit in vcrtice bominis, et

non babet dentcs superiorcs sicut neque De moribiis clephantis, cameli, equi^
taurus, neque habet crura multorum pi- delphini, gallinx et psittaci.
lorum. In pedibus vero babet duos sotu-
lares, sicut ea quse in duo findunt ungu-
lam, et cavat et percutit terram sicut
equus, et erigit caput suum sicut taurus :

habet autem corium spissum, patiens

ictus multos, et est dulcis carnis : et
ideo venantur ipsum bomines. Cum au-
tem percutitur hoc genus, fugit, et qui- Magis autem aptum animal inter agre-
escit absconditum si latere potest. Cum stia ad domcsticandum et obediendum
vero debilitatur, pugnat et contra vena- homini, est elephas. Est enim magis re-
torem ejicit stcrcus ad quatuor passus : ceptibiie disciplinse et instructionis, et
solvitur enim ex timore, et tunc abundat rememoratur eorum quse audit : ita quod
stercore. Quando autem appropinquat aliquid intcllectui simile videtur habere,
tempus partus bujus animalis, adunan- et ideo discit adorare regem. Habet au-
tur circa fceminam parientem multa ani- tem bonum sensum valdc in bis quse vi-
malia sui generis, et faciunt stercus in det et audit, ad instructioncm pertinen-
circuitu ejus, quasi murum, et nidum tia. In his enim est melior omnibus ani-
facientia ei ex stercoribus suis : et in illo malibus. Adhuc autcm postquam imprae-
parit boc enim animal prse omnibus
: gnaia et foemina et si desidcrat mas foe-
:

animalibus est multi stercoris. minam, et fit in desiderio coitus, tamen

Opus autcm cst scire, quod sicut aves
mutant colorem pcnnarum sccundum
tempora, et pisces etiam se mutant ita
colores pilorum et pilos mutant etiam
quadrupedia,ct prajcipue ea quoe sunt de
gencre luporum, vel aliquid lupinse na-
turae habentia.
non appropinquat imprtegnatse, nec foe-
mina imprsegnata sustinet coitum maris,
:
quamdiu est imprsegnata. Est autem opi-
nio qusedam, quodelephas mas etfoemina
vivunt per centum annos. Et aliorum
opinio est, quod pcriodus ejus est centum
viginti annorum et tunc destitutione
:

virium et complexionis sentit frigus in

hieme, et ventos frigidos. Est autem hoc
animal valde fluviale, et habitans juxta
fluvioset mergit se in aqua usque ad pro-
boscidem : hanc cnim habet super aquam.
 LIB. VIII DE ANIMALIBUS, TRACT. V 483

quia per hanc inspirat ; sed natando non Dixit autem, quod in Persido captns del-
potest multum durare propter sui corpo- phlnus multum vulneratus trahehatur ad
ris ponderositatem. Alia autem quse sunt terram, quem plurimi de profundo ma-
do morihus elephantum, ex prajcodenti- ris delphini sequebantur fere usque ad
hus possunt conjecturari. littus, ostendentes gemitum et piotatem,
Notahile autem valde est, quod inge- quasi supplicarent pro vulnerati delpliini
nio naturali cameli cognoscunt suas ma- hheratione, sicut dicit Avicenna. Sed
tres ex quihus sunt nati, et nullo modo cum juxta littus essent, timentes pisca-
acquiescunt coire cum eis. Narrat autem torum nmltitudinem, fugorunt omnos si-
Aristotoles, quod in quadam civitate qui- mul et deroliquerunt vulneratum. Est au-
dam per ingenium volehat efficere, quod tem moris dolphini, quod semper aliquis
fiHus camelus cognosceret matrem suam, de magnis est ad custodiam parvorum,
et cooporuit matrem quando liUus erat in ne stulte capiantur et cum sint phirimi
:

dosidorio coitus : et tunc olevavit puUum parvi, pluros accipiunt custodos de mag-
supra matrom, et cum incepisset coire nis. AHquando onim visi sunt tcmpori-
cum matre, antoquam comploretur coi- bus AristotoHs nmlti delphini magni et

tus, descondit : ot convertens se ad aucto- parvi simul, et plures hahohant custodes

rem hujus sceleris, mordendo interfocit super se positos ; et cum hoc spectacu-
eum. lum quidam adspicerent, suhito mortuus
Fortur autem, quod quidam rogum fuit unus, ad cujus exsoquias alii convo-
Aquilonarium hahohat oquam pulchorri- nerant. Erat autem parvus is qui mor-
mam, quae peperit equum pulcherrimum :
tuus fuit, quom alii super spatulas suas
ot cum rex ex matre et filio voHot extra- accoptum in profundum polagi dotulerunt,
here ahum pulchrum et ingeniari, fecit etcorpus ejus custodivorunt, ne a pisci-
quod mater saltaretur a fiHo, et cooperta ^us vel aliis animaHhus devoraretur, et
fuitmater ut non agnoscoretur a fiho, et s«pe rodiverunt ad custodiam corporis,
tunc fiHus cognovit matrem. Postea au- si aliquando gratia pastus vol alterius

tom videns fiHus, quod mater ejus erat utiHtatis recesserant.

cum qua coiverat, currendo vagabatur? Narrantur etiam de lovitate et voloci-

ot fugit, ot ab aUo so prcTcipitavit, et animaHs quTdam incrodibihii.
tate iHius
mortuus est prse scoleris verocundia quod Dicunt enim quod lovius ot velocius est
admi.serat. Propter quod etiam Socundus hoc animal omnibus ahis animaHbus :

philosophus, postquam matrem incHna- et causa narrationis fuit, quod subito

vorat ad conscnsum, eo quod transfigu- morgehant se delphini in profundum ad
ratus esset ignotus matri, licot actum custodiam corporis delphini mortui, ot
turpem nec inciperet nec porficerot ta- : sicut omergebant itorum ad ca-
sagitta
men quia tanti sceleris consensum a ma- piondum spiritum. Dixerunt autom qui-
tre habuerat, de ccetero hiqui ei noluit : dam tanta», volocitatis osso hoc aniuial,
cui tamen mator ignoransquodiilius ejus quod saltat aHquando uHra mahim ma-
osset, consensorat :et cum iHo dicente, gnae navis. Hanc otiam volocitatom oxor-
« Absit quod vas poHuam quod me oiTu- cet in soquendo pisces quos sihi vonatur
dit, » cognovisset mater quod filius ojus in cibum. Hunc enim insequitur in pro-
essot, stupore sceleris quod a fiHo cog- fundum maris : ot si fortc non cito capit
nosci deboret, mater exspiravit. eum in profundo. arctabitur spirilus ejus,
Quod autom mirabihus ost, quod etiam eo quod est aninial inspirans, ot lunc se-
qusedam animalia mores piotatis hahent cundnm volocitalom sagilla- ivmHI ad su-
ad sui gonoris mortuos. Narravit autom porticiom ot trahit spiriium : ot si cou-
AristotoH quidam do muHum oxportis in tiugat quod enu'rgouti ohviol navis, sal-
animaHbus maiinis de morihus delphini. tabit uUra maUim ejus ot cva(h't.
48 i D. ALli. iMAG. OIU). PRyED

Similis aulcin celorilas dicitiir csse in slatim postea regit eos sicut gallina.

aninialibus maiinis (iu(e vocanlur Itipi IMorcs autcm animalium in passionihus

marini cnim licel non sint mullum
: hi anima^vakle sunt diversi. Qu«dam enim
a^nlos in teira, tamen in aqua quando multum diligunt homines, ct Hhcntcr
intrant in pelagus in profundum se mer- slant cum eis, sicut dclphinus qui ludit

gentes, ilerum ascendunt superius magna circa naves in quihus simthomines et prae-
velocitatc. Est autemmos animalihus monct eos de ventis et pericuHs.
marinis, quod manent par cum pari, ma- Psittacus autem diHgit imherhes pueros ,

res cum hrminis. Duhitatur autem a plus quam harhatos, ct Hhentius loquitur ^'

quibusdam, quare marina ejiciunt se su- cum Dicit autem Avicenna, quod psit-
eis.

per terram, ut possint manere in aqua? tacus quidam habuit quemdam suum nu-
Sed hujus multse causae possunt esse, tritorem in amore magno, et multum ohc-
quas in parte supra diximus quoniam :
divit, et cum separatur ah co , muUum
qucedam venantur in aqua, et generant, dcjectus fuitin tristitiam, quia scivit quod
et hahitant in terra, et qucedam e conver- acceperat aHum psittacum cum quo lude-
so : sed una est causa principalis, quod bat, et huicinvidit priorpsittacus.

talia sunt spirantia, licet diutius conti-

neant suum spiritum quam alia animalia,

et ad spiritum liheriorem capiendum eji-

ciunt se super terram.

Animalia autem valde diversas opera-
qusedam acci-
tiones hahent, et ita variant
dentia locorum et temporum : et prsecipue

accidentia animae, quod etiam aliquid in

figuracorporum ipsorum variatur et in : CAPUT JII.

hac deprehendi potest quam vaUda sint

animae accidentia. Gallinte enim impu-
gnant ahquando gallos juvenes, et cum
Aicerint eos, erigunt caudam et pectus
ad modum gallorum, et aliquando ascen-
dunt supcr eos, et luxuriant super eos :

et accidens animse hujusmodi facit eis, De rmitatione morurn ct formarwn ex

quod aHquando cristce majores efficiuntur castratione animalium provenicnte. 1
eis in capitihus, et quod crescunt eis cor-

nua in crurihus sicut galhs : et in his in-

cipiunt hahere accidentia gallorum, ita

quod aliquando difficile est distinguere
inter gallinam talem etgallum.Jam enim
visum quod mares gaUi interfecerunt
est,

foeminas hahentes pullos, vel quod aha

occasione mortuae sunt : et tunc galli du- Sunt autem qusedam animaHa quse
xerunt pullos, et foverunt eos suh alis, non mutant mores tantum, sed colores
et infirmati sunt voce sicut gaUina hahens et figuram et hoc aHquando accidit se-
:

pullos solct infirmari : nec coibant cum cundum diversitatem aetatum et tempo-
cis, sed casti erant usque ad incremen- rum. AHquando autem accidit ex muta-
tum pullorum. Hoc autem saepe facit gal- tione mcmbrorum principaHum. Castrata
linacius sicut visus experimento saepe enim animaHa non mutant mores tan-
prohavimus postquam enim gallinacius
: tum, sed etiam formas omnia enim ani-
:

per unam noctem steterit cum pullis, maHa testiculos hahentia, castrari pos-
 LIB. VIII DE ANIMALIBUS, TRACT. V
sunt, sed diversimode, quoniam aves ha- quideni ad terram vitulus, et dividitur
bent testiculos in medio corporum suo- corium oxei, et exprimuntur testicuh,
rum. Ambulantia auteui qu3B generant et ligantur nervi testicuh)rum fortiter,
sibi similia, habent testiculos ut in pluri- et tunc abscinduntur testiculi, et eri-
bus extra corpus suspensos. In hoc con- guntur radices nervorum cineribus in-'
veniunt omnia animalia testiculos haben- jectis in vulnus et si coquantur nervi,
:

tia, omnibus sunt in fme ventris,

quod in mehus erit contra sanguinis fluxum. Si
et si ahquis acceperit gallum perfectum autem apostema acciderit in loco illo,

qui habet omnia membra sua principalia, pulverizatus testiculus et loco supraposi-
et fecerit ei comburendo bis vel ter cau- tus, erit conveniens cura ipsius. Accidit
terium inter finem ventris et radicem cau- autem tauro castrato et omni animah de
dae, statim submittet caudam, et mutabit csetero non generare, postquam castrata
colorem, et non cantabit de caetero, ne- sunt, prifiterquam hoc modo, sicut de hir-
que quaeret coire cum gallinis : et si hoc co castrato in prsehabitis dictum est.

fecerit ei adhuc pullo existenti, non faciet Multoties autem etiam ex porcabus ab-
postea opus masculorum. Similiter au- scinditur id quod carfarie vocant, et est
tem homini quando castratur
accidit : pars matricis in qua heerent testicuh : et
puero enim castrato non oriuntur pili in postea non concipiunt. Fit autem etiam
loco in quo consuetum est oriri pilos vi- hoc in foiminis et galhnis ahquando, sic-
ris, neque mutatur vox ejus. Si autem ut probatum est temporibus nostris in
jam adultus est et pollutus est per som- multis, et cum postea non indigent coitu,
nium, non orientur ei pili aliqui qui con- neque concipiunt, impinguantur cito.
sueverunt oriri, nisipili pectinis tantum : Cum autom hoc fieri debet, prohibentur
et illi erunt rari et pauci et subtiies et a cibis per duos dies, et tunc suspendun-
graciles, et calvities numquam accidit ta- tur pedibus posterioribus sursum, ut in-
hbus eunuchis : tales enim esse consue- testina retrahantur a matrico : et tunc
verunt qui serviunt cubilibus fcemina- abscindunt eis hoc quod anteron vocant,

rum. Vocesautem omnium quadrupedum hoc est, locum ubi sunt testiculi marium :

post castrationem mutantur, et efficiun- quia ibi in interiori parte matrici adhai-
tur sicut foeminarum. rentes sunt etiam testicuh porcarum, et
Adhuc autem in omnibus animalibus aUorum fere omnium auimahum juxta
quadrupedibus ex castratione accidit mu- interius orificium vulvse.
tatio figurae corporis eorum, pra^terquam Cameh vero quibus homincs habentes
in porcis agrestibus, in quibus ex caslra- beUum uti desiderant, castranlur, eo
tione nulla notabilis accidit mutatio figu- quod tunc elongantur latera eorum. Om-
ree. Omnia enim alia animalia quando ne enlm animal castratum plus elonga-
castrantur in juventute, efficiuntur majo- tur quam non castratum et quia tunc :

ra : sed si castrentur post perfectam elongantur, longiorem faciunt passum, et

quantitatem, non augentur propter ca- veiociores fiunt ad insequendum liostes,
strationem. Cervi autem si castrentur ante vel ad fugieudum eos. Et hoc jam ex-
ortum cornuum, postea non oriuntur eis pertum est quoniam quidam in monti-
:

cornua et si castrentur post ortum cor-

: bus aUissimis habentes pr^esidium prop-
nuum, non augentur eis cornua ex tunc, ter hosles, tria miUia habebant castrato-
neque mutabunt ea. Vituli autem castran- rum camelorum, et ex iUis hostes com-
tur post annum unum, et tunc augentur prehenderunt saepius, et efl"ugerunt : et

et efficiuntur magni
non castrentur
: et si tunc cameU non curant ampUus coire.et
tunc, sed postaitatem perfectam,non au- efficiuntur vectura» vahle utiles.
gentur propter castrationem. Vituli au- Post castrationem etiam aniuuiUa magis
tem hoc modo castrantur. Prosternitur efficiuntur mansuela et disciplinabiUa, eo
m; 1). Al.B. MAC. onil. VWAIX).

quod (lesidcriuin coitus cl luror ud con- animalia gregum non cornuta, non ru-
cupisc(Mitiiun inultuni yencral iinliscipli- minaul, sicut ])orci. Tcmjuis autcm ru-
nalionis ct pi-otcrvi.T, etfacit silvcstreita- minationis ruminautium cst parvum :

tein. quia vidclicet pascuntur pabulo extrin-

seco,quod est granum vel fccnum alio :

enim pabulo pasta animaha non rumi-

nant.
Inveniuntur etiam qu»dam animaha
dentes in utraque mandibula habentia,
quae ruminant, sicut mures, et pisces
quidam qui muraton ab officio ruminan-
di acceperunt appcllationem.
CAPUT IV. Adhucautem differentia est animaUum
quoniam animalia lon-
in operibus aliis :

gorum et parvorum crurium et parva-

rum narium, muttum habent fluxum
ventris, et multi sunt stercoris : et hoc
accidit tam in quadrupedibus quam in
avibus, et etiam in hominibus.
De differentiis animaliiim secimdum di- AmpHus autem secundum mutationem
versitatem rnminandi, garrietidi, ct temporis quaedam aves mutant suas for-
mutandi colores corum iii diversitatc mas et suos colores, secundum mutatio-
cTtatum ct temporuin suorum. nem temporum ct atatum suarum, sicut
id quod saharon vocant hoc enim mu- :

tat suum colorem, et procedente tempo-

re efficitur nigrum et citrinum, et est avis

pulchrae et musica? vocis. In sestate vero
est unius dispositionis et sibilat sibilo
dulci. In hieme autem vox ejus est ma-
la. Et talis mutatio vocis apud nos est in

Sunt autem et alife multa^ difrerentiie philomela, sed non sic variat plumam.
in moribuset operibus animalium sicut, : Avis autem quam vocant kangelam,
vcrbi gratia, quoedam ruminant, et quffi- etiam mutat suum colorem quoniam in :

dam non ruminant. hieme color ejus est sicut carbonis igni-
lluminantia autem jnvant sc ex eo ti. In aestafe vero collum ejus et quod vi-

quod ruminant, ct scntiunt ex hoc dulcc- cinafur collo, multiplicis est coloris, et

dincm quasi ex comcstione. Animalia non mutat vocem. Animal autem quod
vero ruminantia sunt in pluribus illa, dicitur hardon, semper vociferat per
quae non habent dentes in superioriman- quindecim continuos dies die ac nocte :

dibula, sicut sunt vaccse, caprce, et oves, hoc autem hsec animalia incipiunt facere
et hujusmodi. Nullum autem animal in montanis in principio veris, quando
agreste ruminare videtur, nisi crcctur ad herbae multiplicari incipiunt : et etiam
figuram alicujus domestici ruminantis, alio tempore vociferant, sed non semper:
prseter solum cervum, et ea qua? sunt si- praecipue tamen vocifcrant magis apud
milia ccrvo, sicut capriohis, et equicer- praesentiam aestatis, et postea cfiam voci-
vus. Muita autcm animalia et priccipue ferant, sednon fantum et vox hujus
:

omnia cornuta qua? domestica sunt, ru- animalis non mufatur, neque corrumpi-
minant ct hoc incipiunt facerepost septi-
: tur sccundum aetatem ejus sed forte :

mum mensem aetatis suse. Minuta autem color sccundum aetatem aliquando mufa-
 LIB. YIII DE ANIMALIBUS, TRACT. V 487

tur : et ideo etiam a nomine quasi wiiso- tiam autem se disponere incipit in ortu
nus apud Italos nominatur. Sod in liie- Canis. Apparet auteni gugulus a tem-
me non semper apparet, sed latet tunc in pore veris usque ad tempus itfud. Simi-
iissuris petrarum. iiter etiam avis qua) dicitur a quil)usdam
Adhuc autem alia animalia qua> dicun- fiominibus liasabim^ fatet, et incipit la-

tur harimakos, mutantur etiam, et heec tere in ortu steflae Cilise vocatae, et in oc-
animalia sunt aves hiemales, hoc est, casu iffius apparere incipit. Avis etiam
quae in hieme apparent, sicut avis Dio- vocata adkos, mutat coforem et for-
medis. E contra autem aves vocatip co- mam.
nikos, sunt ex avibus aestivalibus, sicut Adfmc autem quaedam aves confricant
sunt apud nos hirundines et ciconiae. Is- se super terram in cinere,quiedam et

tae autem aves, ut dicit Aristoteles, non frequenter quaedam neque

natant, et

accipiunt mutationem, nisi in colore plu- confricant se in cinere, neque natant. If-
marum tantum. Simiiiter autem est de fa cnim genera avium quae non sunt boni

avibus ceocalides ai malacorico vocaiis: volatus, sed manent in terra, frequen-

quoniam etiam istae mutant quosdam co- ter confricant se in cinere, sicut gaflina,
lores in quosdam alios. Chencliillides et cubetfi, et perdix, et passer, et fmjus-
autem aves sunt in temporibus fructuum. modi.
Similiter autem et illai quie dicuntur Adhuc autem quaedam aves fiabent un-
inalani et coriokim, hoc est, in principio gues rectos, et manent circa fluvios et

autumni, non diversantur nisi in co-

et mare in focis nemorosis aquosis, et fa-

lore et voce et ideo non est bene mani-

: ciunt utraque dicta : confricant enim se

festum, utrum istse aves sunt ejusdem in cinere, et postea se abiuunt in aqua,
generis, aut diversi quoniam perfecta
: autem
sicut cofumbae, et passeres. Multse
diflerentia non apparuit inter aves istas : aves uncorum unguium neutrum fiorum
non enim est improbabile, quin eadem faciunt bene cnim esse dictorum ani-
:

avis per diversitates temporis mutat vo- mafium est secundum modum praedeter-
cem suam, et suum colorem. Fehicai minatum et ideo tafes frequenter exer-
:

etiam quae sunt palumbi, non vociferant cent operationes.

in hieme, neque turturcs. Accidit tamen Forte autem conveniunt quibusdam
aliquando, quod erat grave frigus, et avibus accidentia propria secundum suas
post illud in eadem fiieme evcnit sereni- species, sicut turturi, et passeribus pro-
tas atiquot dierum et tunc pafumbi vo-
: pria accidit vociferatio, in quibus ea qua'
ciferare inceperunt quod audienles fio-
: vicinantur peciori, moventur motu forti

mines qui sciunt quod in hieme vocife- quando vociferant et hoc avibus aliis
:

rare non consueverunt mirabantur.

, non convenit. Sed de tafibus propriis acci-
Cum autem ver supervenit, vociferare in- dentibus animalium nimis longum etdis-
cipiuntpafumbi universafiter enim dico,
: pendiosum csset enarrare, et non muftum
quod aves ut in pfuribus non garriunt proficiens ad sciendum naturas eorum.
vef vociferant, nisi in temporc coitus. llaec igitur de differentiis operum et
Gugufus autem mutat vocem suam, quia moribus animafium a nobis dicta sunt
non muftum vociferat in fine autumni, paucis.
quando jam cito vuft fatere. Ad faten-
488 1). ALH. MAG. ORI). PR^I).

TRACTATUS VI

De solutione duhiorura quce oriimiur ex prcedictis.

animalium astutiis et prudentiis et ope-

rationibus. Non enim est in animalibus
aliquid prudentiae vel operationis, cujus
principiumnon sit in eodem : etcum ani-
malia bruta intellectum non habeant, ex
intellectu non liabent prudentiam vel sa-
pientiam. Loquimur autem de his quae
perfecte numerum habent sensuum. Vi-
GAPUT I. detur autem, quod in his idem sit prin-
cipium acceptionis sensibilium. Mirum
ergo videbitur, si aequaliter sensu partici-
eorum participat ratione,
pant, et nullum
quod motus a sensu factos tam inaiqua-
liter videntur participare.
Adhuc autem opponet aliquis dicens,
Et C.S/ DiGRESiso declarans ex qiiibus prin- quod plura animalia videntur aliqualiter
aniniaHa diversimode partici-
cipiis participare medias vires animse, qua?
pant prudentia et stultitia, et qux sit sunt inter sensum et rationem : habent
prudentia quaparticipant ? enim hujusmodi imaginationem et phan-
tasiam et memoriam quod ex hoc pa-
:

tet, quod ad nidos et ad cavernas rever-

tuntur, quod utique non facerent, nisi

memoriam loci in quo nidus est vel ca-
vernee, haberent. Media et extrema aequa-
liter participantia, et non sequaliter par-

ticiparo prudentiam videtur esse mira-

Dubitabit autcm fortasse aliquis non bilo.
irrationabilitor de his quic dicta sunt dc Adhuc autem ea quae eliciuntur ex
 LIB. VIII DE ANIMALIBUS, TRACT. VI 489

particularibus acceptis, duo suiit : quiE- insequaliter judicant de sensibihbus acce-

dam eiiim sunt speculativa abstracta a ptis.

rebus quaedam autem

particularibus : Universahter tamen illse causoe ad sex
sunt de numero conferentium ad utilita- reducuntur. Et qusedam quidem causa
tem. Et non videmus aliqua animalia est in ipso sensu, sicut patet in duobus

prseter hominem, quse aliquid participent animahbus, quorum utrumque habet vi-
speculationis. Sed qucecumque prudcnter sum unum tamen habetmagnos oculos
:

agunt, sunt de rebus conferentibus et uti- duros aquaticos alterum autem habet
:

libus sibi. oculum clarum, et visum coadunatum.

Amplius autem conferentia non solum Primum enim horum animahum majoris
sibi privatim convenientia providere vi- quantitatis quam sint percipit visibilia,
dentur, sed etiam conferentia communi- et alterum accipit ea sicut sunt : et si

tati suffi, sicut quod grues observant ex- contingat utrumque istorum animalium
cubias, et quod apes sequuntur regem et judicare de delectabili et tristi accepto
cum buccina ad convocan-
stj-epunt sicut per ipsum, id quod habet oculum duruni
dum exercitum ad exeundum cum rege, aqualicum visum non coadunatum,
et

quando de alveari procedit examen. Ilaec quam id quod habet ocu-

citius decipitur,

enim omnia videntur esse de provisione lum chirum et visum coadunatum.

communitatis, etnon de utilitatepropria: Simiiiter autem est de auditu quo- :

providere autem communitati conve- niam qusedam animalia in auditu non

nientia, videtur non sine aliqua scintilia percipiunt nisi sonum qusedam autem :

rationisposse fieri. modulationem cum sono percipiunt, et

Adhuc autem fortasse videbitur alicui inveniuntur delectari in symphonia, sic-
qusedam ipsorum aliquid experimenti ut philomela quse advolat ad bene can-
participare habitum enim est supra per
: tantem hominem. Qusedam autem in au-
multorum animalium inductionem, quod ditu nominum ahquam de rebus conci-
discernuntherbas curativas infirmitatum, piunt imaginationem,quarum sunt no-
quod sine experimento non videtur posse mina. Et prima quidem indiscipHnabilia
Experimentum enim est cognitio
fieri. omnino inveniuntur et secunda alli-
:

singularium, sicut quod idem valuit Cal- ciuntur et decipiuntur modulatis sonis.
lite et Socrati ejusdem complexionis exi- Tertia vero disciplinam multorum mira-
stentibus et ejusdem aetatis, et in eadem bihum operum percipiunt, sicut elephas
infirmitate ex cadem causa laborantibus. de adorando rege, et canes multa faciunt
Experimento igitur et mcmoria, similiter ad sermones magistrorum suorum. Et
autem et sestimatione et imaginatione et nos in partibus superioris Germanise mu-
sensu participantia non videtur proba- rem vidimus, qui tenendo candehim mi-
bile, si non etiam utcumque ratione par- nistrabat lumen comedentibus ad pra^-
ticipant : exhis igitur et talibus rationes ceptum magistri sui.
sumct aliquis dubitationis. Et sic dilTerentia est in animahbus
Omnium autem horum determinatio etiamin aliorum sensuum participationc,
est ex his quse in libro de Anima deter- quamvis non sit tanta sicut in duobus
minata sunt. enim animalia quie
Licet dictis, eo quod illi duo sunt magis for-

perfecta vocantur, numerum sensuum males et disciplinabiles cicteris sensibus.

habeant, non tamen motus qui fiunt a In sensu autem communi dilferentia est

sensu, sequales sunt in cis propter quod : in animalibus secundum compositionem

neque sequahter participant scnsu com- sensibiUum acceptorum. Qutecumque
muni, nec aiquales habent imaginationes: enim hunc perfectissimum habent sen-
et sunt in animahbus secundum virtiitcs sum, optime componunt sensibilia, ila
sensitivas multcC causa', propter quas quod non inducit eis errorem confusio
41)0 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

(jua'dam compositioiiis. QiKeciimque au- conlicescet, ot in audaciam quamdam et

tom liahent nimis humidum, vel siccum, iracundiam Irahit et lcrrorcm ea quae
aut terrestreitate opacum spirilum orga- apparent, et frigidum contrahit, et ad ti-

ni sensus communis, conlinue ctiam in morom dcclinat : imaginata enim rnul-

componendo formas sensihilium talos pa- tum sequuntur alTectus cordis et passio-
tiunlur defectus. Ex siccitate enim tarda nos. Similiter autem omnino disturbant
ex caliditate nimia permixta : ex humidi- imaginata fumi qui procedunt ex sto-
tate autem confusa, et non stans, sed de- maclio. Diversitas igitur istorum in ani-
llucns : ex opacitate spiritus obscura est mahbus hominibus diversam
brutis et in
in eis compositio. Et in quihus sunt ho- et variam vakle imaginationem.
facit
runi conditiones contraria?, in illis conti- Sicut etiam in phantasia quaedam red-
nue sunt etiam compositiones ccrtiores. dunt diversitatom phantasise. Si enim
Et sunt multi gradus talcs in animali- imaginata componi debeant et dividi ad
bus propter quod etiam de compositio-
: eliciendum tcrribile vel dolectabilo, quae-
ne sensihilium diversi sunt gradus com- cumque hahent compositionem bonam
positionum in ipsis. ad formas, haic bonam faciunt phanta-
Juxta eumdem modum etiam se habet siam. autem est quando
Compositio
in imaginatione. Imaginationis enim l)o- unum confertur aliis secundum inesse
nitatem quatuorpraecipue perficiunt, quo- vel non inesse. Calidum igitur conve-
rum unum est bona organi complexio nionler unum ad aliud movens, quod est
proportionata ad convenienter recipere calidum virtutis coelestis, sicut in ante-
imagines, et ad melius tenere propter :
habitis libris probatum est, et clarura in
quod aliquantulum ad siccum se incHna- spiritu bene ostendente quod cui inesse
re debet ejus complexio plusquam ad ex- debeat, et qualitor et adhuc siccum ali-
:

cellens humidum. Secundum autem est quantulum bene tenons donec complea-
purilas et claritas et munditia spiritus de- tur judicium, h»c bonam faciunt phan-
servicntis ei : quia spiritus opacus mon- tasiam : ot contraria aut omnium horum
stra et terribiha facit quse imaginatur. aut quorumdam, corrumpere videntur
Impurus autem non bene reprsesentat, eamdem. Phantasia enim dua])us coele-
sed tegit aliqua de imaginibus. Immun- stibus virtutibus perficitur, et una ele-
dus autom sordidata ostendit qusecum- mentali complexionata calido enim coe- :

que depicta sunt in ipso : et nimis cLirus lesti quod por naturam circuli unum
dimicat formas. Proportionatus ergo spi- propellit ad aliud, et claro luminis cce-
ritus, purus, mundus, solidus, et suffi- lestis perficitur, et sicco organi comple-
cienter clarus, adunatas et stantos mini- xionali, quod tamen non extra crasim
strat formas, super quas bona potest esse siccum sed sic tenens donec perficia-
sit,

conversio cognitionis animalis. Et qme- tur ad id quod est in phantasia conversio

cumque participant horum coutraria, animai et judicium compositionis et di-
malse in parte vel in tolo sunt imagina- visionis.
tionis. Tertium autem ost via a sensibus Eodem autem modo et de sestimatione
et sensu communi bene libera, et non sentiendum, nisi quod hsec aestimatio
infirma, neque male proportionala. Sae- praecipue duobus optima efficitur, et ter-
pe enim in via aut corrumpitur, aut va- tium praesupponit in praecedonte phanta-
riaturforma imaginabilis, et non ex ip- sia. Unum autem est, quod vult habere

sius vitio imaginationis. Quartum autem subtilem valde et clarissimum spiritum,

bona dispositio membrorum organo ima- in quo per modum
cujusdam abstractio-
ginationis deservientium, et prfecipue nis resultet quod non in sensu,
aliquid
cordis et stomachi : quoniam calidum sed cum sensibili perceptum est et hoc :

nimis cor, continue turbabit formas, et est conferens vel nocivum in operabili-
 LIB. VIII DE ANIMALIBUS, TRACT. VI 491

bus per nos in arte vel moribus, vel sibilibus acceptis, et illa simplicior et
ctiam de conferentibus ad esse naturalis formalior est in nobiliori complexione,
conservationem. Secundum aulem est et ignobilior et particularior et materia-
organi bonitas, in quo tales intentiones lior in ea quse est minus nol)ilis : propter
formarum depinguntur : Iktc enim sua quod contingit, quod frigida pblegmati-
opacitate aut frigiditate aut caliditate aut ca sicut aquatica, minus habent de nobi-
humiditate aut etiam nimia siccitate, aut lioribus operationibus leviores autem
:

obscuraret aut contraheret aut commi- humores habenlia et magis aereos, sicut
sceret alia in ipsas intentiones elevando, aves, habent plus de nobilioribus virtuti-
aut etiam superlluitate sua distraheret, bus et operationibus.
aut duritia immobilitaret intentiones for- Secundum igitur dicta facile est de su-
marum. Tertium autem quod supposi- pra inductis determinarequoniam qu£e- :

tum est, est bona et optima compositio cumque animalia sunt perfectorum sen-
et divisio formarum a qua ipsse intentio- suum, habent etiam consequenter sensi-
nes eliciuntur, aut de mala et etiam falsa bilium aliquam compositionem et judi-
aut etiam absurda compositione vel di- cium. Qu^cumque autem habent audi-
visione non convenientes eliciuntur in- tum secundum quod voces sunt signa
tentiones. rerum, et cum hoc memoriam talium
Omni autem eodem modo ad bonita- signorum et intentionem, htec recipiunt
tem quamdam et nobilitatem bonis con- disciplinam de signis et rebus.
ditionibus adunatur memoria ha3C enim : Ex his etiam patet, quod animalia
sicco competenti tenet et lucido spiritum qusedam licet numerum sensuum parli-
bene digesto et subtili ea quoe reservat, cipent «qualiter, et similiter vires me-
etiam ostendit : et contrariis horum, et dias sensibiles et extremas, non tamen
maxime frigido et humido destruitur, et aequali modo participant. De speculatio-
quasi annihilatur, quia frigidum con- ne autem et speculativis omnino nihil
stringit porum spirilus, et humidum parlicipant, eo quod illa fit secundum
phlegmaticum quod non est nutriens, omnimodam universalium a sensibilibus
sed extrinsecus opericns membra, oblit- abstractionem : et hicc abstractio non lit

terat formas et delet, si quse sunt im- sine ratione et intellectu. Conferentia au-
pressae propter quod senes omnes et
: tem fiunt secundum comparationem for-
plegmaticos malae videmus esse memo- ma? ad rem particularem, et hanc melius
riae. HcTC igitur sunt quse in animalibus possunt participare. Tamen ea quse sunt
diversos gradus ex parte sensibilis ani- conferentia dupliciter considerantur.
mse faciunt apprehensionis diversitatem. Uno quidem modo prout exeunt a regu-
Adhuc autem est unum quod omnibus lis et principiis juris universalibus : ct
praedictis plus est attendendum, et hoc hoc modo non participantur a brutis.
est qualitas complexionis, et recessus ab Alio modo prout sunt in ipsis particula-
cxcellentia contrariorum, quse est in ribus convenientibus : et hoc modo non
complexionantibus, et accessus ad cceli cognoscuntur nisi per naturic convenien-
sequalitatem : quoniam
anima nec licet tiam. Convenientia enim naturae et sibi
sit harmonia complexionantium, neque convenientia cognoscunt omnia anima-
aliqua forma corporalis harmoniam con- lia : et hoc modo judicantur a brulis,
sequens tamen quia perfectio est cor-
: judicio lamen differenti, sicut dictum
poris,et habet potentiam vitae organi- est.

cam, mullum coopcratur nobilitas com- Nec attendunt communitatem prout

plexionis nobilibus operationibus ipsius. est communitas in se acccpta, sed potius
Est autem quicdam nobilissima operatio piout cst simililudo quanlam accepta in
ipsius quae cognoscere et judicare de sen- singulis, et sic custodiunt eam ct defcu-
 41)2 1). ALB. MAG. ORD. I^R^D.
dunt : et lioc modo quamdam imitantur
civilitatom. Communitates autem in sta-
lu communi reipubliccB, prout communi-
tas in nullo quidem, sed est status toti
et non parti huic vel illi convcniens,
custodit solus homo intellectum habens.
Nec propter hoc participant aliquid ex-
porimenti si noscunt herbas conferentes

sibi ad sanilatem quoniam experimen-

:

tum
GAPUT ]I.
dupliciter consideratur. Uno quidem
modo prout
una quaedam acceptio
est
post plura inducta
et hoc modo experi-
:

mentalem cognitionem non habet nisi

homo. Alio autem modo consideratur
prout est consideratio conferentis ex for-
ma quae est in hac herba vel illa et hoc :
Et e^/ DiGREssio declarans de caiisa libe-
modo quaerilur a brutis.
ralium et mechanicarum operationum
Per ha^c igitur et his similia, omnes quas habent bruta animalia.
inductas et similes facile est solvere du-
bitationes.

Est autem adhuc multis dubium et mi-

rabile videtur quoniam cum dua? sint
:

hominum operationes, quarum una

est
linis hominis, quamvis
non alium habeat
effectum, sicut cantare, viellare,
et ccete-
ras hujusmodi liberales actiones agere,
de quibus Ethicus considerat.
Aliai au-
tem sunt arlis operationes, in
quibus
non ipsa operatio, sed effectus alius
in-
tenditur, sicut est fabricare, dolare, se-
minare, et caeterai tales operationes me-
chanicffi, ex quibusoperatum aliquod
intenditur, sicut cultellus, vel
domus,
vel seges, vel aliquid hujusmodi.
Admi-
rabitur igitur fortasse aliquis,
utrumne
bruta utramque istar.um agant
operatio-
num quoniam videmus
:
philomelas, et
quasdam aves cantare, et nihil aliud
alias

intendere nisi cantum et videmus :

quod
comportant palcas et lutum et ligna, et
intendunt nidum qui construitur
ex illis.
Et valde mirabile videtur, si liberales
et
mechanicas participant operationes,
ni-
hil praeter sensibilium habentes cognitio-
 LIB. VIII DE ANIMALIBUS, TRAGT. VI 493

nem : hujus onim rei gratia unam in determinantur. Omnos cnim hujusmodi
omnibus viventibus dixit inesse animam operationes agunt bruta natura agente et
Democritus, sed in uno magis liboram ex visis imaginatis : et ideo cantus ipsa-
quam in alio. Scd do hoc alibi est dispu- rum aut sunt clamores fcpminarum sua-
tatum. rum, eo quod sic vocant hominas : aut
Adhucautem operationesliberales non sunt affectus delectationum magis quam
semper exercent, sod aliquando, sicut conceptus aliquos significantes. Et ideo
aves tempore coitus cantant, et non alia quae liberse sunt actiones in hominibus,
vice et de hoc ipso mirabitur utique
: in ratione liberalium non exercentur a
aliquis, qucT sit tunc causa magis exer- brutis, sed potius ut efFectus coitus, aut
condi tales operationes quam alio tem- alterius desiderii, vel dclectationis de-
pore. monstrantes.
autem operationes arti simi-
Similiter Quse autem sunt artium operationes,
les non sempor exercent, sod tempore non exercentur ab ipsis cum aliqua ra-
genorationis liliorum, sicut nidos facere :
tione, sed a natura, sicutjam in anteha-
et de hoc quffiret aliquis, quare non som- hitis istius scientiae determinatum est, et
poradnidumrevertunturpropterquictom liic repotere non oportet. Quod autem
et commodum proprium, sicut faciunt non habent casas, nisi pro puUis, verum
tempore generationis filiorum. est in avibus : quoniam calor nidi noce-
Adhuc autem opera providentise inve- ret plumis qu£e solidantur in aerc libero.
niuntur in quibusdam, sicut formicse, et Alia autem animalia pilosa domos ha-
apes thesaurizant cibos et hoc non vi-:
bent, ad quas frequentor tempore frigo-
detur posse fieri, nisi cum pr^meditatio- ris revcrtuntur : quando autem serenum
ne et sollicitudine futurorum defectuum :
gst, liberum appotunl aerom, eo quod
et quod talis prcTmoditatio non
constat corpora pilosa cooperta citius in phleg-
est sine abquo rationis lumine, quod se- ma putridum convertuntur, sicut supe-
cundum pra^cedontia bruta non habent. rius diximus, ubi assignavimus causam
Videtur autem etiam valde difficile de canitiei capillorum.
his invenire rationes : quoniam cujus cst Providenti» autem opcra qua?dam oo-
actus et operatio, illius est potcntia ejus- rum participant sine omni praemoditatio-
dom actus et operationis : et cum opera- ne futurorum, sed natur» instictu : et
tiones insint, videbitur difticile esse red- quando congregant, non conjecturant fu-
dere modum quare non insunt brutis turum temporis defectum, sed ex avidi-
potenti^e operationum iUarum. Et prop- tatc cibi prsescntis proptcr quod etiam
:

ter hsec forte et his similia Pythagoras qufedam animalia sicut apcs plus multo
omnibus unam sive unius rationis ani- congregant quam sufficiat ad njitrimon-
mam dicit inesse, et unius rationis ani- tum por unam hicmcm : et hoc faciunt,
mam esse bovis et hominis et ahorum ut dictum cst, cx cibi pra?sontis avidita-
animabum. te sine futuri conjocturatione.
Heec autem omnia facile ex antehabitis
I
 DE ANIMALIBUS
LIBER NONUS.
DE PRINCIPIIS ET ORIGINE GENERATIONIS
HOMINIS.

TRACTATUS I

De origine qiice ex parte maturi seminis vel spermatis.

rius promisimus, de principio generatio-

nis dicemus ejus tam in mare quam in
muliere : et de principio ejus et ultimo
secundum tempus, lioc est, quando pot-
CAPUT I. 6st imprtCgnari mulier, et imprffignare
vir, et usque ad quantam tetatem perse-
I verat lia^c virtus in cis. Dicemus ctiani
de omnibus rebus accidentibus commu-
De signis puhertatis, quando prinium niter hominis generationi, sive in se, si-

incipit descendere semen ad inguina. ve in loco et modo et causa gencrationis

accidant. Superius aulem jam qua»dam
I dicta sunt de dilTcrentia maris et fcBmi-
na', et de diversitate membrorum perti-
ncntium ad ^gcneralionem : quoniam
Rursum autem revertentes ad princi- mas est generans in alio sua speciei ex
pium generationis homiuis, sicut supe- semine proprio i"i)rnumte et distinguente
496 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.
croaluriim. Ffrmina, avitom ost goiierans turae, et quaedam humido subtili destitu-
in se ex virtute sominis inaris, cujus se- tio, propter hoc quod doscondit in sper-
men cibus et materia ost gcnerati. Et mate : quaedam autom Iiumido illo adhuc
membra generationis maris sunt semen sunt infusae. \it cum illae partos sint or-
maturantia, sicut tosticuli, et somon ad gana vocalia, oportet quod in cantu non
locum matricis proprium efTundentia, sint consonae partes illae, et faciunt vo-
sicut virga. Membra autom gonerationis cem non harmonicam et inaequalem,
mulieris sunt quidom semon sugentia, quasi sit intorruj)ta. IIoc accidens magis
sicut vulva ot matrix, et maloriam con- invenitur in his qui incipiunt uti coitu :

voniontem ad cibum adducontia, sicut et ideo qui volunt diu sorvare voces,
tosticuli mulieris, et venae suis orificiis abstinent a coitu, aut otiam ementulan-
sanguinem ministrantos matrici, et ipsa tur.

substantia matricis quae complicata super Hoc etiam tompus est elevationis ma-
semen, fovet ipsum donec complea- millarum quoniam humor menstrui as-
:

tur. condit sursum, et incipiunt intumescere

Incipientes igitur do bis pertractare, poma mamillarum propter communi-
dicemus quod principium tomporis ex cantiam communis venae quae est intor
quo homo generare potest, ut in pluri- mamillas et matricem. Poma autem con-
bus est apud complomentum duorum tinue intumescunt, quousque suo ponde-
soptenniorum ot hujus signum est,
: re cadunt, et tunc subactae fiunt mammae
quod in hoc tempore incipiunt pili oriri dependentes :quidem et tumentos
plenae
in pectinc, qui fiunt ex humore et calore in praegnantibus, laxae autem et vacuae
in membris illis augmentatis : et tunc in- in non praegnantibus, eo quod in prae-
cipitetiam sperma exire ab homine. Et gnantibus clausa matrice pars sanguinis
hoc est sicut videmus in arboribus, quod menstrui in mamillas dirigitur, et facit
quando debent exire semina, apparent lac, propter quod tumescunt impletae
circa loca illa folia et floros : et hic sunt mammae. In aliis autom aporta matrico
sicut pili in homine circa verenda, sicut descendit in menstruis : et idoo vacua
bone dixit Phib^sophus Altirnenom Co- et laxa officitur caro mammarum.
rinlhiensis. Et in isto quidem tompore Accidit etiam tunc mutatio inguinum,
incipit mutari vox generantium, et offici- tam in maribus quam in foeminis sod in :

tur tunc vox insequalis asperitatis diffor- maribus non solum mutatur quantitas
mis, ita quod neque acuta est sicut vox voretri, sed etiam figura, quando oriun-
puori, neque gravis est sicut vox virilis : tur pili circa ipsum et invenitur sperma
:

et hoc praecipue signum est in his qui illo inspissatum durum in fovea, quae est
tempore utuntur coitu quia ab illis oxit :
post caput voretri, ct incipit ibi esse
humor liniens cannam sivo arteriam vo- ox qua forte exit sanguis inter
fissura,
calom et idoo tunc erit vox oorum sicut
:
pellem et substantiam virgae, ex hoc
sonus citharoe duarum chordarum, qua- quod virgae quantitas tumens scindit se
rum una nimis est tensa, et altera nimis ante a pelle et exit usque ad vallem,
est laxa sive quod una est declinans ad
:
quae est post caput ejus, quaerens libe-
mollitiem, et altera faciat quasi sonum rum esso, ut ibi pertingat ad interius
gravem et fit vox soni interrupti sicut
: vulvae orificium.
est vox caprarum. Cujus causa est, quo- Incipiunt otiam illo tempore frequen-
niam in vocali arteria et in musculis ter esse titillationos in capito voretri,
epiglotti, et in ipso epiglotto est princi- quasi debeat sequi emissio seminis, cum
pium maturationis, et est ante matura- tamen non elTundatur, et post retentio-
tionis perfectionem : et ideo sunt quae- nem est quidem dolor, eo quod tunc va-
dam partes maturae, et quaedam imma- sa seminis impleri incipiunt, et exten-
 LIB. IX DE ANIMALIBUS, TRACT. 1 497

dunt canales eorum gravati concepto se- quam in vigilia : et tunc se comprimunt
mine. Et ista titillatio ct conscquens crura plicando unum crus super altcrum,
dolor frequenter veniunt usque ad pol- ut sic una partium vulvae scalpat aliam ;

lutionem coitus, quse quidem accidit ci- quia ex hoc oritur delectalio ct pollutio.

tius in illo qui coit propter confricatio- Sanguis autem mcnstruus qui in ruborc
nom, tardius autem in illo qui nullam sanguinis primo distillat a vulvis puella-
facit in inguine confricationem : ot cum rum, est quasi sanguis arietum jugulato.
emittunt sperma , sustinent arsuram rum. Scd anto tempus illud aliquando
quamdam cum delectatione proptor fer- distillat ab eis menstruum album, prae-
vorem libidinis. In foeminis autem vulva cipue si utuntur cibo frigido humido,
et

quidom puellaris habetapertam fissuram sicut lacte, et cucurbitis, et hujusmodi :

ad modicam genuum divaricationem et : quod ego vidi etiam accidere mulioribus,

hoc accidit propter siccitatem ejus carti- quae diu castse fuorant insenectute, quan-
laginis quae est in inguine : hanc onim do cx dieta infrigidata sunt corpora ea-
siccam osse nccesse est propter nutri- rum : ot quando hoc accidit, tunc male
mentum quod sursum caloreju-
tendit nutriuntur corpora earum, et efficiuntur
vcntutis : cujus etiam signum est, quod macilentae. In autem foeminis
pluribus
posteriora et nates puellarum in annis tonipore quo poma mamillarum intu-
illis sunt parvae, fere sicut natos juve- muorunt, ad duos dies menstruum incipit
num masculorum. Circa quartumdeci- apparere, nisi forto puolla sit meretrix,
mum autem annum propter menstrui et qujE plurimorum virorum plurimo abu-
humoris spermatici doscensum, et nates tatur coitu. In illa enim tantum pcr con-
incipiunt inspissari, et fissura vulvoe inci- fricationom evaporando ct fiuendo exit
pit claudi, et labia vulvae ingrossari et humoris, quod diu retardatur mamilla-
molliiicari : et pili germinaro incipiunt rum tumor, ot diuotiam rctrahitur humor
in circuitu ojus : et haec sunt quae vo- sanguinis menstrui.
cantur signn pubertaiis. Incipit etiam Tunc etiam incipiunt voccs puollarum
tunc puella desiderare coitum, sed in de- mutari, quae licct sint somper acutae ot
sidcrio non emittit : et quanto plus coit, quasi voces infirmantium proptor dobi-
aut etiam manu se confricat, tanto plus lem follem, tamen incipiunt tunc plus
appetit, 00 quod per talom confi-icatio- graves esse qiiam anto, proptor causam
nem humor attrahitur, sed non cmittitur, quam supra diximus. jManent autcm acu-
et cum humoro attrahitur calor ot cum :
tiorcs quam virorum, in tanlum quod
muliebre corpus sit frigidum, et clausu- ctiam similitor in oadcm canna vel cornu
ram pations pororum, non cito emittit aut fistula sufflct cum viro tamen acu- :

semon coitus et hffic est causa, quod

: tior erit sonus sufflationis mulieris quam
quanlam puellae circa annum quartum- viri. Universaliter cnim acutior cst vox
decimum non possunt do coitusatiari ct :
muliorum quam virorum et acutior est :

si tunc non liabent virum, tamon miute yox pucllarum ([uam votularum, ct quam
pertractant coitum virilom, et saipe ima- puerorum ot acutior ost vox puororum
:

ginantur veretrum virorum, ot forto sa- quam virorum : ot horuni causa patot cx
pe confricant digitis vcl aliis instrumontis prccdictis.
quousque laxatis viis per calorcm con- ]n hoc cnim tompiu-o pubortatis mulla^
fricationis et coitus oxit humor spormati- in inguino dislillant hitmiditalos, tam fa^-

cus, cum quo exit calor : ct tunc tompe- n»in;c quam viri, ct uiovonlur multiun
rantur ipsarum inguina, ot tuuc ofliciun- ad quffirendum coiluiu : ol ul in pluribus
tur castiorcs. gj utantur coitu moderato in illo tcmporc,
Tunc otiam accidit lluxus mcnstrui, ct vclocius corpora <M)runi accipiunt incrc-
multiplicantur pollutioncs tam in somnis mcnluni quam prius : (^t aliipnndo ctiam
XI :i2
i08 n. ALli. MAG. ORD. PRvED.

ex usu coitus in illo tomporc torpcsciint animum, stant usque ad antiquitatem

et marccscunt ct (lcliciunt corpora corum : ultimam, quodnumquam polluuntur, ne-
cujus causa profecto cst, quia illi in quo- que experiuntur coitus delectationem :

rum corporil)us mult<T sunt et grossai ct hoc fit ctiam in maribus, scd pcrraro.

liumiditatcs, ex ipsis cisdcm impcditur Quaedam autcm habet hoc sed ex vitio
calor augens corpus, non potens ip- comploxionis, sicut ante diximus, et illae

sum vincere et dissolvcre : et cum exit non generant.

in parteper confricationcm coitus, ex re- Jn isto etiam tcmporemutantur mul-
mancntc melius augctur et nutritur cor- tum qualitates corporum,
ita quod quae-
pus, tam in maribus quam in foeminis. dam personae sanantur, et quaedam infir-
Tn liis autem qute paucam et subtilcm mantur tam in maribus quam in foemi-
babcut humiditatem, accidit contrarium :
nis quoniam aliquando in isto tempore
:

quoniam quando per coitum illa subtra- aufertur epileptia, quando videlicet hu-
hitur, dcstuitituret marcescitcorpus. Qui- mor malus et superfluus distillat, qui
dam tamen sunt, praicipuc mares, qui- prius fumando oppilabat in cerebro vias
bus propter calorem et siccitatcm non motus et sensus. Aliquando etiam sana-
accidit spcrmatizare in illo tcmpore et ; tur corpus alia sanitate, quando subdu-
in processu eetatis virilis quando tepe- citur humor malus superfluus, qui sani-
scit calor, et humectatur humore sene- tatem impedivit. Aliquando autem inci-
ctutis complcxio, incipit in eis deside- pit infirmari propter subtilis et necessarii
rium coitus, et potentia fervens coeundi. humidi ablationem.
Est autem in quibusdam fceminis simili- Et similiter mutantur aliquando ad
ter. Et quidam sunt quibus ex frigiditate majorem aut minorem carnositatem aut
et siccitate complexionis in annis puber- ad bonitatem crementi, aut ad malitiam,
tatis non accidit somen, scd illis num- et aliquando a macie ad pinguedinem,
quam redibit potentia coeundi in aliqua aut e converso : quorum omnium causa
aetate, sed potius ex frigiditate impotcntes Et haec omnia fiunt
patet ex praedictis.
erunt in seternum : et in foeminis qui- postquam pervenerint ad somnium pol-
busdam est similiter, sed cst valde ra- luens, vel ad usum coitus. Et quibusdam
rum. accidunt omnia horum contraria. Et istae
In ista ctiam aetate ex coitu ipso excita- eaedem mutationes accidunt in virgini-
tur desiderium amplius coeundi, praecipue bus : quoniam aliquae quamdiu sunt
in puellis : ilt etiam in maribus, uisi puellae virgines, et habuerint in corpore
custodiantur, et a foeminis separentur :
multas superfluitates, emittunt ipsa per
quoniam ex calore confricationis exten- pollutionem in somno vel per coitum
duntur viae, et efficiuntur im- ampbse, et factam, et emittunt etiam menstru-
plentur humore et etiam rememoratio
:
um : et tunc purgatis corporibus cffi-
coitus excitat tunc appetitum, quoniam ciuntur tunc majoris sanitatis, et melioris
accidcns animae multum variat corpus, augmenti, proptor cxitum superfluitatis
sicut in aliislibrisphysicis determinatum quaeprobibebatsanitatemetincrementum.
est. Quibusdam tamen accidit numquam Quibusdam autem accidit totum contra-
pollui in somnis vel emittere sperma coi- rium quoniam post pollutionem somni
:

tus propter dispositionem aliquam com- vel coitus efficiuntur macriores et debi-
plexionis, sicut diximus jam ante : et liores, eo quod tunc fit exitus superflui-
hoc accidit plus mulieribus quam viris, tatis illius quae est bona et necessaria
eo quod earum corpora sunt minus po- corpori, sicut illa quae remansit in cor-
rosa, et non ingreditur ex eis semen coi- pore.Quaedam autem istarum humidita-
tus, nisi per longam confricationem et : tum exeunt cum spermate, et quaedam
ideo quando puellae castae sunt et avertunt cum menstruo.
 LIB. IX DE ANIMALIBUS, TRACT. I 499

Adhuc autem differens est in annis pu-

tumor mamillarum in
bertatis elevatio et
puellis quoniam quaedam earum acqui-
:

runt mamillas magnas valde, et quaedam

parvas, et paucaB inveniuntur quae etiam
nullas habent, nisi sicut viri : talis enim
est inventa foemina apud nos in civitate
Vangionum quae nunc Vormatia voca-
tur, quaetamen plures enixa est infantes, CAPUT II.
et aliqiiando tres simul enixa est gemel-
los. In quarumcumque enim corporibus
sunt humiditates superfluae multae, et in
illis secundum quantitatem illarum su-
perfluitatum ad substantiam mammarum
directarum fit elevatio et mammarQm,
quousque perveniant ad quantitatem dis- De principio generalionis qiiod est sper-
positionis et longitudinis inqua frangun- ma maturum circa vigesimwnpriniu)ii
tur et subigunturet dimittuntur dependen- annum generantium.
tesinferius: post iilud enim stata^qualiter
elevata mamilla, et remanebunt post hoc
mamillae semper in una dispositione.
Quae autem pauciores habent humidita-
tes, parviores etiam habent mammas

et quae ex aliqua occasione venam ha-

bent obstructam, et caeteras vias clausas

per quas humiditates redundant ad mam- Sperma vero quod conveniens cstfdio-
mas, et inferiores vulvae vias multum rum generationis, est illud qaod est suf-
habent amplas per quas multus velociter ficienter decoctum hoc cst quod in
: et
effluat humor, forte nullius aut parvae tertio distillatseptennio, hoc est, in anno

quantitatis habent mamillas. Similiter vigesimo primo a nativitate generantis :

autem, licet non tantum, est etiam in anle hoc enim tempus ut in ])lurii)us
corporibus marium : quorumdam cnim non est sperma complete habens virlutem
sunt mamillae valde tumentes et appa- generandi perfectum aliquid in generc
rentes propter multum humidum quod humano quia quamvis in minori oetate
:

est in corporibus eorum et horum cor- : parentum generetur forte ex spermate

pora frequenter sunt levia et mollia et eorum, tamen in quod generetur, fit dc-
venoe occultae propter frigiditatem cor- bile et infirmum, non complens perio-

poris eorum, et sunt mamilUe eorum duni humanic vitae. Tempus autem de-
valde similes mamillis puellarum, qua- terminatum maturi seminis accidit tam
rum poma mamillarum jam tumescere viris quam mLilieribus, sicut ct aliis plu-
incipiunt : et hoc accidit aliquando pin- ribus animalibus^ omnibus enim accidit,
guibus magis quam aliis : quoniam in qua> perfecta sccundum statum corporis
talibus est humiditas terrena grossa quae et animae sunt animalia. In tali autem

ad mamillas derivatur. aetate, aut etiam ante talem a^tatem ci-

tius impracgnantur juvenculae parviii
spissGP, quae grossorum sunt renum et
multum turgent in nuimillis, quam
aliae longiores et macriores sive tenuio-
res. Sed cum iuipra\gnantur, dolent in
 500 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

partu dolore magno plusquam ali;p mu- sit eflicacior : quoniam licet forte aliquis

lieres : quoniam in partu inguen liabont natus non nascatur in conjimctione Jovis
spisscT, et multae carnis : et talis caro non et Saturni, et ideo annus vicesimus noh
est laxabilis, sed est constricta et clausa terminetur ad iteratam earumdem stella-

et conserta vehementer : et idcio frequon- rum conjunctionem, tamen in tanto tem-

ter tales lacerantur in partu. pore quantitatem cursus unius conjun-
Si autem ante tempus vigesimi primi ctionis perficiunt super generata, et ideo
anni concipiunt, sicut frequentissime tunc sunt perfecta. De ististamen in As-
evenire solet, tunc major accidit dolor tronomicis est reddenda ratio. Sed hoc
ex corporis incompletione quoniam nec : dixisse sufficit ad praesens, quod in vi-
matricem habcnt completam ad conti- gesimo primo anno perfecto matura est
nendum, nec vulvae fissuram completam ad concipiendum muher, et quse ante
ad emittendum partum et ideo vehe- : concipit, immature concipit, ante tempus
menter in partu cruciantur. videlicet maturi seminis.
autem mares multum coe-
Similiter Viri autem indigent majori tempore
untes senescunt, eo quod subtile
citius quam sit istud : quoniam corpora eorum
et calidum per coitum exit ab eis Immi- sunt calori magis resistentia, et ante
dum, et remanet viscosum frigidum hu- tempus quo perfecte matura sunt
illud
mectans, et non augens, et illud est causa corpora virorum, est sperma eorum sub-
canitiei et senectutis. tile et aquosum et tale sperma non est
:

Similiter autem muheres multos por- aptum generationi perfectse in genere hu-
tantes infantes, citius antiquantur et mano. Sed oportet quod sperma sit
moriuntur, propter humoris naturalis glandulosum et grandinosum, quando
multam in partu emissionem. Est autem tangitur, quod sit quasi compositum ex
opinio qusedam quorumdam de hoc, glanduhs et partibus grandinis moIHbus :

quod mulier non augeturinlongitudinem quia tunc in spissitudine ejus potest

ampHus postquam peperit tres infantes, contineri fortis et multus spiritus cum
propter humidi quod in augmentum virtute formante perfectum et vigorosum
verti debuerat deperditionem. Hccc etiam parlum, qui spiritus cum virtute sua ne-
est causa, quod mulieres qure in annis que est in subtili spermate : et si esset,

pubertatis ardebant multo coitus deside- evaporaret. Tale autem sperma grandi-
rio, amittunt desiderium coeundi post- nosum non est in corpore viri, nisi sit

quam plures infantes pepcrerunt. In par- jam desiccatum calore juventutis et con-
tu namque, sicut diximus, exit humor fortatum et inspissatum et exsiccatum
plurimus, cum quo exhalat calor, et hu- jam ab humore puerili aetatis
in seipso
more et calore naturahbus destitutum Signum autem ejus quod di-
juvenilis.
corpus non habot desiderium coeundi. ctum est, quoniam sperma subtile non
TJt in pluribus autem muheres post multum filosum, est principium genera-
tria septennia convenientes efficiuntur ad tionis sperma autem grandinosum filo-
:

partum : eo quod corpora earum molUa sum, est ex quo generantur maros. In
in tanto tempore maturantur, quod tunc isto enim tempore oriuntur in viro pili

est spatii conjunctionis Jovis et Saturni barbce : sed de ortu barbse in viro, jam in

et unius anni solaris : quia in quanlitate antehabitis istius scientiae libris dedimus
temporis conjunctionis duarum superio- rationes.
rum stellarum infunditur perfcctio cor- Menstruum etiam mulierum maturum
poribus individuorum perfectorum et : est in isto tempore, quod ut in pluribus
haec perfecta virtus infusa per unum solis secundum forlitudinem fluxus fluit in
circulum, signorum circuitu reducitur finem mensis lunaris, quando Sol ct
ad agendum, et adunatur virlus ejus ut Luna sunt in conjunctione tunc enim :

I
 LIB. IX DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 501

humiditates corporum movet virtute con- gantur. Quibus autem impeditur et ab-
juncta : et idco in liumidis corporibus scinditur fluxus menstruorum, aliquan-
magis lluuut. In quibusdam tamen magis do sutTocantur ex evaporatione ipsius,
fluit menstruum in medio mense lunari qu£e sursum elevat matricem, ita quod
quoniam lunatunc estquasi alter solplena premit spiritualia, et inducit sufl^ocatio-
lumine, et movet fortiter corporum hu- nem. Corpora vero omnium muherum
miditates luna enim humores inferio-
: concepto gravantur menstruo, quousque
rum movere liabet, sicut delerminatum mundentur, ita quod plus mulieres
est in libro nostro de Causis et proprie- quando appropinquant ad exitum men-
talihuselementorum et planetarum. strui, patiuntur matricis sufTocationem
Quarumdam autem menstrua fluunt utro- ex ventositate elevante eam, donec exit
que tempore, qu» multas in corporibus sanguis menstruus aperta matrice.
habent humiditates. Et similiter etiam Causa autem menstrui in corpore mu-
eisdem temporibus tam viri quam mu- lieris est parvitas caloris consumentis hu-
lieres patiuntur fluxus haimorrhoidarum. midum digestum : quod cum incorporari
Et quia luna sic movet menstruos fluxus et membris assimilari per ultimam non
in fceminis, ideo quidam de falso nomi- potest digestionem, suo pondere propel-
ne sapientise coelestium inaniter glorian- litur ad exitum, resudans ex
orificiis ve-

tes, dixerunt lunam esse fceminam, eo narum matricem propter utilitales

in

quod cum sua diminutione mulieribus quas fert conceptui, et refusum extra per
accidit menslruum in quoHbet mense. osvulvee. Utihtates autem ejus in matri-
Est autem luna in veritate qualitatis fce- ce, sunt cibatio embr^^onis tempore con-

minese in eftectu, quoniam est frigida et ceptus : quia in embryone ultima dige-
humida sed in sexu neque vir est, ne-
:
stione digeritur et assimihatur per calo-
que mulier. Sed de his determinare alte- rem qui est in embryone.
rius est negotii. Sunt tamen queedam Tempus autem naturalissimum impras-
mulieres sicci corporis, quibus uno acci- gnationis quando facilius impraegnatur
dit mense, et aho non et quasdam ego :
mulier, postquam emundata est a men-
vidi virgines castas jejuniis et vigiliis ma- struo, si tunc stalim sustineat coitum
cerantes corpora, quibus numquam acci- viri quoniam qua; tunc non possunt im-
:

dit menstruum in pluribus mensibus per prcegnari, signum est quod numquam
multos annos : et non infirma-
ex hoc alio tempore possint impricgnari : et idco
bantur. Dicit etiam Aristoteles quod qui- ut frequenter erunt sine prole : quae
busdam non accidit, nisi post tres men- enim non imprcegnantur post menstrui
ses.Muheres autem quibus accidit omni mundationem, habcnt procul dubio con-
mense menstruum, cito purgantur post strictam matricem ininteriori orilicio et :

duos videlicet aut post tres dies. Quibus ideo semen viri aut raro aut numquam
autcm accidit menstruum post longum recipiunt. Imprsegnatie autera tempore
tempus, difflcile purgantur ab eo : et in impraegnationis non accidit menstruum
diebus quibus menstruum, sunt
distillat quoniam necessarium est ad
naturaliter,
valde dolentes quoniam in distillationo
: nutrimentum cmbryonis. Si aulem aU-
corrupti humoris ianguet corpus, et quia quando accidit, nisi paruni sit et cito
vias habent arctas ct repk^t eas corru- quicscat, inducet debilitalem, et forte

ptus humor, destituuntur in corpore. mortem conceptui, aut forte sua lubrici-
Mulier autem quse saepe habet men- tate indiicit abortum. Mulieribus cnim
struum, cito recedit et alleviatur corpus Immorcs viscosos habentibus in latcri-
earum post ejus recessum. Quibus autem bus nuilricis, semper matrix est lenis et
medio modo accidit, hoc est, alternis lul)rica ct idco non tencnt conccptuni
:

mensibus, etiam media velocitate pur- scmen, ct cfliciuntur slerilcs. Si aulcni

502 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

uulluni eorum qute dixinius accidat ei sperma : quoniam inomnibus plus ope-
quc-B menslruattemporo impriTgnationis, ratur virtus fortis, quando habet mate-
lamen conceptum del)ilem et brcvi
faciet riam, quam debilis. Cuni autem caro

tcmpore viventem. Plures aulem sunt multiplicatur in viro, tunc illa humiditas
mulieres qu?e muUo uluntur coitu, et quae materia spermatis est superfluitas,
desiderant ipsum vehementer, ct illi8 transit in materiam carnis.
matrices pendent inferius versus locum Similiter autem mulieres albae pallen-

quo attingit veretrum secum coeuntis : tes aliquantulum magis trahunt et sugunt
et illae saepe menstrua habent, quoniam vulvis suis sperma quam aliae : ita quod
viae ad matricem in eis sunt laxee et : quasi exsugunt et exsiccant et debilitant
calor coitus continue adducit humo- viros : et hujusmodi quidcm causa est
res. aptitudo impraegnationis talium, quo-
omnibus aliis fcemi-
jMulier etiam plus niam albedo significat moUitiem in eis,
nis animalium habet menstruum propter pallor autem destitutionem a sanguine
humiditatem et mollitiem majorem sui menstruo superfluo :et tunc magis
corporis, et quia delicatiori et pluri et emundata trahit sperma de veretro sicut
citius convertibili utitur nutrimento, et ventosa.
non pilosum habetcorpus. Fce-
quia lene Haec igitur sunt principia impraegna-
minis autem magnorum animalium sibi tionis et generationis in viro et mulie-
simile generantibus non accidit hoc : re.

quoniam humor quem habent, transit in

corporis quantitatem, et in quibusdam
aliis transit in pilos, aut in pennas, aut
in squamas, aut alias quasdam partes
quse non sunt in mulieris corpore : ho-
mo enim solus inter animalia est omnino
lenis corporis, et maxime mulier. Transit
etiam in quadrupedibus in urinam
aliis :

quoniam quadrupedia multo habent spis-

siorem quam mulier, aut vir quoniam :

turbidum quod inspissat urinam in qua-

drupedum foeminis, ejicitur in muliere
per menstruum. Vir autem hujusmodi
substantiam ejicit cum substantia sper-
matis quoniam homo ejicit valde mul-
:

tum sperma respectu sui corporis, plus-

quam aliquod aliorum animalium, et

ideo etiam plus aliis animalibus deside-

rat coitum.
autem qui plus spermatizant, sunt
Viri
qui non sunt multum carnosi vel pingues
quoniam in illis transit sperma in nutri-
mentum corporis. Qui etiam in calore
sunt albi, propter humiditatem habent
materiam spermatis, licet virtutem sper-
ma facienlem et impellentem, habeant
paucam : et ideo etiam non est impro-
babile, quod nigri non multum carnosi
neque multum macri, multum habent
 LTB. IX DE 7\N1MAL1BUS, TRACT. I 503

duo labia vulvse, etiam postquam jam per

ahquot dies scmen conceptum est, si-
gnum est quod creatura excidet, quia
jam incipit aperiri matrix, et amittere

quod subtilius erat seminis : propter quod

mulieres expertae in tahbus volentes re-
tinere semen conceptum, ungunt labia
vulvae primo oleopinus, quod est hquida
CAPUT III. pix, eo quod matrix fugit udorem foeti-
dum picis, et exaltatur ab ipsa, et in exal-

tatione sua contrahitur et chiuditur orifi-

cium oris ipsius sed hoc non est facien-

:

dum nisipostquam jam semen concep-

tum est per quinque vel sex vel septem
dies. Post unctionem autem piscis liqui-
Dc sigms imprssgnationis jam factse et dae ungunt ohbano et absinthio et cerusa
formatione conceptus. in oleo olivae dissolutis, eo quod omnia
hoec sicca sunt valde, et sua siccitate ope-
riant matricis clausuram. Si autem post
septem dies sperma remanserit in matrice
per tale studium, tunc manifestum est
quoniam impraegnabit : occasiones enim
etsignapraedeterminata infraseptem dies
manifestantur.
Signa vero impraegnalionis jam factce Si autem id quod conceptum est, dis-

sunt haec : ponit se ut fiat fcemina, purgatio seminis

Proximum quidem signum est, ut sit per digestionem facta erit in triginta die-

orificium vulvte exterius versus anum bus : et si disponit se ad marem facien-

siccum statim post hoc enim

coitum : dum, purgabitur usque ad formationem
signumest, quod matrix attraxit sperma, completam usque ad quadraginta dies.
et clausum est orificium ejus interius, et Citius enim purgabitur semen conceptus
nihil exivit de spermate. fffiminae quam maris, propter hoc quod

Adhuc autem si labia vulvse post coi- est mollius et citius separatur ab ipso
tum sunt tenuia, est signum concepti se- impurum tardius tamen formatur sper-
:

minis : hoc enim significat clausuram ma de quo iit foemina, quam de quo fit

matricis et exaltationem sui cum sper- mas, eo quod tenue et molle magis difli-

mate concepto, et ideo secum trahit labia culter retinet figuras quam spissum.
vulvee et tenuia reddit ea : et clauditur Signum autem impraegnationis praeter
fissura vulvae quasi sensibilitcr, sicut filis omnia quae dicta sunt, cst quia imprae-
quibusdam labia vulvaj contrahantur ad gnatae non emittunt sanguinem men-
interius matricis. struum, sicut ante fecerunt ct hoc con- :

Si autem post coitum labia vulvse sint tingit propter matricis clausuram et de-
lubrica et humida, hoc est signum, quod rivationem menstrui ad alia loca. Dividi-

exiens de matrice sperma lubricavit ea : tur enim tunc in trcs partes : et una qui-
et si fuerint pinguia lenia ac si sint uncla, deui pars ipsius sugitur a ooncepto ad
signum est quod sperma in proximo nutrimentum et haec est pars subtilior.
:

exibit, eo quod humor ejus subtiHor jam Alia autem post hoc sublilior, trahitur
exivit, qui pinguia et uncta reddit labia sursum ad mamillas. Et alia pars qua',
vulva? : quandocumque enim lenia sunt est impurior, stat in matrice usquc ad
504 D. ALB. MAG. ORD. PWA^T).

leni]»us parlus : et lunc ciniltilur (Mun tricc conccpta est fcemina cl lamen mo-
:

pucro. lus lactis sentitur in mamilla dcxtra, ct

Lac aulcni csl in inamillis iinpric^na- c convcrso in matricc forlc conceptus est
taruni prinio quidcni paucuni ct tcnuc et jnas, ct tamen sentitur cursus lactis pri-
aquosuni ct sul)tilc, eo quod paruni ad- mo ad mamillam sinistram et hoc prae- :

liuc sursuni dcrivatur, quia multum de cipuc contingit, quando multum quidem
sublili atlrahitur ad informationem ct in- cst sperma, et lamcn qualitatc aut occa-

crementum fcctus. Postca autcm quando sione formatur in fceminam tunc enim :

crcvit ct complctus cst fa-tus, non attra- nmltitudinc sua facit impulsum ad ma-
liitur dc mcnslruo nisi nutrimentum millam dcxtram. E contra autcm quando
cjus : ct tunc multum de ipso rcdundat paucum est spcrma, et qualitate caloris

ad mamillas ct ad lioc cooperatur, quod

:
sui formatur in marem : tunc enim pau-
semcn conceptum primo quasi nihil tra- citatc sua decurrit ad sinistram : tales

hit dc corpore matris ad mamillas. Post- enim plurcs diversitates facit spcrma
quam autcm jam hahet sensum et motum, conceptum sccundum magis et mi-
trahitper umbilicumsicutper ventosam : nus.
ct tunc multum attrahitur de sanguine Signum autem conccptus est vehemcns
qui superlluit nutrimento conceptus, ct pondus inguinis hoc enim necesse est
:

rcdundal ubertim ad mamillas, ct implct acciderc ex suspensione foetus in matrice.

cas. H»c autem redundantia lactis ad Est autem intcr omnia vehcmentius si-

mamillas magis apparet in mulieribus gnum, si in matricc incipiat ficri collc-

macilentis, quia illse amplas habent ve- ctio et attractio sicut in apostemate prae-
nas pcr quas cst transitus lactis. Apparct ter calorcm febrilem, et incipiat turbari

autem hoc etiam in puerperis, quae a vir- appetitus hoc enim significat attrahi ct
:

ginitate conceperunt : quia illarum ma- colligi sanguincm menstruum de corpore

millae magis sunt vacuse, et citius in va- ad fcctum in matricem, et ex retentione
cuo apparct infusio quam in plcno. Di- ipsius appetitum turbari. In istis autem
cunt autem, quod hoc etiam apparct in dicbus quando sanguis sic colligitur, et

unguibus quoniam attracto sanguine ad

: ad mamillas derivatur, secundum anti-
matricem et ad mamillas pallescunt un- quos Pcripateticos incipit figurari em-
gues, sicut in patiente frigus tertia- bryo quoniam ante hoc tcmpus post
:

nae. convcrsionem ct separationem spermatis,

Si autcm impraegnctur mulicr dc ma- est quasi frustum carnis informe ct infi-

sculo, frequentius crit major impulsus guratum : humiditates enim quae post
lactis ad mamillam dcxtram, et sentitur impraegnationem usque ad septem dies
aliquantulum moveri infra quadraginta descendunt, si contingat matricem ape-
dics motus lactis ad mamillam pcr ali- vocantur corrupliones, co quod
riri,

quam titillationem mamillae dextrae, et spermata tunc corrupta sunt, sed non ad
per exuberantiam lactis quam incipit ha- similitudinem sanguinis vel carnis con-
l)crc super autem impra^-
sinisti'am. Si vcrsa. Si autem postseptcm dies in tem-
gnata est de foemina, scntietur motus porc quadraginta dierum aperitur ma-
lactis ad mamillam sinislram infra no- trix, et exit conceptum, vocatur illud

naginta dies, propter debilitatcm virtutis quod sic dcsccndit a vulva, ahortus :
fceminte in attrahendo sanguine men- quoniam in illo tempori consuevit abor-
struo. Ilaic tamcn tempora modus et tra- tus frequentius fieri ejus, quod natura
ctus lactis non omnino sunt determinata jam orsa fuit formare et distingucre in
in impra?gnatione fceminae et masculi : specicm humanam : si enim foetus mas
sed dictum cst prout frequentius contin- fuerit, ct per abortum in die quadrage-
git. Saepe ctiam contingit, quod in ma- simo excidat cum humore super terram.
 LIB. IX DE ANIMALIBUS, TBACT. I oOi

a vulva exicns dissolvclar sua lonetilu- postquam nata? sunt foeminse, citius cre-
dine, et noii invenielur piopler sui parvi- scunt et maturantur quam masculi, eo
laleni. quod calori maluranti et facienti incre-
Si autem abortus fuerit super aquam mentum minus resistit caro laxa ct

frigidam bene claram, invenietur per co- mollis quam caro dura et sicca, sicut est

lamentuni crcatura, et liabebit quantita- caro masculi. Et hsec est etiam causa,
tem magnse formicse et hscc substantia
:
quod citius vetuloe efficiuntur fceminae
invcnitur in tela quadam, qua; cum scin- quam viri : quia humidum cito frigescit

ditur, invenitur in quantitate maynse for- in eis, et eflicitur plilegmaticum : et tunc

micae, sicut diximus, cujus caput et om- canescunt et aniles accipiunt rugas ct dis-
nia membra formata sunt et distincta. Et positiones. Prce csetcris autem vetera-
aliquando quando recenter cecidit, inve- scunt qu?e multum coitu utuntur.
nitur babens motum dibatationis et con- Adhuc autem quando matrix concepit
strictionis quando acu pungitur propter :
semen, orificium ejus constringitur subi-
quod pro certo scitur creatura illa esse to usque ad septem menses et aliquando :

animata : et invenitur, quod veretrum in ipso mense septimo aut in octavo in-
ejus et oculi ejus magna sunt respectu cipit aperiri orificium ipsius, quando foe-
suae quantitatis, eo quod adhuc non sunt tus incipit descendere. Cum enim em-
completa et adunata : sed in materia bryo ex arctitudine uteri, qui jam nimis
fluida resultant forma et tigura mem- arctus est : aut etiam ex defectu nutri-
brorum. Et hoc simiiiter accidit in aliis menti, quod jam magnus eifectus, abun-
animalibus in oculis et membro genera- dantius requirit quam ministretur ei per
tionis antecompletionem ultimam ante : sanguinem menstruum : et his duabus de
illam enim semperhaec mcnibra niagnam causis non amplius pati poterit suam re-
respectu aliorum memljrorum habent mansionem in utero, propter quod inci-

quantitatem. Si autem fuerit id quod pit descendcre infcrius septimo vel octa-
conceptum est, foemina, et a vulva per vo vel nono mense et in descensu suo :

abortum ceciderit ante tres menses, qui exprimuntur labia vulvoe, et fissura vulvae
sunt nonaginta dies, invenietur abortus incipit stare aperta, et frequenter sunt la-
non liguratus : et si intraverit quartum bia vulva? humida. Si autem quantitate
mensem vel tres complcverit, tunc inve- sui quidem propter materni uteri neces-
nitur fcemina formata et postquam for-
: sitatem non patitur remanentiam, sed ta-
mata est, velociter complctur ad ultimam men habet quamdam naturam rcmanen-
formationem in qua nascitur quoniam : di, quae quidem natura est immobilitas et

Immidum postquam constare incipit, ci- frigiditas conceptus, tunc stat, et non
tius figuratur et complclur quani siccum descendit inferius et tunc orificium
: ma-
spissum. tricis non aperitur, nec incipit fissura

Sic igitur patet, quod primum com- vuIvfE aperiri mcnse octavo vel nono :

plementum hemina? quod est in prima neque embryo revolutione sua conatur
figuratione et distinctione memi)rorum descendere deorsum hoc enim significat :

ex semine concepto intra matricem, est quod aut mortuus sit, aut adeo debilis,
post tempus coinpletionis masculi, eo quod in ipso non sit aliqua spcs vitic.
quod in quadragesimo masculus, in no- Signa etiam communia impra^gnatio-
nagesimo autem die fcemina figurata in- nis sunt,quod mulieres post improegna-
venitur. Ultima autem completione qua tioncm efliciuntur gravcs, et cfficitur su-
partus perficitur in quantitate quoedam per oculos earum quasi qusedam obscu-
foeminse conceptae non coniplentur us(|ue ritas et glaucedo cx redundantia retenti
ad quinque menses, ct nascuntur forte in menstrui : et hoc apparet m quibusdam
septimo mcnse, vel post ipsum. Scd valde cito, ita quod infra dcccm dics hoc
50G D. ALB. MAG. ORD. mJED.
sentilur.In quibusdam aulem corpora guis corruptus retentus intra venas re-
magis tenuia Ihihenlibus magis retarda- dimdat ad villos stomachi ct ad hepar, et
tur et hujusmodi acceleratio (?t rctai-
: nauseam provocat et al)oiuinationem et
datio accidit eis secundum quantitatem dcsiderium stultarum rerum et inanium,
Immiditatis superflua) in corporibus ea- sicut quod comedatur limus combustus,
rum quoniam: in quibusdam sunt mul- vel aliud vile quid.
tae, et in illis citius apparent signa : et in Quando autem oriuntur pili in creatu-
quibusdam sunt paucae, et in illis tardius ra, tunc fumi resolvuntur exhumido con-
apparent signa praedicta. cepti embryonis, et dilfunduntur in venis
matricis, et redundant ad stomachum et
hepar, et inducunt nauseam et abomina-
tionem. Postquam autem sanguis men-
struus ad mamillas ubertim manare in-
cipit, liberatur stomachus et hepar ab eo :

et tunc redit appetitus naturalis.

Est etiam ahud accidens quod multis
accidit impraegnatis, quod videlicet in
CAPUT IV. fme impraegnationis quando jam magnus
factus est fcetus, accidit eis angustia ex
constrictione emittendi urinam, ex hoc
quod matrix constringit collum vesicae,
per quod urina emitti habet.
Accidens autem mulierum impraegna-
tarum de masculis est, quod cito et de
De /lis qiise frequenthis accidiint imprse- facili quiescit in eis dolor partus propter
(jnatis, sive sint imprsegnatse de ma- virtutem pueri qui juvat matrem ut ci-
sculo, sive de fcemina. tius liberetur, et quamdiu praegnantes
sunt, in majori parte sunt boni coloris,
propter calorem et spiritus qui sunt in
concepto, praecipue quando est bene vi-
gorosus. Parientibus autem fceminas ac-
cidit contrarium hujus : sunt enim tur-
pis et cinerei coloris et pigri motus : et
accidit eis aliquando apostema in crure,
Pluribus etiam mulierum impraegnata- ita quod tumescitcaro earum exindigesto
rum accidit tempore impreegnationis vo- humido, quod resudat a concepto foemi-
mitus : et hoc differenter, quoniam ut in nino Quibusdam tamen accidit totum
.

pluribus maxime accidit tempore quo contrarium eorum quse diximus sunt :

reciditur menstruum, sed nondum adhuc enim boni coloris et leves cum imprae-
redundatad mamillas. Quibusdam autem gnantur aliquando de foemina et con- :

accidit tempore quo pili incipiunt oriri in trario modo forte se habent quando im-
concepto. Et causa quidem ejus quod praegnantur de masculo et hujus causa :

vomitus accidit tempore recisionis men- superius assignata est, quando videlicet
struorum antequam derivetur ad ma- concipietur foemina ex muito semine viri,
millas, est quod tunc non nisi subtile at- quae etiam nata erit virago, multos ge-
trahitur conceptui : aut etiam forte nihil, stus viriles habens, nisi magnam violen-
quia in prima mutatione et alteratione tiam faciat complexioni per consuetudi-
spermatum nihil attrahitur de menstruo, nem contrariam.
sicut inferius ostendemus, et tunc san- Impraegnatae etiam post retentionem
 LIB. IX DE ANIMALIBUS, TRACT. I 507

menstruorum scmper desiderant res di- nuus et tardus, hebes, non acutus, et in
versas quod desiderium quidam anti-
: conceptis maribus cst acutus et fortis,
quorum Grtiecorum chirikeon appellave- sed non continuus, scdbrevis : cujus cau-
runt : et causa liujus desiderii^ etiam in sa scitur ex antedictis.
ostensa est. Qusedam etiam
proemissis Adhuc autem quando ante tempus
mulierum istuddesiderium incurrunt ve- proximum pariendi vir coit cum muliere
locius post imprsegnationem quam alise, imprsegnata, ex hoc fcstinabitur partus et
et citius aufertur aquibusdam earum, et parturitioproptcr motum matricisin con-
tardius ab aliis. Quibusdam etiam raris- fricatione coitus, et propter agitationem
sime accidit, quod in imprsegnatione capitis foetus duo aliquando sunt
: et haec

quacumque melioretur dispositio corpo- in causa, quod mulicres aliquando pu-

ris, aut coloris earum, quando vidclicet tant sibi jam instare tempus parturitio-
habent corpora sicca arida, aut non in se nis, cum tamen in veritate forte non in-
liabent nisi humores subtiles quando : stet : sed embr^^o movet et vertit caput
enim illi attrahuntur ad nutrimentum suum tantum, et iterum post hoc quie-
creaturae conceptse, tunc destituitur et scit,

languet corpus, et color efficitur turpis. Est autem et hoc dc propriis acciden-
Qua? autem e converso disposita habent tibus quod foemina? omnium
homini,
corpora, illis etiam rationabile est con- ahorum animalium habent unum deter-
trarium in improegnatione contingere. minatum terminum temporis, in quo pa-
Debilitas autem appetitus, sicut jam ante riunt mulier autem solahabet terminos
:

diximus, in majori parte accidit mulieri- diversos valde, sicut nos in scquentibus
bus priegnantibus, quando fo?tui inci- ostendemus. Causa autem est, quia alia
piunt oriri pili in capite. animalia similes propter cibi similitudi-
Aliquando etiam accidit, quod imprae- nem habent complcxiones et modos vi-
gnatis mulicribus fluunt pili capitis quos vendi et animee accidentia. Ilsec autem
habent a prima generatione, et multipli- omnia valde difTerentia et dissimilia ha-
cantur pili in membris in quibus sunt bct homo : et ideo etiam variantur om-
pili ex concupiscentia et humore coitus, nia quae complexionem et modum viven-
sicut in inguine et ascellis : et hujusmodi di et animae accidentia consequuntur. Di-
causa est, quia humor qui est materia vcrsitas autem terminorum partus homi-
pilorum, retrahitur a superiori, et ex ca- nis probatur cx hoc, quod quidam pa-
lore inguinis multiplicatur inferius : ct riuntur mensc septimo. In majori autcm
tunc superiores dcficiente materia cadunt, parte pariuntur mensc nono et quidam :

et multiplicantur inferiores multiplicata intrant in undecimum antequam nascan-

materia : ct ideo calvse iiunt qusedam mu- tur. Et dicitur de aliquo, quod natus fuit

lieres ex calore sui inguinis : quoniam post menses quatuordecim. Generaliter

medulla cerebri aliquantulum distat a autem nullus natorum ante septimum
testa capitis anterius, et cum humorc mensem, hoc est, qui in sexto mensena-
vaporoso non irrigatur, inducitur calvi- tus est, vivit, sed cito moritur. Quidam
ties. autem ox cis qui pariuntur in septimo
Accidit autem et hoc impra^gnatis, mensc, si pariuutur in priucipio mcnsis,
quod masculus conceptus ut in phiribus suiit dcbih^s ct babent graciHa mcmbra,
in corporc facit majorcm motum quam ct sunl ])arvi : et ideo statim cum na-
fceniina, et paritur citius quam focmina: et scuntur praecipiuntur ab obstctricibus
utriusque liorum causa cst calor et vigor involvi pannis lanai mollis aliquanlulum
mascuH super foeminam. Similiter autem unctis butyro vel auxungia non salsa, ct
dolor qui accidit in impraegnatione et plures istorum habent poros manifestos,
parturitione concepta.' faMuinae cst conti- qui sunt viae sensuum aut exitus super-
508 D. ALli. MAG. ORD. VRMJ).
lluiUituin, valde parvos, (;l [)ia3ci[)uc au- dicitur quod muliercs erraveruntin com-
liculas ct iiarcs : cl cuin post ortuni in- putatione primrc iinpracgnationis. Kgo
voluti stctciint, ainpliabuntur magis. autein vidi pucrpcram honcslam ct lide
Ali(|uan(lo autcin accidit, quod quidani dignam, cujus cuin mirarcr quantitalcm
iiati in octavo mcnse, supcrvivunt, sed fihi qucm protulit, quia enormis erat

raro. Nati enim in octavo, procul dnbio quantitatis, asseruit constanter quod na-
ad cxitum movcntur in septimo sed : tum decem mensibus et ampUus in utcro
quia debilcs sunt, post inotum quiescunt, gestaverat.
et iii octavo viribus non recuperatis de- Error tamen saepc accidit in computa-
scendunt et nascuntur, et idco raro vi- tionc muHerum, cx multis causis qua- :

vunt : sed si rcmancrcnt in utcro per cir- rum una est, quod s»pe ex semine pro-
culum unum lunae, recipercnt vires ct prio, vcl viri inutili semine recepto, vcl
juvarentur ad exitum in iiono, et tunc su- alia causa accidit in matrice tumor ven-
pervivere posscnt. Dicunt tamen aliqui, credunt sc tunc con-
tositatis alicujus, et

quod in partibus yEfi^ypti, quae sunt par- cepisse^ et ab iilotempore computant, et

tes calidffi et humidae, et multum sunt ibi postea per ahquot dies coeunt, et A'ere
mulieres viragines et vigorosae, multi in concipiunt et tunc quia computant a
:

octavo mense pariuntur, et supervivunt. primo veiitris tumore, decipiuntur. Quan-

I^t liocrarum et mirabile est valde ibi : do enim muher recipit sperma viri, ct
enim pariunt mulieres adoctomenses, et ilii spermati non conjungitur sperma
vivunt tilii. Dicitur etiam quod in parti- proprium, tunc vanum est sperma viri,
bus regionis quam vocant Adckil, sal- ct convertitur in ventositatem et elevat
vantur nati in octovo mense. Contingit matricem : et vapor ejus ascendit
forte
etiam, quod aliquis creditur nasci et sal- caput et inducit A^ertiginem aut etiam
vari in octavo mense, quod in veritate cpileptiam, et in elevatione matricis de-
non est vcruin, sed propter malitiam re- cipiuntur fceminae credentes se conce-
giminis et computationis mulieris imprae- pisse cum non conceperint. Simiiiter ali-
gnatae, opinatur quod sit lilius octo men- quando mulier coit cum viro, qui aut
sium cum novem mensium, eo quod
sit non emittit semen, aut valde tarde post
antc concepit quam dixerat mulieres : longissimam confricationem coitus emit-
eniin non bene custodiunt et observant tit : et in illo coitu muher eniittit sperma
tempora primae impreegnationis. Mullis proprium intra matricem propriam, et
enim mulieribus accidit dolere dolore non sperma viri, et clauditur matrix su-
parturitionis in octavo mense, et in men- per sperma proprium et tunc ctiam il-
:

se quarto, praecipue si superveniat febris, lud semen est inutile, et convcrtitur in

et saepissime moriuntur inortuo em- vaporem ventositatis, et elevat matri-
bryone, propter niraiam debilitatem flu- cem, et facit opinionem et simihtudinem
xus sanguinis qui sequitur talem partum conceptus : et si postea muher vere con-
qui innaturaliter ab utero abrumpitur: et cipit ex aho coitu viri facit errorem in
ideo non solum non vivunt nati mense computando. Alia ctiam quae claudunt
octavo, sed etiani matres talium nato- matriccm aut abscindunt menstruum, fa-
rum moriuntur. Et similiter est de natis ciunt ahquando errorem, sed non sicut
in quarto : quoniamadhuc fortissime
illi ea quce dicta sunt.
cohaerent utero, et in abruptione multus
sanguis exiens ex corpore matris non si-
nit eam vivere. Imperfectio autem infan-
tis ct modicus sanguis qui lluit ex umbi-

lico ejus, occidit conceptum. Si autem

pariatur natus post mensem decimum,

 LIB. IX DE ANIMALTBUS, TRACT. I 509

perto medico, quod quffidam nobihs mu-

her Germania peperit sexaginta hhos
in
quahbet vice quinque, et nullus eorum
venit ad setatem dimidii anni et nos in-
:

ferius revertemur, et narrabimus mira-

biha de multitudine geminorum qute ad
nos devenerunt. Avicenna narrat de qua-
dam quae abortum fecit de viginti duobus
CAPUT V. figuratis, et de quadam qu» abortum fe-
cit de septuaginta figuratis in tempori-
bus suis. Et narravit mihi medicus, de
quo supra fecimus mentionem, quod ip-
se vocatus fuit ad curam cujusdam mu-
lieris nobihs, qua) fecit abortum de cen-

tum et quinquaginta simul, et putabat se

De gcminis, ci dc his qux recipiunt vermes emisisse de matrice : et cum ape-
unani imprsegnationem super aliam, rirentur telge, inventi sunt pueri figurati
et dc his qux hoc non faciunt. habentes quantitatem, sicut est auricuhi-
risdigitus hominis et plures eorum ha-
:

bebant motum et dilatationis et contra-

ctionis, et plura aha signa vitae, et in
pelvi omnes jacebant ante oculos ejus,
et erant oculi eorum incompleti, et digi-
ti manus quasi capillares, et simihter di-

giti pedum. I)c causa autem geminorum

Considerandum autem est proeter om- nos postea loquemur.

nia quae dicta sunt de principiis genera- Quod autem mirabile videtur, est,
tionis quod quidani animalia
hominis, quod si in ahorum animalium gemellis

pariunt foetum unicum quaedam au- : fretibus, quidam est mas et quidam fce-
tem plurimos simul, sicut mus, et canis, mina, supervivent et evadent a morte
et lco, et hujusmodi aninudia. Ilomo au- usquc ad completionem periodi quje de-
tem convenit cum utrisque. In onmibus betur suae speciei. In hominibus autem
tamen locis habitationis humanae mulie- rarissime evadunt gemelli, qui sunt di-
res in majori parte pariunt foetum unum : versi e^exus, aliquoties tamen supervi-
sed in quibusdam paucis locis frequenter vunt : et hujus causa est delicatio com-
pariunt geminos, propter multitudinem plexionis humanae, et teneritudo mate-
humoris seminalis qui nascitur in corpo- rise quae distemperationem diversarum
ribus hominum in locis illis, sicut fit in qualitatum distinctionem sexus facien-
/Egypto : quod etiam luxurio-
propter tium sustinere in vigore vix potest, nisi
sam necesse est esse gentem yEgyptia- in mulieribus vakle paucis et foiti-
cam. In hac enim terra mulieres s;epe bus.
pariunt tres, et scepe quatuor. jMajor aii_ Adhuc autem nulla omnino hemina
tem numerus ad quem aliquoties perve- aliorum animaliuiu ab liomine recipit
niunt nati, est quinque : hoc enim jam aut sustinet coitum posl impra^gnatio-
visum est in multis mulieribus, ita quod ncm. jMnlier aulem post inipra^gnalio-
quiedam muher in /Egypto peperit qua- nem non solum sustinot coitum, sed
tuor vicibus viginti filios, qualibet vice etiam desiderat tunc coire plus et saepius
quinque, et supervixerunt plures eorum •
quam fecerat quando non fuit impra\gna-
et narratum est mihi a verichco et ex- ta, praxipuc si est impra^gnata de fanui-
510 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

na. Sperina cnim in impr.ie^nalis infun- essc circumfusa, sicut viscositas quaedam
(lit sc ncrvis, ct scalpcndo excitat dele- linita supcr ipsum corpus ipsius. Quando
ctationcm : et tunc quaerunt confricatio- vero una impraegnatio cito sequitur
nem coitus mulieres, et temporc imprce- aliam, concipiuntur ambo scmina, sicut

gnationis plus delectantur iu coilii, quam accidit mulieri quae primo pepcrit unum
aliotempore propter humoris ad inj^mina fdium, qui similis erat marito, et post

atiractionem. Alia autem animalia non aliquot paucos tamen dies peperit se-
abundant ila humore et lioc quod est : cundum, qui similis erat amasio : et ali-

totum trahitur ad conceptum, et rema- (juando nascuntur duo successive, intcr-

net corpus destitutum : et ideo prsecidi- jectis paucis diebus, aut septimanis, aut
tur ab eis coitus desiderium. Equa etiam mense uno : quia ([uaedam mulieres for-
f^ola excipitur ex aliis animalibus, quce tissimas habent matrices, et retinent se-
etiam sustinct aliquando coitum post men conceptum, quamvis aperta
priiis

impriTgnationem, praecipue quando abun- sint adhuc orificia earum forte usque ad

dat cil)o et humore subtili multo semi- duas menstruationes quae flunt in uno ct
nario. Ali?e autem omnes notse nobis eodem mensc : alia quidem in principio,
foeminae animalium, postquam recipiunt et alia in fine mensis ejusdem.
semcn imprsegnationis, fugiunt subito et Jam etiam dicit Aristoteles abortisse
non supponunt se amplius masculis ad quamdam mulierem duodecim filios,
coitum. Fugiunt autem prsecipue illa quorum impraegnatio fuit successiva :

quae carent proprietate recipiendi plures enim tantum numerum conceptuum nu-
imprgegnationes successive : quarum una trire potuit, aut portare tantum pondus :

fit per coitum anteriorem, et alia pcr et ideo descendens matrix aperuit por-
coituni posteriorcm. Equa tamen licet tam, et emisit conceptus omnes. jMulie-

sustineat coitum post impraegnationem, res autem quae impraegnantur duabus aut
non de facili recipit unam impreegnatio- pluribus impraegnationibus, ita (juod
nem super aliam, sed semen sc-
effluit pauci dies sunt interjecli inter primam et

cundi coitus : et hujus signum est, quod alias impraegnationes, salvant conceptus
equa raro projicit plus quam unum foe- suos in matrice eadem virtute qua sal-
tum. vantur gemini. Fertur autem, quoi hoc
Mulieribus autem accidit aliquando im- accidit ei quae dicebatur Akicheleos, uxo-
praegnari una impraegnatione post aliam : ri ejus qui vocabatur Abrakileos : hoc
et retinent aliquando impraegnationem enim erat multis manifestum. Et fertur,

utramque, nisi secunda impraegnatio sit (juod quaedani mvdier adult(Tata est, et

spatio magno temporis post primam : impraegnabatur post viri sui impriegna-
tunc enim secunda inducit dolores mu- tionem, et peperit successivc duos fdios,

licri : et quia non fuit completa adhuc, quorum unus similis erat conjugi, et al-
antequam ad partum veniret prima im- ter adultero, sicut diximus paulo ante
primo conce-
praegnatio, descendit foetus superius.
ptus, et depravat impraegnationem secun- xVccidit etiam aliquando tempore Ari-
dam, ita quod formari non poterit, et ali- stotelis cuidam mulieri, quod ex uno
quando cum corruptione secundae im- concubitu impraegnata fuit duobus ge-
praegnationis damnatur et corrumpitur mellis, et postea diu fuit impraegnata de
etiam prima. Aliquando autem quando tertio, et primo partu peperit gemellos
secunda impraegnatio et conceptio semi- salvatos, et postea quinto mense peperit
nis est valde parum ante partum, ita tcrtium vivum, sed subito mortuus fuit,

quod jam descendit partus primus, sal- eo (^uod fratres sui gemini ante eum
vatur partus primus, et spermata secun- suxcrunt nutrimentum, ita
confortati
dae impraegnationis inveniuntur jam nato quod ad ipsum nutriendum non suffi-
 LIB. IX DE ANIMALIBUS, TRACT. I 511

cientcr dcrivabalur, et ideo moriebatur pter acumen choleraB quae dominalur in

cito. ipsis : et propter acumen nutrimenti quod
Aliquando etiam dicit Aristoteles acci- exinde procreatur, genuerunt filios sine
disse, quod quoedam mulier lilium pepe- unguibus quoniam nutrimentum sal-
:

rit septimo mense ab imprsegnatione sua, sum sua caliditate consumpsit fumos
quo salvato, nono mense completo cum terrestres, et suo acumine expellebatur
complebatur tempus totius impriT.gnatio- ad extremitates, et corrosit radices un-
nis, peperit duos geminos, quorum unus guium.
vixit, et alter mortuus fuit et qui vixit, : Similiter autem in lacte quod est ante
augebatur et convaluit quod non potuit : septem menses, nullum omnino est juva-
esse nisi ea de causa, quia impraegnata mentum vel utilitas : quoniam est tenue
fuit de geminis post impraegnationis tem- sanguinolentum. Gum autem ad partum
pus quo concepit illum unum quem perveniunt, tunc lac melioratur : et lac
septimo mense peperit. quidem primum est salsum et aliquantu-
Amplius autem saepius accidit, quod lum saniosum propter humores saniosos
quaedam mulieres simul a])ortiunt et quos invenit in viis venarum, et hos ante
concipiunt, ita quod in uno concubitu se propellit ad exeundum. Et sic etiam

unus exit per abortum, et alter intrat accidit in ovibus, et vaccis, et aliis ani-
per conceptum et hoc frequenter accidit
: malibus. Quaedam etiam mulieres post-
multum deleclantur in coilu,
in his quae quam impraegnantur, multum abhorrent
quia dum matrix earum movetur ex de- vinum et debilitantur ex potu ipsius : eo
siderio, excutit a radicibus et coctilido- quod ipsum impedit nervos et caput, et

nibus conceptum : et dum multum con- malas materias elevat in origines nervo-
cupiscit, aperitur ad semen eflusum in rum pueri et matris.
coitu, et tunc evomit excussum conce- Ex omnibus igitur praeinductis patet,
ptum quem excussit per motum, et su- quod principium generationis quae est
git effusum semen ad iteratum conce- potentia generandi, est in mare tunc
ptum. quando primum potestprojicere sperma :

Saepe etiam contingit, quod quando etprincipium generationis est in fcemina,

cum mulierc pr;egnante post oc-

vir coit hoc quando habet potentiam conci-
est,

tavum mensem completum, quando jam piendi, quando primum emittit men-
pondere foetus matrix incipit aperiri : struum. Sed tamen in isto tempore non
postea cum pariet mulier, profert foetum statim pariunt, nisi modicum et quos :

quasi indutum viscositate ex semine fuso generant, sunt debiles non complentes
per coitum : et hujus causam jam in periodum humanae vitic. Jam enim supe-
praehabitis hujus capituli assignavimus. rius diximus, ([uae a^tates sunt convenien-
Contingit ctiam aliquando, quod mu- tcs tam in mare quam in hemina ad per-
lier, praegnans effundit partum sordidum fcclum principium gcnerationis.
superfluitatibus quorumdam ciborum
quos desideranter comedit : eo quod ma-
trix indigens nutrimento foetus quando
vacua est, aliquando calefacta multum
attrahit, et tunc trahit succum cibi indi-
gestum, sicut faciunt renes quando sunt
fortiter calefacti : et tunc iile succus (juia

cibare infantem non potest, adhaeret ci

ut sordities extrinsecus adhcerons.

Quaedam etiam quando impra>gnantur,
utuntur multo sale et acutis calidis pro-
 512 D. ALB. MAG. ORD. PR/Rn.

tunt, sicut si vir velocis semper estemls-

sionis, et mulier semper tardffi, aut o
convcrso. Et plures tales possunt esse
causffi : propter quod lex Romana fuit,

quam summus confirmavit .fupiter, quod

uxor non fcrxunda ab uno viro, nul^crot
alteri et hac licentia Marcia ad tempus
:

separata fuit a Catone, et nupsit alteri :

CAPUT VI. sed cum nec ab illo susciperet conce-

ptum, rcdiit ad Catonem.
Amplius autom sfepissime accidit a
coitu quorumdam virorum quorum sper-
ma est calidum et spissum, plurimos
nasci lllios et nullas aut paucissimaslilias
ex aliquibus mulieribus : et ex coitu
De varictate potoUuc generandi sccun- quorumdam generantur ex aliquibus
dimi setates et conjunctiones et alias mulieribus plurimoe foeminffi absque
dispositiones cocAmtium. fdiis, quorum sperma oppositas habet
qualitates quando separantur ab
: et

illis mulieribus, non generant eumdem

sexum quem genuerunt prius et hujus :

causa est in promptu.

Adhuc autem aliquis vir ex aliqua mu-
liere generat in una setate aliquem sexum,
et in aHa setate alium, sicut in juventute
Menstruum autem cessat in pluribus forte filios, et in senectute filias, aut e
mulieribus quasi post quadraginta quin- converso, propter diversas spermatis ex
que annos : et in quibusdam usque ad setate mutationes, quce notae sunt ex
quinquaginta annos : et tunc desinunt prcedictis.
fieri muliebria, et cessat potentia gene- Adhuc quidam homines non generant
randi. In viris autem pluribus efficax est in juventute, et postea incipiunt gonora-
semen usque ad sexaginta annos, et in re quidam faciunt
: et e converso. Et pri-
quibusdam paucis usque ad septuaginta, mi quidem sunt calidi et sicci : quie qua-
et tunc desinit in viris potentia generan- litates cum temperatae fuerint beneficio
di : visi sunt enim quidam viri genuisse (Etatis, temperabitur sperma et accipiet
in sepluagesimo anno. virtutom gencrandi. Alii autem opposito
Contingit etiam aliquando, quod vir modo sunt dispositi.
aliquis et mulier aliqua non generant Amolius autem qufedam mulieres ra-
insimul : et quando dividuntur ab in- ro et dilliculter recipiunt semen et cum :

vicem, mulier generat ex alio viro, et reci})iunt, cito rojiciunt ot quaedam im- :

vir gcnerat per aliam muliercm : et hoc prcBgnantur de facili, et retinent semen
contingit ex multis causis, quarum una conceptum ct hujus accidentis sunt plu-
:

est, quia semina eorum non sunt propor- rimae causae. Aut debilis est matrix, aut
tionata, sed forte unum corrumpit reli- forte multum movetur matrix in delo-
quum. Aut contingit hoc, quia membra ctatione coitus, aut forte infusa humore
gcnerationis non habent proportionata, corrupto, aut alia est hujusmodi cau-
et non suscipitur semen in loco undo at- sa.
trahi potest. Aut contingit etiam quia Adhuc autem aliqui conjuges conjun-
vir et mulier semper inffiqualiter emit- cti non generant nisi maros, et aliqui
 LIB. IX DE ANIMALIBUS, TRACT. I 513

non genorant nisi foeminas, sicut Coniici secundum rationem tradi potest, nisi
cantant de viro qui vocabatur Diahraka- quod ut in pluribus nati similantur pa-
leos, qui ex pluribus uxoribus sibi con- rentibus, aut avis, aut proavis eorum,
junctis genuit septuaginta filios, inter sicut fertur de muliere alba quae ex nigro
quos non fuit nisi una sola filia. Accidit Mauro suscepit filiam albam : sed lilia

etiam plaril)us viris habere primo in ju- illa postea ex albo genuit fdiam nigrarn.
ventute magnam potestatem generandi, sicut fuerat pater ejus. Hoc autem com-
et postea omnino deficere, et non gene- muniter dici potest, quod foeminie natai
rare, et interjecto aliquanto terapore in majori parte assimilantur inatribus,
revertuntur ad primam generandi po- et mascuU in majori parte patribus : ta-
tentiam : et hoc non fit nisi per in- men frequenter accidit contrarium, eo
terpositionem alicujus infirmitatis, aut quod forte sperma viri suis quaUtatibus
exsiccantis, aut corrumpentis humidum non vincit semen mulieris, nisi in solo
seminale, aut forte intendentis aut re- loco et causa sexus, et in omnibus aut
mittentis calorem naturalem. in pluribus aliis membris vincunt quali-
Adhuc autem frequentissime accidit, tates spermatis mulieris : et tunc erit

quod occasiones parentum resultant in fiHus similis matri. Et quandoque acci-

natis aut a^que fortes, aut forte fortiores : dit per oppositum modum, quod fdia si-
sicut podagricus generat podagricum, milis erit patri. Multoties etiam accidit,

et leprosus leprosum, aut aliquando can- quod nati assimilantur et patri et matri
crosus aut melancholicus de melancho- in partibus diversis sui corporis.

lia corrupta generat leprosum. Univer- Similiter etiam accidit aliquando nasci
enim b)quendo res innaturales pa-
saliter geminos dissimiles, eo quod in uno vin-
rentum communicantur ahquando toti cunt qualitates unius parentis, et in alio
generationi per generationem succeden- alterius. Inmajori tamen parte gemini,
tem sibi. Maculse enim parentum ahquan- quoniam sunt ex uno concubitu, similes
do inveniuntur non tantum in fdiis, sed sunt. Visi enim sunt a nobis in (ierma-
etiam in fdiorum filiis, et pronepotibus nia duo gemini fratres ita similes, quod
per totam successionem. Aliquando au- nullus nostrum unum recognoscere po-
tem hoc non quoniam fertur de
fit ita : tuit ab altero : sed quemcumque ipsorum
quodam habente maculam morfeae nigrse vidimus, confusi fuimus in nomine, eo
in brachio, cujus fdius caruit macula ea- quod nesciremus uter esset duorum : et

dem propter quod etiam patet putavit

: lo([uebantur similiter, et cantabant quasi
illum non esse filium suum,et fuit dece- voce una, et se tantum diligebant, quod

ptus. Talis enim succcssus mascularum unus sine alio diu esse non potuit. llffic
in totam posteritatem, non nisi raro ac- autem similitiido non tantum accidit in
cidit, quando videlicet semen habentis geminis qui sunt ex spermate uno et
maculam semper vincit super semen unius concubitus, sedaliquando invenitur
nmlieris, et super sanguinem men- in fratribus non geminis, sicut rcfert
struum, et format ad totam similitudi- Aristoteles de muliere quadam qua> pro-
nem primi generantis. tulit fdium, et ex concubitu ejusdem viri

nati in cadem quan-

Adhuc autem sunt protulit secundum omnibus similem
in
titatc cum quando complentur, et
patre j)riori et hujus causa est una habitudo
:

aliquando sunt in diversa, propter mul- in viclu parentum, et modo vivendi, et

tas varietates seminis, et propter nndtos accidentibus anima', quia illa multum
modos uteri magni in magnitudine aut variant corpus.
parvitate uteri consideratos. In talibus Adhuc autem quadam nuilieres lilias

enim similitudinibus aut (rissimilitudini- scmpcr ])r()l"erunt in simililudinem siiam.

bus nihil manifesluni sensui, aut ccrlum cL lilios semper iii siniilitiulinem [tatiis :

33
51 i D. ALIJ. MAG. ORJ). mM\).
{)[ lutc accidciis dicilur de (|ua(lain ctjua, vomitus impulsus ex vi ejus quod vonii-
quaj crat iu civitalc Asiu;, Karccoluu vo- sccunduin numcruni illaruui vo-
tur, ct

cata, quu'- est rcgionis Alidin, sic cuim milationum cst numcrus dclcctatiunum
vocubatur antiquilus : cl- liujus causa cst, in cuilu.

quod spcnua nialris vincit in lilia, et Adhuc autcm considcrandum est, quod
spei-nia [)atris in lilio. quando sperma duravit in matrice tem-
pore longo et improegnat, tunc continet
ipsum tela qusedam sperma enim ca-
:

dens in matriccm antequam figuretur,

simile est humiditati ovi in tcla contentcE
et contextic ex lilis : ct cum tela cx-
terior aufertur, apparet lilosum, ac si

sit plenum venis quibusdam. Omnia

autem animalia sive sint volatilia sive
CAPUT VII. gressibilia ovantia, pcr illum modum ex
humiditate in tela existente generantur,
sed animalia quse ex utero generant,
animalia sibi similia, habent umbilicum
adhffirentcm matrici, sicut declarabimus
inferius, et per illum sugunt a matrice.
Quoedam etiam eorum quae ovant et post-
De modo cxitus spermatis in matricem, ea generant ex utero, habent etiam
et de modo positionis embryonum ani- umbilicum prope corticem ovorurn, per
malium i?i rnatrice matrum suarum, quem postea sugunt amatrice, quando in
et de factura umhilici. uteris matcrnis de testa egrediuntur. Qua.'-
dam autem habent utroque istorum mo-
dorum umbilicum, sicut habent quaedam
piscium,qua3 inlus ovant et extra pariunt.
Adhuc autem animalium eorum qucC
furmantur in matricc, queedam sunt in
tela quadam, et queedam in secundina.
Et vuco lelam simplicem pellem. Secun-
Est autem prceter omnia dicta adver- dina autem cst, quic per venas et arte-
tendum, quod etiam difTercntia magna rias continuatur ex matrice ad umbili-
est animalium ab homine, et hominum cum, et fert umbilicum embryoni
per
inter se in emissione spcrmatis et dispo- spiritum et nutrimentum ex corpore
sitione cmbryonis in matrice. In multis maris prupter quod etiam secundina
:

enim hominibus et aliis animalibus cxi- vucatur, quia est quasi secunda pellis
tum spermatis praicedit qusedam vento- cmbryunis, ad quam pruducitur contcx-
sitas exiens, qua3 resolvitur ex ipso se- tio nervorum et vcnarum embryonis
mine : et signum hujus est, quod cjici- animal enim primo lit in secundina et :

tur ventositas continue, sperma autem extra secundinam etiam continet ipsum
vomitando ejicitur sicut habeat quoddam tela, et plures j)artes illius teke conti-
contrarium retincns partcs ejus. Oportet nuantur, et adhaerent matrici per coctili-
tamen non ignorare, quod cum omnis dones : residuum autem quod involvit
spermatis ejectionc est interclusa vento- embryonem, separatum a matrice.
est
sitas et ideo ejectio ejus fit per viccs,
:
Inter telam autem
et secundinam est
quia ventositas primo ejicit partem humiditas aquosa, quse resudat ex fcetu
unam, et postca aliam : ct est quasi ct ex redundantia urina? ipsius, sicut in-
 LIB. IX DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 515

feriusdeclarabimus et hanc huniidita- : haec superfluitas non invenitur in bipe-

tem obstetriccs vocant Grsece slalsaron. dibus. Similiter autem superfluitas humi-
Omne autem animal habens umbilicum, da quse est urina, aliquando invcnitur
cibatur pcr ipsum : et si matrix habuit in vcsica fcetus, ct aliquando
habet re-
coctilidones venarum et artcriarum, erit coptaculum proprium in matrice, in quo
umbilicus adhserens illis sicut sit conti- rocipitur, sicut in homine : et foetus
nuus cum ipsis. Si autem lenis est ma- qui habent ipsam in vesica propria, pa-
trix pkmae superliciei intrinsccus, tunc rum habent, et non diu tenent antequam
umbilicus continuabitur superlicei matri- nascuntur : sed in aliis diu tenetur in te-
cis, et suget ex ipsa. la quadam, cujus dispositionem nos in
Adhuc autem omne animal quadrupes soquontibus istius libri doclarabimus.
ponitur extensum in matrice propter Amplius in matricibus in quil)us por co-
matricis longitudinem. Animal autem ctiiidones sugit embryo,quanto magis cres-
carens pcdibus, jacet in matrice super cit partus, tanto trahuntur et diminuun-
latus suum, sicut est videre in delphino tur coctilidones : eo quod totus humor
et ceto et aliis piscibus ex utero anima- sugitur ad corpus fcetus, per eumdem mo-
lia sibi similia gonerantibus. Animal au- dum quo arescunt coctilidones fructuum
tem bipes stat in matrice incurva- auctis ot maturatis fructibus, et in fine
tum, sicut aves stant in ovo^ et homo in abrumpuntur a matrice, sicut fructuum
matrice enim incurvata stant in
: hsec coctilidones abrumpuntur aporo arboris :

matrice, itaquod nasus hominis est in- ot tunc cadit fcelus sicut cadit fructus.
ter genua sua, et oculi eorum super g(!- Factura autom umbilici est sicut fit in-
nua sua, ct aures extra genua sua hoc : volutio tel<3e alicujus circa vonas quse vo-
melius distinguemus in sequentibus is- niunt ex gibbo hepatis fcetus ad secun-
tius libri. diiiam, ot por eam adha^rent matrici et
Adhuc autem omnia animalia sive qua- sugunt ex ipsa quod redundat ad gibbum
drupedia, sivo bij)edia, sive pedibus ca- hepatis infanlis. In pluribus autem em-
rentia, primo ante completam quantita- bryonum animalium generantium sibi si-
tem tcnent capita sua superius in matri- milia inveniuntur quatuor venae, sicutin
ce : et cum completa fuerint, et instat vaccis, porcis, cervis, et hujusmodi ani-
tempus partus, tunc vertunt per seipsa malibus magnis. In parvis aulem anima-
capita inferius ad exitum se praeparantia : libus sicut in lopore et glirc invoniuntur
eo quod parlus naturalis est hoc modo, duse vonse in umbilico. In minimis vero
quod caput primo exeat de vulva. sicut in avibus invonitur unica. Ista^ au-
Amplius autem in natis quorumdam tem vonee quse sugunt nutrimentum, ex-
quadrupedum, postquam completisuntad tenduntur in corporibus embryonum, ad
cxitum ex utero, inveniuntur superflui- omnem partem ferentes nutrimentum :

tates stercorum, etaliquando inveniun- ot qusedam earum transeunt inferius per

tur illse superfluitates in intestino secun- hopatis simani juxta venam portaqiise

do quod vocant monoculum, etaliquando hepatis appellatur, ct qusedam vadunt ad

inveniuntur in ultimo intestino quod /o;/- venam magnam quse ost intor ho[)ar ot
(jaonem superius in anatomia appeUavi- cor : autcm sparguntiir juxla
quffidam
mus : et causa hujus est impuritas men- vonam quam abJiac Arabos vocant. Divi-
strui sanguinis qucm sugunt ex matrice, ditur autom vona «/^Ar/r vocata in duo ct :

qui causatur ex crudo et terrcstri malo quodlibot illius paris conlinet ct involvit
nutrimcnto animalium istorum : nec diu unum per tclee, quod est ibi juxta radi-

stat in talibus foetibus talis superfluitas, cem ventris, ct factura umbilici est super
sed parum, et est nigra sicut corruptus istas quasi coopcrtoriuui sit ipsarum : et

sanguis, quando ejicitur ex ipsis : et quando ombryo completur, cadunt istae

516 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

venai a malricc : ct quaiido magis vij^o- niunt dolores magni in tempore partus
rem accipit embryo, descendit ad loca ahis foeminis animalium praeter muHe-
profunda luatricis infcrius, et ibi incipit rem. IManifestum enim est, quod partus
ostendero motus suos : et convcrtunt se talia animahanon valde gravat sed mu- :

tunc partus sive cmhryones ad loca qufe lieribus proprie accidit dolor fortis, ct

sunt circa inguina, et
gestiunt ad exitum. prsecipue muHeribus quse non habent
costas amphis et magnas, eo quod illse
propter ph'nitudinemarcti uteri,nonboiie
possunt tenere anhelitus ne respirent,
quod maximo confort ad enitendum et
exprimendum partum exutero has enim :

partus multum gravat, oo quod intra pa-

riendum anliclant propter gravitatem et
angustiam spiritus quam patiuntur : et

GAPUT VIII. tunc in respiratione quando afferunt

illa

et emittunt spiritum, matrix sursum at-

exitum partus. Est
trahitur, et impedit
autem signum quod partus descendit in-
ferius, quia prfficedit eum humiditas, sic-

ut diximus superius : et tunc finduntur

telae, et post hoc exit embryo transpo-
:

De partu et cxiiu einbrt/onls, ef de accl- nit autem sein matrice, quoniam in ma-
dentibus communiter inpartu anuna- trice habet vultum et pectus versus dor-

lium, et de emundatione post partum, sum matris suse, et tunc transponit sein-

et de lactatione pueri. curvando caput inferius, ita quod intrin-

secus suum hoc quod erat versus intrin-
secum matricis, efficitur extrinsecum, et
e converso : quia vultus ejus exit de vul-
va conversus ad suporius vulvaj versus
ventrem matris, ot dorsum ojus conver-
sum est ad inferius vulvae matris suaj : ot

tunc his complotis nodare primo et postea

Apud partum autem augmentantur do- debet abscindere umbilicum obstclrix.
lores in pluribus locis : plures enim ha- Haec autem scientia obstetricandi in-
bent dolorem tunc in una coxarum, eo diget magno exercitio, co quod de facili
quod fcetus in illa matricis parte jacet et in partu periclitantur et matcr et partus,

comprimit os coxse, aut musculos, aut nisiuterque valde caveatur. Obstetrixau-

nervos. Qua^cumque autom dolores sen- tom prudens et exercitata, potest allevia-
ventrem acutos, citius
tiunt inferius circa re et adjuvare in partus alleviatione.

pariunt habentes autom dolorem in pa-

: Oportot autom ipsam non solum esse in-
riete qui estsupra matricem,et ««cAa/Wi structam in adjutorio parientis, sed in
sive diaphragma vocatur, non cito pa- omnibus aliis quse consuevere accidere in
riunt. partu et circumstare partus, el prcocipue

Adhuc autemsi fcclusfuerit mas, prius in ligatione umbilici, et ut cadat socun-

ante exitum pueri descendit vinolentus dina tam ex utero matris quam ex umbi-
et citrinus. autem fuerit fcemina, de-
Si lico, et filo laneo debet ligare umbilicum
scendit humiditas aquea sanguinea. In licio,quod vacatur affaron propler telae
quibusdam autem aliquando forte non umbihci coUigationom, quse sic vocatur.
contingunt ista qua3 diximus, neque eve- Abscissio autem umbilici dobet osse pri-
 LTB. IX DE ANIMALTBUS, TRACT. I 517

mo superius satis supra ventrem forte ad dere parvulum vigilando sed forte nocte :

trium digitorum quaiititatem,et inabscis- quando dormiunt, faciunt utrumque is-

sione una partium umbiliciquaeest inrori- torum plures enim parvuli in somnis
:

or, cadit cum secundina, et alteraconsoli- sentiunt motum phantasmatum, et pro-

datur etarescit, donecdeciditin loco liga- pter humorem et magnitudinem capitis
tionis licii aventre infantis. Si vero filum multum et longo tempore dormiunt et :

dissolvatur ante consolidationem umbili- quando majores efficiuntur, et creverint,

ci, exibit sanguis de hepate et corde in- tunc magis vigilant propter capitis ali-
fantis, et tunc morietur infans. quam exsiccationem. Somniant autem
autem naturali caput embryo-
In exitu tunc infantes et hoc cognoscitur ex mo-
:

nis declinat ad interius, etmanus eml)ry- tibus corporum eorum in finibus dierum

onis humani secundum exitum natura- illorum postquos oculos incipiunt tenere
lem sunt extensae super coxas et quan- :
apertos.

do embryo jam partus est, subito vadit Amplius autem post partum omnia
manibus ad os suum eievando manus et :
ossa in figura et connexione sunt perfe-
quidam etiam eml)ryonum post partum ctain omnibus animalibus. Non enim est

ogerunt, et fere omnes egerunt post mo- in hoc diversitas aliqua hominis ad alia

dicum tempus, itaquod inprima die par- animalia :quamvis caput puerorum ho-
tus exit ab eis stercus nigrum : et illa minis sit molle, et non durescat usque in
superfluitas exiens est multa respectu quoddam tempus. Qua?dam etiam ani-
embryonis quidam Graecorum vocant
: et malia pariunturcum dentibus, quLFdam et

superfluitatem illam michameon, et color sine dentibus. Dentes enim puerorum ho-
ejus est similis colori sanguineo, autma- minis incipiunt oriri quasi septimo men-
gis niger, sicut diximus, hoc est, fere sic- se post partum. Oriuntur autem ut in
ut color picis. Deinde postquam lactave- pluribus primo dentes qui quadrupli vo-
rit,habebitcoloremlacteumstercusipsius. cantur. Tnquibusdam tamen primo ori-
Tnfans autem non vocem aliquam liabet untur dupli superiores,et in quibusdam

ante partum, quantumcumque gravis sit paucis primo nascuntur dupli inferiores :

partus, nisi valde raro. Quidam auditi et quando lac quod lactant est calidum,

sunt modico tempore flentes intra visce- citius oriuntur dentes in ipsis.
ra matris ; et dicitur esse signum infortu- JMultiplicatur autem lac mulierum post
nii futuri. Sa'pe enim est ita gravis par- partum et mundificationem fluxus san-
tus, est extra, et totum resi-
quod caput guinis, quia tunc redundat ad mamillas.
duum intra tamen tunc non auditur.
: et Abundant autem qua'dam mulieres tan-
Ouod autem embryo exit super pedes, tum in lacte, quod forte non habent ip-
hoc est, quod pedes ejus versi sunt infe- sum solummodo in conis mamillarum,
rius et extra, et caput superius et ad an- sed etiam emittunt juxta conos in aliis

teriusuteri materni, tunc valde aggravant partibus mamillarum, et forte habent ip-
partum : et tunc vix restringitur et ab- sum aliquando in subascellaribus : et
scinditur fluvus sanguinis, qui multum quando non bcne exsugitui', aliquan-
lac
debilitat matrem. do in mamilla coagulatur ot durescit,
Adhuc autem muliercs quae non mun- quando caro mamillee est mollis sub-
dantur a partum,
fluxu sanguinis post stantiae et laxa et spongiosa : ot si forto in

usque ad quadraginta dies humidce sunt mamillam perveniat aliquis pilus, tunc

valde, et ideo multam seminis habent accidit infirmitas mamilla? et apostematio,

materiam propterquod etiam citiusim-
: nec quiescet infirmitas, nisi exprinuitur

prsegnantur. Similiter autem a partu us- ]»ilus cum lacto, aut quousque putroliat
que ad quadraginta dies vix accidit flere ot oxeat cum sanie.
cum emissione lacrymarum, aut vore ri- Adhuc autem oum lac exit abundanter,
318 D. ALB. MAG. ORD. PR/RD.

noii inulhim invonitur nicnslmum, co non cst aquosum, ct similiter cibi infhi-

quod iu lac conv(>rlilur : quaedam tamcn tivi ct constipativi noccnl laclanti. Cavcn-

laclantcs mcnstruanl, scd sanguis cst duiu cnim vahh'. cst pucris, quia plurcs
valde humidus et aquosus, ct tunc exit a pucri in spasmo moriuntur ante s(!ptimum
pluribus locisvenarummatricis, sicut ac- dicm ab incc[)tione inlirmitatis : ct si

cidit in emissionc sanguinis qui Ihiit in transicrint dicm scptimum, cvadunt in

hsemorrhoidis, ct rcpurgatio talium mu- majori j)arte : quia tunc diminuitur hu-
hcrum cst tarda ct turpis, quoniam san- mor superfluus in eis. In hac autem iu-
guis cjus aquosus est sicut sit saniosus firmitalc pucro necumentum aggravatur
ct diu Ihiit. ITic autem sanj^mis mcn- in augmcnto lunae ;
quia tunc crcscunt
struus in quihusdam muhcrihus ahquan- ct ehulHunt Immiditates in corporihus in-
do forte vadit a dorso ad anchas antc- feriorum. Spasmus autem qui pucris ac-
quani perveniat ad matriccm, et gravat cidit, valdc pcriculosus est, quando inci-

tunc membra illa. pit a parte dorsi, ct sic prolongatur.

tlnum autem quod plurics accidit puc- Hsec igitur sunt quse aveteribus Pcri-
ris reccnter natis propter plenitudinem pateticis accepimus dc principiis et acci-

eorum, est spasmus propter quod ma-

: dentihus generationis hominum ct alio-

xime accidit his qui bene cibantur et la- rum animalium. Nos autem redibimus et
ctantur seepe lacte grosso, sicut est vacci- ponemus contradictiones quorumdam
num, et quando nutrices fuerint fertiles contra ea quae dicta sunt, et investigahi-
et bene plenae lacte corporis. In spasmo mus alias aliorum opinioncs, ct postea
cnim nocct multitudo lactis. Nutricibus conferemus istas opinioncs, ut videamus
autem quae lactant pucros, cst ohservan- quee sit verior inter eas, ut illam accipia-
da dieta quoniam vinum nigrum bibi-
: mus et dimittamus rcsiduas : sic cnim
tum a nutricc plus nocet quam album. facilior et lucidior ct perfectior crit do-
SimiUter autem nocet album vinum si ctrina.
 LIB. IX DE ANIMALIBUS, TRACT. II 519

TU ACTATUS II

Qui totus est de disputatione Galeni et Aristotelis de prin-

cipiis generationis hominis.

Galenus, et conferamus cum his quse di-

xit Aristoteles, et videamus quid sit ve-
rius ex eis.

Dixit autem Galenus, quod quicumque

dixit quod sperma non moratur in ma-
trice, sed exit ex ipsa, non bene dixit eo :

quod appetitus matricis non est ad sper-

ma rejiciendum secundum natuiam, sed
CAPUT I. potius ad retinendum ipsum ct huic con- :

sentit Hippocrates, qui retulit de muliere

quse ex coitu improegnari nolebat, et vi-
dens matricem recepisse sperma, dedit
saltus magnos ut efflueret, quod et fecis-
set, nisi matrix fortissima fuisset in rcti-
nendo ipsum : ex quo patct quod malrix
Ft est DiGRESsio de verbis et rationihus desidorat retinere sporma. Eadem autem
Galeni circa eonceptwn ct principia mulicr [)Ostea emillons partum, circa par-
generationis honiinis. tnm i})sum, ut dicit Galenus, emisit qua-
si telam proj)(cr digestionem spermatis
factam in matrice. De
ouim calidi
rationo
digcrentis et decoquontis cst, quod iu hu-
mido viscoso quod decoquit, faciat primo
vouire corticem torrostrem durum, sicut
contingit in pane quando decoquitur in
clil)ano in ])inguedino aliqua, aut quan-

Accipiamus igitur qufficumquo do isla do iu pinguodido frigitur in patolia ;

materia dixisso vidontur Ilippocrulcs et quod onim iu tali dococtiono est prope
520 D. ALB. MAG. ORD. VWMT).
fiiriniiii ;iut patell;nn,\('rliliir in corliccin : niuin lioniin nicinbrorum m;ilci-Iam esse
cl (|UO(l osl roniotius ;il) illo, cril inollius nicnslruuni s;inguiii(un, cl Sj)erma non
et luiinidius. essc nisi foi-mans ct opcr;ins ista pcr vir-
Dicit eli;un (ialenus, quod propler lioc tutcin formantem quoc cst in sperinate vi-
matriccs sunt asperai faclse intcrius, ut ri.Galenus autcm spcrma mulieris dicit
non veniat lene spcrina super leniuu su- esse materiam, quae habet aliquid virtutis
perficiem matricis, quia tunc ununi non informantis : sed oportet quod exsiccetur
retineretur ab alio : sed asperitas matri- per sperma viri. Et ea quae induximus
cis ideo est, ut sit retentiva spermatis. de ratione Galeni de spermate mulieris,
Dicit insuper Galenus, quod si sperma dicunt quod vult solum esse materiam
esset tantum fluidum al])um et subtile, convenientem membrorum in conceptu :

non possent cx ipso creari nervi et ossa et de hoc spermate non facit menlionem

et vcnai. Oporlet igitur quod sit visco- Aristoteles, sed ad gcnerationem dicit
sum non multum lluidum, sed subtile, sufficere sanguinem menstruum pro ma-
propter ma^iiam sanguinis subtilitatem teria, et sperma viri pro efliciente et for-
ex quo factum est. Si auteni aliquis, ut mante.
inquit Galenus, diceret (juod sanguis Ulterius autem quaerit Galenus, « Ad
menstruus alterarctur alteratione recta, quid sint facti tcsticuli mulieris, et vasa
et verteretur in liccc membra quae dixi- spermatis, si non propriae materiae gene-
mus fieri ex spermate, tunc non esset rationis deservientia? »
spermanecessarium viri etmulieris, quod Praeterea, ut dicit Galenus, saepe per
est inconveniens : ex sanguine enim lleri anatomiam inventa sunt vasa spermatis
non possunt, cum sanguis sit fluidus non in mulicre plena bumiditate alba viscosa,
viscosus, sed subtilis, et non retentibilis quae procul dubio est humiditas sperma-
in matrice. Ex spermate igitur fiunt> tica : neque est differentia istius ad sper-
quod est communicans venis et nervis et ma secundum visum et tactum, nisi
viri

ossibus per modum praedictum : et hanc quia sperma mulieris est magis humidum
communicationem non habet sanguis spermate viri.

cum membris radicalibus secundum ma- Adhuc autem dicit Galenus quod jam
teriam. Sperma enim est materia per vidimus per experimentum mulierem pa-
omnia habilis recipcre porositatem am- tientem sufToc^itioncm matricis, propter
plam in viis corporis, ut ista convcnien- hoc quod abstinuit a coitu viri et post :

tia fiant ex eis venae et artcriae etviae sen- aliquod tempus evJicucbatur a spermale
suum superfluitatum : et quia est mate- multo, ct in evacuatione habuit delecta-
ria ct substantia viscosa, et cx boc habi- lionem similem delcctationi coitus, et sa-
litatein habens, ut ex ea fiant nervi et li- nata fuit a sutTocatione. Constat ergo,
gamenta et chordae. In sanguinc autem quod rotentio longa illius spermatis per
non est ista qualitas, neque talis est sub- evaporationem fecit suffocationem illam :

stantia. S;inguis igitur secundum conve- cujus signum est, quia inspissatum fuit
nienliam rationis non erit istorum mem- sperma illud.
brorum materia. Amplius autem mulior saepe somniat
Adhuc autem qualitcr posset hoc esse, se pati coitum viri, et tunc ejicit sperma.
quod sperma quod ;ippetitur naturaliter a Adhuc autem si membra generata es-
matrice, projiceretur a matrice : et san- sent ex s;inguine sicut ox materia, cum
guis quem conlinue videmus projici a sanguis sit propria materia carnis, opor-
malricc, retineretur a matrice ad sub- terctquod ncrvi et venae et ossa essent
stantiandum membra duriora conceptus ? caro quoniam quorum non differunt
:

Et hoc totum est dictum contra Aristo- materiae propriae, horuni otiani non diffo-
telem et Peripateticos, qui dixerunt om- runt formae.
 LIB. IX DE ANIMALIBUS, TRACT. II 521

Adhuc autem quoecumfjue Hunt cx san- tam in nmliere quam in viro est sperma
guinOjluec restaurantur al)scissa. Si ergo non solum materialc, sed etiam formans
ossa et nervi et venae essent ex sanguine et operans. Et liac ratione inventa mul-

menstruo, ut dicere videtur Aristoteles, tum exsultavit Galenus, eo quod reputa-

oporteretquod restaurarentur abscissa viteam valde fortem esse contra Philo-
hcec membract hoc non est veruni in-
: sophos qui Aristotelis acceperant opi-
ventum per experta quamvis enim forte : nionem : non enini ut sibi videbatur, pot-

qusedam vense et nervi capitis aliquando est communis patri

esse ahquis elTectus
redire ad continuitatem possent videri et matri, nisi communis utrique.
causa sit

post abscissionem propter sui mollitiem, Similitudo autem nati est communis pa-
tamen de ossibus capitis duris hoc videri tri ct matri. Fiet igitur illa per causam

non potest. utrique communem non autem est com-

:

Amplius autem objicit Oak^nus dicens, munis causa menstruus, sed sperma :
quod venae ct arteriaj revolutae sunt et igitur tam in matre quam in patre erit
pcrpk'X8e in vasis spermatis, et hse revo- sperma, non solum ut materia se habens
lutse sunt in eis, ut stet in eis sanguis ad conceptum, sed etiam in se habens
quousque decoquatur in sperma : et •
si virtutem formativam et sic in spermate
:

revolutio talis qualis est in vasis dictis, mulieris erit virtus generativa activa sic-
sperma
esset in toto corpore, generaretur ut et in spermate viri.
in toto corpore, quod non est verum, sed Omnibus autem liis rationibus et simi-
in toto corpore generant sanguinem in libus multis positis a Gakno, objicit ipse
nutrimentum carnis. Cum igitur talis re- sibi per unam rationem dicens, quod
volutio venaruni sit in vasis spermatis quia sperma viri fortius est, et habet ma-
mulieris ad generationem spermatis et gis formantem quam sperma
virtutem
non carnis, erit sperma mulieris materia mulieris, videretur quod natus semper
conceptus, et non sanguis menstruus. deberet declinare ad similitudinem patris,
Adhuc autem, inquit Galenus, id quod et numquam ad simihtudinem matris.
significat quod in muliere sit sperma ope- Solvit autem istam rationem dicens,
rans ad formam et figuram et agens, et quod licet sperma mulieris sit debilioris
non tantum in viro, est simihtudo nati virtutis in formando quam sperma viri,
cum matre : aut enim similitudo ista per- tamen quia cibat et sustentat so sanguine
ficitur a sanguine menstruo, aut a sper- monstruo continue, vigoratur, et ali-
mate viri, aut a spormato mulioris. Si quando invak'scit in virtute assimilandi
autom est a sanguine menstruo, tunc super sperma viri. Dicit etiam, quodsper-
cum vir non habeat sanguinem men- ma mulieris supponit se spermati viri, et

struum, non erit umquam concoptus si- facit so cibum sibi et excitatura spermate
milis patri, sed somper matri. Si autcm viri ad formandum et distinguendum
est a spermate agonte, et hoc concedatur membra conceptus.
non esse mulieris, sequetur quod num- Redit ergo dictum (jaieni ad lioc quod
quam orit fcetus simiHs matri, sed seni- duo sint spermata quoe sunt principia ge-
per patri : nihil enim erit fomiininum nerationis animalium : ununi quidem ma-
illius similitudinis in conceptu. Cum igi- ris, quod per seipsum cst faciens et for-

tur inveniamus conceptum aliquando si- mans propter nmltum spiritum, qui intra
milem esso patri, et aliquando simik^m viscositatem ejus continetur : et hoc iih^o

matri, non pi)test esse causa, nisi quod dicitur habere virlulem fornuitivam. Al-
sperma matris faciens ot operans sit con- terum aulom quod est sperma mulieris
ceptum in similitudinem matris sperma : agens et formans, est sicut organum mo-
autom patris sit faciens ot formans con- tum ab alio et excitatum : et idco non
ceptum in simiHtudinem patris et sic : formativam, sodinformativam dicitur ba-
 322 ALB. MAG. ORl).
T).
PR^D.
bere virtutom. Tertium autem
est snii- materioe impedientes ipsorum oporatio-
guis mcnstruus, ex quo non sumitur
nisi nom, quaporaclautililate, statim rejicinnt
caro foetus, qu(B suppiet vjicuitates
qujB mombra modicinas quas attraxorunt. Et
sunt inter nKunbra radicalia.
Primum sicpossomus dicore, quod non esset in-
igitur istorum principiorum
est movens convoniens, quod matrix attraheret sper-
tantum et formans. Socundum autem est ma ad dissolutionom etdistinctionem san-
movons ct motum. Et torlium est motum guinis menstrui, et hac poracta
utilitato
et formatum tantum.
otiam rojicoret ipsum nihil onini ost
in- :

Hsec igitur est sententia Galcni.

convonions, ut diximus,iit idom mombrum
quod appetit ct attrahit aliquid socundum
naturam,illud ipsum rejiciat peracta utili-
tate propter quam appetiit et
attraxit
ipsum. Non onim matrix secundum seip-
sam attrahit sporma, sed potius propter
utilitatem g-onerationis.
Adhuc etiamsi
concederetur, quod
matrix sperma propter se, et ap-
diligit
CAPUT n. petit ipsum, non sequeretur quod ipsum
semper retineret et non rejicoret, nisi
sperma in matrice somper in tali comple-
xione permaneret, propter quam matrix
diligit corrumpitur autom froquenter in
:

ipsa, et kodit matriccm, ot totam

mulie-
rem non est ergo inconveniens, quod
:

Et cst DiGRESsio
declarans mfinnitatem matrix eadom tunc rejiciat ipsum, sicut
dictorum Galeni et rationis cjus. prius dilexit ot attraxit. Et mirum vide-
tur esse, quod heec duo simul dixit Gale-
nus supponit enim matricem diligere
:

sperma, et non rojicere et cum hoc di- :

cit quod sperma ost humiditas prima

radicalium membrorum conceptus post :

utilitatem enim hanc postquam completa

est, sporma rejicit et non retinet.
Haec autem dicta scientibus bene
scien- Dicere autem, quod tela quae involvit
tiam naturalem secundum Poripatetico-
concoptum, sit facta ab assatione matri-
rum doctrinam multum sunt infirma, ot cis, stultissimum
est quia omnium eo- :

parum habentia voritatis.

rum quae fiuntin conceptu, causa est vir-
Quod onim dicit matricem non appeto-
tus qua) ost in spermate, nisi dicamus
re aliquid et rojicoro ipsum,
habet mul- quod naturae opus est a motore oxtrinse-
tas instantias quoniam nos videmus
:
co sibi. Sicut igitur virtus' formativa quse
quod multa membra appotunt ot attra-
est in semine, facit carnem et ossa et
hunt aliquid, quod postea, peracta
utili- norvos vonas ita facit otiam pellem
et :

tatepropter quam illa attraxerunt, statim involventem totum illud.

rejiciunt : sicut hepar
et ven® cum cibo
trahunt humorem aquosum quem statim
Adhuc autem quamvis concederemus
rejiciunt, quando cibus mediante ipso cu-
matricem esse calidissimam, quod tamon
currit per vias hepatis
et sicut membra
:
non est verum, tamon scimus eam osse
attrahunt materias medicinarum,
utin eis interius mollem et humidam multo hu-
per tales medicinas
dissolvantur mal» more talium autem vasorum non est
:
 LIB. IX DE ANIMALIBUS, TRACT. II 523

assarc contenta sicut assantur ros in fiir- rando complexiones suas in eis, propter
no aut in palella. quod etiam in una materia propria non
Amplius si omnia agentia per calorem potest induci nisi una forma. Dicemus
in humiJa quog continentur in ipsis, in igitur sic operatione et digestione sper-
superioribus inducunt corticem aut pel- matis viri has convenientias fieri in san-
lem : tunc stomachus et liepar quse agunt guine menstruo, et tunc sufficienter erit
per calorem in cibi massam humidam, materia omnium membrorum radicafium
in superiori parte cibi debent inducere etiam absque hoc quod dicamus mufie-
pcllem aut corticcm durum : et hoc ex- rem sperma proprium habere, quod so-
perimento probatur esse falsum. lum sit conveniens materia generationis
Adhuc autem si concedat Cialenus in et activum in ipsa.
spermate esse virtutem formativam os- Adhuc autem si dicat Galenus sangui-
sium, oportet ipsum concedere quod in nem menstruum non esse materiam
eodem sit virtus formans pellem : quo- membrorum radicafium : tunc etiam de-
niam omnia naturalia sic se habent, quod bet (ficerequod non sit nutrimentum eo-
in quocumque est virtu faciendi majus, rum, quoniam ex eisdem generantur et
in eodem est virtus faciendi minus, quod nutriuntur. Scimus autem, quod primum
est ejusdem generis. nutrimentum radicafium est sanguis
Adhuc autem melius est ista attribue- menstruus : et hoc in sequentibus decla-
re virtuti intrinsecfe quam extrinsecse : rabimus. Oportet igitur etiam concedi,
quoniam licet aliquando conveniant cau- quod radicafia per afiquem modum ge-
SJE intrinsecfe et extrinsecce in unam nerantur ex ipso.
operationem, tamen naturalia magis pen- Adhuc autem valde mirabile esse vi-
dent ad causam intrinsecam quam ex- detur quod dicit, convenientiam esse in
trinsecam. spermate et radicafibus : quoniam etsi

Adhuc autem quod inducit Gak'nus de concedamus, quod ex calore Habet con-
convenientiis spermatis ad formas mem- venientiam ad calorem radicafium, et ex
brorum radicalium et dicit has in san-
: viscositate et filositate habet afiquam
guine menstruo non esse, non videtur convenientiam ad nervos et venas : nul-
esse bene dictum multis rationibus : la tamen hic notabifis convenientia in-
possemus enim dicere, quod licet san- venitur ad ossa.
guis menstruus non habeat ex se hujus- Adlmc autem si tales sufliciunt conve-
modi convenientias, tamen acquirit eas nientiee in materia : tunc et afise humidi-
ex spermate viri agente in ipsum. Non tates corporum animafium, in quibus ta-
enim potest quod patiens non ac-
esse, les aut plures sunt convenientia^ del)ent
quirat dispositiones et complexionem principium esse gencratiouis. In mucih'i-
agentis in n;itura, sicut videmus quod gine autem cerebri et phlcgmale inveni-
omne generatum animal acquirit com- tur color albus et viscosilas extcnsil)ifis,
plexionem spermatis generantis ipsum. cx qua habet convenientiani ad dimeu-
Non enim est in nalura sicut in artificia- sionem et liguram, ct invenitur lilosilas :

tis, in quibus materia vacua non acquirit luec crgo debeicnl csse malci'ia genera-
ab artc nisi liguram, et non complexio- tionis.
nem figura3 aut formre illius : propter Amplius autcm secundum dicta sua,
quod etiam in una materia secundum omnc sperma esset matcria conveniens
complexionem et speciem sicut in ligno ad generationem omnis animalis, quo-
vel lapide multae imprimuntur formse ar- niam istte convenientiai communes sunt
tis specie diirerentes, sicut forma homi- omni spermati animalis uniuscujusquc.
nis, et forma asini. Sed in naturis effi- Adhuc autem non satis convenicnler
cientes appropriant sibi materias prsepa- dictuni esse videtur, quod complexio
524 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

nervonim venarum et proecipue arle-

el porlionem virtutis spermatis vir-i suj)er

jiarum facinnt sperma in lcsticulis nm- sanguinem menstruum causatur simili-

lierum quoniam si faciunt ipsum, vide-
:
tudo cum patre vel matrc. Si enim fuerit
lur quod allero duorum modoium faciant vincens et (igurans sperma, erit perfecta

ipsum. llno enim modo ai.;unt membra similitudo ad patrem : et si fuit vincens
in humorem in se contentum, et indu- qualitas menstrui et impediens operatio-

cunt in ipso simililudinem suae comple- nem spermatis in figura et coh)re, erit si-

xionis, et postea cibant se ex ipso. AHo militudo ad matrem. Et ut generaliter

autem modo agunt per occasionem, sicut dicatur secundum omnem proportionem
melancholiam et choh'ram,
liepar facit virtutis spermatis ad sanguinis menstrui
et dirigit ea ad sua receptacuha, quse or- qualitatem inducetur simihtudo aha et

dinavit natura : nec invenimus quod na- alia secundum figuram membrorum et

turalis operatio membrorum aliter sit in colorem considerata.

humores sibi subjectos et in se conten- Sane autem intelligendum est quod di-
tos. Si igitur arterioe et vense primo modo cimus de sanguinis menstrui virtute. Non
agunt in humorem
spermatis mulierum, enim damus ei secundum scientiam Pe-
tunc oportet quod etiam cibentur sper- ripateticam aliquam virtutem operati-
mate, et non sanguine. Si autem secun- vam sed cum in spermate sit tota vir-
:

do modo, tunc faciunt de ipso superflui- tus operativa, sperma duplicem habet
tates rejiciendas quorum utrumque est
:
virtutem unam quidem ad speciem in-
:

falsum , sicut apparet. ducendam et quoad hanc non quairitni-

:

IIoc autem quod inducit de similitudi- si materiam humanse speciei convenien-

ne ad patrem et ad matrem, omnino est tem, et non attendit similitudinem ali-

irrationabiliter dictum, et contra artem quam hanc semper consequitur in

: et

syllogisticam qu(E traditur in Logkis : propria materia sibi subjecta. Aliam au-
primo enim ex divisione sylioglsmi facit tem habet virtutem ex quaHtatibus ma-
divisivum, quod similitudo cum parenti- teriae : et ex illa operatur complexionem
bus causatur aut a spermate, aut a san- et figuram et secundum et colores : il-

guine menstruo, et ostendit quod non a lam aliquando obedit materia in toto, et

menstruo, quoniam similitudo est ad inducitur similitudo patris. AHquando

utrumquc parentem : et quod est com- resistit ei in toto qualitas materise, et
mune utrique, est ad causa quae commu- tunc inducitur similitudo matris. Ali-
nis est utrique : et hic non est sanguis quando autem in parte vincit, et in parte
menstruus et infert : quod est a sperma- succumbit : et tunc inducitur similitudo
te. Deinde arguit secundo syllogismo, utriusque in diversis membris conceptus.
quod eflectus communis est a causa com- Et aliquando operatur secundum aliam
muni, et est a spermate : ergo sperma qualitatem qu;e est in ipso : et tunc nul-
estcommune tam matri quam patri. Se- lius parentum, sed forte avi aut proavi
cundum doctrinam enim demonstrati- inducitur similitudo : et forte inducitur
vam non tenet nisi in his quse divisa similitudo nulium est de tota quae ad
sunt causa suorum etTectuum. Si enim progenie, quoniam multa sunt superiora
aliquis effectus causatur ex pluribus con- et inferiora, quorum qualitates sunt in
gregatis in unum, tunc non lenet quod spermate et in sanguine menstruo.
inducit, sicut est in colore alicujus quifit Ex omnibus autem his patet, quod nihil
ex pluribus convenientibus in unum ex necessarium vel contrarium AristoteH
corpore perspicuo et corpore terminato : est in sermonibus Galeni probatum.
et sic est etiam hoc, quoniam ilhi simili-
tudo fit ex spermate viri et sanguine
menstruo congregatis, et secundum pro-
 LIB. IX DE ANIMALIBUS, TRACT. II 525

corum diximus, sonat causam efficientem

et formantem et ideo etinm Aristoteles
:

et Theophrastus, et omnes Peripatetici

potius dabant ei cum nomen menstrui,

cujus virtutibus quam nomen convenit,
spermatis, vocantes generahter men-
struum omne quod est in matrice, ma-
teriahter deserviens ad conceptum. Con-
CAPUT III. venimus ergo cum Galeno in hoc quod
concedimus illud esse materiam conve-
nientiorem admembra radicaha differi- :

mus autem ab ipso in hoc quod non da-

mus ei virtutem formantem, vel infor-
mantem et per consequens dicimus ip-
:

sum non vocari sperma, nisi nominc

Et est DiGRESSio declarans an humoi' oequivoco : quia virtus generativa non
quam in coitu cmittit mulicr, iiomine estin ipso, sed in spermate viri.
et ratione sperrna dicatur, an nomine Et si quod causa mascu-
quis objiciat,
cequivoeo solum et non rationc ? Unitatis estsperma viri, et causa foemini-
nitatis estsperma muUebre, dicemus quod

omnino est falsum quoniam causa ma- :

scuhnitatis propria est cahditas spermatis,

et causa foemininitatis est complexionahs
frigiditas ejusdem : et hcet causa ista

mascuhnitatis sit vera, tamen ad hanc

causam muha cooperantur sicut, verbi :

In omnibus autem inductis non inten- gratia, quod sperma a dextro fundatur
dimus, nisi quod ratio dicti Galeni non testiculo, quia illud magis est decoctum,
est sufficiens : sed de ipsa positione et descendit per venam quee est sub rene
ejus nihil omnino diximus,
an vera dextro, quo fit urinae cohimentum.
in
sit, vel falsa per rationem probantem. Cooperatur autem etiam ad hoc, quod
Incipientes autem sccundum nostram cadat in dextram partem matricis, et
opinionem, quam et Aristotelis et om- quod ab eo quod vocatur sperma mulic-
nium Peripateticorum esse putamus, di- ris, quando miscetur ei_, non remittatur

cimus quod in veritate mulier aliqua in ejus cahditas ct quando onmes : islaj

coitu et conceptu emittit aliquando hu- causae concurrunt, tunc absquc dubio
moreni album viscosum et filosum, quem obtinebit effectus : sed quando plures
sperma muliebre vocat Galenus, et cui concurrunt in sexum unum, et plures ad
dat.virtutem informativam, non forma- sexum altcrum, non obtinebunt clfe-
tivam, sicut in antehal)itis scientiaj Ani- ctum, nisi vincentes quae ahas post se
malium libris ostendinms. Nos autem trahunt. Ego enim vi(h muherem, qua^,
huic humori non damus nisi virtutem scmper genuit tihas : eo quod post con-
convenientis materioe, et dicimus eam cubilum mariti posuit se ad iatus sini-
non hahere virtutem aliquam facientem strum, qua> cum csset instructa quod post
vel formantem, et in lioc differimus a concubitum super dextrum hitus sc po-
Galeno. Et quia non est nisi materia neret, lihos generare incepit, cl plures

conveniens, idco spermatis nomen non extunc protulit. Similiter autem hcet a
liabet, nisi sequivoce : quia spcrmatis no- (h'xlro testicuhi fnndatur sperma cah-

men, sicut in secundo nostrorum Pliijsi- duin, tamen lioc etiam impeditur ivc-
520 D. ALB. MAG. ORD. 1>R^D.

quentor, quia eniissio spernialis iu coitu tanuiu idco spermatis habct ralioncm.
lit diversis inipulsibus, et nou uno, ct in Quod autem cum delcclationc (dfundilur,
aliquo propcllitur sperma quod edunditur non facit ipsum vere esse sperma, co
a dextro : aliquando autcni cxpeilitur id quod nomen spermatis est ex ratione
quod est a sinislro, et aliquando pcrmix- virtutis scminitivae ct ad hoc non intcn-
:

tuni clTusum est cx utroque : ct idco cau- ditur dclcctatio sccundum naturam, sed

sa masculinitatis et foemininitatis quasi delectatio, ut dicit Conslantinus, apponi-

semper est sc^cundum diircrcntias, et raro tur coitui ut plus appctatur, et sic conti-

liabet causani simpliccm : et quando nuclur gcneratio.

sequales sunt concurrcntcs causu' ad in- Accidit autcm dclectatio cx hoc, quod
guinum formationcm, tunc lit hcrma- in vcritatc membra genitalia per inllatio-

phroditus. SimiUtcr autem intuenti tota nem et calorcm ct motum et rcsolutio-

ct vera causa est calor spcrmatis,el aliie, nem removenlur a naturali et propria
causae quae sunt in materia mulieris, aut consistentia : ct tamen lioc accidit sine

in loco matricis, sunt causse disponcntes dolore Ego

propter libidinis fervorem.
vel coadunantcs et pneparatorise : et enini vidi quemdani qui vuinerationem
idco in siuistro ejus sa^pc tit mas, et in virgse cultello factam non sensit, dum

dextro cjus seepe lit foemina. Sed tunc ta- esset in fervore libidinis. Postea autem
lis mas liabet aliquas proprietatesfoemi- spcrmatc dccurrente pcr impulsus diver-
noe, et tahs foemina habet aliquas proprie- sos super substantiam distensam excitat
tates maris. dclectationom ex tribus, Et primum qui-
Quod autcm in prujcedcntibus induxi- dcm cst ipse motus qui movet interius
mus, quod videlicct sperma iu quadra- distensa, quse non distensa non adeo
ginta diebus dividitur, et recipit divisio- profunde moveret, nec tangeret nervos :

nem per figuras membrorum embryonis, et ista titillatio est similis titillationi quse

secundum Aristotelem dictum fuit, et cx fitquando digitus unctus lenitet ducilur

hoc multi crcdidcrunt eum velle diccre rascando super apostema quod sanari in-
nihil in gcncratione essc, nisi sanguincm cipit sed nec adhuc ad consistcntiam
:

mcnstruum muHcris et spcrma viri, et tumor rediit, prseterquam in hoc quod

sic mulicrem sperma nullum liabere : deleclatio coitus major est, eo quod le-
sed de lioc rei veritas est, quod aliqua nius et profundius tangit. Secunda causa
mulier in coitu aliquando emittit in ma- delectationis est pinguedo et unctura
tricem humorem album, et cmittitur spermatis, por quam membra ad pro-
cum delectatione, et pcr impulsus succes- priam revertuntur integritatem : et liaec
sivos sicut vir sperma emittit : et etiam delectatio est similis dclcctationi unguen-
humor ille a vasis scminariis mulieris ef- ti super apostcma impositi, scd vincit
funditur, sicut bcne et vcraciter dicit Ga- oam in majoritate. Tertia causa dolecta-
lenus : sed tamen nihil horum confert ei tionis est motus spiritus, qui por omjiia in-
nomen spermatis et rationem : nec om- teriora discurrit et subtiliter et intimc
nis mulier habet talem Immorem : albee tangit : et illc etiam intensionom et im-
cnim habent, nigrae autem non, sicut in potentiam quamdam totius corporis in-
sequcntibus Imjus scientiae dicetur. Et ducit, et illi iiihil simile ost in toto, scd
ideo non habet spermatis rationem : lioc aliquid simile est in parte : verbi gratia,
enim quod magis sibi rationem sperma- ventositas quae corpus extendit et oscita-
tis videbatur confcrre, est quod elTundi- re facit. Coopcratur autem delectationi
tur a vasis seminariis, et hoc non con- nervorum
carnis ot virgae et sensibilitas,
fert ei : quia et vir humorcm quemdam humori spermatis ot spiritus ultimo con-
medium inter aquam et sperma aliquan- veniens : ipsorum est ta-
ot ideo tactus
do emittit per vasa scminis effusum, nec ctus convenicntissimorum propter quod :
 LIB. IX DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 527

etiam maxiina perficilur delectatio. Et consequens autem est ad formam ligu-

his cooperalur secunJum Aristotelem ra, et caelera quee communiter acci-
hoc quod hsec operatio est verissimae na- dunt natis. Nihii igitur in hac re proha-
turaj creatricis et formatricis, et est di- hilius dicitur, quam quod virtus forma-
vina : propter quod quando non est im- tiva tota sit in spermate maris : et ideo

pedita, floret in ea tota natura : ethoc, ut vero nomine sperma vocetur.

et ratione

ipse contra Platonem disputans dicit, so- Materia autem convenientior sit id quod
la et vera est causa maximse delectatio- in coitu emittit mulier et ideo non vero :

nis. Expulsio autem spermatis, ut dixi- nomine sperma, sed sanguis menstruus
mus, est per spiritum cujus signum : vocetur : quoniam sanguis vocatur hu-
est, quod pars spiritus in coitu, aliquan- mor mulieris corpus nutriens, sive sit ru-
do etiam ante exitum spermatis exit et beus, sive etiam ultima digestione in
titiUat, eo quippe quod spiritus suhtilior memhris hominis sit dealhatus. Si au-
cst, aliquid evadit ipsius ante spermatis tem placeat alicui quod hunc humorem
humorem, et iUa pars spiritus quae in sperma velit nominare, concedat tamen
humore spermatis inviscata tenetur, fa- quod non in eadem ratione convenit ei
cit impulsiones spermatis, quod quasi in qua convenit spermati vero mascuh-
vomitando prosilit. Hoc etiam quod in no. Sanguinem autem menstruum mate-
matricem projicitur humor ille, veram riam minus convenientem emhryonis
non confert ei spermatis rationem : quia esse dicemus quee cum primo attrahi-
:

ad eumdem locum distillat humor men- tur, a spermate digeritur et assimihitur

strui : non tamen prupter hoc meretur spermati, ut congruum fiat ejus nutri-
spermatis rationem. mentum : et hoc est necessarium, quia
Prohahiliter ergo vocatur humor coi- parva nimis quantitas esset duorum hu-
tus fceminei convenientiam hal)ens ma- morum viri et mulieris ad perficienda
terisead conceptum plus quam sanguis memhra et quantitates membrorum con-
menstruus. Si enim diceretur, quod ha- ceptus, nisi in supplementum attrahere-
hetvirtutem informativam, sed dehilem, tur humor sanguinis, et virtute sperma-
et ideo imperfectam, ahsque duhio quan- tis assimilaretur, ut in membrorum nia-

do est in matrice etiam alisque spermate teriam posset converti.

viri, deheret agere aut dehiliter aut forti- Dicimus iterum, quod virtus formati-
ter enim diceretur quod est virlus in
: si va datur spermati secundum aliquos a
eo in potentia, et non erit in eflectu, nisi tcsticulis, et quod testiculus trahit a toto

per sperma masculi, hoc non est proha- corpore per modum ventosse per suam
bile : quia unum corpus in virlute acti- caliditatem, non sit dictum secun-
licet

va quam hahet, non est in potentia ad dum Aristotelem, quod duae virtutes sunt
aliud corpus quod excitet ipsum et faciat in spermate, quarum una obedit alteri,

esse in effectu, quando illa corpora sunt generativa videlicet quse est a testiculo,
ejusdem generis et naturic et simile ci : et nutritiva quce est a memhris a quibus

quod dicit Galenus, non invcnitur in to- attractum esl. Sperma enim, sicut in an-
ta natura corporum. Nec iterum potest teluibitis diximus, est supertluitas quai-
dici, quod virtus formativa speciei sit in tcc digcslionis : et iila est quce est in

spermate viri, et virtus formandi figuram membris facta ad similitudinem membro-

et quantitatem et reliqua accidentia sit rum propter quod sperma est humor
:

in humorc foemineoquoniam nos os- :

nu^mbris assimilatus, et jam sigillandus
tendimus in octavo nostrorum Physko- formis et figuris membrorum, sed non-
runi, quod idem est motor qui movet dum sigiUatus : et ideo virtuti formativa:
ad formam, et qui movet ad omnia est obediens facile ad omnis membri for-
ca qua3 sunt convententia ad ipsam nuim suscipiendam. lluuior aulem nm-
528 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

lioris cx testiculo non habet nisi conve-

nientiam aptiludinis ad formani propter

muliebris tcsticuli parvitatem et frij,Mdi-
tatem et imperfectioneni : sed tamen tra-
hit, et hoc ipsum facit tardius quam te-

sliculus viri : sed a mcmbris corporis

mulieris habct virtutem nutrimentalem
ilhmi, quod con^j^rue sigillabilis est in
I
figura cujuslibet mcml)ri : et ideo cum GAPUT IV.
spiritu oflusus fortiimpulsu efTunditur,
et cum delectatione. Sanguis autem men-
struus noutrum horuni habet, sed est
materia non propria sed per digestio-
:

nem et altorationem spermatis in matri-

ce pars ejus subtilior ei assimihitur, et

alia aut in lac derivatur, aut abjicitur :

Et est DiGRESSio daclarans niodum et or-
et haec inconvenientia causa est quod non diiicni forniatlonis niembrorum cm-
cum delectatione ejicitur. brijonis sccundum sapicnliam Pcripa-
I
Et hsec sunt quse probabilius dicunlur tcticorum, c/ua' contraria est dictis
de principiis generationis, et sunt dicta medicoruni.
secundum doctrinam Aristotelis.

Secundum liunc igitur modum procc-

dentes dicimus, quod quando in coitu
concurrunt duo humoros viri et mulieris

in matricem, clauditur matrix concipions

eos, et tunc sperma viri attrahit sibi hu-
morem mulieris, et rotundabitur super
ipsum sicut rotundatur sperma galli in
albumen ovi et tunc matrix movetur ad
:

cooperiendum duos liumores illos. Et

quidam dicunt, quod hoc facit ambulan-
do paulatim et paulatim : sed probabilius
est quod lioc faciat subito ne evaporet
sperma in vacuum matricis. In ista au-
tom coopertura in superliciobus interiori-
bus pluribus tangit circumdando istos
humores sic conglobatos, et incipit reti-
nere menstruum ad ministrandum nutri-
mentum concoptui et tunc forte im-
:

prsegnata incipit liabere nauseam et vo-

mitum ex retentione menstruorum et :

vense oculorum ejus fiunt sicut fila san-

guinea, et cxtenduntur venae colli ipsius :
 LIB. IX DE ANIMALIBUS, TRACT. II 529

et vena quge est sub lingua, incipit esse substantia : et in ipso primo pulsa spi-
viridis : et urina cjus incipit esse tenuis ritus, et ex ipso accipit incrementum.
et clara. In quibusdam auteni retardan- Spiritus autcm ille de se, hoc est, sui
tur haec signa forte usque ad decem dics, natura duo facit. Unum quidem est mate-
aut forte usque ad ortum capillorum in- riae distensio, ut sit apta ad lineamenta
fantis, sicut diximus in antehabitis, Est membrorum recipienda. Alterum autem
etiam unum de accidentibus dolor ingui- quod
est perforatio ejus est coram ipso.
nis ex multa constrictione : et tunc ex Et quia major motus est spiritus ad supe-
calore spermatis pellis generatur circa rius, ideo perforationem majorem facit
duos humores : et quia virtus quse ope- versus superiora, in quibus caput et Cce-
non est improbabile
ratur, est in spiritu^ terasuperiora formanda sunt. Csetera au-
quin totum vel major pars spermatis vi- tem perforat penetrando omnia quge sunt
rilis convertatur in spiritum propter sui coram se, et in ipsis perforationibus for-
subtilitatem, et ingrediatur in humorem mat loca formarum quietarum et pulsa-
muliebrem sicut in suam materiam : et tilium. Et per hanc rationem patet quod
tunc infra pellem dictam format eum et superius diximus, quod videlicet prima
distinguit in membra : ad humorem origo omnium venarum est a corde, et
enim muliebrem convertitur quando cir- non ab hepate, sicut dicit vulgus medi-
cumdalur pelle, et coopertura matricis corum. Perforando autem pertingit per
coarctatur. totam materiam ad extcriora, ct pcr haec
Primum ergo quod distinctum ante foramina primo inducit nutrimentum ad
omnia generatur ex spermate, est pellis conceptum, cujus quidem purissimum
circumdans et custodiens sperma, ne dif- trahitur ad vas spiritus, et aliud dcriva-
fluat, et custodiens spiritum et calorem tur ad aliampartem massse illius nutrien-
ne evaporet primum. Post hoc necesse dam. Licct autem hic spiritus moveatur
quod et
est generari illud levius ex hu- plus superius propter sui calorem et le-
more spermatis generatur, ne- et cujus vitatem, tamen quia ipse est instrumen-
cessitas est ad totum conceptum forman- tum virtutis et animse, movetur in tota
dum : hoc autem est spiritus, quoniam illa massa secundum animse exigentiam:
spiritus levissime generatur ex calido et et ideo etiam penetrat ad inferius, ubi in-
humido concluso. Necessitas autem est feriora sunt formanda. Locus ergo spiri-
generalis : quia nullum membrorum for- tus cum completus fuit, erit cor, ct via?
niatur, nisi ex virtute, et virtus non ve- ejus crunt vcnae : et pcr ipsas primo in-
hitur ad locum formationis, nisi per spi- ducit nutrimentum, et animse operatio-
ritum : propter quod ante omnia necesse nem quse est nutrire : propter quod Avi-
est generari spiritum. Omnis autem spi- cenna dicit, quod per iUas vias introducit
non generatur ex aliquo deter-
ritus qui nutrimcntum ct animam. Cum autem,
minato loco, in quo accipiat incremen- sicut dixiiiHis, inducit sanguincm, csl in
tum substantise et generationem, cito sanguinc inducto quasi pars tripicx qua- :

dissolvitur et debilitatur. Oportet igitur rum una cst sul)tilis valdc ct spiritualis,
in substantia totiushumoris esse deter- ct dc ipsa suinilur matcria caruis cordis.
minatum locum, quo gcneretur spiri-in Secunda autem cst subtilis nimis ct ca-
tus, et a quo accipiat incrementum. Im- lida, quasi sit inccnsa, ct ipsa derivatur
possibile enim est naturam non maxi- in materiam hepatis. Tertia autcm est
mam habere sollicitudinem de spiritu grossa frigida naturam liabens phlegma-
tali et loco ipsius : quia aliter ipso soluto tis : et quia spiritus fortiter fertur sursum,
vel debilitato periret totum opus. Locus i[)sam sccum traliit in matcriam ccrcbri
autem iste, est locus cordis est ideo quod
: ct uumIuIKt capitis. Est cnim prima opc-
primum distinguitur, est cordis locus et ralio virlulis iu spirituui, cl dcindc [)cr

34
 5;5() I). ALli. MAG. OUD. PR.i:i).

spiriluin oporalur el alia uienibra in aliis principalia, antcquam dividantur cl elon-

mcmbris. A principio autcm non sunt gentur ab invicem, invenitur matcrialic-
hgec loca scnsibilitcr distri])uta in sper- patis magna valde rcspectu aliorum duo-
matilius, scd paulatim pcr operationes rum, eo quod in illo temporc multum ne-
dictas incipiunt cssc sensibilia. cessarium est opus ejus quod est sangui-
Adhuc auteui spiritus qui primo est in nem segregare et distribuere et complcre :

humore spermalis, non potest distribui et invcnitur matcria cercbri valdeparva,

in Adtaiem, ct naluralcm, et animalem : eo quod in i]lo temporc ad nihil utiles

quia in corporis liomogcnii spiritu non sunt sensus ct motus, qmv sunt cerebri
potest cadcrc talis divisio. Sed primo operationes : et invcnitur materia cordis
quidem non liabet rationem nisi spiritus :
prima ct magis constans, ut in ipsa con-
ot postea faciendo vasa ad quce non so- tineatur et restauretur spiritus, qui est
luui dirigitur spiritus, sed etiam custo- opcrator totius macliiucC microcosmi. Si-
ditur, et formatur virtutibus ad spiritua- gnum auteni liujus est, quod nutrimen-
les operationcs excrcendas, dictam tri- tum quod a circumferentia venit ad sper-
partitam habet divisionem. Si crgo sic ma, invenitur extra rubeum, et postea
ponamus a principio unam csse virtutem saniosum, ct tandem dcficit cotor cjus in
formantem et unum spiritum, ex neccs- colorem spermatis. Sic igitur satis con-
sitatc consequcns est principiari hepar et venienter dicitur, quod omnia membra
ccrebrum a corde, et unam essc animam fiunt a corde pcr virtutem formantem et
quse multiplex sit in virtute in toto cor- spiritum. Sed hoc addendum cst, quod
pore animato, ct non esse multas ani- spiritus habet duplicem virtutem qua- :

mas, quarum una sit in cerc])ro, aitera rum unam liabet cx se in co quod est
in corde, et tertia in hepate, sicut dixit spiritus. Secundam autem liabet a virtute
Plato. formante in eo quod est instrumcntum "i|

Est autem non prsetermittcndum, quod ejus. Ea autcm quam Iiabet a se, cst
"opcrationes spriritus primo non distincte quia pulsat et perforat sursum. Ea autcm
cognoscuntur, quamdiu materia est ho- quam liabet a virtute formante, est ope-
mogenia : sed postea distinctis vasis in- ratio ad spcciem membri uniuscujusque, Jj
cipit distincte cDgnosci operatio, et per et motus omncm locum et sic perfo-
in :

operationem distincte cognoscitur virtus. rat in omnem locum sccundum naturse

Motus ergo primo spiritus istius est a convcnientiam. Hoc autcm modo dicen-
centro ad circumferentiam materiae, et do, non cogemur dicere assertioncs me-
motus nutrimenti est a circumfercntia in dicorum, quod videlicet diversiP opera-
ccntrum, et ex ipso dilfunditur per totum tiones sint a divcrsis mcmbris, et quod
iterum a ccntro ad omncm locum su]'sum spiritus diversi sint a membris principa-
etdeorsum, ante ct, retro, dcxtrorsum et libus diversis, et quod a quodam orian-
sinistrorsum. Et quiain motu nutrimenti tur nervi, et a quodam venic, ct a quo-
est prima opcratio animae ejus quod nu- dam arterioe enim cordis primo
: a loco
tritur, ideo dicunt quidam, quod prinms perforando pertingit spiritus ad locum
motus animse est a circumfercntia ad liepatis et ccrcbri et primo sua suffla- :

centrum, et a centro secundus motus tionc facit ibi vesicas quasdam, ut in illo
ejus est ad omnem partem, sicut in me- loco formetur mcmbrum, quo facto in
gacosmo virtus coeli est a circumfercntia loco conducit materiam, et format mem-
in centrum, et a centro diffunditur in bra : ct cum congregatur in membro illo
omncm tocum mundi. nobih, sufflat iterum ex ipso, et facit ex
Sic igitur formatur embryo secundum cereljro vias nervorum motivorum ct
Aristotclem in matrice. Et primum qui- sensibilium : antc hepar autcm facit vias
dem quando incipiunt distingui membra venarum. Ita ergo omnium istorum ori-
 LTB. IX DE ANLAIALIBUS, TRACT. II 531

go est a corde : scd manifestatio est

venaruin ab hepate, ct nervorum a ccre-
bro.
Omni eodem modo dicendum videtur
Non enim cogenmr dice-
de ipso spiritu.
re, quoil spiritus vitalis veniat a corde ad
hepar, et iiat ibi naturalis, et tunc rever-
tatur ad cor nutriendum secundum virtu-
tem naturalem quam accipit in hepate,
sicut dixit Galenus : neque dicemus CAPUT V.
quod spiritus vitalis veniat a corde ad
cerebrum, et liat in ipso sensibilis, et

tunc in virtute ilhi revertatur ad cor, et

feratei motum sensum ex virtute quam
et

accepit in cerebro. Dicenms enim muUi-

plicem spiritum esse in ipso spiritu, et
non unum aut in una sola virtute. Est Et est DiGRESSio declarans tempus el ordi-

enim in ipso spiritus formativus a testi- nem quo conceptum formatur in crea-

bus, et spiritus naturalis, et spiritus vi- tura speciei hominis.

talis, et spiritus animalis : eo quod ip-
sum est attractum ab omnibus membris
principalibus corporis. Spiritus enim se-
cundum omnes suas ditferentias et secun-
dum omnes suas virtutes facit sibi locum
cordis, et ab ipso fluit naturalis in hepar,
relinquens in corde de virtute naturali
quod sufhcit cordi : et spiritus motivus Modus autem et mensura conversionis
et sensitivus a corde fluit in cerebrum, et formationis spermatis in conceptu, se-
relicto quod sufficit de virtute motiva et cundum quod concorditer tradunt hi qui

sensitiva in corde. Et ideo dicit Aristote- magis sunt experti in tahbus, est quod
les, quod cor est principium motus, et sperma quidem primo congregatur cum
sensus, et nutrimenti. Distributio autem Immore mulieris, et fit primo fumosum
spiritus ex corde per meml)ra talium offi- quasi recens butyrum complosum et te-

ciorum est per virtutem formativam. Sic nue, et hanc intentionem facit formaliva
igitur formatis membris principalibus, creando in ipso et ex ipso spiritum in
deinceps formantur alia, et invenitur ca- actu qui in liabitu jam inerat, secundum
put magnum vahle, eo quod ex capite quod prius dictum est.
plurima membra in organis sensuum ha-^ Secunda autem operatio ipsius cst,
bentformari et tunc separantur membra
:
quod interius spermatis videtur assimilari
et elongantur ab invicem, sicut in se- guttu' sanguinis, ubi pra^paratur vas spi-

quentibus determinabimus. ritus, quod est locus cordis.

Tertia autem operatio est, quod effici-

tur ilhi gutta quasi sanguis coaguhitus,

qua' Ut substantia cordis, et juxta iUud
adhceret sperma sicut res aliqua masticata

et viscosa.
Et postea quarta operatione Ut quasi
cor, et ex ipso principaha membra per
modum superius dictum.
532 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

Et quinta operatione fiunt cxtrcniitates habeant quantitatem nisi magnae formi-

scilicct pcdes, et mauus. coe.

Tn oninihus autcm his opcrationihus Vulgus autcm medicorum dc hoc dicit,

supponitur res una prima principium ct quod prima (ipcralio cst tcla per calo-
fundamcntum aliarum, (puc est cor, sic- rcm matricis decoquentcni et secunda :

ut diximus, cl in omnil)us istis citius foramina cl cxiturse, post quam opcra-

comj)lclur masculus, et tardius IVcmi- tioncm nutritivam incipit operari. Et qui-
na. dem e(jrum putant, quod jam foetus incipit
Tcmpus aulcm formationis masculi,sic- inspirare per os. Sed hoc non potest es-
ut pcritiorcs circa exjjcrla tradidcrunt, se vcrum, sed ut multum non inspirat
est quod sperma quidem in principio inspiratione vera, nisi quando complcta
concc})tus post scx dies apparet quasi sunt lineamenta membrorum in matrice.
lac spumosum, habens trcs ampullas Sed de hoc hic non est locum determi-
magnas ad locum cordis et hcpatis ct ce- nandi.
rebri formandum. Post hoc autcm per Alii etiam de medicorum gente dicunt
tres dies complctos, quando novcm dics quod postquam natus formatus a tcm-
sunt a conceptu,fiunt in co guttse rubcse, pore formationis habucrit duplum tem-
et fila rubea : anterioratur tamcn hicc pus,quod fuit aconceptuadformationem,
opcratio aliquando, et posterioratur ali- quod tunc movetur et postquam duplum
:

quando pcr unum dicm. Post scx autem temporis a motu transierit, quod fuit a
alios dies ab istis, quando quindecim conceptu ad suum motum, tunc parietur
sunt dics a prinio conceptu, apparet to- extra. Unde cujus formatio complctur in
tum quasi sanguis coagulatus. Sed illa triginta diebus, movetur in finc tertii
etiam operatio aliquando antcrioratur, et mcnsis, et in septimo procedit ad luccm :

aliquando tardatur per duos dies, secun- et cujus formatio complctur in quadra-
dum quod magis vcl minus obcdit for- ginta diebus, movetur post quatuormen-
mationi. Et ab istis diebus post alios ses, ct innono mense paritur ad lucem.
duodecim dies, qui sunt viginti septcm a In talibus tamen multum est credendum
conceptu primo, apparet totum caro, ct mulicribus lidc dignis, qutc multos pepc-
cognoscuntur in illa carne tria membra rcrunt parvulos. Dixit autem mihi una
principalia, cor videlicet, et hepar, et ce- matrona fidc digna, in talibus multum
rebrum. Et etiam extenditur per ipsum experta,quod quando mulier laetatur
quaedam portio a qua generatur nucha : cum marito tempore imprsegnationis, ita
et hsec opcratio etiam aliquando citatur, quod vir se Iffitius exhibet uxori, octo
et aliquando hreviatur per duos dics. Ab diebus, aliquando citius movctur, quam
hinc autem post novem dics qui triginta facit quando mulier cst in tadio cum
sex faciunt a primo conceptu, dividitur corporum et
viro. In talibus etiam calor
caput a spatulis, et vcnter et duo lalcra locorum et tcmporum nmltum cooperan-
incipiunt sensibiliter cognosci : sed ta- tur ad accelerandum partum, et opposita
men quibusdam h»c latent et abs-
in ipsorum impcdiunt accelerationem ipsius.
conduntur usque ad quatuor dies post, Similiter autcm secundum inducta quan-
qui sunt quadraginta dies a primo con- do tempus formationis est quinque et tri-
ceptu. Minus ergo tcmpus quod cst in ginta dies, movebitur infans post septua-
hoc sunttriginta vel viginti quinque dies : ginta dies, et post ducentos et dccem
et majus in formatione corporis masculi hoc est, post septem men-
dies parietur,
sunt quadraginta dies. Et hoc est quod ses. Quando autem fuerit tempus forma-
superius diximus, quod in abortu qua- tionis majus quam quinque et quadra-
dragesimo die facto, et in aqua colato, ginta dies, movcbitur post nonaginta
inventa sunt membra formata, licet non dies, et partus erit post ducentos et sexa-
 LIB. IX DE ANIMALIBUS, TRACT. II 533

g-inta dies, hoc cst novein mcnses. Haec et veniunt ad umbilicum propter quod :

autem quse sic non sunt

dicunt medici, quidam medicorum dixerunt has ex ma-
certe probata, et ideo non semper in- trice ortum habere, cum lamen htec ra-
veniuntur vera. Tempus autem quo lac tio non admittit, sicut patet ex antedictis.

ad mamillas incipit fluere, dicunt esse a Non enim simile est quod dicunt, quod
tempore motus embryonis. videlicet sicut coctilidones fructuum pro-
Hoc igitur ita supposito, dicendum cedunt ex arbore, et non ex fructibus,
videtur quod sanguis menstruus in con- per quos tamen fructus sugunt nutrimen-
ceptu in tria dividitur. Subtilius enim tum, ita istee venge per modum coctilido-
ipsius nutrit creaturam, et aliquid subtile num procedant ex matrice, per quas em-
venit ad mamillas, et residuum grossum bryo cibatur quando concipitur. Hoc
abjicitur, et stat intra tekis conceptus enim non est simile, ut diximus quo- :

usque ad partum, et tunc
autem conceptus in tribus telis involvi-
tur,quarum prima quae exterior est, ex
duabus telis componitur subtilibus, intra
quas venoe contexuntur a gibbo hepatis
ejicitur. Ipse niam in arbore tota est vis formativa
fructuum, eo quod sunt in ea sexuum
virtutes pcrmixtaB, sicut diximus in libro
de Plantis. Sed vis formativa animalium
est in semine, non in matrice et ideo :

per umbihcum extensae : et sunt tres ve- vis quse format conceptum, format etiam
nae, una pulsatilis quaj venit a corde sive venarum. Est autem in una
coctilidones
a majori vena cordis, et haec in secundi- venarum istarum ex umbilico proceden-
na non spargitur, sed simul vadens divi- tium qusedam invobitio ad foUiculum
dit oriiicia ad quasdam venas pulsatiles ibi praeparatum, et pcr illam venam
matricis, et sugit per illa orificia sangui- egreditur vena conceptus in follem il-

nem subtilium, qui est cum spiritu ad lum,ct formatur ei juxta umbilicum mu-
nutrimentum spiritualium partium ip- sculus qui moveat umbilicum, ut sic ju-
sius creaturae propter quod quidam di-
: vet ad urinae ejectionem. Non enini exit
xeruntper illa orificia introduci sangui- urina tunc ex inguine foetus, eo quod
nem et animam in conceptum. Aliae au- meatus inguinis angusti sunt adhuc, sed
tem duae sunt pulsatiles, et islae dividun- exit ab umbilico. Haec igitur tela exte-
tur et conjunguntur in matrice multis vmv secundina YOQ,i\iViV totum involvens.
venarum non pulsatilium et
orificiis : Est autem secunda tela sub ista, quam
sic conceptum per
ingreditur cibus in aschari Arabes vocant : et in illam deri-

umbilicum ad gibbum hepatis, et non vatur vena involuta urinam deferens, et

per venam quse porta vocatur, quia ibi effundit eam in quamdam partem ipsius
impediret formationem stomachi et alio- sub embryone existentem : quoniam
rum membrorum naturalium. Istse au- urina acuta est : et si tangeret secundi-
tcm duae vense in gibbo hepatis sunt adu- nam in qua sparguntur venae, corrode-
natae in unam, ne duse remanentes im- ret et destrucret eam, ct elTunditur etiam
pcdiant formationem et positionem cistis ad istam telam sudor, et csetera quae
fellis. In umbilico autem dividuntur ct resolvuntur a conceptu quae sunt acuta.
circumvolvuntur panniculo, et tunc egre- Tertia autcm tela cst, qua' involvit in-

diuntur inter duas telas secundinae, ct fantem, et protegit eum ab humore uri-
sparguntur in orificia venarum matricis, nae acuto exterius effuso, et protegit eum
ita quod quasi continuae quaedam vense a contactu matricis quse duram liabet
videntur, quae a matrice sunt egressse : superficicm, quee lanlerct cmbryoncm fa-
et sunt ista orificia rubea juxta matricem cile : propter quod eliam in ca intcr

propter sanguinem quem sugunt, et pau- pcllcni pueri ct tclam dillusus cst humor.
latim pallescunt proccdentia pcr elonga- siiper quem tcnellus embryo leniter clc-

tioncm a matrice, et tunc ingrossantur^ vclur a contactu matricis : ct htec tela

53i D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

vocalur armaLura conccylus ab obslclii-

cibus..
Isle igilur est modus, quo formalur
conccptus in matrice. De aliis autc.un di-

visionibus arteriarum et venarnm di-

ctum est satis superius in auatomia. Pul-

mo jiutem in primo est valde i'u-
l'(etibus

beus propter sauguiuem subtilem, et quo

fit pcr arteriam cordis et cibatur. Deal- CAPLIT VI.
batur autem paulatim per aeris intro-
missionem in anlielitu. ]\ledici autem
dicunt telam (ieri ex spermate matris,
quod valde modicum est respectu sper-

matis viri : et ideo telam hanc angustam

neccsse est esse, quaj immediate conti-
net infantem, et angustum
extenditur Et cst DiGREssio declarans caiisam gemi-
ejus inferius, ut continuet viam ad exi- norum, ct modum e/ lcmpus naiuralis
tum. 'Febim autem secundam quae con- partus.
tinet superlluitates, necesse fuit fieri am-
pliorem, et omnium ampliorem opor-
tuit fieri secundinam.
llis ita suppositis, patet ex superiori-
bus, quod causa masculinitatis aliquan-
do est qualitas spermatis : aliquandb au-
tem matricis locus vel aliud quid coad-
juvans. De causa etiam similitudinis cum Secundum principia igitur a nobis jam
parentibus patet ex praidictis : quia forte posita oportet etiam determinare de cau-
non habebit causam similitudinis patris, sa geminorum : sed causa ipsorum non
nisi incomplexione cordis, ct in nullo perfecte cognoscitur, nisi sciamus per-
aliorum membrorum. Aliquando aulem fecte qualiter sperma cadit in matri-
forte habebit in pluribus, aut etiam cem.
in omnibus, ita quod natus videbitur Dico ergo, quod ex parte viri sperma
quasi alter pater esse. exit per spiritum impellentem, et ideo
Adhuc secundum pra^dicta causa ma- exit fortiter : et quia spiritus non est

sculinitatis est in complexione spermatis. continuus, sed interruptus, ideo exit di-
(^ausa autem assimilationis in iigura, est versis impulsibus. Est autem interruptus
in vigore formante super materiam quam spiritus, eoquod non venit sperma cum
format : et ideo non sequitur, si mascu- spiritu ab uno h)C0, neque ab uno testi-

lusin sexu simihs sit patri, quod propter culo, sed a diversis, et eorum a quibus
hoc etiam similis esse debeat in figura venit, habet in se spiritum : sicque fit,

eidem, quia ista sunt opera duarum vir- ut vice post viccm quasi vomitando ab
tutum, quarum una potest esse debilis, ore veretri projiciatur, et quilibet im-
et altera fortis ct vincens. pulsus est compositus ex pluribus moti-
bus, et pluribus quietibus : ad minus au-
tem habet duos motus, et duas quietes,
sicut et aUus spiritus pulsans : sed prima
impulsio fortior est quam secunda, et
secunda fortior est quam tertia, et sic

deficit : et raro venit ultra tres vel qua-

 LIB. IX DE ANIMALIBUS, TRACT. II 535

iuor impulsioncs ; ct in istis impulsioni- ffflminoe, quoniam unum sino altcro non
I»us durat dclcctatio coitus in viris, ct gcnerat, ut patet cx antelia])itis. Fit au-
numcratur numcro carum et aliquando : tcm divcrsus numcrus geminorum, sic-
prima proptcr vigorem spiritus longius ut superius diximus, nec liic rcpetere
in matricem impellit sperma quam sc- oportet.
cunda, et sccunda longius quam tcrtia, <^um autcm gemini sive unicus per ve-
. cl tcrtia longius quam quarta ct quan- : nas umliilici non sufficientcr trahunt nu-
do ista longitudo est magna, remanct trimentum spiritum, tunc sunt coni-
et

sperma divisum a spcrmatc et hoec cst : plcti fcctus ad cxeundum, et tunc instat
una causa divisionis spermatis«in uno et tcmi^us partus naturalis. Est autem,
eodem concubitu. prout supcrius disseruimus, pueri facics
Trcs autem causse divisionis sunt in quasi posita super genua sua, ita quod
mulicre, quarum una est projectio sui nasus suus est intcr gcnua sua, et palmae
humoris : quod (it per impulsus insequa- suae jaccnt supcr gcnua sua, ct oculi sui
lcs, sicut ct projcctio spcrmatis viri : et altius parum a gcnibus, et facies sua ver-
forte divisus humor qucm mcdici vocant sa contra dorsum matricis propter cordis
sperma mullcris, conscquitur divisas par- sui defensionem Coctihdonibus autem
tes spermatis virilis. Secunda causa est ruptis quasi equitarc incipit super plan-
glutio matricis quando gluttit sperma vi- tas suas desccndendo et tunc vigore :

ri. Aliquando enim per viccs gluttit sper- proprio se vertit, et ad versionem juvat
ma viri, sicut per vices projicitur, et pondus capitis, et pondus membrorum
gkittit fortc per unam pariem in unum superiorum, et converiendo sc scindit te-
locum pariem in alium
matricis, et aliam him in qua est, qua scissa cifunditur hu-
locum,.et aliquando sugit ipsum simul, mor qui est in ipsa, et descendendo am-
et manet aperia donec totum gluttiium pliat inguen matris sicut unguentum
sit : et aliquando etiam licet per vices quoddam tunc aperitur os matricis,
: et

gluttiat, gluitiiumtamen cadit in locum et vulva majori apertione qua possunt,

unum. Tertia causa divisionis est motus iia quod etiam in pluribus discontinuan-
matricis : quoniam mulier in coitu tres tur et scinduntur, sed ad continuitaicm
istas habct deleciationcs, scilicet proji- iterum posiea reveriuntur : et iunc cxit
cicndo spcrmati similcm humorem, et fretus,primo porrigeus caput, ct uliimo
tunc delectatur toties quoties projicit, pedcs. Quando autcm primo pedes ogre-
sicut et vir : et gluitiendo sperma virile, diuntur, raro convalescit : et talis exiius
et tunc toties deleclatur quoties gluttit : et signum ost debilitatis^ quia ex debilitate
quando matrix movetur, et tunc toties sc convertere non potuit, sicut etiam su-
delectatur - quoties motum dat matrix : perius diximus,
'
propter quod quoedam fceminae appre- Completio autem hetus freminini in
hendunt collum vesicae in vulva, et tra- omnibus fit tardior, sod postquam com-
hunt, ut sic mota mairice dclectenlur. augmcn-
pleta est formatio, citius recipit
Omnii)us igitur istis de causis dividitur lum ot malurationcm, ct citius sencscit :

sperma oiiam in uno coiiu : et divisio quorum omnium causam in antehabitis

spcrmaiis quando multum vel sufticicns assjgnavimus. Licct auicm debilioris sit
cst in qualibet parie divisa, tunc cst cau- formaiiva^ conccptus foemincus quam vi-
sa tot geminorum, quot sunt parte sper- rilis, non iamen ex hoc impcdiuntur in
matis. corpore ejus operationes naturales : quia
Hac igiiur dc causa, ct adliuc illa licct tardius vincat maicriam, tamcn vin-
quod impra^^gnatio supcr impnognaiio- cit eam tandcm, ct jam superius oslendi-
nem ost causa gominorum, (juando si- mus, (piod in voritalc fornialiva (|ua; cst
mul dividuntur spcrmata aml)o maris ct in scminc masculi, nunu[uam intondit
536 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
facere freminam, sed fit sicul iicr occa- ad antorius capitis insomnis, tamen quia
sionem aliquaiu, ot non pcr causam vo- illapars mullum csl humida et mollis,
ram agentcm propter quod a natura
: non manont, sed ol)liviscitur statim som-
universali quse ost causa ordinis universi niorum. In aliis autem animalibus non
partus ordinatur foemineus, ut sit in ad- cst sic quoniam
: licet quoedam eorum
jutorium gonorationis, sicut materia proe- habeant humida capila, nullum tamen
paratur ad cssc forma^. habet ita humidum sicut homo. Puor au-
Natus aulem parvulus ridet quadrage- tem qui in ortu nativitatis laeditur mul-
simo die, vel circa haec : et haec est pri- tum in complexione, raro vivit ultra se-
ma operatio quam anima rationalis
facit ptem menses : et si accidit ei infirmitas
in corpore suo, quoniam hoc non conve- ex materia humida, augobitur in aug-
nit aliis animalibus. Somniat autem post mento lunse, eo quod tunc omnes au-
duos menses, sed obliviscitur : et hujus gentur humiditates corporum inferio-
causa quod tunc
est, licet in memoria rum.
ejus remaneant formse sensibiles et fluant
 DE ANIMALIBUS
LIBER DEGIMUS.
DE IMPEDIMENTIS GENERATIONIS.

TRAGTATUS PRIMUS.

tamen exceptis qusenimis arctae sunt. Viri

autem quidam licet sint impotentes et
forte ex calido consumentc humidum aut
frigidum quod materiam constrin^it ta- :

men mulier, quia non semper coit emit-

tendo, sed etiam alias habet coitus dele-
ctationes, sempor parata est ad coitum :

CAPUT I. in his enim patitur, et non agit : ct ideo

virtute agente non indiget. Quamvis au-
tem sic coirc conveniat tam viris quam
mulieribus, tamen non sempcr consequi-
tur generatio propter sterilitatem utrius-
De dispositionibus matricis quse impe- quc* viri et mulieris, aut forle alterius
diunt conceptum. eorum : et tunc ctiam si multum utantur
coitu, tamen non generabunt : ct causa,
sicut diximus, est aliquando ex utroque,
el aliquando ex altero propter quod in
:

tali vitio prius considerauda ex matrix

f(Emina3 : et si causa sterilitatis fuerit ex
Coitus autem est res quaj accidit tam matrice, tunc oportet nos succurrere per
viris quam mulieribus omnibus, paucis medicinam matricis. Si autem causa non
538 I). AIJJ. MAO. ORl). VWMY).

osl cx mali-ico, sod ox aliquo alio, sicut niam si mairix fuerit longinqua a loco a
spermato, vol mciistnio, luiic inioudonuis (pio potorii traherc sporma, sicui sunt
illud cujus causa accidil slorililas, rocti- j)rofunda; multa^- non iraiie-
mairicos,
licarc per mcdicinaui. rot sporma, impodimontum sui
ot accidii

Matricom autem judicabimus sauam, oporis. Si auioni fuorit mulium propin-

sicut et alia mom])ra sana judicanliir qua plusquam oxpediai, sicut sunt do-
quoniam quando membrum complot scondeutos in collum vulva' mairices,erit
opus suum ot oflicium sino diminutiono, matrix ex tactu nimio oi compressione
ot sino sua uiagna postopus suuui dobili- quasi insensibiiis, et iunc itorum sper-
lationo, tunc judicatur essa sanum. Yor- ma non iraliit : ot accidit sioriliias, quia

bi gracia, oculns dicitur esse sanus, quando ost insonsibilis, non cito aperitur

quando nulla la^sione existento in ipso, ad sugendum spcrma. Si autem subsian-

visum in aciu porlicit bonum, et non iia matricis sana sit, oi siius cjus

multum lassatur, et dobilitatur post vi- convenions, adhuc considorandum esi in

dere. Similiter ergo et matrix sana voca- mcnstruo sanguine, quod ipsum eiiam
bitur, quando nulla in ea existento dobili- fluat secundumdisposiiionos i^onas etuti-

tato opus suum perficit, et post complo- les ad conceptum, quodvidelicet ordinate
tionem operis non est destitula ot mul- fluat secundum sequalia tempora in qui-

tum lassa. Possibile tamen est, ut aliqua ]jus a luna causatur fluxus ejus Praeci-
mairix non sit tamen
sana in toto, et puo auiem opus est consideratione mou-
bone perlicit opus suum sine nocumonio sirui, quando corpore sano, et matrice
et diminutione et fit boc plurimum
: in ioco, et in substaniia bene disposita,
quando infu-mitas non ost in tota matri- non fit concoptus : quoniam si isia sic se
ce, sed in aliqua parte ipsius opus suum lia])ont, ceriissime scitur quod matrix ost
non impedit. Non enim improbabile est secundum quod dicitur esse in apertione
videre oculum visu ])ono quamvis icesa susceptionis spermatis et roiontione
sit aliqua partiuni ipsius, si sit aliqua ipsius : non ostin ipsa, sod
ot ideo sterilitas

macula in quadam partium ipsus, in mensiruo. Quando enim menstruum

quse non proliibet ipsum videre. Hoc suas multiplicat rovoluiionos, et rever-
tamon numquam accidit, nisi quan- titur citius, vol tardius quam deljot : aut
do inlirmatis occasio non quidem est in etiam qnaudo inordiuanier fluit, uon
parte noliili oculi ox qua (dicitur opera- exspectanstempus revolutionis lunse, sed
tio bona, sod in aliqua alia oporationo modo vonit citius, et modo tardius : et

non impediento. Simiie autom judicium si cum fioc fuorit corpus sanum, tunc
por omnia est de matrice. oportet intuori colorom menstrui sangui-
Matrix igitur per omnia sana debot nis. Si enim cofor ojus mutatus fuorit a

primo quidom sita esse iu loco qui com- colore naturali, scimus manifcsie causam
potitotsocundumnaturamposiiionismem- inordinati ffuxus ejus esse in matrice :

brorum ad facile concipere, et beno con- orilicia enim venarum quse sunt in matri-
copium tenore, itaquod situs ejus non sit ce, tunc aporia sunt, et inobsorvaio or-
diversus in partil)us, iia quod una pars dino immaiurum sanguinom omittunt.
ipsius forie nimis cst profunda ot alla, ot Aliquando autom lioc accidii sine dolore,

altera demissa in inguen. Erit etiam ot ali(|uando cum doloro.

quandoque matrix rinnota aloco positionis In siatu auiom naturalis dispositionis
suae naturaiis, autin altum, aui inimum, debet orilicium matricis esse siccum, sed
aut in trausversum a])sque omni infir- non durum, et quod in ista dispositione
mitatoctdefociusubstantisemairicis. Quod romanoat media dio ad minus et molius :

autem matrix do]3eat esse sita inloco con- erit si una die vel duabus sic remaneat.

venienti, ex liocnotum esse poterit quo- : Quando enim sic fuerit, significat bona?
 LIB. X DE ANIMALTBUS, TRACT. I 539

malricem quoad profu-

dispositionis esse nam matricis retontionem. Siccetur ergo
sionem menstrui, et quod opus ejus pos- post somnium infra sex horas ad rainus,
sit quoad hanc conditionem esse coraple- hoc est, usque ad meridiem, vel modi-
tum. Si autem orificium matricis forte cum somnii, vol minus.
non fuerit apertum in tempore conve- Adhuc autem humor quem eraittit in
nienti, scd sit valdc molle et flexibile, polhitione, debet esse maturus albus et
significat quod cum debilitate matricis A'iscosus, sicut Iiumor qui vocatur in mu-
totum sit corpus debile et fluens humore liere spenna coitiis. Alius enim humor

corrupto : et ideo convenit multam su- medius intor aquam et sperma, aliquan-
perfluitatem emundari ab ipsa, quia afi- do emittitur, qui significat aquosum esse
ter quamvis forte mofie et humidum ma- semen, et inutile ad gonerationem.
tricis orificium sit ])onae et faciiis aper- Omnia igitur ha?c signa concurrontia
tionis,tamen tunc non bene tenet con- signilicant, quod matrix sperma bone
ceptum sperma, sed facile emittit ipsum: parata est rocipcre, et quod ora coctili-
lioc enim signum est, quod orificium est donum qua? sunt in matricis suporficie
bonae receptionis et si adjutum fuerit
: interiori, quas non est ioqualis et plana,

per sanitatcm corporis a superfluo Iiu- bona> sunt attractionis : et si conjunge-

juorc, tunc magis exsiccabitur matricis tur eis sperma, bone tenebunt et bene
orificium, et tunc matrix talis et bona nutrient ipsura : noc a tali matrice facilo
sperma recipit receptione^ et postea be- exit semen conceptura, nisi voluntarie
ne constringitur orificium bona constri- por violontiara saltus vol niedicinae
ctione super receptum : et sic beno reti- ejiciatur.

nebitur concoptum : et his duobus perfi- Signum otiam bonee matricis est, quod
citur impra^gnatio quantum ad statum accidat in ipsa aliquando raodicus turaor
matricis. Dispositiones autem matricis sine doloro, sicut accidit in ventre ex
post emundationem a superfluo men- ventositate : hoc enira signura est quod
strui, sunt istse. in ipsara distillat seraen raulieris, et re-
Signum enim facilis conceptus est, solvitur in ventositatcra, eo quod non
quod mulier post emundationem men- est conjunctum spermati viri : et ideo si

strui somniat virum coire secum, et levi- adveniat sperma viri tali matrici, facilis

ter in ipsam projicere spermasicut proji- erit conceptus. Tumor auteni talis dobot
citur in coitu vigilando et si hoc mul- : accidere sino infirraitato : quoniani si

totics somniaverit, melius erit et perfe- infirraitatom inducorot, hoc nimiara si-
ctius signum hoc enim signum cat:; nn
; gnificaret matricis clausurara, ex qua
habet in muliere descensum sui humoris, ventositas exspirare non possot. Orania
et quod facile occurrat in coitu spermati ergo ista concurrentia significant raatri-.

viri, quffi potisima est causa imprsegna- ces esso laudabilis dispositionis, et quod
tionis. Postquam autem de somnio tali non sint magis durae qiuim dcbeant, ne-
exspergefacta est, debet indigere ut fa- quo floxibiles plusquam oporloal uatura-
ciat hoc quod nuilicres faciunt, quando li disposilionis qua? a nalivilalo hal)otur,
appropiquat descensus spermatis, hoc est aut oliara ea qua) per infirniitalem est
ut faciat confricalionem per quam sper- contracta.
ma ejiciatur, quod jam est in via vaso- Debont otiam raatrices quando sperma
rum seminariorum. Vulva autem aliquo- roceporunt, osse cxteusibilos et amplia-
tempore debet apparere siccior,
ties illo bilos socundum quantitatem quam re-
non quidem post somnium tale, eo quod cipit spormatis conceptus, ut deut oi lo-
tunc humidam habot vulvam propter cum angmcnti : quai enim nimis parvie
eam quse in somno facta ost pollutioncm, suut, dostruunl conceptura, ot sunt cau-
sed post hoc et ante, hoc significat bo- sa quare non vonil ad dobitani quanli-
5i() D. AL]{. MAG. ORD. PRiED.
latem, sed fortc orit inanis. Si aut(ini turali : ct similitcr faciunt matriccs hu-
talcs non fuerint matrices, sed sinl valdo midae post laborcm coitus. Quando ergo
durae, aut nimis mollcs, aut forte insen- ex complexione sunt humidae, efficiuntur
sibilcs, sive habeant istas dispositiones a magis liumidae per sudorem cx labore
nativitate, aut ox inlirniitatc, tunc oruiit coitus. FA forte accidit hoc aliquando
illaudabilis dispositionis, ot ideo uon mulioribus quae sunt laudabilis disposi-
possunt croare cmbrvoncm, scd corrum- tionis secundum complexionem natura-
punt conceptum spcrma, ot ejiciunt, si Icm : et idoo indigont mcdicina matricom
sint istae occasiones infirmitatum magnse cxsiccante, sed magis et minus, secun-
in ipsis : si autem sunt parvse, concipiunt dum quod sunt abundantes in humore
quidcm et creant conccptum, sed erit magis et minus. Aliquando enim in qui-
inQrmus et segrotativus adpcriodum vitte busdam mulieribus invenitur tanta hu-
competentem non porveniens et hoc : jusmodi humiditas, quod nimia lubrici-
ideo cst, quia cibatur ex vase malo ct tate matricis non possunt attrahere sper-
corrupto in matricc. ma viri, nisi admisceatur cum humore
Adhucautem inlaudabili matricepartcs alio qui ost sporma mulioris, antequam
dextrse ot sinistree ubi sunt duae camer» permisceatur cum sudore matricis : ad-
matricis, debent csse mollis tactus, et mixtum enim cum spermate mulieris
partes residuae similiter, quia aliter con- convolvitur et non miscetur sudori de
fringerent filositatem et viscositatem facili.

spermatis. Amplius autem in muliei'o quse potest

Adlmc autem signum concipicntis ma- impraegnari, considerandum est, utrum
quod quando vir coicrit cum
tricis est, exspergefacta post pollutionem in som-
muliero, inter eos non sit multa humidi- no factam, sit dobilis vol fortis et si est :

tas, nequc muUoties effluens, sed semel dcbilis,utrum talis debilitas accidat ei
post coitum, ita quod sit sicut humiditas semper post pollutionem, aut non, sed
sudoris, qui accidit in locis gcnitalibus : aliquando sit, et aliquando non : et si-

lioc enim signum est, quod glandulosum militer si est fortis post pollutionem,
et viscosum sugatur a matrice, et non quaeremus an hoc semper accidat ei, an
effluat nisi modicum aquosi humoris qui aliquando : et considerabimus etiam,
inutilis est adgonerationem. Dico autom, utrum humiditate praecedente in pollu-
quod sit sicut humiditas sudoris mem- : tiono sequatur postea corporis nimia sic-
bra enim genitalia saepissime resudant, citas,aut e converso sit, quod videlicet
eo quod vaporosa sint prsecipue in cibo, non sequatur complexionis siccitas post
quando interiora calefiunt, et ad exte- pollutionem. Quoniam si scquatur debi-
riora propellunt humorem tunc cnim : litas et complexionalis siccitas, signum
propter aperturam pororum et viarum est ipsam esse nimis siccam, et de neces-
in inguincplus aliis membris resudant gc- sario ad consistentia corpofis emisisso in
nitalia. Resudant autemhaec membra fa- pollutiono et ideo non esse foecundam
:

cilius aliis in labore, et praecipue in Labore secundum naturam, quia non habetquod
coitus : nec est mirum hoc, quia etiam ponat in semine. Opposita autem istorum
oculi qui frigidissimi sunt omnium sunt laudabilia ad conceptum. Omnia
membrorum corporis, in parvo labore, ergo ista consideranda sunt in muliere
quando vidolicet vidont album multum quse est fa^cunda ad partum. Flexibilitas
lucidum, lacrymantur : patiuntur enim autem matricis et debilitas significant
facile membra genitalia a frigore forti matricem sperma conceptum non retine-
propter nervositatem quae est in eis. Su- re. Si autem matrix dolorosa fuerit, et
dant autem praecipue genitalia in his, in corpus prsetorea mulier languens doloro-
quibus sunt humida a complexione na- sum habeat, significatur infirmitas con-
 LIB. X DE ANIMALIBUS, TRACT. I 5il

cipiendi, et quod impreegnari mulier ta- fuerit causa infirmitatis parva : et tunc
lis non et quando mulier fucrit
possit : non erit opinio etiam impriegnationis.
aliquando quidem fortis, et aliquando Quando autem parva fuerit infirmitas
dei)ilis, et matrix ejus est primo sicca, et propter temporalem retentionem sper-
postea humectatur, signilicatur totum matis, aliquoties forte opinabitur mulier
corpus mulieris humidum esse, et quod se concepisse usque dum sperma pauhi-
matrix bene quidem recipit sperma, sed tim a suffiatione ejicitur. Jn autem
tali

ex humore superveniente corrumpit ip- infirmitate matricis ssepe quidem eve-

sum, et postea ejicit. niunt dolores subito ex inflante ventosi-
Amplius autem ex superius determi- tate, sicut sunt dolores imprsegnatarum :

natis constat matricem attrahere sperma, quoniam ventositas matricem elevans,

quod in ipsam cum impulsu ventoso in- pungit inguen ad exeundum nitens.
jectum est, et quod mulier in coitu siium Aliquando etiam recepto spermate in-
sperma ejicit ad orilicium interius matri- tra talem matricem, cum sperma inven-
cis, ad quam etiam suum sperma pioji- tum resolvitur, fit tumida matrix, quod
cit masculus. Res autem omnes cum im- opinatur mulier se esse impraegnatam, si

pulsu venti projectae, cum

qua- virlute diu ventositas intra matricem clausa te-
dam et impetu moventur. Gontingit au- neatur. Stat autem iste tumor, donec
tem ssepius in muliere esse nimis impe_ ventus sperma quasi per abortum ejiciat
tuosam projectionem, ita quod per ipsam et tunc residet venter conversus ad dis-

retunditur ad extra sperma viri, et im- positionem priorem et hoc accidens

:

peditur impraegnatio oportet enim cor-

: prioris inlirmitatisGraecorum medici vo-
pus tam mulieris quam matricis esse con- cant ragmoneoii. Evenit autem matrici
veniens ad hoc quod matrix et concipiat dupliciter, ex infirmitate accidentali vide-
et pariat. licet, et tunc levi tollitur medicamine.
Accidit autem multas mulieres pati Evenit etiam ex nativitate, et tunc radi-
infirmitatem quam hanemusam Grseci cata infirmitas in principiis naturalibus
vocant medici, quae est, quando matrix incurabilis est, aut vix potest curari. Si-
ventosa de sublimi sufflat inferius per os gnum autem hanc infirmitatem non per
matricis, et collum, sicut musa vel Iistu- naturam inesse matrici, est si aliquando
la. Oportet igitur per medicinas sollici- matrix sperma recipit et tenet, et tamen
tari ad removendum a matrice accidens non sequitur impreegnatio. Si enim pcr
illud : aliter enim quotiescumque mulier naturam inesset forlificata passio, aut
talis cum viro coierit, exsuffiabitur sper- sperma recipi non perniitteret, aut rece-
ma viri, et impedietur imprffignatio. ptum statim rejiceret.
Causa autem hujus inlirmitatis siccitas Amplius autem multoties prohibetur
vehemens est matricis : tunc enim hu- impra^gnatio propter spasmum qui est in
miditatem proprii humoris aut spermatis matrice. Spasmus autcni in matrice ac-
mulieris attrahit, et in ventum convertit, cidere consuevit ex duabus causis. Aut
et per illum exsufflat quidquid spermatis enini accidit ex apostemate calido ma-
viri ad os ejus projicitur : et sic paula- luni hiimorem attrahente, et sic spas-
tim exsiccala exsiccatur spermatis viri mante venas et nervos sicut omne ex- :

humidilas, et minoratur per eventatio- tensibile quando multum trahilur in cir-

nem matricis, et tandem excidit in toto. cuilu in spissum, decurtationem palilur
Venlationem autem illam non in se sen- in sua longitudinc, sicut si saccus de co-

tit mulier propter paucitatem ipsius. ]Ma- rio extensibili factus, superimpleatur :

trix autem quando in ea hsec aggravatur illiusenim statim longitudo contrahitur,

infirmitas, tunc eflicitur valde sicca, et et decurtatur quia substantia non suffi-
:

tunc citius ejicit sperma, quam quando cit duabus simul cxlensionibus. Alia de
 5i2 D. ALB. MAG. ORD. VJ{AIY).

causa spasniatiir niatrix inaniliono, morbo sit, omnino recipit. Si

tunc nihil
quando jnulta Junnidilas Iluxerit ex ipsa, aulem recipere quidem potest sperma vi-
sicut corium decurtalur et corrugatur ad ri, sed deinde ejicit ipsum, certum est
ignem. Est enim matrix subslantia ner- inlirmitatcm ipsam sanabilem esse. Si
vosa extensibilis sicut coiium, et ideo autem niliil inductorum prohibucrit im-
etiam spasnmm patitur sicut corium. proegnationem, et fuerint coi'pora mulie-
Tempore enim j)artus ex multis matrici- rum sana, tunc procul dubio mulieres
bus tantum eilluit humoris, quod postca utcntcs coitu, imprffignabuntur, et filios
siccitas spermatis dominatur in ea. Et procrcabunt, nisi sit causa sterilitatis in
his duabus de causis spasmus in matri- viro, aut in proportione quee est inter
cibus invenitur. Signum autem spasmum duo spermata viri videlicet et mulieris.
in ea non esse, est quod non sit vento-
sa, quod perficiat opus suum in ordi-
et

nata mcnstruorum emissione. Ventus

enim est ex resoluto humido, cujus suc-
cedens contrarium facit spasmum ex
inanitione humidi. Retentio autem men-
strui signum cst apostemationis, praeci-
pue quando est cum dolore loci et calore
febrili. Si autem in ea fuerit spasmus, CAPUT II.
nequaquam complebit opus suum, eo
quod contractione nervorum qui sunt in
ipsa, impeditur.
Amplius autem impraegnatio impeditur
pustulis et verrucis in orillcio matricis
existentibus : et taliter patiens mulier
seniper heditur in coitu : et sperma ma- De impedimentis generationis quse sunt
trix ejus non sugit, prsecipue quando a ex parte viri coeuntis, aut ex parte
magno tempore jam chronica
durans, inconvenientise duoruni spermatuni,
facta est icgritudo. Signum autem cura- viri, videlicet et mulieris.
tionis hujus segritudinis, delectatio est,

et non dolor quod matrix ape-

coitus, et
ritur et constringitur ad sperma secun-
dum quod debet, et quod apcritur et
clauditur secundum quod oportet in hora
menstrui.
Amplius autem impeditur imprtegna-
tio ex nimia clausura orificii matricis. Accidit autem aliquando viro et mu-
Accidit autem iste defectus a partu quan- lieri utcntibus coitu non gonerare, nullo
do nimis exsiccatur matrix : aliquando prcedictorum impodimcntorum existente
autem ex infirmitate alia. Tn quibusdam in muliere. Et loquamur hoc modo quo
enim infirmitatibus matrix multum sur- humor emissus a niuliere sperma voca-
sum extenditur : et tunc os ejus fortiter tur improprie : et tunc oportet quoerere
clauditur. In quibusdam autem inlirmita- signa sterilitatis, per quse sciatur utrum
tibus non quidem extenditur, sed corru- causa sterilitatis sit in viro vel non.
gatur, et corrugatione sua praecludit ori- Signum autem non esseinviro causam
ficiuni. Nec causa hujus accidentis de privationis conccptus, est quando cum
facili cognoscitur sed quod scitur, hoc
:
coit vir cum aliis mulieribus,et concipiunt
est, quod si matrix insanibilis ab hoc ex ipso : et tunc causa impedimenti neque
 LIB. X DE ANIMALTBUS, TRACT. I 543

est in viro sccunduin se, neque in mulie- autem siccum sit corpus et indigoat hu-
rc, sod quia spermata insimul non con- mido quod est in ipso, tunc dobiiitatur
vcniunt in unum eodcm
locuni, et in per exitum ab eo humidi scd tamen :

tcmpore projccta. Notum enim

quod est, cito restauraljitur virtus, si corpus sa-
ad conceptum necessarium est, quod num fuerit,per nutrimenti humidi et con-
spcrmata ambo conveniant ad locum fortantis susceptionem, et prsecipuc ex
unum et eumdem, et in eodem tempore his quge sunt Immiditatis rostaurativa, et

projecta. Viro enim in coitu spcrmatico prsecipue in oo qui cst in aetatc conve-
projiciente quasi in principio coitus^ et nicnti ad spcrmatis gcnorationem, qmc
mulicre projicienle tarde quasi in linc est oetas juventutis.

coitus ejusdem, impeditur inprcegnatio : Amplius autom et mulieres norunt

quando enim unum spcrmatum separa- hoc, quod convenicntia spermata faciunt
tum est ab alio, accidit tunc imprsegna- impreegnationem : pruptcr quod etiam
tionem impediri tamdiu quousque per non se reputant imprflegnari pcr coitum
aliqucm coitum conjungantur ambo sper- aliquom, nisi se sentiant cmittere sperma
mata. intcrim dum spcrma omittitur
viri :

Idcm autcm gcnus impedimenti est, scientcs quod sporma quod facit imprse-
quando mulier in coitus principio est in gnationem, ab utroque emittitur, hoc
libidinis desiderio, et statim emittit sper- est, a viro et muliero.
ma : vir autcm non tantum dcsiderat, et Amplius autem accidit aliquando,
ideo diu postea sperma emittit. Seepius quod tam vir qiiam mulier ejiciunt plus
tamen accidit, quod mulieres propter de spermate quam oporteat et ideo non :

complexionalem frigiditatcm tardius totum potest remancre in matrice et :

emittunt postquam diu coitus duravit et : quando matrix attraxerit do eo quod suf-
si vir tunc etiam est aut fortc dolens, aut ficit, residuum ante oriticium matricis
frigidai complexionis, et idco tarde post- remanebit : ot tunc putant sc aliquando
quam diu coiorit, emittcns, horum sper- imprsegnatas non esse. A])undantia au-
mata frequenter convcniunt ct perficiunt tem spermatis aliquando projici in uno
impriegnationem. et oodem coitu, cognoscitur ex aliis ani-

Amplius autem nmlicribus aliquando malibus quse multos pariunt geminos

incipientibus somniare coitum viri, ct vi- concubitu uno. Gognoscitur etiam hoc ex
ris postea sccum in vigilia coeuntibus, partu geminorum in ipso homine, qui
accidit sanas essc, ut superius diximus : frequcntor sunt ex uno concubitu, quo-
et hoc non sempcr est sccundum fortilu- niam suporabundat sporma. Patct cnim
dinem corporis, sed secundum sanitatem non quemlibot gcminorum pcr se esse
matricis. Hoc autem preecipue somnium ex toto spermato, scd potius quiddam
accidit in multiplicationc spermalis intra spcrmatis porvcnit ad unum aliqucm lo-
vasa seminaria : et hujus signum est, cum matricis, ct fit ex eo embryo unus :

quod pcr exituni talis spermatis ex eis et (juiddam ipsius pervenit ad alium lo-
non debiiitantur, quando k)-
et praecipue cum matricis, ot fit ex eo embryo alius :

ca seminis circa renes existentia, mul- ct sic nascuntur gemini.

tum in se haustum habent sperma. Ac- Am[)lius autom mulier ejicit sperma
cidit autcm non dobilitari curpus in cmis- suum apud orilicium sua? matricis in lo-
sione spormatis, tunc maxime quando cum in (|ucm ojicit ipsum vii', ot cum
sperma cxiens non bonum fuorit. Similc ambo spcrmata cadunt in unum, ct lunc
autem accidit in his qui valde plcctorica matrix atlrahit ipsum vonto in trahondo
habont corpora. Sanius cnim erit corpus spiritum per modum sugontis : sicut os

eorum, quando superlluus hunior per et narcs spirantium attrahunt aerem.

cuitum vcl per poliutionom exiorit. Si Umnc autcm mcml)rum quod lioc modo
544 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

vento ot altraclione spiritus sup^(Mido ali- tus : sic cnim dispositum valet conceptio-
quid ad se trahit, in siiperiori parte sua ni spermatis,

habet concavitatem, in quani recipitur Ha^c igitur omnia sunt, qua» oportet
vcntus intractus. Ad concavum autem inquiri in causis imprsegnationis et impe-
matricis vadit spcrma, collo matricis dimentis ejus : cum enim muUa sint
mediante, quod est inter os vulvie et causant coitum, oportet etiam esse mufla
orificium niatricis intrinsecum, super accidentia promoventia et impedientia ge-
quod est matricis concavitas. Hoc autem ncrationem qutecumque enim commu-
:

collum est loco virgse in masculis, sicut
diximus in anatomia. Ventus autem
attractur per collum matricis,
in collo matricis, sed spargitur et diflun-
ditur in concavo matricis per
introitu ejus : propter quod etiam mulie-
res non longe mingunt sicut viri quia
nec virgam habent dependentem, neque
etiam ventositatem impellentcm longe,
60 quod diflunditur in sacco matricis
nicant incausis, communicant etiam in
sic accidentil)us causarum iflarum impedien-
non stat tibus et promoventibus operationes ipsa-
rum. Si enim homo per eestimationem
totum in prudentem investiget de causis mortis
aut infirmitatis et aflorum qusecumque
: nomine et ratione conveniunt istis,
oportet ipsum pervenire ad primas cau-
sas istorum et accidentia quse significant
:
ea et tunc erit perfectus medicus
: mul- :

sed exit fluens ab eis urina prope crus tseenim res quse sunt circa corpora ani-
quando extrahunt eam. Hinc etiam est, maflum habent easdem causas, et multse
quod quando sunt in desiderio et libidine habent diversas, quas omnes oportet
magna coitus, non remanet matrix et cognoscere, si diflgens debeat adhiberi
vulva in dispositione in qua erant ante cura corporibus : diversitasenim causa-
coitus desiderium, sed potius inflantur rum diversitatem facit operationum in
et moventur aperiendo et claudendo per membris ejusdem. Oportet igitur, quod
vaporationem venti qui est in matrice. inquisitores causarum inquirant muflitu-
Exitus autem spermatis est mediante col- dinem causarum, quando muflse sunt :

lo isto. aut inquirant paucitalem earum, quando

Partes autem illce matricis superiores paucse sunt. Si autem sunt res primse
sunt ampliores, quam illse quse sunt quse sunt causse, et non habent causam,
prope coflum matricis. Assimilatur enim tunc non inquirent causam quia aflter :

coflum matricis figurae nasi : nasus enim philosophia procederet in infinitum, quod
habet viam ad cannam per quam est esse non potest.
respiratio, et hiec est arcta : et alia par-
tem viae ad aereni hauriendum, et ifla

est ampla. Similiter et coflum matricis

habet viam parvam et strictam, quse ad-
juvat in exitu venti de matrice, et habet
aflam partem vise amplam magnam, sic-
ut est in naso foramen extrinsecum : et

heec via venit ad os vulvee exterius. Fo-

ramen enim naris quod attrahit aerem
extrinsccum, majus est foramine quod
habet versus os et cannam. Et similiter
mufleres etiam foramen
habent iflud
quod est ante matricem, majus et magis
amplum, quam sit foramen extrinsecum,
quia iflud est concavum matricis et :

aflud est per quod recipitur semen coi-

 LTB. X DE AmMALIBUS, TRACT. I 5i5

cantum enutrierat quando creverat

: et
locusta, invenit eam per
se sine mare
esse de ovis imprsegnatam et hoc est :

signum, quod quselibet animalium foemi-

na sperma habet naturaliter. Nulla enim
differentia est inter ovum venti, et aliud
ovum habendo sperma foemininum
in :

sed in hoc est differentia, quod ex ovo

CAPUT IIL venti non exit animal, eo quod non ha-
bet sperma maris. Ex ovo autem coitus
exit animal propter sperma masculi quod
est in seipso.
Nec etiam ex omnibus quse sunt a coi-
tu maris fiunt animalia : scd ex quibus-
dam quando semen est efficax, et
fiunt,

Quod sperma foeminse etiam quando non semen foeminte non impedit. Ex quibus-
proficit generationi, est sperraa voca- dam autem non erunt, quando dofectus
tum. aliquis fuerit in altero spermatum, vel in
utroque et ideo vere diclum est, quod
:

generatio non accidit nisi per convenien-

tiam duorum spermatum in omnibus
causis et accidentibus generationis.
Amplius autem mulieribus accidit de-

bilitas post pollutionem somnii, sicut

post coitum et ideo sperma cst quod
:

autem quod etiam est de liis quae

Id ejiciunt apud somnium, sicut quod eji-
impediunt conceptum in animalibus, est ciunt in coitu. Cognoscitur autem hoc
forte quod foeminae non appetunt coi- tactu et visu quoniam locus gcnitahum
:

tum quoniam in aliis animalibus ma-

: humidus humore spermatis post tale
xime videmus, quod quando foeminse somnium invenitur : ct oportet tunc
eorum appetunt coitum, tunc qucerunt mulieres uti his tersoriis, quibus utuntur
mares, et vadunt ad eos : sicut cum illae quce cum viris coeunt. Ex hoc ctiam
gallina appetit coitum, sedet juxta gal- apparct quod uterque, mulicr videlicet
lum, etiam quando gallus non habet de- et vir, ejicit sperma, non in profundum
siderium coeundi. Idem autem faciunt matricis, sed ante orificium ipsius, quod
alia animalia multa. In desiderio autem dcinde matrix ad se trahit per modum
coitus id quod diligit gallina, non est quem supra diximus.
receptio spermatis tantum, sed etiam Adhuc autem qua^dam foeminre anima-
ejectio spermatis proprii in seipsam. iium, quai diu usu maris caruerunt, ali-

Signum autem hujus est, quod quando quando cjiciunt simul multum humidum
non habet marem, tunc in seipsam sper- spcrmaticum, quod paritur ab ipsis, sic-

matizat, ct ovat ova vcnti : hoc enim ut a galHnis et ahis avibus paritur ovum
non provenit nisi ex appetitu ojectionis venti.Quauhim autem fcemina; anima-
spermatis ex vasis seminariis in matri- Hum nihil taHum umquam videnlur pa-
cempropriam : idem autem accidens pe- rere aut emitterc, sicut cqua, ct ovis.

tit in coitu maris. Contingit autcm hoc idco, quia gaHina,

Hujus autem signum est, quod quic- ethujusmodi aves cjiciunt suum sperma
dam mulier habuit locustam vociferan- inpropriam matricem et simul ipsum :

tem musice et cantantem, quam propter continent in ca, eo quod non habent col-
XI 35
546 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

lum matrlcis in quod ejiciant ipsum,

quod convcniat ut in ipsum ejiciatur
sperma. Alije autem animalium fceminae
projicunt in collum suse matricis : et ex
illo paulatim effluit, et non congrcga-
tur.
Amplius autem mares animalium
quando non habent foeminam cum qua
coeant, et sunt in fervore libidinis, seepe GAPUT IV.
projiciunt sperma super terram, ettamen
illud vere est sperma. In quadrupedibus
enim foeminis invenitur locus coeundi
extrinsecus qui est vulva : et ille locus
conveniensest spermatis receptioni, et

in illum locum ejicit sperma suum mas

quando coit simul et foemina. Et quia De impedimento generationis, quod est
frequenter in luco illo sunt alise humidi- mola matricis vocatum.
tates, ideo spermata frequenter admiscen-
tur cum eis quod ahquando etiam
: ita

natant in urina. Gallina autem et aliae

aves recipiunt spermata in matricem
suam, et non habent hujusmodi loca
extra, et receptum in matricem calefa-
ciunt et si sperma fuerit ex utroque
:

mare et foemina, pullificabit si autcm : Est autem inquirendum, utrum mu-

non ex utroque fuerit, non pullificabit. lieres dicant verum in eo quod dicunt,
quod ssepe post pollutionem in somnio
factam, in vigilia se inveniunt siccas in
genitalibus nullum humorem ibi sentien-

tes. Si enim contingit aliquando, tunc

notum estpro certo, quod malrix ex sui
caliditate et siccitate attraxit ipsum, sic-
ut attrahit quando adunatur cum sper-
mate viri : divisim enim accidit attrahere
utraque spermata, sicut superius dixi-
mus. Accidit etenim hoc quibusdam mu-
lieribus, quod post coitum viri non tra-
hunt nisi sperma viri, et putant ex hoc
longo tempore, quod sint impraegnatee
quando matrix clausa est super sperma
attractum, et in veritate patiuntur id

quod Graece molin, Latine autem mola

matricis vocatur. Visa est enim mulier,
quae cum viro coivit, et putavit se im-
praegnatam esse, eo quod tumor ventris
ejus omni die augmentabatur et cum :

pervenit ad tempus partus, non peperit

nec decrevit tumor, et ita remansit per
tres autquatuor annos : et postea accidit
 LIB. X DE ANIMALIBUS, TRACT. I 517

ei dysenteria, et peperit multam et ma- diu durant. Matrix igitur rem istam lon-
gnam carnem, quae molin, hoc mo- est, go tenet tempore propter causam quam
la matricis appellatur. In quibusdam diximus.
autem mulieribus durat valde diu heec Ilujus autem est et alia causa coope-
infirmitas et protenditur usque ad mor- rans, quae est, quod mola non inducit
tem. dolorem quem ex pondere et descensu
Accidit autem a calore matricis : quo- inducit partus : hic enini dolor partus
niam quando matrix fuerit calida et sicca, est propter motum ligamentorum matri-
attrahit ad se sperma viri aut foeminse, cis, non commoventur ex mola.
quae
quodcumque invenerit, et retinet ipsum :
Quia iterum mola in nmltis est similis
et quando sperma illud non est admix- carni vivae, non laeditur ex ea matrix et :

tum ex duobus sperraatibus, non gene- sic ista caro tandem indurescit, nec est

ratur ex eo animal, sed crescit per san- inflata nisi ex corruptione.

guinem menstruum, sicut caro : et est in Prolongatur autem aliquando ita diu
talibus animalibus sicut ovum venti in ista infirmitas, quod caro adeo dura offi-

avibus et ipsum est

: causa et matcria citur, quod etiam extracta sccuri scindi

ejus quod dicitur molin sive mola ma- non potest de facili propter quod etiam
:

tricis, etnon animal conceptum, eu quod medicorum multi ignorantes ea qute di-
non est ex duobus sperraatibus neque : ximus, qualiter videlicet accidit ista du-
est animatum, nequo remansit in matri- rities in matrice, et quafiter elevatus
ce longo tempore, nisi propter disposi- vcnter sine hydropisi, et abscinditur
tionem quam diximus. enim A simili meastruum et prolongatur oegritudo, di-
causa gallina quando recipit sperma in cunt quod in matrice est causa infirmi-
matrice, generat ex ea ovum quod con- tatis quae dicitur mola. Et non est opi-
gregatur in ea, sicut mola congrcgatur :
nio eorum vera haec enim mola raro
:

sed gallina ponit ipsum, quod non iacit accidit ct si causam haberet ex vitio
:

molam portans. Et quia jam malrix si- matricis, saepius accideret mulieribus.
mul aperta est sperma quod recipit Hoc autem ostendit, quia ssepe accidit
et clauditur, continuis incrementis effici- istam infirmitatem patientibus, quod eva-
tur amplius quam erat. Animal autem cuantur et liberantur per fluxum exeun-
de quo imprsegnatur matrix, exit ex ma- tibus superfluitatibus viscosis et humidi-
trice quando aggravat eam : tunc enim ditatibus subtilibus aquosis : et cuni illis

descendit, sicut accidit in apostematibus aliquando excidit caro illa : et si tunc

calidis, quae maturum humorem ejiciunt. remanserit", iterum augmentabitur, et la-
Istaautem caro est mollis et temperata, pidescit, et facit abscissionem menstrui,
et ideomatricem non aggravat, et ideo eo quod menstrui superfluitatos transe-
non quaerit eam ejicere propter quod
:
unt in eam, sicut accidit in lactantibus,
in longum prolongatur infirmitas, forte quoniam aut nihil aut modicum men-
usque ad mortem durans, nisi superve- struant, quando abundat lac in mamillis.
niat aliquaalia laudabilis infimitas qua3 Nihil autem horum accideret, si infirmi-
ipsam expellat, sicut mulieri de qua su- tatis causa esset ex vitio matricis.
pra fecimus mcntionem, accidit dysente- Est autom in hac infirmitato et alia de-
ria. Et si comprimens non fuerit
frigus ceptio, qua plurimi oxperti docipiuntur :

in matrice, non descendet ab eo mola, aliquando enim descendunt huiniditates

eo quod matrix non habet tantum calo- superflua', expulsap do mombris oorporis,
rem ut cito digerat ipsum ad modum et congregantur ad loouui (|ui osl intor
digestionis rerum quoe coctce sunt in ma- matricem ventrem sivc stomachum
et :

turationis apostematum, aut rerum alia- ot putatur tuno quod mola sit proptor
rum res enim decoctae et maturatae non
: simdiludinem tumoris et tamon cogno- :
548 D. ALB. MAG. ORD. PR^.D.
scitur mola non essc de facili si tangatur hit mulieris malrix quantum sufficit ei
nialrix, quoniam si inlirmitas est in loco de spermate : et tunc remanet multum de
dicto, et in taclu matricis non sentitur ipso distillansextra vulvam et mulier
:

tumor neque durities, qniv sunt acciden- sentitiUam humiditatem descendentem,

tia mola3, non erit mola quod putatur et nescit se imprsegnatam essc et hoc :

mola esse et si locus infirmitatis est

: cognoscitur, sicut diximus, ex hoc quod
durus sicut durities apostematis, et est multa animalia generant multos geminos
frigidi tactus, lunc notum est quod mola ex uno coitu: et notum est quod quilibet
est, praecipue si durus tumor manu vol- geminorum est ex una aliqua parte sper-
vitur de loco ad locum. matis, et non ex toto spermate. Manifes-
Siautem mulier non sentit dolorem, tum est igitur ex hoc, quod matrix ali-
et tumet cum sit imprajgnata, hoc estdif- quando attrahit partem unam speimatis,
ficile, quoniam est in periculo molee. Sse- et attracta aliquando facit molam sicut
pe autem, sicut superius diximus, attra- diximus.
 LIB. X DE .ANIMALIBUS, TRACT. II 549

TRACTATIIS II

De causis sterilitatis.

litatis, quas tam nos quam alii quidam

nostri temporis per experta et rationem
invenerunt volumus enim nostram do-
:

ctrinam esse bonam, et quantum fieri

potest sufficientem.
Dicimus igitur, quod cum constat ma-
tricem esse corpuscomplexionatum, om-
nes ei accidunt aegritudines complexio-
CAPUT I. nales, et insuper inveniuntur in ea segri-
tudines instrumentales ex situ et iigura
sua vel quantitate accidentes : et praiter
dictas accidunt ei aegritudines communes
ex aliis membris sibi communicantibus :

etprceter haec omnia accidunt ei «gritu-

dines quse vocantur segritudines iniprx-
De causis steriiitatis ex parte viri aut gnationis : sic ut aut non impraegnetur,
mulieris, aut utriusque sumptis , in aut si impraegnatur, quod abortum pati-
quo est etiam de signis sterilitatis. tur : aut si non patitur abortuin, tamen
fit difficilis partus, et vix separabitur ab
ipsa fcetus, quia forte moritur intra eam.
Pra^ter omnia autem haec quae acci-
dunt ei aegritudines mcnstrui fluxus, aut
sic,aut non habeat ea, aut ut pauca ni-
mis habeat, aut abundaniius quam opor-
tet : aut si nihil horum est, ut liabeat in-
Hsec quidem a prioribus tradita sunt de ordinate intemporibus quando non debet.
impedimentis generationis. Rcsumentes AHquando eliam suas membris aliis coni-
igitur a principio tangemus causas steri- municat iniirmilatcs sivc a'gritudincs
550 n. ALR. MAG. ORD, mJED.

Aliquando eliam incurrilur hepalis debi- ct ideo impediat virtutem generativam

litas cx vitio nialrieis, ct incurritur liy- calido vel frigido excellenti, sivc per na-
dropisis. Calida cnim nimis matrixpauca turam hoc habeat, sive per accidcns in-
habet menstrua : et cst sanguis valde firmitatis si enim
: illae qualitates diu in-
rubeus si in 'panno lineo sit reccptus : fucrint, resperguntur in sperma. Simili-
aut fortc cst citrinus, sed non niger, aut ter autem dico de humido incompleto,
ali)us, quia isti colores frigus melancho- aut siccitate nimia virtus enim gene-
:

lite aut plilcgmatis indicant, nisi forte ni- rativa vult csse in eo quod completum et
ger sit cum fcBtorc putrido : hoc enim si- aequale est, si debeat formarc bonum et
gnidcat innaturalem calorem. Calorem perfectum natum in vita humana profi-
etiam nimium matricis ct inguinis mul- cientcm. Causa autem illius corruptionis
titudo ostcndit pilorum in inguine mu- aliquando est ex cibis inconvcnientibus,
licris. Si autem sit frigida matrix, crit et praecipue cnim infrigi-
ex acetosis : hi
ahquando menstruum retentum et pau- dant autem comple-
et exsiccant. Siccitas
cum ct subtilis substantise, albi aut vehe- xionis spermatis quidem aliquando non
mentcr nigri coloris ct vix et longo tem- : impedit generationem, sedfacit eam diffi-

pore emundatur ab ipso mulier. Stupet cilem, et corrumpit alimentum embryo-

aliquando etiamin superiori partc matrix nis quod sugitur de matrice.
excellenter frigida : et causa frigoris hu- Amplius autem causa sterilitatis est in-
jus cst aliquando longus usus ciborum communicantia spermatum cum tamen :

grossorum et frigidorum, etnimius coitus utrumque habeat complexionem sibi na-

usus, sicut cst in meretricibus : propter turalem. Haec enim incommunicantiaim-
quod etiam rarissime concipiunt. Signum pcdit rcceptioncm unius ab alio : et ideo
autem hujus est paucitas pilorum in in- cum dividuntur talis mulier aut vir, uter-
guinc. Humorem autem superfluum ma- que generabit cum alio sibi competenti
tricis ostendit multus fluxus menstrui, et conjuge. Et hoc etiam accidit alio modo,
frequens abortus, postquam jam crevit et si forte spermata amborum sintintempe-
magnificatus est embryo. Siccitatem au- rata secundum unam et eamdem quali-
temcjus ostendit paucus admodum fluxus tatem vel plures : tunc enim unum non
menstruorum, et frequens siccitas labio- temperabit alterum, sedconjuncta juvant
rum matricis et oris ejus : et haec omnia se invicem ad corruptionem : et quando
impediunt opus ejus, aut imperfcctum separantur tales conjugcs, uterque inve-
reddunt si operatur aliquando. De omni- nit conjugem, ex cujusoppositis qualita-
bus autem hujusmodi longum esset dice- tibus suum sperma temperatur, et genc-
re. rant : propter quod in antiquorum lcgi-
Causse autem sterilitatis sunt aliquando bus indultum fuit separari conjuges, ne
in spermate viri, et aliquando in sper- civitates fraudarentur frequentia civili, si
matc mulieris aut forte in commixtione generationi aliquod praestaretur impedi-
duorum spermatum, aut forte in dispo- mentum.
sitionc partium matricis aut virgae virilis, Adhucautem sperma non proficiens ad
aut in vasis spermatis, aut propter ali- generationem, est sperma infantis, aut
qua accidentia animce, sicut est tristitia, nauseativam satietatempatientis frequen-
et timor,aut tremor, aut dolor capitis, ct ter, aut ebrii frequentius, aut senis : om-
digestionis debilitas, et satietas nauseati- nia enim indigesta sunt, et non constan-
va quai consuevit de facili accidere quibus- tia spisse : et ideo generationi non pro-
dam, aut forte, quia crroraccidit in mo- ficiunt.
do jacendi aut coeundi. Similiter etiam est de spermate ejus,
Causa autem sterilitatis quse estin sper- cujus non sunt sana membra corporis :

mate, cslquodmale sit complexionatum, eo quod sperma fluit ex omnibus mem-

 LIB. X DE ANIMALIBUS, TBACT. II 531

bris, et ex sano sanum, et ex infirmo in- hoc, quod per partus discontinuata, non
firmum et quamvis aliquando generet,
: iterum est bene readunata, et ideo non
tamen non proficit natus et esset ali- : retinet sperma injectum aut multum est :

quando melius talem non natum esse. in ea de adipe lubricante eam. Quando
Dixerunt etiam quidam empirica con- enim multiplicatur adeps super zirbum,
siderantes, quod causa sterilitatis sper- comprimit matricem, et comprimendo
matis viri est, si frequenter coit cum puel- educit quod est in ipsa, et impedit con-
lis parvis nondum nubilibus. ceptum.
Causa autem sterilitatis ex parte mulie- Aliquando etiam est in ore ejus additio
risest ex matrice frequentius, etprsecipue qusedam formata sicut virga, quse impe-
si sit frigida frigore constringente poros, dit injectionem spermatis in eam, et im-

ne menstruantad cibum conceptus, quod pedit etiam affluxum spermatis mulieris,

frequenter accidit ex potu aquae frigidae : et facit dolorem in coitu, et sic impedit
et hoc aliquando accidit spermati viro- conceptum. Ethoc etiam facit consolida-
rum ex potu aquae glacialis, et prsecipue tio ulcerum, et consolidatio verrucarum,
in his qui non laborant : quia illi motu sicut supra diximus.
non calefaciunt corpus, neque aqua re- Fit autem aliquando causa sterilitatis
sudat ab eis, sed remanet interiora infri- in membris generationis, sicut si debilia
gidans. sunt vasa spermatis, aut etiam abscissa,
Adhuc autem humiditates corrumpunt sicut cui abscinduntur venee post auricu-
sperma quando commiscentur cum ipso : las : hic enim amplius non spermatizat,
tunc enim aut exsiccant ipsum, aut resol- aut ementulatur, aut Iseduntur nervi ge-
vunt ipsum, aut nimis humectant et lu- nitahum per incisuram forte lapidis, aut
bricum faciunt : et ideo contineri non alterius : aut etiam emplastrantur testi-
potest : et faciunt ipsum exuberare in sua culi jusquiamo nigro, aut aliter stupidi

quantitate, ita quod contineri non potest. sunt facti. Est etiam causa, nimia ampli-
Aliquando etiam tales humiditates de- tudovuluse, aut nimia arctitudo sive ar-
bilitant virtutes quse deberent attrahcre ctatio : quia prima non tcnet, et secun-
sperma, ita quod ipsum vigorose attrahe- da nonsuscipitsemen ad guttur matricis.
re non possunt. Et hoc etiam aliquando In veretro autem sunt causa, nimia bre-
contingit propter obstructionem mea- vitas quce ad os matricis non attingit :

tuum, per quos attrahi debet, quos con- sive hsec brevitas conlingat ox putredinc

stringit aut frigus, aut calor ustivus, aut corporis carnem ad se trahente, sive sit

humor oppilativus, aut siccitas constri- naturalis, aut ex abscissione facta. Impe-
ctiva, Quandoque enim ita vincitur sicci- dit etiam nervi virgae tortura ad unam
tate matrix, quod efficitur similis corio partem : tunc enim non directe porrigitur

desiccato, aut forte si non omnino est ita contra os matricis, sed projicit semen ad
sicca, tamen prohibet fluxum nutrimenti unum laterum colli matricis, et tunc ef-

ad conceptum aut forte adeo est sicca

: fluit.

et corrugata, quod prohibet incrementum Error autem est in situ mulicris in ja-

infantis propter nimiam siccitatem oris cendo ad coitum : quoniam naturaliter

ipsius. Et iste defectus contingit frigore ponetur in dorso cruribus bcne divarica-
constringente, et siccitate contrahcnto : tis et fortiter elevatis, ut os vulvae forti-
aut etiam quia ulcerata forte fuit : etcon- tcr elevetur ad ifla : quia ibi est concavi-
solidationes ulcerum delcverunt poros tas matricis : ct tuncdirectc in matricem
ejus, et contraxerunt figuram ipsius : aut projicilur somen. Quando autoni in hilo-
forte creuerunt in ea carnes additoc quse re disponitur, vix contingit quin in latus
implent vacuitatem ipsius. gulturis seni(>n projicialur. Quando au-
Impedit etiam aliquando conceptum ex toni mulier viruni suporgredilur, nialrix
552 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

est rcvolula : ot ideo eflundilur id quod et unus mingat desuper septem diebus,
cst in ipsa. Quando autcm stat mulier» et alter in alio vase similiter : ct sub cu-
cxtenditur matrix, ctconstringitur os ejus, jus urina grana nascuntur ct germinare
ut non recipiat : et si recipit, ciTunditur sive pullulare incipiunt, ille non cst cau-

propter autcm
cxtcnsionem. Posterius sa sterilitatis. H.iecautem omnia nobis
cognita mulier non recipit semen, nisi absurda esse videntur. Verius autem est
intcr labia vulvoe quia spissitudo natium
: ct vicinius probabilitati quod dixerunt
impedit vcretri usquc ad os matricis por- alii, quod videlicet fiat sufTumigatio mu-

rectioncm. Preeterea tunc matrix estever- lieri ex aromatibus, et dirigatur fumus ad

sata, et non in situ naturali, et ideo non matricem cum trajectorio et si mulier :

facile semen accipit. senserit odorem aromaticorum in orc et

Error autcm est etiam in cmissione naso, signum satis certum est, quod ipsa
coitus, si unus conjugum sempcr cito, et non est oppilata malis humoribus. Aut
altcr scmper tarde emittat. Sed de hoc ctiam si allium decorticatum ponatur in
satis in antchabitis dictum cst. vulva mulieris, et superdormiat : et si

Error etiam aliquando cst post coitum, post somnum odorem allii na-
in orc et
ut si mulier statim surgit et movetur, ribus invenit, significabit exoppilationem
vel saltat, aut etiam mingit rctinendo matricis. Hsec autem duo signa non suf-
urinam infra labia vulvae, et facicndo ip- ficienter cognoscere faciunt causas steri-
sam sursum redundare ad os matricis : litatis : quoniam si ex alia causa quam
tunc cnim lubricitate sua spcrma commi- ex oppilatione matricis aut viarum quse
scetur, et exit. pertingunt ad matricem, sit causa sterili-

Non est prsetermittendum, quod Ilip- non cognoscetur per talia ingenia.
tatis,

pocratesdicit, quod videlicet non est vir Qusecumque autem mulier post emunda-
omnino muliere superior in complexione tionem menstruorum adhuc remanet hu-
membrorum principalium, etin comple- midse vulvse, haec lubricse est matricis, et
xione sua prima corporis, et in comple- frequenter est sterilis. Grossa autem ni-
xione spermatis sui sani, nisi accidat in mis et declivis matrix sentitur intra col-
accidentalibus aliquibus variantibus com- lum vulvse si os ejus directe collo vulvae
plexionem. Scicndum est ctiam, quod sit oppositum. Si autem est declinans ad

mulier multum pariens est sanior, et cito unampartem, tunc non descendit matrix,
fit anus, et citius moritur. Stcrilis autem et Iseditur mulier in coitu, et vix sustinet
ut in pluribus, plurium cst segritudinum, ipsum, et raro concipit.
sed diu perseverat juvenilis, et diutius
vivit.

Fuerunt etiam quidam qui dixerunt,

quod si accipiantur duo spermata duo-
rum conjugum non generantium, et di-
visim projiciantur in aquam frigidam
ct quod cujus sperma natabit, ille est
causa sterilitatis : et si ambo natabunt,
ambo sunt steriies. Alii autem dixerunt,
quod duobus spermatibus ungatur stipes
vel folium lactucse et cujus sperma are-
:

facit lactucam, ille est causa sterilitatis :

et si ambo hoc faciunt, ambo sunt steri-

les.Et alii dixerunt, quod si sumantur
septem grana tritici et scptem hordei et
septem fabae, et ponantur in vase testeo :
 LIB. X DE ANIMALIBUS, TRACT. II S33

vetur ad dexteram et ad sinistram et :

quandoque durat multum, slcut in ante-

habitis dictum est. Quandoque etiam
crescit sicut inflatio hydropisis sed non :

sonat ut tympanum, sed redit ad duri-

tiem : et aliquando fiunt quidam dolores
sicutparturientis et angustia quaedam : et
tamen non parit talis mulier : non enim
CAPUT II. fit in ea nisi tensio et infiatio in venis
menstrui sanguinis et ideo non deponit
:

aliquid. Quandoque etiam deponit fru-

slum carnis quee nullius animalis prae-
tendit figuram : et aliquando non est nisi
ventositas egrediens. Et de his diximus
in preecedentibus.

Et est DiGREssio declarans de causa et Aliquando autem non est mola, sed
modo molse matr'lcis, et de causa ahor- sunt aliae superfluitates aggregatae : et

tus. quando illae egrediuntur, evadunt cum

plurimo sanguine qui retentus fue-
rat.

Causa autem generationis molse est

duplex secundum Aristotelis opinionem,
scilicet quia aut recipitur sperma mulie-
ris sine spermate viri in somnio, aut in
vigilia : aut e converso sperma viri sine
De mola etiam matricis et de provo- spermate mulieris. Materialis autem cau-
cantibus et facientibus abortum, quae sa est multitudo sanguinis menstrui, et
quamdam inducunt sterilitatem, de qui- alirum humorum qui effundunlur ad ma-
bus in prsecedentibus fecimus mentio- Ego autem expertus sum multa-
tricem.
nem, oportet aliquid adjungere dictis rum mulierum testimonio, quod mola
propter faciliorem dictorum intelle- nascitur in imprsegnata tempore impree-
ctum. gnationis, quando videlicet aliqua pars
Dicimus igitur, quod quandoque acci- spermatis viri manet, quae non est com-
dunt mulieri qusedam dispositiones quae mixta cuin spermate mulieris : aut e con-
sunt similes dispositionibus praegnan- verso manet aliqua pars spermatis mu-
tium, tam in retentione menstruorum lieris, quae commixta cum sper-
non est
quam in alteratione coloris mulieris, et mate viri et remanet illa non copulata
:

amissione appetitus, et constrictione ori- conceptui. Si enim tunc in muliere sit

ficii matricis : et cum hujusmodi reten- menstruus multus, plusquam sufticiat ad
tione aliquando accidit durities quaedam : nutrimentum conceplus et lac mamilla-
et aliquando etiam est aliquid duritiei in rum, illud atlrahot pars spermatis, de
matrice tota : et tunc etiam aliquando ac- qua dictum est, et cougulabit ipsum in
cidit inflatio ambarum mamillarum, et frustum carnis, et convertetur in molam :

repletio earum : ct quandoque etiam fit et vocant Iioc mulieres caput ovis vel vi-
apostematio ipsarum, et incipit mulior in tuii, ot egroditur cuiii partu : et fere om-
ventre suo sentire motum, qui est sicut ncs moriuntur quibus accidit, propter
motus embryonis : et accipit quod con- nimiam sanguinis de corporibus suis edu-

gregatur ibi quantitas similis quantitati ctionom.

embryonis : et quando comprimitur, mo- DilTerentia autem inler molam et im-
 554 D. ALB. MAG. ORD. PR^D
prsegnationem est, quod mola non mo- tus ex repletione vehementi, aut satieta-
vetur nisi aliqua liora, et poslea quiescit: te nauseativa plurima ; quia ex his cor-
et motus ejus causatur ex hoc quod ha- rumpiturnutrimentum conceptus, et op-
bet poros, et aperit se per spiriium (|ui pilantur viae ducentes ad eiim nutrimen-
generatur in ipsa, et potat sanguinem de tum.
quo augmentum sed foitus mo-
recipit : Ahquando etiam contingit abortus non
velursaepe. Adhuc etiam majoris est du- ex matre, sed ex conceptu, sicut forte
ritiei venter patientis molam quam ven- quod moritur : et cum putrescit, effluunt
ter praegnantis. Adhuc autem in mola ex eo aliqui aculi humores, qui mordi-
mulieris manus et pedes minorantur, et cant matricem, et tunc expellit eum : aut
sunt valde molles plusquam in imprffi- si non morilur, forte ita debilitatur, quod
gnatione. Diflerentia autem inter molam se continere non potest cum matrice per
et alias species tumoris matricis
quod est, virtutes suas naturales. Aut forte rum-
mola videtur corpus formatum sicut em- puntur aut scinduntur ea quibus invol-
bryo. Adhuc autem in mola ssepe accidit vitur : et tunc acuta effluentia de panni-
idem quod accidere solet ex apostemate cuhs morsu suo inducunt abortum : et
matricis, et ex symptomatibus colicae, adjuvat adhuc alia humiditas, et lubri-
propter constrictionem quam mola facit cans viam, ut citius egrediatur.
in intestino quod orbum vocant : et hoc Aliquando etiam fit ex vitio matricis
non fit in ahis tumoribus. infirmantis : aut ex calido, aut frigido,
Causse autem abortus concepti foetus aut humido, aut sicco, aut forte ex ulce-
sunt valde multiformes. Aliquando enim ribus et cancro matricis, aut ex alio tali
fit abortus ex percussione, aut ex casu ab matricisvitio.
alto, aut per exercitium corporale labo- Abortus autem qui fit secundo vel ter-
riosum, aut ex vehementi saltu, quando tio mense impraegnationis, ut piurimum
mulier pluries salit retrorsum quia si :
fit ex ventositate et humore lubrificante :

saliat anterius, forte ex hoc confirmatur quia per illum resolvuntur venae super
partus. quas texitur secundina embryonis : et
Adhuc autem passiones animae ali- resolutis illis resolvuntur ex quolibet le-
quando faciunt abortum, sicut ira vehe- viter movente, sive sit ventositas, sive
mens, aut tristitia, et timor. motus, sive etiam ipsa conceptus gravi-
Simihter autem faciunt aliquando fri- tas. Abortus autem qui fit circa princi-
gus aeris superfluum, et etiam superflua pium conceptus, plurimum fit ex sub-
ut
caliditas : etideo medicorum periti prae- tilitate spermatis, ex quo non potest
gnantibus longa prohibent balnea quia : creari teJa fortis : et cum incipit attrahe-
cum nimis caleht corpus, et augmentatur re, disrumpitur et dissolvitur fcetus qui
calidus anhelitus, partus non valens sus- continetur in ipso. Abortus autem qui
tinere, praeparat se ad exeundum ad ae- est post quintum et sextum menses, fit
rem frigidum ut evadat. ex humiditatibus dispersis in matrice,
Aliquando ctiam provenit ex debilitate qui resolvunt coctilidones conceptus, et
et defectu matris, quando resolvitur cor- lubrificant matricem ita quod continere
pus ex aegritudine, vel fame, vel siti lon- non valet. Quidam tamen satis verisimi-
ga, aut per evacuationem humoris vel liter dicunt hunc abortum plerumque ex
sanguinis plurimi per medicinam vel ventositate accidere.
phlobotomiam aut ex plurimo fluxu Adhuc autem ea quae est multum ma-
menstruorum : et haec tanto magis no- cra et tenuis abortit, eo quod totum nu-
cent, quanto conceptus major fuerit in trimentum attrahit sibi, et perit conce-
matrice. ptus.
Fit etiam ex opposito aliquando abor- Amplius in regionibus valde boreali-
 LIB. X DE ANIMALIBUS, TRACT. II 555

bus et temporibus valde frigidis, nisi

semper calidee conserventur, frequenter

abortiant, ct in partu moriuntur illae quae
periturse sunt tempore tanti frigoris,

propter constrictionem et carnium con-

sertionem : et mulieres illse valde diffi-

culter pariunt.
Adhuc autem in regionibus calidis et
humidis et temporibus frigidis frequenter CAPUT III.
abortiunt ex humiditate lubrillcante.
Adhuc autem quando prsecedit hiems
austrina calida et humida, et sequitur
ver nimium boreale et frigidum, paritu-
rae in vere illo de facili aborliunt : et si

pariunt, erit fcetus debilis : quoniam mul-

ti humores generati in hieme, exprimun- Et est DiGRESsio declarans commimiter
tur in vere, et lubricando abortum indu- accidentia prsegnantis, et operaliones
cunt : et conceptus nutritus tabidus est et formativse quas facit in semine con-
infirmus. cepto a prsegnante, et de causis ma-
Scias autem, quod frequenter dolores sculini et foeminini conceptus.
in abortu majores sunt doloribus in par-
tu : eo quod abortus est innaturalis, par-
tus autem naturalis. Gum autem post
conceptum et impletionem mamillse,
post sanam mamillse, ipsa
soliditatem
mamilla incipit detumescere, eadem die
ut frequentius mulier abortum patietur :

quoniam significat debilitatem infantis Omnibus his sterilitatis habitis causls

prseparantis se ad exitum, Similiter au- et abortus, significatur mulier conciperc

tem lassitudo et rigor et dolor capitis et posse si nihil horum adsit. Nam ejus
dolor in profundo oculi, significant quod quae jam habet in utero accidentia et pro-
incipiat venire menstruum cum eritabor- prietates, ut in pluribus esse consueve-
tus. Mortem autem foetus in matrice os- runt siccitas inguinum post coitum, et
tendunt immobilitas ipsius, et quod fer- praecipue si caput virgiB maris fuerit
tur sicut lapis de loco in locum, et quod quasi ipsum aliquid et si nia-
suxerit :

latus mulicris quando jacet super ipsum, trix vehementer sentitur claudi, ita quod
infrigidatur sine causa exteriori, etquan- etiam acus ingredi non possit, ct si hiec
do detumescit mamilhi, et quando fluunt constrictio sit absque durilia ipsius, et si

ex matrice humiditates virulentse et fce- ipsa matrix sentitur coUigi ad superiora

tidse, prsecipue siin praegnante prsecesse- et anteriora, et retinentur menstrua quan-
rint aegritudines acuta? et calidae : nam si do tempus est menstruorum, et si ali-
in talibus aegritudinibus prohibetur cibus quando aliquid licot parvi doloris sentilur
praegnanti, moritur fcetus : si autem mi- in ea parte quae est inter umbilicum et
nistratur, febris augetur, et mater erit in vulvam : aliquando etiam lit difficultas

periculo. urinae : adhuc autem si in coitu non

cmittit sperma. Et quidam dicunt, quod
praegnans abhorret coitum, et magis ab-
horret eum imi^raegnata dc; raascuKi
quam impraegnata de foemina : tamen
556 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

mulicrcs i|ts;c dicunl sc magis dclcctaii videliect ct naturalem ct animalem, qui

quando sunl improegnatcc, quam
in coitu sunt in ipso. Facit crgo spumositatcm
quando non sunt impraignata). quando movet unumquemque istorum
Adhuc autcm pra^gnanti consuevit ve- spirituum ad suam originem primam
nire anguslia ct pigritia et appetitus mali quae est locus cordis, et secundam quce
et stulti : et ad citrinitatcm pcrvenit al- est locus hepatis et cerebri : et propter
bedo oculorum carum, ct quandoque hoc prima ebullitio tota est ad medium,
profundantur oculi et mollificantur pal- ut locus cordi prseparetur. Et deinde fmnt
pebrir, et acuitur aspectus, ct minorantur duse vesicse quasi adhserentes ei : una a
pupiliae, et ingrossatur albugo, et altera- dcxtris ad locum hepatis, et hsec impletur
tur color, et citrinantur venee corporis : sanguine rubeo : et alia supra ipsum, ut
et aliqua} cx eis virides fmnt. Et si ante sit locus cerebri, et impletur sanguine ad
habuerit dolorcs dorsi et ancharum, ex albedinem declinante : et tunc spiritus
calefactione conceptus sedantur : etpost- qui est in medio materise, sufflando per-
ea cum parit_, iterum redeunt : et hoc forat eam, et per emundat eam,
illas vias
priecipue fit in ea quse imprsegnata est et introducit nutrimentum sanguinis men-
de masculo. strui : et tunc creatur umbilicus : vesicse
Adhuc autem in principio imprsegna- enim cordis et hepatis et cerebri praece-
tionis propter id quod superfluit ultra dunt umbilici creationem. Sed comple-
cibum conceptus de humorc retento, mentum dictorum membrorum posterio-
molliticatur totum corpus prsegnantis, et ratur complemento umbilici : et tunc
in fme cfficitur durius, eo quod tunc ma- fmnt panniculi quibus involvitur ex ma- i
gis attrahit conceptus de humiditate san- teria quam supra determinavimus. Cum
guinis. Adhuc autem si impraegnatur enim sperma jam siccum est, et spumat
puella citra annos quindccim, timetur ei et penetrat in profundum vesicularum

mors propter parvitatem matricis, nisi dictarum, tunc generatur panniculus ex

sit valde magna, quod quantitas corporis spermate muliebri quod movet sperma
suppleat dcfectum setatis. Mors etiam ac- viri, et statim post hoc suspenditur con-
cidit ahis mulieribus frequenter quando tinuatum cum poris matricis : quia ex
impraegnatis accidit aegritudo acuta vel et non ex panniculo
poris nutrietur, :

apostema in matrice : et in periculo quamdiu moUis est panniculus

nisi forte

etiam est conceptus, sicut diximus supe- et quando parum valde accipit de nutri-
rius. Experti etiam docent medici pro- mento et statim aliquantulum indura-
:

bare an aliqua sit preegnans : dant enim tus panniculus nutritur per poros qui-
aquam mellis sive melUcratum ex melle bus continuatur per tactum et adliseren-

non despumato factum duas uncias, et tiam. Hi autem pori sunt meatus veno-
distemperant illud cum sequalis quanti- si.

tatis aqua pluvise : et si sentit dolores, Postea autem dividitur pannlculus in

torsiones et puncturas post potum et panniculos Cor enim primum est,
tres.
somnum, dicunt imprsegnatam esse : quod quidam medico-
creatur quamvis
quoniam tunc matrix suo pondere premit rum dicant primum creari cerebrum,
intestinum quod colo7i vocatur, et im- accipientes signum in puUo in quo ma-
pedit transitum ventositatis potus enim : nifeste primo creatur cerebrum et oculi :

valde ventosus est. Et alia multa sunt si- non enim hoc potest esse, sicut superius
gna prsegnantium. probavimus : sed deceptio est ex hoc,
Cum autem conceperit sperma, sicut in quod cor in animalibus quando primo
antehabitis dictum est, primum quod fit formatur, non est manifestum : sed ratio
in ipso est spumositas, quam facit in ipso probat ita esse ut diximus. Dixerunt
virtus formativa per spiritum vitalem etiam aliqui, quod primum quod creatur
 LTB. X DE ANIMALIBUS, TRACT. 11 357

est hepar : et ratiocinati sunt ex hoc, cofiigit superfluitatem uringe et ducit ad

quod prima operatio nccessaria est pra3- secundum panniculum et hoc vocatur :

paratio nutrimenti quam facit hepar sine hyles. Secundus autem panniculus voca-
qua nihil cibatur : et ideo primam, ut di- tur involutus, et continet urinae super-
cunt, necesse est esse hepatis formatio- fluitatem. Nec est necessarium recepta-
nem. Sed si est, ut dicunt, tunc necesse culum stercoris : quia nutritur tunc sub-
est ut cor primo creetur : quia ab ipso tifihus, et ideo non egerit. Tertius pan-
procedit calor naturalis et vitalis, per quoe niculu^ alies a quibusdam vocatur, et
tit omnis operatio naturahs, vitalis, et continet humiditates sudoris lenes, super
animalis, sine qua omnino nihil fieri quas natat puer, ne laedatur tactu ma-
Hoc
potest. autem necesse est sic esse : tricis durse, aut etiam urina exteriori :

quoniam in formatione prima nutrimen- et est iste panniculus valde subtifis. Ve-
tum non est necessarium, quia humor na^ ab umbifico venientes sparguntur
spermatum ad hoc sufficit et ideo factu- : super orificia venarum matricis, sicut
ra cordis est necessaria : factura autem expeditum est superius. Quia autem ve-
hepatis tunc non est necessaria. His au- nae et arterise quse procedunt a corde et
tem sic et ordine quo dictum est perfe- pulmone, ifio tempore non multum ju-
ctis, in aliis membris principalibus inci- vant ad anhefitum, ideo convertitur uti-
pit apparere formatio sensibihs et quan- fitaseorum ad nutrimentum, et venit
titas sensibilis : et sunt inter ea distantise sanguis subtilis per eas ad formandum
sensibiles, et extremitates incipiunt li- et nutriendum pulmonem. Et hujus si-

neari, sed non integre et omnia hajc ad : gnum est, quod pulmo embryonum in-
masculum fiunt citius, et in foemina tar- venitur valde rubeus, eo quod non ad-
dius. In spatio autem sex vel septem die- huc est albificatus per inductionem aeris
rum in quibus spumat sperma concep- in ipsum per anhefitum.
tum, format formativa virtus in embryo- Adhuc autem panniculus qui dicitur
ne totum quod format, non petendo ali- ijivolutus, fit ex spermate mufieris quod
quid a matrice, quia sufficit ei ad hoc est parvum : et ideo est arctus proten-
substantia spermatis : sed statim post il- sus ad inferius matricis per omnia, sicut
lud petit a matrice supplementa. Spatium diximus superius.
autem lineationis et operum aliorum jam Dixeruntetiam afiqui, quod quando vi-
in antehabitis est determinatum. Sic igi- cit virtus patris in complexione cordis,
tur primo quod agit formativa, est adu- spargit simifitudinem in mascufinitate et
natio caloris et spirituum in spumatione : figura in omnia membra : nos aulem
et deinde spirando facit vias et exitus. Et jam superius hoc improl)avimus, et ibi

dicunt quidam, quod tunc incipit spirare diximus causam mascufinitatis et simili-
embryo ex loco oris sui futuri, et debifis tudinis. Causa autem diversitatis quan-

est spiritus : et postea cum completur in titatis est, aut ex quantitale spermatis,
matrice, tunc per os spirat fortius : sed aut ex quantitate nutrimenti, aut ex
hoc non est probatum, et forte non est quantitate matricis. Et istud etiam phi-
verum, si quis subtiliter spiramen spi- num est per antcdicia : quia parva ma-
f ritus in spermate investigare voluerit. trix parvum facit conceptum, sicut novi
Exitibus ante dictis perfectis, nutritiva fructus formantur ex vasis sibi circuiuli-
incipit operari per cordis et hepatis ca- gatis. In pra^cedentibus etiam satis tra-
lorem. ditum cst de causis geminorum.
Sunt autem tres pannicuU in quibus Ampfius autem cum sperma viri cadit
involvitur partus, quorum interior est in matricem, non fiunt in eo dictse ope-

secundina in qua contexuntur vena^ pul- rationes, nisi conjunctum sit spermati
satiles et quietas, sicut diximus : et una mulieris : et hoc quidem secundum Ari-
 558 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

stotelem, projicitur ante os matricis, sic- papulam mamillae dextrae : et lac quod
ut et sperma viri : et tunc sugitur ulrum- extrahitur, est spissum, ita quod stat

que a matrice. Aliqui tamen valde pro- supcr unguem : et si distelletur super
babiliter dicunt sperma mulieris projici speculum, et ponitur in sole, non diffun-
in matricem, et vcnire a duobus coriii- ditur, sed stat sicut lacryma argenti vivi,
bus matricis superioribus cujus signum : aut sicut margarita alba perlucida : et

dicunt esse, quod mulier coitus delecta- papula mamillse dextrae rubescit, et ve-
tionem sentit circa umbilicuni, et cum nse ejus fiunt rubeae : et expertum est,

conjunctura est utrumque spcrma, tunc quod cum mater ambulat impraemcdita-
suspenditur ab ipsis eisdem cornibus : et te, praeponit pedem dextrum et si ex- :

ibi invenit quo sustentatur, donec nutri- surgere debeat, sustentat se manu dex-
mentum incipit contrahere a sanguine tra : et oculus ejus dexter est velocioris
menstruo. Omnibus autem perfectis, motus, et levioris. Masculus etiam in
cum deficit nutrimentum, et crescit an- utero movetur post tres menses, foemina
helitus infantis, et arctatus efficitur sibi vero post quatuor. Dixerunt etiam qui-
locus, quserit egredi, et dividit telas, et dam de valde expertis, quod si sumatur

cgreditur, sicut superius descripsimus. aristologiae aureus unus etteratur, et con-

Sunt autem qui dicunt, quod conceptus cum melle, et supponatur in vul-
ficiatur
foemineus ad anterius matris convertit vam cum lana viridi a mane usque ad
faciem, et conceptus masculinus ad dor- meridiem jejunanti mulieri, tunc si dul-
sum : sed hoc non videtur esse probabi- cescit saliva ejus, concepit masculum :

le : quia est eadem utilitas, quae est si amaricatur, concepit foeminam : et si

defensio cordis, propter quam uterque manet non concepit aliquid

insipida, :

conceptus faciem ad dorsum matris con- sed ego Iioc est verum, et indi-
miror si

vertit. get consideratione magna. Fceminini

Causa vero ut in pluribus masculini autem partus accidentia his sunt contra-
conceptus, est caliditas spermatis viri, et ria.

abundantia ipsius, et convenientia coitus

in horapostmundationem menstruorum,
et quod sperma exeat a dextro testiculo
in dextram partem matris, et conjunga-
tur ei quod exit a dextro mulieris quo- :

niam illud quod est ex dextro, est spis-

sioris substantise, et sumitur ex rene
dextro, qui est calidior et altior et vici-
nior hepati. Cooperantia autcm sunt re-
gio frigida, et ventus septentrionalis, et
aetas adolescentiae sive virilis^ quge est
post humorem juventutis, et ante fri-
gus senectutis : et causa fcemininitatis est
his contraria. Improegnata etiam de
masculo, est melioris coloris, et majoris
levitatis, et mundioris faciei, et sanioris
appetitus, et sentitgravedinem ponderis
in latere dextro. Frequentius enim gene-
ratur masculus in latere dextro matricis :

quod non accidit, nisi quia illud nati re-

ceptibilius est quam sinistrum propter
calorem : et effluxus lactis primo est ad
 LIB. X DE ANIMALIBUS, TRACT. II 559

debilis est in principiis suae creationis :

aut si fortis sit in eis, supervenit ei occa-

sio debilitans ipsum : quoniam si fortitu-
do permansisset, in septimo fuisset mo-
tus ad exeundum hoc autem retardatur
:

post septimum propter debilitatem : ne-

quepotest ad ipsum venire virtus, nisi in
spatio mensis: et si ante hoc movetur,
CAPUT IV. est motus impatiens, sicut movetur an-
gustiatus : et ideo etiam si convertitur et
exit, non est spes vitae in ipso : quia exi-
visset in septimo, si fortis fuisset quan-
do primo exitum desideravit. Rarissime
quod partus statim exeat
eniin contingit,
quando exitum desiderat et non contin- :

El est DiGRESSio declarans horam partus, git, nisi in eo cujus creationis principia
et qualitatem natorum in horis illis, sunt fortissima : propter quod natus in
et causam difficultatis in partu. octavo desideravit exitum in septimo, et
praepeditus est debilitate : et tunc inor-
dinate se movendo quasi lucta inordinata
exivit in octavo. Sed natus in nono de-
sideravit exitum in septimo, et forte non
solvebatur ab utero, sed praepeditus quie-
vit, et confortatus per octavum virtute
jam reversa exivit in nono : et ideo opti-
Hora autem partus tunc videtur esse me salvatur Qui autem in decimo
talis.

vicina, quando videlicet sentit gravita- exit, raro petit exitum in septimo: quia

tatem in inferioribus ventris sub umbi- est debilium principiorum, sed ex longa

lico et in dorso : et sentit dolorem in in- mora in utero confortatur et vigoratur,

guine, et caliditatem in ventre, et inflam- ita quod petit quidem exitum in nono, et

mationem in ore matricis vehementer et praepedilus confortatur, et exit in deci-

humectationem ejus tunc enim jam ap- : mo.
proximat hora. Cum autem mollificantur Gausa autem communis difllcultatis
I ejus posteriora versus anum, et inflantur partus et dolorum in partu in muliere,
et intumescunt inguina, tunc est partus est magnitudo capitis nati, quod in ute-

proximus. Terminum autem partus jam ro fere totum suum accipil incremcntum:
diximus esse diversum et primus qui- : et cum sit rotundum ut sperma, in om-

dem est septem menses, et tunc natus est nem partem inguen matris extendit et la-
fortissimae virtutis in crealione et forma- cerat. Et hoc est doloris causa : quia in-
tione : fortissima enim virtus spermatis guen sensibilis locus est valdc proptor
fuit, cujus creatio fuit velox, et cujus fe- concursum nervorum in loco illo. Una
stinavit motus, et qui velociter petit exi- tamen mulier magis diflicultor parit
tum nativitatis. Tamen sic natus niulto- quam alia, et magis laboral in partu uno
ties moritur : quia licet in principiis suae quam in alio ot hujusmodi diflicultatis
:

generationis tamen est curtum

sit fortis, causa ost multiplox.
tempus suae creationis, et non perfectam Aliquaudo onim est dispositio i[)sius

acquirit quantitatein. Natus autem in oc- mulicris in causa, ([uod videlicet striota

tavo in multis regionibus omnino non est, autdebilis, passa iiilirmitates vel fa-
evadit umquam. Ille enim procui dubio mem : aut forte quia timida est, aut in-
560 D. ALB. MAG. ORD. VRJED.

consueta parcre sicut pucrpcra aut for- :

bra autem vicina aliquando faciunt dif-

te est pinguis aut forte striclarurn co-

:
licultatem : sicut si vcsica tumens ex
starum, et liujusmodi quGe faciunt vel urina quse egredi non potest, impediat :

dcbilem vel timidam, aut arctant exitum aut multa fsex sicca et dura sit in intesti-

quocumque modo ha^c faciant. no, quod matricem contingit: aut tumor
Aliquando autem causa diflicultatis est hsemorrhoidarum ani, aut aliquid huju-
ipsc foetus : aut quia magnus est, aut smodi.
magni capitis : aut quia filia est, quia Aliquando etiam est difficultas propter

fcemina magis afiligit in parlu quam ma- horam qua descendit eo quod in iila
in :

sculus : aut quia forte debilis est, et non hora mater forte est debiiis, et non pot-
juvat se in descensu : aut quia prsetcr est confortari. Ex tempore etiam est dif-

ordinem rectum descendit : aut forte par- ficuitas : quia si in frigidissimo tempore
vus est etdebilis, qui vires non habet de- descendat, est vehemens constrictio cor-
mergendi se inferius : aut quia multi poris matricis : et ideo difficuiter a partu
sunt gemini, quia in una camera matri- liberatur, sicut patet per antedicta : et

cis possunt esse plurimi, sicut patet ex propter lioc in regionibus septentriona-
supradictis : aut quia mortuus est, et in iibus difficiliime pariunt, et multse mu-
nullo se juvat ad exitum omnino. Facilis iieres moriuntur in partu. Caior autem
autem partus et velocis indicium est, quod nimius in lioc generat pericuium : quia
dolor declinet ad inferiora, et sit bonus dissolutionem inducit virtutis, et fluxum
anhelitus et facilis parientis : quia quae multiplicat sanguinis. Id autem quod
mchus intcr alia juvant ad exitum, est etiam valde nocet, est si muiier consue-
eorum quse faciunt
retentio anhelitus, et ta sit odorare aromatica et uti eis : ex his
sternutationem, quoniam impellunt ad enim matrix asccndit, et impedit descen-
inferiora. sum conceplus : fcetida autem operantur
Aliquando autem causa difficultatis est e converso. Ex causis autem prsedictis
propter matricem, quse si est parva, ssepe difficuitas partus rumpit venas in

coarctatur a conceptu : et si est sicca, pectore et puimone, et sic perducit ad

non habet satis lubricitatis, et ideo reti- sputum sanguinis, et ad tussim, et ad
netur descensus : et si est ulcerata aliquo phtysim. Aiiquando autem rumpit ner-
modo, nimis enormiter laeditur et si os : vos et iacertos, eo quod nimis tendun-
ejus nimis parvum, inordinate et incom- tur :et sic inducit spasmum. Et aiiquan-

plete frangitur ad ipsum tela in qua in- do ex compressione et tensione funditur

volvitur infans. in eis miracli ventris : et tunc inlestina

Aliquando autem est difficultas prop- descendunt. autem antecedens
Dolor
ter secundinam quiB forte nimis dura et partum, est magnus et quando deciinat :

forlis est et tunc non rumpitur, aut non

:
ad pecten, cito iiberabitur et quando de- :

sufficienter rumpitur aut forte nimis de-

: ciinat ad posteriora, frequenter fit partus
bilis, et tunc citius quam debet rumpi- difficiiis.

tur, et egreditur humor totus, antequam Haec igitur sunt, quse dicenda nunc vi-
puer descendat : et tunc puer impedi- debantur de principiis generationis ho-
tur siccitate sequenti in descensu. Mem- minis, et impedimentis.
 DE ANIMALIBUS
LIBER UxNDEGIMUS.

TB.tCT.lTUS I

Bc ordine doctrince iradendce de Animalibus.

pium circa causas invenicndas eoruni

qusediximus. DiiTerentias autem substan-
tiales animalium supra posuimus et dif-
ferentias mcmbrorum ct partium om-
nium substantiales exseculi sumus et :

iusuper posuiuuis diirerentias corum (|ua3

CAFUT 1
accidunt eis tam comuuinitcr (piam pro-
pric : ct oportct utrorumquc islorum,'
prout possumus, invenire causas natura-
les etvcras. fn omni cnimopinione quam
concipimus de rc aliqua, sivc sit nobilis,

Quodduo ncccssaria sunt in onini opi- lioc cst, de nol^ili subjccto : sivc sil vi-
I boc dc subjccto i-nohili, ad mi-
nione nobili ct vili, qux cst dc Aninia- lis, cst,

lljjng nus sunt duo modi : ((uorum unus est, ut

iustruauuir quid sunl rcs dc (juibus qua^-
rinuis pcr diflinitioncm : ct sccundus est,

quod gcncrctur iii nobis scicntia acciden-

tium qua^ insunt cis: accidentia enim
confcrunt maxinuuu ulilitatcm ad scicn-
Omnibus bis divcrsitatibus aliundclui- tiam cjus quod quid cst. Kt sicut isti duo
bitis, oporlct modo aliud ordiri princi- modi ncccssarii esse probati sunt ad scicn-

XI 30
502 1). ALI5. MA(i. ORI). PH/El).

liaiii aiiimfii perfectain, ila suuL eliam quod oinnis doctus docens, et audiens et
necessarii ad scientiani pcrfcctani aliun- judicans de aiiditis, debet lianc disposi-
dc. Ncque dicilur liic scientia, qua> est tionem liabere in opere judicii, et hanc
efTeclus demonstralionis : quoniam illam virlulem baliitus regentis et informantis
hahere non possumus de naturis parli- judicium suum, quod facit de scientia
cularibus aiumaliuni, sed opinionem ex aninialium lisec enim sunt de operatio-
:

probaLilihiis possumus concipere, quie ne documenta, et de omni multitudine

licot in aliqua paite sui sit de rebiis no- judiciorum quffi debet babere de naturis
bilibus et pulcbiis, sicut de vila anima- particularibus aniinalium. Non enim est
lium et anima' operibus : et alicubi vi- doctrina sapienlis solum in universali na-
deatur esse vilis, sicut de egestionibus, ct tura : sed oportetquod forte sit de cogni-
urinis, et tamcn per totum
hujusmodi : tione abcujus naturarum, et de scientia
est utilis, quia scientia naturarum ani- particulari accidentium illius singularium
malium sine liis liaberi non potest. etpropriorum et secundum hunc mo-
:

Praidictos autem duos modos manife- dum alius sapiens vel idem aut alius, ta-
stum est esse in omni opinionc quia al- :
men erit doctus, et sapiens in cognitione
ter illorum est scientia rei quLcsita^ quaj naturarum alterius rei singuhiris et pro-
est bahilus conclusictnum, ex quibus no- pria', licet una communis sit, non suffi-

bis generatur opinio de accideutibus qu;e cit, nisi habeantur scientise propria3 de
insunt animalibus. Alter autcm est in- rehus propriis et appropriatis in natura.

struclio et doctrina pcr priora qua3 dicunt In particularibus enim rebus omnis
quid est et propter quid est unumquod- scientia particularis habet dilferentias
que substantialiter. Non enim diflinitio notas, per quas separatur ah alia parti-
solum dicit quid est, sed propter quid : culari scientia.
eo quod datur per causas substantiales : Et similiter quadibet pars scientise
propter qiiod etiam instructiva est scien- particularis habet ditferentias notas, per
tia in illa partc et doctrinalis. quas separatur a partibus alterius scien-
lli etiam duo modi neccssarii esse pro- tiee particularis qu;edam scientia
: sicut
bantur in omni opinione et operationc est de corporibus, et quccdam particula-
auditoris prudentis, cujus est judicare dc ris de anima animalium et partes scien- :

sermonibus diffinitivis dicentis aliquid tise de corporibus sunt in libris particu-

per diflinitionem : et cujus est etiam ju- laribus istius scientiaj. Qua; autcm sunt
dicare de locutionibus ratiocinantis et partes scientice de anima, sunt in libris
probantis aliquid inesse accidentium quos tradidimus de A)iima : et notae
communium aut propriorum. Indicat sunt differenti« quas habent ad invicem.
enim sic utrum in verbis sit veruin, aut Et similiter est in omnibus scientiis par-
erretur in eis : et videatur quidem ve- ticularis naturie, quse ulterius sub se ha-
rum, cum tamen sit falsum. Hi autem bent aliquas partes magis particulares
duo modi sufticiunt, eo quod ex omni- quam ipste sint.
hus in scientia naturali habitis libris, sa- Ex omnihus igitur inductis manifestum
tis constat esse naturalia : et supertluum est, quod quicumque vult docendo nar-
est prohare hoc, sicut in secundo Physi- rare et tradere quod per rationem cog-
corum diximus : et constat etiam multa novit, et quod per cxperimentum vidit
inesse : et ideo non sunt nobis necessa- de naturis animalium, debet habere difli-

rii nisi isti duo modi sciendi, ut sciamus nitiones notas per se, pcr quas dirigatur
quid est res per substantiam, et sciamus intcntio loquentis de naturis animalium
qualiter insuiit eis animalibus qua? enu- secundum illas difiinitiones : quia ipsee
meravimus, ea quae ipsis dictasuntinesse. sunt medium ad probandum esse aliud
Credendum enim est certitudinabter, quod quffiritur in naturis, et per eas de-
 LIB. XI DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 5G3

bct judicare ulruin lioc quod dicitur in- bus animahum et memoria, et omnibus
esso aninialibus de accidcnti])us cominu- talibus.

nibus aut propriis, sit ccrtitudinaliter ve- Tamcn sermo habitus dc tali modo
rum si demonstrari potcst : aut sit circa scienliic aniniahum in comnmiii, ([uan-
vel prope verum, si ex probabilibus col- tum ad istam doctrinam in qua modo su-
ligitur : quoniam non in omnibus hal)eri mus, latens est, et non manifestus, ne-
potest per demonstrationem scientia, sed quc deterrninatus Lalentem autem dico
in quibusdam conjecturare oportet, et in principiis in ilhs libris positis, quse
quse non repugnant animalium naturis, sunt nimis communia ad lianc scientiam
probabiliter hoc eis credimus inesse. Do- de naturis particularium animalium. Non
cens enim perfectc naturas, non consistit mnnlfestiini autem voco in scientia con-
in communi natura, sicut diximus, sed clusionum quoniam scire in universali
:

per diffmitionem propriam separatim tra- naturas rerum, non est scire eas nisi in
dit unumquodque naturalium per se, et potentia, co quod est hujusmodi sermo
quamlibet substantiam dicit quid est : et doctrina' indetcrminatus, et non appro-
tunc docet accidentia propria illi inesse, priatus naturis animalium propriis et ac-
qu.TB vohierit dicere per rationem, sicut cidentibus eorum. Sic ergo manifestum
separatim docet substantiam naturse ho- est, quod nos oportet hic aham scien-
minis, et natura? leonis, et natura3 canis, tiam inducere, quse sit per propria sin-
et aliorum animalium spccie dilTeren- gulis convenientia : quia aliter natura-
tium. rum doctrina a nobis non erit pcrfecte

Si aulem volettradere doclrinam com- tradita.

munem, et vohierit loqui de accidentibus
quce accidunt omnibus animaUbus modo
communi, ponet tunc sermonem diffini-
tum ilhs communem generalem in eo
quod animaha sunt, et pcr iUam diffmi-
tionem loquetur de his quai secundum
genus accidunt ipsis multa enim acci-
:

dentia sunt communia pliiribus animah-

bus, qutB secundum genus conveniunt
eis, quamvis ipsa animalia sint diverso-

rum generum subalternorum, qualia sunt

somnus et vigiha, quse conveniunt gene-
ribus animahum, sicut grcssibih, et vo-
latih, etnatatili, et rcptih : quae subalter-
na sunt generi communi, quod est ani-
mal, secundum quod animal est substan-
tia animata sensibihs et talem scientiam
:

de communibus animahbus et accidenti-

bus jam in libris naturalibus exsecuti su-
mus, ubi exsecuti sunms crementum, et
corruptionem, ct vitam, ct mortem, et
inspirationem, et liujusmodi accidentla
animahum et cum ilhs etiam tradidi-
:

mus de ahis accidentibus, qua; non so-

hus sunt corporis, sed etiam animte,
quce sunt de scientia sensuum scnsibi-
lium, et aliis hujusmodi, sicut de moti-
504 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
specilicatoe ab omnil^us abis : sicut (!st in

generibus animalis, quae sic ab inviccm

divcrsificantur in modum sul)aIternorum
generum non suballernatim posilorum,
quando dividitur animal pcr volatile, et
natatile, et gressibile, el reptibile : et
quffidam attribulorum suorum sunt di-
versa, et quaedam eadem. Quia enim

CAPnni. qucedam communia sunt in animalibus,

et quoedam propria et singularia, non la-

teat nos quomodo rccte sccundum scien-

tiam et ordinem intelleclus proceden-
dum sit nobis tradendo doctrinam de ip-
sis.

Quaeramus ergo, utrum ex prioribus

Secwidum ordincm proccdcndum
qiicvi natura procedentibus prius consideranda
est iii scientia corum qux animalihus accidentia communium generum anima-
attrihuunlur ? lium, et ex illis consideranda sint pro-
pria cujuslibct gencris, aut e converso ex
prioribus quoad nos procedentes debea-
mus incipere narrare naturas vel dispo-
sitiones accidentium })ropriorum, quae
secundum suam naturam
cuilibet animali
j)ropriam conveniunt. lloc autem modo
non determinant et nolunt certificare de
Manifestuni est aulcm, quod si pona- ipsis : quia boc effugit nostram scien-

mus studium nostrum ad dicendum ea tiam propter multitudinem et infmitatem

qufE cuilibet animali per se secundum autem de bis tra-
quae est in talibus. Si
suam formam conveniunt et speciem, et dendum dicendum gencraliter ct com-
et

sic narrare accidentia ipsius, lioc modo muniter, tunc oportet inquiri utrum na-
dicemus accidcntia animalium multoties, turalium sit considcratio sicut est matlie-
eo quod idem accidens pluribus convenit, maticorum aut astrologorum, quse in al-

et multa accidentia sunt de bis quae om- tera parte conjungitur physicae, sicut os-
ni quidem, sed non soli conveniunt : et tensum est in secundo nostrorum Phijsi-
sic redibimus in eumdem sermonem corum. ITi enim primo ponunt ea de qui-
multoties : eo quod fere quodbbet acci- bus inquiritur, sicul kuufi aut solis defe-

dentium quae iii prseba])itis istius scien- ctum, aut triangulum liabere tres duo-
tise de Animalihus libris diximus, est in bus rectis aequales angulos, et postea ad-
equis, et liominiljus, et canibus, et nml- jungunt causas istorum quse sunt media
tis aliis animalibus : et ideo quicumque demonstrationum. Sic igitur qua^ratur,
voluerit diccre accidentia cujuslibet isto- utrum pbysicus de conimunibus anima-
runi generum animalium, ct attribuere lium loquens, debet considerare res na-
quodliljct accidens cuilibet animali per turales et manifestas operationes et pas-
se, necessario sequitur quod dicat idem siones communium modorum specicrum
accidens multoties. Forte enim accidunt animalium, et postea debct assignare
in scientia animalium qusedam, de qui- causas de eis, an c converso sit sibi pro-
bus aliqua quaeruntur, csse unius pro- cedendum in rebus quas
? narravimus
prii scrmonis diffmitivi eo quod diver- : Supponamus autem ex omnibus inductis,
sa sunt secundum diirerenliam forma? quod prius narranda sunt ca quiu sunt
 LIB. Xr DE ANIMALTBUS, TRACT. I 365

manifestaruni operationum et passionum formam artis, quae concepit materiam

animalium, sicut fecinms in omnibus de- sensibilem, scientiam carpentandi. Ambo
cem proeinduetis libris : et nunc debemus enim isti in diffinitionibus
dicunt suis
inducere causas eorum quse enumeravi- causas finales, proptor quas faciunt cau-
mus et diximus convenire animalium Cae- sae efficientes super materiam subjectam
neribus. sensibilem omne quod faciunt. Ultimum
Nos autem in sequentibus libris multas onim intentum et melius est causa pro-
causas assignabimus, secundum quod pter quam sive finalis in operibus natu-
multfe sunt causae ijcenerationis et genera- r.^e et artificii. Necessarium autom quod
torum secundum naturam, ut in secundo est in rebus omnibus naturae, secundum
nostrorum ostensum est Physicorum. eumdem modum invenitur in eis, secun-
Sicut vcrbi gratia dicemus causam lina- dum quem invenitur in artibus et medi-
lem, quLie est causa causarum et dice- : cina. Omnes autem dantes sermones dif-
mus causam efficientem sive moventem, finitivos in physicis, intendunt ad ulti-
qucB est principium molus, qua^ in idem mum finem per sermonem suum diffini-
coincidunt cum forma in omnibus mobi- tivum, sicut est in carpentaria et medici-
libus ad formam : et deinde volentes fa- na : et de omnibus his jam satis deter-
cere scientiam perfectam, distinguemus minatum est in secundo nostrorum Phy-
(juae istarum sunt causoe prima^, qute slcorum, et ibi requiratur.
sunt causte aliariim causarum sicut est Oportet autem hic repoterc ex in prae-
finis : et quae sunt causse secundse, quae habitis dictis, quot modis dicitur necessa-
ab illis babent causalitatem suam, i(a rium. Dicitur autem duobus modis, vide-
quod non causant sine ipsis. licot simpliciter in rebus aeternis, quae
Yidetur autem in omniljus mobilibus sinomotu sunt et hoc : est necessarium
ad formam, sicut diximus quod causa quod est in disciplinis demonstrativis.
prima qua? diffinitur, est illa propter Secundo autem modo dicitur transumpti-
quam omnes eadem cum forma,
alire sint vo modo, sive per suppositionom finis :

a qua sumitur rei diffinitio vera in omni- et hoc est necessarium, quod ost in om-

bus rebus illis, quarum generatio estsu- nil)us rebus mobilibus, qiiae attribuuntur

stentatio in esse vero per naturam, quae generalioni : sicut etiam nocessarium di-

vere est fornia rei. Et similitcrest in om- citur in ailificialibus, quando volunl dif-

nil)us rebus, quarum existentia et susten- finiro sua artificia por formas artificiales
tatio est in esse artificiati per formam quas inducunt in materiam : sicut quan-
artis. Diffinitio enim talium accipitur ex do diffinitio assignatur donms, aut altc-
forma sensibili, qute concepta est cum rius sibi similis artiliciati : tunc enim ne-
materia ex discernentibus rem diffinitam cessarium non est absolute ubi sit 11- .

ab aliis. Naturalis enim sensi])ilia quai gnum, vel lapis aedilicatus : sod supposi-
cum materia concepta sunt, accipit, sic- ta forma quae est complemonlum donms,
ut in secundo docuimus Physicorum. nocossarium ost lapidos ot ligna ct caetc-
Sic enim facit medicus, ({iii parlicularis ras esse aulificationos ot in talibus hoc :

est pliysicus, quando

mcdicinam diflinit est prius, quod est prius aedilicatum, sic-
per materiam sensibilem, dicens quod ut ligna et lapides si debeat csse paries :

cst scientia sanorum, et segroi^um, ot ot deinde est hoc quod itcrum linis est
neutrorum eo quod ipsa est scientia qua
: propinquius quam illa, ut nccessarium
humani corporis dispositiones sensibiles ost pariotom esse si debeat esse domus :

cognoscuntur, secundum oa quibus sana- et sic ncccssarium suppositionis cst in

tur, et secundum ea quibus inlirmatur. omnibus ad finem ordinatis, qui ost com-
Similiter aulom facit carpontarius, qui plomontum domus (luia proplor lioc :

imitator cst physici, quando diflinit por facla cst (qtoralio onmium rerum ad
S66 D. ALB. ]\[AG. ORl). PRvED.

ruiLMn orirmalariun, qiicm inloinlil ulli- (juia boc csl, idoo ost boc, vol orit ncccs-

mo opiM-ari carpentarius. Tn omnibus sario. Neccssit.is cnim hiijus declaratio-

cnim illis cst nocessariuni, ([iiod sit id nis dc qua hic ct in sccundo Physicoriim
quod cstprius in opcro uitinio supposilo loculi suiims,est neccssitas conscquentiae:

in intentione. Et pcr onuioni cumdcm quia uno dato soquitur altcrum esse secun-
modum debet intendcro naturalis de ne- dum fiori noccssario : ot haec ncccssitas

cossario : ol non cst difTcrcntia, nisi quod consequontia? in rebus aBternis et necos-
ponitur in rcbus naturalibus quod de ar- sariis, est necessitas qua' cst in demon-
tificialibus dictum est : ct lioc oporlct strativis quie aeterna sunt ct necessaria.

facoro in opinabibbus pcr opinionom pro- In his autem est necessitas talis,quod
babilium, ot in quibus scnsibilibus o[)or- primum cst causa secundi, ot socundum
tet facore pcr intclloctuin principiorum. lorlii, et sicusque ad ultimum : sicut pa-

Alitor cnim ot alitor nocossariuni est in tot in thooromalibus gcomctria', non ct

opinal)ilibus et mutabili])us, quse sunt convortilur. In sciontia autcm anima-

naturalia : ct aliter in intelligibilibus ct lium non est sic, scd potius e converso :

scibilibus, quee sunt scientiarum demon- quia ultimo dato, sequitur pj'iora ossc
strativarum.Jam cnim in sccundo no- vcl fuisse, scd non convertitur : sicut

strorum Physicorum dctcrminavimus, patet per ca quaj antc dicta sunt.

quoniam in qnibusdam rcbus sicut in dc- Et do hisin /V^T/j^zc^^plenccsttraclatum :

monstrativis, cst primum ot principium ibienim jam distinximus istum scrnKj-

aliorum id quod cst, sicut pr»missro nom nocessilatis ct dctcrminavimus in
,

sunt causa ct principium conclusionis. In quibus rebus erittalis conscqucntia, ct in

quibusdam autem, sicut in genoralibus quibus non^ et qui islorum modorum

et opinabilitor possibilibus alitcr lieri, convortuntur proptor se, et qui non :

non est principium quod est, quia hoc quoniam negativi sermoncs in conse-
est materia : sed potius id quod orit ulti- quentiis talibus convertuntur, et non af-

mo, cst primum ct principium omnium firmativi. Affirmando onim bene valet in
aliorum : ct idoo omno quod cst neccssa- domonstrativis, si principia sunt, quod
rium in ipsis, est neccssarium, illo sc- conclusio orit, conscquontia roi ot noces-
cundum intcntioncm prsesupposilo, et sitate. Scd si conclusio ost, non proptor

non aliter : sicut si dicamus, quia sanitas hoc sunt principia socundum rom ot si :

in liominc operatione medici inducta sequatur ca esse conclusionc supposita,

esse debet, ideo neccssarium est ut sit orit liaec necessitas consequonticje etnon
illud faturum operatione medici, sicut necossitas conscqucntis et rei. Sed nega-
datio potionis, et ordinatio dieta?. Non tivc convertitur, si principia non sunt,
tamen quia ost boc opus modici sicut non orit ciinclusio ct si conclusio non
:

potio, aut quia fuit antc illud aliud est, non crit pramissa et in gehoralibus :

opus modici sicut disccsre, proptcr hoc ost non scquitur, si materia ot oflicicns sunt^
neccssario sanitas : aut ctiam non neccs- quod proptor hoc sit, vol fulurum sit gc-
sario proptor hoc erit sanitas, quia sani- ncratum ultimum, sed c converso, genc-
tato supposita preecedcnLia sunt ncccssa- rato ultimo dato sequitur officiontem ct
ria proptcr cam, et illis prseliabitis ipsa materiam csse. Negative autem converti-
non consequitur necessario quia ipsa : tur sicut in disciplinis quoniam
: efficien-
est causa illorum, et non e converso illa to non existcnte ct materia, non erit ge-
sunt causa ipsius, sed potius causata ab neratum : sicut ibi conclusione non oxi-
ipso sicut a primo principio omnium stente,non oruntpra^missaprincipia.Et de
aliorum. Neccssitateni cuiui bujus decla- omnibus liis latc traditum cst in sccundo
rationis rci aiterme non possumus aitri- Phf/sicon(ni,u\n diximus qui istorummo-
bucre animali, ut dicamus, in animali dorum convertuntur, ct qui non, ct prop-
 LIB. XI DE ANIMALIBLIS, TBAGT. I 3G7

lcr quid convcrtuntur qui convertuntur, potius accidit eis talis fractura, quando
ct proptor quiJ non convcrtuntur qui non priucipia componontia suum silum in lo-
CDnvertuntur. co foraminis pormufavcrunt, et ad alium
Oportet autcm scire, quod antiqui ante situm casu transposita sunt. Empedocles
nos Pliilosoplii, usi sunt conscqucntia nc- cnim non dixit causam esse finalem in
cessitatis, de qua liic diximus^ dctermi- naturalibus : ignoravit cnim Empedocles
nantes qualitcr et quomodo per necessi- quod sperma generationis debet habere
tatem rerum generabilium.
crit qutelibet talem formativam virtutem, quae deducit
Majus cnim erat quantum est ad eos os- ad hanc formara et non ad aliam, et quod
tendcre hujusmodi necessitatem discipli- illam virtutem focit in spermate, hoc erat
nabilium esse in rebus generatis, quam anto ipsum : sicut liomo cst goncrans, qui
ostendere vere de naturalibus quomodo dat virtulom formativam spermati. Sic
sunt secundum principia, ct qualitcr in cnim forma ct linis in naturis non solum
vcritatc rci sunt et secundum naluram : in diflinitione prfficedunt potentiam, sod
omnia cnim volebant generari ex mathe- etiam tempore, sicut probatur in nono
maticis principiis secundum necessitatem Vihro primas philosophise. Homo enim ge-
mathematicam et hoc magnum reputa-
: nerat hominem, ita quod forma generati
bant, non multum curantes de veritate producitur ex forma gencrantis : ct sic
rci naturalis quomod(j sunt principia, ct omnibus naturaU])us do quibus fin-
est in
qualiter sunt rcs naturales ex ipsis cum : gendo opinatus est Empodoclcs quod per
tamen diversitas intcr istas duas res non se sine causa generantur. Gonerantur au-
sit parva. tem ex forma efficientis primi : sicut enim
Est autem manifestum cx omnibus an- ars quise est idolorum, quai est artifcx et
te dictis, quod per modum que mdiximus, cfliciens imaginum cenearum, operatur,
nobiscst incipiendum, hocest, quodprius ita et natura. Arsautem illa formalitcr
narremus manifcsta sensui naiuralia sc- operans, ost diffinito quaBdam ct forma
cundum quodlibet genus, et deinde re- sine maleria fornice illius qua? cst in aire :

vertamur, et ponamus causam rerum il- et ideo idolum non cst factum por so sine
larum qua3 jam sensui manifcstse sunt : causa formali preecodonte ipsum scd :

et hoc maxime faeiendum est in scientia forma facions et facta non communicant
generationis rerum generabilium ct si- : in materia.

mile est omnino in scientia carpentandi, Aliquando autom forte crit talis forma
sicut dixinms. In talibus enim priora casu secundum similem dispositionem :

sunt propter ultimum, et non ultimum non tamen propter hoc (Hcetur non ha-
proptcr priora : sicut gencratio et genc- bci-e causam artem, quia raro fit cx casu,
rantia sunt propter formam quee est sub- frcqucntcr autom fit ab arte : casu enim
stantia facicns genoratum, et non e con- aliquando non statuarius facit statuam,
verso substantia formahs est propler ge- et casu aliquan(b) non musicus musicat :

nerationem et proptcr generantia. Idco- ei sicut ost artiliciabtor ros, ita osi ot na-

que Empedocles, qui opinatus est non esse iuraritor : ct idco pr(_)pric diciuius loqucn-
finom in naturis, scd fiori unumquodque tos, (pu)d causa finaUs quiB est proptor

per causam ot accidens, erravit. Dixit Iioc, est in generationc liominis : quo-
enim, quod animalium accidit
in ordine niam homo habet istas rcs naturales cau-
(}uod sunt ita et evcnit sa^pe, quod ali-
: sas, quoniam sino islis esse non potest,

ct ideo per accidens ot casum sicut sino talibus membris sic (mim cst
tcr sunt :
:

homo ost homo, et asinus por casum cst fcro somper aut vahlc fcrc, ctsi ali(iuan(h>

ligura pcccatum naturic casu lial sinc ip-

asinus^ sicut dicit in crcatione ot j)cr (!t

spondilium, quod non pcr causam nalu- sis. Et univcrsalitcr lo^picndo naluralia'

ralcm habuit fracturam in medit), scd non possunt essc por alium moduni : ist-B
ms T). ALU. MAG. ORD. PRMD.

oiiim ros scsc conscquuiilur : (luia cnini causalilatcm, ct considcraverunt quis est

ulliinum cst ncccssarium, idco ncccssu- motor cjus quem nos vocamus causa effi-

rio ctnon a casu accidit talc cssc, scilicct cienlem a qua cst rcs, sivc sit diversa ab

proptcr quod crit illud quod cst prius, eo quod dicitur essc, sicut quando pec- lit

quod est matcria sivc potcntia, et cfli- cat in opcrando rci quando
: aut opci-atio

cicns, sicut hoc mcmhrum, et post hoc divcrsificatur a recto opus suum, quai

erit aliud quod componitur ex illo, ct opcratio dicitur csse per sc, hoc est, per

deindc erit totum pcrfcctum ultimum
sicut si dicam, quia ultimum generatum
erit homo, idco necesse est primo esse
membra similia, et ex illis
: naturain. Omnia enim naturaha diccbant
licri per naturam matcriae, ct determina-
bant proprietates materiae, dicentes quod
necesse est cs- ignis per se est cahdus, et terra frigida,

sc composita, et ex illis neccsse cst ho- et quod natura ignis per se est levis, ct

mincm : ct tota ista conscqucntia neces- natura tcrra3 pcr se est ponderosa : et se-

saria est supposito ultimo gencrato. Pcr candum tales materise dispositiones nar-
hunc crgo modum ncccssitatis crit divi- rant causando generationcm totius mun-
sio prioris et poslerioris in omnibus re- di. Et simihtcr dicuntde gencratione ani-
bus naturalibus. mahum et arborum, dicentes nihil omni-

no esse formam et fincm, sed omnia gcr-

nerari ex compositione tahum quahtatum
materiae : sicut si ahquis diceret, quod
quando aqua per mixtionem fluit in cor-
pus, erit in corpore ventus pcr evapora-
tionem aquee : et sic ubi aqua evaporat,
erit profunditas : ct ex tah profunditatc
quie fit cx quahtate matcrise, erit in ani-

CAPUT III. mali rcccptaculum cibi et superfluitatum

humidarum et siccarum, qua> sunt ster-
cus et urina. l^^t sicut si aliquis diccret,
quod nasus non finditur ct perforatur per
formativam virtutem vel ex virtute for-
mae, sed potius ideo perforatus est, quia
ibi exiret anhclitus qui attractus est in

Ex qiiibus et quot cmisis causanda sunt aere respirato : et propter hujusmodi

ea qnse quseruntur de animalibus ? quahtatos materiales fingunt, quod aer et

aqua sic cavantes tcrrena corpora, sunt

materia generatorum corporum, hoc ost,

quod sustinont naturam gcneratorum

corporum totam esse cx istis corporibus
quffi elcmenta vocantur : ct tah^s causas
rerum naturahum esse dicunt omnes An-
tiqui.

Supposito igitur quod ex causis inna- II autem non sufficit

oc quoniam, :

turahl)us proccdcn(Uim cst, qua^ramus ox supposito quod homo et animaha aha

quibus causis oportct procedere. Antiqui sunt res naturales, cum non sint res na-
cnim et illi omncs qui locuti sunt philo- turales nisi por formam, licebit nobis,
sophice dc rebus naturalibus, non consi- ct dignum cst dicere ot dcchirarc pcr ra-
dcraverunt ahquam causam ex principiis tionem formalem, quod hoc membrum
naturahbus nisi matcriam, et de ipsa de- est caro, et quod hoc sanguis, et hoc os,
terminavcrunt qualem tahs causa habct ct similiter de ahis homogeniis partibus.
 LIB. XI DE ANIMALIBUS, TRACT. I 569

Et eodem niodo por rationcm finis ct for- dixit esse substantiaiom, sed accidenta-
msedetermiiiabimus partes lieterogcnias, lom, quse ost figura et color ex situ ato-
qu» vooantur organa, oo quod officiis morum causata, sicut patet ex primo no-
animae sunt accomodala, sicut est facies strorum librorum Pcri gencseos, ubi ox-
qua3 componitur ex multis organis, et posuimus opinionem Democriti. Qui orgo
manus, et pcs, qu?e sunt compositionis fmgondo opinatur, quod ad formam natu-
ex similibus et dissimilibus partibus, sic- ralom sufficit figura et color qui adspicitur
ut et facies : quoniam componuntur ex in homine, non dicit hoc, nisi quia putat
digitis qui sunt dissimiles partes, et com- figuram esse cognitam per se, et princi-
ponunlur ex carne et osse quse sunt si- pium esso formatorum sinc
cognitionis
miles partes : et hse sunt partes omnes dubitatione forma enim cognita est por
:

propter quid, hoc est, propter linem : et so, etprincipiumcognitionis formatorum,

oportet nos dicere per quam virtutcm sicut ostenditur in pliilosophia prima :

anim;e sint et esse habeant tales partes, non tamen in physicis quoe conceptasha-
quoniam illa virtus cst forma propter bcnt formas cum materia, sola forma as-
quam sunt : sicut in scientia de Anima signanda ost : formam cnim hominis si-
dictum quod si oculus osset animal,
est, ne matoria habet homo imaginatus : et
visus esset forma ipsius et sic non suf- : quamvis sit homo secundum liguram et
ficit assignare tantum materiam, ut dica- imaginatum colorem animi, tamon vere
mus ex quibus rebus est, sicut ex igne non est homo. Similiter autem est de nia-
Empedocles. Si enim
et terra, sicut dixit nu ista naturali, ot manu figurata vel pi-
deberenms dicere et rationem et disposi- cta : enim eequivoca sunt in nomine
hsec
tionem lecti aut alterius artificiati in quo convenientia, et non in ratione sicut ot :

ars imitatur naturam, magis deberemus inedicus figuratus qui non habet nisi figu-
distinctiva diffinitione assignare formam ram medici, et medicus verus. Sicut
ipsius quam materiam, dicendo quod le- enim facit carpentarius quando vult nar-
ctus est lignum et aes, si lectus esc ex li- rare manuni, vel aliquid aliud factum ex
gno ot sere. autem non diffmiamus
Si lignis, per diffinitionem artis, dat for-
lectum secundum hoc quod diximus, hoc mam in materia. Similiter facit naturalis

est, per formam, secundum hoc diffinio- quando vult diflinire generationem seu
mus ipsum totum osse ipsius, dicendo rem goneratam ex hac matoria, assignat
quod lectus est hoc et hoc, lignum videli- et causas efficientes et formas et virtutos

cct et tos : et hoc est inconveniens
niam secundum hoc si idoUim est ex lig-
no et eere, idolum erit lectus. Si autem
voluerimus hoc narrare, est diffinitio se-
cundum figuram quae est forma ipsius,
00 quod in artificiatis figura ost forma
tunc distincta in diflinitiono dicemus for-
: quo- formarum operantes in hac maleria. (^^ar-
pentarius aulem dando causas instru-
mentalitcr, quarum virtute fit quod in
materia fit, dat securim ct serram quic
habont formam in hac materia, ot sunt
: instrumonta quibus inducitur opus. Na-
turalis autem dat terram ol a(|uam })ro

mam ipsius, ot doclarabimus eam per sua matoria, in qua sunt qualitatos prinuo,
diffinientia, eo quodnaturaquce cognosci- quibus motis ab officicnto inducitur for-
tur per formam, nol)ilior est quani ea ma nalui-afis. Saepe enim docuimus in li-

quee cognoscitur per matcriam. bris diversis philosophise naturalis, quod

Si ergo quodlibet membrorum et quod- (jualitates prima? habent virlutes substan-
libet animal sic debeat osse cogiiitum tialium formarum a quibus moventur :

pcr figuram et colorom, beno dixit I)o- sicut qualitatos prinuo qua> sunt in sper-

mocritus quoniam ox dictis suis vidotur,

: matc, liabent virtutem forma^ hominis
quod sua opinio sit talis, quod forina qua> vocatur formativa. Ciarpontarius au-
quidcm inquirenda sit sod forinam non : tem in diflinitione quaponitur instrumen-
570 D. ALB. MA(;. OUI). PR.I^D.

tum, melius diriinil ot porfeclius (jUiuu tionem animalia duobus modis causa-
naluralis non facions mcntioncMU nisi dc rum : quorum altcr csl sicut maleria, ct
matoi'ia : (juoniam ubi cadil iu opci^c iu- altcr ost sicutforma sive substantia dans
slrumcutum artilicis, facit lignuni nlicubi esse et rationcm. Natura onim, sicut di-
profuudum, ct alicubi ic(|ualc ct planum : ximus in secundo Pliysicorum, dicitur
ct sic pcr insti-umentum scitur aliquid sicut motio sivc generatio quae est supor
do forma : abquid de causa
ot sic dicit materiam, et dicitur sicut complemen-
propter quam
lignum sic tali figura
cst tum : et genoratio non dicerctur natura,
figuratum, et propter quid sic est factum : nisi quia est ad naturam quse est com-
et fingit pcr opus instrumenti quidcm plenientum. Est ergo manifcslum, quod
non sic factum, nisi ut sit talis form^c sccundum talem divisionem causarum
vel talis ilgura\ dcbcmus considerare in rebus naturali-
Quod autcm pliysicus solam assignans bus, oi in naturis animalium magis de-
matcriam non recte dicit, manifcstum bcmus attribucre considerationom in
ost quoniam scrmone difiinitivo debet
: dispositione auimae, quam in considera-
dicere propter quid est animal, et quid tione materise : materia enim non dicitur
est, ut tangat formam ct fincm : et difli- natura proptor modum dispositionum,
niendo narrare sive dicerc quodlibet sed in analogia ad formam
quoniam ita :

mombrum quid est, ot propter quid, sit- est de ligno quod dicitur lectus ct tripo-
ut per diflinitionem narrat formam lecti. da, lig-num onim in potcntia dicitur istae
l^t quia anima est formale et finalc prin- rcs, et non actu. Similitcr in pbvsicis di-
cipium animalium, dcl)et diccrc sihocest citur matcria natura genoratorum.
anima vel pars anima", quod cadit in di- Quandoautcm aliquis consideraverit
stinctione membrorum animalis : et de- in naturis animalium secundum quod
bet ostonderc, quoniam quando animal diximus, dubitabit fortasse, utrum na-
exspiravit ct caruerit anima, non liabe- turalis philosopbus dicerc debeat de om-
bit rationcm animalis, nec remanebit ni anima naturali in genere, aut do ani-
animal post boc, neque aliquod mem- ma aliqua singulari quse principium ost
brum rcmanebit vere, sed remanebit in animalium generatorum et corruptorum:
figura membri tantum cum lorma cxtc- quoniam si loqui dobeat de omni anima,
riori : sicut animalia do quibus cantant nulla quoad hoc erit divorsitas inter cum
poetse in provcrbialibus sermonibus suis, et philosophum universalem primum,
quod mutata sunt in lapidcs, quia illa qui loquitur dc animabus orbis, eo quod
non retinent nisi iiguram animalium. intellectus philosophi primi quserit scien-
Si ergo ita se liabent istee res secun- tiam eorum quse intelloctiva vere sunt :

dum quod diximus, naturalis debet dif- et si oadem quierit naturalis philosophus,
finiendo in scientia animalium dicere et non erit intcr eos quoad lioc diversitas.
docere de dispositione anima? et partium Manifestum autem est ex liis qua' in li-
ejus quanto niagis poterit : quia anima bro do Aninw bcnc dicta sunt, quod phi-
principium est animalium, sicut in lil)io losophus naturalis quserit cognoscerc
primo dc Anhna diximus : et dobet nar- omnes rcs naturales pcr sua principia
rare assignando dispositionem cujuslibet formalia : et ejus scicntise est considera-
animse, et dispositionem cujuslibet modi re do intelloctu et intellecto por aliquem
in partibus animae, et quid sit animal modum, licct illa sit separata et divisiva.
et ostendere utrum sit anima pars ani- Scicntia onim una est, et opinio una de
malis, aut non : et deinde dobet narrare omnibus rcbus collativis ad invicem, sic-
accidentia quce accidunt animali et sub- ut anima intclloctualis confertur ut actus
stanti» animse, qua' cst talis aut talis. ad corpus physicum, crit quoad hoc una
Isto igitur modo dicuntur por diffini- scientia, vel opinio si ex probabilibus cst
 LIB. XI DE ANIMALIBUS, TRACT. I S71

tani de corpore quam de anima hujus- cimus, quod si cadum cst generatum, sic-
modi : sic enim scientia et opinio sen- ut quidam dixerunt, dignum est ut sit
sus et rerum sensatorum est eadem, eo generatum ex materia omnium genera-
quod unum confertur ad alterum per re- torum, quee est illa quam diximus, cali-
spectum et rationem. Non autem queeli- dum videlicet, et frigidum, et caitera
bct anima est principium motus localis, elementa. Si autem coelum generatum
neque principium motus membroram est ex tali causa quse est materia, dignum
animalium sed quanlam est principium
: est etiam ut attribuatur tali causte quam
augmenti tantum, sicut principium illud diximus, hoc est, (inali magis quam ani-
quod est in arboribus et principium al- : malia : et attribuatur tali animie quae
terationis secundum quosdam scnsus, est principium animatorum : ct tunc non
quod est in quibusdam aliis animahbus erit Empedocles, qui
sicut dixit dixit
qu;e sunt immobiha secundum locum. coclumgenerari,ettamen essecasu, et per
Intellectus autem nullius corporis est se sine causaformali et linali: omne enim
actus, et nihil omnino talium est in ali- hmdabile et ordinatum magis apparet
quibus istorum animalium. convenire coelestibus quam no])is. Quod
Jam ergo manifestum est nobis, quod autem est in aliquo tempore et in aliquo

quia debemus loqui de causis formalibus non, et uno sic et alio modo aHter, et est
animalium et membrorum eorum, non sicut evenit eventus, magis apparet acci-
debemus etiam loqui de tota et omni ani- dere in re])us corrupti]ji]ibus quam in

ma, sed secundum illum modum quo ctelo, in quo nihil est inordinatum : et

est principium animalium generatorum de his etiam disputatum est in

secundo
et corruptorum de])enms loqui de ipsa :
Physicorwn. Non autcm dicimus, quod
non enim in tota anima est natura et id quod vocamus propter quid et
principium animalium, sed qucedam pars finem, est in omniljus rebus, ct in omni

iliius est principium hujusmodi. In ani- loco : hoc enim omni loco rerum
est in

ma enim sunt multae partes, et non pot- in quibus ostenditur, quod comph-men-

est esse opinio sum-

naturalis de rebus lum est tinis, et quod motus est ad ipsum
ptis ex omni anima se-
anima sive ex si nihil sit impediens ipsum. In rebus
cundum se quia verissime apparet no-
: enim mobilibus est fmis, et non in rebus
bis ex dictis, quod naturalis non intelli- immobilibus.
git omne quod de naturis animalium in- Et ex his omnibus nianifcstum est,

telligit, nisi accipiendo causam qua' est quod natura formae est aliud : non enim
propter quid in eis : et talis causa ani- erit generatio hujiis ex qualibet scientia:
malium non est omnis anima, quia su- hoc enim secundum formam est ex lioc
periora vivunt nobiliori anima, qua) non semine, et non alio sicut ex semine Iio-':

est principium animalium enim : sicut minis est homo sempor aut frequenter et :

facit ars in rebus artificialibus, quod non hoc est determinatum a nobis et cogui-
considerat nisi formam secundum quod tum per probationem manifestam, Iioc
est principium artificiati, ita facit et na- est, corpus a quo cxit et dcscinditur se-

turalis considerando formam animalium mcn, cst primum principium illius semi-
et membrorum animalium. nisquod cxit ab eo et ipsum per for- :

Verius tamen cum hoc, quod in rc- niam quam dat scmini, est artifex ejus
bus generatis est praBter istud aliud prin- quod lit ex semine. Res enim generataj
cipium et alia causa, quse est etiam in ex seiuine, oriuntur et sunt ex natura
nobis et in animalibus : et hoc mate- est form;e, quffi sicut ai-tifex est in scmine.
ria, quse est calidum ct frigidum, et hu- Rlud enim a quo descinditur sperma, sic-

midum et siccum : qua^ materia est pars ut homo gcnerans, est causa anterior
totius generati. Propter quod etiam di- quam sperma sperma enim cst : formalis
572 D. ALH. My\G. OUD. PR^D.

iloiKM-aHo acliva et complemenUim acli- modum ex illis modis qui deterniinati

viim, el subslanlia acliva per virlutem sunt in quinlo p/iilosophice priiiae.
fornialivam qucT est in ipso : omnia cnim Quod ut meJius intelligatur, breviter
(licla facit sperma in jj;enerato, g-eneratio- tangamus modos ibi positos : et sunt
nem videlicet, et complementuni, et sub- quatuor, quorum uiins et primus est,

stantiam. Sed omnibus quie sunt in quod necessarium est sine quo non con-
spermate, est causa anterior, generans tingit esse vel heri rem, sicut id quod est

iile a quo exit et descinditur senien. Se- concausare ad esse vel fieri, sicut spirare

men enim dicitur duobus modis per et cibus necessaria sunt animali, eo quod
comparationem : quoniam est semen ejus sine his non est animal : et hoc modo
a quo est per decisionem, semen et est est necessitas suppositionis quam dixi-
{j;eneranda3 rei sicut illius propter quod mus esse in generatione physicorum.
est sicut sperma equi quod
: attribuitur Secundo modo dicitur necessarium,
ei a quo exit primo et sicut senien quod : sine quibus bonum esse quod intenditur
est granum, quod attri])uitur plantte ex non contingit, et sine quibus non contin-
qua exivit, cum non sit duorum in uno git malum expellere : sicut bibere phar-
modo, sed potius unius per unum mo- macum est necessarium ut quis non in-
dum quem narravimus, et alterius per lirmetur : et sicut navigare ad civitatem
alium : nec tantum est ut forma et arti- vocatam ^Eginam, utpecuniam accipiat;
fexsemen, sed etiam est potentia gene- et hoc modo dicto necessario adhuc in-

rati non dico lioc in potentia esse,

: sed digemus si debeamus reddere causam fi-
nisi idquod principia formalia quse habet nalem figuriC membrorum animalium.
in sc, tendit ad actum sine motore alio Tertio modo dicitur necessarium, quod
extrinseco et hoc est illud in quo jam
: est vim faciens sicut coactus dicitur ex
:

est forma ut artifex. necessitate facere quod facit et hoc ne- :

Manifestum est igitur, quod omnes res cessario non indigemus nisi in scientia

tales habent duas causas, scilicet propter morali, et non in physicis.

quid, et necessitatem materia?, quae neces- Quartum necessarium est, quod non
saria est supposito ilne, sicut jam scepe contingit aliter se habere : sicut propter

diximus : multae cnim res sunt ex tali necessitatem priemissoruin necessaria

necessitate sicut ex causa : omnia enim cst conclusio : ad quod etiam necessa-
generabilia ex talibus causis procedunt, rium alia reducuntur, eo quod modum
quoe valde sunt multa. istius necessarii alia imitantur : ct Iioc

Dubitabit autem aliquis de inductis est necessarium in disciplinis, et indige-

modis necessitatis hic et in Physlcis :

mus ipso in disciplina physica, si syllo-

quoniam forte non sufficientes, sed opor- gizare debeamus.

tet adhuc alium modum pra^ter dictos Sed hic in pra^senti indigemus appo-
invenire. Dicet enim fortasse aliquis, nere necessarium secundo modo dictum :

quod in proposito ubi debemus quperere quod quidem etiam est necessarium sup-
non tantum causas generationis anima- positionis sicut et primum : sed primum
lium, sed etiam causas hgurai mcmbro- cst ad esse et concausalia ad esse : secun-

runi ipsorum, dicitur et invenitur unus dum autem ad utile et bonum et concau-
modus necessitatis qui non potest dici salia ad bonum et utile sicut si utilitas :

uno illoruni duorum modorum quos di- operationum membrorum organicorum

ximus sccundum quoruni unum
: est debeatprovenire in animali, necessarium
necessitas simpliciter, qute est in disci- est membra esse talis figurse : ut si am-
plinis : secundum alium dicitur necessi- bulatio debeat esse, necessarium est talis
tas suppositionis in physicis gcnerationi- l"igurae esse pedes.

bus : sed oportct ponere adhuc tertium Uevertentes igitur ad propositum, di-
 LIB. Xr DE ANIMALTBUS, TRACT. I 573

camus quod lioc dicit necessarium lcriio lollitur id ex cujus suppositione totuui
modo, prcetcr duos in secundo Phijsico- aliud necessarium. Et ipsum
eflicitur

rinn inductos : et Iioc neccssarium est etiam Empedoclcm qui formam esse ne-
etiam in rebus qute liabent principium gavit et fmem, ipsa veritas necessario
quod superius
generationis, sicut et illud inducit in pluribus locis et cogit ad di-
diximus et possumus dicere, quod heec
: cendum causam istam quam vocamus
est necessitas dicta uno illorum modo- formam et fincDi : propter quod etiam
rum quos narravimus in hoc primus et dicit alicubi, substantia et forma rei sunt
secundus modus communicant in gene- diflinitio et quidditas rei, quge dat rcm et

re, quia uterque habet necessitatem sup- rationem. Sicut facit aliquis volens difti-

positionis. Verbi gratia quia cibus non

: nire os : non enim dicet materiam soluni
dicitur esse necessarius uno istorum mo- quce est unum elemenlorum, aut duo,
dorum quos in Physicis diximus quo- : aut tria, aut omnia, sed potius dicet
niam non est de animalis generatione quod os est mixtio ex elementis talis vel
sicut prius ad formam inducendum, sed talis : et sic nititur tangere formam. Si-
potius est ab bonun obtinendum.
et utile militer autem faciet volens diffinire car-
Non igitur est necessarium illo modo nem, et volens diffinire quodlibet mem-
quo diximus, quod animal non potest brum. Causa autem quse prohibuit Anti-
esse aut generari, nisi sit materia talis quos, quod non subtiliter studuerunt in
et talis : sed potius, sicut diximus, sup- consideratione ejus causee quamdiximus,
ponondo quod securis debeat findere li- cst quia ipsi non diffinierunt recte natu-

gna, ct tunc necessario oportet quod sit ram generatorum, neque recte dixerunt
dura : si sit dura sufficiens fissioni ligno- quid gcneret generatio. Sed inter Anti-
rum^ oportet quod sit de ferro aut aere :
quos Democritus dicitur fuisse primus,
alitor enim non proveniunt utilitates in- qui aliquo modo appropinquavit subtili-

tentge per cam. Et similiter dicimus in tati istius causse : neque fecit hoc prop-
corpore sicut organicum et instrumcnta- terhoc quod imitatus fuorit dicta natura-
le : quoniani quodlibet membrum cst lium philosophorum qui fuorunt ante
propter quid operationis alicujus, quee eum, sed potius ipsa roi voritas ad con-
non proveniunt nisi talis figuraj et talis siderationom hanc adducit eum nocessa-
materi» : et similitcr est de toto corpo- i"io. Sed tamen Democritus putavit oam-
re ergohocmodo dictamhabet necossi-
: dem esseformam substantialom et acci-

tatem, et hoc modo ost per necessitatem dentalem figuram quod geno» : et dixit,

sic quod ost hoc sic figu-

factum, scilicet ratio esset alteratio. Convaluit autcm ha3c
ratum hoc quod est utilitas
: et pi-opter opinio de causaformali tempore Socratis,
operationis cjus propter quam est. Por et fecit quiescere in ca inquirendi cog-
istos igitur duos modos modorum cau- nitiones natura^ quiB quiesccre non pot-
sa^ generationis erit causa finalis, prop- (^rant in sola cognitione matorire : et

tor quam erit gcnoratio rcrum natura- tunc acquieverunt phil()so[)hi naliiraios,
lium proprie : et sine his non forot gene- et posuerunt ad inquironduui voritatem
ralio, sicut narravimus in antedictis. quic sola est juvans ad videndum vorum,
Manifestum autem est ex dictis, quod ot sola ost quai regit iu cognitione corpo-

dcclarandum est eos in nalura rectuni ct rls naturalis.

verum non dicero, do quibus fccimus Nos igitur oliam nostrum philosoplii-
mentionom, qui non ponunt nisi mato- cum sornu^ucui (lcbomus lormarc sccun-
riam, dicentcs digiHus in natura esse ma- (bim hanc dispositioncm, diccndo quod
teriam : socundum hoc onim nulla essct iu animalibus aaima ost causa (puc vo-

necessitas in natura : quia neccssitas sup- aiUiv prop/rr //n/nn sivo /nni/is : v[ hoc
positionis non crit quando privatur ct osl quod ost physcium corpus, ol uu-m-
574 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

briiin oslneccssario propter res istas quas riiim omnc quod est in physicis. Sic cr-

dixinms, qnse sunt forma et linis : et id go nocossario in essc quorumdam anima-

quod vocanius necessilatcm in pliysicis, lium intrahit calor, et exihit, et introitus
ostondit et significat, quod lioc quod est nonerit opposilus ad exitum supposita
in physicis non est nisi propter quid : forma ultima quse talcm introitum et exi-
quia alitcr nullani omnino hahcrct neces- tum exigit : ct secundum hunc modum
sitatem. Jllud igitur propter quod orit id via aeris et introitus cjus ad inlerius in
quod iit in physicis, est ultimum com- anhelitumquorumdamanimalium,indiget
plcmontum et Unis. cadom nccessitate, eo quod quictat calo-
lloc ii^itur modo dicendo necessario rem qui est in interiori cordis : et ideo
erunt istce res naturalcs sicut suut in fi- indiget quod acr qui intrat ct calefactus
guris suis ot matcriis ct oportct quod
: est, exeat, et quod introeat aer frigidus
sint sccundum illam ultimam naturam qui est extra, quia aliter animal in com-
finalem et formalem qua naturata^ sunt plcmento non salvatur.
sui esse
ut sint tales forma enim naturat omne
: Hoc igitur est ingenium summse et ca-
quod naturatur in physicis quoniam : pitularis cognitionis rorum naturalium :

forma ot actus qute ultimo intcnduntur, et secundum hoc licehit accipere causas

prioros siint potentia matorise non solum omnes rei naturalis, quando aliquid na-
ratione ct sul)stantia, sed ctiam tempo- turalium acquisiverit pernaturam aliquid,
rc, sicut prsedictum est : ct illo supposi- quod adcomplemontum ost necessarium.
to necessitate suppositionis, erit necessa-

-^=a(^®flB^=B!.—
 LIB. XI BE ANIMALIBUS, TRACT. II 575

TIIACT/iTlJiS 11

rum : ct hoc non cst gravc per unum

modum dividcndo pcr affirmationem et

negationem: peraliumautcm modum cst

impossibile, quoniam non potcst aliter
terminari polcstas generis. Constat cnim,
quod quarumdam rerum qUcB sunt spc-
ultima difTercntia una est
cies spccifica^,
tantum, et hicc cst convertibilis, sicut pro-

CAPLIT I. batur in septimo /?r«m« philosopJiice : et

qusecumque alise assignantur differcntiiB,

suntsuperfluitatcsinplus existentes quam
ipsa species constituta per difi"crcntias :

et tak>s superfluitates sunt, quibus non

indigctur ad specierum constitutionem.
Yerbi gratia : si dicatur liominis diflcren-
Quie fori)ia sit fuus aiiinialiwn el mem- tiacssebipes, autfissipcdis:itaquod divi-
brorum ipsorum ? datur animal pcr bipes et non bipes, et per
ha])ens fissum pedem et non fissum pedem
hal)ens : lise enim non sunt diftercntiae con-
vertibiles cum speciebus quee accipiendse
suntpor divisionem,scd sunt propria quse
aut non sunt diifercntia', anl suuL coopcr-
tfB et occultse, co quod in proprio intclli-
gitur s]»ccies, cl in spccie occulla accipi-
Amplius autem praeter omnia quce in- tur dilfcrcntia quse cst forma ultima : co
duximus, adliuc inquiri oportct, qualiter quod in specie non intelligitur differen-

ditlercntioe rcruni quse sunt ultimge for- tia, nisi sicut prius intclligitur in suo
mse et ultimi fines accipiantur. Quidam poslcriori.
enim homines inter philosophos quamli- Si aulcm dctur contrarium, cl dical ali-
bctrem sive specicm accipientes sive ge- quis, quodnonest sicutdiximus: luncnc-
nus animahum, dividunt illud pcr duas ccssario in diffinitioncunacadct idcmmul-
ditrercntias, et volunt quod illse dua? dif- totics, etmultolics rcdihimus in cumdciu

ferentiie ab eis dicuntur esse duse ulti- scrmonem quoniam in diffinitionc lis-
:

mae forniae duarum spccicrum specifica- sum pcdcm hahentis, cadit subjcctum
570 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
quod cst animal : et si cliam bipcs ct lis- ut non valet divisio si dividam genus
sumpcdem luibcns, cadit in diffinilionc avium dcpictarum. Accidit enim dividi
sui subjecti, eo quod ponitur csse diffe- aves quse non habent nomcn avis, nisi
rcnlia, tunc rcdit idem scrmo circulari- ratione figurse et formae exterioris, dicen-
tor, ctidcm dicctur miiltotics : sicut si do quod avium depictarum qua^dam est
dicam, quod homo cst animal ])ipes, et aquosa et qua^dara silvestris. Avis enim
l)ipes est liomo duos pedcs habens, erit figurata non dicitui- avis, nisi pcr simili-
homoanimal bipes homo duos pedcs ha- tudincm figura' tautum : ct taliiim aviura
bens, sicut satis probalum est in scxto sunt alia?- diirercntiic in quas dividi pos-
Topicorum, ubi ostenditur quod peccant sunt : sicut si dicam quod avium quaedam
hocpcccato ({ui difliniunt pcr proprium,eo
carent sanguine, et quffidam habent san-
quod spccies cadit in diflinitione proprii guinem : et adhuc aliae sunt diffcrentiae
ct si tunc propi-ium cadit in diffinitione carentes nominibus.
speciei^ erit circulus in diffiniendo, et Et, ut universalitcr dicatur, in nullis
idem dicetur multoties quoniam in ra- :
omnino differcntiis crit omnino ct secun-
tione proprii quod ponitur in diffinitione dum omnc gcnusunivocum. Si ergonon
itcrum cadit specics, et iterum
speciei, est rectum dividerc aequivocum aliquod,
quoticscumque ponitur, et ibitur in in- nisi saltem prius determinetur sua aequi-
fmitum idem multoties dicendo. vocatio : tunc manifestum est, quod qui
Amplius omne proprium manat de ge- per divisioncm formas naturalcs quae
nerc accidcntium id autem quod de na-
:
sunt ultimi fines nititui- accipere, errat et
tura est accidentis, non potest essc finis otiatur.
et forma substantice animalium ct mem-
Adhucauteuihocidcm ostcnditur etiara
brorum ipsorum. exparto dividcntiuin differentiarura :quo-
Amplius non csl rectum dividcre quem- niam diviso aniraali raultipede secunduni
libet modum gencrum animalium per genus in aniraal aquosura, et in animal sil-

difTerentias divisivas, quae cum eodem vestre quaedam inveniuntur multipedia

:

constituant spccies : quoniam aliqui modi quaesuntordinatacura utrisquc, quoniam

sunt in figura tantum convcnientes et dif- sunt aliquando aquosa, et aliquando sil-

ferentes. Similiter autem animalis ratio vestria.

secundum unumquodquc est altera, sic- Oportet igitur, quod si differentia di-
ut diximus in libro de A)uma. Etidco si videns benc distinguat, quod haec acci-
aliqua^. formse ditfcrentiarum per divisio- piantur per privationcra scparantem al)

nem exeunt ab uno gcnere, genus illud utraquc difTerentiarura prioruin : ct tunc
secundum omnc conjunctum uni est al- erituna privatio separans ca ab aquosis
terius rationis,quam sit sccundum esse raultipcdibus, ct alia ab agrcstibus. Quo-
conjunctum alteri quoniam potentiara-
: niam cura talia aninialia media sunt intcr
tioncm habetper analogiam ad formam, duo, et non sunt media pcr compositio-
et noncst una et eadcm analogiaad unam ncm, eo quod cx duobus aniraalibus num-
formam et ad alteram : ctimpediente ta- quam componitur tcrtiura, oportet quod
liaequivocatione non est convcniens di- sint racdia per privationcni et abnegatio-
vidcre modos quoscumquc avium, et po- nem utriusque extreraoruin. Ethaec ani-
ncrc per divisionem quasdam in cursu raalia sunt constituta et forraata perduas
uno sive in una formae convenientia, et privationes, non cst difTcrentia aliqua
quasdam in alia sicut si diceremus,
:
neque forma eo quod id quod non est,
:

quod avium alia est aquosa, et alia agrc- non habet formas specierum et dilTcren-
stis quoniam hoc commune quod est
:
tias. Si enim dicam privationem unam
avis, si sccundum cssc accipiatur, non quae est non habere pedes, ct aliam qua3
crit unius rationis in dicta divisione : sic- est non haberc plumas, ncccssarium est
 LIB. XI DE ANTMALIBUS, TBACT. II 577

ut istce (luse privatiouos nullam omnino Ideni autem crit si aliter ponantur dif-
dilTerentiam liabcant habentis pedes ot ferontiai : ct idco difficile erit sic acci-
habentis plumas quoniam aliter contra-
: pere formas proprias animalium, quae
dictoria vera essent de eodem et sic pri- : sunt finales ipsorum : et divisio eorum
vatio non eritdillerentia quoniam diire- : quic carcnt sanguine, difficillima estom-
rentia omnis quaj est divisiva, habet for- nibus divisionibus. Et forte rectius dici-
mas et species, eo quodpartes difhnitio- tur, quod impossibile est acciperc per di-
nis sunt in plus, et totum iii ffique, sicut visionem formas specierum animalium :

dicitur in Toplcis. Si onim dilferentia non quoniam quaecumquc ditferentia accipia-

haberet species et formas sub se, non at- tur por divisionem, hoec per diversum
tribuerelur toti quod est communo divi- modum multis videbitur convcnire : et
sum, sed atli"ibuoretur singuhiri alicui sic iti ipso singuhiri quod proprium est
quod est incommunicabile et indivisibile ct uni convenit speciei, videbitur esse
quod enim exit per divisionom de potc- ditferentia : sicut si dicam carens san-
state generis, communicabile ost multis guine esse dilferentiam et habens sangui-
sicutet ipsum genus. nom : carens enim sani^uinc tot habet
Si autem dicatur, quod qua'dam dilfe- modos ctiam in una spocie, quod ipsa
rontiae sunt habentos sub sc alias dilfe- spocies non erit sine ditfercntiis, proeci-

rcntias et species, sicut diximus aves pue cum nos in Physicls ditfcrcntias per
alatas habcrc formas ot dilforciitias, eo esse accipiamus, secundum quem mo-
quod qusedam habcnt alas membranales dum diversificantur vahle : et magis et
non fissas, qua?dam autem alas habcnt minus recipiunt, et prius et postcrius : ct
pennatas fissas et sicut dicimus, quod
: scquetur ultorius, quod unum quod est
animahum bipedum qusedam habent pe- sub una ditfercntia, sit ctiam sub ditfe-
dem fissum pcr modum quo dividitur pes rentia contraria illi : sicut habens san-
habentis ungulam in duo lissam, et qute- guinem sccundum aliquid est nonhabons
dam non habent pcdom fissum, scd ha- sanguinem socundum aliud meuibrurn,
bent intogrum, sicut animal (juod habet sicut patct in multis animalil)us su[)orius
ungukim non fissam, sod habct soleam inductis, quae sccundum aliquid habont
unani : tunc ditficile cst pcr divisionem sanguineni, ot sccundum ali(|uid non ha-
accipere formas animaliuni. Si enim sic bent. Patot igitur, quod formas ct ditfe-
accipi debent pcr divisionem, sicut qui- rentias animalium impossibilc est sic ac-
dam dicunt, manifcstum est quod quod- cipcrc forma enim est, quae simplicitcr
:

libet animal in specie dcbet cadere in praedicatur dc eo cujus cst forma, et cu-
aliqua diftercntiarum acceptarum per di- jus parlcs virtuales onmcs perficiunt
visioncm, ct nullum idcm in specie dcbct partes materia^ cpiic sunt mcmbra ani-
cadcre in pluribus ditforontiis, co quod malis.
omnc animal est alicujus formLi^ qua dit"- Si autcm aliquis dicat, quod nulla for-

fert ab aliis, ct nuUum habot formas ina substantialis est una et iudivisibilis,

duas : sicut dividam animal in animal

si tunc oportet quod omnis foi-ma divida-
alatum et in animal carens alis et con- : tur iu ros differentias ulleriorcs hal)on-
slat quod non bcnc posita est divisio, tes : ol nulla earum carebit dilfcronliis
quoniam invenitur unum in specie ani- pcr quas est divisibilis, scd ibi divisio

mal quod est sub uti-aque differentia, sempcr cril per dilTercntias substantialcs,
sicut lormica, (|u;cdam enim volat, ct ({ualis cst dilferentia intcr aves el honii-
([uceJani non vohit, et una ab alia non ncs : lunc scquctur privativas ditTcrcn-
ditTert spccio, sod iclatc ; ot simililcr no- tias nullas omniuo dilfcroutias haborc :

ctiluca una volat, ct alia non, cetatc tan- (juia oiunis divisiva osl otiam alicujus
tum diffcrentcs. constitutiva diirorontia : privatio autcm
:n
 578 n. ALB. MAG. Oni). PR^.D.

niliil consliluit : ])iopl('i' (jiiod cliaiu pri- rommunis : illa autem animalia quibus
valionis nequc dincrciilia cst ncquo spe- inest il!a natura communis, lia])ent nu-
cics ncquc fornia : et sic carcns pcdihus merum ct diversitatcm intcr se : et cum
in animali, nullas omnino liabct diircrcn- divcrsitas sit a forma, oportet quod sint
lias : quod tamen est inconvcnicns, quo- diversa in forma ab ejusdem naturae aliis

niam licet privatio niliil dc se ponit, ta- animalibus igitur manifestum est non
:

men secundum quod est consequens ne- esse unam ultimam formam aliquam
gatio cujusdam positionis et fundata in communem cum individuis inter se diffe-
contrario, potcst Iiabere specics et difTe- rentiam liabentibus. Si autem, sicut di-
rcntias. Scd nos lioc modo non loqui- ctum est, non erit una natura ultima
mur bic : quia bic nos non intendimus, communis, oportet quod sint aliae diffe-
nisi utrum linales forma' animabum per rcntiae ct forma^ numerum et differen-
divisionem gencrum accipi possunt, sic- tiam sub communi natura facientes et :

nt dixerunt Platonici, diccntcs omncm ilhe ut parlcs dividentcs attribuentur ei-

formam esse communem et liabcre dilTe- dcm communidifFcrentiae non autem : de-
quod forma sempcr rema-
rentias, ideo bet idcm individuum esse ut suljjectum
net communis, nisi sit ali(|uid eam appio- attributum divcrsis differentiis et oppo-
lirians quod autem appropriat eam, non
: sitis, quae suntde numero differentiarum,
cst abquid formee et sic de se sempcr : dc quibus diximus quod illa} sunt formaB
erit communis multa autem quiB sunt
: substantiales.
sub illo conimuni, non scparantur, nisi Manifeslum cst igitur, quod nulla om-
per differentias : et sic rclinquitur om- nino forma communis cst inventa, quae
ncm formam secundum istos in dilferen- non dividatur per cumdcm modum divi-
tias dividi, et nulla secundum hoc erit sionis illorum qui primo in gencre ani-
ultima. Quoniam si dividatur animal in malia dividunt in duo pcr oppositas dif-
habens sanguinem et in carens sanguine, fercntias iinmediatas : et sic falsum di-
in habente sanguinern erunt ulteriores cunt difTerentiam et formani esse com-
diffcrentife quoniam habere sanguinem
:
munein quidem, et tamen non dividi. Ex
est qufedam forma et differentia substan- dictisenim istorum sequitur necessario,
tiabs non appropriata. Si autem hcec ita quod omnia genera animalium quae non
se habenl, tunc privatio quae non est dividuntur secundum formam, sunt in
forma abqua^ non habebit differeniias et finc difTerentiarum, in quibus secundum
specics sive formas sed cum differentia :
cos stat divisio. Dicuiit enim quod quan-
sit causa divisionis, erit id quod pcr pri- do aliquod genus animalis ex illis gene-
vationem accipitur non ]ia])ens differen- ribus quae per naturam communissimam
tiam el indivisibifc quod aulem tale :
sunt principia difFerentiarum et divisio-
est, a?quivalet individuo : ergo privativse nis^ dividitur per modos diffcrentiarum :

(lifferentite sunt individuoe, co quod in- sicut si divideretur albedo, et quilibet

dividua non dividuntur, et nulla privali- modus dividcns, dividoretur ultcrius in
varum diff(irentiarum est communis, sic- alios modos et differentias, et ille iterum
ut diximus. in alios, ot sic quousque perveniatur ad
Si autcm fortc aliquis dicat, quod ali- ea quae noii dividuntur. Tales autem ul-
qua difTcrentia cst quidem communis, et timae difTcrentiae in quibus stat divisio
tamen non dividatur, sed sit indivisibi- forte sunt quatuor, vcl plures etiam par-
lis lioc non potest esse. Si enim est
:
les habenles, quae tamen ex uno primo
communis, manifestum est quod non ha- communi gencre per divisionem dupli-
het illam communitatem, nisi per ali- cantur : quoniam divisio bona est bi-
quam naturam coummnem et principium membris et per opposita : et tunc formae
quod inest illis rebus quibus ipsa est specificae ultimae erunt in tanta multitu-
 LIB. XI DE ANIMALIBUS, TRACT. II 579

dine siciit est numerus differentiarum. Jis. Dividuntur enim animalia aliquando
Oportet autem, quod illaj duae ultimte per operationes communes animae et cor-
formse et difTerenlise sint in materia pro- poris, sicut supra ssepe narravimus,
pria. Nullum autera membrum animalis quando diximus quod animalium quod-
sine materia, neque aliquod membrum dam est gressibile, et quoddam volatile :

est materia tantum neque etiam omnis : et in tali divisione nihil prohibet ali-
membrorum congTegatio qufe corpus vo- quando idem genus animalis cadere sub
catur, erit animal sine forma, sicut mul- utraque differentiarum dividentium. Di-
toties dictum est. Sic igitur acceploi for- ximus enim superius formicam et nocti-
mae sunt in materiis suis, ct per divisio- lucam esse et gressibilem et volatilem
nem accipi non possunt, nisi veniatur ad secundum diversum tempus eetatis. Si-
ultima quse per esse quod est materia militer autem quando animal dividitur
sunt appropriata : et hoc est diflicile et per domesticum et silvestre, non est hsec
forte impossibile, praecipue in privativis divisio secundum formarum oppositio-
differentiis, sicut diximus. nem quoniam omne animal domesti-
:

Amplius autem forma substantialis

si cum, est etiam silvestre, sicut homo, ca-
est per divisionem accipienda, non debet nis^ et vacca quoniam in terra Indiae
:

esse divisio per accidens, sicut est divisio silvestrcs sunt porci et capraj et oves et
subjecli in accidentia. Verbi gratia, si omnes modi animabum domesticorum :

quis voluerit dividere iiguras in formas et sunt communis et univoci nominis do-

substanliales figurarum, peccabit si divi- mestica et silvestria. Si igitur isti niodi

dat sic dicendo, quod ligurarum qusedam aniraalium sunt idem in forraa substan-
habet angulos duobus rectis aequales, tiali, non possunt esse differentiae oppo-
quaedam autem habet angulos aequales sitarum formarum quando fit divisio per
mullis rectis, Accidit enim cuidara figu- doraesticum et agreste, sed potius per
rae quse est triangulus, angulos duobus accidenlia et operationes animae et cor-
rectis aequales habere. poris, sicut diximus. Tale aulcm acci-
dens divisionis quale dixiraus, accidit

Adhuc autem cuiu formarum divisio omni ei qui recte genus per diirerenlias

sit per oppositas formas, et oppositae for- dividere voluerit. Non enini debet accipi

ma3 sint contrarite, oportet si forniffi de- cognitio aniraaliuni secundum suas spe-
beant accipi per divisionem, quod fiat di- cies, nisi secundum genera qua:' narravi-

visio per contraria : sicut conlraria sunt mus : quia illa genera conjuncta cuni
albedo et nigredo, et rectitudo et curvi- differentiis sunt quidditas animalium for-

tas : habent enira dicere modura contra- malis, per quam optime cognoscuntur
riarum forraaruni in hoc quod sunt cir- aninialia. Multi vero homincs sic non
ca idera genus, et quod generatio secun- faciunt, sed dividunl genera avium et gc-

dura quod est raotus, est inler contraria, nera pisciuni secundura diversas diffc-
sicut dixinius in scientia libri Physico- rentias : et quaralibct illaruui dilferentia-

rum. Non ergo sic debet dividi, quod rura subdividuut ilcruui pcr alias dille-
quaedara sit pondus, et quaedani mensu- rentias. Et non diviilunt recte per mo-

ra quoniam ista non sunt contraria, li-

: dum illum per quera quodlibet genus
cet inveniantur in quantis corporibus. debel dividi per duas differentias irarae-
Dividuntur enim genera aninuilium non diatas, et talis modus divisionis non pot-

secundum dictura moduni et tunc per : est esse oranino. Si enini qua^cunuiue
divisionem non accipiuntur fornue sub- accipienda3 suiit dilferentias accidet quod
stantiales, nisi per circumlocutionera, idera cadet in raulla genera, sicut dixi-

sicut ex multis accidentibus conjunctis mus de forraica ct nocliluca : el acculet,

aliquando intelligitur forraa substantia- quod contraria secundum fornias sub-

 580 D. ALB. MAG. OlRD. Pft^D.

slantialps cadent iii eadeni paile divisio- bentem, et ad non divisum pedem ha-
iiis. bentem, est illa quic facit avcm esse
l*atel igiliir si ab ali(|U() non invenia- avem, et ha3C est prima dilTorentia in ge-
tur generis divisio et diirorenlia por nio- ncre avis, et ideo quia [)rima est, opor-
dum verae diirercntiiie et sul)stantialis, tet quod sit sim[)lex. l*osleriores autom
necessario sequetur ut sit continue pro- illa omnes dicuntur compositae quoniam :

cedens divisio : quia accidentalis divisio licot sint essentioe simplices, tamen vir-

non stat, sed succedit senipcr : et erit tutes superiorum omnium sunt in ipsis :

sicut sernio coUigatus qui procedit ex et quoniam formse sunt naturales, opor-
uno in aliud sine continuatione. Hoc au- tet quod quidditales earum per omnes

tem scquitur ex dictis illorum qui dicunt, diffiniantur superiores, eo quod diffini-
quod talis debet esse divisio quse est sine tiones a primo incipiunt, sicut et demon-
arte dividendi sicut si dicamus, quod
: strationes et per hunc modum differen-
:

animalium quoddam est alatum, ot quod- tiarum immediatarum erit continuatio

dam album, et quoddam nigrum, et in divisione quae est ex genere primo,
quoddam domesticum. Domesticum quousque perveniat ad differentiam ulti-
enim et album eliamsi concedantur esse mae compositionis eo quod universale :

difrerentiic, non sunt difFerentia> alati est quasi res una quae est in multis et de
immediatae, sed erunt difrerentiae alicu- multis : sed propter naturam diffinitio-
jus prioris quod est ante alatum. Tali nis quae est ostendens rei quidditatem
autem inartificiali divisione dividitur convertibilem cum ipsa, accidit quod dif-

unum in multas difTerentias, quse tamen ferentia ultima solum est difTerentia quae
verae liabent nomon ditTerentia?. Et per convertitur : sicut si accipiamus difTe-
liunc modum etiam privatio erit differen- rentias animalis esse findi in multa, aut
tia, sicut privalio alali ponitur ditTeren- habere duos pedes : sicut si dicamus
tia qualiscumque : sed in divisione quse multipes, aut bipes : tunc enim bipes aut
est per duo substantialia et immediata multipes sunt de numero difTerentiarum
non fit. Et ex talibus divisionibus decla- quae sunt sub aliis diflerentiis animalis,
ratur, quod impossibile est, quod ali- etnon sunt difTerentiae primae. Manife-
quod singularium per se inveniatur sine stum est quod tales differentiae sub aliis
altero dividentium : sicut quidam homi- continue acceptae, non possunt esse mul-
nes fingendo opinati sunt, quod impos- tae : quia si quis recta divisione et per
sibile est unam solam per se difTerentiam immediata et sub alia dividat, pervoniet
inveniri in rebus singularil)us, sive sit ad ultimam divisionem et ad formam ubi
difTerentia simplcx, sive sit diflerentia stat divisio.
composita, sed unumquodque incidere in Por hunc igitur modum componentur
multis difTerentiis. Simplicem autem vo- omnes divisiones : quoniam si quis di-
cant difTerentiam, sive ulterius dividatur viserit hominem qui non constituitur per
per difrorentiam quam habet, sive non ultimam aliam speciem specialissimam,
quando est una forma simplex. Verbi dicendo quod homo aut habet duos pe-
gratia, sicut quando dividitur avis, et des, aut est multipes, aut fissi aut integri
comparatur ad dilTerentiam qua3 est fis- pedis, vidcbitquod homo non incidit nisi
sum sive divisum pcdcm babsre, sicut in dilferentiam unam, et non in plures,
habent quse non habent corium inter di- quoniam est bipes tantum et heec est de :

gitos. Composltam autem vocant, quae natura omnis divisionis, quod non inci-
est formoe compositce, sicut est fissura dat id quod est, in plures et contrarias
pedis. DifTerentia qua avis est, quando differentias illa ergo in qua incidit ulti-
:

sicutcommune subjeclum difTerentiarum ma species, erit unica differentia.

confertur ad avem divisum pedem ha- Declaratum est igitur, quod multae
 LIB. XI DE ANIMALIBUS, TRACT. II 581

dillerenliee unius et ejusdem rei, quee etiam nomine uno, sicut una natura cst
uni ct eidcm divisioni sunt attributee, in omnibus comparatis ad inviccm. Quae-
quia illae sunt immediate oppositse sed : cumquc enim comparantur, sunt univo-
ultima diffcrentia debettantum esse una. ca, sicut ostensum est in scptimo Physi-
Plures autem quie pluribus divisionibus coriim : sed ea qua?cumque sunt quae
attribuuntur, unius et ejusdem rci esse habent convcnientiam sirailem secun-
possunt, sicut alatum, et bipes, et fissi dum proportionem ad ununi, sunt divisa
pedis existens quoniam una divisio est
: et posita per se in nominibus diversis :

in alatum, et non alatum, et altera est in quod videtur esse inconveniens. Verbi
bipes, et non bipcs et tertia bipedis in
: gratia, intcr avem et avem quaj sunt
iissum pcdem habens, et non fissum pe- unius ct cjusdem gcneris, est difTcrentia
dem habens. qua? est secundum magis et minus in ea-
dem natura, quoniam utraque est alata :

sed una est magis ahita quee est longioris

alse, et alia est minus alata quoe cst ahe
brevioris : et ideo sunt in gcnere uno et

nomine uno et una ratione quee est se-

cundum nomen illud. Scdditrerentia qua?
est inter pisces et aves, simibter videtur

esse secundum convcnicntiam proportio-

CAPUT II. nis ad unum quoniam ad hoc ipsum
:

quod aves habent plumam, ad hoc ipsum

pisces habent squamas loco pluma? et :

ista comparatio quee fit secundum pro-

portionem duorum ad unum, sicut ad
idem comparantur plumee et squama",
non est facile in omnibus differenliis qui-
Utrum incipiendum sit ab universalibus, bus diirerunt gencra animalium quo- :

an a particularibus? niam non omncs difTerentiae eorum pro-

portionantur ad unum, sed est valde dif-
ficilis. Accidcntia enim illa penes quoe fit

proportionalitas ad idem plurium anima-

lium, in genere sunt substantiee et ulti-
ma' secundum
forma3 substantiales, licct
modum formu' substantialis non faciat

talem sccundum magis ct miuus dilTercn-

Dubitabit autem aliquis, quare duo tiam, scd potius sccundum potcntiam
genera animalium, sciliccl animal aquo- naturalcm talcm formam conscqucn-
sum quod est piscis, ct animal volatiie tem : dicam homincm cssc piu-
sicut si
quod est avis, non comprehcnduntur no- dentiorem quam simia. Comparatio cuim
mine uno. Isti cnim modi animalium ct non fit in habitu, scd in natura animic
alii quorum accidcntia sunt contraria, prudcntis licct magis et minus non ac-
:

recte etiam nominc dividuntur : scd qiio- cidat forma^ substantiali sccundum quod
rum accidentia propria sunt convcnicntia est forma substantialis, scd sccumhim
in proportionc unum, illa vidcnlur
ad potcntias nalurah's sccundum (luas

esse unica etiam nomine uno. QiiaHum- i[tsa anima est priiicipiuin oi)cratio-

que enim geiiera sunt animalium, qua^ in num.

accidcntibus propriis non difTcrunt nisi Et hoc est quod fonna subslantiahs (hi-
secundum majus et minus, illa uniuntur plicitcr consideratur. Hno (piidcm luodo
582 I). ALIJ. MAG. OUI). Vi\M\).

secundum quod dat osso : ol alio inodo de avis natura in communi : hoc enim
socunduni (juod (>st principiuni opera- gcnus quod est avis, habet modos spe-
tionuiunaliiraliuni. Primo (piidcni mo- cierum qui sunt individui secundum for-
do non comparalur secundum magis et niani, licet dividantur secundum mato-
minus, sed secundo modo : ot ideo gcnc- riani : et de talibus individuis specierum
ra sic comparata ad invicom, non habent est nobis loquendum, sicut est passer,

comparationom per formam sccundum et grus, et alia:; avium spocies specialissi-

modum formae, sed potius per formam mse.
secundum quod est principium virtutis et autem quis dicat contrarium hujus,
Si
operationis : sicut si dicam, Socrates in dicensquod tractantos naturas anima-
00 quod homo est fortior quam foi'niica lium dobemus loqui de quolibet indivi-
in 00 quod formica. Cum igitur etiam duo prius, tunc scquetur quod de oo-
alia quorum est proportionabilitas, com- dem accidente ot proprio animalis alicu-
paronlur ad idem, videtur esse ipsarum jus dicemus multoties : quia idem com-
genus unum : ethocest verum, quoniam muniter accidens quod gratia naturse ac-
natatilium et vohitiiium sunt genera di- cidit, omnibus convenit quorum est illa

versa. Et solutio hujus est : quia ea quae natura communis, ot oportobit quod in

comparantur univoce, secundum magis tractatu cujuslibet animalis repetatur : et

et minus haljont naturam unam com- hic est orror nugatorius, et non tantum
munem quse est genus ipsorum : ea au- est error, sed etiam prolongatio sermo-
tem quae comparantur secundum propor- nis, si videlicet de quolibet particulari
tionem ad unum, non habent unam na- animali secundum se loquamur.
turam communemcujus nomen sitnomen Dignum igitur videtur, ut dicamus de
goneris. omnibus generibus animalium quse ab
Propter hoc igitur oritur aliud du- ante nos homiuibus recto diffmita sunt.
bium, utrum sit nobis necosse dicere Sunt onim queedam magis universalia
prius res universales quam particulares : genera animalium, quae licet sint com-
quoniam ox quo multis particularibus munia habentia unam naturam commu-
accidit ideni quod est accidens et conve- nem, cum illa natura sunt formfie et spe-
nientia generis, si debemus primo loqui cios communicantes sibi per proportio-
de particuLari, sequetur quod idem dice- nem aliquam ad invicem, ita quod non
tur multoties tolies onim dicimus quo-
: omnino sunt remotte ab invicem, sicut
ties h)quimur de aliquo particularium aves, et pisces, quae proportionantui- in
cui convenit illud accidens. Et hoc ost habendo plumas et squamas, sicut supe-
dubium idem, utrum prius debeamus rius diximus. Sic autem est etiam de
loqui de generibus, aut de individuis : quolibet modo qui non habot nomen
genus enim continet species et indivi- proprium, qui est sub genere illo. Si au-
dua, species autem continet individua tem aliqua sunt, qufo in communi genere
tantum, individua autem non continent similitudinem proportionis non habent,
ali(]uid. Dicamus igitur, quod sicut in oportet quod de istis divisim tractetur :

dcclarando naturam hominis dicitur de ita quod de quolibet eorum per se dica-
homine ita etiam dicendum est de avi-
: tur, sicut est homo, et quid aliud est
bus et de animahbus aliis quando decla- huic simile qua' enim fuerint similitu-
:

rantur naturio eorum. Sicut enim in ho- dinem proportionis habentia in figuris
minis natura non est loquendum de quo- membrorum, Iicec habent genera deter-
libet modo hominis in particulari, sed minata non romota ab invicem in natura
ostenditur natura liominis in communi : communi, slcut genus piscium, et genus
ita etiani loquendo de ave non est lo- avium, et genus malachie, et genus hal-
quendum de quolibet modo avium, sed zum. Genera enim istorum proxima, li-
 LIB. XI DE ANIMALIBUS, TRACT. H 583

cet sint diversa, tamen similitudinem

proportionis habent ad invicem, et ha-
hent convenientiam : sicut etiam os ho-
minis convenicntiam liahet cum spiiui

piscis : et ita est sicut ala in ave, ita

pinnuki in pisce, et sic de aliis. Sic igitur
accipienda sunt comnmniter accideutia
corporalia animaliumin magnitudine et GAPUT IIT.
parvitate, et moUitie et duritie, et lenita-
te et asperitate, et aliis accidentihus sihi
simihhus omnihus his conside-
: et in

randa sunt universalia, secundum quod

magis et minus conveniunt animali-
bus.
Jam ergo declaratum est qualis dehet ^^ ^^^^-^^^^ ^,^^,,.,^. physlcx sunt inquirm-
esse modus divisionum animalium, et ^j^ ^^ qualilcr ?
quis modus dividentium et divisorum, ct
quse divisio est redarguenda, etquaenon,
et quod divisio aliquando erit in duo pos-
sihilis, quando fit per formas oppositas
immediataj oppositionis. Aliquando au-
tem erit impossihile in duo dividere,
quando fit divisio per accidentia quee
sunt ah operihus communihus animaj et Prius autem dicendum videtur, quod
corporis et ex quo omnia ista decharata
:
gunt qucedam suhstanlioe naturaU-s inge-
sunt, incipiemus loqui, et ponemus prin- ncrahih^s et incorruptihiles, qua3 sunt, ut
cipium considerationis secundum preede- quidam tradunt, animata^. Et dixerunt
terminatum modum. ^.ti^^u^ quidam, quod sunt aninudia, et
sunt suhstantia3 diviuic sicut ccelestes es-
sentia^. Sed opinio nostra etsermo noster
sunt pauca et decurtata de suhstantiis
divinis : eo quod accidenlia per se suh-
stantise illius sunt vahU; pauca nohis ma-
nifesta magis hahemus potestatem
: et

dicendi de aninudihus qua3 sunt apud

nos, et arhorihus : quoniam scienlia ij)-

sorum Icvior est j)ro[>ler ipsoriun ad nos

appropiu(piali(UU'm.
Qui auteui voUiciit \\n\\\\ de suhslan-
tiis cirlestibus, I()(|uelur cum lal)ore et

diflicultate.Et causa ([uidem gravitatis

est in duohus, scilicet quod distant a no-
bis, et quia nohilissima^ sunt. Non enim
compreluMulinuis nisi parvam scientiam
suhslantiarum cadestiuni propler magni-
tu(fiU(MU n()i)ililalis earuiu. hl cnim quod
coni[)reli('n(fiiuiis, csl (|iiaulilas i[)sorum,
etquaulilas niotus corum, el naturas noii
perfecte compreheiuliiuus, seil ali([uid
5S4 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

conjeclurnmus dc ipsis pcr circclus ipso- malium vilium et ignobilium : quoniam

i-Lim : cl lioc ostmodicum comprcliendcrc vilifas ipsorum non ost ex artifice, sed ex
dc ipsis. Quaulitns cnim unius rationis materia : ct idco etiam oportct, ut non
est in ipsis et in omnihus nliis corpori- sltnobis gravis considoratio vilium natu-
bus quantis : omnino ostcn-
et idco niliil rarum, sicut cx generatione pravi homi-
dit de cssc ipsoruin naturali scd amor : nes qui cx vili natura alfectus pravos con-
scienlioe coelcstium facit uti ct cxcitat stu- cipiunt. In omnibus enim robus natura-
dium ad id ipsum modicum comprclicn- libus mirabilia ost specukiri, ct verilicatur

dendum quod percipi potcst dc ipsis- in cis dicium Eradicis poette, qui sedcbat
Amor cnim alicujus rci quando multum ante templum Jovis Delii : et dixit pere-
amat illud, com-
angustiatur ct studet ut grinis dcsiderantibus jungerc se sermoni-

prchcndat quantulumcumquc modicum quando vidcrunt eum intrantem

l)us cjus,

ejus quod amat lioc cnim proprium est

:
in tcmplum, et non potuerunt appropin-
amatoris, et comprehcnsio illius partis quare ad ipsum prsecepit enim ois in
:

parvce plus dihgitur ab amatore, quam templum intrare ubi dii crant, et ibi au-

comprehcnsio aliarum partium magna- dire sermones ejus, asserens Jovis esse

rum et multarum quee non tantum omnia plena, et ipsum esse quidquid na-
amantiir ab ipso. Kcs vero quce vicinoe turalium ost, ct quidquid erat, et quid-
sunt naturse nostrce, quse videlicet gcne- quid erit : et sermones de ipsis suscipi

rantur et corrumpuntur, magis sunt sci- non posse, nisi ab eo qui in divinas cau-
tee a nobis ct perfectius : idco quod na- sas ipsorum quasi in quoddam templum
turse carum, sicut diximus, appropinquant intraverit.

naturis nostris. Proptor hoc itaque debemus inquirere

Postquam igitur in omnibus physicis naturas cujuslibet animalis, et scire quod
libris dixinms quae ost natura animalium^ inomnibus animalibus quaedam est causa
et in isto libro dechiravimus, secundum eo quod nul-
naturalis nobilis et divina :

quod visum fuit nobis, quod procedcn- lum omnino naturalium fuit naturatum
dum est in assignatione causarum rema- : casualitor, aut otiose sive frustra : sed
nebit nunc in sequentibus libris ad di- qucecumque et quantum-
quotcumque et

cendum naturas ipsorum per causarum cumque procedunt de opere naturcc, non
assignationem, scd perfectissimam opi- erunt nisi propter hoc quod est finis et :

nioncm quam habemus dc ipsis, sivc sit omnc quod fuit, est, et erit, non fuit ne-
animal nobilissimum de quo intondimus, ([uc cst nequc erit, nisi propter ahquid
sicut cst rationalc ct intcllectualc, sivc sit quod est complcmcntum : proptcr hoc
ignobile. Natura onim illa quae sicut cau- habct locum in naturalibus et ordinom
sa causarum ct sicut formativa creat ani- miral)ilom ot nobilcm. Si ergo aliquis
malia scita erit magnse delectationis phy opinetur cognitioncm aliquorum ignobi-
sicis iilis, qui possunt cognoscere causas lcm esse, culpet scipsum potius, eo quod
veras et propriasnaturse ipsorum : quam- sua affectiva cognitio ignobilis est et vi-
vis forte boc in animali vili et ignobiii tiosa, eo quod ipse non concipit res ex
considcrent. Et ideo formas animahum quibus homo componitur, sine turpitudi-
considcrarc debemus, et delectari in eo ne affoctus sicut quando cogitat carnom,
:

qui cst artifcx qui fecit ca : co quod arti- os, ot sanguincm, et vcnam, ct liis simi-

ficiuni operantis manifestatur in opcra- lia accidontia onim animio sunt vilia, et
:

tione : sicut ctiam in operatione imagi- non ipsa cognilio.

num manifcstatur scicntia artificis facicn- Amplius autem oportct scire, quod sic-
tis slatuas imaginum sive idolonim. Et ut loquens de aliquo instrumonto non
propter hoc etiam oportet,ut non vitenms sufticienter ro<ldit materiam tantum ne- :

neque declinomus considcrationem ani- que sermo ejus cst per matcriam tantum
 LIB. XI DE ANIMALIBUS, TRACT. II 585

difliniens, sed est propter formam ex qua mus diccre operationes communes omni-
est et esse et difQnitio : non enim in do- bus generihus animahum, et deinde de-
mus diffmitione et scientia suflicit dicere scendondo dicenius operationes attributas
lapides et c.iementum et ligna, nisi cum cujushbot formse sive speciei animalium.
his dicatur forma compositionis istorum, Operationes enim communes vocamus,
et dicatur forma quie est tota et omnis qucB omnibus animahbus in genere con-
substantia domus. veniunt. Operationes autem cujushbet
Amplius autem non prius narranda diflerentiai et speciei animahum secun-
sunt accidentia qua3 accidunt cuilibet, et dum omnia genora qme per difTerentias
post hoc dandfe sunt causpe accidentium dividuntur, sunt qua; magis appropin-
illorum. Jam enim inprcchabitis diximus, quant et coarctantur ad invicem, et di-
quod multa accidentia communia sunt cunturper simihtudem proportionalitatis.
pluril)us animalibuset quaedam quidem
:
JLe apparent secundum magis et minus
illorum conveniunt in eis modo simplici, animahhus inosse. Verbi gralia, dicimus
hoc est, absolute sine proportione, sicut enim avem secundum genus, ethominem
pedes, cortices, et phirimae. Qusedam au- secundum gonus esse idem genere et :

tem insunt secundum proportionali-

eis sic (hxerunt ahqui hominem per genus
tatis convenientiam, ct non absolute : esse avem, et avem per genus esse homi-
sicutdicimus quaedam animalia habere nem et sic quaedam sunt eadem secun-
:

puhiionem, qusedam autem non habent dum formam speciei quorumcumque est
puhnonem, sed habent membrum conve- eadcm species : et sic quodhbet carens
niens puhnoni et quaedam sanguinem,
: ditferentia constitutiva est idom ahi per
et qua?dam non, sed habent humorem univorsalem generis difhnitionem, sicut
sanguini convenientem qui habet virtu- homo separatus a rationah difTorontiaj ct
lem sanguinis, hoc est,nutrire, secundum asinus ab irrationah sunt substantia ani-
quod habet sanguis in sanguinem haben- mata sensibihs. Communc enim ost in
tibus. quibusdam animahbus per convenientiam
Jam autem diximusin PJiysicis, quod proportionis^ et in quibusdam per genus
si loquamur de quohbet sigihatim anima- et in quibusdam per formam speciei. Per

li, sermo tahs erit causa redeundi in eumdem autem modum diversihcantur
eumdem sermonem muUoties eo quod : et operationcs lab inviccm. Operationos
muhis res communiter accidentes eaidem autem in quibusdam non sunt nisi prop-
sunt muUis animahbus. tcr aliud. Quaedam ouim operationospra^-
Adhuc autcm jam scivimus ex supra- cedunt aliqua operata qua^ sunt uUima
dictis, quod quodhbot instrumentale intenla per ipsas : sicut fabricatio pra^ce-
membrum corporis est ad ahquid ope- dit domum. Quaedam oporationos sunt
randum vel dispone^ndum. Scivimus complementa et fincs aliarum : sicut viel-

etiam, quod in arte mechanica operatio hire quae per se est inlenta, et ahae simi-

serrae non est propter dispositionem for- les. Ad hunc igitur et talem finem erit

mffi serrae, sed e converso dis^iosilio ser- dispositio et figura cujushl)ct membri : ct

rap et forma est propler ipsaui opci^alio- erit noccssai'ium socunduui tiM-tium mo-
nem. l']t eadem do causa dicimus, quod dum nocossilatis suporius liabiluui, ut vi-

creatio corporis est propter animam et delicet in aniuiahbus sint accidoutia sua-

opera ipsius : ot mom])ra cor[)oris ci'oata runi operationum, sicut coitus cst, et

fuerunt organica proptor virtutes anima^. augmentum, ct vigilia, et sonmus, et his

et operationes ipsius : ot nalura ot hgu- similia accidentia. Debemus igitur dctcr-

ra cujushbet memhroruni est convcnions minarc mcmbra animalinm, sicul nasum.

operationi ad quam (!st piu^parata. et oculum, et totam hu"iom quoniaiu :

Sic igitur do his tractando, prius doho- quodlibct islorum ost et dicilur pars or-
386 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
ganiea. Et simililor dicciuluiu crit de rium membroruin conveniant in forma et

m(uubi'is rosiduis. ac('id(!iitibus quse formam communiter

Ha3C igitur qua? dicta sunt, sufliciant consequuntur.
in ingenio ct scientia qua uti dcl)emus iu Ain[dius autcin cum potcntia contra-
cognosccndo naluras animalium : dein- rioium sit una, oporlct quod divisio pot-
ceps vero dicamus causas communes et entiai sit jier formas contrarias : quo-
proprias, ct incipiamus dicere principia niam privatio non est forma, neque pot-
eorum, sicut determinavimus et distinxi- est esse causa linalis, ita quod propter

mus superius in pra3liabitis. ipsam fiat aliquid, ncque aliud sunt ip-
sius proprictates : et ideo cavendum est,

nc vS^ando formas, privativae divisionis

aliquod membrum accipiatur.
Adhuc autem omnis re i forma est quid-
ditas nuUi alii convcniens : et ideo ca-
vendum cst sumatur divisio, cu-
ne talis

jus partibus dividentibus idem sit ani

mal, sicut diximus de formica volante, et
CAPUT IV. non volante talis autcm frcquenter est
:

divisio quando dividitur subjectum in ac-

cidentia, aut etiam accidens in subjecta,
vel ctiam accidcns in acccidentia : et ideo

talis etiam peccabit divisio venans for-

mas.
Adhuc autem cum nulla formarum
Et est DiGRESsio declarans quod supra substantialium sit accidens, ctiam pecca-
dictum est de divisione causarum for- bit illa divisio quse inducit accidentia :

malium. debet enim esse divisio per formasimme-

diate de eadem potcntia generis excun-
tes, quarum utraquc forma sit ct non
privatio : nec sit accidens per ^o, ncque
accideus communitcr.
Et adliuc cavendum est, ne talcs indu-
cantur formae quse in materia non sunt,
sicut fecit Plato : quoniam formee ani-
Ad evidcntiam autem eorum quaB ha- malium et mcmbrorum eorum omnes
bita sunt, faciemus digressioncm dicen- sunt in materia cxistentes, et de potentia
tes, quod physici est ostendere causas materiffi eductas. His aulcm formis sic

physicas formales quse et quid et propter inventis, oportet scire duplices esse
quid dicunt physicorum. Si autem ista3 fines : quoniam quidain est finis genera-
in diflinitione cum genere ponendcfi sunt, tionis, et quidain est finis rci generatcB.
oportctquod per divisionem generis vc- Einis quidcm gcncrationis cst forma dans
nando invcniantur. Multa autem physi- esse, proptcr quam nccessitatem habct
corum in figura convenientium diversas materia et cfficiens : necessitatem dico
habent formas suarum quidditatum et : suppositionis, de qua supra diximus. Ei-
si talibus propter figurae convenientiam nis autcm rci gcncratai jam existentis est
eadem attribuantur, peccatum erit in di- opcratio propria cujuslibct speciei anima-
visione sequivoci : et ideo cavendum est lis, ct cujuslibct membri animalis, prop-
ab hujusmodi sequivocatione. Licet enim tcr quam factum cst, ct propter quam
homo et simia et pygmeus in figura plu- iigura et forma est necessaria necessitate
 LTB. XI DE ANIMALIBUS, TRAGT. 11 587

suppositionis : quam tertiam necessita- terminatum est, erit nobis tractandum :

teni esse diximus superius : et hsec cst quia ex quod hic recapitulando in-
isto

causa finalis assignanda in figuris mem- duximus, omniaplane intelliguntur, quae

brorum : quoniam nulla omnino subslan- in antohabitis aliquantulum confuse pro-
tia aut pars substantise propria destituta pter verba Aristotelis videntur esse dc-
est operatione. terminata.
De his ergo eo ordine quo superius de-
i

I
 DE ANIMALIBUS
LIBER DUODEGIMUS.
DE CAUSA MEMBRORUM
CONSIMILIUM ET DISSIMILIUM, ET COMPLEXIONE
IPSORUM.

TRiiCTATU^ I

De memhris consimilibus et jprincipalihus.

bris rcferendo similiter declaravimus

membra ex quibus est compositio et su-
stentatio in esse cujuslibot animalis. Mo-
do autem in hoc libro duodocinio islius

CAPUT I. scientise volumus declararc causas prop-

tcr quas fuit crcaluin ([uodlibet nicui-
brum. Distinctc autcm dcclaraldmus
De distinctione membrorum similium et quodlibct illorum pcr sc, sicut fccimus in

dissimilium. enumerationc ipsorum.

A principio autem scirc oportct, (juod

modi dispositionis in compositione cor-

porum animalium sunt tres. Et prinius
Jam autem in superioribus dcccm li- quidcni modus cst, qui vocatur cuinpusi-
590 1). ALB. MAG. OKl). PR^D.
tio originalis sivc mixtio cx illis qutc di- Jam ;iutcm scimus ex his quae in un-
cunlur a quibusdam philosopliis elcincii- decimo libro determinala sunt, quod in-
ta, sicul terra, aqua, aer, et ignis, quo- ter generationem harum compositionum

rum ad inviccm csl mixlio ila quod plu- : hfcc mcmbra organica sunt primo in na-
rimum est unius cum plurimo alicrius, tura subslantia ct ratione, et eliam ali-
et minimum unius cum minimo alterius, quo modo tempore, quamvis non in eo-
sicutalibi in libris nostris/>%5iCi5dictum dem sint priora tempore. Primum autcm
est. Licet antcm sint plurimae virtutcs ho- in generatione quod sic primum est sicut
rum clcmentorum, tamcn dignum cst ut causa causarum generationis, non prop-
ratio mixtionis sit sccundum eas quse ter aliud secundum esseultimum est, nisi

convenientiores sunt in agendo ct palien- quia ipsum est propter quod fiunt omnia
do ad mixtionem perficiendam, et non cx alia, et sui suppositionc habent alia ge-
omnibus aliis virtutibus elementorum nerationis necessitatem. Non enim dici-
a?qualiter. Sicut ergo in aliis locis feci- mus domum esse propter lapides et te-
mus mentionem, sic et hic dicimus eam gulas, scd potius e converso lapides et te-
lieri cx humido ct sicco et calido et fri- gulffi sunt propter domum : et omni eo-
gido : eo quod istse virtutes sunt prima dem modo hyle quod est subjectum gene-
materia corporum mixtorum. Ahse vero rationis se habet ad formam.
difTerentiee potentiarum et qualitatum Quod autcm liaec ita se habeant, ma-
elementalium, sunt coadjuvantes ad mix- nifestum est non ex ratione tantum quam
tionem istarum, sicut gravitas, et levi- in sequentibus inducemus, ct de qua jam
tas, et alioe formaj, sive qualitates ele- tractatum fecimus : sed etiam ex ipsa cu-
mentorum his similes, quce corpora ele- juslibet gencrati diffinitione, si per cau-
mentalia et ex elementis composita con- sas physicas recte diffiniatur. Omne cnim
sequuntur. quod generalur univoce, generatur ab
Secunda vero compositio facit com- aliquo efficicntc secundum formam quod
plexionem complexio enim, sicut in
:
liabet naturam, et est in aliquo sicut in

antehabitis ostensum est, est qualitas ac- fine gcncrationis, ct sic ex primo ad pri-
cidens ex qualitatum contrariarum com- mum. L'x primo videlicet raoventc quod
positione in particulis minimis et divi- habet naturam et virtutem generandi ex
dentibus et alteranlibus se ad invicem. forma. Ad primum, hoc est, ex forma
Ex hoc enim accidit in eis una qualitas primi univoce generantis : quoniam qui
quae complexio vocatur. Et haec compo- cst homo, gencrat hominem univoca ge-
sitio vocatur compositio humonrni, fa- neratione, et ex arbore fit arbor : et hoc
ciens ex ipsis membra consimilia anima- modo crit generatio ex materia posita
lium quoe ex humoribus gcnerantur : et et determinata per virtutem formativam
ideo ista compositio dicitur tieri ex illis cujuslibct rei. In eodem ergo necessa-
meml)ris, quai habent consimiles partes i'ium est, ut sint matcria et generatio
ad invicem naturaliter, sicut os, caro, tempore anteriora, quam alia qua? sunt
nervus, et hujusmodi : quoniam licet in- generationis tines et formae. Diffinitione
cipiathaic composilio ex humoribus, ta- autem et substantia forma cujuslibet rei

men quia humor non est actu pars ani- quae est linis, est anterior : ct lioc est ma-
malis sicut est membrum quod ex humo- nifestum quando quis diffinitivo sermone
re generatur, melius dicitur esse compo- dixerit generationem, quiatunc in diffi-
sitio ista ex membris similibus. nitione generationis ponet formam ad
Tertia vero compositio est ex membris quam sicut ad tinem est generatio quo- :

heterogeniis, quse habent parles dissimi- niam in diffinitione aedificationis ponitur

les, sicut est facies, manus, et pes, et ca;- ratio icdis, sicut et ipsum nomen aedifi-

tera hujusmodi. eationis ostendit : sed non e converso in

 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 591

difllnitione domus sive sedis assumetur plicatur et quoedam conveniunt ejus

:

ratio sedificationis : et sic etiam est in operiquod habet secundam suam exten-
aliis rebas consimilibus. sionem, quando aperitur. Unumquodque
A simili ergo manifestum est, quod igitur membrum consimile aliquam ista-
necessarium est qiiod elementa quoe sunt rum habet virlutuni : et ideo aliud ex eis
in prima compositione posita, sint mate- est molle, sicut cerebri medulla : aliud
ria menibris consimilil)us, quee sunt bis est durum, sicut ossa : et aliud est humi-
posteriora in generationis exsecutione dum, et aliud siccum, et aliud viscosum,
quia in aliis membris etipsorum compo- et aliud non viscosum sive non tenax.
sitione est complementum et fmis gene- Membra vero organica sicut compo-
rationis elementalis compositionis. Dein- nuntur ex multis, multas luibent virtutes :

de autem post banc compositionem ul- et ideo quccdam virtus manus convenit
terius accipiemus sustentationcm in esse acceptioni et clausurse manus quse est
vero, quaj cst ex modo compositionis stringens, alia virtus convenit deprehen-
tertia^ sicut ex membris beterogeniis ac- sioni et extensioni manus et ha?c est :

ciditcomplementum modorum et specie- causa quare ista membra organica sus-

rum generationis multorum animalium, tcntantur, et comprehenduntur ex ossi-
videlicet quge generatione univoca gene- bus et nervis et carno et hujusmodi mul-
rantur. Compositio ergo animalium est tis membris consimilibus. Per hunc igi-

quidem ex omnibus hujusmodi membris tur modum est compositio corporis ex

qu« dicta sunt sed tamen in ordine gc-
: membris organicis. Manifestum est au-
nerationis quodlibet membrum simile est tem, quod modi compositionis sunt, sic-
propter membrum dissimile, quod cst ut diximus, et quod ita ordinantur, quo-
organiciim sive ofjiciale vocatum, eo niam patet dissimilia mem])ra componi
quod operationes animoe quce sunt iines ex similibus. Possibile tamen est, quod
generationis,non iiunt nisi in membris sustentatio et esse quorumdam organico-
organicis, quoe sunt sicut oculus, nasus, rum membrorum sit ex multis aliquo
et facies tota, et digitus, et manus, quce modo, et etiam ex unico solo secundum
vocatur minor, quse est continens rasce- abum modum, sicut sunt qmEdam mem-
tam et pecten manus cum digitis : et ma- bra interiora, sicut cerebrum, et pulmo,
nus qua^ vocatur major, quoe est manus et liepar, et storaachus, et hujusmodi
et bracbium totum. quorum omnis ligura est ex formis di-
Oportet autem scire, quod motus et versis, sicut sunt diversa; formce conca-

operationes animalium sunt valde duroe vum et convexum, et rectum et obli-

et multarum formarum et specierum, et quuni : quamvis aliud ex eis lit, quod lit
diversae sunt operationes membrorum : et ex uno corpore consimili, quoniam cere-
ideo necessarium fuit, quod compositio brum videtur esse consimile in partibus,
memljrorum corporum animalium iiat ex licet alia quai dixinms composita sint ox
virtutibus et qualitatibus et formis corpo- carne et venis et art(M-iis ot norvis aliqui-
ralibus diversis. Omnis enim diversitas bus. Dico aulem consimiHa osse simpli-
corporum est propter divcrsitatem poten- cia 00 nu)do quo liomogonium simpb^x
tiarum animarum animalium : et ideo dici potest : et de numero islorum, sicut

molle convenit quibusdam animse opo- jam ante diximus, non possunt osse mem-
rationibus, et durum convenit aliis : sicut bra organica quoniam, sicutjam dixi-
:

sensitivis magis convenit molle, et moti- mus, mombrum organicum non est unum
vis magis durum ost convonions. Ex ta- in compositione, sed plura : et ideo di-

libus autem corporeis virtutibus qmedam cuntur qua;dam membra simplicia qujE

conveniunt oporibus palnuu secundum babent partos consimilos, ot quauiam or-

ejus clausionem, quando suporse rocom- ganica qua' luibont partos dissimilos.
 592 D. ALIi. MAG. ORD. PR/ED.
Inlci' oiniics autcm virlutes ol opora- Sod lioc ccrlum ost, quod instrumentum
tionos aninia3, sonsus niagis vidolur por- S(,'nsus liujus est cx carne norvosa magis.
lici in nicmbro consimili quoniam uims- : J^]l (jiiia impossibilc cst ut sit animai sinc
qiiisquc scnsus allrii)uitur alicui membro sensu, nocessaria fuerunt in compositio-
quod cst unius gcncris in compositionc : nc animalium taha memhra simplicia
ci similitcr unumquodquc organum
per in membris istis, quce dicuntur organa
sensuum quod est reccptibilc formarum sensuum.
sensibilium attribuitur uni simplici gcno- Oportet autcm scire, quod licet quili-
ri : et non fit hoc nisi propter virtutcm bet sensus fiat secundum virtutem et po-
quse operatur in illo organo, qua3 cum tontiam ahcujus similis menibri, tamen
perlicitur, porlicitur ah co quod est in non perricitur dehitc sino mcmbro dissi-
actu sensatum secundum ori.^ani sui po- mili. V^^^i-bi gratia : visus hcct sit socun-
tentiam. Oportet igitur quod in gonore dum polontiam perspicui aquei, non ta-
quod est primum subjectum, sint idem, men perlicietur sine mem])ranis oculi, et
tam illud unum quod est virtutem reci- sine figuris sphaericis quae sunt in parti-
piendi dans organo, quam illud unum bus cafteris se continontes et se inteisc-
quod scnsatum infcrens ei passionem
est : cantes. Ita ctiam auditus hcct sit secun-
sicut perspicuum oculi, idem est cum dum virtutem aoris in nervo qui expan-
perspicuo terminato quod est dc natura ditur supcr tympanum auris, tamen non
colorum, sicut subtiliter probalum ost in de])ite perhcitur sinc operatione cartiia-
libro de Scnsatis: et in gencre sunt idem ginis auris et tortuositate ipsius et dispo-
aer quietus qui est super auris tympa- sitione foraminis. Et ita de odoratu qui
num, et aer pcrcussus qui cst dc natura est in duobus additamentis mamillarihus
sonorum et sic est in aliis.
:
cerehri, qucTC sunt similia corpora : sed
Et proptcr hoc nullus eorum qui de non dcbite perlicitur sinc naso et dispo-
physicis locutisunt, altribuerunt aliquam silione narium. Eodem autem modo est
partem organicam uni elemento ita ut : de gustu, qui est in nervo expanso in
faciem vel aliud hetcrogenium dicoret lingua : sod non debite perlicitur sine
esse ex terra tantum, vel ex aqua tantum, lingua et saliva ot aliis adjunctis linguae.
vel ex igno tantum. Omnia autem scnsus Et idem est de tactu qui non est in carne
instrumenla uni alicui mombrorum attri- simplici, sod in carne nervosa, quee me-
huunt, sicut etiam diximus in hbro de dia est intcr exccUcntias quahtatum sen-
Sensu et sensato, signihcantes quoddam sibilium. Et primum quidem tales quali-
esse attributum aeri sicut aurem, et quod- tates percipicns cst cor, deinde caro,
dam igni sicut oculum. Et quia scnsus deinde cutis : magis tamen in carne et
simpHciter est in mcmbris simplicibus, cute quse est in extrema parte indicis.
dignumestetiamdicere,quodetiamtactus Sic ergo sensus est quidcm sccundum
est inmemhris consimilibus simpliciter de virtutom similis memhri et aficujus eie-
tactu loquendo sine coadjuvanlibus. Est menti : sed tamen non rite perficitur ni-
autem sensus tactus, de quo omnes opi- si per membrum dissimiio organicum.
nantur quod multis modis sentit, sicut Hoc autcm ideo est, quia sensus passivae
multis instrumcntis : et sentit multos et sunt virtutes, in quas agunt sensibiiia
contrarios modos specierum tangihihum, secundum potestates suarum formarum :

sicut calidum et frigidum, et humidum et idco ctiam oportet quod etiam in or-
et siccum, ct multa aUa, quse in libro gano dominetur ahquodunum passivum
secundo de Anima
sumus, Et exsccuti quod formis activorum haheat virtutem
instrumentum sensus illarum rcrum se- proportionatam, sirut comproportionata
cunduni ahquos est caro, et secundum sunt activum et passivum in physicis.
quosdam nervus, vcl aUud consimile. Opcrationes autem quae sunt ah anima,
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 593

non a rcbus cxterioribus, varias sunt nutritivaj virtutis, sicut in Physicis est
valde secundum aftcctus et vires aninia?, dcclaratum.
et non fiunt ab agcnte, et sic fornia) unius Sic igitur declaratum est de causa per
in gencre : et idco sunt in mcmbris orga- quam lit cibus membrorura intcriorum
nicis et dissimilibus per virtutem scnsiis principahum sanguis, et propter quam
nuntiantis ct niotus cxscquentis anima- facta sunt qua.*dam mcmbra consimiha,
lium, sicut diximus, et iiunt secundum et quaidam organica.
virtutcm raotus appetitus in uno ct codcm
membro : et ideo oportet illa esse diver-
sa in compositione, sicut est instrumen-
tum ambuhindi,et alia hujusmodi.
Oportct autem, quod in talitcr C(»m[)o-

sitis corporibus sit unum membrum pri-

mum, quod primo recipit ista principia
et virtutes senticndi et movcndi. Et quia
illud est, ad quod rcferuntur omnia sen- CAPUT II.

sata, debet esse ex membris simplicibus

in ipso. Et quia cst motor et principiLim
omnium appetituum, debet ctiam esse
de numero organicorum : et hoc est cor,

in quo dominatur quidemcaro, sed ctiam

habet aha in sui compositione, sicut di-
ximus in hbris antehabitis. In animah- De difjerentiis complexionum, et de ope-

bus autem carcntibus sanguine, quee ta- ratione menihroruui cousimilium nd

men habent sensum et motum, est id invicem secundum complexiones.
quod est loco cordis, et quod cordi in
dictis assimilatur virtutibus. Cor enim
dividitur in partes consimiles. Similes
modo quo fere quodhbct ahorum
dico eo
membrorum interiorum in partes consi-
miles dividitur : quoniam substantia ipso-
rum cst cx matcria ferc una consimih :

omnium cnim interiorum membrorum Nos autem antequam hicloquamur ul-

principalium, quse sunt cor, pulmo, ct tciius dc meml)roruui cumplcxionc,

hepar, matcria cst sanguinca : eo quod oportet ahquid capitularitcr dc ipsa di-

situs eorum cst super venas quoe sunt cere coraplexionc, ct ejus diiferentiis, ut
vise sanguinis, ct vacuitas vcnarum dc- raehus sciatur qutc complcxio, cujus cst
fcrentium sanguincm cum sunt intus in mcrabri sibi proprie attributa. Jani au-
eis in substantiis ipsorum, sicut fiunt ca- tcm quid sit complexio dictura cst. Quae-
nah'S in locis pcr quse fluit ct currit aqua dam autcm complexionura est a^quahs
ponderosa tcndcns ad dcchvc. Sic igitur sccundum omncm spccicra ct dc hac :

orania raerabra corporis sunt composita non loquenmr hic nisi parura. .Equalc
ex venis in quibus currit sanguis : ct in autcra coraplcxionale animahum non (h-
corpore est principium vcnarum, et pri- cetur a-quah' in sui natura quod cst sc-
ma virtus creatrix sanguinis : et dchct cundura arilhnu ticam mcdictatcm ^'([ua-
esse sanguis cx quod recipit cor-
ci])0 lc sccundum rcm ipsam scd cst a^qua-
:

pus et idco oportet quod cibus primo

: h;sccundum cxigcntiaui sua» sprcici. cl
inforractui- secundum hanc cordis dispo- sccundum gcomctricam medictatcui, sic-
sitionem, co quodin cordc estprincipium ut in ahis hbris phijsicis dictum cst. In

:}8
XI
:;i)i- D. ALU. MAG. ORl). VRMD.

solo aulein lioinino inler omnia anima- tiam ]iuinan;e tcmpcrantiae : et licet talis

lia cst a'(|ualitali.s teinperantia, qu;e siin- non sit a?qualis secundiim cssc, tamon
plicitor et verc dictce ccqualitati cst vici- raro invonitur : talis onim hoino non ost
na : quia ipsa magis est a?qualitati cceli temperatus nisi omne nicinhi'um qiiod
similis : et inler omnia animalia corpus est in 00 ipso, sit in tali dispositione in —
suum recedit al) oxcoUcntia contrariorum. quali dohet cssc secundum cxigcntiam ^
Jn aliis autem animalibus nullatenus talis suee aiqualitatis, licet in seipso considc-
aHjualitas invenitur. ratum non sil sequalc : talis cnim inae-
Videlur aulem in lionilnemagis invonta qualitas totum reducit ad sequalitatem,
sequalitas octo csse modorum : et inaliis Forte cnim in hominc non cst temperata
animalihus sunt modi qui sunt in homi- pars, nisi cutis, sicut postca dicetur.
n(^ proportionahiles, non penitus sed Cor cnim cst valdc calidum : sed hoc
idem. Aut cnim erit aequales sccundum exigitur ad coinparationem reduclionis
convenientiam specici et non individui aliorum ad sequalitatem. Est cnim in
hujus vel illius accepta, sicut temperatum corde spiritus et calor, quae sunt duo
dicimus hominem in comparatione ad principia vitse : et est in ipso humiditas
equum vel aliud animal : aut erit accepta quae est principium incrcmenti. Mcmbra
in individuo secundum comparationem autem principalia sunt tria, licet unum
ad naturam proprise speciei, sicut homo duobus aliis sit magis principale. Inter
secundum exigen-
in nalui'a hominis, et tria vero unum quod cst ccrehrum, est

tiam hnmante complexionis dicitur tem- frigidum, sed frigiditatc sua calorem cor-
peratus. Aliquando accipitur in natura dis tcmperare non potest neque cnim :

communi hominis comparatio scxus ad tomperat calorcm hcpatis, sicut noque 'm
s(>xum, sicut viruni in comparatione mu- e convorso siccitas cordis temperat hu-
licris dicimus csse temperatum. Aliquan- miditatem cerebri et hepatis. Cerehrum -
do etiam accipitur in codcm scxu secun- enim non multum est frigidum, ncque ^
dum comparationem ad alia individua cor multum est siccum scd cor respoctu :

cjnsdcm sexus cxistcntia, sicut haec mu- duorum aliorum est siccum, et cerehrum m
licr tcmperata dicitur in sexu muliehri,ot respoctu duorum aliorum est frigidum. ^
hic vir tomperatus dicitur esse in sexu Et istc quidem complexionis modus
virorum. Et aliquando sumitur compa- strictior est quamprimus sedtamen ha- :

codem individuo respeclu diver-

ratio in bet latitudinem secundum latitudincs
sorum temporum, sicutjuvenis respectu climatum quoniam Indi habent suam
:

sui pueri et suiipsius senis dicitur esse secundum quam ^ivunt complexioncin,
temperatus secundum
complcxionem. et Germani ct Galli habent etiam suas
Aliquando etiam sumitur comparatio secunduin quas in soptimo climate vivunt
alicujus membri dupliciter, ad diversum complexioncs : etunus non bcnc vivit in
vidolicet tempus, ct ad alia mcmhra : climatc altcrius : licot frcquenlor videri-
sicut dicimus aliud mcmbrum nunc essc mus quosdam optime Mauros in climate
tcmporatum respectu suiipsiiis in praete- scptimo optime viventcs, postquam cil);i-

rito et in futuro : et sicut dicitur unum ria regionem scptentrionalium assueve-

membrum temperatum rcspectu aliorum runt. Sed tamen quGelibet complexio cu-
membrorum. Primusautem habet quam- juslihet climatis in sua regione habet la-
dam latitudinom graduum diversarum titudinem duos tcrminos, sicut dixi-
ct
complexionum sed tantus potcst esse
: mus in libro dc Naturo locorum et loca-
reccssus, quod taliter complexionatus tonim, ct medius intcr hos duos termi-
non erit homo. nos quartum inducit modum complexio-
Secundus antem modus est hominis nis, quai est iiuijor temperantia qu;e cst
qui verc est sequalis secundum exigen- hominum in illo cliinate viventium.

i
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 595

Modus autem quintus niagis cst angu-
quam primus et terlius ct lisec est
stus,
complexio detcrminata hominis sccim-
dum quam vcrc potest, et hsec etiani ha-
het latiludinem ct duos tcrminos. Tanicn
verissime sciendum quod omnis ho- est,
mo habet complcxionem propriam sihi
ma. Magis autem temperata cst palmae
: cutis, ct adhuc in cutc palmae tcmpcratis-
sima cutis est, quae est in cxtremitate in-
dicis, quai etiam dehct esse judex tangi-
hilium in tactu. Oportet autem scire,
quod cum dicitur aliqua species tempera-
ta, non intelligitur simplicitcr esse tcm-

determinatam, et potest tantum recedere perata, neque intclligitur temperata ut

ab ipsa, quod non vivat amplius, hcct in homo, quia sic temperantia ejus cssc
gradibus hxtitudini sufe complexionis vi- tempcrantia corporis humani scd dici- :

vcre possit. tur temperata, quando non declinat in

Scxta autem complcxio erit secundum ahqua quahtate a suo quod sihi dcbclur
mcdium lalitudinis dictse, quam mc- temperamento.
diam complcxionem hal)endo crit ho- His igitur modis dicitur res tcmperata.
mo sccundum sibi appropriatum statum Distcmpcratum autem oranibus modis
complcxionatus. dictis est contrarium. Et in generc fit

Septimus autem modus est inmembris hoc duobus modis sine materia, videlicet
secundum quem modQm quodlibet mcm- per sokim qualitatcm, vel cum materia
brorum sccundum suam speciem qualita- quaj est humorahquis. Sinemaieria qui-
tcm habet sibi detcrminatam, secunchmi dcm, sicut quando aliquis nimis altcra-
quem dicimus os dcbere csse magis sic- tur calido vcl frigido, ita quod sola qua-
um pluril)us aliis membris, et cetebrum litas intcndatur in ipso, sicut calehunt
magis debcrc esse humidum, et sic de res ad ignem, aut infrigidantur apud
aliis. glaciem. Cum materia autcni humoris
Octavus etiam modus est temperantia dicitur intempcratum duobus modis : aut
mcmbri in optimo modo non simpliciter, enim illa materia qua^. facit distcmperan-
sed iUius hominis cujus est membrum. tiam, penctrat in membra : aut contine-
Et quando quidem consideratur natura tur in vcnis ct ncrvis. Inter intemperata
animalium, major erit tcmperantia cor- aulern calidius in corpore est cor ct spi-
poris humani quam aliorum animalium. ritus qui generatur ex corde, et post
Si autem considerantur loca, erunt in sanguis. Licct enim dicaiur quod sanguis
majori temperantia illi qui directc sunt gencratur in hcpate, tamcn verus accidit
sub aequinoctiali, nisi fortc mare impe- ci calor a corde. Et post sanguinem est

diat : ct posl hoc crunt in majori tcmpe- hepar et caro, quic sunt sicut sanguis
rantia qui sunt in quarto climate. Et hoec coagulatus. Sanguis autcm calidior est
_

consideratio est sccundum latiiudinem carne : eo quod in carnc immiscentur

locorum habitatorum. Aqua tamen et lihi ncrvosa aliquantulum ipsum rcfrigc-
montcs in talihus faciunt multas muta- rantia. Post carnem aulem in calorc sunt
tioncs. vcnce pulsatilcs^ non quidcm propter
Membra autem principaha non suni ipsarum nervositatem, scd quia recipiunt
propinqua temperantise, sicut jam ante calorcm a sanguine et spiritu qua) sunt
diximus : scd caro inter omnia memhra in ipsis. Et postea est cutis palma^ qua"
magis cst temperata : et post illam cutis est cutis temperaii caloris.
exccdit, co quod cutis non sentit rcs icm- Frigidius autcm in corporc est phh^g-
pcraias : et hoc est ideo, quia ncrvosi- ma, ct j)ostea scpum, cl postcapingucdo,
tas sua est tcmpcrata pcr sanguincm qiii et postca pilus, ct post ossa, et deindc
est in exlremitatibus venarum : dicilur cartihigo, ct deinih' hgamcnta, ct [)ostca

enim quod simiic non scntit suum simi- chord», ct postca mcmbrana?, ct poslca
le, sicut ostendimus in scientia de Ani- nervi, et postca nucha, ct dcindc medul-
)96 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

la cercbri, et ultlmo culis. ITumidiiis vc- sibi similc. Dico autcm in JiahmtibrfS si-
ro quod est in corporc cst plile^^ma, 'ct mile : quoniam non omnia mcmbra isla
post sanguis, deinde pinguedo, et post possunt cssc in quolibct animali, scd in
scpum, ct postea mcdulla, et postea nu- quibusdam sunt mcmbra islis convenicn-
cha, et deinde caro mamilhe et testiculi tia.

et puhnonis et hepatis et splenis et re- Amplius autem membra sicca el dura

num, et dcinde muscuh, et deinde cutis. ex mcmbris consimilibus sunt, [sicut

Et hunc ordinem ponit ctiani Galcnus. os, spina, ncrvus, venoe, ct alia his si-
Puhiio tamen in sui complcxionc non milia.
est muUum humidus eo quod omne : In ista autem divisione membrorum est
membrum in sua naturah complexio- difTcrcntia ct diversitas. Quoedam cnim

ne suo nutrimento assimilatur, et in corum quse diximus, sunt quee sciuntur

sua accidentah complexione assimilatur esse diversa ab his quaecommunicant
mcmhro sibi vicino. Pulmo autem nu- tota in nominc : sicut commanicant vena
tritur ex cahdiori sanguine, cum quo tota, ct venfc quic sunt partes : et sicut
miscetur muUum de cholera : scd humi- cum nomine totius communicat omnc
hoc quod adunataj
ditas sua causatur ex quod dividitur divisione homogenii, sicut
sunt mnUic superfluitatcs cx vaporc id cujus quselibet pars habet nomcn to-
nutrimcntorum et cahditate capitis sic :
tius, sicut pars carnis cst caro, et pars
igitur nalurahter cst siccior hepatc : et vense est vcna : ct ea qua diversa sciun-
sua mohitics cst per accidcns. Humiditas tur esse ab illis, sunt membra heteroge-
autcm membri sanguinci est ex hoc, nia, quorum nomcn non habet totius
quod sanguis muUum profundatur in pars in quam dividitur. Et quando dici-
ipso ad incremcntum membri pertincns. mus quod [)ars communicat nomcn to-
Et hcet phh^gma magis sit humidum tius, non intclligimus quod communicct
quam sanguis, tamcn oportct quod mul- in nomine tantum sicut aequivoca, sed
tum de humiditate amittat antequam potius quod communicet in nomine ct
fial sanguis phlegma enim naturalc est
:
rationc, sicut facics cum facie nomine ct
matcria sanguinis. ratione communicat.
Siccius autem in corpore est pilus :
Modi autem causarum membrorum
gencratur enim ex vapore sicco, cujus siccorum et humidorum sunt multi :

evaporavit humiditas, et coagulatur sic- quoniam quaedam sunt sicut materia

cus : et post pilum est os, quod cst hu- membris organicis quodlibct cnim mem- :

midius pilo, co quod nuirilur ex san- ])rum organicum sustentatur et compo-

guine : et quaedam alia sunt qutc nu- nitur ab eis, ab ossibus vidclicct, et car-
triuntur ossc, sed nulla nutriuntur ca- ne, ct nervis, ct his siuiilibus ita quod :

pillis : ct post os cartilago, et post liga- qua^dam similium conveniunt substan-

mentum, ct post mcmbrana, et post vcnae tia3 organicorum, ct quccdam operationi

quictse, et deindc pulsatilcs, et postea et quaedam humiditatcs sunt cibus simi-

nervi motivi, et deinde cor, et postea libus quae sunt in compositionc organi-
nervi scnsitivi. Nervi enim motivi sunt corum omnia enim membra incrcmen-
:

magis frigidi et sicci. Nervi vcro sensiti- tum accipiunt cx humiditatibus. Et etiam
vi sunt quidem frigidi, sed non multum cst intcntio naturae ut quaedam sint re-
sicci, quinimo accedunt ad temperantiam ccptacula superfluitatum cibi, sicut ter-
fere : ct postca cutis. restris pondcrosi sicci quod ccdit in sc-
Humida igitur sunt qusedam membra cessum, et superfluitalis humidae gros.
naturaliter, sicut sepum, et zirbum, et soe pondcrosic quse cedit in vesicam in
spcrma et hoc est vernm in animali-
: animalibus vesicam habentibus.
bus habentibus sanguinem et carnem vel Adhuc autem in istis humiditatibus
 LTB. XII DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 597

quas narravimus, sunt queedam supcr- membris easdcm esse ditTerentias tam
fluitates, qu» faciunt ad meliorationem organicis, quam etiam consimilibus.
complexionis vel deteriorationem, sicut Quoedam dispositiones in omnibus sunt
in sanguine sunt ditferentiaj diversse bonitatem et meliorationem in his osten-
quando unus sanguis confertur ad alium dentes : et qumdam ostendunt contra-
sanguinem quoniam quidam sanguis
: rium, sicut est videre in creatione oculi :

est subtilior, et quidam spissior, et qui- quiedam enim animalia habent duros
dam mundior, et quidam turbidior, et oculos, et qusedam mollcs, et quoedam
quidam calidior et lioc est aliquando
:
non habent palpebras, quaedam autem
non tantum in diversis animalibus, sed habent ut sit visus acutior et subtilior ex
etiani in diversis membris ejusdem ani- mollitie et palpebrarum ordinata dispo-
malis quoniam sanguis qui est in mem-
:
sitione. Potissimum autem in causando
bris supcrioribus, divcrsificatur a san- bonitatem membrorum est sanguis, et id
guine qui est in mcmbris inferioribus, di- quod est loco sanguinis : propter quod
versitatibus istis quas diximus : et diffe- oninia animalia aut sanguincm habent,
rentia^ etiam aliarum humiditatum sunt aut humorem alium sanguini convenien-
secundum similem dispositionem. Uni- tem ct loco sanguinis existentem. Natu-
versaliter enim ioquendo qua'.dam ani- rae autem sanguinis diversificantur sicut

malia liabent sanguinem, et qucedam ha- jam diximus supcrius.

bent loco sanguinis aliam liumiditatem
quse convcnit sanguini. Sanguis autem
spissus plus cibat corpus et est minoris
sensus : eo quod minoris sunt sensibili-
tatis quse ipso cibantur. Subtilis autcm
convcnientior est intellectui : et simili-

tor est de frigido sanguine.

autem dico de parte conve-
Similiter
nienti sanguini in liis qute non habent
sanguinem et propter hoc apes et alii
:

modi quorumdam animalium qui habent

humorem frigidum subtilem loco sangui-
nis, magis habent prudentise et intelii-

gentiaj multis animalibus habentibus

sanguinem grossum ct frigidum vel val-
de grossum et calidum. Et qua^dam ani-
malia sanguinosa habent sanguinem su-
periorem et subtiliorem et ha>c sunt :

sapientiora habentibus sanguinem con-

trarium isti. Meliora autem*omnibus sunt
quae habent sanguinem calidum subti-
lem et mundum tale enim animal est :

convenientius ad sapientiam et ad auda-

ciam et ad liis similia.
Mernbra autom supcriora sunt diversa
a membris infcrioribus sccundum islam
differentiam. Similiter aut(;m sccundum
has differentias dilTerunt menibra maris
quando conferuntur ad mcmbra foMui-
me. Opinandum autcm est el in aliis
598 D. ALli. MAG. ORD. PRvED.
dam consensernnl ratiocinanles ad lioc
probandum, (juod mcnstruum accidit
mulieribus : quod dicuntnon nisi pi'opter
abundantiani cah^ris accidere. Empedo-
cles autem contrarium hujus dixit, mu-
lieres videlicet onmibus viris esse frigi-
diores, licet sint viris petulantiores pro-
pter motum humidi quod est in ipsis,

GAPUT III. quod dc facili ad omnem formatur pctu-

lantice causam.
Amplius autem quidam dixerunt Anti-
quorum sanguinem esse frigidum, et

choleram simiUter. Quidam autem his

contradixerunt, meUus et verius dicen-
tes. Similiter autem in naturis calidi et
Qiiihus niodis (Hciliir aU(pdd calidius frigidi dubilal)ant quidam Antiquorum :

aul frigidius alio in membris consi- et divcrsas de naturis rerum habnerunt

milihus, et cjuihus modis dicifur sic- opiniones, sicut et in naturis aliorum
cuni et liuniiduni ? animahum qute diximus. Calidum autem
et frigidum magis sunt apparentia nobis
inter alia quoe sensu cognoscuntur : eo
quod sunt vehementius activa quam
alia. Videtur autem, quod dictse dubita-

tiones accidunt ex hoc quod cahdius et

frigidius dividuntur et dicuntur multi-

pliciter : et unusquisque loquentium de
Oportet autem primo dividere calidum calido et frigido in aliqua sui divisione

et frigidum, et distingucre modos san- cum tamen nihil

reputat se aliud dicere,
guinis : et deinde consideraJ)imus causas omnino dicat contrarium veritati.
naturaruin memhrorum et animalium : Ut autem hoc melius intelligatur, non
quoniam naturge multarum rerum natu- lateat nos quod quaedam res naturales
ralium attribuuntur calori et frigori et sunt calidce, et quffidam frigidoe : et quae-

sanguini tamquam principiis. dam humidffi, et qua^dam siccce maxi- :

Multi enim Philosophorum opponen- me cum jam ex aliis nostris libris mani-
tes,qucerunt quod animal sit frigidum, fcstum sit, quod ista sunt causa vitae et
etquod calidum et similiter quod mem-
: mortis, et vigili» et somni, et juventutis
brum sit frigidum, et quod calidum. et senectutis, et sanitatis et segritudinis.
Quidam autem opinati sunt generaliter Non autem sunt causee istorum asperi-
animal aquosum esse calidius quam gres- tas et levitas et gravitas, neque aliud ali-
sibile terrestre. hoc
Ratiocinantur ad quid prseter ea quae diximus. Omnino au-
probandum ex hoc quod animal aquo- tem recte et rationabihtcr accidit hoc,
sum in aqua frigida existens, continue eo quod primorum miscibilium in corpo-
frigus non patitur aqua?, hoc non est nisi ribus animalium istfe qualitates sunt
a natura ipsius calidissima : cum tamen principia ct potentiee naturales, calidum
sciamus, quod animal habens sanguinem videlicct et frigidum, et humidum et
calidius sit quam animal carens sanguine siccum.
secundum quod hujusmodi. Borgien au- Prius igitur considerandum utrum ca-
tem medicus fingendo opinatur mulieres lidum dicatur simpliciter aut multiplici-
viris esse calidiores : cui etiam alii qui- ter? Et videtur, quod sunt proprioe ope-
 LIB. XIT 1)E ANTMALrrUJS, TRACT. T rm
rationes calidi, oiutrum sint paucie aut excellenti, est calidum liquefactivum ejus
uno modo califlum,
niultce. Dicitur igitur quod tangit vel combustivum hoc enim :

quod calcfacit illud quod tangitur ab eo, non alterat tantum ad speciem caloris,
sive etiain quod appropinquat ci et : sed multa virtute ignis quam in se ha-
hoc sive sit essentialiter calidum, sive bet, humida dissolvit et sicca comburit.
accidentaliter : et hoc est quod ita est Uno enim modo aliquid dicitur calidius
actu calidum, quod alterando si])i pro- alio, quandoquidem duo proposita unam

pinqua transmutat ad formam calidi- habent iequalem et a-qualiter acutam et

tatis, sicut facit ignis inter essentia- intensam formam caliditatis : sed est
liter calida, et lapis ignitus seu ferrum majus in quantitate quam aliud sicut
ignitum inter ea quse sunt calida per multa aqua calida calidior, sive majo-
accidens. Secundum alium etiam modum rem calorem habere dicitur quam aqua
dicitur calidum, sive per se, sive per ac- pauca qu(e tamen a^^qualiter intensum
:

cidens calidum quod licet sibi vici-

sit, habet calorem cum aqua multa. Et hoc
nantia non immutet alterando ad spe- idem est, quia calor est forma materialis
ciem caloris, tamen in tactu animalis lia- et situalis quse in majori quantitate sui
])entis sensum tactus immutat sensum subjecti est major et in minori minor.
manifeste, et lioc est quod in calore ex- Secundo autem modo dicitur unum ca-
cedit calorem carnis in quo est tactus, lidius alio, quod cum calellt, tardius in-
quando tangit ipsum organum tactus, et frigidatur quam aliud : sicut lapis cali-
admiscetur organo tactus in tangendo et dus calidior dicitur quam aqua calida,
excellendo autem modo
ipsum. Tertio licet forte intensum cequaliter habeant
dicitur calidum, quod secundum actua- calorem : ethoc contingit propter subje-
lem calorem quem liabet, sive essentia- cti in quo est calor, insequalem solidita-
liter, sive accidentaliter habeat, qualem- tem et spissitudinem. Aliquando autem
cumque caloris facit sensum, quamvis sit e contra dicitur esse calidius, quod citius
sensus debilis non multum manifestus. calefit, eo quod ipsum est magis susce-
Hic autem modus alicui forte mendax ptibile caloris : et hoc modo tenue et ra-
esse videtur : quod non solum cali-
eo rse substantise existens magis est calidum
dum lioc modo immutat tactum, sed et calori vicinum quam spissum, sicut
etiam aliunde visus apprehendens visi]>i- ligna calidiora dicuntur quam lapides a :

le aliquod, sicut lucem excellentem, est tenui enim quod citius calelit manife-
causa coloris oculi ex calido : quoniam stum est quod citius removebitur contra-
divaricatio splendoris in oculo inducit rium calido frigidum, et citius ajipropin-
calorem et resolvit liquefaciendo crystal- quat ei calidum quod habet similitudi-
*
linum humidum. Htec auteni objectio nem cumipso, quia calidum est in sub-
solvitur per hoc, quod visibile per for- tili lenui et raro.
mam visibilis non calefacit, sed per ac- Tlis ergo quos diximus modis dicitur
cidens divaricationis radiorum in humido aliquid calidius alio : nec possunt omnes
crystallino terso et polito. Sed nos Iiic qui dicti sunl modi esse iii una re el ea-

loquimur de calido quod per formam dem numero vel specie : aqua enim cali-
proprii caloris agit in conjuncta sibi cor- da magis calefacit quani IVigida eo quod :

poravel in sensum. frigida non calefacit, nisi circumstando

His igitur tribus modis sic acceptis, si et agitando calidum naturale in ])rofun-

quis faciat comparationem inter ipsos, dum, sicutdiximus in libro Mclcororitni:

erit primo modo dictum calidius secun- aqua autem calida non com])urit, nisi sit
do et tertio, et secundo modo erit cali- fervens tunc enim decoquit. Sed ignis
:

dius tertio. Tertium autem inrunum lia- magis est calidus aqua, eo quod ille
bet gradum caliditatis. Calidum autem in comburit ea quai tangit et liquefacil ma-
600 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

gis (jnam aqua. Tntor spccics autcm in musico sicut forma in sul)jccto pro-
aqiia3 diciluf aqua cbuUicns magis calida priam formse opcrationcm cxcrccns.
quam alia rcs, co (juod magis immutat Ex Iiis igitur scitum est, quod forte crit
sccundum formam caloris : ct fortc dici- caUdum esscntiaUter, ct aUqind forte est
tur minus calida, eo quod. facilioris est caUdumaccidentaUter et quod nihilpro-
:

infrigidationls, cnim
citius infrigidatur hibet quod forte caUdum accidcntaUter
igne parvo : igniscnim dc se infrigidari magis immutct sonsum quam caUdum
non potcst : aqua cnim dc natura sui in- csscntialitcr, et quoad hoc dicatur caU-

frigidatur. (Uus iUo. Alio autem modo id quod ost

Adhuc autem ebulliens forte cabdior caUdum ossentiaUter in eo quod est sem-
est in sensu tactus ignc parvo, co quod por calidum, caUdius est accidentaUter

profundius immutat : tamen infrigidatur cado, sicut diximus quod ignis est caU-
et congelatur citius, cujus causa reddita dior aquaobuUiente. Manifestum est er-

est in libro Meteoromm. go, quod judicium inter duo proposita

Adhuc pcr similcm modum sanguis ad de eo quod sit caUdius reUquo, non cst
sensum tactus est calidior olco. Dico simplex ot uno modo dictum quoniam :

autem de sanguine non corrupto, sed forte uno modo in aUo actu caUditatis

prout est in complcxione animalis acce- erit hoc caUdius,aUo modo et in aUo
et

ptus : sic enim calidus et humidus est reUquum.

actu caUditatis erit caUdius
actu et naturali proprietate. Eodem au- Sunt autem quaedam res, in quibus
tcm modo dicitur aqua calida actu caU- noutrum horum convenit : neque enim
non calcfacto et tamen secun-
dior oleo : proprie dicuntur caUdae, neque non caU-
dum alium modum aqua est frigidior dae,quando videUcet subjectum non est
oleo : et sanguis etiam frigidior oleo : caUdum sed per appropinquationem ad
:

quoniam citius infrigidatur et congeki- calidum, aut pcr compositionom caUdi

tur forti congelatione aqua quam ok'um : cum ipso mox efficitur caUdum, sicut In-
et similiter citius congehitur ct coaguLa- pis et ferrum non dicuntur caUda, qua3

tur sanguis oleo secundum autem di-

: tamen appropinquantia vel composita
ctos modos quidem calefiunt la-
tardius igni efficiuntur caUda. Sanguis vero ca-
pis ct ferrum quam aqua: ettamen post- Udus est per se et secundum sui naturam,
quam calofacta sunt lapis ct ferrum, ot cum hoc forte accenditur calore acci-

fortius comburunt corpora vicina et se dentaU, sicut in ira et febre. In omnibus

tangentia lapis et ferruin quam aqua. autom taUbus quajcumque per se caUda
Ex autom qute narravimus, quod
his sunt, frigida non est natura aUqua, sed

calefaciunt corpora conjuncta, qusedam potius privatio ot corriqjtio : quamquam

habent caliditatem accidentalem, quse- ctiam univcrsaUter in omnil)us frigidum
dam autem essentialem habent calidita- aliquo modo sit privatio, et calor habi-

tcm ct intcr hcec

: est magna divcrsitas : tus ct forma, sicut docuimus in libro no-
propinquum enim est rationi calidi quod stro qui de Plujsico audilu inscribitur,
dicitur pcr accidens calidum, eo quod Sed dc hoc modo non intendimus : sed
actu ot secundum veritatem habot for- hic frigidum dicimus esse privationem

mam calidi etsic verissimc dicitur quod

:
in omnibus corporibus quibus convenit
unumquodque pcr formani sui subjecti caliditas, non pcr modum accidontis.
vere secundum calorem activum est et Dignum autom est, ut ignis quando est
immutativvmi : sicut si dicam musicum in maioria alienaterrostri, etiam sit dictus
esse febricitantem ct calore laborantem : de numero eorum qute neque calida ne-
aut dicam musicum majoris esse san-
si que non calida dicuntur : quoniam ignis
guinis ct caUdioris liaec enim forma U- : sic (Uctus cst flamma et tseda incensa, si-

cct dicatur per accidens, tamen calor est ve fax ardens : et flamma quidem quoe
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 601

cst fumus vel vapor inconsus semper est nata : eo quod multipliciter calidum est
calidus. Treda aulem sive fax quee est in talibus, nec est in eis onmibus secun-
subjectum ignis, de se non est calida, dum unum et eumdem modum.
scd potius igiiis composilione fit calida : Oportet igitur distin-ui calidum, di-
quoniam aliquando exstinguitur et flt fri- cendo quoddam calidum esse per se, et
gida. Oleum autem et tseda pinea aut quoddam per accidens. CaUdum autem
alterius ligni citius sunt frigida. Et si- per se quod semper est calidum
est, :

militer est de omnibus corporibus cale- aliud autem ab illo, quod videlicet sibi
factis ex calore sibi adveniente : sicut ci- rebctum infrigidatur, est caUdum per
nis qui est superfluitas remanens ex igne, accidens.
et similiter omnes superfluitates quaj re- Adhuc autem calidum dicitur potentia,
manent post digestionem in corporibus et calidum actu.
animalium. Et similiter cholera citrina, Amplius autem dicitur calidum unum-
et alia corpora combusta, nullum isto- quodque secundum modum sui caloris,
rum iit calidum, nisi per hoc quod rc- ita quod aliquid dicitur calidum, quia

manet in ipso aliquid de virtute ignis et plus alio secundum alterationem cak)ris
substantia. Suljjecta autem ignis quoe se- immutat sensum. Maximi autem caloris
cundum supradictum modum dicuntur dicitur esse hoc quod inflammatur ex
non calida, alio modo calida dicuntur, igne.
sicut tseda pinea, et alia inflammabilia Cum autem ex dictis sciamus, quod
dicuntur calida, eo quod facile alteran- calidum dicitur multipliciter quod est
tur et mutantur per ignem ad hoc quod sicut habitus, ex eodem scimus etiam
actu igniantur et incendantur. frigidum dici multipliciter quod est per
Opinati sunt quidam quod calidum li- modum privationis: quia si unum con-
quefaciat et coagulet omnia corpora, li- trariorum est multiplex, et reliquum.
cet hoc non sit universaliter verum, sed Consequenter autem oportet dicere de
potius corpora quse in sua compositione humidi prout sunt
multiplicitate sicci et
sunt multai aqua?, et minus terrse ha- in corporibus physicis mixtis : Iiaec enim
bent, sicut melallica, coagulantur ex fri- dicuntur multipliciter. Sicca enim quoe-
gore. Quse autem multse quidem sunt dam dicuntur potentia, et quaedam actu
aquse et multse terrse in compositione glacies enim quse secundum naturam est

sua, coagulantur et adunantur et con- humida actu, et per accidens est sicca,
stant ex calore evaporante humido, sicut per se autem est humida. Terra autem,
lac coagulatum quia : quod id plus terrte cinis, et his similia quando infunduntur

est in compositione talium corporum, ci- humore, sunt humida per accidens, po-
tius desiccatur evaporante humido. Sed tentia autem et per se sunt sicca et :

jam in alio loco librorum naturalium lo- quando talia non separata sunt ab humo-
cuti sumus do istis rebus manifestius, in re, dicuntur in actu humida, eo quod iu

quarto vidclicet Mcleororwn, ubi de coa- eis multa permixta est humidilas aqu;e :

gulabilibus et liquabilibus fecimus tra- propter multam autcm partem tcrrse exi-
ctatum. Ibi enim distinxinms corpora stentem in eis dicuutur potenlia sicca.
quffi liquefmnt, et diximus causam, pro- Per hunc igilur modum occulte mullipH-

pter quid constant et adunantur ea quse citcr dicitur siccum et humidum. et ca-

coao^ulantur. lidum et frigidum : ct quilibet modus cst

Ex omnibus autcm quse inducta sunt, modus veritatis in corporibus physicis

manifestum est quod inquisitio sciendi mixtis.
calidum et calidiussecundum quod est de His autcu» sic distinctis ct (hMcrmiualis,
cumplexionc corporum naturalium com- manifcslum cst quod sauguis (>sl caUdus
positorum ex contrariis, cst indetcrmi- pcr se, scd forle intcusi ct magni caloris
002 D. ALB. MAG. ORI). PR^D.
ofricilur por accidens : sicut in pationli-

l)us causon. Caluhdn autcin dico per se,

eo quod caliduni recipiunt in dilTinitiono

ipsius, sicut albodo recipilur in diflinitio-
ne albi. li^st onini sanyuis bumor cali-

dus ot humidus, nutriinentuni in baben-

tibus sanguinom existons. Aliquando au-
tcm eflicilur calidior per accidens fobris
vel putrefactionis, quara sit per naturam, CAPUT IV.
ut diximus : ot hac caliditate non dicitur
calidus por se, sed per accidens : et hoc
etiam modo dicimus quod res quae sunt
in natura calidse et humidee, quando cor-
rumpunlur ot soparantur a natura ot a
corpore in quo sunt per naturam, coagu-
lantur algido, ot per hoc videntur frigidse, Et est DiGRESsio declarans ea qnx prseli-
sicut sanguis a corpore animalis separa- ba)ida siait de compositione animalis
tus. Res enim quse secundum naturam et de complexione.
sunt caUdae et grosste, quando a natura
et corpore in quo naturaliter sunt, sepa-

rantur, alterantur et acquirunt contrarias

dispositiones. Cholera enim sicca per
naturam, quando infrigidatur, efhcitur
humida : sanguis vero per naturam hu-
midus, infrigidatus exsiccatur magis.
Patet igitur ex omnibus inductis, quod PriPter omnia autom qute dicta sunt,
communicatio contrariorum el genera oportet adhuc rememorationem facere
eorum in corporibus mixtis est secundum eorum qupc prolixius in antehabitis istius
magis et minus, sicut et goneratio om- scientite libris et in libris de Locis et lo-
nium qualitatum naturalium. Dechiratum catis ci ^'Etatihus ^vwXm?, disputata sunt:
est igitur quantum possibile est nobis, nisienim qucedam illorum hic pr8eli])on-
humidum dicunlur in
qualiter calidum et tur,non satis facilis erit doctrina.
sanguine, et qualiter et quam habet Primum igitur dicamus, quod in cor-
communicationom cum his contrariis poribus animalium tres sunt compositio-
quge sunt in natura. nes. Et prima quidem est commixtio
vocata, quse est ex alteratis ad invicem
quatuorelementis et qualitatibusipsorum,
per qualitatos primae activoe et passivoe

fractis excellentiis suis ad unum actum

mixti deducuntur : qui actus differen-
tias et gradus recipit socundum differen-
tiam corporum animalium. Ila^c autem
mixtio eclementorum continue exten-
quousque fiant ex ea
ditur in alteratione
quatuor humores, qui sunt sanguis, et
phlegma, ot utraque cholera, rubea vide-
licet et nigra.

Socunda autem compositio est comple-

xionalis humorum transmutatione pe-
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 603

racla, producens ex humorum transmu- nisi cum organo : et ideo tactus subtilior
tatione menibra consimalia : ct ideo ad neque est in carne, ncque est in nervo
speciem membrorum consimilium h(ec sed in extremo indicis : et auditus neque
operatio tcrminatur : ct complexio htec est bene sine aurc, nec visus sine oculo
compositio proprie vocatur. ad quem non cxigitur humor crystallinus
Tertia vero est constitutio mcmbri solus, sed ct alii humores ct tunicee ocu-
officialis ex similibus, et constitutio to- li et figura : et nasum,
olfactus requirit
tius corporis ex membris consimilibus et et musculos pectoris qui ad ipsum defc-
officialibus : quse licet duorum videan- runt aerem et sic est in aliis animge
:

tur esse compositioncs, non sunt vere operationibus. Et sic patet quod in ani-
nisi una : quoniam membra consimilia mali necessaria est compositio cx dissi-
non alterantur a formis suis in composi- milibus.
tionc mcmbri oflicialis : ct eumdem mo- Sic igitur si quis velit subtiliter inda-
dum compositionis habent officialia in gare, virtutcs naturalcsanimse erunt sitoe

compositionc totius corporis. in membro consimili, et virtutes vitales

Prima autem harum compositionum sive spirituales et animales erunt sitre in
temporc et generatione quidem est prior, membris organicis : principium tamen
et secunda est media, et tertia est ulti- omnium membrorum est cor, sicut in
ma : sed secundum substantiam et ratio- antehabitis diximus, et alia sunt princi-
nem ultima est prior, quia al) illa habet piata ab ipso.
animal et sensum et motum animalis. Ampliussi quisincomponentibusconsi-
Si enim sufficerent consimilia ad opera- deret, erunt humores qui sunt in animali
tiones explendas, non esset facta compo- cibus, alia autem erunt membra et in- :

sitio membrorum officialium : non enim ter humores praecipuus cibus erit san-
natura facit officialia propter pulchritu- guiSj et sangyis spissior magis cibat : scd
dinem, vel propter aliud quod est de tamen quod erit subtilioris humoris in-
bene esse animalis, sed potius propter ter animalia, sublimius etiam erit in

necessitatcm animaUum operationum, operationibus animoe : et quod grossioris

et propter necessitatem natuivilium po- humoris crit qui cst ultimus cibus mcm-
tentiarum et passionum propriarum ani- brorum, grossius etiam erit in operatio-
malis. DifTerentiam autem habcnt mcm- nibus animalium proptcr quod sangui-
:

bra consimilia al) officialibus : quoniani nem non habcnlia, sed subliliorcm liu-
consimilia sunt sccunchim dominium morem sanguine, subtiliora sunl in opc-
alicujus unius elementi : sicut ossa in rationibus quibusdam allis sanguincm
quibus dominatur terra, et similiter caro, habcntibus, sicut superius in partc di-
ct quaedam alia. OfliciaHa etiam non pos- ctum est, et adhuc inferius dicetur. Sicut
sunt consistere ab unius elcmenti domi- autem in libro dc Nalura loconmi et lo-
nio. catonim dctcrminatum cst, complcxio
Et si aliquis objiciat contra dicla, di- cst qualilas provcnicns in corporibus
cens quod et operationes anima^ coni- aniuuilium cx qualitatccontrariariim ()|)c-

plentur per unum simplex, sicut tactus rationum, sccundum quod (pialitatcs

per carnem nervum tactivuni,

vel pcr ipsu' allcranlur ah invicem : cl clcnuMila

et auditus per tympanum auris, ct gu- (liviiJLintur pcr minima. ila (juod inini-

stusper ncrvum expansuminlingua,ctol- nmm uniuscujusqu(^ cst cuni inini-

factus duabus carunculis maniillaribus mo altcrius. Sic cnim in clcuuMilis

quee sunt in anteriori parle cerebri. Dico, ab inviccm altcratis ct divisis accidit

quod licct vis sensitiva principalilcr sit uiia qualilas, qui^e complcxio voca-
in uno simplici, tamen scnsus sccundum Non autcm
tur. oportct nos hic diccrc
suum optimum modum non complctur modos complcxionis ;i>qualis ct in;vqua-
m D. ALH. MAG. ORD. PR^.D.

lis, et quae sit rcqualis secunduni omnem rorum, et ftmiina aliqua respectu focmi-
speciem, liuc cnini in pliysicis nostris li- naiiim.
bris naluralibus jam (Jeterminatum est. Quinto antem modo dicilur aequale in
Sed circa aequalitatem complcxionis uno secunduin diversum tcmpus setalis,

animalium oportet scirc, quod illud sicut juvenis erit tcmperatus respectu
ffiquale non cstaequale in sua natura quse ternporis in quo est in sencctute.

vocatur cTqiiaHtas nicdietatis arithnieli- Sexto etiam dicitur sequale ahquod

c«, sed est derivatum ab illa ffiqualitale) jnenibrum respcctu alterius raembri, aut

et acceplum secundum geomctricam me- etiam respectu sui ipsius in diversis tem-
dietatem. Sedcuminter omnes temperan- puribus. Etahis ctiam modis muUis dici-
tias cequalitatis animalium, sequalitas tur sequale.
temperantise hominis magis est juxta Modus autem primus hujus sequalita-
sequalitatem secundum naturam : non tis qui est secundum naturam speciei in
ita quod sequaliter homo constet ex ele- comparatiune ad species alias, liahet
mentis, quiahoc est impossibile : sed ita latitudinera : eo quod omnia individua
quod maxirae complexione homo re-
in unius speciei sunt in una cequalitate sed :

cedat a contrariorum cxcellentiis, et ac- aliquis est status qui attingit aliquod
cedat ad ctcli temperantiam, in quo ma- aliud individuum simpUcissirae et maxi-
xima est sequalitas figurte et naturse inter me, et alia sunt in gradibus accedentia
omnia corpora naturaha : sic enira non ad statum illum : et tantus potest essc re-
est in cseteris aniraalibus. cessus, quod species non salvatur sed
autem sumpta sequalitate multis
Sic destruitur : et ideo penes simplicissimura
dicetur modis ahquando enim hominem
:
raodum sequalitatis et modum talis lati- 3

aut aliud animal diceraus temperatum tudinis accipitur secundus modus sequa-
aut aequalem secundum comparationem litatis : sicut si dicoremus hominem ali-
ad alias species animalium, quse secun- quem maxiraara attingere sequalitatem
dum suarum specierum naturam et com- et simplicissimam quse potest esse in
plexionera minus sunt sequales : sicut specie et natura hominis : et hunc dicit
homo dicitur sequahs complexionis re- Aristoteles in philosophia prima esse
spectu equi vel asini, et caro puUorum raensurara omniura aliorum hominum,
dicitur esse sequahs respectu carnis asi- co quod simplicissime participat natu-
norum et piscium. rara speciei horainis, et alii participant
Secundo autem dicitur aliquid sequale eamdem speciei naturam secundum ali-

in specic quando attingit sequaUtatem quera accessum ad illum : et sic est in

susB speciei pertinentem, et insequale omnibus naturis specierum animalium.

quoddistat ab illa. Raro tamen hujusmodi vera reperitur
Tertio autem modo dicitur sequale in sequalitas : quia talem hominem aut ani-
sexu, sicut quando comparatur sexus ad mal opurteret esse in toto et in omnibus
sexum, sicut vir dicitur sequahs respe- menihris in dispositione siniplicissima
ctu fceminse, aut e converso toemina respe- et sequalitate quse debet esse secundum
ctuviri. Si enim masculus secundumspe- naturam. Non enim quodlibet membrum
ciem excedit in calido et sicco, fcemina talis animalis debet esse simpliciter
erit in his teraperata sequahs : si autem sequale ettemperatum quia cor est mul- :

secundum speciem sit excessus foeminai tum calidum, et cerebrum est valde fri-
in frigido et humido, masculinus sexus gidum et forte nuUura membrura etiara
:

accedet ad medium temperamenti. in honiine est simpliciter temperatum,

Quarto autem modo dicitur in ahquo nisi sola cutis ut inferius dicetur. Cum
sequale individui ejusdem speciei et ejus- enim membra principalia, ut in anteha-
dem sexus, sicut vir ahquis respectu vi- bitisdiximus,sunttriavelquator,cerebrum
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRAGT. I 605

non potest sua frigiditate temperare liu- mus complcxiones, eritmaxime sequalis,

miditatcm cerebri et hcpatis, cum ccre- quee est primi cHmatis, nisi fortc maris
brum non multum est siccum : sed cor et paludum Meotidarum nimia impediat
comparatum aliis est siccum,et cerebrum humiditas. Post hanc autem maxima
comparatum aliis est humidum. erit eequalitas illa, quse est quarti clima-

jModus tamen iste complexionis stri- tis. Accidit enim in omnibus his acci-

ctior est quam modus primus tamen ha- : dentia impcdientia, et maribus ct mon-
bet diversitatem hatitudinis : sed hsec ki- tibus et aliis accidentibus, secundum
titudo estsecundum regiones climatum
et quod in libris aliis determinavimus.
hititudines, et prsecipue in cUmatibus Amplius autem, ut patet ex praedictis,
multas et contrariashabentibusqualitatcs, membra principalia non sunt propinqua
sicut clima secundum etseptimum. Indus illi quse simpliciter dicta est temperan-

enim habens omnino mediam et sequa- tia : sedinter omnia membra magis pro-

lem complexionem suse habitationi con- pinqua temperantise est caro, et post
gruentem, non bene viveret in Anglia, vel hanc cutis, cutis enim non sentit tempe-
Scotia, .vel Dacia. Dacus autem attingens rata propter simiUtudinem quam habet
ffquale comph>xionis suae habitionis, cito ad ipsa : et causa temperantise ejus est,

moreretur in India, vel ^Ethiopia : et sic quod nervositas quae contexitur in cute.
est de aliis cUmatum differentiis. Et sicut temperatur sanguinem qui est
propter
inUbro de Natiira locorum dictum est, in extremitate venarum. Dictum enim
quodUbet cUma habet hatitudinem etme- sapientium naturaUum cst, quod « simi-
dium per lequidislantiam inter duos h' non sentit simUe. » Cutis autem
ma-
termiiios et est iequale quod est secun-
: nus temperatior est, et a^quaUor onmi
dum complexionem medium inter duos alia corporis cute. In manus autem parti-

terminos, et hoc est quoddam sequale l)us temperanUor et tequalior est, quffi

speciaUter dictum praeter super inductos est in pulpa indicis. Ilha ergo est pro-

modos. prius judex in tactu et discretissimus.

Adhuc autem pra^ter dictos modos est Dubitabit autem fortasse aUquis cir-
comph'xio ;equaUs qute debetur singu- ca prffidicta diccns, quod multarum spe-
larihuic secundum quam potest viverc, cierum in natura vidctur csse aequaUtas
una quoniam cibum et specics herl)a-
a qua si mutatur, eflicitur complexio ince- :

rum radicum dicimus sanas et a-qua-

quaUs et hsec etiam liabet aUquam lati-
:
et
quod non fieret, nisi iiomi-
tudinem et duos terminos et medium est : lcs liomini :

nis habeivut sequalitatem sed qua> lia-

eequale secundum quod vita ejus sibi :

propria est optima a qua si distat pa-

: bent a^qualitatcm hominis, sunt de com-
^

rum, est bona, non optima et tantum :

plexione bomiuis : et sic cum homine
distarc potest, quod erit insequalis vX multa videutur eamdem habere aupialita-
sopliisma
mala. tem. Sed hoc solvitur per
Adhuc autcm modus specialis cequaU- a^quivocationis : quoniam cum cil)us vel

species alia dicitur saua et a'([ualis bo-

tatis est secundum quem quodlibet mem-

mini, non ideo hoc dicitur

(piod eam-
brum est in dispositione in qua debet
esse, sicut os siccum, et ccrei)runi humi- dem homine habet aMiuaUlalem,
cuiu
dum, et cor humidum, et sic de aliis : ct sed i(hM) quod ad hominis prolicit aMjua-
habet latitudinem et medium, quando litatcm sccundum efTeclum quem liabet
in copore hiimauo. His igitur modis di-
vid(dicet membrum cst in optima dispo-
sitione in qua esse potest. Quando igilur ciluraM|iialitas.

Qua3 in cor[)oiil)us auimaliuin

omnium recte speculamur complexioncs, auleiii

receduut ab ir([ualilate, et pra-cipue iii

est maxime sequalis hominum complc-
nobilior esl inler
xio : et quando regionum considcraveri- corpore hominis ([ui
GOf) 1). ALli. MAG. ORD. VJ{M\).

animnlia, sunl liajc : sccunduin calidila- guine cahdiori, cuni quo nmllum de
tcni quidoni recossus csl, quia calidius in cholera adniiscetur : per accidens aulem
corporc esl spiritus cl cor a quo ipso na- adunantur in eo multa? supernuitates ex
scilur spirilus : ol ])osl ipsuni calidius ost vaporo nutrimenti, qui venit ad ipsum et
sani;uis. I.icot onini a quibusdani dica- convortitur ad aquositatem in porosilate

lur quod sanguis gonoralur in hoi^alc, ipsius, ot distilhit ad ipsum multuin dc

lamen nocossario multus calor ei accidit catarrho caj)itis, proptcr qua; enioilur

a cordo, sicul por antchabita istins scion- moUis et humidus. Sic igitur naturahtor

tise est prohatum. Post sanguinem au- est siccior hepate : quia humiditas ejus
tem in caliditate exceditur caro, qu(B ost est per accidenti.i quae diximus. Humidi-
quasi sanguis coagulatus, ot cst spissior, tas autem liepatis est, eo quod sanguis
eo quod immiscentur in ipsa quasi fda qui pertinet ad nutrimentum totius cor-
norvosa. Et posthanc calidiores snnt ve- poris, aquosus primo est in hepate :

ni3e pulsatiles, non quidem propter earum membri autem sanguinoi humiditas cau-
nervositatem, sed quia recipiunt calo- satur ex hoc, quod sanguis pcrtinens ad
rem a sanguine suhtih et spiritu qui pul- incrementum membri et nutrimentum,
sat in ipsis. Post has autem sunt venw intus profundatur in ipso. Licet autem

non pulsatiles et post has cutis pahiise

: phlegma naturale sit humidius sanguine,
quse est temperatissima. Frigidiusautem tamen quia plihigma naturale est mate-
quod est in corpore, est phlegma, et rJa sanguinis, oportet quod multum
postea sepum, et post hoc pinguedo, et amittat de humiditate naturali, antequam
et post hanc pilus, ct post ipsum os, et per calorem naturalem convertatur in

postea cartilago, post quam est hga- sanguinem.

mentum, et post illudest chorda, post- Siccius autom quod est in corpore ani-
quam est memhrana, ot post carn nuclia, maHs, est capillus : est enim ex vapore,
et post illam meduUa cerohri, et postca cujus humiditas evaporavit, et coagula-
cutis : preecipue tamen ante omnia hsec tus est ad aerem circumstantem. Et post
in frigiditate cxcedens inter ea quae sunt capillum est os, quod humidius
siccius

actu partcs animahs, secundum Aristo- capillo ostenditur per hoc quod animaha

telem est humor ocuh. ahqua nutriuntur ossibus, nulla autem

Adhuc autem humidius inter omnia nutriuntur pilis. Et similiter est de phi-
quae sunt in corpore,est phlegma.et post- mis avium : et ideo pili et pluma3 gluttita
ea sanguis, post quem humidior est ab animahbus, indigesta rejiciantur su-
pinguedo, et postea sepum, et postea perius vel inferius per anum. Post os au-
medulla cerebri, et post iham est nucha, tem in siccitate est cartihigo, et post
et deinde succedunt secundum ordinem lianc ligamentum, et post hoc vense non
in humore caro mamillee ct testicuH, pulsatiles, et post has sunt pulsatilos,

pulmonis et hcpatis, splenis et renum, post quas sunt nervi motivi, et post hos
post quae humidius sunt musculi et cu- est cor, et post ipsum sunt nervi sensiti-

tis : et hune quidem modum posuit Ga- vi, nervi cnim motivi sunt frigidi et sic-

lenus. ci : nervi autem sonsitivi quidem sunt

Scire tamen oportet, sicut in Phijsicis frigidi secundum naturam, sed non mul-
nos dixisse meminimus, quod puhuo in tum sicci, quinimu ad temperantiam fere

sua complexione non est multum humi- accedunt. Ultimum autem obtinens sicci-
dus. Generahter enim omne membrum tatis gradum est cutis.

in sua complexione naturali suo assimila- Omnia autem haec in superius habitis
tur nutrimento, et in sua complcxione quidem dicta sunt^ sod liic repetita^ ut

accidentali memhro sibi propinquo assi- facilius ostendamus causas eorum quse
milatur : pulmo autem nutritur ex san- diximus, et ut facihor sit doctrina.
 LIB. XIT DE ANIMALIBUS, TRACT. I 607

et aetatem qu« est ante luxuriam perfe-

cti et maturi seminis, et setatem luxuria-
tivam.
yEtas autem infatilis calorem habet
quasi temperatum, et abundat in humore
valdc })ropter spermatis vicinitatem :

proptcr quod etiam nonnulli medicorum

dubitaverunt dc calore pueritiae et juven-
CAPUT V. tutis, quis horum calorum alium excede-
ret. Dicunt enim quidam calorcm pueri-
tiae esse intensiorcm quam cab)rem ju-
ventutis. autem magis crcscunt
Pueri
quam juvenes, et magis completa habcnt
opera naturoe in appetitu nutrimenti ct
digestionis : hiec autem non csscnt in

^^ e.9/ DiGRESSio dcc/arans ea qax prxli- illa oetatc, nisi calor naturalis qui acqui-

bare oportet dextaiibus. ritur ex spermate et spiritu spermatis, in

illa ajtate esset major et fortior. AHi au-

tcm his contradicunt : eo quod calor in-
venum est acutior, et sanguis spissior in
quo calor conforlatur cujus signum cst, :

quod tunc fluit a naribus multus sanguis

proptcr calorem : complexio cnim illius

aetatis multum est eliolerica : complexio

Ad eumdem autem modum recapitula- autcni puerilis magis est ad phlegma
re oportet qua^dam in scientia de setati- declinans.
biis dicta. Adhuc autem quia motus juvenum
.Etates igitur sunt quatuor in genere, sunt fortiores motus autem est cx calo-
:

quarum prima quee vocatur setas pue- re propter quod etiam calidi cordis ho-
:

rilis, quse a quibusdam dicitur aetas in- mo cxistens motuum est phirimorum.
cromenti, durat fere usque ad triginta Sunt cliam juvcnes fortioris digcstionis
annos. Secunda autcm est eetas status et duriorcs digcriint cibos qua^ omnia :

protensa usque ad triginta quinque, aut non nisi a calore fortiori causantur. Di-
usque ad quinquaginta annos. Tertia cunt etiani isti, quod appelitus cibi qui
autemcetas diminutionis quse tamen dici- crescit in pucris, non est proptcr calo-

tur esse cum permanentia vigoris, eo rem, sed propter frigus : et ideo qui ha-*
quod in ea causse vigoris diminui inci- bcnt appctitum caninum, ex frigorc ha-
piunt plusquam sit in ea pcrceptibilis de- bcnt eum. Signum autem quod in juve-

stitutio vigoris, qua> vocalur adas virilis, iiibus est naturalior appctilus, ct mclior
usque ad quinquaginta durans annos cibi dccoctio, cst quod non cvomunt ci-
vel prope. Ultima autem aetas senilis bos, ct dclectantur in co mullum quod
cum notabili dcstitutione vigoris et sub- comcdunt.
stantioe. ^-Etas autem puerilis dividitur Adhuc autem quod Ikcc a>tas d(«clinct

in infantilem, qute est a?tas novitcrgeniti ad chok'ram, signilicatur cx eo quod

partus, et u'tatem motivam quando mo- accidunt cis jvgriludincs cJiohM-icae caUdae
veri incipit : et a^tatem quu' est ante for- ul frcqucntius, sicut est tcrtiana.

titudinem, et illa est quiP vocatur den- Adhuc aulcui iii hac a-tatc accidcns
tium pcrfectorum planlaiura, quando vomitus cst cholcricus : c convcrso au-
dentes jam mutari et rcnasci incipiunt : tem a?gritudiues pucrorum ut frcquentius
008 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.

sunl friij;idce cl Iminidae, ct lcbrcs coruni pra'cipuc in [)ueris, cxigitur cnim in

sunl plilcgmalic;c, ct ut in pluribus vo- puci'is ct quod conservct calorcm, ct ut

mitus corum cst pblcgma. Dicunt ctiam proestcl incrcmentum Juvcnibus autcm

isti, quod augmcutum in pucris non cst in quibus cst minor humiditas, non sufli-

cx fortiludinc caloris, scd propter mul- cit ad utrumquc istorum, scd facit alt(;-

lam bumidilalcni quse abundat in pucris, rum, scilicct quod conscrvat calorcm, et
qu;c ctiam a modico calore facilc cxtcn- non multum dc sc pncstat incrcmcnlum.
ditur in augmcntum. Dicunt ctiam mul- Falsum aulcm omnino dicct, qui asscrit
titudinem appctitus esse ex diminutionc humiditatem sufficere incrcmento, ct non
caloris, sicut prius diximus. calori naturali non enim potcrit fundari
:

Onmia autcm baic dubia, sicut in antc- supcr aliquam humiditatem cremenlum,
babitis diximus, solvit Galenus, ut vide- super quam non poterit fundari causa
tur, dicens quod calor utriusque setatis cremcnti efliciens, quse est calor natu-

divcrsis modis cst aequalis quidem in cs- ralis. Remanet igitur ut humiditas in ju-

scntia ct sccundum radiccm scd calor :

venil)us sit causa et subjectum caloris, ct

in pueris est major secundum quantita- non sit causa augmcnti.

tcm, et in juvenibus est major secundum Quod autem dicunt quidam in pueris
qualitatem. Et bujus cxcmplum est sicut humiditatem essc causam augmenti prae-
si unus in radice et essentia accipcretur ter calorem, est simpliciter falsum hu- :

aqua hic enim calor

calor in lapide et in : miditas enim non est nisi causa materia-
pcnetratus in lapidcm siccum csset acutior lis incrementi : materia autem non agit
qualitatc, ct quantitate minor proptcr per seipsam sine causa efficientc : licet

materiae restrictionem et adunationem. autom anima nutritiva sive vegetabilis

In aqua autem essct quantitate major causa sit efficicns incrcmenti, non tamcn
propter materiee abundantiam et fluidita- efficit sine calore naturali extendente hu-
tem, scd qualitate esset hebetior propter miditatem.
bumorem qui remollit acutos angulos Quod autem dicitur, quod in puerls
ignci caloris. Signum autem veritatis causatur appetitus ex frigiditate, est fal-
ejus quod dicit Galcnus, est quod pueri sum. Talis enim appetitus non est cum
generati sunt ex spcrmate in quo multus bonitate digestionis. Digestio autcm in
est calor, et non accidit eis causa refri- pueris est optima : cujus signum est,

gerationis hujus caloris : puer enim sem- quia nisi esset in eis digestio optima,
per est in augmento, et secundum gra- non redderetur corporibus plus per nutri-
dus continuos non habet in se proptcr mentum quam dcperderetur per dissolu-
quod calor diminuatur. In juvenibus au- Quod autem
tioncm. pueris accidit mala
tem nuUa prorsus est causa, quare in eis digcstio aliquando, est ideo quia gulosi
auctus sit calor, neque etiam causa quse sunt, etcomedunt multa humida et hac :

hunc calorem remittat scd potius calor

: via motus inordinatus in pueris inducit
naturalis custoditur in cis ex humiditate corruptionem. Hsec est igitur complcxio
radicali quae est in eis, quando tamen pucrorum, ct eliam in setate quse pro-
evaporavit et minor est quam in pueris : pinqua est pueritiee.
et ideo acuitur calor qui cst in ipsa. (^um In aetatc autem quae est post pueri-
autcm subtiliter consideratur humiditas tiam, incipit consumi humidum naturale
naturalis, et comparatur ad calorem na- a calorc aeris circumstantis, qucm coad-
turalcm qui est in ca sicut in subjecto, et juvant calores cx motibus corporalibus
ad incrementum quod fit ex ipsa, vide- et animalibus causati, sicut alibi dixi-
bitur esse pauca comparatione utriusque, mus : ct prsecipue ipsa lassitudo natura-
et maxime rcspectu incrementi quod lit lis humidi, quae non scmper potest lesi-
ex ipsa, sed abundans respectucaloris, et stere calori naturab, quinimo habct ter-
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 609

minum ad quem resistere potcsl, sicut ct constringendo plicam pellis supcr aliam,
ca;terae omncs virtutes naturales et mate- et sic inducit rugas. Igneitas autem et
riales, sicut jam scitum est et in Ccelo et aereitas quae sunt causa subtiHtatis mem-
Mundo, et in libro de yEtatihus. Oportet brorum, in talibus aetatibus sunt paucae :

igitur, quod post tempus per quod calo- calidum enim in ipsis est in evaporatione,
ribus agentibus in ipsum resistere pot- et evaporans calidum secum trahit hu-
est, continua fiat ipsius deperditio : et midum : et ideo corpora virorum et pr;e-
minus sit quod restauratur ex cibo, quam cipue senum, remanent frigida et sicca :

quod deperditur ex ipso et sic deperdi- :

juvenum autem corpora sicca quidem
tio continua extenditur donec totum de- sunt in comparatione puerorum, et sunt
perdatur et tunc accidit mors naturalis
:
humida in comparatione virorum et se-
animali. num. Similiter autem corpora virorum
Adhuc autem ex indigestione accidit calida sunt in comparatione juvenum :

humiditas extranea indigesta, quse auge- et senum corpora sunt simpliciter destitu-
tur in corporibus animalium ex infrigi- ta humido et calido naturalibus, sed ha-
datione caloris, et est humiditas phleg- bent humiditatem phlegmaticam exterius
matica. Ex prima igitur causa deficit ca- membris adhaerentem et remollientem
lor ex defectu sui subjecti in quo fovetur ea, quaeest humiditas accidentahs, frigus
et salvatur. Ex secunda autem ex humi- mortis et suffocationem caloris naturalis
do innaturali suffocante et contrarias inducens.
qualitates innaturales ingerente. Et hsec
duo, sicut alibi dictum est, inducunt vi-
tseterminum naturalem in omni indivi-
duo. Sed sunt alii termini vitae acciden-
tales, sicut interfectio decollationis, et
hujusmodi, de quibus per philosophiam
naturalem causae non quseruntur hic a
nobis.
Ex dictis igitur est, quod
manifestum
corpora puerorum juvenum aequaliter
et

sunt calida : sed corpora puerorum exce-

dunt in humiditate : et signum hujus est

moUities suarum carnium, teneritudo

suorum ossium, et flexibilitas suorum
membrorum et suarum juncturarum.
Similiter etiam certiiicat hoc, quoniam
necesse est esse humidiora quaecumque
sunt spermati magis propinqua, cum
sperma sit tota causa generationis :

pueri autem magis sunt propinqui sper-

mati et spiritui fumoso humido, qui pc-
netrat membra et remoilit ea in illa aeta-

te. Virilis autem ictas, et praecipuc se-

num, est sicca cujus signum est duri-
:

ties membrorum, et laxatio et corruga-

tio cutis : hsec enim corrugatio provenit

ex frigido et sicco, quia siccum est cau-
sa laxitatis, et frigidum est causa corru-
gationis, ex eo quod frigidum complicat
39
610 D. ALB. MACx. ORT). 1>R.1]I).

tilur de sapore et odore qui prius fuerat

in cibo. Cum autcm sic incipiat digestio

in stomaclio, quando cibus pcrvenit ad

stomachum, digcrilur in stomaclio dige-
slione completa, non sohmi calore stoma-
chi, sed etiam adjutorio circumstantium,
sicut hepatis a dextro, splenis a sinistro :

quoniam licet splen non calefaciat per se,

CAPUT VI. tamen calefacit pcr venasmultas pulsatiles
quaeveniuntei primum quidem a corde, et
deinde abhepate. Calefitetiam stomachus
per zirbum qui est circa ipsum : zirbus
enim dc faciU calefit propter sepositatem
quae fit in ipso, et per calorem concep-
tum calcfacit stomachum ab anteriori, et
Et est DiGRESSio dcclarans modum dige- cor calefacit eum a supcriori : quia ibi

stionis ciborum animalium, et genera- appropinquat stomacho calore mediante

tionem Immorum, et modum genera- diaphragmatis.
tionis eorum. Digestio autem cibi lit in stomacho,
postquam cum cibo commixta est aquo-
sitas per potum accepta. Ilanc enim opor-

tet misceri ut sic ex tota materia simul

generetur succositas, quse de facili trans-
eat lambendo et infundendo super venas
hepatis. Post digestionem autom in sto-
macho factam aliquid ex succositate at-
PriEcedentibus autem adhuc adjungen- trahit stomaciius, et aliquidper venas
dum modis digestionis animalium
est de mittit ad liepar, et residuum permixtum
quse generanlur ex cibo digesto. De his per portanarium transmittit ad intestina^
enim oportetprasintelligere antequam lo- a quibus per venas mesaraicas sugit lie-

quamur de causa membrorum anima- par succositatem illam. Vense autem me-
liuni quoniam ex his nmltorum acci-
: saraicae sunt vense graciles durae continu-

piuntur membrorum causae. atae pluribus intestinis : et per illas pro-

Oportet igitur scire, quod cibus quam- cedit et etfunditur illa humiditas graci-
dam per masticationem in ore suscipit liando semper et manando, donec divi-
digestionem : et hujus causa est, quia vir- datur in venas capiOares, quse sunt in
tus digestiva est in interiori membrana omni parte hepatis nec posset umquam :

stomachi : haec autem eadem est cum tam parva vasa, nisi per aquo-
effundi in
membrana lingufe et pahili : et ideo sta- sitatcm potatam ita fieret meabilis : alia

tim in ore suam incipit exercere opera- enim non est utilitas aquositatis poteenisi
tionem, cum cil)us per masticationem ista.Vena3 autem capillares quse sparsae
fuerit divisus saliva tamen coadjuvat ad
: sunt per totum corpus hepatis, adunantur
hanc digestionem, eo quod in ipsa est in go])bo liepatis,et ibi faciunt venam
calor aliquis faciens aliqualem decoctio- magnam, et in illa decoctione fitsicutin
nem et propter hanc digestionem triti-
: omni eo quod coquitur, quod est succo-
cum masticatum magis maturat aposte- sitas commixta. Quiddam enim enatat in
mata, quam decoctum in aqua vel pista- ipsa, quod est sicut spuma, et hoc est
tum. Signum autem hujus digestionis est, materia cholera' naturalis : quiddam
ct
quiaper masticationem cibi multumamit- residet in ipsa terrestre gi'ossum, et hoc

J
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRAGT. 1 Cli

est ct quiddam est

materia nielancholioe quae sunt elongatic a suis principiis
:
: quae
punun, et lioc est materiasan-
subtile et quidcm potentes sunt transire in membra,
guinis et quiddam remanet incompie-
: sed non transicrunt cum effcctu com-
tum aquosum, et hoc est materia phleg- pleto. llse autem humiditates sunt trium
matis. modorum quaedam enim dispersa est
:

Adhuc autem quiddam enatat sicut per membra, sicut ros quidam imbibitus
spumosum intensum, et hoc est materia membris, ct est ha)c humiditas habilis ut
cholerte innaturaiis : et quiddam cadit infundatur membris propter duas utilita-
residendo intensum et incineratum, et tcs, quarum una est ut infundat membra
hoc est materia melancholiie innatnrahs : quando patiunturdissolutioncm aliquam.
et quiddam stat viscosum quod calore Sccunda autcm est, quod humectet mem-
dividi non potest, et ex illo lit phlegma bra quando ex aliquo modo forti desicca-
innaturale et quiddam remanet purum
: tio inducitur in membro.
et interminatum, et hoc est ex quo genc- Adhuc autem
est alia humiditas qusB
ratur sanguis. est propinqua coagulationi, et est cibus
Omnia autem hsec fiunt in gibbo hepa- aiteratus ad mcmbra secundum speciem
tisin vena magna suh calore cordis vel complexionis membri, sed non adhuc
membri quod est loco cordis in animali- pervenit ad complcmentum.
hus, postquam per vcnam emugroriam Tertia autem humiditas est, quae est
quae ad renes descendit, separata fuit intrans mcmbra a principio crcmenti :

aquositas supcrllua et emissa adrencscum cujus principium et origo fuit a nuiteria

aliqua parte sanguinis qui propter nutri- seminis in embr^^one secundum quod
,

mentum illuc derivatur : et tunc vena il- principium cmbryonis exhumoribus.

fuit

la magna qua^ a cordc venit ad gibbum Sic igitur humiditates tam bonse quam
hepatis, in gil)bo hepatis dividitur in duos supernuae sunt in genere quatuor modo-
ramos, quorum unus ascendit, et alter rum : sanguis vidclicet, et cholcra, et
descendit : ct dividuntur per membra : et phlegma, ct melancliolia.
per illas venas sanguis defertur ad mem- Sangnis autem qui est calidus ct hu-
bra, exsudans in extrcmitatibus omnium midus est duorum modorum : naturalis
venarum et cum exsudaverit, imbibi-
: videlicct, et innaturalis. JXaturalisquidem
tur membris et nutrit ea, sicut in ante- est rubeus et boni odoris et dulcis. Inna-
habitis hbris determinatum est, et itcrum turalisestduorum modorum. Unus fit in-
suo loco in sequentibus dicetur. naturalis non per commixtioncm alicujus
Patet igitur exhis quffi dicta sunt, quod altcrius cum ipso, scd potius proptcr mu-
humor est corpus humidum flucns et al- tationem qucC fit in ipso sccundum oali-
tcratum per decoctionem ad nutrimen- dum aut frigidum. Alius autcm lit iuna-
tum membrorum. Est cnim humor de turalis pcr commixtioncni liumo-
allcrius
substantia cibi membri sanguinei, aut ris cum ipso : et Iioc ht in duobus modis.
phlegmatici, aut cholcrici, aut melancho- IJno quidem, quando hunior inlrinsecus
lici. Aliquando auteni humor est super- venit intra ipsum et corrumpit substan-
fluus, quem oporteret de corpore eva- tiam ipsius : sicut cum immiscetur in san-
cuare quamvis non sit malus, aut quam- guincm aliquid spumosum, hoc est, cho-
visnon sit convcrtibilis in nutrimcntum hoc est, melancholia
lera, aut fsex alicujus,
bonum. autphlegma. Alio autem nuxlo tit, quan-
Amplius autcm humiditatum corporis do aliquid praMlictarum gcneratur in san-
quffidam sunt prima^, et qutedam secun- guine cx aTupui parlc substantine qua' rc-
d;c. Primae autem sunt quatuor humores, mansit in saui;uinc a prima sua oriuino.
dc quibus jam dictum est. Sccunda? au- Yariantur aulcm jam isli modi sccundum
tem sunt qua^dam humiditates superfluse, divcrsas divcrsorum humorum mixtio-
612 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

iies et generationes, ita qiiod aliquando tur cinereitas sua cum aquositate sua : et

sit faex alba, aliquando nigra, et aliquan- quod fit ex illo est res pessima.
do rubea : ct secundum quod mutatur ex Adhuc autem cholera innaturalis ali-
talibus causis in calore, ita mutalur in quando gcneratur in hepate, et ahquan-
odore et sapore. do in stomacho sed ea quse generatur
:

Phlegma autem naturale est materia in hepate et crematur, est subtiHor. In

sanguinis et phlegma quidem duice pa-
:
stomacho autem generatur ca quse viri-
rum est frigidum respectu corporis, sed dis est, et prasina propter virorem voca-

multum est frigidum respectu sanguinis. tur, et sua generatio est ex aduslione
Et Galenus quidom dicit, quod « natura cholerse quoe vitellina vocatur, et tunc
non ordinavit animalibus, et prsecipue in totum nigrescit combustum : et immi-
homine receptaculum phlegmaiis, sicut scetur naturahs cholera cum alla, et tunc
ordinavit receptacula cholera^ et melan- sic totum viride : et illud prasinum com-
choliae : et cursus ejus similis est cursui buritur multum et efficitur viridissimum
sanguinis. » Hujus autem jam in antehabitis quasi aerugo oeris, et hsec est cholera per-

istius scientise diximus esse duas causas, necabihs, et est quasi venenum.
quarum una est necessitas, et altera est

utiUtas. Necessitas quidem est restauratio

sanguinis et nutrimentum quorumdam
membrorum. Utilitas autem est remolli-
tio juncturarum, ne multomotu induren-

tur. Portio autem gypsei phlegmatis cau-

satur ex eo quod ex calore motus junctu-
rarum evaporat subtile et remanet gros-
sum gypsum. Causa autem salsedinis CAPUT VII.

phlegmatis est mixtio partium terrestrium

intensaruni et amararum cum ipsius hu- i
miditate aquosa aequaliter. Si autem par-
ticulee tales combustse terrestres essent
multse et superabundantes, tunc facerent
phlegma amarum : secundum eniin hunc
modum etiam salem faciunt hi qui in sa- Et est DiGRESSio declarans operationcs ca-
linis operantur. Galenus tamendixit, quod lidi et frigidi in sanguine et pinguedi-
« phlegmapoterit fieri salsum per sokim ne aninialium sanguincni habentium
putrefactionem in seipso : )» et hoc non et non liahcntium, et prsecipue in ce-
est incredibile, quia in putrefactione ca- rebro et medulla.
lore exhalante educitur humidum subti-
le, et tunc in humido grosso remanente

intenditur terrestre, et hoc fit causa sal-

sedinis.

Oportet autem scire, quod porus qui

dirigitur a cisti felhs ad inferiora intesti-
na, ahquando oppiUitur : et tunc propter Gonsequenter autem ad notitiam eo-
defectum cholerse eeestio iit alba ex rum quae dicia sunt de muUipUcitate ca-
phlegmate : et aliquando inducitur infir- Udi et frigidi et humidi et sicci, et ad fa-
mitas quae colica vocatur. ciUorem noiitiam sequentium, praemitta-
AUquando autem crematur cholera in mus adhuc capitulum de cibo interiori
seipsa, ct accidit cinis in ipsa, et aduna- animaUum, hoc est, de humore qui est
 LTB. XII DE ANIMALIBUS, TRACT. I 613
cibiis universalis animalium dicentes : et per accidens : et similiter siccum dici-
quod omne animal quod cibatur, aut ha- tur per essentiam. sicut in lapide : et
bet sanguinem, aut humorem alium loco dicitur siccum per accidens, ut in gla-
sanguinis existentem. cie.
Omne autem animal sanguinem ha- Et de omnibus his satis dictum est, sed
hens, calidiusesteo quodsanguinemnon hic repetuntur, ut sciantur efTectus eo-
habet : praecipue tamen masculus in his rum in animalibus. AnimaUa enim aquo-
quffi habent sanginem, calidior est san- sasubtilem habentia sanguinem et aquo-
guinem non habentibus. Quidam tamen sum, sunt valde timida. Qu« autem ha-
antiquorum medicorum, sicut Martimon bent sanguinem spissum, sunt audacia :

et sequaces ejus, dixerunt foeminas esse eo quod sanguis magis retinet calo-
ille
magiscalidasquamviros:ethujussignum rem, sicut terra caHda diutius retinet
esse dixerunt, quod redeunte mense in quam aqua propter quod calorem ivx
:

novihinio vel phmihinio menstruorum pa- diutissime rctinent porci, et cameli, bo-
tiuntur distiUationem sed Pythagoras : ves, et leoncs, et simihler est de homine
quemquidam ^^/•o^a//j:corrupte vocant, grossi sanguinis.
his dixit contrarium, et veritatem dixit Adhuc autem animal non habens san-
in hoc. guinem, non habet sepum, neque zir-
Adlmc quidam Antiquorum opinati bum in sepo enim et zirbo est terre-
:

sunt sanguinem et choleram frigidos esse streitas propter quam taUa coagulantur.
humores cum tamen per ipsum effe-
: Sepum autem et zirbus sunt in animali
ctum humores hos constet esse calidos : praecipue dentes in superiori mandibuha
quia sanguis preestat incrementum, quod non habente. Sepum etiam taUum ani-
non faceret nisi per caloris operationem : maUum Uquefactum, citius coagulatur,
et cholera pungit, et aperit vias, quod eo quod multum sunt terrestria : cujus
nequaquam pra?valeret facere nisi per signum est, quod cornua et ungues ex
calidum acutum pungens : sicut Pytha- multa hahent terrestreitate. Non autem
goras bene dixit pungens esse calidum, ita congelatur sepum animalium aliorum.
eo quod ex acutis compungit angulis. Quia autem pinguedo est de sanguine
Calidum autem, siciit in praecedentibus aquoso frigido, et facile frigido congela-
diximus, dicitur multis modis. Calidum tur ideo quando multiplicatur
: nimis in
enim est quod actu calefacit, sicut ignis corpore, exstinguit et congelat calorem
aut ignitum : et dicitur calidum potentia, naturalem et interficit animal. Ilinc est
quia cum receptum fuerit in corpus ani- etiam, quod ossa et sepum non liabent
malis et excitatum calore naturali, calc- sensum : quia sunt qsasi sanguis conge-
facit. Et dicitur etiam aliis modis quos latus privatus calore, quia horum dige-
preediximus : sicut aliquando dicitur id stio non est similis digestioni carnis. Fri-

calidum, quod quando multiplicatum in gus ergo in talibus confortatur : et post-

sua specie sumptum fuerit, calefacit, quam fuerit potens supra corpus, mors
cum tamen modicum de sua specie non inducitur.
calefacit : sicut apium dicitur calidum, Adhuc autem (>x eadcm?causa contingit,
eo quod multum apium sumptum calefa- quod postquam pinguedo multiplicatur
cit, modicum tamen noncalefacit. Dicitur jn corpore, rescindetur generatio ex in-
etiam calidum aliquando, quod acceptum frigidatione sanguinis.
calorem vix deponit, sicut plumbum e : Amplius autem medulla quiu cst in os-

contra autem corpora combusta cinerosa sibus, est ex dissolulione subtilis et aquo-
cum calefiunt in se profundunt ignem : si sanguinis, qui ad perfectam digestio-
et cum abluuntur, redduntur frigida. Ad- nem non [)ervenit : hoc enim quod per-
huc autem dicitur calidum per essentiam fecte digestum cst de sanguine, est quod
014 D. ALB. MAG. ORD. V]\MD.

venit ad speciom carnis modulhi aulcm :

enim dolct corchrum propter apostema
aliqiuan mo- in sui natura, scd potius propter aposle-
in csscnlia sua socundinu
duni spcruuili assimilalur. VA mcdulla ma in suis pcUicuUs. Non tamen propter

quidom puori csl sanguinca mcdulla :

hoc ncgandum est, quin in corohro sit

voro juvcnum cx aculioi-i gcnoratur san- aUquid in quo sonsuum viros r-cponuntur,
guinc quam mcdulla scnum. Ksl aulom et in quo ost spiritus vitaUs ct aniinaUs :

medulla sustentamenlura et irrigaiio os- sed tamen iUud non ost sentiens sensu
sis, et genoralur cx superlluo
cibo ossis, tactus, sicut coro])rum est principium vi-
quod colatur cx corpore ossis ex parte sus, ct tamcn non vidct : ot est princi-
concavo ossis, et tamcn cst
interiori in pium virtutis motivai motu voluntario,
nutrimentum ossis. Hcec enim non sunt et tanien non movotur : sed profecto

contraria, quod dicatur esse superfluilas principium istarum virtutum est spiritus
cibi ossis, et quod sit cibus ejus cum : qui est in cercbro^ ot ipsum cerebrum est

enim medulla cst multa, aliquid ipsius arca virtutum quse per spiritum vehun-
poterit converli in nutrimentum vol ci- tur et Uuunt ad meml)ra continuata cum
bum. autcm loqucndo mo-
Universalitcr meduUa cerobri, sicut et ipsa tcsta capi-

duUa est sanguis alteratus ad naturam tis ost arca meduUae cerebri. Non autem
ossis. Animal autem quod stricta hai)et oportet, quod arca aut transitus sive via

ossa et multum subtilia, non indigct sus- virtutis participet virtutem eamdem. Sic-
tentamento et nutrimento ossium, et non ut enim in duobus nervis qui optici di-

habet medullam iin ossibus sicut leo. cuntur, non oriuntur virtutes visivse, sed
Adhuc autcm juvat multus calor leo- in cerebro eo quod ipsum cerebrum
:

nis. ffiquat et temperat calorem spiritus cali-

Animal autem non habens os, non ha- di, et facit ipsum visivum, et aliorum

bet medullam nisi nucham quse circum- sensuum, sequat enim cerebrum spiri-

datur spinis dorsi : et heec meduUa licet tum sensitivum : sic etiam sicut in arca
sit fundamentum nervorum proceden- et origine est spiritus vitalis in corde, et

tium a spina dorsi, valet tamen etiam ad tcquatur ad pulsum in ipso : aut forte a

alia qusedam est enim continuativa quasi

:
corde oritur naturaliter oris spiritus,

per modum hgamenti spondihum. Simi- qui tamen in cerebro temperatur et

liter autem utihtas spondilium non est a^quatur ad sensus etmotus operationem,

solum in hoc, quod sint cooperimentum in hepateautem ad operationem natura-

nuchse, sed etiam ut sint origo ossium Uum virtutum non enim erit cerebrum
:

supcr quse fundatur corpus. Opinati sunt ad hoc quod sentiat, sed ad hoc ut spiri-
quidam, quod natura nuchse sit una cum tus sensitivus in eo sicut in sequante et

cerebro, eo quod continuatur cum ipso. temperante ipsum, non oportet quod ip-
Hoc autcm error est, quia natura cerebri sum sentiat.

et complexio est frigida, sed spinalis me- Testatur autem

hoc Galenus dicens,
dulla est calida. Signum autem hujus est quod non tangit, nisi quod habct ffiquali-
pinguedo Calorem autem hunc
ipsius. tatem secundum comploxionem qualita-
habet a corde, quem ante spinam potcn- tum tangibilium. Et dicit idcm, quod
tia acquisivit ox hac tamen caHditate
: cerobri complexio oxit ab sequalitate,

non exsiccatur, quiacontinuam a cerebro et decUnat ad frigus : et frigiditatis ipsius

recipit irrigationem. eflectus est insensibilitas ejus. Quamvis

Opinati suntetiam quidam substantiam autem etiam cor declinet ab a^qualitate,
ccrebri esse sentientem, et quod haboat tamen declinatio sua est ad caUditatom :

virtutemsensitivam tangil)iUum. Hoc au- et caliditas major quse non corrumpit

tem falsum est taUs enim est, quaUs est

: complexionem, est causa majoris sensi-
natura meduUae quae est in ossibus non : bilitaUs. Nec impedit cor a scntiendo per
 LIB. XTI DE ANJMALIBUS, TRACT. I 615'

calitlltatem : scd potius quando impcdi- autem frigidissimum est, ut £eque distaiis
tur, lioc accidit ei ex iustrumentis quie cordi rcfrcTuet calorcm et ebullitionern
ministrant ei, sicut est spiritus : quando ipsius.Juvat etiam spiritum sibi a corde
enim ille infrigidatur, multum impcdit venicntem, et nimis calefactum ad «qua-
cordis sensibilitatem. litatem aliquam temperat : quaj lequali-
Melius igiturquoilin hacre dici potest, tas convenit motibus et opcrationibus
estquod dicatur, quod primum operans virtutum ccrel)ri : enim motiva et
virtus
sensum sit spiritus et quod non consc-
: sensitiva venit a corde ad cerebrum vecta
quitur aliquo modo ut arca spiritus aut spiritu : spiritus vero procedens a corde
custodia sua, aut id quod temperat ip- in sul)stantiam cerebri, multis modis
sum et sequat ad sentiendum, sit sentiens substantiam cerebri rectiticat, sicut in
aliquo modo : scd oportet ut recipiat nutriri, et augeri, et multis aliis : omnia
complexionem et substantiam quae possit cnlm haec sunt a virtute cordis. Spiritus
eequare et temperare spiritus sensibiles igitur secundus qui a corde procedit,
ad sensuum operationem. Melius igitur multas habet virtutes et operationes.
est ut dicatur ut membrum sentiens id Cum autem intraverit ad hepar vel cere-
quod est magis a?qualo, sicut caro, et brum, aptatur complexioni hepatis vel
substantia excedens in frigido et humido corebri et tunc non habet nisi virtutem
:

aquatico sicut est cerebrum, sensum ha- illi mcmbro convenientem. Nec impedi-

bere non poterit. Spiritus autem habilis tur illa quacumque alia a corde venien-
ut vehat virtutes, est calidus eo quod
: te : quia semper aptatur ad illius mem-
frigidum stupefacit virtutes. bri operam. Hoc autem totum ex corde
Et si quod inspiratio est fri-
objiciatur, causatur cum enim anima sit una in
:

gida, qua^tameu confortat spiritum di- : uno corpore, aptatur anima uni priino
cemus quod inspiratio non est ad hoc, mombro quod est principium omnium
quod cequet et temperet spiritum, scd aliorum, ot inmedio eorum positum et :

potius est ut impediat nimis calidum in- calor qui est in ipso, est instrumentum
tondero spiritum : hoc enim si conforta- omniuni virtutum quas vehit in omnia
retur, dissolveret spiritum et diminuorot membra : et ha^c determinantur et speci-
ipsum. Evontatur igitur ab iuspirationc, ficantur secundum tequalitatem et com-
et prohibetur ab evaporationibus supor- plexionem quam recipit spiritus in omni-
fluis. bus membris.
Intor mo]nbra igitur sensibilia magis Haec igitur sunt, qua? dicere voluimus
eequale est magis sonsibile. (jorebrum de operationibus calidi et frigidi.
610 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

TR4CTATUS II

De natura membrorum similium et consimilium.

menti : et digestio hujus nutrimenti fit

per caloris fortitudinem. Igitur necessa-

rium est^ ut sit aliquod principium calo-
ris naturalis in omnibus quae augentur
plantis et animalibus per ipsam hanc
causam quam diximus, etiamsi alia cau-
sa hujus non habeatur quod tamen non :

est verum, quia calor in animatis fere

CAPUT I. omnes complet operationes, sicut patet

per ante dicta in capitulo prseceden-
ti.

Organa autem sive instrumenta ad

usum cibi convenientia, multa sunt vakle.
Et primum quidem ad usum cibi in ani-
malibus deputatum est os, et ea quoe sunt
De natura et causa sanguinis, qui est in ore, sicut lingua, dentes, et hujusmo-
materia membrornm similium. di : maxime in his quae indigent ut
et

cibus eorum incidatur in partes jtarvas

quando sumitur haec enim incisio licet
:

non sit causa completae digestionis, ta-

men est causa quod velocius cibus dige-
ratur, et quod undique sugi possit a me-
saraicis humidum purum quod in ipso
est, quando cibus per totum divisus est et

Transeamus igitur nunc ad Aristotelis contritus. Venter autem superior qui est
sententiam, dicentes quod omne quod stomachus, et venter inferior a quo tra-
augetur, necessario cibatur a sicco et hunt mesaraicae cibum, digerunt dige-
humido secundum materiam sui nutri- stione completa per calorem naturalem
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 617

digestivum, sicut saepe in antehabitis di- et hoc est venae mesaraicae, quae exten-
ximus, quod est via quam intrat ci-
per duntur ad intestina media inter portana-
bus ad locum digestionis, et cum intrat, rium et longaonem et incipiunt fugere :

est indigestus, licet digestio in ore inci- inferius in venire, et separaniur distra-
piat. Et similiter in meri sive cesophago ctse per iotum corpus venienies a corde
per quem etiam est introitus cibi post os et hepate_, sicut satis sciiur per anato-
in animaUbus habentibus cesophagum, miam nostram quam in aniehabiiis exse-
per hanc enim viam cibus vadit ad sto- cuti sumus. In omnibus auiem animali-
machum. bus necessarium est, quod sii membrum
Sunt autem et alia membra hoc modo recipiens cibum ei aliud membrum
:

principia introiius cil)i existentia, sicut quod recipii ejus superfluiiatem, qute est
est papa in avibus, et os superius stoma- impura ei abjicienda.
chi, et hujusmodi : haec enim oportet
esse principia sumptionis cibi, eo quod Venae autem suni quaedam vasa san-
totum corpus per illa cibum accipit. Ar- guinis, per quae decurrii ad membra san-
bores cibum frigidum accipiunt per ra- guis aui humor qui esi loco sanguinis.
dices suas a torra, qui completus est illa Ex quo eiiam manifesiatur, quod san-
digestione, quas separat purum ab impu- ultimum sive depuratum nuiri-
guis esi
ro et sugunt ipsuni plantse a terra
: et : mentum, quod esi inira vasa jam ad
ideo cibus plantarum non habet super- membra fluens in habentibus sanguinem.
fluitatem stercoris vel urinoe quse rejicia- Animal vero carens sanguine per simi-
tur. Et quia non sugunt plantae nisi hu- lem humorem cibatur qui loco sanguinis
morem completum ad plantee nutrimcn- est in ipso cujus signum est, quod
:

tum, ideo non fecit eis natura aperturam, quando animal non cibatur sufficienier
oris sicut animalibus sod potius dedit : ex isio cibo, macilentum et malae dispo-
eis radices parvas, quse sunt loco mesa- sitionis efficitur. Quando auiem sufficien-

raicarum venarum in animalibus. Terra ter cibaiur ex ipso, augetur et bonae dis-
enim et calor inclusus in terra, ex radiis posiiionis efficiiur : et si cibus ille fuerii

solis et stellarum faciunt officium ven- clarus ei bonus, erii corpus sanum : et si

tris in animalibus : quia calore illo ele- malus fuerii, erit corpus infirmum. San-
vatur ad radices plantarum purum nutri- guis igitur in animalibus non est nisi

mentum, impurum pondere terrestrei-

et propier cibum, sicut patet ex his quae
tatis ipsis. Omnia autem
descendit ab dicia suni : ei ideo sensum non Iiabet,
animalia perfecta et maxime ambulantia quia adhuc actu membrum non est,
habent ventrem, in quo separatur puruni sed poteniia ianium : et sicut etiam aliae

ab impuro : et ab ipso totum corpus per superfluitates ad corpus non conver-

venas aut vias alias loco venaruni exi- sae, non habent sensum. Cibus enim
stentes accipit cibum, sicut radices arbo- non habet sensum sicut sensus est car-
rum accipiunt purum cibum a terra : per nis quia quando iangiiur caro, sontii
:

radices enim sicut per venas mesaraicas manifesie. Sanguis non osi adhuc con-
vadit cibus ad totam arborem per stipi- iinuus in carne, sod esi quasi in vaso
tem et per ramos et tlagra, donec calore reposiius in corde ei vcnis. Qualiior au-
solis et plantse digestio cibi planta' per- tem mombra rocipiunt sonsum a corde,

veniat ad finem ultimum et complemen- ei (|ualit(!r cibantur ex ipso, bono satis

tum. diclum cst in aliis libris pra^cedentibus
Sicut autem operatio oris necessaria in hac scientia, ubi diximus generatio-
est ut injiciat cibum veniri, ita necessa- nom mombrorum a corde. IIoc onim

rium esi esse aliud memi)rum inlerius, suflicit dicoro, quod sauguis non est nisi
quod cibum a ventre sugcndo accipiat : proi^tor cibum membrorum non euiui :
618 I). ALB. MAG. ORD. PR^D.
indigemus, nisi ut loquamur ilc nalura ot Aqua cnim fiigidu pra'cipii(! viscosa cilo

ulilitale sanguinis. congelatur : pi-optcr (jiiod oliam animal

Ami)lius autcm iu quorunulam anima- carcns sanguinc, majoris cst timoris ani-
liuni sanguinc in^cuiunlur lila subtilia mali habcnti sanguinom : ita quod ctiam
ad modum
pilorum pcr ij)sum cxtcnsa. talia animalia timentia immobilitantur,
In quorumdam autcm animalium san- ita quod non movcntur, nisi modicum
guinc lifEC non invcniuntur, sicut in san- propter fortern passifmem ct congelatio-
guine ccrvorum ct quorumdam aliorum : nem timoris. Quaedam ctiam talium ani-
ct ideo talium animalium sanguis non malium sanguinc carentium in timore
coagulatur. Si tamcn multum tcrrcstris constituta, mutant colorcs suos cx mulla
sit talis sauguis, coagulatur proptcr pri- dcstitutione extcriorum a calorc ct spi-
vationcm humiditatis quae est inipso. ritu.

Amplius autcm intcllectus in homine Amplius autcm aliquando sunt in san-

ct sestimatio in aliis animalibus puriora guine ali(|uorum animalium corpora
sunt et meliora, ct impuriora et pejora parva ad modum pilorum per sanguinem
secundum dispositionos sanguinis et hu- extensa, et lieec tcrrestrcm hahent san-
moris qui est loco sanguinis : non qui- guincm, qui cum calcfit, diu valde tenet
dem propter frigiditatcm sanguinis, scd calorem : ct ideo hsec multum sunt ira-

propter subtilitatem et claritatem ipsius cunda, et diu iram rctincntia, et sunt au-
majorom et minorem. Sul)tilitate autem dacia : iracundia cnim movet calorom
et claritate caret terra, proptcr quod tcr- proptcr vindictae appelitum, in quo sc-
restrem multum habentia sanguinem, cundum diastolcm movetur exsuf- cor
grossiora et hobetiora sunt in concoptio- flans ex sesanguincm et spi-
calorem et

nibus et operationibus animae. Animal ritum. Sanguis autem talis diu fervct,
cnim habens humiditatem naturalcm quia terrcstreitas tenet calorem diutius
subtiliorcm et puriorem, habet meliorem quam aqufe humiditas : filaria onim cor-
sensum propter quod etiam multa ani-
: pora tcrrestria quse sunt in talium ani-
malia carontia sanguine, subtiliora sunt malium sanguinc, efficiuntur sicut car-

in apprehensionibus sensibilium et aliis bones ignis tcmpore iracundiiE : ct ha'c

quibusdam opcrationibus animse, quibus- est causa dicti vulgaris, quod taurus ct

dam aliis animalibus sanguincm haben- porcus valde sunt iracunda animalia, et

tibus, sicut formicse, et apcs, et hujus- indiscreta, ct forventi ira : co quod in

niodi : quia bonitas hujusmodi appre- sano^uinibus corum multa talia sunt fiL^-

hcnsionum, sicut diximus, non causatur ria corpora, et preecipue in sanguine

ex calido et frigido, sed potius ex subtili tauri. Cujus signum est, quod citius con-
aut claro aut grosso aut ohscuro humore gelatur omni alio sanguine : et quando
naturali. ist» partes per colationem extrahuntur
Animalia autcm quorum humor natu- a sanguine, non congelatur omnino :

ralis est mult» aquositatis ot cito infrigi- pars enim terrestris ex humido aqueo
dadilis, sunt majoris timorositatis, co quod humidum postca nc-
cxtracta, facit

quod timor propter fugam sanguinis ct que adjuvabitur neque exsiccabitur. Lu-
caloris ct spiritus ad cor, infrigidat cor- tum vcro humidum facilc congclatur a
pus : et si tunc congelatur humor, non frigore : quoniam cum per frigus expri-

cito redit calor dissolvens ipsum : et mitur et cxpellitur ex ipso calidum, exi-
ideo talia animalia remancnt diu timida bit cum calore humidum, quod est calo-

ct immobilia : ct ideo animal cujus cor ris subjectum : ct tunc constat et conge-
talis est complexionis, hoc cst, frigid(e et hitur terrostro siccum, sicut diximus in
humidoe aquosa\ patitur soepe ex quali- libris antchabitis naturalibus, et prseci-
bet levi occasione talc timoi'is accidens. pue in quarto Meteororiim. Haec igitur
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 619

est causa congelatiouis sive coagulatio- animalis, et est faciUs decoctionis et con-
nis ejus non coagulatur ex calore,
: et versionis, efficitur
pinguedo aut sepum
sed potius ex humore quo destituitur. aut zirbus.Hujus autem signum est,
Sunt autom et alia? humiditates in cor- quod pinguedo et zirbus non inveniun-
porihus animaHum : sed humor sangui- tur, nisi in animali cujus corpus est fer-
nis major est et a])undans super omnes tile, hoc est, facile nutribile et bonte dis-
alias corporis humiditates : et hoc dig- positionis : pars enim pinguedinis com-
num est ideo, quia est corporis cilms, municat cum aere et igne, quia cito sus-
quem oportet multum esse in animalium cipit calorem et fortitcr retinet ipsum. Et

corporibus. Gibus enim est materia to- hsec estcausa, quod ha?c non inveniuntur
tius intluens et effluens in corpore, et in animalibus sanguine carentil)us. Ani-
sanguis est ultimus cil)us, ut diximus : mal autem quod habet sanguinem spis-
et ideo convenit eum multum esse. In sum terrestreitati corporis ejus propin-
sanguine est multa diversilas caloris aut quum, hal)et zirbum eo quod zirbus, :

frigoris causata : aut ex eo quod adhuc sicut in superioribus declaratum est, ter-
non sufllcienter digestus est, aut forte restris est : et propter hoc zirbus coagu-
quia corruptus est ex aliquo accidente, latur sicut sanguis in quo sunt multa
quod in prsehabitus enumeravimus. filaria subtilia, de quibus diximus.
Brodium etiam in quo decoquitur caro
talis animalis, etiam congelatur et con-
stat : terrestrcs enim partes in tali anima-
li sunt multiP, et partes aquosee sunt
paucse : propter quod etiam zirbum prse-
cipue abundare videmus in corporibus
animalium, quoe dentibus carent in man-
dibula superiori, et habentibus cornua.
CAPUT II. Hoc autem animal manifestum est esse
plenum elemento terrestri, eo quod cor-
nua et unguhe suse de hujusmodi gene-
rantur elemento. lAnimal autem carens
quidem dentibus in mandibula superiori,
sed carens cornibus est terrestre, sed non
tantum et ideo hahet pinguedinem quro
:

De pingnedinis et zirhi natnra, et de sepurn vocatur loco zirbi : et illa pin-

causa medullse. guedo non est adeo comminuibilis sicut
zirbus quando exsiccatur, eo quod natu-
ra ejus non est adeo terrestris naturae.
Hujusmodi autem pinguedo quando
pauca fuerit in membris animalis, juva-
bit eo quod non prohibet bonilatem
:

sensus, et adducet sanitatem ct fortitudi-

nem : cum autem multiplicatur, mnltum
Zirbus vero et pinguedo differunt se- nocebit, et forte corrumpct animal : (|uo-

cundum sanguinis superfluitatein : niam si totnm corpiis coopcriatur |)ingue-

utrumque enim illorum est sanguis cum dine aut zirbo, necesse esf (|U(t(l tunc
ahqua decoctione eo quod cx cibo ci-
:
moriatur animal : quia lunc pinguedo ct

tius et melius convcrtibili, qui propler zirhus o[)(M'iunt men\l)rum in (juo scnsus
aquositatem et aereitalem non sullicien- est taclus : et sunt sine sensu sicut et
ter aflinitatur, et assimilatur cibo ultimo sanguis ex quo generata sunt : quia, sic-
G20 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
ut aiile (liximus, haec non sunl nisi san- dicla. Zirbus tamen est magis digestus
guis facilis (lccoctionis et conversionis, sanguis quam pinguodo : ot ideo meduUa
qui non est niembris quae aclu mombra quce est ex sangLiine melius digesto quam
siuit assimilatus. Manifestum est igitur, piuguedo, similis est zii-bo : propter
quod si totum corpus aut tale efficiatur, quod etiam medulla animalis quod habet
aut talibus oporiatur, amittct sensum et cornua et dentes in mandibula inferiori
morielur : propter quod cito senescit tantum, similis est zirbo ejusdem anima-
animal multae pinguedinis : sanguis lis.Animal vero quod habet dentes in
enim ojus cum transeat in pinguedinem, utraque mandibuha, habet medullam
est paucus. Senectus autem et corruptio mollem similem pinguedini et huic as- :

non contingunt, nisi ex paucitate sangui- similatur medulla spondilium, eo quod

nis non bene membris assimilati omne
enim quod estpauci sanguinis, multarum
est occasionum corrumpentium, eo quod
citius et facilius immutatur ex frigido et
calido.
: debet esse continua et transiens per om-
nia spondilia. Si enim medulla spondi-
lium esset similis zirbo, non posset esse
continua per totam longitudinem transi-
tus sui per spondilia eo quod durities et
:

Adhuc autem animal multse pinguedi- interpositio membranarum impedirent

nis, paucae est generationis et coitus, aut ejus continuitatem : humida sed esset
forte nullius omnino propter eamdem quidem quando est calida, et conteribilis
causam sanguis enim qui sperma effi-
: quando esset frigida.
ceretur, transit in pinguedinem, antequam Adhuc autem quaedam animalia non
corpori assimiletur et ad vasa seminaria multam habent medullam, quae videlicet
descendat. Sic igitur dictum ost de san- ossa habent fortia ot dura et spissa, sicut
guine, et aquositate, et pinguedine, et sunt ossa leonis in quibus non est nisi
zirbo, et causis eorum. parva medulla : propter quod etiam qui-
Amplius autom medulla quae est in os- dam opinati sunt, quod non osset in eis
sibus, est naturse sanguinea? : non enim meduUa omnino, et praecipue in osse col-
verum est quod opinati sunt multi Anti- li. Est autem necessarium omnino, quod
quorum, quod videlicet sit ex virtute in animali perfecto aut sint ossa aut mem-
spermatis ex quo generatur embryo. Iloc bra convenientia ossibus, quae sunt loco
autem manifestum est in juvenibus, quo- ossium, sicut est spina in animali aquo-
rum membra corporis similia ex sanguine so, et serpentibus, et in illis ossibus et
sustentantur et cibantur. Medulla autem, spinis necesse est esse medullam, eo
sicut diximus, est superfluum nutrimenti quod ox cibo ex quo generantur ossa,
ossium et cibus eorum. Cil)us enim em- oportet in ossibus et spinis aliquid reti-
br^^onum est sanguis menstruus et me- : neri tamquam suporfluum, quod est ad
dullaquae est in suis ossibus, est sanguis ipsorum irrigationem et nutrimentum.
superfluus in ossium suorum cibo. Co- Jam autem superius determinatum est,
lorautem medullae embryonum et puero- quod sanguis cibus est omnium membro-
rum, cst sanguineus, sed immutatur et rum, et ex ipso genoratur pinguedo et
albescit, quando crescunt pueri. In in- zirbus, et meduUa aut similis est genera-
cremento enim animalium quodlibet ca- tioni pinguedinis aut generationi zirbi
lidum recipit immutationem, Et si- propter quod necesse est esse modullam
mili modo mutantur meduUae juve- pinguom et zirbosam in sapore et tactu :

num. digoritur enim ex calore ossium conve-

Adhuc autem medulla animalis pin- niente sibi : et, sicut dictum est supe-
guis est vahle pinguis quando enim be-
: rius, sanguis digestus etiam per seipsum
ne digeritur sanguis animalis, efficitur pinguedo vel zirbus, sicut per
efficitur
pinguedo vel zirbus, sicut patet per ante soipsum constat brodium in quo dccocta
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRACT. 11 621

est caro. Rationabileautem est noii esse

medullam in osse spisso et forti et si :

est, parvam esse cibus enim in talibus

:

aut totus aut ex maxima partc transit in

ossa. In animalibus autem aquosis et aliis

quffi carent ossibus, et loco ossium ha-

bent spinas, non invenitur medulla nisi

ilia quae transit per spondiles. Talo enim

animal est pauci sanguinis naturaliter CAPUT III.
et medulla in talibus non habet locum
suoe generationis, nisi per spondiles tan-
tum distendatur : in illo enim loco hffic

animaiia medulla indigent ad confortan-

dum nervos et ligamenta quoe a spondili-
bus oriuntur, et quibus costse infiguntur
et hsec est causa, quod medulla spondi- De natura cerebri secwidum doctrhiam
Kum est alterius coloris caeteris medul- Arlstotelis.
lis, sicut patet ex anterius in hac scientia
determinatis, et est viscosa et nervosa :

quoniam non est in spondihbus nisi loco

et vice cerebri clandestinum spondilium

transeuntis.
Sic igitur declarata est causa propter
quam medulla est in ossibus animalium
habentium medullam, et quid est medul- Sequitur autem nunc dicere de causa
la, et quia est superfluitas sanguinis ex et natura cerebri.
qua cibantur ossa et spinse animalium, Sicut autem diximus superius, multi
et ideo etiam est retenta inter ossa, et Antiquorum opinati sunt, quod medulla
quod non generatur nisi ex sanguine bo- spondilium quie nucha vocatur, sit con-
nae et facilis decoctionis. tinua cum cerebro et ejusdem natune se-
cum, hcet veritas illis coutradicat, eo
quod natura cerebri diversa est a niedul-
lae nucliae natura. Cerebrum cnim valde

frigidum est magis omnibus aliis interio-

ribus membris natura autem medullae
:

nuchae est calida, cujus signum accipituf

ex pinguedine quie est in ea. Causa au-
tem quarc medulla nucluc est continua
cum ccrebro, est quia natura semper la-
borat ordinando membra ad id quod me-
lius est. Cum i^itur cerebrum sit frijri-

dum, continuat ei contrariic dispositionis

membrum, ut cx hoc det ei virtututem

adjuvantem et cxpellentem distemperan-
tiam quae provenitex qiialitate IVigiditafis
in cerebro : et ideo ponit unum })rope al-
terum. Ex mullis autem rationibus |)ro-

priis nuinifcstum est medullam nuoha'

calidam esse, et etiam ex ratione quie
022 B. ALB. MAG. ORD. PR.™.

indiicta est cx frigiditate ccrehri : qiiia sicae commixlai indigent conjurictionc

non reducerct ad tenipcricni
alilci-natura contrarii sibi ut ita quod
tcmpcrcntur,
ordinem menibrorum, nisi calidum pn- non ahqua distemperantia et na-
sit eis :

neret et continuarct ad frigidum. Si- tura fecit cerebrum frigidum, et positum

gnmii autcm frigiditatis cci-cbri est, quod est ex opposito cordis quod cstmembrum

iactus ccrcbri valdc cst frigidus, et est cahdissimum, co quod non salvarctur
privatiis sanguinc magis omnibus humi- membrum egrediens a tempcrantia per
ditalibus qu;e sunt in corporc, eo quod se sine contrarietatc alterius membri
quasi nullus sanguis a{)paret in eo : et tcmperantis ipsum, propter quod sagax
cum hoc etiam est subsiccum. Ccrclirum natura ingeniata est ponere cerebrum ex
autcm non cst supcrlhiitas, sed potius oj)posito cordis, Cercbrum
ut diximus.
principalcmembrum nequc est cx mcm-
: enim erat intemperatum, eo quod vince-
bris omnino continuis et compactis, sed bat in ipso natura terrse et aquae, quce
natura ejus natura seterna qusedam est, sunt elementa frigida vahle : ha^c cnim
dum durat animal. Rationabile enim est contemperantia rcsultans ex ordine mem-
naturam cercbri esse talem, eo quod est broruu) causa cst, quod animal habens
principium et arca opcrationum anima- sanguinem, habct cerebrum ncc habet :

lium. cercbrum ab ahquo aha animah, nisi

Amplius autcm cercbrum non babet forte non habentia sanguinem habeant
continuationem cum aliquo membrorum membrum convenicns cerebro quod ope-
sensibilium, sicut ad visum apparet in ratur cerebri operationes, sicut animal
anatomia. muUipcs secundum Aristotelem et sibi
Adhuc autem cerebrum non habet om- simiha, qua^ etiam animalia cahda sunt
nino sensum tactus, sicut neque sanguis propter cerebri privationcm. Ccrcbrum
aut superfluitas alia animaUs : non enim enim emendat comploxionem caloris et
est in corporibus animalium nisi ad sal- cbuhitionem caloris et cordis : ut ha-
vandum naturam. ])eat cor etiam calorem temperatum in
Non enim est verum quod quidam fin- duabus venis, sciUcet in vena majori et
gunt animam cssc ignem aut aham cor- madorti, sicut diximus in anatomia hse :

poream virtutem elementi, qu£E simiHs cnim vense secundum ramificationes suas
sit calori ignis, ct quod illa sit in cerebro, perveniunt ad telam cerebrum continen-
et propter hoc cercbrum sit calidum. tem ut enim non accidat cerebro nocu-
:

Sicut enim in his quge de Anima sunt mentum ex calorc qui accideret si venee
disputata, melius est dicere quod anima cahdfc pcnetrarcnt in substantiam ipsius,
sit principium ct causa corporis sive idco istee vente per texturas suas sunt
sustentatio contincns ipsum : et sic in continentes ipsum. Spissa' autem sunt et
tali corporc quod est cahdum et ahas graciles venarum paucarum ma-
loco
virtutes hal)ens elementorum, aut quod gnarum, quarum orificia tamen effun-
anima sit taHs causa tahs corporis quahs dunt sanguinem ad ipsum ut nutriatur.
dicta est, et quod istae clementorum qua- Sanguis autem iste est mundus, clarus,
htates sint instrumenta ejus : et ideo di- et subtihs, et non spissus ct turbidus. Si
cere animam esse ignem, idem valet enim sanguis illc fuerit frigidior comple-
quod eam dicere fabrum iignarium esse. xione temperata, aut etiam ipsum cere-
Exhis ergo hujusmodi rationibus nc-
et brum, statim accident catarrhi : vapor
cessarium est, quod anima cst actus cor- enim cibi asccndens sursum ct vadcns
poris habens sicut motor ct artifcx in per venas venit ad ccrebrum ct cum in- :

potestate hujusmodi calorem ignis qui frigiditatur nimis vapor hujusmodi, sta-
cst in corpore. tim accidunt catarrhi propter fortitudi-
Sed, utprius diximus, omnes res ph}'- ncm frigoris quod cst in loco illo : est
 LIB. XIT DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 023

onim lllc catarrliiis plilo<j;maticiis cx aquo- hoc, quod siccum efficitur quando deco-
so sanij;uinc ct frigido : ct quando confc- quitur et durum qiiia tunc dissolvitur
:

luiitui' ea qua' tiunt iii liominc qui ost ab eo pars aquosa per calorem, et rema-
ininor mundus, ad ea quoe fiunt in ma- not in eo constans pars terrestris quse
jori muiido, erit hoc accidens, sicut ge- multa est et quando pars humida resol-
:

neratio pluviarum ex vaporibus vapor : vitur ab hujusmodi parte, remanet valde

enim ex terra et aqua qiue sunt elemen- durum.
ta infcriora, ad supcriora ascendens sus- Amplius autcm liomo habet valde ma-
tcntatus stat in aeri superiori, qui con- gnum cerobrum, quando confortur ad co-
tinet hunc acrem qiii continot tcrram, et rebra animalium aliorum, et cercbrum
frigiditate illiiis convertitur ct dcscendit viri majus est cerebro mulieris.
pcr pluviam. Hujus igitur segritudinis
qme catarrlms vocatur, hic diciinus cau- Adhuc autcm locus qui vicinatur cordi
sam quidcm insufdcientem quia hoc : etpulmoni, est valde calidus, et erigit
sufficit nobis ad philosophiam naturalcm corpus propellondo spiritum et sangui-
de qua nunc loquimur. iMcdicus autem nem ad suporius : et ideo liomo quia htec
discretus habct omnos modos ct causas loca calida habet, est erccti corporis : ho-
ipsius. mo enim est calidce comploxionis : et ca-

Amplius autom sensus cst in cerebro. lor et spiritus sursum tcndcntes faciunt
Cerebrum autcm in voritatc non est nisi augmentum in mombris superioribus et
in animali habcnte sanguinom: sod in ercctionem staturte. Iluic vero calori

animalibus carcntilms sanguine , est cordis ot complexionis contrariantur hu-

membrum conveniens cerebro : ot con- miditas et frigiditas cerobri : propter
venit cum cerebro iii operationibus ipsius, multitudinem enim frigidi et humidi
quoniam infrigidat cibum qiii venit ad quod est in cerebro, non cito in pueris
ipsum ex elevatione sanguinis vel humo- duroscit pars vicina corobro, os vidolicet
ris qui est loco sanguinis : potost cniin quod est in prima sutura sincipitis : va-
hoc esse in membro quod cst loco core- por enim et calor a corde et spiritualibus
bri propter aliquas causas similes illis, vonientcs per illam partem oxeunt : et

sicut estfrigiditas et ponderositas capitis. ideo non accidit hoc nisi animali habenti
In omni enim animali, sive sanguincm sanguinem et caput multoe suturce, sicut
halieat, sive non, tempore dormitionis est homo. Est hoc accidens convcniens

est caput ponderosum quod non accidit

: etiam foeminis hominum propter eamdem
nisi ex frigore. Cum autem cibus infri- causam, ut videlicot mclius calor pos-

gidatur, calor fugit cum sanguinc grava- sit rospirarc, pi\T?cipuo quaiuk) ccrobrum
to et infrigidalo desccndontc ad inferius. est valdo magnum rcspcctu quanlitatis
Et quia calor agitatur ad inferius ct inte- corjioris : si onim citius quam d(>bct so-

rius, ideo erit somnus. Et idoo animal cundum naturam contingit consolidari ot
erecti corporis, non potest olevarc caput indurari, non perfccte complobit opus
suum, et prsecipue ponderosi capitis, sic- suum : sod potius in talibus vapor oxspi-
ut liomo, et pygmeus. Similitor autem ot rare non valens, infrigidatur, ot infrigi-

animalia quadrupedia gravatis capitibus dat caput ct corpus : et accidunt ox hoc

submittunt capita in tcmporc somiii. Sub- iulirmilatos ot amonliiB sive amissio in-
tiliter autom de liis locuti sumus in li- tellcctus. Calor onim cordis et primi

bris ([uos fecimus de Soinno el Vifjilia : mombri ost multus. ot (h' facili hrditur ab

ibi enimcausas somni distinximus distin- aliis mombris ([uamhi multum opj)ilantur

ctione completa. et infrigidantur, ot sensus (\jus ([ui ost

Amplius autem cerebrum compositum sublilis valdo ct vchomcns. cilo immuta-

est ex terra ol aijua quod probatur ex
: tur qnando concurrit ali([uid ad ipsum de
024 1). ALB. MAG. ORD. PR/ED.

saiigulno infrigidalo cercbrum conti- sccntur virtutcs Saturni ct Jovis ct Mar-

nenle. tis ct Solis ad tcmperHmcntiini facicn-
Sic igitur diximus dc humiditatibus diim. \ii ideo sicut cor et piilmo facta
generatis in corporibus auimalium, ila sunt cxccllenler calida respondcntia viri-
quod nos non latet aliquid de dispositio- bus Solis cui cor proportionatur, et Mar-
nibus communi])us eorum. tis cui proportionatur hcpar, et Jovis cui
proportionatur pulmo : ct o[)ortuit unum
frigidum et humidum super hoc poni
quod Lunse proportionatur, quod ista rc-
duceret ad temperamentum. Vis autcm
vasorum seminis proportionatur Vencri
et Mercurio propter multam et multipli-
cem conversionem proportionantur
sui
virtutes vasorum. Saturno autem pro-
CAPLIT IV. portionatur splen in colando humorem
melancholicum, trahendo, et movendo.
Necessitas autem quse est propter ope-
rationem, est quia animales operationes
indigent spiritu hicido, claro, et multo :

eo quod sunt magis multiplicium virtu-

tum. Non autcm membri calidi poterat

Et est DiGRESSio declarans causas et dis- esse spiritus, nisi fumosus, et turbidus :

positionem ccrebri secundiim Peripa- et ideo oportuit esse magnum frigidum in

teticos m,odernos, et secundum experta, quo clarificaretur et attenuaretur et subti-

et rationem. liaretur spiritus, qui formas animales re-

preesentat. Ad hoc factum est cerebrum
frigidum et humidum humidum quidem
:

ut suscipiat, et frigidum ut subtiliet et

clarificet spiritum.

Causa autem utilitatis est secundum

bene essc determinata quia aliter non:

bene salvarentur sensuum organa, eo

Hsec igitur de natura et cerebri dispo- quod si esset calidum, continue liquesce-
sitione secundum sententiam Aristotelis ret in sc, et fluerent ex ipso humores ca-
dicta sunt. Sed ad majorem evidentiam Hdi in oculos, aures, et olfactum, et de-
oportet scire, quod non est causa quare struerentur operationes organorum. Est
cerebrum fecit natura in animalibus, nisi autem et alia utilitas potissima, quod vi-
duplex, scilicet necessitatis, et utilitatis. delicet infrigidato in se vapore inducit
Illa autem quae est necessitatis , est somnum qui est naturalis quies anima-
adhuc duplex. Una quidem ad tempera- lium. Sed de hoc satis in libro de Somno
mentum compositionis corporis organici, et Vigilia dictum est.
altera autem ad operationes ejusdem. His igitur de causis facto cerebro fri-
IUam vero quae est propter temperiem gido, dico quod omne animal habet ce-
compositionis jam supra tetigimus, ut vi- rebrum aut membrum quod est loco ce-
delicet calor cordis et hepatis tempcretur, rebri. Habentia autcm sanguinem, ha-
ne incendant superiora et dissolvant bent in veritate cerebrum et qusedam :

compositionem. Oportet enim sibi mi- etiam non habentia sanguinem, habent
sceri virtutes calidi animati et frigidi : ccrebrum, sicut qutedam marina : et ali-
quemadmodum etiam in superioribus mi- qua pars ejus quod vocatur Greece mala-
 LTB. XTI DE ANIMALIBUS, TRACT. II 625

kir. Sed homo inter csetera animalia, ha- les ut recipiant virtutes ejus, et gradatim
bet cerebruni majus. Cum enini homo ab ipso prcecedentes indurantur et forti-
plures habeat virtutes et operationes ani- ficanlur. Adhuc autem mollis substantia
males, ejus magnitudo est in homine ne- abundat in spiritu quem largilur nervis
cessaria. motivis et sensibilibus. Adhuc autem sub-
Dispositio autem cerebri hominis cst, stantia ejus fuit frigida spongiosa, ut esset
quod pars ejus tcndat ad medullam, et levior et spiritu plenior : quia substantia
reliqua pars ejus tendat adpellicuhis sive spongiosa mollis, levior el spumosior est
membranam, ct terlia tendat ad quos- quani continua et dura.

dam ventriculos plenos spiritu. Nervi Amplius autem substantia cerebri di-
autem sunt quasi rami quidam emanan- versificatur in partibus quoniam ante- :

tes a cerebro non ita quidem quod de

: rior est mollior et humidior, et posterior
substantia ipsius, sed potius quod exten- est durior et siccior. Dividens autem in
duntur usque ad ipsum de corde euntes, partes cerebrum est membrana dura.
sicut alibi probatum est. Totum autem Partem autem anteriorem mollificant
caput secundum sui longitudinem tres medulloe quoe ibi sunt in vacuitatibus os-
ventriculos habcns, habet mediationem sium. Hoc autem ideo est, quia ab ante-
quasi per lineam per longitudinem du- tiori parte veniunt multi nervisensibiles,
ctam per ventriculos et membranas : et et prgecipue visus et auditus qui secun-
in vacuitate illa est juvamentum quod in dum naturam sunt humidi et molles. Di-
antehabitis determinavimus, quamvis in gnum autem est visum esse ante, eo
anterioribus ventriculis magis manifeste- quod visui tamquam speculatori datur
tur spiritus sensibilis. tota custodia corporis. Nervi autem mo-
Greata est autem substantia cerebri Ic- tivimagis adposterius cerebri diriguntur,
vis et unctuosa : et unctuositas quidem et prsecipue ad nucham quie est cerebri
ideo est ut nervis ad se continuatis in- nuntius et vicarius, supplet enim vices
fluat unctuositatem et viscositatem. Lc- ejus in via dorsi descendendo : nervi
vitasautem sive mollities secundum (ja- enim molivi magis indigent duritie
lenum est, ut ex figura levis et qualitate quam Nucha autem distracta
sensibiles.

mollitiei de facili exerceatur ad formas et cooperta est membrana, ut sit differen-

sensibiles et imaginarias : eo quod humi- tia tactus inter nucham et spondilia.

dum et molle de facili recipit imagina- Cercbrum autem, sicut in antehabitis

tiones et impressiones formarum. lloc dictum est, cooperitur duplici membra-
autem non omnino verum esse vide- na : hoc enim habet
utilitateui permaxi-

tur humidum enim de facili quidem

: mam :enim tenentur et comple-
in illis

recipit formas, sed non omni modo, sed ctuntur vence non pulsatiles quaj ibi con-
cum motu et divisione qua-
quse recipit veniunt : et extremilates illarum vena-
dam corporum intrantium in ipsum et rum veniunt posterius ad lasciviam et

dividentium partes ejus. Imaginatio au- planum capitis, ct efrunduut ibi sangui-
tem et csetera^ virlutes sensibiles non nem, quae dum etiam immerguntur cere-
fiunt cum molu corporis et divisione ali- bro ramilicata3 et assimilata^. in extreuu)
qua quse fiat in ipso. Dicimus igitur, sanguinem ef-
suse substantia^ cerebri, ef

quod causa mollitiei ejus est, ut sit remol- fundunt in nutrimenlum ipsius et post- :

liens duritiem nervorum, et ut nutrimen- ea iterum adunantur quasi ad duas ve-

tum bonum preestet nervis gradatim. i\le- nas et hoc fit ideo ut confortcntur, ut
:

liorem enim substantiam et nutriinen- ex eis nascantur ligamenta ccrebri cum

tum rei viscosoe pra^stat res mollis qii;nu nuMubrana s[)issa, ([ua' est iu anjuidistan-

res dura :
quod nervi ve-
et sic etiam lit, tia sectir corona^ anterioris [)arlis capilis.

nientes ab ipso sunt juxta ipsuui mol- lu anleriori auleui [^aiic nascuuturex i[)-

•10
XI
021) T). ALB. MA(i. Oni). l>RyEI)

sisaddilamcnta iiiammillaria, pcr qua; lit mcn minor cst parte anterior : miniiitur

olfactus ct dividunlui' a moUitic ccrcljri

:
enim graihitim incipicus a magno, ita

modicum : ncc sunt lamcn additanKMita quod stringitui- iu linc ad locum nuchae
ita dura ut nervi. ct qiianlitatcm (|u;c cgrcditur cx ipso.
Amplius autem duplcx mcmbranacoo- ]\fcdius autcm vcntriculus estquasi trans-
perit cerebrum. Vna ditra inater \oci\U\,
ilus ct via ab anteriori ad postcriorem :

quse cst vcrsus os supcrius, ne ccrcbrum mcdiantc enim isto contiimanlur spiritus

liBdatur duritic ossis : et alia inferior pia antcriorcs dcfercntcs formas cum virluti-

maler vocata, ct idco quia moUiter exci- l)us posterioribus. Tcgitur autcm ven-

pit ccrebrum : ct illa cst quasi sit ex tcx- tricuhis tegmento sphaerico intus conca-
tura vcnarum, et ideo inlrat substantiam vo, ut non incurrat occasiones intrinse-

mcdullse in multis locis et vadit ad cjus cas, ct ut fortis sit ad sustincndum meni-
ventriculos, et terminatur a posteriori, branae contactum : et in una parle con-
eo quod ultcrius non est necessaria. junguntur ei vcntricuh anteriores, ut per
Membrana autem dura nusquam apph- ipsum mittat ad posteriorem. Quod au-
catur cerebro, nec etiam inferiori mem- tem virtutes animales sitae sint in istis,
branae, sed continue clevatur sursum. signihcatur ex hoc quod aegritudincs ha-

Gontinuans autem inter duas membranas rum ceUularum impediunt vel deslruunt
est per venam quae transit a dura ad sub- operationes virtutum quse sunt in eis

tilem. Ipsa autem dura conjungitur cum tamquam in organis.

osse per qugedam ligamenta mcmbrana- Adhuc autcm in anteriori partc cerebri

lia quse oriuntur ex ipsa vena et mem- sunt visB serrosae, per quas transit spiri-
brana, et conjungitur cum osse in denti- tus sicut per cehulas : non enim semper
bus serrse ne cadat supcr ccrebrum et :
ventricuh aperiuntur et amphantur, prse-
ista ligamenta transeunt testce substan- cipue quando iUe spiritus est paucus.

tiam usque ad exteriora testa? et ibidcm :

Spiritus cnim venit a corde ad cerebrum,
divaricatur et texitur ex eis membrana et digeritur ibi ad opcrationes animales,

qu(B coopcrit testam : et hoec est causa sicut digeritur ad operationes naturales
Jioni ct fortis ligamenti durae matris cum Ad hujusmodi autern digestio-
in hepate.

testa. nem magis apta est serratihs divisio,

Gercbrum autem in sua longitudine quam camerarum.
habet tres vcntriculos, et quihbct ventri- Inter ventriculum autem anteriorem et

culus secundum latum sui habct duas postcriorem sunt duae vense, quarum in-
partes quasi bicameratus existcns. Antc- tersecatio utrimque habct duas carnes

riortamen manifestius aUis dividitur in glandulosas, quae implent vacuitates quae

duo, scilicet dextrum et sinistrum : et sunt in ramihcatione : et tunc texuntur

sunt illse camerae unius quantitatis. Va- iUae duse vense quasi in rete sub substan-

cuitas autcm anterius utriusque partis ju- tia cerebri. Serrosae autem vacuitates,

vat ad olfactum, et ad exitum facihorem quae sunt supra distinctionem camerarum,

mucilaginis phlegmaticse pcr stcrnutatio- implentur quasi caruncula quadam, quae

ncm ct cmunctioncm, et juvat ad divisio- cst quasi vermiculus qui contrahitur et
nem spiritus visibihs. Juvat praeterea ad dilatatur ad clausuram et apertionem.

opera formativse sivc imaginativai intrin- Membrana autem natat super duas ca-
sccus, Ventriculus autem posterior est runculas praedictas, et coUigatur eis : et

magnus proptcr magnitudinem testae va- quando dilatatur membrana, constringun-

cuae quae est ilhc, et ut possit esse prin- tur Ciirunculae : et quando constringitur,

cipium membri magni quod cst nucha dihitantur : et sic ceUuhe aperiuntur et

desccndens ab ipso : et in ipso viget vis clauduntur : ct quando aperiuntur, transit

memoriahs. Licet autem mao^nus sit, ta- discurrens spiritus ad opera virtutum
 LIB. XII DE ANTMALIBUS, TRACT. II 627

animalis : et quando claudnniup, hebe- scunt et non possunt moveri : ideo facta
tantur operationes earuin : et hinc est est nucha descendens per spondiles, a
quod homo quando attonitus cogilat, mo- qua de propinquo movendi accipiant vir-
vet caput et agitat, ut motus ipse juvet tutem nucha tamen ctiam juvat ad
:

ad celluhirum apertionem. Ventricnlus tucndum spondilcs in situ ct ordine suo.

autcm posterior major est antcriore : et Alia etiam est causa hujus : quoniam si

additamenta ista vermicularia quasi dua- ad caput omnes nervi dirigercntur, ejus
hus venis sunt similia, et ideo a quibus- quantitas efticerctur enormis, et gravaret
dam du3e voue vocantur. totum corpus pondere suo.
Amplius autem in cerebro sunt duo
foramina ad expellendam superfluita-
tem unum quidem anterius, quod vcnit
:

per nasum et aliud est in medio basis

:

cerebri, quod venit in os contra cannam.

In ventriculo autem posteriori non po-
tuit esse foramen, eo quod parvus sit re-

spectu aliorum, et ad ipsum non veniunt

superfluitates. Postcrior autcm et medius CAPUT V.
conveniunt in via medii ventriculi qui
dividit ipsos. Ibi enim duee via? quasi ex
transverso procedentes conveniunt in
unum foramen, cujus vise initium est in
mcmbrana sublili quge/^m mater dicitur,
et transit in duram mcmbranam : et cum
aliquantulnm pertransivit in eam, obviat Et est DiGRESSio deelarans eaiisam el
cuidam vite qua? glandulae assimilatur, et riaturam nervorum.
est quasi spha^ra compressa in utraque
parte, membranam du-
quse jacet inter
ram foramen l)asis quod conve-
ossis, et

nit contra cannam.

Quod autem supra diximus secundum
Aristotelem, quod in substantia cerebri
non est sanguis, intelligi debct, quod in
veritate non est sanguis in forma sangui- Ne autem doctrinam istam confusam
nis, quia mutatus est in alium humorem. faciamus, permixtim et simul de na-
si

Et similiter quod dixinms non esse ve- turis membrorum loquamur, sicut fccit

nas in substantia cerebri, intelligitur Arisiotelcs, ideo liic interponendum no-

quod incorporentur ex orificio tamen:

bis videtur dc naturis momln-orum ani-
venarum veniunt ad ipsum a quibus su- malium sigillatim : et tunc revertemur
git nccessarium nutrimentum, sed in ipsa ad lo(|uendnm permixtim de eisdem. Lo-
substantia ccrebri non est textura vena- quamur ergo hic dc nei-vis quia nervi :

rum sicut textura est in carne, corde, et secundiim multos medicos oriuntur a ce-
hepate. Testa autem superior ideo spis- robro, licct sccunduiu vcritatcm a corde
sior est, ut melius ab occasionibus de- oriantur, et a corcbro a nucha dividan-
fendat. tur, sicut nos in antchabitis istius scien-
Amplius autcm cerebrum frigidius cst tia? prosecuti sumus.
inter membra principalia : ethoc ctiam Dicamus igitur, quod utilitas cst causa
ipso percipitur tactu. Cum autem ncrvi nervoriim quoedam est per sc, et qu»-
motivi nimis clongantur a cerebro, rige- dam est pcr accidons. Pcr sc autom cst
628 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

dare sensum cl inotum niediante cerebro

et nucha toti coi'pori. Per accidens au-
tein juvant nervi ad conlirniationem cor-
dis et omnis mcnibri circa
cerebri et
quod complectuntur, et in quo conte-
xuntur, et dant sensum hepati et puhno-
ni et cerebro cum suis pannicuhs, ut
percipiant quando est in eis ventositas
nocens vel aUud quod panniculos exten- GAPIJT VI.
dit. Principium er^^o divisionis nervo-
rum est medulla cerel)ri, et linis eorum
est, quod contexuntur in substantia cu-
tis.

Principium autem divisionis nervorum

a cerebro est duobus modis quidam :

enim descendunt ab ipso immediate, et Et est DiGREssio declarans causam ossis

quidam mediate et hoc potest sciri per
: et cartilaginis
nervos descendentes a capite ad membra
interiora sicut ad hepar et ad puhnonem.
Nervi enim muUum elongati a cerebro a
quo dividuntur et ramificantur^ lirmantur
muscuhs, et apponit eis natura quoddam
corpus quod est medium inter nervum
et cartilaginem, quod convenit in sua

substantia cum nervis. Apponit autem Ossa autem et cartilago facta sunt ut
eis hoc in loco curvitatum suarum, sicut sint scutum et defensio et sustentatio et
est epiglottis et ahud quod est in radi-
: fundainentum tutius corporis. Et sunt
cibus sive principiis et finibus costarum, quiedam animalia qute non videntur ha-
et ahud simile est in loco infcriori, ad bere juncturas moventes ossa sua aut
quem Ihiitur os pectoris. Nervi autem testas suas quae circumdant ca, sed ha-
ahi qui dant sensum et motinn, recte bent coria dura circumdantia ipsa, sicut
descendentes, non habent hujusmodi ea quae calapagu Grseco vocantur idio-
confortantia se, eo quod propinquiores mate. Qusedam autem Iiorum habent
sunt principio ex quo dividuntur. Non suum durum ad interius, et suum molle
enim fuit eis necessaria tortuositas, ex exterius super durum, sicutgenus mala-
qua indurarentur el fortificarentur pro- : chie : et talibus fecit natura carnem me-
pter quod etiam faciens sensum nascitur diam carnem et nervum
inter veraui :

ab anteriori cerebri, quia sensui confert non est fissibilis sua caro secun-
et ideo
molhlies motivus autem a pusteriori,
: duin longum sicut alia caro, sed potius
quod est magis siccum, sicut jam ante secundum latum peripheriale ac si creve-
diximus. rit ex circulis : et hoc ideo facit natura,
Quot autem sint paria nervorum sensi- ut suum nervosum quod est substantia
bilium et molivorum, et quahter divi- ejus sit majus, et firmius sustentans ip-
duntur ab anteriori capitis et a posterio- sum. Animalia autem annulosa Iiabeat
ri et a spondiUbus coUi et spondihbus suum exterius durius : et est quasi sit

dorsi, satis quantum ad lianc doctrinani mediuin inter nervurn et os : et positi

sufficit, primo liujus scientiae libro,
in sunt in ipso sui annuli ligati, ita tainen
ubi de anatomia nervorum locuti sumus, quod possunt elongari ab invicem ali-
est expeditum. quantulum, et jungi quasiunus intret ali-
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRAGT. II 629

quantulum in alium : et in hujusmodi trimentum ne exsiccentur per motum :

animalibus non inveniuntur diversa prin- facta sunt haec etiam dura, ne frangan-
cipia venarum hoc fe-
et arteriarura : et tur de facili.

cit natura ut melius custodiantnr. Ossa Adhuc autem os quod fit ad solum
autem leonum dura sunt valde, et non motum, habet concavitatem parvam :

habent foramen medullae plura ex ipsis : quando autem factum est ad motum et
et cum colliduntur, emicat ignis sicut ex levitatem, habet concavitatem magnam :

lapidibus. Multa autem animalia habent quia tunc longum est ut rectam aqua-
cartilaginem loco ossis, et talia indigent lem faciat positionem membri in quo
multa circumvolutione : et in eis est mul- est.

ta liumiditas in substantia eorum et fuit Ahuc autem os colatorium factum est

aquosa, ita quod pauca terrestreitas est foraminosum, ut per ipsum educatur su-
in ipsis : et hsec animalia male possunt perfluitas, et ut fumi motivi ejiciantur

obviare rebus duris. Aliquid autem juvat per foramina sua.

se natura in talibus cuni spinis sustenta- Amplius autem omnia ossa sibi mutuo
tionem faciens corporis. Gartilago etiam conjuncta sunt, nisi quod inter queedam
quse est siniilis ossi, licet sit mollior, re- est cartihigo qu<Tdam hac non indi-
: et

peritur in piscibus. gebant, sicut duo ossa mandibulae infe-

Amplius autem ungues et
spinae et rioris quae in mento conjunguntur. Jun-
cornua ossea sunt omnia qusedam : et ctura autem qusedam est laxa, quaedam
horum sunt valde dura, eo quod a natu- est stricta : sed de his satis diximus in
ra ad sustentandum et ad munitionem libroprimo hujus scientiae, ubi exsecu-
pedum, qui sustentant totum corpus, sic- ti sumus ossium anatomiam.

ut ungulae in quibusdam brutis. Quae- Sed hoc non est praetermittendum,

dam horum sunt fortia, eo quod facta quod quajdam ossa sunt conjuncta secun-
sunt ut sint arma defensionis et impu- dum juncturas habiles ad motum : et ha-
gnationis, sicut cornua. Sunt autem et bent laxam juncturam, ita quod
ista

unguke aliquando arma, sicut in calci- unum potest moveri sine altero. Quae-
bus equorum. Queedam autem sunt qua- dam autem suntjuncta junctura diflicili
si colligantia et fundamenta, sicut spon- ad motum, quando videlicet unum non
dilia super quae componitur totum cor- potest moveri sine altero, sicut ossa ra-
pus : sunt enim in corpore sicut funda- scetae manus et pedis. Quaedam autem
mentum navis in navi. Qufedam autem consolidantur, ita quod unum infigitur
sunt quasi pro galea sicut os cranei. Qua;- in alio sicut costae in osse pectoris : et

dam autem sunt sicut munus et munitio quccdam incastrantur, ita quod addita-
circumdans, sicut spinse iu hiricio. Qua?- mentum unius intrat in foramen alte-
dam auteni sunt ad supplcmentum va- rius, sicut dentes in mandibula inferiori
cuitatum, sicut parva ossa sisamina in la- et Quaedam etiam junguntur
superiori.
xis juncturis manuum et pedum. Quie- serraliter, sicutossa cranei et quaedam :

dam etiam componuntur super membra per bases secundum latum, sicut spon-
claudentia ipsa, sicut os quod est in ra- dilia et quaedam
:
junguntur secundum
dice lingua?, quod kimbda (X)
est simile superficies in longum, sicut ossa asseid

litterse Graecae sicut diximus in anatomia in l)rachio.

ossium. Omnia autem ossa rectificant et Oportot autem scire, quod plantae nec
distendunt corpus ut suam retineat hgu- habont ossa, noc alia mombra quio ha-
ram. Ossa autem quee sunt ad defenden- bent animalia et idoo uon habent oxi-
:

dum, frequenter in animalibus non sunt tus superfluitatum, sicut anuni, vol vosi-
concava : sed quic sunt ad motum, ha- cam quia nutrimentum quod trahunt a
:

bent concavitatem ut retincant suum nu- torra, est soparatum, sicut ost nutrimon-
030 D. ALB. MAG. ORI). PR^D.
lum in quod ost lorlia^ digo-
animalil)ns j)rofundantur por ipsum os. Inuaturah^s

slionis. Traclnm antom a planlis nutri- antcm liguras habct ti'cs. Tna quidom
mentum discurrit ot ascondil por plantjo (piando cx sincipitis parte contracta (|ua-
poros : quoniam si starot in uno loco, si amiltit sorram coronalom : et ex hoc
goneraret et impedirot altractionem ul- Iffiduntnr virtutos a[)pi'ohcnsiv(o. Secun-
teriorem : et tunc infrigidatum descendo- da est, quando ex occipitis contractione

rot nutrimontum ot oppilarot radicos : hoduntur virtutcs motivae ct rccordativa?,

proptor graviiatom onim fsecis ctiam in et quasi amittitur sorra qua; est sicut

animalibus momhrum
tum inforius cst positum. Plantae ergo ta-
lia non haLcnt instrumcnta, nec os capi-
tis quod in animalibus cx osse forti posi-
tum ost, ut dcfondat a nocumcntis, et est
exitus suporfluita-
lambda [\) httcra Grajca. Tertia autem,
quando amittitur utraque ex contractiono
utriusquo partis, et oflicitur caput brove
rotundum sicut globus. Preetor has ligu-
ras non est aliqua quse diu salvetur in

ox multis ossihus proptor multas causas : vita : sod hto quatuor figurae in vivis re-
quarum una est, quod si occasio accidat periuntur, una scilicct naturalis, et tres

uni, quod non accidat altori. Socunda innalurales. De

his autem et numcro os-

autem est quia non potorat os unum

:
sium capitis ot terminis oorum satis in
esse divorsum in mollitie et duritie sicut anatomia dictum est.
conveniehat esse os capitis, sicut patot Caput autem caret carnositate propter
in capitis anatomia. Tertia autem est, ut duo, quorum unum est quia si non habe-
:

per suturas esset exterius ncrvorum et ret, non retineret complexionom pro-

vonarum quietarum ot venarum pulsati- priam, frigidam scilicot, ot humidam :

lium, et quod etiam ipsa dura mater per quia caro daret ci calorcm et humorem,
suturas oxions fortiter elcvaretur, ne ce- et ex hoc contiubarontur et commiscc-
rebrum in ahqua sui partc contingeret. rentur spiritus animales. Secunda causa
Est autem liguracapitis rotunda oblon- est, quia nimis pondoraret, ot non pos-
ga, in acutum aliquantulum retro et an- Sunt autem omncs sensus se-
set erigi.

te procedens et rotunditatis quidem

:
cundum originem in corde sed tactus :

causa, quia inter omnes figuras hisope- est ibi etiam secundum primum orga-
rimetras rotunda magis est capax ot mi- num autem in cerehro ct
sentiendi. Alii

nus rcceptibilis occasionum. Ohlongum secundum sua organa. Et

in capite sunt

ost caput ut nervi oxeuntes ox ipso mi- do hoc aUbi dctcrminatum est.
nus so constringant : et ut distingui pos-

sint loca sonsitivorum a hicis nervorum

motivorum : et ut cellulse capitis distin-
guantur, et spiritus longius discurrens
melius dirigatur et subtilietur. Acuitur
autom anto cum dihitatione frontis : et

acumen quidom est propter centrum

sensus in organo sensus communis, ut
sensibilia omnium sensuum in unum re-
stringantur ot non diffluant. Retro autem
acuitur, ut rostringatur ad nucha", egros-
sum et gencrationem. Hahet autem duas
serratiles suturas fallaces ah aure in au-
rem a latere, et tres voras. Sed de his sa-
tis in anatomia dictum est. Primai autem
dicuntur fallaces, quia ad interiora non
profundantur. Alise dicuntur verae, quia
 LIB. XII DE ANIMALIBIJS, TRACT. II 631

Et quia omne animal indigct terrcstri

cibo, omne animal habet hujusmodi su-
perfluitatem.
Secunda autem est post secundam cibi
digestionem quae sit in hepate : et haec
est superfluitas Iiumida, quae trahitur
cum cibo : eo quod sine ea non curreret
per venas cibus, neque divideretur per
GAPUT VII. parvas vias hepatis, et colatur a cibo in
gibbo hepatis.
Tertia autem fit in extremitatibus ve-
narum a digestione quae ibi fit, et pur-
gatnr ita quod per venas redundat ad
gibbum hopatis, et inde lavatur per
emunctorias, et deducitur per renes ad

De modo et numero superfluitatum in vesicam, et purgatur per hypostases et

corpore aui/nalium generatarum. encotima et nubes urinarum.

Quarta autem in membrisiit et su- :

sperma aliquando
perfluitas ejus est et :

aliquando impurum quod ibi est, egre-

ditur pcr sudorem etsordities corporum:
non enim potest bene de superfluitatibus
sciri, nisi etiam sciatur de decoctionibus
ciborum : cum decoctionibus ergo scitur
Omnibus aiitem his prselibatis, dice- generatio superfluitatum, et propter quam
mus cum Aristotele, quod superfluitates sunt causam.
quae generantur in corpore animalium, Primum autem genus superfluitatis
sunt ex superfluitate cibi quae ventris omnia habent animalia, sicut jam dixi-
appellatur : quse sunt superfluitates sic- mus sed secundum non nisi ea quae
:

cae, quae sunt stercus, et superfluitas uri-
nae quse purgatur per vesicam, et
superfluitates quae sunt sperma quod est
decoctuln in testiculis, et lac
albatum et decoctum in mamillis, in ani-
malibus quse lac Iiabent et mamillas,
Una autem dilTerentia est omnium su-
perfluitatum cibi praeter sperma et lac
omnes enim aliie superfluitates sunt ex
impuro quod rejicitur a natura.
Non autem hic sufficienter potest de-
terminari de his, sed potius de matoria
superfluitatis melius determinatur
decoctione ciborum : et facilior est
multo indigent humido, ad hoc quod ci-
alise bus eorum currat per venas, sicut qua-
drupedia. Quae autem aut in se humida
quod est sunt sicut pisces, aut rara valde habcnt
corpora, et ideo largas respectu suorum
corporum habent vias venales, non bi-
bunt nisi adcibi temperamentum, et ideo
: non habent urinam, quia superfluum
potus cum stercore emittunt, sicut aves.
Tertia autem convertitur in talibus in
squamas et plumas, et ideo hac non indi-
gent. Quarta autem qua^ est ad spcciei
cum congenerationem, omnia habent anima-
do- lia ferc.

ctrina, quod quaelibet superfluitas cum

sua decoctione determinetur in uno et eo-

dem sermone, scilicet quod superfluitas

primae digestionis quae fit in ventre, sit
superfluitas terrestris gravis quae descen-
dit ab intestinis et purgatur per ammi.
632 D. ALB. MAG. ORI). PR^D.
piincipium omnium liabcntium tactum :

et lioc non esl nisi caro ncrvosa, cordis.

pupiUam dicimus esse prin-
Sicut ergo
cipium visus, eo quod prima dispositio
visus est in ea ita carnem nervosam
:

cordis dicimus esse principium tactus, eo

quod primo natura ct dispositio tactus
cst in ea : necessarium enim est, quod
CAPUr VI II, sensus tactus sit in tali corpore sive in-
strumento corporeo plusquam alii sen-
sus omnia enim
: alia membra sensuum
non sunt creata, nisi propter istud : et
ideo conveniens fuit hunc sensum esse in
membro, quod est principium genera-
tionis omnium aliorum membrorum : et

De carne, ossibus, ct spinis, et his qux hoc est caro cordis primum, et per con-
sepion vocantur, ct gcneribus rnala- sequens totius corporis homogenia carni
chie. cordis.

Adhuc autem modum dicemus etiam

de ossibus, et nervis, et corio, et pilis, et

unguibus, et his similibus. Ossa igitur,

sicut jam ante diximus, creata fuerunt
propter salutem molis corporis et cranei
natura enim ossis valde est dura. In ani-
malibus autem quse carent ossibus, mem-
Consoquenter his sic determinatis, de brum est conveniens ossibus, sicut spina
aliis membris consimilibus dicendum in piscibus, et cartilago in quibusdam
est : et primum de dispositione carnis, animalibus intra corpus, et in quibusdam
quis est membrum communius in ani- carentibus sanguine extra corpus, sicut
quod perfectum est ani-
mali, prsecipue in his qutC sunt moUis testoe, et cancris,
mal. In omnibus enim animalibus aut et karabo sive locusta maris, et in ani-
est caro, aut est membrum conveniens mali durse testse, sicut in ostreis, et con-
carni : hoc enim aut organum, aut me- chis, quse Jialzum Arabice vocantur. In
dium lactus. Primum est et per se cor- omnibus enim his animalibus pars quse
pus animalis secundum quod est animal. habet sensum tactus, creata ex terrestri
Hoc autem manifestum est ex diffmitione parte est intra : et alia pars testea custo-
animalis : animal enim est, quod habet diens hanc partem sensibilem, est extra.
sensum prius autem natura omne ani-
: IIoc autem ideo fit, quoniam in natura
mal habet primum sensum, qui est ac- horum animalium non est nisi calor mo-
tus. Instrumentum autem primi sensus dicus, eo quod sanguinem non habent :

qui est tactus, est hoc membrum quod et ideo testa continet corpus animalis in-
est caro caro autem nervosa est, quse est
: trinsecum sibi, et custodit calorem iUum
organum tactus. Istud ergo membrum in ab occasionibus extrinsecis ne infrigide-
principio sui quod est cor, est quod ha- tur.
bet sensum tactus, et est principium hu- Opinati sunt tamen quidam tortucam
jus sensus maxime caro nervosa cordis, esse non modici caloris, sed caUdam
sicut dicimus pupiUam oculi esse princi- vahle, et simiUter animal amidon voca-
pium visus. Non enim hic quserimus ge- tum arguentes hoc ex duritie testa;,
:

nerale organum, sed potius primum et quam non nisi calore magno decoctam
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 633

esse (lixerunt. Et hsec opinio fuit Empe- facile flecteretur corpus ejus sicut fle-
doclis, et non est vera : quia licet tesia ctuniur animalia carentia ossibus et :

caliJo decoqualur, hoc tamen est cali- ideo natura in quihusdam animaUbus fe-
dum intra viscosum terrestre retentum, cit ossa, et in quibusdam fecit spinam.
et a frigore aquce restrictum, et sic in Creatio vero animaUs annulosi contra-
partihus viscosi confortatum decoquit ria est creationi tani hujus animaUs,
testam : et hoc a virtute formativa cir- quam etiam animaUs habentis sangui-
cumdatur extra, ut defendat modicum nem, sicut paulo ante diximus : eo quod
qui naturalis est calorem. Cum autem in toto corpore animalis annulosi in
testa in his qua' dicta sunt, sit extra, et membris similibus non est aliquid di-
molle sit intra. stinctum ab alio in forma, sicut in aliis

Contrario modo se hal)ent quwdam est os et caro et nervus : sed totum cor-
annulosi corporis exeuntia et mahichie. pus annulosi videtur unum membrum
In corporihus enim horum animalium simile forma. Totum autem corpus
in
non est os, neque ulla pars terrestris du- ejus estdurum exterius et haec natura :

ra distincta exterius per se : quia exte- duri membri est sicut os, quando com-
rius istiusmodi animaUa nullam hahent paratur ad carnem : et quando compa-
testam. Voco autem malachie omne ani- raiur ad os, est sicut caro, sed est plus
mal quod est extcrius mollis carnis, quae terrestre quam caro, et minus terrestre
est quasi media inter carnem etnervum, quam os. Hoc autem ideo factum est, ut
sicut diximus superius, cujus exteriora non sit corpus de facili abscindihile.
sunt creata ex carne tantum. Ut autem Natura autem ossium ex compagina-
hoc animal non sit velocis corruptionis, tione assimilatur naturae venarum in
sicutanimal quod est creatum ex carne comparatione earumdem : et idem est
molH, posuit natura carnem ejus soiidam de compaginatione nervorum. Horum
sicut sit substantia quoe est inter carnem autem omnium compaginatio, natura:i et
etnervum, ut sit memhrum hoc molle compaginationi similis est colorum, sicut
quidem sicut caro, et habeat extensionem patet in his qu», de Ccelo et Mundo sunt
sicut nervus : quae caro non aequaliter et determinata : omnia enim haec continua
secundum rectas in loco funditur lineas, sunt in illo modo continuitatis, quo conti-
sed circulariter, sicut superius explana- nua dicuntur compaginata exeuntia a
vimus : enim caro magis est fortis et
talis principio uno. Sic igitur os neque est
solida. Est autem sub hac ipsa carne in unum solum numero per se omnino, ne-
taU animaU membrum conveniens spi- que sunt diversa ossa omnino, sed sunt
nis piscium, quod membrum in Graeco ossa continua ad invicem hoc modo con-
sepion vocatur, propter quod etiam sepia tinuationis, quo ligata res ab uno exiens
malachie species esse prohatur. In ani- primo dicitur esse continua, ita quod
maUbus autem ejusdem generis, sed al- natura utitur ipso sicut uno et continuo,
terius spcciei quod cobim vocatur, mem- et sicut duobus vel pluribus distinctis,
bruni simile sibi in substantia est, quod qute per expansionem moventur, quae ta-
(jladius vocatur propter conformitatem men ab uno procedit principio.
quam habet ad iiguram gladii. IIoc au- Sed in animali annulosi corporis nou
tem genus animalis quod vocatur multi- est una vena per se, sed omnes venae ip-
pes sive polipes, non habet tale mem- sius sunt partes unius communis venae.
brum omnino caput enim hujus gene-
: In corpore igiiurhujus animalis non sunt
ris animalis est parvum valde, caetera membra distincta in forma, quorum ta-
autem ejus memhra sunt longa et hanc : men opus estutsic conjunctasint pcr col-
dimensionem fecit in hoc animaU natura ligationem : et si ita non esset corpus
propter rectitudinem corporis ejus, ne quemadmodum dictum est, scilicet quod
634 D. ALR. MAG. ORD. PR/ED

csset medium inler os ol carnem, non convenienles, ita quod unuin inliat iii

faceret aliud illud opus quod iialura facil aHiid : et ideo cxtrema qiiorumdain os-
cum osse. Si enim nullo modo esset con- sium sunt continua sicut pyxis et ex- :

tinuum, non possot expandi sive diiatari trema conjunctorum sibi sunt prominen-
et constringi : sed potius quando una tia rotunda sicut cicebra, quasi sint prse-
pars distenderetur, intercideret inter cor- jiarata per artem ut intrent in alia : aliler

pus ejus vacuitas. Si autem csset in cor- eniiii membrum coUigatum ex ossibus
pore hujusmodi animalis spina, aut illud non posset extendi sive dirigi, et contra-
genus spinae quod sagitta vocatur, lioc hi sive incurvari sine fractura.
est, spiiia qua' non cohseret spondilibus, lla>c autein ossa sibi mutuo sic inserta

sicut est in quorumdam

carne caudfe pi- sunt colligata ligamento insensibiii et

scium. Si, inquam, horum aliquid esset nervis et chordis. In quibusdam etiam
in corpore annulosi, noceret, quia iinpe- ossium extremitatibus sunt ambo extre-
diret corrugationem et prolongationem ma concava ubi colligantur et in medio :

annulorum suorum. est additamentum quasi simile cahab,

Adhuc autem si in talibus animalibus quod est supplementum inter duo, sicut
essent venai, esset in eis sanguis vel hu- os quod vacatur sisamium, ut extensio et
mor qui est loco sanguinis : et ideo si in constrictio ossis sit modica quia nisi :

eis esset vena distincta per se separata esset supplementum in medio, nimis di-

ab aliis meml)ris corporis in forma san- starent ossa quando incurvarent mem-
giiinis qui esset in ipsa, corrumperetur :
brum, sicut apparet in curvatura digito-
calor enim putrefaciens prohibet ipsum rum : nec talis esset junctura sic apta
ad hoc quod in esse salvaretur, quia san- omnino si per alium modum ossa essent
guis distinctus non continuatus ad prin- praeparata : nec esse aptus et levis motus
cipium, putrescit procul dubio. In tali- membrorum. Quaedam etiam ossa extre-

bus igitur animalibus sicut et in aliis om- mitates in quibus colligantur, habent
nibus si esset vena per se distincta, pu- quasi similes, ita quod una extremitas
tresceret sanguis vel humor qui est loco non intrat in aliam : et his natura in ex-
sanguinis. Principium enim venarum in tremis substernit cartilaginem quasi mol-
habentibus venas, est cor : non ha-
et in iitiem lanse ibi spargeret, ne ossa per col-

bentibus venas, est via humoris qui est lisionem atterantur, sicut patet in duo-
loco sanguinis : et ista via etiam ad cor bus asseid versus cubitum. Omne auteni
continuatur vel ad id quod est loco cor- istos modos juncturarum et plures alios

dis. Sicut autem principium venarum in prcehabitis exsecuti sumus.

est cor, ita principium ossium est spon- Circa ossa autem est caro retenta ibi

dile dorsi per corpus descendens in ani- immobilis ligaminibus gracilibus, et prse-
mali ossa habente. Tota autem nostra cipue caro musculorum, in qua sunt ner-
compaginatio ossium est continua cum vi similes pilis : propter mollitiem enim
spondilibus : spondilia enim totam cor- carnis fuerunt creata ossa, sicut dixinms
poris rectitudinem cuslodiunt. Ouia au- superius quod aj)paret in his
: figulis qui

tem necessarlum est quod retlectatur et liguras animalium faciunt ex luto vel
incurvetur corpus aninialis, ideo fuerunt ex alia materia humida et molli. Priino
spondilia ex multis colligata, et non enim quando fmgunt figuras, sub luto
unum os continuum. durum et rigidum, quod
fingunt aliquid
Alia autem ossa sunt continua per col- lutum humidum sustentet et erigat, ne
ligationem cum spondilibus in omnibus cada propria mollitie et deinde super :

animahbus quie liabent pedes et manus. illud componunt lutum, vel aliam mate-
In extrcmitatibus autem ossium manuum riam humidam : et per omnia simiHter
et pedum sunt loca et formae colligationi facit natura in usu ossium :posuit enim
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRACT. II 633

ea sub parlibus carnosis : in membris tcs : valde enim magni serpentes forti
auteni motis SiBpius propter confricatio-
nem consternit cartilaginem : in mem- mento quod est in animali gcneranti ani-
l)ris auteni quae non moventur, ponit os- maL Natura autem celeti est creata ex
sa propter custodiam, sicut costatio con- spinis et cartilagine : necessarium enim
tinens ut custodiens pectus : hiec enim humidus et ideo opor-
est, ut celeti sit :

costatio non fuit creata nisi ad salatem tetabquantulum molle esse ejus susten-
membrorum anteriorum rei convenien- tamentum. Pars autem terrestris quse est
tium. Ossa autem in eadern costatione, in isto animali, transivit in corium. In
quae ventri vicinantur, sunt parva, ne animali autem generante animai sunt
ventris tumorem impediant : qui tumor multa ossa similia crealioni cartilaginis
ex duobus accidit, ex cibo videlicet in in locis in quibus accidit, ut pars dura
masculis et fceminis, et ex imprcegnatio- non omnino mollis mucilaginosa
sit :

ne in fccminis solis. proptcrea quod nisi a carne tenetur, sic-

Amplius auteni ossa animalis quod ut in auricula etnaso in loco prajeminen-
generat sibi simile, intra et extra fere in tise autem ossis et*
nasi anterius. Natura
omnibus sunt secundum unam et eam- eadem, et non differt nisi
cartilaginis est

dem dispositionem in duritie et fortitu- secundum durum et minus durum.

dine : et ossa liujus animalis sunt majo- Amplius autem quando abscinditur
ra ossibus animalis sibi simile non gene- cartilago quse est in ambulante, est sine
rantis, proportione habita ad quantitatem medulla : medulla enim non potest esse
corporis sui. In multis enim locis sunt extra suum vas distincta per se : si enim
animalia vadle magna, sicut elephantes esset distincta per se, induraretur et do-
in India, et in ^iliis terris calidis et siccis, ficeret frigore aeris aut calore sul)stantia

et in aquilonari et in caeteris terris cete cartilaginosa, aut remaneret mollis mu-

grandia : et quando animal fuerit magni cilaginosa. Celeti vero natura spondilium
corporis, indiget magno sustentamento : est cartilaginosa, et similiter piscium
et oportet istud sustentamentum esse qui vocantur stiirio et huso : et intra ipsa

fortius et durius propter ponderositatem estmodica medulla.

animalis, prsecipue quando animal fuerit Amplius autem tactus ossium secundum
valde forte et vivens ex venatione, sicut sensum est sicut tactus membrorum con-
unicornis et panthera. Ossa vero mascu- similium, quffi sunt ungues, et ungulse,
lorum sunt fortiora ossibus fceminarum, corium quorumdani anima-
et solese, et
prsecipue in his animalibus qutP carnes lium rugosorum^ et rostra avium creatio :

comedunt, sicut ossa leonis quoe valde enim omnium istorum in corporibus
sunt dura, ita quod quando coUiduntur, avium est ad vigorandum et adjuvan-
ignem emittant sicut emicat ignis a la- dum ot omnia sunt homogenia, ita
:

pidibus collisis. Similiter autem in cor- quod et totum et pars conimunicant id

pore delphini et balense licet sint aqua- nomine quoniam solea et pars soleai
:

tica, sunt ossa et non spinse, eo quod ge- communicant in nomine solese, et sibi
nerant animalia sibi similia. In anima- est in toto et in parte cornu, et in omni-
libus vero habentibus sanguinem et non bus aliis. In his enim partibus ingoniata
generantibus animalia sibi simiba, natura est natura in hoc quod dedit unicuique
mutavit creationem paulatim, sicut appa- animali ad salutem arma defensionis et
ret in avibus,quoniam ossa avium debi- impugnationis.
autem
liora sunt aliis ossibus. tn piscibus Lx hoc autem genere membrorum ost
ovantibus natura creavit spinam ct os- : natura dontium, qui sunt ad molondum
sa etiam serpentium sunt dc natura s[)i- oL dividondum cibum in his quse dontos
nae piscium, nisi fuerint magni serpen- haboiit (unnibus. In quibusdam aulem
036 D. ALB. MAG. ORD. PR^ED.

ultra lioc ost etiam ad vigorandum et l)us : non enim organorum dispositiones
armaiulum auimal, sicut simt deutcs natui-alcs cognosciinlur, nisi ex oj)eratio-

fortes luporum, et culmi porcorum et nibus ipsorum. Ilorum autem quai enu-
quorumdam aliorum animalium et na- : meravimus, scilicet tehe, pili, plum», et

tura omnium liorum membrorum cst corii, ct similium nomina sunt homoge-
tcrrestris dura, eoquod non sunt creata niorum : quia nomina corum communi-
nisi propter vigorem, sicut arma dantur cant toti et partibus : omnia enim haic
animalibus ct propter hoc dignum est,
:
homogenia sunt principia ex quibus alia

ut ista sint in quadrupedibus generibus componuntur, sicut os, et caro, et alia

sibi similia animalia : horum enim natu- similia.

ra magis est terrestris aliis praeter so- Natura etiam spcrmatis et lactis est de
lum genus hominum, hoc enim minus homogeniis nominc et ratione, de qui-
habet terrestreitatis. Sed de his sermone bus etiam inferius tractabimus, quando
sequenti prosequcmur. loquemur de aliis humiditatibus simili-

Pla^c autem membra in terrestreitate bus istis enim convcniens est

: de his

sequuntur corium, vesica, tela, pilus, et dicere, quando loquemur dc conditione

pluma : et de his in scqucntibus tractabi- naturee et generatione quia ex uno :

mus, quando de membris organicis et illorum est generationis principium, et

causis eoruni detcrminabitur in animali- ahud cst cibus animalium generatorum.
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRACT. III 637

TRACTATUS III

De membris organicis capitis.

unum est membram recipiens cibum, et

aliud ost membrum per quod exit super-
fluitas.Animal enim nec generare nec
crescere potest sine cibo intus enim in
:

utero cibatur menstruo, vel eo quod est

loco menstrui sicut est vitellum ovorum :

exterius autem sumit cibum per os. Ar-

bores autem vivunt opinati sunt enim
:

GAPUT I. multi vivere plantas, et tamen locum non

habere per quem ejiciant superfluitates,
eo quod superfluitas non sit in plan-
tis :non enim indigent exitu super-
flaitatis, eo quod a terra cibum recipiunt

prima digeslione decoctum et completum.

Superfluitatem autem pertinentem ad sa-
De capite secundum quod ipsum esl lutem speciei emittunt planta3 sicut et
oriyo sensuum. animafla, et habent exitus et membra
per quae cmittunt bujusmodi : ct signili-
catum bujusmodi membi-i est cxitus se-
minis et fructuum.
In animabbus autem omnibus prjjeter
duo dictamembra est tertium membrum,
in quo est principium vita^ et lioc nie- :

dium inter duo dicta membra, ct posi-

Modo autem volentes loqui de organi- lum in UKMlio ipsoruin. Aiborum au(ein
cis, de quibus nuper tractare dimisimus, et univcrsaliter plantarum natura est
dicimus quod omne animal necessario paucorum meml)rorum organicorum :

habet duo organica membra, quoruin quorumcumque enim operatioiies sunt

638 D. ALB. MAG. ORD. mJED.

paucas horum etiam sunt pauca ori^ana : enini cahdum et lujmi(hiin : et t;de exi-

cl idco considcranda est arboruni dispo- stens non vah^rel perlicere operationes
sitio per se in libro dc Vc(/r/ahili./)u.s : aninudium virtutum onmino enim non :

lixaenim in terra planta paucarum est possel infrigidari, eo quod esset cahdum
operationum naUiralium, et per conse- valde.

quens paucorum est oi-ganorum. Animal Adhuc autem si cerel)rum esset ad mo-

autem quod liabet vitam sensibilem, ct dum suj)erlhiitatum aliquarum quie sunt

ipso etiam adspectu est diversarum fii^^u- iii corpore, sensus oninino non esset in

rarum in organis, et praicipuc animal eo : quia tunc non esset organum alicu-

quod habet spinas hoc enim magis mul-

:
jus virtutis animae, sicut neque sperma,

tipHcatur in diversitale figurarum quam neque egcstio, neque phlegma, neque

ahud, eo quod sua generatio est facihor :
alius humor. Sic igitur dicentes dubitant

operationes horum sunt diversaj

et ideo ignorantes causam quare quidam sensus
valde.Non auleni tantum difTerunt ani- sunt in capite.

maha in quadam ingenii sagacitate, sed Nos autem jam diximus et declaravi-

etiam in bonitate et divinitate quadam mus in libro de Seiisu quod e/ sensa/o,

intehigentiee et artis et vitse honestai : h- omnes sensus sunt continue dirccte ad

cet inhujusmodi non participet nisi ge- cor et de sensu quidcm tactus, et gu-
:

nus hominum tantum inter omnia ani- stus secundum quod est quidam tactus,
maha cognita nobis : et ideo etiam mem- manifestum est ad visum quia cor pri- :

bra extrinseca in homine sunt cognita mum est sentiens sensu tactus. Tres vero
habentia quamdam ab omnibus ahis di- sensus secundum sua organa sunt qui-
versitatem : habent enim in his conve- dem in capite, sed ad cor diriguntur : et

nientiam cum universo sive mundo su- olfactus quidem est in medio duorum
periori. Non enim est animal rectee sta- aliorum. Yisus autem supra auditum est
turse et erecti corporis, nisi homo. in omnibus animalibus quoniam etsi :

Ex hoc necessario sequitur, quod ha- quajdam animalia sunt aures hahentia in
beat caput sine muUa carne, propter ce- summitate capitis, tamen foramen diri-
rebri complexionem. Nihil enim est quod gitur inferius ad latus iuxta occiput, ubi
quidam opinati sunt, diccntes quod si est tympanum auris. Sub utroque autem
caput hominis multam habuisset carnem, istorum secundum nasi dispositionem
esset vitae longioris. Non enini fuit crea- est sensus olfactus. Hi autem sensus hoc
tum caput hominis sine carne, nisi ut modo sunt dispositi prsecipue in modis
esset mehoris scnsus et velocioris et per- piscium, quod audiunt et olfaciunt
eo :

fectioris et hoc referunt quidam homi-

: cum tamen non habeant exterius in ma-
nes ad omnes sensus, opinantes omnes nifesto organa sensuum istorum. Recte
sensus organa habere in capite. Est au- autem et rationabiliter sensus visus in
tem utrorumque istorum falsa opinio : bis quae habent visum, est circa cere-

non enim est iha quam dicunt causa, brum. Natura enim sensus visus est fri-

quare sit sine carne neque enim esset

: gida et humida, (juoniam est aqua : et
vitse longioris homo, si multse carnosita- aqua est de humiditatibus valde claris :

tis esset caput ipsius heec enim dicta: et claritas ejus cst perpetua hxa et rema-
procedunt ex ignorantia causffi propter nens.
quam caput hominis sit sine carne. Est Adhuc autem propter claritatem visus
autem vera causa hujus, quod si esset oportet ipsum esse subtilioris organi et
caput muhae carnositatis supra craneum, membri, cujus sanguis est purior et me-
esset operatio contraria operationi ejus lior. Hoc autem non fuit possibile esse,

naturah, propter quam est creatum, sic- nisi in frigidissimo quoniam motus ma-
:

ut ostendimus in antehabitis : efticeretur gnus qui est in calido sanguine, prohibet

 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRACT. III 639

sonsiis operaiionem, oo quod ebuHiens tilur in stuporem : neque tamen ipse san-
turhal spiritus animales : et ideo quia ce- guis sentit, eo quod non est membrum
rebrum frii^idum cst, fuerunt instrumeuta habens sanguinem.
liorum sensuum in capile : nec tantum Amplius autem oume animal habens
anterlns capitis prlvatiun est a carnibus, cerebrum, Iiabet ipsum in anteriori parte
sed etiam posterius. capitis sui quoniarn sensus omnis est ex
:

Causaautem hujus est, quod hoc mem- corde. Cor autem est in anteriori corpo-
brum quod est caput, in omnibus anima- ris et ideo etiam cerebrum quod est
:

libus caput habentibus cst erectum vahle principium quoddam quorumdam sen-
et rectnm. Si antem esset supcr ipsum suum in anteriori capitis : principium
magnum pondus earnis, non posset esse enim sensuum, sicut jam diximus, est
erectum et rectum : eaput enim carno- por mombra infusa sanguine in habenti-
sum esset grave et de})endens. Ex liis bus sanguinom : quia sine sanguine stu-
igitur rationil)us manifestatur, quod in pet membrum omne in animali quod ha-
capite non debct esse caro et maximc bot sanguinem. Totum autem posterius
propter cerebri dispositionem, sicut dixi- capitis est vacuum a venis, ot per conse-
mus. quens est destitutum a sanguine : propter
In posteriori etiam capitis non csl caro, quod organa habere sensuum non potest.
neque cerebrum est in ultimo occipitis, Sapienter autem fuit ordinatio instru-
sed potius phitea de qua diximus in ana- mentorum sensibilium a natura, quando
tomia : quia in posteriori capitis est au- posuit organum sensus in medio rotundi
ditus : illuc enim vergit, et pra^cipue in capitis eo quod organum sensus auditus
:

his animalibus quorum aures sunt a hi- audit non secundum lineam rectam tan-
tere capitis, sicut homo est et simia : in tuni, sed circularitor ab omni parte. Or-
aliis enim prsecipue quadrupedibus occi- ganum autem sensus visus posuit ante-
put ubi est posterius cerebri, conversum rius eo quod animal videt anterius se-
:

est supra, eo quod capita eorum sunt cundum roctas lineas : et est valde sub-
prona in terram et ideo in supremo ca-: tilis et spiritualis plus omnibus aliis sen-
pitis habent aures hoc enim quod vo- : sibus : et ideo non recte anterius spocu-
catur foramen vacuum auris, plenum est lari posset, nisi oculi antcrius essent
aere et ideo etiam dicimus, quod in-
: positi. Instrumentum auteni sonsus ol-
strumentum sensus auditus est aereum. factus est inter oculos inforius, utjuve-
Yia ergo oculorum, quce sunt loca ocu- tur anhelitu cujus partcm in cannam
lorum, pervenit ad venas quae sunt circa necesse est transire.
cerebrum contextae, et ex his coniiciun-
tur miringae oculorum et similiter ex- :

eunt viae ab auriculis, et continue diri-

guntur versus posterius cerebri et capi-

tis.

NuIIum autem omnino animal Iiabet

sensum quidom omnino sine sanguine
aut humore qui est loco sanguinis ne- :

que tamen sanguinis est instrumentum

sensus, sicut dixerunt quidam, sed in-
strumentum sensus est id quod ex san-
guine vel ex eo quod loco sanguinis ge-
neratur ot hujus signum est, quod in
:

animali habente sanguinem nullum mom-

brum privatum sanguine sentit, sed ver-
640 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
ibi disponitur, ita quod unum sit antc, ct
aliud relro, sed semper ita quod unum
est dextrum, et aUud sinistrum. Cum
enim s[)iritu puro indigeat virtus sensi-
praicipue in his sensibus qui per me-
bilis,

dium extrinsecum recipiunt, non potuit

aliquod illorum sensuum organum esse
inferius : quia inferius dirigitur spiritus
CAPUT 11. obscurus et calidus : retro autem esse
non potuit propter posterioris partis ca-
pitis vacuitatem. Gum igitur duo fuerunt
organa necessaria, oportuit unum esse a
dextris, et alterum a sinistris : in duol)US

autem sensil)us qui per medium intra-

neum accipiunt sensibilia, unus qui non
Qtiod quilihet sensuum est duplex secun- tam est sensus quam forma subslantialis
dum dispositionem suorum orgaiio- per quam animal est animal, undique
rum, de dispositione aurium,
et et prx- per corpus ditfunditur, scilicet tactus, eo
cipue narium. quod totum corpus ex tangibilibus con-
stituitur, et dividitur a dextris, et a sini-

stris : et ad cor quod est primum cjus

sensitivum dirigitur, eo quod duo ventri-
culi cordis sensum dantes sunt dexter et

sinister.

Gustus autem qui est etiam per intra-

neum accipiens sensibile, est etiam du-
Amplius autem prceter omnia qujB de plex in lingua. In lingua enim licet sit

sensibus in communi dicta sunt, atten- judicium saporum, tarnen in ea magis

dere oportet, quod quilibet organorum est de sensu tactus : eo quod gustus est
sensus est duplex. Pellis enim quae est tactusquidam. Duplicitas autem videtur,
ex nervorum tangentium contextione, eo quod lingua in omnibus linguam ha-
duplex est per situm : eo quod una est bentibus videtur esse divisa in duo, linea
dextra, et altera sinistra. permedium secundum longitudinem du-
Manifesta autem est htec duplicitas in cta : et in quibusdam etiam divisu est
sensu tactus, eo quod caro non est pri- actu, sicut in serpente, et lacerta : sed in
mum instrumentum sensus tactus, neque quibusdam aliis est, sicut sit ex duabus
etiam membrum conveniens carni in his linguis conjuncta, sicut in homine, et
quae carnem non habent, sed potius ner- aliis : et hoc tit ut in ore in comeden-
vus qui est intra carnem, sicut in aliis do et sonando non faciat impedimcn-
satis determinatum est. Nervus autem tum.
licet sit multiplex valde, tamen ad duos In autem tribus sensibus manifesta
aliis

situs reflectitur, dcxtri videlicct, et sini- est duplicitas organorum et ideo fuit :

stri. Licet autem aliae differentiae positio- sensus visus in oculis, dextro videlicet, et
num sursum et de-
sint in corpore, sicut sinistro. Et similiter etiam sensus olfa-
orsum, et ante ettamen in his
retro ; ctus est in duabus partibus narium, et
non causatur posilio organorum sen- mamillarum anterioris partis cerebri : et
suum nuUum enim organorum sensus
:
sensus auditus similiter etiam in duabus
ponitur sub alio, ita quod unum sit supra, auribus, licet alio modo sint dispositiae
et aliud inferius neque aliquod aliud
:
in capite quam oculi in quibus est visus,
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRACT. III 641

quia nisi visus csset ante in capite, non marinum quod dicitur codii sive vitulus
non opus suum.
satis aperte perficerct marinus, habet tales vias : quia eadem
In omnibus autem animalibus liaben- impcdimenta quie facerent aures in vo-
tibus nasum non perlicitur olfactus, nisi hitu avium si lialjorent eas, facerent
per attractionem aeris. Hoc autem mem- etiam in natatiUbus si haborent auricu-
brum est in medio sensuum, ot in ante- his : nuUum animal
generaUter enim
riori parte capitis : et propterea natura ovans habet auricuhis, sed habet vias
posuit hoc membrum in medio trium in- tantum auditus. Talpa autem quae est
strumentorum capitis, scilicet oculorum, quadrupes, non habot auricuhas, neque
et aurium, et oris sive linguse : et dispo- eUam habet visum, sed habet vias audi-
situm quasi cortina disposita me- sic in tus tantum. Et similiter mus qui in terra
dio narium et supor additamenta mamil- hal)itat, ot est longi corporis, et brevis
laria : et hoc ideo fuit ut por motum caudoe, ot colorom habet cuniculi, et vo-
anhelitus moverentur : et tunc coni ma- catur apud (lormanos citel, ot in multis
millares recipiunt odores : si enim corti- convenit cum cuniculo, sed dontes habet
na sine velamine esset, aer et odores om- muris cnim animal non habet aures,
: lioc

nes libere occurrerent cerebro,et corrum- sed vias tantum auditus, sicut et talpa,
perent ipsum. Haec etiam instrumenta qusB impedirent ipsam in fodiendo ter-
apte et l)ene disposita sunt in aUis ani- ram et non esset in eis utilitas, quia
:

mahbus non spirantibus : quia iUa ha- plurimum mansionum horum animalium
bent cerebra sicciora ct duriora, et ideo est sub terra. Aures autem dantur ad
non ita de facili corrumpuntur. hoc, ut sonos undecumque in aere vo-
Ilorum autem sensuum trium qui per nientes ipsum ventilabrum auris recolli-
media extrinsecasua porcipiunt sensibilia gat, et dirigat ad interiora auditus.
optima et conveniens est positio non so- Capitulariter igitur de auribus et audi-
lum homine, sed etiam in quadrupedi-
in tu animalium sciondum est, quod auditus
bus, et aliis secundum propriam natu- fit in utraquo parte capitis, eo quod an-
ram figurae cujuslibet illorura. In qua- terior pars capitis occupatur a visu sicut
drupedibus enim auricuke in superiori a speculatore, et olfactu propter anheli-
sui capitis disponuntur, sicut etiam ap- tum quem ori oportet esse conjunctum.
parot ad visum enim ad terram
: talia Auditus autem proptor sonos non potest
prona et et non
inchnata sunt animalia, esse in meduUoso valde humido et ideo :

erecti corporis. Motus autem auricularum antorius esse non potost, sed a latere po-
hujus animalis sunt multiphces, ut iu di- tius, 00 quod postorius est vacuum in ca-
versas partes motce aures faciUus diversi- pite hominis tamen ad posterius
: vergit
tatem sonorum rccipiant : et ideo ipsas ubi nervi sunt duriorcs mclius enim :

habet in superiori parte. Aves autem non sonat tympanum durum et siccum, ct
habent aures, sed vias et foramina au- etiam molius custodiuntur auros honiinis
ditustantum quoniam habent coriuui
:
in latere positse. In quadrupedibus autem
durum ex pennis quas habent, et non de prona capita habentibus posita sunt supe-
faciU formari posset in aurium figuras rius proptor causani quam diximus, quod
sine impedimento magno volatus. Fieret vidolicetundique mota ab undique sonos
etiam ex impetu volatus tantus in auri- accipiant in latcre enim positse vorsus
:

bus sonus, quod nocesse csset corrumpi caput moveri non possent. Sunt autem
cerebrum et ideo natura non fecit eis
: aurcs cartilaginosse, ut melius sonuni ro-
nisi vias tantum. SimiUter autem squa- percutiant, ot sic de propinquo auris so-
mosum ovans habet vias auditus occuUas nus confortotur, sicut lit in ocho quando
valde, ne per ingressum aqua^ cerebrum repercutitur sonus, sicut sphsera projocla
corrumpatur. SimiUter autem ot animal ad pariotcm. Sunt otiam auros involulae
41
642 T). ALB. MAG. ORD. PR/RD.

et concava' pioplcr idom, ct ul soiios lc- giiiim vaMc et aquaticum diu (!t miiltiim
ncanl. Viii aiilcni aiiris esl tortuosa, iiL staiis iii aquis : jiropter qiiod aliquando
lougior sit : ct curva, nc friyidus acr tribus se pedihus portat, ((t parcit (juar-
cito ingrcdiatur ad cci'cl)ruiii, et indiicat to : ideo fccit ei natura nasum longiim,
nocunKuitum, scd prius stct cl calcliat iii quem prohoscidem vocant, per qucm
aurc : ct etiam ut acr quietus in aurc mc- spirat qiian(hj mergitiir sub aqiia, naso
lius sit natus rccipere oiiincm sonuiii. sursum extra a(juam porrecto. Est autem
Nervi autcni tympani auris sunt duri, nasus ejus medius intcr durum et molle,
quia melius sonat durum, ut diximus. et habuit aliquid moliitiei, ut plicari
Est autein via inlcr aurem et palatum melius posset : quia per ipsum accipit
non inanifesta : propter quod etiam acuti potum, et alia facit opera. Aliquid autem
soni concutiunt Ouare autem
dentes. duritiei rctinuit, ul nou facile Isedatiir ab
animalia quoedam aures non liabeant, occasionantibus : quiaper ipsum pugnat,
satis in prffiliabitis dictum est. et se defendit. Referunt autein quidain,
Organum autcm olfactus in animali ut testatur Avicenna,etiam quasdam vac-
quod gencrat sibi simile animal, apte lo- cas esse, quse tales habent proboscides,
catur inter duo additamcnta mamiUaria per quas capiunt cibum, et ponunt in
cerebri. ore suo : ex quo enim abbreviatur col-
Narium autem utilitas triplex invcni- lum, et animal est magnura et altum,
lur. Una quidem, ut sit via respirati ae- oportct quod aliquid longum sit ante, per
ris, cujus licet magna pars ad puhnonem quod inclinatio fiat ad terram in qua
deducatur, tamcn multum venit ad cere- est cibus animalium. Non autem os sic
brum, eo quod odor in aere melius de- prolongari potuit, quia mandibula? nimis
fertur : et etiam ut cerebrum refrigeretur, fuissent pondcrosai ncque labia pro- :

et ut superflua in cerebro motu suo per longari poterant, eo quod motum man-
sternutationem ejiciat. Secunda autem dibularum impedivissent, qui necessarius
utilitas est, ut pars aeris in orc retenta, est in masticatione : et sic relinquitur
emittatur per nares : quia egressus ejus quod oportuit prolongari nasum. Et quia
pcr os est malus, eo quod cum fimo sto- nasus longus erat, oportuit os poni sub-
machi commiscetur, et efficitur foetidus. tus in capite versus pectus, eo quod col-
Tertia autem utihtas est, ut superfluitas lum breve fuit : et si os sub naso fuisset,
phlegmatis descendens a cerebro, a visu longitudo nasi illud operuisset. Aves au-
abscindatur, et per nares ejiciatur. l)e tem strictas nares habent super rostra
compositione autem nasi satis diximus sua : eo quod rostrum superius est eis

in anatomia sed hic sciendum, quod

: loco nasi.
cartilago media quae ante distinguit nares, Haecigitur dictasunt de naso, quoniam
durior est quam extrcmse in utroque alia dicta sunt in anatomia.
laterenasi, ut exteriores distendi possint,
et fiat ex hoc major nasi apertio quo- :

niam si media extentederetur, oporteret

quod clauderet semper vel constringeret
alteram narem. Duse autem sunt, ideo
quia si uni accidat oppilatio ex catarrhis,
vel alia causa, quod alia deserviat ani-
mali : et haec est causa generalis quare
omnis sensus est geminus.
Amplius autem quia elephas non habet
longum. collum et caput, ideo moveri
non multum potest : et est animal nia-
 LIB. XTI DE ANIMALIBUS, TRACT. III G43

lo,medius est cr^^stallinus, et est depres-

sus ad planam suporficiem tantura ver-
sus sphaeram oculi, ut recipiat formas
rerum sicut facit speculum planum. Si
enim esset convexum et sphoBricum,reci-
peret res minores quam sunt in veritate.
Utilitates autem et nomina et positiones
trium humorum et tunicarum oculi jam
CAPUT III. deterniinata sunt in anatoniia.
Palpebrae autem dute quidem sunt in
homine, sed solum est mobilis superior :

non enim necesse est inferiorcm move-

ri, quia motu superioris omnis operatio
oculi in aperiendo et claudendo com-
pletur. Aptius autem movetur superior,
J)e disposilione ociili et palpehrarum eo quod est propinquior nervis et mu-
et ciliorum quse circumstant ocu~ sculis moventibus. Etquiaoculi acies non
lum. utiliter dirigeretur inferius : quia non
specularetur nisi vicina : et est nielior
specuhitor qui longe videt, ut parari
possint cautelfe contra nocumenta : et
hoc aptius Ht motu superioris palpebroe.
Spinae autem palpcbrarum super extre-
mitatem cartilaginosam sunt fixae factae :

enim sunt ad defensionem occasionum in

De visu autem loquentes, qui plus de oculum irruentium et naturaliter nigrse
:

ratione sensus habet aliis
in librosecundo de Anima diximus di-
cimus quod sicut ostendimus in oculi
anatomia, visus exigit humiditatem aquo-
sensibus, sicut sunt, ut lucem ad oculum venientem
:
temperarent, et visum adjuvarent. Stant
autem in loco cartilaginoso, ut rigidae et
stantes remaneant si enim catlerent de-
:

sam quse receptibilis sit formarum visi- missae, impedirent visum, et laederent
bilium ex perspicuitate et humiditate pupilham.
sua. Aer enim perspicuus et humidus Amplius autem animal duri corii et
incarnari et incorporari non potest in squamosi vel rugosi, non habuit palpe-
propria specie manens, sicut in aliis li- bras quia tale corium sine noi umento
:

bris ostcndimus. IIujus autem et alia non moveretur super ocukmi claudendo
causa est, quod aer non est nisi via per ctaperiendo ipsum propter suam duri-
quam veniant forma3 visibiles, et non est tiem et ideo natura dedit talibus oculos
:

eas tenens tenere autem et recipere

: duros et fortes, qui non facile laederentur
oportet oculum. Oportet igitur, quod ab occasionc incidente. Animalia autem
substantia oculi sit crystallina spissa ovantia habent ctiam hispiditatem in
aliquantulum autem et spiritus
: virtus pelle pennosa, et ideo non habent supe-
visivus pervenit ad oculum per nervos riorem palpebram : quia cum penna^
concavos, qui Griece optici, hoc est, profunderentur in pclle, radix penna-
visivi vocantur, ne cito transeat per eos rum faceret interiorem superficiem aspe-
spiritus visivus . Continuantur autem ram, et tunc motu suo dcstrueret ocu-
cum oculo, sicut diximus in anato- lum
mia CLiusura etiam oculi, in animalibus di-

Cnm autem tres humores sint in ocu- versatur : quoniam honio chiudit motu
 644 D. ALB. MAG. ORl). PR^D.

palpcbrse superioris : quadnipedia aulern claudit oculum, ideo claudit ipsum, ut

iriotu inferioris, eo qiiod longa habeut nihil cxtrirrsecum incidat in ipsum ocu-
capita, ct musculi niovcnlcs aures sunt lum : neque est hujusmodi clausura so-
siiperiores, ct similiter musculi inoventes lum voluntaria, sed etiarn naturalis. Ho-
oculos : ct ut cssel dislinctuin opus nalu- mo autem multoties claudit oculos, eo
ree, musculos claudontes oculos
fecit quod est tenuis corii plus omnibus ani-

conjunctos ad palpebram inferiorem. malibus et ideo motus palpebra; purgat

:

Aves autem neuti-o irrodo claudunt, scd oculum sine laesione et super palpcbram :

potius postumant cum quadain tela all)a hominis solum coriunr estcontincns ocu-
quai currit super oculum. Cum autem lum sine carnositatc : proptcr quod etiam
dormiunt, tunc claudunt oculos palpebra non consolidatrrr etiam recrescens, sicut
inferiori. Animalia autem quadrupcdia rreque prseputium, eo quod sunt pelliculse

ovantia non haberrt hujusmodi pellem illse sine carne : hoc autem quod sine
sicut aves, per cujus motum detegant carne est, non recrescit, quia incremen-
oculos : licet tamcn claudant oculos, eo tum est ex carne sicut ex materia et va-
quod non indigent subtili hunriditate el se : ha^c enim sola est, qua^ inter mcm-
clara in oculis, qua rcmota contemplen- bra similia inlluit et effluit per augmen-
tur sicut aves : locus enim sui nutrimenti tum et diminutionem, sicut in libro Pcri
acquireirdi cst propinquus. Yicinantur geneseos ostendimus.
autem rraturis quadrupedum ovantium Aves autem claudcntes oculos, non
aves non bene volantes, sed ambulantes claudunt eos,nisi per palpebram inferio-

superterram, sicut struthio, et queedam rcm et similiter per inferiorem palpe-

:

alioe. Pisces autem non indigent palpebris bram claudit oculos suos animal quadru-
propter duritiam su(je pellis, et suorum pes ovarrs propter 'duritiam corii caput
duritiem oculorum. continentis, ad quod continuatur palpe-
Capitulariter igitur secundum Aristote- bra supcrior, sicut diximus superius.
lem dicerrdo, arrimal quadrupes ovans et Adhuc autem etiam aves non volantes
avis habet quidem cooperlorium ad cu- propter sui corporis gravitatem, Irabcnt
slodiam sui visus. Animal vero generans grossum corium valde : qiria multa plu-
animal, habetpalpebras, et similiter aves mositas quse est in volantibus, in talibus
ponderosiE magni corporis. Amplius au- transit in corii grossitudinem, eo quod
tem animal quadrupes claudit oculum matcria pennarum declinat et trahitur ad
per inferiorem palpebram : avis autem pellem sive corium : et ideo omne tale

claudit oculos per telam applicatam ex- animal claudit oculos perpalpebram infe-

tremitatibus oculorum. Quiaenim natura riorem, et columbse, et multae alise aves

oculi sui creata cst ex humiditate valde inhoc assimilantur huic modo animalis.
subtili, ideo indiget ista custodia : cujus Animal autem quadrupes quod est ovans,
causa est, ut sit visus acutior. Hcec enim squamosi corii existens, Irabet coriuni

est causa, quare creatus cst ei oculus se- durius quam animal quod habet palpe-
currdum dictam dispositionem. In aninra- bram, et quocl de corio suo vicinatur

libus autem duri corii pennosi nisi tale capiti ejus, est valde durum : et ideo

esset, quale dictum est coopertorium ocu- palpebram superiorem habere non potest,
li, plures oculo acciderent occasiones ex- scd habet palpebram habentcm carnem
trinsecus, et proptcr illas impediretur in parte inferiori et propter hoc Irabet
:

acumen visus ejus : propter acumen enim palpebra sua duritiem et extensionem
visus fuit corium, quod movetvrr super corrvenientem ad claudendum oculurn.
acumen oculorum avium, valdc tenue et Amplius autem avis gravis corporis,
subtile. Igitur propter salutem oculi sunt secundum quod narravi«
claudit oculum,
ci^eatse palpebrae. Omne autem quod mus supra, cum tela ad hoc convenien-
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRACT. III 645

te : motus enim suse palpebrse est tardus : rii, sicut oculi quorumdam quadrupedum
et clausura oculi qu« tegit visum, prop- duri corii existentium, utvisus eorum ex
ter acumen debet esse festina, ut cito re- hoc acumen recipiat, quando oculi cito
deatlumen oculi ad dirigendum volatum. revocantur etdiriguntur ad lucem, et di-

Avis autem quando claadit oculum et recte ipsam sibi incidentem ex aere re-
tegit, claudit per telam quse conjuncta cipiunt. Pisces vero sunt humidorum
estan"ulo oculi ad corium nasi. Ab hoc oculorum, eo quod indigent multo visu,
enim principio aptius movetur ad clau- quia sunt animalia multi motus, ea au-
dendum, eo quod ibi propinquior est tem animalia quae sunt in aqua manen-
nervis et musculis motivis : et tela illa tia, non habent prohibens visum et
valde est velocis motus. cooperiens, sicut ea quse stant in aere :

Quod autem sequitur palpebras in ho- in aere enim manentia quasi inhnita ha-
mine, est principium superciliorum. Non bent incidentia visum et prohibcntia ip-
autem claudit quadrupes ovans palpebris sum. Hsec igitur est causa, quare oculi
quoniam non in-
positis sub superciliis, piscium non habent palpebras sicut ani-
secundum sensum vi-
digent superciliis malia manentia in aere natura enim ni- :

sus, eo quod sunt terrestria non haben- liil facit otiosc. Amplius autem pra^ter
tia humidum subtile mansio enim ipso- :
omnes inductas causas, propter grossitu-
rum est in terra. dinem aquse fmnt oculi piscium duri :

Aves autem acumine visus indigent ipsa enim aquse frigiditas indurat oculos
necessario, quoniam cibum contemplari et congelat et propter hoc quod sunt
:

habent a remotis et a locis altissimis :

hwc enim est causa, quod animal curvo-
rum unguium, est acutioris visus quia
videHcet suum cibum videre habet a lo-
cis remotis propter hoc enim ut cibum
:
a longe contempletur, elevat se hoc ge-
nus avis in aere altius
Aves autem quae a terra non elevantur,
et parvum habentvolatum, sicut gallina,
et sil)i similia, non adeo indigent acuto
visu, eo quod vescuntur fere omni gene-
in aqua, habent etiam oculos magnos
valde, et multi humoris.
:
Amplius autem omnia animalia pilosa
habcnt palpebras, quibus oculos coope-
riunt. Aves autem universaliter et omnia
animalia squamosi corporis, non habent
quam alia avis. palpebras quibus operiant oculos, prop-
terea quianon habent pilos. In sequen-
tibusautem struthionis dipositionem di-
cemus et causam dispositionis oculorum
ejus quoniam quidam dicunt ipsum pal-
:

re cil)i, qui de propinquo invenitur. pebras habere. Quaidam autem animalia

Amplius autem pisces et animaha duri habentia pilos in palpebris, non habent
corii, adhuc annulosa quaedam magnam pilos, nisi in superiori palpebra tantum.
habent ab aliis in oculis differentiam, et Ilomo autem habet pilos in utraque pal-
ab invicem : ha-c enim fere omnia duros pebra et hoc ut melius custodiantur
:

habcnt oculos, et carent palpebris : hoc oculi ejus. Animali enim nobiliori natu-
enim quod de numero istorum est duri ra majora pra^parat juvamenta et custo-
corii, non habet palpebras omnino opus : dias id enim quod utilius est in natura,
:

enim palpebra? debet esse festinum fe- : est naturalius et naturse possibilius. Et

stine auteni moveri non potestdurum co- hffic est causa, quod nullum quadrupe-
rium, sicut supei-ius diximus. Loco igi- duin habet pilos in palpebra inferiori, sed
tur hujus custodiae et palpebrce creati sub is(a palpebra crescunt pili spiuales

sunt eis oculi duri : et propter duritiam sicut palpebra in quibusdam animalibus,
illam vident debiliter : propterea enim ad sicutin catto, cane, et leone circa os et
hunc defectum redimendum fecit eis na- nasum.
tura oculos mobiles valde tales enim : Adhuc autem nulli omnino singularcs
oculos pra'cipue habent animalia duri co- pili propter comnmnem pilositatem crc-
filG D. ALIi. MAG. ORI). PR.ED.

scunl in aliis animalibus ah lioniinc, in JxMit enim suj)ei'ciha angulo supcr quem
peclinc inguinis aut subasccllaribus sicut sunt, ct promincntia desccndit Jiumidita-

in homine : sed b)co istorum pillorum est tis a capite in ocuJos per fronlem, sicut

iotum (birsum animalium quadrupcdum et palpehrae factie sunt ut dcfendant ocu-

pdosum, sicut apparct in genci-e canum los ab incidentibus in eos ab extrinseco,

el musionum sive cattorum. sicut sepes quie prohibct introitum in lior-

Amplius autcm quaedam istorum ani- tiiin. Et supercilia sunt posita super ossa
malium qua^ pilosilatcm corporum ba- angularia frontis et foraminum oculorum.
bcnt, loco pib)ruin inguinum quoedam Et ibi sunt pori quidam per os ipsum. l^^t

habent crinem, sicut equus, qui habet praeterea in angulo stat humor desccn-
crinem, qui est plani crinis, licet jubas dens a capite : et ideo prolongantur et
habeat super colhim. Queedam autem per augmentantur frequenter pili ciliorum in
totum collum liabent comas, sicut leo senectute, quia scnectus abundat humo-
mascuhis. re phlegmatico anterius incapite. Augen-
Adhuc autem in quibusdam natura lo- tur etiam in his qui multi sunt studii ct
co pilositatis inguinum onhnavit caudas multarum mcditationum : eo quod spiri-
longas et pilosas, sicut in equis. Eorum tus animalis et attentio ad interiora trahit
autem qus habent caudas parvas, fecit humorem, et in tantum excrescunt ali-

pilos caudarum parvos, et mensuratur quando,quod frequenti indigent pra^cisio-

hoc secundum naturam cujushhet ani- ne. Crescunt autem super fmem venarum
mahs. Animal enim pilosum muhum sic- frontis : et ibi est complementum corii

ut lupus et vulpes, habct caudam non fronlis : in eodem enimloco est comple-
adeo longorum pilorum, sicut equus et mentum frontis et venarum frontis.
asinus et vacca. Haec est igitur necessitas creationis
Proprium autem hominis est habere ciliorum : non enim oportet deQcere ali-

multos et valde longos pilos in capite : quam convenientem operationem natura?,

et nullum animal habet tam longos in ca- qua*. utilis est operationi et defensioni
pite pilos sicut homo. floc autem accidit membrorum nobilium. Fuit igitur gene-
ex hoc, quod Immidius habet ccrebrum raliter loquendo necessitas incrcmenti pi-

ahis animahbus et propter muHas su-

: lorum in homine in locis quae prsedicta
turas quse sunt in testa capitis ejus, per sunt.
quas egrediuntur fumi qui convertuntur
in capiUos ubi enim est humiditas vapo-
:

rans et calor elevans vaporem iUum, ne-

cessarium est multos esse capillos, ut
cooperiant cerebrum et custodiant cere-
brum tam a forti calore quam a forti fri-
gore. Custodiaautempermaxima indiget
eo quodcerebrumhominis estmuUum ho-
midum, et de facih infrigidatur et ebulht.
Animaha autem etmembracontraritccom-
plexionis non adeo de facih recipiunt oc-
casionem segritudinum ab extrinseco : et
ideo non tanta indigent custodia.
Hic autem de pilositate capitis ex in-
tentione non diximus, sed incidenter in
quantum conveniunt cum pihs palpebra-
rum. Superciha autem sicut et palpebrae
creata sunt ad visus adjutorium : prohi-
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRACT. ITt 047

loco manus, qu^e non unius sed multa-

rurn est utilitatum : ponit enim aliquan-
do hoc membrum ad arbores et eradicat

eas : et hoc membro quidam elephas tem-

poribus nostris asinum cum sarcina pro-
jecitsuper domumquamdam. Sicut enim
diximus, proboscide nasi sui utitur loco
manus, etinomnibus indigentiis suis.
CAPUT IV. Adhuc autem naturale est huic anima-
li esse in desertis et in aquosis locis : ci-

batur enim cxpalustribus, et saepe se im-

mergit aquis. Cum autem sit de numero
animalium gressibilium habentium san-
guinem, oportet quod habeat anhelitum :

hic autem anhelitus augetur ex gravitate

De dispositione et causa nasi elephantis ambulandi per loca humida, eo quod pro-
et quoruyndam animalium ovantium. funde immergitur ex pondere corporis
sui propter quod etiam cibum humidum
:

quserit ad refrigerium. Cum autem im-

mergitur, juvat se ad spirandum, sicut
ingeniantur qui mergunt se sub aquis
diu manentes sub illis. Circa os enim ap-
te componunt instrumentum concavum
inchidens os, et nasum apte continens,
Sic igitur dc organis inductoram sen- ita quod aqua ingredi non potest et in :

suum pertractato, oportet quod organum centro longissimam infigunt fistu-

illius

olfactus in quadrupodibus et in animali- lam, cujus orificium semper est in aere

bus aliis qua' generant animalia sibi super aquam : et per illud attrahentes
similio,positum sit in loco in quo se- aerem, diu possunt manere sub aquis.

cundum naturam convenientius hal)et si- Et hoc modo ingeniata est natura paran-
tum. Salvatur autem hoc instrumentum do iongum nasum elephanti : quia cum
in membro quod in talibus animalibus propter pondus corporis multum sub
nasus vocatur : eo quad tale animal ha- aqua profundatur, nasum erigit super
bet fauces longas, quiE sunt duce mandi- aquam, et per ipsum inspirat aerem.
bulae productae subutraque maxilhirum : Creatio autem ejus, sicut diximus supra,
et in quadrupedihus quidem producitur est inter mollem et duram cartilaginem
nasus ad longitudinem totam mandibula- vel carncm aliquidenim mollitiei opor-
:

rum. In autem animaiibus dividitur

aliis tuit ipsum habere, ut essct flexibilis ad
versus utramque maxillarum naris una : opcra et ad capiendum cibum.
et remanet nasus breviatus super os ani- Sunt autom quidam referentos hoc
malis, sicut in homine. idem de cornibus quarumdam vaccnrum,
Inler omnia autem animalia elephas quce pascuntur adposterius, sed hoc ^vi,-

hoc proprium habet, quod nasus suus mento videtur Sed de naso
esse simile.

valde prolongatur : et ideo ost, ut supra olophantis certum est quod natura fecit
diximus, quia instrumentuiu olfactus ejus oum talis dispositionis, quod in multis

multas habet virtutes, ct ad multas est utilur ipso operationibus, sicut est usus

utilitates hoc enim est membrum per

:
manunm, ot sicut utuntur qua^dam ani-
malia podil)us antorioribus, ot prcecipuo
quod hoc animal cibum ad os dcducit, et
in omnibus fere hoc instrumento utitur varium et spiriolus et mus et simia : hcec
G48 D. ALB. MAG. ORD. PR^^ilD.

enim pedibus anterioribus non nlunlnr Sicut enin per cannas pulmonum anhe-
ad ambulandum tantum, sed cum ipsis Jant qucB vere anhelant, ita per branchos

etiam accipiunt cibum et alia opera fa- anlielant quaidam animaUa aqiiatica quae

ciunt sicut facit homo cum manu. Et haec anhelanl quodammodo.

cst causa, quare laUa animalia habent Pra?ter ambosautem dictos modos ani-
multos longos digitos, ut ad usumma-
et mal annuhjsi corporis per tchim sui dia-
nus pes proeparetur. Elephantes autem phragmatis anhelat propter quod mira-
:

quia non habcnt multos digitos in pedi- luUtcrsonat bombando, quando movelur
bus eorum, eo quod non sunt scissi ut pcr aerem. Venit autem spiritus subtilis
fortes remaneant ad corpus ponderosum per annulos suos ad parietem,et per iUum
sustinendum, ad nihil aliudutuntur ipsis
:
modum scntit etiam odores : propter quod
posuit natura usum manus et anhehtus in talibus in corde perficitur odoratus :

in proboscide nasi. Et quia animal est in capite enim non possunt habere organa
aquaticum, oportuit nasum esse longum : sensuum omnium propter ntmis parvam
quia cum profunde mergatur ex gravitate sui capitis quantitatem. Omne autem an-

corporis, in toto necaretur, nisi longa es- helans preecipuam habet causam anhelan-
set proboscis ferens anhelitum apphca- : di, corporis eventationem, aere frigido
bilem autem fecit ipsam, eo quod utitur intrante, et calido exeunte, sicut dixi-
ipsa loco manus, sicut utuntur animalia mus in Ubro de Inspiratione et Respi-
qusedam pedibus anterioribus. ratione.

Aves autem et serpentes et etiam ani-

maha quadrupedia ovantia sanguinem
habentia, vias nasi aut in rostro aut pro-
pe os habent non manifestas, neque dis-
tinctas. Propter quod etiam aUqui dixe-
runt hsec animaha nasos non habere.
Hoc autem inde accidit, quod duos ter-
minos ad duas nares per se distinctas haec
animaUa non habent sed ultima distin-
:

ctio est rostri vel mandibularum suarum.

Et hoc quidem apte fit in avibus, eo quod

sunt incurvati ad ante corporis : propter
quod caput convenit parvum et modici
ponderis esse, ne decidat et deprimat.
Ahoe autem longi et stricti sunt corporis,
propter quod capita ipsorum stricta et

acuta esse oportuit : et ideo nasi sui ter-

minus per se esse non potuit, quia caput

spissum fecisset et inordinatum. Quia au-

tem aves indigent cibo quem vigore quo-
dam oportet evellere et eripere, ideo fecit
eis natura rostrum forte quasi de osse :

quse tamen rostra stricta sunt propter ca-

pitis parvitatem, et in ipso rostro supe-

rius viashabent olfactus et propter hoc:

ahos nasos superfluum esset habere.

Jam autem diximus in praemissis cau-
sam de aliter anhelantibus animaUbus,
propter quam quodammodo anhelabant.
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRACT. III 649

et moveri et claudi tam propter custo-

diam dcntium, quam etiam propter for-
mationem et exitum sermonis. Sicut
enim natura non fecit creationem hnguae
hominis tantum ad usum quo ipsa ca^tera
utuntur animaHa, sed adduplicem usum,
gustus videlicet et loquelse aptavit ci ;

ita etiam formavit labia et dentes non in

CAPUT V. usum unicum sicut in CcCteris animali-

bus, sed ad cibum ct loquelam, duplicem
usum unicuique istorum pro modulo
suo attribuens. Creatio enim linguae in
homine et pygmeo et forte in aliis qui-
busdam loquentibus ad duplicem est
usum, ad gustandum scilicet sapores, et
De natura et caitsa lahionim et linguse, ad sermocinandum. Creatio autem labio-
et propriis usibus istorujn organorum. rum et ad hoc ad dentium custo-
est, et

diam : locutio enim exiens ab ore, litte-

rata est et articulata : et si labia et lin-
gua non essent mollia et flexibilia, indi-
stans litterarum formatio nonpronuntia-
retur in dictione et orationc : ad pronun-
tiationem enim Imjus vocis oportet di-
versis modis percutere linguam, et infle-
Labiorum autem creatio sub naso ost cli, et aliquando comprimi, et aliquando
in his quse nasum habcnt, et kibia sunt etiam aperiri labia : et his motil)US opor-
in his animalibus quse dentes habent et tet subito et facile esse mobilia hujusmo-
sanguinem. di organa.
Aves autcm, sicut jam dictum est, lo- Modos autem pronuntiationis littera-
co dentium et labiorum habent rostrum rum et sonos accentuum et numerum, a
propter cibum et propter vigorem, ut sit grammaticis et poetis oportet inquiri ma-
locoarmorum. Et ideo rostrum est fa- gis quam a physico. Sed hoc sciendum
ctum durum et adunatum ad duos usus, est, quod ideo haec organa in homine
ut sit loco dcntium, et labioriim ro- : mollia sunt, et in omnem motum halji-
strum enim avium est quasi fmgendo po- lia, quia homo inter animalia subtilis est
nat ahquis superiorem ordinem dentium sensus tactus, ct ideo multarum concep-
reflecti super inferiorem, et ponat conti- tionum quas in alterum eloqui non pot-
nuum os esse omnes dentes in superiori est, nisi per sermonis formationcm. l*o-
mandibula, et similiter continuos esse nitur autem lingua in ore animalis sub
eos qui sunt in inferiori, et utrosque or- palato et lia'c quidem linguae positio in
:

dines terminari in acutum : haec enim omnibus gressibilibus sanguinem haben-

figura est rostri avium. tibus est secundum unum et eumdem
In his autem animalibus labia habon- moduni. In aliis autem animalibus cst
tibus,hibia facta sunt ad dentium salutem secundum modum divcrsum ab isto et a
et custodiam : et ideo etiam labia divisa se invicem quia non omnia ista conve-
:

sunt ut sit oris apertura, et utraque pars niunt in uno modo positionis linguae.
dentium custodiatur. Lingua autcm honiinis ost lata valdo
Amplius autem habia hominis sunt et mollis, et valde absoluta et mobilis et
mollia et carnosa, ut apte apcriri possint flexibilis : et hoc factum est, ut sit apta
660 J). ALB. MAG. ORD. PR/ED.

duabus oporationibus quas dixinius, ea qua' ovanl, quasi uihil proficiunt ad vo-
sciliccl qusB est in sensu gustandi, et ca canduin : sunt enim duru; valde el liga-
quae est in interprelationc s(!rnionis. Cius- iixi, ad solum gustuni proficiunl. Ser-
et

tusenim non perlicilur sinc tactu quodam penlium vero et lacertarum long.T qui-
constat autem quod in molli et lato faci- dem sunt et lissffi, duos ramos anterius
lius humor didunditur qui est subjectum liabentes : el hujus signum est, quod
saporum. Mollis autem et absoluta et aliquando heec animalia longo valde ex-
lata existens, est etiam conveniens ad tendunt Hnguas ante os ot bifurcatae :

sermonis interpretationem : facile enim videntur : et acuta; partos finguee, ita

extendi et trahi ct circumgyrari potest ad quod extremitatos oarum sunt sicut pili
elementorum vocis formationem. Sig- tenues : et sapor in extremitatibus ilUs
num autem ejus quod diximus, quod vi- sentitur induabus partibus propter lin-
delicet lingua hata mollis sit apta ad be- guae divisionem. Similiter autem animal
ne loquendum, est quod hi qui linguas carens sanguine, membrum habetlinguee
ligatas habent, trahuli, aut blesi, aut conveniens, per quod sontit humiditates
habent ad male interpre-
alias occasiones ot sapores.

tandum, sicut diximus in anatomia. Ac-
cidit autem hoc ad impedimentum qua-
rumdam litterarum magna et inspissata,
aut magna et dilatata lingua ad pronun-
tiandum indigentibus sicut apud Lati- :
Amplius autem quidam pisces et quce-
dam aquatica liabont carnom valdo vi-
scosam loco linguse, per quam gustant
Immoros ot humiditatos, sicut tenchea,
et anguilia fluvialis de aqua dulci. Est

nos est R et s « parvum enim est in

: autem ligatum hoc membrum in tenchea
magno, sicut dixit Pythagoras, et non o ad inforius, oa quod mandibulam supe-
converso magnum in parvo. » Propter riorem habot mobilom.
quod etiam avis latee et absolutae linguse, In quibusdam autem ligatum est prop-
potest sonare litterarum aliquas compo- ter causam necossitatis, eo quod si mo-
magis quam avis strictam habens
sitiones vorotur, destrueretur eo quod locus :

linguam. oris in talibus animalibus valde est spi-

Animal autem quadrupes habens san-
guinem et generans sibi simile, non ha-
bet vocem divisibilem et figurabilem in
formas litterarum, nec habet mutationes
sonorum, nisi parum valde linguam
enim talia duram habent non absolutam,
quamvis forte qutedam eorum habeant
satis latam. Aves vero parvse, multce
nosus, sicut apparot in pisce qui lucius
appeJlalur. Noquo enim est necessitas
motus hujus mombri in tafibus animali-
bus, sonsus enim humiditatum et sapo-
: rumparum romanet in oro ipsorum, quia
cibus eorum valde velocitor magis glut-
tiondo quam masticando vadit ad ven-
trem noque manet in ore ipsorum tam-
:

sunt vocationis, et habent vocum diffe- diu, quod masticando interior qu;o sul)-
rentias ita etiam quod suos multos affe-
: jectum saporis ost, oxtrahatur humidi-
ctus doloris vel gaudii cognoscunt quse- tas ditfundendo supor hnguam, oo quod
dam in modo vocationis earum. Et vide- in aqua sumunl cibum, et suffocarontur
tur, quod omnes aves hoc ad invicem ab aqua. Est ergo in talibus adeo liga-
percipiunt, licet in hoc diversificentur se- tum hoc membrum, quod quando non
cundum magis etminus et ideo etiam
: declinatur os ad unam partem, non ap-
cxpertum est, quod quaidam addiscentes, parebit aliquid de mem])ro prtedicto : ot

imitanlur vocos alienas hominum aut hoc praecipue contingit, eo quod locus
aliorum animalium, sicut sturnus, et oris totus est spinosus : nec videtur com-
pica, et corvus, et maxime psittacus. poni os ipsorum nisi ex ])ranchorum com-
Lingua^ autem animalium habentium positione spinosa.
sanguinem gressibilium sive reptibilium Tenchea autem habetlinguamparvam,
 LTB. XII DE ANIMALTBUS, TRACT. TII 651

et brevem, et motu privatam mandiliu- cius marinus : et tale memhrum in ore

\se : mandihula enim ejus inferior om- animalis quod dicitur malacliie, sicut se-
nino non movetur, el cum illa continua- piae, et in ore polipi. Animal vero annu-
tur lingua. Tenchea enim movet superio- losi corporis habet intra os tale mem-
rem mandibulam e converso oranihus hrum, sicut gcnus formicarum,
multa et
aliis animalihus, omnibus
in quihus animaliatestei corii. Qua-dam etiam ho-
mandihula superior omnino non move- rum aninialium hahent membrum illud
tur, nisi per accidens. Lingua enim ten- longum valde et protensum extra os
chece non est continua cum parte supe- suum, sicut protcnditur aculeus lancea-
riori oris mandibuLne, eo quod introitus lis quod quidem natura non fecit su-
:

cihi ejus in corpus est e contrario introi- pervacue, nam per ipsum ha^c animalia
tu aliorum animalium sicut et regimen : gustant et sentiunt humiditatem et attra-
vitae suce non concordat cum regimine vi- hunt sugendo cibum sicut per fistulam
tse aliorum cum enim non sit ex gres-
: vacuam natura enim talis habet vacui.
:

sibilibus, habet regimen vitae sicut regi- Hoc autem manifestum est in muscis, et
men vitse piscis propter quod etiam
: apibus, et similibus his.
lingua sua non fuit continua cum su- Ampiius autem hoc membrum est
periori mandibula. etiam in quibusdam testei corii exi-
Amplius auteni plura animalium ma- stentihus talem enim vigorem sugendi
:

rinorum, carnosum habcnt palatum. Si- habet in ostreo bokeki Graice vocato,
militer autem in plurihus piscium fluvia- quod hoc instrumento perforat testas
lium erit aliquando palatum carnosum et quorumdam conchiliorum, qufe Arabice
valde molle, sicut pahatum piscis qui generaliter hahimi vocantur sicut sar- :

Gr.oece vocatur koherim, et sicut palatum coki, hoc est, cynomiae, et cynifes, et
piscis squamosi fluvialis qui apud Ger- muscse qusedam aliiE per hoc membrum
manos monaciis vocatur : propter quod corium j)erforant bestiarum et etiam ho-
etiam plures videntes et tangentes hunc minis.
piscem, putant in palatum divisam esse Htec igitur in illis animalibus est dis-
linguam ipsius. Pisces autem hahent lin- positio lingute : et ista animalia utuntur
guam non divisam, neque absolutam, hoc memhro sicut utuntur elephantes
propter causam quam diximus aut po- : proboscide. Horum animalium lingua
tius habent membrum quod linguse as- longa creata est ut perficere possit opera
similatur ad usus sensus cibi, sed non quae facit elephas per proboscidem : et

est omnino simile creationi linguse se- ideo etiam ad modum aculei creata est
cundum totam dispositionem, sed in ter- lingua animalium istorum.
mino toto fmali in aliquo similis est lin- Secundum igitur dictum modum sc
guee, eo quod hoc solum est in piscihus, habet dispositio linguarum omnium ani-
et non in aliis animalibus. malium.
Amplius autem omnia animaliahabent
sensum corporis cibi appetitus enim, :

sicut alihi diximus, non est nisi ad dulce

delectahile sed tamen memhrum per
:

quod sentitur cibus, non est in omnibus

consimile est enim in quihusdam ahso-
:

lutum, ct in quibusdam cuni inferiori

mandibula applicatum, et in quibusdam
molle, et in quibusdam durum el ideo :

etiam hujusmodi membrum hahet ani-

mal mollis testce, sicut karabo, et Iiiri-
652 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

media est inter dentes et molarcs, eo

quod communicanl cum utrisque, sunt
enim aliquo modo acuti, vX aliquo modo
lati et talis est quidem dispositio den-
:

tium in omnibus animalibus non omnes

dcntes aculos habentil)us.
Praeter autem dicta oflicia,qualitas quai
est in figura dentiuni, et quantitas in nu-
GAPUT VI. mero, et magnitudo dentium existens in
homine, est conveniens aptitudo ad lo-
quendum eo quod ad ipsos diversimode
:

lingua percutiens, diversos format litte-

rarum et loquelse modos : ad hoc tamen

faciunt dentes anteriores.
Quffidam autem animalia habent den-
De natura et causa el modo dentium. tes proptercibum tantum, sicut diximus,
et qusedam preeter hoc propter vigorem

armorum unde etiam qusedam habent

:

duos culmos, in quibus non est usus nisi

pugnse, sicut porci : et quaidam habent
dentes acutos serratiliter se invicem re-
cipientes, et ideo dicuntur dentes eo-
rum fortes, eo quod vigor eorum est

Gonsequons aulcm est dicere de natu- in ipsorum propter acumen

dentibus
ris dentium, et aliorum quae in ore con- dentium suorum. Omnes autem dentes
tinentur. Os enim continet dentes sicut mordacium et fortium animalium, in-
circulus ligneus qui est circa molareni trant se invicem modo serrse, ut non fa-

molendini continet lapidos molares : et cile obtundantur cx collisione unius ad

linguaest sicut manus molendinarii, quse altcrum. NuUum vero omnino anima-
congerit grana sub lapide : propter lium sinml habet utrumque genus ar-
quod etiam animalia quadrupedia dentes morum, quod videlicet dentes acutos
in superiori mandibula non habentia, serratiles habeat juxta os suum, et cum
lingua de terra cibum accipiunt et adu- hoc habeat culmos extra prominentes ad
nant, ut falce dentium inferiorum ab- modum aprorum natura enim niliil fa-:

scindant : usus enim dentium universali- cit superilue. Horum autem duorum mo-
ter in animalibus est ad utendum cibo. dorum unus est propter vigorem ad di-
In quibusdam autem prseter hffic sunt lacerandum, et alter est ad pugnandum
dentes ad vigorem armorum contra no- et feriendum. Sufficit autem unum suf-

cumenta. ticiens genus armorum ad defensionem

Natura ergo dentium est in quibus- et pugnam unius et ejusdem generis ani-
dam, ut agant, et non patiantur a con- mali, et nimis onustum
duobus esset os

trariis, sicut in animalibus agrestibus armorum generibus propter quod etiam :

carnes comedentibus, quibusdam ad

et in sexui debili et timido arma non dedit,
adjutorium comedendi ad utendum cibo quia porca non habet culmos prominen-
et incidcndo et molendo. Sunt enim qui- tes,neque mordet nisi per acuitatem
dam, eorum vocati molares lati apti dentium anteriorum, qui vocantur inci-
molendum, inter quos et anteriores sunt, sores.

qui vocantur canmi in homine et acuti, Universaliter enim sciendum, quod

quorum etiam naturalis dispositio quasi secundum convenientiam ad naturalia
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRAGT. III 633

quoe detcrminavimus, et qucC aclhuc ma- in eorum ventres intraret, et implendo

gis infra pertractabuntur, natura non necaret. Hiec enim est causa, quare den-
agit nisi optime : et ideo numquam dat tes omnium piscium sunt acuti et multi,

arma ad vigorandum animalibus, nisi ut citius ex acumine, et in partes multas

his quse indigent illis : talia enim arma ex multitudine dentium incidant cibum :

vocamus, quie sunt sicut aculeus, et un- et hsec habent loco masticationis et moli-
gues, et cornua, et culmi prominentes, tionis.Sunt etiam incurvati ut hami den-
et his similia. Et quia masculi animalium tes multorum piscium, eo quod vigor
sunt fortiores et animosiores, forte dat eorum ad retinendum est in eis.
natura ista arma maribus tantum : aut Natura igitur communis animahum
si dat etiam fceminis, fortiora dat mari- indigens dictis operationibus, facit com-
bus quam foeminis : et ideo mares cervi muniter dentes in ipsis, sicut et natura
habent cornua, et non foeminee, et tauri communis organa producit anhelitus in
habent fortiora cornua quam vaccce et : his quie ambuhmt et habent sangui-
si secus contingit, hoc ex terrestreitate nem : utitur enim natura, sicut prsedeter-
evenit naturce. ^leml)ra autem quse sunt minatum est, multis membris in commu-
ad vitae necessitatem, tequaliter sunt in nibus operationibus animalium, sicut
minora sint
foeminis et in maribus, licet patet in ore : omne enim animal come-
plerumque membra foeminarum quam dit ore. Vigor vero armorum proprie
masculorum. Sed alia quibus non indi- convenit animalibus quil)usdam, sicut et
gent ad necessitatem, scd ad arma, aut anhelitus non eodem modo communis
non habent foeminse, aut differonter ha- est omnibus. Hsec autem opera natura
bent a mascuHs propter quod differen-
: propter compendium congregat in mem-
tia est in cornibus taurorum et vaccarum bro uno, quod tamen diversificat secun-
secundum omne taurorum
genus et : dum diversum modum specierum sin-
ditferentia in cornibus ovium foeminarum gulorum animalium propter quod etiam :

et arietum : et similiter est in cornibus qusedam animalia parvi oris sunt, et

hircorum et caprarum : et sic est in qusedam magni. In omni enim animali
omnibus ahis. ore ad vigorcm et pugnam indigenti, est
Dentes autem omnium piscium acuti os magni rictus, ita quod multum aperi-
sunt valde, exceptis vakle jtaucis in \<x- tur fissura oris quia aliter non fortiter
:

teribus gutturis mandibuhis habentibus, apprehenderet, neque apprehensumforti-

magnarum squama-
sicut pisces fluviales ter teneret. Vigor enim hujus animalis
rum, sicut barbellus, et monachus, et est in ore totus propter quod eliam om-
:

alii quidam hi enim habent dentes hitos

: nia animalia acutorum dentium serrati-
aliquantulum magis ad conterendum ci- lium quwcarnes comedunt, os ample val-
bum quam ad dividendum : propter quod de aperiunt, ut melius et fortius suus per-
etiam omnes sequales sunt. Et ideo na- ficiatur morsus,sicutapparetin apertione
tura abscindit eos in gutture, ut clauso oris lupi et canis et leonis, qua^ pernia-
ore aqua non sutTocet masticantes hos xima esse dignoscitur. Similiter autem
pisces. Tales autem dentes maxime habet piscium acutorum dentium etcarnes com-
piscis qui carpo vocatur. Aliiautempisces edentium apertio oris est magna valde
prsecipue marini, dentes habent sicutser- respectu suorum corporum.
unum solum genus piscium.
ra pricter Aves autem habent rostra loco labio-
Causa autem acuminis dcntium est, quia rum el dentium, et rostra earum diver-
pisces necessario recipiunt aquam cum santur secundum diversitatem necessita-
cibo : propter (juod etiam suljito vadit ci- tis et utilitatis ipsarum : propter quod
bus ad ventrem, et non diu manere pot- etiam aviuui de veualione vivcntium,
est in oriiiciis eorum quia aliter aqua
: sunt incurvata ante sicut uncus : sic
G3i 1). ALli. MAG. ORl). PIL™.
cnim rctinent ct eripiunl parlciu (juani auatouiia, dentcs in liominc sunt aut tri-
conicdunt ; vigor cnini hujusniodi aviuni giiita duo, aut viginti octo. In supcriori
(!st in rostro ct unguibus : propter quod enim mandibula sunt antcrius in ore duo
etiam rostrum durius circclum cst. dcntcslati, (pii ct anipU proptcr quanti-
ITniuscujus(]ue autcm avis roslruui con- talem ct duales proptcr numcrum ct hi-
vcnicntem liabct formam ct dispositio- cisorcs proplcr aculum a diversis vocan-
ncm ad rcgimen sua3 vita', sicut valde lur : et post hos suiit hinc ct indc duo
durum et acutum factum cst rostrum qui quartl vocantur, ct tot sunt infcrio-
avis pcrforantis arl)ores, quic vocatur/>/- rcs illis res[)ondcntes, et hi communitcr
cussccundum omnia gcnerc sua. Corvi iiicisorcs vocati sunt : post quos sursum
autcm in generc suo etiam forte et du- ct dcorsum sunt duo canini, qui sunt ad
rum est rostrum ad frangendum cibunij frangcndum ct lacerandum cibum. Om-
et ad pugnandum. E contra autcm ro- nes autcm alii tam sursum, quam deor-
strum parvarum avium,est subtile et acu- sum, sunt ad molendum. Prsetcr omnes
tum, conveniens ad evellenda et capien- autcm dictos dcntes in quibusdam pau-
da grana et similitcr avium parvarum cis tamen hominibus nascuntur quatuor
quai vivunt ex cynifum preeda, sicut fa- dcntes, ita quod in extrcmitate cujuslibct
ciunt hirundines, et similes aviculae prae- mandibulae nascitur unus et hi ideo :

da vermium viventcs. vocantur dentes sapientise ct intcllcctus

Adhuc autem avcs intcr digitos pe- co quod ut frequentius nascuntur in aeta-
dum coria habentes, ct in aquis vel juxta te intellectus, quae cst triginta annorum :

aquas manentes, rostra habent suee vitae invcniuntur tamen nasci a tempore quo
convenientia : qusedam enim harum ha- spermatizarc incipit homo usque ad tem-
bent rostra lata, sicut anas, co quod lati- pus in quo crementum suum in di-
stat
tudo rostri sui conveniens est cavarc ct versis tcmporibus ct ego vidi unum vi-
:

quasi tribellare lutum quod est in aquis : rum cui in scnectute octoginta et amplius
quia in illo sunt radiccs herbarum, et se- annorum, Habent autem dcn-
nati sunt.
mina plantarum aquaticarum,
ct vcrmcs, tes radiccs acutas, per quas in mandibu-
et ova animalium aquaticorum, et aha lam infiguntur : et super quemlibet den-
hujusmodi quse sunt cibus anatum. tcni nascitur grossities quaedam imme-
Quaidam autem habent rostrum acutum diate supcr foramen mandibulae, qui in-
longum ad intigcndum in lutum, et cx- figitur, et hoc juvat, nc per masticatio-
trahendum ca qu;c in luto profundcsunt, ncm nimis inligatur et laedat mandibu-
sicut multai aves notce. llhc autem qua?, lam perforando. In radice autem sunt
hal)ent rostra lata, sunt anas secundum ligamenta fortia, per quoe dens tenctur,
gencra sua, ct anser sccundum omne gc- nc cadat cxtra mandibulam. In omnibus
nus suum, ct cygnus, et aliae. Quaedam autem dcntibus praeter molares, est unica
autem rostri latitudo est apta ad cavan- tantum radix : non
eo quod sunt parvi, et
dum moUia cujus signum cst, quia por-
:
Sccpius iterantur motus eorum super ci-
ci quorum regimcn vitai est in cavando bum, sed semel tantum, quando incidunt
proptcr radices quas cfTodiunt, habcnt cibum molarium autem eo quod mul-
:

os latum ante, in cujus medio inter na- tum et fortitcr ct ssepius moventur super
res est additamentum quasi acutum ha- cibum contcrcndo ipsum, sunt radices
bens angulum, per quod etfodit terram ct plures. Duae cnim ad minus sunt in quo-
cavat ut extrahat radices. Avcs autem su- libet inferioris mandibulse : in molaribus
pra dictse simile porcis in cavando lutum vero superioris mandibuloe sunt tres vel
habent regimen vitse. forte quatuor radices, et praecipue in den-
Horum autem omnium qu» dicta sunt tibus posterioribus, et in dentibus intel-
compendium est: quia, sicut diximus in lectus. Hoc autem ideo est, quia pen-
 LIB. XII DE ANIMALIBUS, TRACT. III 655

deiit, et ideo indigent pluribus radicibus i-e,qui moventur ad invicem motu bran-
ne cadant. Inferiores autem stant, nec chorum propter quod etiam utramque
:

indigent tanto liganiine : propler quod mandibulam habent mobilem. Qusecum-

etiani radix superior non directe porri- que autem animaha os non habent nisi
gitur, sed egreditur incurvata aliquantu- vel ad loquendum vel comedendum, non
lum extra situm naturalem : et boc sit indigent in ore multis dentium acie-
ut forlius se teneat. Dicit autem Avicen- bus.
na, quod vidit castorem, cujus omnes Sicut autem in omnibus gressibihbus
dentes erant rubei et curvi et longi : et rapacibus sunt dentes acuti : ita in avibus
hujus causa fuit, quia boc animal est ve- rapacibus sunt rostra curva, et ungues
naticum, et nisi venetur, non babet ci- acuti et curvi, ut volando rapere et reti-

bum. Et propterca natura paravit ei den- nere possint ungue, et rostro dilacerare
tes longos, qui fortiter praedee infigan- quod tenuerint. Quoecumque autem aves
tur, et curvos ad fortiter retinendum. grana legunt, rostra babent et ante sub-
Rubedinis autem causa fuit inlluxus san- tiba : et qusecumque in luto colligunt,
guinis in eos : est enim, ut dicit (ialenus, lata habent, sicut in antehabitis diximus.
hoc genus ossis sentiens habens medium Rostrum enim est sicut dua^ acies conti-

calidi etfrigidi cx vicinitate cercl)ri. nuorum inferius et superius dentium, et

Dantur autem dentes generahter qui- sicut duse mandibulae prolongatee et

dem animabbus ad csum cibi : speciali- acutae.

ter autom bomini prseter boc dantur ad Hsec igitur cum his qufle in anatomia
formandum loquelam articubitam et htte- dixinms de natura et causa dentium, di-
ratam quibusdam autem dantur ad ar-
: cta sufticiant.
ma, propter quod prseda carnis viventia,
acutos habent et cbiros, sicut leo, et ca-

nis, et lupus, et bujusmodi : ex terra au-

tem carpentia herbas vel radices, habent
in unaacie adgequatos, quoniam serrati-
htas impediret abscissionem : serratiles
enim perforarent, sed non sequahter ab-
scinderent. Et quia foeminte multum de-
biles sunt et timidie, ideo non dantur
multis ex eis dentes qui sunt arma, sicut
cubni porcorum, quos scropbae non ba-
bent : et simile hujus etiam dicitur esse in
camelo. Et hsec est causa quare cervus
habet cornua, et non cerva : et quare hir-
cus et aries habent cornua duo majora et
fortiora cornua quam habeant su;e fffimi-
nse. Piscesautem qui carnibus piscium
vescuntur, eo quod non habent collum
in quo caput inchnent ad cibum, habent
multas acies serratilium dentium in ore,
sicut lucius. Hoc autem fit ut cito cibum
dividant una oris clausura, ne aqua in-
tret interiora stomachi ipsorum, sicut
jam ante diximus. Alii autem non indi-
gent tah masticatione : quia potius su-
gunt, aut dentes habent quasi in guttu-
656 1). ALB. MAG. ORD. PRiED.

suo, etiam per ipsa apprehendit et te-

net.
Cvoruua autcm quae vere cornua sunt,
dantur iu arma, sicut cornua ccrvorum.
Ouoedam tamen animaha debiJia liabcnt
coruua, ita quod ex ipsis parum aut nibil
juvantur animalia adpugnam sicut cst :

curvum cornu, quod cst in capite capraj

montange, quod gemeze Germani vocant
GAPUT VII. hoc enim cornu parvum est et debile po -
tius ad tenendum animal formatum, ut
unco se teneat scandens rupes,aut quau-
do cadit de rupibus, quam ad pugnan-
duni. Generaliter autem expertum cst
apud nos, quod nullum omnino animal
quod muUarum fissurarum est in pede,
De caiisa et natura corniium quse sunt in et in muUos digilos dividit pedem, habet
capilibus animaUuin. cornu in capite. Causa autem hujus esse
videtur, quoniam taUum animaUum ar-
ma sunt in dentibus et unguibus pedum :

et ideo cornu superflueret. Qua^dam

enim, ut diximus, vigorantur dente,
qusedam ungue, et quaedam cornu : et
superfluum numquam dat natura. QucT3-
dam autem soleam corneam habent in

Cum aulem jam plura determinaveri- calce qua vigorantur, sicut equus et asi-
mus de membris capitis, oportet scire nus. Sed animaUa in duo dividentia un-
quod illa pars capitis quse interjacet gut- gulam, prsecipuum vigorem ha])cnt in
turt et anteriori parti capitis, ([uoe sinci- cornibus quia pes divisus in duo ad li-
:

put dicitur, facies sive vultus vocatur, gendum fortiter pedem est, et ad stan-
in qua parlc homo nuUum omnino simile dum, et non ad armandum.
habet animal, nisi fortc pygmeum. Si- Sunt enim muUi modi animalibus dati
miarum enim figura componitur ex ho- a natura : quaedam enim ipsa corporis
minis figura, et aliorum animalium tigu- magnitudine et fortitudine defenduntur
ris : et ideo multum ad hominem in facie ab animaUbus incursantibus, sicut ele-

habet dissimilitudinem. phas, et animal quod seraph vocatur, et

In supremo autem capitis ac sincipite camelus, et hujusmodi. Quaedam autem
prominent cornua in animalibus quibus- dentibus defenduntur: ethorum queedam
dam, et de natura illorum non est prse- habent cdmos, et aUos dentes habent
termittendum. Caput autem proprie figu- adsequatos, sicut porci : et qusedam ha-
ram capitis exprimens, habent animalia bent serratiles acutos muUos anterius in
quse sibi simiUa generant. Animalia au- ad apprehen-
ore, ubi est oris apertura,
tcm qutcdam imperfecta caput transum- dendum. Quaedam autem habent ungues,
ptive habere dicuntur, et hoc modo pro- et quaedam calces soleatas corneas. Quie-
prietatis et transuniptionis etiam partici- dam autem habent velocitatem, sicut le-
pant cornua, sicut scarabeus silvanus, pus, et quaedam habent duo ex his, ut
non stercorasedfoha arborum comedens, equus calcem, et velocitatem : et cervus
cornua cervorum cornibus in figura si- et hinnulus cum cornibus habent veloci-
milia habet, quae sunt mobilia in capite tatem, et pugnant cum debiUoribus cor-
 \A\\. Xll 1)E ANIMAIJKUS, TRACT. III (io7

nibus, cl forliofa se fugiunt per velocila- non posuit, dicens fortius traliere juguni
tem. Est autem quoddam gcnus agrestis taurum si liahuisset cornua in Immeris :

vaccai sive Ijovis, quod cornua liabet ad non cnim propler trahere dat natura cor-
se invicem recurva, non ad pugnandum nua, sed potius utilitas cornuum conside-
apta et illi dedit natura ut stercus longe
: ratur in defensione et hoc melius fit per
:

etcum impetu [)osterius ejiciat in oculos quod voluhih' et mobile est ad

caput, eo
canum et venatorum sc sequentium, et omnem partem nocumenti propter mobi-
ipsum vahle remote, et est visco-
ejicit litatem quam habet ex coUo. In aliis au-
sum, quod non de facili abstergitur el : tem membris sicut in pedibus vel hume-
ideo abslergendo ipsum detinentur ca- risvel aliis similibus esset in onus, et os-
nes et venatores insequentes ipsum. sium in quibus cornua radicari necesse
Sicut autem jani ante diximus, natura est, maximum impedimentum. In capite
multos modos vigorum et defensionum aulem et firmatur craneum et aptissimse
dat animaliltus, et aliquando plures mo- fuerunt adjutorium defensionis. Non au-
dos congerit in unum et idem animal :
tem in capite poni potuit in ore, quo-
propter quod quaidam animalia el calces niam cibum impediret. Rectissima ergo
soleatas et cornua habent, sicut asinus positio est aut inmedio capitis, ut sequa-
Indicus. Et quia natura dcxtri vahh' dif- liter ponderet : aut in utroque latere ca~
ferens est a natura sinistri, ali(|uando pilis, ut a>quale utrumque latus pondus
sunt duo cornua in capite animalis, et habeat.
aliquando unum solum, sicut asinus In- Gornua autem quaedam sunt solida in
dicus qui habet unicum, et animal quod toto, slcut cervorum, et aliorum anim.a-
quidam Antiquorum air/ios quasi prin- lium de natura cervi existentium, sicut
cipcm vocavcrunt, quod nos unicorncni equicervus, et hinnulus et qucTdam sunt :

Latine et rhinoccrontcni (Iriece vocamus, juxta radicem concava et anterius solida

habetunum cornu maximic quanlitatis in acumine ubi pugnatur cum eis. Sunt
etsolidum sicut cornu cervinum, cujus autem integra ponderosa, et ideo talia
mensuram ergo mensuravi decem pedes animalia mutant cornua sua et est eis :

excedere in longitudine : et diameter ejus alleviatio et purgatio, quoniam terrestria

in radice plus habuit quam palmum et sunt valde, et purgantur a terrestrcitate
dimidium. Quando autem animal ha1)et per cornuum novorum generalionem,
cornu unum, hoc locatur in medio capi- [)rsecipue in capite, ubi est cerebrum fri-
tis sive in fronte sit, sive in sincipite, si- gidum, et ossa multa : et ideo multa sii-

ve etiam in nare medius et conmiunis perfluitas melancholica terrestris. Pars

terminus est duorum extremorum hite- autem terrestris generalitcr multa est in
rum. Et quiecumque habent unum cor- animali magni corporis pinguedinem se-
nu, habent soleas aut calces integrffi aut [)osam habentis : etideo multa et magna
divisffi ungulee : non autem convertitur, lial)et ossa : et superlluitas terrestreitatis

quoniam ea quje liabent calces corncas, ejus transit in cornua. ;\pud nos autem
ut in plui'ibus carent cornil)us, eo quod nullum omnino animal inventum esl,
natura materiam cornuum posuit in qua- quod cursile sit et agile, et ingentia cor-
tuor pedibus : et suflicit sibi in uno ar- nua habeat sicut ca[)er monlanus, (|uem
morum genere. In pedibus aut(.'m ponit Latine ibiccni vocant hujus cnim cornua:

magnis et ponderosis animalibus, qua'. a capile usquc ad clunes protenduntur :

forti indigent sustentamento. et cadcns ab alto totum corpus inler cor-

Cornua autem in ca[)ite posuit, eo nua j)rotegit a collisione, et ictus lapidum

quod ibi decentius et melius armant ani- magnorum excipit cornibus.
mal. Erravit igitur Zeno culpans naturam Non autem est delerminandum natiira*

tauri, eo quod cornua in humeris suis ()[)us, iiisi ([uod cst in omnihiis cjusdem

XI
(;r)8 D. ALH. MAG. ORI). VIL¥A).

si)('cifi aiiiinalibus, vel iu phiribus : (juo- larem corneuin integrum liabens cornu,
niaiii foilo ali^iiiando iiivciiilur (>(|uus iiisi asinus Iiidicus, eo qiiod materia
cornulus, sivc inveniUir liomo cuni duo- cornuum dcscendit ad pedcs, proj)ter
l)us caj)ilil)iis : et aliis niullis inodis nion- (juod etiam asinus habet unum tantum :

sh'a nascunlur, de quihus non esl nalu- ita etianin(m invenitur aniinal (issi pe-
i\v inlenlio, sed lalia fiunt per occasio- dis habens cornuunicum, nisi unieornis :

ncm peccati alicujus principiorum natu- scd cornu suum cst adeo ingeiis et lon-
ralium, sicnt dcterininavinms in secundo gum, quod materia duobus non suflicit.
nostrorum Plnjsicoruui Minimum autem animalium cornutorum
Sicut autem diximus, animal magni aj)ud nos visorum, est caper monlanus,
corporis et mulloriim et mag^norum os- qni rubeos habet oculos, et acute dicitiir
sium, est mulUe terrestreitatis, sicut uni- videre valde, et babet cornu curvuin
cuique considcranti naturalia satis facile quod in lingua nostia gemeze vocatur, et
per rationem occurrit. Cum igitur abun- vadit cum grege.
dat hujusmodi terrestreitas in materia, Oportet autem scire, quod cornua cer-
cibum acceptum et in simile sibi convcr- vorum magis sunt purgamenta naturai
tit, ct cum superabundans sic multipli- quam munimenta armorum et ideo eji- :

catur, oportet qiiod pars aliqua transeat ciunt ea. Et quia faMuinse minoris sunt
in aliqua memhra,
quibusdam quidem in caloris et siccitatis terrcstris, ideo cornua
descendit ad solulares pedum, in quibus- non habent, eo quod cornu magis purga-
dam autem in culmos, et in (juibusdam tio est naturalis quam defensio naturalis :

in dentes acutos longos serrales, et in si enim essot omnino nalurale, daretur

quibusdam in cornua. ¥A quia cornua fo^minis sicut et maribus, quorum una
plerumque sunt magna, trahunt ad se cst natura communis : licet forte minora
materiam terrestrein, ita quod sublrahi- essent cornua fteminaruin quani mascu-
tur materia dcntium mandibulse superio- lorum : propter quod in aliis animalibiis
ris proptcr quod etiam animalia hahen-
: confortatur cornu per radicem ossis, et
tiacornua, dentcs non habent antcrio- non ejicitur, sed induratur, ct datur pro-
res in mandibula su[)eriori, eo quod ma- portionabiliter maribus et foeminis, quo-
tcria ad utrumque simul non suflicit sed : rum est una et eadem natura communis :

defectus masticationis cibi sui rumina- proptcr quod magnos dentcs dedit natu-
tione recompensatur. Natura enim in ra maribus et fceminis in aniinalibus,
onmibus facit melius et ideo nou in po- : quorum arma sunt in dentibus : et idco
steriorihus ponit cornu, quia animal non licet porca non habeat culmos proptcr sui
videret, ncc posset dirigcrc ictuin quem bumorem multum, habet tamen longos
dat de cornu ; et in clunihus vel spatulis dentes ante, quibus multum lacerat et
positum, molum impediret membrorum, pugnat. Culmi aulem prominentes suni
et ossa in quibus radicaretur laederct. in maribus sicut cornua in cornutis.
JVlelius igitur fecit in capitc ponendo : et Hoecigitur de causa et natura membro-
sicut non inveniUir animal habens sotu- rum capitis dicta sunt.
 INDEX
Lihrorum, Tractatuum et Capitum in XII primis libris

de Animalibus.

LIBER J.

De communi diversitate aninialium.

II. De generibus paitium quaj

sunt in corporibus aninia-
lium, et qualiter compa-
ranturad invicem aniraa-
lia secundum participa-
tionem partium illa-

rum? 4
III. IJe ditrerentia aniinalium
TRACTATUS [.
penes regimen vit;o iii

mansione et motu. 8

IV. Et est DiGRESsio declarans

secunduin quid est re-
giiiicn vita; in animali-
bus. 14
De comiiuoii iliceisitate iii mrinhri^^ e4
^jld^ V. I)e membris animaliuni
secunduni ofllcia eo-
rum qua; habent in cor-
porc. to

VI. I)e inodis generationis

aniiiialium in univorsa-
li. 21

Cap. I. Et est DiGREssio declarans VII. De diirorentia animalium

modum et ordinem do- sumpta penes membra
(.t,iin;B. 4 processivi iiiolus. 23
(i()() lNDi:X THACTATIJUM KT CAPnUM
Vlll. l)e diversitalp ((U.-o esl IX. De compositione maxill;e et

pciips coininuiiia f;onera labioriiin et oris, et

ipsoium. dc idiysiogiiomia eo-

rniii. ."iS

X. De composilione liiif:u.'i' et
p.irtiiim sibi conjuncta-
nim, et de voce, et pliy-
siognomia ejiis fiO

\I. Et est DKiREssio declarans

formam et numerum et
utilitatem spondilium
colli et dorsi. tN)

XII. Et est DiiiREssio declarans

TRACTATUS II.
anatomiam ossium tho-
racis et brachiorum, et

eisconjnnctorum mein-
brorum. 69

XIII. Et est DKJRESsio declarans

modum et numerum os-
sium coxarum, et cru-
rium et pedum composi-
De dbposltionc memhrovwn hominis in
lionem. T.3
universali.
XIV. Et est DKiREssio declarans
de musculis in communi
etde musculis capitis et
raembrorum qua; sunt
in capite et collo et gut-
ture 76
XV. Et est DioREssio declarans
musculos residuos pecto-
ris et brachiorum et
C.\i*. I. be paiLibus liomifiis mani-
conjunctorum eis niem-
feslis et similibus, et
brorum. 81
quai suiit caus» ea-
XVI. Et est DKJREssio declarans
rum ? 2H
motum musculorum dor-
II. De scientia pbysio^nomia'
si, ventris, testiculorum,
per haliiludines mem-
vesicio, et aliorum mem-
Itrorum bominis conside-
brorum usque ad co-
rata iii capitis partibus
xara. 83 :

usque ad oculos.
WII. Et est DiGREssio declarans
III. De pliysiognomia accepta
anatomiam musculorum
jn dispositione 0(hUo-
qui RiGiL vocantur sive
rum.
instrumenta aml)ulan-
IV. De compositione auris et
di. 86
physiognomia ejus. 43
DiGREssio declarans XVlll. Et est DiGREssio declarans
V. Et est
figuras et divisiones os- nervorum utilitatem in

sium capitis. 46 commiini et anatomiam

declarans neivorum e cerebro de-
VI. Et est Dir.RF.s?^io
scendeutium. 00
iiumerum et figuram os-
XIX. Et est DiGREssio declaians
sium capilis, et qualiter
caput componitur ex ip-
anatomiam nervorum a
4« septem spondilibus colli
sis ?
uiCREssio declarans egredientium et ab aliis
VII. Et est
spondilibus dorsi. '.'4
oculorum compositionem
et figuram. XX. Et est DiGRESsio declarans
anatoiniam arteriarum. 07
VIII. De compositione nasi et
genarum, et physiogno- XXI. Et est DiGREssio declarans
mia ipsorum. aiiatomiam venarum. 101
 INDEX TRACTATLiriVl RT CAPITUM (»61

XXII. I)e conipo^itione et piiysio-

^'noniio oolli, et canna el
nieri. lOT
.\X111. I)e compositioae el pliysio-
gnoniia pecloris et nui-
niillaruni. 112
XXIV. l)e anatomia exteiioris li-

gurie ventris et iiif^uinuni

et membroiuni genita-
lium, et fjgura eoruin el

matricis et veisica^ -
114
THACTATUS III.

XXV. Ue communicatione meni-

brorum et de anatomia
sypbac. |-20

XXVI. l)e anatomia posteriorMiii

membrorum et synime-
tria et pliysiogiiomia. 12i-

De manbris interuyribus.

Cap. I. l)e convenientia

anima-
lium, in membris, et de
anatomia cerebri et na-
lura ipsius. 13
II. De cBsopbago et canna, et
anatomia pulmonis. 137
III. IJe dispositione stomacbi et
intestinorum qux sunt in
ventre. li-i

IV. De dispositionibuscordis et
modis ejus et anatoniia :

in quo etiam de pulmone

et diaphragmate et paii-
niculo cordis. 147
V. I)c dispositione et anato-
niia bepatis, et splenis et
fellis. i;i2

VI. De dispositione et utilitate

renum. l.iO

Vil. Et est DKjREssio declarans

dispositioneni cutis et
pbysiognoniiam ejus-
deni. l.iS
662 INDEX TIIACTATUUM ET CAPITUM

LIBER II.

De corwparatione aliorum animalium ad hominera secun-

dum convenientiam et differentiam.

aliis quae comparantur ad

membra hominis praeter
caput et coUum et pe-
ctus, et praicipue de un-
f,'ula et cornu et pi-
lo. 164
III. De convenientia et diffe-
reutia animalium penes
cornua et membra geni-
talia sumpta. 169
TRAGTATUS I.
IV. De convenientia et diffe-
rentia animalium penes
partes superiores, penes
modos dentium sump-
ta, et penes os et lin-
guani. 173
V, Demanifestissimis membris
animalium habentium
De manifestis membris. sanguinem quadrupe-
dum, ovantium, et non
generantium ex utero si-
bi simile. 178
\T. De membris manifestis ani-
malium non quadrupe-
dum habentium sangui-
nem, et ovantium, qua?
sunt aves pennatae. 181
Cap, I. Do convenientia qiue esl in VII. De manifestis piscium
superioribus menibris membris secundum com-
capitis, colli et pecto- inunicantiam et difTeren-
ris. 101 tiam consideratis. 183
II. De membris manifestis ex- VIII. De memhris serpentium
terioribus corporis perti- extei^ioribus et manife-
nentibus ad motum^et de stis. 183
 INDEX TRACTATLTUM ET CAPITUM 6G3

aiiimalium saiiguiuein
liabeiitium iii quocumque
geiiere siiit. 187
II. De dispositioue meaibro-
rum iiiteriorum serpen-
tiuin et piscium el

avium. lUl
IIT. I)e menilfris f^ouitalibus
animalium oinnium se-
cundum comparationem
TRACTATUS II. ad genitalia hominis. 194
IV. De diversitate malricum
animalium generanlium
vel ovantium. i97

Dc fU^positione interio)Uiii mendrornm anima-

lium secundnm comparationem ad inleriora
membra ho)ninis.

Cap. I. De membris interioribus

f)()i IM)i:.\ rKACTATl l M KT CAIMTUM

LIBER III.

De oriqine similium membrorum quce sunt in animalihus.

III. EL esL iJiGKEsriio declaiaiis

ea qii.'c objicil (Jalenus
coiiLra pra.'dicta ab .\ri-

stoLele. 210
IV. EL esL uiGHEssio declarans
deLerniinaLionem Avicen-
n;c sii[ier inducla contra-
dicLione. :^i2

V. EL esl DicRESsio dcclarans

deterniinationeni et con-
tradicLionem Aveirois de
TR.\(Tr.\TUS 1. omnibus pradicLis. 21.")

VI. EL esL DiGKEssio declarans

opinionem nostram de
aitercaLione AristoLelis eL
(ialeni. 2l<i

Vll. De anatomia et dispositione

nervorum in communi
secundum quod redeunt
De anatomia venarum et sangvinis, et de origine ad cor LanKiuam ad prin-
de orighie nervorum. cipium, 222
istorum diiorum, ei

C.\p. I. QuiP siL intentio libri, el de

opinionihus AnLiquorum
de origine venarum et

sanguinis aiiimalium. 201

11. In quo est explnnatio opi-

nionis AristoLelis, el de
orlu venarum, etc. 20tj
 INJ)EX TRACTATUUM CAPJTUM ()6o

Ilf. I']t est DiGHEs-<i(j (leclarans

diversitateni hiimoruni
naturalium ot iunatura-
lium. r.i:\

IV. Et est DKiREssio declarans

liorum humorum sub-
stuutiam et causas et ge-
nerationem. 24(t

V. De telis et cariie et cajteris

hujusmodi membris ho-
TRACTATUS II.
moji;eniis, qu;e ex humo-
ribus habent generari,
sicut sepum, et sagi-
nem. 243
VI. De dispositionibus sangui-
nis. 246
VII. De natura et diversitate liu-
miditatis medullaris. 2iO
Di' monhins simillbi(s alils qua' non sun( conti- VIII. De natura et dispositione
nua, sed consequentia in corporc. humiditalis spermatica!,
etde determinatione du -

biorum quss sunt de hac

humiditate inter Sloicos
el Peripaleticos. 2.")0

IX. De uatura et dispositione

liumiditatis lacteaj. 2o.")

Cap. I. De ossium natura et dispo-

sitione, et de dispositione
cartilaginis, et cornibus,
et uuguibus, et soiea, et
rostro.
II. De natura et diversitate
pilorum, etsquamarum,
et plumarum avium.
666 INDKX TIUCTATUIIM KT (;.\I>ITUM

LIBER IV.

IV. 1)0 iicaiira et dispositione

aniiualis medii inter ani-
nial DUR.12 TEST.E et .MOLLIS
TEST.E, quod assimilatur
aranete.
270
V. J3e fieneribus
hiriciorum et
naturali positione eo-
rum. •278

TRACTATUS I.
VI. De natura urticfe maris : et
est in eo digressio osten-
dens causam concharum
et testarum omnium.
279
VII. De ufitura et dispositione
animalium corporaannu
losa habenlium. 282
VIII. De ligneis serpentibus, ve-
retralibus, albugini ovi
De diversitate marinorum $an(juinem non hahen'
similibus, et de spon-
tium.
giis. 28^

C.4.P. I. QucC sit libri intentio, et

quac mariuo-
diversitas
rum sanguinem non ha-
bentium, et qua) sit di-
versitas malachie et mem-
brorum ejus ? 261
II. De natura et dispositione ot
diversilate ejus animalis
quod vocatur mollis tes-
T.E. 267
III. De natura et dispositione
animalium quae dicuntur
DUR.t: test^e, qua? sunt
ostrea conchilia. 272
 INDEX TRACTATUUM ET CAPITUM 0(37

II. De niodo vocis et soui

aniiualium. 290
III. De somno et vigilia anima-
lium in prjehabitis indu-
ctorum. 293
IV. De diversitate sexus prout
competit animalibuspraj-
inductis. 290

THACTATUS II.

Dc saiKjuinetn non hahentihm : in quu intenditur

qualiter sanguinem non hahentia participent
sensum et vocem et sonum, et differentiam rna-
scuti et pcminx ?

Gai'. I. De parlicipatione instru-

mentorum sensus. 286
G68 INl)i:X TliAGTATmJM KT CAIMTl M

LIBER V.

De generaiione animalium in communi.

III. De (liveisitate ovuliouis

aviuni a^iiuiticarum, etde
diveisitate temporis in
quo ovant. ;u);i

IV. De modo et teunjore ova-

tionis annMlosoruni. :}07
t. De modo impra^gnationis et
ovationis piscium aiari-
norum. ;j08
\T. De diversitate ovationis
TRACTATUS 1.
avium non a([uatica-
rum. ;^i()

Dc roiti(.< coruiK dirrrsitdte.

Cai'. I. Qua^ sit inlentio dicendo-

rum et ordo, et de ipso
coilu in communi : et
hoc ullimum est dkihes-
sio. 207
II. l)e diversitate coilus in di-
versis animalibus volati-
libus et gressibilibus et
(luadriipedibus. 300
 INDEX TRACTATUIJM ET CAPITUM 069

II. Oe modo generationis eo-

runi ({uao per coiluni vere
non generanlur.qua' sunt
qu;p(lani oslreo conchi-
lia. 317
III. I)e cancroostrico conchilio,
et de generibus spongia-
runi qua^ gamen (iraece
vocantur. 319
IV. De ovatione et generatione
IRACTAILS II. eorum qua3 sunt mollis
testaB, et malachie, et
multipedum. 32.)

7/1 quo dcclaralur in qno temporc animalia

spermatizant, ct de formationc partus eo-
rum.

Cm>. I. I)e tempore in quo sperma-

lizant animalia. 312
670 INDEX TIIAGTATUIIM ET CAPITUM

LIBER VI.

De naiura et anatomia et generatione ovorum.

IV. De lempore complelionis

ovorum, et de anatomia
eorum et mutatione in
formatione pulli. 331

V. De fiemellis ovorum, et de
numero ovorum diversa-
rum avium, pra>cipne
gallina;, et columba;. SSo

\T. De cubatione et sollicitu-

TRACTATUS I. dine avium rapacium et
aliarum. 336

De allcnitione et dlversitate ovorum.

C.\p. I. De diversitate nidorum et

ovoi-um, et eorum nume-
3-23
10, colore et figura.
I. De comple.Kione ovorum et

de generatione perfecta
in ovantibus antequam
exeant ova. 326

IH. De tempore quo aves ovant

et foventusque ad exitum
puUorum. 328
 INDEX TRACTATUUM ET CAPITUiM 671

TRACTATUS II. TRAGTATUS Ilf.

De nnatomla ovorwn pisciuin ei De gcneratione gressibilium generantium sibi

natatilium similia.

C.M'. I. De ovis piscium, et qutc sit Cap. I. De zelo etpugna animalium

natura embryonum gene- tempore coitus, et de coi-

ratorum in ipsis, et praj- tu et superlluitatibus fce-

cipue (le his qua; gene- minarum, et de tempore

rant animalia et conci- imprajgnationis. 3."I4

piunt ova, et de marinis II. De regimine coitus et im-

animalia generantibus prffignationls et partus

sibi similia. 341

aiiimalium quadrupe-
II. De generalione piscium dum. 3;)8

ovantium ova miilta in- III. Et est DiGREssio declarans

completa, ex quibus plu- causam omnium diversi-

rima pereunt, et de gene- tatum quffi sunt in gene-

ratione eorum qua? sine ratioiii])us animalium
coitu et ovis generan- praMiiductorum. 3()1

tur. 340
III. De tempore coitus et im-
pra'gnalionis piscium
ovantium et non ovan-
tium. 3ol
612 IlXDEX TRACTATUlIlM ET CAIMITJM

LIBER VII.

IV. De diversitate cibi anima-

liuni et quadrupedum
ovantium. 374
V. De diversitale quadru-
cibi

pedum animalium gene-

rantium sibi similia, et
de cibis annulosorum. 378
VI. De mutatione animalium
de loco ad locum propter
aeris intemperiem, aut
TRACTATUS I. propter innrmilatem loci
in quo manero consueve-
runt. 382
VII. De accidentibus qua; acci-
dunt animalibus ovanti-
bus ex diversitate loco-
rum in quibus sunl aves
sive pisces. 386

De mofibii!^ et vUa aininaliiiin. VIII. De diversitato animalium

gressibiliuin penes man-
siones locorum eorum, et
de piscium latentiaet ap-
paiitione in diversis tem-
poribus. 388
IX. De animalibus ejicientibus
a se seneclutem per ve-
lusta) pellis abjectio-
iiem. 391
C.u'. I. Qualiler aniinalia per prius
et posterius eamdem na-
turam participant:et qua-
liter natura per gradus
medios venit- de extremo
ad extrenium ? :m
II. De differentia animalium
penes mansiones eorum
in aqua vel in terra. :3g:

III. De dinerentia piscium pe-

nes cibum sua3 comple-
xioni debitum et conve-

nientem. 370
 INDEX TRAGTATUUM ET CAPITUM 673

TRAGTATUS II. TRAGTATUS III.

De profcclu et infirmUalibm animalium. Et tolus est DiGREssio declarans caiisas

prseinductorum.

Gap. I. De his ex quibusproficiunt

etimpinguanturanimalia, Cap. I. Et est DiGREssio declarans
et de contrariis ipsorum divisionem animalium in
ex quibus infirmanlur, ea qu.e spirant, et quae
et pra3cipue pisces et habitant inaqua, et quae
aves. 393 habitant in terra, et in
II. De infirmitatibus et profe- media quoe sunt inter

ctibus quadrupedum ani- hffic. 408

malium. 397 II. Et est DiGREssio declarans
III. De profectibus et defecti- qualiter unumquodque
bus annulosorum anima- animalium venatur cibum
lium. 401 sibi convenientem, et

IV. De terris in quibus sunt qualiter natura parat ei

quredam genera anima- ad hoc instrumenta ? 41

lium proficientia et quae- III. Et est DiGREssio declarans

dam deficientia. 402 causam quare quajdam
V. De permulatione secundum animalia iatent ad tem-
commixtionem diverso- pus, quaedam autem mu-
rum animalium secundum tant locum. 413

coitum, et de difTerentia IV. Et est DiGRESsio declarans

intoxicationis sive vene- causam renovationis ani-
nosorum secundum loca, malium diversorum. 41()

et ex hoc quod unum ve- V. Et est DiGREssio declarans

nenosum comedit alte- causam profectus et defe-

rum. 404 ctus animalium secunduni

VI. De profectu et bonitate os-

mutationem animaliuin
qua) accidit ex locis. 418
treorum et cancrorum et
piscium. 400

43
Ii7t ]\I)I':X TRACTA TIJIIM KV CAPITUM

LIBER VIII.

De morihus animalium.

TRACTATUS I. TRACTATUS II

De moribm aniinaUum, seciindum quos pugnaut De modis animalium secundum prudentiam et

ad invicem. stultiliam ipsorum.

Cap. I. De accidenlibus aniniiP aiii- Cap. I. De prudentia et stultitia

malium, secundum quiv diversorum animalium,et
principiantur mores et potissime de discrelione
pugnfB ipsorum. 421 cervorum. 431
11. De pugna animalium pro II. De prudentia animalium
cibo ot domo et pul- in provisione medicami-
lis. 423 num contra intlrmita-
III. De naturali amicitia et ini- tcm. t34

micitia quorumdam ani- III. De astutia majori qua? in

malium ad invicem. 428 operi])us parvoruni ani-
 INDEX TRAGTATUUM ET CAPITUM 075

auiliuiii esse deprelieudi-

lur. 43G
IV. De ustutilia uvium niayua-
ruui iu oidine excubia*
runi, et sagacitate venau-
di cibum et eligendi lo-

cum mansiouum sua-

rum. 44^)

V. Do sagacitate multarum
parvarum etmedia! quau- TRACTATLS IV
titatis avium, ([ua^ in uno

coiumuni conveniuut. 447

VI. De sagacitate corvi et vul-
turum, per quas p^aesa-
gantur pericula et excidia
civitatum. 449

De asliitia et moribus anuulosoriiin.

TIUCTATUS III.

Cap. I. De operibus formicarum et

aranearum. 460
II. Ue generibus apum,et com-
paratione earum ad alia
annulosa, et ad se invi-
cem. 463
III. De ordine et diversitate ope-
Dc astutia et solertia marinorum : et continetur ratiouis apumin faciendo
totus tractatus in uno capitulo. ^iio alvearia, et mel, et ce-
ram. 16:;

IV. De ordine queui observant

in operando, et de his
qua) nocent apibus. 469
V. De mirabili solertia apam
in communicatione ar-
tium suarum, et vicissi-
tudine operum, et de ar-
tificio regendi examiua
a|iuni. 473
VI. De diversitate vespaium.et
opere et genere et vita^
earum rei^imine.
.076 INDEX TRACTATUrM ET CAPITUM

TR.^CTATUS V. TRACTATUS VI,

De moribus quadrupedum. De sululione duhioruin qua oriuntiir ex

prxdictis.

Cap. I. De moribus leonis, lupi, et

animalis quod bonachus Cap, I. Et est DiGREssio declarans
vocatur. 479 ex quibus principiis ani-
II. De moribus elepliantis, ca- malia diversimode parti-
meli, equi, delphini, gal- cipant prudentia et stul-
linae, et psiltaci. 482 titia, et quaj sit pruden-
III. De mutatione morum et tia qua participant ? 488
formarum ex castratione II. Et est DiGREssio declarans
animaiium proveniente. 484 de causa liberalium et
IV, De diiTerentiis aninialium mechanicarum operatio-
secundum diversitatem num quas habent bruta
ruminandi, garriendi, et animalia. ^92
mutandi colores eorum
in diversitate aetatum et
temporiim suorum. 486

I
 INDEX TRACTATUUM ET GAPrj UM (577

LIBER IX
De principiis et origine generationis hominis.

III. De signis impraegnationis

jam factffi et formatione
conceptus. 503
IV. De liis quffi frequentius ac-
cidunt impraegnatis, sive
sint imprsegnatae de ma-
sculo, sive de ftt'niina. 506
V. De geminis, et de his qute
recipiunt unam imprae-
TRACTATUS I.
gnationem super aliam,
et de his qua? hoc non
faciunt. o09
VI. De varietate potentia^ ge-
nerandi secundum ajtates
et conjunctiones et alias
dispositiones coeuntium. ;i2
VII. De modo exitus spermatis
De origine quse mt ex partc niaturt xeminis vel in matricem, et de modo
»permatis. positionis embryonum
animalium in matrice
matrum suarum, et de
factura umbilici. oJ4
VIII. De partu et exitu embryo-
nis, et do accidentibus
communiter in partu ani-
malium, et de emunda-
tione post partum, et de
Cap. I. De signis puherlatis, qiian- Uictationo pucri. 116

do primuni incipit de-

scendere semen ad in-
guina. 49d
II. De principio generationis
quod est sperma matu-
rum circa vigesimum
primum annum generan-
tium. 499
078 INDEX TRACTATlirAl ET CAPITHM
III. EL esl DioRKssio dfcUuaiis
aii liuinor queiu in cuilu
ciiiillit mulier, noniine
el ralione sperma dica-
lur, an nomine a.Mjui-
voco soluiii el noii i'a-

tione ?
IV. Et est DKJREssio declarans
modum et ordinem for-
malionis jnembrorum
embryonis secundum
TRACTATUS II. sapientiam Peripatetico-
lum, quiB contraria est
medicorum.
dictis :i28

V. Et est DiGREssio declarans

tempus et ordinem quo
conceptum formatur in
creaturam speciei hoiiii-

nis. o31
Qui totus est de disputatione Galeni et Ari)<tutelis VI. Et est DiGREssio declarans
de principiis generationis hominis. causam geminorum, et
modum el tempus natu-
ralis partus. 534

Cap. I. Et est DiGREssio de verbis

et rationibus Galeni circa
conceptum et principia
generationis hominis. .ilO

II. Et est DiGREssio declarans

infirmitatem dictorum
Galeni et rationis ejus. 322
 INDEX TRACTATUUM ET CAPITUM 079

LIBER X,

Be impedimentis generationis.

TRAGTATUS I.
TRACTATUS II.

De caiisls sterilUatis.

Cap. I. De dispositionibus matricis

qua; iuipediuut concep-
tuni, 537
II. De impedimentis {j;enera-
tionis quoc sunt ex parte
viri coeuntis, aut ex par-
te inconvenientisB duo-
rum spermatuni, viri vi- Cap. 1. De causis stcriiilatis ex
delicet et mulieris. o42 pafl^ viri aut mulieris,
III. Quod sperma fuiinina) etiam aut ulriusque sumptis :

quando non proficit ge- in quo est otiam de sif,'nis

nerationi, est sperma sterilitatis. o49

vocatum. o4o II. Et ost dighessio doclarans
IV. De impodimento goncratio- de causa et modo molce
nis,quod est mola iiAriiicis matricis,ot do causa abor-
vocatum. o46 tus. ."ioj
1)80 INDEX TRAGTATUUM KT CAPITUM
III. Kt osl DiciiEssio doclarans IV. Kt est DionKssio declaians
communiter accidenlia horam partus, et qualita-
pra3gnantis, et operalio- tem natorum in lioris il-
nos formativie (juas facit lis, et causam difficulla-

in seniine concepto a tis in partu.

pra'gnante, et de causis
masculini et foLMninini
conceptus.

LIBER XI

II. Secundum quem ordinem

procedendum est in sci-
entia eorum quae anima-
libus attribuuntur ? .^64
III. Ex quibus quot causis
et
causanda sunt ea qua?
quaeruntur de animali-
bus?

TRACTATUS I.

Dc ordine doctrmx tradendse de aminalibus.

Cap. I. Quod duo necessaria sunt

in onini opinione nobiii
et vili,qua3 est de aniina-
libus. 561
 INDEX TRACTATUUM ET CAPITUM 681

lium et membrorum ip-

sorum ?
II. Utrum incipiendum sit ab
universalibus, an a parli-
cularibus ? J8i
III. De quibus causa? physicai
sunt iuquirenda), et qua-

IV. Et est
liter ? m
DioREssio declarans
quod supradictum est de
TRAGTATUS II.
divisione causarum for-
malium. o8G

Cap. I. Oua; forma sit finis anima-

LIBER XII
De causa membrorum consimilium et dissimilium,
et complexione ipsorum.

rum similium e( dissimi-

lium. :i89
II, De diCferentiis complexio-
num, et de operatione
membrorum consimiliuiu
TRACTATUS I. ad invicem secundum
complexiones. ;93
III. Quibus modis dicilur ali-
quid calidius aut frigidius
alio in membris consimi-
De membris C07isimillbm et principalibus.
libus, etquil)us modis di-
citur siccuiii et hiiuii-

duni ? :i98

IV. I*",t csl iiKiuKssKi (Ifclaiaus

Cap. I. De distinctione membro- ea qiiii' pia-liliaiida suiit
082 INDEX JRACTATLIIIM ET CAPITIIM
de coinposilione aiiinialis V, I']t est DKiHKssio (leclarans
el (le complexione. 002 causam et natuiani iici-
V. Et ost Dir.HKssio declarans vorum. (127
ea i\uixi prielibare oportet VI. Et est DicHEssio declaians
de a'talil)us. Wl causam ossis et carlilagi-
VI. Et est UKiREssio declarans nis. 028
nioduni digestionis cibo- Vll. Dc modo et iiumero siipcr-
rum aninialium, et ge- fluitatum iii coi|)ore aiii-
nerationem luimorum, et malium generatarum. o:H
modum generationis eo- Vlll. De carne, ossibus, et spi-
rum. (ilO nis, et Iiis' qi\a\ sepion
VII. Et est ijRiHKssio declarans vocantnr, et generibus
operationes calidi et IVi- maiacliie. 032
gidi in sanguine el pin-
guedine animalium san-
guinem habentium et non
lial)cntium, et praicipue
in cerebro et medulla. 612

TRACTATUS III.

TRAGTATUS II.

De memhris organicis capitis.

De nattira tnembwrum simHium et

comimilium.

Cap. I. De capite secundum quod

ipsum est origo sen-
Cap. I. De natura et causa sangui- suum. 037
nis,qui est materia mem- II. Quod sensuum est
quilibet
brorum similiuin. GiG duplex secundum dispo-
11. De piiigucdinis et zirhi na- sitionem suorum organo-
tura, et de causa me- rura, et de dispositione
duUae. G19 aurium, et praicipue na-
III. De natura cerebri secun- rium. 640
dum doctrinam Aristote- III. De dispositione oculi et
lis. 021 palpehrarum et cilioruni
lY. Et est DiGREssio declarans quii! circumstant ocu-
causas et dispositionem lum. 643
cerebri secundum Peri- IV. De dispositione et causa
pateticos modernos, et nasi elephantis et quo-
secundum experta, et ra- rumdam animalium ovan-
tionem. 624 tium. 647
 INDEX TIUCrATlTUiVI ET GA1»ITUM 083
V. Do natura et causa labio- VI. De natura et causa et
rujn et lingUcTe, et de modo dentium. Go^
propriis usibus istorum VIl. De causa natura cor-
et
orfj;anoruni. 649 nuum qufe sunt in capi-
tibus animalium. 0."i6

Saocli Amandi (Cher). — Ex typis de DESTENAY.

 TTTT

m cvji

IHE INSTITUTE OF MFD!AfV/»L

iOFLMSLEY PLACc
TCaOfJTO 5, CAN
1X1 .