Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Toronto

http://www.archive.org/details/operaomniaexedit25albe
 D. ALBERTI MAGNI
RATISBONENSIS EPISCOPI. ORDINIS PRJEDICATORUM,

COMMENTARII
IN I SENTENTIARUM
(DIST. I-XXV)

UBF^ABY
^oronto, On^i^
 ?). AMIMRTI MAGNl,
HATISnONMNSlS KIMSODIM, nilDINlS mi/l<;i)l(;ATOI(IIM,

OPEIU OMNIA,
KX EDITIONE LUGDUNENSI RELIGIOSE CASTIGATA, KT I'RO AUCTORITATIBUS

AD FIDE.M VULGAT.E VERSIONIS ACCURATIORUMQUE

PATROLOGLE TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE H. ALBERTI VITA AC lUBLIOGRAIMilA SUORUM

OPERUM A PP. QUKTIF ET ECIIARD EX.ARATIS, KTIAM REVISA ET LOCUPLETATA

GURA AC LABOllE

AUGUSTI BORGNET,
Sacerdotis diaecesls llemensis.

uNNUENTE FAYENTEQUE PONT. MAX. LEOxNE XIII.

voi^UAiii^x vicii:sim:um: quintuai

tOW\IE\TARII I\ I SE\TE\riARLU (niST. I-XXV)

PARISIIS
APUL) I.IJDOVIGUM VlVliS, BIBLIOPOLAM EDITOIIE.M,
13, VIA VULGO DICTA UELAMBRK, 13

MDCCC.XCIII
IHE IKSTITUTE CF KEDiAEVAL STUDIES
10 ELMSLEY FLACE
TOKCi^lO 5, CANAOA.

0CT22 1931
T35

1
 D. A1.BERT1 MAGNI,
KATISBONENSIS EPISCOPI,ORDINIS FRJ']DICATORUM,

GOMMENTARII
IN PRIMUM LIBRUM SENTENTIARUM,

PRJEFA TIO

« Ego ex ore Altissimi prodivi primogenita ante omnem creaturam : ego feci in

coelis ut oriretur lumen indeficiens, et sicut nehula texi omnem terram^ »

Hic secundum ordinem tanguntur quatuor : ex quibus secundum seriem Libri
istius trahitur materia quatuor Librorum.
In primo enim notatur distinctio personarum, et processio unius ab alia, Materiapri-
nii Libri,

cum diciti^^o exore Altissimiprodioi. Per ly Eyo supponitur sapientia loquens :

per ly Ore autem Pater secundum quod ipse per generationem principium
Filii est ut est Verbum. Nec os autem unde Verbum procedit, nec ipsum Ver-
bum est sine Spiritu : et ideo in ore et in Verbo significatur processio Spiritus
sancti ab utroque. Quod probatur ex hoc quod dicit Damascenus in libro I de
Fide orthodoxa : In divina natura simplici et incomposita esse quidem Spiritum
Dei pie confitendum est : propterea quod non est Dei Verbum deficientius no-
stro verbo '. Non est autem pium quippiam alienum spiritum extra Deumpro-
fusum existimare, sicut fit in nobis compositis. Hoc est etiam quod dicit Au-
gustinus in libro IX de Trinitate : Verbum quod insinuare contendimus, cum
amore notitia esl. Per ly Altissimi autem supponitur Pater_, qui licet non sit

* Eccli. XXIV, v> et 6.

"^
S. JoA.N.NKs Da.m.ssgk.mjs, (Ic Fide o)ilio(lf)xa, l.ih. f, cap. 7.

XXV
 2 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

altior Filio vel Spiritu sanoto, eo qiiod una siL altitudo trium, sicut una dij^ni-
tas etunus honor, tamen per appropriationem convenit Patri esse altissimum,
eo quod ipse princlpium est totius divinitatis, ut dicit Augustinus, eo quod
ipse principium est non deprincipio Filius autem principium de principio : :

Spiritus sanctus autem non est principium respectu alicujus personie, sed re-
spectu creaturaj tantum, et est de utroque principio, scilicet, Patre et Filio.
Secundum est quod dicit :

cLm^rLibd. PrimoQenita ante omnem crealuram:m quo notatur materia secundi Libri,

in quo de creaturis agitur. Kt per verbum illud signilicatur creatura duobus

modis, secundum exitum suum per creationem a prima causa qua3
scilicet,

Deus est, cum dicit: Prim.ogenita, etc, etsecundum quod est inpropria natura
et universitate, cum dicit Omnem creaturam. Sicut enim dicit, PsaL xxxii, 9
: :

Ip^e dixit, et facta sunt. Et dicit Augustinus, id est, Verbum genuit in quo erat
ut fieret. Erat, inqnam, in Verbo secundum quod Verbum est ars Patris plena
rationum omnium viventium, id est, qui omnes in ipso vivunt et vita sunt.
creaiura
aupliciter
^^^^^ autcm crcatura in hoc Verbo dupliciter,
*
scilicet, sicut in raedio cogno-
^
erat in v«r-
g^gj^^j^ sccundum rationcm, et sicut in causa operativa et productiva : et ideo,

Joan. I, 3 et 4, dicitur : Sijie ipso factum esl nihil quod factum est. In ipso vita

erat, etvita erat lux hominum. Lux, inquam, irradians super omnia cognita:
sicut dicit, PsaL cix, 3: Ex utero ante luci/erum genui tc, in splendoribus san-

clorum, id est, sanctitatis et puritatis aiternaj. Vita autem erat secundum quod
est operativum Verbum : quod enim respectu quorumdam a Philosophis attri-

buitur motui coeli, dicendo quod est immortale et sine quiete in his quae sunt,

ut vitaqueedam natura existentibus omnibus hoc per prius convenit Verbo :

respectu omnium creaturarum quia omnia sunt in ipso ut in causa, et por-

:

tanturab ipso ne intereant. Unde, Apostolus ad Hebr. i, 3: Portans omnia Verbo

virtutis sux. Heec enim duo (ut dicit Augustinus et Anselmus) significant dupli-

cem motum cftluxus creaturic aCrentore : secundum enim quod sunt vita in
ipso, effluunt a Verl)o, ut subsistant in natura propria et secundum quod
:

sunt lux, effluendo manifestanlur in intelligentia angelica. Et quod Verbum

sit principium, patet per Augustinum in libro I super Genesim, sic : Ante om-
nia meminerimus non temporalibus, quasi animi sui aut corporis motibus
operari Deum, sicut operatur homo vel Angelus: sed aeternis atque incommu-
iabilibus et stabilibus rationibus coicterni sibi Verbi sui L De secundo autem
dicitidem, ibidera, Hbro \\\, ubi sic dicit : Primo creabatur lux in qua fieret

cognitio Verbi Dei per quod creabatur, atque ipsa cognitio ilH esset ab infor-
mitate sua converti ad formantera Deura '.

Sed ol)jicitur dehoc quod dicit: Primoyenita, etc. Quia hoc vidotur ponere
ordinem sui ad creaturam : et cum omnis ordo sit secundum aliquod comraune

'
S. AuGusTiNU^, Ub. I super (iene^im, cap. 18.

* Idem, Ihidrm, Lil>. in,i;ip. 20.

 ::

IM{ KKATIO. 3

ipsis ordinalis, vitletur Crcator aliqiiid (^ornimjiio haijero cum croatura ; (|uod

nou cst vcrum. Solutio. Uicendum, quod notatur ibi ordo causa; ad causatum,
et eeternitatis ad tcmpus : ot nihil prohihct aliquid esse communc, non univoce
ens in utroquc, scd per prius ct postcrius. (Juod autem hoc sit vcrum patct per

Busilium in quodam sermone de Fidc divinUalu, ubi sic dicit Accipere natu- :

ram Filio cuin omni creatura commune cst habere autem naturaliter pro- :

prium est cjus, quia ex natura cst l^atris. Per aliam autem partcm supponi-
tur creatura in proprio genere, scilicet, in se per nomen creaturae, et in uni-

versitate pcr signum distributionis secundum quod habetur, Cienes. i, 31:

Vidit Dcus cuncta qiix fecerat, et erant valde bona : ubi dicit Glossa quod in se
quodlibet creatum bonum erat : sed universalitas erat optima.
Sequitur
Eoo feciin
•^
ccelis ul oriretur Iwnen indeficiens.
'
Per hoc autem habetur materia Materiaier-
' tii Libri.

tertii Libri. Ortus enim luminis est ortus solis justitise Ghristi Dei nostri, quando
per viscera misericordise suae, in quibus visitavit nos orie?is ex alto : illuminare his
qui in tenebris et in umbra mortis sedent *
: in quo accipitur sacramentum in-

carnationis et passionis. Le/;?^^;^ autem indeficiens ex se, licet ex nobis quando-

que deficiat, est gratia virtutum, donorum, et prgeceptorum, de quibus agitur
in secunda parte tertii Libri. Unde, Jacob. i, 17 : Omne datum optimum et omne
donum perfectum desursum est, descendens a Patre luminum, apud quem non est

transmutatio, nec vicissitudinis obumbratio. Hoc autem lumen fecit in ccelis ad

litteram, quia captivam duxit captivitatem, et dedit dona hominibus. Vel, in

cfjelis, id est, in Sanctis.

Sequitur
Sicut ?iebula, eic. Per hoc habetur matcria quarti Libri. Nebula enim est Materia
quarti Libn.
obscura, et reliquiae pluvise, et signum serenitatis, ut dicit Philosophus : et

perobscuritatem significat gratiam sacramentorum elementis corporalibus

obscuratam. ReliquicB autem pluvise : quia tempestas peccati et obnubilatio
causat sacraraenta, ut habetur in libro IV, ut homo per idem redeat, per quod
recessit a Deo. In quantum autem signum serenitatis est, significat rem om-
nium sacramcntorum significatam, et non contentam quse est gloria resur-

gentium, de quibus agitur in secunda parte quarti. Hsec est nebula de qua
dicitur, Eccli. xliii, 24 : Medici?ia om?iium i?i festi?iatio?ie Jiebulse : quia per
sacramenta medetur culpcfi, per gloriam resurrectionis medetur miseriee.

' Luc. .. 78 et 79.

(o V6 V
 PnOLOGUS MAGISTRl

Cupientos aliquul de penuria no tenuitale nostracum paupercuia in gazophy-

lacium Doraini mittere ', ardua scandere, opus ultra vires nostras agere prai-
sumpsimus : consummationis fiduciam, laborisque mercedem, in Samaritano
statuentes, qui prolatis in curationem semivivi duobus denariis, supereroganti
cuncta reddere professus est '. Delectat nos veritas pollicentis, sed terret im-
mensitas laboris. Desiderium hortatur proficiendi, sed dehortatur infirmitus
deficiendi, quam vincit zelus domusDei: quo inardescentes fidem nostram
adversus errores carnalium atque animalium hominum % Davidictf! turris cly-

peis munire s vel potius munitara ostendere, ac theoiogicarum inquisitionum

abdita aperire, necnon et sacramentorum Ecclesiasticorum pro modulo intel-
ligenti» nostra? notiliam tradere studuimus: non valentes studiosorum fratrum
votisjure resistere,eorum in Ghristo laudabilibus studiis, lingua ac stylo nos ser-
vire flagitantium : quas bigas in nobis agitat Ghristi charitas ^ Quamvis non
ambigamus omnem humani eloquii sermonem calumniae atque contradictioni
aemulorum semper fuisse obnoxium % quia dissentientibus voluntatum moti-
bus, dissentiens quoque fit animorum sensus ut cum omne dictum veri ratione :

perfectum sit, tamen dum aliud aliis aut videtur aut complacet, veritati vel non
intellectge, vel ofYendenti, et impietatis eiror obnitatur, ac voluntatis invidia
resultet : quam Deus saeculi hujus operatur in illis diffidentise filiis ^ qui non
rationi voluntatem subjiciunt, nec doctrinae studium impendunt^ : sed his quae
somniarunt sapientise verba coaptare nituntur, non veri, sed placiti rationem
sectantes : quos iniqua voluntas non ad intelligentiam veritatis, sed ad defensio-

nem placentium incitat : noa desiderantes doceri veritatem, sed ab ea ad fabu-

las convertentes auditum. Quorura professio est magis placita quam docenda
conquirere, necdocenda desiderare, sed desideratis doctrinam coaptare*: ha-
bent rationem sapientise in superstitione '% quia fidei defectionem sequitur hypo-
mendax ut sit in verbis pietas quam amiserit conscientia, ipsamque si-
crisis

mulatam pietatem omni verborum mendacio impiam reddunt falsae doctrinae :

* Cf. Luc. XXI, 1 : Marc. xn, 41 et seq.

* Cf. Luc. X, 30 et seq.
^ Ex AuGUSTiNO, Lib. III de Trinilafe in prooemio.
•Cantic. iv, 4.
' Ex eodem Augustino, loc. cit.
* Ex HiLARio, in principio lib, X de Trinitate.
' Cf. ad Ephes. ii, 2.
? Cf. II ad Corinlb. iv, 2.

« Cf. 11 ad Timolh. iv, 3.

'" Alias, Superficie.
6 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

institiitis, fidei sanctitatem corriimpere molientes : auriumque pruriginem sub

novello sui desiderii dogmate aliis ingerentes, qui contenlioni studentes oontra
veritatem sine foedere bellant '. Inter veri namque assertionem, et placiti de-
fensionem, pertinax pugna est : dum se et veritas tenet, et se voluntas erroris

tuetur.
Horum igitur et Deo odibilem ecclesiam evertere, atque ora oppilare, ne vi-

rus nequitise in alios effimdoro queant, et lucernam veritatis in candelabro

exaltare volentes, in labore multo ac sudore, hoc volumen Deo prsestante com-
pegimus, ex testimoniis veritatis in aeternum fundatis, in quatuor libris dis-

tinctum. In quo majorum exempla doctrinamque reperies : in quo per Domi-

nicae fidei sinceram professionem, vipereae doctrinae fraudulentiam prodidi-
mus, aditum demonstrandae veritatis complexi : nec periculo impiae profes-
sionis inserti, temperato inter utrumque moderamine utentes. Sicubi vero
parum vox nostra insonuit, non a paternis discessit limitibus.

Non igitur debet hic labor cuiquam pigro vel multum docto videri super-
fluus 2 : cum multis impigris muUisque indoctis, inter quos etiam et mihi sit

necessarius, brevi volumine complicans Patrum sententias, appositis eorum

testimoniis : ut non sit necesse qua^renti librorum numerositatem evolvere,
cui brevitas quod quseritur, offert sine labore.

In hoc autem tractatu non solum pium lectorom, sed etiam liberum cor-
rectorem desidero : maxime ubi profunda versatur veritatis qusestio, quee uti-
nam tot haberet in ventores, quot habet contradictores. Ut aulem quod quccritur
facilius occurrat, titulos quibus singulorum librorum capitula distinguuntur,
praemisimus.

dicens se quaerere pium lectorem et libc-

IN rnOLOGU.M MAGISTRl EXPOSITIO. rum correctorem in hoc scriplo, et haec

incipit, ibi, « In hoc auiem iractatu non

« Cupientrs aliqidd, ete. » solum, etc. »

Profomium istud (hviditur in tres par- Prima haium partium dividilur in

les, quaruin jtiiina sumitur ex parte scri- duas, in quurum prima tangit causas
pli sive operis, cujus assignat causas inovoutes ex parle Dei ct proximi. Fn sc-
moventes finaloin, matcrijilcm, et for-
: (unda autcm ex causis niovcnlibus con-
malcm. Sccunda aulcm sumilur ex par- cludit otiam ahas causas liujus opcris,
te scripti cjus cui scribilur, sivo quibus ibi, « I/orum igitur et Deo odibilem, etc. »
fit opus islud, qua' incipil, ihi, « Xoii Prima autom cjua' continet causas
iyilur debel. » Tcrlia aiilcm siimilur cx moventes ad scribcndum, dividitur in
parte scribentis, in qua Auclor (lclcrmi- duas partos sccundum duos ramos cha-
nat disposilionem suam in sciiliondo, ritatis. In prinia enim dicit movcntes

« Cf. II ad Timi.lt». iv, .1 el 4. nitate.

' Ex Aur.usTiNO, in procemio lil). III d<^ Tri-
 : :

IN PHOI.Od. MA(1. KXPOSniO.

ox pnrlo (liloclionis Doi. fii sorunda au- lcmpluni Domini, proptrr icgcm Assg-
tcni (licit niovonlos cx parle (lilcclionis rioru7/i. (lorban aiitcni vcl (;oibona ciat
proxinii : cl Ii.tc incipit, il)i, « Non va- ad donaria sacordotum, d(! ^{uo lcgilur,
lcnlrs shuliosonim, clc. » iMatlli. xxvii, () : j\o7i licct cos initlcre in
Adlinc, prinia(|u.'e conlinclcausas ino- corbonam, clc. Terlium cominiiniter di-
ventcsox parle dilcctionis Dei, subdividi- citiir gazophylacium, quod eral ad obla-
tur in quatuor. In prima langit causain tioncs plcbis, de quo habctur^ Liicae,

moventein ex partc morcedis proinissa) XXI, 1 : llcspiciens, scilic(!t Jesus, vidit

scribcnlihus. In secunda miscct duas cos qui mittcbant munera sun in gazo-
movenlos unam per so, aliam per aliud,
: phglacium, divites, etc. Alii aliter di-

cum duabus rotrabcntibus, ibi, « Delectat cont : eo enim qnod lcgitur musach sab-
nos veritas polUccntis, etc. » Tn tertia po- bati, dicunt quod in iilo reponebanlur
nit unam vincentein, et duas rctralien- oblationes festivae : quia voro corban ho-
tes, ibi, « Qiiam vincit zelus, ctc. » In braico idcm ost quod votum, dicunt
quarta istarum ex causis istis suflicicn- quod in illo reponebantur oblationes vo-
tibus ad movendum ox parto dilectionis tiv«, in gazophylacio autem sponla-
Dei tangit|succinc(e quid scribere inten- neoe.
dat : juxta quod infra post omncs alias Et scquitur :

causas boc prolixius exsequi disposuit De penuria,

« etc. » Penuria dicit do-
et hcec incipit, ibi, « Quo inardescentes fectum bonorum acquisitorum, et secun-
fidem nostram, elc. » dum translationom ad spiritualia, dicit

defectum habitus acquisiti in intelloctu

Littera sic exponitur :

qui ost scientia. Tenuitas autem dicit

« Cupientes aliqiiid, etc. » Humilita- diminutionem quantitatis debit3B,ettrans-

tem offert, et difticultatem : quia aliquid latum dicit exiguitatem ingenii ad actum
sonat parum. Unde, Job, xxvi, 14 : Cum inventionis sciontiae. Quod autem sequi-
vix parvam stillam sermonis ejus audie- tur : « Ardua scandere, otc, » respon-
rimus, quis poterit tonitruum magni- det ponurise : quia divina dicuntur ardua
tudinis illius inlueri ? Parva stilla est respectu scitorum de quibus est scienlia.
sermo de creaturis. Tonitruum obruens Quod voro dicit Opus ultra vires,
: « »

et emicans de nube obscuritatis, est ser- respondet socundo quod est tenuitas :

mo de Trinitate et unitate. Hoc autom quia hoc dicebat hebetudincm vis natu-
contingit propter materise difficultatcm : ralis, quod est ingenium..

sicut habctur, Eccle. i, 8 : Cunctse res « Ardua scandere, etc. » Notat, quod Tripiiciier
scanduniur
difficiles : non potest eas homo explica- ardua sunt altaquaedam, sed non elova- ardua.

re sermone. ta supra potentiam nostri intellectus.

« In gazophylacium, etc. » Gazpe di- Opus autem ultra vires est, quod est ele-
vitias pcrsice sonant, (ojXaff^eiv graece ser- vatum supra nostram potentiam. Scan-
vare unde gazophylacium servatorium
: duntur autem ardiia triplici gradu qugp- :

sive thoca divitiarum ost. jfoc autem in dam enim accedunt ad animam nostram
hoc Libro studium signilicat sanclae sensu, imaginatione, et intellectu : qua;-
Ecclesiae, in quo roposuorunt Doctoros dam imaginatione, et inlellectu tantuni
sancli suos libros. qua?dam autom intellectu tantuni. Priina
)lex ga- Erat autem apud veteres tri[)Iex gazo- sunt alta tantum, secunda altiora, tertia
(jhyla-
:ium. pliylacium, scilicet, musach quod erat altissima. Unde, Augustinus super Ge-
ad obhationes rogum, do quo babetur, nesim : Tria visionum gonera occurrunt.
IVl{egum, XVI, 18, quod Achaz m?/5rtc/t TJnum per oculos, qui])us ros corporales
\ sabbati., quod sedificavorat in templo, et videnlur : alterum per spiritum, quo res
ingrcssum regis exterius, convertit in absontes corporales cogitantur : tcrtium
8 D. ALB. MAG. ORD. PR ED.

per contuitum mentis. quo species rerum dem : Animalis homo dicitur vel vita,vel Anir
. ,. ,. . homo
aulem homo animalis dicitur,
,

inteilecla conspicitur '. I^t hfec respon- sensu :vita tur dj

denl tribus in Prophelia, scilicet, con- (jui fertur dissoluta lascivia animae suae,

junctis secundum ralionem diflinitivani quam infra naturalis ordinis metas spiri-

cum motu et materia, quoe sunt natura- tus rector non continet, eo quod ipse Deo
lia : et sej^aratis secundum rationem a se regenti non subjicit homo vero sen- :

motu et materia, sed tamon per esse con- su dicitur animalis, qui de Deoju.xtacor-
junctis, et ha!C sunt mathcmaticalia : et porum phanlasiam, vel legis litteram,
separatis per esse et per diflinitioncm a vel rationem physicam judicat.
motu et materia, et haec sunt divina a « Davidicce turris clgpeis, etc. » Gan-
quibus trahuntur rationes naturales ad tic. IV, i : Sicut turris David co/lum
cognoscendum Creatorem, sicut facit, luum, (fuse sedificata est cum propugna-
infra, distinctione III et IV. culis : mille c/gpci peru/ent ex ea, etc.

« Opua autem ultra vire.s, etc, » est CiOllum aulem est per quod corpus con-
cognitio Trinitatis el unitatis. jungitur capiti, et in quo verba forman-
Sed vidctur esse contra quod dicit Ec- lur, et significat fidem qufle Ecclesiam
clesiasticus, iii, 22 : Altiora te nequsesie- Deo jungit. Cdypei autem sunl auctorita-
ris, et forliora te ne scrutatus fueris. tes veritatis repertae. a Sanctis, habentes
Item, in Proverb. xxiii, 5 : Ne erigas signa ducum nostrorum, scilicet, Au-
oculos ad (ipes quas non potes liabcre, gustini, Ilieronymi, et aliorum Docto-
quia facienl pennas quasi aquiLe,
sibi rum. Armatura autem fortium est syllo-
et volabunt in caelum. Respoxsio, quod gismus et siinilitudo congrua quibuspro-
ultra vires nostras est secundum se : sed gredimur in hac scientia.
cum ratio iide juvatur, valet in id in quod
antenon valuit. Unde, ad Hebr. xi, J : /f.v/ « Aon valentes studiosorum, elc. » Hic

fi(/es sperandarum suhstanlia reruin, ar- tangit causam moventem ex parte dile-

gumentum non apparentium. VX, II ad ctionis proximi, et sicut prius miscet

Corinth. iii, 5 Non quod sufficientcs : cum hac causa etiam causam retrahen-
simus cogitare aliquid a nobis quasi e.x tem, et sic sunt hic duo. Primo, causa
nobis, sed sufficicnlia noslra e.r Deo est. movens est amor proximi. Secundo,
« Quam vincit zelus domus Dei, etc. » causa retrahens, obtrectatio invidorum,
Psal. Lxviii, 10 : /elns domus lupe com- ibi, « (Juamvis non ambigamus, etc. »

edit me. VA lioc inducitur, .loan. ii, 17, Prima habet duo, scilicet efllagitatio-
et ibi dicit (Hossa : Zelus bonus esl qiio nemsludiosorum, quiaexcitat auditorum
animus, abjecto timore humano, accen- sludium : secundo etiam charitas Ghristi
ditur et eo comedilur, quod ({uadibet iu incmbris. Sccunda autem dividitur in
prava qua> videril, corrifrere salagit : si duas j)artes, iii quarum prima describit
nequiverit, tokM-at, et gemit. detrahenles. ()uia vero aperta malitia
« Adversus crrorcs cfinialii/m, etc. » nocere non potest, ideo in secunda tan-
I ad C-oriiith. u, I i : Animalis honin gil inodum simulationis eorum, ibi,

non percipit ra (/ux sunl Spiritus Dei : « llabeiil ralicnwm sapientise in supcrsti-
sfultitia cnim est illi, el iion potcst iii- lionc, etc. »
telligere, qiiia spirilualiler c.niniiiKilnr, In piima langit diio, scilicet, quod de-
id est, lit examiuiilio spiiitualium. I'!t licclatio aMuulorum non vahjl eum re-
qiios Magister liic disliui;uendo vfxal tiahere, et descriplionem a'inulorum,
carnales et animales, .Vpostolus comniu- ibi, « (Juia disscnticnlibus, elc. » Et lurc
niter (niii/ia/cs vocat. Inde (ilossa ibi- secunda habel quatuor, scilicel descrip-

* S. AuGUSTiNLs, supcr (iciiesini, lih. .\ll|, cap. 6.

 IN PHOLOd. I\IA(1. KXPOSITK). 9

lioncin eoiuni a caiisa |»roxiiMa pcrlina- Domuinm : .scU cf/o odi ciim, (luln non
cifp. Sccundo, a cansa cxlrinscca sngj^i^- iiropJicUU -milii hoiiiim, scd scmper vki-
HMilc. ilii. « Qiinm Dcus /lujus sircuii. » liim, Miclhcds, filius Jcmlu.
Tcilio, a |)eivorsilato ordinis in aniina, k QiKim J)cus Iiiijus s.vculi opcru/iir,

ilii, « Quos iui(/ua vuluiilas. » (juaito, etc » II ad (lorinlii. iv, i : Ifciis liujus
a studio, ilii, ^i Quorum /jro/cssio cst liu- sxculi cxcxcavil moites infidclium, ut
gua ac sti/lo : » quoruni priina scicnlia nou /ul(jcat illis illuminatio /'Jvauf/ctii

docelur, socundo perpoluatur. Vel, lin- (/lorim Christi, qui cst iuuK/o Dei, sci-

gua dicil, quia alicubi, licet paruni vox licot invisihilis : ot exponiluribi a (jlossa
sua insonuil : slijlo autem, propter iioc quatuor niodis, scilicct pro Deo juslo
quod ponit Patrum.
scripta sub stylo qui regit iionos, ot pro morito impietatis
ii Agitat Chrisli charitas, otc. » Con- in infidelilatem permittit prtccipitari ma-
'\w\ : Eccle. ix, I : Nescit homo utrum los. Secundo, pro diabolo qui Deus et
iifisac- amore an odio dii/nus sit. Solutio. (liia- princeps linjus mundiest. Joan. xiv, 30 :
ur du-
-i'er. ritas secundum virtutem
potest sumi Vcnit eiiim /)rincc/js mimdi hujus, etc.

nominis, scilicet, ul est amor appretians Tortio, de superbia quae est causa excae-
niullum amatum, et sic cerli possumus cationis. Quarto, de ventre. TJnde, ad
esse de ciiarilale per conjecturas cxpe- Pliilip. iii, 19 : Quorum Deus vcnter est.

rientiae : vel potost sumi pro habitu di- Oljjiciturautem contra hoc quod di-
stinguentc intor filios regni et perditio- cit « Di/fidentiae filiis, etc. » Quia dicit
:

nis, ot sic nemo ost certus in via. Hieronymus, quod de nemine desperan-
Objicitur de lioc quod dicit : « Vcritati dum est, dum est in via. Solutio. Quan-
. non intellectse vel offendenti, etc. » Hoc tum est de misericordia Dei et ratione
enim videtur dicere Hieronymus, dicens vise non est desperandum sed quan- :

quod veritas odium parit. Sed contra : tum est de ratione morbi quia pecca- :

HI Esdrae, iv, 36 : Omnis terra verita- tum incredulilatis vix deseritur, eo quod
tem invocat, caelum, etiam ijjsam bene- alludere videtur rationi.
dicit, et omnia opera moventiir, et tre- « Non rationi voluntatem subjiciunt,
munt eam. Item, ibidem, ^^-^. 39 et 40 : etc. » Hoc secundum Avicennam est
Omnesbenignantur in operibus ejus, ?,c\- principium mali : sicut etiain dicit ver-
licet veritatis et non est in judicio ejus
: sus :

iniquum.
Praeterea, Pliilosopus dicit, quod finis Sic volo, sic jubeo, sit pro ratione voluntas.

intelligontiae speculativae est veritas : ni-

hil autom odit finem, sed potius deside- Ilaec enim est porversitas recti ordinis :

rat. Sed contra, Joan. iii, 20 Omnis qui : dequibus, Eccle. i, lo : Perversidifficile
male agit, odit lucem, et non venit ad corriguntur, et stultorum infinitus est
lucem, ut non arguantur opera ejus. numerus.
"itas SoLUTio. Voritas per se delectabilis est « Sed Bene
his quse somniarunt, etc. » Heeresis di-
' .'','"'''
. . .
.1 citur som-

...
. , •
, ,
II . 1
cKiens
iciter.
onini homini, et omni naturaj intellecti- vocat liajresim somnium quod in som- : nium.

vae et rationali : sed per accidens ofTen- nio simulacra ex imaginatione moventur
dit, aut habet contradictores. Et hoc ac- ad organum sensus communis et fit :

cidens est ut frequenter triplex, scilicet, conversio animae super simulacrum sicut
quia est contraria volito, et sic loquitur supor rem. Ita haeretici de corde suo
hic Magister, ut patet in Liltera : vel phantastico proferunt simulacra et con-
quiaabaliquo cui invidetur, est inventa : vertunlur ad ea, sicut ad rerum verita-
vei quia arguit inalitiam in audiente, sic- tem.
uthabetur, l!i Hcgurn, xxii, 8 : Hcmansit « Ad fahulas, etc. » iMira dicere quae-
vir unus per quem possumus interrogare runt : quia dicit Philosophus in prinio
 .

10 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

Molaphiisiae, quod fabuhicomposita est tcs mcndacium haerelicorum. Prima su-
ex miris. II ad Timolh. iv, i : A cerilale niitur ab institutis fallacibus, id est, prin-
quidem audilum averlent, ad fahulas cipiis et Secunda sumitur a
articulis.
autvm convertentur. modo dictorum ab eis quod novella di- :

« Magis placita, etc. » Isa. xxx, 10 : cunt. Novum autem est quod quoad sui
Dicunt videntibus : Nolite videre : et ad- initium est propinquum, ibi, Suh no- <(

spicientihus : Solite adspicere nohis ea vello, etc. » Gonlra quod dicitur, ad

quse recta sunt : loquimini nohis pla- Ilebr. XI, 2 : In hac, scilicet fide, testimo-
centia : videte nobis errores. nium consecuti sunt senes. Et,Proverb.
xxii, 28 : iSe transgrediaris terminos
« Hahoit rationem sapientise, ctc. » anliquos quos posuerunt patres tui. Ter-
Ilaec pars quae est de modo simulationis tia sumitura modo disputandi, qui est
eorum, habet tres partes. Prima continet cumcontentione^et clamoribus, ibi, « Qui
pietatis simulationes : secunda, simula- contentioni sludentes, etc. »

tionis mendacium, ibi,

falsilalem et « Auriumque pruriginem, etc. »11 ad Heer
CltUI
« Ipsamque simulatam pietatem. » Ter- Tinioth, IV, 3 : Frit tempus, cum sanam
tio, ponithujus mendacii etfalsitatis pro- doctrinam non sustinehunt : sed ad sua
bationem, ibi, « Falsse doctrinse institu- desideria coacervahunt sihi magistros,
tis. » prurientes auribus. Est autem prurigo
« In superstitione, etc. » Auguslinus : ex evaporatione corrupta tangere organa
« Religio supra modum observata, su- sensibilia, etestsimilis haeresis.
« perstitio est vocata. » Sequitur :

Sequitur Quia : « fidei defectionem, « Qui co)itentioni, etc. » Ambrosius in

etc. » I ad Timoth. iv, i : Spiritus mani- Glossa super Epistolam ad lioman. i,

feste dicit, quia in novissimis temporibus 21) : Conlentio est impugnatio veritatis
discedent quidam a fide, attendentes spiri- cum conlidentia clamoris. Et Tullius in
tibus erroris et doctrinis dsemoniorum, II Rhetoricse quod contentio est dicit,
in hi/pocrisi loquentium mendacium, et oratio acris, et ad confirmandum et ad
cauteriatam habentium suam conscien- confutandum accommodata.
tiam « Dum et se veritas tenet, etc. » Psal.
Sequilur : « i't sit in verbis pietas, cxvi, 2 : Domini manet in seter-
Veritas
etc. » II adTimoth. m, ;> : Ilahentes qui- num. III Esdrae, iii, 12 Super omnia vin- :

dem speciem pietatis, virtutem autcm cit veritas. Et subdit, iv, 38 Veritas ma- :

ejus ahnegantes : et hos devita. net, etinvalescit inseternum. et ohtinet in

autem de hoc quod dicit

Objicitur : ssecula sseculorujn.
« Omni verborum mendacio, etc. » Con-

TRA Supra illud Luc. xvii, 12

: Occur- : « Ilorum igitur odihilem Deo, elc. »

rerunt ei dccem viri leprosi, ibi (ilossa Psal. XXV, .^ : Odiri Fcclesiam maii-
Iieda3 : Leprosi sunt haeretici, qui quasi gnantium.
varios colorcs habenles in eodem corpo- In hac parte ex causis movenlibus
re, varias seclas nunc falsitatis, nunc etiamalias liujus operis causas concludit.
veritatis eadem praedica-
permiscent in Et liabet sex partes : in quarum prima
tione. SoLLTio. Licet non scmper quoad repetit breviter causas movenles duas,
dicta, tanjen quoad linem siMuper men- scilicel eversionem h*reticorum, et exal-

liimtiir : cl ila inlclliurit Ma-Mstei'. tationem lucernae veritatis, quai sumitur

secundum diiplex opns sapientis deter-
Seqnitur : minatum a Philosopho, quod et non
« Falsse doctriniv inslitulis, elc. » In in(>nliri (Mim de quibus novit. ct men-
hac parte tres ponit rationesmanifestan- tientem manifeslare posse.
 \N IMlOI.Od. MM*. lv\IM)SHI(). 11

lii scciiiula liiM^il Aucloicm, il)i, « /// (|uo(lcuiiii{iic (!st sccunduin li;gcin V(^ritalis

lnhorc. iniillo, clc. » 1*11 dicil liia, sciliccl i'ccl(> dimionslralo (;t puro cxistcnlc, omiic
luliorcin coinpilalionis ul allciilos rcd- (|uo(l alitcr habcl, ct vcritalcm similal,
(lat : ntoduin coinposilionis pcr lioc ({iiod rcpr(dicnd(!tur, ctc.

dicit : (( Conipcijiiniis, olc. » (lonn)acliiin In scxta et ultiina langit nKjduin agcn-

eniin cst (iiiod cst cx diversis conjiin- di tii[)lic('m, scilicet, [lertingcnliaB ad

ctuin : sicnt divcrste sunt qujJBstioncs, ct vcritatis adituin \)vv rationcs lidci, ct ex-
auctoritatcs in lioc opcic. Dicit cliain clu(l(!ndo ('rrorcs, et hoc, ibi, « Adilum
suj)[)onendo Auctorcin, cum dicit : dcmonslrand;e. » Secundo, tangit mo-
« Conipcginms, » quia in vcibo priina) durn intcr sublilc grossum, cuin
ct di-

personffi determinata persona agcns in- cit : « Tempcrato inter utrumque. »

tclligilur. Tertio, tangit moduni intcr propriuin

In tcrlia tangit nialeriam, cum dicit : invenlum, et alienum, ibi, « Sicubi vero
« Ex lestimoniis vcrita/is in <etermnn parum, etc. »
fimdatis, etc, » id est, in {etcrnitate :
« Et lucernam veritatis, etc. » Matth. Q"''' ?.''au-
doritas 1

quia lides quae in ipsis exprimitur, est de V, 15 : Necjue accendunt luccrnam, et

veritate prima et a^terna. Unde Diony- ponunt eam siib rnodio, etc. Lucerna au-
sius in libro de Divinis nominibiis : Fidcs tcm est lux in testa et hic ponitur pro :

est unicum credentium fundamentum, intellectu rationis in littera : quia sicut

cos collocans in veritate, ct in eis veri- dicit Commentator super primum caput
tatem, incredibili incommutabilitate sim- de Divinis nominibus : Nihil afiud est
plam veritatis scientiam habentibus cre- auctoritas quam rationis reperta vcritas,
dulis *. Et Apostolus, I ad Corinth. iii, ob posteritatis utililatem scripto com-
1 1 : Fundamentum aliud nemo potest mendata.
ponere, prister id quod positum est, quod Sequitur :

est Christus Jesus, id est, lides .Jesu Chri- d- Non a paternis discessit limitibus. »
sti. Fecit Magister sicut docet Dionysius, in
Tn quarta tangit formam duplicem, bbro de Divinis Jiominibus : Universali-
scilicet distinctionis materiae secundum ter non audendum est dicere, nec etiam
illum actum formse, quo distinguit for- cogitare afiud de supersubstantiali et
matum ab aliis, cum dicit quatuor
: « /// occulta divinitate, praeter ea quae divi-
libris, etc. » Et modum probationum sua- nitus nobis ex sacris eloquiis sunt ex-
rum quibus utitur secundum actum for- pressa ^.

mae quo agit, et est principium actio-

num, cum dicit : « //* qiio majorum
exempla, Et exemphi referuntur
etc. » « Non igitur debet hic labor, etc. »
ad similitudines quibus utitur doctrina : Haec est pars secunda totius prooemii, in
autem ad auctoritates, et raliones alias. qua determinantur hujus voluminis uti-
In quinla tangit iinem, cum dicit : litates ex [larte auditoris, vel lectoris. Et
« /;* ([uo per Dominicge, etc. » Et sincera tangit tria, scilicet cui utile est, scilicet
professio fidci est finis per se : proditio impigro primo nolat stu-
indocto : et
autem haeresis est linis per accidens : et dium, quod innuit operis aliquam diffi-
hos fines consequi conlingit uno et eo- cultatem secundo autem notat scientiae
:

dem actu : quia manifestatio veritatis est indigcntiam, quod facit inquisitionem, ,

destructio Unde, Dionysius in falsitalis. quia non quaeritur nisi quod non habctur.
Epistola ad Polycarpu,m Episc. : Iloc Secundo, tangit rationem utilitatis ex

t| " " DKYmus, In libro de Divinis Dionvsius, In de Divinis nominibus,

nomiiiibus, ^ S. lilt.
'

cap. 2.
 12 D. ALB. MAG. ORD. PRyEI).

brevitale, ciim dicit : « Brevi volnmine, Secundo,tangit qualem, etuhi vult ha-
elc. » Tertio, tangit rationern utilitatisex bere correctorem, quia liberum. Esl au-
materia, cum dicit : « Palrum senlen- tem corrector liber, sicut et homo liber.
tias. » Kt nola quod Avicenna dicit, Dicit autem Philosopbus, quod dicimus
sententia Quod seutcntia cst conceptio delinita et hominem hborum cum sui tantum causa
quid est) . . . ,.,
certissmia. Isaac auteni m
.

libro Diffini- esl, et non allerius ita otiam corrector

:

tioimm fere
dicit sic idem
Senlentia est : est liber, quando tantuin corrigil causa
conceptio alterius parlis contradictionis. correctionis, et non causa subsannationis
Kt a cerlitudine harurn sententiarum vel invidiai : et de hoc beno dicit Augusli-
quoe hic collectae sunt, vocalur Liber nus, sic : Magis amabo inspici a rectis,
Sententioriim. quam timebo morderi a perversis : gra-
tantcr enim suscipit osculum columbinum
« /n hoc aiilem tractatu, ctc. » Hic pulcberrima et modestissima charitas :

tangitur ultima pai-s totius prooeniii, in denlem autem caninum vel evitat cautis-
qua Auctor tangit habitudinem sui ad sima humilitas, vel retundit soiidissima
legentes. Et tangit Iria, scilicet, qualem verilas magisque oplabo a quolibet ro-
:

desiderat lectorem, quia pium, lldelem, prehendi, quam sive ab orrante sive ab
et benevolum ex cliaritate. Unde Bornar- adulante laudari '.

dus super Cantica Ante carnem disci-

: Tertio, terminat procemium in hoc
plina? studiis edomitam, et mancipatam quod titulos ad faciliorem adjungit in-
spiritui, ante spretam et abjectam saeculi ventionem.
pompam sarcinam, indigne ab impuris
et

lectio sancta praesumitur u

• S. Beh.nardus, super Cantica, Serm. I. ^ S. AuGUSTiNUs, Lib. II de Trinitate, cap. i,

I
 LIBRI PllIMI

SENTENTIARUM
FETPLI IL.OJ^d:B AI^IDI,

DISTINCTIO I.

A. Proce.mium. De materia hujus Libri, et Librorum divisione.

Veteris ac novee legis contineiitiain, diligenti indagine, etiani atque

etiani considerantibus nobis, pra?via Dei gratia, innotuit sacrce paginai

tractatu circa res, vel signa praecipue versari. Ut enim egregius Doctor
Augusfinus ait in libro de Doctrina Christiana : Omnis doctrina vel reruni

est, vel signorum : sed res etiam per signa discuntur '. Proprie autem hic
res appellantur, quce non ad significandum ali(|uid adhibentur : sicjna ve-
ro quorum usus est in signiflcando. Eorum autem aliqua sunt, quoruni
omnis usus esl in significando, non in justilicando, quibus non utimur nisi

aliquid significandi gratia, ut aliqua sacramenta legalia. Alia quae non

solum siguificant, sed conferunt quod intus adjuvet, sicut Evangelica
sacrainenta. Ex quo aperte intelligitur, qucehic appellentur ,s/^//^;, res ilUe
videlicet qucO ad significandum ahquid adhibentur. Omne igitur signum
eliam res aliqua est. Quod eniui nulla res esl, ut in eodem Augustinus ait,

omnino nihil est. Non autem e converso omnis res signum est : quia non
adhibetur ad siguilicandum aliquid. (Aiinque his intenderit theologorum
speculatio studiosa ntque modesta, divinam Scripturam, formam prce-
scriptam in doclrina tenere advertet. De his ergo nobis adituin cid res
(livinas alicjuatenus inlelligendas, Deo duce aj)erire volentibus disseren-
-
dum es! : elprimum de rebus, postea de signis disseremus.

'
S, .Aij.i .^M.Mi-, Lili. I dc Doclriiia rhrisliiin.i, Ciip. i.
U D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

tationis procodit, et ad perfectioncm

intelleclus secunduin scientiam Theolo-
Expositio Textus. giae cst ordinata, dividitur in tres partcs
totales : in quarum prima modo profB-
Liltcra sic exj)onitur : miali proponit ea de (juibus ut subjocti
« Prxcia Dei gralia » quia inteilectus paitibus est haec doctrina. In secunda
sacra; Scriptura* quterit revelationem : autcm exsequitur qua^sita circa subje-
unde, Psal. cxviii, 18 : Revela oculos ctum, et partes ipsius : ut de subjecto ot
meos, ct considerabo mirahiHa cle lcge passionibus ejus scicntia habeatur. Quia
tua. vero materia diflusc per quatuor partes
« Diligenti indafjine, » id cst, dili- tractatui' in quaedam partes ip-
libro, ct
genti inquisitione. sius occultae sunt, qusedam autem magis
« Etiam atque ctiam, » quia per le- manifestae : sicut de aeternis, et de his
ctionem et mediiationem, vel rationem quoe erunt post finem mundi, occultae :

et rcvelalionem, vol litleraliter et mystice. de croatis autem magis manifestee : idco

« Speculatio studiosa, » quoad exer- in Epilogo in line libri ropetit ea de qui-
citium. bus dixit.

« Modesta, » ne limites iidei transgre- Secunda autem pars incipit in princi-

diantur. pio secundee Distinctionis libri priini,

« Primum de rebus, » in tribus primis ibi, « Iloc itaciue vera ct pia fide, etc. »
Whrh : « et posteade signiSjdisserenius, r> Tertia vero incipit iu fine quarti libri,

in quarto libro. ibi, « I/xc de pedibus. »

Prima harum partium continetur in

Sei) contra : liac pra^senti Distinctione, et dividitur in

1. Jarn supra dixit, quod res per signa duas partes. In priina enim parte iiivo-

discuntur : sed principium cognoscendi stigat dividondo et deliniendo p<,'r aucto-

aiiquidest prids illo : ergo prius de signis ritates Sanctorum ea de quibus traotal)it

quam de rebus est agenduni. ut de sul)jocto. Secundo, exsecuturus ca,

2. Prseterea, Signum facit roi noti- summalim colligit, ot tangit ordineni
tiam : ergo est prius illo. quo oxsoquitur ; ot hoc in ullimo capitu-
lo istius Distinctionis, ibi, « Omnium
verum si signum ot
SoF^UTio. Iloc essel igitur quie dicta sunt, otc. '. »

res acciperentur ineodem ordino, scilicet, harum adhuc dividitur in duas

l*rima :

quod siguum ossot illius roi signum, de in quarum prima [)or auctoritates et di-
qua est locutio sed hoc non est voruin : : visiones ct distinctionos quaerit, Do quo
quia rcs sunt fruibiles, et utibiles, fruen- ut dc subjecto sit tola Theologia ? Se-
les ol utontes, (juce non per se signili- cundo autom tangit dubia circumstantia
cantur illis signis, dc quibus agilnr in qua^ doteiminavit, ibi, C, « Xotandum
libro quarto : ot ideo objoclio illa non ccro quod idem Augustinus, etc. « »
procedit. Prima harum adhuo subdividitur in
duas, socundum quod duo exiguntur ad
scientiam, scilicet, ut sciatur de quo est
Divisio TEXTLs. ut de subjecto, et ut scialur quid quseri-
tur dc illo, id ost, quce passionos illius
« Vetcris ac noVcV legis, etc. » subjecli (!l parliuiii ejus, sive qua» pro-
Doctrina istius libri qiup modo dispu- prictatcs (^jus investigontur. Priina ha-

'
Cf. fpiloyiim liujusce prim.T (iislinclio- ' Vidc iiifra, C, Artic. xvi el scq.
nis.
 IN I Sb:NTRNT. niST. I. A, Ain.j Kr 2. i:')

rum conliiiol primum ca|HluIum, ubi jocta : pr<eci[»uo quando sunt occulta-,
JMagisU.T |)rol)at Iraclalum Tlicolog^iai iit insoionliis allis, (|iianim allissima ost
versaricirca ros ot si^iia. Sccuiula aulcm riioolo^ia ; ot por lioc pahtt soliilio ad
iucij)it in sccuiido capitulo ', ihi, 15, « Id ulruimjue.
iffitur in. rchus, ctc. » VA hoc idco iiuhi-
cilur, (juia lam res quam si|^na commii-
nioris si^nili^ationis sunt quam in liac In [)rimo i^ilur capilulo Magister tan- Divisio ca-
... . pitm I.
scientui intendanlur : ct idco non omnos git quinque : quorum primum est proha-
,

proprietates reruni, nec omnes proprie- tio suhjocli, por ductivum quod
iii illud
tatessignorum imjuiruntur hic et idoo : est giaiia Dei preevia. Secundum autem
oporlet determinaro secundum quas cst probatio ipsius por aucloritatem, ibi,

pj^rietates de rehus et siynis inquira- « Ut enim egregius Doclor Augiisliniis,

lur. etc. »Tertium est exemplatio rerum et
signorum, ibi, Proprie autem hic, «.

etc. » Quartum, conclusio ad alterum,

quod scilicet quilihet advertit banc esse

ARTICULUS I. formam Scriptura», ibi, « Cumque his
intenderit, etc. » Quinlum et ultimum
Quomodo investigat subjectum est de ordine procedendi in partibus, ibi,

Theologise ? « De his igitur nobis^ etc. »

Z<7/e?"a patet ex diflinitione.

Objicitur autem contra hanc difli-

nitionem,sicut dicit Pbilosophus,

1. Quoniam de subjecto oportet re- ARTICULUS 11.

linquere et«upponere quia est : ergo si

oportet praesupponere, male facit Au- Quid sit subjectum Theologise ?

ctor investigando subjectum scientiae
istius.

2. Item, Avicenna, in primo Philoso- Sed objicitur de boc quod dicit, sa-
phiaB dicit, quod in nulla scientia idem cram Scripturam esse circa res et si-
est subjectum, et quaesilum in ea : sed, gna.
ut dicit Auctor, circa res et signa versa- Et quaeruntur quatuor : quorum pri-
tur speculatio Theologise : ergo res et inum est, quid sit Theologiae subjectum?
signa non debent quseri in ea : sed Au- Secundum, Utrum ipsa sit scientia una,
ctor quoerit, ergo peccat. vel plures ? Tertium, Utrum sit specula-
tiva, vel practica? Quartum de modis
Hespo.nsio est ad hoc,quod est scien- expositionum, et probationum ejus.
tiam considerare duobus modis uno :

rnodo in comparatione ad materiam de Circa primum sic proceditur :

qua est scientia, et sic proprie sciontia I. Augustinus hic dicit, quod versatur
vocatur, et non quaerit subjectum suum, circa res et signa'' : et circa quae versa-
sed supponit : alio modo prout est do- tur scientia, inquircndo passiones et dif-
clrina quae faciliori modo discendi pro- ferenlias, haec sunt subjecta ipsius : er-
cedere habet, ut dicit Pbilosophus, et go res et signa sunt subjectum Theolo-
sic quiedam scientiae iuvestigant sua sub- giae.

* Vide infra, B, Artic. viii et seq. na, cap. 2.

' S. AufiUSTiNUs, Lili. I (le Doctrina christia-
 ir, D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

2. Sed contra : Dicit Magistcr llugo, dinantur ut bcatificanles, qusedam auteni

in libro primo de Sacratnentis, quod ut adjuvantes et disponcntes ad beatitu-
opcra restaurationis sunt matcria sacrw dineni sicut utilia. Similiter dicendum
Scripturae : opera aulcm condilionis ma- est de signis, quod non considerantur in
teria aliarum scientiarum : non omncs gcnerali acceptione signorum, sed prout
autcni res pcrtincnt ad opera restaura- demonstrant non continendo, vcl de-
lionis : crgo rcs univcrsalitcr non sunt monstrant contincndo gratiam, quee cst
subjcctum, vel pars subjccti hujus scien- propria dispositio ad bcatitudinem.
tise. Alio modo dicitur subjectum speriali-
3. Prseterca, Theologia dicitur a et6^ ter, circa quod ncgotiatur scientia pro-
quod est Deus, ct Xoyo;, sermo crgo : bando de ipso proprictates quae passio?tes
ipsa est primo de Deo : et scrmo scien- dicuntur, et ditTerentias per principia,
tiae est de suo subjecto : ergo videtur scilicet propria : et sic quidam anti-
quod ip^ sit scientia, de Deo ut de sub- qui dixerunt, quod credibile generalitor
-* jecto. acceptum est subjectum Theologiae. Vo-
4. Item, Scientise ditrerunt nobilita- co aulem credibile (jetteraliter acceptnm,
te secundum difTerentiam et nobilitatem praeambulum articulo, sicut Deum esse
subjectorum, ut dicit Priscianus : cum ve)"acem, Deum csse, sacram Scripturam
ergo Theologia sit scientia nobilissima, a Spiritu sancto essc factam, Scriptu-
ipsa erit nobilissimi subjecti : et hoc non ram non posse^excidcre, ct hujusmodi.
est nisi Deus : ergo Deus cst subjectuni \li similiter articulos qui secundum divi-
ejus. sionem eorum qui edidorunt Credo itt
5. Sed adhuc, Videtur quod litteralc Beum, sunt duodecim secundum autem :

ct spirituale sunt subjectum, eo quod illa divisionem aliam, quoe est secundum res
universaliter in ea tractantur ; Jioc au- crcdendas in Credo in i/tium Deum, po-
tcm cst subjectum circa quod versatur sitas, sunt quatuordecim. Et etiani illud
scientia universaliter : ergo litteralc et quod scquitur ad illa duo ex parte bo-
spiriluale sunt subjcctum TheologicB. norum morum, ut fornicationem esso
mortale, et hujusmodi : de istis cnim
Soimio. SoLUTio. Diccndum, quod subjoctum probatur omne quod probatur in sacra

scientiic dicitur mullipliciter, scilicet ge- Scriptura. Speciale autem dicitur subje-

neraliter, et specialiter. Generaliter sic ctum, id quod est dignius intcr conside-
ut omne ilhid dicatur subjcctum esse vel rata in sciontia, ot sic subjcctum hiijus

pars subjecti, de quo tractatur in scien- scientiseDeus est, a quo denominatur :

tia : et sic verum est quod dicit Augu- non autom absolute tantum est subjo-
stinus,quod rcs ct signa sunt subjcctum : ctum, scd secundum quod ipsc est Alplia
non tamen absolute in eo quod res, nec et Omega, principium ot finis ' : (juia

absolute in co quod signa scd in quan- : sic ea qu.-e sunt in ipso, considerantur in
tum faciunt aliquo modo ad bcatitudinis jsta scientia, tamquam principia ab ipso,

participationem : et hoc notat Augusti- qu;e repraesentant indicia sui factoris :

nus cum infra subdit, dicons : « Id vcro sicut dicit Augustinus, quod omnia cla-
« in rcbus considcranduiii ost, quod res mant : « Ipse fecitnos, et non ipsi nos. »
|
« aliae sunt quibus frucndum est, etc. » Sccundum autom quod ipso est finis, sic

Ac si dicat : Theologia udu spccuiatur considorantur proptor ipsuni ordinata ad

res in quantuiu res sunt absolute, sod lineni illuni, ut dispositiones ordinantos,

prout ordinanlur ad porfcctioncm boa- sicut virlutes, dona, sacramcnta, ot hu-

titudinis ot fruilionis,atl (juas qua'(lamor- jusmoili.

'
Apui al. I, H : Eijo tiuin Mplia cl Onicj/i, principiuin et finis. Cf. eliani, ApDCiil. -xxii, i:

ni*
 IN I sr.iNrKNr. dist. i, a, Ain. :{. 17

DiCKNhiiM cr^o iul j)riinniii, (|in)(l An- ;{. Praderca, Dicil l*liiloso|»luis, ([iiod

gusliiius tangil suhjectiun scjcunduni gc- est scienlia una, ([u;e s|tc(ulalur cns in

neraleinacco[)li()n(^ni i[)sius,ul (licluniesl. ([uantum ens, et ea ([iia'. sunt (Mitis in

Ad AMUi) diceuduni, (juod opera reslau- qiiautuin ens est : ct lia-c non est una
rationis lai'ge sunuinlur al) Hugon(\ so- sciciitiarum particuliarum, sed est scien-
cunduni ({uod restaurationoni attini;iuit tia nniveisalis : igitur cum res el ens
(]uocuin(]ue niodo, scilicet, nt i'cslaurau- convertantur, scientia considerans res

tiaeirective, sicut Deus rrinitas : sive pcr in quantiim res, et ea ([iia^ sunt rei,

inoduni mediatoris, sicut Verhuni incar- non erit una scicntia particiilaris, sihI

nalum ct {lassuni : sive pcr niodum dis- universalis. lnd(^ sic : Scientia univer-
[lonentium, sicut diirerontice gratiarum : non unialur gencreuno, unitur
salis licet

sivc per inoduni ostendentium, sicut si- tamen proportione ad unum, sicut prima
gna veteris et novae legis. Philosophla quoe considerat [)arlcs entis,
* Ad aluid dicenduin, (]uod illa objectio secundum ([uod pcr analogiani respi-

bene procedit de subjeclo specialissime ciunt substanliam : ergo videtur quod

dicto, ut patet ex prius habitis. Per idem sic debeat facere ista scientia : sed patct
etiani patet solutio ad sequens. quod sic ad unum non possunt reduci
Ad lltimu.m dicendum, quod litterale qu(B quseruntur et tractantur in ea : er-
et spiritaale non tangunt id quod est go videtur, quod nec genere, nec pro-
subjectum in hac scientia, sedpotius mo- portione sit una : ita nullo niodo una
dum quemdam expositionis ipsius, se- est.

cundum quod ipsa est doctrina, ut infra

dicetur. Solutio. Dicendum est, quod htec soiutio.

scientia una est proportione non ad

unum quod subjectum sit aliorum, sicut
substantia subjectum est accidentium :

articulls iir. sed proporfimie ad unum quod est finis

beatificans : quia sic beatificabile consi-

A)i Theologia sit una scientia, vel derabitur ut participans illud, et disposi-
plures ? tiones beatificantes ut removentes a
hujus mundi ut adju-
W contrario : et res

adminiculantes
vantes et : ut plane patet
Secundo quaeritur, Utrum ipsa sit in Litlera ex auctoritalibus Augustini.
scientia una? Et videtur, quod non : Ad PRiMUM dicendum, quod licet tra- Ad i.

quia ctata in Iiac scientia non sint unum sup-

1. Dicit Philosophus, quod scientia est posito et subjecto, sunt tamen unum in
una, quae est unius generis subjecti ^
: ratione proportionis dictse.
sed res et signa non sunt unius generis Ad aliud dicenduni, quod res creatai Ad 2.

subjecti : ergo non est de eis scientia in mundo, et vita Patriarcharum, et

una. hujusni(xli, non considerantur in hac
2. Item, Agitur in hac scientia de vita scientia secundum se, sed secundum ra-
Patriarcharum, de statu Angelorum, de tionem determinatam si enim consi- :

creationc universitatis rerum, et de mo- dcraret haic scienlia elementa mundi et

ralibus, et de divinis, quae a Piiilosophis elementata, deberet inquirere de principiis
in diversis scientiis tractantur : eruo vi- actionum et passionum ipsorum, et cee-
detur, quod htec scientia non sit scienlia teras proprietates qufe inquiruntur in
una, naturali IMiilosophia. Sed accipit ea prout

'
AiubKjteles, I Poslcr. tcx. 43,

XXT
 ,

18 D. ALB. iMAG. ORD. VnJEI).

in usuni voniunt ejus qui ad bcatiludi- Dci in palria : crgo scientia quai est in

neui pro!j:rediliir : in usuni, dico, sccun- via, bcet imperfectius, est ad idcni :

duni inlcllcctuni mcuni in cogitando pcr contcmpiatio aulem vcritatis, prcecipue

ipsa Grcatorcm, vel secundum opu.s in primae veritatis ct summae, est pcrfectio
adjuvando ad beatitudinem, secundum intcllectus speculativi : crgo videtur
quod dicilur in Ganlic. ii, () : Lieva ejiis quod ista scicntia sit spcculativa,

siib cajdle meo, elc. Simililer actus l*a-

trum accipit non ut aclus particularcs, SliU CONTRA :
Sed
quia non cst de ipsis scientia scd ut
sic : 3. Vita Patrum, proplietia, et Evan-
exempbi qu;edam quse babcnt vim prin- gelia, et lex, et cpistolae, et omnia sigil-

cipiorum in moribus, vel lide : scientiae lalim quae sunt in ea, sunt prcnecepta tcn-
enim quae cst ut boni liamus, proprius dcnlia in observationem mandatorum in

est ille niQilus qui cst per cxempla, eo operc : ergo erit moralis, vcl illi subal-
quod ipsasuntopcribus magis apta quam tcrnala.

universalia ct sic patet qualilcr omnes

:
4. Itcm, Jacob.Qui perspexcrit i, 2o :

actus Patrum in rationcm unam utilcm in legem perfectam libertatis, et perman-

injidunt, et hoc modo sunt de scicntia i.sta. scrit in ea, noi auditor obliviosus /actus,

Ad 3. Ad ALiLD diccndum, quod ista scien- scd factor operis, hic beatus in facto suo
tia non cst universalis universalitate en- erit : ergo vidctur, quod sit ad opus, ct

tis, vcl subjecli; sicut prima Philoso- non ad spcculalioncm.

phia : quia nori accipit res in quantum
sunt res, sed potius (sicut supra habitum SoLUTio Diccndum, quod isla scicntia ^^^^

est ex auctoritatc Augustini) ubi deter- cx fine determinanda cst : finis autem
minat quid in rebus considerat tractatus dicitur, ad Tilum, i, I et2, uhi dicitur :

hujus scicntiee. Paulus, servus Dci, apostolus autem Je-

su Christi, secundum agnitionem verita-
tis qux seciindum pietatem est, in spem
vitse seternx. Et ibi dicil Glossa, secun-
ARTICULLS IV. duni pielatem, id cst, Ghristi rcligionom.
Et lioc ideo dicit, quia cst vcritas in li-

An Tlicoloyia sil scientia spcculalica, borabbus artibus, sod ijuai nihil periiiiol

vel praclica ? ad Ghristianam rohgionem. Verilatis au-

tem quae secundum pietatcm cst, sunt
duo unum scilicct sccundum piclafem
:

Tertio quoeritur, lltrum ipsa sit scicn- cultus Dci in se et in membris, ad quod

tia spccuUitiva, vclpractica? Et vidctur, porlincnt omnia promovcntia cultum

quod non sit practica : quia ilhim. Alterum autem cst linis intontio-

1. Sic dicit Pbilosophus, Practicaj om- nis, ct hic est conjungi inteiloctu ct alhv
nes quccruntur allerius ii^ralia, (}uia pro- ctn ol substanlia cum co quod colilur
pter opus et ideo nulla carum digna cst
:
prout cst linis bcatificans : et ideo isla

vocari nomine saj^icntia) liberie : sed haec scicntia propric est afrccfiva, id est, vc-

scicntia dignissima cst : erjjfo non est rilalis qua; non soqucstratur a rationc
qu.Tsila proplcr aliud, ci vocatur princi- boni, ct idco porlicit ct inlcllectum ct

pahtcr noinine sapicnlia, ct inlcr omncs aHoclum. Talis autcm linis in rcbus crea-
ipsa bbcrrima cst crgo ipsa non est : tisnon invcnilur ot idco Philosophi nou
:

practica. tractaverunt hujusmodi scionliam scd :

2. Itcm. Pcrrcclum in scientia, ct iiu- diviscrunl unam ad vcrum ((uod e-^t ip

perfcrlum non dillVrunt gcncrc : scd robus, aliain aulom ad honum (jiiod \\\
pcrfcclio liujus scienliaB est conlcmplatio in ipsis.
 IN I SlvNTKNT. blST. I, A, AIM. .i. 19

Ait i'i(i\iiM ('ii;(i (|ii()(l ohjiciliir, t\\- idco uou accipil ab aliis, scd alia; iaiuii-
ccmliini (|Uiid isUi scicMitiu priiicipiilissi- laulur ci.

nic (liciliir sapicnlia, co ({iiod i|)sa esl dc

allissiiuis, ct allissituo luudo : (}uia dc
l)co pcr priiicipia lidci : alia^ auliMu scicu-
liic (|UcB a IMiilosopliis suul iuvcula". AHTICIIMIS V.
etsi sapicutiic dicauUir, (|uia suul dc
altis,non taiucn sunt altissiino iuod(j,scd De modis exponendi sacram Scripturam.
potius pcr principia i\ui\i sul) ratiouc
sunt. Sic dico etiam, (juod ipsa vel sola
libera est, vel aliislibcrior : dicilur euiin Quarlo ct ullimo, Qua^ritur dc modo
scicntia Iibera(sicut dicitur Pbilosophus) expositionum ct probationum ejus.
ut honio libcr, sciliccl, (juia gratia sui, Et objicitur sic :

ct nou proptcr altcrum cst : et hoc cst Omiiis scientia dislincla ab aliis pro-
proptcr scitum (]uod qUcTritur in illa, prium habet habitum regentcm et pro-
quod propter sc dcsideratum cst hoc au- : prium instrumcntum, quibus procedit ad
tem prwcipue Deus est, quem omncs sci- usum et ad opus, sicul ralionalis Philo-
re scientia beatilicantc desiderant : et sophia opinionem, et syllogismum, vel
ideo libera est, quia hoc scitum non argumcnlum : haec scientia distincta est
quseritur proptcr aliud, sed propter ab aliis : ergo proprium habet habitum
se. regentem in ea, et instrumentum.
Ad iD quod ulterius objicitur, dicen-
dum quod non queerilur cognitio ad ve- QuoD GONCEDiMus, diccntes quod ha-
ritatem pcr intellectum tantum, sed per L-i -1 n
JDitus ejus iumen hdei est instrumentum
1 •

:
•
SolullO.

allectum et substantiam : et ideo non autem duplex secundum duplicem finem

est inlellectiva, sed alTccliva : quia in- doctrinte qui duplex finis pro-
et artis,
tellectus ordinatur ad atlectuin ut ad missus est in auctoritate Apostoli, sciii-
finem. cet, exhortari in doctrina sana, et con-
4. Ad ALiUD quod contra objicitur, dicen- tradicentes revincere.
dum est quod tiuis doctrincC iliius deter- Et quoad exhortationem habet qua-
minatur ab Apostolo, ad Titum, i, 9, ubi drupiicem expositionem, sciiicet histo-
dicitur : Amplectentem eum, qui secun- riaiem, aiiegoricam, moralem, et anago-
dum doctrinam esl, fidelem sermonem, gicam : quorum modorum numerus du-
ut potens sit exhurtari in doctrina sana, piiciler potest accipi, scilicet quoad ex-
et eos qiii contradicunt arguere. Finis ponentem, quoad exposita.
et
autem scientiai duplex est, scilicet ulti- Quoad exponentem sic Primo occur- :

mus, et ordinatus ad illum. Qui a qui- rit sensus ostendens historiam, et ideo
busdam finisvocatur ultimus, veritas est historicus sensus est in inlellectu sccun-
atTectiva beatilicans autcm citra: finis dum quod reflectitur ad sensum. Cir-
illum est, ut boni fiamus. Ncc tamen cumstant autem adhuc tria inteiiectum,
scquitur quod i[»sa sit moralis Philoso- scilicet habitus iliuminans qui est fidcs,
phia, vel illi subaltcrnata moralis nou : ei sic in ipso est aiiegoricus sensus qui
est, quia mores non sunt ultimus liuis sedilicat fidem, sicut dicit (jlregorius. Cir-
in ea, ut habilum est subaltcruuta non ; cumstat cliam ipsum intcilectus practi-
est, quia scicntia suballernata accipit cus, et sic in ipso pcr rcflcxionem ad
principia et causas suballcrnanlis : sed praxirn sive opus, est sensus moralis.
ista scicntia non accipit ab aliqua, sed Tertium quod circumstat ipsum, esl finis
propria habct principia lidci ct proprias l)catilicans, ct sic in ipso per convcrsio-
causas secundum intcntioncm meriti, ct ncm ad ipsuui, cst sensus anagogicus.
 : :

20 D. ALB. xMAG. OUI). PRyED.

Cum non plura circumslenl in-

autern trina universali, aut de doctrina sacrae

telleclum, non sunt plures scnsus Scrip- Scriptur.-B. Si universaliter, tunc videtur
turJE. esse falsum : quia dicit Avicenna, quod
Pcnes exposita numerus iste accipilur quaedam scientia* sunt de rebus naturaB
sic : Scripturapolest altendi penes inten- qutedam autem de his quae fiunta nobis :

tum a scribente, vel penes inlentum a quaediun aulem de his quae fiunt ab in-
Spiritu inspiranle et illuminante. Si pri- telleclu, sicul scire de sermone : quse-
mo modo, sic esl sensus hisloricus : si dam autcm de his qua} fiunt a mera vo-
secundo modo, intentum a Spiritu, aut lunlate, ul scientiae morales : et ila vide-

est respectu vi£E, aut respectu patriae : tur, quod non universaliter res et signa
si respectu viae, aut secundum verum omnem doctrinam comprehendant, prae-
fidei, et sic est sensus allegoricus : aut cipue secundum quod signum liic accipi-

secundum bonum operum, et sic estmo- tur pro sacramento demonstrante el cau-

ralis si autem est intenlum respectu pa-

:
sante gratiam. Si autem intelligalur de

triae, tunc est anagogicus. doctrina ista tantum, tunc adhuc videtur
In quantum aulem linis est, scilicet esse falsum : quia quaedam suntres et si-

contradicentes revincere, habet alium gna, sicut character baptismalis, et cor-

modum, Conlradicens enim non revin- pus Christi verum, et hujusmodi.
citur nisi duobus, scilicet probatione ve- 3. Praeterea, Quidquid est in sacra
ritatis, et manifestationc erroris. Hoc au- Scriptura, accipitur ut signum. Pkoijatio :

tem non fit nisi per argumentationem Antiquis enim omnia contingebant in
congruam a ratione auctoritalis, vel na- figura. Res autem mundi onines acci-
turalis rationis, vel similitudinis congruc piuntur in ratione signandi Creatorem :

sumptam : et sic hoc modo argumentatio ergo est eadem doctrina de rebus et de
talis erit instrumentum ejus, el (ut patet signis non ergo vel de rebus, vel de si-
:

in procemio) isle modus cst scientiai is- gnis sub oppositionc, sicut dicit Augusti-

tius libri, alii autem modi sunt observati nus.

in Biblia.
Ai) iioc DicENDiM, quod divisio ista ^»

non esl per oppositas res, sed per oppo-

sitas rationes. Rationes autem istae sunt
ARTICLILLS VL absolutum, vel ad aliud relatum secun-
dum lalionem significandi. Absolutum
An divisio bona sil in res^ ct siy)ia ? aulem vocatur hic res eo quod intentio :

nominis rei non dicit relationem ad ali-

quid, sicut signum relationem signi ad

Sed rcvertendum est iterum ad lAttc- signatum quod probatur per rationem
:

ram, ad lioc quod dicil Auguslinus signi positam in principio lihri quarli :

« Onmis doclrina vel rerum est, vel si- Signum est quod pneler speciem quam
« gnorum, elc '. » ingerit sensibus, facit ;iliquid in notitiam

i. Il;ec enim divisio non videtur esse venire. Res aulem absolulo inlellectu ac-

per opposifa : quia, sicut infra dicit : cipitur a r;itione signi, et licet quando-
« Omne signum rcs aliqua est : » crgo que accipiatur in ratione ulilis, et sic ad
unum dividcnlium praMlicalur de allero, ;iliquid referatur, tunc etiaiu relalio illa

ct ita non cst per opposita. non liJibet rationem relationis siijrni : et

2. Pr;elerea,CiUm(licit Auguslinus, ()>/i- sic patel, (juodest per opposilas rationes,

)ils (loct)-i)ia talis, aul inteiligitur de doc- licel supposita quaudoquc sint eadem.

• S. AuGLSTi.NU?, I.il'. 1 ilo Doclrina christiana, cup. 2.

 IN I si:nti<;nt. Disr. i. a, ahi. 7. 21

Ai) AMiii) (licoiKliiin, ([ikmI sicutin oii- |>riMi;n iiicorruplioiiis lap.sus, iii corporo
j^iiiiili iu priiiK». scilic(5t, do. JJor/rhia pw inorlaliliilcin, (-A iii aniina p(!r ini-

('liristiniKi, Aiif^iisliiiiis inhilli^iluniver- (|uilalcin a'^a'otarc c(c()il, continuo Dcus

salilcr (lo omni docliina : scdtiinc r(^s ac- rcpaiando lioiiiiiii in sacraincntis suis
cipitur, sivo sit causala ii iiiilnrii, sivc a incdicinciin pijcpiiiavit :. sisd non {ir.-cpa-

noslro opcrc. Si[;nnin ;uitcm larj^c ;u'ci- r;ivil tunc nisi [)cr siicr.imcnta vctcris lc-

pitur pro inslitulo iid si^iuindnin : et sic gis : erj^o i|)sa crant mcdicina, ct non
palct (}iialilcr comprclicndil divisioncm nisi per ^n';itiain : cr^^o, ctc.

IMiilosoplii. Si autcin dicamus, ({uod ac- Sed coniha :

ijg,i f.uu\ra.

cipitur specialitcr pro doclrina sacra3 I. Apostolus, ad (lahit. iii, 21: Si

Scriptur», tnnc tota est dc rebus ct si- data esset lex qwe posset justifieare\
gnis, sicut supra est expedilum iii (jua:;- vere ex lege esset justitia : sed per legem
stione de subjecto Tbcologia?. non est justitia : crj^o lex ex suis sacra-
Ad noc (]uod obJiciUir, quod idcm cst mcntis bigalibus jusUlicarc non potuit.
res et signum, dicendum quod non se- 2. Item, Adllebr. ix, quod
10,dicilur,
cunduni idem, nec sccundum camdem fucrunt justili;c cainis usque ad tempus
rationem : sicut character signum est correctionis impositae*: ergo i^non fue-
gratiae, et res tinctionis exterioris : et runt justitia3 spiritus.

corpus Christi verum res respectu specie- 3. Item, ibidem, ji. 13 : Cinis vitulse
rum visibiliuin, et signum respectu gra- aspersus inquinatos sanctificat ad emun-
tiae consequentis. dationem carnis.
4. Item, ibidem, -^. 9, Numquam po-
tuerunt accedentem perfectum facere :

ergo non justilicabant.

AUTIGIILUS VII. 5. Item, Ad Hebr. x, l : Umbram ha-
hens lex futurorum bonorum, non ip-
An Sacramenta veteris legis confereliant sam imaginem, etc.

gratiam ?
Pr.eterea quceritur ulterius, Quare di- '^"*^!j"""

cit Magister, ut aliqua sacramenta lega-

Deinde quaeritur de hoc quod dicit, lia, tamquam aliqua contulerant gratiam,
quod Eorum, scilicet signorum, aliqua
n et abqua non?
sunt, quorum omnis usus est in signi- Et dicitur communiter, quod hoc dicit

ficando, non in justificando, etc. » Ex propter circumcisionem quae gratiam

hoc enim videtur, quod sacramenta vete- conferebat, sicut dicunt Beda et Grego-
ris legis gratiam conferebant. rius, sic : « Idem salutiferae curationis
1. Etenim,Apostolus,adGalat. 111,2, de « auxilium circumcisio in lege contra
Patribus legis dicit Qui fecerit ea, vivct : « vulnus originalis peccati praebebat,
in illis : sed vita non est nisi per gra- « quod baptismus tempore gra- revelatae
tiam ergo opera sacramentorum veteris
: « tise facere consuevit, excepto quod ja-
legis gratiam conferebant. « nuam regni ccelestis non aperuit. »
2. Hugo de sancto Victore in li-
Item, Sed contra :
sedcontr».
bro de Sacramentis, in octava parte pri- I. Sacramentum non causat nisi'per

mi libri_, dicit sic : Ex quo homo a statu modum per qucm signat : sed circumci-

' Vulf,'ata li.ihcl. vivificare. perfectum facere servieniem, sohimmodo in cibis,

^ \(l Hfl)r. IX, cA 10 : Qu/c parahola ext tem- et in potibus, el variis baptismatibus, et justitiis
poris inslantis, juxta quam munera ethostix of- rarnis, usquc ad tempus rorrectionis impositis.
feruntur, qux non possunt juxta conscicntiam
 22 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
sionon signat nisi per ablalionem ergo : Ad aliud dicendum, quod est praepa- Ad
non causat nisi id quod aufertur sed : ratiosecundum ralionem signilicandi, et
non aufertur gralia, sedpeccatum: ergo hanc Deus fecit ab initio mundi ex quo
non causabat gratife collationem. peccavit bomo, ct in lege naturae, et
2. Item, Ablatio in parte non est si- IMoysi. Kst etiam praeparatio mcdicinae
gnum ablationis in toto : sed in circum- secundum rationcm causandi, et hanc
cisione pars tantum auferebatur : crgo non cxbibuit usque ad iNovi Testamenti
non causabat ablationem quod to-
ejus inceptionom
tum aurerlur, sed ablationem ejus quod Auctoritatcs aulem quse inducuntur in
aufortjbalur in parte : sed hoc est j)mna contrarium, loquuntur de opcribus ope-
non peccatum quia
concupiscentiee, el : ratis.

peccatum in toto, pronitas autem in

parte auferebatur ergo circumcisio non
: Ad quod ulterius objicitur de cir-
id acI
stiunc
causahat nisi pronitatis concupiscenlise cumcisione, dicendum quod sicut pro-
diminutionem,et nonablationem peccati- bat ohjectio, circumcisio non delevit
peccatum nisi indirecte. Quod quali-
SoiuUo. SoLUTio.Dicendum, quod triplex ter fuerit sic patet : Culpa originalis
erat diirercntia sacramentorum veteris et ille roatus qui est carentia visionis
et novae legis quarum prima et princi-
:
Dei, annexa fuerunt, et similiter his an-
palis sumitur ex parte sacramenti qua nexum est incondium fomitis : ct si diro-

causat id quod designat. Illa enim tan- cto debcret tolli peccatum, oporteret
tum signilicabant gratiam nostra autem :
quod aliquid per se tolleret pcccatum, et

significant, et causant. Secunda est se- per conscquens incendium fomitis dimi-
cundum Ilugonem de sancto Yictore, nuoret nunc autom circumcisio perso-
:

quae sumitur ex parte modi significandi, no» diminuit incendium quod in parle
scilicet,' quod illa significabant nostra tollitur sed quia hoc diminui non pot-
:

sacramcnla, et ita erant signa signorum : test hisi tollatur reatus carentiae et culpa,

nostra autem significant gratiam, et sunt qufe non possunt in parte sed in toto tol-
signa rorum. Tertia ost, quod illis (ut di- H : ideo per consequens circumcisio au-
cit IIugo),imbuehantur antiqui justi, qui fort culpam. Et hoc quod dixerunt est

januam non inlraverunt

regni coelestis : antiqui Magistri, quod circumcisio non
nostris autem imhuuntur injusti, aut qui per se, sed per meritum fidei delevit cul-
volunt injustitiam deponore, et januam pam ct hoc non directe significabat, sed
:

regni coelestis apcruorunt. Unde Magi- indirocte, signilicatum suum poncndo

sler verum dicit. super id quod postorius est secundum
^^ ,
Ad m qiiod conti-a objicitur, dicendum naturam in deleliono poccati. Quia vcro
quod Apostolus, ad (lalatas, iii, 12, lo- liomo non potest osse in statu medio in-
quilur dc dccalogo, ot non de operibus ter culpam, et gratiam : ideo dolotionem
sacramentorum. Vol dicatur (sicut anti- culpae sequitur collatio gratiae, et sic in-
qui Magistri dixorunt ot bono) quod est directe por accidens conferebat gratiam,
operantis opus, quod est operatio
ot et propter boc excipitur a Magistro ab
ipsa, et haec attonditur socundum radi- aliis sacramcntis veteris legis, quae nullo
cem a qua egrcditur, quae in autifiiiis modo secundum se gratiam confere-
sanclis fuit cbaritas Doi instituentis sa- baut : non idoo quod sit ex lege circum-
cramonta, ot obedionlia logis, el ({iioad cisio, sed ex patribus.
lioc conferobant vitam.Hvst autem opus Ad auctoiutatem Heda^ diccndum,quod
operalum sicut iinmolatiis hircus vel vitu- confcrohat, sod non eodem modo : quia
lus, et boc niliil conforobal : in sacramon- baptismiis oporationc directa, circumci-
tis autem nova* legis iilrum(|uo confort. sio autcm indirocta.
 :

IN I SKNTKINT DIST. I, H. 23

]\. /)/' rrhiis conuiiiiniler aijit.

1(1 orj^o iii n^biis roiisidoraiHluiii osl, iiL iii codfMii Aii;^usliniis <iit, qiiod

ros alia' suiil, (juiltus riuouduin osl, alia' (juiJuis utonduin (!sl, alia^ qu<o
[ruunUii' ol ulunlur '. Illco (juihus fruouduni csl,, nos hoalos faoiiint.

Islis quihus ulonduni ost, tondonlos ad Ix^atitudinoni, adjuvainur, el quasi

adminiculainui', ut ad illus rcs qu<T. nos hoatos faciunt, porvonirc, oisquo

inli<orero possiinus. llos vcro qiuo fruuntur et ntuntur, nos suinus : qiuisi

intcr utras(|uo constituti, ot Ang'cli, ct Sancti. Frui autem est ainorc Q"j|'j'
rui. et
uti ?

alicui rci inJian-ere proptcr scipsam. Uti voro, id quod in usum vcnerit

roferrc, ad ohtinonduni illud quo frucnduin cst : alias ahuti est, non uli :

nam usus illicilus, ahiisus vol ahusio nominari dehet.

Res igitur quihus fruendum cst, sunl Pator, et Filius, ct Spiritus san-
ctus. Eadcm tamcn Trinitas qiwedam summa res est, communisque onmi-
bus frucntihus, ea si tamen res dici dehct, ct non reruin omnium causa,
si tamen et causa. Non cnim facilc potcst inveniri noincn, quod lanta3

excellcntia^ convcniat, nisi quod melius dicitur Trinitas h(TC unus Dcus.
Res autem quihus utendum est, mundus cst, et in eo creata. Unde Au-
guslinus in eodem : Utendum cst hoc mundo, non frucndum, ut invisibi-
lia Dei per ea qme facta sunt, mtellecta, conspiciantur % id est, nl de
temporalihus aitcrna capiantur\ ftem, in codem : In omnihus rehus illa)

tantuin suntquihus fruendum est, quffi ceterna) et incommutahiles sunt

C(T.teris aiitem utcndum cst, ut ad illarum pcrfruitionem perveniatur *.

Idem Augustinus in lihro X de Trinitate : Fruimur cognilis, in quihus

ipsis proptcr se voluntas delectata conquiescit : iitimur vero cis qua3 ad
aliud referimus, quofrucndum est.

« Sl tamen rcs dici dehet. Hoc ideo »

Expositio Textus. contingit, quia liujusmodi nomina secun-
dum quod cadunt in nostrum inlelle-
Liltera parlis huju.s sic exponilur :
ctum, signiricant creata vel modos crea-
« Pervcnire, » per fidem et spem. turarum qui non conveniunt Deo, sicut
« Eisque inhxrere, » per charitatcm. (dicit hic) ipsum quod dico, res a reor

* S.Aur.usTiNus, IJb. I df Doctrina clirisli.iiia, ' S.Aucustlnus, Lil). I clc Doclrina chiisLiana,
cap. 2. cap. 4.
* Ad Homan. i, 20. * Ii.icm, ihidem.
2i U. ALB. iMAC.. OrU). PR.f^D.

?'eris, Iraliit si^nilicalionein, et ita vido-

tiir (licere quandoque cns in opinione :

ct lisec l)co non conveniunt.

« Si tamm et caitsam, « quia causa ARTICULUS VIH.
cst quam dc nccessitate scquitur aliquid,
et Deus non causat aliquid de necessita- An res hene dividnntur in fruibiles, et

le. Itcm : quia causa proportionala est iilibiles ?

causato : Dcus autem nulli suo causato

proportionatur.
« Non possunt nomen, etc. »
inveniri Sequitur : « fd ergo in rebus, etc. »

llujus causam reddit Anselmus in Mo- In hac partc Magisler determinal quid
nolofjio, diccns, quod « licet summa es- in rebus quaerendum est, eo quod res se-
« sentia nominetur cx omnibus quae mc- cundum sui generalilatem in eo quod res
« lius est esse quam non esse, tamen si non quicritur hic et ponit divisionem :

« isla nomina accipiantur secundum rerum secundum quod veniunt in hanc

« quod sonant apud nos, sccundum spcculationem, scilicet, quod sunt frui-
« rationes nominimi non conveniunt bilcs, vel utibiles, vel fruentes et uten-
« Dco, licet secundum rcm ipsam pcr tes.

« prius conveniant J3eo quam creatu- VA hanc divisioncm manifestat quatuor

« rae :cum dicitur, substantia,
» sicut modis, scilicet, ab elTcctu, cum dicit :

sccundum nomcn sonat apud nos quod « IIIcT. quibus fruendum esl, clc. » Se-
est subjectum accidcntibus, ct sic noa cundo, ab actu qui est fruenlis supcr
convenit Deo. Simililer essentia apud fruibile, et utentis super ulibile, ibi,

nos cst quae facit esse in composito, et « Frui autem, etc. » Tertio, a supposi-
sic itcrum non convenit Dco. h^t idcm tis, ibi, <( lles igitur quibus fruenduni
dicit Dionysius, quod « aflirmalioncs in est, etc. » Quarto, a proprictate, il)i,

« l)co sunt incompacla^, ncgaliones au- « In eodem in omnibus rebus, etc. » Et

« tcm sunt veriE. » per haee patet scntentia hujus partis.
« 67 invisibilia JJei prr eu quic facta
sunt, intellecta, conspiriuntur, » duplici- Incidit autcm dubium super divisio-
ter, scilicet per adspcclu^n, et [)cr rcla- nem primam (juam ponit diccns, quod
tioncm ulilis ad ipsa acquirantur. rcrum « alifV sunt quibus fruenduni
VA hoc innuit {)cr seqiiens ciiiii dicil : esf. »

Id esl, ul de lemporalibus, elc. : frui- 1. In omni divisione divisum simpli-

mur cognilis, in quibus ipsis propter se cius est dividcnlibus, et est per partici-
voluntas delectata cotnjuiescil , » id (\st, pationcm in unoquoquc iilorum : igitur
simiil cniii aliis potcnliis qtiicscil (juia el btBC res divisa siiiij)iicior est rebus, et
dictum csl (piod rrni cst actiis Ndiiinlalis, per pai'licipalioncm est in ipsis. Quod si

secundKiu (jiiod v()iiiiit;is coiijuik ta cst delur, Conth.v : Ri^s fruihilis Deus est :

i;ilcllcc|ir!, ct .iliis potciiliis, ergo Deus aliquid simplicius sc partici-

pat, et sic erit compositus.
2. Itcm, In oiiini divisione divisum
c miininc t>st dividenfibus : dividcntia
autcm suiil Crcator ct crealura : crgo
ali(iui(l csl univocum Creatori ct creatu-
ra», (piod falsum cst. Pnon.vTio constat cx
eo (piod lucc (livisio non cst a-quivoci in

signilicalioncs : quia non permitlcretur

divisum pluralitcr. sicut non dicimus :
 iiN I si':M'i:Nr. nisr. i, u, \in. !). 23

(laiiiim aliiis lalrabilis, alius (•(rlosle si- cll(!cliv(^ : ct id(M) bcatiludinc inni cst

(lus, elc. friKindum : «piia non lacil iios i)(uilos

'.]. IUmii, INdii cst arc-idcnlis divisicj, cncclivc. Si, iiKiuam, sic dicatur, Con-

cum partcs suhslanlialcs sinl diviso : rcs v\\\ : H(!alilu(lo cst posl (piod non dcsi-
onim non accidcntalilcr praHlicanlur dc (hsratur aliud. IMtoitATio : |{(!alitudo (ut

rruil)ilil)us cl ulihilihus. dicit noctius) (!st stalus oninium liono-

rum aggrcgationc perhiclus : crgo post

io. SoMiTio.Diccndum, (juod (Ircatori cl i)catitudincm non rcmanct aiiquid aiiud

crcatuiw iiiliil cst commuiic univocc : dcsidcrahilium scd uitimum est id quo :

ncc etiam pcr analogiam talcm, (juod fruimur, quia hoc qui(!tat dcsidcrium :

idcm parlicipcturpcr prius et posterius a crgo l)catitudinc fruimur.

Crcator(i et crealura : (|uia (Ireator niliil 2. PrcTtcrca, omnia ulil)ilia rcfcrenda
liabct per participationcm, scd pcr cs- sunt ad bcatitudincm, ut dicit Augusti-
sentiam et substantiam. Sed est com- ibi nus : ergo hcatitudo non refcrlur ad
munitas proporlionis ad unuin, quod aiiud : ergo beatitudinc fruimur : quia
substanliaiiter primo convenit Creatori : iiio fruimur, quod proplcr se et non
ab illo autem, et posterius sub illo, et ad projjter aliud appctimus.
illud convenit creaturje : sicut vita, sa- :}. Aut beatitudo rcfertur ad
Pra}terca,

pientia, et bonum conveniunt Creatori, aliud, aut non si sic, Contra Quid- : :

et crcatiirae. quid refertur ad aliud, hoc est exlra ip-

I. DiCENDUM ERGo ad primum argumen- sum ad quod rcfertur bcatitudo refer- :

tum, quod non procedit nisi univoce tur ad aliud : ergo aliquid bonorum est

convcnirct divisum dividentibus, quod extra beatitudinem relatam : ergo non

non est verum, ut patet ex dictis. est status omnium bonorum aggrcgatio-
et 3. Per iDEM patct solutio ad alia quse ne pcrfectus, quod faisum est. Si autem
sunt de diviso univoce convenienti divi- non refertur ad aliquid : ergo inhsere-
dentibus : nec tamen dico, quod omni- mus ei propter se : ergo non nisi amore :

no aequivoce dividentibus conveniat : ergo fruimur beatitudine : quia illo frui-

sed per prius et posterius convenit secun- mur, cui amore propter se inhaeremus,
dum determinatum modum prioris et

posterioris. Solutio. Dicendum, quod duplex est soiuUo.

beatitudo, scilicet, creatae quae conficitur

ex bonis gratiae transeuntis in gloriam,
ct hsec est perfectio formalis beatorum,
ARTICULUS IX. eievans eos ad hoc quod immediate pos-
sint conjungi Deo. Alia autem beatitudo
An bealiludinc sit fruendum ? est incrcala, ct hcec est beatitudo sub-
stantialis, et duobus modis considerata,
scilicet ut participata a Sanctis, et sic est
Dcinde objicitur contra hoc quod di- Dcus ut summum bonum in Sanctis et
cit « Illx quihus fruendum est, etc. »
:
heatis : vel ut in se, et sic est beatitudo
1. enim nos beatos facit
IJeatitudo : ut in ohjecto bcatitudinis. Dico ergo,
ergo bcatitudine est fruendum. Si forte quod beatitudine increata utroque modo
dicatur, sicul communitcr solvitur, quod fruimur : sed beatitudine crcata utimur
cum dicit Augustinus, quod « res quibus cum gustu gaudii fruitionis, quia ilia

« frucndum est, nos bcatos faciunt, » in- unit nos fruibili. Conccdimus autem so-
tclligitur cnective : beatitudo autem facit lulioncm communem, quod beatitudo
bealos formaliter : sicut alhedo facit al- crcata formaiitcr nos bcatificat, increata
bum formaliter, et pictor facit album autem eifectivc ut in objecto, et utparti-
 26 D. ALB. MAG. ORI). PRyED.

cipata por suhstaiitiain ipsius suiumi promovet, sciHcet ostendendo viam per
boni. vesli;j;iuin, hoc est generale oinni
ct

Ad 1. Ad id qiiod conlra objicitur, dicendum creaturae : aut juvando iiaturam ad ne-

quod post l)eatitudinom formalem aliud cessitatem ct solatium, sicut cibi,vestes,
desideratur : quia bonum increatum est ethujusmodi : aul tertio, reducendo ho-
bcatificans, ut dictum est. Et ad defini- minem in cognitionem sufB infirmitatis
tivam Ro('tii dicendum est, quod intelli- et miserise, sicut faciunt illa quse exerci-
gitur de beatitudinc increata participata : tant hominem.
quia abas non erunt in ea omnia bona,
cum maximum bonorum deessct sine
quo nihil est bonum. ARTICIILUS XI.
Ad 2. Ad auud dicendum, quod beatitudo
creata rcfertur ad beatiludincm incrca- An homines medii sint iiiter res utibiles,
tam : sed tamen ipsa est utibs, in cujus et fruibiles ?
relatione jam gustatur fructus beatiludi-
nis increat»,
Ad 3. Ad aliud dicendum eodem modo. Deinde qua^ritur de lioc quod dicit :

« Res vero qux fruuntur et utuntur,

etc. »

GONTRA :

ARTICLILUS X. 1. Infra dicit, quod utimur hominibus

quos diiigimus, et etiam Angclis : ergo
An creaturcT juvcnt homincm ad Iiomines et Angeli continentur sub utibi-
bealiludinem ? libus : non igitur faciunt tertium mem-
brum in divisione.
2. Item, Omne quod est, aut esl finis,

Deinde quiTrilur de hoc quod dicit : aut ad finem : sed sicut dilTerunt finis, et

« Istis quibus utcndum cst, tendentes ad id quod est ad finem, sic dilTcrunt utibi-

beatiludincm, elc. » le, et fruibile : ergo omne quod est, aut

CoNTRA eniin videtur esse quod di-
1. est utibile, aut fruibile : et sic peccat
citur, Sapient. xiv, Creatune Dei 1 I : tertium membrum apponendo.
inodium factm sunt, et in tentationem 3. Prceterca, Quseritur ulterius de hoc
cmimabus hominum, et in muscipulam quod dicit : « Iiiter utrasque constituli,
pedibus insipientium : er<;o videtur, etc. » Ex lioc cnim vi(h'lur, quod ulibiUa
quod mafris impcdiant a beatitudine sunt sub liomine, et fruibilia supereum.

quam promoveant. Ski) contra : Augiisliiius in libro de

2. Item, Aiiiifustinus in libro de Coii- libcro arbitrio : « Virlules siiie qui])us

fessionibus : « Vie his qui diligunt nutus « recte vivi non potest. ct quibus rccte
« tuos pro te. » « vivitur, inaxima bona suiil : potentia'
« autem aniinfc sine qiiibiis recle vivi
Solullio.
SoLTiTio. Vis est in lioc qiiod dicit, « non potest, et quibus noii de nccessi-
trndmtrs : iniiuit eiiim, (juod iion teii- « late vivitur recte, niedia bona siinl :

dentes non juvantiir. \ el melius dicatur, « sj)ccies autem quorumlibet corporum,

quod omnis creatura in quanluni indi- « sinequil)us recte vivilur, minima bona
cium oslendit Oeatorisct usum exhibet, « sunt » ergo videtur homo non esscin
:

adjuvat ad beatiliidinem, simI in qiiantuin mediis bonis.

corruptus alTectiis est circa eam (\jiis qiii 5. Pra^terea, Virtutibus utimur, ut in-
debeluti, impedil el retrahit, et hoc est fra dicet tamcn Auguslinus
: et dicit ip-

per accidens. Kt nota, quod tribus modis sas magna bona esse.
 •27
IiN 1 SK.NIKNT. niST. I, |{, AIIT. 12.

."». Ilcm, Miiju.s l)()iuiin csl (|U() Ixmk? iid boiiiiiii viliiiii, siciil viilus, (|Uiiiii id

vivilui' cl ucuio uuilc utitur, (juain (|uo quod sc liiibct iit ciiiisii iiisulliciciis ct

quis iiuihi uli polcsl : scd vii'tulihus r((uiotii, siciit siint polciitiic riitioualis

ncmo uiiiic ulitur, ut iuilx^tur per Au- aiiimic, volunliis, ct intcllccliis, cX ali.'i',

c;uslinuui, iu hujus voluniinis socundo, siiie quibus quidem nou cst vita r(!cla,

(listincl. 28 : crgo viilulcs in.ijus ])onum ettamen non faciunt eiiiii. Sjxicies autem
sunt quiiin honio. corporum, ut pulcliritudo, sanitas, et
<). Proptcrea, lloc cst mediuin (|nod hujusmodi, non habent nisi modicam
conjuni;it cxlrcma : scd extrema sunl causam por accidens et occasionalitcr ad
beatincans ot l)catificabiic : crgo illud illiini. Ilic autem attcndilur comparalio

quod conjungit ea est mcdiuni : scd uti- inter progressum ad beatitudinem, et

bile conjungit ea : erp^o ipsum cst me- ea quae pcrliciunt illam et ideo maxi- :

dium : non ergo nos mcdium sumus in- mum est bealilicans medium autem :

tcr ulibilia, ct fruibilia. quod bealitudincm participat mi-

illud :

nimum autein quod non participat, et

SoLLTio. Diccndum, quod divisio ista tamon juvat ad participationem ipsius.
datur penes ea quae exiguntur ad pro- Et non est inconvenicns diversas esse
gressum rationalis crcaturne in Deum : comparationes secundum diversas ratio-
exiguntur autem tria, scilicet progre- nes bonorum.
diens, et via, et terminus. Progrediens Ad aliud dicendum, quod virlutes Ad 4 et 5.

est liomo, via vero utibile, et terminus maxima bona sunt formata secundum
fruibile. perfectionem vitse sed minora sunt in
:

Ad iD crgo quod primo contra objici- ordine ad beatitudinis participationem,

tur, dicendum quod sccundum largam quam natura rationalis quai participat
acceptionem utibilis, homo et Angelus eam secundum vitam et gustum. Kt per
sub utibili continentur : sed niliilominus hoc etiam patet solutio ad sequens.
habent et aliam relationem ad viam in Ad ultimum dicendum, quod virtus est A(l 6.

fruibiie, scilicet ut utentes etfruentes, et mediuni, et natura rationabs est medium

secundum hoc quod addunt super utibile diversis respectibus : virtus enim est

homo et Angelus, sic constituunt tertium media ut dispositio jungens, et similiter

mcmbrum in divisione. bealitudo creata. Rationalis autem na-
Ad ALiuD dicendum, quod utibile in tura est media per participationem
acccptione passiva consideratum, non utriusque extremorum. Ipsa enim par-
dicit utentem, non supponit omne
et sic ticipat usum utibilis, et fructum beatifi-

id quodestad finem, sedtantum id quod cantis, et sic loquitur hic Augustinus.

est ut via ad finem, et non id quod est ut
progrediens in ilia : et ideo finis, et illud

quod est ad linem, non omnino se habent

sicut utibile et fruibile, nisi utibiie valde ARTinULUS XII.
large accipiatur prout comproiiendit
utcntem qui cst ad iincm ul progrediens, An diffmitio prima verhi frui sit bona ?
et ulibile quod est ad finem ut via.

An ALiLDdicendum, quod bonumaiiter

et aliter accipitur ab Augustino, in libro Deinde quseritur de lioc quod dicit :

dc libero arhilrio, et hic. Ibi enim atten- « Fnii est amore alicui rei inhaerere
ditur comparatio boni secundum ordincm propter seipsam, ctc. » Per hoc enim
causae ad faciendam certitudincin in vita quod dicil, « amore, » videtur frui esse
et opcre unde majus bonum est quod
:
actus virtutis motivae.
se habet ut causa immediata et perfecta
 28 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
SeJ coNTRA : inhaeremus Deo, et non tantum amo-
1. Fini ost altissimus actus patriae se- re.

cundum quem honio inluTret Deo : ergo Ultkrius qua'ritur dc quod dicit
lioc : Qu»siiiir

erit aitissinue potentiae autem : hsee est « Alicui rei. » ]*er hoc enim videtur
intellectiva : ergo videlur quod frui sit quod alii quam Deo possu-
significare,

actus intelligentife vel intelleclus. mus inhaerere amore proptcr se.

'1. Prffiterea, Non tit motus in motiva Sed contra :

nisi prius fiat apprehensio intellectiva : 1 . Non fruimur propric et perfecte et

ergo non lit inluTsio (qui motus esl) propter se, nisi Deo, ut infra dicetur :

nisi prius concipiatur per intellectum : res autem diffinitur ah eo quod per se et

ergo conceptio fruihilis pcr prius conve- proprie et perfecte convenit ei : ergo
nit intellectui quam voluntali : ergo ma- frui non dehet diffiniri per inhserere ali-
gis dehet diflmiri per hahitum intelleotus cui rei in genere, sed Deo.

quam voluntatis. 2. Praelerea, iXihil natum est quietare

'.\. Videtur autem e conlra, quod non desiderium nisi Deus solus. Unde Auiru-
sit actus alicujiis viitutis enim
: actus stinus in primo Confessioniim : « Fecisti
potentiarum proprii denominantur ah « nos, Domine, ad te, et inquietum e.st
ipsis, ut a viso videre, ah intellectu in- « cor nostrum donec requiescat in te. »

telligere : frui autem non est denomina- Inlisesio autem fruitionis in tolo quietat

tum ah aliqua potentiarum simpliciter : desiderium ergo non dehet diffiniri

:

ergo videtur quod non sit actus alicujus per rcm quamcumque, scd per Deum
virtutissingulariter. tantum.
i. hoc dicatur, quod sit
Si propter Sed contra : Augustinus : « Omnis SeJ con-.i

actus compositus ex actihus plurium vi- « humana perversitas est frui utendis, et
rlum. CoNTRA Sicut se luihet potentia : « uti fruendis : » ergo contingit etiam
ad potentiam, sic actus ad actum sed : frui aliis, non ergo solo Deo.
potentia non componitur cum potentia
ad perficiendum terlium : ergo nec actus Ulterius etiam nu;erilur de hoc qnod
T '
'^J"»;^'!"
cula J.

cum actu : ergo frui non est actus com- dicit « Propter seipsam. »
:

positus, nec etiam simplex, ut priuspro- I. Cui enira inhwremus propter amo-
hatum est : ergo non est actus alicujus rem, non inlireremus propter seipsum :

virtutis anima'. sed fiuibili iulueremus propter amorem :

."). Item, Si esset actus compositus, ergo non propter seipsum.

tunc per liahitus ])lurium polentiarum 1. I*r;eterea, Quidain ohjiciunt sic :

deheret diffiniri : sed non (liirmitnr nisi Krui est amore inhaerere, etc. : sed
per liahitum unius viilulis, scilicel iniKi- amor est creatura : ergo inhteremus
rem : ergo videtur quod non sit actus crealura'.

composiliis virium ali(|iinnim. :i. I*r;eterea, Ouielihet creatura in in-

linitum distat a ('realore : ergo id qiiod

gueesliun- lIl.TKHH s (HhTritur :

conjuu^it nos per inliaesioneni, scilicet
*^""' '
I . Ouaic difluiitur per amorem : sunt amor, iiifinit;e est distantia; ad ipsum :

enim tiia perliucutia ad iicrfectionem sed iioii polcst esse, quia id quod duo
inlwesionis, sciliccl visio \\cv lidcm, ((iiii- (•onjungit. dehcl ;)ttiugere ulrumque
prehensio per sj)em, el inluesio pi r conjiinctorum.
amorem : ergo dehcrcl ///// pcr oumi.i i-. Ilein. I'rui. sccundum Aiigiislinum.
illa (lifliiiiri. e.-t ;uiiorc alicui rei iiiliaMerc proj)t(M'

1. Pi;elerea, Omne peccalum sei)aral seipsam : sedamor ipse (liligitur pro|)ler

a Dco : ergoper opposiluin oiiinis virtus seipsum : ergo amoie inliapremus Jimori
conjiingit l)co : crgo f|ualihct virlute propter seipsum : et de illo ;imore ea-
 |[\ I Sr.iMK.lNT. DJST. I, H, AIM. 12. 20

(iciii csi raiKi

iali(t :
: cv^
vviio lioc ilul iii iiiliui- .solulc, scd .sccuiHJiim <|U()il ips.i (.-sl oi-

liiui. (liuaUi :iil alias.

A<l 4.
Sou TU). I)ic(uuluin iid priiuuiu, (|iio(l An id (|iioiI coiitra ohjicilur, (licciuluin

IVui csl acliis allcclus S(M[Uculis acluiii ([uod [lolculia uou c,oiu|t(Miiliir ciiiu po-^

inlollcclus sccuudum (juod liujusniodi, tenlia ad purlicicndum l(irliam iioUuiliam,

ot non actus allcclus sim[dicitcr. I'U voco scd ordinalur l)en(i ad i[)sam ad perll-
allcotum volunlalcm, et liJfiC est vis allis- ciendum alterius rationis acluiu, (|uam

sima anima? : ([uia in illa ut in completi- sit illc ([ui cst suus absolutc.
vo pcrlicitur gaudium ejus, ct ([uielalur An aliid diceudum, ([uod iu dilliui- a.i 5.

lotus aireclus. Frui ctiani non accipilur lione aUeiius rei uon oportet ponerc ea

ut lantum in spoculatione remancat :

([u;c sunl pcr modum disposilionum
quia speculatio dc sc non ponit inli»sio- praicedenlium : scd sullicit ([uod ponatur
ncm, scd potest essc pcr distantiam rei a forma complctiva, et sic in dininitione
speculanle : scd fruclus ponit unioncm et fnd ponitur amor, co quod in illo com-
gustum dulccdinis substantialis intimius pletur et pcrlicitur.
in rei complcxionc ct natui-a fundatJB :

et ideo licet inlelleclus sit in altiori parte Ad id (juod ulterius qu.i:ritur, quidam ^liuncf-'
lam 1.

animae, non tainen solus cst ibi, scd dicunt quod amor in diffinitione ejus
Acl 1.
etiam voluntas ol pcrfectio inhsesionis in quod est frui, non ponitur intellectu spe-

fructu est pencs actum volunlatis. ciali charitatis, sed potius generaliter,
Ad aliud dicendum, quod habilualiter sccundum quod cst forma qusedam om-
vel actualiter sccundum naturam intelle- nis virtutis, secundum quod dicit Au-
ctus prius concipit et contemplatur :
gustinus in libro de moribus Ecclesue,
tamen penes concipere illud non est per- quod c< virtus nihil aliud est quam ordo
fectio inhaesionis et gaudii, sed penes (( amoris : » et ideo objectio non tenet de

actum voluntatis : et ideo per habitum eo quod succedit fidei, et spei quia :

voluntatis diffinitur frui, quia etiam ac- iHud non sic est formale in omni virtute.
tus voluntatis complet ipsum. Et secundum illos oportet dicere, quod
Ad quod acius po-
aliud dicendum, fructus est confectus ex omnibus virtuti-
tentiarum duplices sunt quidam enim : bus. Sed melius videtur nobis, quod
sunt ipsarum secundum ipsas, id est, amor supponit amorem charitalis quia :

secundum quod referuntur ad sua obje- iUe solus amor perfectam causat inhce-
cla absolute, et illi denominantur ab sionem quia enim ille completivus est
:

ipsis, sicut videre, intelligere, velle : fruitionis, ideo poniiur in diffinitione

quidam autem sunt in eis secundum ejus : alia3 auiem virtutes licet disponant
quod una ordinatur ad aliam, et iunc ex parte subjecti, non iamen complent.
aJiquid praecedentis remanei in raiione Ei hoc sic paiei Visio enim dicii con- :

acius scquenlis poieniiae : ei iales actus versionem super pra^seniiam ianium :

quinque suni in ordine cognitivarum ad comprehensio auiem quai succedit spei,

invicem iantum, sicut est scire, credere, dicii adhaereniiam : sed amor eo quod
opinari, et hujusmodi. Scire enim non esivilia siringens, et acuium mobile, ^^^ >
^

nominaiur nomine alicujus poleniiae : penetrans amatum, ut dicii Dionysius, >

non enim dicitur intellectus_, ncc raiionis dicit inhaerentiam. '^^'^\

Ad
aliud dicendum, quod non sufficit
2.
simpliciier, sed rationis formaite ex Ad
principiis quorum esi inlellectus : quin- quod virtus Deo conjungat absolute ad
quc antem sunt in ordine moiivarum ad hoc quod ipsa ponaiur in dilfiuitione

cognitivas, sicut est cligere, uti, frui, fruitionis.Est cnim duplcx conjunciio,
el hujusmodi : ei illi non possunt ab una scilicct per meriium, ei per quemdam

vi dcnominari : quia ncc suni unius ab- quasi contactum. Pcr meritum cnnn
 30 I). ALB. MAG. ORD. m.m.
omiiis viilus conjimgit Deo : scd pcr Au ALiLu dicendum, quod nihil natum
contacluin triplicitcr acoidit conjunctio, est quielare rationalem appctitum nisi

scilicetsecundum pnesentiam, et hic est Deus, prout progreditur secundum ra-

cum intcUectus allingit rem in sua essen- tionem rectam scd quando ;iverlitur,
:

tia, sed non necessario tcnet et habet non quietans ut quielans, propler
accipit
eam unde assimihitur quasi tactui ma-
: bonum ut nunc quod apprehendit in
themalico, in quo ultima ^tangentia sunt ipso.

simul tantum. Secunda est quasi per

adhaerentiam et tentionem et habere, et Ad id quod uUerius quwritur, de eo Ail qu
stiuncul
hic tactus est ejus quod succedit spei, quod dicit : « Proplrr seipsam, » Dicen- 3.
Ad 1

et assimihitur quasi tactui compacto- dum, quod non sequitur si inhferemus

rum. Tertia est per inhaereutiam, (juando amore, quod non propter scipsam quia :

unum quasi ingreditur allerum, et con- ly propler in diflinitione ejus quod est

trahit impressiones et allectiones a natu- frui, dicit du[)Ucem causam, scilicet efli-

ra ejus : et hic est tactus amoris, et assi- cieutem, et linalem : ly rei autcm eliam
mihitur tactui naturaU, in quo tangenlia ponit materiam in qua fruimur, qua; est
agunt et patiunlur ad invicem, et impri- olijectum actus fruitionis : sed ly amore
munt mutuo suas proprietates. Et
sibi dicit causam moventem et incitantem ex
primus modus conjunctionis est ut ma- parte affectus fruentis, sicut habitus ha-
teriahtcr dispositio ad fruilionem. Se- bet excitare et movere potentiam ad
cundus autcm et tertius propinque se actum : et hic potius est motus formee
habent : sed quartus esl completivus : et quam cflicientis.
hoc patet ex nomine ejus quod est f?-u- Ad aliud dicendum, quod cum dicitur,

clns, quia hic est guslus dulcedinis quie- Creatura fruimur, ablativus potest con-
tantis, et gustus iUe non eUcitur nisi ex slrui cum verbo in ratione formae, vel in
intcrioribus rei quie sunt de natura et ratione efllcicntis et objecti. VA primo
complexione ejus quo fruimur. modo loculio est vera, secundo inodo
falsa.

Ad quee- Ad ALiun quod uUerius quaeritur, de , Ad ALiuD dicendum, quod creatura in

Btiunculaiii
2. hoc quod dicit « Aliciii rei, » Dicen-
:
quanlum est de niliilo, inlinite distat, el

Ad 1. dum, quod notat Auguslinus communi- iion [)erlicit conjunctionem cum Deo :

tatem ejus quod est frui quia hoc con- : sed quGed;im sunt creatura? quae propter
tingit tot modis, quot contingit finem similitudinem bonitatis divinie a qua
dilectionis in aUquo ponere et hoc con- : crealoe sunl, nuinquam sunt a Deo sepa-
tingit uno modo secundum sensum, ut rat;e, sed semper i[)sis liabitis habetur
bruta fruuntur cibis, ut dicit Augustinus, Dcus, sicut est gratia gralum faciens,

sed improprie, pro tanto quia licet de- et prsecipuum inter illa est amor cli;u-i-

lectatio sit in eis ut in iine, tamen non tatis, et illa conjungere possunt.
apprehendunt sufficionter rationem linis : Ad ultimum diccndum, quod cum di-

in his aulem (ju;e nata sunt discernere citur, Amor diligitur amore, non est

Unem per se appelendum, aut per ee diversus amor in aclii verbi, et in ma-
appelendo, conlingil friii (piicumque rc teria actus, el quo cgredi-
iii Imliitu a
m;tgis proprie : sed in his ([u;e n;ita sunt tur acliis ille scd unus ct idcm aliter et
:

discerncre linem delectaUonis, et aclu aliter sii-nilicatus. IJiule sicut non est

discernunt secundum rechim rationem, diversa visio qu;i vidco [)ari(dcm, cl vi-
cst propriissimc : el ideonon fruimur deo nio videre : ct sicul iioii cst divcrsus
nisi Deo proprie : communiter autem intcllcctus quo hominem, et
inteUigo
contingit et aUis frui, cl ;ili;i (jiiam r;ilio- inlclliiro nic intclliuerc sic non cst di- :

nalem crealiiram. versus amor quo anio Deum, ct amo

 ,

IN I SKNTKNT. DIST. I, 15, WW. \:\. 31

ainurc iiit', vcl aiiUMtMn micuiu. lil lioc sil indillcrciis : i|iii.i iiulillcrcns cst ({uod

(|ui(lciii inulli tlicuiil : st^l niulli noii ii(;c inaluiii, nc(^ boniiin (^sl. Iloc idciu

iiilcllii;unl. (jausu unUMn liujus csl : (juia vidcliii' accipi ab ,\postolo cuni dicil :

ciiin (lico, Inlclliyo hoinincin, Iransil vis Sivc maiulucalis, sire hihilis,... umniu
inlcllcctiva iu lioiuincin [ici- acluin in- in (jloriam JJei far.ile '.

it^lli^cntli (jui csl ab inlellcclu : (M'go se-

cuiuluui ralioneiu [)rius csl iu aclu ca- IIltijrius quoerilur dc hoc quod dicit :
(^uwstiuncu-
'*^'
(lciii vis, ct acceplio ipsius : cA sic ex (( Alius uhuli non uli, clc. » est,

paile molivaruni cuiu dico, Aiuo Dcuiu : QuaM'itur eniiu Quare uou dicitur :

transit eniiu vis anioris iu Deuiu per ahfrurtus cum fruilur qiiis quo non est^
actuiu aiuoris, et sic rcliuquitur i|uod frucudum, sicut dicitur ahusus^ cum quis
cadeiu vis aclii trausit iu objecluui. Cum ulilur eo quo non est utendum ?

igilur uon sit diversus amor, patet quod

non abitur in iuriuitum. SoLUTio. Dicimus ad priinum lii[)lici- y ,^^^
ter : scilicet, vcl quod lotuiu Ikjc id
quod in usum venerit, sit vis unius di-
ctiouis simplicis, et sit circumlocutio
ARTICIUS XIII. utilis bona est diflinitio, quia ha-
: ct sic

bitus et actus bene difliuiunlur per ob-

An prima diffinitio verhi uti sil hona ? jecta. Yel etiam quod ly usum difliniens,
non sit absolute acceptum, sed ad finem
relatum, et sic cflicitur principium co-
Deinde quaeritur de hoc quod dicit : gnoscendi ejus quod est uti simpliciter
« Lli vero est id quod in usum venerit accepli. Vel eliam tertio,quod usus in
referre, etc. » diffinitione posilus, superius est et genus
]. Videtur euiiu peccare diffmiendo uti ad suum diflinilum, et sic tunc accipitur
per usum : cum idem signilicent, licet secundum diflinitionem Victorini dicen-
alio modo. Si vero dicatur, quod ille tis, quod (( usus est actus elicitus fre-
modus siguificationis facit ad mauifesta- (( quenter de potentia, » sicut dicimus
tioneiu Contra Actus praeam-
difliniti, ; quando aliquis agit aliquod, quod utitur
buli sunt potentiis secundum rationem : eo : sic enim est superius ad uti, quando
ergo et habitibus. Cum ergo usus dicat aliquo sic agiiuus, ut ad aliud refera-
liabitum, uti autem actum, potius difll- mus. Inferiora autem per sua superiora
niendus est usus per uti, quam e cou- debent diffiniri.

verso.
Ad ALiUD quod ullerius quaritur,
iiuncu-
Ulterius objicilur de hoc quod dicit : utrum ali(|uid sit
.... Ad
indiflerens ? Dicendum stiuncuiam
.
q-jse-

« lieferre,ad ohtinendum, etc. »

...
quod voluntatis delibe-
. 1

siue pra?judicio,
Ex hoc enim vidctur, quod omue illud rativ* ut deliberaliva est suorum ope-
quod referibile est referre debcamus ad rum nihil cst iudiirerens sccundum Theo-
rem fruibilem sed orane quod cst in
:
logiam. Quia si non referat ea quae re-
voluntate pra:!ter peccatum, refcribile fcrri possunt, vana sunt eo enim quod :

est : ergo oninc voluntarium pra3ter pcc- referibilia sunt, apta nata sunt habere
calum referendum est. Inde ulterius ar- iinem : ct si non habcnt, ergo vana
guitursic : Omnc quod rcfertur, accipit sunt : quia vanum est (ut dicit Philoso-
ralionem meriti a line : ergo videtur phus) quod cst ad aliquem linem quem
quod in omnibus opcribus nostris nihil non includil. Et hoc vocalur otiosumin

'
I ad (ioriiilli. X, -'il
 32 D. ALB. iMAG. ORl). PR.ED.

sacra pagina, de quo rcddont honiines Ulterils quaeritur de hoc quod suppo- Qurpsti
\t !• • cula
cmm
• •
1

ralioncm in die judicii, licct modicani '. nit jMagistcr in dicto isto : vidctur
Si autcm rclata sunl, tunc bona sunt. velle, quod fruamur pcrsonis.
Si vcro non sunt nala ad rcfcrcnduni, Sed contra :

tunc sunt ohliquata a linc, vcl per vc- 1. Aut fruimur persona in gencre
nialc, vcl pei' mortalc. Sunt tonicn ope- in co quod cst pcrsona, aut ut est de-

ra j)r,Tter dcliberalionem facta quie non tcrminata ha'c vcl illa non primo :

vcniunt in usum volunlalis, ut est dcli- modo, quia adcctus non sequitur conce-
berativa, ct hsec bcnc possunt esse in- ptioncm alicujus in genere, vel in univer-

diircrcntia. sali : quia gcneralia non movent, eo

quod in ipsis non cst actus : ergo sub
Ad quffi- Ad ahud ciuod ultcrius quaeritur, qua- ratione determinata : crgo fruimur Patre
-• rc dicitur non abfruclus ? Di-
ahusus et ul I^ater est, et Filio ut Filius est, et

cendum, quod usus claudit in se actum Spirilu sancto ut Spiritus sanctus est.

rationis, qui est relatio ad aliud, ct ideo IxDE sic : Sicut se habct cognilio, ita se
potest esse recte et non recte, et hoc si- habetaircctus sequens cognitionem. Cum
gnilicat in compositione vocabuli sed : i^ilur coijrnitio diffinita Patris transeat
fructus non claudit in se nisi quietam vo- in P^ilium, quia qui novit diffinitc unum
luntatcm, ct ideo non respicit rectum ct relativorum, novit reliquum, videbitur
non rcctum cx se, sed ex polentia anle- Patris fruitio transire in Filium, ete con-
cedente : et ideo dicitur pcrversus fru- verso.
ctus, sed ratio perversitatis non potcst 2. Si forte dicatur, (juod una cognitione
ei conjungi eodem termino, ut dicatur cognoscuntur tres pcrsonae, sicut dicunt
abfruclus. quidam, et idco unam liabent fruitioncm
quae est de ipsis, Contra : Aut una co-
gnitione cognoscuntur in eo quod unum
ARTICULUS XIV. sunt, aut in eo quod distincti sunt. Si in

eo quod distincti sunt ergo in eo quod

An sint tres res quibus frumdum esl ?
:

distincti cognoscuntur ut unum : scd

hoc est principium cognitionis distincto-
Deinde quairitur de hoc quod dicit :
rum, quod cst principium distinctionis
« Res quibus frucndum est swif, etc. eorum : ergo unum cst principium dis-

1. CoNTn.v enim cst quod dicit Dama- linclionis et quod impossibile

unionis,

scenus, lil)ro primo, cap. H, quod « Ires est. Si autem cognoscuntur in eo quod
« personaj i"c convcniunt, lalionc aulem unum sunt : ergo fruitio cst csscntiie pcr
« et cognitione distinguunlur : » ergo se, ct non pcrsonarum.
sunt Ires res. 3. Ilem, Fruitio dicit refectionem iu
2. Item, Slalini iu Liltera sequilur :
summo bono viso, habito, et amato : sed
« Eadcm tamen quipdam sum-
Trinitas una est veritas et bonitas trium : ergo
ma res cst : » crgo vidctur ([uod male una cst fruilio trium : hoc autcm cst

dicat ;'6'.v in plurali. gratia essenliaj, ct non pcrsona^. : ergo

\\. Item, Augiistinus dicit, quod « in fiuimur csscntia, ct non pcrsona.
« omni eo quod ad se est, tres pcrsonu' Sed contr.v :
ed co

« unum sunt : in vo quod cst ad allcrum, In cognitione via' sic csl, non (juod
« distingimntur : » scd rcs cst ad sc- cognoscilur rcs pcrfccte pcr hoc quod
ipsam : ergo in singulari convenil tribus lantum nalura ejus in communi cogno-
pcrsonis in summa. scitur : sed oporlet quod cognoscalur in

'
cr. Maiiii. XII, ;t(i.
 :

IN 1 SKINTKNT. DISI I, 15, AIM li. :{;{

|)arliculari, ct S(!cun(luin oinncs proprio- sona cst rcs rcs[)ectu nolionis, ct ralin
liilos ipsius : crj^o simililcr cl multo ma- rcs|)C(lu css(Milia'. VA lioc seiisii [)ot(!st

^is hoc in [)alria cril. : cri;() ad comiitio- dici, ([iiod sint lr(!S rcs : in aiio aul(!m

ncm f^^loria' non suriicil co;.^nili() subslan- iina sola r(>s. ILcc aiitcm solutio milii

lia', nisi adsit cliam dolci^minatacognilio luta non videlur : ([uia persona sim[)li-

pcrsonarum (>t, proprictatum carum, vl citer rcs est, cl numqiiam res sola : qiiia

ibi fruimur cognitis: ergo fruimur [)cr- lioc sonat aii([uid vi^finum Sabellianis.
sonis. llnde sine priejudicio dico, ([iiod (sicut

2. Iteni, Nonne amahimus dislinclas dicit Philosophus quidani iii prima Phi-
[)crsonas, ct (listinctioncm (>arum?con- losophia), ens et res sunt dc transcen-
statquod sic. Aul crgo amore usus, aut denlibus, et primis secundiim ambilum
amore fructus si ainore usus ergo ad : : su;c signilicationis, et sunt ea in ([uibiis

aliud quod mclius est rcferemus, quod slat rcsolulio, et idco dicibilia sunt in
falsuin (>st, quia esscntia non est dignior divinis de absolutis cl r^datis : et secun-
[)crsonis cryo amore fructus, et sic ha-
: dum quod adjunguntur ad heec vel illa,

betur proposilum. possunt esse pluralia, vel singuhiria : ta-

mcn propler modum inlelligendi abso-

cu- Sed tunc ulteiuus quteritur, lltrum una lutum, magis tcnent se a parte essen-
persona maj^is fruemur quam alia? Et tiae.

vidctur, quod sic : quia sicut in ordine Ad auctoritatem autem Damasccni di- ^d i.

essentise habetur una quse est prima et ccndum, quod non sola ratione vel cogi-
principium aliarum, quando referi- et tatione personse distinguuntur : ([uia hoc
mus ad aliud essentiam, stamus in illa :
esset Sabellianum. Unde caute intclli-
ita videtur, quod sit in ordine naturae quae genda est auctoritas, scilicet, ut ratio-
est in personis, una quse est principium nem vocet relationem personalem quse
totius Trinitatis, quia Filii per generatio- realiter persona est, et cogitationein in-
nem, Spiritus sancti per spirationem tellectum distinguentem personas per
ergo videtur, quod relatio stat in illa. hujusmodi relationes personales.
Hoc etiam videtur per hoc quod dicit Et ad aliud patet solutio per prsedicta. Ad 2 ets.

Apostolus, I ad Corinth. xi, 3 : Omnis

viri capiit Christus est :... capiit vero Ad id quod
^
ulterius quseritur
*
: Utrum Ad quse-
stiuncu-
Christi, Deus, id est, Pater, et ita vide- fruemur personis in eo quod personse lam i.

tur quod Filius sit referendus adPatrem. sunt? Dicendum, quod si ly in eo dicit
Et hoc ipse videtur facere in Evangelio, rationem objecti fructus, non fruemur
dicens Mea doctrina non est niea, sed
: personis in eo quod personae sunt. Si
ejus qui misit me '. Non qinBro volun- autem dicit indillerentiam et identitatem
tatem meam, sed voluntatem ejus qid personae ad objectum fructus, tunc frue-
misit me ^. mur personis in eo quod personae sunt,
Ki(^ct enim fructus per se sit Dei in quan-
;. SoLUTio. Dicunt quidam ad primuin, tum suinmum bonum est, non tamen est
quod tria sunt in divinis : substanlia, Dci per consequens, et personae per ac-
persona, ct notio. Sul)stantia autem res cidens : quia in Deo non est consequens
est absolute : notio autem ratio : persona univcrsale ad particulare, sed idem. Si-
autem medium inter substantiam et no- militer in Deo non est accidentale^ sed
lionem secundum ralionem, et idco [)cr- idem. Et ideo fruemur Deo, ct personis.

' .loaii. VII, 10. ]';i, iilcm, VI, :t8 : Descendi de ccclo, non iit faciam
* .lo.-iii. V, .'iO. cr. ol.iarn, Joaii. iv, .'14 : Mcm vidiinlatem meain, sed voluntalem ejus qui misit
cihus esl nt facl/itn coluntalcm ejus fjul misit me. me.
xw i
 , :

3i D. ALB. MAG. ORD. PILED.

in quantum idem sunt cum summo pter sc voluntas delectata conquiescit

bono. elc. » Kx hoc enim accipitur haec diffini-
Ai) iD (luodcontra objicitur, dicendum tio : Frui est conquiescere voluntatem
Adohjectio
nem 1.
quod frucmur Patre determinale non : delectatam in cognitis propter se. Obji-
quidem sccundum quod ad Filium cst, citur autem de quod dicit, cognitis.
lioc

sed in quantum ipse relatus ad Filium, ! . Videtur enim, quod Deus non cogno-
est summo l)ono idem per cssentiam. \ii scatur, nec videatur ab ali(juo creato in-

ideo fruitio non transit in Kilium propter tellectu, et ita Deo ut cognito ct viso non
intellcctum relationis nec sequitur quod : fruuntur Sancti. Probatio primse. Deura
sint tres fruitiones, sicut tres personae nemo vidit unir/uam '
: ergo Deum facie

distinctoe. ad facieni nemo vidit. Si forle dicatur,

Ad objeclio-
ADALiUDdicendum.quodunacoffnitionc
^ ^ .
quod intelligitur de liomine in via, et
nem 2. possumus accipere actu pcrsouas tresjn ideo non excluduntur Angeli et beati.
quantum unum sunt, vel etiam in quan- CoNTRA Chrysostomus super eumdem
:

tum dislincta:' sunt secundum ralioncs locum in originali « Sed nec etiam :

relationis qu» non liabet intellectum ab- « c(3elestes essentite ipsa, dico, Cheru- ;

solutum scd hujusmodi cognitione ac-

: bim et Seraphim Deum ut est umquam
cipimus, intelligendo summum bonum, « videre poterunt. »

et ita erit fructus : et bene concedimus, 2. Item, Ibidem ad hoc ponit duas ra-
quod ad perfectam cognitionem Dei, tiones, quarum unam innuit his verbis :

exigitur quod cognoscalur in personis « Quomodo creabile videbit increabile? »

dislinctis quae idem sunt summo bono. Et fundatur super hoc quod crealum
non potesl in increatum, cum sint infi-

Ad quffi-
An m
quod ulterius quaeritur Utrum : nitae distantiae. Secundam innuit sic :

siiunciam
iu una pcrsoua magis iruemur quam alia.'' « Quia divina natura simplex est, el uno
2
Dicendum, quod non. Nec est simile de « modo se habens : » si ergo videreni,
ordine essentiarum, el ordine naturse in aequaliter viderent : quomodo ergo lau-

personis : quia ordo essentiarum ponit dat eam alter ut gloriam, alter ut ma-
inc-equalitatem et diversitatern ab objccto jestatem, alter ut sanctitatem?
fruilionis in inferioribus essentiis. Ordo IL Item, Ibidem tractans illudApo-
autem natur.ne in j)ersonis ponit aquali- stoli, ad Coloss. i, lo : Qui est imago Dei
tatem, et identitatem earum in summo invisibilis, sic dicit : « Est imago Dei in-
bono, quod est objectum fruitionis : el « visibilis, quia ipse invisibilis : quia ne-
ideo una est fruitio trium, sicut una est « quaquam aliter essel imago. Si vero
bonitas trium. « Paulus induxit alibi diccns, quoniam
« apparuil in carne ^ : memineris, quo-
« niam apparitio hffic qme per carnem,
« non secundum substantiam facta est
AUTICIJLLS XV. « quia quoniamet ipsc invisibilis est non
« solumhominibus.sedetiamsuperioribus
An Dcus possil cofj/iosci ab aliquo « virtulibus oslendil Paulus, dicens quod
crcaio intellecdi ? « apparuil in quando visus est.
carne,
« Itaque et Angelistunc visus est, quando
« carncm circuminduit ante hoc autem :

Deinde quoeritur de hoc quod dicit : « non videbanl eum sic, quia et eis sub-
Fruimur cof/nitis, i)i quihus ipsis pro- « stantia (Jus invisibilis eral. » Ex his

•
Joaii. I, 18. apparuil Salvaturis noslii Dei.
> A(l Tituin, III, 4 : Beiugnitns et humatiitns
 [1\ I SKNTF.NT. DIST. I. H, AUT. ir,. 3S

vidolur, quod Deus iii s(! uou vidctiir iil r^-spoclu uoslri iulclioctus : ol uou vid»'-

cst, sod iu //ico/fhmiiis, id osl, illuiuiuii- liir scciiiiduiu toluui. Sc^d contua : lu

liouibus, iu (iiiihus appariit Dciis. (luolilMit atlrilMito ost ipsc iuliuitus :

i. lludc, Diouysius ad (laiiiiu luoua- crj^o idoui (\st do iiuo, ct d(! ouiuiluis si-

chuui : c( Si ali(juis vidciis Dciiiu iiitcl- uiiiilcr.

(( lcxit quod vidit, ikui i[)suiu vidit, scd 10. Itoiu, Dous sinnplex cst : orjio si

« aliquid ooruui (jiia' sunt cjiis ((luc vidctur, toliis \i(lctur, quia uou habet
« oxi^luut ct coj.;uoscuutur. » [»arloiu : sisd uou totiis vidctur : crgo
5. I*jtiaui, lu priucipio quiuli ca[)itis dc uiliil sui vid(dur, ot ita redit [)riinuin,

Divinis noiiiiitibus : « Soriuouis iulcutio scilicot quod Dous socunduin quod ost
« est, uou su[)crsubstautialom substaii- non vidctur.
« liuiu, scd quod su()orsubslautialis cst CONTUA :
ge,j conlra.

« uiauifeslarc : inolVabilc cniin lioc, ot 1. In I canonica .loan. iii, 2 : Scirnus

« ignotum cst, ot poricclo non nianifo- </uoniani cuin apparuerit, similes ei eri-
« stabile. » mus, quoniam vidcbirnus eum sicuti cst.
^. A&\\\xQ.,\{\(in\,'n\ Coilcsti hierarchia, '1. Itoni, Chi ysostomus in Ilomii. xv

cap. 111 : « llierarchia suos laudatores, supor Joannem : « Angeli propter in-
« agalmala divina eflicit, et specula cla- « somnem naturam eorum et puram,
« rissima, et munda receptiva principalis « niliil quam Deum imaginantur. »

« luminis. » Ex his videtur accipi, quod

ut cst non videtur, sed illuminationibus Ulterius quaeritur, Utrum otiam in Qusestiun-

descendentibus ab ipso et agalmatibus, thcophaniis vidcatur, et accipiatur ratio-

quibusdam simililudinibus sui luminis. ne theophaniae quam ponit Dionysius

7. Ad idem objicilur per rationcm : in Caelesti hierarchia % sic dicens : « Ip-
Perfectionis ad perfectibile debet esse « sa igitur sapientissima Theologia vi-
proporlio : sed intcUigibile est Dcus si « sionem illam quse in ipsa est descripta,
per essentiam videtur : ergo Deus per « revelavit divinam, quasi in forma
essentiam, et intcllectus creatus habent « informium simihtudinem, ex viden-
proportionem commensuratio-
: ergo et « tium in divinum reductione pulchre
nem, quod hseresis est ergo illudex quo : « vocari theophaniam. » Sensus est,
sequitur, falsum est, scilicet quod Deus quod Theologia reveiavit nobis per do-
videtur per essentiam. ctrinam primum, puichre, id est, apte
8. item, Infiniti ad finitum non est vocari theophaniamiiiam iiiuminationem
proportio : Dcus iu suljstantia est inlini- quse est in forma quadam signorum quae
tus ioco, tcmpore, ct comprehonsione, informia sunt occuitee iuci, quae est in
ut dicit Damascenus '
: ergo non habet Deo : quia est de occuito progrediens
proportionem ad inteilectus capacita- ad cxtra, secundum quam, sciiicet iilu-

tem : ergo nec secundum inteiiectum minationem, lit reductio videntium eum
videtur. in divina : cum ergo omnes iiiuminatio-
0. Ad hoc quidam voiuerunt diccro, nes procedant ab ocuito ad apertum vi-
quod videtur secundum unum attribu- denti, videtur quod omnes videant in
lum, vel duo, quai suntquasi partos ejus theophaniis tantum.

' S. .J. Damascenus, D(; fide oilliotJoxa, Lib. I, « aulem divinus, onini plenus sapientia, visura
cap. 4. '< illudcjuod divinam simililudinem in illo ipso
' S. DioNvsius, De ccelesli Hieiarchia, cap. 4. « viso figuram tamfiuam in figura eorum qut-e
Cf. editionem nostram, Tom. XIV liiijiisce iio- (( figiirari ncqiiniinl, oslendebaf, ab intuentium
VJB edilionis, pag. HO. En tiaiislatio Hallli. ad Deum adductionc, jure merito Theopha-
Corderii super huuo eumdem locum : « Sernio « niam seu Dei apparitionem vocat. »
 36 n. ALH. MAG. OHI). PILEl).

SoLUTio. A(i hoc sine prapjudicio dici- dum inlellcctuin sihi adccqualur : quia
nius, iiflirmantes quideni ceiiissimc, quod quantus ipse cst, tanlus est intellcctus

divina substanlia videtur a bcatis omni- (3Jus : non autem quantus ipse, lantus

bus : qualitcr aulcui vidctur, sinc pr.'EJu- est intelfcclus creatus.

dicio dicimus quod vidctur immc-
sic, Per iDEM paletsofutio ad auctoritatem Ad 3.

diate per conjunctionem ila quod Dcus ; sequcnlem.

ofTerl se iioslro intellcctui per substan- Ai) II) f{uod ohjicitur dc Dionysio, di- A(l '.

tiam suam, sicut intclieclus' sibiipsi : et cendum, (juod loquitur vcl de visionc
hoc est quod dicit Apostofus, I ad Co- vi.T, ^ cl vocal non ipsum videre, non
rintfi. XIII, f2 : Cognoscam siriit et co- ipsum loluin perfectc videre : sed aliquid
gnitns sum. quod est ejus dicit vidcri : el hoc est vi-
Ad 1.
Ai.cTORiTAS Chrysostomi sof-
autem dere ipsum : quia ipse substantialiter est
venda est per verbum cjusdem Ghryso- illud.

stomi, ibi(fem, ubi sic dicit : « Omnes Ad ALiuD dicendum, quod Deus sim-
« novimus Deum : substanliam vero ejus plicitcr cst incomprehensibilis, el hoc est
« nuffus novit et quid est, nisi sofus qui ut est inlinitus : quia sic attingi non pot-
« genitus est ex eo : » notionem cnim est, nisi secundum quid, scilicet cogno-
hic Evangcfista certissimam dicit consi- scendo inlinitum esse.
deralionem et comprchensionem, el tan- QuALiTER autem sint agalmata, et spe

tam quantam fiabct Pater de Fifio : et cula, infra patcbit in fine solutionis.

ideo patet quod Gbrysostomus non negat Ad quod II) objicitur per rationes, di-
quin videatur substantia Dei : sed negat, cendum quod sufliciens propoiiio ex na-
quod ita perfecle videalur ab afiquo tura intelleclus haberi non potest ad ip-
creato inteffectu, sicut videtura se. sum, sed ex juvamine Dei.
Ad rationem autcm primam Ghryso- ^ Ad aliud diccndum, quod inlinitum
A-1 C.

stomi, dicendum, quod crcatum adjutum atlingi quidcm potest, sed aliquid cjus

ab incrcato, polcst a(t non ithid : ficct scm|)crmanet extra attingentcin et ideo :

supra iltud. Sunt tanien qui dicunt, quod in co quod est inlinitum dicitur noii al-

inlcffectus creatus atilcr se habet ad in- tingi et hoc sic patcre potest
: Infinitum :

feriora, el alitcr a(f superiora : quia su- in quantilate est (ut dicil Philosopbus)
per inferiora inlluit aliquid luminis sui, cujus partcs accipienti semper est aliquid
praecipuc inlcllectus agens, ct ila potcst extra accipere. In spirituali autem nalura
aclive in illa: ad su[)eriora autem se ha- incrcala non cst inlinituin in quantitalc
bet ut recipiens tanlum, et ideo non pro- molis, sed (juantitas virtutis dividilur ad
prie dicitur possc in ifla, se(f illa in cxtra, secundum ea in quaepotest: ct idco
ipsum. intclleclus altingcns Deum attingit ip-
Ad ratiomcm autem secundam Ghryso- sum, ila quod multum ct inlinitum virtu-
stomi, diccndum, quod licct multa sinl tis scinpcr est cxtra ipsum: (i (juia virtus
atlributa divina, tamen quodlihct niliil sua est cssentia sua, idco cliam immcn-
aliud esl quam ipsa suhstantia divina : sitas cssentitr est extra intcllcctum.

et idco in quolihct corum suhslantia im- Ad id quod ohjicilur contra solutioncm

mcdiaic vidctur. Kt (|Uod dicit Ghryso- inductam, bcnc concedo : (juia in quoli-

stomus, (juod non vidclur substantia, di- bct attrihulo cst inlinitus, (i sic scmper
ccndum quod sicut ipse infra dicit in au- rcmanct extra int(dlectum : quia licct ;ic-

cloritate inducta, vocat substantiam quid ci{)iatur substantia vel sapicntia. tiinicn

cst, hoc cst, dilTcrcntiam ipsius pcr tcr- immcnsitas non polcst li-
i{)sius claudi :

minos cssenlia' cl quia talcs tcrminos

:
cct attingi j)ossit arujuod acccptum quod

non habet, idco substantia ct quid csl huc csl sua substantia, licet non sil tcrminus

modo non vidctur. fpsc cliam solus sccun- claudcns totuin, quod cst Deus.
 :

IN I SKINTKiNT. hisr. 1. C. 'M

\u Aijui) (liccndmii, ()U(i(l Dciis csl liiiiicii (IcsccikIciis chivans iiiliillcduin, cl

siin|»l(^x, cl osl inlinilus : liaM- cniin non non (lislin^ucns cl, (lclcrinininiH i[)suin

rcpii^nanl sccunduin quod inliniluin di- ad lio(', V(d illud : scd id (iiiod (lislin;.^iiil.

cil iininensilalcm virlulis cl csscnlia', S(ul inlidlctluin iil olijccluin, csl divina siil)-

tanion aUin^^iltir inlcllcrlu sccundiiin slanlia ipsa : (;t lioc cst (juod dicil Psal-

quod siin|dcx csl, scd non sccundmn inisla, Psal. xxxv, 10 : /// lumiiw. li«t

quod csl inlinilus (|iiia inlinilmn poiiil

:
vidrhunKS iumeti. llnd(! vididur l)(!us

ralionLMn siiain rcspcjctu cjus ([uod csl sine niedio quod sil sirnililudo cl ralio

cxlra intolligenlcin. I'U nola, quod cuni visi, sive jier ([uod visnni conjunf^ilur vi-

dicilur Dous iii/iitHus, non dobol infini- donti, ot non per substanliain : sod la-

tus exponi privalivo, ut sil sonsus aptum nion est ibi medium (lisponons et vires

haboro linom, ot non babere : quia sic airorons int(dloctui, quo inolius possit

esset imporfoctus, cum aliquid doossot ei attingore Doum : ot boc modium lumen
quod ossct aptus natusbabero : sod debet est divinae bonitatis, vol apparitionis,

exponi negative, ut sit sensus, infinilus, quod a sanctis vocatur Iheophania. El sic

id ost, non tinitus loco, vel temporo, vol patetvorum esso quod dicit Magister
comprebensione intellectus : quia sic ex- Hugo, « quod nihil sislit nos usquo ad
ponit Damascenus. ipsum. » Et per boc patet solutio ejus

quod objicitur de Theophaniis.

Ad hoc quod ultcrius quffiritur do

7y/co/;//fl?2a'.y, dicinius quod sicut insensu Ad hog autom quod posset qureri, i^^i.iu,,,

duo sunt, scilicet, lux sub qua visibile Utrum Deus sit comprehensibilis ? Di-
perficitur ut videri possit, ot visibilo ip- cendum, quod duplex est comprohensio,
sum, sicut lapis, vol aliud quod videtur scilicet, quse est tactus intellectus supor

et lux quidom facit actum visum, sed terniinosrei non comprehenditur.

: et sic

non distinguit ipsum, nec determinat ad Unde Augustinus ad Paulinam « Attin- :

hoc visibile, vel adillud: et sicut in in- « gere Deum raento possumus, compre-

tellectu naturali est lux intelloctus agen- « hendere autem minime. » Est etiam

tis qui facit actu possibilem, non tamen comprehensio quandoque perfecta con-
detorminate perficit et movet ipsum ad secutio alicujus ut finis, quse consecutio
hoc intelligibile, vel illud : sed postea praecipue fit affeclu : comprehendi-
et sic

determinatur per intollectum bominis, tur Deus, ut dicit Apostolus, ad Ephes.

vel Angeli, vel alterius: et sicut fides est m, 18 Ul possitis comprehendere cum
:

illuminans ad creditum, non tamon per- omnibus sanctis, qux sit latitudo, et lon-
ducit determinate ad hunc articulum, vel gitudo, et sublimitas, et profundum, etc.
illum : ita est in Theophaniis, quod es^

{\. Ilcm. fpiid ii)fri'^it iiitnr fiiii ct uli alitcr quatn sjipra?

Nolandurii vero, quod i(l(!in Aug^ustinus in libroXde Trinitatc aliter quani

suf)ra arcipiens nti et frai, sic dirit : //// esl assurnere aliquid in faculta-
leiii volunlalis : //•/// aubMU (!st uli cuui gaudio, non adliuc spei, sed jarn
rei : ideo quod ornnis qiii fruilui', iilitur '. Assiirnil enini aliquid in facuUa-

* S. ArT.usTTNUs, Lib Ao Triiiitate, cap. H.

38 D. ALB. MAG. ORD. PR.^.D.

Iciii voliiiitatis ruin liuo (leleclatioiiis. Non autciii oiunis qui ulitur, et

fruitur : si id quod in facullaloin voluntalis assuinil, non propler ipsum,

scd j)roi)ler aliud aj)petit. Et atlende quia videlur Auguslinus dicere illos
fiiii tantuin, (|ui in re gaudent, non jam in spe : el ita in liac vita non vi-

demur fnii, sed tanluin uli, nl)i j^audemus in spe : cum siipra dictum sit,

/;v«" esse amore inlwerere alicui rei propter se : qualiter etiam liic iiuilli

adha?rent Ueo.

in voluntate, sicut sunt tribulationes et

niVISIO TEXTUS. angusliop, quod falsum est, rpiia his
maxinie uluntur Sancti.
« Notandum vero, qiiod idem Augusti- S. PraBterea, Gum unius rei ununi sit

nus,e\.Q,. » Inhac parte Auclor ohjicilcon- esse, et diffinitio dicat esse, videtur quod
Ira determinata de frui et uti. Et habet ejus quod est uli unica sit diffinitio : et
diias partessecundum quod ohjectio duo- Augustinus dat duas : supra enim habita
bus modis potest fieri, scilic et, contra est una, cum dicit : « Uti est id quod in
ipsam difHnitionem actusfruiet uti, cl hoc « usum venerit, etc. » Ilic auteni habetur
facit in prima parte vel contra frui et : alia.

uti, et hoc facit in secunda parlo, ihi,

F, « Cum nutem homines rjui jruunlur, SoLUTio. Dicendum, quod uti secun- soiutio
'
etc. » dum quod hic diffinitur (ut quidam di-
^'^

Prima liarum hahet duas partes, sci- cunl) a-quivoce dicitur ad uti supra difli-

licet ohjcctionem quae incipit, ihi, D, nilum : uti etiam accipitur hic secundiun
« UsBC ergo qupe sihi contradicere, etc. diflinitionem Victorini dicentis, quod
Kt sccundum duas solutiones hahet usus est actus frequenter olicitus de po-
illa duas partes : et secunda solulio inci- tentia, et sic superius est ad uti et frui

pit, ibi, E, « Potest etiam dici, etc. » supra diflinitum : et lioc videtur Magi-
ster sensisse, (juia pra^mittit dicens,
quod Augustinus aliter qudiii supra acci-
pit hic uti et f)'ui. Posset tamen aliter
ARTIGULUS XVL quod ea qua? sunt ad finem,
dici, scilicet,

duohus modis sunt, scilicot non inclu-

An secunda diffinilio uti sit l)0)ia ? (leiitia sive tangentia finoin, et tangontia
sive conjuncta lini et (iroxima : et de liis

quae ordinem hahent ad finoin, si non

Tndicit autcm duhium de hoc quod di- conjungunlur oi, datur diffinitio prima.
cit: « Uti est assumere aliquid in facul- Secuuda autem datur do his qua^ sunt
talem voluntatis, etc. » fini coniuncta, et illa sunt non indiy:en-
1 . II,'»M' cniin diftinilio convenit otiam ei lia rolationo ordinis, oo quod in ipsis
quod est frui ; non enim fruimur ali(]uo, haholur ali(|ui(l tinis : et talia sunt quae-
nisi illud sit in facultate voluntatis no- dam via\ (pi.edam patriie : via' (piidoiii
slrae : qv^u fiui est uli. sunl, sicut pra'gustatio aMernorum in
2. Pr.plcrea, Quicrilur (jnid vocctur pfiiudio inlorno, ol atfoclione : pntria^ au-
facullas rol/nitafis ? Si diciluripiod faci- lem suiit hoatitudo creala, quaD contin-
lis polestas, Gontma : Secuii(him hoc noii git aliquo modo increata : et idoo quia
utercmur illis qu.T difncullalem habent tinis aliqualiler cst in illis, non dixit
 IN I SMNir.NT. DIST. I, C, AIH. 17. 89

qiiod ad ali(juid lolVirciiida suut. (Jiiod iili (;t iriii : simI iiuIIiiiii iilil(! ost riiiihili! :

(|iialil(>r lial, sic. patct. (aiin dii^itur, cr<^'o nulluin iiti csl frui.
« lUi cst id (jiiod iii iisuui vencrit, elc., » '1. I*ia'l(!r(!a, In lAttern dicit, (jiiod oin-
intclli^itnr ad illiid rcfcrri siciil ad lcr- nis (jiii fruilur iititiir, scd non convcili-
niiniiin opcris : (!t sic ducit ad lincin in- tiir : crf^o iiti csl suj)crius ad liui : s(!(l a
tcnlionis (jiii vcrc linis est. Isla jiutcm in (juo r(!movctur suj)erius, rcinovetur (!t

(juibus lalis usus cst ut liic diflinilur, ic- infcrius : er^^u cui non convcnit uli, non
fcrunlnr quidcin ad aliud (juod cst llnis convenil frui : scd irrationalibus iion

intcntionis : (jui tanien linis sccundnin convcnit uli : cv^o ncc frui, (juod fal-
gustnni ali(|ucin cst in ipsis : scd non suin cst, cum Augustinus dicat, quod j)e-

referuntur ad aliud (juod sit tcrniinus cora fruunlur cibis.

operis, lioc est, in quo cesset oj)us,

eo quod liabcatur quidquid vult 0|)e- 1. PH.CTiiunA, QuaM-itnr quarc frui se- (^u«.st. i.

rans. cundum rationein nominis extenditur ad

Ad hoc autcm quod quaeiitur, Quid sit irrationalia, et non uti?
facultas voluntatis? Diccndum, quod 2. Pr.ktkhka, Qiucritur de distinctione Quse-st. 2

sicut est in usu loquendi, facullas dicitur Magislri : Quare dicit quod in patria
id quod facit hominem luibcrc jiosse ad fruimur vere ct propric, et plcne : liic

nutuin : sicut scicntia) dicuntur faculla- autem vere et projjrie, scd non plcnc.
tes, quia ad nutum liabctur potcstas in- 3. Ulterius eliam quaM'itur, Pencsquid Quaest. 3.
tcllectus per eas : et bona fortunse di- ditTerunt tres diflinitiones dalae de co
cuntur facultates, quia faciunt hominem quod est frui.
sufficere sibi et suis : ila facultas volun-
tatis est id quo voluntas habet velle ad Dicendum ad primum, quod
Solutio.
Solutio
nutum facilem potestatem : et hoc prae- uti secundum primam diffinitionem re-

cipue cst id quod quietat ab opere : et movetur ab eo quod est frui sccundum
est utile in quo tenetur et gustatur ali- propriam rationem acceptum sed non :

quo modo finis intentus, ut dictura est. uti secundum secundam diffinitionem, ut

Ad ULTiMUM patet solutio : quia unius patet ex praedictis.

rei unicum est esse penes unam et eam- Ad aliud dicendum, quod uti in intcl- Ad quast.

dem causam sumptum et penes diver- : lectu sui nominis claudit rationis actum
sas causas possunt sumi diversse diffini- qui est relatio ad aliud : et ideo brutis

tiones. Unde prima daturpenesproprium non potest convenire sic autem non est :

actum utilis haec autem datur penes ef-

: de eo quod est frui^ quod dicit delecta-
fectum utilis contingentis rinem. tionem gustus quictantem desiderium, et
ideo id per transsumptionem potest con-
venire brutis.
Ad aliud dicendum, quod triaexigun- Ad qucest.

ARTIGULUS XVII. tur ad complementum frui, scilicet vo-

luntatis actus ad rationem relatus, et
An secunda diffinitio frui sit bo)ia ? quoad hoc dicit proprie quia expertia :

rationis non proprie fruuntur. Secundum

est quod sit ratio ordinans voluntatem
Deinde quaeritur de hoc quod dicit : rectam, determinans id quod vere est
« Frui est uti cum gaudio, etc. » frui etfruil)ile, et sic dicitur vere, quia
1. Sicut enimsehabenlutile ctfruibilc : crcatura non vere fruuntur
fruentia :

sic se habent uli ct frui. Phohatio : Quia cum non sit vere bonum et dulce quo
actus per objccta diffiniunlur : scd utilc fruuntur. Tertium quod exigitur est ut
et fruibile sunt objecta horuni actuum per speciem et ad copiam habeatur frui-
 iO D. ALB. i\IAG. OKI). PU/ED.

bilo, et idco dicit plene : cl sic in vi.i autom tangit matcriam, ct finem : mate-
Sancti non ])lene fiuuntnr, scd vere ct riam, cum dicit, « Fruimnr cognitis : »
Ad queest.
p,.,)p,.ip possunt frui. lincm autcm, cum dicit, « In qtdbus co-
Ad ULTiMiM diccndum, quod prinia hoiUis dclectata quicscit. » Tcrlia autem
diflinitio cjus ad quod cst frui rcspicit icspicil circctum fruitionis in frucnte,
formani formam, dico, com-
cl acluin : cum dicit, « Cum fjaudio uti, etc. »
pletivam qu.T cst amor, ul prius dictuni Aliae dubitationes qu^e remanent, suf-

est et ideo forma ct aclus ponuntur in

: ficienter solvuntur a Magistro in Lillera.
ea, scilicet, amore inluerentiae. Secunda

I). DcLcnniiuiUo coriDn qUfp vldentur contraria.

IIcTC er^o qua» sihi coiitradicerc vidcnliir, sic (lcfcrrninainus : dicentcs

nos et liic et in fuiuro frui : sed ihi proprie, et pcrfcclc, el plciic, ubi pcr
specicm Aidcbiinus ((iio fruciniir' : bic aiilein duin in spe arnbulanius, frui-

niurquidcni, scd non adeo plcne. Undc Aii^ustinus lii)rT) X de Trinitale :

Fruiinur cofi"nilis iii qiiibus voluntas csl \ Idcin, in lijjro de Doctrina

C/rristiana, iul : Angcii illo fruenles jain beati sunl, (]uo et nos frui desi-

dcrainus : el quantiiiii iii bnc vila jam fruimiir, vcl per speculum, vcl iii

cPnip:malc, lanto noslram i^ercgrinalioncm et bilerabilius suslincmiis, cl

ai (lciiliiis linirc ciipimus \

I ad Corintli. xiii, 12. Cdossa, ibidom :

Expositio Textus. Speculum est vestigium v(d imago crea-

turarum : aMiiama autem est obscura al-
L.TTKRA sic cxponitur : logoria. Kt secundum boc species poni-
« (Juantum in liac cita, ctc. » Auevi- tiir pro gcnere (]iiia sccundum Dona-
:

stirius in libro X Conjcssionum : « Ab- tnm fmigma est qua^stio obscuritatibus

qiiandn iiilroniitlis nic in airectum mul- vorl)orum involuta : sicut mator mo v:o-

tum imisilalnni introrsns ad noscio niiit, oadom mox gignitur a me. VA est
quam dulccdinom : quu' si perriciatur in specios allogoria\ llic autcni pro ipsa al-
nic. nescio (juid orit qiiod vita ista non logoria j)onitur. Possemus tamon dicoro,
erit : sod rocido iii Ikoc aMiimnosis pon- qnod (lu|)lex est speculum, scilicot, |)i-

dcribus, ot rfsorbcor snlilis, (^t tonoor, ct clum ali(|U() modo facie, et non j)iclum,
multiin) lloo : sod mullum toneor : tan- sciliccl icpr;esontans obscuro : cl i^rimo
liiin consuctudinis saiciiia do^^iaval. Ilic hkkIi) imago iii iiominc speculum est,

esse valeo, nocvolo : illin' \<)\n. noc va- sociindo modo vcstigium in aliis croatu-
loo, misor utrobi^pio. » lis. (Juatuor eliam sunt (|u;f faciunt ob-
« /V/' sjicciiluiii iii ;i'iiiiiiii(ilc. ctc. » sciiiilalcm a'iiigmalis, scilicot qniii in-

'
Cf. I ad Coriiilli. .\iii, V^ <>l i:i. ' Idkm, l.il». I tic Dc.liiiia (2liristiana, cap.
' S. .Vcr.LSTiNLs, l.iii. X (lc Tiinilnlo, cap. 10. :i().
 IN I SKNTKNT. DISI'. I, i;. il

lclloclus croalns csl c\ iilliilo, proplcr nus : sicut llrias dcvoliis cl lidclis signi-
(]ii<)(l rclincl iili(|iii(l (thsciiralioiiis. Ilciii iical dialtoliini, cl David li(tniicida (.'l

scciindo, cx |ton(lcie carnis. I'U cliani, c\ adiillcr sij^nilical (illirisliiin, licrsabcc au-
ncltiila jtcccali. Ouai'lo otiani, cx ali(!n(t tcni adiiilcra si;^niiicat l*iccl(!siarn.
scraione ; qiiia allegoria (^sl s(M'ni(t alic-

E. Ali(( (lcfrrminalio.

Potesl otiani dici, qiiod qui friiilur etiam in liac vila, uon lanluni liabel

gaudiuni spei, sod eliain rei : ([uia jani delectatiir in oo ({iiod dili^it, el ita

jain rein aliquatenus tenel. Constat igitur quod debeinus Doo frui, (!t non
uli. llio enim, iit aii Augustinus, fruoris, qiio eflicieris beatus, et iu quo
speni ponis, ut ad id pervenias '. l)e lioc idem ait in libro de Docirina
Christiana : Dicimus nos ea re frui quam diligimus propter se, et ea re
fruendum nobis esse lantum, qua efficimur beati : creteris vero utendum^
Frequenter tamen dicitur frui, cum delectatione uti. Cum enim adest quod
diligitur, etiam delectationem secum gerit : si tamen per eam transieris, et

ad illud ubi permanendum est, eam retuleris, uleris ea : et abusive, non

proprie diceris frui. 8i vero inbceseris atque permanseris, finem in ea po-
nens la^titiie tUfO, tunc vere et proprie /)v^/ dicendus es : quod non est fa-

ciendiim, nisi in illa Trinitate, id est, summo et incommutabili bono.

de, Jerem. xvii, ,")

: Maiedictus homo qui
Expositio Textus. confidit in homine, et ponit carnem bra-
chium suum. Sed contra .lonae, i, : f) :

« Potest etiam dicl, elc. » Accessit ad eum gubernator : Glossa,

Sed contra : Froverb. xiii, 12 : Spes ibidem : Naturale est homini in periculo
animam.
qur-e difjertur afflifjit Solu- — magis in alio quam in se confidere.
Tio. Verurn esl in quanlum dilfcrtur :

sed in quantuni jam penelrat per yustum SoLUTio. Dicendum, quod in periculo Sotutio,
interiora velaminis, delectat ex pi-aegu- ubi potest liaberi humanum consilium et
slatione rei speratae. LJnde, ad llebr. vi, auxilium, potest haberi (iducia in ho-
10 el 20 : Spcm f/uarfi sicul n^ichoram mine, non lamen exclusa Dei invoca-
habemus a)iima; tutam, ac firmam, et tione, quia alitei" esset tentare Deum :

incedenlein usfjue ad interiora veiaminis, sedtotam fiduciam cum exclusione divini

ubi praecursor pro nobis inlroivil Jesus. adjutorii in liomine poncrc prohibitum
« Quod non est faciendum, etc. » Un- est.

' S. AuousTi.MJs, Lib 1 de DoctiinaChrisUana, * Idim, Ibidoni, rap. ;il.

caji. :j.'J.
42 D. ALH. iMAG. ORD. PR.^D.

I'\ Ulrum Iwiuinibus sit utendum, vel fruendum ?

Cmn aulem honiincs qui fruunlur ot utunlur aliis rebus, res aliquae sint,

qua^rilur, lllruni frui (lobeant, an uti, aut utruinquo? Ad quod sic respon-
det Augustinus in libro de Doctrina (^fu-istiana : ^i propler se hoino dili-

gendus est, fruiniur eo : si proptcr aliud, utimur eo '. Videtur autem mihi
propter aliud diligendus. Quod enim pro|)ter so diligendum est, in eo con-
stiluilur beata vita, cujus etiam spes hoc tempore nos consohilur. In homi-
ne autem spes ponenda non est : quia maledictus est qui hoc facil \ Ergo
si liquide advertas, nec seipso quisqunin frui dobel : qiiia diligere sepro-
pter se non debel, sed propter illud quo fruendum est. lluic autem contra-
rium videri non debet quod Apostolus ad Pliilemonem loquens ait : Ita,

frater, er/o te fruar in Domino ^. Quod ita determinat Augustinus » : Si dixis-

set lantum, te jruar, et non addidisset, in Domino, videretur finem dile-

ctionis ac spom constiluisse in eo : sed quia illud achJidit, in Domino se

Onom posuisse, eodemque frui significavit. Cum eniin (ut idein Auguslinus

ait) homine in Deo frueris, Deo potius quam honiino frueris.

cundo, objicit in contrarium, ibi, « /iuic

DIVISIO TEXTUS. autem contrarium, etc. » Tertio, solvit,

ibi, u Quod ila determinat Auyustinus,

Ciim aidcm homines (jui fruuntw et etc. »

utuntur, etc. » Ilic incipit pars illa in

qua Ahigister ponit dubia de utili et frui-

bili. Et habct tres partcs : in quarum ARTICULUS XVIII.

prima quflerit, Utruni liomo fruatur ho-
mine quanih^que, vel tanlum Deo ? In Utrum homine sit /rurndum ?
secunda qu.erit, Utrum Deus frualur no-
bis, vel utatur, ibi, (i, « Sedcum Deus di-

ligatnos. » In tertia quoerit, Utrum frua- Quaeritur. Utrum homine sit aliquali-

mur ulamur virtutihus, ibi, [\,«.//ic

vel ter fruendum ?

consideraudum est, etc. » I . Et videtur quod sic : Aposlolus ad

In primo capitulo Iria facit. Primo 1'liilemonem, ^. 20 : Ita, frater, eyo te

probat, quod liomo homine utitur. Se- frunr in Domino.

'
S. AuGusTrNLs, l.il). I dc Doclrina christiana, ^ Ad Pliilcmoneni, i^. 20.

cfip. 22. * S. AuGUSTiNUS, Lib. I de Doctrina ctiristia-

* Jerem. xvii, :> : Muledkim lioino qui anifi- na, rap. :)3.

t in homine, etc.
 IN I sKNTKiM'. nisi. I, (;. 43

10 Fnirrc iikihiki- tcr al)lativiis (11111 piwposilionc : [irono-

2.ll('m, Kccli. viii, :

lis '. incn cnim uomiuat maleriam qiuc (;sl ul

i. Ilcin, ncut(M-. xxvui, 11 : Filws (/c- occasio gaudii (jiiodcstiu vcrl)o Irucndi :

nerabis ct fiJiiis, cl non friu-ris cis. ablativus aut(!in cuin pncposiliorK; noiat
i. PriTlcrt^a, Vidclur iilciu ])cr rulio- iiiicm in qiio quicscitur : ct iioc [)lanum

ncui : quia iinaj^o ad allcruin csl : crj.;() cst si iuspicialur cxpositio Auguslini qui

coyiiiliu iinagiuis ducil in id cujus csl [)ri- dicit, quod quia addidit, in Domino, \n

nio : lioc autcni Dcus cst, ad cujus iina- Domino sc linem posuisse signilicavit :

ginein factus cst homo : crgo cognitio undc h.T.c fruitio incipil a rationali ex
stat in Deo ut in ilne, et incipit ab lio- parle rcpnescntationis summi lioni per
mine cum ergo cognitioncin scqualur
: tiraliam, sed terminatur in Domino ut iii
motus ex partc motoris, vidctur quod linc.

fruitio nostra ad ininus incipcrc possit ab Ad primum ergo patet solutio pcr ca ^.1! 1.

homine. quae dicta sunt.

Ad ALiuD et dicendum, aj
ad tertium 2 et 3.

j
Praiterea, si aliquo modo conceditur, quod frui accipitur ibi communiter pro
frnar te in Domino, quseritur, Utrum uti cum gaudio vel dicatur quod qui-
:

similiter possit concedi dc irrationali dam quod idem est fruimagna-

dixcrunt,
creatura, quod fruamur ipsa in Domino ? tis vcl (iliis, quod fructum de eis perci-

Et videtur, quod sic quia ipsa est ve- : pcre pcr meritum et ita usus est in ope-
:

stigium duccns in Deum ; ergo in ipsa re, sed fructus in spc mercedis.
potest accipi et diligi Deus cum ergo : Ad id quod objicitur per ralionem, ^^4
dilectione fruitionis diligamus Deum, dicendum, quod vestigium et imago nisi

contingit Deo frui in irrationali creatura. aliud addatur, non sufficiunt ad hoc
Item quaeritur, Utrum peccatore quod fruamuripsis inDomino. Quia licet
iruamur in Dco ? Et videtur, quod sic :
Dcus repraesentetur in eis secundum
quia imago Dei non destruitur in ipso, quod est trinus et unus, vel secundum
sicut dicitur in Psalmo xxxviii, 7 : Iii quod est potens sapiens, et volens non :

imagine pertransil homo : cum ergo tamen secundum quod ipse est summa
Deus in imagine sua accipitur et diligi- bonitas quia sic non
: relucet nisi in
tur, et non nisi dilectione fruitionis, pec- ctTectu gratiffi vel glori» : idco non pos-
catore frui possumus in Deo. sumus nisi Sanctis frui in Domino, et
ideo non irrationabbus et peccatoribus.
SoLUTio. Dicendum, quod cum dicitur,
'°'
Frater, ego le fruar in Domino, prono- Et per hoc patet solutio ad totum. Ad quffi-
stiunculas.
men te aliter construitur cum verbo, et ali- Littera autem patet per se.

(i. Ilic quserilur, Aii Deiis frualur. aii ulutur nobis ?

Sed cuin Dous diligat nos, ut frequenter Scriptura dicit, qucT ejus dile-

clionern erga nos rnultum cornnicndat ^, quaerit Auguslinus \ Quornodo di-

' Vulgata habet, Eccli. viii, 10 : Servire magnalU sine querela.

* Cf. ad Kpties. 11, 4 et seq.
'^
S. AuGUSTiNUs, Lib. I de Doctrina christiana, cap. 31 et 32.
 ii D. ALIi MA(i. OIU). I»RvED.

ligal : ;ui til ulons, ;iii iil friions? 1^1 procedil ila : Si friiiliir, o'^oA hono no-
slro, qiiod nemo sanus di.xerit. Ait enini Proplieta : lioiionini /Neoi'um?ion
eijcs '. Oinne eiiiiii honiiin noslruin vel ipse esl, vel ab i|)so est : non er^o
fruilur nobis, sed iililur. Si cnim ikm: fuiliir, iiec iililur, noii invenio (juo-
modo dili^al nos. Neque tainen sir uliliir nobis, ul nos aliis rebus. Nos
enim res quibiis iilimii?- ad id leferimiisjil Dei l)onitale perfruainiir: Deus
vero ad suain bonitalem iisuin nostriim refert. Ille eniin iniseretur noslri

])ropter suam l)(»nitatem : nos auteiii nobis invicem propter iilius bonita-
lem. Ille nostri miseretur, ut se perfruamur : nos vero invicem nostri mi-
seremur, iit illo fruamur. (41111 enim nosalicujus miseremur, et alicui con-
sulimus, ad ejus quidem facimus utililalem, eam({ue intuemur : sed et 110-

stra lit consequens, cuni misericordi.im qihun aliis impendimus, non re-
linquil Deus sine inercede ^ Ifa^c aiilcm inerces summaest, ul ipso frua-

mur. Item, quia Deus bonus est, sumus : et in qiiantum siiinus, boni su-
mus. Porro etiam ({iiia justus est, non iiiqmne mali sumus : el iii quantum
mali siimus, in tantiim eliam minus sumus. Ille er^o usus, quo nobis uliliir

Deus, non ad ejus, sed ad nostram ulilil;ilem referlur: ad (^jus vero tan-
tummodo bonitatem.

An iD autcm quod contra objicitur,

AHTKUI.rs \I.\, diccndum quod ubi frucns et fruihilc
sunt in divcrsitate csscntia», scquitur
Ayi Dciis (rualnr seipso ? quod bucns indigcat hono fruihilis sed :

uhi iVucns ct fruihile idem sunt per suh-

stanliam, non lenet argumcnlum.
Sed cum Deus diligat nos, elc, » Ad AiTE.M quod posset quaeri, Utrum
In hoc capitulo qua.'iilur de hoc quod sc frualiir in ralione essentia?, vel pcrso-
dicit : « Si fniilur, nobis sciliccl, eyet ho- n;e ? supra cxpcditum cst : quia cadcm
no )ioslro. » Instantia. Se fruitur Dc^us : rationc ohjccti fruitnr scipso, in qua nos
ergo cgcl bono suo : crgo idiquii inili- fruimur ipso.
gentia est iii Dim), quod falsum cst. Quod
autcm sc fruatur Dcus, j)afct pcr hoc Dkindk supcr hoc quod dicit : « Deus ve-

quod dicit Circgorius supcr illud .loh, ro ad suam bonifatem usum nnstrum re-

XL, i : Si liabes brarhium sirut Drus, /ert,o\c. » .AttcMidcndn cslauctoritas (Irc-

ctc. : ubi sic dicit : « l|)sc gloriosus cst gorii (jui super illud .loh, \l, : S/)eeiosis

« qui dum pcrfniilur, Jicccdcnlis, jaii(iis in<lueri' rrstibus, dicit sic : « Ipse spccio

indigcns non cst. » « sis indiiilur, qui sanctorum .Vngclo-

m « lum choros quos condidit, in usum sui

boiutio. Ai) iioc, conccdcndum csl ipiod Deus « decoris assumpsil. »

fruitur scipso pcrfcclius quam alicpiacrca- Dkindk objicilur conlm lioc (juod di-
liiiii ij)so possrl irni. (.il «
; /Avf autem merres sumnia e.st,

'
Psal. XV, 2. « Cf. Mallli, V. \i et3Pq.
 I,\ SKNTr.NT. 1)1 ST. I, (".. AIIT. 20. i.»

(Ic. » (loNiiiA : .loiiii. wii, i! : ll;rr csl rciniiiicl boiuim crciiliuii, (|iiod csl coii-

nutrin vila .rfcnm : f I roijiiDsraiil Ir, tii) Doclitiiii : ergo pi-imum ridsuin, sci-
solniii rrri/in Druin, rt (jnrin ntisisfi, licet, ([uod oinnc (juod est in (|uaiituin
.IrsKiii Christmn : (mj^o vidoliir, (iuod co- est, bonum est.

giiitio siv(! \ isio sil lolii iiicicos. Item, Si duo sinl eiTecluH iinius cau-
sic, uiius iii(!(lialus, alter iinmedialiis,
SoLUTio. Visio (\\\{v csl lolii mercos^ nMiiotii ciiusii luediiitii noii rcmovelur
est visio aiiiati ct iiiihili, et ii;cc p(M'(icitnr clTeclus ([iii causiitus est [Xir iuediuiii ;

iii iiMiorc. ct cst visio [lascens : uiido sed cns cst ii D(M) iminediiite, bonuin
liicc noii diHert ii fruilione, sed est i(icin aulem non nisi in ente ergo intellecto :

i[)si. dilVercns in riitione tantuin. quod Deus non sit bonus, adbuc erit
l)onum omne quod est in quantum est :

sed boc est falsum, ut dicit IJoctius in

libro Hrbdomadilms de * : ergo non
AHTICIILUS XX. omne quod cst in quantum est, bonum
est.
An onine qtiod est in quanfum esf, cst
i . Pneterea Matbematica sunt in quibus
bonum ?
non est finis (ut dicit Pbilosopbus) : sed
quae carent line, carent ratione boni : ergo
Deinde objicitur de lioc quod dicit : Matbematica in quantum sunt, non bona
«Quia Deus bonus est, sumus : et in sunt non ergo omne quod est in quan-
:

quanfum sumus, boni sumus, etc. » tum est, bonum est.

1. Dicit eniin Augustinus : Esse est ab

ente primo '
: ergo deberet dicere : (Juia Ultehius quajritur, Utrum bonum
Qiieest.
Deus esl, sumus. separabile sit ab ente per intellectum ?

2. Item, Omne quod

quantum est in Videtur, quod sic : quia boc expresse
est, bonum est ergo omne quod est ba- : dicit Boetius, quod si intelligatur paulis-
l)et bonitatem, et bonitas est idem quod per bonum primum non esse bonum, et
esse suum. tamen intelligatur esse ens, quod ea quse
3. Item, Si esset unus elleclus causae sunt ab ipso erunt entia, et non erunt
duplicis, unius mediatae, alterius imme- bona sed quiecumque separabilia sunt
:

diatai,remota causa mediata non remo- secundum intcUectum, non sequuntur se

vetur elleclus mediatus sicut patet de : invicem in quantum hujusmodi ergo :

pictura alba, et albedine, et pictore : non est vcrum, quod oinne quod est in
ens in Deo est causa immediata enlis quantum est, bonum est.

creali, bonum in Deo entis ejusdem est

causa mediala : ergo posito quod Deus SoLUTio. Dicendum, quod bonum et
noii sit bonus, adbuc remanebit ens ens dupliciter considerari possunt, scilicet
crealum, quod est eHectus boni quod est secundum suas intentiones, vel secundum
causa mediata. sua supposila. Si considerentur secun-
Si dicis, quod bijec est vera Omne : dum suas intentiones, tunc non conver-
quod est in quantum est, bonum est. tuntur, nec erit verum quod omne quod
CONTRA : est in quantum est, bonum est. Quod
Intellecto quod Deiis non sil boiius, autem boc sit verum, piitel per Diony-
adliuc remanet ens creatum : ergo intel- sium in libro de Divinis nominibus, ubi
lecto (jiiod Dcus iion sit bonus, adiiuc sic dicit de ente « Anle alias Dei p;uii- :

' S. AcocsTiMjs, Lili I i|c l)ocliiii;i rliiislia- ^ noETius, Lil). dc Hcbdomudibus, cap. An
,,a, i;;(|) .'12. ovnu; fjujid cs/ hoiinm si(, circji iiicdiuiii.
 46 D. ALIi. MAG. ORD. PJiJEX).

cipationcs osse prappositum ost, el cst a verbo grtECO quod est poaw, w, id est,

scipsum secundum se essc, eo quod csl clamo : pow cnim, xaXio), w, et clamo, et

per se vitam cssc, et eo quod est per se voco unum scnsum possident : ctcnim
sapicntiam csse, et^ eo quod est pcr se qui vocat sajpissime in ciamorem cruni-
similitudincm divinam esse : et alia qua-- pit Dcus crgo non inconvenicnter ho-
:

cunKjuc cxistentia ct parlicipantia, antc nus dicitur, quia omnia de niliilo in cs-
omnia illa csse parlicipant '. » Idem est sentiam venirc intclligibili clamorc vo-
scriptum in quarta propositionc libri cat : et idco quod quia mclius dicitur,
Causarum, ul)i dicitur Prima rerum
: « bonus est sumus, quam quia est sumus.
creatarum est essc, et non est ante ipsum Ad aliud dicendum, quod ly in quan- Ad
alia crcatura. » Et commcntum, ibidem : tum notat inscparabilitalem boni et entis
Kns est per crcationem, bonum autem sccundum supposita, et non secundum
per informationem : et vocatur per crea- intentiones ct ideo non sequitur, quod
:

tioncm esse id quod cffluens a primo, bonitas sit entitas cjus quod est.
id est, Deo, non prccsupponit sibi aliud Ad aliud dicendum, quod Dcus non Ad
in quo fundctur pcr informationcm au- : est causa mcdiata alicujus : et ideo et

tcm id quod non cffluit nisi suppositoalio boni, et entis est causa immediata, licet
in quo fial. Addit et bonum su[)cr cns non secundum unam rationem, ut di-
rclationcm ad fincm tamen duplex cst : ctum est quia cns se habet ad bonum
:

relatio ad linem, scilicct secundum quod sicut causa primaria, et subjectum. Ta-
finis est terminus motus causse efficien- nicn quia ens inseparabile est a respectu
tis, vel secundum quod finis est per in- ad causam efficientcm dilfundentem es-
tentionem in eflicionte et primo modo : sc, ct illa non diffundit nisi in quantum
dicuntur bona quce sunt a bono secun- : est bonum : idco non separatur a bono
do modo quPB sunt ad bonum quod in- nisi por intolloctum suppositionis impos-
tendit efficiens, id est, quod movot eum quod prima causa non sit
sibilis, scilicct.

ad oporandum. Si autom considcrcntur bona (luia tunc non manct respoctus

:

bonum ot ens secundum supposita, sic ejus ad efliiiontem quia non movel :

convcrtuntur : quia licct bonum sit ad nisi supposita bonitate, ut dictum ost.

efficiens ut est bonum, ct ens ad cfficiens Ad alhd diccndum, quod mathcma- ^^

ut est cns, tamen quia non operatur tica non habcnl lincm qui acquiriiur por
efficions nisi per l)onum intcntionis, motum physicum, quia soparata sunt
ideo comitalur bonum scmpor ipsum socundum rationcm difiinitivam et a mo-
ens, etnon soparatur ab ipso sccundum lu et a materia : sed non carent inten-
suppositum, licot soparolur secundum tione boni quod est a bono et ad bonum
intenlionem ot hanc idcnlitatem su[)-
: [)iimum.
positorum notat quod dicitur in qiuin-
luni. Ad II) quod ulterius quaeritur, Utrum ^^ ^

^j ,
Ai) PHiMUM erj^o diccndum, quod si bonum soparabilo sit ab ente per intel-
bonuin accipiatur in divcrsis cum onto, loctum ? jam patct solulio : quia sopara-
scilicet causa et causato, bonum in cau- tur por intcntionem, sed non por suppo-
sa erit ante ens in causato : quia non silum.
bono quod facit oam ossc dif-
causatnisi
iunderc undo .Maximus
: lloc nomen : Litlvra autom hujus oapituli por se
bonum non aliundc originom ducit nisi patct.

^ S. DiDNYsius, l.il». "le lliviiiis iioiiiinibus, cap. .i.

 iiN I si:ntkm. dist. i, ii. 47

II. l/lnim iili'ii(lum, a)i frucnduni sil. rirliiiihu.s ?

Ilic; coiisiderandiirn csl, Hlrnm viiTnlihns sil nlcndnin, an frinui-

dnni ? Onihnsdani vidclnr ([nod cis sil nlcndnni, cl iion rnicndimi : (!l

hoc conririnanl, anclorilatc Anf;iisliiii ', (|ni, nt })raMaxatnni cst, dicit

non esse frncndnin nisi Trinitalc, id csl, siimiiio ct incommntahili liono.

Itein, dicunl idco non essc frucndum eis : ([uia [)io[)tcr sc amanda!
non sunt, scd [)roi)ter a^ternani beatiludinein. lllud autem ([uo fruen-

duni est, j^ropter se amandum est. Sed quod virtutes pro[^ter sc amandye
non sint, imo proptcr bcatitudinem solam, [)robant aucloritate Augii-
stini, qui in libro XIII de Trinitate, contra quosdam ait : Fortc virtules
quas [)ropter solam bcatitudinem amamus, sic nobis persuadere audent,
ul ipsain beatitudinem non amemus : quod si faciunt, ctiam ipsas uli-

que amare desistimus, quando illam propter quam solam istas ama-
vimus, non ainamus '. Ecce his verbis videtur Augustinus oslendere,
quod virtutesnon propter se, sed propter solam beatitudinem amandce
sint. Quod si ita est, ergo eis fruendum non est. Aliis vero contra
videtur, scilicet quod fruendum eis sit : quia propter se petendcC et
amandcB sunt. Et hoc conrirniant auctoritate Ambrosii qui^ail super
illud locum Epistola? ad Gahit. v, 22 : Fructas autem spiritus est cha-
ritas, (jaudium,, pax, patientia., etc 3. llic non nominat opera, sed fructus,

quia propter se petenda sunt : si vero pro[)ter se pelcnda sunt, ergo et

propter se amanda.
Nos autem haruni quce vidctur auctoritatum repugnantiam de inedio
eximere cupientes, dicimus ([uod virtutes propter se petendir, et amun-
dcC sunt, et tamen [)ropter solam hcatitudinem : propter se quidein
amanda3 sunt, quia dclectant sui possessores sincera et sancta delecta-
tione, et in eis pariunt gaudium spirituale. Verumtamen non est iiic

consistcndum, sed ultra gradicndum. Non hic hcTreat dilectionis gres-

sus, neque liic sit dilcctionis terminus : sed referatiir hoc ad illud

summuni bonum, cui soli omnin(j inlucrcndum est : quia iliud propter
se tantum amandum est, et ultra illud iiiliil quterenduin esl : illud est

' S. Ai;r,usTiNU5, IJb. I de DocLrina dirisliana, cap. 3.3.

' Ii>KM, F.ib. XIII d<! TriniUitc, caji. 8.

^ Habetui iri (iiussa iiitfrliueari, supcr lia;c veiba Apubtuli, ad Galal. v, 11.
48 I). ALB. MAG. OKl). PILED.

cnim siipremus finis. Ideo Au^uslinus (licit, qiiod oas dilifilmus proplcr

solnni boatitudinem '

: non (|uin cas pn)j)ter so dili^amus : sed (juia

idipsum quod eas diliginuis, rcfcrimus ad illud sumnuim bonum cui

soli inlucrendum est, et in eo permtinendum, linisque hctiticu ponendus :

quarc virtulibus non est IVuendum.

Scd dicct aliquis : Frui est amore inlucrere ali(|ui rei propter scipsam,
ut prccdictum est. ISi ergo propter se virtutes amaiuhc sunl, et eis friien-

dum csl. Ad quod dicimus, in illa deseriptione, ul)i dicilur, proptrr sc-

ipsaui, intclligcndum est tantummodo, ut scilicet amelur propter se-

ipsam tanlum, ut non rcfcratur ad aliud, sed ibi [^onatur finis, ul supra

oslendit Augustinus, dicens : Si inlia>scris atquc pormanscris, finem

ponens hctiticc, tunc vere et proprie frui dicendus es : ([uod non est

faciondum nisi in illa Trinitale, id est, suinmo (;l incommutabili bono ".

Utendum ost ergo virtulibus, et per eas fruendum sumino bono :

ila et de volunlate bona dicimus. Unde Augustinus in libro X de

TrinilaU' ait : Voluntas esl i)er qiiam fruimiir^: ita et per virtiilcs

fruimur, non eis, nisi forte aliqua virtus sit Deus, iil cliaritas, de (jua
*.
post traclabitur

« Scd dicet ali(juis, etc. » In quinta, sol-

vit, ibi, « Ad quod dicimus, etc. »

DIVISIO TKXTUS.
Liticra autein per se esl plana.
« Uic considerdiidiim cst, Utnim vir-

lulibiis, (!tc. » Istud est ulliinum capi-

tuluni islius partis in quo quaerit, Utrum
virtulibus fruendum sit ? AKTICLLl S XXI.
Et dividilur istud capitulum in duas
partes. In prima delerminal, quod vir- An virtulihus frucnduin sit ?
tutibus non est fruendum, sed per virtu-
tes. In secunda, dicit idcm d(! voluntate,

ct caeteris anima* potenliis, ibi, « Itu ei autem duhium hic, Itrum vir-
Incidit

de voliinlati' hona, elc. » tulibus sit fruendum? Et videtur, quod

Prima hahel quin(|ue partes. In prima sic.

probat, (juod non est fruendum virtuti- enim Augustinus

I. Dicit in lihro

bus. In secunda objicitur, conlra hoc, LXXXIII Qu3Sstionum, quod sicut dif-

ihi, « .l//i.v vcro conlni, elc. » In (er- ferunt utile ct honestinn, sic frui et uti :

tia, solvit, ihi, « Ao.v nutcm, v\c. » In sed (tmni utili cst ulendum : ergo omni
quarta, objicit conlra solutionem, ihi, honesto fruendum : virtutes autem (se-

' liiEM, l.il). \\\\ <lr Tiiiiilali', cap. 8. cap. :12. •'
Idkm, l.ib. X ilc Trinilal)', cap. 1,

- I.il). I (Ir |)i>(itjii;i (liristiaiia, t'ap. .12. k

Cf. UI Sentent Dist. XXVII.
 ;:

IN I SliINTENT. DIST. I, II, AKT. 21. 49

cuniluin Tnllium) suiil de j^tMiore lio- virlulibus : et lioc modo virlutcs nttin-
ncsli : ergo viiiulibus esl IVueuduu». guut Dcum : sed fruitio non erit rntlonc
2. Ilem, Omui eo (juod i)i-o[)ler se est utriuscjue, sed eril virlutuin ut eorum
appelendum (ut supra dietum esl) est ([u;e coutrnrium snporern rcniovent a [)a-

irucndiim, nou uteudum sed : virtutes Into nnim.e, Dei nulcm ul relicienlis sa-
j)ro|)ler sc sunt a[)pelendiT, ut dicit [)orc pro[)rio : et itn ctiam potcst esse in
Tullius : crgo virlutibus cst fruendum via in fruitionc pra'{^MJslationis, et spei.
Ad 1.

non utendum. Ad riiiMUM quod si

crgo dicendum,
3. Proelcrea, Bonuin a Pliilosopliis fint vis in verbo Augustini, utile ct ho-
dividitur in dclcclnbile, utile, et honc- nestum dicuntui' crcatuin ct incrcatum
stuni : scd dividcntia oppositas liabent quia nihil omnino vi propria Irahit, ct

rationes in spccie : ergo utile ct honc- propria dignitnte nllicit, nisi sumnium
stuni pcr rationcs speciales op[)onunlur : bonum. TuHius autem dicit, quod hone-
sedutile estquod ad aliud refcrimus: oi'go stum est quod sua vi nos Irahit, et sua
honcstum erit quod a[)petiinus proptcr dignilate nos allicit.
Ad 2.
se hoc autcm esl fruendum
: ergo ho- : Au quod propler se quando-
ALiUD,
nesto est fruendum virlutes autem sunt : que tantuin valet qunnlum per sc et hoc :

partes honesti : ergo virtutibus est fruen- opponitur quandoque ad per accidens
dum. et sic per se virtus appetitur : quia ex
CONTRA : sua natura habet unde moveat appetitum,
1. l^cs quibus fruendum est, sunt el delectet suos possessores sincera et
aeternse ct immutabiles : virtutcs non sancta dclectatione. Sed hoc non ex-
sunt seternte nec iinmutnbiles : ergo cludit quin etiarn propler aliud expeta-
virtutibus non est fruendum. tur quod tamen non est sine ipsa, quia
:

2. Item, Augustinus in libro de Ci- virtutes quoad sibi succedcntia mancnt

vitate Dei dicit, quod si illud persuadent in b-^atitudinc, et beatitudo in Deo. Et
nobis virlutes ut propter se amemus ita iUud proplcr quod appetunlur, non
illas, superboe sunt. est slmplicitcr separalum ab eis, sicut

est ab aliisQuandoque au-

virlutibus.
SoLUTio. Dicendum, quod virtutes tem propter se opponilur ei quod est
possunt considcrari dupliciter, scilicet, proptcr aliud et tunc non propter se
:

secundum quod sunt habitus reclifican- absolute expetuntur, sed propter aliud in
tes in opcre, et sic omnes propteraliud quo et cum quo virlutes manent essen-
appelunlur, et sic nullo modo nec in via tialiter, vel in sibi succedcnlibus
Ad 3.
nec in patria fruendum est cis. Possunt Ad ALiuD dicendum, non quod ulile
etiam considcrari prout sunt dispositio sic habct diversam rationem ab eo quod
perfecti ad oplimum : quia sic essentia- est honestum, quod non possit salvari
litcr vel substantiahter manent in beati- in ipso sed sic, quod non primo movet
:

tudinc, vel in sibi succedcntibus, vcl in appetitum in ipso : sicut dicit TuIIius in
seipsis : et sic conjungunt nos beatitu- libro quod licet amicitia
dc Amicitia,
dini increalae : et sic dicunt quidam, pcr se expelatur, tamen plurimas habet
quod per ipsas ut proximas disposilio- utilitalcs adjunctas. Nec divisio boni in
nes fruimur: non tamcii fruiinur ipsis. delcctabilc, utile, et honestum, est divi-
Sed aliler dicendum est aliquantulum, sio generis in species, scd potius data
quod sicul dicit Augustinus : Cum diligo est per prius et postcrius parlicipantla
proxirnum, vel Deuin, diligo ipsum amo- ipsuin dlvisum : sicut ens dividitur per
rem, non alia dilectione, sed eadcm, potentiam et actum : ct tamen polentia
ul supra dictum cst. Tta haic fruitio una cst per actuin et actus in potentla. Sunt
est ct Dci et virtutum : quia Dcus est in tamen qui dicunt, quod propler dicitur
XXV
oU I). ALB. MAG. OKD. PH/ED.

duobus uiodis, scilicel, simplicitci', et lunlatis : cum supra fecit mentionem

ralione fmis operis qui termiuus vocatur : inteliectus, ubi dicit, quod fruimur co-
et idco virlutes appetuntur propter se gnitis, etc.

respectu operis, sed non rospectu beati-

ludis : et siniililer bealiludo creata re- Ad hoc dicendum, quod sine gratia et Soiut

spectu increatie appetilur propter aliud, virtutc non est fruitio.

sed respeclu virtulis per se : sed lioc pa- Au iD aulem quod objicilur, dicendum ^^
rum est dicere. quod dilectione naturali potest diligi
Deus propter se et super omnia ita quod :

\y, propter, notet finem tanlum, et non

causam eflicientem quoniam ratio co- :

ARTIGLLUSXXII. gnoscens Deum super omnia, facit iilam

dilectionem : sed cum charitate diiigitur

An bona coluntate s'me virlutibus sit et gratia propter se et super omnia,

fruendum ? notantur tres causae, scilicet efficiens,

materialis, et finalis : et signiticatur quod

ipse est efticiens praecipue, et disponens
Deinde quseritur de boc quod dicit: ad fruiiionem. Quidam dicunt aliter, et

« Ita cle voluntate bona dicimus, ctc. » non ita bene distingucndo dilectionem,
Quseritur, inquam, Utrum voluntate sciiicet amiciliu?, et concupiscentise : et

bona sine virtutibus contingat frui ? Et dicunt, quod dilectione amicitiiE poterat
videtur, quod sic. Deus diiigi propler se et super omnia, et
1. Quia Adani in primo statu, et An- non concupiscentise unde cum fructus :

geli si ponantur in solis naluralibus ponat dilcctionem concupisccntia^ non

creali, dilexerunt Dcum propter se et scquitur quod in illo statu frueretur homo
super omnia : ergo dileclione fruilionis : et Angelus.
ergo virtutes non sunt necessaricE dispo- Ad ALiLD dicendum, quod voluntas '^'

sitiones ad fruendum. estcomplementum actus frucndi : alii

2. IVaelerea, LHterius ex isto verbo autem tamquam materiales in ipso, sicut

videtur, quod fruitio sit actus solius vo- supra satis expeditum est.

I. Epilo(jus.

Oniniiim ii-iliir (pici' dicla siinl, e.K ((uo (U» ivhiis specialiler Iraclahinuis,

hcec suinina est : Hiiod aliiu siint ({uihus fruonduin esl, aliie cjuihus uten-
(lum csl : alice (|iia' fi uuiiliii-, el uliinliir: el inler eas quihus uteiiduin est,
etiain quaedani sunl per qiias fruiinur. ul \irlules et polenlise aniini, qua}
sunl naluralia hona. I)e (juihu;; oinnihus anlequain de signis Iraclenius,
a-i^enduni csl : ac priiniini dc iel)us (juil)iis fruenduin est, scilicet de sancta

ahiue iiidividua Tiinilale.

 liN I Si:iNTKNT Disr I, I, Altr 23. 5t

SoLiiTio. Actus propric pcisonurum Soiuiio.

ol individuorum ost, potcntiijc autcm se-

DIVISIO TICXTUS. cundiim naluram : und(! si flat vis, tunc
Saiicti Irucntiir, scd .'^^ecundiiiii polcntias

« Omniumifjilin' (/u.v diiUa suiit, (.'lc. » aiiinuo qu;c dicta) sunt supia. Est aiilom
II ic ponit cpiloguin : cl socuiulo, dividit diiplcx via : iiiia cst a sonsibili in imagi-
utilia: ct lortio, dicit ordinoni quo vult nationom ot pbantasiam, ct ab iilis ad
cxsequi do rcbus ot d(^ sijj;nis : ct iii \\ov ralioncm et intollcctum^ qufc ost via
terniiiiatur ista distinclio. abstractionis vci'i. Alia cst via supcrio-
Littera patet per sc. rum potcntiariim ad infcriores : sicut
ratio in quibusdam cxlondit se movcn-
do imaginationom, ct iinaginatio sonsum
communcm, ut accidit in somnio, ot

ARTICULUS XXIII. quando((uo oliam solvit organa particu-

laria ad aliquid, ut in his qui in somnis
An per oinnes potentias aniime ffuemuv ? agunt opora vigilioe. Ila dico sine prre-
ju(hcio, quod por rodundantiam dulce-
dinis divime ab inlolloctu descendet pa-
Incidit liic dubiuni difiicile de hoc stura fruitionis in imaginationem, et scn-
quod dicit : Inter quidcm quibus
eas sum : ita tamen, quod sonsus non amittat
iitendum est, etc. » Videtur enini ex hoc naturam suam qui non apprehendit nisi
quod potentiis naturalibus fruamur, id corporale.
est, per ipsas : et quaeritur, Utrum Et per hoc patet solutio ad primum :
Ad i.

per omnes, aut per quasdam? Et vide- quia sensus non accipit divinitatem in
tur, quod per quasdam ox prgedictis. carne Salvatoris, sed corpus tantum et :

Sed coNTRA : dulcedo est per redundantiam a ratione.

1. Joan. X, 9 Per me si quis intro-
: Ad aliud dicondum, quod cum dici- Ad ».

ierit, etc. Augustinus Pascua inveniet, : tur : Sensus vertelur in rationem, o-los-
egrediens foras in Salvatoris humani- sandum est converletur ad
rationem,
:

tate, intus in Salvatoris divinitate : et et ab ipsa accipiot fruitionem, secundum

sensus est qui pascitur in humanilate : quod ipsa cst inflexa super ipsum mini-
ergo sensus fruontur, quia pasci visione strando oi dulcodinem : tamen ille liber
hac est frui. non est Augustini, sed quidam Cister-
2. Idom videtur acclpi ex libro de ciensis fecit eum, et multa falsa sunt in
Spiritu el anima, ubi dicitur, quod sen- 00.
sus vertctur in rationem, et ratio in in- Ad dicendum est, quod tota
iiLTiMUM Ad 3.

tellectum, et illc fruotur Deo. anima praemiabitur, unde actusfruitionis

3. Praeterea, Anima tota glorificabi- cst totius animge sod non oportet, quod :

lur, et remunerabitur : ergo frui debet omnes difTcrentias pr.-emiorum suorum

secundum omnos viics. recipiat socundum quamlibet potentiam
ipsius sicul non oportet, ut lidbons di-
:

Ulterius qufcritur. Si erunt ibi cogi- vitias reponat oas in qualibot arca sua,
tationes volubilos? Vidctur quod non : sod quasdam quasdam in alia. in una, et
quia hoc ncgat cxpressc Auguslinus '.
Aliiaulem dieunt quod vix aut num-
Sed coNTRA : Quia intcUigomus hoc et quam probare possunt et idco non est :

illud successive : ergo (^ogitalio volve- curandum de dictis corum.

tur de uno in aliud.

' S. AcGtiTiNCs, IJb. XV d(i Trinilale, cap. -JG.

 j2 I). ALB. iMAG. ORD. PR^D.
Ad nuee- Ad id quod ullcrius quaeritur, lllrum autoni accipiuntur iu eu quod est sum-
fctiuncu.am.
^^^^^^ j|^l cogitationos volubilcs? Dicen- muiu et inllnitum bonum, quod esi lux
dum, quod non : scd volubilcs cogitatio- plenissima in qua de re nihil latct, contra
nes non dicuntur ub hoc quod est intelli- primum et in eo quod cst vila summe
:

gere hoc et illud successive : sed aliis tri- reliciens, contra secundum el in eo in:

bus rationibus denotantibus imperfectio- quo onmia simul sunt, contra tcrlium.
nem dicuntur volubiles, quarum una est Tamcn bene concedo, quod si intelligibi-
proptor inquisitionem invenienlis, vel liaconsiderontur in propriis essentiis, non
discentis: eo quod non totum videt ratio accipiet intellectus duo simul quia im- :

SGcundum causas, et eflectus, eipropric- possibile est intelligere qualiter unus

tates: iunc autem non erit inquircns. actus ierminetur super duo, sicut super
Secunda cst fastidium rei intellectse in (incs ex wquo terminantes. Et non esi
qua invenitur imperfectio et ideo inlef- : inslantia in inlelfeciu compositorum,
lectus transit ad afiam rem in qua magis quoniam illa uniuniur in compositione,
defecielur, et hoc accidit cx vilitale rci, nec accipiuniur ut ex a^quo terminantia:
£t privaiionibus in ea inventis, ei muta- scd unum accip.tur in ordinead alterum :

i)ilitate, et materialitate. Terliacausa est: unde unum est ul sulijectum, alterum ut

quia principium intelligendi fiic non cst forma :unde Phifosoplius dicit, quod
unum ad onmem rem, sed est diverso- simul scire ptura possumus, inieffigere
rum : ei ideo nec in se, nec in suis prin- vero minime.
cipiis possunt res hic simul accipi : ibi
 IN I SKNTKAT. nisr. II, A. .n3

DISTINCTIO II.

DK II Y S T 1: RIO TR I \ I TAT I S ET UKITAT1S

A. De Trinitaie et unitate secundum quod creditur.

Iloc itaque vera ac pia fide lenendum est, quod Trinitas unus sit et so-

lus verus Deus (ut ait Auguslinus in libro de Trinitate ',) scilicet Pater, et

Filius, et Spiritus sanctus : et hsec Trinitas unius ejusdemque substantiae

vel essentia^ dicitur, creditur, et intelligilur : quee est summum bonum,
quod pu)'gatissimis inentibus cernitur. Mentis enim humanae acies inva-

lida, in tam excellenti luce non figitur, nisi per justitiam fidei emundetur.
Idem, in libro Retractationum : Non approbo quod in oratione dixi : Deus
qui non nisi mundos verum scire voluisti. Uesponderi enim potest, multos
etiam non mundos multa scire vera ^ De hac re ergo summa et excellen-
tissima, cum modeslia et timore agendum est, et attentissimis auribus atque

devotis audiendum : ubi quseritur unitas Trinitatis, Patris scilicet, et Filii,

et Spiritus sancti : quia nec periculosius alicubi erratur, nec laboriosius

aHquid quaeritur, nec fructuosius aliquid invenitur. Proinde omnis qui au-
dit et legitea quee de ineffabili et inaccessibili luce divinitatis dicuntur ^^

studeat imitari atque servare quod venerabilis Doctor Augustinus in primo

libro de rrm^Va/e de seipso ait: Non pigebit me, inquit, sicubi haesito

quaerere : nec pudebit, sicubi erro, discere. Quisquis ergo audit hoc, vel
legit, ubi pariter certus est, pergat mecum : ubi pariter haesitat, quaerat
mecum ubi errorem suum
: cognoscit, redeat ad me : ubi meum, revocet
me Ita ingrediamur simul
*. charitatis viam, tendentes ad eum, de quo
dictum est : Quderite faciem ejus semper ^

• S. AuGUSTiNUs, Lib. I de Trinitate, cap. 2.

2 Idem, Lib. Retractationum, cap. 4.
» I ad Timolh. vi, lo et IG.
* S. AuGusTiNus, Lib. I de Trinitate, cap. 3.
''
Psal. civ, 4.
 54 D. ALB. MAG. ORl). PR/ED.

dispositio oculorum vespertilionum ad

lumcn solis, ila cst dispositio nostri in-
DIVISIO TEXTUS. tellcctus ad manifcstissima naturcc.

« Iloc itaque vera ac pia /if/e, etc. » PaiMA autem liarum partium continet guaiuore
Hic incipit Magistcr tractatum hujus quatuor partes. In oinni enim via ve- fieven^ie"

doctrina) finita partc proccmiali, in qiia niendi in cognitionem alicujus difficilis pnTiione
*
investigavit de quo agendum est. exigunlur quatuor : scilicet, ut sciatur '
ticlus

Divisioto- Et dividitur secundum rationcm sub- quid supponendum cst : quia nisi suppo-
SenteVua- jecti liujus scicnliie in partes duas, scili- sitis principiis scienliiB, non acquirilur
cet in tractatum dc rebus.ettractatum de scicntia : et hoc tangit in prinio capitulo.
signis. Tractatus dc rebus continet tres Sccundo, rcquiritur praecognilio inlcntio-
libros anteccdentes : tractatus autcm de nis : quia ignoto fine ignoratur conse-
signis obtinet quartum. cutio finis, et erit inquisiiio incerla et
Tractatus aulem de rebus habet divi- vaga : ct hoc facit Magister in secundo
sionem secundum rationcm rerum illa- capitulo, ibi, B, « Omnes autem Caiho-
rum secundum quam veniunt in specu- lici traciatores, etc. » Terlium quod re-
lationem Theologi. Sunt enim res quibus quitur cst ordo,- sicut dicit Pbilosophus
fruendum est sive beatificantes, dc quibus in W prim;e Philosophix : Initium sricn-
agitur in primo libro. Et sunt rcs quibus non scmper esta prioribus secundum
tiae

utendum est, sub quibus ctiam continen- rcm, sed quandoque a facilioribus au-
tur res quae fruuntur et utuntur : et illre dienli, pcr qua? est levior instructio :

dileclione usus sunt diligendce, sicut pro- quandoquc autem e converso, et hunc
batum csl in distinctione priccedenti : ct ordincm proccdendi tangit Magister in
de iliis agitur in sccundo libro. Sunt secundo capitulo, ibi, C, « Cseicrum, ut
etiam res ordinantes frucntem adfruibile, in libro primo, ctc. » Quartum ct ulti-

quibus secundum aliquid sui iVuendiim mum cst proccssus invcsligationis quo
est, et secundum aliquid utcndum : ct de acquiritur scientia, cl hunc ponit Magi-
iliis agitur in tertio. stcr in quarto capitulo, usque ad princi-
pium quartffi dislinctionis, ibi, D, « Pro-
Divi«ioiibri pRiMus libcr dividitur in duas partes : poimmus crgo in medium, etc. »
priini,
m quarum prima
.

tangit Auclor modum l*rimi ergo capituli sententia est darc

possibib.Mu nobis deveniendi in cognitio- nobis suppositiones quas tencre dcbcmus,
nem eorum quibus fruendum est, quec et cx quibus ut principiis proceJcro pos-
sunt Pater, et Filius, ct Spiritus sanclus. sumus in tota scienlia islius primi libri.

In sccunda autcm ponit tractatum dc Et Liitera facilis est.

illis, scilicet in quarta distinclionc, in-
fra, ibi, « /Jir orilur (/upp.stio satis neccs-

saria, etc. »

Si AUTEM ijuaM-itur, (Juare non in aliis ARTICULUS I.

libris (angitur primus mudus dcvcniendi

in scicntiam ipsorum. sicut liic ? Dicen- .1// convenicntcr ordinentur hccc iria,

dum, quod hocconlingit proptcr diflicul- dicere, crederCf et intelligere ?

tatem hujus matcria?, quai suuima licct sil

lux et manifestissima, nubis tamcn j)ro-

ptcr impcrfectioncm noslri ucculi cst uc- QuiTritur autem de hoc quod ipse di-
Ciilta. llridc, Psal. cxxwiii, (1 : Mirahilis cit : lirc Triniias unlus ejusdcmquc
fa ta csl scieniia lua cx mc : con/orlaia subsianiix vcl cssentise dicitur, creditur,
est, etc. El, in 11 Metaphysicfe : Sicut est et iniellegiiur.
 IIN I SI-.NTF.NT DIST. II, A. AIM. I KT 1. 5,".

1. Vi(I(3tur eniiii pdrvcrlciv". oidincin ; \i) DivisioNicM aut(!in crediliiliiiiii ([iiain A<1 I.

V(}rl)uin cniin, u(, dicil Dmnasc^nius, An- [lonit Augiisliiius, Dicendiiin quod ipse
gelus csl iiilcllii;('nlia', Id esl, niinliiis : accipit credere large siiciinduin (juod
crgo prius csl inUdli^crc, (juain diecrc. dicit ralionis actiim, (]ui esl cx opiiiione
2. Ilcm, ('iiedcro dicil asscnlir(>: ncmo juvata ralionihiis : dicit (iiiiiii 1'liiloso-
aulcni asscnlil in lioc ({uod noii inlclli- [iliiis, qiiod o[)inio juvala rationihiis sit
gil : crgo vidclur iiilcllij.-cre eliain esse lides: et lunc est crediliile quod prius
anle credcre, el credero anlc diccre : sic- intelligitur, quam credatur : ct cst crcdi-
ut dicilur, ad Roman. x, 10: Corde c.rc- hilc in quod non potest ratio cx seipsa,
dilur ad jusfitiam, ore auleui confessio sed cum luce sibi infusa per fidcm potest
fil ad saluletn. Rt, I^sal. cx, U) : Credidi in illud, sicut sunt articuli (idei : credi-
proptcr quod loculus siim. Ergo pervcr- bile autem quod semper crcditur, et
lit ordinein numquam inlelllgitur, est quod accipit
3. Si quod ordinantur
forte dicatur, fidem cx sensu tantum, ut historire
hcEC secunduin quod magis possumus in quorumlibet temporum.
divinis per ista et quia minus dicimus,
:

quam crediinus, vel etiam jntelligimus :

ideo hoc prieccdit. Contra Minus in- :

telligimus, quam credimus ergo intelli- : ARTICULUS II.

gere secundum hoc esset ante credere. •

4. Prceterea, Dicit Augustinus, quod Utrum summum [aliquid addat bono,

qujBdam prius intelliguntur, quam cre- cum dicitur sumrnum bonum ?
dantur qucedam autem nisi prius cre-
:

danlur, non inteliiguntur qucedam au- :

tem semper creduntur, et numquain in- Deinde quoeritur de hoc quod ipse di-
telliguntur : crgo videtur insuflicienter cil : summum
« QucB est bonum, etc. »

loqui. Utrum summum aliquid addat super

hoc quod est bonuin
quod ? Et si dicatur,
SoLUTio. Dicendum, quod ista tria hic addit excessum superabundantise, adhoc
enumerantur secuudum quod sunt gene- vidctur sequi duplex inconveniens :

rativa doctrinae fidci in audicnte : fides 1. Unum quod tunc bonum ex-
est,

enim (ut dicit Apostolus ') est ex auditu: cedens per superabundantiam compara-
auditus autem per verbum Christi. Et bile erit bono creato velincreato conslat :

adhuc ex parte docentis, primo requiri- quod non increato, quia in crcatum non
tur 6^/ce;'e ; quia vera doctrina fidei ra- exceditur a summo bono ergo creato. :

lione penelrari non potest : ideo opor- Dicit autem Philosophus, quod omnis
tet primo diclis assentire et credere, ut comparatio est secundum univocum si :

per lumen fidei veniatur ad intellectum :

ergo sit summum bonum comparabile,
ethoc est quod dicitur, Isa. vii, 9 : Si erit univocum bono crcato, quod falsum
non crediderilis, non intelligetis. Et est est.

littcra alterius translationis : qula altera 2. quod sum-

Aliud inconveniens est,

haic : Si non credideritis, non permane- mum non habet comparationem nisi per
hitis K Unde Ansclmus dicit, quod fides accessum ad terminum, vel recessum
quferit intellectum : sie crgo patet solu- a contrario et si primo modo compara-
:

tio ad ea qua3 quajruntur de ordine. tur, videtur lerminus aliquis esse summi
boni, et sic ipsum esset tinitum : quo-

' Ad Roman. x^ 17 ; ErcjO fides ex auditu, • Heec cst liltei;) Vulgataj.

auditm autem per verbum Christi.
 56 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.

niam omne cujus aliquis terminus est, SoLUTio. Dicendum, quod summum ^
, • ,- •
Solulio
finitum est, quod videtur osse contra
,

bonum 1
est substantialiter et esscnlialiter
Symbolum « Immensus Pater, immen-
: bonum, cui osl impossibilis addilio in
sus Filius, efc. » Si autem est compara- bonitate. Ei \y snrnmum, non addit su-
tio per recessum a contrario, tunc vide- pra intcnlionom boni, nisi respectum se-
tur aliquid esse summe malum a quo cundum nomen ad alia bona creata, et
rcccdit, quod iterum falsum ost : quia non addil secundum rem.
summe malum quidem quod nihil est Ad iioc aulem quod objicitur, quod acI 2.

habet de bono cum autem inter bona : sit comparatio per accessum, etc. Di-
optima sit esse, summe malum non ha- cendum, quod accessus et recessus cst
bebit esse et quod non habet esse, non
: in qualitatibus quae intcndi, et rcmitti
est ergo summe malum non est.
: possunt : ct illae sunt qualilates acci-
dentaliter participatoe non est bo- : et sic

Queest. 1.
Ulterius qu£Pritur, Ulrum summe bo- nitas in summo bono, quia ipsum est
num sit simplex, V(d composilum? Vi- bonitas sua essenlialiler si tamen large :

delur autem, quod composilum quia : sumatur comparatio, tunc dicendum,

summum est cui non deest aliqua boni- quod ipsum non accedit, sed est termi-
tas bonitates autem sunt multarum ra-
:
nus omnis boni.
tionum ergo videtur ipsum esse com-
:
Ad hoc quod objicitur, quod ipsum
positum ex illis. secundum hoc sit finitum, possemus
Sed contra Inter nobilissimas boni- :
dicere cum Philosopho, quod terminus
Sed contra.
tatcs est simplicitas : aut igitur habebit neque finitus noque infinitus est, sed
illam aut non: si non, eril summum bo- potius finiens quod finitur. Si tamen
num : si sic, ergo non est compositum. facimus in hoc vim, diccmus quod in-
finitum dicitur dupliciter, scilicet, pri-
pR^TEREA, Philosophus vocat ipsum valive quod nalum est habere fincm,
Ouffist. ?. . ,

bonilatem, et esse in fine simplicitatis. ot nnn habct : et sic infinitum est im-
Et quaeritur in i]uo diiTerant isla circa perfeclum, cum omnis perfectio sit a
summum bonum ? fine : vel negative, et sic adhuc duplici-
ter est infinitum, scilicet cui absolutc
Ulterujs quaeritur, Utrum possint potest tolli ct negari finis, scilicet quod
Quaesc. 3.
esse duo, vel plura summe bona ? Et vi- nec in se sit finis vel habeat finem, nec
dotur quod non. quoad aliud extra : et sic adhuc imper-
1. Quia quod pcr superabundantiam foctum ost infinitum, vol ctiam non ens.
dicitur, uni soli convenit : sed sunnnum Si voro dicatur infinitum in genere ex-
per superabundanliam dicitur: ergo uni trinsoci, quod nihil est exlra
hoc est,
soli convenit. ipsum quod finiat ipsum sic Deus est :

2. Prailerea, Objiciunt sic Boelius, ot infinilus eo quod nec loco, nec tcm-
:

Dames^ccnus : Dato quod sinlduosumme pore, nec comprehensione intollcclus

bona : aut quidquid bonitatis in numero finitur. Proptor calumniantes autem dico,
liabet unum, habet aliud. aut non. Si quod proprie loquendo omne finitum fine
primo modo ergo non dilTcMunt, quia :
finilur qui est ultimum cjus, vel ultimum
idem per numorum sunt bonilatos unius. continontis ipsum, vel utroque modo ul-
et alterius. Si socundo niodo ergo quod :
timum ejus : sicut corpus ad superficiem,
habct imum dc bonitate. non habot et tempus ad nunc tamquam dcfinion-
aliud orgo non est summum bonum,
:
tia ipsum proplcr quod eliam dofinilio
:

cum uniquiquo deHciat quod ei adjioi noc plus noc minus contincns quam es-
polest. sentialia definiti, dicilur terminus. Ad
extra aulem finitur sicut ad locum cor-
 IN I SENTP.NT. DIST. IF, A, AKT. 3. 37

poralom vol spirilualoin iu (jno ro.s cii- taiiicii noii liiihonl aggrogali(jncm ct di-

ciimscri[)liv{! vol (lifliinlivci coiitincliir. VA. vorsilatcm iii l|)So, (d idoo non lollunt
neulro illormn modoruin |iossuuui.s di- simplicilatom.
coro Dcuin vcl summuui honuui csso
iiiiiliim, scd non rmiliim. (liiin aulom Ad aml'd diccndum, quod ipsuin di- A'iriu«8t.2.

niliil sui sil oxlra ipsum ot suuin iii- citur suinmum, puium, ol in liiio sim-
tcUecluum hoc modo diccrc possumus,
:
plicilalis bonum : sod .mmviuni dicilur
quod ipsc se Hnil quia sihi (ut ila di- :
rospcctu continenti;e honilalum socun-
cam) ,'oqualis. In comparationo aulem ad dum difforcnlias bonitatum nobilium :

infcriora est ipse finis quom omnia

ad purum aulom dicilur propler impermix-
finiunlur, ct oxccdit unumquodque co- tioncm privationis quoe scmpcr machi-
. rum : el idco est finions ca^ non linilum nalur ad maleficium : finis autcm simpli-
ah ipsis. cilalis in bono dicitur proplcr indiffe-
!• Ad autcm quod ohjicitur, quod
iD rontiam hahentis bonitatcm ct honitalis

comparatio cst socundum univocum, di- hahitoe : et hoc est quod Boetius vocat
ccndum quod large sumilur a Philoso- quod est et esse.
pho et hoc palot quia suhslantia est
:

magis cns quam accidens el tamcn cns ; Ad quod ultorius quoeritur, Uti'um ^^
id ^^^^ ^^

non univoce dicitur omnino de suhslan- possint esse duo summe bona? Dicen-
tia, et dc accidonto. Vol intolligondum dum, quod non, sicut prohatum est. Et
sic, quod comparatio est in aequivocis, si objiciatur, quod duo, vel li-ia, vcl in-

. vel in analogis, non secundum quod at- finita summe bona cogilantur majora
tingunt rationom coquivocorum, sed se- quam unum : et cum summum honum
cundum quod se habent ad unum quod sit quo majus excogilari non potest, ut
est in eis : ct sic est de hono quod per dicit Anselmus, videlur dehere osse
analogiam est in summo, et in creatis : plura vel infinila, dicendum quod ha;c
quomodo autem illa analogia intelliga- est falsa. Plura vol infinita summe bona
tur, supra dictum cst.Bene autem con- cogilantur, vel sunt majora quamunum :

cedimus, quod maluin non comparatur quod enim non potest cogitari esse non
per recessum a termino contrarii, sci- potesl cogitari esse majus aliquo sed :

licet, a hono : quia, sicut dicit o])jectio^ plui-a vol inlinita summe bona non pos-
summe malum quod ad potentiam esse sunt cogitari osse, sicut probat ohjectio
non potest, id est, quod sit adeo malum Boelii supra inducta : ergo non possunt
quod non possit esse pejus. esse.

Mst. 1. Ad id quod ulterius quaeritur, Utrum

summum bonum sit simplox, vel com-
positum Dicendum, quod simplcx
? : AUTICULUSIII.
unum cnim honum in ipso non addit
super alterum secundum rem, licet se- Utrum purgatissimis mentibus tantum
cundum rationem salvetur in ipso. iloc cernatur Deus ?
autcm contingit propter identitatem quod
est et esse in summo bono ubi enim :

ratio suhjecti non est in re diversa ab Deinde objicitur de hoc quod dicitur:
eo cui suhjicitur, non potest aliquid « Quod purgalissimis mentihus cerni-
inessc quod diversitatem faciat quod : nitur, etc. »
infra prohabilur, cum quajrotur de sim- Purffalissiinus enim animus non est

plicilale. Et ideo dicendum, quod licet nisi purgatus a culpa, et a miseria : et

sint inibi omnes bonitales nohilitatis, taliter purgati non sunt nisi beati : ergo
 : :

58 D. ALB. MAG. Olil). PK^I).

frustra nobis morlalibus adhuc traditur contingit intelligi, non contingit signi-
haBC doctrina. ficari excellens secundum quod hujus-
:

modi, non contingit intelligi ergo non :

Siiutio.
,^jj dicendum, quod purgatio vo-
jjQj,
contingit significari, quod falsum est
catur socundum naturam eorum a qui- quia multis modis nobis significatum
bus purgatur mens sccundum possibili- csl.
tatem via? : haec autem sunt ex partc
atfectus, et cx parte intellectus. Ex parte Deinde quferilur dc quod dicit
Iioc Q"*^

afTectus quidem primo peccatum, se- pcr justitiam lidci. Quarc enim justitia
cundo pronitas relicta ex peccato, tertio rnngis dicilur esse fidei, quam alterius
fomitis incendium, quarlo removenlur virtulis ?
occasiones peccati ab exlrinseco. Ex parte
intellectusautem toUitur pra^scntia cor- SoLUTio. Dicendum, quod est excellens ^<^'

poris quoe est ad sensum, et secundo duplcx, scilicet excellens harmoniam

priBsentia imaginis corporalis ab ima- commixtionis, et exccllens virlutem se-
gine, tertio actus intellectus accipientis cundum quod accipitur abstracta ab or-
ex phantasmate, quario actus intellectus gano corporali : et primo modo dictum
progredienlis cx principiis sibi notis se- exccllens corrumpil organum per se, et
cundum Philosophiam. Ad Iiaec enim viitulcm quae est in organo per conse-
qualuor scquilur, quod elevet se supiM quens. Secundo modo dictum exccllens
se ad lumcn tidei : et lunc cernit Deuni non corrumpit, sed perficit nobilissime.
trinum esse et ununi.
Ad ALiuD dicendum, quod figi in e^:- Adqu
ccllenti contingil dupliciter, scilicet, in
eo quod est excellens, vel secundum
AIITICULUS IV.
quod estexcellens. Primo modo contingit
aciem mentis figi in excellenti. Secundo
Ulrum lux dimna excellat capacitatcm
modo non quia sic est extra id quod
:

nostri intellectus ?
excellilur.
Si vero quseritur, Qualiter significalur
Deinde qugeritur de hoc quoddicit: excellens, cum secundum quodexcellit sit
« AJenlis enim h nanse acies invatida, extra aciem mentis quam excellit? Dico
etc. » quod non significatur ali*
sine pra^judicio,
Quidquid 6nim est excellens potentiam quo nominc quod sicdalur ei, nisi sccun-
ejus cujus actus est supra ipsum, hoc dum quid et non pcrfecle. El ad hoc po-
modo quo exccliens corrumpit poten- namus simile. Ponamus per impossibile
tiam : lux aulem divina est excellcns aliquamlucem esse infinilam, vel lineam :

ergo corrumpit intellectum : ergo non et circulum finitum attingere aliquid de

beatificat, quod falsum est. Primum pro- luce, vel linea illa : et sit circulushabens
balur per scnsus qui corrumpuntur ab virlulem intellcctivam et inlerpretativam,

excellentiis sensibilium. Sccunduni au- quod scilicot ipse inlelligat quid appre-
tem scribitur in Littera. hcndil, ct scial cliam alii significare ;

signilicabit circulus id quod tangit esse

Qu«Bsiiunc. Pr.eterea qu.Tritur, Quid vocat figi ? quidom intra sc ct csse lucem, vel li-

In cxccllcnti enim socundum quod ex- neam : scd non totum linca\ vcl lucis in-
ccllii non figitur id quod excellitur: ergo tra se contincri, imo infinita csse extra
videtur cum acics nostraj mcntis cxcella- ipsum el hoc non essc divisum ab co
lur a luce quod non figatur in
divina quod ipsc apprchcndit unde significabit :

ipsa. Si hoc dotur, Contra Quod non : id quod accipil quasi in universali, scili-
 IN I SIINTKINT. DIST. II, A, \m\ IS. y\

cot CSS9 do nnlura lucis, vcl lin(!a'- : sod cx iutcutiouc [)ro[)li(!tabal : ct tamcn di-
quia vi(l<4ur noii toliiin in sc claudi, S(mI cit Kvaiigelista ', quod pro[il(;r dij^uila-

exccdorc se, non polcsl ipst; siguidcaro tcin oflicii S[)iritus dcdit ci V(!rum diccre,
ipsuin sccuuduin oinncs dilVcrcutias sua* ([uia Jcsus csset morilurus [)ro {^^cute.

nalura\ ct sccuuduin loluin, nisi scciin- '.]. Itcm, Augustiiius in iil)ro dc A/n-
duin quid, sciliccl, sccuuduni (juod csl ffisfro, prol)at multis rationibus, quod
infiuile cxccdens ipsum : ct dicct : A luc frustra laborat cxtcrior maf^islcr nisi ad-
a()[)rchcnsa est lux, vcl linca inlinitc mc sit intcrius doccns : crgo vidctur, quod
cxccdcns. Similitcr esl do acie crcata ad omne verum sit a Spiritu suncto.
Contra.
subslantiam incrcatam : quia id quod ac- Su!) coNTHA : Est vcruiii iii pro[)osilio-

ci[)it est subslautia divina, ct Dcus, ct nibus primis ct in arlibus libcralibus a(J

prima sedsecundum quod

vcritas, ct lux : quod bomo sufiicit ex doclrina liominis,
est excellcns aciem, non sciturnisisccun- et propria invcntionc : ergo non est ne-
dum quid, scilicet secundum signilicatio- ccssc advcnire ibi novam gratiam docen-
neni inlinitam. tem.

An Hoc quod ulterius quffiritur de ju- SoLUTio. Dicendum, quod ista disputa- Solutio.

stitia lidei, diccndum quod justitia stat tio non cst contra notulam : quia Au-
pro juslitia generali, cujus secundum ra- gustinus dicit^ quod mali nihil vcrum
tionem primus actus est tidci quia qui : vident : et Iioc retractavit, quia mali
vull juslilicari, necesse est quod prinio multa habent a Deo. Si tainen aon fiat

convertat se ad Deum per lidem : quia vis in hoc, dicimus quod in anima ad
aliter in eo non fict timor, nec spes qutc hoc quod accipiat scienliam veritatis exi-

movent ad pcenitentiam : et dc hoc alibi guntur quatuor : intellectus possibilis qui

expcdietur. paratus sit rccipere : et secundo, iutcllc-
ctus agcns cujus luminc fiat abstractio
specierum in quibus est vcritas, vel ve-
rum illud : et tertio, res objecta per ima-
ARTICULUS V. ginem, vel seipsam, de qua est veritas

illa : et quarto, principia ct dignitates

An omne venim scitum sit a Spiritu quce sunt quasi quaedam instrumenta
sanclo impiratum ? proportionantiacomposiliones et divisio-

nes possibiles et impossibiles et necessa-

rias ex quibus verum accipilur. Inter ha^c
Deindc quseritur de hoc quod dicitur qualuor, prinium est rccipiens tantum :

in notula incidente : « Non approbo qiiod secundum autcm est dans lumen suum
in oratione dixi ', ctc. » tantum : tcrtium est recipiens ab agcnte
1. Videtur cnim, quodomne verum sit intelleclu, et dans lucem veritatis distin-
a Spiritu sancto scitum et dictum : su- ctoe possibili : quartum autcm cst molum
per illud enim quod dicit Apostolus, 1 ad ut instrumentum, et inovens composi-
Corinlh. xii, 3: Nemo potest dicere : Do- tioncm et divisionem ejus iu quo est ve-
minus Je.ms, nisi in Spiritu sancto, dicit rum scitum vel qujcsilum. Unde quidam
Glossa Ambrosii : Omnc verum a quo- Philosophi dixerunt, quod ista suffice-
cuinquc dicatur, est a Spiritu sancto. rent ad cognitionem veri quod est sub
2. Item, Constat, quod Caiphas non ratione. Sed aliter dicendum, scilicet,

'
Et sunl verba Au^'ustiiii, iri Lib. Relracta- mm cssct poidifex anni (7/ms, propheiavit qiiod

tionum, cap. •i. Jesus moritunis erat pro cfennle, etc

^ Joan XI, bl : Hoc a seinelipio non dixit : sed
 :

60 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

quod lux intcllcctus agentis non sufficit « Quia nec periculosius alicubi, etc. i>

per se, nisi per applicationern lucis in- IIoc enim videtur falsum cum multas :

tcllectus increati, sicut applicatur radius opiniones videamus tradilas a Magistris

solis ad radium stellte. Et hoc contingit in scientia de Trinilate : et dicunt, quod
dupliciter, scilicet^ secundum lumon du- difficulfas maleriae excusat.

plicalum tanlum, vel ctiam triplicatum:

duplicatum ut si fiat conjunctio ad lu- Ad hoc dicendum, quod periculosius
men intellectus increati, lumen
et illud hic dicit, ideo quod est in fundamento,
est interior magister. Quandoque autem quo everso, evertitur totum, et non quoad
lit ad conjunclionem intellectus angelici magnitudinem peccati vel potest fieri:

et divini : quia Philosophi quidam ani- vis in hoc quod dicit, erratur, et non opi-

mam posuerunt instrumentuin intelli- natur : quia errare est errorem defen-
gentiae, co quod inlelligentia imprimit dere : sed opinari contingit usque ad

in eam suas illuminationes. Et hoc vocal scientiam contradictorii sine periculo.

Dionysius reductionem noslra? hierar-
chiae per hierarchiam Angelorum, et Au-
gustinus dicit hoc contingere multis mo- ARTICULUS VII.
dis. Et hoc vocant quidam Philosophi
continualionern inlellcctuum : quia etium A}i nihil frucluosius invcniotur ([uam in
ipsi quod
dixerunt, nihii videlur nisi per materia de Trinilate ?
lucem primam.
Ad object. Ad hoc ergo quod quoerilur, Ulrum
exigitur appositio gralioe novoe, Dcinde qucerilur de hoc quod dicit
Dicendum :

quod si gratia voratur quodlibet donum ff Nec fructuosius allquid invenitur,

a Deo gratis datum, tunc non fit hoc etc. » Moralilates enim sermonum fru-

sine gratia imo dicit quidam Philoso-

:
ctuosiores sunt : quia convertunt homi-

phus, quod etiamsi aliquid sciatur in ha- nes a peccato.

bitu, non fiet conversio ad actum nisi
per conversionem ad lucem intelieclus SoLUTio. Vis potest fieri in hoc quod
increati. dicit, « fructuosius : •> quia fructus est
refectio in fine qui est summum bonum,
et hoc non est nisi Deus
mora- Trinitas :

litates autom possunl esse utiliores. Vel

dicatur, quod scientia Trinilatis est fru-

ARTICULUS VL
ctus omnis scientioe quia omnis scienlia
:

An in matcria de Trinitate periculosius el omnis conversio animarum cst ut illa

erratur ? habeatur in qua est beatitudo et ita :

praidicationcs non habent aliquidutilita-

tis, nisi ab ista, secundum quod sunt ad

Deindc quseritur de hoc quod dicil eam ordinalfe.

B. Qu3£ fuerit intenlio scribentium de Trinitate ?

Omncs niiteni Calholici tractatores, iit in eodeni primo libro Augustinus

ait ',
qui de Trinitate qua3 Deus est, scripserunt, hoc intenderuntsecundum

'
S AuGosTiNUs, Lib. I de Trinitale, cap. k.
 IN I SKNTEiM. DIST. II, B, AHT. 8 ET y. 01

Scripluias (loccro, qiiod Pator, ol riiiiis, ol Spirilus sancUis, iiiiius siiit

siibslaiiliio, ct inscparubili acfiuiilitatc uiuis sint Dcus : nt sit nnitas in

csscnlia, ct pluialilas in pcrsonis : idcoquc non snnt Ircs (Jii, scd unus
Deus, licct Putcr Filiuin gciuicrit, ct idco Filius non sit qui Patcr est : Ti-
liusquc a Patrc sit gcnitus, ct idco Patcr non sitqui Filius cst : ct Sjjiritus

sanctus ncc Pater sit nec Filius, sed tantuin Patris ct Filii Spirilus, ulrique
cosequalis, et ad Trinilalis pcrtincns unilatcin. Tcncamus crgo Patrern, et
Filiurn, ct Spiritum sanctum unum esse naturaliter Dcum, ut ait Auyusti-
nus in libro de Ftde ad Petrum : neque tamen ipsum Patrcm essc, qui Fi-

lius est : nec Filium ipsuin esse, qui Patcr est : nec Spiiilum sanctum ip-

sum esse qui Patcr est aut Filius. Una est enim Patris, ct Filii, ct Spiritus

sancti essentia, quam Grae^i oijix/ ' vocant : in qua non est aliud Pater,
aliud Filius, aliud Spirilus sanctus: quamvis sit pcrsonaliter alius Pater,
alius Filius, alius Spiritus sanctus.

supposito, necesse est intclligi numerari

ARTICULUS Vill. actum : et ita verbum necesse est poni
in numero plurali : et ideo melius dlci-

Quid melius diciiur de Patre, FiliOy et tur, unum sunt, quam, unum est. Ob-
Spiritu sancto, quod unum sunt, vel jectio autem procedit de substantia sig-
quod unum est ? nificata^ ut in quiete, sicut nominaliter
significatur.

Deinde quaeritur de his quae dicuntur

in secunda parte quaj incipit, ibi, « Om-
nes aiitem Catholici. » Ibi enim esl quae- ARTICULUS IX.
dam notula quse dicit : « Ubi dixerunt de
Patre et Filio : qui gignit, et quem gignit, An melius dicatur, Alier Pater, alter
unum est. » Quseritur enim ibi de ra- Filius : vel alius, et alius ?
tione retractationis Augustini. Cum enim
ly est sit verbum substantivum, et signi-

ficet substantiam : videtur potius sequi Deinde objicitursuper hoc quod habe-
numerum essenliae, quam numerum tur in fine ejusdem capituli « In qua :

personarum : et ita dicendum erat, quod nun cst aliud Paier, aliud Filius, etc. »

Pater et Filius unum est. Qua^ritur enim, Ulrum melius dicatur,

Alter Pater, aller Filius, vel alius? Et vi-
SoLUTio. Dicendum, quod licet ly est detur quod aller: quia alius dicit diver-
significet substantiam, tamen signat eam sitatem substantiae : alter autem diversi-
ut actum, ct pcr conscqucns ut in aliquo latem accidenlis, vel proprielatis secun-
supposilo quod reddit sibi personam : dum Porpliyrium. Cum igitur Pater et
etcum verbum numcrum accipiat a sub- Filius dilTerant proprietatibus suis, et
stanlia suppononte sibi, numerato illo non substantia, videtur melius dici, Al-

> Editio .). Alieuume hab«l 6(j.ou<r{av,

 02 D. ALH. MAG. ORD. PR^ED.

ler Palcr, ct allcr Filiu.s, quam alius Pa- dicunt Grammalici, neutrum est genus
ler, alius Filius. informe, et simpliciter rei essentiam si-

gnificat : ct ideo cum quceritur per quid

Queesi. Ulterrs quairilur, Quare in nouiro in neutro genere, respondetur per essen-
generc non conccditur ut dicerelur, tiale, sicut lignum, vel animal. Mascu-
Aliud Pater, aliud Filius, ctc. linum genus formatum et perfectum est :

et similiter in natura perfectionem dis-

Solutio. SoLUTio. Ad hoc dicendum, quod aller iingucntium liabet hyposiatis et perso-
non ita congrue dicitur : quia licet pro- na : et ideo cum quperitur per quis,
prietas sil in divinis, tamen proprietas respondetur nomeu personae disiinctae,
est pcrsona, et persona est subsistens ut Socrates, vel Plato. Quahier autem
hyposlasis sive substantia : quod qualiter fcemininum nolioni conveniat, non adeo
sit, infra ostendetur : el ideo supponatur esi evidens, cum etiam ipsum sit genus
hoc. Unde cum alter dical tantum varia- fonnatum, individuo et personaB conve-
tionem accidentis, non competit in di- niens, quod per interrogalionem factam
vinis. per qux, cui respondetur determinala
hypostasis in sexu fceminino. Sed dicuni
Acl quse- Ad aliud dicunt quidam.quod tria sunt ad hoc, quod fcemininum est genus im-
itlunculam.
in divinis : essenlia, pcrsona^ notio : perfeclius : ct ideo attribuilur notioni
et ad csscntiam Iranssumilur nculrum quae secundum rationem intelligentiae
genus, ad personam autem masculinum, non ita significat subsistens per se ei

ad nolioncm fcemininum : et jam bene completum sicut persona.

patct de primo, et secundo : quia, sicut

C. Quis ordo sit acrcandus cum de Trinitale afjitur?

CcBteruiii, 11 1 in priino libro do Trinitate ' Auiiustiiius docet, prirno se-

cunduiu auctoritatcs sauclaruiii Scriptuiaruiii, ulruiu lides ita se ha-

beal (leiiionslrnndum est. Deinde adversusgarriilos raliocinalores, elatiores
quaui capaciores ralionibus catliolicis, cl siinililudinibus congruis ad de-
fensionein el asserlioneui fidci ulenduui est : ut eoruin iuquisitionibus

satisfacienles, inansuetos plenius inslruainus : et illi si nequiverintinvenire

quod quccrunt, de suis menlibus potius quain de ipsa veritate, vel de no-

slra asserlione conqueranlur.

'
S, AuGUSTi.Ms, Lib. I clo Tiiiiilale, cap. 2,
 liN I SKNTKM. DIST. II, C, AHT, 10. 03

qui n«jii ('icdit lidci, non crcdit cli.iiu

auclorilali : crgo priiiio uycnduni cst

sccum ralionil>us, (|uaiii auclorilaliiius.

ArMlCULUS X.
SoLuriu. lloc vcrum est ad inlidclcm, soimio.

An in hac scicntia sil prinio proccden- sed Mayislcr inlcndit hoc dicerc ad lidc-
dum per auclorilales ? lcs : et idco cum fidcs in hac scicnlia
pra?cedat inlcllectum (ut habilum csl)

prius est proccdcndum pcr auctorilalcs,

Deinde quteritur de hoc quod habe- quam pcr rationes. Undc Auyuslinus
tur in tertio capilulo, ubi dicit Auclor, et Bernardus dicunl, quod crcdere de-

quod « secundum aucloritates sanctarum bemus auctoritali, quod inteliigimus ra-

Scripturarum, etc. » tioni, quod opinamur crrori.

Vidolur cnim e converso esse, quia

D. Testimonia sanctorum de Trinitate.

Proponamus ergo iii medium Veteris ac Novi Testamenti auctoritates,

quibusdivinai unitatis atque Trinitatis veritas demonstretur : ac primum
ipsa legis exordia occurrant, ubi Moyses ait : Aiidl, Israel : Dominus
Deus tuus, Deus unus est '. Item, Ego sum Dominus Deustuus, qui eduxi
te de terra jEgypti : non erunt tibi alii diipreeter me ^ Ecce hic significa-
vit unitatem divinae naturaB. Deus enim (ut ait Ambrosius in primo libro

de Trinilate^) nomen Dominus vero nomen est potestatis.

est naturee :

Item, alibi Deus loquens ad Moysen ait Ego sum qui sum et si quae- :
^
:

sierint.nomen meum, vade, et dic eis Qui est, misit me ad vos \ Dicens :

enim, Ego sum : non, Nos sumus et, Qui est, non, Qui sumus, apertissi- :

me declaravit unum solum Deum esse. In Cantico etiam Exodi legitur :

Dominus... omnipotens nomen ejiis ^ : non ait, Domini, unitatem volens

significare. Personarum quoque pluralitatem et naturee unitatem sinml
ostendit Dominus in Genesi, dicens : Eaciamus liominem ad imaginem et

simititudincninostram '. Dicens enim, Eaciamus, ei nostrani, pluralitatem

* Vulguta habet, Deuter. Dominus Deus nosler, Dominus unus est.

vi, 4: Audi, hrael :

Vulgata habet, Exod. xx, 2 et 3

^ Ego sum Dominus Deus tuus, qui edu.ci te de terra Mgypti, de
:

domo serviiutis. Non lialebis deos alienos coram me.

^ Vel, de fide ad Gratianuni, cap. \ et 2.
* Exod. iif, 14.
=^
Ibid.
^ Exod. XV, .3.

^ Gttnes. 1, 2i;.
64 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

peisonaruin ostendit : clicens vero, iniafjhiein, unitatem essentia?. Ut enim

dicit Auguslinus in Whvo do Fide ad Pelriim : Si in illa natura Patris, et

Filii, et Spiiilus sancti, una esset tantuni persona, non diceretur, Faciamiis
hominem ad imar/iuem et simililudinem nostram. Cum enim dicit, Ad
imajiuem, ostendit unam naturam esse, ad cujus imiginem homo fieret :

cumvero dicit, nostram, ostendit eumdem Deum non unam, sed plures
esse personas '.

quartsesecundum Augustinum. In se-

DIVISIO TEXTUS. cundo autem ejusdem quartte ponit ex-
planalionem duplicem Hilarii, qui subti-
Deinde transcunduni est ad quartam lius eam intuetur, ibi, E, circa initium,
parl(Mn istius parlis quae ibi incipil : « /tem, id<m in quarlo liljro, clc. »
« ProponcDiit/s igitiir in medium, etc. » In tertio autem dicit summatim quid se-
Et dividilur in duas : in quarum prima quitur ex diclis Ililarii, ibi, E, circa fi-

docet venire in cognitionem Trinitatis nem, « In his verbis /lilarius, etc. »

et unitatis per auctorilales canonicas

Bibliae. In socunda autem per raliones Primo autem incidit dubium dc hoc
congruas et similitudines docet idcm, quod dicit « /psa legis exordia. » Lex
:

ibi, « Apostolus namque ait., etc. » Et enim orditur in Genesi. Hoec autern au-
ibi incipit tertia distinctio. ctoritas accipitur de capite viccsimo
Prima subdividitur in duas secundum Exodi, n. 2 et 3.

duo testamenla ex quibus trabuntur au-

ctoritates. In prima enim poiiit aucto- SoLUTio. Lex hic dicitur decalogus : et

ritates Veteris. In secunda autcm de ibi incipit ponere mandata decalogi.

Novo Testamento, ibi, H, « Nunc vero
post testimonia Veteris. »

In prima harum sunt tres patrcs : in

quarum prima principaliter probat uni- ARTICULUS XI.
tatem esscnlioe in se, et in pcrsonis. In
secunda vcro principaliter dislinctionem An Deussit nomen naturx?
personarum, et per consequcns unam
essentiam : quae inoipit, ibi, F, « Nunc
vero ad propositum redcamus. » In Dcindc qua^ritur de hoc quod dicit :

lerlia parle ponit specialiler testimoniu «Deus nomen est naturse, elc. »
de S[)iritu sancto, ibi, G, « De Spiritu 1. Vidctur enim hoc esse falsum pcr
sancto etiam, etc. » Damasccnum, ubi sicdicit Dcus dicitur :

In prirna liarum sunt tria capitula :

ab co (juod ost Oslv, id cst, circuire et

in quoruin primo inducit quatuor aucto- fovcrc univcrsa : vcl ab ethin, id est

rilalcs, quarum tres priorcs probant ardcns : Dcus cnim ignis consumens om-
unilalem esscntia- in se considcratie : neni maliliam cst : vcl a O^ajOai, id est,

quarta vero probat cam cssc unam in considerando omnia : nulla cnim eum
tribus pcrsonis, cl adliibct cxposilioncin latenl : imo omnium csl contcmplator ^

' S. AuGUSTi.Nu^, I.it). de riile ad 1'etrum, S. Jo.\NNEs D.v.u.\sCE.NU>, i.ib. I, cap. 12.

cap. i.
 IN \ SRNTKINT. niST. I[, D, ART. II 05

Oinno.s nnlnni islae (lorivnlionos dicunl dicit Damasccnus, siv<! (•ircuilionem ct

()[)us. l">rf;() Dtnis (^sl nonicn ojjcrationis, coiilincnliam, siv(; ctiain igninn cliarita-

ot noii naliiijo. lis consuinciilciii jtcccalum : oinnia illa

2. Ilcin, Dioiivsius in lihro (h; Dioiitis coiiimunicabilia suiit croaturijc : (juia

nomiiiihus : Divinilas diciUir (jua> oinnia crtsilurie j)rovidcnt, curant, ct inton-

vidot j)r()vidoiitia ct bonilalo j)crf(H-la, diiiil : orgo vidotur esse communicabilis
oninia circninsj)icious, et conlinons, ot dcilas.

in soij)sa iinj)lcns, ct oxccdens oninia T). Itoin, Actus quos ponit Dionysius,
providonlia ij)sa utentia '. Providon; au- j)rovi(lor(% circuiro, iiiijilore, continorc,
lom, iiiij)lcre, ct contincro ojiorationcs oinnia communicabilia sunt : ergo vidc-
sunt. Vjv^o Dcus cst nomen opora- lur, quod doitas etiam communicabilis sit.
tionis. SeD CONTIIA :
Sed contr*

W. Item, Maximus : IIoc nomon (df]^ 1. Vjrrant qui poniint j)lurcs deos :

derivatur a (jraeco vorbo oswpiw-w, id csl, ergo vidotur, quod dcilas sit forma in-

video, sive contcniplor, sive considcro : communicabilis crcaturis : ergo videtur,

vel k vcrbo Oiw, id cst, circuio : quia quod non possunt csse dii qui crcati
oninia circumspicit, et omnia providon- sunt.
tia circuit : circumspicere autem, et 2. Item, Anselmus : Deus est majus
circuire sunt operationes : ergo est no- quam excogitari possit : scd majus
mon operationis. quam non potest esse
cogilari possit
4. Idem pcr ralionem probatur : non cominunicabile pluribus orgo non pot- :

cnim liabet nomen nisi datuni a nobis est communicari et sic divinitas erit
:

nominantibus nos autem non cognosci- : attributum incommunicabile.

mus ipsum nisi per opera ergo videtur, :

quod non nisi ab operibus nominamus Ulterius quferitur, Penes quid acci- Qusest. 2.

eum cum igitur vocemus ipsum Dcum,

: piatur numerus derivationum Damasce-
videtur quod Dcus sit nomen opcratio- ni, et actuum Dionysii?
nis, et non naturae.
Adhuc etiam quceritur, Glossa enim Quaest. 3.

Ulterius quseritur juxta hoc, Utrum super Epistoiam primam ad Gorinth.

divinitas communicabilis sit creaturae. viii, 0, dicit, quod Deus dicitur triplici-
1. Videtur, quod sic : quia supcr illud tcr, scilicet substantive, adoplive, et

Apostoli, I ad Gorintli. viii, o : Nam et- nuncupative : dubitatur enim, Utrum

si sunt qui dicantur dii : Glossa dicit, cequivoce dicatur de illis.

participatione divinitatis : ergo videtur, 1. Et videtur, quod sic : quia sequivoca

quod divinitas sit attribulum in Deo sunt quorum solum nomen commune
quod est participabile a creatura, et com- est, et ratio substantice est diversa : sed
municabile. liic solum nomen commune est, et ratio
2. Item, Cantatur de Ghristo : « Lar- substantiae diversa : ergo sequivoce dici-
gitus est nobis dcitatcm : » ergo com- tur de illis.

municabile est nomen deitatis. 2. Idom videtur accipi ex textu ibidem,

3. Item, In Psalmo lxxxi, G : Ego di- ubi dicit, Efsi sunt qui dicantur dii :

xi : Dii estis. Et, in Exod'. vii, ad 1, non dicit, qui sunt.

Moysen : Constitui te Deum Pharaonis. 3. Idem ex modo loquendi Glossse
Item, Diis non detrahes ^ : ergo videtur quae dicit, quod dicitur tripliciter : quia
quod nomen hoc sit communicabilc. videtur distinguere significatum vocis, et
4. Item, Sive dicat providenliam, ut non suppositorum : talis autem distinctio

' S. DiONYsius, De diviuiri nominibus, cap. 12. * Exod. XXII, 28.

XXV
 66 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

competit sequivoco : ergo ipsum c-equi- imponantur naturae Dei, sicut et istud?
voce dicilur de iilis. Dicendum, quod islud nomen, Deus,
Sed contra. Sed contra : Ehi sutit qui (fuaiitur imponilur ab operibus qua; per se non
dii : Glossa addlt, parlioipalionc divini- conveniunt nisi Deo sicut sunt opera :

talis. universahs providentiae, et conlinentiee,

1. autcm unum hal)ent
Qucecaniquo et impletionis rerum : et quia ista secuii-

nomen parlicipatione ejusdcm natura? dum non conveniunt nisi Deo, ideo
se

communis, suul univoca ergo Deus est : per istud polius nominatur natura divi-
univocum ad Deum substanlive, et adop- na,quam per aha.
tive, et nuncupalive dictum. Ad aliud dicendum, quod licet nomi- acI .

Item, .Equivocum non ponit respe-

2. nemus ipsum ab opcralionibus, non ta-
clum diversorum ad unam naturam per men sunt ejusdcm rationis operationes :

inlentionem nominis : qui enim nomi- quia qurodam pcr non conveniuntse

navit canem sidus coeleslc, nun respexit nisi sibi : quKdam autem per se et na-
ad aliquam proprietatem naturie eanis : turahter etiam conveniunt creaturae, hcet
et similiter ([ui nominavit piscem ca- per posterius, quia ab ipso et ad ipsuin
nem ergo inlentio instituentis sequivo-
:
sunt : sicut vita, sapientia.

cum non respexit idem illud cum insti-

tuit secundum, ad quod respexit cum Ad id quod uherius quaeritur, lltrum ^j

instituil ut nomen esset prioris et ideo : divinitas sit attributum coinmunicabile ?

Boelius vocat talia a'quivoca a casu et Diccndum, quod si accipiatur providen-

foituna ; sed imponens nomen idolo lia- tia, et continentia, el circuilio rcspectu
bet respectum ad unum quod est provi- universi, in ilia ratione non erit commu-
dere et coutinere, a qua ralione etiam nicabile : licet cnim prceexistentes aliis,

Deus substantive dicitur Deus : ergo vi- vel in gradu dignitatis, vel potentia mi-
detur, quod Deus non iequivoce Deus di- raculorum, vel merito vitae habeant ah-
catur. quam providentiam et continentiam
respectu ahorum, tamen deficiunt in

Soiutio. SoLUTio.Dicendum, quod duo sunt duobus ad minus, scilicct in universi-

attendenda in nomine, scilicet forma tate, et in lioc quod non penetrant et

sive ratio a qua imponitur et illud cui : im|ih'nl intcriora rei, sed sunt quasi ex-
imponitur : et ha^c vocantur a quibus- trinseca quoad hoc est incom-
: et ideo

dam signilicatum, et suppositum : a municabile sed quoad actus in genere

:

Grainmalicis autem vocantur qualitas, est communicabile et tunc dicitur par- :

et substantia : et si attendamus id a quo ticipative, sicut dicit Glossa praetacta.

imponitur, lioc est, attributum, vel for-
mam (ut ita liceat loqui, quia in Deo for- Ad quod uherius quaeritur, A quo
id Ad qu«

ma non est) tunc est nomen operationis. trabatur numerus derivationum secun-
Si autein attendamus suppositum, scili- dum Damascenum ? Dicendum, quod
cet, cui imponitur et (juod supponit, est secundum ordinemad creaturas tria sunt
nomen natura? : et sic patet sohitio ad in Deo, scilicet sapicntia, potentia, boni-
quatuor auctoritates Sanclorum : quia tas, sivc boiia voluntas : et licet poten-
Ambrosius lotjuitur (juoad hoc cui im- tia sil prima sccundum ralioncm intchi-
ponitur : ahi aulcm tres quoad illud a gciuh, si ista tria acci[)iantur absolute
quo imponitur. sinc ordinc ad crcaturas actu existcn-

Dubium. ^* Ai TKM quanitur. Gum islud nomcn tes, tamcn sccundum quod ad gubor-
impfmatur ab operalidnc, sicul ct alia nalioncm rei faclffi referuntur, prius est
qua-dam, quare islud polius (hcitur no- aclus saj)icnli.T vidcntis, ct secundo est
mcn naturie quani alia, cum alia rtiam actus polentiie circuicntis et contincntis
 :

FN [ SKNTh.NT. DIST. TF, f), AHT. 12. 07

iii cssc, cl lcrtio osl jic.liis honilalis oi- Iiic (st locntio ([UiTdain : crgo non con-
dinaiilis ad |>ci ("(Hiidncm : c\ lioc. qnod vcnit css(>ntia', scd [)ersona\

dilif^il oiniiia (|ii;c siiiit, cl iiiliil odil co- 2. I*r.ctci-ca, Sancli cx[)()iiiiiit lioc d(5

iiiiii <iiia' lccit. \'A lios <'osdciii actiis |)o- l''ili!) : ([iiia p(!r descensum signilicatur

nil Dioiiysiiis. |>ia'lcr lioc (niod addit iiK ariiatio : per igncm riibi signilicatiir

iinpU^lioncin ([iia^ ponil pcircclioncin acc(![)tio tribnlationis nalura' iii ([iia la-

rci : c\ Ikx; (M>im (|uod Dcus in i(>sa (\sl

nien viroreni divinitatis non amisit.

essenlialilcr, pi-a\scntialitcr, cl potcn- Unde dicit : Videns vidi\ etc. Per libc-
lialitor, ordinat ij)sam ad pcrrectum ct rationem ab .'Egy[)to slgnificatur libera-
tcnol in essc : quia omnia in nihilum dc- lio a poccalo cl diabolo (|ui poi' IMiarao-
cidercnt, nisi ea manus Dei omni[)olcn- nem signilicatur : ergo videtur, quod
tis conlineret. hoc conv(>niat personae.
2. Item, Iloc etiam quidam volunt ac-
s' 3.
Ai) iD quod nllerius quferitur de diffi- cipere ex hoc pronomine, e(/o, quod de-
nitione nominis, Dicendum quod inveri- monstrativum est dotorminatam perso-
tate dicitnr sic a^quivoce, licet non sit nam signilicans. Qui ctiam nomen est
aequivocnm a casu et forluna : sed po- articulum subjunctivum in se habens,
tius per prius et posterius se habendo ad ratione cujus articulationis significare
aliquod unum, qiiod substantialiter et habct personam sua proprlotatc deter-
naturaliter est in Deo vero, in Sanctis minatam : et sic videtur istud dixisse
autem participatione quadam qua* est persona Eilii.

secundum partem et imperfecta in diis : Sed contra :

Sed contra.
autem nuncupative per respcctum opi- 1. Indivisa sunt opora Trinitatis : er-
nionis tanlum, et hoc habet minimum go dictum unius est dictum alterius.
deitatis : quia esse in opinione, est csse 2. IIoc etiam quidam volunt trahere
secundum quid, et non simpliciter. Et ex modis significandi terminorum, qui
per hoc patet solutio ad totum. ibi ponuntur : quia ego est demonstrati-
vum primae personae, et sic habet signi-
ficare Patrem qui in Trinitate non est de
alia persona, sed principium totius divi-
ARTICULUS XII.
nitatis, et principium non est de princi-
pio. Qi/iautem nomen est cum articulo
Quls dixit iMoijsi, Ego sum qui sum, an subjunctivo, qui secundam notitiam de-
nalura, vel persona divina?
monstral, et habet stare pro Eilio qui
est quasi secundus^ quia est a Patre.
Deinde quaeritur de hoc quod dicit Sum autem significal substantiam ut
« Ego sum qui sum, et Qui est misit actum quo egreditur ab utroque, et ha-
rne, etc. » Et qu.neruntur tria, scilicet, bet significaro Spiritum sanctum qui est
Quis sit utrum na-
qui hoc dixit Moysi, ab utroque, et ideo repetitur etiam cum
tura, veipersona ? Secundum est, utrum utroque, cum dicitur, Ego sum qui sum
hoc sit nomen proprium in Deo, et quid et sic erit verbum trium pcrsonarum.
nominat in ipso? rertium est, de ordine Sed CONTRA :
sed contra.
istius nominis ad alia nomina. 1. Damascenus dicit, quod significat
Ad PRiMUM proceditur sic : pclagus substantiae infinilum, non quid
I. Essentiae secundum intellectum es- est : ergo videtur, quod sit dictum es-
sentiae non est loqui, sed personae : sed sentiae.

• Vulgata habet, Exod. ni, 7 : Cui ait Domi- etc.

nm : Vidi nfflictionem populi mei in Mgypto,

 :

68 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

2. Hcm, Dicit llioronymus quod ad

comparalionom ojus qui esl, qui incom-
mulabilis ost, cfetcra non sunl qua> mu- ARTICULUS XIll.
tabilia sunt.
3. Pr£Etcroa, Inlolliiramus por impossi-
An Qui cst .sil nomcn Dco proprium ?
bilo personas non esso in ista ratione

qua distinguuntur, id est, quod non sit

Palor iii ratione Patris, nec Fiiius in ra- Sccundo quceritur de hoc, Utrum sit
lione Filii, nec Spiritus sanclus in ra- Deo proprium, et quid nominat in ipso ?
tione Spiritus sancti : adbuc Deus erit Videtur autem, quod non proprium :

in sc indivisus, ct ab aliis divisus sub- quia croatis omnibus convcnit esse, et

sistens bvpostasis rationalis naturae : or- priino convonit eis ergo videtur quod :

go polcst loqui : ergo loqui non est non soli Deo sit proprium.
proprium porsonae in rationc Patris, vcl
Filii, vol Spiritus sancti, scd in ratione Pn.KTEREA, Quid nominat in ipso ? Et ^ uees
Doi : ct boc est quod convenil naturae :
dicit Damasccnus quod nominat pelagus
ergo id dictum est substantioe. substanlijE infinitum, ct non quid est.
Sed contra :

soiutio. Responsio. Ad
dicondum, quod lioc i. Infinitum in quantum liujusmodi »

sicut probat ultima ol)jectio, boc nomon, non potest nominari por quid est, vel
Qui est, sine dubio ost Irium persona- cst orgo videtur, quod non possit no-
:

rum, in lioc quod sunt unius subslan- minari boc nomine, Qui est, vel ens.
ti£E : quia boc ost datum a simplicitate
et proprietate divinse naturne in essendo. 2. Praeteroa, Per illud nominamus
Ad i.
Ad noc aulem quod quod objicilur Deum, per quod intelbgimus eurn : sed
loqui est porsona^ dicendum quod vo- por opora sua intelligimus euni : ergo
rum ost, sod non porsona? sic distincljc : por opora nominamus ergo videtur, :

imo si non ossent tros personae in ralio- quod non nominomus ipsum abquo no-
nibus quibus dislinctiB sunt in (ide, mine quod sit substantiae designativum :

adliuc Deus esset quaedam persona seip- ergo non per boc nomen, Qui est.
sa ab aliis ossonliis ot naluris rerum (U- Pr.eterea, Quid cst quod dicit Da- Quse;

stincta, et illi boc modo pcr subjcolam masconus, quod non signilicat quid ost ?
creaturam loqui convcniret sicul (boit : Vidotur onim lioc esse falsum signilicat :

Hieronymus quod iUud vorbum por An- cnim ossontiam et boc est Deus : crgo :

golum Moysi dixit quia lamon Filius : signilicat quid cst Dous.
verbum ot os Patris est, quod locutuni
est eum in mundo, ideo por appropria- SoLiTu>. Ad lioc dicondum, quod osse soh

tionom altribuilur Filio. essenti», puro ot simplici intolloctu entis

Ad 2 e 3. Ad ALiA (luo, dicoudum quod lalis do- Deo proprium ost omno enim abud ens
:

monstralio ot articubitio non cogit, csl alitpiid plus quam simplcx essentia
quod stot prn porsona tali propriotalo quod probatur sic : Sumatur ipsum ens
personali distincta, sicut lidos (bstinguit : croatum in absolulo ontis intolloctu, de

sed polius j^ro porsona qua' pcr so una (pio (licit Pbilosopliiis rerum : Prinia

esl subsistons byposlasis rationaiis na- oroatarum est esse, ct non ost ante ipsum
turre : sicut cst bic Dous. ul ila licoiil croalum aliud. Istud ons verum cst quod
non babot aliquid \\\ so pr^eter ens : la-
loqui.
men quiacroalum est, de necessitate po-
nit ]ial)itudinom ad rroantom : et haec
babiludo aliquid ost in ipso, licet sit rc-
 :

iN I si:nti:m\ nrsT. ii, d, ami'. i:^. (jo

s|)('(lii ;ill('i'iiis : iiikIc li;rc li;il)ilii(l(> <uin (licit ndcliii^ iii priiiio dc y/r//(^Ay//<<///<7y//.v .•

ciilc ci'c;il() r;i(il c()nci'c;ili()iicm cl com- Omiic (|ii()(l csl |);irlici|);il ((> (|ii()(l csl

[)usili()iicm, cl sic; iioii csl ci |iro|)rium css(! iil sil, ;ili() vcro p;irlici|i;il iil. ;ili-

siMi|)licilcr cssc. Si ;uilcm ohjiciliii". (|iio(l (|ui(l sil : cl idco dicil (jiiod sil |)(d;i^iis

Jioc cli;iiii csl iii (Mili^ |)riiiio. (|iiod rc- siil)sl;iiili;c iiiliiiiluiii. Si ;iiilcm ohjiciliir,

spcclum pouil ;i(l ciiliii croiiUi, dicciidum (juod cst oppositio iii V(!rl)o J3uiiiasc(Mii,

quod rcspoclus ilic sccundum rcm iiiliil ([uia subslaiiti;i sccunduiii lioc non no-
addit ci : scd iii ciili! crcalo ;ililcrcsl, iiiiiuit cssc, scd [lolius ;ilif|uid (;ssc, di-
quia rcspcclus suus additur su[)cr cssc cenduni ([iiod i[)SO non facit vim iii no-
suuiii. minc suhslantiie sccunduni ralioncin
Pniitcrca, Tn ontc crcato sumitur adliuc noininis : sod tanlum acci[)il sccundarn
coni[)onil)ilitas cuin alio, ct dotcrmiiuibi- rcni, sccunduni (juod convertitur cuni
litas pcr l"orin;is et diiroronlias i;ciicralis- osscntia siiii[)lici. Alitcr dixorunl qui-
siniorum et aliurum partium enlis : qufe dam, scilicet, quod quidost propria dilli-

componibililas liuc ipso quod non ost in nitio roi cst ([uam iiec oxplicito ncc im[)li-

ente, non est in prinio cntc : ot sic patet cito tangit aliquod noinon divinum. Sod
qualiter ens nominat essenliam divinam, lioc iiihil est : quia Deus non diffinibilis

vel Doum secundum essontiam divinam, est, iicet possit in ipso dici quid est, sic-

et non proprie creatam. ut substantia, sapientia, bonitas, ot cae-

Tamen attendendum est,
tcra bujusmodi.

,^^ j
Ad dicendum, quod infinitum.
aliud quod nuUum horum nominum quoe etiam
^''* =
secundum quod infinitum non nomina- dicunt quid est, facit nobis determinatam
tur : quia socundum boc est extra nomi- notionem suae significationisin Deo : ita

nantem et inteiligentom : sed id quod est quod nibil sit extra intollectum de re
infinitum secundum quod attingitur per ojusdem significati quia Deus secundum :

intellectum, potest nominari, ot ipso no- quodlibet attributum infinilus ost : et ideo
mine signilicari : sicut supra ostensum profunditas ejus, et altitudo nobilitatis
est. ejusdem signilicata, non includitur tota
Ad ALiUD dicendum, quod vcrum est inlellectu : quia aliter comprehenderetur
quod nostra cognitio incipit a creaturis : Deus, et finiretur nostro intellectu secun-
sed non terminatur in creaturis, sed in dum hoc atlrii)utum, quod falsum est :

Deo venimus enim per eiroctum poten-

: quia neque simpliciter noque secundum
tiae in potentiam, ot per potentiam in es- aliquod attributum finibilis est a nostro,
sentiam : et ideo essentiam nominaro vel ab aliquo intellectu creato. Tamen
possumus, non pcr aliquam croaturam, cum dico, quod substantia, vel sapientia,
sed ab eo in quo ut in fine stet cognitio vel bonitas significant quid est Deus :

nostra : aliter enim numquain possemus esse autem, vel quid est significat esse,
aliquid significare de Doo, nisi inratione vel ens, vel essentiam infinitam, sive pe-
causfE ad creaturas. lagus substantiae inlinitum : nolo dicere,
quod substantia aliquid addondo enti tra-
An lu Damascenus quod
quod dicit hat i[)sum in partem sed quia talis de- :

'
non significat quid est, Dicendum quod
hoc intelligiturduobus modis quid cnim
esse est ali([uid csse
\ ens non sirnplicitor,
aliqua specie, vel genoro, vol difforentia
terminatio fit secundum ralionem intolli-
: gciidi per nomen hoc, in re non cst
: et ;iliquid osse est additio, sed ipqualis simplicitas : nec ideo
sed detorminalum ralio illa intoUigondi falsa est, quia so-
cundum moduiii intoUigendi f;Usa ost :

esse : sicut esse unam substanti;im est quia suum modum intelligendi quem ac-
aliquid esse, et essc animal est aliquid cipit ex nominc, non ponit in re ipsa
esse, ot esse bonum : et hoc ost quod sed de hoc infia orit quaeslio.
 :

70 D. ALH. MAG. ORD. PRTED.

:i. Ilem, Quidquid se habel ad ens el

ud non cns secundum causam, prius est
eo quod se habet ad cns tantum : bonum
ARTICLLUS XIV. se hahet ad ens ct ad non ens, in causa
prima : ens autem ad ens lantum ergo :

An Qm est sit pn?nu?n inter )iomuia bonum est prius ente. IMiunATU) medi.?!:

divitia. per Dionysium et per Commentum : quia

idem est Boaw-w, et xaXiw, sT?. Boaw enim
in grseco est voco vocas, a quo tractum
Tertio quspritur de ordine istius nomi- i'a[ Oomini in hitino : /.aXiw autem idem
nis ad alia nomina. est quod clamo, a quo tractum est xaXov
i. Et videtur, quod ipsum sit priiis in graeco, quod significat bo7ium in lati-
omnihus aliis nominibus: quia ita dicit no, co quod Deus sua honitate vocat ca
Dionysius in lihro de Divinis nominibus quee non sunt tamquam ea quoe sunt.
Ipsum secundum se esse senius est co
quod est per sc vitam esse, ct eo quod i. Solutio. Isla nomina possunttriphci-
est per se sapicntiam esse : et alia qu;c- ter considcrari, scilicet, secundum suas
cumque existenlia participantia anle oin- inlenliones simplices : et sic cns est se-
nia illaesse participanti : ergo vidctur, nius, et omnihus quia ordine
prius :

quod Qui esi sit primum inter nomina causae primari?e secundum Pliilosophum
^^^''
in lihro de Causis, et orcHne subjecti ha-
Item, Boetiusinlihro de //e6r/om«-
2.
bet sc ad oninia alia, scilicet, verum,
dibus, dicit sic ipsum esse quod nullo honum, vita, et sapicntia, etc. Et sic lo-
modo ahquo participat : ergo vidctur, quilur Dionysius in Hhro de Divinis no-
quod ipsum sit simplicius omnihus ah- minibus in auctoritatc inducta, et Pliilo-
quo parlicipantihus sed suhstantia, ho- :
sophus in libro de Causis. VA sic ratio
num, el vita, et sapientia participant aU- proccdit qu;e adductaest.
quo ergo ipsum esse est prius eis.
: A(Hiuc, possunt ista considerari etiam
3. Item, Phdosoplius in Hhro de Cau- secundum supposita in quihus sunt, et
sis : Prima reruni crealarum est esse, qua:' non dcrclinquunt nisi secundum in-
etc. : ergo ens secundum inlcHectum est tcHectum qucmdam, ul vuH Boetius in
primum. lihro de llebdomadibus : et sic convertun-
4. Item, Commentator ihidem dicit, tur interse verum, honum, cns, et unum :

quod ens fit per creationem, quia secun- scd non vita, et sapientia cum istis unde :

dum intcHectum non est aHquid ante ip- sccuncHim istum modum quatuor erunt
sum in quo fiat honum : et aHa fiunt per aeque prima, sed non antece(Hint aiia.

informalioneiii, quia secunduni intcHe- Terlio modo ista possunl consideiari in

clum ens est ante i[)sa, et suiit in ente, causa piiina sccundum quodcausa est, id
sicut informantia ipsiim : eigo Qui esl, est, secunduin quod producit causala, et

est primum. sic ens in creatura producilur a bono in

Skd r.oNTRA : Creatore : et hoc moiki ens crealum est
Ssd contra. 1. Damascenus dicit Dionysiuin (Hcere, poslerius hono incrcato : ct lioc est quod
quod primum nomen est honuiii. dicit Dionvsius, quod honum est dillusi-
2. Item, In onHne nominum Dionysius vum esse sui. Et ista solulio est secun-
prius exsequitur de hono quam dc cnte, dum intcHcctum Dionysii, ut patet ex
in (|uo facil menlioncm de vero. cl piil- inductis aucloritatihiis supra. Et per lioc
chro crgo vidctur quod honum sil ante.
: palet solutio ad oiiinia qinesita.

'
S. DiONVsius, Lih. de Hiviiiis noininihiis, cap. 10.
 :

IN I si<:nti<:in I . dist. ii, d, aht. i."), 71

h^l iiolii (|uo(l [)i'0|)l(M' simpliccm inlcl- ()(!rposili() cnim su[)cr [Xijoru, id 681, iii-

lccliim ciilis iiurcali, ul (licliiin csl, dicil l(!iioiu crculu dicitiir ub iiilcdlcc.lii iio-

Uul)l)i lMo\scs iii lilxo (l(! Ducc iira/ro- miiiis |ii-inci[iulilci' : scd coiiliii(;iitiu «;t

rttiii, (|tio(l (Ji/l csl., csl nomcii iiu^lV.iltih! rcj^iiiu 11 (iorum ([uibiis su[)cr|)()iiilui', di-

l)ci, cl [)i'icci[)iium iiiler oiiiiiia iiominu •

citur jicr conso(jucns : scd (;u (jua; suiil

quiu lioc nominat (juod i[)so vorissiiiu? esl cuusu su[)('r[)osilionis, sccundum rulio-

sim[)Iicitci' sine adtlitioiio aliquu. nem intciligondi dicunlur iii nomiiu! sic-
ul anlocedens : causa autem su[)(;i'[)osi-

tionis est omnimodu possossio [)ulchi'o-

rum ot bonorum incomj)urubilitcr plus
ARTICULUS XV. quum sit in omiiibus crcutis quibus su-
pcrponitur. De iiitcUectu otium illius an-
An Dominus sit nonicn potcstalis
;c.
•->
':
tecedcntis est (irmitas quam vocat Dio-
njsnis foyiitudincm: undo alia translatio
habet, lirmitalem : ut scilicet, talis pos-
Dcindo quaerilur de hoc quod dicil, sessio sit per sc cx natura : quia tunc
quod Dominus est nomen potostatis. El non valebit cadore pulchrum el bonum
quaeritur quaiii potestatom signiiicot? in ipso. Et ha3c quatuor tangit Dionysius
1. Vidotur piura dicere secundura Dio- iu suu diilinitione. Alii autem id quod
n3'siuiii in libro dc Divinis nominibus, claudilur in nomino tangunt socundum
ubidicitsic: Dominatio non estpojorum, partcm. Et per hoc patet solutio ad to-
id est, subjectorum excessus tuntum tum proeter ultimum.
sed oninis ct [)ulchrorum et bonorum Et DiciTUR communiter ad aliud, quod Ad 3.

perfocta et omnimoda possessio, et vera dominium potest dicere habitum domi-

et non cadere valens fortitudo eri^o '
: nandi, vcl actum : si habitum, tunc ab
videtur, quod Domiuus dicat superposi- eeterno est Dominus : si actum, tunc ex

tionem pejorum, id est, subjectorum ex- tempore est Doininus.

cessum, etabundantiam possessionis pul-
chrorum et bonorum, et fortitudinem et :

hicnon fit mentio do potestate in co quod

potestas est, nisi forte secundum quod ARTICULUS XVI.
fortitudo potestas quaedam cst.
2. Item, Ambrosius dicit^ quod do- An Deus sit nominahilis a nohis ?
minus dicitur a potestate regondi, et
continendi subjcctam sibi creaturam.
3. quod do-
Augustinus autem dicit, Deinde quaeritur de hoc quod dicit :

minus dicitur qui habet servum et se- : « Dorninus omnipotens nomen illi. »

cundum hanc ultimam expositionem non 1. Ex hoc enim quod nomi- accipitur,
videtur Dominus esse ab aeterno. natur ergo nominabilis esta nobis, quod
:

esse vidctur contra Dionysium, in libro

j^^
Dicendum, quod in intclle-
SoLUTio. dc Dioinis nominibus ubi dicit sic, quod
•' ^* ctu ejus quod est Dominus, quoddam est est vcrbum non dicibile, et irrationabili-

principale, et quoddam est secundum tas, ct non intclligibililas^. Etaliatrans-

ralionem intelligondi tantum consoqucns latio liabct, innominabililas.
ad id, et quoddum sicut antecedens. Su- 2. Item, In eodom, quod est verbum

* S. DioNYsius,Lib. deDivinis nominibus, cap. num.

12. ^ S. DiOiWsius, I.ib. (le Divinis nominibus,
^ S. Amukosius, Lib. I de Fide ad Gralia- cap. 1.
 72 D. ALB. MAG. ORD. VUJED.
inscrutabile simul, et uon iuvestiyabile : ipsum (lictioiie imperfecte significante,
sicut non cxistentc vcsligio ullo eorum dummodo illam impeifectionem in eum
quffi ad occultam ipsius inlinitatem trans- non ponamus, scd superemincre eum in-
ierunt :ergo si sic incognoscibilis cst, vi- telligamus : et sic iiitelliguntur omnia
detur quod sit innominabilis : quia non quie adducta sunt de Dionysio ad hoc
lit nominalio nisi cogniti. quod sit nominabilis. Et quod boc ve-
3.1tem, In
eodem, neque ipsius est rum sit patet per Dionysium sic dicen-
opinio, neque nomen, neque sermo. dum in libro de Divinis nominibus, cap.
4. Item, In cap. 7, dicit inelTabile et ullimo : Et neque afferimus ipsum no-
innominabile : et infra, Non inteliigitur, men bonitalis sicut concordantes ipsi :

neque dicitur, ncque nominatur. sed desiderio intelligendi aliquid et di-

0. Et in ultimo Myslicse Theolofjise : cendi de ineirabili nalura illa, nominum
Neque ralio ipsius est, neque nomen^ dignissimum sanctilicamus ipsi primum.
neque cognitio : ergo videtur quod sit Et concordabimus quidem et in lioc
innominabilis. Tbeologis, a rerum auteni veritale defici-
6. Item, Pbilosopbus in libro de Caii- mus.
sis Causa prima superiorcst narratione,
: Ad autem quod objicitur de propo-
id

et non deliciunt lingua^ a narralione ejus sitione Pbiloso[)Iii, Dicendum quod ipse
nisi proptcr nobilitatem esse ipsius : verum dicit, et bujus secundum Com-
quoniam ipsa esl super omnem causam, menlum cst talis ratio : quia primum de
et non narratur nisi per causas secundas, se importat duo, scilicet, quod est per-

qucE illuminantur a lumine causaB prima^. fectum in se, et largiens perfeclionem

Sed contra Sed contha : omnibus aiiis diminutum autem in
:

1. Dionysius in libro de Divinisnoini- quanfum diminulum de raliono sua ba-

nibus : Invisibile dicunt eloquia, clai-issi- bet duo his conlraria, scilicot, quod quia
mum lumcn : et multum laudabilem et est in se deficiens a perfectione, ideo
multum nominabilem, ineirabilcni et in- nulli largitur aliquam perfectionem. E^
nominabilem '. ideo, quia omne nomen diininute dicit id
2. Item, In eodem capitulo et primo : quod est Deus, ideo magis non convenit
Tbeologi deitatem laudanl, sicut et inno- quain conveniat : quia in quantum di-
minabilem, et cx omni nomine. minutum ponit contraria duobus quce
3. Item, Dicit quod est ipsius ratio, in- omnis qui ponit Deum, dicit esse in Deo.
lellectus, ct nomen. Verissime autem dicitur csse supra no-
4. Item, Exod. iii, l.'i Uoc nomen
: men, et supra narrationem quia cum :

mihi est in selernuni : ergo vidctur, quod non liniatur intcllectu, signilicatur exce-
sit nominabilis. dvre omne nomen, et omnem rationem.

soiutio. Dicendum ad hoc socundum

SoLUTio.
Augustinum in ])rimo do Doctrina Chri-
sliana, ubi dicit sic Deus cum d(> illo : AinicEi.rs XVII.
nihil digiie dici possit, admisit humanae
vocis obscquium, et verbis suis gaudere A f/uibus nominalur Deus, an ab omni
nos voluit. IJnde dicendum, (juod Deus eo (/uod tnelius est rsse quam non
innominabilis (jst nomiue repripsenlantc esse ?
perfecle id qiiod est ipse, sive id signante
c()m|)lote. Sed proptcr nominum iiio-
piam condoscendit nobis ut nominemus Ullerius quaM-itur, a quo nominatur?

*.
'
S. UioNvsiUs, l.ili. lir Diviiii- iKniiiiiilMi^, cap.
 IN 1 si':Nri':NT. dist. ii, d, Ain. n. 73

(d iu siguilicat id
l"U Ansclmus qiiod nominaliii' ah
(licil tionc iin|)(!rf(((-tc |)arl(!

Dco cst [)crfcctio et in toto et

omni co quod nuslins c.sl cssc (|naui uou (|uod in ;

signilicat ([iuuido(iue accidcntalilcr id

csso siui[)li(ilci' scd omni ci (juod osl,
:

mclius csl cssc ons (|iuim non csso orgo :

([uod substautialilcr esl iu Dco ct sub-

Dous nominalur cns. slantia divina: ct idco rcs divina ([uam

nominat, rcmanet nobis occulta quia
Ilcin, Mclius osl vivcre omni ci ([uod
:

scimus ipsam essc su[)cr nonuui, et dcli-

est, quam non vivcre crgo nominalur :

vita cl sic de aliis. Scd non omni oi

:
ccrc linguam a narrationc ojus. Kt ideo

([uod cst, mclius est osse aurum quam cxponil Dionysius quod cst vita, ct non
non cssc auruui ([uia Ang(do niclius :
vita, scd supra vitamenim vita in : est

cst non csse aurum ([uaui csse auruni :

re per prius, et non vita secundum id

ct ideo aurum Deo non convcnit. llac quod nomcn ponit supra vilam, co quod
:

ipsccst vitasua, ct inscrta nobis et idco

igitur rcgula utitur Ansclmus ad nomi- :

nandum Dcum. cliam dicit Dionysius, quod in Deo af-

tirmationcs sunl incompacta?, et nega-

Sed contha :
ontra
1. quod est, esse
Mclius cst omni ei tiones verae : quia negationibus dicitur

sensibile sensitivum quani non sensiti- quid non est, sicut incorruptibilis, incor-

porcus, et hujusmodi ct hoec simplici-

vum ergo videtur quod Deus sit sensi-
;
:

tivus, quod falsuni est. ter vera sunt. Sed affirmatio incompacta
2. Ilem, Dicunt alii, quod nominatur est : quia modus signilicandi in nomine
repugnat rei divinse, sicut dictuni est,
Deus ex omnibus quoe non pertinent ad
privationem et matcriam sed multa ta- :
praecipue propter tria, scilicet, quia sig-

lia sunt quae alicui mclius est esse quani nilicat composite quod infmitffi simplici-

non esse ; sicut melius est me esse ho- tatis est, et imperfecte quod perfectissi-

mincm quam non esse, etc. : ergo vide- mura est, et accidentaliter quandoque
tur, quod non sit verum dictum antece- quod est substantia. Unde Ansclmus di-
cit, quod pater, et vita, et hujusmodi,
dens.
3. Praeterea, Dionysius facit Theolo- licct nobis secundum rem dcscendant a

giam de m^^sticis nominibus, et aliam de Deo, ad nos tamen familiarius sonat no-
symbolicis : ergo videtur, quod nomine- men patris patrem carnalem hominem
tur a symbolicis : ergo a materialibus, quam Deum. A symbolicis autem nomi-
quod est contra hoc quod dicitur com- nibus secundum translationem proprie-
muniter, quod a materialibus non nomi- tatis corporalis ad spiritualem denomina-

tur. Sicut lapis, quia solidus et solide

natur.
fundans quod supersedincatur sic spiri-
(juod etiam
:
4. Item, Dionysius dicit,

omnium posi- tualiter solida veritas ejus estfundamen-

in ipso oportet aflirmare
tiones : ergo videtur quod omnium no- tum spiritualis sedilicii. Et istis duobus
minibus nominetur. modis nominatur ab omnibus.
Ad regulam autem Anselmi dicen-

iiutio. Dicendum, quod duphciter

SoLUTio. dum, quod vera est de mysticis no-
illa

formantur nomina divina, scilicet, aut ab miuibus quse id nominant quod secun-
his quae secundum rem per prius sunt in dum rem per prius est in Deo, licet non
Deo et pcr postcrius in crcaturis, et hsec nominent ipsum sicut est in ipso.
nomina dicuntur mijslica a beato Diony- Ad h) quod contraobjicitur, dicendum Adobject.i.

sio, sicut ens, vita, inlcllectus, sapientia, quod sensus duobus modis accipitur,
bonitas, el hujusmodi : [X'^?--.? enim griece, pro potcntia materiali conjuncta
scilicet,

in latino quod secretum et hoc

idcm cst : organo, et sic non convenit Deo, nec
ideo quia nomen illud secundum pro- etiam Angelis vel potest accipi pro vir-
:

prictatem suam quam habet ab institu- tute acceptiva, vel cognitiva sensibilium,
 '

74 n. ALB. MAG. ORD. PR^D.

il hoc modo coiiveiiit Doo, et Angelo, tiva vero quae pertinent ad defeetiim :

et sic est conditio nobilitalis. ([uia illa oinnia ex privatione causanlur :

A(iobj6ci.2. Ad id quod qu.Trilur de regula .Alagi- sicut pati, niutari, moveri, el injustuiu
stroruni, dicenduiu quod bona est : quia csse, et mentiri, et peccarc, et hujusmo-
materalia dicuntur corporalia, sive sint di. PrcCter h(ec autem, omnia pertinent
ipsa corpora, sive formse substanliales ad nobilitatem, qua? melius est esse om-
vel accidentales, qu» corporibus deter- ni ei quod est, quam non esse. Et ex his
minantur, et in corporibus sunt. Priva- patet solutio ad totum.

E. Apcrle ostendit quod nec solitudo, nec dicersitaSy )iec singularitas ibi est,

sed similitudo.

Ililarius quoque iii libro III de Trinitate dicit liis verbis significari quod
in Trinitate nec diversitas esl, nec singularitas, vel solitudo : sed siinilitudo,
et pluralitas, sive distinclio : ait cniin sic : Qui dixit, Faciamus hominem
ad iinafjinem et similitudinem nostram, invicem esse sui siiniles, in eo
qiiod dicit, Imcujinem et similitudinem nostram, ostendit. Iinago cnim
sola non cst, et simililudo sibi non est : noque diversitatem duobus admi-
sceri allerius ad altcrum siinilitudo permiltit'.

Item, idcm in libro IV, absolutius voluit intelligi significationem hanc

non ad se esse rcferendam lantum, dicendo, Faciamus hominem ad ima(ji-
nem et si?nititudine?n nostrain. Professio enim consorlii sustulit intelligen-
tiam singuluritatis : quia consorlium .iliquod nec j)olest esse sibi ipsi soli-
taiio, ncque rursum solitudo solitarii recipit, Faciamus : neque quisquam
alieno a se loquitur, ?s^ostrain : uterque orgo scrmo, scilicet, Faciamus, ct

Nost?'a?n, ut solitarium eunulemque non palitur : ita neque diversum a se,

aliennmqiio significat. Solitario convenil, l*'aciam, ot Mcam : non solitario

\Gvo Q,ou\vn'\[ {{icQYQ, Facia??ius,Qi Aostra??i. Uterque sermo ut non solita-

riiim tanlum, ita nequc difTcrentem esse, vel diversum esse significat. No-
bis quofjue ncc solilaiius noc diversus ost confilondus. Ita orgo Dous ad
communom sibi riiiii Doo imaginom, oamdomquo similitudinom liominom
rcj)orilur oj)crari : ut noc sigiiilicalio ofiicientis admittal inlolligenliam so-
liludinis, nec oporalio consliluta ad eamdom imaginom vel simililudiiiom

palialur divorsilatom diviiiilalis \

In bis vcrbis Ililarius j)luiaIitatom porsonarum voluil intelligi nomine

» S. IIiLAHius, Lib. III de Trinitate, circa finem.

' Vcrliuni homitirm (leest in edilione J. Alloaunip.
^ S. HiLAHiCB, Lib. IV df Trinitate, circa mediuin.
 IN I SKNIKNI. DlSr. II, K, AHT. 18. 7S

coiisorlii : al(|ii(' si^iiilicax i( iKtiniiic ('(iiisorlii, vd pjiii-.iiil.ilis ikmi jjoni .lii-

(|ui(l, s('(l rcmovcii. PluraliLas ciiini \r\ (•(Misoiliiini (MTsoiiarmii cuni dici-
tiir, soliludo vcl siiif^iiiarilas uc^^aUir : ciiin (liciiiius |)lur(;s csso porsouas,
si^"uilicainiis ([uod iion csl uiia sola. Idco llil.iriiis vol(3ns isla suhlilihM' cl

saiic iiil('llif;i, ail : Prolcssio cousorlii suslulil, inlclli^ciili.im siiifi,ularila-

lis ', Noii dicil, Posiiil ali^juid. Ila (diiiiii cuin diciiniis Ircs |)crsonas, siii-

^ularilaleiu et soliludiucm liillimus : cl (|uod l*alcr noii csl soliis, ucc Fi-
lius cst solus, ucc Spiriliis saucLus csl solus, siguilicamus : ct <{Uod uec
Patcr tautum cst, ct Filius, ucc Palcr taiituin et Spiritus sauctus, ncc Fi-
liiis tanlum ct S|)iritus sanctus. De iioc autciii in scqucnti ^
plenius a^ctur,
ubi cLiam sccundum (juid similcs dicaiiLur tres personae, et utrum aliquo
modo sit ibi divcrsiLas vcl diHcrenLia ostendetur.

Patris unde tunc debuit Pater dicere^

:

ARTICLILUS XVIir. Ad imaginem meani el non esset ver- :

bum commune tribus personis, sicut di-

Pro quo supponit iinago, cum dicilur :
cunt Sancti.
Faciamus hominem ad imaginem no- Propter hoc dixerunt quidam, quod
stram ? imago non stat ibi pro iinagine increa-
ta, sed creata et hoc volunt habere ex
:

consignificatione prsepositionis ad, qua;

Deinde quseritur de hoc quod dicit :
videtur notare assimikitionem cum ratio-

« Faciamus Jiominem ad imagincm, ne alicujus distantite : quia videtur quasi

etc. » Et quaeruntur duo, scdicet, pro ad aliquid consignificare motum, consi-
quo stet ibi imago, vel pro essentia, gniticatenim ad locum. Si autem qua-
vel pro personis, an pro utroque ? Et ratur, Quid sit illud creatum ad quod
secundo de ratione divcrsitatis exposi- homo factus est, dicunt quod hoc est
tionuni, Augustini et Hilarii. ratio imaginis abstrahens ab exemplata
Primo ergo quaeritur, Utruin imago imagine in homine. Sed contra hoc est,

supponat essentiam, vel personas ? Si quod adhuc hsec raiio imaginis erit ratio
supponit essentiam, tunc videlur posse alterius alicujus increati, et de hoc redit
dici, Faciamus hominem ad essentiam eadem quaestio quee prius, Utrum dicat
nostram, vel ad essenliam in tribus per- personam ? et si perso-
essentiaii), vel
sonis : lioc autem non cst verum ergo : nam, Ulrum personam Filii, vel omnes
videtur, quod non supponat essentiam in commui ?
in se, nec essentiam in tribus pcrsonis. Preeterca, Ratio illa imaginis non pot-
SiAUTEM supponat pro tribus personis, est poni esse nisi in mente Dei facientis
tunc videtur quod debuit dicere, Ad hominem et sic hsec ratio imaginis erit
:

imagines, ct non ad imaginem. idea ad quam fit homo ad imaginem

Si FORTE dicatur (sicut quidam dixe- Dei : et sic non est cre.itum aliquid, sed
runt) quud imago st.it ihi pco Filio. potius creatrix essentia, ut vult Ansel-
CoNTRA Textus dicit ad imaginem 7io-
; mus. Unde hoc nihil videtur esse di-
stram Filius autem non est imago nisi
: ctum.

IiiEM, Ibidem, loc. cit. ^ Cf. Infra, Disl. xix, xxiv, xxxi et xxxni.
 7H D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
SuNT ALii qui (licunt, quod imago stal Ulterius quiprilur de ralione diversae
ibi pro Fiiio, ct simililudo pro Spirilu oxpositionis Aui^^ustiui ct Hilarii. Et di-
sancto. Scd tunc vidctur Paler dcl)cre ccuduni, quod llilarius in lioc termino,
dicere lioc verbum,
non connnuuiler et wiafjinem, considerat duo, scilicct id
tota Trinitas. Item^ debcret dicere Pa- quod importatur in recto, et id quod
ter, ad imaginem meam, et similitudi- importalur in obliquo : ct iideo dicit in
nem nostram et non conmmniter di-
: eo posse accipi unitatem essentia^, et
ccre ad Filium et Spiritum sanctum, pluralitatcm personarum : et ideo dicit,
ut exponunt Sancti, sed ad Filium tan- Imago sola non est, id est, non cst unius,
tum. quia plures se imilantcs in uno suppo-
nit : et siniilitcr considerat in hoc termi-
SoiuUo. SoLUTio. Ad ista dico sine praRJudicio, no, similitudo, \)rdi\.QV solum quod
\\oc
quod imago et similitudo liic dicunt imagoestin esseutia, similitudo autem
csscntiam divinam in rccto, ct tres pcr- in liis secundum modum signifi-
quoe
sonas in ol)liquo. Undc imago est essen- candi in nominc important qualitatem.
lia una in tribus pcrsonis se in eadem Augustinus autcm tantum liis terminis
essenlia imilantibus : ct similitudo cst considerat id quod importatur in recto.
una per modum qualitatis quae
essentia Similiter hos duos terminos : Facia-
secundum Damasccnum, assequitur sub- miis, et Jiostrnm, diversimode conside-
slantiam : sicut bonitas, sapientia, et hu- rant. Hilarius enim duplicem modum si-
jusmodi in tribus personis sibi similibus gnilicandi considerat in eis, scilicet, con-
in bonitate, et sapientia, ct virlute, et signilicati pluralis numeri, et in hoc ac-
hujusmodi : unde et imago et similitudo cipit pluralitatempersonarum et iterum :

sunt relativa obliqua, et inlrinsece. 0^/i- modum signiUcandi quo consortium di-
qna dico : quia ea quse rcfcruntur ad se, cunt, unus corum ad actum unum in nu-
importantur in obliquo. Intrinsece dico : mero, et altcr ad formam unam in nu-
quia habent in se relationcm, ct etiam mcro cuni enim dicitur, facianius, ac-
:

id ad quod rcfertur : ita quod non quae- tus unus numero verbi intcUigilur egrcdi
runt dctcrminari extra : sicut dicitur, Is- a diversis suppositis pcrsonis : et hoc
ti sunt similes, hoc est, iste est similis non potest csse nisi ilUe sint unum in
illi, et iste est similis isti. essentia agente. Similiter cum dicitur,
Ad uoc crgo quod primo objiciebatur, nosiram, notatur plurium esse una nu-
diccndum quod dicunt essenliam iu pcr- mero ratio imaginis ct natura : el hoc est
sonis se in ea imitantibus : sicut enim quod dicit, quod professio consortii per ly
habilum est, dicunt imitantes, et id in ??o.9//'««i, et /rtt7"a7;i?/i-, sustulil intclligcn-
quo imitanlur se. Ncc valet quod posset tiam singularis : ct sic ponit plures j)er-
ibi dicit, Faciamus hominem ad imagi- sonas. Cum autem dicitur : « Ncque quis-
ncm, id est, ad essentiam in Iribus pcr- quam alieno ase dicit, 7/05/;*flm,» ct /ac/a-
sonis : quia licet csscntia in tribus pcr- in^is, hoc cst quia sic non nisi pcr unum
sonis idcm imagini, tamcn
sit alius cst (juod cst natura rcfcruntur ad actum
modus signilicandi in nominc : et idco unum numero qui importatur pcr Iv fa-
non procedit argumcntatio : ct est ibi ciamus, ct j)er unum quod
imago ct cst

accidentis peccalum, vel etiam secun- nalura dicuulur habcre consorlium quod
dum qnosdam (igura dictionis j)ro- importalur per ly nostrani. Augustinus
plcr nmlatum modum praMlicandi iu di- autcm non accijiit in his tcrminis nisi si-

vinis. Alias autem ralioncs qu.T conlra gnilicalum j)lanc. Divcrsilalcm aulem
alias oj)inioncs procedunt conccdinms vocat Hilarius divisioncm nalurie quae
sine prrpjudicio. est in maleria per forraas substanliales ;

sicut homo ab liomine, et lco ab liomi-

 IN I SIINTF.NT. niST. II, i:, AKT. 19. 77

no : singiilariliilcm auloin vocat indivi- poncis forinam : p(!ncs malciiain non

(lualionciM pcr accidcnlia, (jua' divinis cst in divinis : crgo si cst, ('sl pcncs ror-

non coni()clunl .• si)litudincni aulcni vo- inam. ;\ul crgo pcncs forinam gcneris,
cut sepaiationcni p(ir locuin. aut spccici : cl pjitct, (juod neulro niodo :

crgo videlur, (luod in divinis noii salvc-

tur ralio tcrminorum numcraliuin.
(>. Ilcm, IMiilosophus dicil, (|uod inli- _
AUTICIJLUS \\\. nilum in numero causatiir al» inlinito in

continuo : (|uia qiiantum dividitur in

Aii fcnnini mimerales in divinis aliquid continuo, tantuin a[)[)onilur in numcro :

ponant ? numcrum cniin cognoscimus divisionc

continui : crgo vidclur, quod nuincrus
non sit proprie nisi in naturalibus.
Deinde qujeritur dc lioc (juod dicit 7. Pra^terca, Numerus est species
Magister iii codeni capilulo, ubi rccolli- quanlitalis discrctie : ergo termini nume-
git summain dictoruni llilarii, et dicit : ralcs aliquid ponunt circa suuin subje-
« Alque signi/icavit noinine consortii, vel ctum. Tn divinisautcm est omnimoda siin-

pluralilatis non poni aiiquid, sed remo- plicitas : crgo nihil ponunl in illis, sicut
veri, etc. » Magister dicit.

Et exlioc vid(^turaccipi,quodsecun-
1. SeD GONTRA :
Seil contra.

dum Magistrum termini numcrales in 1. Dicit Philosophus, quod eadem est

divinis nihil ponunt, sed negant magis et ratio hominis, ct unius liominis : ergo
minus : ut cum
una persona, non
dicitur videtur quod unum nihil addat supra id
ponatur aliquid circa personam, sed re- quod unum est, nisi indivisioncm formee
movealur sic, id est, non duiE, non tres : indivisse in sc, et distinguentis ab aliis :

et cum dicuntur duae personse, id est^ ct i^a videtur in divinis convenire et po-
non una tantum, vel trcs : et cum dicun- nere.
tur trcs, intelligitur non una, vel duse 2. Item, Boetius dicit in bbro de Diia-
tantum, vcl plures tribus. bus naturis in una persona C/iristi, quod
2. Et hoc videtur etiam per Isidorum, unum et ens convertuntur.
qui dicit, quod numerus dicitur a nutu : 3. Item, Unumquodque a forma sua
nutus sautem sensus est : ergo videtur unuin est. Cum igitur proprietaspersoniB
non esse numerus nisi in sensibilibus. faciat eam indivisam in se, et ab aliis di-

3. Item, Boetius : Diversa numero sunt visam, et sic sit quasi forma, videtur
in quibus invenitur diversitas in nuine- quod unum ponat in personis proprieta-
rando : sed in personis divinis non est tem.
diversitas : ergo nec numerus. Quod au-
tem non sit diversitas in divinis, patet in SoLUTio. Diccndum, quod unitas essen- soiuUo.

eadem auctoritate llilarii. tia) cst ipsa essentia : sed alia ratione est
4. Item Philosophus In quibus non : esscntia, et aba una. Esscntia enim est
est materia, non est numerus, nisi pc- cujus actus est esse. Dicit enim Ansel-
nes causam et causatum : sed in divinis mus, quod essentia, esse, et ens diffe-
non est materia : ergo si numerus est in runt sicut lux, lucere, et lucens. Sed
:

cis, est penes causam et causatum, quod una cst in quantum in sc una cxistens
iterum non convenit : quia non concedi- suis (ut ita dicam) proprietatibus naUi-
tur quod una persona sit causa alterius. ralibus ab aliis distinguilur, quae sunt
5. Item, Damasceniis dicit, quod dille- ipsii essentia. EtpersontB unitas est pro-
rentia est causa numeri : omnis auteni prietas quoe cst pcrsona, et unitas no-
diffcrentia aut cM pcncs matcriam, aut tionis est notio, licet alitcr in tcrmino
 78 D. ALB. MAG. ORD. PRvED,
numcrali sijiiiiricctur. Et similitcr dico mcrus ct multitiido. rnum autcm dicitur
(lc (luobus, ct tribus, sccundum quod di- continuitatc, ct unum forma, et unum
cunt itcrationcm unitalis pcrson», vd naluraeiTqualitatc ctunum pcr respectum
A'i 1. notionis. Magistcr ergo inlcndit, quod ad unum. In conlinuilatc, sicut lineaest
supra id quod rcs cst non addit unum una, ct corpus unum : forma autcm sic-

nisi indivisioncm : ct idco dicit nihil po- ut homo cst unus, vcl Socrates est unus.
nere. Si autcm attendatur quo pcrsona yEqualilatc nalurae, sicut id cujus attri-
est una, vcl duae, vel tres, tunc ponit bufa cssentiae naturalis sunt eadcm. Per
proprictatcm sub a!io modo signilicandi. respcctum ad unum, sicut univoca sunt
Ad 2. An ALiuD dicendum, quod non salvalur iiniim per rcspeclum unius rationis ad
numcrus in divinis prout dicit nutum id inquo univocantur. Per oppositum
scnsus, sed prout dicit nutum intcl- aulcm privationc unius fit numcrus et
lectus quocumquc modo distinuucn- mullitudo. Privalionc eniui continui fit

iis : et ideo ctiam licct lioc admittatur, pcr divisioncm numerus. Similiter divi-
quod indivinis cst numerus personarum, sione formae per matcriam, sicut in nu-
non tamen admittitur quod in divinis mcro individuorum, vcl per formas sive
simplicitcr sit numcrus quia simpliciter : dillcrcntias, sicut iu nuinero specierum
numerus est diversarum rerum in essen- fit numcrus. Similitcr in a-qualitate na-
tia et esse, quod non est in divinis. lurae secundum attributa liunt gradus, et

Ad 3. Ad aliud dicendum, quod non cst in ordines in nalura, ct multitudo, sicut lit

divinis divcrsitas numero, sed potius numerus .\ngcIorum. Similiter ct mul-

distinctio el id quod dicit lioctius, intel-
:
iitudo rationum simpliciter, et per prius

ligitur in hisinquibus simpliciter est nu- et postcrius facit numerum in sequivocis,

merus. Et non dico hoc quod numcrus ct analogis : de tali numero numcrato
pcrsonarum sit numerus absolute loquen- loquitur Philosophus.
do. Ad ALiuD diccndum, quod unum du- Ad 7

Ad 4. An ALiUD diccndum, quod in divinis plicitcr accipitur, scilicet, prout convcr-

non cst causa et causatum, sed princi- titur cum entc : ci sic non esl principium
pium et principiatum, et hoc sufficit nu- discretae quanlitatis quai est numerus et
mero personarum tamen id quod dicit :
multitudo : ci numerus sic rcsultans non

ille lMiik)sophus, non cst omnino surii- est in discretae quanlitaUs specie, sed
cicns quia in Angclo cst numcrus mul-
:
ponit formam qua res unum vcl multa
tus, utvult Dionysius, etiam proetcr hoc est ; et sic aliquo modo accipiiur in di-

quod unus sit causa altcrius. vinis. Aliier cst principium discrctae

Ad 5. Ad ALiUD dicendum, quod si dillerentia qiianliiatis, ct sic cst ens in parte, et po-

largc accipiatur, tunc comprchendct dis- nit accidcns significatum circa suum sub-
iinctioncm pcrsonalium proprictalum, ct jcclum : ct similiter numcrus ab co sur-
illa in divinis causabit numcrum talem gcns, ct sic non convenit in divinis.

qualis est ibi.

A<i 6. Ad quod infinitum

ALiuD diccndum,
passio materiiT cgt et idco non est ne- :

— cesse si iulinilum in numero non causa- ARTICULUS XX.

tur a divisione continui, quod propter
hoc numcnis simplicitcr causctur ab Qn.rritio', Qiiore in a/iis entibtis ad nu-
ijio : quia numerus in non matcrialibus mvrnm hi/iiostasiim sequitnr numcrns
invcnilur. Vel dicatur (ut qiiidam dixe- natunv, el non sequitur in divinis ?

runl)quod numcrus et mullitudo oppo-

nuntur iinilaii undc quot modis dicitur
:

unum, tot modis pcr oppositum lil nu- Sed adhuc uUcrius quaeritur, Quare
 IN I SKmiMNT. DIST. II, \\ WW. 20. 70

lioc iil (1110(1 inaliis (>nlil)us (ul nunionim biis cliam forma, sive qiio cst, liccl sit

liyposlasiim s(Miiiiliir luimciMis iialiiia', comiiiiiiiicaJ)il(;, ctdil1(M-al ab iMMjiiod csl,

el non siMiuiliir lioc iii (li\ iiii;>? iXoii (Miiiii siv(! siipposilo, sivc liyposlasi, cl ipsa
scMiiiitur l*al(M- cst iiiuis Dimis, (^l l"'ilius bypostasis sit (|iiaiila : laiiKMi niiiii(|iiam

csl uiuis Dous, ol Sjiirilus sanclus cst peraclum dividctiir. vd (\\\i>(\ lolain lia-

uiius Deus : cij.;() snnt Ircs dii. Iloc cnim beat intrasc inatcriam illam iii (pia pos-
vidctnr cssc conlra coinmunein aniiiii sibile est cssc suam formam : (!t idco s[)e-

conccptioucm (|na' inlcllcctui pcr sc csl cies in illis salvalur iii iiiu) : (iiioniam lioc
quod plurium liypostasum
nola, sciliccl, cst [iriiicipium apud naturam gcncralcm,
numcro non polest csse una nalura nn- quod omiiinm corum quorum non est ma-
mero. teria tola formam tcrminata, cst
inlra
actus gencrationis pcr quem diverso sup-
^''0- SoLUTio. Diccndum, quod lioc contin- [)Osilo forma multiplicatur in plura nu-
git proptcr identilatcm naturfle ct hypo- mcro, Itcm, in quibiisdam natura qui-
stasis in divinis. llypostasis cnim, sive dcm sivc qno est, diircrt ab ipso sup-
substantia, sivc id quod est, invcnitur posito, vel hypostasi, sive quod est ta- :

quatuor modis in cntibus. In quibusdain men simplex est ipsum quod est indivi-
enim difTert liypostasis a natura, sive sibilc non ox maleria aliqua ens : quia,
quod est a quo est : ita lamen, quod na- ut Boetius S spiritualium nulla est
dicit

tura sive quo est, communicabile est materia etideo in talibus salvatur etiam
:

pluribus, et actu communicatur pcr di- species in uno supposito, et non commu-
visionem ejus quod est, sive hypostasis, nicatur : imo contrahit individuantia a
per actum generationis : sicut accidit in proprietatibus suppositi penes attributa
omnibus generabilibus et corruptibili- personalia accepta : et sic est in Angelis.
bus ut homo, asinus, ct cfietcra hujus-
: Sed in divinis quo est et natura omnino
modi. In quibusdam autem quo esl, sive inditferens est a supposito : et ideo nu-
natura, communicabilis est : et difFert ab merato supposito, non dividitur natura :

eo quod est, sive a supposito, sive sed indiderens manet in omnibus suppo-
hypostasi : sed non communicatur, eo sitis ejusdem naturfe : et ideo non tenet,
quod suam matcriam totam habcat intra Pater cst Deus, Filius est Deus, Spiritus
se, in qua ipsum possibile est esse, et sanctus est Deus : ergo tresdii : quia ter-
nihil de ea est exlra ipsum, neque per minus numeralis non ponit rem suam
potentiam, nequc per actum sicut in : nisi circa suppositum, et non circa na-

sole, et luna, et cseteris stellis : in qui- turam, sive quo est.

F. Ad idem quod coeperat redit, ut alias auctoritates supponat.

Nunc vero ad proposituin redeamus, et ad ostendendum personarum

pluralilatem, atque essentiae divina3 unitatem,alias Sanctorumauctoritates
inducamus. Moyes dicit: In principio creaint Dcus ccehim et terram^ : per
Deumsignificans Patrem: per principium, Filium. Et pro eo quod apud

' BoETius, Lib. I de Duabus naturis ia una persona Cinsti.

* Genes. i, 1.
80 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

nos Deus diciUir, llcbraica vcrilas habct /s /o ///;??, qiiod cst plurale hujus
sin^^ularis, quod cst ^/. Quod ergo non est dictuni El, quod est Deus:
scd Elohim, quod inlcrpictari potcst dii, sive judices : ad pluralitatem per-
sonarum refcrlur. Ad qiiam cliam illud altinerc videlur, quod diabolus per
serpcnlem dixit: ^'/•///i' s/c/// ^/// '. Pro quo in Ilebraico habelur Elolnm:
ac sidiceret, Erilis sicut divinropcrsoncc. Ille eliam maximusProphctarum
et rcgum David, qui suam cactcris prtcfcrt inlcilig-cnliam, dicens : Super
senefi intellexi^ '.
unilatcm divin<c naluro? ostendens, ail : Dnminm no-
menestilli : non dicit, Domini. Alil)i eliam ejusdcm unilalcm ct a3tcr-

nitatem simul ostendens, ait ex persona Dei : Israel, si audieris me, non
erit in te deiisrecens, neque adorabis deum alienum *. Aliud horum (ut

dicil Ambrosius in libro I dc 7"/-/////«/^ ^) significat a^ternitatcm : aliud,

unilalcm subslanlice indifTcrentis, ut nequc posteriorcm Patrc, neque alte-

rius divinilalis Filium, vcl Spirilum sanctum, cssc credamus : nam siPatre
posterior est Filius, vel Spirilus sanctus, rcccns est : et si unius non est

divinilatis, alienus est, sed nec poslerior cst, quia rccens non est : nec
alicnus, quia ex Patre natus est Filius, ex Patre proccdit Spiritus sanctus.

Alibi quoquc dislinctionem personarum insinuans, ail Verbo Domini :

cosii firmati sunt, etspiritu oris ejus omnis oirtus eorum \ Alibi cliam ail:
Benedicat nos Dcus, Deus noster ! Bencdicat Dcus, et mctuant eum omnes
/?7zes /m'<3? '. Trina cnim confcssio Dei Trinitatem exprimil personarum :

unitalem vcro cssentiee aperit, cum singulariter subjungit eum. Isaias

quoque dicit se audisse Seraphin clamantia: Sa?tctus, sanctus, sanctus

Dominus Deus s. Per hoc quod dicit tcr, Sanctus, Trinilalcm significat:

per hoc quod subdit, Dominits Dcus, unilalcm esscnticc. David quoquc
celcrnam Filii gcnerationem apertc insinuat ex persona Filii, dicens : Do-
minus dixit admc: Filitt^^ mcits cs tti, cjjo Itodic (jenuite ^ Dc hac gene-
ratione incfTabili Isaias ait: (jeneratioucm ejus quis cnarrabit^^ ? In libro
quoquc Sapicnticne '*
ffitcrnitas Filii cum Patre monstratur, ubi Sapientia ila

loquilur : Dominus possedit?ne ab initio viarum suarum, anteqtiam quid-

quam faccrct aprincipio. Ab cetcrno ordinala sian,... antequam terra ftc-

' Genes. iii, .t.

* Psal. cxviii, 100.

3 Psal. Lxvii, 5.
^»
Psal. Lxxx, 9 et 10.
^ Vel, (lo Fide ad Graliamun, cap. .">.

* Psal. XXXII, 6.
1 Psal. Lxvi, 7et 8.
» Isa. VI, ,3.

» Psal. II, 7.

" Isa. Liii, 8.

«1 Provcrb. vni, 22 et seq.
 i!\ 1 sI':nti:i\t. dist. ii. f, \iit. 21 81

rcl. \<ni(luiii cnuil (tlu/ss/\ ci (•(jo jdin c(iiiccpl(i. craiii: tirciliiin foiilcs (kjiki-

nitti crtijtcnttil : iiccilititi ttidiilcs iintci ttiolc ciuislilcrittil^ atiic colles ctjo

parliiricl)(ir. Ail/itic lcrntiii iioii /cccral, cl /litttiitta^ cl can/iiics or/tis /crrfp..

Qiiattdo priv.parahal civ./os., ai/cratti... Qiiatii/o appctiilclial /tiiii/atttcnln

tcrr/r: ctttti co cratti ciinc/a conipotictis: c/ dc/ecla/)ar pcr siittjti/os die.<i, lii-

deiis coriftn co otnni /cnipore..VjCCc i\\)ov\[im dn a'l(H'iia ^-iiiUira, losliriio-

iiiiim, qiio ipsa, SapicMilia ixTliilx»! sc anlo iiiiiikIiiiii (oiicoplam osso, ol

j)arliiriri, id osl, ^oiiilaiii, oL ajiud Palrom a'loriialilor oxisLoio. ipsa otiain
alibi aiL : hJijo c.v ore A/lisiiniprodivi, priinoijeni/a ante otnnein crea/n-
yYz>// '. Miclhoas (iiio(]uo ProplioLa a'Loriiaui Vorbi ^onoraLionom, oL L(mu-

poraloiu ox Maria, siiuul iusiuuavit, dicons : /s7//<, Bc//i/e/iem. Kp/irata,pnr-

mi/us cs in ini//i/)iis Juda: ex te miiti etjredieiur qtii sit domina/or in Israe/,

et egressus ejiis ab initio, a diebus se/erni/cdis 2.

traria : erga ipsa non sunt ab eodem prin-

ARTIGULUS XXI. cipio.
2. Item, Sapientissimi artilicis non cst
Ulruni iti uno principio omnia facta siml, suo operi facere repugnans : cum autem
vel in diversis, ul dicunt jManic/ixi ? anima ad imaginem Dei creata, sit opus
incorruptibile Dei, ideo Deus non fecit ci
repugnans : sed caro repugnat ei, et ag-
Deinde transeundum est ad illud capi- gravat eam : ergo crcator aninicE nonest
tulum, in quo principaliter intendit pro- plasmator corporis. Sapient. ix, 15 : Cor-
bare distinctionem pcrsonarum, et per pus cnim cpiod corrumpitur nggravat
consequens essentite unitatem : et quia animam, et terrena in/iahitatio deprimit
fecerat digressionem exponendo verba sensum rnulta cogitantem. Et Apostolus,
llilarii, ideo dicit : «.Nunc vero ad propo- ad Galat. v, 17 : Caro concupiscit adver-
situm, etc. » sus spiritum, etc.
Dubium autem incidil de hoc quod di- 3. Praeterea, Malum fit in mundo :

cit : I?i principio creavit Deus coetum et omne autem quodfit, ab aliquo fit ergo :

terram. Yidetur enim Manicha?is non in malum fit ab aliquo. Detur illud esse li-
uno principio coelum et terram fecisse : berum arbitrium, sicut dicunt Gatholici :

sed in uno cffilum, id est, regionem lucis, aut ergo fit a libero arbitrio tantum, aut
et spirituum : et in alio lerrain, id est_, a libero arbitrio sccundum quod Deus
regionem tenebrarum, ct pugnaj carnis operatur in ipso et movot ipsum, sicut
adversus spiritum quod niluntur sic pro- : prima causa est in secunda ct movet
bare : eam, Si primo modo ergo liberum ar- :

1. Nihil idem eodem modo se habensfa- bitrium est priinum principium mali, et
citdiversa : crgo mullo minus contraria : perconsequens sunt duo principia unum :

sed Deux maxime idem est eodem modo boni quod cst Dcus, allcruni mali quod
se habens : ergo non facit contraria : sed est liberum arbitrium. Si secundo modo :

incorruptibilia, et corruplibilia sunt con- ergo bonus Dcus cst auctor mali : non

'
Lcoli. XXIV, j. 2 Mich. V, 2.

XXV
 :

82 D. ALR. MAG. ORD. PR^D.

ergo debet esse ejusdem punitor : quia per Imnc modum : ipsc enim stiibihs ma-
nemo justus illius rei cst punilor cujus neus dat cuncta moveri. J'^l ideo uno mo-
ipse est auclor. do ipse existens j)cr rationes idealcs di-
4. Sinnlitcr, dicit Augustinus quod vcrsas in sua sapicntia opcrativa existen-
Deus non facit aliquid quo opus suum tes, potest causare divcrsa, etetiam con-
fiat dcterius : sed nialo lit honu) dctc- traria in iUis conlrariis quorum ulrum-
rior : ergo bonus Dcus non facit illud nec que cst ens sicut sunt contraria^ forma?,
:

in se, nec in aiio : crj;o oportct, quod sit iil idbum, cl nigrum sed corruptibile :

ab alio principio quod cst Dcus tencbra- cl incorruj)tibik', cl justum ct injustum,

ruin : quia mahim, ul (Hcit Damascenus, bonum et malum non sunt sic contraria :

est tenebra inlclligibihs. Si forte dicatur, quiii unum est a forma, aUerum a priva-

quod mahim nibil est : et ideo non opor- tionc qua^ cst in matcria, qu;c non est nisi

tet ut babcat principium existens. (Ion- (h.'fcclus, ut (hcunl Ansehiius et Augusti-

TRA : Dcus non punit pro nibilo supph- nus : ct ideo causam agentem non liabct

ciis tctcrnis malum punitur a-lcrno

: sed scd polius causa agcns biibilum qui op-
supphcio crgo malum non est nibil,
:
j)onitur tah privationi, si deficit ab ah-
sed ahquid, et ita redit primum V(d si : (juo j)rincipiorum babitus, tunc iu ac-
fiat vis in malo, vidcbilur eadcm ratio tionc sua incidet privalio priEter inten-
procedere de peccato quip facta est (b' liniicin iigcnlis, ct prselcr hoc quod ali-

maUj. (jtiid agat ad ipsam, sed potius ex boc

(|iiod non liabuit in opere habilus sufli-

Soiutio. Ao quod
Hoc solvendum dicendum est, cicntiam principiorum qu» ad habitum
non est nisi unum principium, eo quod exigebantur : sicut est vidcrc in caecitate

principium mah esse non polest quia : in pupiUa non cnim: lioc cst ex intentione
iUudaut esset sunimum maluin, ita quod vis formativae ocuh quod non est lumen in

non possel esse pejus aut babcrct ah- : oculo, sed polius quia dclicit materia vcl
q\iid de bono. Si primo modo, tunc esset ahqua materi;e (hs[)ositio quai ad visum
non cns, ut supra est luibitum : quia ens requircbatur, cuni vis formaliva oculum
est unum optimorum quod omnia dcsidc- formaret. Kt sic causatur corruplibilc :

rant. Si secundo modo, tunc jam essct (juiii dclicit virlus reccj)tiva incorruptio-

compositum, ct non principium, ct aii- nis ex parle materiae in qua forma indu-
quid esset in ipso de causatisabono prin- citur, eo quod non est rcmovibihs a con-
cipio, quod non potest esse : et ideo prin- tiarietatc pugnanle.
cipium mah efliciens, quod sit [)cr sub- Ad aliud dicendum, quod pugna car-
stantiam suam mnh causa, esse non j)ot- nis ad spiritum trij)hcit('r consideratur,
est. scilicet, in causa qufe est fomes origina-
xd 1. Ad PRiMUM dicendum, quod boc intcUi- hs peccati, ct ajtpctittis contrarii : ct banc
gilur de causis per molum causanlibus, causam peccalum induxit, cl non Dcus.
sicut coehim, ct slcUje, et cietcra cor|)ora Si iiutcm consi(hM-clin' ul poMiii, tunc cst
pbysica : quia uno modo motus non cfil- a D(M) jtistc pro pcccato ij)sam inlhgente,
cilur nisi abuna forma quiecunKjue sit cl sic uli(iue i)ona est, quiajusta esl : et

iUa sed diveiso motu in accedendo ct

: omne quod justum esl, bonum cst, ut

recedendo ad stelKis ct motus (hversos in (hcit Autrustinus. Tcrlio, considcratur in

obhqno circulo in quo inlorsecant sc cir- causa (hssolutionis corj)oris, ct sic fit a
cidi pb*inclarum, in (juo idi^juo modo I)rincij)iis jtugnanlibus in corporc, quae
sunl stcMa^ omnes, liunl divcrsfe conjun- inthu'it corruplioncin c\ dcfcctu miilcri;e,
cliones, et rcspcclus cl j)r;evenlion('s, (.'l cl sic cx jM"iv;ilione ([u;i' cst iii matcria
ascensus, el descensus : cl idcn lunc cau- inridil [iriilcr inlcnlioncm agcnlis el na-
siinlur divcrsa. Dcus auli-ui imii iq)ci;iliii' liiiii'. ]][ lioc cst quod (licit Dionysius,
 :

IN I SismKM'. DIST. II, |-, AMT. 22. «3

(|ii()(l 11(111 coi riiiii|)iliii' >\\\'\(\ (•xislciiliiiiii iii carciitia liabiliis dcbili. Ita iiialiiiii cl

S('ciin(liiiii (Hiod cxislcMS : scd ciic.i c\i- [jeccatum licct iii co ([uod liujusmodi,
stuns c()rriiin|)iiiitiir iiiodi, (•oiiiiiiciisiiiii- iitilla cssciitia sinl, su()[)oiiuiit taiiicn

lioiics, cl lianiioiiia; c\ iiilinuilalc [)ro[)iii actiiiii dcroriiialiiiii [uivatione habiliis ct

lialiiliis. linis (l( bili : ct idco |)i() illo, cuiii sil iu

\i) II) (iiiod obiiciliir dc malo, diccii- [)()l('stat(! nostra, iiicrito puniliir peccu-
J
13. 1

dmn (]uo(l inahini non liabct causani un- tor.

do sit, scd luibct causani unde incidat

pra'tcr intenlioncni causoe^ ct prjctcr lioc
(|iio(l a^at ad illud : ([uia ad ilhui quod
niliil est, agi non potest. Liberuni enim AllTICULUS XXII.
arbitriuni [)otcntia activacst, etsecunduin
quod conjuugitur his qu;e inforniant Utrum Iioc iiomen, Dcus, liabcat plu-
jutus, sic tiuul actus ejus : et si conjun- ralc ?
jiitur in deliberaiido cuni convcrsione ad
bonum naturoe, lit actus ejus inductivus
illius boni, et liabet lioc bonum Uncm : Deinde objicitur de hoc quod dicitur :

si autem conjungilur cum bono virtutis (( Eritis sicut dii, scientcs honum, etc. »
politicse, erit actus cjus informatus ab Videtur enim, quod nomcn, Deus, non
illo bono et si conjungitur actus cjus
: habeat plurale.
bono gratia.', erit iterum habens formam Deus enim dicit formam incommu-
1.

et hnem illud bouum si autem non con- : tabilem forma autcm incommutabilis
:

jungitur alicui horum, sed potius defle- non liabct pluraiitatem ergo in plurali :

ctitur ab omnibus his, tunc incidet pec- dictum non habet significationem.
catum ex inilrmitate et privatione eorum 2. Item, Deus nominat primum prin-

quee ad opus rectum cxigebantur. cipium prima autemprincipia non pos-

:

Si autem quaeritur, Quge sit causa deile- suntesse piura : ergo, etc.
xionis illius? Dicendum cum Augustino, 3. Itcm, Anselmus : Deus est majus
quod est conversio ad bonum commuta- quam aiiquid excogitari possit : sed taiia
bile, non secundum quod bonum est, nec non possunt essc plura : ergo intellcctus
secundum quodcommutabile est, sed se- liujus nominis, Deus, repuguat pluraii-
cundum quod ponitur linis ultimus appeti- tati.

lus liberi arbitrii sic enim abstrahit ab eo

: 4. Item, Cuni dicitur, Socrates, forma
quod est vcrc fmis ct ideo etiam ista con-
: Socratis significatur in nomine cum indi-
versio non causatmalum sccundum quod viduantibus, quam impossibiie est eam-
est ens, id est, sccundum quod convcrsio dcm numero inaiio inveniri, etideoplu-
estadbonum commutabilc, sed potius se- raii caret : ergo simiiiter, cum inteiiectu
cundum quod est abstrahcns a line in- hujus nominis, i)<?M5, ciaudantur ea quae
commutabilis boni, ct lioc csl privatio : impossibile estaiii convenire,videtur iioc
ct idco malum non habet principium nisi nomen, Deus^ inplurali non habere iiaec :

deficicns. Et de hoc in libro secundo plu- autem sunt omnipotentia, providentia

ra dicentur. universaiis mundi sicut dicit Augustinus :

,j ^
Ad hoc autem quod objicitur, quod in libro de Civitate Dei, quod Phiiosophi
secundum boc maium nihil cst, et Deus Deum difllnierunt, quod cssct anima,
puniens peccatum vel malum, pro niliiio motu, et ratione mundum guhcrnans.
punit, Diccndum, quodiicct nulia essen- Sed CONTRA : Sedcontra.

lia sit, tamen nonnullam esscntiam ponit 1. Gencs. iii, o : Eritis sicut dii.

privalio enim qu» nulla cssenlia csl, Et, I^xod. XX, 3 : Non habebis deos alie-
suj^jionil laiiion iiiatcriam deformatam nos cornrn me. Et, Psai. xlix, 1 : Deus
 :

8i n. ALB. MAG. ORI). PllyED.

dcoriim,l)(nnintis locutus csl. VA^ Deulci'. lur nonien conimunicahilc cst, nec ctiam
xxxii, 37 : rhi siuH dii cormn, in qiiibns (juantum acl hoc a quo imponilur potost
habchanl /iduciajn ? Kt, I ad Cor. viii, haherc pluralc.
5: J£tsi sunt qui dicantur dii, sive in A» AUCToniTATES eigo istoiuiu rcsj)on- A<iobjeci.

C(pIo, sivc in terra [si quidcm sunt dii dcndum cst, sicut dicunt Magistri, quod
multi, ct domini multi). propter significanliain majorcin impro-
2. Et si dicatur sicut quidain rcs[)on- prie sunt loculi : quia ad hoc quod no-
deiit,quod Sancti volunt quandoquo ma- men haheat in pluiali siiiipliciter, non
gis non grammatice loqui ut signilican- suflicil quod hahcat pluralilatem suppo-
tius profcrant, quam graminalice ct mi- sitorum^ sed etiam oportct qiiod essentia
nus significantcr profcrre quid dicetur : ct forma importata per nomen dividatur
de Philosopliis qui dcos multos csse di- et multiplicetur in illis : sicut Socrates,
cehant et colehant : sicut dicit l^lato : cl Plato, et Cicero sunt tria supposita
J)ii deorum ([uorum opifex paterqtie ego liominis, ct tres liomincs, et tria anima-
sum, etc. : crgo videtur, quod liaheat in lia, et tres unde cum forina
suhstanti» :

plurali. importata pcr ly, Dcus, vel quasi forma

:}. Praeterea, Supra liahitum est, quod sive natura non inuUiplicelur in suppo-
imponitur ah actu aliquo modo commu- silis suis, non potest proprie loquendo

nicahili : ergo videtur, quod haheat in hahcre in plurali.

plurali, A^el quod possit haliere. Ad quod objicitur de Philosopliis,

id Arioijec

4. Practerea, Quidam Philosoplius di- dicendum (juod Deus sccundum opinio-

cit, quod universale dicitur quatuor mo- nem, est deus qui hahet uiium particu-
dis, scilicet, quia actu convenit phirihus larc sicut yEsculapius vel Neptunus, et

ut lioino : vcl, quia etsi non actu, tamcn liujusmodi : et sic non accipiuntur ter-
potentia, ut domus septangula otsi nulla mini in siia propria significatione, et
sit,tamen multa^ csse possunt. Itcm, idco sic pluraliter locuti sunt ipsi tamcn :

guod nec actu nec potentia : sed de ra- iidem quando proprie divinitatcm con-
tionc formre est coinmunicjihile, ut sol, sideraverunt, dixeruntnon esse nisi unum
luna, terra. Ttem, quodopinione coinmu- Dcum, quem vix ctiam puri mente at-
nicahile est. ut chimsera. h]rgo videtur, tingere possunt.
quod cum hocnomen, Z>e//5, communi- Ad aliud sequens patet solutio pcr Adoi.je

cahile sit opinione, quod possit liahere ante dicta.

pluralc. Ad aliud dicendum, quod nullo modo A.iobjoc

5. Itcm, Magistcr cxponil, dii, id est, est universale hoc nomen, Deus : quia
divinx persona^. Cum ergo divinse, quod opinio vocatnr ihi a Philosopho quae est

ab eadem forma imjionitiir latine, rcci- de ente quod cst in opinione tantum, et

piat plurale, videtur etiam latinc dici dii cujus foriiue in oj)iiiione non rcpugnat
in [^lurali. j)luralilas: sed Dcus est sccundum rcm,
cujus naluriE rcpugnat j^luralilas, ut

Soluiio. Soi.rTH), quod omniiim

Di((>ndiiiii, liahitum est.

scntentia Magistronim est, quod secun- Ad aliud dicenihim, quod divin.v dc- A.iobjei

duin projirictatcm (Irammatica' hoc no- rivalivum est non jnoptcr signilicatum,
mcn, Dcus, j)luralc iioii liahcat, sicut sed proj)ter niodiim siiiiiilicandi : quia
prohnnt j)iiinaMn(luct.T rationes : co quod est nomen j>osscssivum, ct si ipsum lia-

liccl imponatur ad ;ili(iiio artii commu- hcal pluralt>, non o[)ortet proptcr lioc
nicahili. non lamcu cst commnnicahilis quod suum j)riinitivum hahcat j)luralc :

nisi sccundiim (jiiid, siciit [)rovidcntia. siciit socr.iliciis liahct in jilurali, non ta-

ct ciivuitio, iit >ii[ira (hlci iniiialiim est men Socralcs : et hoc contingit projiter
el idco ncc (jii.iatum ad hoc ciii imjxini- divcrsiim iiiodum ^ignilicandi.
 :

IN I SKNTKNI'. niST. II, K. AKT. 2:\ JCT 2i. K!)

accipialui' cxposilio au( toriliilis iiidin lic

do Provorbiis, il)i, Ihjiniiius pnsscilit ine

in inilid vidnnii siidruiii, clc. \
AUIHlllMIS \\lll. 1. Nidcliii' ciiiiii iioii coiivciiiri; : ({iiiii

])()ssossio rcruiii csl cxlrinsocariim, el

An Ddvid sit iiKi.riiiiiis Proiilicliiiuin? lioc iioii ('(iiiv(Miit sii[)ioiitia'.

'1. Piiolercii, (jualitor couvoniat oi ah

a;l('i'ito ordiiiiiri : ordo ciiiiii [)oiiil [irius

DcMiuk' ([iiaMiliir dc lioc qiiod dicil : ot [loslerius diguilato, vol causa, vol

« Illc c/idin iiiaxitniis Pi-diiliclnruiii cl loco, vol lcm[)ore : ol uiillum lioruin

rcijiiin, q\Cj. » Filio convenit in compar.itionc ad l*a-

Vidotiir (Miiiu JMoyses niajor fiiissc, trem.
cui ori^ ad os loculus esl Doniiuus, et ''\. l'ra}terea, Ad quid rofertur conco[)lio
l'jlias qui iynem descenderc fecil do c(elo, ojus, ct parluritio? Ist(e cnim sunt pro-
el Kliseus (jui inorluos suscilavit. prietates generationis carnalis, quaj in
diviiia generatione non conveniunt.
SoLUTio. Maxinius dicitur David a i. Prffiterea, Quid vocat cardines or-
modo inspirationis, ot promissione se- bis terrarum ?
minis nascituri de ipso. De priinolial)es : 5. Item, Quid cst appendere funda-
Audiam quid loquatur in me Dominus menta terrse ?

Deus autem loquebatur per vi-

'. Aliis C). l*ra,'terea, Quid ost sapientiam dc-
siones, et xVngelos, et tenigmata. De se- lectari ludcndo coram Patrc per singulos
cundo liabes De fructu ventris tui po-
: dies ?
nam super scdem tuain 2. Sed Moyses
maximus fuit in modo apparitionum, et quod possessio
Responsio ad primum,
Solutio.
Elias maximus in zelo^ et Eliseus maxi- transsumitur ad Filium secundum quod
Ad I.
mus in operatione miraculorum. est ars Patris plena rationum omnium
viventium possessio enim habetur ad
:

natum. In hoc ergo notat distinctionem

Dei ab aliis artificibus, quos artem non
. ARTICULUS XXTV. habentes ad manum oportet meditari
supcr partes materia?, ct cogitare super
An divinse sapicntise convenienter attri- instrumenta : quod nonrcquirit sapientia
huantur possessio, conceptio, parturi- divina.
tio, etc, quse sihi altrihuit sapiens ? Ad dicendum quod ly, ordi-
aliud
Ad 2.

nata, dicit duo, scilicet ordinem naturee

qui cst in divinis, quo alter est ex altero,
Deinde quaerilur de hoc quod dicit non quo alter cst prior altero ct ponit :

« Sanctus, sanctus, sanctus, ctc. >> Su- ctiam causalitatcm sapicntite ut artis ad
per hoc cnim accipienda est diflinitio artificiatum in tcmporc, sicut causa
sanctitatis posita in lihro de Divinis nomi- ajtcrna ordinatur ad causatum in tem-
nihus, ubi sic dicit: Sanctitas est ut pore : et sic cessat objcctio.
secundum nos dicatur ah omni immun- CoNCEPTio autem sapientiae dicit clau-
Ad 3,
ditia libera, et perfccta, et omnino im- sionem Filii eadem substantia cum
in
maculata mundilia sive puritas ». Deindc Patre. Parturitio autem dicit modum

* Psal. Lxxxiv, 9. cap. 12.

* Psal. cxxxi, 1 1. ^ Proverb. viii, 22 et seq.
' S. F)iONY3ius, F.il). fle Divinis nominibus,
 86 n. ALB. MAG. ORD. PR^D.
exeundi ab a?ternis rationibus in res lorum : tamen masjnus vicus es di^^nitate :

creatas quae exeunt ab arte illa. quia ex te, etc.

AJ 4. nAHniNKs auteni sunt in quibus volvi- « Et egressm ejus, » pcr ietcinam ge-
lurniundi conservatio : ul aclio prinia- nerationem.
runi qualitaluiu rcdinatur ad uioluin <( Ab inilio » a^tcrnitatis, vel a Palre.
liiversiiiii in cirlo, el motus diversus re- « A dicbus. » Pluraliler dicilur, « A
ducalur ad inoluin prinii niobilis unum, diebus, » non quod relernitas habeat
motus ulterius reducalur ad pri-
et ille partcin. ul iufra probabitur '
: sed dici-
nuim movens, quod in se stabile manens lur in comparatione ad res temporales,
dal cuncta moveri. In enim princi- istis ul sit sensus : A diebus, id cst, ab celerno,
piis tainquam quibusdam cardinibus vol- respectu cujus in temporali re accipiun-
vitur totus mundus, lam in motu lo- tur multi dies.
cali superccclestiunK quain in motu ge-
nerationis et allerationis et auymenti et Item nota, quod auctoritates inductre
diminutionis generabilium et corrupti- iii lioc capitulo, Trinitatem innuunt no-
bilium.
vem modis. Primo, ex consiguiticalo
Ad 5.
Ad aliud dicendum, quod appenderc numeri pluralis, sicut, Eloliim vel dii.
est librare per naturam ad centrum pri- Secundo, cx propriis nominibus perso-
mi mobilis. Fundare autem est spcciem narum, sicut, Verbo Domini, etc. in :

terrae per naturain in loco medio gene- quo Verbum, et Spiritus nominantur.
rari et conscrvari, et ad illiim per natu- Tcrtio, ex ordine vcrljorum, ut illa,
ram movcri. Bencdicat nos Deus, Deus, ubi bis im-
Ad 6.
Deleotari autem coram Patre est ab me(Hate conjungitur: quia Filius Deus a
onmi opere requiescere in seipsa. Ludere solo est Patre Deo. Et postea subjungi-
autem est minie sapientia? rationes in lur tertio, Dcus, ut notetur Spiritus
illustratione cujusbbet crealurjjB produ- sanctus Deus esse ab utroque. Quarto,
cere quia dics quando per hicem
est,
:
a nuniero tcrniiuorum, sive dictioniim
sapientioe res cognitaproducitur eo quod :
positarum ad laudandum Deuin. Sic di-
etsi quaedam in natura permixta sint te- cit : ^n))ctus, snnctus,sa)ictus. Xon enim
nebris privalionis, tamen in ipsa sapien- posset esse alia ratio quare tcr diceret,
tia sunt in ratione plenai lucis et diei.
et non phiries, (juam Fiinitas persona-
rum. Quinto, ex actu personali, sicut,
Dominus dixit ad me\ Filius meus, elc.
Gencrare cnini proprium actum dicil,
quo persona est persona. Sexto, ex pro-
Ainirj Lis XXV. prietate personali, cum dicitur, Genera-
tio)iem rjifs r/t/is e))/trrabit ? Generatio
Quomodo mlclli(/ilnr hoc quod dicilur, enim passiva propiietas est personalis
Tu, ijcllilcbem? h'ilii, Scptimo, per appropriala, sicut
'\\\a, Do))ii)tus /)Ossedit nie, ctc, ubi ap-
propriata l"'ilii pouuntur. Octavo, ex or-
Deiiide (|ii;eiitur dc cxposilionc aiuto- dinc irencrationis a'tern;r ad crealioiiem
ritatis MicliaNc: « Tu^ lieUilelunn, ctc. » creaturai in lempore, sicut in illa, Et/o
Diccnduin, (piod sensus est : Darviilus e.x ore Allissimi prodivi, etc. IVono et
quidcm es spalio et numero habitatorum ultimo, ex ordinc generationis a-terna?
in millibus Juda, lioc est, iu Jiida in ad tempor;ilcin ejiisdem l''ilii gener;itio-
quo sunl lol millia habitalorum vel vicu- nem, ul in illa, Tu, liethlchcm, etc.

'
Lf. hifra, Dislin.t. VIII.
 IN 1 SKNTENT. DIST. II. (., II. AMT. 2(;. 87

G. Spccialia lcstiinoniailc Spirilu saiicU».

De Spirilii saiirto elijim oxpross;i (locumonla iii NClori ToslaiiKnilo ha-

bciiuis. Iii (f(Miosi (Miim lo^'iliir: Sjjirilus Doiiiini fcrchatur supcr aquas '.

El David (licil : Quo ilio a Spiritu tuo' ? \\\ lii)ro Sa|)iontiai (lifiliir : Spiri-
tiis sanctus discipliiuE c/fufjict /icturn ^: boiii^nms ost oiiim Spiritus sapion-
tise. Isaias quoquo ait : Spiritus Doinini super me *.

auctoritatcs habet de Spiritu sancto,

ARTIGULLIS XXVI. quarum prima est de Spiritu omnia
causante. Secunda, de Spiritu oninia
Quatuor miclorilatcs de Spiritu sancto continonte et gubernante. Tcrtia, de
quomodo di/ferunt ? Spiritu ordinante in bonis gratiae quae
distribuit. Quarta et ultima est de Spi-
ritu sua operatione perficiente mvste-
Deinde nota de ilio capitulo : « De riuni incarnationis Fiiii. Et hoc plenum
Spiritu sancto, etc, » quod quatuor est considerare in ipsis auctoritatibus.

H. De testimoiiiis Novi Testamenti.

Nunc vero post testimonia Veteris Toslameiiti de lido sanctae Trinitatis

et unitatis, ad Novi Testamenti auctorilatos accedamus : ut in medio duum

animalium % id est, Tostamentorum, cognoscatur veritas, et forcipe de
altari sumatur calculus ", quo tangantur ora fidolium. Dominus itaque

Christus unitatem diviucE essentia3 ac porsonarum Trinitatem aperte in-

sinuat, dicens Apostolis : Ite, haptizate omnes gcntes in nomine Patris, et

Filii, et Spiritus sancti \ In nominc ulique ait, ut Ambrosius ait in primo

libro de Trinitate, non in nominibus, ut unitas essentiae ostendatur : per

' Vulgata habet, Genes. i, 2 : Spiritus Dei ferebatur super aquas.

* Psal. cxxxviii, 7.
^ Sapient. i, o.
* Isa. Lxi, 1.
* Cf, Habacuc, iii, 2, ex translatione Sepluaginta.
« Cf. Isa. VI, 6.
' Vulgata liabel, Mallh. xxviii, IQ : FAintes, docete omne<t. (jentes, haptizantes ens in nomine Pa-
tris, et Filii, et Spiritus nrtncti.
 88 D. ALB. MAG. ORD. V]\.^D.

iioniina tria qiuc supposuil, Ires esse personas declaravit. Jpse etiani ait:
Ju/o rf Paffr luiiim sumiis '. Uiiiim dixit, ut ai( Arnbrosius in oodeni, ne
fiat discrelio potestalis nalurac : et addidit, Sumas, ut Palrein l'iliun)(jue
co^noscas, scilicel ut perfectus Pater Filiuni perfc^ctuni genuisse credatur :

et quod Pater el iMJius ununi sinl, non confusione personcT, sed unitate
natune. Joannes quoque in l']pistola canonica ait : Trei^ sunl qui ledimo-
iiiiun dant in c(clo : Pdler, Verhum, et Sj^iritus sanctus^ et lii tres uniun
sunt^. Ipse etiani in initio Evangelii sui nit: Iii principio erat Verbum, et

Verljum erat apud Deum, Deus erat Verljum: ubi aperte ostendit Filium
et

semper et aelernaliter fuisse apud Patrem, ut aliuin apud abum. Apostolus

quoque aperte Trinitalem dislin^uil, dicens Misit Deus Spiritum Filii :

sui in corda vestra\ Et alibi : Si Spiritus ejus qui suscitavit Jesum a

mortuis hahitat in nohis, etc. \ Item, alibi Trinitatem atque unitalem evi-
dentissime commendat, dicens : Quoniam ex ipso, et per ipsum, et in ipso
sunt omnia: ipsi fjloria in siBcula". Ex ipso ait, ut Augustinus in libro de
7'/7v;iVff^<? ait, propter Patrem : /je/" ipsum dicit propter Filium : in ipso,

propter Spiritum sanctum. Per hoc vero quod non ait, ex ipsis, per ipsos,
et in ipsis : nec ail, ipsis gloria, sed ipsi, insinuavit hanc Trinitatem unum
Deum esse. Sed quia singula3 pene syllabffi Novi Tcslamenli lianc ineffa-

l)i!is unitalis atque Trinitalis verilalem concordiliM- insinuanl, induclioni

teslimoniorum su])er hac re supersedcamus, et ralionibus congruisque
sin)ilitudinil)us ila esse, proul infirmilas nosli-a vnlel, ostendamus.

Patris, ct Filii, et Spirilus sancti : si au-

AmiClM S XXVII. tcm dicit pcrsonam^ tunc debcret dicero,
in nominibus, sicut Iria nomina persona-
Cum (iicitiir, \\\ noinine Paliis, ot iMlii, ruin conscquuntur.
ct Spirilus sancti, (/uid dicit ibi, In
nomine, an csseiitiam, vcl pcrsonam ? Va' An iioc dicendum quod dicit esscn-

tiam nomen sumilur hic sccundum

: el

id a quo dicitiir nomcn dicitur cniin ;

« Nanc vcro post tcslimonia, etc. unumquodquo nomen a notaminc quod

01)jiritur- dc lioc quod ipso dicil : /// facit circa rcm cujus cst nomcn ct quia :

nomiiic /^atris, ct Pilii, rl Spirltus san- cssonlia^ virtus nolas facit pcrsonas in
cti . aut oiiiin /// nomiiic ilicit csscntiam, sanclilicationo baptismi ot in opcrihus
aul jicrsonain : si csscnliain, luiic vido- miraculorum nomcn, id
: idco ipsa osl
tur falsuin, (juia ossonlia non osl noincn ost, notamcn pcrsonarum. Unde tanluin

' Joan. X, 30. * Ad Romaii. vui, 11.

* I Joan. V, 1. » Ail Honian. xi, .36.
• Ad Galat. iv, 0.
 SKNTI<:NT. DIST. AIIT. 28. 89
IN 1 II, II,

Moii vulct ad piopositimi Ma{,^islri ronlii

valot : Iii iiominc, vU\. (|uanluin, iii vii-

luosa ess(?nlia cujus virliis uoliii("al 'iii- iiiaiuluiii.

nilal(Mn pcrsonarum.
Sor.iTio. Ad hoc diccnduiii, «iiiod sicut Solijiio.

prol)al ol)jecti(), pra-posilioiKiS traiisitivaj

siint. et ex oo quod pra'positiones sunt

AUTICIILIIS XXVIII. . hahont notaro porsonarum distinclio-

nem : in quanlum tamoii considorantur

An pronomhia ista dislinctioneiti ali- ut \uv propositioncs, porlineat ad porso-
(juam tiotoit cum dicitnr, Ex ipso, ol nas dislincto ex onim praq)Ositio notat
:

por ipsum, et in ipso ? causam originis, et idoo notatur attrihui

Patri qui est principium non do princi-

pio notat etiam ly cx causam essontia-
:

Deindo objicilur de Iioc quod dicit : lem quaj est materia qu» una remanot in
« Quoniam ex ipso, ct per ipsum, ct in niatoriato, et sic transfertur ad identita-
ipso sunt omnia, etc. » tom ossontisp. in Patro qui est origo, et

Videntur enim prcepositiones quidem Filio qui est ab ipso signilicandam. Per
diversitatem notaro, oo quod transitivoe autom notat quasi causam mediam, et

sunt. Sed quia unum ost pronomon Filium qui est a Patre, et per
significat
quod accipitur cum ipsis, videtur quod ipsum Pator oporatur. In autem notat
ad idem pertineant, et ita non videnlur continontiam, et attribuitur Spiritui san-

notare nisi ossentiae idontitatem : ot sic cto, cujus bonitate omnia continontur.
90 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

DISTINGTIO III.

A. Incipit ostendere quo?nodo per creaturam potuerit cofjnosci Creator.

Apostolus namqiie nit, qiiod invisibilia Dei, a creatura mundi, per ea

qure facta sunt, intellecta, conspiciuntur : sempiterna quoque ejus virtus,
et dicinitas '. Per crealurain iniindi intcdli^Mtiir lioino, j^ropter excellen-

tiain qua excellit inter alias crealnrns, vel ])ropter convenienliain (luaiii

habet cum omni creatura. llomo ergo invisibilia Dei inlelleclu mentis
conspicere potuit, vel etiam conspexit, per ea quse facta sunt, id est, per
creaturas visibiles vel invisibiles. A duobus enim juvabatur, scilicet, a na-
tiira qua ^ rationalis erat, et ab operibus a Deo factis, ut manifestaretur
homini veritas. Ideoque Apostolus dixil, Quia Deiis revelavit illis ', scili-

cet, dum fecit opera, in quibus arlificis aliquateiius relucet indicium.

qualuor pencs quatuor rationes quas ad-

DIVISIO TEXTLS. ducit Ahigister ad probandum Deum esse,
et unum esse : quas raliones multis mo-
« Apostolus iiainque uit, quod invisi- dis variaverunt nmlti, sicut plane e.xtralii
biiiaDei, elc. » In liac tertia distinctio- potest a Liltera. In prima probat Ahigi-
ne Magistcr tangit illani partem veniendi ster pcr tffcclumesse Deum per modiim
in cognilionem Trinitalis el unitalis, })rinia; causae. In secunda per dispositio-
qu» est pcr rationes et siniililudines. nes invenlas in elfcclibus probat Dcum
Sunl autcm duo in qua) duciniur, el duo essc incorporeum, ct immutabilem^ cl

(piibus ducimur: in cpue ducimur unilas, h.TC incipit ibi. H, « Alio otlam modo ve-

el Trinitas ; quibiis ducimur, ratio, et si- ritatem, elc. » In tcrtia ilcrum pcr dis-
militudo. l^t ideo dividitiir in duas par- |iosilioncm invcntani in clTcctil)us pro-
tes : in quarum priina tangit moduin ve- bat Deum csse sunununi bonum, ibi, D,
niendi in cof,aiitioncm unitatis ducente « Considcraverunt etiam, elc. » hi quar-
rationc. hi secunda tangil moduin ve- ta et ultima probat Dcum esse speciem
nicndi in aliqualcm cognitioniMn Trini- omnium specierum creatarum, et lioc per
lalis ducenle similitudine, ibi. 1', « Xunc considerationem spcciei inventa' in clfc-

reslal ostendere, etc, ctibus, ibi, K, « Intelle.rerunt ctiam spe-

Prima liarum partium dividilur in cicm eorporis,» etc.

' Atl Romnn. i, 20. ' Vutfjala lialict, acl I^oman. i, 19 : Dem illis

• Editiu Joan. Alleaume liabcl qwv. manifestavil.

 IN I SK[NTl<:i\l. DIST. III. A. AUT. I. 91

Tn prima rationc liia smil. riiino vidctiir, (piod IMat(Miici Dcum vcrum
cnini inducitiir iiiicioritas A[>ostoIi (|ua! cognovcrunt.
probat hanc viani, sciliccl, por causa- 1. Ilcin, ihiihMu : lluu; ilaque causa (;st

tum in coj^nilioncm cansa' vonicndi ossc cur istos ca'tcris anlcponimns : (jiiia cnm
possibilc. Sccundo, ostcndit (|nil)ns lio- ahi Philosophi ingonia sua stu(haquc siia

mo juvatnr in liac via, scilicct, duohus : conlrivcriint in in(|uircndis r(!rum can-

qnia naluia rationah, et croatura oxto- sis, ct ((uisnam est modus dicendi, atqiKj
riori, ihi, « lldiiw eryo invisibUia Dci, vivendi : isli, Deo cognilo, rcperierunt ubi
etc. » Torlio, ratiocinationis ponit pro- osset causa constituho univcrsatis, et lux

cessum, ibi, IJ, « Nayn sicul ait Ainbro- porcipicndai veritatis, ot fons itihondai
siifs. » folicitatis : ergo videtur, quodtahis Deum
cognoverunt.
?). Itcm, Sapicnt. xiii, ."
: A magnitu-
dinc specici et creaturae cognoscibiliter
ARTICULUS I. poterit Crcator horum videri.
0. Item, Hoc videmus in libris eorum.
An Philosop/ii cognovcnint ninun cssc IMato onim in Tiinxo inducit mundi opi-
Dcuni ? licem mundum facientem, et explican-
dum per propagationcm motorihussphae-
rarum super commiUentcm.
ccelestiuin
autem liic dubium anlcquam
Incidit 7. Itom, Apuleius in libro de Deo So-
perveniamus ad Litleram, An Philosophi cratis, quem in libro de Civitate Dci in-
unitatem, vel quia Deus est, ductu ratio- ducit Augustinus ponit unum omnium
nis poteraut cognoscere ? Secundo, si aUorum Creatorem. Unde Augustinus
cognoverunt, quid est quod cognoverunt, in libro IX de Civitatc Dei : Omnium
vel quid non? Tertio, qualiter hsec cog- Deura summum Creatorem quem nos
nitio eorum a cognitione fidei distingua- verum dicimus, sic a Platone preedi-
tur? cari asseverat Apuleius, quod ipse
Circa primum proceditur sic : sit non possit penuria ser-
solus qui
1. Dicit Apostolus, ad Roman. i, 21, monis humani quavis ratione vel mo-
de Philosophis : Quia, cum cognovis- dice comprehendi vix autem sapien- :

sent Deum, non Deicm glorificave-

sicut tibus viris cum se vigore animi quan-
runt,... sed evanuerunt in cogitaiionibus tum licuit a corpore removerunt, intei-
suis : ergo videtur, quod cognoverunt et lectum hujus Dei, et id quoque interdum
Deum esse, et gloriam ipsius. velut in arctissimis tenebris, rapidissimo
2. Item, ihidem, t. 10 Devs iUis
: coruscamine lumcn candidum intermi-
revelavit '
: ergo videtur, quod notitiam care* ergo cognitionem ejus habuerunt.
:

unius Dei habuerunt. 8. Itcm, Logimus in lihris Aristotciis,

3. Item, Augustinus in Hbro VIII de quod ipse probat universitatis principium
Civitatc Dei : Platonici nobis consen- esse unum, cujus scientia ct voluntas et
tiunt de uno Dco universitatis auctore, actio substantia sua ost : ergo videtur,
qui non sohiin supcr omnia corpora est quod non tantum cognoverunt Deum
incorporeus, vcrum etiam super omnes essc unum, sed etiam ipsum esse sim-
animas incorruplihihs, principium no- plicem, quia est quidquid liabet.
strum, lumen nostrum, honum nostrum. Sed contua :

Setl coiitra
In hoc caeteris eos anteponimus '^ Ergo 1. Deum esse unum articulus fidei est

* Cf. nolam pra^cedentem. cap. 9.

» S. AuGUSTi.Nus, Lib. VIII dc Civilal(^ Doi, 3 i„p.„^ ibidcra, Lib. IX, cap. 10.
 92 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.
cpg-o non subest rationi : crgo per l*hilo- Dei per naluralos rationes habcre potuc-
sopliiani et rationem non potest investi- runt.
gari : et nihil cognoverunt IMiilosophi, An Hoc aulem (|U()d [jrimo objicitur,
Adob
nisi quod por rationem potest investi- dicendum quod Deum esse, et unum,
gari ergo Deum essc unum non cogno-
: uno modo sunl articuli, et alio modo
verunt. Si fortc dicalur, quod J)eum scila per rationes, sicut conclusiones.
esse unum non est articulus. Contra : Potcst enim accipi Dcum esse per scien-
« Gredo in unum Deum » ihi iu svm- : liam, quia est tantum, et similiter Deum
holo ponitur pro arliculo. csse unum : ct sic })ossunt esse scita, ut
l2. Item, Philosophus non investigat conclusio pcr naturalcm rationem. Pot-
eum in IMiilosophia, nisi per crcatu- est cliam accipi prout aliquo modo ap-
ras, sicutcausam per eflectum sed in : propinquant scientire quid est, propter
Philosopdia omnis causa proportionata hoc quod apprehcndunl proprietates esse
est eHectui eriio non investiuahant
: ilivini et unitatis secundum quod dcter-

Deum, nisi ut causam proportionatam minal lides altrihuta cssc J)ei ct unilalis
eirectui taUs autem causa non (!st Deus
: : Dci : ct sic ipsum non subest rationi,
ergo per eirectum hoc modo non co- sed polius est articulus lidei.

gnoscunt Deum^ nec cognoscere pos- Ad auud dicendum, quod in PJiiloso-

Adob
sunt. j)hia causa physica proportionata est cau-
3. Item, In investigatione nominisper sato, et molor mobili : sed quia propor-
resolulionem causati in causam, sive tionatum in virtule causandi non ])otest
posterioris in prius, et compositi in sim- esse primum quod habet inlluenliam ad
plex, ratio stat in intellectu cntis et omnia, ideo extendit se ratio ad proban-
unius : sed quidquid est in quo stat reso- dum illud esse, licet non probet nisi quia
lulio, ab eodem incipit composilio : crgo est tantum, et non possit delerminare
ipsum ens et unum in quo stetit resohi- propriclates ejus. Unde Pliilosophus in
tio, componibile est in ca quaj in ipsuui [)rimo dc Ccelo et Miiudo dicit : Adhi-
sunt resoluta. Sed Deus et ens divinum buimus nosipsos magnificare Deum glo-
non sunt componibilia ergo intcllcctus : riosum creatorem omnium, eminentem
sic resolvens, non veniet in ens divi- proprietatibus eorum qu;e sunt creata.
num, vel in verum quo diciturDeus unus : Unde patet, quod cognovit quod eminet
crgo per hoc non potcst accipere Deum supcr creata; sed rationem eminentiae,
esse, vel Deum esse unum. et diirerentiam, et proprietatem sui essc
4. Item, Si aUquid est quo posito non non potest per rationem aliquis invcsli-
de necessitate ponitur aliud, iUud non garc. Unde etiam circa talia allribula in-
potest accipi posito alio : ut vi(h>tur si veniunlur Philosophi multos errores
posito aUquo intellectu Angeli non de dixissc : circa esse vero ])eum, sive quia
necessitat(? ponilur creatio alicujus rei est, et quod unus est, pauci I*liiIos()[)hi

vel res crcala, lunc per rem creatam non qui vere erant Philosojihi, erravcrunt.
potest invesligari de intellectu Angeli : Ad auud est diccndum. (juod intclle-
Adobj
crgo a simili cum posito Deo non de ne- clus resolvens stat in cnlc quod esl ulli-

cessitate ponalur creatura, quia aliter mum rcsolulione, el primum composi-

crealura csset ab ieterno, vidclur (piod tione : scd quia ij)sum miscibile est com-
ex creatura non possit infcrri Crealor : el jiosilioni, idco ij)sum non jiolest esse pri-

ita per creaturam non potest cognosci nmm. llo(" cognoscit ratio ex Jioc quod
Creator. apprchendit Juibiludincs enlis ad postc-
riora ente. I'^t sicut est de cnte, similiter

Solulio,
SoLUTio. Dicendum, quod in verilate est de uno. Et quod ralioulte-
sic patet,

(ut dicunt Sancti) Philosophi cognitioncm rius proccdit : sed verum est. quod non
 IN I SF.NTKNI. hlSr. III, A, AUT. 2. 03

procedil iillciiiis iiHjnireiKJo passiorios, cl. sila, non dc necessitatc, [loiiiliir artifex :

(lilTtM'(Milias : (|iiia illas jicr ('llVcliiin iii- crgo vidclur, ([iiod [ler (wcaliiraiii iion

vcslij^aic iioii |i()lcst. I''t, idco ciis (|ui- dc ncccssilatc accipitiir Crcalor.
(l(Mii cst priiiimn snlijccliiin IMiil(iS()|iliia' :
."). Pra't(M'('a, Aliilla siiiii iii (•rcaliiia

(liiia siihjccliiin lMiilos()|)liia' csl dc (iiio ([ua! (,'tiain ([uibusdain caiisa ciioris fin;-
pia'(licaiiliir passioncs, cl dillcrciiliju : runl ut diios d(!os [)on(M'('nl, iil corriijiti-

niMi laiiicii cst siinpliciter priinuin, (piia bilc, el incorru[)tii)il(! : crgo viddiir,
illiid iioii csl siihjicihilc passioniinis, cl (jiiod crcalura laiitum seducat ralionein,
etiam passioiics cl propriclalcs (^jns snnl ((iianlum adjuvat.
ignoral;e, nisi p(M' lidciii illuininantcin Si;i) coNTiiA : In iiiiris (iiMiliiium icgi-

inlellectuin accipiunlur. iiins, ([uod iioii laiiliiin [iroiiant Dcuin

t.i. .\i) iJLTiMiiM cst (lic(Mi(hiin, (juod priina cssc, scd i[)sum esse [)riinum, ipsum esse
est falsa, l*'J liccl posilo l)co non poiia- ens necessse quod non cadil in [)r(E(]ica-

tur neccssario crealura, tainen posila mcnto, ens simplcx cujus subslaiilia sit

creatura tain(|uani circclu Dci, nccessc inlftlieclus et voiunlas et actioejus : ergo

est Deuin creatorcin poni ct sic a posle- :
vidctur, quod non tantum cognovcrunt
i'iori cx crcatura potest Deus cognosci. quia est, sed etiam proprietales, vel attri-
buta ejus, et quid est ipse.

SoLUTio. Dicendum, quod non cogno- goimj^j

verunt nisi quia est et quid non est, non
ARTIGULLIS II. quid habitum est prius. Licet cnim
est, ut

cognoverunt qusedam attributa ipsius,

Quid cog)iovcrunt PhilosopJii de Dcn, nu non tamen haijuerunt de ipsis cognitio-
(j^iia csl tanluin ? ncm certam sicut invenimus quosdam
:

cognovisse sapientiam ipsius, et cum lioc

diccre quod non iiaberet scientiam par-
Sccundo qufpritur quid esl quod dc ticularium : et ita etiam est de aliis. Et
Deo cognoverunt? Et videtur secundum ita de Deo attributa taliter cognosccre,
prius habita, quod non cognoveruntnisi non facit cognitionem quid est, proecipue
quia est, et quia unus. cum definiti termini illorum attributorum
1. IIoc cliam videtur alia ratione : quia non sint cogniti a quoquam intellectu
causa in infmitum dislans a causato non crcato. Et per lioc patet solutio ad ulti-
potest cognosci nisi quia est, et ctiam mum.
illud tenuerit per causatum : sed Deus in Sed quia priores rationes probare vi- ^j^ j

infinitum distat a quolihet causato : ergo dcnlur nuliam esse Dei cognitionem,
non cognoscitur nisi quia est. idco respondendum est adprimam, quod
2. Item, Objiciunt quidam, quod non causa uno modo distat in inlinitum, et
est cognitio nisi pcr abstractionem spe- alio modo non si enim attendatur pro- :

ciei a cognito : a simplicissimo autcm prietatum proportio inter causam pri-

non cst abslractio : (M-go simplicissimi mam quce est Dcus, et causatum suum,
nulla est cognitio Deus autem sinipli- : proportio iiuUa cst ; ct ideo cx parte ilia

ci.ssimus est ergo non cognoscitur.

: niliii de causa cognoscitur. Si auleni con-
3. Prceterca, Posito Deo, non de nc- qua causatum iiabet se
sideretur ratio in
cessitate ponitur crealura : ergo videlur, ad causam secundum quod exivit ab ea
quod creatura niliil inanifestat de Crea- per ideain, et continctur ne inlcreai in
torc. niiiii decidendo, el gui)ernaiur ut a[)pc-
i. I*ra;tcrea, Causatum non dc nccessi- tai iionuin : sic causa relucei in causaio,
late ponit causani esse : quia domo po- el est in ipsoessentialiicr, praisentiaiitcr,
 94 1). ALB MAG OIID. PR/ED.

el potontialitor ; ct sic potost in ipso cau-

sato cognosci.

Aj 2.
Ad .vLiLD (liconduni, quotl illa ohjocliu
vilis est : quia illa ab.sliactio intoUectus ARTICULl S III.

non est abslractio foiinse de inateria, sod

potius specioi de eo cujus ost spocies :
An isla cofjnilio nahtralis diffcrl a
ct simplicissima sicut ipsce spccios non coynitione fidei ?
repugnant huic abstractioni: quia illa non
exijiit compositionem, sed potius accep-
tioncm intentionis rei tantuiu. In om- Tertio quaeritur, In quo diffort h?ec
nibus autem aliud est res, et aUud est in- cognitio liahita pcr rationes naturalos a
tcntio ipsius in anima. cognitiono lidoi ? Et vidctur, quod in

Pricterea, verum, quod Hoc non est nuHo.

non sit cognitio per propriam specioin 1. Llraque est per posterius : quia
rei nos onim causam cognoscinms in
:
por causatum cognoscere causam per
specie suorum eirocluum, sicut motoicm postorius est cognitio, SimiUtor primam
in specie motus et sic naturalis cognitio : voritatoin acciporo in luco lidoi infusa per

Croatoris liori potest por speciem croatu- postorius est : quia prima veritas est po-
r». tioret cognoscihilior illa : ot quidquid est

Ad ALiLD dicondum,' quod

T^
licet non so- in habitu infuso est a prima veritate se-
Ail 3 _

quatur croaturam esse Deus sit si : ta- cundum rom : crgo.

men e converso sequitur Croatorem osse 2. Pi\otoroa, Ros in se non cognosci-
si sit creatura. tur nisi sub pormixtione privationis con-

Nec est similc de fahro lignorum ot soquentis crcaturam ex hoc quod est do
domo, ot l)oo : quia faber lignorum so- nihilo : et idoo vocat Augustinus hanc
paratur a domo, et opus ojus similiter, cognitionem vesprrtinam. Simililor lidei

et transit. Unde etiam sequilur : Si do- cognitio est iii spoculo ct in aMiigmatc -
:

mus est, fabor lignarius est, vol fuit. Sod ergo videtur, quod isls cogniti(.)nos con-
in Deo opus univorsaliter non soparatur voniant.
a croatura : cjuia postquam croata ost, 8. Si forte aliquis dicat, quod lidos

adhuc in nihilum cadorel, nisi continorc- cognoscit quid est, non et ratio naturalis

lur ab ipso : ot orcU) ejus inuniverso cor- nisi quia. Contha Eidos non compro- :

rumporotur, nisi ab ipso gubornarctur. liondil dotorminate secundum naturam

Non tamon dico, quod soquatur, quod quid est Deus ergo nec lides cognoscit
:

Dousfuit: sod soquatur, (juod ipsc osl nisi quia : ergo in hoc noii dilforunl, ut
propter rationom icternitalis qua> est tola vidotur.

simul et perfocta.

Ad ahld dicendum, quod in creatuia SoLino. DicoiKhim, (^iuod ista^ coyni-

^ , ^

mutabiUtas ot coriuptio incidiint, ot non tionos 111 (juinqiio (lillorunt ad minus,olsi

causantur proprio ah aUcjuo, scd inci- in mullis aliis diiroionlia possit assignaii.

diint o.\ hoc (|uod croatura ost ox nihih), Prima diirorontia osl in comparationo
ut siipia notatum ost in ([ua^stione (h' sciontiio ad sciontom : quia processus na-

(Uiohus j)rinci|)iis : ot i(U'0 quantum ost turalis subcst rationi, autcm pro- lidoi

dc se, non inducil errorom. ccssus est supra rationom. Secunda dif-
ferentia est in j)rincipiis in (juihus accipi-
tur cognilio ipsa : quia illa ia iialiirali

cognitione sunt principia per sc nola, sic-

'
I ad Corintli. xiii, 12 : V><li-i>nis )iiit>n prr spcculnin in ivniijtiialt...
 IN I SK.NTKNT. DIST. III. A, AHT. 4. 0!5

ul ca {\niv siml <lt' liitioiic |iriiic.ii)ii [)ri- ila sinl unuin, noii [)lnra : nndi; siii;;u-

ini, ut nou ipsum ai) alio cl

cssc, alia larilcr, iion iiluraliter (hdMU-ent signili-
cssu al) i[)S(), cl nou i[)suni incO|)issc ([uia caii. Ncc vi(l(!lur csse convcniciis soluli(j
sic essct causaluni, cl i[)suni non css(! Magistri qnain [lonil circa liiicni (juarlje

nioluni al) alio, ct linjusniodi : scd in iidi^ ralionis, (jiiod idco dicit pluraliler, (jiiia

est luincn inrusiiin ([iioil inrorinando inultis inodis signilicaiilnr : secnndum

conscienliain, ralioncni convincil maf^is lioc cnim [»ossenius diccre, Deiis esl siib-
c.\ amorc ([iiodain xoluiitalis, (juaiii cx slantia, et Deus cst virtus, et Deiis csl
probatituic rutionis : lioc enini est ar^u- sa[)iciitia : ergo Deus est i»lura, vcl tria,
nicnluni non a[)[)arentiuni '
(juod illunii- quod falsuin est.
nat ad credihilia acci[»icn(la. IVirtia dilTc-

rcnliaestin efliciente coyiiitioneni : quia SoLUTio. Diccndum, ([iiod altriliula (hi. soiutio.

haiic eflicit ratio crcatune ohjcctae natu- [)liceni habent coinparationeui, scilicet,

nc rationali, ut dicit Magister : in lide ad subslantiani causa; sunt, et ad in (jua

autcni eflicit pi-inui veritas : si eniin clTectus quos connotant. Kt priiiio modo
qujeratur ab aliquo, Quid fecit sibi fideni, significanlur unuin proptcr simplicita-
dicet quia [)rinia veritas qute cst cfliciens tcm : unde non possum infcrrc, si Deus
lidei sucr et linis. Quarla est in cognito : est bonitas et sapientia, quod ipse sit

quia per naturalein cognitionetn non duo quia sic lit comparatio ad causam
:

adco propinquatur ad scientiani quid est^ in qua sunt attributa. Aliam comparatio-

sicut pcr cognitioncni (idei. Quinta et nem habcnt ad connotala, ct sic sunt
ultinia dilTerenlia cst cx parte subjecto- secundum quid ut plura, licct non sim-
ruin : quia lides cst in intellectu atfe- pliciter plura : quia signilicanlur ut ra-
clivo, etiain informis, licet quidam con- tiones plurium. Et ideo etiam non dixit
tradicant : scd scientia naturalis rationis Apostolus j)lura iiivisibilia, sed invisibi-
cst in intellectu spcculativo. Licet eniin lia, consignificando pluralem numerum,
fides inforinis sit, tamen ipsa est magis non significando. Minor
enim plura- est

voluntaria quam rationalis, et est allici- lilas consignificata, quam significala, hoc

tiva tiinoris servilis, ut dicit Gregorius : est, minoris rationis ly plura eniin, vel
:

sed ca quce sunt in intcllectu specuhitivo duo, vel tria, et alii termini numcrales
(ut dicit Philosophus) niliil dicunt de fu. significant pluralitatem : et ideo simpli-
'
giendo, vel imitando : igitur, etc. citer sunt plura circa quoe illi termini
notant ponere pluralitatem : scd plurali-
tas consignificata est pluralitas secun-
dum quid. Et est simile de puncto in
AKTICUIJJS IV. centro,quod est unum solum, secundum
quod ipsum cst centrum per substanliam
A71 ulliibula in Deo sint ununi, consideratum tamen potest essc in ra-
:

vel plura? tione plurium principiorum, secundum

quod infinito! lineae trahuntur ab ipso ad
circumfercntiam.
Deinde quaeritur de his quae in Liticrn
[)riini capituli continentur.
Kt objicitur primo de hoc quod dicit :

« Invisibilia Dei, etc. »

Videtur enim non essc conveniens :

cum attributa significent csscntiam, ct

'
.\'l [l<;l»i:. M, 1 : Esl ovUm flili-a... rmjumen- ium non apparcntium.
 ;

96 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.

simplicibus et mixtis ut mincralibus, et

vivit cum arboribus, et sensibilium ha-
bet cognilionein cum brutis, et intelligit
AiniCrLUS V. cum houiinibus : ct sic ambae rationes
conveniunl ci, ut vidolur.
An per cvcaturam nunuli dehcat intcliigi

homo ? SoLUTio. Diccnduni, quod homo con-

sideratur tripliciter, scilicet reputatione
divina, et in pro[)ria natura, ct in fine

Doinde quaerilur de hoc quod dicit : qucB est bcalitudo a>terna. Reputatione
« Pcr crcaturam mundi intelligitur Jio- divina dignissima creaturarum cst, quia
mo, clc. » Deus tantum naturam suam roputavit,
Videtur enim Angelus homine ex-
1. quod ipsam assumpsit unde, Psal. viii, :

ccllentior tum propter separationem a

: o Quid est homo, riuod reputas cum ' ?
:

corpore : quia corpus quod corrumpilur, Et sequitur, t- Minuisti eum paulo

^> :

aggraval animam, ct terrena inhabita. minus ab Angelis^ gloria et lionore, etc.

fio deprimit sensum multa cogitantem '
In natura autem propria sine praejudicio
tum etiam ideo quia Angelus est signacu- dico, quod infcrior est Angelo, sicut pro-
lum similitudinis Dei, liomo autem ad bat objectio. In (ine autem consideratus,
imagincm tanlum. Et dicit (Iregorius, scilicet, in beatitudine, Angelo par est :

quod majorem similitudincm dicit signa- quia statuit terminos populorum juxta
culum, quam imago. Si forte dicatur, numerum Angelorum Dei ^. Ad dignita-
quod auima rationalis per accidens est tes onim Angelorum assumuntur homi-
in corpore, scilicet, ut in ipso accipiat nes. Unde, I Reg. ii, 8 Suscitat de pul- :

scicnlias, ct virtutes. Hoc nihil est : quia vere egenum, ct de stercore elevat paupe-
accidens non est formasubstanlialis com- rem, ut sedeat cum principibus, etc.

positi : anima autem raiionahs forma Ad quod objicitur de alia ratione,

id

substantialis est hominis, cujus pars ma- dicendum quod Angolus quoad ossentia-
tcrialis cst corpus. Prjetcrea, hoc esset lia sibi non habet convonientiam cum

mirabile accidens propter quod incorpo- omni crcatura (juia cum corporalibus
:

retur, cum sine cor()ore niodo nobiliori iion liabet convonientiani. In honiino au-
scientias ct virtutes possit acciperc. tem salvantur simplicia in humoribus, et

2. Item, Secunda ratio etiam soli ho- mixta, ot complexionata per similitudi-
mini non videtur convcnire : quia ctiam nem materijB.
convenit Angclis, (juia Angclus est cum

B. Prima ralio, rcl iiio(li(s quoniodo poluil cognosci Deus.

Njim siciil jiil Ambrosiiis : V\ Dcmis (|iii iialiiiM in\ isibilis csl, olinm a
visibilibiis posscl sciri, (q)us fccil (juod opilicom visihililatc* sui mauib^sta-
vil : iil pcr (MMliim, iuc(Mlum posscl sriri : (M illo Dousoiuuium (^sso credc-

^ .Sa|iiriif. i.\, <.").

' Viilf.'.iln h.itiot : Qtiid n^t hnmn, r/iiod wrm^r pn ejns?

' Vul^-ala lialiot, Doutci' \\xii,8: Mlissimus... conslituit tcimino> po/ ulorum juxta numerum
filiorum hracl.
 . .

m I SKi\TKm\ nisT. iii, n, c. aht. «; rt 7. 97 \

ri>lnr, (|iii Ikic fccil (iiiod ah Imiihiik! iiiijHissihilc (!sl li(Mi '. INiliicriint (!r{^(j

co^iiosccrc, siv(! cof;-H(»vcriiii!, iillra oiiiiicm cruaLiiram (sssc illiim (pii ea

fecil, (|ihc inilla crealiirariim lacoie vol (lcstruere vahil. Accedat (iiiciccijin-

que vis creatiira, cL laciat tale cielum et tcrraiii, (!L dicam ([iiia Dcus est.

Scd (luia iiiilla creatura Liilia facere valeL, constal su[)cr oiiiiiem crealuram

essc illum qiii eafecit, ac per lioc illum esse Deuin humana inens cogno-

scere potuit.

AiniClJLL S VI. ARTICULUS VII.

Quod detia' prima causa. Quod crealura non polesl creare.

Deindc quceritur qualiter formalur ra- Deinde quaeritur dc ralione cjus quod
tio quam adducit, ibi, « Norn slcut ait dicit : « Sed quia nulla creatura talia
Anihrosius, etc. » facere valet, etc. »

Et ratio hujus est : quia omnis creatu-

SoLUTio. Et dicendum, quod sic proce- ra est potentiae finitae : ergo ipsa non
dit : Causatum est : hoc patet ad sensum : opcratur actione virtutis infinitie : sed
ergo habet aliquam causam : illa ergo educere ali(pid de nihilo in aliud est
causa est prima, aut habet aliam : si est virtutis infinitoe : ergo ipsa non opcrabi-
prima, ergo habeo propositum : quianos tur operatione illa,' et ita nihil creabit :

hoc vocamus Deum, quod est ita causa nihil enim et aliquid distant in infini-
quod non est causatum, et hoc est prima tum : dicit enim Philosophus, quod inter
causa. Si autem habet aliamcausam, de quatuor et duo, et quatuor et tria, et
iila iterum quaero utrum habeat causam, quatuor et unum potest esse proporlio :

vel non constat autem quod lioc non

: sed inter aliquid et nihil nulla potest
vadit ininfinitum : ergonecesse est stare esse proportio : et ideo omnium natura-
in aliquo quod ita causa est, quod non est lium (ut dicit Philosophus) suppositio
causatum quod autem non est causa-
: fuit ex niliilo nihii fieri secundura natu-
tum, est increalum ergo illa causa non : ram.
est creata, et hoc vocamus Deum.

Alio etiam
C. Secunda

modo Dei
etiam cognoverunt. Ut enim Augustinus
rr/lio

w
quajj^l^l^cor/nosci,

veritatem ductu rationis cognoscere potucrunt, vel

velmodus quo noverunt.

ait iu liljro de Clvitate Dei : Vi-

derunt summi Philosoi^hi nullum corpus esse Deum, et ideo cuncta cor-

*
S. A.Muuo:5iLs, in comin. cap. i Episl. ad
jiii
Konumo^^Jiii. iV

XXV 7
98 D. ALB. MAG. ORD. PnJED.

pora trnnscciHlniiiil ((iiaTeiilcs Deiiiii : videruiil eliain qni(l(|ni(l innUibile

esl, noii esse suininnni Dcuin, omninmqne principinm : el ideo omnom

animam innlabilesque spiriUis transcendcrunt. Deindc viderunt omne
quod mutal)ile esl, non posse csse nisi ab ili(j qui incominnla')ilitcr et sim-

plirilcr csl. Intellexerunt er^o cuin el omnia isla fecissc, el a nnllo fieri

potuisse >.

causa movens non mota (sicut dicit lioe-

ARTIGLLIJS VIII. lius : Stabilisque manens dat cuncta mo-

veri) non potest Deus essc corpus.
Qho(/ Dcus cst incorporcus, cl immula- Secunda propositio quod Deus
est,

bilis. non sit mutabilis spiiitus, et hoc proba-

lur sic : Ornnis spiritus mutabilis muta-
Uir per sc, vel per accidcns : primum
« Alio mudo Dei veritalem, elc. » movens non mutatur per se, nec per ac-
Haec est secunda ralio in qua duclu ra- cidens crgo prinium movens non est
:

tionis pcr disposiliones inventas in crea- mulabilis S[)irilus. Probatio mediffi : Pri-
turis probatiu' Deiis in corporeus, el iiu- rnum movens cst movcns nullo modo
mulabilis. Et luec ratio est niagispliysica rnotum : ei"go nec per se, nec per acci-
quam praeccdens, et fundatur suj)cr duas dcns. Detur enirn, quod prirnum movens
propositiones quaj non liic probantur, mutctur per accidens, scilicet motu alte-
sed accipiuntur ut per se notte. rius, sicut motu corporis, sequi-
aniina
PuiMA propositio est, quod nuUum (juitur quod primum sit reccptibile acci-
corpus est Deus, et hoc probatur sic : dentalis mutationis, et sic non erit in
Nullum corpus movet nisi motum ornnc : ratione pr'imi, quia primum est omnino
movens motum est movens secundum : eodem modo semj)er se habens. Kx ista
crgo corpus rnovens motum est movens i'atione de necessitate concluditur ulte-
secundum, et non primuin. Puobatio rius, quod Deus non est virtus aliqua in
prima est, quod omne corpus movens corpore, ut anima. vel intellectus cceli,

componitur ex motore et mobili, ut ccv- sicut quidam Pliilosoj>hi dixerunt : quia

lurn, et omnia moventia, ut probant si ita cssct, imrtaretur per accidens ipsius
Philosophi : cum igitur Deus sit piiina quod esse non potest.

D. Terlia ratio, i:cl niodus.

GonsideraAerunt (diain (jnidfjuid est iii suhstanliis, vel corjuis cssc, vcl
sj)iiiliiin ; mclins^jiic ali(|iii(l sjiiritnm esse (jiiain corpns, sed lon^e melio-

rcm fjni sjiiiiliim fccil cl cdrpus.

'
S. AcM-iTiNr^i, I.ib. \1II i^r^ Civil.ilp Doi, rap. f>.
 IN I SKiNTKINT. DIST. III. I», Ain. !» I/I' 10. !)!»

tein ascendiinus iii oiiuil (ibl<iliuii<', d

oxcossii, cl iii (iiiiiiiiiiii causa '. Ilic au-
lcm Magister non docet ascendere nisi iii

.\ininiJLrs i.\, causa tanlum.

'1. IMuHerca, Yidcliir, qiiod ablatione
QhoiI Dcus si/ stnnmum hoiium. non ascendatur in Deiiiii : quia nef^atio
nihil ponit : niiiil auteiii [lonens, nihii d(!

aliquo certilicat : ergo per ncf^^-ationem

<( Cotisideruvcrunteliam, etc» Jliciuci- niiiil certificatur, ct cognoscitur de Deo.
pil tcrtia ratio iii qua iteruin per proprie- Sed contra :
Sed conlra.
tates inventas in creatura probat Deuni Contra hoc autem est quod dicit Dio-
sunimuni bonuni, et pcr conscqucns nvsius in Coilcsli Ilierarcliia : iXeyralio-
ununi : quia sunnnuni bonun) non potcst nes in Deo sunt verae, aftirniationes vero
'\
esse nisi ununi, ut supra probatuni est. incompactte
Et fundatur ratio super duas divisiones, 3 Et Augustinus dicit, quod verius
quarum alteram dinilttit, eo quod per se cognoscitur quid non quam quid sit.
sit,

patet, scilicct, divisionem entis in sub- Et dicit idem, quod multum profecit in
stantiam, et accidens : constat enim, cognitione divina : quia non possct
licet

quod melior est substantia quam acci- apprehendere quid est Deus, tamen ap-
dens, quia accidens non est nisi secun- prehendit quid non sit.

dum quid : nihil autem ita simpliciter

esl sicut Deus. Divisio alia est, quod sub- Ulterius, Quaeritur de aliis duobus yueesiiunc.
stantiarum alia est corporea, alia incor- modis, scilicet eminentia, et causa : quia
porea quae est spiritus incorporeus, ethic videntur esse una et eadem : cum enim
est qui non est actus et perfectio alicujus procedimus a causato in causam, eleva-
corporis : et constat, quod substantia mus causam super proprietates causati,
spiritualis melior est quam corporea :
ut supra dictum est.
cum autem utrumque sit causatum, cau-
sa melior erit in infinitum quam spiri- SoLUTio. Dicendum, quod iiise tres viae Solulio

tus. accipiuntur secundum ea in quibus relu-

cet Creator aut enim illa sunt symbolice
:

sive figurative convenientia tantum, etin

iilis est propria via negationis sive obia-
ARnCULUS X. hujusmodi
tionis, ut iapis, leoet : aut se-
cunduin rem per prius in Deo, licet se-
De alio modo cognoscendi Deum. cundum nomen non ita perfecte possint
signiticari, et sic sunt per eminentiam
exponenda, ut est vita, essentia, intelle-
1. Sed his rationibuspositis incidit du- ctus, et csetera liujusmodi, et liaec vo-
bium : quia Dionysius docet alia via ve- cantur mystica, ut dicit Dionysius : aut
nire in cognitionem Dei, sic diccns : Ex quantum ad utraque conveniunt, secun-
omnium existentium ordinatione sicut ex dum quod ab ilio sunt, et sic via est a
ipso proposita imagines quasdam et et causato in causam.
assimiiationes divinorum ipsius exem- An PRiMUM ergo di(^ondum, quod i^fa-
Ad 1.
piarium liabente, ad quod est su-
iliud gister non tangit hic oinnes vias quibus
per ornnia via et ordine secundum virLu- possibiie est venire in cognitionem Dei,

' S. Dio.NVsiLs, Lib. de Divinilms nominibus, 2 InEM, D(^ ca^lesti hierarcliia, cap. 2.
cap. 8.
 100 D. ALB. MAG. ORI). PR^D.
sed qiiasdam : ul nobis ostendat, quod via divisionis in Pliilosopliia, ut dicatur,

tales et siuiiles quserere debenuis. Deus est aut corporeuui aut incorpo-
Ad 2. Au ALiuD dicendum, quod negatio ut reum : non corporeum : ergo incorpo-
negatio nihil certifuat : sed negatio op- reum. Et ita ullerius. Negatio igitur cer-
positorum praMlicamentorum circa subje- tificat in quantum removet oppositum
ctum aliquod, per hoc ipsum quod remo- de proposito subjeclo : quia per hoc iu-
vei opposita, facit appropinquare quod ei ferlur iiiud quodsecundum naturam con-
per se convenit subjecto. Ethujus exem- venit.
j)lum tale ponit quidam Philosophus ul : Aflirmationes autem dicunlur mcom- a<i ohjec

quceratur quid est homo, et dicatur quod pacLv, quia non perfecte dicunt quid est
non est lapis, et non est res inanimata, Deus : et hujus causa supra dicta est.

per lianc negationem magna inquisitio

coarctata est, quia jam inter animata tan- Ad aliud dicendum, quod eminentia Ad quee

tum homo qu«ritur et si dicatur, non : non est idem cum causa : quia emincn-
esl vegelabile, jam per consequens qu.-e- tia proprie est in mysticis quae semper
rilur iiiter sensibilia : et si dicalur ulle- conveniunt Deo eminentius quam nomen
rius, non est brutum, scietur quoniam exprimat : via autem eflectus in causam
est rationak^ animal : et haec est diflinitio est indifi"erenter in quolibet causato, sicut
hominis per accidens inventa per nega- patet in omnibus hic inductis a Magi-
tiones factas circa hominem. Et hcec est stro.

E. Quartus modus, vel ratio,

Intellexerunt eliam corporis specieni essesensibileni, et spirilus speciem

inlelligibibiin : et intelligibileni speciem sensibili i^rcolulernnl. Sensibilia
dicimus, quae visu lacluque corporis senliri queunt : intelligibilia, quaj
conspectu mentis possunl inlelligi. Cum ergo in eoiiim conspeclu etcorpus
et animus inagis minusque sjiociosa cssenl : si autem omni sj)ecie carere

possent, omnino nullaessenl : viderunl esse aliquid quo illa speciosa fa-
ctasunl, ubiesl j)rima ct incommulabilis spccies, ideoque incomparabilis :

et illud esse rerum j)riiH'ij)ium rectissime crediderunl, quod factuin non

esset, et e.x eo quo cuncta facta essent. Ecce tot modis i^otuit cognosci
veritas Dei. Cumergo Deus unasit et simjjlex essenlia, qihT ox nulladi-
versitate parlium vol accidentium consislil. j)lura]ilor tainon dicit Apo-
Hiolu^, Invisiljilia I)ci '
: quia j)luribus modis cognoscitur veritas Doi por
ea qu.T facta suiit. lv\ j)orj)oluitate namquo croalurarum inlolligilur

conditor (elornus : ox magiiifudiiio cr(\'itnrarum, omnijxdcMis : ox ordine el

disposiiione, sapiens : ox gubcinatione, boniis. ll«rc aiilcm oiniiia ad uni-

tatoiii (loilalis j^iMliiKMil monslr.iiidani.

' A"l Momaii. i. 20.

 IN I Sr.MTRlNI. niST. Ml, 11, AHT. 1! l-yr 12. 1(11

AiMicnLiis XI. Airncrnjs xii.

Utruiti iiKitcrla /iriiiui sit niliil ? Itruin cx pnritctuitatc anjnatur ;rtcrui-

tas, cl (>x )na(jnitudinc /xdentiie in/ini-
'>
taa .'

« IiUcUcxerunl etiain corporis spe^

ciem, ctc. »

Hic incipit quarta ct ultiina ratio in Deinde jquoeritur de lioc quod dicit :

qua Magistei- tria facit. Prinio, ralioncin « /i'-i" perpeluilate nam(iue, etc. » lloc
deducit,. quod Deus esl species specie- enim vidctur falsuin: quia

rum. Secundo, redit ad primum, et ex- 1- Perpctuitas creaturarum estcarentia

plicat quare Apostolus dixit : Incisibilia, fiiiis, et non
unde videtur ex
principii :

etc. Tertio, innuit plurcs alias ralioncs iioc non posse argui id quod caret prin-

accipi a dispositionibus creaturarum. cipio ct fine. Similiter ct magnitudo

Circa primum nota, quod species hic crcaturarum non est inlinita ergo ex :

dicitur forma, sive ratio rci, secundum ipsa infinita potentia Dei quae omnipo-
quod ad cognoscentem vel cognitionem lentia cst ct dicitur, nonpotest inferri.

ordinatur, et rem in spcciositatc naturali 2. Praeterea, Cum ordo sit rei ad finem,
manifestat. ct a finc sit perfectio : videtur potius ex
ordine et dispositionem esse bonus quam
Sed objicitur super hoc quod dicit : sapiens.
« 5i autem omni specie carere possent, 3. Gubernatio etiam directe videtur esse
omnino nulla essent. Primaenimmate- >> opus sapientia3 : et idco ex gubernatione
ria omnino nullam habet speciem ergo : magis potest intelligi sapiens, quam bo-
omnino nihil est. Unde Augustinus in li- nus.
bro Confessionum : Verum est informi-
tatem quae prope nihil est, viccs tempo- Solutio. Dicendum, quod omne quod soiuiio.

rum habere non posse '. incipit per aliquem modum fuit in poten- Ad i.

tia ut fieret antequam tieret : sed quid-

SoLUTio hujus habetur ab Augustino, quid cst in potentia ut fiat, fit ab alio,
ibidem, qui sic dicit de prima matcria : non a seipso. Probatio. Detur cnim,
Sicut dicimus amplius bonum esse quod quod fiata seipso ergo ipsum facit scip- :

creatum atque formatum est : ita fate- sum : sed quidquid facit, agit : ergo ip-
mur minus bonum quod crcabileesse, sum agit : ct quidquid agit, actu est :

atque formabile est, scd tamen bonum. ergo ipsum actu est : crgo est actu, et
Unde materia prima per ipsam privatio- fit sinml : non est ergo
scd quidquid fit, :

nem quam habet, habet ordinem ad for- est aclu, et non est simul, quod est im-
mam, quia ipsa privatio eam desi-
facit possibile ergo oportet quod omne quod
:

derare formam : ct sic habet aliquo modo iit et incipit, fiat ab eo quod non fit, nec

speciem in appetitu speciei et ordinc ad incepit scd pcrpetuum fit

: ergo ab eo :

ipsam : et ideo prope nihil est, sedtamen quod non incepit et hoc cst seternum : :

non nihil, ut dicit Augustinus. ergo fit ab oeterno : et sic ex perpetuitate

arguilur aefernum, ex magnitudine au-
tem arguitur inlinitas : licet enim non

• S. Au(;i;sTi.NCs, l.ib. XII Confessionum.

 102 1). ALH. M.\(.. M|{|). PU.El).

tota potentia inlinita reluceat in niagno, formiler : et bcec omnia ad complendum

lanien quia ipse cducit niagnum sinc in- numerum electoruin, et bic ordo est sa-
(iigcnlia piiejacenlis materiaj et instru- pientiie. I'^st alius ordo uuiuscujustiue in

menti, sic in motlo agendi cognoscitur perfectione finis sui et participatione bo-
inlinitum csse in polenlia el omnipoten- nilatum sibi possibilium a causa })rima,
tia. id est, Deo, ct bic ordo e.^1 bonitatis.
Aa Ai) ALiUD diccndum, quod est ordo Dispositio autcni dilTert ab ordine: quia
parlium in toto conlinuo, qui est posilio disposilio cst pcr ft)rmas rei in seipsa,

])arlium : et est ordo univcrsi in inuntlo, ordo autem ad alterum.

A.l
sicut mobile uniformc sul) molore [Jiimo, An ultimi:m dicendum, (juod gubcrna-
et moliile diHorme sub mobili primo, et lio bic in se habet continentiam rerum
motus materite generabilis et ct)rruptil)i- ut manere possint: et lioc est bonitatis,

lis sub motu mobilis circuKariter et dif- ut dicit Augustinus super Genesim.

J'\ Qiioinodu lii cnuduih iippavcl ce^ilujium Trinita/is?

Nunc restat uslendere, ulnmi jxm- ca (|iia' tacta sunt, ali(|U(>(l Trinilalis

indicium vel cxiguum liaberi p(jlueril. l)e hoc Augustinus in libro VI dc

Trinilate ait : Oportcl ul Crcatoreui per ea qua? factasunt, inlellectu cons])i-
cienles, Trinitaleni inlelligauuis '. Ilujuscnim Trinitalis vcsligium in crea-

luris ap])aret. IltTC eniin qucT arlc diviiia facla sunt, et unitatein (luaindam
in se oslendunl, et spcciem, et ordinein. Nain ciuodqui^ horum creatorum,
el uiiiim ali(|ui(l esl, sicut sunt nalura> coriiorum, el iiigenia animaruin : el

ali(|ua specie forinatur, sicul suiil rigur.e vel (jualitales corporuin, ac doc-

Irina? vel artcs animarum •

e1 oidiiKMii ali(juem j)elit, aiil lenet, sicul siinl

pondera vel collocaliones cori)oruiii. el amores vel delectationes aniina-

rum. El ila in crealuris pnelucet vesligium Trinilatis.

In illa enim Trinitale summa origo est omniuni reruin, et j^erfeclissima
j)ulcliriludo, el bealissima (l(d(>clali(). Sumina aulem origo (ul Auguslinus
oslendil in libio de Ycra rcliiiioiic') iiilelligitur DeusPaler, a quo suntoin-
nia : a quo Filiiis, el 8j)irilus sanclus : j)erfectissimapulclirilu(lo intclligitur

iMlius, scilicel veritasPalris, nulla e.x jiartc ei dissimilis : quem cuin ipso, et
iii ipso Palre venerainur : qiu-e forina esl oninium (jme ah inilio facla sunt,

el ad niniiii referunlur: (jU(T tamen oinnia nec lierenl a Palre ])er rilium,

iKMjue suis finihus sfilva essenl, nisi Deus summe honus (^ssel : (jui el

nuili naliiia' (jiiir ah illo hona csscl, iin idil : ei iil iii httiio ij)so nian(M'et

alia (juanliim vclicl, alia (juaiiliim jiosscl dedil : ([lue honilas inlclligilur

•
S. .Vcc.iJsriM.s, bil), M (lo Triiiilalo, cap. 10,
*
Idem, l<ib, (le vera rclijuionc, liipp. '13 ol ;>:).
 :

i!\ I SKINTKNT. nisT. in, V, \i;r. i;;. iiiii

Spiiiliis s.iiifliis, (|iii csl (jiiiiiiiii [•.ilris cl l''ilii : (|ii;iic i|isiiiii (loniiiii Dci
{'iiin Palrc vl iMJid aMHic iiicdiiiiiiiilahilc, colcrc cl, lciicrc iios c(i)i\ ciiil. iNtr

C()nsi(l(M'ali(tiiciii il.Kjiic crcaliiiaiiiiii iiiiiiis siihslaiilia' Triiiilaldiii iiilclJi^i-

iiuis, sciliccl miiiiii Dciiiii l*alrciii a (|ii() siiiiiiis, cl l'"iliiiiii |)(!r (jikmii sii-

iniis, cl Spirilum saiicliiiM iii (|ii() siiiims, sciliciU |)riiici|iiiii)i ad (|ii()(l {i'-

curriimis, cl roriiiaiii (iiiaiii sc(|iiiimir, cl f;raliaiii (|iia rccoiiciliaimir : iiDmii

sriliccl (jiio Aiiclorc coiidili smmis, cl siiiiililiKJiiiciii cjiis |)(M' (jiiaiii ad uiii-
lalein rert)rii)aimir, cl pacoin qua unilali adliaM-oinus, scilicet Deuin (jiii di-

xil, Fiat lux'. et Verbmii pcr qiK^d facliiin esl oiiinc quod subslanlialilcr et
naturaliter esl : et donmii IxMii^nilalis ejus, (|ua placuil quod ab eo pcr
Verbuni facluni est, et recouciliatuin est Auctori ut non intcriret.

Ecce osteiismn est qualiter iii crealuris aliquatenus iinago Trinitatis in-

dicalur : non eniin per crcaturarmn contemplationein sufficiens notitia

Trinilalis potest luil)eri, vel potuit, sine doctriuce vcl interioris inspiratio-
nis revelatione. Undc illi antiqui Pliildsopbi quasi per unibram et de lon-

ginquo viderunt veritatem, deficientes in contuilu Trinilatis, ut magi Pba-

raonis in terlio signo'. Adjuvamur tamen in fide invisibilium, per ea qua)
facta sunt.

viderunt, ibi, « Ecce ostensum est qua-

IJIVISIO TEXTUS. liter, etc. » Et per hanc divisionem et
per disputationem sequentem patet scien-
« Nunc resiat ostendere, etc. » Hic iii- tia capituli.
cipit pars illa in qua ducente similitudine
aliqualiter incognitionem Trinitatis de-
venitur. Et dividitur in duas partes se-
cundum duplicem simililudinem ducen- ARTICULUS Xlll.
tem quarum prima est vestigium, et de
:

hac primo agit in hoc capitulo. Secunda Cujus est proprie cognitio per vestigium,
est imago in spirituali et rationali natura an hominis tantum ?
invcnta, et de hac consequenter agit, ibi,

0, (( Nunc vero ad eam jarn perveniamus,

etc. » Incidit hic triplex dubium. Primo
In priori capitulo Magistor tria facit. enim queeritur, Cujus proprie est cogni-
I*rimo, ostendit vesligium in creaturis tio per vestigium? Secundo, Quid sit

per humerum, spcciem, et ordinem. Se- vestigium? Tertio, Qualiter applicatur

cundo, ostendit qualiter lisec competunt Trinitati quse per ipsum cognoscitur?
personis, ibi, « In illa enim Trinilate, CiRCA PRiMUM proceditur sic
etc. » Tcrlio, ostendit qualiter IMiiloso- Vestigium est cognitio Trinitatis per
phi per ista progrcdientes defeccrunt in ea in quibus relucet in creatura irratio-
tertio signo, et quod longe et in umhra nali : sed Angelus cognoscens res in pro-

'
Cf. Lxo(], VIII, 10 ^-X s(i(i.
 104 I). AlJi. MA(i. OHI). PH.EH.

prio genere, cognoscit Trinitateni increa- SeD CONTRA :

sed cc.ii

tam in crealura irrationali: ergo Ange- .V^jus non est

1 uti vestigio cujus non est
lus utitur cognitionc pcr vestigium. venire incognitionem Trinilatis increalse,
S«J contra. SeD CONTn.V : quae cognitio est linis vestigii : lalium
l.Apostolus quod a creatura (licit, aulem non est talis cognitio : ergo non
mundi cognoscitur Deus per vestigium : cognoscunt per vestigium.
sed creatura mundi est homo ergo vi- : 2. Item, Vesligium indiget potentia
delur, quod lioc non conveniat Angelo. conferente : talia autem non habent hu-
2. Item, liernardus in libro de Consi- jusmodi potentiam conferentem el ordi-
deratione : Quid opus est scalis jam le- nantem ergo non habent cognitionem
:

nenti solium '

? el loquitur de Angelis vestigii.Prima per se patet. Secunda
qui non indigent scala vestigii et imagi- probalur per lioc quod potentia confe-
nis ad cognoscendum Deum, rens et ordinans non est nisi ratio, et
3. Item, Gujuscumquecognitio de crea- bruta non liabent rationem.
tura incipit in Deo ct terminatur in crea-
turae proprio genere, illius non est pro- 1. Solutio. Dicendum, quod co"rnitio ,. ,

prie cognoscere Deum per creaturam, pervestigiumhabettria essentialia sibi :

sed potius c converso Angelorum ro-

: quorum primum est ut vestigium in ra-
gnilio (ut dicit Augustinus in IV super tione vestigii cognoscatur. Secundum est
Genesim) de creatura dignosccnda inci- utabipso cognitio inquisitiva Creatoris
pit in Deo in quo acceperunt cognitionem incipiat. Terlium est ut utens vestigio,
creaturae fienda?, et postea factam in pro- cognilionis Creatoris sit aliquo modo
prio genere cognoverunt : ergo ipsorum capax. Et sic cognitio per vestigium non
non est ut cognoscant Deum per vesti- competit nisi liomini.
gium. DicENDUM ergo ad primum, quod non
competit Angelis duabus rationibus, sci-
Ouccat.
T^.TERius quajritur ju.xta lioc, Utrum licet, quia Angeli non indigent cogni-
brula sensibilia cognoscant Deum por tione collativa qua> est quasi conjectura-
vesligium ? lis, co quod ij)si videant intelleclu dei-
1. Videtur, quod sic per illud Jerem. formi. Alia csl quia Angelorum cogni-
vui, 7 : Milviis in v(jelo cofjnovit lempiis lio non incipit a crcatura, ut sic deveniat
siann hirundo ct ciconia cu-
: tiirtur, ct in Crealoi'em : sed potius e contra, ut
stodierunt tempus adventus sui, elc. et, : [)robat objectio. Unde ratio prima pro-
Isa. I, •} : Cognovit bos possessorem suum, ccdit ab insuflicienli.
et asinus prxsepe domini sui.
2. Item, .lon.T, iv, 7, Pi'a'c'ci)it Dumi- Ai) iD quod ullerius qua^ritur do bru- j^,| jg,

nus vermi ut percuteret licderam pric- : tis, (lic(>iidum (juod ipsa non habent cogni-
ceptum aulem non pervenit ad eum qui tioncm duabus de causis quarum
vesligii :

prseceptum non cognoscit : ergo prius una cst, quia non cognoscunt vesligium
vcrmis ille concepil quam deberet bcde- mI vesligium, eo quod non conferunl.
ram percuterc. Secunda, quia tale aniinal non est capax
•'{. Ilem, Gencsim Auguslinus super cognitionis Crealoris.
dicit, quod omnis anima nmvotur visis, Ai) quod conlia objicilur, dicenduin
II) y^,, j

et inducil exemphim di; verme percu- quod (iit dicil Damascenus) lalia anima-
lienle hederam Jonai ad pr.Tceptum I)o- lia a natura polius agunlur, qiiam agant
mini. per appiehensionem. Licet enim appre-
hendat milvus venire lempus suum, ta-

• S. iJEB.NAnoLs, De considerationo, iili. V.

 , .

iN I si:[NTi:iNT. nisi. iii, i-, aht. m. 10.1

inon ad hoc incilalur (nialilalilxis corpo- SkI) CONTItA :

ris, sicul caloro Uuuporis vl liujusniodi. Auguslinus : Ww oinnia opcra sua si-
Jlujus aulcui siji,nuin csl, (|uia oninia gnilicalionis suio sparsit indicia. .loh, xii,
aninialia unius spccioi siniililcr opcran- 7 : Inlrrroga jumentd, et doeebunt le : ct

tui-, ul una(iuaMiuc liii-iindosiculalia con- volatilia coeii, et uulieuhwU tihi. i*sal.

slruit niduni; et quando una V(>nil. vA xviii, 2 : ('(cli enurrant gloriani l)i'i, etc.

alia vcnit. Si aulcni api^rchcnsioncm

se^iucrcnlur ul a ralionc quadani, cuni Ulteiucs ([ua3ritur juxta hoc, Utrum
Quee»l
dissimilis cssct apprchcnsio, dissimillima vestigium sit ante creaturam, vel creatura
essent o[)cra, sicut iu mcchanicis, quo- scicundum rationeiii ante vesligiuin ? I"jt

rum unus non opci'atur sicut alius. vidctur, quod creatura sit secundum ra-

Ad id quod ohjicilur dc vermiculo pcr- tionem ante : quia suhjectum est ante
cutiente hcdcram Jona", dicendum quod proprietatein : creatura autem suhstat
vermiculus non apprehcndit prgeceptum vestigio : ergo crcatura est ante.
Domini, sed percussit hederam ut cihum :
SeD CONTRA : Sed conlra.

utitur enim Dominus motihus hujusmodi Dasilius in quodam sermone super

animalium ad quod voluerit ct in hoc :
principium Proverbiorum, tractans il-

dicuntur ohcdire pra?ceplo. lud, Coili enarrant, dicit sic : Sunt qui-
Ad quod ohjicitur de Auguslino
id dam sapientiae sermones et rationes quae

quodomnis anima movelur visis, dicen- ante omnia inserta sunt creaturis, id est,
dum, quod visis quidein movetur, sed illa ipsa ratio est per quam unumquod-
non regitur secundum rationes visorum, que a sapientia procreatum, et per quam
imo regitur natura et quod dicitur mo-
: etiam ipsum tacens clamat, et creatorem
veri visis, hoc est quia ad visa movetur. suum Deum prohtetur. Primo omnium
ratio et sapientia rerum producta est,
tum demum ipsae suhsistentise, cum jam
ratio earum et suhsistentia qua possunt
ARTICULUS XIV. suhsistere praecessisset, per quam ad in-
tellectum quoque subsistentis Dei mor-
Quid est vestigiuni, et an cognitio per talium dirigitur intentio, Ex hoc accipi-

vestigium sit utilis ? tur quod ratio vestigii est ante ipsas sub-
sistentias creaturarum.

Deinde quaeritur, quid sit vestigium? SoLUTio. Dicendum, quod vestigium g,^,^iio

Et quaeruntur tria, scilicet, Quid sit ve- est similitudo dupliciter deficiens in
stigium? etsecundo, de partibus vestigii: reprsesentatione ejus cujus est vestigium.
tertio, de divisione cnumerationis diver- Uno modo deficit : quia est similitudo
sorum vestigiorum. partis : quia pedis, et non totius. Alio
Ad primum proccditur sic : modo : quiaconfusa est similitudo partis,

Vestigium est deprehensio alicujus eo quod etiam pedem confuse repraesen-

per figuram pedis impressi in via, sic tet : quia tantum subteriorem superficiem
enim visus accipit vestigium : sedsic non et non si pes est spissus, vel bene colo-
cognoscitur Deus : ergo inutihs est co- ratus, vel bene se habens ad crus, et ad
gnitio vestigii. Job, xi, 7 : Forsitan ve- alias partes. Ilicautem transsuniitur ve-
stigia Dei compreliendes ,et usque ad per- stigium ad confusam simililudinem arli-
fectum Omnipotentem reperies ? Quasi ficis in opere suo, in quo non expresse
diceret Non. Psal. lxxvi, 20 In mari
: : relucet : et idco in iine istius capituli di-
via tua, et semitiB tuse in aquis multis, citMagisler, quod videntcsper vestigium,
et vestigia tua non cognoscenlur. per umhram vidcrunt et de longinquo
 lOfi D. ALR. MAf,. (mn. PR.ED.
'^*^*^'-
veritateii), delicientes in conluitu verita- L Ultebus quaeritur de illo vesligio
tis : tamen aliquid videtur in vestigio, quod enumeratur, Sapicnt. xi, 21 Sed :

sicul aliqua distinctio pcr appropriata, omnia in mcnsura, et minuro, ct pondcre

licet non per propria. disposuisti.
Ad ol.ject.
Ai) in ergo quod contra objicitur, di- \. IIoc cnini videtur falsum, cum non
cendum quod illae aucloritates intelli- omnia habeant ir.imerum quia sim|)li- :

guntur, ita quod per vestigiuni Deus non cium nullus est numerus.
suflicienter comprehcndilur unde etiam : 2. Pncterea, In IV super Genesim, dicit

dicit Job Xwnquid usqiic ad pcrjcctum

: Augustinus, quod numerusomni rei spe-
Oiiniipofoiton rcpcrics ? ciem praebet quod aulcm speciem praebet,
:

est forma ergo numerus cst forma.

:

Ad qurest.
Ad quod
11) ulterius quaeritur, Utruiii ''\.
Praeterea, Ibidem dicit Augustinus,
vestigium sit ante, etc. Dicendum quod quodpondus omnem rem ducit ad quie-
ante dicitur dupliciter, scilicet, incipien- lcm, et stabihtatcm : quies autem, ct

do ex parte materiae, vel secundum esse, non suntnisi rerum locatarum:

stal)ilitas

vel secundum tcmpus, quu3 omnia idcm cum ergo omnia non sint locata, quialo-
sunt, et sic creatura est ante secundum cus non est locatus, videnlur non omnia
subsistentiam sui quam ratio sapientiai facta esse in pondere.
quam repraesentat, ut probat objectio. i. Quid diversum impor-
Praeterea,
Potest etiam ante dici secunduni rationem tant ista nomina, quics, et stahilitas ?
incipicndo ex parte artificis a quo e.xit Eodem modo quaeritur de mensura,
.').

opus. Sic prius est ralio sapientiae quam de qua dicit Augustinus, ibidem, quod
vestigium : sicut omnis artifcx per intel- omni rei modum praefigit. Cum igitur
lcclum operans, prius habijt operis ra- mcnsura sit aliquid cntium, videturmen-
tionem, et producit eam in mente sua, sura esse mensurae, et pondus ponderis,
priusquam indicat cam in opcre mate- el numerus numeri et hoc ibit in infi-
:

riali. nitum, ut videtur.

6. Praeterea quaeritur, Quis est modus
quem praeligit mensura, cum dicalur
ille

quod modus charitatis est non habcre

ARTIGULUS XV. moduni? Unde Rernardus in lihro de
Amore Dei Causa diligendi Deum Deus
:

De parlibus vestigii qux sunt unitas, est, modus sine modo diligere.

spccies, et ordo : an conuoiientcr assi- 7. Praeterea, Mulla sunt entia privata

(j)icntur ? modo : cum enim sccundum TuIIium in li-

])ro I lilictoricorum, modus una cir-

sit

cumstantiarum operis, et peccatum cor-

Secundo quaeritur de parlibus vestigii riimpat circumstantias, vidctur modus
qute ponunlur Ircs iu Littcra, scilicet islc posse corrumpi quod
ct annihilari,

unilas, sj)ecies, et ordo. est contra Augustinum diccntcm, quod

Vidcnlur autem non debere esse nisi ubi luTcnihil sunt, omnino nihil est pec- :

dua? : quia non sunt nisi duo principia catum autem uou omnino nihil est, cum
reruni compositarum, scilicet malcria, ponal aclum voluntatis.
ct forma : niultitudo autem j)roprietalum
consequcntium oritur ex multiludine pri- Ulterius quaeritur dc illa divisionc Quas
ma partium componcnlium secur.dum vestigii quam alibi ponit Augustinus,
substanliam, sccundumel esse : ergo vi- quoe csl modi, sj)ccici, ct ordinis. Vide-
detur, quod non debcrcnl esse nisi duo tur cniin hoc vcstigium non essc in om-
dc essentia veslii;ii. nibus : niliil eniiu diminuibile per pcc-
 .

IIN 1 Sr.NTKINT. DIST. III, 1-. AUI. i:i. 107

ciiUmi csl iii his |MM'cai'(' iion |Mts- liililcr ii|)ii(l iial iiiaiii, (ini iiniiicrus iiliml
(iiiu',

siml : iikmIiis, spcicics, cl (tnlo (iil (iicil iKtii csl (jiiiiiii |)liiiiilil;is |)riiici[>i()nmi cnii-

Aii^iisliims) iliiuiimihiliii siml |tcr |tcc- sriliKiiiliuin ipsim» iii i-iilionii ciilis crciiti :

siiuL liis t|Uii' |tcc- cl lioc viihilur vcllc |{o(!lius iii prori'--
ciiluiii : ci;;() iKtii iii

ciirc iKiii |)ossuiil : cl sic iiou siml iiisi luio lihri II Arilluncllciu, ubi sic dicil :

iii liomiuc cl An-cU), ul vidclur. Illchiijus mundiina; niijlis condilor Dcus

princijiiuin suic, luiluiit r;ili(jcinaliunis
'• -'•
ri;rniiiiis (juiurilur dc illii divisioiu; vc- cxt'iu[)!;ir nuincruiu, ol iul liuiic cunclii

slij^ii (ju;!' [lonilur ;il) Aui^usliuo (d I5cr- conslitiiil (|u;ccuiik[uc riil)ric;mt(! ralionc

nurdo, uuuiii, vcruiii, honuiu: uiiuiu ()cr nuiiicros ;issi-n;ili urdinis invcnirc

onim dividcntiuui dicitur i\v ;iltcro : (iui;i concordiain. Islc aulcm nuincrus inco ju-
unum cst vcrum, ct honiim ct vcrum :
dicio niliil cst nisi proportio liahitudinuiu

unuin, ct honuin : ct honiim unum, ct in numcro [)rinci[)i()ruin constitucntiuni

vcruni : hocautcin in nullabona divisionc esscntiam creali, in (|uantuin crcalum

deberct coutingcre. et determinatuni ens est in natura. llinc
est etiani quod lioctius in libro de Trini-
''°-
SoLUTio. Sinc [)ra>judicio dico, quod /<-//(' in soloDeo dicit non esseitiunierum,
Trinitas vcsligii creati (ut supra videh;i- ct in omnihus aliis numerum esse. Sic
tur dicere Basilius) accipitur c.\ ratione idquod vcre cst, noncstin partc, id est,
qua crcatura cxit a Creatore, et se-
illa non potcst esse pars, nec habere partcm :

cunduin habitudinem crealurai ad Crea- quia aliter esset imperfectuin. Et "^cqui-

torem relucet in ipsa ct idco per tria : tur simihter quod tantum est hoc, id cst,

quae sunt in ipso triplicatur, ut quiddam unum illud vere est, et est pulcherrimum
conveniatpotentice, sicut unitas quae quasi lirmissimumque : quia nulli innititur.

fundat rem : et quiddam sapientiae, sicut Ouocirca hoc verc unum est in quo nul-
species per quam cognoscitur : et quid- lus numcrus, nullum in eo aliud prajter
dam bonilati, sicut ordo ad perfectuin id quod est. Cum enim secundum Da-
SuNT TAMEN cliam fundata in princi- mascenum, dilTerentia sit numeriiausa,
piis rei, sicut postea patcbit, quoe licet et invenitur hujusmodi diirerentia princi-
sint duo, scilicet quod est.^et quo est : vel piorum in omni creato, in omni creato
materia, et forma tamenliabitudines
: iilo- erit numerus, quod est ut ens distinctum

rum principiorum plures sunt : et penes in natura_, sive sit subslantia, sive acci-
habitudines eorum illa tria accipiuntur. dens.
A.l 2.
AD ALiuD dicendurn, quod numerus uno
K3i. 1. Ad quod omnia cre-
ALiuD dicendum, modo cst forma, ct alio modo non : la-

avit Deus in numero nihil enim ens : men omni modo aliqualiter specicm
creatum cst quod non habeat aliquo mo- pra^betnumerus ct est actus numeri :

do in se plura, sicut patet de ipso ente rem numeratam in numerum cum aliis
quod simplicissimum est apud intellc- ponere et hoc accipit res in quantum
:

ctum : si enim ipsumaccipiatur creatum, est terminata et ab aliis divisa : et hoc

habebit habitudinein ad Crcatorem, ut fit per actum formee quse dividit et termi-
ad antc, et ad posteriora habet habitudi- nat esse materiaD : et numerus dat
sic
nes muitas, secundum quod ly ipsum per forma
esse, et est : sed tunc numerus po-
prius el posterius est in illis : ct illae ha- nitur pro eo a quo rcs numeratur, et ca-
bitudines licet non constituant cns in dit in numcrum
undc non sequitur :

quantum cns, tamen sunt de intellectu tunc quod sit par, vel impar velduo, vel :

entis crcati in quanlum hujusmodi. tria, et hujusmodi. Alio modo numerus

1- Et iDEo dicendum, quod numcrus est cst nuincrata principia ad esse roi sufli-

in quolibct entc substantiiiliter ct acciden- cicntia : et sic accipitur cum dicitur

 :

108 n. ALB. MAG. ORD. PRJEJ).

Deus oninia in nuniero fecisse. Et illa esse extra ea quse disposila sunt iu qui-
principia prtebent speciem sicut in potcn- bus omnia disposita sunt. Et sic patct,
tiaprima ad esse rei speciesest. quod non ibi dicilur in infinitum.
A(J s, Ad ALiUD dicendum, quod pondus acci- Ad auud dicendum, quod amor et ai(
pitur largc, et stricle. 67nc/e pondus est cbaritas in vcritate secundum esse ha-
inclinatio corporis mobilis motu recto ad bent modum, et bic modus est commen-
suum ubi : lar(/e autem est inclinatio suralio actus ad diligibile : scd in Deo
cujuslibet rei rei in boc in quo quiescit dibgibile elevatum est in bonitate ultra
fieri sui esse et sua3 essentiae : licri au- qunm possumus per alTectum ad ipsum :

tem suum non quiescit nisi in factum ideo dicitur non babere modum, eo quod
esse, et factum csse non est nisi re per- non babet moduni sub nostro posse.
fecta in esse : ergo pondus erit incbna- Ad aliud dicendum, quod in veritate a.i

tio principiorum constituentium rem in peccata bis tribus privata sunt, sed non
suum esse rei, id est, proprium esse rei omnino quia remanet in eis actus cum
:

secundum naturam creati bujus, vel privatione et ordine potentiali ad ista :

illius. et idco etiam deformitas est in actu : quia

Ad •>.
Ad aliud dicendum, quod locatio seu si non esset actus liberi arbitrii ordina-
stahilitas sistit motum, et ideo elargato bilis ad ista, tunc non
carentia ipsorum
nomine est in factum esse : quies autera induceret deformitatem. Qualiter autem
dicit perfectionem quamdam in constilu- incidatbujusmodidefectus, supranotatum
tione ejus propter quod fuit motus, et est in quoestione dc duobus principiis.
ideo dicit perfectionem in forma et esse
rei, Ad aliud dicendum, quod modus, spe- xaqua
'^'' ^-
Ad ALiuD dicendum, quod mcnsura cies, et ordo omnibus insunt, sed non
pr.Tefigit modum modus autem
: est ultra uno modo : sunt enim in quibusdam du-
quod nihil de essentia rei progreditur, ut phciter, sicut in pcde, vel aho organo :

dicit Augustinus. Unde secundum hoc si enim pes consideretur in se, sic spe-
dico, quod modus est terminatio princi" cies pedis est forma pedis, et modus
piorum constituentium rcm sub esse rei ipsius limitatio ejus ad figuram, et ordo
ut sic sint tria, scilicet numerus princi- ipsius ad locum in corpore. Si autem
piorum, et inclinatio eorum ad esse, et consideretur ut organum virtutis gres-
terminatio sive perfectio corum sub esse sibibs, sic species ejus erit dispositio
rei. quaj congrue moveri potest a virtute
Ad iDEM dicendum, quod omnis entis gressibili, etmodus ejus proportio mobi-
creati determinati in natura sunt ista lis ad virtutetn movcnlem, et ordo ejus

tria : sed non oportet, quod islorum ad ambubindum. IJnde (bco, quod mo-
trium sint alia tria qua? sint in ipsis ut dus, ordo, el species diminuibilia sunt in
(lispositioncs, sed quod ista tria habeant rntionali creatura, non in essenuturae con-
respondentia tria in ideis quibus crean- siderata al)solule, sed potiussecundum
tur, et creaturai inseruntur. Undc Au- quod consideratur ipsasccundumordinem
gustinus in IV supcr Genesim Mensura : (lucm bai)cl ad bonuin grali:c sic cnim :

sine mensura cst, cui (Equatur quod dc illa ordinabilitas corrumpitur pcr pec-
illa cst, nec aliunde ipsa est. Numerus catum : alitcr autem possunt esse in aliis.

sine numcro cst, quo formantur omnia,

nec ipse formatur, Pondus sine nondcrc Ad ultimum diccndum, quod uniim,
est, quo referuntur ut quiescant, quorum verum, bonum, iicet convcrtantur secun-
quies purum gaudium est, nec illud ta- dum supposita, non tamen convertun-
mcn rcfcrtur ad aliud. Et infra concludit tur sccuiidum intcntioncs nominum, et

sic : Xon itaque dubitanduni cst illa sic condividiinlur.

 ;

IN I SF>NTKm\ DIST. III, K, AHT. in. |(l!l

//;, se aulem consideratur ultcrius tri-

bus modis, scilicet in licri, et in perlc-

ctiono ultima. In lieri autiiin sunt priiiio

AiniClJLUS XVI. cnuuKsrala, scilicet nuincrus, pondus,

I.

et mensura. Numerus enim refertur (ut rrirtio tiu-

iiicr. 1 1.

Qiise est ralio cnwncrationis divcrsoriun dictuin est prius) ad substanliam prin-

vcstiyiorum ? cipiorum conslilucnliuin, secunduin

quod uniim cum alio facit nuineruiu
in conslituendo totum esse : pondus
Terlio, QiKriilur de ralione ('iiuinera- autem rofertur ad inclinationes oorum
tioiiis diversoruiu vesligioruiu : do lioc ad esse : ot mensura ad proportio-
eniin fere omnes dicunt, et nuUus ralio- neiu ipsius esse terminantis principia

ncm sui dicli assignat. inclinata ad ipsuiu. Et sic etiam patet,

Enumerenlur igitur vestigia invcnta quod semper prius est in posteriori sed :

a Sanctis, sic : non convorlitur, quia numerus est in pon-

l.In Sapient. xr, 21, ponitur istud dero, et non convertitur et numerus et :

Numerus, pondus, mcnsura. pondus in mensura, et non convortitur.

2. Augustinus in IV super Genesim, Secundo enumerata, scilicet modus,
ponit istud : Modus, species, et ordo. species, et ordo referuntur ad rem secun-
3. Bernardus, istud ; Unum, verum, dum quod est in esse quod sic patot : :

bonum. Modus ost (ut dicit Augustinus) qui

4. In (jlossa super illum Psalmum xci, prsefigit uriicuique monsuram osse sui

Bonum cst confiteri, super illud verbum ultra quam de essentia nihil est : et ideo

t. 7 : Stultus non intclligel hsec, poni- patot, quod est a forma, ot ubi termina-
tur istud : Substantia, species, virtus. tur prsecedons trinitas, scilicot, in men-
5. In Coelesti hicrarc/iia '
ponitur is- sura, ibi incipit ista, sicut esse est post

tud : Essentia, virtus, et operatio. fieri. Sed species cum ipsa sit quo res
G. Alibi Augustinus dat hoc : Sub- est, et propria natura rei, et dans esse
stantia, species, ratio. ei in quo est, iterum patet, quod non
7. Idem Augustinus in libro VIII de secundum quod est in esse,
est rei nisi
Civitate Dei ponit istud : Causa subsi- Primus autem ordo est roi qui est ad
stendi, ratio intelbgendi, ordo vivendi. permanentiam et quietem in illo esse,
8. In Q. LxxxiLi ponit hoc : Quod con- et ad locum proprium suee naturce sivo

stat, quod congruit, quod discernitur. corporalem sivo spiritualem, qui ex tali

9. Ex Soliloquiorum colligitur
libro esse quod est a forma rei consequitur.
istud : Yerum, pulchrum, bonum. Unde Philosophus in VIII Phijsicorum
10. Ex libro de Divinis nominibus ^
dicit, quod idem est motus ad locum, et

colligitur istud : Lumen, pulchrum, bo- ad formam, in mobilibus recto motu.

num. Unde patot qualitcr hsec tria sunt in rc
Sunt eliam plurimi ahi modi enumc- secundum quod ipsa est. In istis etiam
randi, qui omnes patebunt, si ratio enu- supponuntur prsehabita tria cum onim :

merationis islorum bene attendatur. oninis motus sit a mensura, ut dicit Au-
NoTANDLM, quod res consideratur tri- gustinus, et mensura supponit nume-
pliciter, scilicct in se, et in operatione, ruin, et pondus, ut habitum ost, erunt
et in cornparatione ad hominem, ad cu- inmodo numerus, pondus, et mensura :

jus eruditionem facta est res ipsa. cum vero non sit species nisi rei modi-

'
!5. DioNvsius, de Ca-lesti liieiaicliia, cap. * Ide-m, Ue divinis nomiuibus, cap. 4.

11.
 110 1). AMJ. MAC. ORI). PR/ED.

ficatce in esso, specios siipponit modum : niapr.iccedoutia bonuui : substantia oliam

cum igitur non sit ordo nisi coHocationis est n qua egreditur actus et operatio,

et quielis in esse quod ost a specie, orjb) quia actus parlicularium sunl et compo-
supponit speciom. Et ox lAllcra patol, sitorum omnis autem substantia agit
:

quod inutilis est lal)or quorumdam, qui per formam, ot idoo specics ponit pi-i-
omnia hrecvolunt reducero ad numerum : mum disponens ad opus spccies autem :

quia si quoeratur ab eis, quare ita diversis non elicit opera nisi per virtutom, ct ideo
modis enumorant Sancti, uon possunl virtus est immediate disponens ad 0[)us,
assignare rationem, ot ideo in ipso cst spccies et.substantia :

•^- Teutio vcro tria onumorata, scilicot undc illis tribus sufficienter ad opus
unum, veruui, l)onum, accipiunlur in rc disponitur : substantia a qua egreditur
socundum quod porfocta est pcrfoctione actus, spccics autom socundum quam
ullima : quod sic patet : IJnum (ut dicit est operatio, ot virtus activa qure prin-
Pliilosophus) est indivisuin in so, et di- cipium ost oporis immodiatum.
visum ab aliis : nihil aulcm est indivi- Quinta auteni Iria sunt in libro de
sum in so, quod suis finibus conli-
nisi Coelesti hierarchia, haec scilicet, essentia,-

nelur intra se et hoc osl quod claudilur

: viitus, opcratio, et sunt in ro secunduni
ad metas suorum difliniontium hoc au- : (juod est in opere enim posita
: osscntia
tom est quod in nalura cst locatum in ost hic pro natura, secundum quod ipsa
esse ordinato unde patel, quod unum
: est principium motus et slatus ol vii- :

habet in seordinem,et por consoquons tus est ullimus prolapsus potcntia? in

liabet omnia priecendentia ordinom :

opus : opoiatio autom ponit actum ope-
cum autcm vcrum sil id quod osl, |)or ris. Et itorum facile patct qualitor in islis

verum supponitiir [uopria substantia roi : omnia pra?co<lontia clauduntur.

et hoc acci[)itur cx nalura pronominis et Sexto voro loco cnuincrala siint

articuli subjunctivi, qui osl in nomine, substantia, species, ct ralio, et sunt in re

quaj ambo notant suppositi detcrmina- secundum quod est in line intcnto per
tionoin : por verbum autcm, est, impor- opus et sccundum
: lioc siibstanlia sup-
tatur substantia ut actus, quae substan- ponit sul)stantiam agentem in aclu : et

tia non convenit nisi roi jam pcifo- spccies ponit dcterminalionem sui in actu
ctte ot idoo verum supponil iinum : hoc vol secundum natu-
in illo, qui ost

honiiin autom dicil indivisionem a (ino, ram suai formao, vol osse ratio autcm :

ot linis ost ultimum complonieulum, et dicit iulentum et tunc iterum somper

:

ideo bouum su[)ponit verum ot unum. postcrius ponit ante prsecedentia.

Et quod convoniunt rei isla
sic [latot, tiia Illa vero qufo soptimo enumeran-
secundum quod cst in complomonto ul- non dicuut aliquid in croatura, sed
iiir,

timo. potius in Doo secundiim divisioncm trium

scientiarum, ut dicit Auguslinus, ibidom,
Secunda considoratio roi ost sccun- scilicot naturalis, rationalis, et moralis :

dum quod ost in Ojicrationo : ot sic ilo- quia luoc in Doo ostondunt, qiiod ijise

iiiin liibus inodis considcratur, sciiicot. est causa siibsislondi naturalibus, iM la-
sociindiim dis[)onenlia iid ()[)iis, vci iii lio iiilclligondi rationabilia ([ii.'o in |)uris

aclu ()[)oris, vcl in lino iutoulo [)or ()[)us. el nudis intolloctibus consisluul, ot ordo
4. Socundiim primam aulom considera- vivoiuli ([ui i[iiaM-itur iu moralibus quaj
tionom acci[>iuntur Iria f|uarto oiiumiMa- noii suut conlom[)lalionis gratia, sed ut
ta in (ilossa supor Psalmum, sciliciM sub- boni fiamiis.
stanlia. spocios, ol virlus : subslanlia
enim [)f)iiit oiis in so [lorfoctiim, ol idco Tr.HTiA roi considoialio ost socuiidiim
sup[)oiiit bonum, <'l jier consequons om- (juod ordinatur ad inlolloctum et ad afTe-
 IN 1 SI^:iNTK.Nr DIST. 111, \\ AIM. 17

climi lioiniiiis, (hhmii iiisliiiiinl rcs crca-

la^ : cl sic ilcinin csl liiplcx considcr.i-

lio rci, sciliccl , iildisponilnr rcs ad in-

lellcclnin cl airccUiin, vcl pronl csl in

inlcllcclii cl alVcclu, vcl pronl csl in ARTICIILIJS XVil.

circclu cons(Miiicnlc sc sccunduni (|iio(l

Dt; (Ulrilnilis personarurn ((lac. allrihuwi-

osl in inlclicclu cl in alVcclu.

El prinio nuxlo accipiunlur illa Iria iur eis a Mayislro.

(|na' in octavo loco onuincrala sunt, sci-

licet qnod conslal, et quod con^ruil, cl

quod disccrnitur : niliil (Miiin secnnduin Deinde ad inlellcctuin pleniorem lia-

naturam constat nisi quod constat in bcnduin lAltcrce, videndum est qualiler

pcrfectione polcstalis et naturai : tunc Magister per verba Augustini h.'L'c tria

eniin constat, id est, stat siiniliter : sed attribuil Trinitali increatoe, ibi, ubi di-

pcrfectio natuiiis est in primis Irihus ter- cit : « In illa enini Trinilale summa ori-

nariis : et [)erfcctio potestatis in secnndis go cst, etc. »

tribus, ut liabitum est : ergo quod con- Si enim colligantur omnes diversitat(!S

supponil omnia priccedentia quod quas ponit in isto capitulo, tunc Palri
stat :

autem congruil, ponit ordinem ad aliud, attribuit septem, et oclavum quod pro-
et praicipue ad liominem cui congruit in
prium est sibi, scilicet, quia Pater vo- :

usu vitae quod aulem discernitur, ponit

:
cat enim eum primo originem omnium

respectum ad intcllectum. rerum, et secundo principium, et terlio

Ea a'ero (|uoe nono enumerantur a quo, et quarto ad quem recurrimus,

sunt in rc existente in aHectu et intelle- quinto unuin, sexto quod auctor con-
ctu : et sunt htcc, verum, bonum, pul- ditionis, et septimo quod suum estdicerc
clirum : verum cnim est fmis intelligen- fiat.

tiee s.peculativae, ut dicit Philosophus : et Pater enim consideratur tripliciter,

bonum est tinis affeclus : pulchrum au- scilicet, ut principium non de principio,

tem dicit venustationem et decentiam tam respectu personarum quam respectu

ejussecundum rationem honesti. creaturarum : quia etsi Filius, et Spiri-

Decimo vero tria enumerata sunt tus sanctus creanl, tamen hoc habent a
lumea, pulchrurn, bonum et accipiun- :
Patre. Pater etiam accipitur in sua pro-
tur STicundum elfeclum quem faciunt in prietate : et Pater accipitur ut finis in

affectu et intellectu, qui sunt illuminare, quem omnia referuntur, et a creaturis,

et pulchrum facere, et boQum. et a personis : quia Filius in illum refert

quod est, a quo habet ut sit, ut dicit lli-

Et nota, quod in omnibus istis et Et similiter Spiritus sanctus. Si

larius.

aliis quae a Sanctis ponuntur, semper autem consideralur ut principium non

primum dicit substantiam rei : quia nisi de principio, potest accipi tripliciter, sci-

illa prius supponatur, nihil circa eam licet in habitu, vel in inclinatione ad ac-
posset accipi. Ultimum autem semper tum, vel in actu ipso : et haec dicunlur

dicit complementum rcspectu duorum secundum ralionem intelligendi tantum,

prajcedentium. quae ratio importatur per noniina, etnon

qnod in re sit hujusmodi distinctio hoc :

enim modo Sancti consueverunt loqui de

personis. Si autem accipitur ut in habitu,
tunc convcnit ei origo si vero nt in :

inclinatione ad aclum, tunc convenit ci

principium : si vero in actu ipso, tunc
112 D. ALB. MAG. ORD. VnJED.

convcnit oi id quod dicitur, a quo ipse per omnia imitalur Patrem, et sic

omnia : et hoc planc se olTert consi- cst forma quam sequimur : el prout re-
deranti nominum rationes. Si autcm creat, ut mediator Dei et liominum, et

consideratur in proprietate personali, sic est similitudo recreationis.

tunc convcnit ei per approprialionem es- Spiritui sancto Magister cliam attri-

se unum quia unum est indivisivum in

:
buit scx in isto capilulo, scilicct, quod
se, et exlenditur indivisivum ad non di- ipse est delectatio, bonitas in qua omnia
slingui por hoc quod non ab alio sit, sic- contincnlur, gratia qua rcconciliamur,
ut unum non est ab alio a quo omnis pax qua adha.'remus unitati, et donum
numerus. Si vero considcratur ut finis, benignitatis, quae conveniunt Spiritui

tunc convenit ei ad quod omnia redu- sancto secundum triplicem ipsius consi-
cunlur sive revertuntur. Duo vero quce derationem. enim consideratur in
Si

tan'Mt iMagister, scilicet auctor conditio- comparationc ad Patrem et Kilium a qui-

nis, et dixit fiat, conveniunt eisecundum bus procedit, hoc fit duobus modis, scili-
quod creatura est ab ipso in actu sed a : cct, sccundum rationem suae processio-

quo convenit ei per actum ipsum au- : nis, ct hsec ratio est quia procedit ut
ctoritas autem convenit ei in quantum bonitas et amor : tunc convcnit ei boni-
per se operatur et dicere/ia^ in quantum: tas. Si autem considcralur sccundum
relucet in opere appropriatum suum. modum quo se babet ad Patrem ct Fi-
FiLio AUTEM dat .Alagistcr etiam sep- lium, tunc convenit ei delectatio : quia
tem, sciiicet veritatem, pulchritudinem, ipse est delectatio duorum secundum
formam, per quem fiat opus, formam appropriationem. Si autem consideratur
quam sequimur, similitudinem reforma- in comparatione ad creaturam univei"sa-
verbum et h;ec aptanlur Filio
tionis, et : liler, tuuc convenit ei esse id in quo om-
secundum quatuor considerationes ejus. nia continentur. Tertia considcralio cst
Gomparaturenim addicentem Patrem, et incomparalionead creaturam ralionalem
sic est ipsc Verbum
comparatur etiam : in quam procedit, ut ipsam sanctilicet :

ad exitum creaturarum a Dco, et hoc et tunc consideratur tripliciter, scilicct

dupliciler, scilicet ut idea rei, ct sic ipse in se, sicut ipsum primum donum cst in

dicitur forma : et ut ons extra umbi-as quo omnia donantur, et sic convenit ei

privationum eorum quorum est idea, et donum benignitatis : el in muneribus

sic ipse est pulchritudo : el ut tolum con- gratiarum, et sic convcnit ei esse gratiam
tinens quidquid in re futurum est, et im- in qua reconciliamur : et in ciroctu se-
materiaUtor et immutabilitor, et sic ipse qucnto collationem sui et gratiarum, et

csl vcritas : quia veritas immol)ilis est, sic convonit ei csse paceni qua unitati
et immaterialis. Si autem comparatio adha?remus.
sui fiat ad crcaturam prout exit ab Kx pi\Thabitis patet explanatio totius
operante, sic atlrihuitur ei per quein lit capituli usquc illuc : « Verbuin per ([uod
opus. Tertia consideratio Filii est secun- lactum omne quod substautialiter rt
est

dum quod ipse est reducens uos ad I*a- naturaliter cst. IKtc omnia dicit proptor
trem, sicul Homan.
dicit Aposlolus, ad peccatum, quod nec naturaliter, nec sub-
v,2,quiapor ipsum accossum habemus slantialitcr osl, sed defectus iucidcns ox
ad Patrcm '
: tunc dupliciter considcra- dofoctu boni unde non habet csse per-
:

imago ad quam noslram

tiir, sciliccl ul fcctum sccundum quod lioctius diflinit
imaginamur, ut scilicet secundum mo- csse, cum dicit Esse est quodordincin
:

duin possibilcm nobis imilcmur, siciit relinet servatque naturani.

'
Ail Mnni.iii. V, 1 p| 2 ; .iKsti/iraH i'.r fnlc. pa- .<»») Christiini. prr ijucm rt liabcmus acccssiunper
ecm hahramus ad Deum pcr DominumnostrumJc- fidcm, clc.
 :

IN I SK1\TKI\T. DfST. III. K, AHT. IH 113

nisi poi" intrllcclum (•uuvcnions cum pro-

prio : crgo non intolhicto prius propiio,
uoii inhdligitur a[)[)ropriatum : <'t ita vi-
AHTirTIHlS XVIU. (hstur ({iiod [»r()[)ri(!lal(!s [)orsonaruiii
intolloxorunt [)rius(|uain a[»[)ro[)riata.
An P/ii/osophi pofitenin/. cognoscorc
Trinitaleni ? Ulteiuus quaeritur, Si cognovcrunt Queest. j,

aliquo mod(j I*atr(!in ot ^''ilium, utrurn

magis accossit ad notiliam eorum I*ater
Deiiulo ohjiciliir do lioc (juod dicil : in raliono diccntis por [intellectum quam
« No)t enim per creaturarum contonpla- in raliono l*alris, ot l*'ilius in ratione
tionem sn/ficicns, etc. » l^.x: lioc ciiiiii vorhi quaiii h'ilii ?
accipilur quod Philosophi Trinilatein IJltkrius qua-ritur, Ouare defecerunt Qu«»t. 2.

non cognoverunt. inagis in cognitione Spiritus sancti quam

l. Conlra hoc videtur esse quod Aii- Filii ?

stotoles in I de Coe/o et Mundo dicit sic

Et hic quidem, scilicet, ternarius est om- SoLUTio. Dicondum, quod sine dubio Soiutio.

nis rei, et signilicat triuilatom reruni : Philosophi ductu naturalis rationis non
nos vero non extraximus hunc numerum poluerunt cognitionem habere determi-
nisi a natura rerum, et retinuimus ipsum natam de Trinitate secundum propria
pro lege : eo quod rebus naluralibus si- nomina porsonaruni : et lioc conlingit
milis est, et ideo in lege Pythagorce in propter tria : quorum unum est, quia
qua docuit colere Deum, adhibuimus nos cognitio illa oppositionem liabot ad prin-
ipsos magnificaro sacrificiis et cultu cipia, quibus intelloctus accipit sciontiam,
Deum unum secundum hunc numerum : qualia sunt, quia unius natur« indivisi-
quoniam magnificamus Deum creatorem bilis por numorum non possuntesse sup-
eminentem proprietatibus eorum quae posita plura quia omne quod distin-
:

sunt creata. Hic enim videtur expresse guitur secundum subsistenliam, eo quod
nominareDeum trinum. ad alterum, prius estin substantia distin-
2. Item, Plato loquitur de Patre et ctum recipiento illam relqtionem : quia
Filio sub propriis nominibus, et de pa- gignens de substantia sua et genitum in
terna mente et paterno intollectu : ergo esse non sunt simul : quia omne geni-
vidctur Patrem, et Filiuni inlelloxisse. tum prius ost in potentia quam in actu,
3. Item, Augustinus dicit quod in quo- et hujusmodi qualia sunt principia acci-
damlibro Platonis legit Evangelium : In piondi scientiam apud rationem natura-
principio erat verbum usque ad illum : lom et omnibus his oppnsitum est in
:

iocum : Verbumcaro factum est^. distinctionc personarum in Trinitate et :

4. Ttem, Trismegistus : 3Ionas gignit idoo ad nolitiam Trinilatis exigitur aliud

monadom, et in so suum rofloctit ardo- piincipium altius his quod est fides, sive
rem ergo videtur, quod cognovit l*a-
: illuminatio revelalionis desuper venien-
trem genorantem, et Fiiium genitum, ot tis. Secundum est, quia scionlia Dei mi-
Amorem qui estab utroque ut ardor. rabilis est, et conforlata, et non possu-
o. Si forte dicatur, quod Philosophi mus ad eam : eo quod excedit et vincit
non cognoverunt personas sub propriis nos, sicut supra probatum est. Tertium
ncjminibus personarum, sed sub appro- est, quia similitudo in creatura repra^sen-
priatis, scilicet potenlia, sapionlia, et tans Doum non cst [^erfecta, ct deficit in
bonitatc. Contra : A[»propriatum nonost repiffisentando, sicut JMagisler dicit in-

'
'"t. lOilll. I, I 1 •-.

XXV
 :

114 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

fra : qiiia omnis siniilitudo in pluribus palet ex Augustino de Doctrinn Chri-
mullo delicil quam conveniat. sliana : sed jam infra aliam dabimus re-

^d , Ad pniMU.M ergo diccndum, quod Ari- sponsionem.

stoteles non inlclligit Trinitatcm nisi Ad aliud dicendum, quod nescio quis
Ad -

forte per appropriata : sed ibi inlendit fuit iste Trismegistus : et credo, quod li-

secundum commentum, quod inoplcr bcr conPictus est : onmia enim quae dici-

tres perfectiones rci, scilicet, in se se- tur di.xisse Trismegistus, inveni in quo-
cundum quod corpus in trina dimcnsione dam libro Magistri Alani qui confcctus
pcrfectum est, et linea et superficies im- est de (piibusdam propositionibus gene-
pcrfecta, eo quod una dimensio addi pot- ralibus, ct supponitur commcntum eo- \

est et secundum ordinem circuli in gc-

:
rumdem tamcn Phibisophus
: si fuit an-
neratione et motu cceli et figura mundi, te incarnationem, et non didicit in libris

eo quod linea recta recipit additionem, Vctcris Testamenli, nec per revelatio-
sed circulus non, eo quod est sine prin- ncm, lunc dico quod loquitur de uno
cipio et fine : et tertio pcrfcctionem uni- l)co generante, id est, producente suum
vcrsalitatis quee est exhoc quod impossi- intellectum in mundo, et omnia quse fe-

bile est addere mundo, cum sit ex mate- cit diligente propter seipsum.
ria sua tota, et nihil de materia sua sit Ad id quod objicitur, quod appropria- Ad ob
extra nmndum proptcr, inquam, istas
: tum non cognoscilur nisi mediante pro-
tres [)erfecti(>nes rerum magnilicabant prio, dicenduni quod hoc verum est in

antiqui Deum tribus sacrificiis : elnon (juantum approprlatum : sed haec appro-
confitebantur eum esse trinum ct unum. priatio ad propria facta est per lideles,
Ad aliud dicendum secundum Au^u-
o'
Ad 2.
stinum in libro de Doctrina Christiunn, Adquod ulterius quaM-itur, dicen-
id

quod Phito curiosus in inspectione libro- dum quod magis appropinquabant Patri
rum descendit in .Egyptum ct .lud.Tam, ct Kilio sub ratione dicentis pcr intellc-
ut vidcrct libros Moysi, et IMoplielarum ctum, sub ratione verbi, (juam sub ra-
et

et ibi didicit Patrem et Filium, et non lione Patris el Filii et hoc ideo quia di-
:

ductu naturalis rationis. Yel forte si quis cere <equivocatur ad diccre essentiale

inspiciatmentcm Phitonis, inlendit pa- quod convenit tribus, et ad dicere pcr-

trem vocare Deum, et lilium hunc mun- sonah' quod convenit tantum Patri. Et
dum : et idco etiam ibidcm hxjuitur de primo modo est investigabiie per ratio-
malre ct nutricuha quee est materia ex ncm. Secundo modo non. Similiter ver-
qua factus e»t mundus. bum est iequivocum ad verbum crcnre
Ad mLM diccndum, quod paternam quod approj^riatc convenit Filio sed :

mentem vocat intellectum Dci sine dis- Filius dicit subsistentcm personam, quod

crclione Trinitalis : et [)aternum intcllc- non facit vcrbum secundum rationem

ctum vocat mundum archetypum, sicut verbi in communi.
de Deo dicit Boetius : Ad ultimum dicendum, quod <Jictio
^^^^^
verbi et diccntis satis olTerunt sc in in-
Miindum mente gerenspulcliruni pulcherrimus tellectu divino, ct iuibcnt aliquam rcla-
[ipse. lioncm ad invicem : sed dictio amoris
\\{n\ ila se ollcrt : ct idco processio Spi-
Ad ALii I) dicendiuu, quod sicut prius rilus sancti nuigis elongata est a ratione.
Ad \
 IN I SFuNTKNT. 1)1 ST. III, (,. ii:;

G. Qaomoilo iii anifua ,sit imaf/o Trinilatisl

Nunc voro ad oainjam p(M'v(Miiainus (lispulalionoin, ubi in rnonto liiirna-

iia qU(0 novil Douin, vol poU^sl nosse, Tiiiiihilis iiiiaginoin r(!j)oriainus. Ut
enini ail Au^ustinus in XhMil^rodo TriiiilaU', '
: Licot liuinana inons non
sit ojus nalura^ cujus Dous ost, iina^o tainoii illius ({uo nihil inolius est, ibi

quaeroiula ot invonionda ost, quo natura nostra niliil iiahol molius, id est,

in inonto. In ipsa etiain monte antoquam sit particeps ^

Doi, ejus iiiiago re-

perilur : otsi eniin amissa Doi participationo deformis sit, ima^io Doi tamon

permanot. Ko onim ipso imago Doi est mens, quo capax ejus est, ejusque
particeps esse })otost. Jain orp:o in oa Trinitatem, qiuT Dous ost, inquira-
inns. Ecce enim mons meminit sui, intelligit so, diligit se : hoc si cerni-
mus, cernimus Trinilatem, nondiim quidem Deum, sed imaginem Dei. Ilic

enim qucTdam apparet Trinitas, inomoriT, intellig-ontiai, et amoris. Haec

ergo tria potissimum tractemus, memoriam, intelligentiam, voluntatem.
Hsecergo tria,ut AugustiuusaitinlibroX de Trinitate^non sunt tres vitee,

sed una vita : nec tres mentes, sed una mens, una essentia. Memoria vero
dicitur ad aliquid, ot intelligentia, et voluntas sive dilectio similiter ad ali-

quid dicitur : vita vero dicitur ad seipsam, et mens, et essentia. IIcTC ergo
tria, eo unum sunt, quo una vita, una mens, una essentia : et quidquid
aliud ad seipsa singula dicuntur, etiam simul, non pluraliter, sed singula-
riter dicuntur. Eo vero tria sunt, quo ad se invicem referuntur.

ctionem, ibi, Y, « Mens itaqtie rationalis

considerans, etc. » Et est penultimum
DIVISIO TEXTUS. capilulum istius distinctionis. In tertia
dicit, quod quasi per conclusionem in
« Niinc vero ad eam jam pervcyiimus, liis similitudinibus accipitur, ibi, Z,
etc. » Hic incipit pars illa in qua per « Qiiapropter juxta istam consideratio-
imaginem docet venire in Trinitatis seter- nem, etc. » Et est ultimum capitulum
ni£ distinctionem. Et dividitur in partes istius distinctionis.
tres : quarum prima duplicis imaginis
in Prima liarum in duas subdividitur, pe-
in anima ostendit distinctionem. In se- nes duas imagines quas ponit : quarum
cunda docet qualiter per has imagines una est in polcntiis naturalibus mentis,
ascenditur in Trinitatis increatae distin- alia autem est in habilibus naturalibus

' S. AuGL-STiNus, Lih. XIV de Trinitatc, cap.l. * S. AuiJUSTiNus, Lib. X de Trinitate. cap. 11.
* Editio J. Alieauiae, princcps.
 116 1). ALB. MAG. ORl). PR.^D.

ipsius, ibi, S, « Poiest cliam alio inodo,

etc. »

Prior inter istas ultcrius dividitur in

tres : iii (juaruni prima ponit ca quae ARTTCULUS XTX.
cxiguntnr ad imaginom. Tn sccunda. de-
tcrminat qua^dam duhia circa diclorum Quid sit imago ?
dctcrminalioncm cxorta, ihi. .M, « fJic

altnidoidum esl diligente)\ elc. » In lcr-

tia, taniiit istius imaginis dissimililudi- Incidit autem liic quadruplcx dubium
nem, ihi. P, « Verumtamcn caveat^ anlc cxj)osilioncm Liiterse. r*rimo modo
etc. » cnim (ju;crcndum est, imago ?
quid sit

Prior inler islas adhuc suhdividilur in Sccundo, quai sunt imaginem consli-
duas : in quarum prima tangit polcntias tucnlia? Tcrlio, in quo sicut in suhjccto
in quihus inlcgritas consistit imaginis, et sit imago? Quarto, respeclu cujus obje-
(jualitcr sunt distinctae, et unum in suh- cti sive cognocihilis sit imngo, utrum re-

stantia, vita, et mcnte. In sccunda vcro spectu omnium, vel respectu alicujus
dcmonstr<it ocqualitatcm carum ad invi- specialjter ?

cem, ihi, IT. « /Equalia etiam sunt non CiRCA primum proceditur sic :

solum siugula, ctc. » Dicit Ililarius : Imago cst rei ad rem

VA quia locus iste dilTicilis cst, ideo co.Tquandain unica et indiscrela simili-
notandum, prima pars non continct
qiiod tudo '. Itcm, TTilarius : Imago est rci ad
nisi unum capiluium, in quo quiiujuc rcm coipquandam similitudo ct unilas.
sunl paragraphi : in quorum primodelcr- (-um autcm dicat Auguslinus supcr il-
minal Magislcr, quod imago Uci qu.ne- lum locum I^salmi iv, 7 Siguaium est :

rcn(hi cst in nostra mcnte, co quod ilhi super nos, etc, quod est iiuago crcalio-
parte nostra natura niliil luihct mclius. nis, et rccreationis, ct simililudinis, quoe-

In secundo, ostendit quod i-alio iniaginis ralur ulrum communiter ad omnes ima-
cst in mcnlc : quia capax I)ei cst, vel gines illas diffiniatur?
quia capit ipsum^ ibi, « lu ipsa etiam 1. Vidctur quod non : quia imago
mente anleriuam sit particeps Dei, elc. » crealionis ratio est : et illa hahct ma-
Tn lcrlio vcro ostciKht trium virium gnam discrctionem nh illo cujus cst
conslitucntium imatrinem, (listinclioncm, imago.
et ordincm, ihi, (( /:Jcce enim nieus me- 2. Praelerea, Infra dicit Magistcr, quod
miuit, etc. » Tn (juarto oslcndit qualitcr ex magna partc cst dissimilitudo : crgo
isla sunl unum in suhstanlia mcntis, ihi, cst discrcta.

(< I//ec ergo tria, ut ail AugusliutK, 3. Ttein, Non cowqual Trinilatem in-
etc. » Qiiinto ct ullimo, oslendil in (juo crcalam imago creata : crgo non convc-
ista sunt altcrum ad allerum, et in quo nil dininilio.

non, ihi, « A/cmoria vero dicitur ad ali- i. Tlcm, secunda diflinitio dicit, simi-
quid, elc. » litudo et uuitas : et hoc non vidclur
Per hanc divisioncm [talct scntenlia imagini convcnire : (jiiia dicit Augusti-
j)iimi (ajtiluli. nus in libro de decem chordis, quod ali-

ter est imago regis in lilio suo, cl alitcr

in solido aurco : quia in lilio est sicut in

codcin in naliira traducla a patris nalu-

ra : in solido autcm aurco csl sicut in
divcrsa nalura, cl imprcssa esl ah arlifi-

' S. lliiAHii a, l,ib. ile Sviiodis.

 iN F sr.NTi':i\T. nisT. iii, (;. amt. i'.). in
co. VA (licil, <(U(»(1 (^sl, iii ii()l»is sicul iu dcui csl, iuuif.-o croalji, ul sccuuduui s(!

solido ;uir(M» ; i[i I]iiijj;oiiilo auloui siciil csl cousidor.il.i iil ics (|ua'(laiu : scd iii

iu lilio : cr;4(» vidcliir, (|U(»d iioslra iiua- ralioiK! iiu;i'.;iuis iioii .•ic(i|»ilur sola, sod

g(» uou sil ;i(l iiiiai;iiiciii iucrc;ilaiu si- id ciijus iui;i},^(» osl, acci|»ilur iii ij»s;i uii;i

uiililiuh» ct uuiUis, sod uiull;i divorsil;is. ;iccci>tioii(! cimi ij)sa : qui;i sic coiisiihuwi-

o. l*rfot(>ro;i, (aiin (!ic;it AuL,Misliuus. la ducit intcllccluui iu oxouiplar, ct idoo

quod tri;i soso suut c(»nso(|U('iitia, scili- uno actu inlollij^ondi accipilur utruiiKjue,

cot JEqualilas, simililudo, ot iinn^o : ulii (|ui;i iiiuiin in ;ilio, ct sic conlingit oxoiii-
enim loqualilas, ibi simililudo, scd non jihir, ot est indiscrota ab ipso.
convcrtitur : ot ubi imago, ibi uMjualilas Ai» aliui» dicendum, (juod dissimili- Ad 2.

et simililudo, sed non converlilur : qu;i- ludo non ost in oa ut est

(jua; est in ipsa

ro non ita difliuil imayinom pcr aHjuali- imag^o quia niliil est imago sccundum
:

tatem, sicut por simililudinom, cum so dissimile et ideo illud non impcdit
:

a?qualilas plus accedat ad ralionem ima- indiscretionem.

ginis quam sirnililudo ? Ai»ahud dicendum, qiiod vorum est Ad 3.
(). Pra-teroa, Sibi vidotur contrarius quod non coa^quat exemplar in toto, sed
essc Ililarius : quia supra liabilum ost sccundum id quod altingit aliqualitor, sic
(disl. 2) ubi dicit, quod imago non sola cooequarc nititur, undo co;cqu;itur socun-
est hicautem diffinit cam per unilatem
: dum quid.
cum dicit, simUiludn ct unitas. Ad quod objicitur de secunda diffi-
id
Ad 4.

7. Praeterea, Cum sit vestigium in nitione, dicendum quod si exlendere ve-

creatura per quod etiam accipitur cogni- limus eam ad imagincm croalam, tunc
tio aliqua Trinitatis, polestne dici simili- crit unilas non subslautialiter, sed unitas

tudo et unitas ? imitationis et ducentis in aliudper sequa-

8. Item, Quae differentia est inter ve- litalcm et similitudinem : et tunc est uni-
stigium etimaginem? si enim vesligium tas bene in iinagine regis in solido aureo.

non repraesentat in toto, et imago simili- Ad aliud dicendum, quod similitudo Ad 5.

ter non repra?senlat in toto, ut dicit uno modo majorem dicit convenientiam
Magister, videtur non esse differentia in- quaui a^qualitas : est enim similitudo re-
ter ea. rum diflerentium cadem qualitas : si er-
go in diffinitione accipiatur, dicet in ra-

SoLUTio. Diccnduin, quod in verilate tiono imaginis omnem sequalitatem,

illae nolificationes Ililarii ab eo datse sunt praecipue exleriorem : et ita etiam dicet
dc imagine increata qua? est Filius : si convenienliam in forma, seu circa ali-

tamen exlcndantur ad iraaginem crea- quid constanle figura : et illa maxime

lam (ut quidam volunf) tunc conceden- perficit imaginis rationein plus quam
dum est, quod niliil prohibet omnibus a?qualitas in quanlitale sola.
tribus imaginibus (ut ita dicam) notifica- Ad aliud dicendum, quod ITllarius ^d 6.

tionem illam convenire per prius et po- non est contrarius sibi : quia supra vo-
sterius : et per priusconvenit imagini si- luil, quod iniago plura supposita pone-
mililudinis qua? est in tribus potentiis, ret sive in recto, sive in obliquo, ut su-
scilicet memoria, intolligentia, ot volun- pra dictum est. Ilic autem intelligit non
tatc : jier posbM-ius autcm sicut subjeclo de unitate singularitatis, sed polius de
convenit r;iti(»ni quae ibi ponitur pro unil;ito qua ordinata ad se uniuntur in
parle mentis qua^ in r;itionc, id est, in hoc ijuod unum csl in alio pcr hoc quod
i-ationali anima, oxcellcnlior pars est : accijiilur iii ipso.
imagini autein recreationis convonit per Ai» aliud diccndum, quod in qualuor
Ad 7. et 8.
efloctum, qui;i facit actualiter imilari. (lilhMunt vostigium, ct imago. Unum est
Ad ALiUD dicendum, quod discreta qui- quod vcstigium est confusa simihtudo
 118 D. ALB. MAG. ORD. PR^]D.

supcr parlcm parlis tantum, .scd imago tionc imaginls? Et videtur quod secun-
csl expressa similitudo iu cxteriorihus dum nullam,
supcr totum. Aliud csf quod vesligium 1 . Oiunesenimistsediffmitionessuppon-
non dicit convenicntiam exteiiorum se- unt mcmoriam non esse partcrn rationalis
cundum quod ab interioribus causantur, anim.-p, scd scnsibilis : crgo videtur, quod
sicut scncctutis, piugucdinis, coloris, pul- mcmoria nullo modo sit pars imaginis.
cluitudinis, cl liujusmodi : scd imago 2. Pra'terca, Quidquid considcrat tcm-
talcm ponit convcnicnliam in cxtcriori- pus sub dctcrminata diirercntia temporis,
bus, per quce aliquid in intcrioribus com- ipsum non est remotum a conditionibus
prehcndilur. Tertia ditTcrentia cst : quia matcriae, cum tcmpus sit una conditio-
vestigium cst in omnibus, sed imago num matcrioe praecipua : memoria
scd
tantum in creatura digniore, ct secun- sic considerat tcmpus : ergo non est rc-
dum digniorcm cjus partcm. Quarta est, mota a conditionibus materiae. Prima pa-
quod vcstigium non ducit nisi obscure tet pcr se. Secunda probatur pcr hoc
in atlribula personarum imago autcm : quod Gregorius Nicacnus sic
dicit Me- :

aequalilcr in proccssionem pcrsonarum morari dicimur quod prius scivimus, vcl

ab inviccm, cl consubstantialitatcm ca- audivimus, vcl aliter qualitcr cognovi-
rum, ct eliam sequalitatcm, sicut jam in- mus autem rclationcm habct ad
: prius
fra dicetur, quando ostcndctur ordo is- tempus pr.Ttcrilum. Lidc sic Quidquid :

tarum virium, ct aequalitas, ct consub- non abstrahit a coudilionibus malcriae,

stantialitas : ct idco etiam vestigium non cst pars sensibilis animoc, ct non rationa-
proprie potest dici simiHtudo el unitas. lis : mcmoria non abstrahit : ergo cst
pars sensibilis animae, et non rationalis :

ergo non debet esse pars imaginis.

•i. IFoc idem videtur expresse dicere
ARTICULUS XX. Gregorius Niccenus sic : Scnsibilia qui-
dcm secundum se memorantur, in-
ipsa
Quae sint imaginem constituentia ? tellectualia vero sccundum accidcns :

quia ct cogital)ilium mcmoria ex praeas-

sumpta phantasia fit.
Secundo qua-ritur, Quse sint imagi- i. Itcin, Damasccnus Sensibilia qui- :

neni constitucntia? Et dicitur ab Augu- dcm sccundum se memori.Te commcn-

stino, quod mcmoria, et intelligentia, ct danlur.
voluntas. .'). Itcm, Aristoteles Mcmoria intclle-
:

Quaeratur crgo, Quid sit memoria se- ctus quidem est sccundum accidens, per
cundum quod inuiginem constituit? Lt sc autcm primi sensitivi.
dicit Gregorius iXicainus quod memora- 0. memoria iu-
Itcm, Aristotelcs : Si
tivum esl mcmoriae ct icmcmorationis tcllcctivarum partium essct, non utique
causa et prompluarium. Origcncs autem inesset multis aliorum animalium, fortas-
dicit, quod est phanlasia rclicta ab ali- sis autcm nullo modo mortalium.
quo sensu secundum actum apparcnte. Ex oumibus his patet, quod memoria
Damasccnus autcm dicit, quod memoria non potest esse pars imaginis.
est conscrvatio sensus el iulclligcntioe.
Augustinus autem in libro XII Con/es- EoDEM modo (juicritur dc intelligen-
sionwn : IM\Tscns dc priTtcrilis mcuioria tia, rirum ipsa sit pars imaginis ? qubcsi.
est. Tullius autcm dicil, quod memoria I*^t vidctur (juod non aut
, cnim :

est praHeritorum. intclligentia est intcllcctus agens, aut

QuaMatur crgo, Secundum quam la- pdssibilis, aut sp(>culativus sive for-
tioncm istarum dillinitionum cadit in ra- malis, aul intcllcclus qui a Pliilo-
 :

IN I SEMIvNT. DlSr. III, (i, AKT. iiO. 11!)

s()|)his (liciliii' (ideptus : consliil (|ii()tl ahslialicicliii- iil) (»iiiiii (lilTcrtMilia t(Mn[)()-

non a^eiis : (luia illo csl nniversalilcr ris, siciil cl inlcllcclns. 1^1 si (jiia^raliir,

aj^ons, iil (licil IMiilosopluis, (|nii csl oin- niiid sit Ikcc incinoria, cl ([uis sil cjiis

nia inlclli^ihilia laccrc : cl pcncs illiiiii actus? Diccndiiin, (|mo(I inonioria iiaic

ncn acciiiiliir iiiiajiO : ([iiia non in lioc niliil aliud esl qiiaiii j)otcntia aniiiia' ra-

iinitiiliir Irinitatciii, scd polius actnm tionalis secunduni sn|)(!rioreni parloin te-

lucis ad colorcm, cl iirlis iid nKiteriam, ncns apud se liabitiim vori et hoiii (|nod

ut dicit Pliilosophus. Similitor videtur, ipsii osl sccundum suam, et

niitnr.im
([uod non sit possihilis onmia quo est hahilum veri el honi quod Deus est vel :

lieri intelligiJ)ilia, et potontia omnia ha- fortequod verius est seciindum Auf,Mjsti-
hot, actu autcm nihil sed Augustinus : nuni, toncns apud se notiliam j)or pne-
dicit, quod inlcllectus qui est pars ima- sontiam essentiic, ot non hahilum vori ot
ginis, sompor novit se. Quod autem non honi quod ipsa anima est socundum na-
sit speculativus, [)atot : quia ille hahilus turam. llndo Auguslinus dicit, quod ni-
principiorum,vel alius, si imitaretur, non hil pra^sentius est aninise quam ipsa sihi
esset cx se, sod polius ex parte rei cujus sed de hoc infia hahehitur. Aclus autem
est intelloctus. Augustinus auleni dicit, ojus non est in agendo, sed tenendo
quod intellectus de sc imitatur. Similiter (sicutjam dictum esl) pra^sentiam noti-
non cst adeptus quia illo est scienlia:
tias in essentia, vel habitu aliquo innato.

acquisita per inventioncm, vcl doctri- Unde hene concedo id quod objicitur de
nam : et tunc non iinitatur Trinitatem in memoria, quod non sic accipitur hic :

una essentia personarum. nec approho quod quidam dicunt, quod

EoDEM modo videtur, quod nec vo- sit conservatio specierum sub ratione
luntas sit pars imaginis : quia voluntas prius visi, vel accopti, vel habiti : quia
Anselmus) non est nisi duobus
(ut dicit haec ratio concernit tempus, et secundum
modis, scilicet, ut motor virium secun- omnos PhiIosophos,temporis esl conside-
dum quod converlitur super alias vires rare illius potentiae cujus est considerare
et movet eas ad actum, secundum quod quantitatem, et hoc est primum sensiti-
dicitur Volo intelligere, et volo momo-
: vum. Si autem dicatur quod ratio tem-
rari sic autem non imitaturTrinitatem
: : poris simplex est, et ideo potest esse in-
quia sic non est ex intellectu et memoria : tellectus : hoc verum est ; sed ratio
sed potius e converso illa sunt ex volun- temporis sequaliter se habet ad omne
tate. Alio modo est voluntas quiie con- tempus, sicut ratio hominis aequaliter ad
vertitur ad volitum, et sic iterum non omnes homines, et ideo tunc non deter-
imitatur Trinitatom, sed potius imperat minat hoc intelligibile et illud : et ideo
de imitando vel fugiendo dolectabile vel dicendum, quod simpliciter nullum tem-
tristo in operihus : et ita videliir, quod pus rospicit, sed oxtractum a tempore
nullum illorum trium sit de imagine quae ciijus ipsa memoriaest conservatrix.
ponuntur in ipso.
Ad quod quaeritur de intollectu sive
in ^dquast. i.

SoLUTio. Dicendum, quod in verilate inlelligentia, dicendum quod inlelligen-

(sicut dicit Auguslinus) integritas imagi- tia dicitur hic potentia intellectiva forma-
nis creatae est in his tribus : sed memo- lis non simpliciter, sed respectu intelli-
rianon accipitur secundum aliquam il- gibilis cujusdam informata, quod scilicet
larum assignationum (juce factae sunl : sompor praescns est iii anima, sicut ani-
quia sicut infra dicit Magisler ex verbo ma sibi est prcesens, et Dcus in ea est
Augustini, momoria jirout hic accipitur essentialiter, praesentialiter et potentiali-
est rospectu pr<etoritorum, pra-sentium, tcr : niituralilor onim noliis insita est
et futurorum : quod non [)Osset esse nisi cognilio Dei : et ideo non procedit obje-
 120 D. ALR. MA(i. ORI). PR/EO.

cti(Ujuae factn est tlo speculalione alioruni quod nun in sola mente sit, ut videtur
inlelleclualiuni : quia licet in aliis non liic dicere 3Ingister.
iniiletur, tanien in (juodani per relnlio- 3. Item, Dnmnscenusdicit imaginemes-
ncni ad menioriam et volunlatem imita- sesecundum libernm nibitrium cumta- :

tur. men hberum arbitrium nonsit parsmentis.

Adqu«st.2. KoDEM MODo solveudum illud quod i. Ilem, Videtur esse imago in supe-

quaerilur de voluntate, quod est voluntas riori parte rationis : quia illn (ut dicit

accepta respectu voliti^ non omnis, sed Auguslinus in libro XII de Trinilate)
cujusdam et non quocumque modo,
: conteniplandis superioribus inbaerescit :

sed secundum quod memoria el intclli- cum igitur imago praccipue in contem-
genlia sunt de eodem, sicut est volilum platioiK! superioris vcrselur, videturima-
quod anima cst, et volitum quod Deus go essc secundum superiorem portionem
est ; quorum utriusque notitia insifn est rationis.
anim;e naturaliter, ut dicit Augustinus :

et per hoc etiam patet solutio ad tolum. Ulterius quaeritur, Quare non secun-
dum aliqucm modum assignetur imago
Oueest.
convenire potentiis animae vegetabilis,
sicut assignatur ab Augustino polenliis
ARTICULUS XXI. animic sensibilis?
Adhuc quaeritur de Glossa super Psal-
hi quo ut in subjecto continetur imucjo ? mum IV, 7 : Sifjnatum est super nos,
Qusest.
etc.ubi distinguilur imagocreationisquae
est ratio, recreationis, et similitudinis :

Terlio quaeritur? Jn quo ut in subje- quaeritur enim pro quo supponit ibi ra-
cto proximo sit imago? tio. Si dicatur, quodpro rationali natura.
1. Et Auguslinus quod ibi quae-
dicit Co.NTRA :

renda et invenienda est quo natura no- 1. Angelus esl rntionnlis natura :

stra nihil habet melius, id est, in menle : el tamcn non dicilur factus ad imagi-
ergo videlur, quod primum subjeclum nem. Ilujus tamen contrarium vidclur
imaginis sit mens. per (jiegorium, qui dicit super illud Eze-
2. Item, Augustinus dicil, quod mens chicl. xxviii, 12 : 7\i siijnaculum simi-
habet imaginem in potentia cognoscendi, litudinis, etc, quod Angelus expressio-
et similitudinem in potentin diligendi : rem hnbet imaginem Dei quam homo,
ergo mens habet imaginem. 2. Item, Damascenus Deus Angc- '
:

Sed contra. 1. Sedcontra hoc videtur csse Augus- lorum fnctor est et conditor ex non ente
linus inlibro XI\'(le Trinitale^ qui ponit eos nd esse deduccns, secundum pro-
imnginem in visu exleriuri : sicut spe- priam imaginem creans eos, et dans iilis

ciem rei visic, et imaginem ejus in oculo naturam incor|)oream.

quce dicilur visio, ut ipse dicit, et utrum- ;{, Ilem, Super illud E/echiel. xxviii,
que conjungentem intenlionem volunta- 12 : 'Tu signaculum, etc, dicit (ilossa :

lis. Rex Tyti imaginem Dei ad qunm factus

2. Similiter in eodem libio punil ima- esl, resignnvit, id est, destruxit. Et lo-
ginem in pliantnsia : ibi enim imngo (juilur de dinbolo : ergo Angelus est ad
corporis est in mijmoria animie sensibi- imai,Mnem Dei.
lis, et endem imngo in cogitalione ima- Pr.ethrka, (jueest.

ginnntjs : ulrunKjue autem conjungens \. (Jua-rilurde imagine rccreationis :

est intenlio volunlntis ; ergo videlur, aut enim illa estgralia, nut virtus. Si gra-

' S. JOA.N.NEb Da.«a.scEM>, I.jI». il, t;i|). ;{.

 IN I SKNTF.IVT. niST. 111. (1, AHT. 21. 121

tia. CoNTUA : (iralia ^.^raluiii racil liahni- lin\c sii|K'ri()r('iii |)uitcin pioiil coinpiM!-
loni, ol non rcspicil lianc polcntiani, vcl licndit polcnlias iinai^inis, vX sindoi-osini,

illain : iinauo aiilcm consislil iii potcn- cl (diaiii illaiii |)ailciii (jua- sjxicialilcr

liis (lclciniiiialis : cr:;o iinaj;o non osl supciiur vucaliir iiars.

gratia. Si |»roj)lcr lioc (licaliir. (jiiod csl

virliis, liinc (]iia'riliir, (Jnid sil illa vir- Ai> Annn diccndiiiii, (luod iii
'"'"g'"'' AduuteBt. i.

lus, vcl ill;o? si dicalur (|ii()d coininuni- spocialiter uiia potcnliaruin d(d)ol oss(j

ter dicitur, (|uod lidcs, spcs, ot cliaritas. cogniliva, oo quod iinago appropriale
CoNTRA : iNulla illaruin csl in incinoria : C(JUVonil Filio (jui osl iinaj^o l*atris : nul-
crgo non rccrcatiir Ikoc pars iniaginis la aulein ])olonliaruin aniinai vogotaliilis
quie esl nionioria. osL cognitiva : et idoo illi nullo nujdo
2. Prft^teroa, IJornardus dicit, quod convenil esse imagincin.
Deus futurus ost ratioui i^iilchritudo lu-
*i"*^-
cis, voluntali niultitudo pacis, ol inemo- Ad ALiUDdicenduin, quod in illaGlossa

ria3 continuatioieternitatis : ergo vidotur, ratio ponitur pro parte superiori, quce
quod lux, pax, setornitas sint imago rc- mens, vel spiritus dicitur : et est in ea

creationis. imago in potentia, sicut in subjecto in

Pr.eterea qua^ritur, Quare non poni- quo iinitatio distingui potest in suis po-
tur imago in virlutibus politicis, sicut tentiis.

intheoricis? Ad quod quacritur, [Itrum Angelus

id

sit ad imaginem? dicendum, quod imago

Solutio Dicendum, quod imago in potest notare convenientiam in interio-
verilate non est nisi secundum partem ribus tantum, vel simul in interioribus et
suporiorem aninunp, qune mensvel spiritus primo modo, tunc non
exterioribus. Si
vocatur ab Augustino. video quare cum Sanctis non dicatur,
Ad autem quod contra objicitur,
id quod Angelus est ad imaginem, sicut ot
dicendum quod in visu exleriori non est homo : cum in eo tres polentiffi sint in

iinago, sed similitudo quaedam imaginis una essentia, sicut et in homine. Si au-
in hoc quod tria quoedam uniuntur ta- : tem notat utramque convenientiam, tunc
inen non est vera ratio imaginis, quia non est ad imaginem convenienlia au- :

non sunt unius substanliae, sicut illa quae tem in exterioribus est in tribus in eo :

sunt in inonle. quod ab uno homine sunt omnes, sicut

Eodem inodo respondcndum est ad Patcr ost principmm totius deitatis et :

illud quod objicitur de phantasia. in eo quod anima est ubiquc in corpore

Ad aliud dicendum, quod Dama- suo tota, ut infra (distinct. 8) continetur,
scenus quamlibel conveniontiam ex na- sicut Dous est in mundo ubique totus,
tura vocat imaginem et quia est spiri- : quod non convenit AngoIo.Tortia autem
tuale liberum arbilrium, ideo dicit esse est in eo quod homo ost unibilis Deo,
imaginem. non autem Angelus.
Ad aliud dicendum, quod ratio su-
perior respicit operabilia, licet per ra- Ad quod quoeritur de imagine re-
id Adqueest.s.
liones juris divini : sed potentise imagi- creationis, dicendum quod est proprie ^d i.

nis simpliciores sunt, eo quod ordinatae loquondo sccunduni tres virtutes theolo-
sunt tantum ad nolitiam veri et boni gicas, scilicet lldcm, speni, charitalem.
quod Deus quo ut imagine
ost, et ejus in Spes onim in eoquodoxspectat indoficien-
sua accipitur Deus et quia quandoque : tiam, dicit id quod approj)riale convenit
invenitur Augustinus dicere, quod imago mcmoricB, quia retentiva est similitudi-
est anirna secundum superiorem partem nis divinae vel praesentiae : licet secun-
rationis, dicendum quod large sumit dum se sit in irascibili.
 122 D. ALB. MAG. ORD. V^JEH.

j^d j. Ad id quod objicilur dc Bcniardo, est rcspectu suiipsius, ipsa anima est ob-
respondeiidum quod ipse enumcrat glo- jeclum cognilionis, et in objecto stat
rilicantia polius quam creantia. cognitio inlcllcclus : ergo ratio stat in

Adqueest. 4.
ipsa : ergo non ducit in Deum : sed
Ad diccndum, quod potentitE
aliud imaginis est ducere in Deum ergo : rc-
imaginis sunt immediatc in Dcum, sed spcctu suiipsiusut objectinon est imago.
politicffi virtules non : et ideo in illis I). Si dicatur conlra boc, quod est
non est imago recreationis. respectu Dei tantum : hoc erit contra
Augustinum qui dicit : Mens meminit
«

se, intelligit se, etc. » Praeterea, Cum me-

ARTICULUS XXIL ininit Deum et intelligit, intellectus et

inlellectum non proportionantur, sed
distant : ergo tunc non lequat cogno-
Respectu ciijus objecli sive cognoscibilis
scens cognitum, quod videtur esse con-
sit imayo ?
tra rationem imaginis.

Quarlo quaeritur, Rcspectu cujus ob- SoLUTio. Ad hoc sine praejudicio dico, Soiuiio

jccti sive cognoscibilis dicatur imago? quod est respectu veri et boni quod ipsa
L Et videtur, quod respectu omnium : aniina est, (ju;v! semper sibi prsesens
quia in quod inlelle-
omnil)us est ista, est, et nihil adeo praesens est animae, ut
ctus potest informari ex memoria, et vo- dicit Augustinus, sicut ipsa sibi respe-
luntas ex utroque. ctu veri et boni naturaliter in ea, quod
2. Prailerea, Hoc vidctur velle Augu- est Deus : quod qualitcr sit sic patere
slinus cum dicit, quod tota memoria cst potest. Aliquis videt llerculcm in vultu,
in intclicctu et voluntate, et e convcrso : et tunc dcterminate cognoscit ilerculem,
non babcnt autem totalitatem istae po- et formatur oculus ejus secundum sj)e-
tentiai nisi respectu objectorum : ergo ciem Ilcrculis. Aliquis etiam non videt
vidctur, quod respcctu omnium objecto- Herculem in vultu, sed videt eum in

rum distinguatur imago. speculo, vel statura sibi simillima : et

tunc visio ejus in sensu accipit unum,
Sed contba : etperillud aliud venit in rationem : et
Sed contra.
1. Auguslinus supra ita cnumerat : in ulroque actu videt Ilercuiem, sed in
« Mens rneminit se, intelligit se, diligit prima visionc videt certius. Ita dico,
se : » ergo videtur, quod respectu sui quod anima per intellectum, memoriam,
tantum accipiatur. et voluntatem potest iminediatc ferri iii

2. Prajtcrca, Cognosccns et cognitum Dcum : ct tunc actu imitatur et formalur

babent siniilitudinem cum Palre et V\- ad Trinitatcm et unilatcm. Aliquis etiam
lio ergo tantum debct esse cognitum,
: potcsl convertere se ad ipsas potentias
quanlum cognoscens sed cum anima : prout sunt ex se invicem, et uiquant se :

cognoscit inferiora, non tanlum est co- et sic iterum tendit in Creatorcm, sed
gniluin quantum cognoscens : ergo iu incipit a creatura : et si quandoque no-
bis non est imago. scendo se non advertit ut ab boc ducatur
'>\. Pra-lerini. \\\ illis non cst tanta vo- in Dcum, tunc babilualitcr vcl polentia-
Juntas, quanlus intellcctus frequenter : liter imilatui. Rcspectu autein aliorum
ergo videlur, (|uod in talibus objcctis cognoscibiliumnonest imago,meoqui(h'in
non sit imago in anima. judicio, scd intellcctus rerum infcriorum.
4. Si forle dicatur, quod lioc verum Quidam aulcin hic valdc aliler dicunt, de
est : sed csl respectu suiij)sius tantum, quorum opinionibus disputare valdc lon-
et iioii rcspeclu Dci. Co.ntua : Quando guin essct.
 \N I SKNTKiNr. Disr. m, (j, Airr. 2.} 1; r 24. 12:{

^"
DicicNDUM ('i'^() ;id [)riinimi, (jiiod iioii |)('rlluo ;idditur lioc ([uod dicit, vcl pol-
in onmilnis inlcllcclns inrorniiilnr cx csl nossc : ([iiiii idciii csl [lossc iioss(!

nicinoriii : scd in (|nil)iisdiini inl(dl(;cliis c\ [)ol('nli;i li;ihiliis, ([iiod nolilii(m Dci

^{nn'r;ilivns csl iiicinoii;i', nl in iicnni- ii[)U(l S(( lcncre. Si sccnndo modo, tunc
silis liiihilibns ; liccl e convcrso sil in non vidclur, ([iiod iniago s(nn[)er in ani-
inniilis. in;i rcm;inc;it : quia non scmper est in

2
An Ar.iun dicondniii, <|nod tol;i inciiio- gr;iti;i quai facit imilari.
riii non ;»ccipilur ihi sccnndnin nmililn-
dincrn objccloruni oinniuni, scd |)(nn's SoLUTio. Dicendum, ([uod ntroque mo- Soiuiio.

ralioncs cognosccndi innlhis rcspcclu do [)ol('st intclligi : vX si int(dligatur d(;

duoriiin ohjccloruin i;uiluin : cl hoc notitia naturali, tunc nosse refertur ad

vidcri polest : qnia si rcs[)cctu aliorum liahituin, et possc nosse ad potentiam :

acciporctnr, tnnc niens ct notitia non quia liis duobus modis distinguitur Tri-
erunt suhstantia, sed duae diversai. nitas in ista distinctione, ut supra liabi-
"'» =
An ALiui) (liccnduin, quod non stat tum est : ct sic jiatet, quod licet siinnl

cognitio in objecto ejns, scd potius ac sint nosse et posse nosse, non tamen
tualiter vel potentialiterrefcrturinDcum, semper secundum ideiii : quia non est
sicut ad exemplar. idem nosse ex habitu, quse est notitia
* Ad ALiUD dicendum, quod duo atten- servata apud mentein, et posse nosse ex /

duntur inimagine,scilicet substantialitas, potentia sola. Si vcro intelligitur de no- i

et «Tqualitas : et secundo, pulchritudo, titia gratiae, tunc nosse refertur adimita-

et venustatio coloris ; ct quoad primum, tionem imaginis exteriorcm, quse non
scilicet consubstantialitatem et eequalita- est ci substantialis, sed est ad bene esse,
tem, A^^erius est imago in anima, quando sicut color et venustatio : posse autem
meminit, intelligit, et vult se, quam nosse refertur ad potentiam, et ad gra-
quando meminit, intelligit, et vult Deum tiain.

qui non coeequatur ei. Si autem secundo

modo accipiatur ; quia nulla venustatio
potest esse sine Deo, ideo tunc verius
imitatur, quando accipitur verum et bo- ARTIGULUS XXIV.
num quod est Deus.
Et h^c ante Litteram dicta suffi- Quare imago non est secundum vires
ciant. inferiores ?

Deinde quceritur de lioc quod dicit :

ARTICULUS XXIII. « Lnago tamen illius quo nihil melius

est, etc. » Quare non potest esse imago

Nosse utrum intelligatur de notitia na- Dei secundum inferiores vires?

turali, sivc dc notitia gratise ?

SoLUTio. Hoc contingit proptcr sim- soiutio.

plicitatem objecti quod est Deus, et ipsa

Deinde aecipiatur Littera prima? par- mcns. enim simplicissime sunt in
Ista
tis capiluli super illud « Ubi in mcnte : mente quia per essentiam, et ideo non
:

Jiurnuna quie novil Deum, vcl potest potest in illa nisi secundum simplicissi-
nosse, etc. » Et queeratur, Utrum intelli- mam sui partem.
gatur de notitia naturai secundum quod
nosse est notitiam apud se tenere, aut de
notitia gratiai? Si prinio modo, tunc su-
 121 1). ALB. MAG. OIU). VW.TA).

cit « Eo enim ipso imago Dei est mens

qiio capax, etc. »

1. Si (Miim est imago trium pcrsona-

AiniCULlIS XXV. rum, vidctur quod siji^ilhdur in mentc
pcr modum quo sigillalur figura sigilli
Vtrum imago polest amitti ? in cera : in illa autcm figura caput si-

gillat caput, et manus manum, et thorax

thoracem, ct sic de aliis : ergo a simili
Delnde qufprilur dc lioc : « Etsi enim Palcr vidctur sigillare memoriam, et

amissa Dci pat'tici/>aiione, etc. » Filius intcHigentiam, ct Spirilus sanclus

Contra lioc vidctur essc quod dicitur voluntatem : ergo jain divcrsa crunt
in Psalmo lxxii, 20 Iii cicitate tuh : opera Trinitalis in creatione imaginis,
imnginem ipsortim ad nHiilum redifjes. quod falsum est.

VA nlihi, Jsa. xiii, 8 Facies combustx : 2. PrtBtcrca, Imago non videtur con-
vultuseorum: crgo imago potcst amitti. vcnire intcriojihus, scd extcrioril)us tan-
tum, scilicet in ligura et comjiositione
Soiuiio. SoLUTio. Dicendum, quod imago pot- mcmhrorum et quantitate : sed memi-
est atlondi in subistantialibus sibi, quse nisse, intelligcrc, vcllc, intima mcnti
sunt forma, ct fij^^ura : cl illa imago csl sunt : crgo vidctur mens potius lilius

in tribus potentiis, scilicct mcmoria, Trinitatis dici quam imago : quia lilius

inlclli^cntia, ct voluntatc, qu<iR amitti cst imago in intcrioribus et exterioribus.

non possunt : quia secundum Dion^^sium, 3. Prffiterca, Dicit Auguslinus, quod

data naturalia non amiltuntur. Ii^st au- homo est imago et similitudo, habens
tcm in his sccundum quod pcr notitiam imagincm in potcnlia inlclligcndi, et si-
inscrtam sihi naturalitcr ct concrcalam. militudincm in potentia diligcndi : sed
convcrlunlur ad vcrum ct honum quod polenlia diligcndi cst volunlas : ergo
Deus est, et ad vcrum ct bonum quod volunlas polius cst de similitudinc Dei
mens esl. Alio modo attenditur imago in quam de imagine.
pulciiriludinc quae est ad benc esse : ct 4. Item, Polcutia intclligcndi sola in-
loco illius pulchritudinis (|uam athlucit telligciitia est : crgo vidctur superflucre
color ct dcauialio ct bujusmodi, est in mcmoria, ct ctiam voluntas.
spiritualihus parlicipatio Dci pcr gra-
tiam : ct (jiioad lianc exteriorem potius SoLUTio. Dicendum, quod non est ita ^ ,
SjIuI ,

. . .

pulchriludinis divinse quam dislinctionis in crcatione imaginis, sicut in impres- ^d

j)ersonarum in una esscntia imagincm, sionc ligura' sigilli in ccra : ct hoc idco
j)otest amitti imaf^^o : ct sic inlclligunlur cst, quia figura quce est in sigillo non
auclorilates inducta», et sic comburitur babct caput in pcde, ct in manu, et aliis

quandoque ignc concupisccntia^ incmbris, sikI liabet mcnd)ra distincta :

sed in Trinitatc incrcata Patcr habcl om-

nia attributa csscntialia qua' convcniuut
VWxo, et e convcrso : et similitcr de S|)i-
ARTIGULUS XXVI. ritu sancto. Unde licet mcmoria altri-

buatiir [*atri, tamcn ipsc hahcl ct inlcl-

Ulrtim parles imagitiis imprimuntur a Iiy:cntiam, ct Spiritus sanctus similitcr :

to'a Trinitate, sive a distinctis perso- (1 i(l(M) iiidivisihililcr inij)rimuut mcmo-

nis ? riam, et indivisibilitcr imjirimiint inlclli-

gcnliam, ct indivisibilitcr voluntatein :

licet pcr allribulioncm alicujus coiivc-

Dciudc (ju.ciitur dc hoc quod ipsc di- nicntia' mcmoria convcniat Palri, cl in-
 IN I skmimyi. dist. lii, (;, Ain. 27. 1 2[\

lolligciitia I''ili(), ol voluiilas Spirilui

sanclo.
!, Ai) ALiui) (licciulum, ([uod licol inciui-

nissc ot inlcUiiicre ct vcllc sint inlcriora AinTClILUS \X\II.

l)ci, t't inlcriora aniin.c ralionalis, la-

uicn j)i'0[)tci' lioc quia non suiit in natu- Qiiomodo (li/fn(iiit hxc (luiiKpie per or-
ra, i\niv sit miius rationis in Dco ct iii dineni, nosse sc, inteliig(!re se, vclie
anima, non [)otost dici lilius : ([uia [)a- se, discerncrc se, el cogitare se?
tcr et liliusscmpcr sunt in nalura una,
vcl ad minus in natura »[ua' sccunduiu
rationcm una cst iu utro([U(! lioc au- : Dcindc quicritur de lioc quod dicit

teni non cst liic ct idco natura aniinaj

: (( l^ccc enini niens nicniinil sui, inlclH(jit
reci[)it ista quasi qiucdam cxtrinseca : sc, dili(jil se, elc. »

quia quod cst in matcrialibus quanlitas, 1. Vidctur enim idem essc mcminisse,
hoc est iii potcstativis sive spiritualibus ct inlciiigcrc : si enim memoria hic su-
virtus : et quod cst in malerialibus conli- miturpro pra^leritis, prffisentibus, et fu-

guratio lineationum cxtcriorum in ligu- turis : et intciligcntia cst de cisdem et

ra, hoc cst in potcstativis convenientia eodem modo, videtur idcm esse intcili-

potentiarum ad acfum ct objectum : ct gere et mcminisse. Quod autem intelli-

ideo mens imago Dei dicitur, et non gentia sit de eisdcm et eodem modo,
iilius. probatur : quia intcUigentia est de sim-
3 Au ALiUD dicendum, quod cum dicitur plici rationc rei vel specie : hcec autem
quod liomo liabet imaginem in potentia abstrahunt ab omni diifcrentia temporis,
intclligcndi, accipitur potcntia intelli- et uno modo conveniunt [)raeteritis, prae-

gendi gcncraliter pro potculia ordinata sentibus, ct futuris, sicut patet in specie
ad inlelligcndum et pro eflcctu ejus : or- vcl in ratione hominis, quae secundum
dinata autem ad intclligendum est mc- quod est intellccta, secundum eamdem
moria tencndo apud se noliliam, et si- ralionem convenit hominibus exislenli-
militer inlclligentia intuendo se, vel bus sub quaiibet diircrentia temporis :

Deum apud sc cum au-

in notitia tcnta : ergo videtur, quod intelligentia de eis-
teni ex tali notitia semper oriatur amor, deni sit, et eodem modo, de quibus est
etlectus illarum duarum secundum ordi- memoria ergo : idem est meminisse
nem earum ad actum est voluntas. Cum quod intelligcre.
autem dicitur habens simiUtudinem in 2. Item, Augustinus dicit hoc quod
potentia diiigcndi, accipitur potentia di- mens novit se : nosse aulem se est in-
ligendi cx habilu cliaritatis et gratia) : tciiigere se, cum constet quod de sensi-
quia liabitus ille colorat imaginem, ut biii cognitione non loquatur : ergo actus
supra dictum est. Unde quidam Sancli inteilcctus convenit mcmoriae : sed po-
dicunt, quod liomo per pcccatum amisit tcntiue distinguunlur per actus : ergo
Dei simiiitudinem, et rccessit in rcgio- niemoria est intcliigcntia.
nem dissimilitudinis : sed vuineratus cst 3. Jtem, Augustinus in libro X de
in imagine : et sic [)atct, quod potentia Trinilatc : Difficilc in mente dignoscitur
diligendi non est voiuntas iiia qufe est mcmoria sui, ct intcliigentia sui quasi :

pars imaginis secundum naturam men- enim non sunt liaec duo, sed unum du( -
tis. bus vocabuiis appciiatur, siciit a|)parit
14. Ad ULTIMCM diccndum, quod polentia in ea re ul)i valdc isla coiijuncta suiit, et
inteiligcndinon csl soia intciiigentia : aliud alio nuiio pra?ccdilur tempore,
sed ctiam mcmoria, cl voiuntas, iil jam amorquc ipse non sentitur esse, cum
dictum est. cuni non prodit indigentia, quoniam
 126 n. ALB. MAG. ORD. PUJEY).

quod amatur'. Ex hoc

sonipei' pra^sto esl rei secundum speciem, vel secundum
liabenlur duo, scilicet, quod ista tria substantiam, si res per seipsam praesens
semper simul sint, et quod difficile cst est in anima, sed intellectus intueturrem
dislinguerc inler ea. in notitia quse est species rei vel sub-
stantia ipsius si per se prtesens est in
soiuiio. SoLLTio. Dicendum secundum Augu- anima.
slinum in ultima aucloritale, quod licet Ad ALiuD dicendum, quod sicut patet, ^^
difficile sil quando
discernere inter ista nossc se, prout acci[)itur ab Augustino,
accipiuntur respectu eorum qua? scmper non idem quod intellif/erc :
est et ideo
pra^sto sunt in anima, sicut sul)stantia illa objectio non procedit.

mentis, et Deus, tamen distinclionem An iLTiMCM dicendum, qu(»d in veri- y^j

liabent. Unde sccundum Augustinum, fatc diflicile est distinffuero inter ba^c
nihil aliud est nosse quam notiliam rei tria, quod per seip-
qua; sunt supcr illud
apud se tenere : cum ergo ex superiori sum naluraliler est in anima et hoc :

constet hoc convenire memoria?, patet idoo, quia tunc aliquo modo scmper
quod momoria novit se et Deum hac sunt in actu et quia intellectus semper
:

notitia. Intelligere autem se secundum intuctur, nori videtur diflcrre a nosse

Auirustinum nihil aliud est, quam se in memoriae : similitor quia amor non pro-
notitia ilhi vel Deum intueri ct videre : codit ex indigentiei rei, id est, quae
non enim idem est notiliam rei apud se quandoque non habeatur, et tunc sit

tenere, et intueri rem cujus est species appotitus de ea : et quandoque habeatur,

illa vel notitia : et ideo ahud est intelH- et tunc sit amor ejus : sed quia procedit
gere se, et ahud nosse sc : voluntas au- ab hoc quod sempor naturaliter est in
tem est approbatio, vel amor procedens mente, sempor procedit : et ideo non
ai) hujusmodi vcrbo intelleclus et memo- ita porcipitur amor sui et Dei, sicut per-
rire : et ideo dicit Augustinus in libro cipitur amor proximi vel allerius, qui
]X (\e Trinilafe'^ Yerhum quod aunc
: quandoque est in absontia montis, quan-
insinuare intendimus, est cum amore doque in pra>sontia quia dicit Augusti- :

notitia : sed tamen aHud est discernere nus quod idem ost ap[)etitus roi qutesi-
se, et cogitare se, quam nosse se vel iii- ta^, ot amor liabita' et idoo cum mons :

telligere : quia dicit Augustinus quod appetat so, cum qua^rit se non nosse,
discerncre se, idem est quod ab aliis re- sod discernero, idem appetitus est major
bus ostendere se diiTerre, et hoc non rei discrotse cum habuerit de sc discre-
sempcu" facit anima : cogitare autem se, tionem. Cum igitur de simihbus sit

est quasi coagitare se, id est, converti idem judicium, et cum habeat se secun-
super se, comparando naturam mentis dum notitiam somper, et numquam
ad partes et vircs et passiones ipsiiis, et quod non quaMitur
qua^rat se nosse, oo
sic non semper facit mens : et sic patet quod habetur, sompor amabit so notam :

differenlia horum (juin(|ue, scilicet, quod tamen qualitor sit, infra eril in
nos.se .se, iiifrUif/erc se, vclle se, discer- qutestiono.
nerc sc, cof/itfire sc.

•
j ,
Ad m ergo dicendum, quod in-
piuMi
telligentia est quidem de eisdem cum
abstractione temporis (h> quibus est me-
moria, sed non eodem modo, quia me-
moria tantum novit rolinendo notiliam

* S. AuGUSTiNus, Lil). X ie Trinitate, cap. * Idem, Ibidcm, Lib, IX, cap. 10.
12.
 :

IN I SKNTF.NS. niST. III, (j, AHT. 28. 127

totum ess(! (juod im|)(»rtalur in nornine,

rclaliva siint, ul Pal(;r, ct I"'ilius, (jt Do-
minus, et Servus, eo (|uod lalia nomina
AllTIClJLUS XWIII. a respectu iin[)(>niintiir, (;t qualitas eo-
rum quam cuni substanlia significanl,
Utniin mcmoria o.l uifcirujoitin sint rc- rcs[)(!ctus est : quajdam aulem sunt non
laliva sicut dicilur iii lc.rtii ? simplicitcr signilicantia res[)ectum, sed
cointclligitur in eis, eo quod imposita
sunt ah alio quam a res[)ectu, quod ta-
Deindo qUiTritur (h^ lioc quod dicit :
mcn a rcspectu nullo modo separabile
(( Mcmoria vcro (licitnr ad alupiid, ct est, sicut scieiitia qua; non separatur a
intelligcntia, clc. » respectu ad scibile, imponitur tainen ab
1. Ifoc enini non videtur : quia rela- alio (|uani ab illo respcctu. Simiiiter est
tiva sunt, quoruni hoc i[)siini csse quod de inemoria, quai ab alio quodam impo-
sunt ad aliquid est, ut paler, et lilius, et nitur, sed lamen hoc a respectu ad me-
hujusmodi : sed inenioi'ia secundum morabile non separatur : et similiter in-
suum esse quod importatur in noniine, tellectus ponit respcctum ad intelligibile
non est ad aUquid erf^o videtur, quod
:
et voluntas ad volitum.
falsum dicat. Ad aliud dicendum, quod intelligentia Ad 2.

2. Prretereaj Non potesl intelligi, quod refertur ad memoriam, non sub ralione
memoria sit memoral)ilis memoria :
intelligentia^, sed sub ratione inemora-
quia sic nihil diceret Augustinus, cum bilis, quia sic capitur a mcmoria : et
ipse velit, quod suis relationibus ad in- e converso memoria ad intellectum sub
vicem distinguantur ista, sicut Pater, et ratione intclligibilis, et voluntas ad ha?c
Filius, et Spiritus sanctus : ergo memo- duo sub ratione memorabilis et intelligi-
ria dicitur ad intelligentiam, et volunta- bilis h«c autem duo e converso ad vo-
:

tem : et e converso illa ad invicem, et luntatem sub ratione voliti. Alii dicunt
ad memoriam : hoc autem nullo modo aliter, scilicet,quod memoria secundum
videtur : memoria ad
quia non dicitur quod memoria, non est ad aliquid, scd
convertentiam cum intellectu non enim :
secundum quod est parens et similiter :

ad convertentiam dicitur memoria intel- intellectus in eo quod hujusmodi, non

lectus memoria, et intellectus memoriee est ad aliquid, sed in eo quod filius, vel
intellectus : et similiter voluntas non di- proles eodem modo voluntas non est
:

citur ad convertentiam cum illis duobus. ad aliquid secundum quod voluntas, sed
IJnum relativorum diffi-
3. Praeterea, in eo quod procedens ab his duobus, ut
nitur per alterum una autem istarum ;
ab uno principio sui. Sed. hoc nihil est
potentiarum per reliquam non diflinitur: quia dicit Augustinus memoriam in eo
ergo non sunt relativa ad invicem. quod memoria, esse ad aliquid : sed non
in eo quod vita, v(d mens, vel essentia:
SoLUTio. Dicendum, quod ista relativa ct ideo illa solutio quae cst contra Au-
UtlO.
. .

^ '• sunt non simpliciter, sed secundum guslinum nihil vidctur.

quid : sunt cnim qua;dam qujE secundum
 : :

\2H D. ALB. MA(i. OHI). PR.ED.

II. Oi/omodo cvrjualiasunt, quia capiuntur a sin(julis omnia ettotal

i^^qualia etiam sunt non soluni singula singulis, sed etiam singula om-
nibus: alioquin non se invicem capercnl : se autem invicem capiunt. Ca-
piunlur eniin el a slngulis singula, ct a singulis omnia. Memini enim me
luil)ere memoriam, et intcliigenliam, et volunlaleui : et intelli^o me in-

telligere, el velle, atque meminisse : cl volo me velle. et meminisse, et

intelli?:ere.

Sed liic incidit dubium satis grave

ARTICULUS XXIX. quia secundum hoc quod hic dicitur,
memoria sempcr est in iniellectu et vo-
Ulriim memoria semper est in uUellectu luntate : et inteliectus semper est in me-
el voluiitaie, et iptellectus in memoria moria et voluntale : quia omnia sunt
et voluntate, el voluntas in memoria in hoc semper, ut probat
sing^ulis, et

et intellectu ? Augustinus. Probatio. lUud est in me-

moria, quod est prfBsens in memoria, et
non dislat: sed intellectus et voluntas
« Aiqualia etiam sunt non solum sin- non dislanl ab aiiqua parte mentis : ergo
rjula sin(juHs^ elc. » sunt omnia in memoria et omnia in in-

Ilic incipit illa pars in qua tan-^nt tciiigentia, el omnia in voluntale.

dictunim polontiarum aqualilatem. I'^t Sed contka : Sed com

(lividitur in (luas partes : quarum prima 1. Probat Pbilosophus quod una po-

earum iequalitatem in se
continet : se- lentia cxistenle in actu, alia al) aclu
cunda earum continet aequalitatem se- abstraiiitur : igitur memoria existcnte in

cunilum sui totalilatem, et incipit ibi, I. aclu, alia ab actu abstraliitur, et e con-
« Totamque meam memoriam, etc. » verso : et volunlate existente in actu,

In priori capitulo duplicitei- probat alia' dua} abstraliuntur ab aclu : ergo

.Tqualitatem, scilicet, quia capiuntur a non possunt esse simul, ut videtui-.
sinf;ulis omiiia, et a sinyulis singula 2. Prcelerea, Quid esl quod dicit Au-

sicul memoiia caj)il intellectum per se, gustinus, quod mens inteliigit se, et hoc
el capitiH- ab ipso pcr se sine conjun- semper, quia semper sibi adest? Videlur
ction(! ad volunlatem : et volunlas ca- enim Augustinus sibi ipsi esse contra-
pilur per se a memoria. el per se ab in- riiis quia siipra iiabitum (>sl, quod in
:

lellcclii, cl e convcrso : a siu,:,Milis au- libro \I de Trinitate dicil, quod ad vi-

tem omiiia, (piia memoria capit se et sum tria exiguntur, scilicet visum, et

inleilectiim el voiunlalem conjunetim et videns, et utrumque conjungens inlentio

simu!, el simiiiler inlelieclus cum aiiis voluntatis : ergo etiam ad inteliigere

dufduis conjunctim. el eodcm modo vo- tria exigiintur, scilicel intelligens. et in-

luntas capit se in conjunctiune ad alias t(dleclum, et utrumque conjungens in-

duas : cl iirec est senlenlia prioris capi- lenlio volunlalis: licet aulem quando

tuli. inlellcclus inlcdligit se, semper adsit in-

 :

IN I SKMKNT. hlST. III. II, AHT. 20. 12!l

lcllcclus 'mlcllcclo, ct c coiiverso, noii ci-;^<) iii iictii csl, aclu iiit('lli;..,Ml»ilis cxi-
laiiicn scm[)(!r adcst voluutas iiilclli- slcnlc iii i|)sa : cnm aiilcm intfillcclns in-
^cndi : (iffio iioii sompcr inlclli^it s(\ tcllij^il se, inlcllij^ihilc cst iilcm intclli-
;i. Itcin, .\ni;iislinus iii lilno \l do f;('nli : (irj^o sicul iion ahcst inlidlcclus
Trinilitlc '
: llaipu» nicns cnm acipsain sihiipsi, ita ncc ahcsl sihi intclli^ihilc •

coi;n(»scit, sola [larens cst notitijc suu', crj^o scm[)cr cst in aclu sccundum lioc
coi;nilum cnim cl co}.;nilor i[)sa est : crat intidli^ibilc : (d lioc cst in aclu cssc qiiod

autcin sil)ii[)si iioscibilis, ctiam anle- intclli^^cre : cr|^o scmpcr intcllif,'it sc.

([uani se nossct, scd notilia sui non crat 2. llcin, Aristotclcs in III dc Aniina
in ca cuin scipsain non noverat :. igitur dicil, quod intellcctus aj,^cns semper in
non scmpcr novit sc ergo multo : for- aclu est : et cum sit agens respectu ali-
tius non scm[)cr intclligit se, cujus intelliiiibiiis, crit aliqiiod intcllif,n-
i. Itcm, .\ut nosse sc est in propria bile sempcr lcrmiiians aclionem suam :

natura cognoscere se, aut scientiam de- hoc autem non est iiisi qnod scmpcr
monslrativam ct naturalem de se habere, praesens est intellcctui, ct hoc est intelli-
aut intucri se secundum actum pluri- ; iiihih,' quod est ipse intellectus ergo in- :

bus enim modis non dicimus nos nosse tcllectus possibilis sem[)cr illustratur
aliquid. Si primo modo, tunc cujuslibct luce intcUcctus agentis ; et lioc facit in-
aniina novit se in propria nalura sccun- telligere possibilem secundum actum :

dum actum ; sed nosse rcm in propria ergo intellectus sempcr intclligit se.
natura sccundum actum, perfectissima
est consideratio rei ergo quilibet omni :
Solutio. Dicenduni, quod quidam soiutio.
tempore consideraret animam perfectis- Philosophus exponendo Aristotelem de
sima considcratione, quod aperte faisum Inlellectu et Intelligibili A\q\\, quod in-
est. Si nosse se est scientiam de se ha- tellectus vidct se semper, sivc intelligit
bere naturalem et demonstrativam quae se semper et dicit quod hoc idem est
:

docet quid est res in se, et in passioni- dicere, quod intellectus intelligit se in
bus, sive proprietatibus suis, tunc non omni intellligibili. Sicut enim lux vide-
est homo qui non habeat apud se totam detur in omni colore, eo quod color sit
scientiam de anima ; et hoc videmus esse motivum visus secundum actum lucidi
falsum, quia omnia labore acquirimus, ita dicit, quod intellectus videtur in
et studio, etiam modicum de ipsa : si omni intelligibili, quia ipse est id quod
vero nosse se est se intueri per intelle- facit actu aliquid intclligibile, eo quod
ctum, tunc quilibet semper intuetur se lux sua abstrahat universale de phantas-
per intellectum : et cum scire plura pos- mate movente, et sic in intclligibili se-
simus, intelligere vero minime, num- cundum actum facto videtur intellectus
quam possemus aliquid aliud intueri per agcns. Quia vcro inteliectus possibilis
intellectum, quod iterum falsum est :
non est potcntia receptiva unius tantum,
ergo videtur, quod intellectus non sem- sicut sensus particularis, sedest receptiva
per intelligat vel vidcat se. omnium, et componii ct dividit recepta :

Si Hoc concedatur, Contra : ideo etiam cum accipit intelligibile inse,

1. Omnis potentia passiva sive re- accipit suhjcclum intclligibilis cum in-
ceptivain actu est, quando actus est in telligibili simul, licet ipse non accipiat
ipsa : et tamdiu cst in actu, quamdiu ut subjcctum. Rt radix hujus Philoso-
foima est in ipsa : et hoc probatur [)er phi consistil in lioc quod dupliciter in-
inductionem in singulis Intcllectus au- lellectus agcns intelligitur, scilicct. ut
tem est potenlia receptiva intelligibilis : distinctus in propria nutura, et sic non

' S. Algi •iiiKUs, Lil). Xi <!<• Triiiitate. <:a|). li.

JiiV I)
 :

130 I). ALB. MA(;. ORI). PH^D.

in ornni inlelligibili inleHif^Mlur : vel ui possibile, eo quod aj^^ns sit forma ot

actus et perfoctio intolliji-ibilium secun- actus possihilis, intelleclus possibilis

tluin quod intelligibilia sunt, et sic in- semiicr objicitur sibi in lumine illo : et

toliijj^itur in omni inlollij^ibili : sicut cum boc sit intolligoro se secundum

ctiam duplicitor vidotur lux, scilicel ut Aujj;ustinum, sempcr intelligit se. Kt
objoctum doterminalum in so, et ul idom dico de memoria et de voluntate :

porfcclio colorum, socundum quod dicit quia ab ipsa notitia semper vaporat
Aristotelos in libro de Se7isu el sensato, amor, licet non distinctus : sicut nec ipsa

quod color est extremitas perspicui iii notitia vel inlellectus ul dislincta ab
corpore terminalo. Eodom modo in- aliis rcbus accipiuntur.
tellectus possibilis duobus modis intclli- DicexNdum ergo ad primum, quod quan- ai

gitur, scilicet, in propria natura socun- doquc una potentia abstrabit aliam ab
dum quod babel esse distinclum ab aiiis aclu, et quandoquo juvat eam ut ad

non sempor intelli-

intolligibilibus, et sic aclum quandoquo enim actus ordinati
:

gitur socundum aclum vel secundum :

sunt, i(a (juod una accipit ab alia supor

quod intolligibilo pcr boc ost intelligibilo i<lcm ubjoctum, ot lunc una nun impo-

quod ost in ipso possibili intollectu, ot dit aliam, sicut visus bominis pbanta-

sic ipsc in omnibus intolligibilibus in- siam ejusdem bominis, et inlellectum de

tolligitur, ot sic intolligit sc semper. Sed eodem ipso quando autem nou sunt
:

isla solulio etsi satis sit conveniens ad ordinata; supor idom, tunc una fortitcr

boc ut salvctur dictum Philosopbi, la- existens in actu, impedit aliam ne agal

men nuUo modo satisfacit dicto Augu- sicut cogitantos de aliquo intelligibili

stini, omni intolligi-

qui vull, quod sub intolloctu forti ot intonso, ca quse corani

bili alio intellectus scmpor inlolligat se, oculis sunt non advortimus. autem Istse

et alia duo ot memoria semper memi-

: tres potentia^ ordinata' sunl super idem
nerit sui, et aliorum duorum: etvoluntas iutelligibilo vol objcctum, ut dicit Au-
semper velit se, et alia duo. Und(^ sine guslinus : el idoo una non destruit, noc
prtejudicio dico secundum priodicta. iuipodil aliam in agonclo.

quod mominisse niliil aliud ost quam no- An alilu diconduin, (juod ad islud a.i

titiam rei apud se retiuoro. Intolligoro iutoiligore quod tanlum ost objici sibi in

vero nibil aliud quam nolitiie spocic vel luinine intollectus agontis, non oxigitur
essontia noliliai se inlucri simplicilor voluntas nisi naturaliter consequens, et
sine considoralione sui et discrelione non sccundnm actum : sod ad illud quod
suae naturffi, quia hoc vocat Augustinus est discornere unum intolligibilium ab
i;?/e///<ye;"e 5(? : et disccrnerc se et cogitare alio, vcl in propria nalura. et parlibus
se plus secundum cum dicunt quani in- ot dilTorentiis considorare, ad hocexigitur
telligere se. Cum igitur intelligoro sc aclualis voluntas ulrumqu(> conjungens.
non ponat discrotionom sui, sod simpli- An alild dicondum, (juod illa aucto-
cem intuilum sine discrotione et cogila- ritas loijuitur do mcmoria inquisitiva,
tionc, dico (|uod non ponit convorsionom quando iiuiuirit se in comparaliono ad
intcllcctus ad ali([uid (juod sil cxlra ipsuin aliam ct di.scornit se : quia illa inquiri-
ad (|uod sui ponal convonicntiam vel dilTo- tur, ct auto hoc non habobalur : et hoc
rcntiam, ncc aliquam proprictalom suam patol inspicionti originale : quia do inqui-
qua* cogilclurei inosse vel non inrsso. Ilic siliono ibi lo(|uitur, quando mons quaerit

autom intuilus perllcilur duobus, scilicct sc v[ invcnit so.

lumino inlolligibili omisso, ot objcclo:ct An alhd dicendum, quod nosse se ost aj

inlucri so nihil aliud osl (juam in liimino nolitiam apud so habore, vol pcr speciem
illo silii objici. Oum ii,Mtiir Iimicn in- vcl por pra^scnliam, (>t inlclligcre so csl

ellcclus agonlis sempcr splcndcal supcr sibi objici in nolitia illa ct luce inlcllcctus
 IN I SKNTKNT DIST. III. I, K, I.. l;{|

ji^cnlis : vl dixi-^io (|iimiu |Miiiil raiio illa, riuiu (•ouccdiiniis Ikic inodo, (juod socuii-
tcucl iu discrcliva sciculia, cl uoii !u isla duin acliiiu csl iiihdlccliis ad sidjisuin,
quiu secunduin naturain lalis csl, iil di- iiou ([iiod scin[)cr convc'rlalur su[»cr se
xinius. disccrnondo, scd ([iiod scnqicr olijicialur
,^,,
l''a aiilcin (|iuc olijiciuuliir in conlra- silii iu Iiiininc [irjcdiclo.

I. Quoniodo Lota illa Iria inemoria capiai ?

Tolaiiiqiie mcam momoriain, ct intcllig'enliain, et voluntatem siniiil mc-

mini. Q\um\ cniin memoricc mcai non memini, illud non est in memoria
mca : niliil autem tam in memoria est, quam ipsa mcmona : totam crgo
mcmini. Item, quidquid inlelli^o, intelligcre me scio : ct scio me velle

quidquid volo : ([uidquid aulem scio memini. Tolam ergo intelligentiam,

totamque voluntatem ineam memini.

K. Quomodo illa tria tota capiat intellujentia ?

Similiter cum heec tria intelligo, tota simul intelligo : ncquc enim quid-
quam intelligibilium cst quod non intelligam, nisi quod ignoro. Quod au-
tem ignoro, nec mcmini, nec volo. Quidquid ergo intelligibilium non in-

telligo, consequenter etiam ncc memini, nec volo. Quidquid crgo intelli-

gibilium memini et volo, consequenter intelligo.

L. Quomodo illa tota capiat voluntas ?

Voluntas etiam mea totani intclligentiam totamque meam memoriam ca-

pil, duin ulor toto eo quod inlclligo et memini. Cum itaque invicem a sin-

gulis, ct onuiia ct tola capiantur, a^qualia sunt tota singula totis singulis,

ct tota singula simul omnibus totis : et hffic tria unuin, una vita, uiia mens,
unaessentia. Ecce illiussumm<e unitatis atque Trinitatis, ubi unaestessen-
tia et trcs [)ersonffi, imago est luimana mens, licct iin|)ar. Mcns autem hic
[)i(i animo i[»so a(Ti[)ilur, ubi i'sl illa iiiiago Trinitatis. Pro[)rie vero mens
132 n. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

dicitur, ul ait Agu^^tinus ',nonipS(i aniiiia, scd quod in ea csl oxcellcntius :

qualilerscppe accii^ilur. Illud cliani scicndum est, quod inemoria non solum
est absentiuiii cl praetcritorum, s(m1 cfiam i^rfGscntinm, ut ail Augustinus
in lihro XIV dc Triniiale \ alioquiii non se capcrct.

omnia inlelligo orgo mcmoria secun- :

ARTICULUS XXX. dum omnia mcmorabilia, ct voluntas se-

cundum omnia volita est in intellcctu
Ostendit {equalitatcm islarum potontio- meo.
runiy memori,r, voluntafis, rl iulelli' CoNSEQUENTER probat, quod volunlas
ctus ? claudittotam mcmoriam et inleUigcntiam
sic :

Quocumquc utor toto, totum clauditur

Totamque meam memoriam,
« ctc. » in voluntatc pcr diflinitionem ejus quod
Hic incipit socundum islius parlis in cst uti supra posilam qute cst, Uti cst
quo probat a^qualilalom istarum potcn- aliquid in facullatcm voluntatis assume-
liaium sccundum sui totalitalcm ct :
ic : sed omnibus intelligibilibuset memo-
prinium dc mcmoria, el ratiocinatur rabilibus utor : ergo omnia intolliyibilia
sic : cl memorabilia volo : ergo tola mcmora-
1. Quidquid est in memoria menuni : bilia et inlelligibilia clauduntur in volun-
tota mcmoria est in memoria ergo to- :
tatc.
tam memini. Ex HOGulterius in eodem capitulo con-
2. Itcm, Quidquid intcllii,^o scio, ct quod h.npc tria sunt a^qualia
cludilur, et

quidquid scio mcmini, quia notitiamcjus unum sccundum vitam, ct mentem, ol

apud me teneo, et hoc est meminisse : essentiam : et distinguendo langit, qua-

ergo quidquid intelligo mcmini, et quid- litcr tncns accipitur : ct ultra ostenditur,
quid volo mcmini : crp:o hfpc iria tota mcmoria
(jualitor hic accipiatiir socun-
Runt in mcinoria. dum quod cst pars imaginis.
CoNSEQUENTER haM' tcia tota [)i()l)at csso \'A luec est scntenlia istius IJtlerfe.
in inlellcctu, ibi, « Similiter cum luec
tria intelligo, etc. » Et ratio sua est ta-
lis Supponatur quod quidquid ignoro-
:

nec mcmini, ncc volo, quia illius notiliam ARTICULUS XXXI.

apud mc non habeo ergo non memini : :

et non estvoluntas ejus cujus nolilia noii l 'Iruin ista tria : niemoria, inlelligentia,
est apud me crgo cjus quod ignoratur,
: voboilas, possunt dici tota ?
non est voluntas.
IIoc habito. ])roccditur sic :

Ouidquid iutolligibilium memini ct vo- Sed incidit dubium e\ hor (juod ipse

lo, hoc objicitur milii in notitia moa : ol dicit isla tota ot a-qualia :

objici mihi in notitia moa nihil aliud o>l 1 . Cum cnim isfa simplicia sint, ita quod
qn.im intidiiLrorc : orgo (juidquid inlolli- non haboant parlcin ct partom, videntur
gibilium mr-mini ot volo, hiTC omnia in- nnn habcro lolalitatcm : orgo nudc dicit
tolligo : sed omnia mcmini ct volo inlid- tola.
ligd)ilia qu;c suul in nolilia mca ; oiyo 2. Prwtcrca, Dclur quod ista sint par-

' S. Ai (.usTiM's, Liti. .\N d'' Trinifale, c;ip. 8. ' Ii.KM, tl.id.Mii, lil.. \IV. .-rip II.
 IN I Si:iNTK.MT. DIST. III, L, AI{T. :V2. :{:{

lcs mciili.s ; sii|»|i(»sili() uulciii csl (|ii()(l

loiiiin pailc sna iiiiijiis o.M. : cr^o vidcliir,

(}iu)(l solii mcnioriii non sil liinlii, (|iiiinlii

inlclli^-cntiii cl \ oiiinliis simiil, (jiiod jiim AMTICIILDS XXXIi;

prohiivil iii Lillcrd.
3. I*]ii(lcm ohjcclio cst dc ;i>(jiialiliil(i :
Ulniin vcnun cs/. (juod (licil M(i(jislcr,

quiii au|Uiililiis csl i(l(Mn \\\ (iiiiiulilat(>, nt (Jiii(l(|iii(l iiuMiiini cl inlclligo, lioc volo :

(licil IMiil()soi>liiis : (H istii uon hiihcnt ('/, l/lnini nialu (/((/e inleUujinius^ vo-
quantiUitom. lurnus ?

SoLUTio. Dicendum ad hoc, quod cst

tolnm pot(}slativum, et totum in quanli- Sed adhuc ullorius quffiritur de hoc

late. Totum potcstativuni hahet parlcs quod dicit : « Quul(jui(I incmini et intel-
potestativas, ct t;ilo tolum cst ;minui ad lifjo, huc etiani volo, etc. » IJoc enim
parlcs siuis, quce sunt potcntiic .• et tale expresse accipitur in hoc quod dicit, quod
totum est otiam una potenlia respectu eo- « voluntas mea totam intelliyentiam
rum in quse potesl ut in objecta : et ideo nicuni totamciue mentem nieam capit. »

dicimus, lota virtus Ilcrculis potost in 1. riocenim videtur falsum quia mala :

sexaginta dividi, aut in triginta, et tertia intelligimus et meminimus : quse tamen

est in viginti, et sic do aliis : ct sic istse non volumus.
potcntice dicuntur totuni polestalivum 2. Si forte volit quis dicere, ut quidam
respectu suorum ohjectorum, et partes dicunt, quod hoc intelligitur, sicut liic

respectu animce. determinare videtur Augustinus, dum

Ad ALiuD dicendum, quod illa suppo- scilicet utor ioto eo quod intelligo et
sitio est intcllecla de quantitate dimeu- memini : hoc nihil est : quia sic nihil
sionis, et ideo in geometria est posita : probal : quia secundum hoc voluntas non
in potestativis autem saepe una pars ma- erit ffiqualis aliis nisi secunduin quid, sci-
jor est quam niultai : sed non major licet in utilibus quse dilectione usus dili-

quam totum : in potestativis cnim sem- guntui'.

per quod potest inferior, potest et supe- 3. Propterea quidam aliter dixerunt,
rior et plus non convertitur et
: et ideo : quod intelligitur de his quoe semper sunt
idco tantum potest una istarum, scilicet, in intoUectu per se, sicut quae habent
imaginem constituenlium, quantum aliee proprias specios in quibus cognoscuntur :

duae respectu objectorum, eo quod in il- malum autem non habet speciem, sed
lis sunt aequales, et una uni, et una dua- potius privationem speciei, modi, et or-
bus, et una omnihus tribus sed verum : dinis : non tenet objectio de ma-
et ideo
est quod una non potost tot modis in ob- lis. CoNTRA hocest quod dicit Augustinus
jecta illa, sicul duae vel tres : quia du;c in libroIX de Trinitate, ubi loquitur de
possunt duobus modis, et tres possunt ista eadem objectioue facla, et dicit sic :

tribus modis in ea. Verumtamen cum ct illa quae odimus re-

Ad id quod objicitur de aequalitate, pa- cte displicent, rccteque improbantur, ap-
ter solutio : quia habent quantitatcm vir- probatur eorum improbatio, et placet, et
tutis, licet non haheant quantitatem di- hoc vorbum est *
: ergo videtur quod
mensionis. hsec ajqualitas ctiam tenet in notitia vi-
tiorum.
4. Item, Augustinus, Ibidem : Neque
notitia vitiorum nobis displicet, scd ipsa

' S. Ai.MjsTiNL-;, l.ilj. IX (le Trinitato, cap. iO.

I3i D. ALh. M.\(;. (HW). I»|{.KD.

vitia. Xnm placel mihi quod novi et dif- lem. (jua mens ipsa qua novit est nota.
linitio quid bil intemperantia, et hoc est ldeo(juc et imago et verbum est, quia
vcrbum ejus. Ex hoc liabetur idem. de illa cxjtrimitiir, cum cognoscendo ei-
5. Propler lioc sunt alii qui diciint dem co.equatur, et est gigncnti iequale
quod isla {equaiifas non accipitur penes quod genilum est '. Ex hoc expresse ha-
rationes eorum quorum meminimus et belur, quod ista tequalitas non attenditur
quae intelligimus et volumus quia mulla : nisi in notitia et memoria et voluntate,
secundum rationem mali intelligimus, qua novit sc, et inlelligit se, et vult se,
sed lamen non volumus sed accipilur :
et quod imago etiam non est nisi ista
penes aclus istarum potentiarum super consideralione.
oljjecta : vohimus enim meminisse ma- 8. llem, Augustinus, in eodem libro :

lorum et inlelligere mahi ct hoc videtur ;

Verbum quod insinuare intendimus, est
accipi ab Augustino in auctoritatibus in- cuni amore notitia '
: cum ergo nulla
duclis. Sed contra lioc est quod Augu- notitia necessario secum habeat amorcm
slinus eodem Hbro ',
in ahquantulum nisi cum sc mens novit, haec fequalitas
postca dicit sic Mehor est imaginatio
: cor- tantum attenditur, quando mens novit
poris inanimo quam iUa species corpoiis, seipsam.
in quantum ha3c in meliori natura est, id 9. Praeterea, iXon omnis amor suflicit

est, in substantia vitah sicuti animus est. ad rationem imaginis, sed oportet tuqua-
Et ex hoc accipitur, quod in notitia in- lem esse notitiae : hoc autem non est nisi
feriorum non est spquahtas : quia mehor in nolitia mentis a seipsa : ergo non de-
est notitia quam res nota : et ita cum bet accipi respectu cognoscibilium alio-
aequahtas exigatur ad imaginationem, rum.
non erit imago in notitia tahum.
(i. Item, Augustinus, Ibidera : Cum SoLUTio. Dicendum, quod imaginem soim
Deum novinms, quamvis meliores efli- duo perhciunt, scilicet actus imitandi
ciamur quam eramus anlequam nosse- excmplar, quoad actum
ct a-qualitas : et
mus, maximeque cum eadem nolilia imilandi magis est imago in notitia
etiam placita digneque amata etiam vei- veri et honi quod Deus est, quam in no-

bum est, htque aliqua Dei similitudo illa titia veri et boni quod mens est: quia in
notitia : tamen inferior est, quia in in- illius notitia actu intellectus conjungi-
feriori natura cst. Creatura quippe ani- tur. in isto autem non habet Dcum nisi

mus, Creator autern Deus^. Ex hoc acci- sicut in speculo. Si vero attendatur aequa-
pitur, quod nec aequalitas ista est in mc- litas imaginis quae hic principaliter pro-
moria et intellectu et voluntatc Dei : batur, luncsecundum Augustinum, opoi-
quod tamen videtur esse contra supra let dicere, quod adhuc duohus modis
determinata. potest atlendi aut cnim aequalitas
:

7. Dem, Augustinus, Ibidem : Cum se accijjilur j)cnes actus egredientes a j)o-

mens ipsa novit atqne apjjrohat, sic est tentiis sujjcr objecta tantum, aut pcnes
eadein notitia verbum ejus, ut ei sit par objeclum ct j)()lcntiam. Si j^rimo modo,
omnino et aM{uale, at(|ue identidem : ciuia tiinc csl aMjualilas in cogniliouc Dci ct
neijiie inferioris essentirp notilia est, sic- sui : quia (juanlum de Deo vel de sc co-
ul corporis : neque superioris, sicut Dei. gnoscit ista cognitione, tanlum amat : et

Et cun» haheat nolili;i simililudinem ad (juantum amat, lantuni cognoscit illa

eam rcm qiiam novit, hoc est, cujus no- cognitione in ratione naturali de qua lo-
titia esl, hivc habet pcrfectam et (equa- quimur. Si autem attendatur aqualilas

S. AudUsTi.NLs, *
' l.ili. 1,\ (!.• 'i'iiiiitat.'. c.ijt. II. Idem, Il)iil(^ni.

* luK.M, lbi(i(.'m. * Idem, IMdem, Lib. IX, cap. 10,

 IN I SKNTKM'. hlST. III, M. N. i:{"»

jXMics oitjcclii cl (xilciilia.s, liiiic iioii An ii» aiilciu (|ii(i{| ()l)ji( iliii- dc alia si>- AJ 2.

ciil iiisi iii ('()|^'iuiscil)ili (|ii(i(l csl inciis liilioiic, (liciiiius (piod illa soliilio iioii (;sl

i|isa, iil (licil Aiif^iislimis. S('(miii(Iiiiii nienlcin Au^iislini, siciil pro-

Ai) 11) (jiiod |ii'iiiio ohiiciliii', hciic vi- haliiiii (ist.

d(!tur iiiilii (iiiod soliilio iila iion polcsl, An ALit;i) diccnduin, (|uod Auj^nslinus Ad 3.

starc : ([iiia iioii concordal nci liis Aiij;ii- non \ iill, (jiiod iii talihns cognosciliililius
slini. hll (|ii(id dicil Magislcr, « /V/^/// ///r;y sil ralio iina^inis : scd poliiis (|uo(l in

toU) co, clc. » diconduni, (jiiod accipil oinni cof;nilione esl arKjuo niodo notilia
usuin sccundum diriinitioncm Viclorini amata, licet non sufliciat illa nolitia, ot

pro acln [)otcnli;i> ciijnsciim([ue, secun- ille ainor ad rationein inia^^inis, eo quod
duni ([uod dicinuis, (juod uli est agerc dcliciat a^qualilas.
alicujus i)olenti;e : et est sensus : Di/m An alia onuiia palet solulio per dis- Ad aiia.

ulor, etc, id csl, duin actu voluiilatis tinctionem positam in principio soiutio-»

convcrlor super omnia memorahilia eL nis.

intelligibiiia.

M. Ex quo semu llla tria dicantur esse ununi et una essentia qmv.ritUi

Ilic aileii(l(>ii(luin est diligenter, ex qiio sensii accipienduin sit quod su-
pi'a dixit, illa tiia, scilicet memoriain, intelligentiain, et voluntatem esse
uniim, unam menlein, unain essentiam : qaod utique non videtur esse ve-
rum juxta proprietatem serinonis. Mens enim, id est, spiritus rationalis,

essentia est spiritualis et incorporea. llla vero tria, naturales proprietates

seu vires sunt ijisius mentis, et a se invicem differunt : quia memoria non
est intelligentia, vel voluntas: nec intelligentia voluntas, sive amor.

N. Quod etiam ad se invicem dicunlur relative.

Et Inectria etiam ad seipsa reforuutur : ut ait Augustinus in libro de

Trinitate '. xMens eniiu amare seipsam, vel meminisse non potest, nisi

ctiam iioverit se. Nam quomodo amat, vel meminit quod uescit? Miro ita-

que modo tria isla inscparabilia sunt a seipsis : et tamen eorum singulum,
et simul omnia una essentia est, cuin et relativ^e dicantur ad invicem.

* S. AuGUSTiNos, Lib. IX de Trinit.ate, cap. 2 et 3.

i3r. D. ALH. MA(i. onn. Pn.EO.

(>. Ilic aperilur qnod siipra qmerehalur, Hciliret, quornoclo liiBc Iria

dicanlur ununi.

Sod jam vidoiHlum csl qiiomodo liaM- liin (liciiiiliii- iiiui subslanlia. Ideo

(|uia sciliccl iii i])sa aiiima vcl mciili' siihslaiilialilcr cxisluiil, iioii sicut ac-

cidentia iii siihjcclis, ([ihc |)ossiinl adesse vel ahesse. Unde Augustinus in

libro IX i\Q Trinitcde ''

, ait : Adiiionemur, si ulcum(|ue videre possumus,

hsec in aniina- exislere snbslanlialiter, non lamquam in subjocto, ut color

in corpore : qnia etsi relalive dicnnlnr ad invicom, singula tamen snbstan-

tialitersunl in substanlia sna. Ecce e.x quo sensn illa tria dicantur esse
unuiM, vol iina subslanlia. ()\\w Iria, ul Augustinus ait in libro XV de
Trinitate^, iii monte natnraliter divinitus instiluta quisquis vivaciter per-

spicil, ct qnani magnnm sit in ea : unde potesl eliam sempiterna imninta-

])ilisque nalnra recoli, conspici, concupisci : reminiscitur enim per me-
n)oriam, intnetur per inlolligentiam, amploclilur por diloctionom : profo-

cto reperit illius summae Trinitatis imaginom.

« Et lisec tria eliaiii ad seipsa referuntnr,

etc. »
DIVISIO TEXTUS. Per lianc divisionem patel sententia
Litterse.
« llir nltcndendum esl (liliyenler,

etc. »

In Iiac parte dolerminal i>hii>ister du-

bitabilia exorla ex deterniinalione proe- AbllCllJ S XXXIil.
cedenti. Et habet duas partes principales:
in quannn prinia forinat objeclionem .1// (iniina secunduin subslanliain sil

conlra determinata, et in secunda adhi- cum/josita ?

bct solutionem, ibi, (), ^i Scd Jani vidcn-
diim esl. quomodo tixc Irui, etc. »
Formatur autem objectio duobus ino- llic incidit quwslio, Etrum anima sit

dis, scilicet ex dicto Augustini qui dixit, suw polentite?

quod sint essentia animae, cum tamen Kl (juia haec qua^stio convenienter se-
sint proprietates : ct lioc \\\ priori ca|)i_ ciindum intellectum determinari non pot-
tulo iM : et e.\ diclo Aui^iistini, quo di- esl, nisi prius sciatur, an ipsa anima in

cit, quod miro imdiIo sunl inseparabilia, sua subslantia sit com[)osila : ideo prius
cum reftManlur ad se iiivicem, ibi, .\, o[)orlet ([luerere, An i[)sa aniina sil com-

' S. Aloi"<tinl>, I.il). l.\ de Trinilalf, c.ip. t

^ S. .Vn.usTiM:», l.ib. XV de Trinitate, cap.
• EJit. JoiiB. .\lloiiuiiic, animo. 2U.
 iiN I si:Nri:M\ nisr. iii, o, \\\v •.v.i \m
posita ? l][ Iiahilo lioc (|iio(l csl coiiiposi- ji(!iiiis inducla, iii (|iia dicil IMiilosoplms,
la, c()iiscM[U(MiU!r (lcl(Miiiiiiaii(liiin csl, (juod suhslaiilia csl. (luoddaiii ^omis, cii-
qualilcr su;u polcnlia' sc lialiciil ad caiii. jiis Ikk; ([uidciii |)ol('iilia csl, lioc aulciii

Ninicrrit circa priiiiiim, (juod auima (\sl s[)(u',i('S cl aclus : cr^-^o (|ua'cuiii(iuc in

sil siinplcx. {^eiicr(? subslaiilia' coinposila siiiil, com-

1 . Omnc compositum iiics sc csl lioc ali- posita siint cx potcntia cl aclii. Sccunda
quid in natura : aniina iioii csl lioc ali- prohalur iii primo i\c A/th/ia, iilti dicil

(juid iii nalura : cri;(t ipsa iion osl com- IMiilosopliiis, (juod int(dleclus iioii liahid

posita. IMionArio priiiuo ot secundio anti^iuius sc ali^iuid;, cx ([uo sil, siciil ex

scriliitur in secundo do Anima, uhi IMii- materia.
losoplius dicit sic : Dicamus igitur essi^ \. Itom, Auguslinus in lihrode Spiri-
quoddam gonus eoruni quie sunt suh- tii cl aiiima : Aniina simph-x suhslanlia
stantia liujus aulem aliiid qiiidem
: sic- esl, el csl (luidquid Iial)el.

ut matcria, qiia? scciindum se non est hoc 5. Ilem, Damascenus : Aniina nou
uliquid : altcrum autem rormain et spe- hahcl alium prceter se intellcclum : quid-
ciem, secundum qiiam dicitur jam lioc quid autem est id quod habet, siinplex
aUquid : et tcrtium quod est ex his, quod est : orgo anima cst simplox. Et quia
est hoc aliquid. Et inlVa conchidit socun- aUhi de huc plura posuiinus ', ista hic

dam, dicens quod anima ost actus pri- sufliciant.

mus corporis physici potenlia vitam ha- Sed contra :

bentis : ergo cum species et aclus non I. Secundum Philosophuin dupliciter

sit hoc aliquid, anima non ost subslantia cst aliquidcorruptibile, scilicet, quia cst
composita. ex contrariis vel quia delatum est per esse
:

2. Item, Omnis suhstantia composita super compositum ex contrariis, sive

secundum partes essentialcs, cst perfecta conjunctum illi essentiahter, et illud cor-
in seipsa : nulla suhstantia perfecta in rumpiiur pcr accidcns anima autem sic :

seipsa est spccies ct forma alterius : er- dehata est super compositum cx contra-
go nulla substantia composita potcst es- riis: ergo est corruptihilis : crgo com-
se spccies et forma alterius. Probatur posita : nihil enim simphcium corrum-
autem prima ex co quod composito per pitur.
essentiam non est nisi ut perficiatur res 2. Item, Omne quod movct ahud, est
in esse proprio in seipsa. Sccunda autem ens in se perfectum anima autem mo- :

probatur ex eo quod habcns csse in seip- vet corpus ergo anima est ens in se
:

so non quaerit aliud in quo sit. Inde obji- perfcctum, Probatio primee est, quod
citur ulterius a deslruclione conscquen- omne quod movct, agit nihil autem :

tis : Anima forma alterius,est species ct agit nisi quod actu est perfectum. Sc-
quia corporis physici potentia vitam ha- cunda autcm patet per hoc quod anima
bentis ergo anima non est composita in
: rationalis comparatur ad corpus, sicut
seipsa. nauta ad navem.
3. Itcm, Omne compositum essentiali- 3, Item, Forma simplex non habet
ter, primas partes habet substantise : sed esse nisi in materia in qua ost, vel in ra-
primae parlos substanticX sunt materia et tione si igitur anima forma simplex sit,
:

forma : ergo omne compositum in esse non habebit esse nisi in materia in qua
suo, compositum est ex materia et for- cst, vol in ralionc. Contra Destruatur :

ma : scd anima non est composita ex corpus crgo tunc non erit anima ijisi in
:

materia et forma : ergo non est compo- ratione : et hoc est error.
sita. Prima probatur ex auctoritate su- 4. Item, Omnc quod est hoc et hoc,

* Cf. Summam theol. II. par. <{. 70.

 :

138 D. ALB. MACt. ORn. PR.ED.

coin|Kjsiluiii est in essentia : aniiiia est diffinitur matcria in I (ic Gencralione et

luK cl hoc : erjro est composita in essen- Corrnptionc. quod illa quidem est per

lia. Prinia pcr se patet. Secunda scrihi- se, primo subjectum generationis ct
et

Inr iii terlio de Anima ex consequenli : corruptionis, j)er consequcns aulem et

ijuia in anima est intellectus quo est om- alioruiii. In aniina aulem hujusmodi po-

nia fieri, et intellectus quo est omnia fa- tentia non invenitur et ideo Hoctius in :

cere : el iioc est agerc, et pati : et cum line libri de Diiabus natnris in una per-

omne agere sit ab actu, et pali a poten- sona C/irisli, dicit spiritualia non habere
tia, erit ipsa compositaex aclu et poten- materiam. Scd Doclores dicunt, quod
tia, ut videtur. cst comj)osita cx quod est, et quo est :

.T. prima est ex

Pra^terea, Gomposilio et tunc (juod cst dilfert a niatcria, sicut
actu et potentia, compositio autem se- supj)ositum dilfert a potentia ad formam
cundaest ex subjecto et accidenlc (;rgo : cui suj)ponitur. Id enim quod est, est

ubi est compositio secunda, de nccessita- hoc aliquid quod praedicabilc est de eo
te praeponitur prima : sed in anima est quod est : quo est autcm non invenilur
compositio secunda, quia scientias et jiositum ab Auctore : sed Boetius ponit
virlutes ponunt omncs esse in anima : esse : et hoc est essentia secundum ac-
crgo in ipsa esl compositio prima, quie tuin quem habct in ipso quod est, id est,

est in essentia. Si forlc dicatur, quod in hoc aliquid, vel in isto supposito :

istae duae compositiones non sunt ordina- unde in talibus individuatio ipsius esse
t£e ut causa et causalum. Contra Sub- : est a proprietatibus quse consequuntur
stare, et perlici, et suscipere actus, ma- ipsuin quod est, secundum quod est hoc
teriffi sunt et proprietates substantiales : aliquid demonstrativum ad intcllectum
ergo in quocunique inveniunlur, in illo ad liic et nunc. Ex his dico animam esse
cst materia, vel aliud quod est ut mate- coinpositani, ct Angelum similitcr. Lnde
ria : sed in omni composito compositio- quo est dilfcrl a forma : quia forma se-
ne secunda inveniuntur : ergo inveniun- parabilis est, Qt est forma parlis quae cst
tur gratia compositionis primai : et sic materia : sed quo est sive esse non se-
j)riina composilio esl causa secunduj. paratur ab eo quod est, et est forma to-

Hoc idem accipitur a diflinitione formaj tius, qUcB tt)tum esse dicit ipsius quod
accidentalis, de qua dicitur, quod esl est pcr modum esse formalis, et sicut
compositioni contingeiis. Item, quod csse speciei iiV hoc individuo, secundum
contingit eidem inesse, ct non inesse, quod Boetius dicit, quod specics est to-
prajter hoc quod sit pars esse ejus. tum esse individuorum : quia quidquid
(». Item, Boetius in I de Trindale : tisl post ipsani spcciem, est de indivi-

Forma simplex nulli subjectum esse pol- duantibus : ct lioc niodo dico animam
est. Et alia multa de hoc adduci pos- csso substauliam compositam.
sunt, (piae alibi a nobis tradita inveniun- .\n iMUM^M crgo dicendum, quod ha^G
tur. jirojiositiOjQuidquidest coinposilum.etc,
intclligitur de his quic tanlum sunt sub-

Soluliu. SoLUTio. Conscntio in hanc partcm, stantiac comjiositae, el non ctiaiu forma^
quod aninia cssentialiter sit composita, sed aiiiina rationalis est substantia cl

sed iion cx materia et forma ; ct lioc forma projitcr duj)liccm coinparationcm

ideo, (juia Philosophus iu noiio /iriin.v sui ad corj)Us, ad (juod comjiaratur ut
p/ii/o.sophi,'i' dicit, quod materia cogno- actus ct fornia, et sicut motor : ct ideo
scilur per potentiam ad niotum, ct iiiu- eliain IMiilosojihus non dilVinit eain ibi

lationein : ad niotum, sicut in ccclo : ad iiisi sicul est forma sive species, non sic-

inutationcin, sicul in gcncrabilibus et ut cst inotor : et ideo dicil eam csse ac-
corruj)tibilibns, sccundiim (jiiod ctiain tum : non aiitcm tantum csl actus, sicut
 iN I si<:i\rKiNT. insT. III, (). Airr. -m. 1 :^!)

4»S('iii('( iMlVii [)i-ol)iil, scil cliiuii iiioldr, si divisivc distiircnl illii' jiiilciiti.c iiilci'

sifMl iiiiiilii iiiivis, ([iii csl iii scijiso qiiod- sc

(liim An Ai.iii) diiciidiim, ([iiod Diiinasccniis Ad .'..

cii.s cl s('|)iiriil)ilis ii iiiivi.

'
'-'•
Ai) Ai.iii) (licciKJiim, (iiiod iiiillii siil)- iic(i[)it y>/tr/ry \('l c.iiid coiiliii (|iiosdiim

sliiiiliii (iiuiiiiio j)crrc(iii iii scipsii csl (jiii (lic(.'bant int^dlccluin noii (,'ss(! |);ii-

s|)ccics ; scd iiiiiiiiii scciindiim uiiiim siii lciii iinima', sed illustralioiicm iiil('llig(;n-
considciiilioucm csl s[iocics, (jUii sciliccl liie sii|)iii i|)sam : cl iidm inl(,'ndit ([iiod

esse conrcil liujiisinodi cor^^ori [)olenlia intcllcclus |)io[)rie loqucndo sit [»ars

vilain liabenli : scd iilio modo esl siib- cjus.

stanliii, scilicet ut est luolor : ct ideo Alias raliones in o[)[)osiluiii iidducliis a.i oi.jeci.

se[)iiriil)ilis esl al) ij^so : ct lioc patet ex concedimus, praiter hoc soluin quod non
hoc ([uod qui(l([uid ilii cst [)erfeclio ali- diciinus quod sit ex materia el forma.
cujus ([uod nec secunduin se nec secuii- Intelleclus eniin quo est omnia fieri non
duin [lartes est actus commixtus ei, illud est materia, vel ex materia : licet ali-

est sc[)aiabile ab i[)so sed anima ralio-

: quam habeat potentiam materialem, et

nalis non est alicujus cor[Joris actus, ut hific vocatur a ([uibusdam Philosophis
dicit Pliilos()[)bus : ergo [ipsa est separa- materia.
bilis ab ipso.
ii 3. Ad ahud dicendum, quod primse par-
tes substantise diversilicantur secunduin
diversitatem substantiarum : corruptibi- AGTICrLLS XXXIV.
les enim substantiiB cum incorruptibili-
bus (ut dicit Philosophus) non habent An anima sit suse potentise ? ('.*>

ejusdem rationis potentiam. Similiter

non sunt ejusdem generis spiritualcs et
corporales. Et ideo non oportetquod Doinde qua^ritur, Utrum anima sit suoe
principia sint ejusdem generis sed in : potentiii'? Videtur autem quod non.
incorruplibilibus accipitur forma ab in- i. Nihil est id quod habet nisi Deus :

tellectu speciei secundum esse, et id anima non est Deus ergo non est id :

quod est substans iili in quo ipsa forma quod hahet sed habet potentias ergo
: :

substantificatur, accipitur per intellectum ipsa non est potentise sute.

ejus quod est suppositi : sicut dicit Phi- 2, Item, in omni eo quod est citra pri-

losophus in II de Coelo et Mundo : Cum mum, diiferunt posse et esse plusquam

dico, ccelnm, dico formam <cum : dico, hoc quod est et esse. Probatio. Posse est in
coelum^ dico materiam. Sed in spirituali- genere qualitatis, et esse in substantia :

bus adhuc minus est dc ratione materise : quod est autem et esse utrumquc est in
et ideo accipitur per demonstralionem, substantia: si igitur in anima differuut
cum dicitur, haec anima, vel hic Ange- quod cst et quo est sive esse, multo for-
lus : sed hoc est id quod esl res. Et si tius differunt in ea esse et posse.

dicatur, quod dicit i*hilosophus quod 3. Item, Si per essentiam idem esl in-
ideni in numero est idem in materia, di- tellectus animai et voluntas anima; : et

cendum, quod accipitur materia pro pro- quaecumque uni et eidem sunt eadcm,
prietate matcriai qu<3e est dividcre et in- ipsa sunt eadem : tunc intellectus erit

dividuare formam secundum esse quod voluntas.

habet hoc subjecto. Sed contra.
in SeD CONTRA:
^ ^- Ad ALiuD dicendum, quod anima sim- 1. Contra hoc est quod Augustinus
plex est quadam simplicitale^ scilicet quod dicit, quod sunt una vita, una mens, et

adestcuilibet polentia; suae per essenliam unaessentia.

el substantiam, quod non [)osset esse '1. Itein, Augustinus in libro de Spiri-
 lio D. ALB. MAG. OHD. PR^.O.

//< <7 ^///////^/ . JJous est omnia sua : et ani- lius de paiiihus potcstativis siinul ac-
nia cst qujvdam sua : habet naturalia, ut ccptis, sed non pcr csseuliam. Et ut
intcUectum, mcmoriam, ct huiusmodi, hoc mclius intclligatur, flicendum quod
et est omnia iUa : liabel ct acci(hmtaha, aUud cst csscntiale, ct aliud substan-
et non cst ilhi. Et multa alia sunt in li- tiah», ct accidcntale accidens. Essen-
bro illo de lioc. tiaie est quod est pars essentise, in qua
;?. Itcm, licrnardus super C<7////ca .• In res simpliciter est in prima composi-
anima tria intueor : memoriam, intclli- tionc : sicul sunt cor[)us et anima es-
genliam, ct voluntatem : ct haectriaipsam sentialia homini, et quod est et quo cst
esse animam^ anim;e. Subslantiale autem est quod con-
fcrl est se ex quadam compositione com- c^-^e
soiutio. SoLUTio. Dicendum, quod in veritate posito, ct impossibile cst deesse rei, ut
vires anim.T proprictatcs sunt. sicut di- ratio, cl inlellcctus, ettalia quee sunt par-

cit Magistcr, ct uno modo subtantialcs tes complentcs posse animoe secundum
sunt, alio modo conscquentes esse. Si quod motor corporis, et quae com-
est

cnim anima considcretur in suo essc se- plent csse corporis, secundum quod mo-
cunduni quod csl quoedam spirilualis tum ab anima. Unde dicit Philosophus,
substantia, sicconsequentes sunt esse, ct quod sicut anima est perfectio totius,
principiantur al) ipso esse, et quod cst, ita partes animse sunt partium perfectio-
sicut ab ipso ess(^ intellectus agcns, et nes, et ideo sunt substantiales, id est,
ab ipso quod est intellcctus possibilis, et complentcssubstanliamanimae secundum
hujusmodi. Si autcni anima considere- quod ipsa est substantia corporis quod
lur ut subslantia agens in extcriora et in movct, non in se tantum, sed etiam in
corpus, sic anima accipitur ut totum po- partibus : vel secundum se, ut ratio est
teslativum, cujus potcslas complctur in dc substantia possc sui secundum sc,

suis potentiis : ct tunc potestas sua com- scnsus autcm sccundum partem potestatis
pleta composita est ex particularibus quam influit corpori in quo cst. Accidcn-
potcstatibuspotcntiarum, et sic sunt sub- tale autem quod advcnit post comple-
cst

stantialcs ei sinc quil)us non completur tum essc, et non confert essc composito,
in perfcctionc sui posse. cum sit possibile compositum esse sinc
Ad 1. DicENDCMcrgo ad primum, ({uod anima iUo. Licet autem supra in objectionc di-
non csscntialiter est quidquid habct : scd ctum sit, quod natur;dis potentia est in
cuni dicitur, anima est potcntia sua, cst generc qualitatis dicendum tamcn, quod
:

prsedicatio tolius polestativi dc pnrtc naturalitcr potcntia duobus modis con-

substanliali potestatis suae, cui secundum sidcratur, scilicet prout ipsa est ad aclum
rationem complctam adest vel incomplc- etconscqucns csse compositi, sivc prin-
tam secundum incomplclum cnim est
: cipium ngcndi in qno csl ct sic cst in :

possc in inferioribus, secundum com- gcnere qualitatis. Potcst ctiam considc-

pletum autcm in supcrioribus quia su- : rari prout rcfcrtur adconstilucndum posse
perior pars totius j)olcstativi sempcr po- sui)stantia^ qua? forma et motor cst in eo
nit posse partis infcri(^)ris : et quia istre quod non tantum csl pcrfcclio totius, sed
sunt de superioribus, scilicet potenlia; etiam parlium secundum partcs suas ct :

imaginis, idco mngis convenit pra^dica- sic ipsa est ante esseetsubstantialia : sicut

tio de illis : scd tamen adhuc aliquantu- csl ex parlc alia viderc in corpore, in

lum cst impropria. quo sunt commixlio, complcxio, com-

A'i 2, An ALiiD diccndum, quod illa tria positio, dislinctio, organizatio : qua3 licct
sunt anima sccnndum pr.edicationem to- sint proprictatcs corporis, tanicn secun-

* S. BERNAnDcs, Super cantica, Sern». 11

 : .

ii\ I si:.\ri:.M. nisi. iii. i», o. I ii

(lum ([110(1 raciunt malciiaiu auimai ([ua. sicul la[)i(leus, V(d d(q)iclus. O[)orlct i;^i-

movcri ct |)(Mlici po.ssuul, suul. anlc esso lur acci[)crc (jua; esl in [)arlc, iii lolo \i-

secundum aulcm (juocl suul ad opei-alio- veulc cor()()re simililuilincm, ila (juud

nes se(nu!ules iu (juihus [lolenlia' aiiiuue sicut sohahet |)arsa(l [)art(Mu, sic el tolus

operanlur, suul posl esse. \'A ila palel, sensus ad totuiu corpus (juod osl sensi-
(juod licel secuuduiu uuxlum praMJicaudi livum sccundum quod hujusmodi.
siul iu(|ualilale luijusmodi polenlia» aiii-
nuc : taiuen in (juantum omiuis compleut Ilic NOTANDUM quod m^.v/.y dicitur (jiia-

hoc totum (juod ost auima j)erlecta iu tuor nu)dis, scilicot mcmoria quando(jue :

posso ad pcrliciondum corpus ol moven- sicut Au^^uslinus dicit, quod m(!nsmemi-

dum iu toto et in j^arlibus, sic sunl do nit sui : qiuindoque dicitur int(dloctus
ipsa substantia, VA lioc trahitur ox se- rem examinans, et ita accipitur a .loaniu;
cundo dc Anhna, ubi dicit IMiilosophus Damasccno, ct sic dicitur a melior mc-
sic Considorare autem in partihus opor-
: /iris, quia motiondo rationes rci, exami-
tct quod diclum ost, scilicet, quodanima nat rom : elquandoquc dicitur superior

cst perlcctio physici corporis potenlia vi- pars rationalis anima3, in qua sunt trcs
tam habentis, si eniui esset oculus animal, vires aiiimai iniaginis : quandoquo dici-

anima ossel utique i|)sius visus, hoc est, tur tola ratioualis anima, vol intelleclua-
substantia oculi secundum ratioricm: ocu- Jis natura, sicut beatus Dionysius saepo
liis autem est materia, quo deliciente vocat Angelos divinas mentes.
non ost (juidem oculus nisi aequivoce,

P. Quodin illa siiniiitudinp est dissimUitudo

Verurntaiiieii caveat, ne hanc itnaginem ab eadem Trinitate factam ita ei

comiDaret, uL omnino exislimet similem : sed potius in qaalicumque ista

similifudine magnam quoque dissimilitudinem cernat.

Q. Prinia dissiniilitudo.

Quod breviter oslendi potest. llomo unus per ista (ria meminit, intelli-
p^it, dili^it, qui nec memoria est, nec iritellifi,entia, riec dilectio, sed Xiinc

liabet. Unus ergo liomo est, qui habet hcuc tr*ia : non tamen ipse est hcPc
tria. In illius ver-o summa' simj)licitate naturae quai Deus est, quamvis
unus sit Deris, tarnen tres persona^ sunt, Pater, et Filius, et Sj)ir"itus san-
ctus : el \\iM Ires j)ersoncJe sunt unus Deus. Aliud est itaque Trinitas res
ipsa, aliud imaf^^o Trinitalis in re alia: pr'opter quam imaginem etiam illud

'
lidil .loiiii. Alh-aume, mmmta.
142 I). ALB. MAG. OHI). PH.En.

in qiio sunt lifTC tF-in, iinaj^o (liciliir, scilicet lionio. Sicnt iinnpo dicilnr ct

tabnla, et iiictura quaicstin ca : sed tabnla noniine iina{.iinis appellatur,

propter pictnrain qua^ est in ea.

R. Altera dissimiUtiido.

Rnrsns ista iina^o qiue est hoino liabcns iila Iria, nna persona est : illa

vero Trinitas non una persona est, sed tres persoiuT, Pater Filii, et Filius

Patris, et S[)irilus Patris et Filii. Ila(|ne in ista imaf^ine Trinitatis, non hcec

Iria unus hoino, sed unius hoininis snnl. In illa vero sninma Trinitate, cu-
jns lirtM' iinago esl, non unins Dei sniil illa Iria, scd iiiins Dens : cl Ires

snnt ilhe personcc, non una persona. llla cniin Iria non hoino snnt, scd ho-
minis sunl, vcl in homine sunt. Sed numquid possumus dicere Trinitatem
sic esse in Deo, ul aliqnid Dei sit, nec ipsa sil DensVAbsil iit hoc creda-
inus. Dicamns ergo iii inente nostra ima^inem Trinitatis, sed exiguam, cl

qualemcumque esse : quia siimma^, Trinitatis ita ^erit siinilitndinem, iit ex

maxiina jiarlc sit dissimilis. Sciendnm vero est, qnod haecTrinilas incnlis,

ut ait Au^^ustinus in libro XIV de Trinitatc '

, non |)ropterea tanluin iinago
Dei esl, quia siii mcmincril incns, cl inlcllii^it, ac dilig-it se : sed qnia potest
cliam mcminisse, et intclliycrc, el amare illnin a qno facla.est.

ideo illa pars dicitnr imajro, et homo to-

DIVISIO TliXTUS. tns gratia illius parlis, sicut tahula dici-
tur imaf^o gratia picturiE : et hii3c inci-
« Vprumtamen cnvrat >ie hanc, ol(.'. » j)it, ihi, Q, « Quod f)reriter ostendi pol-
Hic incipit lertia pars istiiis partis(|ua' <'st, etc. » In tortia, aliain dissimililudi-
cst do iinaj^nno j)rima : ot liic assignat nom oslondil : quia illa tria in imai^ino in
Magistor diirorontiain intor iinaginoni, ot una porsona suut scd in exemplari sunt
:

ox(!niplar : ol ponit snpor hoc tiia parva Ircs personip unus Dous, ot non iinius
capitnla, in (piornin jniino dicit, (jnod iii Doi : el liivc incipil, ihi, H, <( l{in-
plnrihns dissiniililudo osl iniai^inis cioatu' sns, otc. »
ad incroalain (juam convcnionlia. In so-
cunda. laiifjril (jnaindain siinililudincin,
scilicot (juod Iioino liiibol Iia'c tria, ol non
cst iKcctria : Iiahot inilcni in parto sni, ol

'
S. .\ui;i?iri.\us, l.il>. XI V il.- Trinit.;ite, r;i|i. 11.
 iN I si<:MM':.\r. dist. iii, s. r, aht. :r.. U:j

SoMTio. I)i(;(!ndinn, (juod (dilitjui no- K'<i!iilio.

laiil (liv(!i'sitat('ni vd iii nnxlo tciinino-

rum, vcl iu n'. Scd cuim dicilur l)(;us,

AIMICrMS ww. lioc nouuMi, Dciis, (|uasi coutractc si-

^iiilicat, ct sic lial»(;t niodum su[ij)ositi

Quarc iion cuiicfditiir (jKod Ircs pcrsoihv j)ro|)t(.'r quod ctiam r(!ci[)il notiouales

sinf iiiiins l)ci, sicul conceditur qiiod actus, ct [jra![)ositiones : ut cum dicitur,

siint nnius substantiae vel cssentiai ? Deus Deum genuit, et Deus de Doo : ct

ideo non reci[)it signilicationcin diversi-

tatis respectu personarum. Sed essentia,
nubiinn incidil, Quarc non conceditur sapientia, et hujusniodi, signiiicant divi-
hic quotl tres personoe sinl unius Dei, sic- nam essentiani ut formam, vel habitum :

ut conceditur quod ^inl nnius essenli.T et idco possunt sij^niificare per modum
vel suhstantia'? illum, ut in diversilate aliqua.

S. Alia a^.sif/natio triniiatis in anima, scilicet mens, notilia, amor.

Polost etiani alio inodo aliisque nominibus distingui trinitas in aninia,

quae est iniago illius sninnue et inenabiiis Trinitatis. Ut enim ait Augusli-
nus in libro IX de Trinitafe '
: Mens, et notitia ejus, et amor, tria qucedam
sunt. Mens enim novit se, et amat se nec aniare se potest, nisi etiam nove-
:

ril se. Duo quaedam sunt mens, et notitiaejus. Item, duo quccdam sunt mens,
etamorejus. Cum ergo se novit mens, et amat se, manet trinitas, scilicet

mens, amor, et notitia. INIens autem hic accipitur non pro anima, sed pro
eo quod in anima excellenlius est. llsic autem tria cum sint distincta a se

invicem, dicuntur tanien esse unum : quia in anima subslantialiter exi-

stunt.

T. Quia mens, vice Patris : notitia., Filii : amor, Spiritus sancti accipitur.

Et est ipsa mens quasi parens, et notitia ejus quasi proles ejus. Mens
enim cum se cognoscit, notitiain sui gignit, et est sola parens sua? notitia3.

Tertius esl amor qui do ipsa mente et m)litia procedil, dum mens cogno-
scit se, etdiligitse non enimposset se diligere, nisi cognosceret se. Amat
:

etiam placitam proleni, id est , noliliam snam : el ita amor quidam com-
plexus est parentis et prolis.

'
S. .\i;gusti.nl'.>, I.ili. IX dc Tiiiiilalc, cap. 4.
144 I). ALIJ. MAG. OIU). PU.El).

V. Qiiod non esi minor menle nolilia, nec amor iitioque.

Nec osl iiiinor |)n)lps pnrcnte, rliim Innlniii so novil mons qiianln osl :

iico miiior est cimor parcnle ct prole, icl est, mente ol iiolili;i, (lum tnntum
sc (liligit mens, quantum se novit, ol (|uanl<i osl.

X. Qnod iuvj- Ivin iu .scipsis snnl.

Sunt oliam licCC singula in seipsis : quia ct mcns amans in amorc ost, ct

amor in amantis n(jlilia, ct nolilia in menlc nosccnte est. Ecce in his tribus

qualecuinquc vcsligiuni Trinilalis aj)parct.

DIVISIO TKXTUS.
ARTICULUS XXXVI.
« Polest etiam nlio modo, etc. »

Hic incipit pars illa in qua distinguil Qnomodo ista tria in (/nihns est imago,
Trinitatem penes habitum. Et habct qua- dlfferaut a tribus snperius assignatis ?
tuor partes : in quaruni prima dicit in

quibus sicut in paitibus est haec imago,

quiainmente, nolitia, et amore. Secun- Dubium incidit hic Iriplex, scilicet,

(lo, ostcndit qualitcr [irogreditur una Piimo. quoinodo isla tria in quihiis est
parliiim ima^-^inis ex alia : cl luvc incipil. iiHa_u<>. dilTcrant ab illis trihus qure su-
il)i, r, « Et cst ipsn mois (/nnsi parens. » pra assignata suul pro imaginc? Sccun-
In lcrlia, oslcndit iequalilatcm, ibi. V, do, utruiii ita sit iii istis, siiul in pcrso-
« \cc est mitior /t/o/es parenle. » In nis divinis, quod unum proccdal ab alio,

quarla ct ullinia, langit qualiler illa Uia lioccsl, inlelligcntia a mciiioria, ct vo-
sint in seipsis, et qualiler se capiant, ibi, lunlas ab utroquc : sicut Kilius a Patre,
X, « Siint etiam h;cc sinyula, etc. » et Spirilus sanclus ab utro(]iie? Tcrtio
do ordinc, ulrum una islarum neccssario
pr;psup|)onal sibi aliam, ct unus liabi-

luuiii pricsuppoiiat sibi altcrum, et simi-

litcr unus actiium sit ante alium.
 !N I SK1NTI:NT. DIST. III, \, AHT. 'M\. 1 1:;

An IMUMHM proccdiliii' .sic, ; dical, (pi(Ml iuciis novil S(!, iiicnli allri-
1. A/ciis (til (licil INIiigislcr) hh: acripUui' bnit acluin iiii;inoria> : cuin i;.;ilui' |)()lcn-

iioii pro aitiina, /iro ro <jiio<l iii aiiinia lia (lifliniatur pcr acliis, incns eiit ini!-

racellriitius rst : scd cxccsllciiliiis in cri iiioria. Sici) (Jontha Iioc vidclur cssc qiiod
est polcnlia : cr^o ])cncs pohMiliam, cl lii(; dillinicns incnt^un, camdcni ponit
noii pcncs liahiluin accipilur iiicns. (liflinilionciii (jiiam suj)ra posiiit, scilicel,

2. Itcin, Dicit iMaj.^islcr, (juod luco (jiiod mcns a(cij)ialiir liic iion [)ro anima,
tria iinuin sunt ', (juia in aniina sui)slan- s(!d j)i() co (jiiod iii ca est excclhiulius :

lialitcr cxislunt : nihii auleni sul)stantia- et itadiriinivit siij)ia tolam illatii jiartcm,
liter existit nisi potentia, ut supra liani- (jiia! in se siciit in subjecto j)roximo con-
tum est : ergo ha?c tria suniunlur pcncs tinct mcmoriam, intelligcntiam, cl vo-
potentias, ct non penes habitus, ut multi luntatem.
dicunt,
3. llem, Utitur tali niodo loqucndi, SoLUTio, Ouidam quod ista
dicunt,
Mens novit se, el amat se : hahitus non tnnitas dillcrt a praecedente, in hoc quod
amare se, sed potius ha-
est nossc sc, et illa sumitur pcncs potcntias absolute,
bcntis habituni sccundum ipsum habi- ista autcm j)encs potentias secundum
tum vel per ipsum habitum cst nosse se, quod convertuntur ad objecta quae per
et amare se ergo mens non sumitur pro
: essentiam sunt idcm quod ipsae. Sed hoc
habitu aliquo. nihil est qtiia idem habilum est supra,
:

4. Si forte dicalur, sicut quidam dixe- quod memoria meminit sui, intclligit se,
runt, quod licet mens non sumatur pro etc. Idco alii dicunt, quod ista trinitas

habitu, tamcn nutitia dicit habitum, et tota sumitur penes habitus, et quod siii-

similiter amor : Contra hoc est, quod gula respondent singulis, et quod mens
cum memoria novit se (ut dicit Augusti- hlc ponitur pro habitu mentis, et notitia

nus) novit se prcesentem sibi, et non se pro habitu intellectus, amor pro habi- et

quaerit absentem : ergo ipsa per sui es- tu voluntatis ct exponunt, Mens novit
:

sentiam sibi prsesens est : non igitur per se per causam, id est, mens facit ut ha-

habitum, vel per speciem aliquam : er- bitus quod aliquis novit se secundum

go nec notitia quoe sonat rem notam (ut mentem.

dicit Augustinus) dicit habitum : et sic Sed quia et alias multas extortas expo-
falsum videtur quod dicunt. Similitervi- sitiones habet hoec opinio, et non uniun-
detur de amore : quia amor hic accipitur tur habitus substantialiter, ut haec dicit :

pro amato, sicut dicit Augustinus, quod propter hoc aliter est dicendum, scilicet,

verbum sit notitia amata : cum igitur ni- quod ista trinitas sumitur penes mentem,
hilamatum sit in mente, nisi notum et : et habitus consubstantiales mentis. Qua-
notum sit substantia nientis, ut videtur : liter autem habitus quidem dicuntur
amor etiam substantia et non habitus consubstantiales menti, postea erit in
erit, ut videtur. quaestione. Dico igitur sine praejudicio
cum Magistro, quod mens sumitur hic
it.
Ulterius quseritur juxta hoc, Utrum comraunitcr ut supra pro parte quae ha-
mens accipiatur hic pro mcmoria, ut bct potentiam cognoscendi, et poten-
quidam dicunt? Et vidctur quod sic : tiam diligcndi. Potentia autem cogno-
quia nosse (ut dicit Augustinus) est noti- scendi duplicitcr unilur ad actum unum,
tiam apud se tcnere : hoc autem supra scilicet|potentia memoriae, et potentia in-
attributum est memoriae : cum igitur hic tellectus : est enini hic idem nosse per

* Cf. supra in textu Magistri, sub finc cap. S : lur kimen esse unum : qula iii aniriw suhsUinlia-
Uae<: triri <mm dnt dhlincla a se invicem, rUcun- liter exislunf.

XXV 10
 liO D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.
habiluin quoJ uoliliani de se in se viden- tamen hoc videtur esse contra intentio-
do haberc, ut habitus notitia dical id nem Augustini in libro IX de Trinilate,
quod est memoriie, cl intuitus sui dicat ubi sunt ista verba quae ponuntur hic '.

actum inteUectus. Et quod si objicitur, Et ideo dico cuni Magistro, quod mens
sccunduni hoc erit quaternitas, dicendum accipitur hic pro toto illo in quo sunt
quod non cst verum quin intellectus et : tres potentiae, ut supra dictum est.

memoria secundum supra liabita, non Ad argimentim autem probans hanc

liabent nisi habitum unum nosse enim : opinionem, dicendum quod nosse sumi-
est nolitiam rei apud se habere et in- : tur hic pro videre sc in notitia : quia ad
telliijere est se in simiUtudine, vel habilu hanc notitiam sequitur amor : ita tamen
illo, vel nolitia ilhi videre, secundum quod videre se sit objici sibi in lumine
quod videre nihil abud est quam objici notitiae et inlellectus agentis : quia aliter
sibi in notitia quam habct apud se : uu- non semper nosset se.

de iUae duce potentise non habcnt nisi

unum liabitum : et ideo non erit qualer-
nitas, sed trinitas.

A(i 1 2 13 Ad EA ergo quae primo objiciuntur de ARTICULUS XXXVII.

mente, quod non sit habitus, bene con-
cedo. Ut7'um ita sit in istis sicut in personis

Ad
autem quod postea objicitur,
id (Jivinis, rjHod unum procedat ab alio,
Ad 4.

quod etiam notitia non sit habitus, di- p7ita, i7ttelliye7itia a memoria, et vo-
cendum est (juod habitus est, ut infra lu7itas ab utroque : sicut Filius a Pa-
probabilur : et tamen secundum Augu- tre, ct Spiritus ab utroque ?
stinum, est consubstantiaUs potenliae per-
fectae per ipsum : et simiUter est de
amore- non enim ista repugnant quod
: Deinde quaeritur, Utrum sit talis pro-
aUquid sit habitus secundum aUquam ra- cessio in istis potentiis sicut est in perso-
tionem secundum quani perlicit poten- nis divinis, et similiter in illis habitibus?
tiam ad actum, et quod sit de consub- Et videtur quod sic : quia
stantiaUbus ejusdem potentise. 1. (Juidquid in exemplari est, debet
esse per aliqucin modum in exemplato :

Ad id autem quod ulterius qu.Tritur, setl in exemplari est processio persona^ a

A<l queest.
rtrum imms acci[>iatur pro memoriu? persona : ergo etiam debet esse processio
Dicunt quidam Magistri, quod sic, et potentiae a potentia in exemplato, ut vi-
assignant ratiouem quare inagis accipia- detur.
tur pro memoria quam pro intellectu et 2. Item, Expresse dicit Augustiniis,
voluntatc : quia cum sint [jotentisp tres, quod ex memoria est intelligentia, et ex
memoria, intelligentia, et voluntas : me- memoria ct iiit(dligeiitia voluntas ergo :

moria prima est iiiter eas, et ideo pro- videtur, quod istarum potentiarum una
piuquissima substanti^e mentis, quia illa procedat ab alia.

orilur ex sola mente : intellectus autem 3. Praeter^M, Supra habitum est, ubi
ex mente mediante memoria, et volun- assignata est dillerentia vestigii et ima-
tas ex mentc mediante memoria et in- ginis quod vcstigium ducit confusius,
2,

tellectu. ("iUm igitur memoria propin- et imago discrctius non tantum in perso-
quissima sit menti, dicunt quod hac ra- nas distinctas, sed etiam in distinctioniim

tione mens ponitiir pro memoria : sed personarum : hoc autem tieri non post

'
Cf. supr.i, c.i[>. S, vcrltii .Vugustim, cv lil 5 Cf. supio, Uist. III, Arl. 12 et seq.
I\ ilf TiinifcTfp, rap. 4.
 IN I SlllNTF.NT. DIST. III, ,\, Airi'. :{7. U7
iiisi |)()li>iilia> (listin<^'iiaiilui' ad iiioiiiiia alius sccundiiin ;;ciicialioiiriii, cl aliiis

|MM'S()iiaiiiiii : ('!•},;(), clc. scciiiidmn acliiiii. Scriiiidiiin iialiirain vo-

\. Pr.clcrca, Polciilia' coj.^iioscuiiliir co ordiiiciii, (|iiaiido ali(|iia rcs iii ralioiic
|)('r acliis : iii aiiiliiis aiilciii islariiiii |)o- siia poiiil iiniiin csse [)()sl aliiid. sicut ra-
lciiliaruin iinus cuusatui' ali alio, \'oluii- lio pouit sensuin, et simisus ponit vc^^e-
las oniin non csl, nisi cof;niti, ncc nolilia lahilc, (U iion convei'tilur : et seciinduni
cst nisi (^jus cujus csl notitia apiKl iiicn- liiinc nioduni vult Auj^nistinus, quod vo-
t(Mn : cuni it;itur sic sil in aclilnis, ciit iuntas ponit intellectuni, ct inteibictiis
codeni niodo in potentiis. Si forlo dica- [lonit nicinoriain. IJnde si quis difliniat
tur, quad iste ordo actuuni cst proj^tcr voluntateni, dicel ([uod ipsa est a|)[)etitus
rationes objecti et potentiaruni, scilicet boni coynili : et ita in dininitiono volun-
(juod bonuin quod est objcctuni volunla- tatis cadit intellectus : ol non converti-
tis habet ante se verum cujus est intelle- tur. Similiter si quis dilliniat inteUectum
ctus, et idoo illud veruni facit priecedere dc quo loquitur Auj^ustinus, dicet quod
cognitionem veri : hoc nihil est : quia se- ipse est intuitio sui in notitia mentis : et
cundum lioc etiani vorum deberet ali- sic in diflinitione sui cadit memoria :

quid ante se iiabere quod responderet memoria aulem non habet ante se nisi
memorise quce prima est secundum Au- mentem ut subjectum. Et iste processus
gustinum. naturalis ordinis respondet distinctioni
3. Praeterea, Si detur hoc esse propter porsonarum. Quantum
hunc igitur ad
objecta : tamen quia actus difhniuntur ordinem concedimus rationes primo in-
per objocta, et potentiaB per actus, redi- ductas, quse absque dubio secundum in-
bit hoc itorum ad ordinem potentiarum. tentionem Augustini in libro IX de Irt-
6. Prsetorea, objecta poientiarum ani- iiifate sunt adductae. Ordo autem secun-

mae secundum Philosophum nata sunt dum genorationem est ordo secundum
inferre passionemipsis potentiis : et ipsae tempus, et talis non est ibi. Ordo au-
potentiae natae sunt pati ab illis : cum tem actuum potest esse duobus modis,
igitur agens imprimat patienti speciem scilicet a prsecedente ad sequens, et ille
illam quam potest suscipere patiens ab non est necessarius non enim sequitur
:

agente, videtur quod perfectio istarum si notitiam rei apud se habet, quod pro-
potentiarum sit a speciebus objectorum : pter hoc necessario intelligat : nec se-
igitur sicut ordinantur speciosin objectis, quitur quod propter hoc ne-
si intelligit,

ita necessario ordinabuntur potentite in cessario velit, nisi in uno casu, scilicet
anima : igitur necessario ordine una pro- quando notitia meminit sui, intelligit se,
cedit ab alia, ut vidotur dicere Augustinus. ot vult se sod non sequitur hoc genera-
:

nira. SliD CONTRA : liter. Sed e converso est ordo necessa-

1. Istae potenlioe simulhabentura crea- rius, scilicot, si vult, quod nocessario

tione animae : ergo una non procedit ab cognoscit : et si cognoscit, quodnecessa-

alia. rio notitiam apud se habeat : et haeccon-
2. Praeterea, Voluntas etiam in aclu soquentia probat ordinem naturae in po-
non necessario scquitur cognitum quia : tentiis quem diximus.
sunt quidam optime cognoscentos, et e Si autem objicitur qiiod Augustinus
contrario agentes ergo vid(;tur, quod : dicit in libro IX de Trinitate, quod igno-
voluntas non necessario oriatur ex intel- tum polost diligi dummodo credatur,
lectu. dicendum quod suinit ignotum quod ra-
tione creata non est notum, non pro eo
lio. SoLLTio. Sinc pra'judici(j dico, quod quod nullo niodo est notum creditum :

est ordo naluialitor intcr istas potontias. cnim aliquo modo cst notum.
Kst nulcm alius ordosecundum naturam, Et per hoc patet soiutio ad lolum. •
 118 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
Gregorius Nicsenus, Damascenus) sunt
ct
partes animae sensibilis ratio autem est :

pars rationalis animee et ideo non est :

ARTICULUS XXXVIII. ibi sufficiens unio, sed quaedam, ut supra

dictum est de visu et imaginatione^ in
Utriim wia polentiarum iwcessario prse- quibusAugustinusetiamponitTrinitatem.
supponatsibi aliam, et iinus habituum
priesupponat sibi alium, et unus ac- Ex PR.EDicTis patet solutio ad omnia
tuum sit ante alium ? quae qua?runtur et determinantur in Lit-
tera in duobus primis capitulis, scilicet
S et T, usque ad textum sequentem.
Tertio, quaeritur de ordine quem po-
nit Auj^ustinus hic, quod ex memoria
intellectus, et ex utroque voluntas : etex
mente notitia, et ex utroque amor, quan- ARTICULUS XXXIX.
tum ad aliuni modum imaginis.
Iluic enim videtur esse contrarium Utrum ista tria, mens, notitia, amor^
quod dicit Glossa super Eccli. xviii, 1 cum ente noscente sint una substantia
et seq., quod ex intelligentia voluntas, et et essentia ?
ex utroque memoria ergo videtur, quod:

memoria appropriabilis sit Spiritui san-

cto, et non Patri. « IIxc triacum sint distincta ase invi'
ceniy dicuntur tamen esse unum, etc. »

Solutio.
Ad hoc communis estomnium respon- Et hic incidit dubitalio quam verba
sio, quod Glossa super Ecclesiasticum Augustini faciunt gravem, Qualiter hsec
distinguit Trinilatcm imaginis potentia- substantialiter in anima existant ?

rum, prout se habent adactus acquisitos : 1. Et accipiantur verba Augustini in h-

quia intellectus in illis primo accipit no- l)ro IX de Triititate, ubi dicit sic Admo- :

titiam, et per intentioncm voluntatis rc- nemur, si utcumque viderepossumus haec

ponit iilam in nieinoriam : ct iu iilis non in anima existere, et lamquam involuta
est imugo nisi secundum (juid, cum noti- evolvi, ut sentiantur, el dinumerentur
tia non sit su])stantialis menti, et res co- substantialiler, vel (ut itn dicam) essen-
gnit;e frcquenler inferiores suut (juam tialiler, non tamquam in subjecto, ut
cognoscens. In libro autem de Trinitatc, color, aut figura incorpore, aul ulla alia
accipit istasecundum capacitalem mentis qualitas, aut quantitas. Ouid^iuid enim
ad seipsam, et ad Deum quia illa natu- : tale cst, non excedit subjectum in quo
raliter per essentiam semper prfesentia est. Non enim color iste aut ligura hujus
sunt menti in aniina et in illis esl prius
:
corporis potest csse et allerius corporis.
habere notiliam quod est memoria', et Mens autem amore quo se amat, potest
postea se videre in quod est intellc-
illa amare et aliud pr.Tter se. Item, non se
ctus, etpostca amare quod est voluntatis. solam cognoscit mens, sed et alia multa.
Si AUTEM oi)jicilur, quod Augustinus Quamobrcm non ainor et cognitio tam-
dicat in libro de Spirilu et anitna, quod quam in sul)jecto insunl inenli, sed sub-
Trinitas est in ratione, irascibili, el con- stanlialiter eliam ista sunt sicut ipsa
cupiscibili, dicondum qiiod non est Iri- mens : quia etsi relative dicuntur ad in-
nitas simpliciter, sed secundiim (piid : irn- viriMU, in sua tamensunt singula qua^que
scibilis rnim i-l loncupiscil^ilis (ut dicit substantia '. L\ hac auctoritate accipitur,

' S. AiJGisTiNC^, Lib. IX dr Trinitatt-. oaii 4.

 :

IN I SI:NTENT. hlST. III, X, AHT. 30. liO

qnod isia sunl nna snltslanlia (^l nna cs- f;nslini lalio i|uaiii intlncil : Miiilia ciiiiii

seniia. hU raiioncin ciiaiu IMaionis ad lio(' a^M-idcnlia sniil (|na' a;^(Mid() sc. cxlcndiiiil

ponii An^nsliiius ; (juia nullnni accidcns nlira sunin snhjccinni, ui calidnin, frii^i-

in agcndo (>\l(>ndit sc (>\ira snbjcclnin (liiin, vXc. : isla cniin inininlani corpora
suuin in (}uo csi : illa aulcin cxlendniil silii vicina.
sc (^xira suuin snl)]'ociuni : cr^o suni suh- '5. Praitoroa, Vidciur, (juod ralio Aii-
sianlia nionlis, ci non accidoniia. gusiini sit contra inloniionoin suani :

2. Itoni, H)i(loni : Qnanivis subsianlia (juia IMiilosophi dicuni, (juod forma^ sub-
sitainans volscicns, suhstantiasitsciontia, staniialos non sunt aciivjB, scd quaidani
subsianliasit anior,scd anians clamor,aut formae accidcnlalos. IJiidc si sc ista ox-
scions etscioniiarclativeadsc dicaniursic- tcndunt agcndo cxira subjcctuni iii (juo
ut amici : mons voro aut spiritusnon sunt sunt, vidonturesso forma^ accidontales.
rclaiiva, sicut necliomines relativa sunt
non tamen sicut amici homines possunt Solutio. Sine praejudicio dico, ({uod so\utio

seorsum esse ab invicem, sic amans et ista non sunt substantia mentis nec suh-
anior, aut sciens et scientia. Ex boc ito- sianiia^ nisi uno modo ianium considora-
rum accipitur, quod ipsa scicniia esi sub- ia, scilicct quando mens novit se, et aniat

staniia, et ipse amor subsianiia est. se: et hoc accipiiur ab Augusiino in oodoni
3. Item, ipse ibidem : Pars ad toiuni libro scilicet in libro IX do Trbdlate ',

relalivo dicitur, quia omnis pars alicujus quia postquam oninia verba superiora
totius pars est et toium ad partem re-
; dixit, ita subjungii in Littera : Quomodo
lative dicitur, quia totum omnibus parti- autem illa trianonsunt ejusdem subsian-
bus totum est. Sed quoniam et pars cor- tiee non video, cum mens ipsa se amet

pus est et totum, non tantum ista relaii- aique ipsa se noverit : atque ita sunthaec
ve dicuniur, sed etiam subsianiialiter tria, ut non alieri alicui rerum mens vcl
sunt. Fortassis ergo mens totum ost, et amata vel nota sit. Unius ergo ejusdem-
ejus quasi partes amor quo sc amat, et que essentise necesse est hoec tria sint :

scientia qua se scivit et novit, quibus et ideo si tamquam in commixiione con-

duabus partibus illud totum constat. Ex fusa essent, nullo modo essent tria, nec
Iioc iierum accipiiur, quod ista sunt par- roferri ad invicem possent. Et dat exem-
tes substantiales mcntis. plum de tribus annulis ex auro, et po-
Sed coNTRA lioc objicitursic :
tione ex vino, ei aqua, et melle, quae
Notitia est habitus : omnis habitus non sunt unius subsiantice disiincise in
est qualitas : ergo notitia qualitas est, iHis. Unde dico, quod cum dicit Augu-

non ergo subsianiia. Eadem est objectio slinus, quod nolitia est subsiantia, intelli-

de amore. Si dicatur, quod non est qua- git hoc de notitia quae oritur ex menie,
litas quando mens novit se. Contra :
cum mens novit se : et de amore qui
Nosse se est notitiam sui apud se tenere :
oritur ex his duobus, cum mens amat se.

hoc autem fit per habiium veri et boni ^ed adhuc distinguendum est hic, quod
quod mens est ergo videtur adhuc, quod
:
noiitia non sumitur hic pro actu qui est

ille habitus sit accidens qualitatis. a cognoscenie supra cogniium : quia ille

non est notitia : sed sumitur pro liabitu.

Ulterius qua^ritur, E^st auiem duplex habiius : unus esi qui
1. Qualiteristatria, eisuperioratriaquse esi perfcctio pcr modum qualitatis difii-
sunt memoria, intelligeniia, et voluntas, cullatom a potentia operativa tollentis,
suntuna cssentia, una vita, et unamens? et talis habitus non est iste. Alter est
2, Prajterea, Non videtur valere Au- qui cx hoc quod praesens res indi-

* S. AuGUSTiNUs, Lib. IX de Tririitate, cap. 4.

 130 D. ALB. MAG. OPD. PR.™.
slanfcr a mente habolur, dat facultatom slolclem ct alios Philosophos, quredam
operandi semper, ct talis habitus cst potentia est anlc esse qucedam est
rei, et
mens sihi prsescns, ut praesens : dicit cnim post ipsum. Dicit ctiam Aristoteles, quod
Augustinus, quod hahitus est quo quis vegetativum est in sensitivo, et sensiti-
agit cum voluerit : elhoc modo sumendo vum in trigonum in te-
ralionali, sicut
hic habitum, erit hic habitus notitia meu- tragono. Trigonum autem componit te-
lis qua nota cst sihi : hoc autem non est tragonum quia (sicut dicit Boetius.)
:

aliud quam prgpsentia sui sihi : et tunc duo trigoni compositi tetragonum fa-
notitia materialiter accepta, idem erit ciunt, tres autem pentagonum, et sic de
quod mcns nota. Idem autem insubstan- aliis : igitur li'igonum cst in tetragono,
tia sunt mensnota, et mens noscens, re- sicut potcntia in actu : et tetragonum in
lata ad invicem secundimi relationcm trigono, sicut actus inpotentia : ergo ve-
noscentis et noti. Talem autem notitiam getativum est in sensitivo, sicut potentia
quae est mens nota sequitur secundum anlorioris difTercntiae dicitur esse in actu
naturam amor, et accipitur materialiter, sequentis : potontia autem anterioris dif-

id est, mens amata et haec iterum erit: ferentiae non dostruitur per actum se-
idem in substantia cum mcnte noscente quentis, sed potius perficitur ad amplius
et amante, rehitatamen per hoc quod est posse : plus enim potost sensitivum
amata et amans. Quod autem talis noti- quam vogetativum, et plus rationale his
tia, et amor, habilus dicuntur a Magi- duobus. Si ergo consideretur substanlia
stris, hoc non est, quia sit qualitas aliqua animae prout ipsa cst perliciens corpus in
mediata in qua vidcatur et ametur mcns se et in partibus, necesse est quod ha-
nota, sed tantum propter modum signi- beat in se posse omnium potentiarum,
iicandi quem reh^itiones important no- tamquam constituentium illud universale
scentis et noti, et amantis et amati : ilh^B possc animae, secundum quod confert
enim supponunt quasi quosdam liabitus, corpori esse animatum et in se et in par-

notitiam, et amorem eo quod notitia et :

tibus : orgo hoc modo potonticE suae simt
amor non sunt relativa proprie, sed tan- ante ipsam secundum rationem, et de
tum hoc quod signlficant secundum no- substantia ejus, ot conferunt ipsi esse

men, id cst, habitus quosdara, ilU liahent complementum in tali posse. Hoc modo
conjunctum respectum ad aHud sicut et :
dicit Magister, quod sunt substantialilor

scicntia respectum dicit ad scibilc, qui in anima : quia sicut subslaiitiale esl

conjunctus est bat)itui quem signiiicat pars esse, ita sunt polcntiie pars csse
secundum rem sed in hoc est dissimih%
:
animae : etsic non estconcedendum, quod
quod notitia mentis nihil aliud est quam sint qualilales sive propriae passiones ip-

mens nota, licet aliud sit secundum ra- sius, nisi socundum illum modum quo
tioncm. I^^t sic patet qualiter sit notitia onmis forma qualo dicil, licct non quale,
accepta, et amor, cum dicitur quod sit sed quid dicant in oo cujus sunl formae,
idcm in substantia cum mcnte noscenle. sicut forma' ot dilTorentiae suhstantialos :

Et ita intelligit Augustinus. VA per hoc (!l sic tali una cs-
])raMlicatione dicunlur

patet solutio ad primum. sontia, una vita, ot una mens. Sicut

cnim dictum ost supra, anima potost
Ad ahud diccn(him, quod in veritate accipi aut in csse, aut in posse compa- :

Ad queest.
ista tria et pricceihmlia tria sunt uua es- raturenim ad corpus, sicut ad materiam
sonlia, una vita. uua mons, (pKxhim mo- suam simpliciter, secundum esse quod
do b)quendi : eo quod, sicul Magisl(>r conforl corpori : et sic ipsa est essentia
dicit, substantialiter in vila, ni(Mite, et corporis : ct IMiilosophus vocat eam sub-
essentia consislunl. Et ad hoc inlelligcn- stantiani sccunduMi ratioiicm hujus cor-
dum nolandum esl, quod secundum Ari- poris, id cst, substantiam formae a qua
 IN I SKNIKNT. DIST. III, \, AUT. iiW. i5l

snmilur ralio imiiiuili <'()r|)()j-is. (-oinpa- v(>^('laii(li, (•oiislilnilur S(!nsil»ilis aniinu.

ralur ('liaiii ad corpus, ul csl orf^aniouin : yMio iinjdo |)ol(!sl cousid^^rari potcnlia ul

ct c.mn or^auicum sit inslriimciitiim po- (5sl ad actuin (]ui cst op(!rutio animali :

teutia', non crit ipsa pcrlcclio coi|ioris (;t sic cst potcnlia post css(!, flucns taimiii

orgauici nisi sccundum suum univ(!rsalc dc cssculialiltus animali : ct sic cst po-
possc (juod lial)ct cx polenliis : ct ([uia tcutia naturalis qu.Tf cst in (jualitalc, ra-
prima pcrfectio corporis potcntia vilam dicala tamen sccundum ori^in(!in iii j)ar-

liabcntis est vila, ideo ipsa in ista compa- lihus constitucntibus animain : et sic lucc

rationc dicitur vita. Tcrliam habet com- tria dicuntur partcs substanliahjs : (juia

parationem ad id secundum quod potest sunt radical.-B iu partibus quae consti-

scparari a corpore, et sic dicitur mcns. tuunl ct pr.-ecedunt esse.

Dico igitur, quod cum dicitur quod hoec Ai> rationem Auguslini, dicendum, '^lj^st.'

tria sunt una esscntia, vcl una sul)slan- quod bona est, sed dillicilis ad intelli-

tia, cst prcPdicatio totius potestativi se- gondum enim probat hoc quod est
: ipse
cundum remotissimam rationcm partium prius secundum naturam per id quod
a toto, quia minime accipit aiiiina sc- cst posterius quia accidentia non ha-
:

cundum quod est essenlia corporis a bcnt esse nisi a subjecto, licet formre ra-
posse potentiarum sunt tamen de essen-
: tionem quamdam habeant a seipsis, ut
tia ejus et substantia ejus : ct quia illa dicit Avicenna : ethocpatct ex hoc quod
essentia non dividitur in partibus, sed accidentis est esse in esse, et accidentia
est in qualib(!t parte tota, ideo dicuntur non sunt quando non sunt in subjecto,

^sse essentia. Secundum autem quod nec per se habent virtutcm agendi : et

anima est vita talis corporis ut organici, ideo quantum ad quantum ad age- esse et
sic habet in se posse potentiarum, et ut rc sequuntur subjectum in quo sunt et :

mens substantialiter habet potentias in hoc vocat ipse non extendere se extra il-
genere : et ideo minus rembta praedica- lud non enim intcndit quod non pos-
:

tio est, cum ista dicuntur vita : quia po- sint immutare aliud subjectum, sed quod
tentise conferunt ad hujusinodi viverc, et non possint hoc nisi virtute subjecti in
ideo etiam vivere dicitur multipliciter, quo sunt. Sed ist.ie partes non sunt tales,
scilicet generare, et (alimento uti, et mo- imo radicantur in partibus prsecedenti-
vere, et sentire, et intelligere, quia in bus esse, et ideo quoad hocnon habent a
tali viv.ere est esse corporis organici, vel subjecto hoc agere, sed potius subjectum
in se, vel in Sed tamen quia
partibus. ab illis, et ita per se sine multitudine sui
istae tres potentise in imagine non sunt in medio extendunt se ad aliud cum :

alicujus partiscorporis actus, idco adhuc cnim intelligo rem distantem, non opor-
remota est pr^edicatio minus tamen : tet quod intellectus multiplicet se in me-
quani prius quia licet non constituant
: dio sed forma accidenlalis ideo quod
:

posse animse in hoc quod perficit orga- sequitur esse/in omni eo in quod agitest
na, tamen in ratione generis accedunt, ut in subjecto, et aliter non ageret in ip-
id est, quantum potentiae sunt sed
in : sum : et hoc quidam dicunt oinni formae
cum dicitur, quod sunt una mens, pro- substantiali convenire a virtute cceli quse
pinquissima est praidicatio actus de his cst in ipsa : sed quidquid de hoc sit, hoc
quifi sunt in ipso ut polcntiae praeceden- convenit illi forma? quae subslantia com-
tes et constituentes euin : sicut si ego pleta est, sicut anima, et completur suis
dicerem, Sensibilis anima est substanti.i- polestatibus, sicut dictum est. Alii autem
literpotestas vogetandi, et sentiendi : ex diversas rationes assiguaverunt de quibus
his enim duabus conscqucnter ordinatis disputare esset dispendium.
ut sentiendi potestas sit post potestatem
1?32 I). ALB. MAG. ORI). PRyED.

Y. Quomodo mens per ista proficit ud intelli(jendum Deum ?

Mens ilaque rationalis considerans li«uc tria, et illani unam esscntiani in

qua isla sunt, extendit se ad conteniplalioneni Creatoris : et videl unitateni

in Trinitate, et Tiinitaleni in unilate. Intelligit eiiiiu uiiuni Deum esse,

unani essentiani, ununi principiuni. Tnlelligit enim, (juia si duo essent, vel

uterque insufOciens esset, vel alter superllueret : quia si ali(|uid deesset

uni quod liaberet alter, non esset ibi sunima perfeclio. Si vero nibil uni
deesset quod baberet alter, cuiii iu uno essent omnia, alter superflueret.

Inlellexit ergo unuin esse Deuiu oiuuiuin auctorem, et vidit quia absque
sapientia non sit, quasi res fatua : etideo intellexit euin liabere sapientiam,
quffi ab ipso genita est : et quia sa])ienliani suam diligit, intellexit etiam
ibi esse amorem.

est : sed sapientia est essentia : ergo es-

Expositio Textus. sentia genita est, quod falsuni est.

« Mens itaquc yationalis, etc. » SoLUTio. Ilic breviter transeo (quia in- sjj,mj
Ilic incipit qua imaginem
pars illa in fra de hoc erit quaeslio) dicons, quod sa-
creatam applicat ad exemplar increatum, pientia accipitur hic ut appropriatum in
et ostendit quid haberi possit per consi- quo intelligilur proprium quia ita ducit :

derationem ipsius. imago in sapicntiam, et ideo sapiontiaost

Olijicitur autem de lioc quod ipse dicit Filius, ot est scnsus, id est, Filius cujus
« eum luihcrc sapicntiam quse ab ipso appropriatum esl sapientia.
genita est, olc. » : orgo sapientia genita

Z. IJic de summa Trinitatis unitate.

Oii,i|)r()pl(>r jiixla islam considerationeni, ul ait Augustinus in libro IX

i\v 'rrinildlc ', (redauius Palrem, et Tilium, et Spiritum sanctum unum
esseDeum, iiiiiversa; cieatur.e conditorem el reclorem : nec Palrem esse
Filium, iirc Spiiiiiim sanctum vel Patrem esse, vel Filiuiii : sed Trinitatem
relatarum .id invicem personarum. Ul enim ipse aitinlibro de Fide ad Pe-

* S. ALGU3Th\U3, Lib. l.V deTrinilate, cap. 1.

 IN I SKNTKM'. niST. III, /. \'V.\

Inmi •
: lliia esl nalurii sivi» ossoiilia l»alris, cl l"ilii, cl S|)iriliis sanc.li,
non

uiia porsona. Si oiiim sic; ossoiil ' uiia i)ors()iia, sicul osl iiiia suhslaiilia

Palris, oL Kilii, olSpirilus saiicli, voracilor Triiiilas iioii (lioorolur. Ilursiis

quideui Trinilas ossol v(M'a, sod iiiiiis Dimis Triiiilas ipsa ii<ui(!Ssot, si (luoin-

adiiiodmn Pahu", ol Filius, ol Spiriliis saiiclus p(!rs()iiaruiii sunl al) iiivi-

coin propriolalo disLincli, sic fiiissont (iikkiuo iiatiir;iiuiii (liv(!rsilalo discro-

ti. Kides autoin l^atriarcharuin, Propli(daruiii aliiuo Apostoloruin iiiiuin

Douin praMlicatTrinitatom esse. In illa or^o sancta Trinilate unus est Dous
Pater, qui solus ossontialitor de seipso iMliuin unuiii ^oiiuil, ot unus Filius
est, qui do uno Patro solus essentialiter iiatus : el unus Spirilus saiictus, qui

solus ossonlialilor a Patro Filioque procedil. lioc auloin totuni iion i^olost
una persona, id ost, gignore se, ot procedere de so : ut enini ait Augusti-

nus in libro I do TrinitaLe : Nulla res est quiK seipsam gignat ut sit \

tunc objicltur in contrarlum : quia cujus

Expositio textus. est actus, illud agit illo aclu : essentiae

est actus : ergo essentia agit illo actu :

« Quapropter juxta istam considera- sed ille actus est generatio FiUi ergo :

tionem^ etc. » essentia generat Filium : et generatum

Ilaec est ultima pars in qua scilicet, non est gignens, ut infra habebitur : er-

quasi concludendo determinat quid te- go Filius non est essentia, quod falsum
nendum est de Trinitate et unitate in est.

quam ducit imago. Quod totum est pla-

num praeter hoc quod dicit, quod « so- SoLUTio. Essentialiter genuit, id est, soiutio.

lus essentialiter de seipso Filium unum genuit Filium habentem eamdem essen-
geniiit. Per hoc enim generatio vide-
» tiam secum : et ita cessabit objectio : et

tur esse actus essentiae. Si hoc diceretur, in aliis Littera plana est.

*
S. Adgustinus, de Fide ad Petruni, cap. 1. 3 S. AuGUSTiNUS, Lib. I de Trinitate, cap. i.

2 Edit. Joau. Alieaume, esset.

i:u 1). ALH. MAG. OHI). PRtED.

DISTINGTIO IV.

A. Hic qnaeritur, Utrum concedendnni sit quod Deus se genuerit ?

Hic orilur qucestio salis necessariu. Constat eniin, et irrefragabiliter ve-

rum est, quod Deus Pater g:enuil Filiuiu. Ideo quceritur, Utrum conceden-
dum sit qiiod Deus genuit Deum. Si eniin Deus genuit Deuin, videtur qiiod

aut se Deum, autalium Deuin generit. Si vero alium Deum genuit, non
est taiiluin unusDeus. 8i autem seipsum Deum genuil, aliqua res seipsam
genuit. Ad quod respondentes dicimus, sane et catholice concedi quod
unus unum genuit, ut quod Deus Deum genuit : quia Deus Pater Deum
Filium genuit. In symbolo quoque scriplumest, « Luinen de luinine, Deum

verum de Deo vero '. » Quod vero additur, ergo genuit se Deum, vel
aliuin Deum neutrum concedendum esse dicimus. Quod aliuin Deum non
:

genuit, manifestum est quia unus tanluin Deus est. Quod autem seipsum
:

non genuil, ostendit Augustinus in libro I de Trinitate \ dicens : Qui pu-

tantejus potentiae esse Deum, ut seipsum ipse genuerit, eo phis errant,
quod non soluin Deus ita non est, sed nec spiritualis, neque corporalis
creatura. Xulla enim res est quae seipsam gignat iit sit : et ideo non est

crcdendum vel dicendum quod Deus genuit se.

salis esse omnium creaturarum : sic ei

DIVISIO TEXTUS. conveniunt sapientia, omnipotentia, vo-

luntas, de quibus agit in secunda parte
« Flic oritur quxslio satis necessaria, qua^incipit infra, dist. 35, scilicet, « Cidh
etc. » suprn disseruerimus et plura di.rerimus,
Ilic incipil tradere Magister notiliatn etc. »

Trinitatis el unitalis secunduin vias quas Prima pars quop de his «'st qufe conve-
priedctenninavit. El dividitur pars ista niunt personis divinis in compara-
libri in duas partes, secunduin quod du- tionc ad acluin creandi res qua' lluuiit ab
pliciler cognoscitur Trinilas, scilicet in ipsis, dividitur in tres partes, secundum
se, hoc est, ut cst causa per creationem : et tria qutT exiguntur ad porsonarum dis-
in a[)propriatis (ju;e conveniunt ei secun- tinctionem. Primum horum trium est,

duni quod creat res, et est causa univer- quod determinetur modus et actus quo

• Cf. Syinboluiu .Niciuimm. * S. AuGUSTiNus, t-ib. I do Trinitate, cap. 1.

 TN I SKNTIIM. IHST. IV, .\, AltT. I
1;')."^

persona (liiil a jXMSoiia, co (|ii(i(l cst |)('i- lciii iialiiiii' (jujc siinpiicitcr m-ic iiicoin-
sona a i|iia (>sl IIiimis islc, cl csl |i('is()iia iniilabilitcr niaiict iii gencjrantc ct g(j-
lliicMs, cl ilcniiu alio scciindnin i'iitioncni nito, agitur in l(!rtia (|ua! incipit in dist.

fliixn lliiil a Palrc, ct alio lluit S|)iiitiis H, ibi, (( Nunc dcveritatc sive proprietate,
sanclus ah ulroquc : ct isli inodi llnxns clc. » Scd de eo quod esl per modum
pcrson» a porsona dolcrininaulnr iii pri- nicnsiiianlis oxtrinsecus, sciiicet coajtor-
ina paiio. Sccunduni quod cxii^itnr, cst nilas, agitur in ({uarta quje incipil in

ut rcinanoat ;rqualilas ct coininunicabili- dist. 9, ibi, « Nww distinctionem perso-

tas in natnra cnjus sunt personjc, ct narum, etc. »

cpqualitas praMlicationis oinniuni coniniu- Sed quia ulterius est persona gene-
nium do ipsis : ct lioc determinatur in raiis et [)ersona genita, non dubitabitur,
secunda parto quoe incipit infra, dist, 19, lltrum {)ersona aliquo modo esset ter-
ibi scilicot, « Niinc postquam coietcnii- minus generationis ? sed dubitatio ost,
tatem triuni personarum, ctc. » utrum essentia sit? quai signiticatur duo-
Tertium autem cst, quod sint proprie- bus nominibus, sciUcct ut nomine con-
tates secundam quas una persona ab alia creto, et abstracto : et ideo dividitur liaec

distinguilur : et hoc detcrininatur infra, pars in duas distinctiones : ita quod in

dist. 2G, ibi scilicet, « A^unc de propric- prima quteritur, Qualitcr se haboat ad
tatibus, ctc. » generationem, scilicot eeternam signilica-
Prima haium partium dividitur in tam sub hoc nomine Dcus, cum dicitur,
duas in quarum prima tangit generatio-
: Deum Deus gcnuit? VA in secunda, Utrum
ncm Filii a Patre. In secunda, tangit abslracte signilicata possit esse terminus
processionem Spiritus sancti ab utroque, generationis ? et haec incipit in dist. 5, ibi,

scilicet a Patre ct Filio : et hsec incipit « Post hsec quaeritur, Utrum conceden-
infra, dist. 10, ibi scilicet, « Nunc post dum sit, otc. »

Filii seternitatcm, etc. Prima distinctio continet dissolutionem

Prima harum dividitur in quatuor quse duorum argumentorum sophisticorum.
circumstant actum generationis. Ad om- In primo enim capitulo A determinat
nem enim actum generationis quatuor Magister, Utrum Dous generat se Deum,
exiguntur, scilicet termini actus intcr vel alium Doum? In secundo autem mo-
quos est, ut a quo et in quem est : se- vet aliam dubitationem, Utrum generat
ciindum, potentia inclinans ad actum in se Deum qui est Deus Pater, aut Deum
generante : et tertium, natura communi- qui non est Deus Pater? ibi, B, « Sed
cata per actum generationis, quae vel di- adhuc opponunt garruli, etc. »

citur in generante et generato, vel se-

cundum idem simpliciter manet in utro-
que : et quartum est id quod accidit ge-
nerationi por modum mensurantis ex- ARTICULUS I.

trinsecus, sicut tempus mensurat in

generatione corruptibilium, ut dicit A7i Deus genuit se Deum, an alium
Dionysius, aeternitas autem in genera- Deum ?
tione eetcrna : et de his quatuor agitur
hic in quatuor partibus se consequenti-
bus : de terrninis enim generationis agi- Prima argumenlatio ost ista .•
Deus ge-

tur in prirna : de potentia incbnante ad nuit Deum aut : ergo genuit se Deum,
actum cx parte generantis agitur in se- aut alium Doum : si se Deum : ergo
curida, ubi incipit dist. (5, ibi, « Prscter- idem in persona generat, et generatur :

ea quaeri solet, Utrum Pater genuerit siabum Doum ergo est alius Deus
:

Filiurn, etc. » De communicabibtatc au- quam Deus generans ergo generans et :

 156 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
gcnitus non sunt idom Dcus, quod fal- et ut n(»n Deus prinms et Dcus posterior
sum est. sit, atque adjectionem suscipiat.
Objigitur autem contra primam sic : oigocti

Boiuiio. Ad hoc solvendum dicit Magister, quod I. Cum dicitur, l'iX substantiageneran-
neutrum est concedendum. El videtur tis, pra^posilio ea:notat aliquamhabitudi-
esse sua ratio : quia cum lioc pronomcn nem causae : aut igilur materialis, aut
se sit relalivum rcciprocum, ipsum sup- esscntialis : non matcrialis, quia dicit
ponit et rcfcrt suppositum verbi : suppo- Damascenus, ibidom : Nam cum Deus
silum autem verbi est porsona Palris : sit impassibilis et influxibilis, ut simplex
et hoc nomen, Deus, per vcrbum copu- et non compositus, non aptus natus cst
lans aclum notionalem, trahitur ad sup- suslincre passioncm, noque ingcncrando,
ponendum pro persona Patris, et illa non nequc in creando, neque in aliqua opo-
est genita : sed lioc rclativum, alius, cst ralione indiget altero omnis autem ma- :

relativum diversitalis, ct terminum ad- terialis causa est passibilis : ergo praepo-
junctum sibi respicit gratia formoe : et cum sitio non notat causam matcrialem ex
adjungitur huic nomini, Deus, gratia di- ])arte substantiae Palris. Si autem notat

vinitatis notabit diversitatem : et cum cssentialem, ut fere omnes dicunt. Con-

non sit Patrem et
diversitas dcitatis inter TRA : Esscntialis causa est in generatione :

Filium, dicit Magister hanc non esse re- sed essentialis causa est essentia : ergo
cipiendain Dcus genuit alium Deum.
: esscntia aliquo modo est causa gcnera-
tionis : non autem ut ofliciens, vel gcne-
rans, vel ut finis, vel ut forma, quia sic
esset terminus generationis per genera-

ARTIGULUS n. tionem in genito inducta, et hoc non

conceditur, quia sic ad minus distingue-
Quid sit generalio ? retur in genito, sicut essentia Socratis
nati distinguitur in ipso, in quantum per
gencrationem accepta est : ergo eritsub-
Sed hic incidit multiplcx quaestio. jicibilis gcneralioni : sed omne subje-
Quaeritur onim primo, quid sit gcneratio? ctum gencrationis in genito distinguitur
Secundo, an generatio conveniat Deo ? per formam goniti : ergo essentia distin-
quia si non convcnit, tunc nulla cst quce- guitur in Filio proprietate Filii, quod
stio Magistri. Tertio, ulrum per prius falsum est : ergo videtur quod ly ex,
convenial Doo vel creatura;? Quarto de nullam possit notare habiludinein cau-
argumenlatione quam hic ponit Magistcr soe.

et solvit, utrum liabeat processum vel 2. Prseterea, Quieritur, pro quo sup-
non? ponit ibi suhstanlia ? aut enim stat ibi

pro natura, aut pro persona : si pro na-

CiRCA pRiMUM proceditur sic : tura et recipit prjppositioncm, et verbum
Damasccnus :'Generatio esl, ex
Dicit notionalo quod est generare, tunc vide-
substantia generantis produci quod ge- tur quod natura osl gencrans et gcnita.
noratur simile secundum subslantiam '. Si autcm |)ro porsona. Contra Cum :

Aliam delinitionem goncralionis divinoe dico, Patcr est ox subslanlia sua gcne-
dat idem sic Gencratio quidom sino
: rans Filium, sul)slantia dicit quod cst in
princi[)io ot aUorna naturai opus est, et ufroquo, scilicct gonoranfe, et genito :

ex substantia ojus profecta : ita ut is qui sod hoc non ost pcrsona Palris : quia in
generat, mutationem non subeat ullam, persona Pater et Filius non sunt unum :

* S. JoANNEs Damascenus, Lil). I, caj). 8.

 IN I SI':NnHM\ IHST. IV, A, Ain. 2. .>/

ei-f^o suhslantia iioii supponil ihi [xmso- 2. Praitcreu, Niliil viditur cssc. di-
naui Palris. ctuin, 11(1 1 111 ;i' ofnis exlslciis, rl. c.r sul>~
',). l'riEterea, (Ju;prilur dc lioc quod slanlia producens : i\\\\ii naliira cst suh-
dicil, pruduci : lioc (Miini vidclur dicore slantia, (d sic {^encratio erit suhstanlia!
acluni ^ciu'rationis : proiluci aul(!ni cst 0[)us, ct ex suhstantia, qua-, oinnia iii

iu apcrliun dc occulto duci : cX ita vido- sc([U(Mili distinctionc inquohantur.

lur (juod h^ilius ali(juando fu(Mit in oc- ;{. l*ra't(M'ca, lloc vidctur csse ini-

cullo potcnlia', ct sic cductus in a[)crtuin. j)ossihilc (juod dicit, ul non Dc.us pri-
l. Praderca, /'/•oc///67' dicit actuni, aut mus cl JJcus postcrior sit : quia coni-
in (ieri, aut iii facto cssc. Si in licri, munis aniiiii concejitio cst, quod id

aul linihilc, aut non primo linihile. Si qiiod alii dat suhstanliam et esse, cst

modo, sequitur quod Filius quandoquc j)rius illo duratione quod acccjiit ah
non fuerit quia quod est in fieri non
: eo suhstanliam et csse : nec esl siniilc

est, sed erit cum factum fuerit : ct lioc de splendore et luce, quia lux iii lumino-
dico, ipsum est dc permanentihus. Si
si so non dat splcndori totum esse suum,
secundo modo, tnnc sequitur quod Filius sicut patcr tilio undc non dicimus :

numquam fuerit, sed semper sit in via splendorcm tilium lucis.

ad esse. Si autem dicit gencrationein in
facto esse, tunc sequitur quod ante lioc Solutio. Dicendum, quod ulraqiic Soluiio.

fuerit in ficri quia factum esse semper

: diffinitio satis hona est et prima diffiuit :

est terminus ficri. generationem univocani in genere ct :

5. Item, Ille actus qui importatur per voco gencrationem wiivocayn, illam quaj
produci, medius est inter producentem est in similem formam et speciem cum
et productum : ergo distinctionem hahct generante, sicut homo generat homi-
ab utroque, et sic aliquid est inter Pa- nem : autem voco gcneratio-
in generc
trem et Filium, hahens distinctionem nem, quia diflinitio secundum aliquem
ab utroque, quod falsum est. Si dicatur, modum convenit divinse generationi, ct

quod actus ille non est ihi nisi secun- hominis, et aliarum creaturarum, conve-
dum ralionem intelligendi. Contra : nit cnim per jjrius et per posterius, ut
Ratio intelligendi cassa est et vana, quae infra patehit.
nec oritur a re, et circa rcm aiiquo modo DicENDUM o ad
erffo primum, quod
i ^ prae- P.rima dim
' l nUioUann
mas-
potest poni : sicut inathematicorum ra- positio ex notat ibi idcntitatein essentiae. ceni.
Ad 1.

tioncs, licct non jjossunt poni circa rem Sicut enim in raaterialihus dicimus,
secundum suum esse quod habent in na- Cultellus est ex ferro, significantes non
tura, possunt tanien poni circa intelle- tantum materiam, sed eliam quod est
ctum quantitatis qui est in re. Tste au- esse ferri in cultello esse, eo quod
tem intellectus producendi, ut videtur materia mancat in materiato : ita trans-
nullo modo est applicabilis ipsi rei. suminus in divina, quod im-
abjiciendo
0. Ulterius quodquteritur de hoc pcrfectum est, et attribuimus Deo perfe-
dicit, Quod generatur similc secundum ctum. Cum igilur tria notentur in tali

substanliam : lioc enini videtur incon- locutione., scilicet quod ferrum fuit sub-
vcniens : non enim in divinis generatur jcctum operationis et ipsius lieri quo
quod, sed quis. licbat cultcUus, ct quod cultellus poten-
tia fuit in ferro, et quod habet cssentiam
EoDEM MODO quairitur de secunda dif- ferri in se duo prima sunt imperfe-
:

finitionc Damasccni. clionis, ct idco Deo non convcniunt ;

I . Dicit enim :Naturx opus est : scd tcrtium j)crfectionis cst, et lioc Deo
dicit aulcm infra Magistcr, quod nalura convcnit, scilicet substantiam haberc
n(x generat, nec gcneratur. generantis eamdem. Et si quaeratur,
 l.iS D. ALB. MAG. OHD. VW.m.

Utrum notct habitudinem causfE respectu trc : nec tamen cssentia generalur, ncc
essonti.T ? dico (juod non, sed poliiis per accidens, sed nec per consequens.
illam liabitudinom ponit respectu ejus Ad id quod in-
aulem quod objicilur, ^

(jui habet essontiam, ot ille est Pater, telleclus sit cassus, dicondum quod boc
rospoctu cujus nolat originis rationem, esl verum, si nuUa ratione posset poni

quae ratio licet causa proprie non sit, in re scd licet non sit aclus in divi-
:

tamen babitudincm quodammodo simi- nis ut fleri, vel ut medium inler agen-
lem habet. Objectio autem procedit inbis tom et tamen sunt in
id in quod agit,
substantiis generatorum quae llunt, ubi boc quod persona non tantum persona
actus educitur de potontia : et boc nul- est, sed etiani origo cst alterius perso-
lo modo convenit in generatione divina. nae qujp. est ex ipsa : et ipsam ralionom
^j 2 Ad id quod quseritur do suhstantia, originandi exprimunt actus notionales.
dicendum quod substantia stat pro na- Ad aliud dicendum, quod substan- Ad (

tura secundum (|uod substat et subsi- tia non gencratur, nec substantia
Fibi
stit, id est, secundum quod est in baben- in Filio generatur, sed tamon subslantia

to eam, sicut signibcatur in hoc nomi- h'ilii per genorationem accipitur. Regula
ne, Dciis. Licet enim Patcr generet, et onim est, quod quidquid babet et quid-
non substantia divina tamen Patcr : quid est in persona principiata ab alia,
non generat nisi secundum substantiam : babet et est et accipit ab illa a qua est :

generare onim est a potenlia naturae se- et istam rationem habendi essentiam
cundum quod natura est et ideo non : significatDamascenus cum dicit, quod
oportet, quod substantia distingualur simile secundum subslantiam generatur.
vel in Patre, vel in Filio : quia sicut
Pater secundum substantiam «T^enerat, Ad id quod qu;critur de alia diffinitio- ,.Sfc"i

secundum substantiam ct na-

ita Filius ne, Dicendum quod Damascenus accipit "^^/^^

turam generatur quia oadem potestas

: ibi naturam in rationo natur?e Hcet :

naturae qu* est in Patre ad hoc ut ge- enim idem sit in divinis natura et sub-
neret, est in Filio ad hoc ut genere- stantia, non tamon babent eamdem ra-
tur, ut ?>Iagistor infra dicet '
: ct idoo tionem significaiKb iii nominc secundum
patet quod manet indistincta in gen(V diffinitioncm quam dat lioetius de natu-
rantc et genito, sed in utroque est sicut ra : natura ouim dicitur secundum quod
idem. est principium producendi ex se siniile,

A(i3et4. Ad Hoc quod quaeritur de actu gene- et hoc principium est Patcr, scd secun-
rationis, dicendum quod non est ibi fieri dum virtutem naturae quae est commu-
vel actus mcdius intor generanlem et ge- nicabilis alii supposito sine divisione sui.
nitum, et actus non dicit nisi notionom Et sic patet quod in hac ratione naturae
sub alio mo(b) significandi : ([uia nolio aliquid attribuitur naturae quod non at-
nominat proprietatem secundum quod tribuitur substantia', licet idem sint. Et
per ipsam porsona cognoscitur, scd ac- pi-r hoc patet solutio etiam ad sequens :

tus nominat oam socundum rationom quia hunc modum significandi non habet
accoptionis V(d dationis essentiae : bn'c subslantia quom habot natura : et ideo

cst enim vcra, quod Pater (bit essontiam goneratio molius dicitur opus naturae,

Filio, et Filius accipit essenliam a Pa- quam opus substanlia'.

tre : autem
rationem istius (bitionis («l Ad ai.iid dicondum, quod virlute Ad
acccptionis pcr mo(him intoiligendi no- iliiu.s generalionis sequilur quod unus
minal actus notionalis : iMlius onim yw non sit posterior alloio hoc modo : quia
goneralionom accipit ossentiam a Pa- iu natura iu qua nihil ost in potcnlia

»Cf. Infra, Di^t.M.

 IN I SI:NTK!\T. DIST. IV. A, AHT. 3. 159

antoaclum, nou ost PuUm- iiiilc ciis (|u;iin (|u;c ^ciKM.iiilur sccniidiiiii |»;iilciii siia;

Pater vel gcnorans lia'c ('111111 : ^•(Micralio ii;ilura', cl iion |(i|;un ii;tlur;iiii dfiiido
ponil ordincin nalnra'. (|iit» allcr sit gciiito : scd riitcr lotaiii csseiiliam dat
ex altcio, noii (luo alt(M' sit |)ii(>r allcro, r'lio. Uo.NTUA : Pjilcr cst sim()lc.\ ()crso-
nt liahctnr inlra '
: ct i(lc(» virliit(! Iiu- na cadcm simplicitate ([iia cl n;itiir;i di-
jns <i;cncrationis in (|uanln!n cst lucc viiia siiii|)h'x : cum igitiir l'"iliuiii gene-
in (livinis, ct non in (inantnin ^(Mioratio rct c\ s(!, si pro[)t(M' siiiqilicilatem essen-
siinplicitcr, lialtct quod altcr non est ti.e dat ei totain essentiam, inullo magis
prior altcro, ct quod Patcr noii sulijici- ciim [lersona [)ro[)in([uior sit generationi
tur vcrsioni, ([uia noii conunutatui', cuni ([naiii esscntia sccundiim rationeni inlel-
nuinquain cxiverit dc potcntia ad acluin, ligendi, Pater dat ci pcrsonam suam in-
vel de otio in o[)crationcni. distinctam in Patre ct h'ilio : sed proptcr
essentiae indivisibilitatem Pater et Filius
sunt una esseiitia : ergo multo magis
propter indivisibilitatem personae Patcr
et Filius sunt persona una sed hoc lal- :

ARTICULUS III. sum est ergo generatio non convenit

:

Dco neque gratia naturae, neque gratia

A7i Deo convejiiat generare ? personae.
6. Prffiterea, Quaeritur, ad quid attri-
buitur Deo generare Filium
? aut hoc
Deinde habito quid sit generatio in litquia natura aliquid mclius est pluri-
comniuni, qureritur, An Deo conveniat bus quain in uno, aut quia in uno salva-
generare ? Yidetur autem quod non ; ri non polest non quia non potest sal- :

1. Generatio enim est adlioc ut perpe- vari in uno ergo quia aliquid melius :

tuetur esse per successionem, quod non est in pluribusquam in uno, quoditeruni

potest per se perpetuari : esse autem di- falsum est : ergo videtur Deo non con-
vinum aeternum est in uno solo ergo : venire generatio.
non convenit ei generatio, ut videtur.
2. Item, Omnis generatio est multi- Dicendum est, quod Deo
SoLUTio. su- Solutio.
plicans essentiam unam in diversis sup- per omnia et inter omnia existenti di-
positis ejusdem naturae : sed essentia di- gnissime convenit generatio, et hac ra-
vina multiplicari non potest, ut supra tione nihil ens in potentia est in ipso.
probatum est in quaestione de lioc nomi- Cum omnis natura quantum est
igitur

ne, Deus ergo Deo non convenit gene-

:
de se communicabilis sit, ista aptitudo
rare. non Deo nisi in actu
erit in crgo sua ;

3. Item, Philosophusdicit, quod omne natura erit communicata pluribus hypo-

generabile est corruptibile : Deus incor- stasibus ejusdera naturae. Dicendum igi-
ruptibilissimus est : ergo, etc. tur, quod generare diversimode convenit

4. Item, In omni generatione aliud est diversis sed quoddam unum est in om-
:

recipiens diversam cssentiam secundum nibus generationibus, Quaedam enim ge-

substantiam ab ipso dante, et essentia nerant per hoc quod inducunt species
est secundum subjectum sicut materia suas in materia corporis quod est extra.
in inferioribus, et sicut materia p(Mspicui se, sicut corpora simplicia homogenea,
in generatione lucis : sed nihil divcrsum ut ignis per hoc enim quod sunt homo-
:

est in divinis : ergo, etc. genca in toto et in partibus, nihii est

5. Si dicatur, quod verum est in bis in eis quod non stet in actu sub forma

' Cf. Irifra, Disf. XX.

100 D. ALB. !MAG. ORD. PR/ED.

spcciei ; et ideo niliil est in potcntia in nis csscntia? nisi gcneratio, erit gcnera-
ipsis : et ideo necesse est quod gcncrcnt lio in divinis.

species suas in rnateria aliena. Quaedani 1'nde dicendum ad primum, quod ge-
autcm sunt quce gcnerant per decisioncm neratio non est tantum ad lioc ut perpe-
parlis a sua matcria, quse potcntia est tuet in successione quod in se perma-
sub forma speciei, sicut complexionata nere non potest, sed tantum hac de causa
et mixta quffidam, ut vegetahilia ct scn- est in esscntiis ilhs ({u;b non in toto pos-

sihilia, ut homo. Quc-Bdam autem inuiti- sunt comph?re id quod est sive supposi-
pHcant suas formas per sui praesentiam tum in quo sunt si enim in toto com-
:

in materia aliena, ut himinosa. In om- plcrent, non essent in potenlia ad aliam

nihus autem his generationihus illud formam talis autem non est esscntia
:

est communc quod est essentise sive divina et ideo in divinis non est gcne-
:

formae communicatio : et hoc ideo con- ratio propter hanc causam.

tingit, quia omnis forma quantum est Ad auud dicendum, quod csscntia di-
dc se communicahilis est, et prsecipue vina multiplicari non potcsl, ita quod
suhstantialis : undc si non communicc- dividatur, vel detur naturae extraneae :

tur, hoc contingit ah eo in quo cst : ct sed potest communicari suppositis cjus-
hoc potest esse tribus modis. Uno et pro- dem naturae quae idern sunt in ipsa pcr
prie quia quidquid illius formae
: est re- essentiam ct esse.

ceplihile, hahet tolum intra se, sicut Ad aliud dicendum, quod illud genc-
est in specie solis vel lunae. Alio modo : rahilc est corruptihilc, quod per genera-
quia ipsum in quo esl, non est divisibile, tionem exit de potentia ad actum, quia
ita quod praecidat a se partem in qua illius esse praecedit non esse : sed illud
sua forma sit in potentia, sicut est in gcncratumnon gcnerahilc quod coaevum
Angclo in quo ipsum quod est, est in- cst et coaeternum genoranti, non est hu-
divisihile nou hahens partem qua^ sit jusmodi et ideo non oportet, quod sit
:

potcntia Angclus, et partem quae sit corruptihile.

actu suh forma Angeli. Tertio quia : Ad aliud dicendum, quod illa propo-
ipsum non est generativum sui per po- sitio falsa est, si gcneraliter accipiatur :

tcntiam in alio, sicut lux, co quod non sed tamen vera est in his quac per gene-
sit forma immutans et hoc modo agens. nerationem exeunt de non esse ad esse,
In divinis aulem essentia quidem com- quia in illis recipiens formam est diver-
municahilis est, sicut omnis essentia, sum ab ipsa fornia per suhstantiam ma-
sed non divisihilis quia divisihilitas im- : teria^, et ab ipso generante : sed non
perfeclionis est, et quod cssenlia crcata oportct quod omnis generalio sit hujus-
dividitur in illis in quihus communica- modi, ut patct ex praedictis.

tur, est impcrfcctionis suae, scilicet (juod Ad m quod contra responsionem ohji-
non cst omnino simpk^x : si enim ita quod Patcr dat totam suh-
citur, scilicct
essct simplex in esse, sicut in rationc stantiam Filio, etc, dicendum quod non
essentiae simplex est, singularia quihus dat sihi pcrsonam persona cnim est:

communicatur ita essent unum in csse qua' consistit sua proprielatc : proprieias
sicut in ralioiu; : sed divina esscntia aulcin sccundum sui rationem est, quia
omnino ct pcrfecte simplcx est com-
cl uni ct non alii convcnit sed quidquid :

municabilis : crgo ipsa crit sccundum est de se sive ahsolutum, tolum dat ci. Et
psse simj)Iex communicata, nisi aliud si ohjiciatur, (juod pcrsona est suhstan-
impcdial : non aulcm potcst impcdire liii : crgo j)crsonam dat ci. Incidit falla-
quod cst vel qui cst, cum sil indilTcrcns cia accidentis : quia licel pcrsona sil

ah cssentia : ah ipsa crgo communicjihi- suhstantia, tamcn luulla atrihuuntur suh-

tur : et cum non sit arlus communiriilio- sl.uilia' (|u.t non atlrihnnnlur personae et
 liv I sI':ntkn'i\ hisr. iv, a. aut. i. if.f

inull;i alliiltuiiiiliir pcisona' (lua- iioii at- iiitiiic iiaturali (jiia' propiia csl : (M'g(j

(rihuuiilur sul)slanlia> : sicul (iisrm^ui g(Mi(M'alio p(M' [iriiis Dco runv(Miit.

convcuit jKMSdiia', cl non subslanliai : ct ;{. II(Mn, Damasconiis dicil : Et lioc

(•onununicaii pcr ^oncralioncni, cl liu- sciondiiin csl, (jiKjd non ox nohis Iransla-

jusnuxli, coiivcniunl sui)s(anlia' (|ua> non liiin osl ad hc;itiiiii divinilatom palornilalis
conveniunl pcrsoiue : porsoua cnim osl, ot liliationis nomen et procossionis *
: e

qua' (lisliii|j;uilur, ct idoo por yonoratio- conlrario auloin indc nobis Iradilum ost.

ncin non coininunicatur. \. Idciii, Jloc ideni vidolur por ratio-

An II) (iu(hI ullorius (luaM-iiur, Ouarc nciii : illi ciiim voi'issiine convcnit gone-

Dooatlribuiturgonorarc? Diccndum (|uo(l larc, cui vorissime convenit essentiam

propt(M- communical)ilitat(Mn osscMitia' communicaro : vorissime aulom commu-
cujus communicahilitatom non impodit nicat (jui oamdom indivisihiiitor coinmu-
(juodosl, 00 ([uod indiiroronsest ah ipsa: nicat : iioc autem non facit nisi Paler
et nonsunt illa; causx (jua; in objiciendo cadestis : ergo verissime convenit et ge-
pro causis sunt positx. nerare.
5. Item, Generatio est in simili natura
et fornia : sed nihii gonilum ita simiie est
in natura generanti sicut Filius secun-
ARTICULLS IV. duni generationom aelernam : ergo nihii
ita vere genitum ost sicut ipse : ergonul-
Utruni goierare per prius comeniat Pa- ii tam proprie convenit sicut Deo.
tri ccelesti, et per pusterii/s iuferiori- Ski) contra :
Sed contru.
bus, aut e coutra ? 1. Generatio dicit per se mutationem
quce Deo non conveiiit : ergo socundum
perfectam generationis rationem Deo non
Deindo qua?ritur, Utrum gencraro per oonvonit generare.
prius conveniat Patri cojlesli, et por po- 2. Item, Generatio de se vidotur entis
sterius inforioribus, vel o converso ? Et imporfecti quod est in potentia : sed Deo
videtur, quod per prius Patri coelesli : hujusmodi ons osse non convenit : ergo
quia et Doo perfecte generare non convenit :

1. Dicit Aposlolus, ad Epbos. in, i4 et ergo convenit ei per posterius.

13: IIujus rei yratia fleclo genua mea
ad Patrern Domini nostri Jesu Christi, SoLUTio. Dicendum, quod generare, Soiuto.
ex quo omnis paternitas in coelis el in sicut ot aiia nomina et verba accipiuntur
terra nominatur : ergo videlur, quod in- duobus modis, sciiicet secundum ratio-
de liuc descendat nomen paternitatis. nem usitatam in nomine, et sic omnia
2. Item, Dionysius in libro de Divinis per prius conveniunt creatis, et per po-
nominibus : Oinnis divina paternitas et sterius divinis : possunt etiam accipi se-
liliatio data cst et nobis et superccele- cundum naturam ipsius rei, et sic per
slibus virtutibus ex patriarchia ab omni- prius conveniunt generatio et paternitas
bus segrogata, et fdiarchia ex qua et dii Doo, quam iiomini vel aiii creaturae.
ot deorum deorum patres deifor-
lilii et Ad quod primo objicitur, di-
iu ergo Adobjeci.
mesfiunt et nominantur mentes ergo '
: cendum quod non est verum quod ge-
videtur, quod ad nos et ad Angelos in neratio per se dicat mutationem, sedpo-
paternitale spirituaii desccndat nomen tius per accidens, sciiicet in quantum est

paternitalis : ergo multo magis in pater- in natura qua; est in potentia et divisi-

'S DioNYSTU'?, fjb. (10 (liviiiis nominibus, * S. Joannes Damascencs, Lib. I, cap. 9.
cap. 2.

XXV 11
 :

162 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

bilis : autem est innatma

sine mulatione praescntis tcmporis : ergo hoc verbum,
quap indivisibiiis manens sine sui muta- (jenuit, cum sil praedicatum, non extra-
tionc pluribus hypostasibus communica- hct sibi J)eus a supposito substantiae ad
tur. standum pro persona et ideo hsec non :

Ad 2, Ad aliud diccndum, quod generatio est vera, Deus Deum genuit, ut videtur,

non est entis imperfecti nisi per accidens quam tamen Magistcr concedit in Littera.
ut suhjecti. In corruplibilibusautem ge- 3. F*raetcrea, Quaritur de solutione
ncrationi subjiciturens imperfcctum quod qiiorumdam, qui dicunt quod ly alium
est matcria : scd hoc accidit generationi ex parte suppositi potest facere appositi-
secundum quod est in hac natura : sed in vam constructioncm cum hoc nominc,
alia natura cst generalio qusa est notio Deus, et sic est vcra : vel intransitivam,
generantis, sccundum quod ex se demon- el sic est falsa. JJoc enim niliii videtur
strat IUium eamdein naturam et essen- esse : quia appositiva constructio est in-
tiam habentcm cum gencrantc, ut supra tcr magis communc et minus commune :

dictum cst. ly alius autem non est lale respectu hujus

nominis, Deus.
4. Praeterea, Cum ly alius in mascu-
lino genere significatur, videtur nonsub-
stantivari, et ita remanct adjcctivum,
ARTICULUS V. et alietatem ponit circa rem significatcm
in hoc nomine, Deus : ergo ponet di-

A/i Deiis geniiit Deitm seipsiim, vel Detim versitatem gratia formae : ergo loculio
aliiim ? simpliciter est falsa: cum in forma idem
sit gcncrans et genitus.

5. Jtem, Adjectivum genus numcrum

Conscqucntcr quaeritur de argumenta- trahit a substantivo, sed non convenien-
tione quam hic ponit Magistcr, scilicct, tcr dicitur, Dcus genuit alii Deum, vd
si Dcus Dcum gcnuit: crgo sc Dcum, alios Dcum, vel alia Deum, vel aliud

vel alium Dcum genuit, etc. Dcum : ergo cum ly aliud sequatur con-
Videtur autem, quod genuerit alium numeri vcl gencris hujus no-
signilicala

Deum :
minis, Deus, ipsum crit suum adjccti-
1. Cum enim iste tcrminus, Deus, sit vum ponendo suam alictatcm circa i[)-
nomcn habcntis deitatem, per tcrminum sum uralia form?e, et sic locutio ci-it fal-

distinclioncm notantem polesl Irahi ad sa : ergo simpliciter erit falsa.

supponenchim pro pcrsona : ly alium au- G. Sed contra : Aliclas potcst notari Sed

tem notaf distinctionem, cum sit relati- respeclu su[)positi : Socrates enim cst
vum diversitatis mascuhne significatum : alius homo a Platone : crgo vidctur,
ergo ly Deum, cuni dicitur, (jcnuit nlium (juod distiiiguibilis sit ad minus ista, ge-
Deum. stat pro pcrsona : scd ha'c (!st nuit alium Deum.
vcra, J)eus gcnuit aliam [)crsonam a sc : 1. J^reetcrea, Vidctur allcrum scqui,
crgo et hjEC erit vera, geiuiil ahum Deum, se Deum, vcl aliumDcum : idcm cnim et

quod .Magistcr negal \n Littera. diversum dividunt ens in quantum ens :

2. Pr£L'terea, Videtur, quod ly Deum ex ergo vidctiir, ([iiod scquantur quodlibcl

parle sup[)()siti non su[»[)(jnat [)ro [)ersona ens : crgo cum dicilur, Deus genuit Deum,
Dcus cnim secundum sc non significat vidctur quod eumdem, vel alium.
nisi esscnliam : sed priTe(hcalum vcl vcr- 8. Itcm, Conlradictoriorum altcrum
bum non suppositum nisi tan-
rcstringit ncccsse est dc quolibet verificnri. Si
luMi rationc temporis signilicali, scilicet igitur Deus gcnuit Dcum : aut gcnuit se,
ut stcl pro jMaesentibiis si vcrbum est aut gcnuil iion se. Si se : crgo idem in
 :

IN I Sh^NTKNT. hlST. IV, A, AHT. (i. ig:j

|)(M'S(tM;i ('sl gcjicraiis cl ^ciiiliis. Si lutii ho, scd polins ;ippcll;it iioc sup[)osilum
sc,
<c, cl hcnin
hciiin iiciiiiil
i!,'cniiil : cr^(t ;irniin
; Dciim cui soli (•(mveiiit illc ;ictus.

gemiil, (jiKtd IMiigislcr nc^cd, Ai) II) (|uod objicitnr (i(! solutione, di- ^1:1.

ccndtim (|iiod (|nid;uii it;i dixerunt, iicct

'"• SoMHKt. Ildc lri|)li('itci'('(tnsnovil. solvi impr()l);ihiht sil lamen ad argnmentiim
:

a lM;i}4islris Oni(l;mi dicnnl (jnod ly nHiiDi contr;i, solverunt quod licet ly nlium
cx |»;ulc |)r;cdi(;ili potost ess(i snbstanti- iion Iniheat se in i;itione communis ud
vnin, vcl ;idjcclivnni. Si sit ;nljectivnni, \y Deum, tamen potcst notare distinctio-
tnnc dicniil isUtni esse l'als;un, {^nmnil ncin in personii, cni pcrsonije convcnit
iilinni Dcnni : (|ni;i tnnc ly nlium ponit esse Deum : et itii ;i[)positivc vel quasi
divcrsit;itcin respectu rorina> linjusnonii- a|)[)()sitive construitur.
nis, l)(>nin : (jnia a(ljectiv;ifoniiain (pnun quod objicitur de alia solutione,
Ai) H) AiI 4.

sijjniricanl ponnnt eirca subslanliva sna. dicendum ([uod si ly alium suhslantiva-

Si aulein sit snhslantivuin, dicunt csse tur, tunc subintclligitur partici[)ium
verani sic, genuit aliuin qui Deus est. enlcm, nt sit sensus, gcnuit alium entcm
Alii (licnnt, quod potesl facere appositi- Dcum : et sic non nccessario ly alium
vam constructioneni, vel adjectivani : si trahit nnmerum et genus a substantivo :

appositivam, vera est : si ;i(ljectivam, congrue enim dicitur, genuit alium en-
falsa est. Tertia opinio esl iMagistri in tem Deum, licet falso dicalur.

Liltern : et illam sequiinur, dicendo quo(.l Ad ALiuD dicendum, quod idem et di- aj 7.

nec sequitur, ergo se Deum : necsequi- vcrsum dividunt cns creatum et idem :

tur, crgo alium Deum, propter rationem dicitur a quo non differt differcntia, di-
superius assignatam. versum autem diversum in cssentia :

I. DicENDUM ergo ad primum, quod licet unde hiEc non dividunt ens increatum
ly ulium sit relativum, non tamcn per sc quod secundum suppositum est distin-
notat distinctionem personalem et hoc : ctum, secundum esscntiam autem indi-
patet : quia convenit essentiae et persona? stinctum.
est enim esscntia alia ah esscntia creati, Ad aliud dicendum, quod non
istae Ad s,

et persona est alia ab alia pcrsona : et sunt contradictoriae, genuit se, gcnuit non
ideo non per se est notionale, sicut genc- se : sed non genuit se, et iiisc est vera :

rare, ethujusmodi. Unde terminum sub- scd ex non sequitur ergo genuit
illa :

stantialcm ad slandum })ro persona co- alium quiailla qua dicitur, non genuit
:

gere non potest : imo cum notct alieta- se, vera est sed non potest inferri ergo
: :

tem, et omnis alictasquse simplicitcr cst gcnuit non se quia illae non aequivalent,
:

alietas, est gratia formai, respicict hunc ut patet cx prsedictis.

lerminum, Deus, gratia formae : et sic

locutio est falsa.

j. Ad ALiuu dicendum, quod sunt qui-
dam actus uni soli convcnicntes in sup- ARTICULUS VI.
positis alicujus natura; : ct quando ter-
minus communis in natura illa supponit Quomudo supponunt illi termini, quando
vcrbis signilicantibus liujusmodi actum, dicitur, Deus de Deo, lumen de lumine,
intelligitur quod gratia suppositi cui ille lux de luce?
actus convenit, supponit : ut cum dicitur,
Deus lonal, corusciit, apnd (jcntiles in-
lelligitiir Jupiler : etlalis actus est gene- Consequenter qufcritur de iioc quod
rare rpii soli convenit Patri ; ct ideo Deus dicit de symbolo « Deum de Deo, lumen :

appfllal Piitrcni, (iirn dicitur, hcm (jenuil dc li/miiH', etc. »

Deuni : el non i estringilur ah ipso ver- l.Videturenim quodcuin diaiur, Deum

 161 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

(lc Doo, non dehoat ly Deuni restiingi solo Socratc curronte : licet \y homo sup-
ad slanduni pro porsona : pra^posilioncs ponat tTqualiter tam pro currenlibus,
cnini non re.stringunt tcrniinos quibus ([uam pro non ourrcntibus, non tamen
adjungunlur : igitur cuni ly Deus sit ter- reddit locutioncm veram nisi pro Socrate,
niinus substantivalis, stabit pro substan- et hoc sufficit ad veritatem locutionis
tia : substantia auteni non cst dc sub- illius, et hoc apud sophistas vocatur ap-
stantia : ergo locutio est falsa, ul vidotur. pellnre. Similiter iste terminus, Deus,
2. l*raiterea, Pra^positio notat distinc- quantum cst de se supponit pro quolibet
tionem, ut quidam dicunt, etpropter hoc supposito (livino : propter adjunctum ta-
cogit terminum cui adjungitur, ad stan- mon ox parto antc appollat Filium, ct ex
dum pro persona : ergo videtur etiam, parle postappellat Patrem.
^^
quod cum dicitur,I)eusdistinguitur aDco, Ad aliud diccndum,quod aliter ira-
quodlocutio sit vcra, quod falsum ost. portatur distinctio quando significatur
3. l^raterea, Relationom imporlanl in propria significatione, ct alitcr quando
praBpositiones ergo videtur quod possu-
:
signilicatur in rationc distinclionis spc-
musdicerc, Deus refertur adDeum, quod cialis sive cujusdam, ?,\cvi\. geiwrare quam-
iterum falsum est. dam dislinctioncm significat, scd non sim-
Qufrst.
4. Pra-tcrea, Quiorilur de ista, linnen pliciter : et similiter pra^positio notionalis
de lumine ; ista oniin videlur tantuni si- significat dislinctioncm quamdam, quia
gniticare esscntiam, oo quod lumen non originis, unde plus importatur per verba
sit de propriis, scd de essentialihus com- notionalia ot prapositiones notionalos
miinihus. Sicut ergo h(ec est falsa, es- quam distinctio : quia licet dicant virtule
sentia de essentia : ita et h»c erit falsa, sua distinctionem in supposito, tamen
lumon de lumine. etiam cum hoc dicunt convenienliam in
5. Pra-torca, Ea quje roci[)iiint distin- cssentia: quia genitum ct gencrans com-
ctionem, de omnihus in summa singula- nuinicant in cssenlia una. Similiter id
ritatis non priedicantur sedoum dicilur, : quod est de aliquo ut de origine, commu-
Deus (le Deo, lumen de lumine, utra([ue nicat in essentia una : sed haic veba, dis-
recipit distinctionem per proppositioncin li)i(jnitur, et sejungitur, non nisi discon-
notionalem : ergo dcomnibus in sununa vcnientiani important, et illam notant
singularitor non [^raidicanlur orgo Pator :
poni circa rcmtormini cui adjunguntur:
et Kilius non sunt unus Deus, noc unum et cum Deus non dislinguatur a Deo sic, co
lumen. quod Pator ct Filius sunt unus Dcus, non
recipilur ista. Dcus distinguitur a Deo.
Soiuiio. Dioendum, (|und praq)ositio
SoLLTio, Ai> ALiLD dicondum, quod Ikoc non est ^,i

notionalis est, et hoc habot cx Iioc qiiod vora, Dous roforlur ad Doum : licet enim
notat originom essentialtMn : ol idoo [)r(B- pra?positio sit rolativa, tamcn alium ha-
positioconjuncta cum hoc lormino, Dens, hot inodum signilioandi : scd cum dici-

trahit cnm ad siip[)()nondum [^ro habonto tur, re/erlur, rolatio signilicala in verho
(leitatom : ol lia'c in divinis osl [joisona, propriam qua^ril rationem rolationis si-

nndo r(!ddit looutionom vcrain pro [)cr- gnilicari pcr ca ([UtB rcfcrri dicuntur. Illa

sona. autcm pro[)ria relatio non signilicatur in

Ad 1. Ai) IMUMIM ergo dicondum, quod in hoc tcrmino, Deus, sed in hoc termino,
veritat(j in hujiismodi locutionihiis ly J'a/er el Filius : el idoo hax est vera,
Dcns non restringitur, noc o[)ortot, ([uia Pater rcferlur ad Doum.
licct tU' so su|>ponat pro ossonlia in por- Ai) ALii D diccndum, quod isle lermi- aj oui

sona, tamen reddit loculioncm veram sc- nus, lumen, signilicat lucem in habente,
cnndnm exigontiam eonim qiiibus adjiin- etitaconcrotionom imporlat:proptor quod
gilur, siciit cum dicilur, iKjmo currit, stat pro hahcnte deilatein,ot hoc est sup-
 IN I SKNTKNT. niST. IV, H. ICri

p(\«iiluni sivc |)tM"S()iia : ol idoo convciiicii- lum faincii Dciis (lislin^Miiliir a Dco, ul

lcr (licilur, /w///i^v/ dc Inniinr. VA si oh- siipra (licliiin csl : cl idco (li(;(!ii(luiii, (juod
jicilur, (]iio(l sccunduin lioc iion dclicl pcr acliiiii nolionalcni iion |>onilur dis-
dici, l.iix (le Incc, oo quod liix si|^nilical, linclio nisi iii sujiposilo liiijus noininis
abslraclo inodo, Diccndiiin : liaM- invcni- Drns, ol rcinaiicl iinilas iii roriiia vcl
liir, Ialv do lnr(\ \\\ (piadani aiitipliona (piasi forina : cl idco ciini |ii()l)atur, slat
dc l*jpi[)liaiiia : scd ininus liahct [)ropric- gralia foriih'c : C3t id(!0 dc oiiiiiiluis in

tatis quain ista, Lwnen de luinine, laincn suinina [irobalur sin^ularilcr. VA (piod
lux licet signilicet inodo abstractionis a dicilur, quod ca qua; recipiunl dislin-
subjcdo, noii taiueii signilicat inodo abs- clioniuii, etc,, inlcliij^cnduin csl ([uod ea
traclionis ab aclu : etcuni aclus su[)posi- qu.c gratia sua; quasi forina' reci[)iunt,
toruin sinl, proprie ponilura Saiictis pro ul Pater, et pcrsona, et iiujusniodi : ([iiia

pcrsona quandoque : sed tainen liujus- in liis quasi forina est propriiitas, el alia

inodi loculioiies glossandffi sunt, el non esl [iroprii^las Patris et Filii, sicul aliud
extendeiidie. est suppositum et alia pcrsona Pater, et

An ui-TiMUM diccndum, Dcusquod licet alia I*'ilius.

generct Deum, et Deus generetur a Deo,

B. Alia quseatio de eodem.

Sed adhuc opponunt *

garriili ratiocinalores, dicentes : Si Deus Pater
genuit Deuin : aut genuit Deuin qui est Deus Pater, aut Deuni qui non
est Deus Paler. 8i genuit Deum qui non est Pater : ergo Deus est qui non
est Deus Paler : non ergo unus tantum Deus est. Si vero genuit Deum qui
est Deus Pater : ergo genuit seii)suin. Ad quod respondemus determinan-
tes istam [iropositionem, qua sic proponunt: Si Deus Pater genuit Deum :

aut Deuin qui est Deus Pater, aut Deuin qui non est Deus Pater. IIoc

enim sane et prave intelligi potesl : et ideo respondendum est ista : Deus
Pater genuil Deum qui est ipse Pater. IIoc dicimus esse falsum, et conce-
diinus alleram, scilicet genuit Deum qiii non est Pater : nec tamen ge-
nuit alteium Deum, nec ille qui genitus cst, est alius Deus quam Pater,
sed unus Deus cum Patre. Si vero addilur : Geiiuit Deuin qui non est

Deus Pater : liic distinguimus, quiadupliclter potest intelligi. GenuitDeum

qui non esl Deus Paler, scilicet Deum Filiuin : qui Filiiis non est Pater,
qiii Deus est : liic sensus verus esl. Si vero intelligatur sic : Genuit Deum
qui non est Deus Pater, id esl, qui non est Deusqui Pater est : hic sensus

falsus est. Unus enim et idein Deus est Pater, et Filius, ct S[)iritus sanctus :

et e converso *, Pater, et Filius, etSpiritus sanctus unus est Deus.

* Edit. .loan. Alleauine, componunt.

2 Ibidem, et e direno.
 1()6 D. ALR. MAG. OHD. PR.ED.
aiit Deum qui ost Dous Patcr : et dicit
negativani esse verani, et artirinativam
essc falsain. Alias duas pouit tales, quod
sensus sit : Deuni qui
Deus Pater, id est
AHTICULIIS' VI L cst, Kilium qui est Dcus, qui Deus est

Paler. Ilanc dicit esse veram, et nogati-

A)i ista sil concodeuda, Dens (jeiiuit vam esse falsam, scilicel, Deuiu qui non
Dcum qui est Pater^vcl Dcus Palcr. est Deus l*ater, id est, lilium qui uou

est Deus, qui Deus csl Paler quia l*a- :

ter et hilius sunt unus el idem Deus.

<i Scd adhuc oppnnunl garruli, elc. » 1^1 ail iutelli^entiam islius locutionis
lu ista |)arte tangit iMagisler ulleriorem disliuguendum csl in construrtione lio-
rationem sophi.starum ohjicientium con- rum duorum termiuorum. Deus, Pater'
tra generationem diviuam. Et dividitur tam in aftirmativa quam in ncgativa. Si
luec pars in tres partes. In j)rima ponil enim cum dicilur, Deus genuit Deum
sophislicam ralionem cl solvit. (Juia qui ost Deus Paler, amho termini con-
vero in solutione dixerat, quod Pater et juncli quasi per appositionem construan-
Filius sunt unus Dcus, et e converso : tur ex parte eadem sive anio ly qui est,
ideo in sequenti capitulo C quwritur, sive post per intellectum, lunc aflirma-
Ulrum hoc nomen, Dcus, vel aliud es- tiva erit falsa, et negativa vera : quia
sentiale, possit supponere et apponerc tunc est sensus : genuit Deum qui cst
aequaliler respectu Irium j)ersonarum, Deus l*ater, id est, i|)se Pater. Proratio.
ih'\, C, » Quidam iamcn veritatis aclver- Ly quod notal lcrminum actus
/>e?^m,
sarii, etc. » Quia autem hac de causa importari per vcrhum, (jenuit. propter
fecit digressionem, apposita solutione actum notionalcm su|)rr se transeuntem,
argumeutationis sophistic;e, ideo in ler- supponit pro Filio : cum igitur ly r//// sit

tia revertitur ad pro[)ositum, ihi, I), nomeii liahens ailiculum suhjunctivum,

t< Niinc ad prieniissam fiuspstioncui, {^[c. » et facialsecundam nolitiam supposito-
rum, refert hunc tcrminum. heuni, gra-
In piiori ergo capitulo ponil Magister tia supposili. sicut supposuit cum antc-
hanc rationem : Deus genuit Deum : aut cessit : et sic sensus est. qiiod Deus ge-
ergo Deumqui est Deiis Patcr, aiit Deum nerans cl Dciis genilus iu supposilo sint
qiiinon est Deiis Pater. Si Deum qui idem si\c iu persona, qiiod falsum c^t :

non est Deus Pater ergo Deus est qui : negaliva igitur ejus erit vera suh eodem
non est Deus Pater, ct Deus ost qui esl sensii. Si aiitcm illi tcniiini nou cou-
Pater ergo sunt pliircs dii, quod fal-
: struantur (iiiasi cx eadcm |)arl(>, scd
sum est. Si autem Dciim qiii est Dens potiiis iutclligatur iinus allcri iiou a|)-

Paler : ergo genuit Deum ([ui est ipse poni, sed quasi pcr mediam conqiosilio-
Pater : ergo idem in persona e>t genc- nem conjungi, liinc Iv Deus slahil pro
rans et geniliis, ([uod csl luTpresis. essentia : et si Iv Vuter tunc su[)[)onit

compoui suh iutelleclu inler eos, (M-it

Lt solvit Magister inducendo duas ra- sensus, Pater gcnuit Deiim hilium (|ui
Soluiio.
tiones quie elici [)t)ssuut ex his. (jum non est Pater ens Deus : el luec e>t vera,
ciiim dicitur, Deus (jcuuit Deum. pos- et hanc [)onil Magister, ct aflirmativa est

siinl iufcitc : crgo Dciiiii (|iii cst ij)»' falsa. Si aiilcni ly Z>f«.v su[)[)onat, et ly

Pater. aut Deiim (|ui non cst ipse Pater. Pater a[)[)onat, crit sensus, geuuit Deiim
Kt has diias [)ro[)osiliones [loiiil .Magi- Lilium, qui Kilius uon est Deus ens, vel
ster, quiE ostendiiiil uniim sensum isla- qui est Pater : el ha^c est falsa, el aflir-

rum : aut Deum ([ui uoii cst Deus Pater, mativa sihi in eodem seiisu ri'spondens
 I!N I SKiMKNT. DISI. IV. U. Airr. 7. irj

vora : ot hjrc osl iiilonlio solulioiiis IMa- 'rrinlltih' : Scipsum dicons, Patcr gciuuit
gislri. l''iliuin : non ciilm soipsum intiigre pcr-
I*'iierunt tauKMi ({uidani anli(|ui alitor fcclc([uc dixissct, scd aiit (»lus aiit iiiinus

(licontos, co (]U()(I ipsi (lixorunt ([uod in ossct in vcrbo (|iiam in sei[»so.

aflinnativis nonion arlicularo, (juiy alil(!r 4. llom, Origcncs : Palcr initlons V\-
habet reforro anlocodons quani in noga- lium, s(! altorum niisil.

tivis. In aflirinalivis enini dixorunt, (juod

refeil gratia persona?,, sicut invenit prop- Ad secundam auctoritatem dicondum, Ad. 2

ter actuin notionalem cui conjun^ilur, quod si ly sc quod est a [larte post in
sicut niatoria aclus su[)or (|uain ost : ot locutiono, sit alilativi casus, tunc locutio
idoo dixorunt, (piod \\wc ost falsa, l)(>us plane est vora : quia tunc cst sonsus, do
^onuit nouin qui ost Deus Palor. In ne- so genuit alterum sc, id i^st, alterum a
galivis autcin ly qui iion rofortur sic, se. autem sit accusativi casus, tunc
Si
sed f^ratia supposili, et gratia essentia^ : alterum se, habet vim unius tormini, et
et idoo etiam istam dixerunt osse falsam, non duorum ot tunc ly se habet quasi
:

genuit Deum
non ost Deus Pater
qui :
[lartom signilicationis unam, et alterum
et hoc contingit non tain ox vi nominis aliam partem ut alterum tangat disjun- :

quain aliani liabet in aflirmativis et nega- ctionem in persona, ot ly se convenien-

tivis, quam etiam ex negatione quie rc- tiani in essenlia. Quidam tamen glossant
spicit terminos sequentes se formaliter :
alterum se, id est, simillimum sibi : ita

et ideo licet ly qui referat gratia suppo- quod ly se quasi simplicem faciat relatio-
siti, tamen negatio negat ab hoc suppo- nem. Sicut etiam quandoque sit simplex
sito tam formam quam supposilum et : de natuia similis et non eodem numero,
ideo h)cutio est falsa : et liaec fuit solutio super quod cadit nutiis demonstrationis,
Pranpositivi et ratio. Alii dicunt, quod ut cum dicitur : Hioc herba crescit in
etiam si in ncgativa duo termini,
isti horto meo.
Dms, Pater, conslruanlur immediate Ad quod eumdem ge-
aliam quae dicit,
^^ j

quasi per appositionem, tunc locutio ne- nuit de eodcm

non est intelligen- ipso,
gativa est vera unde concedunt hanc,
: dum cum pra^cisione, sed addendo eum-
genuit Deum qui non est Deus Pater, sic- dem in essentia de eodem ipso in essen-
ut lianc, genuit Deum qui non est ipse tia.

Pater ; et iioc faciunt propter articulum Ad TERTiAM dicendum, quod dicere

hujus nominis qui, qui determinat et re- non sumitur ibi pro actu generationis
lert ly Deum gratia suppositi, et non simpliciter : sed dicere est ibi manifesta-
gratia formoe, ut dictum est. re in simili : unde sensus est, Pater di-
cens se, id est, manifestans seipsum, ge-
Sed vmETLR, quod affirmativa sit con- nuit Filium : non enim, etc, id est, non
cedenda, scilicet hcec, genuit Deum qui perfecte manifestasset se, etc. : haec enim
est Pater vel Deus Pater quia : bene conceditur, Pater manifestat se in
1. Dicit Anselmus, quod genuit cum- Filio.
dem de eodem ipso. Ad ULTIMAM dicendum eodem modo ^^ ^
2. rtem, Augustinus : Deus de se ge- sicut ad secundam : quia se alterum idem
nuit alterum se. est ac alterum sibi in essentia similem.
3. Item, Augustinus in libro XV de
108 D. ALl^ MAG. OHO. PR/EB.

C. Opinio quorumdnm (lircutium Ircs personas csse nnum Dcnm, unam

substa iliam : scd non e converso, scilicct u/iuni Dcnm, vcl luuun substan-
tiam esse tres personas.

Qiiidaiii lainoii voritalis adversarii conocMiiinl PnlrtMii cl Filiiim ot Spiri-

tuiii sanctum, sivi; Iros porsonas osso uiium Dciiiii, iimim siibslantiam :

sed tainon nulunl concedero uiium Doum sive iiiiam suljstantiain osso Iros

personas, dicentcis diviiinm siibslantiam praMlicnri de Irilms j^orsonis, non

tres personas de substaiitia dixiiia. 1'idos aiitom Catliolica tonot ac praedi-

cat, ct tres personas esse unuin Douin, ol unam subslaiiliam sivo essen-

liain sive natiiram divinam : et uiium Doiim sivo ossonliam diviiiam osse
tros porsonas. Undo Aii^uslinus in libro I de Trinitatc ita ait : Recte ij^se

Dous Triiiitas iiitolligilur, boalus ot solus p(dons esl '.

Kcce (|iiam oxpresse

dixit, i|)so Dous Tiinitas : ut ostendorot el ipsum Doum osso Trinilatom, et

Trinitatom ijisuin Deuin. Item, in oodom : In vorbis, inqiiit, illis Apostoli,

qiiibus do advenlu Christi agons, dicit : Qncm ostcndct hcatns, ct solus po-

tcns, Rex regum, et Dominus dominantium^ qui solus iudfct immorlalita-

tem, etc. ^ Nec Pater proprio nominatus ost, nec Filius, nec Spiritus san-
clus : sed boatus, ot soliis potens, id ost, iiims, ol solus Dous vorus, qui ost
ipsa Trinitas. F]cce ot liic aporle dicil uiium solum voriim Doiim osso
ipsam Trinitalom : ot si uniis Doiis Trinitas osl, orp) iiiius i)rus ost Iros

personcC. Itoin, in libro V do Trinitatc : Non tros doos, sod iiniiiii Dciim
dicimus esse ipsam jirfcstautissimam Tiiiiilatom . Ilmn, iii libio do Fidc
ad Pctrnni \ in oxpnsilione symboli : Satis ost (llirisliaiio roiiim croata-

lum (•aiisaiii visibilium sivo invisibiliiim, iion iiisi bonilaloiii crodoiH^

Ooatorisqui ost Dous voriisol unus : nullaiiKjiio osso iialuram, (jiuo iioii

aiit ijiso sil, aiil ('ib ij)so : oiimfjiK^ osso TrinilabMii, l\ilrom scilicol, ol l'i-

liiim. cl Sjiiiiliim saiicliim. Ilcm, .\u,uiislinus iii sorinoiic Av Fidr : {]\ci]\-

mus unum Dcuiii iiiiain osso di\ini nominis Trinitatcm . Idcm, iii libro \'l

dc Trinitalc : Dicimus Dcum soliim esse ijisam Ti inilalom*. Fcco ol liis ol

' S. Ai;f;iisTiNUS, I.ili. I dr Trinil.ilo, rap. 6.

2 I ;hI Tiniolli. vi, lli ol 1(1.

^ S. .\i (;i,sT!M.s, l,il). V (Je Triiiilale, caii. 8.

^*
Hic liln-r ditilur ctiain Kncliiiidion ad I.auipntiuin, cap. 9.
•'•
S. .\i;(;usTi.-su?, Sernni I2*.i, dc /c/c.

• Idem, I.il». VI dc Tjinitate, cap. 7.

 ii\ I si:m'km\ hisT. IV, n, Airr. « KiU

(lliis |)liiril)us Jiiicfoiilaliixis (>\ iilnihM' uslrii(liliii' (licciKliiiii cssi; i;l, cnMlcii-

(1 II III, (| 11(1(1 iiiiiis Dciis csl Tiiiiiliis, cl ijiia siihslaiilia lics ik-csoiicP : siciil o

convorso Tiiiiilas (liciliir cssc, imiis Dciis, cl Ircs |)(M'S(HI.'c (liciiiilur (ssso

uiia siilislaiiiia.

D. /fi'di/ ad pv,Ttnissam qiuvsfioncn), sr///ccl, A/i Dc/zs P(//(r sc Dci////, a//

aUum Dcam (jenucri/ ?

NLUiead j^rtOinissam ({iifestionoiii rovortaiiiiir, uhi (jiiaM-ohalur, An Dons

Palor f;-cnu(MMt so l)ouin,an aiiuin Douin? Ad ({uod dicinius nontruiii foro coii-

cedondniii. Dicit tainon Augustinns in K{)islola ad JMaxiininuin ', qnod Dous

Paler so alternin ^onuit, his vorhis : Pator ut liaherot Filiiim do seijiso, non
niinuit seij)suin : sod ita genuit de se alterum se, ut totns maneret in se, et
esset in Filio tantus qnantus et solus. Quod ita intolli^i jiotost, id est, de se
alterum a se genuit : non utique alterum Deum, sed alteram jjersonam vel :

genuit se alterum, id esf, genuit altorum qui hoc est quod ii^se. Nam etsi

alius sit Pator qiiain Filius, non est tamen aliud quani Filius, sed ununi.

Exposio Textus.
AimcuLus vin.
« Quidam tamen veritatis adversarii,
Clc. ))
An de Deo polest formari propositio ?
In hoc caiiite quod ox incidenti induci-
lur, redarguil qiKJsdani qui diceljanl no-
mina signilicanlia esscntiani debere {ioni Incidit autem hic duplex dubiuin.
in pi-jedicalo tantuni, ei j)ersonalia illis Ununi est, si de Deo possit forniari pro-
subjici, et non e converso secunduni or- positio ? Secunduni, si ali({uo niodo pot-
dinein recluB preedicalionis in divinis :
est formari, utiuiii essenliadebet subjici,
et fuerunl Porrelani, scilicel (jilberlus el vel pra-dicari tantum, vel possit recte in
sui sequaces. Et inilucit liic, iMagister divinis lieri utrumque ?
niuitas aucloritates Auguslini, in quibus
subjicitur essentia, et {iraidicatur {)cr- CiRCA PHiMUM ol)jicitur sic :

sona. Ft hcec est sententia capiiuii. \.Simplicissimum non habet composi-

tionem ergo si i{)sum ut composilum
:

siynilicatur, sij.;nilicatiir falso : sed om-

nis compositio signillcat ut compositum :

' S. AuoL.sTLNUs, Kpisl 60 ad Maximinurn.

 :

170 I) WM. MAG. ORD. PR.El).

orgo non potest fieri propositio habens Ad ALiuD dicendum, quod intellectus Ad 3 et

compositioneni de Deo : et omnis pro- salvatur (alias, significatur) in rc quan-

positio habet compositionem : ergo nulla tum ad hoc quod multis modis Deus sig-
propositio est vera de Deo si sit afrirma- nificatur. Unde invenit in Deo eaquae
tiva. multa sunt in ralionilius nominum, licet
2. Item, Dionysius dicit, quod aflirma- unum sint in rebus et quia ratio nomi- :

tioncs in divinis sunl falsae, et negatiycB num cst vera, cst enim ipse vere sapiens,
omncs veric ; ergo vidctur, quod omnes et potcns, et hujusmodi ct ideo non
:

propositiones aflirmativae de Deo falsae est cassus, et curatur ab ignorantia, eo

sint. quod non refert in Deum illas composi-
3. Si fortc (hcalur, quod compositio tioncs per modum inliaerentiae, scd potius
est in Dco secundum modum sigiiilicandi per modum idenlitalis.
propter nostri intellectus innrmitatem.
CoNTRA : Inlcllectus per errorem non cu-
rat suam infirmilatem : sed cum compo-
nit ahquid in divinis, errat : crgo tahbus ARTICULUS IX.
proposilionibus sua infirmitas non cura-
tur : ergo non dcbet uti cis. An diviiiis essentia debcoi subjici, vcl

4. Item, Cassus est intellectus qui prxdicari, vcl recte possit utrumque
nullo modo potcsl attribui rci : ergo vi- fieri ?

detur, quod tahum propositionum sit in-

telleclus cassus.
Secundo quceritur, Si nomina signifi-

Soiuiio
SouTio. Sicut dicit Augustinus Dcus : cantia essentiam in divinis possunt sub-
admisit humanoe vocis obsequium, de jici ? Videtur autem, quod non.
quo tamen nihil digne dici potest. Unde 1. In divinis enim persona est suppo-
sicut de Deo in temporali loqucntes, situm, et essentia quasi forma et natura :

verbis cujuslihct tcm[)oris ulitur : ita de cum igitur in propositiono praedicatuni

Deo simplicissimo loqucntcs, utimur mo- se habeat pcr modum form.T, subjectum
do compositionis ct modo (hvisionis in autem pcr modum suppositi, non dcbet
h)Cutionibus : sed cum in talihus, nota esscnlia divina suhjici, sed pra^dicari.
compositionis (jua' signilicatur in verho, 2. Itcm, Suhicclum cst id cui inest,
esl, signilicat i(k^ntitalcm sccundum rcm, praedicatum autem quod inest : cum au-
et non modum iuh;ercnti.T^ sicut inhae- tcm csscntia insit personae, ct non econ-
rentis per se, vel substantiaHter, vel per tra, vidolur iterum dcbcre pradicari, ct
accidens. non suhjici.

Ad 1. DicK.NDUM igitur ad priumm, quod licet 3. Item, Hootius in libro de Trinilate

Deus sit simplicissimus, lamen multis dicit, (juod simplox forma subjectum
mo(Hs significatur, sicut supra, in tcrtia fieri non potest.

distinctione, habitum ost et ex : iUis pot- 4. Idom, in libro de Ilcbdomadibus

est fieri compositio n^dans rci idcntita- Quod rst Ihihcro aliquid potest praeter
tem. idipsum quod autom
cst, cssc nihil hahot
Aj 2, Ad alud (hci^ndum, (juod Dionysius admixlum : scd id quod est in divinis per

intclligit dc aflirmaliva signilicalionc in- modum quod csl, estpersona: ergo por-
complexorum, qmc (wr nomcn plcne non sona ali^juid h;ibero polost ut inhaerens
ostcndunt (ju;p convcniunt Dco, et non sihi, ot sic potest subjicisibi : sed essen-
intelligit dc aflirmationc compositionis tia diviua est esse simplex : ergo nihil

qUiP nota ost idcntitatis praedicati cum potost habere : ergo nulli potest subjici,
subjecto. ut videlur.
 ::

IN I SIOTh:»!'. DIST. IV, I), AHT. 10. Hi

ntra. SlCl) CONTUA :

I . OuirciiiM(|n(^ a>(|ualis suiil sim|iliiilii-

lis, ;i'(|ualis sunt (»i'(liuis iii sulijicicudn ct

praMlic.iudd : |mms(UM cI cssculi.i a'(|ua- AnTICIIIJJS \.

lis suul siiiiplicilalis : crt;(> iiMjiiiilis siiiil

ordiuis iii sillijiriciido cl |UiC(liciiii(lo. Itnon isla sil rrra, 1'inis /)rns rsl tres

l2. Piiclcrcii, Oiiicciiiii(|uc siiiit iioii prrsoihV, rt trrs /irrsoiui; est niius Drus,

lliilxMiliii sc ut siipciiiis cl iurcriiis, cl Drus rsf Trinitas : rt iitrum noinrn,

non sunl cssculiiiliii cl suhslauliali.i silii, Triiiilas, sit noineii rssenlialr..

•Tquiilitor suiijici silii inviccMii [)ossunt,

ol aiquuliler piwdicari dc sc inviccin :

essentia diviiiii ct pcrsoiui sic so lialiciit : Doiinhi qua-ritur (W hoc qiiod dicit

orgo <Tqualilor siilijici iiiviciMii possuiit, « UiiKS Drus est trrs prrsonx, etc. »

ot pranlicari de so iuviccni. Puoha- lloc onim vidotur falsum : ly Deus

Tio primio osl : ({uiii sup^uiorii osscniliaiia enim aut stat pro persona, imt pro essen-
d(' secundum ordinem n;ilu-
infcrioriljus tia : si [iro ossontia, tunc videtur lisec

rae priodicantiir cssentia aulom non cst

: esse vora : ossentia ost tres personee, eu-
superius iid porsonam nec econliii, (juia jus siinilc in creatis iion invcnitur, in
aliter ossot compositio in Doo. Seciinda quiliusessentia non est persona, nec per-
proliatur per simplicitatein [lersona; ot soiuo : si autom stat pro piu-soua, lunc
essontiie. porsona osset tros personai : ergo aliqua
porsona cst tres personse, quod lalsum
io. SoniTio. Dicondum, quod iu veritiite est.

in divinis utrumque potest subjici altori,

ct prtiedicari do altcro, sicut [)robat Ma- hoc ulterius qua?ritur de hac
.JLTKTA q^^^^^ ,^

gister, Licet enim prffidicatum sit loco quam jionit, (juod Deus est Trinitas
forinae in prffidicalionibus quse fiunt [)er cum eniiii ille terminus, Deus, singula-
inhaerentiam et pitrticipationem, tamon riter supponatur, vidotur quod pro ali-
in propositionibus notiintibus identila- quo uuo deboat roddero locutionem ve-
tem secus sc Jiabet, quiii ibi ulrumquo ram ergo videtur, quod aliquid babens
:

est idem alteri, et ideo utrumquo iitrique deitatem sit Trinitas : ergo Pater, vel Fi-
subjicitur, et utrumque de utroque prw- lius, vol Spiritus sanctus, quod falsum
dicatur.Per boc igitur patet solutio ad est.
duo prima quse bcne concludunt de pra3- Item quseritur de hoc noniinc, Trinila- Queest. 2,

dicatione quue moduin inh»rentijfi.

fit [lor tis, hoc enim videtur singularitor de
jj^ Ad ALiLD dicendum, quod Boetius in- uno prwdicari : ergo est essentiale.
tolligit de sul)jecto rei, non modi pr.iedi- Sed contra :

Sed contra.
candi, sicut subjicitur superlicies albe- 1. Essontialia de personis singulis prse-
dini, vel sicut materia subjicitur formse. dicantur : ergo si iy Tiinitas est essen-
Fx)dom modo etiain iutoUi^itur soquons tiale, debet concedi baec, Pater est Tri-
auctoritas : quia f/nod est potest aliquid nitas, vei persona est Trinitas, quod fai-
habore : sed in divinis non (>st tale quod sum est.
possit 0.SSO subjoctum alii piioter se. 2. Itcm, Secundum rationem inteiii-

Unde fioc inlelii^itur iii liis iii quibus gimdi, a supposito Prinitatis minus di-

difTert quod ost, et es.se sive quo ost. stat personam (|uam essentia : sed hfflc

non concedilur, [jorsona est Trinitas :

ergo multo minus iia^c debet concedi,

essentia est Trinitas.
3. Si forto dicalur, quod hoc nomen,
 172 D. ALB. MAG. ORD VJ\JEY).

Trinitos, est relalivum intrinsecum et mero in collectis in quantum collectae

claudit in se relaliva el determinanlia sunt : sed essentia est una in eis in quan-
ipsa : et ideo sicut ipsa relativa prauli- tum etiam sunt collectae : et idco plus
cantur de persona, ita et ipsum (I(> pcT- praMlicatur ly Trinitas de essentia quam
sona el personis priedicatur. Conth.v : de persona.
Helativum intrinsecum si explicetur, ha- Ad aliui) dicendum, quod in veritate ^d obj«c

bet relativa ad sc invicem relata : cum hoc nomcn, Trinitus, est nomen coUe-
enim dico, isti sunt similes, possum ex- ctivum personarum et relativum intrinse-
plicite inferre, ergo iste est similis isti, cum, nec tamen sequitur quod ila possit
et iste esl similis illi : non autem sic est ex[)licari: et hoc contingit, quia relativa
in hoc nomine, Tri)iitas : ov^o videlur, qiLe in se liabet, nonsunt relativa aequa-
quod non sit relativum intrinsecum. lilatis el aequiparentiee, sicul similitudo,
sed potius originis : sed talia non possunt
SoLUTio. Dicendum in veritate, quod explicari sicut alia, ul patel, cum dici-
Soluiio.
haec cst concedenda, LJniis TJcus est tres tur, Isti sunt patres : ergo iste est Pater
personce. Cum cnim iste terminus, lonis, istius, et ille illius.

sit adjectivum, ponil unitatem significa-

tam circa subjectum hujus termini, Deus^
et ly Deus dicit unitatem substantiae, et ARTICULUS XI.
hsec est una in tribus personis et ideo :

haecest vera, Unus Deus est ires personse, An hic articulus fidei solus Christiano
et e converso. Et hppc similiter est vera : salis est ?
Essentia est tres personx, et e converso.
Ad ALiuD dicendum, quod similiter
Ad queest. I.
hmc Deus est Trinitos : et haec
Q^i vcTVi, Deinde qua^ritur de lioc quod dicit
similiter, unus Deus est Trinitas, propter « Satis est Christiano, etc. »
eamdem causam. Terminus enim in prae- Sunt enim mulli alii articuli qui crc-
dicato vel in subjecto non restringit ter- dendi sunt : ergo istud non est satis.
minuni in alia parte positum, sed per- An noc dicendum, quod Augustinus
mitlit eum stare libere pro quo reddit intendil, quod in credendis vel investi-
locutionem veram et ideo ly T)eus stat : gandis causis rerum qiioad sufficientiam
pro essentia, et non pro persona nec est : fidci in lioc articulo satis est, et non
similein creatis in quibus dividitur essen- oportet qiiaerere causas naturalos et pro-
tia: quia in divinis non est ita, nec est ximas quas IMiilosophi inqiiirunt.
aliud ibi essentia quam hypostasis. Nunc autem ad ipsam qua^stioncm
AHqu8e8t.2. ^^ ALiuD diccndum, quod licet 'Trini- eliam potest quod luec est diiplcx,
dici,

tas signilicet singulariter, tamen claudit genuit alium Deum, ex eo quod ly aliuui
in se plura supposila : et ideo etiam polest leneri adji^ctive, ct sic falsa : vel
IMagister infra dicet ipsum esse nomen substanlive, el sic vera, quia tunc est
oollectivum : sed (|iiia in illis supposilis sensus, genuil aliiim qiii esl Deus, siciit

essenlia est una

eadem, ideo pra^dicatur
et iu Joannc lcgitur: hJgo rognbo Patrcrn,
de essenliahbus et non de una persona. et olium Poroclilum dabil vobis\ id est,
Adobjeci.2.
^^^ ALii D dicendiim, quod in colle- aliuni qui est Paraditus : quia Paraclilus
ctione siipposiloriim quam habel in se est nomen subslanliale, el ideo PaltM*
ly Trinitas, plus dislat una persona non est alius Paraclilus quani l^^ilius, vel
qiiam essenlia : qiiia persona non est Spiriliis saiuiiis.
nisi iia>c vel illa, (jii.t non esl una nii- VA liaH- suflicianl de isla distinctiono.

'
Joan. XIV, 16.
 IN I SI^NTKNT. DIST. V, A. I7:{

DISTINCTIO V.

A. Ilic (nucrilur, An l\itvr (jeunit divinani (;ss('nti(nn, rcl ipsa Fitinni : an

essentia (jcnnit esse/itiani, vct ipsa )icc (jennit, ncc (jcnita cst /

Post hooc nuacritur,

^
Utruui concedeuduui
'
sit, fiiiod
'
Pater i^euuit divinaiu oecompa-
^ raliorie ge-
_ _

esseuliaiu, vel quod divinaesseutiagenuil Filiuiu, vel essentia genuit essen- aj^iepnllnJfm
. . . . • •
I- ') t /1 esseiitialein
2:enitaest divina essoutia c Ad (juod (.a-
. I I J
tiaiu au oinniuo 7ion "
: i^cuuit, nec *^ absdacium
qui Qgt es-
_ _
^«"''»-
tli(dicis tractatoribus consentientos diciinus, quod nec Paler gonuit diviuaiu

essentiain, uec divina essentia ^enuit Filiuin, uec diviua essentia g-enuit
divinain essoutiaiu. Ilicautem noiuiue esseuti(c intelligiiuus divinain natu-
raiu, qucG comiuuuisest tril)us personisettota in siugulis. Ideonon estdicen-
dum, quod Pater genuitdiviuam essentiaiu : ({uia si Pater dicereturgeuuisse
divinam essentiam, divina esse>»tia relative diceretur ad Patrem, vel pro
relativo ponerelur. Si autein relative dicoretur, vel pro relativo poueretur,

non iudicaret essentiam. Ut enim ait Augustinus iu libro V de Trinitate :

Quod relative dicitur, noii iudicat substantiam --.

ei sicut de quo est generatio per modum

Divisio TEXTus. principii mutcrialis, et haec pars incipit
ibi, I, « Dicitnr c^uoque, et frequenter
t Posl li,vc quseritur, Utrum conceden- in Scriptura legitur, etc. »
dum sit q7iod Pater yenuit divinam es- In prinia harum movet Magister quae-
sentiam ? etc. » slionem habentem quatuor problemata,
llic incipit pars illa, in qua inquiritur, sciiicet an Pater genuerit essentiam, vel

utruin (Jivina ossenlia abstracle signilica- divina essentia genuerit Filium, aut es-
la possit esse lerminus gonerationis : et sentia genuerit esscntiam, aut nec genue-
quia haec quaestio dupliciter potest for- rit essentia ncc genita sit ? Unde prima
mari secundum duplicem intellectum^ istarum dividitui- in duas partes, in qua-
ideo duas habet partes. In prima enim rum prima problema piimum
interimit :

quaeritur,Utrum essentia generet, vel in secunda autem interimit secundum,

generetur ita quod conveniat ei actus
: et tertium, et construit quartum, et inci-
generalionis immediate tamquam ter- pit ibi, E, « Ila etiam non est dicendum,
niino ? In secunda inquiritui-, Si non quod divitia essentia, elc. »

convenil ei ut termino, utruin conveniat l*rior autem adliuc dividitur in duas :

' S. AuGUSTi.NUS, l.ib. V de Trinilate, cap. 7.

 .

174 1). ALH. MAG. ORI). PRyED.

in quarum prima por ralioncs voritalpm neralio et processio sunt causa commu-
mnuifostat. In secunda, objicit contra, et nicationis cssentiae : quia causa est qua
solvit, ihi, D, « /Inic nutem videlur con- posita ponitur aliud, ol qua deslructa
trariuin, etc. » dcstruitur.
Primo crgo ad hoc quod Pater non 3. Item, Iloc accipitur ex ratione ge-
genuerit essenliam, adducit tres ratio- nerationis : quia generatio dicit fluxum
nes : quarum prima est, quia si cssenlia communicationis naturne: crgo gcncratio
esset genita, ipsa relative diceretur, quod facit illam communicationem, ut vide-
non verum. Secunda est, quia sccun-
est tur.

dum hoc Patcr genuisset quod est ipse, Sed contra : s.d coi
quod iterum non cst verum, et incipit 1. Oinnis essentia quoe secundum esse
ibi, H, « //cm, Cinn Deus Pnter sit divi- est in hypostasi habente ipsam, si bypo-
na essentin, etc. » rortia cst, quia cuin slasis ipsa habons est incommunicabilis,
Deus Pater quasi lormaliter sit divina ipsa essentia por idom esse quod est in

essentia, ipsa quasi causa est oi ut sit : illu incommunicabilis cst. Veritas hujus
ergo si gcnuisset eam, ipse eo quod ge- pal(;l Sed essentia divina est
in singulis.

nuit csset, etquod falsum

Deus esscl, in hypostasi Patris ergo per esse quod :

est. Et probat liunc processum vak'rc esl in Patre, proplor incommunicabilita-

per Augustinum, ibi, C, « Itfnn, Si Pnter tein hypostasis Patris eflicitur incomnm-
est (jenitor, etc. » nicabilis : ergo Paler et Filius per gene-
In aliis antem Liltera istius partis est rationom non habent idem esse essentiae,
manifesta. sed rationis autem falsum
solum : Iioc

est : ergo generalio non communicat

essenliam.
ARTICULUS 1. 2. Itom, In omnibiis aliis video hoc,
quod si aliqua por nihil a se invicem
Qunliler essentia se hahet ad Filii gene- distinguuntur, (juod quidquid convenit
rationem, utrum per modum commu- uni secundum rem, convenit cl alteri :

nicabilis per generationem, et proces- sod essentia et porsona per nihil a se in-

sionem ? vicem distinguuntur : orgo quidquid es-

senliie convonit socundum rem, conve-
nit Prima patet j)er dictum
ot personae.
Ante Litteram aulom incidil hic du- Philosophi diconlis, quod idem est a quo
bium, Qualiler cssentia se habeat ad ge- non dilforl diirorontia. Secunda j)alet
nerationem Filii ? per Iioc quod relationes non distinguunt
1 Id enim quod nobilitatis ost, roponen- porsonam ab essentia, el nihil aliud dis-
dum est generationi divin.e : communi- tinguit in divinis : ergo nihil distinguit,
cabilitas aut(Mn csscnliaj nobilitatis est in Inde procedo sic : Qui(l(juid roaliter con-
omni nalura : orgo ilhi (hin(hi esl pra3ci- vcnit esscnliai, convcnil porsoiue : sed
pue essentia' divin;e : ergo habet se ad realiler convenit essentice communicari
generationeni sicut pcr generalionem jduribus : ergo illud idem convenil per-
communicabilis. souic : sed Iioc falsum est : ergo falsum
2. Item, Inlolligamus in divinis non ost, (juod ossontia sit communicabilis.
esse gonerationem, noc processiononi 3. omni nalura video, quod
Ilem, In
aliquam : constat, (|uod essontia divina dotorminaliir ot iiulividuatur j)er incom-
non erit communicata pluribus porsonis inunicabililatcm ij)sius in quo est orgo :

sive sn|q)ositis. Si autem int(!lligimus similiter orit in natura divina : sed iiulla
goncralionem (M processionem. slatim se- iiatura individuala in uno, oum illo in
quitur ossontiai communicalio : ( igo ge alio ideni habet essc naturae, sed idem
 IN I SIOTIOT. DIST. V, Ain. 1. 17.1

polest lial)(M'(^ (!SS(> ralioiiis : vv^i\ naliiia (|ii(t(l csl iiiliiiita; siiiiplicilatis, ({iiod .sic

divina in Palic ci ImIh», iKin lialid iilciii [lald : Si cssciilia crcala cssct oiiiniiio

essc naUira', scd ralitniis, (|Uit(l ralsmii siniplcx, nec (.'ssct divisiliilis jkm- cssc,

est : cr}j;(> vidclnr iiicoiniiuinicaliilis cssc. nec pcr ralioncin : cum antcni ali(juid
4. Ilem, Delur ([uod diviiui nalnra iion lialjcat (h; sini|ilicitatc ct non ad j»l(!nuni

delerininctur ad esse Patris per ea (|ua' sil simidex, ipsa (jnidein [nw rationeni
facinnt ad iiiconinuinical)ililalcm Palris, reinanet indivisa, dividiliir lainen per
videlnr e\ lioc se(]ui, quod non sit idein esse in actn natin-ie qni esl generatio :

esse nalurte el cssenlia> in Patre et Pa- essentia igitur divina qu.-e oninia vincil
tris. Prohatk). Ponanuis cssentiam liuina- simplicilale, iiec per rationem iicc per
luiiu non individuari in Socrale, sequitur esse dividitur.

cx lioc, quod cssentia hnniana in Socrate Ad aliuu dicenduin, quod licet in di-
\j^iject2-
non sil propria Socratis. Prouatio. Pro- vinis non dislinguatur persona ab esscn-
priuiu est quod couvenil soli nihil an- : tia,eo (jnod inter pcrsonaiu et essentiam
tem in Socrale fecit convenire essenliam non cadat relationis opposilio niliil- ;

liumanain soli Socrati ergo ipsa non :

ominus vere sunt ibi personae, et vere es-
soli Socrati convenit ergo esse quod fa- : senlia et ideo non oporlcl, quod eodein
:

cit in Socrate, non est proprium esse So- modo significandi etiam secundum rein
cratis : sed video, (juod Socrates in signilicelur ntrumque realis enim si- :

quantum Socrates, proprium esse

luibet : gniticatio est, cum dicitur, Persona di-
ergo esse essentice liumanee et esse So- slincta est : et realis signilicatio, cum
cratis, sunt diversa esse : ergo a simili, dicitur, Essentia non distinguitur patet :

si essentia divina non determinatur in enim ex supra dictis, quod res est essen-
Patre proprietate Patris, erit aliud esse tiale, et etiam personale. Si autem quae-

essentiae in Patre, et aliud esse Patris ritur, Unde hoc contiugit, quod idem est

realiter, quod falsum est : ergo ipsa es- a quo non dilfert diflerentia et tamen :

sentia determinatur in Patre proprietati- non lioc quod convenit uni, convenit
bus : quidquid autem determinatur pro- alii ? Dicendum, quod hoc convenit pro-

prielate in divinis est incommunicabile : pter iioc quod est in divinis propter
ergo cssentia estincommunicabilis. aliud, et non per se, ut si dicatur, Per-
sona non dilTert aliqua diflerentia ab es-
jtiQ
SoLUTio. Dicendum, quod revera es- seutia boc non contingit ci, quia per-
:

sentia divina communicabilis est per ge- sona est, aut quia essentia est : sed utri-
nerationem et processionem, sicut pro- que contingit propter aliud, quod est
bant rationes primo inductae : et est summa sim[)licitas illius naturse, qucC
communicabilis, non per eamdem ratio- non admittit quod persona cum essentia
nem tantum, sed per idem esse nnmero : faciataliquam compositionem. Sed quia
quia Pater et l'ilius et Spiritus sanctus illa simplicitas nec ab essentia tollit id
idem esse essentiai habent. quod convenit ei in quantuni essentia
ject. I. Ad piuMUM ergo diccndum, qurjd hoc est, nec a persona quod convenit ei id
verumcst in his in quibus est dilferenses- in quantum persona est, non sequitur,
sentia ab ipso quod est, vel in quo est, quod si persona sit incommunicabilis,
vel in quibus est universale et particula- quod propter hoc essentia sit incommu-
re,quod idem est quia in illis non : est nicabilis sed sccundum antiquos Theo-
:

communitas per esse et rem, sed per ra- logos incidit fallacia accideutis.
lionem solam in divinis autem non : est Ad aliud dicendum, quod essentia non Adobjeci.s.
ita : et ideo essentia qua rc cominunis est individuala et deterininata proprieta-
est, ctiam per esse est communis et hoc : tibus personarum, nec proprietatibus
convenil cssentiai divinai propter hoc personarum lollilur coinmunicabilitas ab
 176 D. ALR. MAG. ORD. PR.ED.
ossc essonli.T : et hoc ost idoo, qiiia pro- ;i. Ftom, Pro[)tor oppositionom rclatio-
priolates circa osse essciilire non ponun- nis una persona non cst alia pcrsona :

tur ; niliil auteni determinant ad indivi- cum igitur rnajor sit oppositio affirmatio-
duuni ot incomnmnicabilitatom, nisi lioc nis et negationis [)ro[»tor opposilioncm
circa quod ponuntur : sod in creaturis contradictionis, cum dicitur, pcrsona est
ul)i dolicit ossentia a simplicitatc, eo res distincta, osscnlia res non distincta,

quod est cssentia simplcx in ratione, non essentia non dcbet esse persona.
autom in esse, idco dctorminatur ot con- i. Prceterea, Notabilia sunt sophisma-
Irahilur ad esse hujus, et quod hoc esse ta Pra?positivi, qui sic objicit : Essentia
liujus non sit esse allerius. est Pater, et Patcr est csscntia : sed Pa-
Adobject. 4 An ALiUD dicondum, ([uod hoc argu- ter est Pater Filii : orgo esscntia ost Pa-
mcntum procodit in infcrioribus, co quod tor Filii.

in cis cst univcrsale et particulare : et 5. Itcm, Es-

IIiTC simpliciler cst vcra,

idco non est similc : quia in divinis non scntia ost Filius Palris, quia intcr Filium

cst univcrsale ct [)arlicularo, ut infra Patris et cssentiam non cadit dislinctio

probabilur : S(m] si ponamus, quod ossen- relationis : scd quid([uid cst Filius Patris
tia Socratis non ditferat a Socratc, tunc gcnitum est a Patre : ergo essenlia ge-
esse essentise in Socrate, etiam sino iii- nita ost a I*atrc, quod falsum cst : crgo
dividuantibus crit csse Socratis : et sic essentia non est Filius Patris, quod ilo-

est in divinis : unde csse essentiae in rum falsum est, quia essentia est Filius,
Palre est esse Patris : et quia noc csscn- et non ost Filius nisi Patris, orgo csscn-
tia ncc csse dcterminatur proprietatibus, tia est Filius Patris.

idco ulrumque romanct ooniniunicabilc (>. llom, Essontia una ost illc qui ge-

Filio pcr oanidcm essontiam, ct idom es- nitus cst : illc aulcm qui genitus csl, Fi-
se per cssenliam illam. lius ost : ergo essontia est Filius.
7. Ilem, Essentia ost rcs gcnita : scd
res gcnita cst genita : ergo essenlia cst
genita, quod Magistcr nogat in Littera.

ARTICULUS H. 8. Itcm, Esscntia est terminus gencra-

tionis. Probatio. Esscntia ost id (juod
Ulrum csseidia sit genita a Patre, vt an gonitum cst, vol illc qui gonilus ost a
in (iivinis sint diwe res, relala, el non Palre : ot hoc est tcrminusgenorationis :

relala, scilicet essentia, et persona ? orgo csscntia cst terminus gencrationis :

terminus autem gcncrationis est a Patic :

orgo osscntia est a Patrc, quod Auclor

Doinde quaMitur do lioc quod dicit Ma- nogat in JAllera in tortia ralionc. VA
gistcr in [)rima raliono, Onare csscnlia ([uia facile osl hujusmodi niulla adduccrc,

ibi non sil a Patre gcnila, ibi, « .S't Paler ista sufliciant.

direretnr yenuisse dicinani essenliani,

etc. » SoLUTio. Dicondiiiu ad prinium ot ad
Ski) contha : sccundum, quod non sc([uilur, Persona
1 . Secundiiiii lioc in divinis est res rela- est reUita, vol distincla : ot cssscntia
la, cl ros non reiala : sed ros rolata, ot non relata, nec distincla : orgosunt duic
res non relata sunt duie ros : ergo essen- res. I)cl)ct onim addoro : ct hapc rcs non
tia cl pcrsona sunt du.Ti ros. esl illa : ot sic so([uorotur quod esscnt
2. Rcm, l*crsona est rcs distincla, et diifc ros : ol idco ab insuflicicnli proce-
essonlia res non dislincla : orgo non dil.

possunt csse res ccedoni : orgo essonlia ot An ALiin dicondum, quod o[)positio

[)ors(Hia sunt duo. aflirmalionis ot nogationis cst m.ijor

 SKNTImNT. DIST. V. 17*
IN I U.

(liiaiii iclalioiiis : simI (|Man(lo ciioa idciii tuin de essentiu, iocutio est falsa : (juia

sij^nilicanlur inotli illaniin opposilioiniin, sic rem suam poncret circa essentiam, ct

lunc oppositi rospeclus, sciliccl rclalivo- notarctur cssentia gcnerarc. Si auteni

luin, 111)11 pcrinillunl illa cssc idcni in csl siihjcctuin, locntio esl vera, ct scqui-

quihus si^nilicanlnr illi rcspcclus : scd tiir cx prannissis : (!t tunc non scquitur,
nihil proliihcl ah eodein secunduni rciii (jnod cssentia sit g(!nerans.

diversa aflirinari et ncgari, co quod ip- Ad aliud dicendum, (juod ha;c est du- Ad 5 ei •.

sum accipilur in diversa ralione signili- plex eadem duplicitate, Fsscntia est Fi-
candi : niodi aulcin contradiclionis tan- lius l*atris, eo scilicet quod ly Filius
lum signilicanlur, cum dicitur, res distin- polest teneri adjcctive, ct sic falsa : vel
cla, ct res non distincla : (juod palct, suhstantivc, et sic vera : ctin primo sen-
quia propositiones non sunt contrailiclo- su caderet distinctio inter Patrem et es-
rioD, scd inodi contradictionis signitican- sentiam, et non in sccundo sensu. In
tur in pricdicato, Alitcr etiani [lotcst di- primo autem sensu sequitur quod genita
ci, quod contradictio non notatur circa sit a Patre, et non in socundo.

idem codem modo acccplum cum enim : Ad ahud diccndum, ([uod hiec est du- Ad 7.

dicit, essentia cst rcs non distincta, \y rcs plex : Essentia est rcs gcnita : ex eo
tenetur esscntialitcr : cuni autein dicit, quod ly res potest teneri pro persona, et
persona est res distincta, ly res tenetur sic vera cst : vel pro essentia, et sic est

personaliter : et ideo quia non sumitur falsa. Utroque enim modo teneri potest,
ut idem, non est oppositio contradictio- ut patet ex praehabitis, et in uno sensu
Tiis. sequitur inconveniens, ut per se patet.
Ad aliud dicendum, quod liffic est ve- Ad aliud dicendum, quod est in pro-
ra, Essentia est Pater : et hiec vera, Pa- cessu fallacia accidentis : licet enim ille

ter estPalcr Filii : sed cum infcrt, ergo qui genitus est, sit terminusgenerationis,
essentia est Pater Filii, conclusio illa du- non tamen essentia est terminus quia :

plex est, et in uno sensu sequitur, in alio non quidquid convenit uni, convenit et
non. Si enim ly Pater sit adjectivum, id alteri, licet re idem sint.

est, si dicit formam prsedicati praedica-

B. Seciuida ratio.

Itcrn, curn Deus Pat(!r sit divina essentia, si ejus esset genitor, esset
uti([ue gcnitorcjus rei quge ipse cst : et ita eadeni res seipsani genuissel,
quod Auguslinus ncgal, ntsupra ostendinius '.

» Cf. Supra, Dist. IV.

XXV ^2
 : : :

178 1). ALB. MAG. 0Rr3. PR.ED.

nus, quod Filius est, quia est natiis :

ergo nativitas est causa quare sit Eilius

aliciuo modo.
i. Ilein, Acceptum et non acceplum
ARTIGl Li:S IIL non sunt idem : sed essentia in Eilio est

accepta, in Patre autem non accepta

Aii iii (/iriiiis essenlia sil prxcedens ge- ergo videtur, quod in Patre et Eilionon
neratioiiem, aul consequens, aut con- sit eadem essentia.
comitans per iiitcUectum ?
SoLUTio. Dicendum, quod essentia non soiuik

habet se ad generationem ut praecedens,

Dciiide quaerilur dc hoc quod dioil : nec ut concomitans, nec ut consequens,
« Cum Deus Pater sit divina essentia, sed ut idem geneianti et genito.
etc. » Ad objectum autem dicendum, quod id Ad i et

1. Essentia in divinis aul est prsece- qiiod per generationem accipitur, ut cu-
dens generalionem secunduni intclle- jus inductivum in esse sit actus genera-
ctuin, aut consequens, aut concomitans, tionis vel per se vel per consequens vel
et hoc dico secundum quod est in Filio ? per accidens, illud se hahet ad genera-
Non praecedens. Frob.vtio. Nihil acce- tionem ut consequens : sic autem non
ptum per aliud est pnecedens illud per est essentia in Eilio.
quod accipitur secundum intellectum :
Ad id auteni quod objicitur, quod ni-
essentia divina a Eilio accepta est per hil habet Eilius quod per generalio-
nisi
generationem : ergo non prcecedit gene- nem accepit. Dicendum, quodhoc veruin
ralionom secundum inlellectum. Prima est, sed tanien non accepit ut consequcns

palet per se. Secunda scrihitur infra, aclum generationis, sed potius ut idem
ul)i dicitur quod niliil liabet Eilius nisi est generanti, qui tamen est ab ipso. Et

quod per generationem accipit. per hoc patet solutio ad secundum.

2. Eodem modo patet, quod non con- Ad ALiuD dicendum, quod hoc non a.i 3

comitans, id est, concurrens generationi, potest dici in generatione divina : essen-

sive simul currens, sicut dicitur volunlas tia enim non consequens genitum, sed
concomilans operi qu.ne opcri concurrit, sihi idem nec tamen gencratur ut idem,
:

sicut hahetur pcr distinctioncm sequen- nec generatur in eo : et Iioc ideo quia
lem secundum intellectum generationem est idem cui aliud convcnit attrihulum
ipsam ergo videtur, quod ipsa sit con-
: propter moduin signilicandi alium qui
sequens sed de omni consequente ge-
: est in re essentire et personff : conve-
nerationeni possuni dicere, quod per se nit enim essenti.-B nullo modo generari
vel cx conseiiucnti gcneratur : ergo es- pcrsonjc antem convenit generare, vcl

scntia divina vcl per se vel ex conse- generari, vel procedere. Et siinililer

qufuti gencratur, quod falsum est. etiam non est dicendum, quod Eilius

;{. ItciM, In iufcriorihus video, quod generetur [^cr accidens : quia Filius ea-

hic generat hiinc ct e\ conse([uenti liic dein proprietate hic est, qua Eilius est,

generat homiucm, cl jx-r accidens Iiic licct alio modo considerata : quia i[)se

gener.it liliuin : possum di-

nuinquid sic proprielatc illa in eo quod proprielas,
cere in divina gcncratione, quod Iiic ge- est hic vel aliquis: in illa autem proprie-

nerat liunc, ct per consequens Deum et late qua ad alterum esl,eadcm proprie-
per accidens Kilinm ? Videtur, quod sic late est Filius : et ideo non per se per
quia essenlia consequens esl generatio- generationem est hic, vel aliquis, et per

nem, iit prohatum est : ergo per conse- accidens Eilius : sed idem, et ab eadem
(picM-- ircMciiilur. Simililer dicit Augnsti- proprietate diversimode considerala, ut
 liN 1 SKNIEiM. DIST. V, C. 179

iiilVii j)alcliil, ulii (niaMcliir, iii (|ua la- iidii (iocleiii iiiodo cousiderata : (jiiia es-
lioiio Patcr gciiural iMliiiiii? sinitia in Palro non est a(;ccpta, (;t in
An ULTIMUM (licenduin, (jiiod acccptuin Filio csl acce|)la.
et non accej)tuin idein possunl csse, sed

C. Tertia ratio etpotior.

llein, Si Palei' esl genitor essentia3 divinee, cuin ipse essenlia divina sit,

el Deus est. Ila ergo non illud quod generatur est a Patre Deus, sed Pater
eo quod generat, et cst, et Deus est. Et si ita est, non genito gignens,
sed gignenti genitus causa est, ut et sit, et Deus sit. Siinili ratione

probat Augustinus in libro VII de Trinitate ', quod Pater non est sa-
piens sapientia quam genuit : quia si ea sapiens est, ea est : hoc eniin
est sibi esse, quod sapere. Quod si hoc est sibi esse, quod sapere,
non per illani sapieiitiam quam genuit Pater,' sapieiis est. Quod eniin

aliud dicimus, cum dicimus, IIoc illi est esse quod sapere : nisi,

Eo est, quo sapiens est ? Ergo qua3 causa illi est ut sapiens sit, etiam
ipsa illi causa est ut sit. Si ergo sapientia quain genuit, illi causa est
ut sajjiens sil, et causa illi est ut sit. Sed causam Patri, qua sit, a Pa-
tre genitam, nullo modo quisquam dixerit sapientiam : quid enim est in-

sanius? Ita ergo si Pater genuit essentiam qua est, essenlia quam genuit,
causa est illi ut sit. Non ergo ipsam qua^ est, essentiam genuit. Nam in

illa simplicitate, ut inquit Augustinus "^, quia non est aliud sapere quam
esse, eadem est ibi sapientia qusc essenlia : ideoque quod de sapientia,

hoc de essentia dicimus. Sicut ergo non genuit sapientiam qua sapiens
est, ita nec essentiam qua est. Ut enim sapientia sapiens esl, et potentia

potens : ita et essentia ipse est. Eademque sapientia est et potentia, quco

essentia. Patet itaque ex j)raedictis, quia Pater essentiam divinam non ge-

iiuit.

»
S. AuGUSTiNUS.fLib, VU de Triaitate, cap. 10.
•^
Edit Joan.JAlleaume, qux.
3 S. AiK^usTiNUS, Lib. VII de Trinitate, cap. 10
18U D. ALB. MAG. OKI). PH.iilD.

3. Item, In Littera vult quod Pater

essentia sit, et sapientia sapiens sit,

quasi essentia el sapientia formaliter se

AUTICULIS IV. habeant ad Patrem : quae Porr^tanus di-
xit, quod reprehensum fuit, quia sie no-
An in clivinis po/e.st dici, quod Paler sil tatur inDeo compositio.
cansa Filii ?
SoLUTio. Dicendum ad primum, quod soiuik
... ,
. Adobjec
non est smipliciter causa, sed quasi
Deinde quceritur de hoc quod dicit in causa.
terlia ratione : « Sed gignenti (jenilus Ad ALiiD dicendum, quod causa ponit Adobjec

causa rst, etc. » id quod quasi ex necessitate sequitur

Causa enim non est in divinis : dicit aliud, et cum eiTectu prrecipue efliciens
eniinCluysostomus super Joanncm, (jiiod [)()nit diversitatem substanlise el essen-
non esl dicendum, quod Palcr sit causa tiae : quia non potest idem essc effectum,
Filii. et efliciens : sed non sic principium :

Sed contr.v : enim id quod est re, et tamen ori-

dicit
1. Tn (jlossa super Epist. ad Hebneos, ginans ipsum in (luantum ante ipsum
dicit Clnysostomus, quod Pater est causa nihil est, et alia sunt ex ipso.
Filii. Ad aliud dicendum, quod non nota- Ad objej

2. Praeterea, Ouare recipilur ista, tnr iu talibus nisi causa formalis in no-
Pater est principium l-^ilii, et non ista, mine, et non iu re. Porretanus aulem
Pater esl causa Filii. posuit in re ipsa.

D. llic adversari videlur Au(justinus.

lluic auleni vichjlur coiilriiriuui quod Aufiusliuus ail iii lil)i'o do Fide ad
Petrvm : Dimis cuni Vcrl)uui ^•enuit, id quod ipse est^-enuit : nec de niliilo,

necdc ali^iua jaui facla condilaque lualeria, sed de seipso id (juod ipse est.

Item, Deiis Paler qui verissiino se indicare aniinis cognituris et voluit et

potuil, Iioc ad seipsuiu iudicaiKliiiu j.i:euuil, ipiod est ipsc qui genuil '. Ecce
a])orte dicit liis verbis Deiim Patrem fxenuisse illiid (piod ipso est. Illud auleni

(juod ipso csl, iioii osl iiisi diviiia cssonlia : vidolur orp) divinam ess(Hi-
tiam froiiuisse. Ad (piod rospoiKlcmiis ilia vorha sic inlolligonda csse, di-

cenlos : Pator de seipso gonuit illud qiiod ipsc ost, id osl, F^iliuni qui esl
illud qiiod Paler est. Xani quod Palor csl, et Filius hoc est : sed non qui
Pator est, ct Filius hic est.

' S. AuGLiHTiNLs, ile Kiiie ad Pi-lruni el ^ymi^olu, raj) 3.

 :

iN I si:ntI':int. disi. v, e, aht. i

Ila'cc'sl (liiis illa iii (iii.i olijiiilnr coii-

tia supfa (lclcriiiiiiiila, cl solvil, cl />//-

DIVISIO TICXTUS. Wra esl piaua.

« Ilnic ai(/,('rn vidclKr co/itrarium,

etc. »

E. Alias parLes qii,iestionis exsequiliir.

Ita etiaiii \m\\ (_'st (liceiKluin, (|U()(I diviua (^ss(uitia f>euuit Filiuin :
([uia

cuui Filius sit diviua esseutia, jaiii essel Filius res a qua yeiieratui-: et

ita eadeiii res seipsain g-eneraret.

Ita eliain diciinus, quod essentia drviiia non geiiuit essentiam. Cuui eniin
una et suinina quiedaiu res sit divina essentia, si divina essenlia essen-
tiain g"onuit, eadein res seii)sam g-enuit, quod omnino esse noii potest : sed
Pater solus genuit Filium, et a Patre et Filio })rocedit Spiritus sanctus.

ARTICULUS V.

DIVISIO TEXTUS. Utrum si Filius esset genilus a divina

essentia, Filius esset aliqua res a qua
« Ila etiam non est dicendum^ etc. » generaretur ?
Ilic incipit pars illa quse est de aliis

duabus partibus problematis, quas partes

IVlagister hic inlendit destruere. Et di- Inciditdubium de ratione quam ponit
vidilur in duas partes. In prima Magister Magister ad primum problcma, diccns,
ostendit, quod esscntia divina nec ge- quod si Filius cssct gcnitus a divina es-
nuit Filium, nec genila cst a seipsa. In sentia, jam csset Filius rcs a qua gene-

secunda autem parte Magisler objicit in ratur. lloc enim ibi videtur inconve-
contrarium per auctoritatcs, ibi, F, niens. Probaiio. Filius est esscntia, ct

« Praedictis autem videtur esse contra- essenlia est Pater : ergo Filius est rcs
rium, etc. » quae est Pater : et a Patre est Filius
In prima sunt duce partes penes duo ergo Filius est res a qua ipse cst Filius.
problemata quse exsequitur. Tn prima
determinat, quod cssentia divina non ge-
SoLUTio. Prima est falsa simpliciter,
Solulio.
sicut dicit ]\[agister, scilicet, Filius est res
nuit Filiuin. In secunda autem, quod
esscntia diviiia non gcnuit sc, ibi, in
a qua generatur. Et cum dicitur, Filius
estcsscntia, vera est ista ct similitcr illa,
medio cap. E, « fta etiam dicimus, quod :

essentia divina non genuit, ctc. »

Essentia est Pater : scd cum ulterius in-
fertur : ergo Filius est res quae est Patcr,
duplcx est locutio ex sequivocationc
hujus termini, res : quia si essentiale,
vera est: si personale, falsa : et in hoc
sensu sequitur conclusio, ergo Filius est
res a qua ipse est.
f82 D. ALB. MAG. ORD. PH.KI)

F. Quse videantur prsedictis esse contraria.

Pracdiclis autem videtur contrarium esse quod dicil Augustinus in libro

VII dc Trinitate '

: Hoc, inquit, cst Dco esse, quod sapere. Unde Pater et Fi-

lius simul sunt una sapientia, quia iiua essenlia : et siiiillatim sapienlia de
sapientia, sicut essentia de essenlia. Ecce his verbisaperte dicit Auguslinus
sagientiam de sapientia, et essentiam de essenlia : ubi videtur signillcare
quod sapienlia sapienliain, et essentia genuerit essentiam. Idem, in libro

de Fidr ad Petrum ait: SicChristum Dei Filium, id esl, iinam ex Trini-

tate personam, Deuin verum crede, ut divinilalem ejus de nalura Patris
natam esse non dubitcs '. Ilic videlur dicere, quod natura Filii sit nata de
natura Patris. Idem, in libroXV de Trinitateiui : Dicitur Filiusconsiliuin de
consilio, et Aoluntasde voluntate : sicut subslanlia de subslanlia, sapien-
tia de sapientia \ Et bic videlur diccre, quod substanlia sit genila de sub-
stanlia, etsapientia de sapientia. Sed hoc ila determinamus, sapientia de
sapientia, et subslantia de substantia est, id est, Filius qui est sapienlia,
quiest substantia, est de Patre qui est eadem substantia et sapientia.- et
Filius qui est divinilas, nalus est de Patre qui est natura divina. Et, ut ex-

pressius dicamus, dicimus Filium sapienliam, esse de Patre sapienlia : et

dicimus Filium subslanliam, csse genilum de Palre et a Palre substantia.

Quod aulem ita inlelligi debeat, Augusliinis oslendit iii libro VJI de
Trinitate, dicens : Pater ipse sapientia est : ct diciliir Filiiis sapienliaPa-
tris, quomododiciliirliimen Patris, id est, sicutlumen de luinine, et ulerque
unumlumen : sic intelligatursapienlia desapientia, etulerque una sapienlia
et una essentia *. Item, ideo Chrislus dicilur virtus et sapienlia Dei, quia
de Patre virtute et sapientia, etiain ipse virlus et sapienlia esl : sicut ipse

lumen dePatre liimine est, et ipse fons vilan esl apiid Deiim Patrem fonlem
vita:^. Filius ergo sapientiade Patre sapientiaesl, sicutFilius Iiimcn dePalre
lumine, ct Deus Filius de Deo Palre : ul et singulus sit lumen, et singulus
Deus, et singulus sa|)ienlia : etsimul unuin lumen, uniisDeus, una sapien-
tia. Ecce nianif<;sl(> his verbis aperil Augiisliiius cx (|uo sensu accij)ien(la
sunt praMlicla vcrba el his similia, scilicct cum dicilur substanlia de sub-
stanlia, vel subslanlia genuit substantiam.

• S. Algustinus, Lib. VII dc Trinilalc, cap. 1 ct 2.

' Idem, de Fide ad Pclruni, cap. 2.
^ Idem, Lib. XV de Trinilate, cap. 20.
*
Idkm. I.ib. VII (1p Tr iiiilalc, cap. 7.
 :

iiN I si<:mI':int. dist. v, \\ \\\\\ o. I8:{

''(•nerans (;l ;;(!nitus suiit unus ct i(h'm

Deus, ut liabitum est in pra-codcnli dis-

tiiuiione : ergo videtur, (juod si (iiam

DIVISIO TExxrs. essentia essonliam genuit, et sapientia

sapientiam, non scfiuoretur propler boc

quod ossent duai. sapienlia', vcl duaj es-
« Prxdiclis autcm vidctur contrariuniy senti.T,

etc. » ;}. Ilcm, Quod dicil iMagister do causa,

Ilic objicitur in conti-ariuin : el liabct noii vidctur inipcdirc : quia doitato

quatuor paiies. Iu prinia ol)ji(it, ot sol- Dous Paler Dous est : ol lamen liabcmus
vit por verba Auj^uslini. In secnnda lioc ab Augustino, ([uod doilas nala est.

autem probat sohilioneni, ibi, « Quod 4. Itcm, Dcus Dcum ge-

Cum dicilur,

autcni ita i)itcUif/i, etc. » In tertia, ob- nuit, non dicitur proptor hoc quod ipse eo
jicit per verba Ililarii, qua? spccialeni lia- quod genuit, et sil etDeussit,licel sit idem
bent dinicultatem, ibi, (i, « I/uic vero Deus cum ipso quem genuit ergo a si- :

etiam id contrarium, etc. » In quarta, inili non sequerolur hic hoc inconve-
solvit per verba cjusdem, ibi, TI, « Sed niens, ut si cssenlia genita esset, quod
quia hasc verha sane vult intelligi, etc. » Deus 00 quod genuit, et esset, et Deus
esset.

^°''"'°-
SoLUTio. quod major et
Dicendum,
ARTICULl S VI. minor ost proprietas in hujusmodi ter-
minis, in quantum magis et minus elon-
In quibus nominibus quibus nominantur gantur a supposilis quoe sunt per se si-
personse divinse, est major proprictas, gnata suis propriotatibus : unde ista pro-
et in quibus minor ? priissima est, Pater genuit Filium. Hoec
autcm minus propria, Deus genuit
Deum : tamen quia ly Dciis dicit haben-
Dubium incidit hic primo de hoc quod tem deitatem, claudit in se suppositum
dicit : « Sapicntia de sapientia, etc. » secundum illum modum significandi quo
Quiprilur enim in quibus nominibus stat sub natura, et ideo habet in se id
sit major proprietas, et in quibusminor? quod distinguitur in generatione, et id

eliam quod idem est in generante et

Pr.eterea, Magister supra dixit in genito : et ideo ista loquentium in usu

ratione prima quam adduxit ad primum admiltitur. Si tamen in similibus exten-
problema, quod si Pater genuisset divi- retur sic, Sapiens genuit sapientem,
nam essentiam, quod divina essentia re- et potens polentem, elc, omnes recipe-
lative diceretur ad Patrem. Qu»ritur rentur sub codom modo : licet aliter

ergo si do his aliquo modo dicatur, quod signilicetur divina nalura in illis et sub
relative dicuntur : et si aliquo modo hoc nomine Deus, eo quod omnia hu-
hoc sit concedendum ? jusmodi nomina dicunt naturam in sup-
1. Ilem, Xon videtur sequi ahquid in- posito quod distinctionem in generatione
conveniens ex his quai Magister dicit recipit : sed si accipiantur nomina abstra-
Deus enim Deum gonuit ct tamen Deus : cto modo significata, ut essentia, sapien-
non dicitur rebTtive ergo videtur simi-: tia, etc, intelligcndum quod duplex est

liter quod sapiontia sapionliain genue- abstractio, scilicet a subjecto, et ab

rit, et essentia essenliam : et tamen non actu : enim omnia a^qualiter
a subjocto
dicitur reialive. dicunt abstractionem, sod non ab actu :

2. Uem, Deus Deum genuil : et tamen est eninri sapienlia ad aclum specialem,
 18i D. ALB. MAG. ORD. PILEI).

et juslitia, et liujusniodi, seJ non cssen- cipaliter, est relalivuni esse et secundum
tia : quia vero actus sunt parliculariuni suuni essc ad aliud essc ct referri, sicut
compositorum et suppositoruni, idco no- Pat(>r et Filius dicunlur relalive. Sc-
mina talia ordineni ad actum diccntia, cundo modo dicitur reialive dici, dicere
per conscquens dicunt rclationem ad relationem qua ipsa relativa ad aliud
supposilum et ideo propter hunc ordi-
: dicunlur, sicut paternitas, filialio, et hu-
nem minus habent proprietatis istse, Sa- jusmodi dicuntur rclative. Tertio modo
pientia de sapientia, potentia de poten- dicilur rehitive dici, quod dicit proprie-
tia, quam istse, Substantia de substan- talem invcntam in relativo ex hoc
tia, essentia de essentia. In illis tamen quod relativum est : sicut innascibilitas
quae nominant substantiam etiam ordo rehitivum est, quia invenitur in relativo
est : quia simphcissima secundum ratio- ex hoc quod ipsum sic rehitivum est
nem inteUigencU est cssentia : suhstan- quod est principium totius divinitatis :

tia vero minus, eo quod imponitur no- cx hoc cnim oportet, quod Paler non sit

menabactu suhstandi : similitcr existen- ab alio. Quarto niodo dicilur aliquid re-
tiaab aclu egrediendi ab ahis, vel ab alio. hitive dici, eo quod ipsum secundum
QuiDAM dicunt, quod nomina quae ralionem intelligendi causat relationem :

dicunt in divinis id quod assequitur na- sicut generare, et generari, et proce-

turam, ut honus^ sapiens, etc, nomi- dere, et processio, cthujusmodi dicun-
nant quamdam inlluentiam super creata : tur relativc quia cx hoc quod generat,
:

et cum non influat nisi suppositum per- secundum ralionem intcUigendum est
fectum, eo quod non nisi perfecto con- Patcr, ex hoc quod gcneralur est Fiiius:
venit agere, dicunt quod taUa nomina sicut tamen facile est videre, generatio
convcniunt causw causanti : et ideo ha- non est reUitio secundum suum signifi-

bent quamdam concretionem ad suppo- catum, nec etiam generare, et hujus-

situm. Sed hoc nihil cst : quia posito modi. Et his quatuor modis signifi-

quod numquam influat, adhuc verissinic cantur relationes in divinis propriclale

sapiens est, ct bonus, et omnia hujus- maxima : quia omnibus his modis sunt
niodi : ratio tamen ipsorum fundatur su- distinguibiles : et hoc ultimo modo etiam
pra auctoritatem prius hahitam, ubi di- significantur relationes in praepositioni-
xit Augustinus in libro dc fide ad Pe- hus notantibus habitudinem originis, ut

trum: Deus Pater qui verissime se in- cum dicitur, Dcus de Deo.
dicare animis cognituris et voluit ct Aduuc tribus aliis modis dicilur rc-
potuit, hoc ad indicanduni se genuit, lalivc dicimums proprie, quorum unus
quod fuit ipsc qui genuit ^ Sed iste non est, pro relativo accommodata signilica-

est intellectus auctoritatis : quia secun- lionc poni, licet ipsam suhstantiam dicat,
dum hoc cognitio crcaturnB esset causa et sic sunt rclaliva personalia apud La-
generationis Filii, quod falsum est : sed tinos, et hypostasis apud (ira?cos, ct non
in illa auctorital*^ notatur tcrminus qui supponunt nisi relativum et ideo plura- :

ost ex consequenti : in se enim sapiens liter dc personis praedicantur in summa :

est formali sapicntia, et ex consequenti l'ater enim et Filius sunt duoe pcrsonae,
influit in nobis : tamcn si non inllue- ct duw hypostases. Secundo modo dici-

ret, adhuc sapiens essct. tur rclalivum. quod significat collectas

personas, ut trinitas, ipsum enim claudit
Afi qiiwst. quod ulterius quaeritur, dicen-
\d h) iu se ea quae rclative (Ucunlur. Tcrtio
Ad I.

dum quod rrlalivr diri in divinis dicilur mndo dicitur rclalivc, quod ponitur loco
quatuor mo(Us rclative enim dici prin-
: relalivi, eo quod ipsum nominat esscn-

' S. AcGC.^TiNLf. (\f 1'irlf ad rptnim, rap. .1

 TN 1 Sli:MI<:NT. DIST. V. \\ AIIT. 7. 185

tiaii) (liviiiain pcr luoduin su|i[i()siti, ut. « hicilur hiliiis i<nisil.iuia dr coiisilio,
Dcus ; ol isto csl niiuus pr()[)rius inodus ct voluntas dc voluntatc, (!tc. »

inler oinnos ([ui dicli suiit. b^ssontia au- 1. cnim Dainasc(!nus quod coiisi-
Dicit
tcin nullu istoruin niuduruin dici [lutcst liuin nun radit in DcMim, ou quod sil
rolativo ; ot idou incunvonions csl, quud ignurantis orgo Filius non osl consi-
:

sil gonituin, vd gcnorans. liuin do consilio.

Ai) ALiui) diconduin, qiiud Dcus Douin 2. Praiterea, Supra babitum est ',

gonuil, ct sunt uniis Dous, ou quud ly quud vuluntas attiibuitiir Spiritui san-
Deus in sc claudit divinitatcm su{)[iusiti ctu ergu Filius non est vuluntas de vo-
;

et unitatcm essontia» ; et ideo nun scqiii- luntato, sed potius S|)iritus sanctus, ut
tur, quud sint plurcs dii : sed cum dici- videtur.
tur, essentia genuit essentiam, nun lialict

in se suppusitum : ergu upurteret, quod SuLUTiu. Consilium dicitur duobus Soiuiio.

satisfacorct distinctioni gonerationis per mudis, sicut ot cunsulo : est eniin consi-
distinctionom essentite ; et ifa soquitur, lium ex parte quoercnlis, et illud est
ut Magister dicit, quod plures essent ignoiantis : cst cliam consilium ex paite
essenliae : et ideo errabatabbas Juacbim, dantis, et hoc signilicat abundantiam et
qui hanc causam nun vidit, et dixit es- plenitudinem scientia? super ea qute du-
sentiam generare essentiam, et tamen bitabilia sunt alii, et sic consilium in Dcu
esseunam esscntiam sicut Deus genuit : dicilur aeterna dispositio sapientiae suae
Deum, et tamen sunt unus Deus. de rebus fiendis, et huc mudu dicitur
Ad ALiUD dicendum, quud hsec est im- Filius consilium de consilio, eo quod in
prupria, Divinitas est nata, et debet ipso ex praecipua parte consilium im-
exponi, hoc est, per generationem acce- pletum est per incarnatiunem et passio-
pta est, non per generationem deitatis, nem. Unde eliam secundum aliain
sed per gencratiunem habentis eain. translationem, Isa. ix, 6, dicitur
Ad ALiuD dicendum, quud huc contin- (( magni consilii Angelus. » Et, Isa. xi,
git propter concretionem hujus nominis, 2, dicitur Spirilus consilii super eum
Deus, quae non est in essentia, ut dictum requievisse^.
esl. Ad aliud dicendum, quod voluntas Ad 2.

licet approprietur Spiritui sanctu, nun

tamen est prupria sibi : quia una est vu-
luntas trium : et ideo convenit Filio ha-
ARTICULUS Yll. bere voluntatcm perhoc quod eam a Pa-
tre accepit.
An Filius bene dicatur consilium de
consilio, et voluntas de voluntate?

Deinde quaeritur de hoc quod dicit

« Cf. Supra, Dist. III. mini, etc.

' Isa. XI, 2 : Requiescet super eum spiritus Do-
 !

186 I). ALH. MAG. OIU). FHyEI).

G. Qaod videlur prxdictde expositioni contrarium.

Huic vero etiam id contrariiim videtur, quod Ililarius ail in libro IV de

Trinitate: Niliil, inquit, nisi natum habet Filius : et genili honoris admi-
ralio in honore generantis est. Cum ergo Filius essentiam habeat (tota enim
in eo est divina essentia) videtur quod ipsa divina essentia nata sit. Itom
in lihro V ait : Nativitas Dei non potest eam ex qua provecta est, non te-

nere naluram : nec enim aliud quam Deus subsistit, quod non aliunde
quam de Deo subsistit. Ecce liic dicit nativitatem Dei provectam ex natu-
ra : et ita videtur ex his verbis atque pra^dictis natura Dei et genita, et ge-

nuisse. Quod aperlius dicit in libro IX de Trinitate : Xos, inquit, unigenitum

Deum in forma servi '
manentem, in natura Dei ^
mansisse profitemur :

nec unitatem forma^ servilis, in naturam divinae unitatis refundimus : nec

rursum corporali insinuatione Patrem in Filio prsedicamus, sed ex eo ejus-

dem generis genilam naturam, naturaliter in se gignentem habuisse na-

turam : qua? in forma naturce se gignenlis manens, formam naturce et infir-
mitatis corporalis accepit. Non enim defeceral Dei natura, ne esset : sed in
se humilitatem terrenae nativitatis manens sibi Dei natura susceperat, ge-
neris sui potestatem in habitu assumptai humanitatis exercens. Ecce hic
aperte dicit, et naturam genuisse, et naturam genitam, et naturam assum-
psisse n;ituram : quod a plerisque negalur, ltem,in eodem Numquid uni-
:

genito Deo contumelia est, Patrem sibi innascibilem Deum esse, cum ex
innascibili Deo nativitas unigenita in naturam unigenitam subsistat? Ecce
et hic dicit unigenitam naluram.

H. Quomodo sint intelliyenda prsemissa verba Uitarii

Sed quia ha?c verba sane vult inhdligi, ipse idem dicit in libro IV : Inlcdli-

gentia diclorum ex causisest assumenda dicondi : quia non sermoni res, sed
rei sermo subjectus esl. ILtc crgo ver])a il;i iulelligi possunt : Niliil habot
Filius nisi nalum, id est, niliil h;d)el secuiidiim quod Deus esl, nisi quod
nasccndo accepil : et ipse nascendo Patris in se subsistentem n;ituram li;i-

* Editio. J.Alleaunip, T)ei.

* Ibidpm, hominis.
 IN I SK.lNTFAT. DIST. V, II, AMT. H. 1H7

buil. lliulo. i(l(MM llilarius (Uldil iu liliro \' : hlauulcui ualiii-.iui iiahul goni-
lus;, quaui illc ({iii f^cuuil : ila laiiKui iil iialiis ikmi sil illr (jiii ^'-(MiiiiL Nain
quoiuodo ciil Palcr ipst', cuui ^oiiilus sil? ISisd iii liis ijisis suhsislit illo

qui goiiitiis csl, iii quihiis tolus ost ipsc (|ui ^•cnuil : (jiiia iion cst alitiudo

qui p:ouilus csl : ct id(U) iioii rcfcrtur ad aliud (jiiod iu uiio siihsistil, (!L ox
uiio. Ac si iii ^ouoraliouo Filii ct iialuram siiaui, iil ila dicam, so^iiiiliir

iudomutahilis Dciis, iiidciiiulahilciii Dcuui [^i^^-uous, ikm- iiatiiram suaiu

doserit ox iudcmulahili Dco iiidcmiilahilis Dci jiorfecta uali\ilas. Siihsiston-

tom er^o iii oo D(3i naturam iul(dli^-aiuus, cum iii Dco l)(uis iiisit : ncc
prretor oniu qiii Dous est, quisquaui Dciis alius sit : qiiia ij^ise J)ous, vA. in

oo Dous. Natuiw orj^o Doi Patris voritas iii Dco Filio (isse docotur, (;iim iu

eo Dous intellijj;itur esse qui Dous est. h]st cuim uuus iti uuo, et unus ab
nno.

Item, Ulterius quaeritur, Utrum haec

vera sit, Filius generatione divina est ?
Probatio quod sic : Filius generatione
DIVISIO TEXTUS. divina hahet quidquid est : sed hcec est
vera, Filius est : ergo Filius generatione
divina est. Contra : Essentia est, non
« Hic vcro etiam id contrarium, etc. » generatione divinn.
Hic objicit per verba ITilarii, et in se-
quenti solvit. SoLUTio. Haec, Filius generatione est,
Solutio.
Et potest esse duhium de hoc quod sine praejudicio loquendo habet calum-
dicit solvendo, « A7//// habet Filius nisi niam : si enim sic inteUigatur, tamquam
natum, « id cst, nihil habet secundum esse Filii sit terminus generationis per se
quod Deus est, nisi quod nascendo acce- et in F'iHo, falsa est. autem intelliga- Si
pit. tur, quod terminus quidem generationis
est Filius, et ille per generationem ha-
beat esse, tunc est vera, ethoc modo pro-
batur haec autem est vera Fihus gene-
: :

ARTfClILUS VIII. ratione divinaest Filius, et essentia divi-

na est quasi formaliter.
Quem actum copulat vcrbum, accepit, Ad autem quod qua;ritur prirao,
id
ulrum notionalem aut essentialem ? Quem actum copulat hoc verbum, acce-
pit .^Dico, quod notionalem qui est ge-
neratio non tamen dico, quod aclus
:

enim quem actuiii copulat

Quffiritur tcrminetur secundum ralionem intelii-
hoc verbum, accepil, aut nolionalem, aut gendi primo, vel consequenter super es-
essentialem? Si notionalem, cum ipse sentiam sed terminatur in Filio in quo
:

Filius nascendo accepit essentiam, vide- est essentiaeadem propter duo, scilicet
tur actus nolionalis esse super essen- essenliae communitatem, et etiam indivi-
tiam ergo distinguilur, ut videtur. Si
:
sionem. Unde ad hoc quod essentia sit
essentialem, tunc aequalitcracciperc con- communicala, facit gcneratio sed' tamen :

venit Patri et Filio, quod hdsum est. non cst super ipsam per se, vel conse-
188 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
quentor quod sic probatur. Si
: esset su- tur duae hsereses, quarum una est, quod
per ipsam j)rimo, tunc cssentia esset ge- Filius haberet in se univorsale et parti-

nita, quod falsum est si auUm : esset su- culare : sccunda est, quod essentia ge-
per ij)sam consequonter, tunc essentia se neraretur por conscquons et ila etiam :

haberet conscquonter ad Filium : ot ita per consoquons distingueretur sccundum

in Filio esset aliquid vicinum generatio- esse quod habet in Filio, ab esse quod
ni, et aliquid remotum et sic sequeren- : habet in Patre.

I. Quod lerjitur Pater de sua substantia (jenuisse Filiuni, et Filium

substaniids Patris.

Dicilur quoque, et frequcnter in Scriptura legitur, Patreni de sua sub-

stantia genuisse Filium. Unde Auguslinus in libro de Fide adPetrum ait:

Pater Deus de nullo genilus Doo, semel de sua natura sine initio genuit
Filium Deum sibi a^qualem, et cadcm qua ipse naturaliter aeternus est,

divinitate coseternum '. Ecce hic dicit Augustinus Filium genitum Dei na-
tura Patris. Est autem una natura Patris, et Filii, et Spiritus sancti. 8i

ergo de natura Patris gcnilus cst Filius, genitus est dc natura Filii et Spi-
ritus sancti : imo de natura trium personarum. Idcm quoque Augustinus
in libro XV de Trinitate *, dicit Christum esse Filium substantiae Patris, et

de substanlia Patris genilum, tractans illud verbum Apostoli loquentis de

Deo Patre sic : Qui eripuit nos de potestate tenebrarum, et tanstulit in

rerjnum Filii charitalis sux ^ Quod dictum est, inquit, Filii cJiaritatis suge,

nihil aliud intclligitur quam Filii sui dilecti, quam Filii substantice suse.
Charitas quippe Patris qui *
in natura cjus cst ineffabiliter simplici, nihil

est aliud quam ipsa natura atque substantia, ut sa^pe diximus, et srope ite-

rare non pigct : ac pro '

boc Filius charitatis ejus nullus alius est, quam
qui de substantia ejus est genitus. Eccc hic aperte dicit Auguslinus Filium
esse gcnitum de substantia Patris, et F^ilium substanlicc Patris. Idem quo-
que Augustinus in libro III contra ha^rcticum Maximinum % substantiam
Dei gcnuisse Filium, ct Filium genitum dc substanlia Patrisasserit, dicens:
Carnalibus cogitationibus plcni, substanliam Dei de seipsa gignerc F'i-

lium non putatis, nisi hnr patiatur quod substanlia carnis patilur quando

*
S. Aur.usTiNus, De Fide'ad,'Petrnm, cap. 2.

» Idem, Lib. XV de Trinitate, cap. 10.

' Ad Coloss. I, 13. Vulgatn habet, in regno dilectionis suie.
* Edit. Joan. Alleaume, qum
' Ibidem, per.
* S. .Arr.usTiNUs, Contra Maximinum, rap. 21.
 IN I si':ntk.nt dist. v, k. m
gi[''ni(. Krralin, nescir.nlcs Scrijj/iuy/s, inujuc oirlutc.m l)ci '. Nnllo (!Fiiin

iiiodo vcriiin Dci iMlinni co^ilalis, si cnni naliini cssr dc snhslanlia Palris
ncj.^'alis. iNon cnim jaiii (U'al hoininis Filiiis, (*l Dco donantc faclus csl Dei

ImHiis : c\ Dco naliis, j;'ralia non iialnra. An forle olsi noii lioininis l''iliiis

orat, taincii jani aii(|na crat (inalisciiinqnc croatura, ol ii) Dei hilinin Doo
inulaiito convorsa ostVlSod iiiliil liornin (!st : orf>-o aiit (V' niliilo, ant d(! ali-

(]ua substaiUia uatus cst. Sod no crodorcuuus vos putarc do uiliilo (!sse Doi
Filiuin, afririualis non vos dicoro do nihilo osso Dei ^'iliuin. Do ali(jua ergo
suhstautia ost : ot si non (h' suhstantia Patris, (h; qua sit, dicilo : sed non
inveniotis. Jain cr^o iinif>onituiu Doi Filiuni Jesuiu Ghristum de Patris esse
substantia, nou vos nobiscum pigoat conritori. Idem, iu eodem : Utrique
legimus ut simus in vero Filio ojus Josu Christo^ Dicite ergo nohis, utrum
iste verus Doi Filius, ab eisqui gratia filii sunt, quadani jiropriotato discre-
tus, de nulla substantia sit, au do aliqua ? Non dico, inquis, do nulla : nec
dicam de niliilo, ergo do aliqua substantia est. Quti3ro, do qua? Si non de
Patris substanlia est, aliain qua?,re. Si aliam non inveuis, Patris agnosce
substantiam, et Filium cuin Patre o^oouo-tov confitoro. Idom,in eodem : Con-
fiteor Deuin Patrem oinnino incorruptibiliter gonuisse : sed quod est ipse
genuisse. Itom, Dico quod sa^pe dicendum esl, Aut de ab'qua substantia
est natus Dei Filius, aut do nulla. Si de luilla : ergo de nihilo, quod vos
jam non dicitis. Si vero de aliqua, nec tainen de Patris substantia, non est
verus Filius. Si vero de Patris substantia, unius ojusdomque substantiae
sunt Pater et Filius. Vosautem nec FiliumDei de substantia Patris geni-
lum vultis : et tamen eum nec ex nihilo, nec ex aliqua materia, sedex Patre
esse conceditis : nec videtis quam necesse sit, ut qui non est ex nihilo, nec
ex aliqua alia re, sed ex Deo, nisi ex Dei substantia esse non possit : et hoc
esse quod Deus ost, de quo est, id est, Deus de Deo natus est : quia non
alius priusfuit, sod natura coseterna de Deo est

K. CttUifiens summam prsedictorum, aj^crit ex quo sensu accipienda sint.

llis vorl)is praiinissis innui videtur, quod div^ina substantia Filium ge-
nuorit, et quod Filius sit genitus do substantia Patris, et quod de Deo est

natura coaeterna, et quod Pater id quod ipse est genuit. Id autem quod
ipse est, divina essentia est : et ita putari potest divinam essentiam ge-

• Matth. XXII, 29,

^ I Joan. V, 20 : IJl coynoscamus verurn Deum, et simus in vero Filio ejus.
lyo l). ALB. MAG. OUD. PILED.

niiisse Velienienlor movent nos haec verba, qua3 quomodo intelligenda

sint, mallem magis ab aliis audire quam ipse tradere. Ut lamen sine })rtTe-

judicio atque temeritale loquai', ex lioc sensu dicta possunt accipi : Xatura
coteterna de Deo est, id est, Filius coceternus Patri, de Patre est : ita quod
cst eadem cum eo natura, vel ejusdem natura?. Quem sensum conlirmat
Au^ustinus iijidem '
subjiciens, et quod dixerat quasi explanans. Dicto
enim, Natura coseterna est de Deo, addit: Non est aliud Filius quani illud
de quo est, id est, unius ejusdemque substantise est. Deinde apertius ta-

lem inlellectum ex pra^dictis verbis fore habendum aperit in eodem libro

contra Maximinum, dicens : Trinitas haec unius ejusdemque subslantiae

est : quia non de aliqua materia, vel de nihilo est Filius, sed de quo est
genitus. Itemque Spiritus sanctus non de aliqua materia, vel de nihilo est,

sed inde est unde procedit. His utique verbis aperte ostendit ea ratione dici
Filium esse de substantia Patris ([uia est de Patre genitus, ita ([uod est

ejusdem substantia} cum eo : etSpiritum sanctum esse de subslantia Pa-

tris et Filii, (piia ab utrcxiue procedit, itaquod est ejusdem substantice.

DIVISU) TEXTLS. ARTICULFS IX.

Vlrum quando Mngistcr dicit, Transtu-

« Dicilur quoquc frequentcr, elc. » lil in regnum charitalis, lij charilatis

llic incipit pars illa in qua quarilur, copulet dileclioncm notionalem, vel
Llruni essentia in pcrsona sit, vol esse essentialem ?
possil tertninus generalionis a quo vel in

quoni ?
Et dividitiH' in parlcs tres : in objoctio- Incidil auteni Iiic duhiuni dc hoc
nem, el solutioneni, et in ca{)ituluni in quod dicit iu prinio ca[)ilulo : « Trans-
quo elicitur id ([uod ultoriori conclusione tulit in reg)ium Filii charilolis su,r,

sequilur ex auclorilalibus induclis. Se- etc. » Utruin Iv charitntis copulot dilo-

cunduni inci[)it ihi, K, « Ilis vcrhis pr,r- clioncni nolionalom, vel cssenlialom ?
7nissis, etc. » rertiuni inci[)il il)i, L, Si dicatur, notionalem. Contra :

« Ostcndilur qud^iue, elc, » 1. Charitas notionalis cst S[)iritus san-

ctus : ergo vidotur, quod sequatur quod
transtulit in n^gnuin I'ilii Spiritus san-
cti.

2. Prieterea, Inconvcnientcr c.\poneret

Auiiustinus, qui dicit quod transtulit nos
iu rognuin I''ilii suoe suhstanliae.

* S. AuausTixNfs, Lil) III conlra Maxiiuinura, cap. J4.

 IN I si]iNTi':iNT. nisr. v, k, aim. <j.
m
Si pro[)l(M- lioc (licalur, (iiiod copiilal ctioiic, ct |tro nolion.ili. IIoc ('tiarii vidc-
proptcr lioc diloulioneui (.'sseiitialcm. Iiir v.x conjiiiictioMc (liiannn cxposilio-
CoNTRA :
niiin Auj^iistini : ipsi; cuiin (!Xp(jnit
1. Au^ustiuus cxponit sic : l''ilii sui di- diccudo, (piod Fl/li r/iarlla/is idem est
lecti, iu alia e\|)osilioue : dilccti aulciu (luod l*'ilii siue essenlia', et l''ilii dilecti :

dicit dilcctiouciu (jua l*alcr diligit Fi- ct cx uua expositiouc accipilur suhstau-
liuiu, ct (pia h'ilius dili^it Patrcui : illa tialis dileclio, ex alia autein notioiialis :

auleni uotioualis est, (juia illa procedit eryo slat pro utra(jue.
al) ipsis in (luantuiu unuiii suul iu dili- Siiu contiia : Termino semel sumplo soj contra
gendo : ergo videtur, quod copulet uo- uon est utenduin a?(|uivoce : sed iste ter-
tionalein dilectionem, luinus c/iaritatis semel sumitur : crgo
2. Fra^terea, Si pure diceret essentia- non stat in duplici signilicatione.

lem, sensus essel vcrbi Apostoli, quod

esset essentia' Filius. Solutio. Sine prsejudiclo consentio in
soiuiio
hanc partem, quod ly cliaritatis copulat
Videtur autcm ulterius, quod copulet hic utramque dilectionem, sciiicet et no-
utrumque. tionalem, et essentialem, sicut videnlur
l. Gum eniin dicit Apostolus, ad Co- intiucre exposilionos Augustini si con-
loss. I, 13, unde trahitur hoc verbum, jungantur : scd copulat esscntialem in
7V«;25//^/<7 ;i05, etc, significat nos trans- reclo, et nolionalem in obliquo. Est
ferri in regnum : non autem tit transla- enim sensus Transtulit nos per charita-
:

tio nisi dilectorum a diligente : ergo non tem communem in regnum Filii sui, in
lit translatio nisi per dilectionem com- quem et a quo procedit dilectio, in qua
munem diligentis, et dilectorum : chari- datur nobis dilectio charitatis. Et secun-
tas autem communis est in qua procedit dumhane intentionem non sequitur quod
Spiritus sanclus ad sanctificandam crea- Filius sit Filius Spiritus sancti : quia non
turam transferendam : igitur cum tem- dicit iilam ciiaritatem in recto, sed coin-
poralis processio in inteliectu suo ciau- telligitur in ista. Nec etiam sequitur,
dat aeternam, in communi dilectione quod Filius sit poprie Fiiius essentife :

clauditur propria notionalis : el sic utram- quia propter notionem inteiligitur, quod
que diiectionein imporlat. charitas sit Filii, sicut ejus qui ea nectitur
2. Item, Hoc accipitur ex modo lo- cum Patre nexu qui est ab utroque.
quendi cum dicitur, Transtulit nos in Ad ultlmum dicendum, quod charitas Ad uitim.
^^^^^^^'
regnum Fi/ii cliaritalis : non enim trans- non accipitur omnino cTquivoce, quando
feruntur nisi fiiii adoptionis in regnum sumitur pro essentiali et notionaii : eo
Fiiii natura : ergo charilatis actus nota- quod una inciuditur in aiia, sicut pro-
turtransire in Fiiium natura, et in nos : prium in appropriato unus autem in- :

in Fiiium autem natura transit actus no- teilectus secunduin actum bene accipit
tionalis, quia Pater diligit Filium Spiritu proprium in appropriato, quia unum
sancto, et e converso : in nos autem ciaudil in se aiiud autem non est de
: sic
transit diiectio essentiaiis appropriabiiis pure a^quivocis, in iliis enim non claudi-
Spiritui sancto in quo nititur : ergo vi- tur unum in aiio secundum inteliectum.
detur, quod stat, et pro essentiali dile-
192 D. ALB. MAG. ORD. PRyl-:D.

L. Qiiod nec Filius, nec Spirilus sanctus est de nihilo, sedde

aliquo, non lamen de materia.

Oslenditur quoque ex illis verbis Filium et Spiritum sanctum non esse

(le niliilo, sed de aliquo : nec tamon de aliqua maleria. Unde etiam Ilila-

rius in libro Xll de Trinilale ait : Uni^enilus Deus cum natus sit, Patrem
teslatiir auctorem : cum ex manente nalus est, non est natus ex nilido :

et cuin anle tempus natus est, omnem sensum praivenit nascendo. Ilic

aperle dicitur, quod Filius non est nalus ex nibilo. Similiter et Spiritus

sanctus non est dicendus esse, vel procedere ex nibilo : quia Filius de
substantia Patris natus est, id cst, a Patre est, cum quo ejusdem substan-
tia3 est, et eadem substantia. Ex quo sensu etiam accipiendum est illud :

Pater genuil id quod ipse ost, id est, Filium qui est hoc quod Pator. Et
hoc ita debere intelligi Augustinus aj)eril, dicens in primo libro contra

Maximinnm : lloc ^.^enuit Pater quod ost : alioquin non est verus Filius, si

quod est Pater, non est Filius. Item, substantia Doi genuit Filium, id est,
Pator substantia gcnuit Filium, ([ui est eadem substantia ot ejusdein suh-

stantia^. Quod sic esse intolli^ondum Augustinus oslendit, dicens ad Maxi-

minum : Sicut dicis, Spiritus Spiritum ^^onuit : ita dic, Spiritus ojusdem
natura' vol substantia3 Spiriliim genuit. Item, Sicut dicis, Dous Deum jio-

nuit : itadic, Deus ejusdem naturai vel substantiaB Deum genuit. IIoc si

credideris ct dixoris, nihil de hac re ulterius accusaberis. Ilis enim verbis

aporit, quomodo pr<edicta debeant intolligi. Similitor Filius natus est de
subslantia Palris, vol Patei' genuit Filium de sua nalura sivo essentia, id

est, de se natura et essontia genuit Filium ojusdom ossenliir '

ao naturai,

ol qui est eadom essentia ac natura. Similitor expone illud, Filius substan-
tia? Patris, et Filius Patris substantiai, id est, qui est substantia, cum quo
et Filius oadtMu substnnlia ost, quia consubstanlialis est Patri Filius. I^t

hic sensus adjuvatur ox liis verbis Aiigustini, (|ui in libro \ (\(' Trinilate

ait : Tros porsonas ojusdom essontia?, vel Ires personas unam essentiam
dicimus. Tres autom j^orsonas ex cadom ossentia non dicimus, quasi aliud
ibi sit quod essentia ost, aliiid quod j)ersona K Ilis vorbis oslenditur non esse
dicendum pcrsonam osse ex ossenlia, nisi ex sensu pra?diclo : qui sensus

'
Edil. Joan. Alleaume, s»/A</fln<i,r.

* S. AvocTiM?, I.ib. V de Trinilale, cap. 6.

 liN I SKMIKNS. DlSr. V, iM, AMT. II). \n
('(»n(irm;ilnr cliaiii (^\ (mi (hkkI iii lihid dc Trinltdlr ' idciii ;iil : Siciil, iioslr;i

scioiili;i sci(Mili(C l)ci,sic cl, iioslnmi vcrhiiiii (jiiod iiascitiir d(; iiosli";i sci(Mi-

liii, dissiiiiilc csl, illi N^crlto Dci, (jiiod ii;iliiiii csl dc l*;ilris (3ssciilia. T«il(3 ost

aiilcin ;ic si diccnd, iU' i*;ilris scioiili;i, i\{' l*;i(iis s;ij»iciiliti : vcl, (jiiod (.'sl

cxj)rcssiiis, dc Pali(! css(Mili;i, (h; l*;iLrc sciciili;i, d(! l*;il.rc sapi^jrilia. Kx lioc

il;i(|U(^ iiilcllcclu, Vorbuui ])ci P;ilris uiii^onilus iMliiis |)croinnia Palri si-
niilis oL «iMiiuilis, rocLo diciLur J)eus do Doo, Iuiikmi (I(> luiniiio, s<ij)ionli;i de
s;i[)ionli;i, essonLi;i de essonLi;i : quia lioc est oninino (juod l*;iLci', non ta-

inen Pater : (juiaisto Filius, illo PaLor.

M. Quare Verhwn Patris dicatiir Fllms naturse?

Inde esL, quod solus uni^cnitus Dei dicitur naLura Filius, quia ejusdem
iiaturcTB est, el eadoni natura est cum PaLre. Unde Hilarius in libro XIV de
Trinitate, de Christo loquens, ait : NaLura Filius est, quia eamdera natu-
ram quam ille qui genuit, liabet.

ipse sit de nihilo ? Et videtur, quod sic

per auctoritatem Augustini supra habi-
tam :

ARTIGULUS X. 1. Si de nullasubstantia estFdius : er-

go de nihilo est Filius : ergo cum de
Utrum possit dicl, Fillus est de nihilo nulla substantia est Pater, de nihilo est
et similiter, Pater est de nihilo ? Pater.
2. Ilein, Pater est de nullo : ergo est
de nihilo.
Deinde quserilur de liis quoe dicuntur 3. Ttem, Pater non est de aliquo neu-
in illo capitulo. « Ostenditur quoque ex traliter : ergo de nihilo.
illis verbis, etc. » Utrum Filius de nihilo CoNTRA Omne quod de nihilo est,
: Contra.

sit, vel non ? Videtur autem quod sic : creatum est, et vertibile, ut Damascenus
i. Quod enim de nulla materia praeja- dicit : Pater ergo si est de nihilo, est
cente est, de nihilo est : Filius de nulla creatus et vertibilis.
materia praejacente est : ergo Filius de
nihilo est. Adhujusmodi sophismata di-
SoLUTio. Solutio.

2. Item, Filius non est de aliquo, ita cendum, quod nulla personarum divina-
quod ly aliquo sit neulri generis : sed rum cst de nihilo : quia cum dicitur, de
non aliquid et nihil fiequipollent : ergo nihilo, per negationem tollitur princi-
Filius de niliilo est. pium ex parte ante : sed per praepositio-
ncm de negationem quae
pr-cecedentem
Pr^terea qua?rilur de Patrc, Utrum manet uon exslincta per negationem, eo

' S AcGCSTiNUs, Lib. XV de Trinilate, cap. 13 et i4.

XXV i3
 VM n. ALB. MAG. OHI). PR/FJ)

quod pr.TCcdnt, ponitur ordo essc ad niliil ali(|U() noiitralilcr : non valct itcrumpro-
praDcedens, id cst, quod esse ejus quod j)lcr habiludincm prapositionis.
dicitur esse de uihilo, sequatur non esse :

et hoc quidem convcnit omnibus creatis, Ad quod ultcrius quoeriturde Patre, Ad

id oue
uee

sed pcrsonis divinis non convcnit. dicendum quod ipse non est de nihilo.
Ad objcctum contra, diccndum quod Ad obje

Ad 1. Ad PRiMHM crgo dicendum, quod hcec in Filio soquitur, quia ille habet habitudi-
est vcra, Filius de nullamateria est : quia nem ad principium ante : et non Patcr,
ibi notatur negatio principii materialis : ct ideo in Patrc non tcnet.
scd nonscquitur, ergo dc nihilo, proptcr Ad aliud dicendum, quod non sequi- Ad 2.

habitudincm proppositionis quai ma- tur, Pater est denullo, etc, quia haec di-
net. ctio, nullo, stat pro persona : posteaau-
Ad ?. Ad ALiuD diccndum,
quod istae dutc tcm infcrtur neulraliter, privando prin-
non oequipollent Filius non est de ali-
: cipium cxistentiae cum ordine ad nihil
quo crgo dc nihilo. Quia inprimapra^-
: quem ponit praepositio.
ccdit nc;2^atio pra^positionem : ct idco ox- Ad aliud dicendum, quod non sequi- Ad 3

stinguit Iiabitudincm cjus. In sccunda tur, Non est dc aliquo ergo de nihilo
: :

autem sequilur : ctideo habitudo pra^po- quiain prima privatur habitudo praepo-
silionis manet. Si autcm inferatur ab sitionis, in secunda autem non privatur :

aequipollenti, IXon est de nihilo : crgo dc igitur, etc.

 IN I SK.NIKNT. DlSr. VI, A. lU;»

DISTINCTK) VJ.

A. IJlnun l^dlcr rolunlatc tjeiniit Filiuni, an nercHsitate : et an

votena, vel nolens sit Deiis ?

PraHeroa quccri solel, Ulriim Paler ^eiiiiei-il Filiuiu vuluulate, an iie- Sionrictus
generandiad
cessitale? Oe lioc Orosius ad Augustinuiu ita ait : Volunlate ^'enuit Pater poiemiam.

Filiuiu, vel necessitale : sed nec volunlale, uec necessitate : quia necessi-
tas in Deo ii(»n esl : praiire voluiilas sapientiani non potest '. Quocirca, ut
Augustinus ait in libro XV^ de Trinitatc *
: Ridenda est dialectica l^^unomii,

a quo Eunomiani liiEretici orti siint : qui cuin non potuisset intelligere, nec
credere voluisset, unigenituin Dei Filiuin Verhum Dei esse natura, id est,

de substantia Patris genitum, non natura? vel substantia^ dixit esse Filium,
sed Filium Yoluntatis Dei : volens asserereaccedentemDeo voluntatem, qua
g-igneret Filium : sicut nos aliquando aliquid volumus, quod antea non vo-
lebamus, propter quod mutabilis intelligiiur nostra natiira, quod absit ut

in Deo esse credamus. Dicanius ergo Verbum Dei esse Filiuni Dei natura,

non voluntate, ut docet Augustinus in bibro XV de Trinitate^ ubi quem-

dam Catliolicum hffiretico respondentem commendat, dicens : Acute sane
quidam respondit hoeretico versutissime interroganti, Utruin Deuin Filium
volens, vel nolens genuerit : utsi diceret, Xolens, absurdissima Dei inise-

ria sequeretur : siautem, Volens, continuo qiiod intendebat concluderet,

scilicet non natura? esse Filium, sed voluntatis. Atille vigilantissime vicis-

sim quffisivit ab eo, Utruin Deus Pater volens aut nolens sit Deus : ut si

responderet, Nolens, sequeretur grandis absurditas et miseria, quam de

Deo credere magna est insania : si autem diceret, Volens, responderetur

ei : ergo et ipse voluntate sua Deus est, non natura. Quid ergorestabat nisi

ut ohmutesceret, sua interrogatione ohligatum indissolubili vinculo se vi-

dens'?Fx praMlictis docetur nonesse concedenduin, quodDeus voluntate,

vel necessitate, vel volens, vel nolens, sit Deus. Item, quod voluntate, vel
necessitale, vel volens, vel nolens genuerit Filium.

' Edit. Joan. Allcaume, non potuit.

* S. AuGusTiNLs, Lib. XV de Trinilate, cap. 20.
' loKM, Ibidoin.
l'.)(i I). ALIJ. iM.\G. ORD. Vnm).

I. Vidclurautem, quod necessitate Fi-

lium genuerit : quod enim impossibile est
nonesse, necesse est esse : Deum habere
DIVISIO TEXTUS. Filium impossibile est non esse : ergo
necesse est esse.
'1. Item, Quidquid nulia parte sua est
«. Pnelcred quxri solet, VlrumPaler contingens et possibile, ipsum in toto in
rjenuerll Filium, elc. » essentia et actu est necesse: Deus Pater
llic incipit secunda pars islius tracla- in nullo subjicitur contingenti et possi-
tus de generatione Filii, inqua quferitur bili : ergo in toto est necesse : ergo ipse
depotenlia inclinante ad generationem ex est necessarium principium generationis
parle generantis, Utruni illa sit neces- Fihi.
sitas, vel volunlas, vel natura? Dividi- 3. Item, Idem est posse et esse in oeter-
tur autein induas patres : in quarum pri- nis : sed necessarium est Deum posse gi-
ma agitur de potentia inclinante in Patre gnere Filium : ergo necesse est Deum
ad gen^jrandum. Sed quia in inferioribus gcnuisse Filium idem est in aeternis
: et
potenlia generandi cst in lilio genito, genuisse et gencraie ergoDeus Pater de :

sicut in patre : ideo quwritur in secunda necessitate generat velgeneravit Filium.

patre, Itrum liujusmodi eliam sit in 4. Pra;terea, Omnipolenti detrahere
Filio? ct hsec incipit in scquenti distin- maximum posse est impossibile : maxi-
ctione VII, scilicet ijji, « Ilic solet quseri mum autem possc est generare talem
a fpdbusdam^ etc. » alterum qualis ipse est : ergo hoc posse
Prima dividitur in tres. In prima mo- impossibile est detrahere a Deo : ergo ne-
vet quaestioncm Magister, et solvitper in- cesse est ponere in ipso : ergo ex necessi-
teremptionem utrisque partis. In secunda, tate gcnuit Filium.
objicilur contrasolulionem et solvit, ibi, : 5.1tem, Natura existente communica-
B, « Sed contra hoc opponitur, etc. » In hili, et eam communi-
nihil prohibentc
tertia, redit ad partem quani intereme- cari, impossibile est tollere communi-

rat, et solvit eam sub alio sensu, ibi, G, cationem sui sed natura divina commu-
:

« Prsedicta tamen verba, etc. » nicabilis est, et nihil prohibet communi-

In prima harum facittria. Primo enim cationem fieri, utsupra dictum est el pro-

ponil qua^stioncm lioeretici sub divisione. balum est ergo impossibile est non fieri
:

Secundo, interimit ulramque partem communicationem ergo necessc fuit ge- :

divsionis, ibi, « Nec coUnitate, nec neces- ncrare iMlium : quia per generationem
sitate. » In tertio, ponit instantiamcontra fit naturge communicatio.
divi.sionem li.eretici, ibi, « Acute sane (). Item, Dicit Philosophus, quod ea
quidam. » qujE liunt aut semper, sicut necessaria,
:

aut frequenter, aut raro sed naturalia :

fiunt scmpcr, aut frequenter, sed in nc-

Ain IGULl S I. cessariis semper infra autem ha-

liunt :

bcbitur ', quod Deus Pater semper ge-

An Dcus genuerit Filium ex necessitate, nuit Filium : ergo necessario genuit Fi-
ct cohoitate ? lium.
Ilem, Dionysius in libro de Divinis
7.

nominibus: Solus ions supcrsubslantialis

Incidit autem hic ([Uirslio de ista divi- Dcitalis (>st Pater, ncc Filius cst Patcr,

sione : nec Pater Filius, custodientibus hymnis

' Cf. Infra, Di>t. IX.

 .

IIV I SKINTF.NT. hlST. VI, \, AHT. j \\)1

propi-ia r(5ligi()n(3 uiiiciii^iuo lli(uiicliicii- potiiit, (sf voliiit : crgo voluulalf! g(!-
runi jxMVSonariiiu '. (auu i^iliM' foulcui uuit.

neccsso sit I1ih'I'c, Palcr ex ucccssilalc 7. Il(!iii, Palcr (lic(!ns Vcibuiii, gcuiiit
gcnuit biiiuui. l<'iliuiii ; sc(l (liccr(! S(!mper cst in voluu-
8. Itciu, lii codcin, inlVa : Palcr ([ui- latc (lic(!nlis ; crgo giiucrare scmiier ost
dcui (>sl foulaua (lcilas : h'ilius aulcui ct in volunlati! gcncranlis : ergo scmper
Spirilus sanctus deigcna' dcilalis, si ila voiuutate gouuil.
oportct diccre, pullulationes divinae, et Incontrahiu.m objicitur
sic piiiiio quod ss.i oomra,
sicut llores, et supersubstanlialia luiuiua a non ex necessitate.
sanctis eloquiis accepimus. Ex hoc lia- 1. Omuis nccessitas ad aliqucm actum

betur, (juod cuui Patcr sit deitas fontaua, esl a polcutiafortioris intrinscci, vcl ex-
impossibile est cum non fundcre ct gcnc- triuscci Dcus Palcr nou liabct aliqiiid
;

rare Filium. fortius sc orgo non gcnerat ex necessi-

;

tate. Secunda supponilur a Jidc. Prima

EoDEM MODO videtur posse probari alia probatur ex hoc quod si est nccessitas
pars, scilicet quod voluntate geuuit Fi- natur», est a forma, quoe potcntior est in
lium sic :
re agente per neccssitatcm quam mate-

1 Dcus vull omne bouum ergo luaxime ;

ria. Si autem est neccssitas ab cxtrinse-
bonum maxime vult : sed optiumm est co, tunc est cogens fortius : sicut acci-
producere Filium, et producere Spiritum pit in coactione violentise.

sanctum : ergo hoc maximc vult: ergo 2. Itcm, In omnibus his in quibus est
voluntate genuit ipsum. nalura et voluutas, sccunduni debitum
2. Item, In omnipotentc omne opus ordincm nalura subjacct voluntali in ;

subjacet voluntati : ergo cum generare Dco autcm natura estet voluntas ergo et ;

(ut dicit Damascenus) sit opus naturse, in eo natura subjacet voluntati ; quod
hoc in ipso subjacebit voluntati : ergo vo- autcm subjacet voluntati, dicit Augusti-
luntate genuit eum. nus non esse necessarium ergo in Deo :

3. Item, Aut genuit eum voluntate, nihil est necessarium : ergo nec genera-
aut genuit eum non voluntate : si volun- tio Filii nec aliud opus, ut videtur. Pri-
tate, habeo propositum : si non gcnuit ma probatur ex perverso ordine in no-
eum voluntatc, et genuit : ergo genuit bis ; quiaper pcccatum accipit quod po-
contra voluntatem, vcl praeter volunta- tenticne naturales voluntati et rationl non
tem : quorum utrumque absurdum est : subjacent. Secunda probatur per hoc
ergo voluntate genuit Filium. quod summus ordo est in Dco.
4. Itcm, In omnibus gcnerantibus in Contra alteram partem sic objicitur_,
quibus est propositum, primum inclinans scilicet quod non voluntate genuit :

ad generationem est voluntas : ergo 1. Damascenus in duobus locis dicit,

et in Deo : ergo et voluntate genuit. quod creatio est opus voluntatis^ genera-
3. Item, Quidquid non voluntate
fit tio autem opus naturiB ^ ergo non vo- ;

ejus qui habet voluntatcm, non est luntate genuit.

laudabile : ergo si Pater non voluntate 2. Item, Voluntate fieri dicuntur in
genuit Filium, Pater in generatione Filii quibus principalis motor est voluntas :

non est laudabilis, quod absurdum est : sed in omni generatione principalis mo-
ergo, ctc. tor est natura : crgo gencratio non fit

6. Itcm, Auguslinus dicit iufra : Si voJunlatc.

potuit gignere Filium, et noluit : ergo 3. Itcm, Voluntas est ad volita : volita
invidus : scd invidus non fuit : ergo autem sunt cxteriora de quibus cst ap-

' S. DiONYsius, De divinis nominibus, cap. 2. S. J. Damasce.nus, I.ib. I, cap. 8.

 108 D. ALB. ]\IAG. ORD. PH/ED.

prohensio in ratione boni : generalio aut conscrvare esse, sicut anhelitus et

Filii non sic est de exterioribus : ergo nutrimcntum in animalibus : respectu

non fit voluntatc. bene esse, sinc quo non habetur finis

i Pra'lerea, Tn hominibus sic est quod intentus in bene esse, sicut acceptio
gcneratio hominum non dicit opus vo- debili ab Atheniense cive non habelur
luntatis, sed potius opera mechanica nisi navigetur Athcnas : est ergo ne-
quse sunt super materiam aliam : ergo cessaria navigatio ad Athcnas ad ac-
neque in divinis ita dici dobet. coptioncm debiti. Respeclu autem esse
efficientis, simiHter est duobus modis,
soiutio. 1. SoLUTio. Dicondum secundum [Iila_ scilicet respectu agontis extra, et respe-
rium in auctoritalibus supra induclis ', ctu agentis inlra. Rospectu agcntis ex-

qnodm intelligoUladiclorumexcausisest tra, sicut Dionysius dixit, quod necessa-

assumenda dicendi quia~ non scrmnni : rium est contristans, et violcntia est

7'es, sed reiscrmo subjectus esi : n et ideo aliqua necessitas : et quidam Philoso-
non omnisnecessilashicnogelur, neconi- phus Ariotas dixit, Violontia de neccs-
nis voluntas : sed necessitas ot voluntas sitate cogit me ut hoc facium. Respoclu
secundum intenlionem hcercticorum, quce autom (ogontis intra, sicut dicitur, III

est necossilas violcntiae, et coactionis ab Esdra>, quod super omnia vin-

iii, 12,

agente contra voluntatem intrinsecus vel cit veritas : quia cogit consonsum et :

extrinsecus : sicutjam patobit, cum dis- hoc modo dicit Philosophus, quod ne-
tinguclur necessarium : talcm cniui uo- cessitas non permittil opinantem ad ve-

cessitatem non recipit divina genoratio, rum rovorti, el mutari a sua opiniono.
nec Dous : quia dicit Philosophus in Absolute autem necessarium est (ut dicit

l\ primx Philosophise : Si fuerunt res Philosophus) quod impossibile est ut sit

simplices et aeternae et immobiles, nuila alio modo : et hoc tribus modis est,
earum erit violenlia, neque contra natu- scilicet por se, et per aliud, et composi-

ram. Patet quod talis necessitas

igitur tum ox utroquo : per se, sicut principia :

violentite non cadit in Doum. Volunla- por aliud, sicut conclusio dotorminata :

tem autemdicebant in Deo esse acccden- ox utroquo, sicut syllogismus. Et simi-

tem, ut dicit Augustinus, vel anteccden- liter est in ente incomploxo. Unde dicit

tem, quae est de rc antequam sit ipsares, Philosophus^ quod necessarium absolute
etqua? quandoquo cst apud volentem, et et per se non est nisi uuum simplox pri-
quandoquonon : unde si talis essot vo- mum omnia enim alia composita cx suis
:

luntas in Dco, et Pater esset mutabilis componenlibus trahunt necessitatem, et

qui quandoquo unum vollet, ct quando- componentia ab officiente primo et idoo :

que aliud ot Filius non esset aiternus,

: possibilia sunt secundum illa a quibus

cujus generationom voluntas paterna au- habent necessitatem : quia prius per iu-
tecessissot, sicut rerum crealioncm pno- tellectum in illis sunt in potontia quam
vcnerat. Dicondum ergo secundum Phi- in nccossitato. hanc Socundum igitur

losophum in IV priniie Philosophi,r, divisionom dicomus. quod solus Deus ost

quod norossarium dicilur i'cspectivo, ot nocossarium primum. Sunl aulom multi
absoluto. licspcctive aulom dicitur ro- alii modi in quibus non salvalur ralio

spectu linis intonti, aut rospectu eflicion- -nocossitatis nisi a^quivoce : sicut utilc

tis cogontis. Rospcctu finis duobus mo- ncccssarium consuovimus diccre, ct cx-
dis, scilicet rcspoctu esse, ot respoctu podicns necessarium.
bone esse : sicut nccessarium est ad IIis haritis, facilo est rospondorc ad
esse, sino <pio impossibilo ost h.iboro ilhiiu partoiu objoctoniin (jiut sunt de

'
Cf. Supra, Disl. V, iri principio capilis.
 IN I SIATI^INT. DIST. VI, A, AHT. 2. VM)

neccssarii) : oiniu^s ciiiin illu^ ralioncs ol dciitc, sccunduin (juas non cst voluii-
auctoritalcs Dionysii adducta', plano lo- talis opus gcneratio divina, ut dictum
quunturdo necessario siniplici ct al)so- esl.

lule, quod pra^cipue (^st Deus et liac : I']t sic patet solutio, ad oiniiia alia
necessitate gencrat h'iliuni neque se- : objccla simul.
quilur ali(]uod inconvcniens in ipso.

EoDEM MODO distinguinius niultipliccni

voluntatem secundo modo. \isl enim vo- AIVnCULUS II.

luntas potentia volcns, et est motor alia-

rum potestatum qua^ sunt in volenle, Aii Deus volcns aut nolens Filiiim
sicut voluntas voliti exlra, sicut cibi, vel genueril ?
potus, vcl allerius, et hoc modo volun-
tatis opus est creatura : quia illud cst
extra Dcum. Secundum autcm quod vo- Dcindc quiciilur de hoc quod dicit
luntas cst quasi motor aliaium potesta- hiercticus : « Deus Filium volens aut
tum, ut cum dicitur, volo intelligere, nolens genuit, etc.

volo ambulare, potcst inlclligi secundum Vidclur enim necessarium esse ut de-
Magistrum hcec tripliciter, scilicet antc- tur altera pars, cum distcnt partes per
ccdens quoe est quasi disponens vo- aflirmationem, et negalionem : quare
lentem : et est voluntas ista prsemedita- neccsse est alterum veriticari de quo-
tionis de opere qualiter iieri debeat^ ut libet.

arcarius praemeditatur in qua parte ma-

Queesi.
fundum^ et in qua oper-
terise arcse faciat Pr.eterea quaeritur, Ex quo potuit in
culum, et in qua parietem. Est etiam aliquo sensu dari ista, Deus volens ge-
voluntas accedens et haec duobus modis,: nuit Filium, quare sub distinctione non
scilicet accedens operi, et accedens vo- dederunt eam Catholici doctores, sed in-
lenti accedens operi est quae immediate
: teremerunt simpliciter?
praecedit opus, sicut est voluntas ad ope-
randum, ut percutiendi cum dolabro, et Ad Hocdicendum, quod ista, volens et soiutio.

hujusmodi accedens volenti est quam

: nolens, non opponuntur per affirmatio-
non habuit semper, sed accedit ei ex nem, et negationem cum enim negatio :

nova apprehensione alicujus apprehensi intrinseca est cum voluntate, in una

moventis voluntatem. Tertia est voluntas dictione voluntas manet affirmata sed :

operi concurrens, quse dicitur concomi- volitum de quo est sermo, negalur un- :

tans : et ista voluntate Pater genuit Fi- de idem est nolo, quod volo contrarium.
lium, quia voluit generationem : et de Et si objicitur, quod in condeclinio vide-

ista ultima procedunt rationes inductae tur negari voluntas, cum dicitur, )wlo,
adhoc"quod voluntate genuit Filium, ut non vis^ nonDicendum, quoJ
vult, etc.
patet singulas inspicicnti. frivolum est, quinimo in condeclinio
autem rationcs quae inducuntur
Ill;e etiam aflirmata inanet, sccundum quod
ad probandum, quod non necessario ge- estcondeclinium hujus verbi, nolo : quia
nuit Filium, sequuntur de necessario per tunc habet vim unius dictionis hoc quod
coactionem et hocnecessarium in Dcum
: dicitur, non vis, et autem
non vult. Si

cadere non potest, ut dictum est. sic divideretur, aut volens, aut non vo-
SiMiLiTER aliae rationes qua? inducuntur Icns lunc esset per affirmalionem, et ne-
:

ad hoc quod non voluntate genuit, acci- gationem et tunc secundum intentionem
:

piunturde voluntate exleriorum : prima haerctici cavendam danda esset ista, non
el secunda et tertia de voluntatc precce- volens : cx hoc enim nonsequitur coa-
 :

200 D. ALB. MAG. ORD. 1>R/ED.

ctio, sed nogatur voluntas acccdcns vo- re : eo quod instantia obmutesce-

facit

lenti, et volito, ut supra dictum esl. re, et inducit confusionem et hoc :

expediens fuit simplicibus, ut viderent

Adr,uipst. An ALiuD dicendum, quod sancti Do- illum non posse proficere : postea autem
ctorcs magis instando compescere et seorsum cum mansuetis tractabant veri-
confundere volebant ha?reticum, quam tatem solutionis, sicut Magisler supra
coram simplicibus cum eo dispula- dixit '.

B. Oppositio conlva prxdicla.

Sed contra hoc oppoiiitur sic : ^'olLintas Dei est natura sive essentia Dei
quianon est aliud Deo esse, aliud velle : et ideo sicut una est essentia trium
personaruni, itaet una voluntas. Si ergo Deus natura Deus est, et volun-
tate Deus est : et si Verbuni Dei natura Filius Dci est, et voluntate Filius
Dei est. Hoc autcm facile est refellere : nam et prciRScientia Dei sive scien-
tia, quascit vel praescit bona et maha, divina natura sive cssentia est : et

proedeslinatio sive voluntas ejus, eadem divina essentiaest : ncc esl Deo
aliud scire et velle, quani esse : et cum sit unum et idem scientia Dei, vel
voluntas, non tarnen dicitur de volunlate quidquid dicitur de scientia,

et e converso : nec omnia illa sua voluntate Deus vult, qute sua scientia
scit : cum sua scientia noverit tam bona, quam mala, voluntate antem non
velit nisi bona. Scientia quippe Dei et preescienlia de bonis est et malis :

voluntas vero et prcedeslinatio de bonis esl tanlum : et lamen unum et

idem in Deo est scienlia et voIunUas, et praescientia et pncdestinatio. Ita

cum unum sit natura Dei et voluntas, dicilur tamen Palcr p:eniiisse Filium
natura, non volunlate : et esse Deus natura, non volunlate.

0. Qualitcr i)itclli(jeuda sint illa verba, Palcr ncc nolcns, ncc volcns
Dciis cst: ncc volcns, nec nolcns (jcnuit Filiuni ?

PniMlicla lamen verba quibus prudenler diclum (^sl, quod Deus Paler
nec volens nec nolens est Dcus, nec nolens nec volcns ^^enuil Filium, sive

volunbite sive necessilate, ex tali sensu jjiibi vidcnlur acciiiicnda : ul vo-

luntalcm prcT3Ccdenlcm vel accedenlem intclligamus, quiililer Eunomius

' Cf. Supra, Dist. 11, (> iii line.

 IIN I SriNTKNI'. DIST. VI, C. AHT. :{. 201

iu(ellifi,(il)al. N(tii (Miiiii ijisc Dciis csl \(»liiiil<il(' |H'(iM'(Ml(Mili xcl ('fficiciili,

vol volons |)rius(|ii;uii Dcus : iioc voluiilaU} juwccMlouli \(!l accodcjuli j^ouuit

Filiuiu : \\{'v piius volous (luaiu ^ouorausf^ouuil iMliiim : uoc juius j^oiiorans
quaiu voloiis f^cMiuil Filiuiii : volous laiuoii ^(Miuit, sicul jiolons f.^-omiil, ol

boniis f;(Miuil JMliuin, ot sapious ^oiiuil, ol liiijusmodi. Si (Miim l*alor sa-

pious ol, houus di(M'lui' f^-ouuisso Filiuiu, cur uou ol voUmis? cum ila sil Doo
idem esso voloutoui, (juod est esse Deuui : si(Mit i(l(MU ost osse sapientem,

quod est esse Deuui. Dicanius orgo, quia Pater sicut sapieus, ita voleus ge-
nuit Filiuiu : sed nou voluutate prcGcedonti vol accodouli. Quom sensum
aperit Augustiuus, et conrirmat, ita diceus super Epistolam ad l'][)liosios :

De Filio Doi, id est, Domino uoslroJosu Christo scriptuiu osl, quia cum
Patre semper fuit, et uuuiquam oum ut esset, paterua voluntas pra3cessit :

et ille quidem natura Filius est.

3. Item, Origeiies : Germen proferens

voluntatis factus est Verbi Pater.
ARTICULUS III. 4. Item, Ad idem est ralio : dicitenim
Augustinus in libro IX de Trinitate,
An auctoritatesSanctorum sunt istce quod partum mentis praecedit appetitus
verge, qui dicunt quod voluntate gC" rei quseren^Jse, qui postea fit amor cogni-
nuit Filium ? tae : ergo cum partus divinus sit parlus
mentis, quia verbum, videtur quod par-
tum Filii voluntas antecedens prseces-
Deinde quseritur de hoc quod dicit in serit.

secunda parle, B, <( Hocautem facile est 5. Item, Inomnibus in quibus in idem
refellere^ etc. » opus concurrunt natura et voluntas, vo-
1 . Videntur enim quidam Sancti ex- luntas prajcedit opus ut inclinans et mo-
presse diciere, quod voluntate genuit un- : vens prinium : et hoc contingit propter
de Hilarius in libro III de Trinitate : In- voluntatis libertatem : ergo videtur etiam,
comprehensibilem et inennarrabilem ante quod in Deo opus quod est gene-
naturse
omne tempus et ante sseculaunigenitum ratio, voluntas prseveniat ad minus se-
ex his quse in se ingenita erant, procreavit cundura rationem.
omne quod Deus est percharitatem ejus 6. Prseterea, Sicut difTerunt moventia,
atque virtutem ei impertiens : charitas ita differunt mota : natura autem vo- et

autcm est dispositio voluntatis :ergo vo- luntas sunt duo movcntia : ergo secun-
luntategenuit. dum differentiam eorum est difTerentia
2. Item, Ililarius : Ex luto Patre totus operum et motuum : sed voluntas nobi-
Filius est natus : non aliunde, quia niliil lior est natura: ergo nobilius est opus
antequarn Filius : non inparte, quia ple- ejus : crgo cum nobilissimum sit opus
nitudo deitatis in Filio : nec in aliqui- generationis divinse, ipsa debet esse prse-
bus, quia in omnibus : sed utvoluit qui cedens opus.
potuit, et ut scivit qui genuit.

' Ad Ephos, III, 14 ct \Vi : Flecto genua meaad paternitas in cxUs et in terra nominatur.
Patrem Domini nostri Jesu Christi, ex quo omnis
 202 D. ALH. MAO. m\). PR.^ED.

Seii contra. Sed contra hoc est quod dicit Ililarius idco rei non est in eo appetitus non ha-
in libro de Synodis : Si quis voluntatc bitae, vel non factse. Unde Augustinus lo-

Dei Filium tainquam de crealuris fa- quitur ibi de mcnte creata quaerente pro-
ctum dicat, anathemasit. pter impcrfectioncm suae scientiae.
Ad ALiuD dicendum, quod illa ratio te-
Solutio. SoLUTio. Dicondum, quod voluntas net in rationali natura creata, cujus una
Ad 1 et 2
accedcnset praecedens non cadit in Deum pars melior est alia, et una imperans et
respectu generationis Filii : et duae au- unaimpcrata. Sic aulem non est in divi-
ctoritates Hilarii primo inductce intelli- na natura et ideo in Deo non praecedit
:

guntur de voluntate concurrente cum voluntas naturam.

opere sive concomitante opus, ut supra Ad aliud dicendum, quod si ista prae-

diximus. positio gencraliter inlelligatur, sicut dif-

Ad 3. Ad aliud dicendum, quod gcnnen vo- feruiit operantia sic dilTerunt opera,
luntatis vocatur ab Origenc in quo pla- ipsa est falsa : quia plurium opera naturae
citum Patris quievit, sicut ipse dixit, meliora sunt operibus voluntatis; in Deo
Matth. 111, 17: I/ic est Filins mnis di- tamen idem secundum rem voluntas
est
lectus, in qiiomihi complacid. et natura non tamen de quocumque
:

Ad 4.
Ad ALiuD dicendum, quod partum men- est unum, de eodem est etiam aliud quia :

lisprseceditamor, nonpartus, sed parien- ditferunt in subjeclis, et in raliono, sicut

di: et hoc est dum qusrit mens quod pa- dicit Magister in Litlera.
riat ; amor partus qui perfectus amor
scd Alia autcm quae hic dicuntur, mani-
est, sequitur parlum secundum rationem : festaper se sunt.
perfcctio autem summa in Deo est et :

jxi i ooo^o»
 IN I SKINTKNT. DIST. VII. A. 2(i:{

DISTINGTIO Vll

A. IIi< quseritur, An Patcrpoluerit, vel voluerit rjiijnere Filiuml

ipa- Hic solel. qiHori a ([uiqusdam, Ulriiin Palor potueiil, vul vohioriLy(3nera-

aj^" roFiliuin ?Si enim, inciuiunl, potuitvel voluit generare Filiuni, ergo poluit
kin.
aliquid et voluit, quod nec voluit nec potuit Filius : nam Filius nec potuit

necvoluitgonerareFilium. Cui versutioefacile respondemus, dicentes : Pos-

se vel velle geuerare Filium, non est aliquid posse vel velle subjectum po-
tenliee vel voluntati. Est tamen aliqua potentia vel voluntas, scilicet posse

vel velle gignere Filium : et ideo distinguenda est intelligentia proposit iver-
bi, Posse vel velle gignere Filium, et posse vel velle aliquid. Neque enim
generatio Filii aliquid eorum est, quce subjecta suntdivina3 potentise et vo-
luntati : nec est aliquid inleromnia, vel de omnibus, sed super omnia et

ante omnia. Non enim ante voluit, vel potuit, quam genuit sicut nec an- :

te fuit, quam genuit quia ab eeterno fuit, et ab seterno genuit. Ex simili

:

quoque hoc videre possumus. Pater enim potest esse Pater, et vult esse

Pater : Filius autem non potest, nec vult esse Pater : ergo Pater potest vel
vult esse aliquid, quod non potest vel vult esse Filius : non sequitur, quia
esse Patrem non est esse aliquid, sed potest esse ad aliquid, ut in sequenti
ostendetur'.

veniat, non ? In secunda quaerit,

vel
Utrum Palrem natura posse generare
Divisio TEXTus. Filium sit potenlia Filio conveniens vel
non?eth8ec incipitibi, F, « Item^ quse-
ritur a quibusdam, etc. »
« Ilic solet quseri a quibusdam, etc. » Prima harum subdividitur in tres. In
Ilic incipit pars illa in qiia quaerit Ma- prima tangit quajstionem, et solvit. In
gister, Utrum eadem potentia generandi secunda, objicit per verba Augustinicon-
sitin Filio quae est in Patre? Dividitur tra modum solutionis suse, ibi, B, « Sed

autem in duas partes : in quarum prima vehementer nos movet, etc. » In tertia,

Magislerquffirit, Utrum Palrem generare adhibet solutionem, ibi,E, « Potest ergo

Filium sit aliquid posse quod Fibo con- sic intelligi, etc.

>
Cf. Infra, Dist. XXVIII.
204 I). ALB. MAG. ORl). PRyED.

Prima harum continctur tola in primo tentia acfiva, aut potentia passiva : quia
capitulo, quod continet in se tria, scilicet non sunt plures. Contra Si activa. :

qucestionem, IJtrum Pater potuerit vel Acliva potentia est principium transmu-
volucrit generarc Filium ? ct hujus quae- tandi in aliud secundum quod est aliud,

stionis solutionem, il)i, « Cui versxlitV, ut dicil Philosophus in V primse Philo-

elc. » Et lertio, hujus solutionis confir- sophise : ergo aliquid oportuit esse quod
mationcm per simile, ibi, « Ex simili hujusmodi transmutationis reciperet
quoque hoc videre possumus, etc. » aclionem : et hoc csset patiens ab ipso :

ergo generatio divina esset super mate-

riam, quod est absurdum. Si autem po-
tentia passiva, hoc est absurdius : quia
ARTICULUS L potentia passiva (ut dicit PJiilosophus
ibidem) est princi[)ium transmutationis
Utrum Pater potuerit vel voluerit ex aho secundum quod aliud : ergo Pa-
generare Filium ? ter genuisset ex alio transmutatus, et sic
polius diceretur mater, quam pater.

Incidit hic dubium triplex. Primum Gratia hujus ulterius quaeritur, Quare Queesi

est, Ulrum Patcr poluerit vel volucrit ipse ratione suce gcnerationis polius di-
generare Filium ? Secundum est, Utrum catur patcr, quam matcr ?

hoc sit posse aliquid ? Tertium est, Utrum Et quare genitus potius dicatur Filius, Q" tes
posse tantum dicuntur respectu
et velle quam Filia ?
eorum quae subjiciuntur potentiae et vo- 1. Si enini dicitur patcr rationc cjus
luntati, vel, etiam respectu aliorum? quod ipse est priucipium non rccepti-
Circa primum sic proceditur : vum generalionis aliunde, hoc non vide-
1. In praecedenti dislinctione negatum tur sufficere : quia ignis generat specicm
est, quod Filius voluntate Patris sit Fi- suam inmateria acris, et non habct prin-
lius : ergo videtur, quod hsec pars di- cipium altcrum gencrationis suae : et ta-
stinctionis non sit vera, Pater voluit ge- men ignis in materia aeris non dicitur
nerare Filium : quidquid enim voluit filius alterius ignis : crgo rationc illius

aliquis, voluntate voluit. principii non potcst dici patcr.

2. Item, Cum dicitur, volidt yencrare, 2. Si dicatur, quod ratione ejus dici-

sequitur ex modo loquendi, quod volun- tur pater quod est principium gcncratio-
tas prsecessit actum generationis : hoc nis, et quia dat substanliam. Contra :

autem non convenitin divinis ; ergo hcec Aut dat substantiam tamquam in qua
non cst vera, voluit generare. imprimatur forma pcr generationem, aut
Similiter altera pars videtur fnlsa : dat substantiam tamquam qua^ imprinia-
1 . Potuit gcnerare, oo quod significatur turinalia rccipiente, aut dat substantiam
potentia proecedere actum. totam quae ipse est. Si primo modo, tunc
2. Praiterea, In Patre non sunt distin- dat malcriam quia illa cst qunp dalur
:

ctae j)otentiap, sicut in nobis, quod alia sic, ut imprimatur in ea forma quae ac-

secundum rationem sit potentia gcnera- cipitur per gencrationem et hoc absur- :

iiva per modum naturae, et alia sit ra- dum cst in irencratione divina : et tamen
tionis pcr modum volunlatis imperantis hauc substantiam cum virtutc activa dat
actum : ergo idem est potcntia genora- illcqucm vocamuspatrcm in inferioribus:

tionis, et vohintas geucrandi : et cum Gum ergo non talcm det pater supcrior :

non voluntatc gcnucrit, nec potentia ge- aut non debet dici patcr, aut dicetur
nuit, ul vidctur. pator sequivoce. Si autcm detur sub-
3. Praeterca, Potuil generarc, aut po- stantia quae imprimitur : cum illa sub-
 IIN i SImNTKM'. 1)1 ST. VII. A, AMT. I. 20!5

sliinliii iion sil nisi roiniii, ()|)()iU!- An in (jiiod ohjiciliir (lc polciiliii (jnii! a,i i.

ivl (jiiod csscl iiliii |)ra'l('i' illiiin siil)- sif^niliciilur in vcrho, politil, (lic(ni(lum
sliuiliiiin cui iinpriincrelur, (^l csscl itc- ({^0(1 ex prava inlclligcnlia procodunl liu-

rmn divina gencralio coniposita ol nialc- jiisinodi arguincnla, sciliccl ((X lioc quod
riiilis, quod frivoluni csl. Si iuilcni dnt id (juod cst in I)(m) inlclli^itur ad inoduin
totam substanliain : cum lola snhstantia crcaturaruin, in quihus j)ossc j)riccedit

Patris sit liy[)ostiisis Patris, iVitcr dat l^'i- •a^cvg. IJndc iii diviiiis talia ahstralicnda
lio eamdcin liyjjoslasiin qu;i> cst ijisc : sunt a tcmjiorc ct comjiositionc : ct tunc
ergo Patcr ct Filius sunt una hy|)ostasis, vid(!hitur,quod jjolontia generandi non
et una res natur», et una pcrsona, quod praicodat actum gonorationis, nec com-
absurduni est : ergo videtur, quod nullo positionem facit cum ipso, quia idem est
modo possit dici P.itor : ncc illc qui ge- Deo agerc ct posse.

nitus est, potest dici l*'iUus convcnienter, Ad aliud dicendum, quod vcrum est Ad 2.

ut vidctur. quod in Patre ccclesti non sunt potentiae

distinctae : quia aliter ipse esset composi-
SoLUTio. Dicendum ad primum, quod tus. Sed licct sccundum
non dislinctae
Pater et potuit et voluit generare Filium rem et compositionem, tamen sunt di-
vel gignere. stinctae in modo signilicandi et attri-

Ad hoc quod objicitur de voluntate, buendi, eo quod multa subsunt potentise

dicendum quod non est idem dicere, vo- quoe non subsunt voluntati : et Deus
luntalis Filius, et voluntate Filius, et vo- multa potest quee non vult et : sic est de
luit prima enim absolute falsa
generare : potentia generandi, et voluntate gene-
est quia voluntatis opus est quod edu-
: randi.
citur super matoriam extrinsecam opo- Ad aliud dicendum, quod si velimus ^^ ^.

ranti, ut sunt mechanica opora volunta- maximam vim facere in agere et pati,
tis hominis, et creaturae opera voluntatis tunc in Deonec est potentia activa, nec
divinse. Et si objiciatur, quod voluntas passiva : sod potius ost in eo potentia
in Deo est nalura divina, ot est Filius superactiva. llla autem divisio Philoso-
naturiE : ergo aliquo modo dicendus est phi tenet in potentiis physico agontibus
Filius voluntatis. Incidit fallacia accidon- vol pationtihus. Unde quod potentia
tis : quia licot idem re sit natura quod activa physice quserit subjectum quod
voluntas, tamen plurimum diiferunt in actioncm ejus recipiat, hoc est ex impor-
modo significandi et attribuendi, sicut fectione ejus : si enim esset perfecta
Magister probavit supra. Voluntate au- actio sua, produceret totuni simul : et si
tem Filius aliquo modo conceditur de esset perfecte nobilis, produceret sine
concomitante vcl concurronto cum actu compositiono simillimum agenti. Unde
voluntate. Sed cum dicitur, voluit gene- tempus, motus, compositio, subjectum,
rare, significatur voluntas circa actum omnia provoniunt ex imperfoctione agon-
generationis : et ideo vera est : quia lis vel recipientis. Unde in divinis est
Deus cum actu concurrente habuit vo- potentia superactiva Patris ad tolum Fi-
luntatem in genoratione divina. lium in eadem essontia cogeternum et
Ad aliud dicendum, quod hoc non simplicem producendum.
significatur ex modo loquendi in divinis,
ut divina sunt : quia sic verbum abstra- Ad lo quod ulterius quaeritur, Utrum Ad qusest. 1.

hendum est a tempore : et si hoc (iat, ad hoc potius debeat dici pator, quam
tunc volunlas ot actus generationis sunt mater ? Diccndum, quod sic, in tantum
similes : ct sic locutio veraest : quia non quod nihil ita vero dicitur pater sicut
habet actum generationis Pater nisi con- ipse, sicut probatum est supra. Mater
currentem cum voluntatc, et c converso. autem nullo modo dici potest : quia ina-
 206 D. ALB. MAG. ORD. PWAil).

ter est qufe in se gcnoral cx alio : hoc

autem Palri nullo moJo convcnit : et
ideo tantum pater est. Nec sic pater ut
in generalionc egeat adjulorio simiii sibi, ARTICULUS IL
Iribus dc causis : quarum una est, quia
adjulorium uxoris datur viro proptcr sui Ulrum posse generare sit ad aliqidd,
imperfectioncm quse in Dcum non cadit. sive aliquid ?
Secunda cst, quod generatio rccipitur in
adjulorio ex viro : et ideo indiget tem-
pore conceptus et imprsegnationis et par- Secundo quaeritur, Utrum posse ge-

tus : quo tempore fdius cxistcns in

in
nerare sit posse aliquid?

potentia non potcst csse coietcrnus vcl 1. Et videtur, quod non : quia iMagi-

coaevus parcntibus. Tcrtia ralio cst, quia stcr dicit in Litteray quod posse vel velle

omnis talis natus compositus est ex du- gignere Filium, non est posse vel velle

plici substantia patris ct niatris. Primum aliquid.

autemhorum repugnat perfcctioni polcn- 2. Praeterea, Potentiae distinguuntur

tiic,secundum coLCternitati ipsius nali, por actus : ergo potontia ojus quod est

tcriium autem simplicilati.

aliquid, erit potentia qua est posse ali-

Adobject.1. Ad id quod objicitur, quod solumprin- quid : ct potcntia ejus quod est ad ali-

quid, erit potentia qua est posse ad ali-

cipium aclivum non suflicit ad rationcm
patris, dicendum quod lioc verum csl,
quid_,et non aliquid : cum igitur generare
sit ad aliquid, posse generaro orit ad ali-
ncc pater ccelcslis solum est principium
aclivum imo dat sul)stantiam suam ct
: :
quid^ et non aliquid.

bcno concedo, quod totam. 3. Prseterca, Posse gencrarc dicil con-

^^'^'
Ad m vero quod contra hoc objicitur, veniens Patri, ot non Filio, vel Spiritui
dicendum quod hypostasis et pcrsona sancto : in nullo autem distinguuntur

sunt substanlia non tamcn supponunt

:
Pater el Filius, nisi in oo quod esl ad
ut substantia, sed ut ad aliquid: ct idco abquid : crgo possc gonerare non est

est inargumento commutatio pra'dica- aliquid, sed ad aliquid.

menti quod cnim Pater est substantia,

:
4. Pra;terca, In infcrioribus sic est,

cst ideo quia nulla composilio cst in di- quod potcntia^ activse sunt secundum
vinis, non ex ratione patris, quia patcr proprictatcs disponentos ad actum, ut
est, imo sic est aiiud. Unde jMagislcr hic calcfacerc est ignis secundum propriota-
in Liltera promitlit se probalurum, quod tem calidi, ct lucere sccundum proprie-
esse patremnon cst esse aliquid, sed esse tatem quae est lux, et sic de aliis : crgo
ad aliquid. cum generare sit actus Patris, unde pa-
ter est, ct non unde substantia divina
Ad quaest. ^^ "^^ quod quffiritur, Utrum geni- est, propriotas quae constituit potcntiam
tus potius dicatur Filius, quam Filia? ad aclum illum, orit Patris in eo quod
Diccndum, quod sic quia ilhi gcneratio : patcr ost, ot non undc substantia divina
perfcctissima non pcjtost osse nisi in om- ost : sod in eo quod patcr est, ad aliquid
nino simili :lilia autom patri, ncc in vc- est : ergn proprictas faciens socundum
ritatc, noc in lignra omnino similis ost, rationom inlfUigondi, polontiam geno-
et idoo nalum in a?lcrna gcnerationo filia randi in ipso, ad aliquid est, et non ali-
dici non potost. quid : orgo potenlia quae est a proprietate
illa secundum rationom intolligendi, erit
ad aliquid, et non aliqiiid absolute.
5. Si forte dicat ahquis, quod haec pro-

prictas quae secundum rationem intolli-

 IIN I SKINTllNr. hlST. VII, A, AHT. 2. 207

•
•(Mi(li racil polenliam i^ciUM-andi, cst in (Tit ali^iuid, vX non ad aliijuid l.uiliiui.

Pra-tcsnja, Daiuasc.onus dicil, (luod

PatiT non soluui undc INitcr cst Pal«u-, il.

Auj^nstinus dicit, gonoratio ost ox suhstantia ^auicraiitis :

sod undc cst. CoNTiiA :

est, scd siih- cr-o potenlia gonorandi potcntia cst suh-

quod Patcr non palcrnitato
cadcin Kilius ot Spiritus san- stantia; goncrantis, ct non ad ali(|uid.
sliinlia, ct
l^rajtoroa, IMiilosoiilius dicil, quod
ctus : orgo proprictas illa qu:o facit po- ^t-

codom modo gcnoralio dicitur natura, oo quod ost via

tontiain -oncrandi in Patre,
Spiritu sancto »» naturam orgo p()t(;nlia -onorandi
invcnilur in ImUo ot :
:

ctiam faciot idom, quia ab- crit in natura.

orgo in cis
quod cssenlia alitor 5. Praetcroa, Magistor dicit hic, quod
surdum essot dicere,
quam in Filio ot Spiritu potontia goncrandi cst aliqua potentia :

csset in Patro
ergo redit primuin, quod polon- aliqua autem potontia estaliquid : ergo,
sancto :

ctc.
tia generandi non sit aliquid, sed ad ali-
quid.
C. Si forte dicatur (ut quidam dixo- Solutio. Sine pivTJudicio loquendo soiuiio.

runtj quod cum dicitur, Potentia gcne- (eo quod multi liic multa dixerunt) dico,
randi cst in Patre, potest inlelligi poton- quodpolentia generandi secundum ratio-

tiadisposita, vel indisposita : siprimo mo- nem intelligendi medium est intorpure es-

do, tunc est ad aliquid : si secundo modo, sentiale, et pure personale : et hoc patel,
tunc est aliquid primo modo tantum : et si dividatur : potentia enim omnis essen-
convenit person» Patris, secundo modo tialis est, generatio autem omnis perso-
convenit naturse. Contra Dicit Philo- : nalis est unde potentia generandi con-
:

sophus, quod potentia indisposita indif- junctim accipiendo secundum quod po-
non esse
ferenter se habet ad esseet ad : tentia est in actu, est medium inter es-

talem autem potentiam ad generandum sentiale, et notionale sive personale : et

et non generandum nullam est ponere in ilUus medii id quod est potentise, tenet
Deo, nec in eo quod pater, nec in eo se ex parte naturse : id autem quod est

quod natura quia dicit Hilarius quod

: actus, tenet se ex parte notionis et per-
generat in se virtute gignentis naturse :
sonse. Et si dicitur, quod inter essen-

ergo ista solutio non potest stare. tiam, personam nihil est medium.
et

7. Prseterea, Cum dico, Potentia dis- Responsio, quod hoc verum est secun-
posila, ejusdem est dispositio cujusprius dum rem sed secundum rationem in-
:

fuit potentia : nonenim dantur dispositio- telligendi nihil prohibet esse medium :

nes potentiis utulterius fiant quam prius secundum hoc igitur proprie loquendo
fuerunt, sed ut perticiantur ad actus er- : potentia generandi erit natursesecundum
go si potentia disposita est personse, et quod est in hacpersona unde secundum :

est adaliquid, etiam potentia indisposita aliquam rationem sui estquid, secundum
erit ejusdem et etiam ad aliquid. ahquam rationem sui est ad aliquid :

„rg Sed contra : multa enim sunt ita essentialia, quod per
1. Ad actum naturse non est nisi poten- conjunctionem sui cum notionalibus con-
lia naturae : genoratio est actus naturse : veniunt illi personse cujus cst notio illa,

ergo potentiagenerandi est polentia natu- et non alii : et si dividantar ab illo no-
rae : orgo potenlia generandi polcntiaost tionali, conveniunt sequaliter omnibus
substantiajgeneranlis. personis, sicut excmplum est, cum dico,

Omnis potentia radicatur

2. Prseterea, Dous generans, ita quod ly generans ad-
in aliquo secundum rationem intelligen- joctive ponatur et transitive jungatur
di :hoc autem est natura, ut dicit Ilila- cum ly Deus : tunc enim Deus generans
rius : ergo potentia genorandi erit po- non erit Filius vcl Spirilus sanctus : et

tentia naturai ot non personae : ergo si dividatur per intellectum ly Deus a

 208 D. ALB. MAG. ORl). PR.^.D.

ly goicrans, ila scilicot quod suhstanli- potentiae ad totumesse producendum, et

vari intelligalur ly gencrans, vol inlerci- alire ad opera conscquentia : unde illae

dat compositio inter ly gcncrans ei ly qu.e suntad totum csse produccndum, ne-
Deus, jam Filius erit generans, id cst, ccsse est quod radicenlur in ipsa rei na-
crit Deus qui Deus est generans, et si- tura aliquo modo, sicut est potentia ge-
mililer Spiritus sanclus : quia Pater et nerandi, secundum quod diflinit Roetius
Filius et Spirilus sanclus sunt unus et naturam, quod natura est vis inserta re-
idem Deus, ut supra *
habitum est. Ilis bus e.x simiiibus similia procreans. Sed
liabilis, i'espondcndum est ad objecla. polentiae ad opera conscquentia esse,
Aii 1. DicENDUM ergo ad primum, quod^fagi- radicantur in proprietatibus compositi,
ster attendit posse gcnerare ex ea parle ut polentia calefaciendi radicatur in ca-
qua unitum est notionali secundum in- liditate ignis, quse est proprietas conse-
tellectum, et non ex alia parte : et ideo quens esse ignis : unde in divinis se-
dicit esse ad aliquid, et non quid. cundum modum intelligendi quem ha-
.'^d 2. A» ALRD dicendum, quod hoc verum bcre possumus, polentia gcnerandi ra-
est, quod potcntiae distinguuntur ct diffi- dicatur in natura secundum quod est per-
niuntur per actus : scd tamen non po- sona.
nuntur in gcnere actuum necessario : Ad id quod ulterius objicilur, quod a
quia actus in divinis in genere relationis eadein est natura in Patre el Filio, esl

sunt : non oportct ut polentia sit

et ideo eodem modo dicendum, quod hoc ve-
in eodem gcnere non enim idem est di-
: rum est sed non est eadem comparatio
:

stingui, ct in genere poni : quia dislin- naturee Filio et Spiritui sancto : quia in
ctio fit ad cognitionem, genus autem per- persona Patris comparatur ad pcrsonam
tinet ad rei naturam. I^t si objicilur, I\itris, et liabet in ista comparatione
quod diffiniuntur per actus, ct diflinitio aliquid medium secundum rationem in-

datur per ea quae sunt ejusdcm naturae : teUigendi, quod non habet ex compara-
dicenduin, quod potentiae activa?, quid- tione sui ad Filium et Spiritum sanctum :

quid ctiam sit dc passivis, non habcnt et ideo non oportet, quod potenlia gcne-

diffiniri per actus, nisi sicut prius diffini- randi conjunctim, ut dicluin cst, accepta
tur per poslcrius : et tales diffinitioncs sit in Filio et Spirilu sancto.

non sunt rci, sed sunt quoad nos : et Ad id quod objicitur contra solutio- ^'j*

ideo cum potentia gencrandi sit activa, ncm dicentem potenliam dispositam et
illa objectio non cogit. potentiam indispositam, bene conccdo
A 3
Ad aliud dicendum, quod posse ge- quod est incauta solutio, et non habet
nerare non dicit conveniens Patri, nisi verba propria in divinis : et si esset vcra,
propler hoc quia mcdium est noii iiilcr adhuc tamcn non faceret ad pioposilum :

naturam ot quamcumquc personam, sed quia dispositio non facit potentiam esse
inter naturam et porsonam Patris unde : de aliquo genero, ut probat objectio,
quod non convonit Filio, non est ex alio Ad autom iUas quae indu-'^^.
rationes °3

nisi ex 00 quod liabetdenotionali Patris, cuntur ad lioc quod potontia gonerandi

el non proptcr lioc quod habot de esson-
liali, gralia cujus ipsum dicilur quid
unde quia convonit naturae in Patro, si
proprie vellomus
cundum totum quod in ipso ost, dicore-
mus ipsum osse quid ad aUquid.
sit naturae, concecUnidum ost hoc modo
: quo (Hctum est.
Ad id quod uitimo objicitur ox hoc^*^°'
sibi |)f)iiero gonus so- quod dicit Magistor, quod potontia gene-
randi ost ali(|iia potentia, dicendumquod
hoc vorum ost aUquam enim potontiam
:

Ad 4
Ad aliud dicendum, quod aUa» sunt ossc est commune ad aiiquid, ot ad

* Cf. Supra, Disl. IV.

I
 II\ MH. I SK.NTKiNT. DIST. VII, A, Ain a. 200

ali(iiiu! : iios ('iiiiii siipia (lixiinus, (|ii()(l css(! rcspcctu subj(!ctorum polcnlia-, cl

polrntiii {^cnciaiuli noiniiial aTuiuid, cl non rcspccLii giinerationis.

ad ali(iuid coiijunc.tiin : cl [»cr lioc palct SkI) CONIItA : Se.j c.jnTa.

solulio ad oinnia ol)jccta. I . IMajiis csl gcnerare l''ilium (luam om-

niii (|Uic subjiciuntur potcntiiic divinae :

ergo pencs illiul inaximc iittciulitiir ro-

bur potcntiae : crgo vidctur, ([uod si ia
AmirjHT s III. Filio non sit liujiismodi potcntiii, quod
in maximo robore potcntiu3 deficiat a
De qiiibns vt respcciu quornm c.sf. /los.sc Piitrc, (!t ita non crit oinnipot(!ns.

diviiiinn, an res/icc/ii .suhjcctoruin 2. Itcm, Uatio principii rcducitur ad

tantinn ? ralioncm polculiic : cum igitur Piitcr sit
j)rincipium non de priucipio, h^ilius au-
tcm principium de principio, videtur
Tcrtio quaM-itur, Ulruin possc ct velle quod aliqiiam potcnliam babct Patcr,
in Deo dicautur tantuni respectu eorum quain noii habct Filius.
qujc subjiciuntur potcntiae ct voluntati,
vel etiam respcctu aliorum ? SoLUTio. Diccndum, quod omnipotcn- Soiuuo.

Et circa lioc quaerenda sunt duo, scili- tia Dci attenditur rcspcclu eoruin quaj
cet dc quibus sit posse divinum ? Et extra sunt, ct conscquuntur posse com-
utrum unica sit potcntiaad posse genera- mune Patris et Filii et Spiritus sancti,

re, et ad possc crcarc ? sicut dicit Magister in Litlcra.

1. Videturautem, quoddicatur respcctu Ad hog autcm quod objicitur, diccn- Adoi.ect i

subjectorum tantuni : quia ita dicit Au- dum quod generare non est majus ali-
ctor in Littera, quod ideo Filius impo- quid, sed ad aliquid, ut dicit Magistcr.
tcntior Patrc non est quia possc et : Nec Pater ostenditur per hoc esse ali-

velle generare Filium non cst aliquid eo- quid, vel potens esse aliquid, scd potius
rum quae subjccta sunt divinae potcnlioe : ad aliquid tamen benc concedo, quod
:

hoc autcm nihil essct si potentia esset generatio Filii major est toto mundo in
alicujus alterius quam subjectorum : intinitum : licct in creatione potcntia ap-
quia ex hoc non probaretur Filius aequa- parcat, in gcneratione autem proprietas :

lis Patri in potentia. quia secundum hoc quod cst ibi poten-
2. Itcm, Potentia secundum rationem tiae non distinguitur Filius a Patre, nec

scquitur esse potentis ergo et omnipo-

: Spiritus sanctus, nece converso.
tentia sequitur esse omnipotentis : scd Ad ALiui) diccndum, quod ratio prin- ^^^^^jg^,, „

•icneratio Filii non sequitur secundum cipii duplex cst, scilicct ad facere, et haec
rationcm esse omnipotcntis : ergo vidc- reducitur ad rationem potentiae : et est
tur, quod omnipotcntia l'atris non dica- ratio principii non ad facere, sed ad di-
tur rcspectu generationis. IIoc etiam vi- stinguere et distingui, et haec non redu-
dctur haberiex Li//era ; quiadicit, « Non citur, imo in illa parte non cst nisi ad
enim ante voluit, vel potuit,quam gcnuit: aliquid, et non aliquid. Ex parte autcm
sicut nec antc fuit, quani gcnuit : ({uia ab illa quae se tenct cum cssentia, habct ra-
.'jcterno iuit, et ab aelerno gcnuil: scrgo una tionem potcntiae, ct sic est communis
Bst potcntia trium pcrsonarum, sicut una tribus{)ersonis.
ost essentia earurn. Cum igitur potentia
l''ilii secundum rationem intclligendi sit
consequcns Filium, potentiaaulcm ^cnc-
randi sccundum rationcm intclligcndi sit
anlc l*'ilium, vidctur potcutia Dei tantum
XXV 14
 210 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.
est Dcus : ergo tam pro generare quam
pro creare, ct ila dc aliis : si autcm cs-
sent iequivoca, non dislribuerclur pro
ARTIGULUS IV. illis : ergo vidctur, quod non dicalur
a^quivoce.
Ulrum imivoca sit potcntia ad posse gc-
nerare, et posse creare ? SoLLTio. Dicendum, quod non dicitur
polcntia oequivoce dc illis in eo quod po-
tentia accipitur abslrabcns ab utroquc :

Secundo quferilur, IJtrum univuca .sit alilcr cnim non praedicatur dc utroquc,
potcntia ad possc gencrare, ct posse nisi proul abstraliit ab utroque : et sc-
creare ? cundum boc manct potcntia quic radica-
1. Vidctur quod lum : quia unum di- tur in csscnlia Patris ct V\\\\ ct Spiiitus
cit ali(juid, aliud dicit ad aliquid : scd sancti.

aliquid et ad aliquid non sunt unius ge- Au PRLMUM ergo diccndum, quod sc-
ncris : ergo ncc unius rationis : ergo cundum quod potentia abstrabit et a gc-
sequivoce dicilur de eis. nerare ct a crcare, non dicit ad aliquid,
2. Uem, Potentiae difliniunliir pcr quin imo dicit aliquid quod cst substan-
actus :non autcm unus cst actus crean- tiae.

di, et generandi : ergo polcnlia non di- Ai) ALiuD dicendum, quod boc noii
citur uno modo de illis. est verum de activis potentiis quoniam :

'\. Item, i\on potest accipi secundum illae non perliciuntur pcr suos actus, scd
unam ratloncm qaod in quadam rationc antc pcrfectffi sunt : quia nibil agit nisi

convcnit tribus in communi, ct in qua- pcrfcctum in csse. In passivis autcm in

dam non nisi uni trium : scd [)otcntia quibus sunt actus activorum, sicut in pa-
gcncrandi non convenit nisi uni trium, ticnlc disj)osito, verum cst quod pcrli-

creandi autcm polcnlia convcnit omni- ciunlur cl difliiiiuntur per actus : ct in

bus Iribus in communi : ergo vidctur, tali sensu dicit illam j)ropositioncm JMii-
quod non dicatur potcntia univocc. losopbus in 11 de Aninia. ubi agit de po-
^ED CONTRA tcntiis a[)j)rebcndcntibus passivis, sicut
Se I comra. :

L (.)mne a^quivocum aliquo modo est ipse ibidem dicit : sed in Deo non est

divcrsae naturaj cui rcspondet ratio divcr- polentia passiva : ct ideo illa objectio
sa : sed inDco non est diversitas naturae : nuUa est.

ergo in Deo nibil

aequivocum est aiii : Au ALiuD dicendum, quod polcntia ac-
sed polentia creandiestin Dco, similitor secundum unam lationcm coin-
cij)itur

potenlia generandi : ergo potentia dicta muncm, secundum quod abstrabit ct ab

de eis non diccdnr lequivocc. aclu crcandi ct ab actu gcncrandi, ct cst
2, Item, Potentia creandi cst idcm re in Patrc et l'"ilio ct Sj)iritu sancto : scd
cum crcantc, ct crcans cum gcncrantc : secundum quod ct)njuiigitur actui gcne-
crgo potcnlia creandi cst potentia genc- i-aiidi ct creandi, licct alia non efliciatur
randi : qu;p aulem (equivoce dicuntur, (jiiam prius fuit, tamcn alium modiim
distinctanon praedicaulur {\v sc inviccm, babcbit tunc signilicandi, rationc cuiiis
quia canis latrabilis non est canis mari- j)olentia gencrandi non convenit l"ilio

nus crgo potcntia non crit aequivoco

: nec Spirilui sancto : scd ()otentia crean-
dicta dc potcntia generandi, vA Av potcu- (li convcnit tribus : ct bujiis ratio j)alcl

tia crcandi. cx i)ra'dictis.

:{. Itcm. Giim dicitiir omnipolenti.i. h' Ilis Iiabitis, tractanda cst Litlcra pii-
oninis quod cst in compositione ciiiii l\ imc [larlis.

potenll'! distribiiil pro oiiinibiis qiiic pdl-

 ii\ I si:mi:nt. disi. vii. h, aim. ;;. 211

]{. I*()nil (iii.rdntn rcr/nr A////n.s/fn/, ////i/r po/csl n/orrr/ in/ili/fn'.

iScul vcIkmikmiUm' iios iiKivcl ((iiod Aiifiusliiiiis ail iii III lihroccdilra Aliixi-

iniiium ', (lui usscM-ohiil Pal,i(Mii polcMilidivMii cssi! I''iii(i, cd (|ii<kI iMliiiin

^enuil Dcum ('roatorcm, b'ilius aut(Mii iioii : (licchal(|U(3 Palrem jioluisse

i>if;nero, iiou h'ilium : oL idoo ])otiorcm csse Inlio. Ad (jiiod res])oiidens

Aufiustinns dicorc videtur, quod Filius etiam ixtliiit f^if^iiere, volens os-
lendere Patrem essc non ])otenli()rem Filio, liis verbis: Ahsit ut ideo jio-

tentior sil Patcr Filio, sicuit i)ulas: quia (a-ealorem genuit Pater, Filius

autein non ^enuit Creatorem : nequc enim non |)oluit, sod non ojiortuit.
Vide etdiligonter attende hiVQ verba: Non onim non i^otuit : sed non ojoor-

tuit. Videtur enim dicero, quod Filius ])otuit gignere, sed non oportuit : et

ita potuil, (]uod non oportuit. Quare autom non oportuit, subdit, dicens :

Immoderata eniin esset divina g-cneralio, si genitus Filius ncpotcm gignc-

rct Patri, quia ct ipse nepos nisi avo suo prone])otom gigneret, secunduni
vcstram mirabilem sapientiam, impotens diceretur. Similiter etiani illo si

nepotem non gigneret avo suo, et prono])oteni |)roavo suo, non a vobis
appoUaretur omnipotens, noc implerctur generationis sorics, si semper
alter ex altcro nasccretur : nec eam perficeret ullus, si non sufficcrct unus
omnipotens. Itaque omnipotentcm gcnuit Filium Patris natura, non fecit.

cum igitur Filius Dei non sit minus per-

fectus quam iilius liominis, videbitur
AKTlClJLrS V. ipse liabcre eamdem potentiam gene-
randi quam liabet eliam Paier.
An Filius possit ex se gignore aliiim Fi- 2. liem, Augustinus dicit in Littera,
/inm nepotem Patris, et an Pater p/u- non quod non potuit, sed non oportuit :

res Fi/los ? ergo non videtur, quod non sit ex dercciu

virlutis generativie quod non produxit
Filium,
« Sed vehementer nos movel, etc. » ;j. Prajicrea, Propier hoc dicilur Fi-
Rationc hujiis caj)ituli quaeritur, lius imago Pairis : quia in ornnibus cum
IJtruni l''ilius possit ex S(3 gigncrc alium eo convenit : ergo cl in potentia gene-
l''ilium qui sit ncpos Palris? raiiva, et ila videtur, quod possii proda-
1 . Vidolur autem quodsic : in infcriori- cere alium 1^'ilium.

bus cnim vidcmus, quod cadcm vis 1'(jd-

cunditalis csl in filio qu<fi est in patrc : Fn.ETEKEA, Quteriiur jujcia Iioc ulle-
Quee^t;

' S. AugU9Tim;s, Litj, IH conUii M.ixiiiiiniim, cap. 12.

 I). ALB. MAG. OHI). PR.EI).

hus, L'lruiu ral(M' potucrit produccre^ tcriae transmulalioncm

Dco autcm : in

plures ununi?
iilios quaiii
transmulalio inilla cst. Sccunda cst,
\. Etvidetur, quod sic quia : in infcrio- (luoniaiu oinnis lalis communicatio di-

potcntia impcrfocta, vidit naliiiaiu, ita (|uod ipsa non est una
ribus in quibus cst
paler cadcm virtule producil plures niiincro in su[)[)osilis, scd una ratione

filios : ergo multo magis Palcr supcrior tantum. Tcrlia cst, quoniam omnis ta-
potcst produccrc plurcs. lis mulliplicatio prius cst in potcntia
2. Pra^tcrca, l^lio gcnito, aul in Patrc quam in actu : qute omnia a divina na-

remansit potenlia gencrandi, aut non : tiira rcmoventur ergo patet, quod non :

si sic, cum in celernis sit ideni csse et est ibi communicatio pcr matcriae parti-

posse, Pater genuit Filios : si non, ergo culationcm, id cst, pcr lioc quod nia-
vidctur, quod Patcr dcfcccrit in aliquo tcria particulct naturam super suj)[)osi-

gcnito Filio, quod absurdum est. tum. Est autcm alius modus qui est per
.3. Prieterca, Quod csset inconvenions proprictatcs facicntes et constituentcs ct
siimmoderata cssct divinae gcncrationis distinguentcs suppositum, licct indifTc-

progrcssio, quod Augustinus ponit pro rens sit quod cst a quo est : et iste solus

inconvcnicnfi ? Vidctur quod nullum : modus possibilis cst in divinis : ct acci-

quia mulliplicalio boni facit majus l)0- [)iantur proprictatcs originis intcr Pa-
num : multo nuigis multiplicalio
ergo trcm Filium (quia de Spiritu sanclo
ct

optimi: scd pcr multas gcnerationes di- infra [)atcbit) non invenictur nisi pater-

vinas fieret multiplicatio optimi : crgo nitas ct liliatio : ha^c autcm pcr inatc-
videtur, quod dcberet esse. riam non possunt, ul proba-
numcrari
4. Ilem, Sicut in prsecedcnlibus est tiiin cst crgo non numerabuntur nisi
:

babitum, nalura de se communicabilis per dilTerentias spccilicas sed omnis pa- :

cst : crgo quantum est de se, ita com- tcrnitas omni patcrnitali eadem cst in

municabilis cst pluribus, sicut duobus, specie quaj est suppositi cjusdcm natu-

vcl tribus : cl ita communicabilis in Ki- rcc similitcr oinnis filiatio omni filia-
:

bo, sicut in Patrc : cuni igilur pcr dis- lioni : cum igitur lilii plures sivc unius
tingucntia non contrahiitur, co quod non palris sivc liliorum suoruin non dillc-

cadant in ipsani, comnmnicabilur

ipsa : rant essentia, si dilfcicnliam liabcnt,

el ita videtur, quod immoderata dcbcal illa sumctur pcnes proprictates : sed non
essc divina' gcncrationis progrcssio. dilh'runt spccic, vcl matcria liliationes

Se.lconlra. ^^^ CONTRA :

iXuUius naturBB potcst corum ergo filiatio corum crit una tau-
:

esse muUiplicatio ct communicatio sinc tum crgo ipsi omncs crunt unus liliiis
:

accipicntc naturam illam j)cr modum nec csscntia ncc pro[)rictate difTerens :

quo suppositum accipit naturam sed : crgo non possuiit aru[uo modo in divinis

non potcst esse phiralitas suppositoium, esse plurcs filii, ncc plurcs patrcs cadcm
nisi sit pluralitas distingucntiuin supjK)- rationc.

silaab inviccm. Vidcamus erj^o quibus Itkm, Licct communicatio sit dc pcr-
modis distingui in una natura j^ossunl fcclionc natui\T simjilicis, tamcn multi-

supjiosita, ct ap[)Ii(('iuus oiunos modos [)Iicatio csl dc imperfcctionc cjus. Puo-

nalura' divina', vidcamus (juanlum
ct liAiio. Mullijilicatio in suj)positis unius
possit cxtcndi pluralilas suppositorum naluiu' noii j^otcst cssc nisi una liiuin

ejus. I">slautcm unus modus per matc- causarum, sciliccl miiltiplcx desiderium

riam qua est natura iu siipposilo ct

in ; malcria', co quod maleria iioii dcsidcrat

constat, quod islc modus iii divinis cssc tanluiu iii iiiia [^arlc, scd in partibus
non polcsl trihiis (\c causis : qiiarum oinnihus j)crlici : vcl eo quod non poloat
una csl, (}uod omnis communicatio iia- in [)aucis salvaii [icrj)cluo, ct idco dc-
lurae qua* lil jicr inatcriam (il pcr ina- sidcrat iii luultis iiabcrc formam, ut
 :

IN i SKNTKNI. DIST. VII, |{, AHT. l^. 2\.i

(jnil)iis(l;>m (lcstructis, iii imillis iuiiii(!at : Idluui css^^ l''ilii, (jiiod si alius ossct,

vcl cx (H) (juod mulli siiiil acLiis V(d mo- millo modo dilVcrc j)ossct al» ij)S().

lus quos ('xj)l('rc j)aiicis uou jiolcsl. Priiiio Ai» aliih) rcsjxuwNd Magislcr di-
iiifra Ad 2.

cl sccuudo uiodo (^st iu liomiuilnis, cl cciis :« Nou ciiim uou jioliiil,» id cst, uou
aliis gcucrahilibus ct corruj^tihilihiis. cx lioc iu»j)()t(uis luit (juod autcm Au-
:

Tcrlio modo cst iu Auf^(dis cl slcllis. gustiuusdicit,«uonoj)ortuit,»c()ujuuctuiu

Coiistat autcm, quod uuUo istoruui 1110- dicto Ausclmi, facit imjiossihililatcm :

doriim mullij)licatio j)otcst essc in divi- si cuim iioii ()j)orluit, iucouvcnicns fuit
nis. I*rimus cuim ct sccuudus suut jicr crj^o Dco imj^ossihihs si (u-^o vauurn ct :

materia^ partcs (jua; in Dco non cst. Tcr- frustra rcmovcntur a natura infcriori,
tius autcm cst j)roptcr iiiij)crfcctioncm multo luagis a natura sujieriori.
agcntis ct uiovcntis quod non jiotcst uno Au aliud diccndum, quod ipse in pro- a.i 3.

motorc divcrsa causarc ergo talis : mul- prietate Patris non potuit essc imago :

tiplicatio supposilorum non cst in natura quia sic ccssaret ratio Patris, cum Patcr
diviua: crgo non crit nisi penes specicm ct (ilius nec cssentia ncc proprictate dif-
proprictatum originis : ct indc scquitur ferrcnt undc imago sccundum sui ra-
:

ut prius. tionein scmpcr salvatin aliquo rationem

Ilcm, Intcllcctus dicentis inlrinsecus distinctionis, in quo nec convenit nec
bene secundum sui naturaui sihi
est convenire potest cumeo cujus est imago :

profcrre vcrhum sed non potest talia : per hoc ipsum enim quod imago est, ab
duo proferre verba, ncc unum verl)um alio est, sed hoc non est in aliquo esse
profert aliud vcrbum cuui igitur sum- : dissimilem, sed potius in eo quod non
mus spiritus per hunc modum generet est aliquid, sed ad aliquid.
verbum, ncc potcst profcrre duo verba,
nec verbum producet aliud vcrbum et :

ita non erit nisi unus pater et unus Ad id quod ulterius qu.-eritur, Utrum Ad queest.

filius. potuerit producere plures filios ? patel ^.d 1.

Pr.eterea, Ad communicationem na- per praedicta, quod non : quia illifilii nec
turse et societatis jucunditatem sufficit essentia, nec proprictate difTerrent : et

unus : ergo alii ctiamsi generari possent, sic in omnibus idem essent, et non plu-
supernuerent. res et ideo non est simile de patre in-
:

feriori, in quo plurcs filii per materiam

SoLUTio. Istis ullimis rationihus con- distinguuntur, et performam secundum

sontiendum est, dicendo quod non potest esse quod Jiabent in hac materia.
esse nisi unus Deus Patcr, etunus Filius : Ad aliud dicendum, quod potentia Ad 2.

quia illseomnes concludunt dc necessi- generandi non deficit in Patre, nec est
tatc. Licet cnim ultima ratio sit vel vi- hoc aliquid quaerere, Utrum deficit etiam
dcatur esse convcnicnliie, si tamcn con- gcnito Filio, tamquam Filii generatio sit

jungitur ei ratio Ansclmi, crit ncccssa- praiterita ?quia in ietcrnitate ct in aeterno

ria, scilicet quod quodlihct minimum in- nihil prseteriit, et nihil advcnit : et ideo
conveniens in I)co cst impossihilc. Filius ncc antc nec post generationis po-
DiCENDUM crgo ad primum, quod ca- tcntiam cst, scd in nunc stante semper
dem polentia cst in Filio quae in Patrc, gcnitus est, ut infra hahcbitur 1. Dicitur
sed non ad idem, ut facilc patct ex pr«- enim scmpcr genitus : non quia praeteriit
dictis : ncc cx lioc cst impcrfectio iii gcneratio ejus, scd quia pcrfecta est et
Filio quod non profert aliuui Filium, scd scmpcr: qiiia numqnam dcficit in nunc
potius pcrfcctio, cum ipsc ila contincat stantc .'cternitatis : umh' iila ohjectio pro-

«
a. Infra, disl.. IX.
 211 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

cedit de Doo sicut de re temporali, et actimm non sufficercnt si fieret immode-

ideo non valct. rala : et ideo immoderata in Deo ficri
A.i 3. Ai) ALiUD dicendum, quod immodcrata non potest.
non potestcssegeneratio divina : eo quod Ai) AUUD dicendum, quod nnlura de se

liypostases ullra tres multiplicari non est communical)ilis : sed conmiunicatio

})Ossunt : et csset inconvcniens quod su- exigit distinctionem acceptam penespro-
pra dictum est, scilicet quod aut ex eo prietates diversas specie et non materia :

quod non possit in paucis salvari, aut et illseultra tres in divinis esse non pos-
quod pauca supposita ad multos modos sunt, ut patet ex praedictis.

(]. Oppoiiitiir prxdictis verhis Auf/nstiui.

Hoo aiitom videliir qiiihusdam non posse stare, scilicot quod Filius po-
tuerit gignere. Si enim potuitFilius gignere, poluitesse pater : el si potuit

esse pater, potuit ergo esse paLer vel sui, vel Patris, vel Sj^iritus sancli,
vel alicujus alius : sed alius nou, quia uuUus alius somi)er fuit : nec Pa-
tris, quia Pater est iugenitus ot iunascibilis : nec sui, quia nulla res seip-
sam gigncre potest : nec Spiritus sancti, (|uia nasci non potuit : si eniui

nasci potuit, potuit esse Filius, etila mutabilis osse potuit.

neretur Patri nec Spiritui sancto : ergo

ARTICIJLUS VI. una paternitate omncs trcs essent patres
iliius tilii, sicut l*atcr ct Filius unum
An tres Jiypostases possint esse paler ali- sunt priiicipium Spirilus sancti, co quod
cujus (juarti ? in spirando Spirituin sanctum, l*ater non
habct oppositioncm rclativam ad Ki-
liuin. Illius autcm simile nec in corporali,
Deinde quofiritur de hoc quod dicit in ncc in spirituali natura invenitur, quod
contrarium ol)jiciendo « Si potuit Fi- : una proprictatc patris Ires hypostases sint
lius gifjnere, potuit esse pater, elc. » pater, vel patres unius : unde non potest
Videtur cnim, quod ratio Magistri non ossc patcr alicujus quarti.
valeat : quia si pater fuerit secundum
IhTereticos, lunc eadem liaercsis poluit di-
ccrc patcrnilatem esse, el quod lilius sit

pater illius quarti, ol ila essct patcr ct AMTICILI S VII.

fdius divcrsis respcclibus. sicut s.Tipe con-
lingit. / Irinn (/iiia /ilii/s potiiil nasci, poluit
et mutari ?
Soiutio.
An Hoc diccndum, qiiod lioc esse non
potuit : (juia sicul diril Anselmus, in
omnibus manel unilas in divinis ubi non Deindc objicitur dc boc : « Si enim
distinguit oppositio relationis : scd in niisci poluit, esse Filius, et itamulabilis
gcnorationr illinsqnarli, Kilius nec oj^po- esse potuit, otc. »
 :

IN I SKMKNT. DIST. VTI, \), K, Ain. 7. 2\'S

1. Iloc (Miim iion vidclur csso vcrum : cidcns, (|ui iu omiiil)US csl pricdicaiiicnlis,
quia cssc iiliiim non csl .ili(|uid pciics ut dicil IMiiloso|dius : moliis .lulcm pcr
([iiod vcl ad (jiiod sit nioliis : moliis cnim scct pcr iiccidcns Dco iion (•.idiinl. in

ctmulalio non sunt in iclationc : ct idco Ad AMun diccndum, (jiiod incarnalio a.i. 2.

non vidclur sc(|ui, (juod poliiit mulari. non dicit immutationcm Dci vcl (livin.-e
2. Pradcrca, Piitcr incarnari poliiil, uiiturac : scd jiolius (juod iiliud, scilicct

et ctiam Spirilus sanctus, ut haltclur in- liumauii natura alio modo se liabct iid

Ira '
: scd (jui incarnatur, nascitur : cr-o ipsiuii, ([uia sccundum iinioncm, iil in

mutatur sccuudum istam litlcram, quod "1 Seii/oiliannn dctcrmiiiiiri liahct : sed
falsum est. hi^ Spiritus siinclus mutarclur a sua pro-
prietatc, quic mulatio cadcret in [icrso-

SoLUTio. Diccndum, quod licct in ad »fnn «livinam : ct idco hcnc dicit .Ma-i-

aliquid, cl ad ad aliquid non sit motiis ster.

pcr sc, tamen ad ipsum est motus per ac-

D. Hic cfiseritur, Quomodo intelliijenda sint?

Quomodo ergo accipiatiir quod supra dictum est Non enim non : potuit
gignere, sed non oportuit : quasi potuit, sed non oportuit. Non est nobis
perspicuum aperire quomodo sit lioc verum : et ideo sub silentio potius
esset prffitereundum, nisi me super hoc aliquid h^qui cogeret instantia
qucTrentium.

E. Ilic aperitur ex quo sensu accipienda sint.

Potest ergo sic inteliigi : Non eniui non potuit, sed non oportuit, id est,

nou eximpotentia sui fuit,([uod Filius non gcnuil, sed ei non conveniebat
sicutDeus Filius non est Deus Pater, nec tamen hoc eximpotentia sui est.

Nam et Pater siiniliter non cst Filius, nec hoc est ex impolentia Patris.
Sed quccrit Maximiiius Arianorum Episcopus : Unde ergo est quod Pater
non polest esse Filius, vel Filius Pater ? non ulique ex impoteutia, sed
Pater proprietate generationis Paler est, qua oportet eum non esse Filiuin :

et Filiiis jiroprielate nativitatis Filius est, qua oportet euin non esse Pa-
trem. De fjiiihus propriotatil)us postea [ilenius tractabitur.

' Cf in Sententiarum, nipt. I, ait. 10. Tom. XXVIII liujuscfe cdilionis.

21G I). ALB. i\IAG. ORI). PRvED.

cum (Jicitur: Xon non poluissc : quia

impotens ex lioc non fuit: lioc enim ex
ratione verbi oxtrahi non polesl.
ARTICULUS \U\.
SoLUTio. Maixisler vult, quod non non Soiu»

No}i oiiin nnn pof.uil qiiomodo intelli- jiotuit., nettatio ihi sit quasi termini pri-
(jilur ? vativi : et tunc non enini non potuit lan-
tum valet (ut anliqui quanlum, dicunt)
non enim impoluit, ut ita dicam et lunc :

Deinde quaerilur de hoc : « Non enini ullerius sequilur, non ex hoc impotens
non potuit, etc. » fuit.

Yidelur non esse conveniens expositio

F. UtriLm Pdtcr nalnra sit polc/is f/if/Nnre Filiiiin, ct an lioc sit

aliqua polentia quie sit in Filio ?

Itoni quaMiliir a quibiisdani. Si Pater poloiis sit iiatura jii^nero Filium.

el cin lioc sit aliqua poteiili.i qua^ sit in Filio ? Ad quod diciinus, quia Pator

non est polens nisi nalura : ejus enini polontia natura est, vel essenlin. At
inquiunt illi, Si potens esl gignero, habet ergo potenliain «ii^nendi. ImHus
aulem non lial)ol polentiain ^ifinendi, si non potest ^ignere : bal)ot orfio

aliquain potentiain Pater (|uain non Iia1)0t Filius. Non soquilur. Eciindom
eniin potouliam liabol ponilus Filius, quam ot Palor : (|ua poluit jiifrnoro,

et Filius fiigni potuit. Kadem enim polentiaest in Filio, (|ua potiiit iiigni,

qU('o estin Palro, qu;i prdiiit gif!:nere. Sed ronlra lioo oppoiiilur. Aliud ost
posse f?i{j:nere, nliiid est posso gifiiii quia aliiid est jiijiiiere, ol aliiid <>ig-ni.

Ilic dislinjiuendum est. Si enim cumdicitur, Aliud esl posse gifinoro, aliiid

posse gigni, aliam sij^nilicas polcnliam qua Pator potens osl fjignere, ot

aliam qua Filius potons ost gigni : falsiis ost inlolloclus. Si aiilcm (li(Nis l^i-

trem posse bal)oro aliam |>ropriotalom sivo nolionom qiia jionilor osl, Fi-

lium aham qiia j;(Miiliisesl voius est inlelloclus. Aliam (Miim babcl PabM'
proprieliitem, (jtia l*aler ost : aliaiii l''ilius, (|ua h^ilius ost.

ctionis in qua quuM-it, cum dicitur, Pater

potens est naturajiignere l''ilium, elc? in

Divisio TF.XTLs. qua qua^stione propltM- l.ittenun trahitur
potenlia ad essentiam, cl ma^i^is (donj^a-
« Item (/uxrilur aqiiibus(luin,Si Pater tur ah actu notionali : unde ali(pia ralio
potens, elc. » diihii polest esse, utriim hoc sit aliqua
llic iiuipil sccunda pars istius disliii- polmlia (pia* sit in Filio ? Et ista pars
 Ii\ I SKYIKM. niST. VII, (;, AKT. !l. 217

ooiiliiicl (liii) (•;i|>itiilii. Iii |uiin(i distin- ncm ad naliiiiiin in «ina r.ulicaliir, lu-
guilnr isla, Piilcr lialicl polcntiiiin ^i- incn ('11111 ali(|iiii incliiiiilionc iid iiclnin:
gncndi iMlinin. hi seciindo aulcin dislin- cnni iintcni dicilur, |iolciitia -i-ncndi,
fi^nilur ista, riil(>r iialict |i(ttcntiam ^cnc- dicilnr potcnliii in Jicln, nl prius dicluiii
randi quam liiihcl iMliiis, il)i, (1, « Ihi rsl : nndo niliil juoliihot de polontia
ctiam CKin (/ici/ur, clc. » priina concodoro, quod sil in hilio siih

dislinctionc tiili, (jiiod gifjfnendi |)ol(;st

esse gorundivnm vorhi activi personalis :

cl tiinc non del)ot concedi, (|uod [lotentia

AlillClJLUS I\. natura gignendi sit in l'iIio : quia sonsus
osset, quod potentia esset inFilio quae ex
An Palcr natura sil pofens generarc natura possct gcneraro, etsi non gene-
lutmni: raret .•
quia qui c.\ potcntia n<iturfc ge-
ncrat^non cx nccessilate general. Si
autem sit gerundivum vcrbi impcrsona-
Ohjicitur aulcm de hoc quod dicit \\^ vel vcrhi personalis passivi, tunc hcne
Littera : « Ad qiiod dicimus, quia Pater potest conccdi : quia si cst gcrundivum
non est potens nisi natiira, etc. » vcrbi impersonalis, tunc sensus cst,
CoNTRA :
quod potentia ex natura sit in Filio qua
1. Dicit Philosophus, quod cujus cst aliquis potcst generare. Si vero est vcrbi
potentia, ejus est et actus : si igitur po- personahs passivi, sensus quod po- est,
tentia gcnerandi natur» est, ctiam actus ^cntia ex natura sit in Filio qua gcne-
naturceerit: ct sic natura generat, quod j.^.tur ct hunc ultimum sensum ponit
:

supra negatum est '.

Magister in Littera: actus enim omnes
2. Praeterea, Si Pater potcns est natura particularium sunt et potenticT : sed 1a-
gignere Filium, cum cadem natura sit in men potenticB radicantur in natura : et
FilioetSpiritu sancto, in istis erit ea- ijeo secundum Damascenum, licet po-
dem potentia : aut crgo possibiHs ad tentia sit qua fundatur,
natura?, ut in
actum, aut impossibilis. Si primo modo :
tamen non denominat naturam, sed hy-
ponamus crgo, quod Filius generet ct postasim unde dicit Damascenus, quod
:

Spiritus sanctus, tunc cx hoc non se- jicet in Christo sint dute voluntates, ta-
quitur impossibile quod supra iinpro- nien non unus volens, et non
est nisi
batum cst :
quia magnum sequitur im- duo volcntes et ideo non oportet, quod
:

possibile, scilicet quod series divinaj actus sit naturte immediate, ila quod non
generationis non implctur, ut dicit Au- hypostasis. Vel dicatur, quod hoc ge-
gustinus. autcm impossibilis es ad
Si ncraliter vcrum est, cujus est potcntia
actum, tunc erit cassa et vana, quod est ejus est ct actus : sed non oportet quod
absurdum. eodem modo quia potentia : est alicujus

secundum naturam, ct actus est ejusdcm

SoLUTio. Diccndum, quod in vcritate secundum hypostasim, et ita est naturce
Pater non est potens nisi natura, ut Ma- in hypostasi" vel supposito.
gister dicit :
sed aliter significjitur poten- Ad aliud dicendum, quod una natura
Ad 2.
tia, cum dicitur, potentia natura gcne- est in tribus personis, sed non est eadem
randi, ct potentia gigncndi absolute :
comparatio naturjE in illis quia pcr re- :

quia potentia gignendi natura in eo quod lationcm una distinguitur ab alia et ideo :

hujusmodi, non dicit potcntiam pcr com- jn quantum natura cst in una, compara-
parationemadactum,sedpercomparalio- tur pcr polentiffi rationem ad unam, se-

' Cf. Sii[)[,i, Disl. V.

 ;

218 I). ALH. MAG. ORD. PR/ED.

cunflum aliquom actum secundum qucm SoLUTio. Dicendum, quod una est po- soiuiic

cadem polcntia in non

natura mancntc lcntia in ratione potentiae naturalis, sed
potest comparari in alia quia non cst idcm : non una in rationc potcntiae ad actum :

actus, ut supra diximus, eo quod po- quia potcntia sccundum rationem in-
tcntia gcnerandi pcr ly (jrnernndi con- tclligcndi mcdia inter naturam in
cst
jungitur rationi notionis Patris, quam qua ra(Hcatur, et actum qui egrcdilur ab
conjunctioncm nonpotcst liaberc in Filio ipsa, ct Magistcr loquitur sccundum com-
vel Spiritu sancto. parationcm illam in qua comparatur ad
naturam in qua radicatur.
Ad PRiMUM ergo dicendnm, quod in aci i.

divinis niliil est passivum sed princi- :

pians et principiatum vix admittitur ibi

ARTICULUS X. et bene potest una potcntia naturae sc-
cundum quod bujusmodi, aliquid csse
An cadem sil potenlia qua Patrr pofuit principians et principiatum, licet brec
generare, el qua Filius cjenerari ? non possit esse una potentia relata ad
actum.
Ad ALiuD dicendum, quod illa propo- acJ a,

Deinde quaeritur de lioc quod dicit sitio vera est in bis in quibus estefficiens
Magister : « Eadem enim poientia est in et activum, ct passivum ct materia
Filio, qua potuit gifjni, quse est in Pa~ pbysica : sed aliud cst modus activi, et
tre, qua potuit generare^ etc. » activum ipsum : aliud modus passivi, et
1. IIoc enim non vidctur verum quia :
passivum ipsum. (iignere cnim iu divi-
non est eadcm potentia activi et passi- nis non est agere, iicet babeat modum
vi; gignere autem est activum, et gigni activi quem attendit Grammaticus. Si-
passivum. militcr gigni non ost pati nisi secun-
2. Prceterea, Aclivum ct passivum dum modum grammaticalem sed ad :

distanf, sicut officicns et materia : sed talc pati quod cst in niodo significandi
efficiens cum malcria numquam potcst tantum, suflicit principiatum essc quo-
esse idem essentia, ut probat PJiiloso- cumquc modo.
pbus : ergo nec eadem est potentia ad Ad alu:d dicendum, quod notio com- ^d 3

gignere, et ad i^igni. parat polenliam ad actum, et conjungit

3. Praeterea, In nominibus cliam vi- cam aclui : ct ideo non est mirum si

demus, quod non est una notio qua discrcte tunc pcrsonis convenit : sed non
Pater est gignens, ct qua Kilius est g(^ni- sic facit natura quae babet potcntiaiu
tus : ergo nec erit una potcntia, ul vidc- (piasi indistinctam : uou enim distincta
tur. est polcnlia nisi pcr actum.

(i. QuaiiKxJo i)ilrllig('n(lu))i sit, Fi/ius /lahct^ rc/ ?wu /la/jct po/cn/ic/m

fjc/icrandi'?

Iln oli;im (Mim (liciliir. I""iliiis nnii lialxM pob^iilinm Lronorniidi rpiam
Pab^r lialxM, (liiplicilor iiilclligi pdlosl. Si ciiim (licalnr. hiliiis iKtii liabcl

jiolonliam g^cnorandi qiiain ol PaliM', s(ili(N'l (jiia j)o(ons sil ad ^eneran-

 IN I SKINTi:iNT. DlSr. VII, (1, AHT. II. 21!)

(Iiiiii, i(l csl, iil ^(Miiicril \ cl iil i^ciicrcl siciil l*.ilcr : \ ('iiiiii csl. Si ncio iiilcl-

lif^.iliir sic : Noii li.ihcl |i(tlciili;iiii (|ii.-| possil f;i;4iii vcl ^•ciiiliis cssc, (|ii<'i

Ciulciii P.ilcr |Milciis csl iil f;('iiiioiil xcl iil ficiicrcl : r.ilsiiiii csl. Siciil dici-

Im-, P.ilcr li(il)(»l. polcDliniii (|iia polcsl ('ss(M*al,(!i', l''iliiis \cro iioii liahcL

polcnli.iiM (iiia possil osso ]*alor: ot o ronvorso, iMlins lialicl |)()l(MHiaiii (|iia

polost osso I<'iliiis, I^alor vcro iioii li.ibcl polctiliani (|ii;i possil, osso I''iliiis :

liahcl (^r^o ;iliqiiain I*;iLor (|u;iin iion li;ihoL iMlins, oL o convorso. AhsiL:
qui;i oadoin osl |)()l(MiLi;i PaLris, ([ii;i p(dosLcsso l*alor : oL Filii, qiui jioLosL

osso Filius. lL(i cLiam o;i(loiii osl \(diiiil;is, (pia P;ilor vnlLosso Palc,]', non
Filius : cL Filius vnlL osso Mlius, iion Paler: oL Ciidoin osL voInnLas Filii,

qua vulL osso j»-oiiilus, ol l^iLrciii ficunisso : ct P(iLris, qiia vulL osse fi-oni-

lor, oL Filiuin ^eniLiun esso.

tentia conjuncta est actui : et cum dici-

tur, Filius habet hanc potentiam quam
ARTICULUS XI. Pater, conjungitur relationi l^ilii et pro-
prietati, qute repugnat ad actum : ergo
Utnim illa sit vera^ Filiiif; hnhef poten- videtur absolute falsa esse.
tiam generandi quam liabet Pater?
SoLUTio. Dicendum, quod in veritate soiutio,

duplex est, sicut dicit Auctor : cum enim

Deinde quserilur de illa quam in se- dicitur, Filius habet, per ly liahet intelli-

cundo capite ponil ct distinguit eam,: gitur hsec determinatio secundum nalu-
hanc scilicet, Filius habet potentiam ge- ram, eo quod non habet nisi per natu-
nerandi quam habet Pater, etc. ram : et sic fit comparatio potentise ad
HcEC enim videtur distinguibilis non naturam et ad actum et secundum pri- :

esse, sed absolute falsa : quia in nullo mam comparationem vera est, secun-
vjdetur potentia conjuncta actui, et ra- dum autem secundam falsa est, ut dicit
tioni oppositse ad actum ilhim : cum Magister.
autem dicitur, potentia generandi, po-
 220 D. ALI{. MAd.ORI). Pn/EI).

DISTINGTIO VIII.

A. De veritcUe ct proprielale et incommutahiliinte et simplicitate

essentix Dei.

^\S%^^i
condilioni-
bus Trini-
taiis Pt
'^*'^'
uni-
!••

ut ait Auguslinus
melius hoc appelhilur, essentiaGra^ci
•!••
Nuiic de verilale sive proprietatesive incommutabililato atque simplicitate

in
!-<•
ciivjiia' uatura»,sive substantuT sive essentia» nfi-ondum est. hst itanue Deus,
•

Hbro V de Trinitatc, sine dubitalione substantia, vel

ouo-iav
«11 i

vocant^ Sicul enim ab eo quod

-r-v

si

estsapere'dicta est sapientia, etabeo quod est scire dictaest scientia : itaab
eo quod est esse dicta est essentia. Etquismagis est, quam ille qui dixit fa-

mulo suo : E(jo sum qiii sum : et, Sic diccs filiis Israel : Qui est, misit me
advos ^. Ipse vere acproprie dicitur cssentia, cujus essentia non novit i^ra:"-

teritum vcl ruturum. V\M\(i Hieronymus ad Damasum scribens ', ait : Deus
solus, qui exordium non liabet, vercu essentitii nomen tenet : quia in ejus
comparatione qui vere est, quia incommnlabilis esl : quasi non sint qua»

mutabilia sunt. De quo enim dicitur fuit, non est : et de quo dicitur eril^

nondum est. Deus autem tantuin est, (|ui non novit fuisse vel fiiturum esse.

Solus ergo Deus vere est : cujus essenticR com|)arafiim nostrum esse, non

est.

incommutabilis, nec simplox : ct ideo

indiuitur Iiic non
dc istis, ut sciamus
Divisio TEXTUS. cssc divisam, ct tamen communicatam
in generante et genito. Dividitur autem

« Nwic de veritate sive proprietatc ct ista distinctio in tres j)artes, in quariim

incommutabi/ifate, etc. » ])rima ai,Ml de veritate et proprietale es-

llic incipit tertia pars illius tractatus senliu' divina^ Tn secunda autem agit de
de "•eneratione Filii. Cum enim in om- inconmiutahilitate ejusdem, ibi, (i, n JJei

ni ireneratione sil essenlia aliquo modo autrtu so/ius cssetitia, etc. » In tertia,

conjuncta geuito a generante, possel cre- agit de simplicitate ejusdem ibi, I),

di esse divisa per connuunicationem l'^a<lcm <juo<jue sida proprie ac vere,

8Bternse generalionis : ct lunc iion esset elc. »

'
S. .\i:(.(.<TiM-, l.il>. V ilr Tiiiiil.ilr, c;!!!, i. ^ S. HiKiiitNVMr<, Kpisl. ad naiuasuiii, cujus
* Exoil. 111, 14. iiiiliiuu ost, {Juoniaiu vetuslo.
 IN I SKNTKNT. hlST. VIII, \, AIIT. I. 221

l*fima liiirmu (lividilur ia duiis |>Jirl('S. uou iu uiilurii s(m-uu(Iuui i|iiiii| iiiiliii;i csl,

lu priiuii vciiliilcui (liviuiii cssculiii'. dc- ul vidclur.

tcrniiuiit. lu sccundi» auleiu uhjiril rl

solvil, ibi. U, '< Hic (lilujcnlcr (idrcrl.cn,- llLTnmiis (|iia'rilur dc liili^uu! ftxpusi- r^,jec«iiun,;

dwn csl, clc. » tiouis (|Uiuu dicil .Mii^^istcr, vcritas siv^;

|u'(i|ui('l;is.

1. CoMslat cuiiu, ({tiod vcrilas pluri-

l)us couvenit : cr^o luui cst propriuiu
solius (liviiue niilui';i'.

AUTICULUS I. 2. Pnetcrea, Magistcr ul)i exsequi dc-

bct dc (|u;intit;ite veritatis sivc |»ropric-

Quid sil verilns, (inid propriclas, cL tatis n;iLur;e divinae, exsequilur d(,' {^ro-

quid incomniutabiHlas? prietalc cntitatis ejus : erjio vidctur,

quod idem sit veritas et entitas.

Incidunt autem liic plurima dubia cir- Solutio. Diccndum, quod licct verum soiuUo
ca primaui partcm. Sed aute Lillcrani sumatur multis modis, ut probant obje-
determinanda sunt tria quorum primum : ctioncs, tamcn hic dicitur vcrum idem
est, Quid sit veritas, ;itque proprietas, et quod extrancae natura? impermixtuui.
incommulabilitas, atque simplicitas ? Sunt enim tria extranea praecipue, scili-
Secundum est, penes quid attenditur nu- cet privatio quee extranea est entitati, et
merus eorum? Tcrtium est de significa- potentia, et diversum vel diversitas in
tione istorum nominum, natura, snh- ipso ente : quod enim in privatione est,
stantia, cssentia, esse, qune Alagislcr po- non est, scd habet aptitudincm ad esse :

nit in principio istius capituli. quod autem in potentia cst, polcst esse :

et quod ex diversis est, non babet ens

Primum, quid sit veritas? proprium, quia diversorum liabct entita-

1. quod veritas est
Dicit Augustinus, tem : unde veritas
impermix- dicitur bic
entitas rei ergo videtur, quod veritas
: tio extranei ad ens, eo modo quo dici-

naturge divinae idem sit quod entitas ip- mus \erum aurum cupro non permix-
sius. tum : et ita non erit vere ens nisi natura
2. Quidam
Item, diffmiunt vcrum, di- divina, qme nec privationi subjacet, nec
cendo quod verum e.st indivisio actus a in potentia est, nec ex diversis constat,
potentia : in divinis autem non est actus sicut Magister probabit infra, quando
et potentia : ergo non est ibi indivisio quaeretur de quantitate veritatis istius.
actus a potentia : ergo divinui naturae Dicexdum ergo ad primum, quod bcne Ad i.

non convenit, vcritas, ut videtur. competit diflinitio Augustini de vero :

3. 1'raelerea, Veritas est rectitudo so- quia nihil ita proprie est id quod est,
la mente perceptibilis, ut dicit Ansel- sicut natura totum
divina, eo quod ipsa
mus : haec autcm vcritas non convenit et tantum est id quod est, et non per-

soli divin;e naturae, sed multis aliis : mixta eis quae secundum aliquid non
ergo haec non est veritas quae hic qua-ri- sunt, vel ex diversis sunt.
lur. Ad aliud dicendum, quod (!ti;iiii illa .vd 2.

i. Praeterea, Philosopbus dicit, quod dininitio satis convenit : qui;i nullus ac-
verum et falsum sunt in iinim;i, sccun- tus a potentia adeo indivisus cst, sicut

duru (juod veritas est ad^e^juatio intelle- ilb; qui idcm est sed oportet, quod po-
:

ctus vcl mentis cum rc : sic iterum veri- teulia non accipi;itur pro potentia mate-
tas non erit propria divina; n;itur;c : vcl riali : quia divina essentia nec idcm est
si erit ibi veritas, crit in ideis ejus, ct cuiu pol'.'ntia lualcriaL', ncc etiaiu indivi-
 222 D. ALB. MAG. ORI). PR.KI).

sa ab ipsa : et hoc idco quia cum divina strum intelleclum sed veritas proprie- :

esscnlia sil niotor universalis omnium, tatem impermixtionis tangit et ideo :

stabilis in manens, non potest esse

se Maj^ister eatitatem, pruprietatem, veri-
mota : materia autem semper mota e't tatem, vocat idem, licet non eodem mo-
mutabilis est. Itcm, quia divina essentia do signilicatum : ((uia entitas est pri-
regit omnes res prwter quam quod mi- mum, et senius, ut dicit Dionysius : ve-
scealur cum illis, ut dicit IMiilosoplms : ritas autem est dispositio ejus de qua
sed materia permiscetur materialibus : dictum est : proprietas autem est secun-
oportct ergo, ([und accipiatur potentia dum quod consequens esse divinum,
est

active : et tunc ipsa est idem potenti;e et in quantura divinum est, et noa est

sucB : et ideo vcrior, quia verius babet consequens aliud esse sicut etiam dici- :

csse airens quam patiens : et sic bene ba- mus proprietatcm trianguli rectiliaei ha-
bet diviaa essentia actum et potentiam, bere tres aequos duobus reclis, eo quod
et habet eaindivisa : quia esteadem pree- sequitur triani;ulum, in quantum recti-

cise secundum quod actus esl in agente, lincus ct triaagulus.

sicut sunt actus interiores, ut intelligere,

velle, et bujusmodi : sunt enim quffidam
extra ipsam qute tenent se ex parte acti,

ut creatio, recrcatio, gubernatio eliam ARTTCULUS 11.

aliquo modo : et illa non sunt idem ipsi

secundum quod sunt in creatis, recrea- Penes quid nccipiiintw^ veritas, inco)ii-

tis, gubcrnatis, et bujusmodi. municahilitas. et simplicitas?

A,i 3. quod de Anselmo objicilur,

Ai) 10 di-

ccndum quod antoaomastice et vere sibi

soli coaveail : quia ipsa sola per se recta Secundo quieritur, Penes quid ista ac-
est, et omnia alia recta, curvitate secun- cipiuntur?
dum potentiam ad minus sunt permixta, 1. In divinis eniia suat tria, scilicet es-

et ideo non omnimodam liabent verita- sentia, persoaa, aotio : ergo videtur
t(;ai, sicut aatura diviaa. quod hrec tria ad illa Iria debeant rc-
Ad ). Ad auuu dicendum, quod veruai ct duci.
faisuai quse suat ia aaima, suat ab actu Sed contra iioc est quod oainia ista
aninice qui est componere vel dividere : sunt natur.-e divina; in eo quod natura di-
et de tali veritate non quau-ilur hic : vina est : ergo noa reduceatur ad perso-
quia illa veritas est ia sigao, cL causata aaai ct aotioaeia. Sed secuadum hoc,
ab ista verilalc. cum in natura divina non sit accipere
nisi divinitatcm babilaia cl habeatem

A I f|ii8est. Ai) AMCit diccadum, (piod propiiclas i|)saia, lioc est, iialuraia cl suppositum,
idem est quod dispositio veritatisqiuT soli videturquod ista non debeant esse nisi
(liviniE enlilati convcnit secundum illaia duo et aon tria.
omnimodam impcTmixtioacm, dc (pia 2. Pra^terea, Nos vidimus, quod ea

diclum est : sic eniia aulli alii convenil. <|iinD opjioniintur coatrarie, et ut priva-

^j , Ad aiiii) dicendum, qiiod in veritatc tio c( liabitus, ct coatradictoric, idcia

eatitas est subjcctuai veritatis secundiiia cst subjeclum circa quod sunt : sed
rationem, scd iii diviais ia (|iiibus non commuaicabilitas ct iacommunicabilitas
esl compositio, cst ideia alilcr signilica- oppoaualiir coatraric. aul ut privatio et
tiim ia uao et alitcr in alio. Iii catilate babitus : eri,^o dcbcnt atlcndi circa idem
ciiim signilicatiir sicul in conccplu siia- sccundiim ratioiicm subjccti : scd in in-
jilici, aale (jiicm ailiil cst coiicipcre de ferioribiis iacomiauaicabilitas aoii est

re : quia cns cst piimum cadens in no- circa quo est, sed circa quod cst, vcl ma-
 liN I SKINTKNT. DIST. VIII. A, AIM. :{. 223

leri.im : ry'j;{) vidtUiii', (|ii(»(l iii (iivinis sod ex lioc i()So rcsiill;il !< rti;i (()iisid('r;i-

socmulum lalioiuim iul('llij.;('n(li iiuoin- tlo c\ ('0!ii|i;ir;iti()uc iiiiiiis ;i(l alti;rum

iuuuic";ii»ilil;is sil vwca idciu. (-uui i^iliii' l)cr iiidill'crculi;uii. Ad ;ili;i |);il('l solu-
iu diviuis uou sil sii|)|i(»si(uiu uisi per- lio pcr (li(l;i iii j)riuci[)io solulioiiis.

sou;i, vidclur (jiiod iiu'()iuuuiuic;ibilil;is

sil dc couveuieulibus persoua? secuudiiiu

se, et uou u;Uura3.
3. Il(>iu, \'eril;is el oulitus secuuduiu
acluiu, (jua^ vei-u est eulil;is, iu iuferiori-
bus uon esl uisi i>i'atia esse vel quo ost : AUTICIILI S III.

erj^o vidcUir, ([uod. iu divinis vcrilas sit

de pertiueulibus ad esseutiaiu : simpiici- Vhuiii /loi/iuia dicla dc Dco ul e.ssc/ilia,

tasaulem dicitur a privaliouc [);u'tiuu) subsla/ilia, scie/itia, sapie/itia, ho/ii-

componcutiuui ergo videtur, quod sim-: ias si(j/iificent idem vel dive/'sa : et
plicilas sil a privationc priujarum par- utrum debea/d dici stj/io/iijma vel
tium compouenlium esse : Iiobc autem /lon ?

sunt quod est^ et esse secundum lioe-

tium : ergo simplicitas in diviuis erit ab
indilVcrentia quod est et esse iu divi- Deiude quaeritur de diflercntia illorum
nis. nominum quae Magister tangit in prin-
cipio, scilicet natura, substantia, esse,

j SoLirno. ritimee objectioui consen- ctc. : et gratia illorum quccratur etiam de

tiendo dicimus, quod ista tria accipiuu- aliis qu;E sunt sapientia, scientia, boni-
tur ita, quod
sumetur ab esse
veritas tas, etomnia quoe de Deo dicuntur. Et
essentice, iucommutabilitas autem ab eo quaeremus duo, scilicet utrum ista omni-
quod est, simplicitas aulem ab indilTe- no idem signillceut ? Et sccundo de
rentia utriusque. Et quod objicitur se- compositione eorum cum Deo, utrum
cundo loco, quod non est quod est in notetur ibi fieri aliqua composilio, vel
diviuis vel suppositum nisi in persona, uulla ?
dicendum quod boc verum est secun- 1. Videturautem, quod omnia dicta de
dum rem, sed ex modo intelligendi, cum Deo essentialiter sint synonyma : syno-
dicitur, Dei(s, significatur divinitas in nyma enim sunt quse idem significant,
babentc^ et illud babens dicitur supposi- quamvis etiam aliam et aliam babeant
Uxm uon in ratione personae : et gratia secundum nomeu interpretationem, ut
illius sequitur substantiam divinam in- lapis, et petra cum ergo omnis illa
:

commutabilitas. multitudo nominum essentialium idem

Ad i'iu.mlm ergo diceudum, quod siguificcnt, licet aliam et aliam liabeant
bene concedo, quod non sumuntur Jioec secundum nomen interpretationem, ta-
tria ab illis tribus, eo quod sunt conse- men synonyma esse videntur.
quentia essentiam iu eo quod essentia 2. Item, Synonyma sunt qua3 tantum
cst. enim nou sint iu diviuis nisi
jjiccit liabeut multitudiuem secundum vocem
illa tria, tameu illa tria uon suut il)i tria, sicut bomonyma quce b;ibeut uuitatem
qui;i uou faciunt numerum essentia : sccuudum vocem, et multitudinem se-
vero licct sit uuum tantum, tameu est cuudum essc : sed in istis niliil inveui-
ipsnm uuiltis modis considerarc, scilicet lur iii csscnli;i et persona quod illi

in li;i])euto, ot e.\tra li<il)cntem, vel se- luultitudini res[)ondcat, quia nec substan-
cuudum utrumque, ul dictum cst. ti;i, nec accideus : ergo vidotur, ([uod
Ai> ALiLi) dicendum, quod noii est iu ist;i v(!rissiiue sint synouym;!,
nalura accipere nisi liabens el liabitum ; i. Ilem, Augustiuus dicit, ct luibilum
 224 D. ALH. MAG. OIU). Pn.EO.

cst supra '

ut aucloritas, quod lioc est idcntitatis vcl diversitatis eorum qute
ibi esse quod sapere, et eo Oeus est quo sunt ab a^tcrno.
sapiens est, ct eo sapiens est quo est : loEo fucrunt alii qui dixerunt, quod
sed hoc non posset csse nisi sapicntia ct in vci'itatcDeus non habet nomen pro-
esscntia nominarcnt idcm et sccundum j)rium, sed nos dedimus ei nomina et :

idcm : ergo vidclur, quod sint tantum idco i>ta nomina transferuntur in eum
synonyma : el eadem ratio est de aliis : ab his qute invenimus in creaturis : et

crj^o vidctur, quod omnia tantum sint jienes illas accipiunt diversitatem. Sed
synonyma. coNTRA : Aut
nominant quod proprie
ista

est in Dco, aut quod figurativc cst in

Sed conira. Sei) contra : Ou.ccumquc nomina ipso. Si primo modo, nibil valet solutio :

verissimc faciunt notitiam illorum a qui- quia adhuc remanct qua^stio, (jualitcr
l)us imponuntur, si illa a quibus impo- in signilicando habcnt dilfcrentiam pe-
nuntur non sunt unius rationis, ipsa no- nes ea quae nominant in Deo. Si secundo
mina non sunt synonyma sed esscntia : modo, lunc Dcus non vere vita est, sed

ct sapientia in Dco vcrissimc faciunt ligurative, ncc vcrc sapicntia cst, quod
notitiam eorum a quibus imponuntur, et absurdissima hieresis est. Prreterca, su-
non sunt unius rationis ergo non sunt : pra habitum est S quod talia secundum
svnonvma. 1'rima patct de sc. Secunda rem per prius de Deo dicunlur, et per
j)robatur sic : Uic babetur in Liltera, posterius de crealura.
quod solus Deus vere est essentia. Simi-
liter Augustinus dicit, quod solus Deus SoLUTio. Sine j)roejudicio diccndum, soiuii

vere sapiens esl : sed ratio esscntise in quod in omnibus

nominibus duo talibus

eo quod hujusmodi, non est ratio sapicn- sunt attendcnda, scilicet quid nominant,
tiic in co quod liujusmodi quia aiitcr : et in quo significatur poni quod nomi-

in omnibus idcm essct essc ct sapere, nant cum enim cgo dico, semus, hoc
:

quod falsum est crgo ista nomina non : nonicn, sensus, accipio secundum hoc
sunt synonyma. quod nominat tantuni ct ideo accipio :

Ad noc quidam voluerunt diccre, quod in ratione una communi. Si autem dico

ista nomina dicta dc Dco dilferuut pcr sensus hominis, et sensus hruii : jam et
connolata in crcatura, et non habent ali- in alia ct alia ratione accipio, secundum

quam Dco absolute ac-

dilfcrcnliam si in quod accipio ipsum in eo in quo notatur
cipiantur. Sed contra Connotatum cst : poni significatum ipsius. Ila dico dc hu-
eifcctus in creatura scd elfectus non est : jusmodi nominibus divinis. Si enim at-
nisi a causa ut causa ergo ista nomina : tendantur secundum ca «jua^ nominant
non dicerentur de Deo nisi sicut (le cau- tantum, tunc omnia illa nomina divcrsi-
sa ut causa quod planc falsum cst, quia
:
tatcm rationis habcnt de sc : alia cst

sapienlia vel sapicns nullam nominat cnim per se ratio esscnlia, ct alia ratio

causam ut causam. I*raeterea, ponamus sapicntia per se, et sic de aliis. Si autem
pcr intcllcctum non esse connotaia in attcndo ca sccun(him id in quo j)onitnr

crealura, quwro si adbuc Dcus sit sa- signilicatum corum, hoc cst tale quod
])i('ns bonus, ens, ct bujusmodi? CiOnstal habct indilfcrcntiam quod cst ct essc ct
quod sic : crgo illa solulio nulla csl. aliquid cssc. Ila'c cnim tria secundum
Prtctcrea, Quod cst postcrius, non cst noctium dilfcrunl quia <iuod esl, est id : '

causa divcrsitalis vd idcntilalis in co quod res esl vcre. (>t suj)positum esse :

quod cst j)rins : sed connolata sunt po- anlcm cst csscntia (>jus vel actus cssen-

slerius in lemj)orc : crgo non sunt causa li;c : (I / i r^u i(I i\u[cm esse est pcr aliijuid

a
'
Cf. Supni, Disl. V. cr. Siipni, Disl. II.
 :

IIN I SKiYniM'. DIST. VIII, A, AHT. 4. 22:;

tiali(>iis ipsiiMi i\{\ [miUuu vi;! s|toci('in : ct

liicc oiiiiiia i(l(Mii suul iii divinis : (|iiiii

iii l)(M) idcin csl qiiod csl (^l cssc, cl ipsc

> Dcus cliaiii csl (|ui(l(iui(l liahcl : cl sic AIMICliMIS IV.
id(MU csl iu i|)S() cssc cl aliijuid csse. Si
if.^ilur (iiKcralur, (Juarc sapiciilia osl ho- (Jiiali/fr iiossiL vcri/icari cotniiositin is-

iiilas, cl lia>c duo cssciilia ipsa? uiid(; toruin noininuni cuni l>ro (fui non cst
cniin csl? non dicctur, ([uod lioc sil a conipositus ?
sapientia iii quanluin sapicntia ost, vol

ab essentia in co quod essentia cst : scd

dicelur, quod iioc est proiitcr id, (luia in
lllterius quaeritur, Cum ista significan-

quo sunt isla, tantie siinplicilalis est, tur componi circa id in quo sunl, cum
quod i[)siini id (|uod cst suum osse, et ex oo in quo sunt omnimodam liaboant
suum osse csl id (juod cst. Ex prinio identitatem, qualiter possit signilicari

ij^ilur est divorsitas altributorum, ex se- compositio eorum ?

cundo aulcm rorum ot sic pa-

idonlitas :
1. Oninis onim nota composilionis si-
lot plana solulione, quod ista non sunt gnilicat compositum componi ex diver-
synonynia otiani ab seterno intellocta a sis : sod cum dico, Deus est eeternus, vel
l)eo, et abstracta ab omni causalitate. incommutabilis, vel sapiens, intercidit

Ad priml.m dicendum, quod ista non hic nota compositionis : ergo significat

sunt synonyma, quoniam non habent Deum componi ex diversis.

eamdem rationem rei quam signilicant, 2. Itein, Physicorum dicit

Tn primo

scd sunt idem in re, non propter id a Philosophus, quod dicentes omnia unum,
quo imponuntur, scd propler id in quo conturbati sunt compositionis signilica-

ponuntur sua signillcata lioc autom :

tione, et auferebant notam compositio-
non est in petra et lapide : quia illa non nis significatam in hoc verbo, est, dicen-
habent diversitatem alicujus rei, sed lan- tes quod non oportet dicere quod parios
turn nominis, socundum etymologiam, est albus, sed paries albatur et hoc non
:

non loi, sed noininis. faciebant nisi quia ly esl significat quain-

Ad aliud dicondum, quod

non ha- ista
dam compositionein, quam sine conipo-

benl tanlum muUitudinem socundum vo- sitis non est intelligero ergo in
diversis :

com, imo quantum est de natura suorum talibus videtur sempor falsa significalio,

signilicatorum multitudinem habent ra- cum dicitur, Deus est sapiens, Dous ost
tionis rei. Sed quod h(ec res est illa, bonus.
hoc non convenit eis per se, sed per aliud 3. Si forte dicatur, quod in quibus-
in quo sunt. dam compositionibus praedicatur idom
Ad ALiui) dicendum, quod Augustinus do se, ut cum dico, homo est homo, asi-
attondit identitalem rei quae est ex eo nus est asinus. Iloc nihil est : quia in ta-
quod ista sunt in tali subjecto, ot non libus subjicitur ly homo gratia ejus quod
altondit sapore cl esse secundum inlcn- ost, et praedicqtur gratia ejus quo ost : et

tiones quas nominant. bone interccdit compositio

inter illa : in

ect, Ai) II) aulom quod ol)jicitur contra so- Doo autom non est aHqua composilio.
lutionos inductas, bcno puto quod non 4. Itom, Prffidicatum in omni propo-
bene se habent solutiones illae. sitione causa innotescendi subjectum po-
nitur non sunt idem per quod aliquid
: et
innotescit,et idquod per ipsuminnotescit
ergo in omnibus intercedit compositio.
Si forte dicalur, quod liujusmodi
composilict esl exparte nostri intoileclus,

zxv 15
 :

226 D. ALB. MAG. ORO. PR.^D.

qui non acci[)il sinij)lex mullis niodis tius actus intellcctus orilur ex collalione
sii;niticalum, nisi componendo unum uiiius modi intellip^endi cum alio, sicut

cum alio ct dividendo, licet composita et (•onici-imus id quod asse(juiliir nalurani

divisa idem sint. Tunc objicitur, quod iii ralione assequentis, non in ralioiie

secundum lioc, omnis noster intellectus idenlitatis, adnaturam quam assequitur

est falsus de Deo, cum non accipiat , et sic oritur intellectus coinponens unum
rein sicut esl, sed j)otius sicut non est. cum formans composiliones
altero, et :

Si forle quod sic est sicut in

dicatur, qu<'B tamen nota comjiositionis non est in
mathematicis, quod abstrahentium noii Deo, nisi in ratione proprii eoruni qua^,

est mendacium, eo quod modum ab- componuntur nota aulem compositio-

:

stractionis noii ponunt in re : ita liic nis media cst ab intellociu nostro, qui
intellectus componens, modum suum non conjungit ea quae secundum se ha-
in non ponit. lloc nihil cst
re qiiia : bent diversas rationes sine nota compo-
licet malhematica sccundum esse sint sitionis medicB ex parte autem rei iion
:

in naturalibus, et non separata ab ipsis : notabit ista compositio nisi identitatem.

tamen per esse quantitatis non liabent Et sic patet qualiter iiitellectus coinpo-
rationem diflinitivam a naturalibus : nens, ahquid liabet in diN inis supra quod
quia ahter lequivoce (iiffiniretur linea fundatur ex parte eorum qux componit,
lignea et laj)i(lea jxm- esse qnantitalis, si sccundum raliones proprias accijiian-

quod falsum est : unde mathematica tur.

habent aliquid ex parte rei, scilicet natu- An raiMUM ergo dicendum, quod cum
ram quod ponunt hu-
quantilatis, super dicitur, Deus esl aeternus, et hujusmodi,
jusmodi abstractionem, aliter enim esset notatcompositio identitatem inter ea qux
intellectus falsus hoc autem in divinis
:
secundum rationes proprias diversitatem
nihil videtur esse unde oriatur hujusmo- habent, licet ex subjecto habeanl iden-
di compositio. titatem : et ideo aliquo modo fulcitur
intellectus componens super diversilatem
Soluiio.
SoiATio. Ad hoc sine pra^judicio di- rationum ut habeat coinj)onibilia, et su-
cenduin. quod valdc insuflicientes sunt J)er identitatem rei ex parte subiecti : et

soluliones Magistrorum magnorum quo- ideo componit ca comjiositione nolanle

rumdam : unde (hcendum, quod in veri- idem secundum rem, in quo eodein mo-
tate in divinis nulla coinpositio est in re do sit diversitas rationis secundum atlri-
-L ipsa : tamen, utDamascenns, quae-
dicit bula sibi.

dam in divinis significant naturam, qu;e- amid dicendum, quod ijisi nufere-
Ai»

(him quod naturam assequitur, siciit jii- ijant notam composilionis quia ipsi di- :

stus, et sapiens. Hnde intellectus noster cebant tantuin unum esse omni modo,
in bujusmodi compositione est in triplici scilicet re, et ratione : et non iu taiilnis

actu : si uniimquodque
eiiim accij)iatur pol(>st jioni ali(jua comj)osilio, eo quod
islorum nominum sccundum id a qiio in lalihusnulla comjionibilia re v(d ratio-
imjionitur, v(d seciindiim jd (jiiod signi- iie inveniat intellectus : sed nonivst ila in

lirat, (jiiod idem esl, erit alius inlellectus attiibiitis (li\inis, iii (juibiis salviitur di-
snbsfantije, el aliiis saj^ientiie, ct ita de veisitas rationis attributorum, licet non
aliis, nt anle dictum est. Si aulem acci- diversilas rerum.
piantur isla ab inlcllcclii noslro, iioii ut An Ai,iri) dicendum, quod cuin dicitur,
ab eo (juod signilicanl. scd in ipso in (juo liomo esl homo, qiiod in»c veruin est :

sunt, accij)ientiir oinnia iit iinum et idein (jiiiainler illacomposita notatur diversitas
j)roi)ler diij^liccm simj)Iicitalem ijisius, rcriim, scilicel qiiod (>st et esse : el ideo
scilicet indilferentiam quod est el esse el majitr csl diviM-sitas in isla comj)()silione,
aliquid esse, sive halxMilis d Ii,ibiti. Tcr- hoino csl hoino, (juani iii ista, Deus est
 IN 1 SF.NTKNr. DIST. VIII, A. AilT. .I. 227

sa|)i(MJS, \o\ jusliis. Niliilomimis laiiioii (juauHiiK^ i'( 111 iidoriuans spccilica dilh!-
(•lUU (li(Mllll\ DrilS csl Sa|>i(MIS, CSl <li\'('l- [(Milia, ct sic aciMpilur hic : iioii (iiiod vo-
silas ralioiiis iialiiiM! cl ass(M|ii('iilis iialu- liiu (iic(M(!, qiiod iiatuia di\iua sil sprci-
raui : d illa sunicil iulcllcclui (M)Iuih)- lica dil]'ci'(Mitia alicujus, ikm' ([lujd g(Mius
uculi (M)iu|)()sili()uc uolaulc iil(Milital(MU. vel sp(!ci(!S sit : (juia n(!C goiiiis, V(!l spc-
Al) AI.UM) (li(MMl(luiU, (|UO(l CSl iuuoic- cics, ii(!C iudividuum (>st, ul iurra palo-

sc(M'c (jiioad uos, cl (juoad rci iialuraiu : hil : s(mI (iiiod jiixta illiiui iiitclloclum ac-

(>l uiiril piohihcl iu diviuis praMlicaliiiu cipitur lormalitiM'. iit cum dicitur, Pal(!r

rac(M'c ad hoc quod suhjccluui iuuolos('at ualiira divina ost, et lioc modo frequon-
(juoad uos, licct iu rci luiluia ideiu sint ter accipitur a Sauctis.
subjectuui ct pruMlicaluiu. Subslantia aulem polcsl accipi duo-
ct Ai) II) aulciu (|U()d coutra solutioncin bus luodis, scilicol ab actu substandi, vcl
quoiuiudam ohjicitur, videlur essc cou- a dillorentia substautia! qua! dividilur
ccdeudum. contra accidens : ot si primo modo acci-
piatur, cuui in divinis sint proprietalos
quibus siibstant aliquo inodo intelligondi
pcrsonre, substantia dicit lunc quid per-
AHTICULIS V. sona^, eo modo quo Augusliuus dicit,

quod persona significal subsistens per

Qti<7- sll diversitas inler allribula no- scipsum et substantiam : et sic Grseci
minwn divinx natuVce, et substanti(V, coucedunt tres substanlias esse in divi-
el essentise ? nis. Si autem accipiatur a ditrerontia
qua dividitur contra accidons, tunc dice-
tur substantia ens per se, sicut accideus
Ilis habitis, videnduiu ost do his (juae dicitur eus per aliud : et sic substanlia
dicuntur in TAtlera. vicinior est ad slanduin pro essentia di-
VA primo, quaeritur de divcrsitate ho- vina, quam pro personis : et hoc sensu
rum nominum, divinw nalur<T, et sub- negant Latini essetres substantias iuTri-
slantia3 sive ossentia?, nilate,
VA diccndum, quod ista idem sunt, scd Esscntia autem abslracte dicitur for-
ratione diirerunt. Natura autem accipi- maliter simplex, et faciens esse, et non
tur""dupli(iiter secundum duas ejus signi- hoc esse vol illud esse quod specilicatum
ficationes, scilicet ut est virtus intranoa, est et tractum in partem. Sicut enimdci-
secundum quod diflinitur esse principium las formaliter dicit Deum, ita essentia
et causa niotus quQ est pcr
ot quietis in ilicit csso indistincte. Et sic dicit Ausel-
se et non por accidens. Sic enim accipi- mus iu Monolofjio, quod sicut diirorunt
tur pro vi etiam illa quam diftiuit Bootius, lux, lucore, et lucens, ita dilfcrunt es-
quod nalura est vis insita rebus ex simi- sentia, osse, ol ons. Et sic essentia est
libus similia procreans. Et sicquandoque quo formaliter res est, et esse est actus
dicitur,quod pator virtute genorat. In ejus quem habol in eo quod ost : id au-
hac enim ratione natura est in persona tom quod est, ost ipsum ens concretum.
principium aliqu(jd naturalium actuum, Et secuudum hoc patet, quod ens non
ut goufjrare, spirarc, clc. I^t ideo dicit dicit simpliccm intelioclum ante qucm
Augustinus, quod Pater dc natura sua uihil cstsecuudum intoUcclum. Alio luo-
gonerat h'ilium. Et Ausolmus dicil, (|uod do dicitur ens, secundum quod ens est
l*atfM' ot Kiliiis do naliira sua spiraut S[)i- caiisa primaria ad omnia alia et secun- :

rilum sanctum. Accii^itur otiam nalura duiii hoc ous cst primum, et ante ipsum

pro forma, secundum quod diflinit Hoe- uihil ost, et sic ens est vicinius essentiae
tius naturam, quod uatura osl uuaiu- diviiue. Piiiuo autem modo vicinius est
 228 D. ALB MAG. ORI). J>n/EI).

personie : et ideo in ptimo sensu conce- magis et minus, locipiunl intensioncni

dilur a (|uil)us(lam, (juod Pater ct Filius et remissionem scd c.sse dicitur secuu-
:

et Spiritus sauclus sunt tres entes : sed dum magis et minus ergo recipit inten- :

socundo inlellcctu non : quia Jsecundum sionem et remissionem. Ouod si conce-

illum modum ly cns dicitcausam prima- datur, scquilur ipsum esse de genere ac-
riam ad omnia : et sic dicit simplicem cidentis : quia esseutialia et subslantialia

naturam priinam secundum intellectum : non intcnduntur et remitluutur.

unde sisic essent plures, sequeretur quod 2. Similiter sequitur ultcrius, quod
Pater et Kilius et Spiritus sanctus essent omne quod est, intenditur ct remittitur :

tria entia, quod falsum est. si enim onine (juod est fundatur supcr
ens, si ens inteudilur et rcmittitur, vide-

turquod omne quod est intcndatur ctiam

et remittatur.

3. Prteterca, Quid(}uid secundum ma-

AUTicuLi s vr. gis etminus dicitur de aliquibus, ipsum
secundum unam rationem est in illis :

A}i sapientia dicitur a sapere ? ens secundum magis et minus dicitur de

Creatore et creaturis ergo secundum :

rationem unam est in Creatore et crea-

Deinde quteritur de hoc quod dicit turis quod falsum est, quia Crealor
: et
c< Sicut cnim ab eo quodest sapere dicta creatura secundum nihil univocantur.
est snpioitin, ctc. »

Potius enim videtur e converso : quia Solutu). Dicendum, quod csl intcnsio
sapcre est actus sapientia5 : et eirectus pmpric, sccundum ali(piid.
et est intensio
potius dicitur acausa, quam e converso. l>roprie intcnsum est quod secundum
causas intrinsecasintensum estsecundum
Solutio, SoLi.Tio. Dicendum, quod Augustinus accessum vel recessum a tcrmino ali(pu)

loquitur sccuudum iutelleclumabstrahcu- sicut a vci'a nomiuis impDsitionc, vcl ad

tcm : et tunc verum cst, quod abstractum ali(|uidquod in summo liabct illud, sicut
sumitur a concreto, et concretum inuo- bonum in optimo est in l)co. Intensio
tescit peraclum et ideo ab actu accipi- : autem secuudum aliquid est, quando
tur abslraclio prima et sic sapieutia di- : aH([uid ex causis cxtrinsecis, vel quod
tur a sapere. verius esl, ex ordine sui ad causas extriu-
secas dicitur secundum aliquid minusvel
magis, vel etiam cx participando illud

fortiori (liircrculia quam aliud. Primo

AiniCniJ S VII. modo intcnditur album, ct calidum, el

liMJusuu)(li. Sccundo dicitur magis bo-

Ulruni essc divitur de Deo et suis rrea- uum, (pu)d uon liabct causam sua> boui-
luris nnirocc ? ct, itruni srcnndui/i lalis.scd ijjsum cst substautialitcrbouuni,

infensioneni cl rcmissioncin dicalur (|iiam illud (pu)(I ab alio cst bouum : ct

cssc de Dco ct crcaturis ? boc uu)do dicilur magis cns (juod pcr
sci[)sum esf. (}uam (juod pcr alterum est.
'ICrtio modo dicitur magis ens substautia
Deiude qua.'ritur di- lioc quod dicilur quam accidcus, ct magis ens actusquam
(< El<inis niafjis csl, (/nnni iilc f/ui dixit, |>(tt('iilia. \'X secuudo modo dicitur Deus
etc. » Kx hoc cuiui concliulitur diiplcx unigis eus ct magis csse quam aTKjuod
inconv('uicns : crcalum. I nil('|»alcl solutio ad juimniu :

I . <jiia'cumiju(' cnimdiciinlursecuiulum (juia uou c>t iucon\(Miicns hoc modo cus

 IN 1 Sl',NTr.INT. DIST. VIII. A, AMT. 8 229

magis cl iiiiiiusiiliquil)iis (•(tiivciiircicl Ikh- so|>liuiii, 111)11 tamcn iiiio iimkIo sc habcnt
noii ost al)soluU' iiiUMuli cl iciuilli. ad i|)siiiii. Sic cr^o pcncs lianc aiialof^^iam

Al) SKCHNDDM (liC(Ml(luin, (1U(»(I illa oii- polcsl dici, (jiiod aliquid (oinmuiK! (!st

simplicilcr iiilciulc!- (a-oalori ct ( rcalura' : laiiicn cx mai^is cl

j(^clio ])r()('.0(l(M-ol, si

rcmitlcrclur ciiim s(M|uilur. iuiiiiis diclo ilio iiiodo (pio [)ra'di\iiiius,

rciur cl : iioii

Inest lioc liuic sc( uikIuiii iiwi-^is, cl iili iioii scijuitur quod uiiiv()C(! conveniaiit :

secundum iniiius : cri^o iulcndilur cl rc- scd sc(juitur, si maj^is ol niinus accijXMo-

iuUMisio tur propric, ct |»ro|)ria iiiliMisiiMic.

niitlitur : (iiiia iilii |)ropri(i csl cl

rcMnissio, iii codom subjoclo (lualilas pot-

est inlondi ct rcmitti. Si taincn conco-

datur improprio, ut dictum cst, (luod.in-

tondalur, ot socundum mayis ol minus AirricnLUS vni.
inest divcrsis, tunc solvendum est por
distinclionom diclam. Ah definiliones xternilatis datx ah Au-
Ad alujd diccndum, quod sicut pluries cloribus sint bonae ?
dictum est, non ost aliquid univocum
crealurge ot Creatori, sicut unius rationis
existons in utroquo : sed convenire potest Doinde quaeritur do hoc quod dicit :

aliquid secundum prius ot posterius. Sed « Ipse vcre ac proprie dicitur essentia,

cum prius et posterius dicatur triplicitor, cujtis essentia non novit pra'teritum vel
ut vidotur Philosophus dicere in 111 pri- futurum, otc. » Hoc enim quodhic dicit,

mae Philosophise, scilicot vel quod parti- dictum est ratione Unde de
aeternitatis.

cipatur fortiori etdebiliori ditrerontia, ut aeternitate brcviter aliquid tangendum est,

ens dc substantia ot accidenlo : vel sicut 00 quod de ea alibi hiiius sit iractatum.
in ordinoadaclumeflicioniisqui perseesi Quaeriiur ergo, Quid sit seterniias ? et

unius, et alia per aliud appropinquanie quid eetornum ? et quae in feternitate ?

modo causaliiatis efticientis, sicut medi-

cus dicitur medicus per se, ei vetula imi- Ad primum procediiur sic : Dicit Boe-
tando, vel instrumcnta medicinalia uiper tius quod seiernitas est interminabilis
quae exercetur actus : vel per diversum vitae tota simul ei perfecta possessio.
respectum ad finem unum, qui uno modo 1. Vidotur auiem inconvoniens, quod
per se induciiur in univoco, etalia diver- diffinii per pri.vationem cum dicii, Inter-

simode operantur ad inductionem ejus, minabilis : non enim privatio aliquid cer-
sicut sanum in complexionantibus per se, tificat nisi per speciem opposiiam ei :

et urina sana quia indicans, el dieia sana et de illa specie nulla facta est mentio.
ut conservans, ei mcdicina ut naiuram 2. Pra3teroa,Videiur inconveniens,quod
coa(Jjuvans. Cum, inquam, ita sit^ nullo cum aetorniias dicatur ab esse, diciiur
isiorum modorum analogia esi in Deo et enim seternitas osse exira ierminos finis et

y creatura : sod Iioc modo, quod ens et liu- principii,quod diffinit ipsam per viiam.
jusmodi per se substaniialiier sunt in 3. Proiierea, Primamensura secundum

Deo, et in creaiuris per aliud et partici- inielleclum primo videtur sccundum in-
palive : et non ila quod Deus diversi- tellecium convenire : sed esse est prius-
mode se habeai ad creata, vel ad aliquid quam viia : ergo videlur, quod aeierniias
unum ad quod se habeat Creator et crea- qua^ prima mensura ost, magis debeat
tura per prius ot posterius, sicui patet in difliniri por esse quain per vilam.
exomplis praeliabiiis : sed quia inforiora 4. Praetcrea, Mensura nonest nisi mon-
diversimode se liabont ad Creatorom : suraii : monsuralum autom primum
iicot enim primum uno modo se habeat quantum est vol dimensivo, vel polen-
ad oinnia sei undiiin Dionysium et Philo- tialiier, ve' viriualiier : cum igiiur esse et
 230 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

vita non dicanl quid dislensum viiiuali- hoc accipitur ab Auselino ii\ Monologio,
tor, non debet diffiniri per esse nec vi- ul)i dicit sic ; Cum divina substantia non
tam. sit aliud nisi vita suacl aeternitassua, nec
.'i. Item, yEternitas est in genere dura- sit aliquo modo terminabilis, nec nisi
tionis : possessio autem vitee non dicil siinul cl pcrfectc tota : quid aliud est vera
durans aliquid, vol durationom : ergo aeternilas qua' illi solit convenit, quam
male diffinitur per illud. interminabilis vila, simul et perfecte tota
(>. Drreterca, I*ossessio dicitur quasi existons ? Unde patet_, quod ipsc non
poduiu positii) : ol transfcrtur ad res for- diffinit a^tornitatem, secundum quod ac-
tuna; : ergo non proprie est respectu cipitur abstracte et formaliler : sed po-
vita\ tius matorlaliter, secundum quodcstcon-
7. Rem, Omnis duratio protonsa ost : sideraro oam in durante, quae est causa
nuUum potensum est totum simiil : crgo durationis aboruin, unde vita durans di-
aetornilas quae est duratio, non est tota citur hic aeternilas, ut mihi videtur. Cuiii
simul. autem sit multiplex vita, scilicet secun-
8. ]*raeterea_, Infra habebitur, « Fuit dum secundum bone esse ot
osso, et :

qid numquam defuit, esl qui semper csl, vivore socundum bono esse secundum
erit qui numquam deerit ' : » fuit autem, sensuin, sicut in voluptate et secundum :

non dicunt totum simul

et cst, et erit, : intoliectum, sicut in inoribus : et hoc se-
ergo quod cum illis est, non est totum cundum statum morum in civilibus, vel
simul aeternitas autem cum illis est,
: in "ratia : et ulterius secundum statum
ut videtur ergo non est tota simul.
: via^ et patriae : et ulteriussixundiim Crea-
9. Praetorea, Totum et simul videntur torem et non accipilur iiic
creaturam :

idem dicerc totum enim est cujus uiilla

: vita proprie socunduiu Ansolmi explana-
parlium est extrase, et simul cujus partos tioncui nisi secunduin inlelleclum, et in

in se constant : ergo alterum supeilluit, Creatore qui solus proprie a?ternus est.

ut videtur. Sed hic vita accipitur ut participala, vol

10. Praetcrea, Omne tolum habet par- in se Si ut participala, sic est in parli-

tes : aelernitas autom non habot paites :

cipantibus aeternilatem, ul in Boatis (|ui

ergo aeternitas non benc dicitur tola. non sunt aeterna. Si aulem in se accipi-
11. Praterea, Isaac in libro de Diflini- tur, adhuc du[)Iicitor, scilicet prout ost
tionibus dicit, yEternitas estspatium con- actus spiritus socuudum rationom intelli-
tiuuum non intersectum : spatiumautem gondi el primus, ot sic non accipilur in
vidotur habore partes, ot iiou simul rationo mensuife, nisi forto oxomplari-
omncs orgo : vidolur, qiiod niah' dicat, ter prout alia propinquanl ad illiid. Ac-
quod est tota simiil. cipilur eliam proiil foiinalilor considora-
12. Ilem, Dionysius iu lihio (h' hivi- tur pro ipsa duraliono : ct sic est in ra-
nis nominibus : .Fitcrnilas est aiili- tione monsurae, et habet se ad alias mon-
(|uum, v\ imiuulabilo, cl iiiii\ orsalo mo- suras, ut (aiisa. ot mousura ol : mensura
lioudo *. llic aulcin iiciilcr ,\ii(ioriiui dil- oxompiaris, et mensura cxcollons. Ut
linit j»er vilaiu : crgo vidolur malo dil- caiisa : i|uia dicil Dionysius iu libro de
finire Boelius. Divinis nominibus : Dous .Tternus cst

laudaudus, socundum (piod ipse ost fa-

Soiuiio. SoLrno, Dicendiim, quod iii vorilato ctor ani et tomporis, anlo srecula exi-
Boetiiis (liffiuit aiornilalciii, sccundiim slens \ ll mcusura autom oxemplaris :

(|uod ost in ci) quod V(M(' aioruuiu osl : (i quia alia imilanlur ipsam in qiiautum

•
Cf. Infia, Kndeni dist. VIII, rap. It. cap. 10.
* S. UiONYsics, f.ib. de Diviins noininibu'), •''
Ikem, lliidom.
 IN I SI<:iNTb:!N I . DIST. VIII, A, AUT. «. 231

possunl. Ipsa ciuiu cst siuuil iii cssc ct facil paiticiparc a'lcrnitatis immobilita-
|i()lcMtia cl aclti sccutKluiii couipaiatio- tciii : lioc aul(;iu lit taiituiii in |)arlicipaii-

neiii sui ad vcrc a'l(M'iuiin. i^t aivuni c\il tibus ipsiiin iil cst vita bcala, ct noii pcr
al) illa, cl iinitalur ipsain siinul in cssc Undc Augustinus in libroXII Con-
(!ssc.

ct |K)ssc, scd non in actu cjui cst opcia- fcssionum Nimirum ccoliuu codi (pjod
:

lio ; potcnlia cniin Anycli pcrfccla c.st in priiicipio b'cisti, creatuia (;st ali(jua

tota, noc cxspeclal actuin, nec (^^ivMlilur iiitcllcclualis : quamquam ncqua^iuam

iu ipsuin : sed secunduin vicissitudincin tibi ieternitati couetcrna, [larticeps taiuen
intellccluuin et aHectionuin iion est si- a'lcrnitatis tuaj, valdc mutabilitalcm suain
niul : quiniino, sicut dicit Auguslinus, piic dulcediuc felicissinue contcmpla-
Deus creaturam spiritualcm inovct pcr tionis tu;e cohibct, ct sine ullo lapsu cx
leinpus, cl non per locum. Teni])us veio quo faclacst, cxcedit omncm inlKcrcndo
licet forle sit simul in suo temporali esse tibi volubilem vissitudinem tomporum.
ali^juo modo, iion tainen polentia ejus Cum crgo (lifliniat a^lcrnitatcm sccundum
ostsimul, nec etiam actus : quanto enim quod est pars bcatudinis, et communi-
elongalio fit creaturarum a primo. tanto cans incominuiabilitatem a?teriulatis,

minus participant de bonitatibus ojus : diflinit ipsain pcr vitam, eo quod per
et hoc estquotl dicit IMiilosophus in libro csse incominunicabilis sit : quia sic cst

de Causis. Sed quod estselernum *terno, esse sine tcrminis, quod crcaturis non
hoc et cst seviternum seviterno, ot tein- potestconvenire.
pus temporali. Et tani.iit imitationem Per hog etiam patel solutio ad sequens :
^^^1 3.

duorum ad tertium quantum possunt in quia in veritate prima mensura est esse

ratione mensurandi. Secundum autem durantis in potentia siinul existentis : sed

quad est mensura excellens stans in aivo sic non est conmiunicabile ipsis quse sunt
toto et tempore, claudit prsesens aeterni- a^tcrna participationc ipsius, sed potius
tatis aevum oxcellendo ipsum ex parle per v'tam.
principii, et tempus claudit excellendo Ad aliud dicendum, quod mensura ^^i 4
ipsum ex parte principii et linis et hoc : formaliter accepta est quanli virtualiter,
est quod dicit Anselmus, quod sicutprae- vel dimensive : sed hic, utputo, materia-
sens tempus claudit in se omncm locumj liter accipitur, prout est in seterno : et
et quidquid in co est, itaaeterno pra-scnti ideo non mensurat nisi ut exemplar, ad
clauditur omne tempus, ct quidquid est quod alia beate viventia propinquant
in ipso. quantum possunt nec tamen mensurat :

Ad rRiMiiM ergo dicendum, (juod hoc ut exemplar duralionis in'quantumdura-

quod dicitur, iiilerminahilis, cst negatio tio, scd potius ut exomplar vitse beatae.
consequons difTerontiam positivam, qua» Ad hoc autcm quidam dixcrunt, quod
propter simplicitalem aeternitatis nomi- diflinitur per vitam ad oxclusionem ro-
nari a nobisarffimative non potest : et sic rum vivarum, quse joternitate non men-
patct, quod negatio, intermiiiabilis, ccr- surantur: sed primurn cst probabilius.
tilicat ex prcesupposila dilTerentia posi- Ad ALiLD dicendura, quod yiise pos- Ad 5.

tiva. scssio dicitur hic, 00 quod habctur ad

Ad alu:d diccndum, quod celernitas est nutum tota potontia vitoe in actu, ita

in ratione durationis, ct sic proprie rc- quod nihil ejus cxspectctur extra : et sic
fertur ad potcnliam : undc cum priina (!st i)otcntia vitae stans in tota duratione :

potcntia «Ttcrni in se manifcslelur in vita, unde \y possrssio innuil virtualiler stans

idco diffinitur porvitam, ol non per esse.
'

simul.
Vel dicatur, quod diflinitur a-ternitas in Ad hog autem quod objicitur, quod
sccundum optimum statum sui,
aeterno omnis duratio distcnsio quoedam est, di-
secundum quodcliain paiticipalum ipsum ccnduin quod non oportet quod diston-
 232 D. ALB. MAG. ORD. PR.^^D.

datur in se : quia omnc quod in se dis- vocat ipsam spatium, co quod dislendi-
tonditur, liabet parteni remotani aparte : tur partibus : quia sic aut partes perma-
sed distensio est in alio, quia estab ipso, ncrcnt, ct tunc non dilfcrret a continuo
et sub ipso : et sie erit stans in se, habcns Jiiibentc positioncm, ut linea, vel super-
sub se distensum in tcmporali et tem- licies : aut non pcrmanerent, et sic non
pore quod exccllit : cl ipsa non dicilur dilfcrrct a tcmj)ore : sed idco dicit spa-
duratio, co quod distcnditur, sed co tium, non dcficicndo includit ct cx-
(piia

quod distensio sub ipso non deficit, ut ccUit omiiia, non delicicndo autem non
dicit Augustinus in Lltteru. distcndilur, scd stat in toto spatio cur-

y^^i 6.
Au Hoc quod objicitur de ratione pos- rente sub ipso : et ideo vocat continuum
sessionis, diccndum quod transsumitur a statu, et non intersectum : quianonin-
ad aliud, scilicet ad id quod babctur ad tercipitur priori ct posteriori qucmad-
nutum, ut vita tota simul substans, cu- niodum tcmpus.
jus in virtute vivendi nibil est extra se. Ad aliud dicendum, quod Dionysius
^^ j,

Ad 7. Ad ALiuDJam patet solutio : quia baec vocat antiquum a carentia finis : et est
est falsa, quod nullum protensum sit to- modus loqucndi (ircccorum, sicut etiam
tum simul potensum cnim hoc quod
: Philosophi quidam antiquitatcm motus
sic protcnditui-, quod nuUa protcnsio sub ct mundi ceternitatem vocabanl, licet fal-

ipsodclicit, est totum simul et hoc idco : sum dixerunt. Immutabilc autem dicit

est, quia non protendit partcm a parte, co quod non habct prius ct posterius :

scd stat unum in tola durationc. universalc autcm dicit melicndo, et alia
Ad 8. Ai) AUUD diccndum, quod numquam Iranslatio habet, (( lotum secundum lo-
deficit per hoc quod adest totum simul. tum HKjtiri : » qiiia cx parte aHerni per se
^^, 9
Ad aliud dicendum, quod totum dicit mcnsurat csse et posse etactum uno in-
hic idem quod pcrfcctum, cujus nibil est divisil)ili stante nunc : ila quod sicut ex

extra se exspectatum, vcl amissum in parte cBterni nihil est de potentia protcn-
praiterito: simulautem rcmovct succcs- sum cxlra se, ita nunc eetcrnitatis stans,

sionem undc totum dicifur pcr opposi-

: et non inovens sesc, ut dicit Roctius, ni-
tioncm ad partcs divcrsas componcnlcs hil habcl in futuro : sicut habel pra^sens
durans aliquid sinml autem opponilur
: tcmj)us cuJHs pars prima |)r;eteriit, ct

non partibus, scd paitium succcssioui. pais in iiistanti cst, ct pais in fuluro ex-

A,i 10. Ad alii d diccndum, qiiod totitm ac- spcclatur.

cipitur bic s(!cun(lum quod dicit IMiiloso-

pbus in III Plnjsicorwn : Totum autem

et idcm dico
perfectum : non enim om-
nino pcrfectum cst, quod partem polcn- ARTICULrS IX.
tiae vel actus sui babcl iii cxspcctatione
futuri. Qiiid rst aeternum, et iitrum poena' in-

XAW. Ad AT.HD diccndum, quod Isaac dif- /mii possiint dici a;tern;e, et ulrinn
linit formaliter a-tcrnitatcm, prout est in anni et tempora possunt diri ieterna.
ralionc mensura^ : quia sic a(T,ipitur ut
extra aUcrnum : nihil cnim intrcinco sibi
proprie mcnsuratur, scd quantitas intra- SccHiulo (juaMitiir, (Juid sit iclciHiim ?
nca (|uantitatc cxtcriori mcnsuratur, I. Videlur autcm, (juod sit solus
nisi hoc modo (jiio numcrus partium Dcus j)cr Ansclmum in Monolof/io. \'cl

mensurat sic :cnim partcs numeratcT lioc solo veram aelcrnitatcm soli illi iii-
ali(pi() modo lotiiin mensurant. Scd tctcr- csse substantiiP (Ju.t sola non facla, sed

nilas in (liliiiitione Isaac sif^niilicatur ut faclrix cssc invcula cst, aj)crtc percij)i-

mcHsura cxliinsccus adjacciis : cl iioii lur : qiioiiiaiH vcra a'tcriiitalis principii

 iN I si':inti:nt. Disr. vm, \, aim". •). 2:{:{

liiiis(|ii(' inclii (•ai'('i(' iiit('lli;;itiii-, (|ii(Mi liir ictcrniliis iioii piiMit c>t in iclcino,
niilli rcriiin ('icataniiM co ijiso (jiiod <\r scd ioriiiiililcr pro ijisii duriilionc. Si

niliilo iacla' siiiil, (diivciiirc coin iiici- iiiilciii iicci|)ial iir |iarlici|iatii pcr \ilaiii,

liir : ci;;(» \ idctiir, ([iiod iioii sit aHcr- luiic (li( i'tur iili(|ui(l i(-l(;rnum, co (jiiod

niiiii ali(|iiid iiisi soliis Dciis. parlicipiil i|isiun pcr uuiini |)ropi'iclii-

2. Ilciii, Aiis(diiius ; yl'Ucrnilas csl tcni cjus, vel dujis, vel [ilures, sccundum
earum rcrum (jua^ non sunl rtliud (juiini quod niiijorem vcl iiiinorem liabct iip-

ipsa : cri;-o vi(l(>lnr. (juod niliil ;i'l(Mnuni pr()pin([Uiilioiiciii iid Dcuin (|ui vcrissiiiK!

nisi Dcus. est ielcriius : un(l(! Angeli contenipliintcs,

',]. llcin, l*er nilioncni : Ouiik! csse et bcati ({uorum licet potentiii delluxibi-

(lurans niensniani liabel propriain quii lis sit j)er niiturani, tainen (|uia constal

mensuratur : (livinum autem esse durans simul quod inviiriabilis esl per gloriam,
quoddam esse est : ergo liabebit pro- dicuntur feterni secundum Auguslinum.
priam mensuram :aulem iion est
liaec Pcenae auteni inrerni dicuntur aelernae a
nisi aeternitas : ergo solus Deus oeternus partici{)atione durationis sine lermino.
est. Tempora aulem aeterna sunt anni Dei,
)ntra.
^^^ CGXTR.v : Sancti dicunt poenas in- qui non non dicuntur
deliciunt : qui
ferni aeternas. Et Apostolus, Ad Uoman. lempora et iumi, nisi secundum distin-
XVI, 25, dicit temporibus asternis taci- ctionem ad inferiorem mensuram quae
ti '
; et loquitur de praedestinatione Chri- esl tempus. Yel dicatur, quod lempora
sti, Augustinus autem in XI Confessio- pcr ly seternis Iraliantur extra rationem
num dicit Angelos participatione a^ter- suam, et stant pro duratione leternitatis
nitatis *ternos, non tamen Deo coaeter- a qua iluil tempus.
nos : ergo videtur, quod multa sinl Et per Iioc patet solutio ab oljjecta Aciobject.
setcrna. quia bene concedo, quod aeternitas Deus
est, ei nihil proprie dicitur aeternum nisi
j.^
Dicendum, quod aeternum
SoLUTio. solus Deus. Alia autem quaedam sunt in
estcujus propria mensura aeternitatis est. aeternitate clausa non aeterna, neque par-
Potest autem attendi mensurans triplici- ticipantia aeternitatem, ut tempus et
ter, scilicet ut adaequatum quantitati vir- temporaiia quaedam autem in aeternita-
:

tuali mensurati, et sic solus Deus aeter- te, et participantia aeternitatem, et non
nus est : vel ut excellens mensura, et aeterna, ut Angeii quaedam autem in :

sic omnia aeviterna et spiritualia inclu- aeternitate el aeterna et aeternitas ipsa,

duntur in aeternitate, eo quod non de- ut Deus Trinilas : quaedam autem aliquid
ficit alicui istorum : et tamen nulluin simile participantia aeteinitati, nec ta-
iilorum aeternum est. Tertio modo con- men in aeternilate sunt, nec aeterna, nec
sideratur ut exemplar participatuni ab aeternitas : ut pomae aeternae. Tempora
aliis, quantum potest unumquodque :
vero non dicuntur aeterna, nisi impro-
et sic ipsum adjacet aliquo modo aevi- prie sumantur sicut aeternitas dicitur
ternis et temporalibus suo nunc, et suo aeternum tcmpus, vel aeterna tempora,
quando ut cum dicitur, qnando Deus
:
eo quod licet in se non distinguatur, ta-
est, Angelus est, et motus est et : men ad lemporalia distinguitur per acci-
cum dicitur, Deus nunc est, et angelus, dens. ut Deus duravit plus sex miilibus
el quod ferlur in motu. Kt bis omnibus annorum, vel iiujusmodi.
modis aliquid est in aeternitate, licetiiun
sit .'('tcrniim nisi primo modo et accipi- :

* A(J Uoman. XVI, 2.') : Li autcm, (lui potens est cationem Jesu Chrisli, secundum revelationem
vos confirmare juxla Evanyelium meum el priedi- mtjsterii temporibus xternis tacili, etc.
 234 D. ALH. MAG. ORD. PR/ED.

1. Quidquid simpliciter convenitalicui,

hoc per nuUam comparationcm tollilur
ab ipso csse autcm substanlialiter et
:

AFnicrLus X. simpliciter convcnit omni ci quod est :

ergo per nuUam comparationem toUitur

Quid sil esse in ceternitate ? ab ipso.
2. Praeterea, Videtur, quod in ejus
comparatione magis sint entia, quam
Tortio qu.Teritur, (Juid sil csse in aHcr- siut in se cum cnim cns creatum com-
:

nit.ito? Si cnim geternitas cst intormina- paretur ad duo secundum ordinem, sci-
bilis vitce possessio, vidotur essc in aetcr- licet ad nibil, et ad ens creans ontila-
nitate idcm quod esse in vita intormina- tcm, non accipit entitatem secundum
bili glorijp. floc eliam videtur : quia de quod comparatur ad nihil, sed potius de-
his qui sunt in prruis aetcrnis, non dici- foctum et mutabilitatcm : ergo onlitatom
tur quod sint in a^ternitato, sed potius accipit ab altcra comparationo, scilicct
tempus corum erit in sarula. Kt quia ad cns crcans : et sic suae essenlise com-
plurima dicla sunt de hoc alibi, ista suf- parata magis sunt, et non minus sunt,
ficiant. ut videtur.
3. Item, Gregorius Omnia in nibil
:

Solutio. SoLUTio. Diccndum ad prtedicta. quod decidcront, nisi ea manus Omnipotontis

esse in aeternitate tribus modis dicitur, contincret : ergo cx conq:»aralionc ad
scilicct sicut mensuratum in mcnsura ipsum accipiunt fortiorem entitatcm ct :

adffiquata, ct sic solus Dcus cst in aeter- sic non est verum quod dicit, quod qua-
nitate. Sccundo modo dicitur esse in si non sunt, quando ad ipsum compa-
aBternitate, sicut mensuratum in mensu- raiitur.
ra excellenti, et sic aeviterna et tempora- i. Ttem, habitum est Quia
Supra '
:

lia sunt in a^ternitate tanquam inclusa, bonus est, sumus ergo ex comparatio- :

ut dicit Ansolmus. Tcrtio modo dicitur ne ad ipsum melius sumus, quam sine
esse in aetcrnilatc sicut participantia ip- comparatione.
sum aBternura por vitam, ct sic bcati di-
cuntur ossc in aeternitate : mali autom Sor.iTio. Ad omnia haec est una solu-
damnati non, ncc siint dicendi esse aetei- tio, quod duplcx ost ibi comparalio, sci-
ni : licct cum dctcrminatione conccdatur, licct ut ad causam nostri csso et sic :

scilicet quod sint a'lcrni iu poenis. non sunms nisi por comparalionom ad
ipsum quia (juidquid sumus. ab ipso,
:

ct ad ipsum, et in i|)so continoutc ost.

Secunda comparatio ost proportionis

AHTICIJLIIS XI. Bpquiparantiae vcl similitudinis : et sic

comparali ad ipsum, quasi nihil sumus :

An creatnrse comparata ad Crcalorem quia sinc ratione proportionis ab ipso

dicunlnr (piasi fioii rssr ? disfamus : ct simililcr (uunc ons croa-
tum : et hoc contingit proptor Iria (ju;p

do necessitate sunt de noslro esse, ot

Dcinde quaeritur de hoc quod dicitur omnis creali in quantum croatum ost,
in Littera : « Qida in rjus comparatio- scilicct poteutia secundum alitpiam cau-
no (/ui vrrecsl,... (/uasi iion siiil, ctc. » sam (juae pra'ccdit noslrum cssc, cl pri-
Contra lioc csf : quia vationom postquam sumus, ot malcriam

* Cf. Supra, Dist. I.

 IIN I SKNTMM. DIST. VIII, A, AI{T. 12. 2:VA

(^sso re('i|»i('nl()iM ; cl [k'1' liuc [);ilrl solii- iiil v.i jirr sc |ira'l(M'itiiiii, cl iiiliiiiiiii. Si;-

liii ad loliiiii. (-iiiulo iiioilo lialicl Dnliiiciii a<l lciii|iiis :

(|uia |H)lciilia iiioiiilis secuiKliiin (|iioil

inohilc, iioii cst tola siinul. Scd Ihcc so-

liilio iioii solvil : (jiiia isla lAltcrn vult,
AirrKiriillS XII. (luod onini esse crcjilo convuniat pruilci-
ituin ftl rulurum : el ideo propriuin sit

Utrum verba coiisijiiificantia difjeron- esso incrcato, non nosse piwterituni et

tias ternporis, ut luil, et erit, possunt fiiluiuin. Iloc cliani vidclur jicr lioc
dici dc Dcu, cl dc urnnibus crcalu- (|uod dicil Auj^uslinus in VIII suj)cr (Jc-
ris? ncsini, quod Deus ncc luco, ncc teinpo-
rc inotus, crealurani spiritualcm movet
])cr non pcr locuni corpora-
tenipus, cl :

Postea (juceritur dc lioc (juod dicitur : lciii aulcin jier locum ct tempus crgo :

K De quo dicitur fuit, non cst, olc. » videtur, quod omnis crcaturae sit per
Dubium cnim cst, (Jualiter illa vcrba tempus mutari et ita convcnit ei prae- :

consignilicantia dillcrentias temporis di- tcritum ct futuruin. Item, Augustinus in

cantur,dcsetcrnis, aeviternis, et tempora- principio super /o«>«?em dicit_, quod boc
libus? l)e aeternis non videntur dici :
vcrbum, cst, cum dc crealuris dicitur,
quia bujusmodi verba dicunt diffcrentias temporales motus signiticat, sed non cuin
temporis, quae causantur motu, vel a de Crcatore : ergo videtur, quod glossa
mutabilitate : talis autem motus vel mu- illorum non sit secundum intcntioncm
tabilitas in Deo non est ergo de Deo :
Augustini.
sive aeterno dici non possunt.

quod nec de aevi-

Similiter videtur, Solutio, Sine
dicendum, praejudio Solutio.

ternis quia illorum esse est totum si-

:
quod in veritale sententia Hicronymi ct
mul, similiter posse in eis non praicedit Augustini est, quod omne quod cstaliquo
esse, et de posse eorum nibil est extra modo sit tcmporale, praeter Creatorem,
suum esse : ergo eliam posse est totum et quod fuit et erit aliquo modo dicantur
simul : ergo videtur, quod totum sit de omnibus praeterquam de ipso. IJnde
nunc stans, et nibil prsetcritum in eis, videtur dicendum, quod cum dicitur de
ncc futurum, neque praesens, eo modo i^eo fuit, vcl erit, quod ly fuit ct erit
quo praesens est cujus pars praeteriil, dicunt nunc Uiternitatis stans in tota du-
pars in instanti est, et pars futura. ratione aeviternorum ct temporalium :

Simililer videtur, quod ncc de esse et ideo illa duratio quse facta est ex illo
temporalium, et accipiatnr esse secun- nuiic, non est intercisa aliquo, ut dicit
dum substantiam : illud enim idem est Isaac, quod abscesscrit a potentia aeterni,
esse secundum substantiam per totam ita quod aliquid exspectetur sed varia- :

durationem rei ergo videtur, quod non

: tio quae significatur in fuit et erit, est in

accipit praeteritum et futurum secundum inferiori mensura quae tempus sic-est :

istam determinationem^ qua liic deter- ut intelligitur distingui mensura excel-

minatnr, Quod praetcritum est, non est : lcns, quaiido distinguitur ab ipsa minor
ct quod futurum est, nondum est. mensura : et ideo resolvuntur bujusinodi
Ad hoc ullimum dicunt quidain, quod locutiones a Doctoribus sic : Deus fuit,
esse rei dupliciter considcratur, praicipue id est, Dcus cst nispectu cujus nunc ac-
esse rei mobilis, scilicct in se, vel prout cipitur aliijuid temporalcquod pracessit
sccundum quod
est in potentia m(d)ilis, duratio Dci. Deus erit, id cst, Deus est
mobile. Priino modo dicunt, quod non respectu cujus accipitur aliquid tempo-
mensuralur tcmpore et sic non conve- : rale quod scquitur duratio Dci, vcl du-
236 I). ALH. MAG. OHI). PH/En.

raiis Deus. duabus lineis

Siciil est iu : causanlis rem, mensurabitur |)('ii()do ;

una inrinita, et altera linita et una stan- : ct numerus periodi sit finilus, de
cuni
te, et altera mota sul) ipsa. Inlinita enim necessitate motus erit post ipsum, et ita
stans non potest distingui in partem et tempus igitur omne quod
: secunduin
partem aliquolam, sed distinguilur ad esse el molum causatur a subjecto tem-
niotum vel distinctionem inferioris. Non poris, excellitur a tempore et ex parle
tamen est omnino simile quia lem[)us : aute et ex parte post : et illa [)roprie
non liabet partes perinanentes, seternitas dieuntur essc in tempore secundum
autem non babet parlem aliquam. Philosopbos. Et tantum dicamus boc si

Alii dicunt, quod temporis consignili- modo tempus esse, non erit tempus
cati diirerenlia sit in intolleclu nostro, et \inuin de co.^equaevis, nec Deus move-
non in re signilicata : eo quod noster in- bil Ang^elos per tempus in numero et

tellectus non accipit durans semper, sed successione airertionum et intellectuum

cum parte transeunte et Sed
venientc. Angeloi'um, quia nibil lioruin est or-
boc nibil est dicere : quia duratio bene dinatum ad motum cceli. Dicimus er-
accipitur a nostro intellectu secundum go, quod tempus dicitur alio modo
naturam durantis et ita accipitur:ut mensura cujuscumque mutationis, sive
stans, vel ut non stans, secundum quod babentis mediuni, sive non babentis
diversimode refcrtur ad ipsa durantia. medium, non ordinalce ad motum ccEli :

Ad hog autem quod objicitur, quod et boc tempus dilTert et numeratur secun-
de omnibus creaturis aliis proprie ista dum temporalia, et non erit unum tem-
verba secundum Augustinum et Hiero- pus omnium temporalium. Tertio modo
nymum dicuntur, videlur dicendum sine dicitur tempus mensura mutationum sim-
quod illc est intellectus eo-
[)ra'judicio, [)licium, sicut velle, et intclligere, ctbu-
rum. Qualiter autem in duratione An- jusmodi : et boc modo non erit iterum
gelorum vel potentia ad esse sit tempus, idem tem[)us.
difficile vel impossibile erit invenire, si aulem objiciatur, quod adbuc vide-
Si
tempus dicatur uno modo. Unde videtur tur esse idem tempus quia tempus est :

eligenda ba^c via, quod tempus dicitur numerus, et eodem numeio numerantur
multipliciter. Uno modo [)roprie dicitur canes et oves, non valet objectio quia :

tempus mensura motus [)rimi mobilis :

tempus non est numerus numerans tan-
(|ni inotus est causa omnium aliorum tum imo etiam numerus numeratus
:
:

moluum : et illud tempus secundum cst enim numerus prioris et posterioris

setotum mensurat motum priini mobi- ^ in motu et ideo in quibus prius et po-
:

lis secundum [)artem autem mensurat

:
sterius motus cujus ipsum est mensura
motus causatos ab ipso, secundum (juod aliquo modo salvatur, ibi erit idem tem-
Pbilosopbus dicit, quod in tem|)ore esse pus, et boc non est nisi in illisqua' sicut
est quadam parte temporis mensurati : ad causam ordinantur aliquo inodo ad
sic eniin omne quod est in tempore, ex- niotum C(i>li bic autem non : est ila :

cellitur ab ipso. (aijiis [^robalio est : unde numerus quo numeratur, in parte
quia causatiir a inotu cujus prima mcii- convenit cum temporc, in parte dilTcrt
sura est tem[)us : sed causa est ante cau- ab i[)so : undc [)alet quod non esl idem
satum : (sigo ct mensura causa' est ante tempus. in secunda et tertia signilicatio-
mensuram causati : ergo tem[)us cxcellit lu' acce[)to tcmpore. riterius cum tem-
i[)sum ex parte anlc. Simililcr cuin pus non babet continuilatem ex se, sed
unum([ii()(lqui' causatuin a motu mensu- ex motu, et motus a spatio, ul dicit Plii-
rclur [)crio(Io, molus (|ni acci[)ilur in Ioso[)bus, uon cst nccesse quod tcmpus
parlibus vcl minnlis rcs|i('(iunm slclla- in lcrlia si-iuiliciilionc sit continunm,
rum el signornm cl ligurarnni circnli cnm motus illi indi\ isibiles sint, et non
 :

IN I SKNTKNI. DISI. VIII, i;. 2:n

coiiliiuii : cl iliiid lcinpiis iioii csl nisi vcl (|iiaiido icvitcini : a-viiiii aiit(!m sivi;

numcriis i[is()nmi luiiic. vcl vicissihidi- a'vitciiuiiii cxccllit lciii[)iis : ct idco non
niiin jilTcclionis ct iiilcllcclus : vX sic in sc, scd in coin[)aralion<; ad i[)siiiii

hir^c siiinpto tciii[M)i'c, oiiinis crcalura dislinguitur : sic ,\ngclus fuit, id csl,

lcinporaiis csl ct iu cssc, cl iu jiossc, crcatura t^nnjioialis ali([iia csl, rcsjtcclii

et in agcro. In csso qiiidcm : (juia iii ni- cujus [)ra'ccssit essc Angcli durans. .\ii-

hil decidil cx S(; : cl ([uod conlinctur, gclus erit^ id cst, croatura ali(jua csl (jiue

lioc habct ab alio, et non ex se, ct idco si (h>sincrct, Angcli esse durans csse
conlinuus dclluxus csse per naturani |)ost cain : sicut ctiani dixiiiiiis dc a-tci-
tcmporalis cst, ct ali([uid in ipso conti- no. Kt simililcr dc subslanlia c(cli :

nuo pricterirct nisi ab alio contincrctur. licet non sit sic dc subslanlia (alias, j)o-
Similitcr posse suum pcr conscqucns tcntia) molus cjus, quie continuo cxit in

non totum siinul (luanluin est dc sc.

slat actum, et ideo tcmporc mcnsuratur, sic-
Operatio autcm patet, quod vicissitudi- nt mensura cofequata sibi.
ncm habet et sic solvitur quod cst in
: l)c csse autcm rci gcncrabilis quod
Litlera, quod praetcritum habet etiam idcm vidctur manere in toto tcmpore
creatura pcrpclua quantum cst de se et duralionis illius, potest dici, si placet,
futurum. ut prius in solutione aHorum dictum
AUTEM petatur, Qualitcr secundum
Si cst : unde licct remaneat idem, non la-

tempus quod consideraverunt IMiiloso- mcn omnino idem nisi secundum habi-
phi, dicatur Angelus fuisse, vel substan- tum proptcr continuam dcpeidilionem
tia coeli, vcl ctiam esse rei generabilis et ct restaurationem. Vel, potcst dici ali-

corruplibilis ? Possumus dicere sine pra3- tcr,quod esse rei gencrabilis sit idem
judicio, quod in Angelis duralio tota manens tamcn ipsum esse est in eo
:

simul est, et non est proprie potentia quod est et id quod est, habct esse
:

durandi, prout potentia durandi aliquid durans, quae duratio non est simul et :

minus habct quam ipsc actus duratio- ideo potentia durationis ejus quod est
nis : scd potcntia durandi est in eis nunc, est simul in esse semper, et quoad
ipsa continuationis csse necessitas : et hanc potcntiam habet priiis et posterius,

ideo non sunt tcmporales, sed seviterni : et prseteritum et futurum.

et tunc exponitur fuit, quod dicat nunc.

B. Qiialil.cr intrlUijrndd .sint cerba Ilieronymi, qiiierendum eiit.

llic diligeiiler adverlt'ii(iiiin csl, (juoiiiodo iiitelligi (lcbeaiit illa ver-

l)a Hieronymi, scilicet Dcus tantum est, et non novil fuisse vel fiilu-

niiii (!sse : lamquam noii jiossil dicit de Deo, fuit, vel erit, sed tantuin esl
cum (l<3 eo scrij)tum frequenler rej)erianius, fuit ab (Dterno, fuit seuijier,

eterilin Scecula, et hujusmodi. Unde videlur (jnia non esl taiiluiii di-

cendiim de Deo, liiil, vel est, vel erit. Si eniin dicerelur tantum, //'//7,

j)utar('tiir (\\U)(\ (l(!sierit csse : si dicerctur tantum, rsl, j)utaretur quod non
sonij)cr fucril, s(m1 (sssc ccjiqxMit : si tantum (liceretur, erit, j)ularctur mm
esse modo. Dicalur crgo (juia scmjnM' fuil, csl, el erit : ul iiilclligalur
238 1). ALB. MAG. ORD. PR.ED.

quia nec Cfr|)il, ncc clesiit, nec desincfc esse. De linc Anpiistinus supcr
Joanncin '
ila ail : (aiiii dc seinpiterna re proprie dicatur e.s*/, secunduin
nos Immic diciliir /////. cl crU : fuil, qnia nuinqnani desiil : erit, (|nia iiniii-

(|nain deeril : csl, ([iiia scniper cst : non [ircEteriil, ipiasi ([iiod non inaneat:
iion eril, (juasi ([iiod ikui crat. <-um ergo nostra loculio per tenipora va-
ricliir. (!(» eo vere dicniilnr \ crha cujuslibet temporis, qiii nullo tempore de-
fiiil, vel deest, vel deeril : et ideo non est mirumsi de Spiritu veritatis vc-
ritas lo([iiens dixit per fnlnrnm : Quxcumque audict, loquclur^ : audiet
scilicet al) eo a quo procedit. Audire illius est scire, idcm (Miam esse. A
quo ergo est illi essentia, ab illo audienlia, id est, scientia, ([ua^ non est

aliud ([iiam esseutia. Audict ergo dixit de eo quod andivil : et audil, id

est, quod semper scivit, scit, et sciet. Ecce hic dicit Augustinus verba
cujuslibet temporis dici de Deo : sed tamen pro})rie est. Illiid ergo quod
irieronymus dicil, jta inlelligendum est: Non novit fuisse vel fulnrnm
esse, sed tantum esse, id est, cunidicitur de Deo quod fnit vel erit, non
est intelligendum quod prceterierit vel futurus sit, sed quod existat simj)li-
citer sine aliqno temporali molu. Licet enim verba substanliva diversornm
tem|)orum de Deo dicantur (ut fuit, erit, est, eral,) non tainen temporales
motus esse distingnnnt, scilicet prtcteritum, vel futnrum, vel prfCteriluin
imperfectum, vel [)i<'clcritnm perfeclum, vel [)raeterituin plnsquamperfe-
ctum : sed essenliam sive existentiain suffi divinitatis simpliciter insinuanl.

Deus ergo solus |)roprie dicilnr essentia vel esse. Unde Ililarius in libro

VII de Trinilatc ail : l']ssc non est accidens Deo, sed subsistens veritas,
et inanens causa, et naturalis generis proprietas.

ccdit objcctionem, ct conlinTiat itu cssc

pcr Augustinnni, v\ ([uarlo cxplanat
ARTICLLl S XIII. intellcclnni vcrhornni Ilicronyini.
Sed hic incidil (Inhiuin, riruin idcin
Utrum if/cni sit )tunc ,rtcrnilalis, ani, sit nunc fptcrnitalis, ct .Tvi, cl lciu-
cf tcmporis : d nlrntii di/p-rnnt nnnc j)oris ?

.Tlernitdlis et ccternitas? \ . \'A vidctur qnod sic : quia si dico,

Dcus cst nunc, ct angclns, cl id qnod
ferlur in nn)ln sivc motuin i|)sum, vir-
« lln (liHijcnlcr iiilvcrlfinlinn csl^ tulc loculionis non j)onitni' nisi ununi
ctc. » incnsurans h.Tc tria : cuin crgo unuin
lli'" in(i[iil [mrs illa iii (jua ohjicit illormn sit aMcrniiin, ct aliud tcinjioralc,
confra i^ra-dicta ct solvil. Kt quatnor vidctnr (juod sil unuin nuuc .Tlcrnitalis,
farit .Magistcr in ca : ohjicit cnim, con- ct ipvi, cl tcmporis.

' S. A( t.usTiisrs, Iii lr.it latii •.i'.l ad rap xvi -

Joaii. xvi, I.T.

Joaiinis.
 liv 1 sr:iNTi:NT. dist. viii, h, vin. i;{. 2:10

2. llciii, iNiiiic. l('iii|>oi'is v\ miiic a'i('i-- coriioris iiiohilis iii cdilo csl, id (jiiod lci-

nilalis, iil accipilur a vciliis Uoclii iii lin' iii iiiolu, vA iiiiic njspoiKJcl iiiiiic iii

Iil)i(t (l(^ Triiiildtr, (lincnml iii lioc, lcin|ioi('. nl (licil IMiiloso|»liiis ; rcnova-
(|iio(l nniic a'lci'nilalis csl slans, ct iion lioni aiilciii siliis cjiis in iiiolii i (;s|ioii(l('l

niovcns scsc : nniic aulcni lciii|)oi'is csl lcininis ; cr^o |)riiiia (ssl vcra. Skcinda
llnciis a priori in postciins conlinnc, cl, acci[)ilur a Boctio, qui vocal illa coipoia
lioc lliiMi lacil cssc l(Mn[)oiis : cryi) ai)S- iininoiialia, co quod nijiil varialiii- in

Iraclis in ([iiihiis dillcrunl, rcinancl cxislciiliis coruin : (joruui aulcni qu;c

substaulia uiia in Irihus : ahslrahalur invarialiiiia sunt, incnsura cst aivuni, si

crgo [)rins ct [)ostciins iiilcr ([luc csl sint crcata. Si fortc dicalur, quod coii-
i[)suin nunc, vidctur ([uod rcniancl suh- clusio iion sc([uilur : quia idcin polcst
slantia ipsius indivisil^ilis : suhstanlia Iiahcre diversas niensuras. Contha :

durationis indivisihilis cst nunc icterni- IMcnsurae ada:!quatic dilTcrunl secundum

tatis : ergo iiunc ajtcrnitalis et oevi ct inensurata, si sint in [)rimis mensuralis :

tcmporis cst ideni per suhstantiam. alio enim mensnranlur grana trilici, ct
alio Iiumida liquida ut modio triticum, ;

iunc. l*».q:TEREA quo^ritur, Utrum in ali([uo cado oleum, pannus ulna, et sic de aliis :

dilTcrant nunc ailernitatis ct aeternitas, ergo videtur, quod cum luec sit vera,
ct nunceeviternitatis, et ceviternitas ipsa? quod mensurse propriae secundum men-
I . Videturautem, quod difTcrant : quia surata difTerant, quodconclusio sequatur.
dicit Boctius, quod nunc cetcrnitatis

stando facit aeternitatem : non autem Dicendum ad primum, quod

Solutio. soiutio.

idem est faciens, ct factum : ergo seter- sccundum opinionem quorumdam Ma-
nitas non est nunc aeternitatis. Eodem gistrorum, nunc temporis dupliciter con-
modo objicitur de nunc £evi, quod facit sideratur, scilicet secundum quod cst
ffivum. subjectum prioris et postcrioris, et se-
3. Prseterea, Status ipsius nunc non cundum hoc prius et postcrius accidunt
est ipsum nunc in substantia, sicut ab ipsi nunc, et est separabile ab illis, et
allcra parle fluxns ipsius nunc in tcm- tunc est substantia stans in se : et se-
pore non est ipsum nunc pcr sub- cundum hoc quod nunc temporis
dicunt,
slantiam : ergo cuni aeternitas sit status potest esse idem cum nunc seternitatis et
et pernianentia ipsius nunc, nunc seter- cevi quia secundum Iioc non est nisi
:

nitatis non est ipsa aeternitas. unum nunc seternitatis, quod numeratur
in tempore toto per prius et posterius

, P
Pkkterka, Cum dicitur, sevum est quai accidunt ei, ct stat in aeteinitate et
stans el totum simul, ct a^tcrnum est aevo : et sccundum hoc intelligunt illud
stans ct lotum siinul, quwritur ntrum verbum Boetii in libro de ConsolaHone
una rationc accipiantur stare et totum
\n Phiiosop/iLv : « Qui tempus ab a>vo ire
simulessc? Et videtur quod non quia : jubcs. » Eo scnsu
quod a nunc dicunt,
si una ratione accipiantur, vidclur
in aevi vcl aetcrni per nnincium prioris et

tunc, quod idcm sint aetcrnitas et aeviter- posterioris lluat tcmpus, qui taincn nu-
nitas, quod est falsum. merus accidit ipsi iiunc, ct scparabi-
pR.KTEREA, Non vidctur dilTcrre nunc lis sit ah ipso. Alitcr aulcm conside-
lcmporis ab aevo (!t {etcrnitatCj nisi pcr ratnr i[)siiin nnnc, prout i[)sum adjacet
accidcns : nunc enim temporis mensura moliiii, [^iout cst in inolu, vcl rcfcrtur
cst existentiai naturae mobiiis in corpori- ad motuni : cum enim mohile ideni
bus coruindcm corporum
cfjelcslibus, ct sit in tolo motu, id^Mii cril nnnc in
ost mcnsnra aevuin ergo nunc lemporis : toto temporc : cum autem mobilc, sive
cst .'cvuin. Piioi-.atio rniMi:. l''iXislcnfia id (|nod f<'ilur, continuo rcmoveatur de
 ,

2i0 1). ALH. MAG. OIU). 1'H.EI).

post in .inte, vel dc prinio in ullinuim niobile roiteratur in situ, ct ronovatur ab

inspatio, ipsi nunc csscntialiter conjun- ante in post, vel c converso : ot ideo
gctur prius ot posterius in ipso loni- roalitcr dilTorunt prius ct postorius ab
porc : ct sic prius ot postcrius csscn- ipso nnnc. Scd status non dilTcrt
aeterni

liales erunt nunc et

(lilTcrontice ipsius :
ab ipso a^tcrno, nisi secundum rationom
sic consideratum dilTert a nunc a?terni- signilicandi : et ideo aeternitas et suum
tatis et sevi. Sed videlur aliter dicendum, nunc non dilTerunt nisi ralione.
quod nec ut subjoctum, noc ul substan- Ad II) quod objicitur, quod faclum non ^d 2

tia est idcm nunc aeternitatis et aevi ct est faciens, dicendum quod non est facla

tcmporis. Quia nunc setcrnitatis increa- aeternitas ab ipso iiunc, nisi secundum
tum est, nunc autem aevi stans sed :
rationem inlelligendi tantum : secundum
temporis non est stans, scd llucns, ut onim quod eeteinitas ut oxtra adjacens
diclum est considoratur enim in loto
:
intolligitur, sic nunc refortur ad sub-
temporc por priuset postcrius conlinuo : stanliam a-terni, et aeternitas ad poten-
sicut ctiam id quod fortur, renovatur et tiam indeficientiae ipsius, et ha^c potentia

iteratur renovationc situs in toto molu. cum Doo inDeo idem (ist, et ctiam ipsa
Ad orjectum dicendum, quod cuni di- duratio : unde haec omnia Deus sunt : et
A(l 1.

citur, Deus est nunc, et Angelus, ot id non significatur unum facere aliud, nisi
quod fortur, nunc aetcrni- nimc dicit ibi in modo intolligondi qui accipitur in

tatis tantum sed ipsum cst mcnsura :

nomine. Si autem ista quaestio fiat dc
excellens Angeli, ct illius quod fortur : ;evo, Torlior erit, utrum scilicet nunc
et sicut exemplar mcnsural cxomplatum, aevi sit aevuni : ot socunduin quod pos-
ita mensurat esse Angeli, et ejus quod sum hic intolligere, in aetornis non ost

movetur ct tunc non sequilur, quod

:
idem substantia durans, ot ipsa sua du-
sitidem nunc aevi et temporis. ratio : sed unum est cum alio et in alio,

Ad ALiUD dicendum, quod nunc aUei- In aeviternis cnim, utsupra diximus, nihil
Ad 2.
nilatis el sevi et tomporis non tantum aliud est ipsa duratio, quam ipsa su<'e

dilTonmt difTorontiis spocilicantibus ipsa, impermulabilis permanonliae nocossitas,

imo dilToruntsoipsis quia nnnc lompoiis :
ot illa ost tota inlns in duranto, dilTorons
est subslantia temporis dostructibilis, ct lamon ab ipso. Ila vidotur, quod nunc
similitor est nunc sevi, licet non de- ;evi dilTeronliam Iiabeat ab a^vo : et

struatur : sod nunc aetcrnitatis non ost (juod tevum tamon totum in ipso .niI :

deslructibilc : ot ideo per intollectum ot ideo est indivisibile, sicut ct ipsum

rcmotis dilTcrcntiis, adhuc dilTerunt sub- nunc ejus.

slanlialitor. Et si quaeratur, Qualilor unuin indivi-

sibile possit intelligi in alio? Dicondnm,
Ad iD qiiod ullorius quaM-itur, rtrnm (piod oo(I(mi modo acceptis dnobus in-
.\d qutest 1.
dilTorant nunc a-tcrnitatis et a-ternitas? divisibilibus, hoc non est intolligibile :

Dicendum, ipiod in nullo nisi sornndum scd si unum acci])ialur ul subslimlia, vol

ralionom. snbioctnm, iiliud iiutom sicnt forma. vol

\i) u) (iMod (•oiitiii (d)iicilur. diccndum dilTcrfMilia specificans ipsum, tunc crit
A'l 1. '
. .

(inodstalus ipsins ninK., fsl nnnc slans bono intolligiliilo : sicut ctiam in a'vitornis

ali(juo modo signilicalnm : quia in divi- accipitnr nccessitas continualionis esse

nis non cst composilio aliqna. Ncc est impormntabilis in ipso stante ot durante.

simile de tinnpore : (piia Iioc cx pailo

mobilis (•ausulnr roalitor in dilToronliis Ai) II) (luod
1
ultorins quaerilnr,
i
Utrum .
Adqures
snis : sicnt cnim voinm csl, qnod luo- niinc lcmpoiis sit ;ovum? Dicendum, Adi
bile nnnm ost in to|o inolii, cl idoo iinnc (jnod luillo modo : nnnc onim tomj)oris
csl iiniiiM : il.i mtiiim ot rciililcr, ([110(1 nonadjiicol cNi>tcMli;o roi mobilis secun-
 IN I SKNrK^T. ni8T. VIII, 15, AIM. li. 241

(liiia (|ii(mI cxislcnliu invariiihilis csl, scd (|ii()il |iia'sciis iiiuxiiMc coiivcnial ci. Scd
poliiis scciiiuliiiii (jiiod (^sl cadiMii rcilciala vidcliii-, (|iio(l |Ma'lci iliiiii (jiiia li(»c.

iii lold molii : cl sic ('xislcnliani ipsiiis S(diiiii csl iK-ccssariiiiii cl iiiiiiiol»ilc. (aiin
11(111 inciisiirat a'\iini, scd poliiis scciiii- i^iliir a-lcinilas sil iicccssarioriiin (d,

diiiii (|tiod ipsa cst iininoliiiis cl iiniiiola iinni(d)iliniii, vidcliir (|iio(l inaxinic coii-
ad rorinain : cl sic dionnlnr illa corpora NiMiiul ei prasUirituin, l"l conlra vidclnr ci

ininiorlaliu oX invurialiilia. pravipiKs conv^uiirc pru'tcritiiiii iiii[)(;r-

Ai) iKx; uulcm (jiiod ohjicitnr, (luod rccUiiii : (jiiiu lioc lcnipiis si^nilicat
uiiius unu ost inensuru, (hdict r(;spondc- iira^teritum includiMis ipsiiin pracscns, et
ri, (juod hoc vcrum est secunduni (piod non tcrininatuni ad ipsiiin. (>uni ij^ilur

unuin : sccnndum aulem quod ipsuni cst adernitus in se liubeut pcrfectioncni et

in diversis <:;eneribus potcntiiE conipuru- nocessitutcm, (;l in lioc ussiniilctiir prae-

tae ud uctuni, tunc niliil prohihct ipsum tcrito : et includut praesens, ct in hoc
monsururi diversis mensuris : sicul po- cum prjesonti conveniut : vidctur, (juod
actum qui est
tentiu corporis coeleslis ud praeteritum impcrfeclum ponut convo-
motus localismensurubitur mensurutem- nientiam respectu utriusque.
poris, et cxistontia suu tuliter ucceptu
mensurabitur nunc tomporis : potentium Solutio. Diccndum, quod ilia verbu Soiutio.

autem suum ud formuni, (|ujb semper divisim possunt convonire Deo secun-
aclui conjuucta est, et immutubiliter dum intentionom prius expositam, sci-
continuatnr in ipso_, mensurabit eevum : licetquod notent distinctionem in men-
et existentiam ipsius duruntis mensura- sura exemplata inferiori, et non in
bit nunc sevi. seternitute et sic non notunt defectus
:

temporales in ipso teterno.

Ad aliud dicendum, quod inter ipsa
minus convenit futurum, eo quod hoc
ARTICULUS XIV. totum in privutione et potentia ost :

maxime autem convenit praesons ot :

Utrum ista vcrba, est, fuit, et erit, coy/- quoad aliquid praecipue convenit praeter-
veniant Deo divisim, vel conjunctim, itum nullo autem niodo vei minime
:

et quse differentia temporia inaxime convenit prsetoritum imperfectuin prop-

convenial Deo seterno? ter imperfectionem uctus quem signili-
cat : preesens autem maximo ei convenit
ratione ejusquod ipsum solum ost inter
Deinde qua;ritur de hoc quod dicit : diHorentias temporis, sed non ratione
« Dicatur ergo, quia semper fuif,cst, et ojus quod ipsum statim non erit. Et ideo
eril, etc. » quod porfoctionis est, Deo est attribuen-
Quajiitur enim, Utrum istu verba di- dum. Prseteritum autem perfectum con-
visim Deoconveniant vel conjunctim? • vonit rationo immobilitatis et necessitu-
Videtur autem, quod conjunctim tun- lis : quiu solum illud necessarium est,
tum : quiu si divisim, tunc significutur quod praiteritum est sed rationc desi- :

dcfcctus rei temporulis inessc Doo : er-o tionis non cst Deo uttribuendum. Futu-
vidctur, quod conjiinctim, ut unum sup- rum autem minime convonit intor toin-
pleut defectum ultorius. pora : tuinen proprie attribuitur ei, sicut
Item, qua;ritur, (jua; diirorontiu tem- dicit Auj^iistinus, quod erit qni numquum
ptn-is maximo conveniut Deo? deerit. l*ra;toritum autein imperfoctum
Vi(Jelur autem, (jiKjd j)ia'S(;ns : qiiia cum dicat actus imperfoctionem, ininime
id soluin esl de tempore accipere. (aim convenit : tamen attendendo rulionem
igitur a'tornitas sit tota prajscns, videtur quuin tungit objcctio, scilicet necessita-

XW 1,1
 2i2 J). ALH. MAG. Oni). PII.EI).

tem prietoriti cuni inclusione ejus quod tum ad potcntiam caus;e elficientis : et

est in tempore, id est, prasentis, legimus ideo dicitur accidens.

in Scripturis prtTterituiii iniperfectum Ad alild dicendum, (|uod veritas di-
quandoijue Dco altribui secundum feter- citur hic ens purum
impermixlum et ct :

nitatem, ut^ Joan. i, I : /// principio ernt hoc solum convenit Deo omne cnim :

Verbum, etc. esse creatum permixtum est hahiludini-

hus ad niinus ad causas exteriores, et ad
sequenlia: sicut hoc ipsum ens, licet in

sesimplcx tamcn j)onit hahitudinem

sit,

AiniCULlIS XV. ad creantem, et hahitudinem ad ea cum

quihus est componihile : et istse liahitu-
An esse soli Deo sit propriuni, el aliis dincs non nihil sunt in ente : el ideo per-
acciilat : et quid est subsistens verilas, mixtum est, et non vcritas pura. llahet
et manens causa, et naluralis generis enim omne creatum permixtam poten-
proprielas ? tiam, ct privationem, ut supra diximus :

et ideo non purum et ideo proprie con-:

venit Deo, quod sit veritas suhsistens

Deinde ({Uierilur dc lioc quod dicit lli- quanlum ad cssc suum primurn in se
larius: « Ksse non est accidens Deo, sed consideratum. Est autcm niancns caiisu
subsislens, etc. » non in se, sed ad causata comparata :

Videtur enim, quod nuUi accidat esse : causce cnim naturalcs, sive sint proxima%
ergo vidclur, quod hoc non sit proprium sive rcmotffi, nou causaut manentes,
Deo. scd potius motce, et moventes, et mu-
Preeterea, Quid est subsislens veritas, tatae in seipsis : ct idco non possunt dici
et manens cfiusa, et naturalis generis mancntes causae sed Deus in se non
:

proprictas? motus, el iino modo sc hahens, causat

omnia ct ideo sihi ])ropric convcnit
:

Solnlio SoLUTio. Dicendnm quod accidens di- esse causam manentcm. Sccunda autcm
cilur quod contingit inesse, et non in- comparatio Dei ad res cst, secundiim
esse, et causa contingentiae istius est ex (|uod suis proprictatihus distinguitur ah
partc snhjccti qiiod causat accidens. Ad omnihus rehus per naturam in ((uihus :

similitudincm i[)sius et non proprie di- tamen est cssentialiter, praesentialiler, et

citur liic accidens quod contingit alicui l)otcnlialitcr : et lisec esi proprietas ge-
propter hoc quod est in polentia non neris sui, id est, naturie siuT connatu-
caus£e intrinsecse, sed extrinseciE quse sempcr distinctum haheal esse
ralis, ut

est efficiens : omne enim esse creatum proprium co quod nou cst ah alio luu-
fuit in potcntia, ct potuit non (^ssc quan- tuatum.

(1. f/ic (le incoinnuildbililale.

Dci oticiin solius essentia incommiitahilis (liciliir proj)rie : qiiin nec mii-
lcitiir, nec miilari potest. Uiidc Aii;^iis(,iiiiis iii libid \' de Trinilale '
: Alici;,

iiiqiiil, csseiilia' vcl siil)slaiili<r (•apiiiiil accidciilia, (|iiil)iis iii cis tifil vel

'
S. AUGUSTINUS, l.il). \ di" Iriiiitiite, cap. 2.
 IN I SK.NrivM. DIST VIII, C :ii.3

iii<ip,'iin, vcl (|ii(iiila('iiiii(|ii(r iiuilalio. Dcn aiil(Mii <'ili(|iii(l liiijiisiiiodi .icii-

(!('!'(' 11(111 |i(il('sl : cl i(l('(» s(»la siihslaiilia ncI css^Milia, (|ii<i' csl l)(!iis, iiicdiii-

mulahilis csl : cui |n(irccl(i iiiaxiiiic ac \nu'issiiiic c(»iii|)(!lil cssc. (jiiod cniiu

inulalui', iion sci\al ipsuni \('i'iiiii ossc : cl (|ii()(l iniilari |)olcsl, (^liainsi

noii inulcliii'. |)()lcsl (juod fiKtral non cssc. l(l('o(|uc illiid soliiin (|iio(l iioii

lauLuin nou inulalur, veruin cliani iiiiilari ouiniuo iion |)ol(jsl, vcrissiiuc

(iicilur osse, i(l csl, subslanlia l*aU'is ct hilii el Spiiilus saiicli. l(l(M)(|iie

A|)()sl()lus l(»(|ueus (le Deo ail, Qiii soliis /tahct imrnoiialiUiU^ni '. VA eiiiin

ait Auyuslinus in liliro I dc Trinilalc '

\ (iUiu aniino (|uo(laniino(lo iininor-
talis essc dicatur et sit, non dicerct Aj^oslolus, So/ii.s Dciis /la/jcl ininior--

lali/atcni, nisi quia vcra inuuortalitas inc(jiuiuulal)ilitas est, quani nulla

potcsl liabcre crcaliiia : (|U()niam solius ('rcatoris cst. Unde Jaeobns ail,

Apiid qucni non cst transnuitatio, nec vicissitudinisol)um/)ratio \ Et David,

Muta/jis ca, c/ niu/a/nintur: tii autcni idcm ipsc cs '*.
Jdco Augustinus super
Ocncsim dicil, quod J)cus nce per loca, uec pcr tcmpora movelur : crcatura
vcro pcr loca, et tcmpora. l^]t per tempora movcri csl |)cr aflecliones com-
mutari. Deus autcm UGC loco, ucc aircctione nuitari potcsl, qui pcr J^ro-
phetam ait : Eijo Dominus et non 7nutor\- qui est immutabilis solus. Uude
recte solus dicitur habere immortalitateiu. In omni eniin inulabili natura

(ut ait Auguslinus contra AJaximinum) nonnulla mors esl ipsa mutatio:
quia facit aliquid iu ea non csse quod erat. Unde et ipsa aniina humana,
quffi ideo dicitur immortalis, quia sccunduin moduni suum numquam desi-
nit vivcre, habel tamcn quamdam morlem suam : quia si juste vivebat et

peccat, inoritur justitia' : si pcccatrix; erat ct justificatur, inorilur peccato :

ut alias ejus mutationes taceani, de quibus niodo lonjj-um est disputarc. Et

creaturarum naturacnelestiurn mori potuil, quia peccarc potuit : uam etAn-

^eli peccaverunt, et dccmones facti sunt, quorum est diajjolus princeps : ct

qui non peccaverunt, peccarc potuerunl : etcuicumquc rationali crcalurcB

prcjestatur utpcccarc nou possit, non csl lioc natura' propria^, sed Dci gra-
tia». Et 'n\Qi() sotus Dcus, iil ait Apostolus, /ia/)ct imniorla/iiatcm " : qiii non
cujus(juam gratia, sed natura sua nec potuit, iiec potest aliqua con\^er-
sionc inntari: ncc potuil, ucc poterit aliqua mulatione peccarc. Proinde,
ut ail Augustinus in libro 1 de Trini/ate -
: Substauliam Dei sinc ulla sui

' I ad Tiniotl). vi, {f>.

* S. AucusTi.NLs, Lib. 1 <lt;Triiiit;it(', cJiii. 1.

* Jacob. I, 17.
* Psal. CT, 27 et 28.
* .Malach. iii, fj.

« I a.l Tirnolli. vi, ^6.

' S. AuoLSTiiNfjs, Lib. 1 (U; Tiinitalc, cap. 1.
2'a D. ALB. MA(i. OHI). PIL^D.

commiifntione mutiibilia facieiUein, ct sine ullo suo lemporali inotii tem-

poralia creanlem, intueri et nosse, licet sit difficile, oportet. Vere ergo ac
proprie incommutabilis esl sola divinitatis essentia: qute sine sui niuta-

lione cunctas condidit naluras.

servat i[)sum esse t[uod cst, nec alieniim

a se recipit: tamen aliqiio modo mu-
t>t

DIVISIO TEXTUS. tationis nmtalur ergo videtur, quod :

hoc non sufliciat ad probalionem veraB

« Dci ctiam soliiis cssentia propric in- incommutabilitatis.
commulabilis dicitur, elc. » Nos videmus in creatu-
2. Prseterea,

Hic ostendit Magister Dei naturam ris multos modos mutationis per se, et

solam esse incommutabilem et lioc : per accidens per se, aut ad formam
:

duobus, scilicet quod non niulatur, et substantialem, aut ab ipsa : aut ad for-
quia mutari non potest. Omnis autein mam accidentalem, aut ad perfectionem
natura creata de natura sua mutatur, quantitatis, aut ab ipsa : sicut est gene-
vel mulari potest. VA ex hoc in hoc ca- ratio, corruptio, alteratio, augmentatio,
pitulo concludit ulterius, quod sola na- diminutio : et cst mutatio ad situm vel
tura divina est immorlalis, eo quod va- locum : quce nihil mulat in mobili, sed
riatio creaturae est inors. Et tandem in ipsum quod movetur transfertur ad
fine capituli infertur, quod prifidica- alium locum ergo videlur, quod : illa

menta quando in divina praedicatione ultima mutatio possit inesse Deo : tpiia

referuntur, quod proprias essentias non nullam variationem ponit in substantia

prsedicant, sed substantiam. I^t hoc est ejus quod movetur. Et si tii dicas, quod

quod dicil in hoc capitulo. liaec non potest ei convenire, eo quod

ubique est : ct (juod ubique cst, ad
nullum locum potest Iransferri tunc :

videtur, quod huic motui non repugnet

ARTICULUS XVI. nalura> incoinmutabilitas : sed potius
huic attribuitur quod cst immensitas :

Quid sit incommulubiHtas, ct utruni ali- quia ibi loco non includitur : et hoc est

qua mutatio cadat iii Deum ? contra fAtteraui qua^ vult, quod ex na-
tura non possit sibi accidere motus.
3. Pra^terea, De Spiriln sancto dici-
Dubiuni [>olesl hic esse, Uuid sit in- quod est niobilis cl tle sapientia,
tur, :

commutabilitas, de qua hic loqnitur? Et quod omnibus i/udnlibus mobilior cst '
:

secundo, rtrum arKiua mutatio cadat in ergo videtur, quod non repugnet na-
Deuin, vcl noM ? turae suffi mutat)ilitas oninis.

Ad primum proceditur sic : i. Pneterea, Nos videmus arlillcem

incom-
I. Kx lAltcra traliilur, (juod mulari per applicationem specierum ad

mutabilitas est servans ipsnm esse, quod maleriam, et carpenlarium t|ui o|)eraiitlo,

est ex eo quod aliud a se non recipil. formas couceptas incnte (Mlucit in ligna,

Sed videtur, quod hoc non tollal omneiii [irimo motlt) unam, postea aliam : el

moduin mutalinnis tpiia habens ha-

: vitlelur, tjiiod Imjusiiiodi comiiiulabililas

bitum, tt t\::r('tlit'iis (lc olio in actum, convenial Deo : (piia dicit Augustinus in

'
S.iiiiciil. \ii, 'if : ihniiibui inuhilil<m mnliiUor vst snpicnlia.
 iN I si<:Nrp:NT. dist. viii, c. aim. k;. 2ir)

lihro liWXIll (^)i(,rs/i<>iii/iti, (HkkI alla so[)liiis, ([iiod lioc (!st allcfiiiti gtMiiis al-

falioiic (-n>al lioiMiitotn, cl ali.i asiitittii. lcfalioitis : ([itia liccl non fc(-i[)iat aliiiin

5. ll(Mtt, IMtilos()|tlnis (licil, (Htod catisa liabitutn ([uain liabiiil, taiit(;it alio modo
pi'iiiia inovct causalnin piiinttitt, id csl, sc Itabct iii actu. Et lioc Dco non conve-
Dous ca^iiiin : cl iitovcl iitsuitt a dcxlro nit : ([uia si siimatuf actus Dci, ul in-
in sinislfuin, co qiiod ibi csl \iflus cjus, lolligcrc, cl vcllo, i|)so ost sua o|)cratio
et motus socundtiin viiliilciit inovcntem eodcin modo se liabons : si voro suman-
il)i incipil, cl i'ci;\ lat |)Cf accidoits : sod tuf opcrationos ejus, sicut croaio, ct in-

moto inohili, itiovotitf ct id (juod in ipso fundcfc gratiain, (^l incai'nai-i, ipso non
ost : cf^o vidctuf, (juod viitus cjus mo- mtitatur illis, sc(l ali([ui(l ntutatur ad
vcatuf ; scd i[)se ost viftus sua : orgo ot i[ysum, aliler se habendo ad oum quam
i[)se movotuf [)ef accidons el ila vide- : prius habuit co quod ci-oatio so tonet
:

tur^ quod non omni motui fcpu<^nat na- socundum vem cx parte creaturie, et non
tura sua. poiiit aliquid in Deo nisi voluntatem ot
(). Praetofea, Quod essot inconveniens, ideam determinatam ad hoc, ut ha3c
si ponerctuf tnutari per accidons?Hic croatura modo fiat : et ha^c dotcrminatio
enim motus est in omnibus, et etiant in voluntatis, et idoie ad prsefinituni tem-
ipso, ut videtuf : quia de non croante pus liujus operis ab ceterno se in Deo
factus est non movente
creans, et de uno modo habuerunt.
creaturam factus est movens, et do non Ad ALiUD dicendum, quod mutatio lo- ^d 2.

gubernante gubcrnans, Et si dicas, quod calis Deo accidere non potest. Licet
hoc facit sicut desideratum movot desi- enim illa nihil mutet in subjecto mobih,
derium, et desiderium desiderantont, sic- tainen ex mutatione aliqua quae accidit
ut vidotur Philosophus dicere : hoc nihil circa ipsum, est ad aliquid obtinendum
est : quia nos non ponimus ipsum tan- quod non fuit habitum ante motum.
tum uno modo
esse desideratum, et sic PFoc patot : quia omnis loci mutatio, vel
se liabere sed etiam dicimus ipsum
: est ab anima, vel a natura. Si est a na-
creare omne id quod dosiderat eum, et tura, tunc movetur in suum locum, in
portare et continere ipsum ergo vide- : quo est conservatio suse formse et suse
tur aliter se habere, quam ab setorno ba- speciei, et extra corruptio : salutem er-
buit : ergo non est incommutabilis om- go invenit in loco quam extra non ha-
nino. buit. Si autem movetur extra suum lo-
cum, boc orit per violentiam ot vis vio- :

SoLUTio. Dicenduin, quod Dei solius lentiio aliquid est in ipso quod non fuit :

natura et por se et per accidens incom- et propterea violentus motus dispositio

mutabilis est non tantum secundum : est ad corruptionem. Si autem est ab
fidem, sed etiam secundum omnes Phi- aniina non lit motus processivus nisi
:

hjsopltos qui aliquid do ipso intcUexe- prius fuerit a principio alicujus dolectabi-
runt. lis habendi per motum^ ot illud obtine-
DicENDiM orgo ad pritnum, quod causa tuf per ipsum. VA si quaeritur de motu
imniutabilitatis est quod servat i[)suin C(eli, patot quoniam ille multa inducit
essequod esl per se, ot (|uod inest ei : qua}non sunt habita sive enim dicamus, :

scd hoc in D(!0 non est accidons quod quod ille motus est ex desiderio assiini-
servat inessij, sod cst substantia ipsius. hitionis suae in aliquo ad primain cau-
llabens aulem liabitum et exiens ad ope- sani : sivo propler generationem ot cor-
ris exercitium, non servat totiim osse : ruptionem inbsriorum : scmper est con-
actus enim ali([uid ost in agento : ct idoo socutio illius iiilcitli [mw motuiit, quando
aliter se habet boc, cum actus ejus non fuit Itubituin, vcl ttoit luit Itoc modo lia-

sil ipsc : [)io[)tcr qtiod cliain dicit IMiilo- bituin : et itullo iiiodo [)otcst convenirc
 210 D. ALB. MAC. ORD. PR.El).

Deo propterea quia est incomniulabilis

: nou intendit Deuni, sed primani causam
nuUo indigens quod extra se quiEratur : vocat primum motorcm in causis naturae
et propterea quia est ubique : et propte- quw movent secundum proporlioncm
rea quia est spiritualis : et spirilualis na- mobilis, id est, quod tantum possent
tura omnino simplex per se localiter movere quantum ipsum mobile est mo-
moveri non potest. De motu autem An- bile secundum natnram tnnc nulln est :

gelorum alibi liabet qu;eri quia Ange- : objectio. Sed quidquid de boc sit, dicen-
lus nec omnino simplex est, nec omnino dum non est, quod Deus sit motor in-
spiritualis, ut dicit (iregorius. trnnous co^lo in quo includitur, nisi hoc

Ad 3
Ad ALiuD dicendum, quod Spirilus modo quo poniums Deum intra omnia
sanctus et sapientia dicuntur mobiles, non inclusum el ideo virtus signi orien-
:

non in se, sed rationc etrecluum et do- tis non est substantialis viitus qua} Deus

norum. est, sed est virtus ab eo creata.

AJ 4. Ad ALiiD dicendum, quod aliud est de Ad alu d dicendum, quod inconvc-
artificc, et aliud de Deo : artifex enim niens sequeretur, quod non esset ipse
licet forte uno modo se babeat in babilu movens prinuim, et quod ipse non esset
ad totam domum, tamen volunlate et simplex. (Juod enim non esset movens
apprebensionc accedente ad opus, non prinmm, patet quia movens primum ;

uno modo se liabet ad partes operis : esl quod nullo modo motus movetur,

quia modo appreliendit, ei vult funda- nec per se, nec per accidens : pcr se
menta, et partes ejus : et postea in ea non movetui-, ut patet ex pra^liabitis :

apprebensione ea quas cxigunlur ad pa- per accidens autem non potest moveri,
rietem et tectum. Sed non est ita iii quia per accideus non est, nec pr.neexistit
Deo : quia uno niodo se hal)el ab 8et(,'riio aliquid per se inovens et motum, eo
in apprehensione totius luundi et |)ar- quod per accidens reducitur ad per se,
tium, et uno modo in voluntate uiiius- sicut ad causam et subjectum unde si :

cujusque ad prserinitum spalium in quo ipse essel motus per accidens, non esset
quodlibet educeretur. Et quod dicit Au- primum movens, sed aliijuid ante eum.
gustinus, « Alia ratione, etc, » intelli- El pcr lioc patet solutio de primo arti-

gitur per comparationem ideae ad exem- culo et secundo.

plar, et non per comparationem idea^ ad
se.

Ad 5,
Ad aliid dicendum, quod IMiiloso-
phus si intendat Deum per causam pri-
mam, tuiic non inlendit nisi unum uio- A RTI (' 1' L l'S X VI T.

(luiumolus ejus quo movetsicul deside-

ratum movet dcsideiium quia cuin Deus : A)t Ueus innvcal se?
non sit motor intraneus et conjunctus se-
cunduni juoportioncm moloris el mol):-
lis cum aliijuo mobili, upiMlel aliiim mo- movet se?
Terlio (iuaM'itur, Si ipse
torem ponere (jui sit (<tiijunclus codo, Videlur, (juod non quia probat Au-
I . :

quicumque sil illc el iiieo iion ojiorlcl, : gusliuus iu libn. Vlil super Gencsim\
quod ij)se moveatur, scd quod molor (juod omnis motus esl ab immobili :

cfeli diversimode inoveatur jiercipiendo unde si digilus movctur, slat mauus : et

bonitales eflluxas a Deo, ijua' jjciccjila' si manus, brachium stat : et ita de aliis.

ulterius inagis jiercijiiuiilur in uiobili VA oportel etiam quod illud immobile

secundum Oriens et Occidens. Si aulciii forlius sil ukjIo, uI dicit quidani Pbilo-

I ^ Aii.usTiM--, l.ili. VIII ^upcr fieiiosim, cap. 21,

 IN I SKNTMNT. DIST. VIII, C, AHT. 18. 247

sopliiis : (|iiia alilcr u\ (|U(i(l inovcliir, iutciidit cuiiii, (|Uo(l molus Dci ({uo se
motii cxIiikIcicI, iuovcms, ila (|iio(l jtcr sic movct iit sil iii crcatura, in ({iiaiitum
i|»simi mov(>iis moNcrclur, vcl rcccdcicl al) i|)So esl, cxtra tem()us («st : jicet

a slalii vcl loco siio. (aiin i_i;ilur Dciis creatiira sit in lcm{)or<!, (d iii loco :

omiiia movcal, ipsc; nou cril ali(|iio mo- Dcuin cnim cssc iii cr('aliira iioii lacil

<lo inolus : crgo iicc movcliir a sc; ipso. tem{)oralem Deum, vel localom : el lioc

2. Ilem, |{oclius : Slal)ilis(juc maiunis est quod int(mdit Augustinus.

(lat ciincta movcri. Ai) Ai.iiJi) dicendum, quod luminum aJ objoct.g

oiUra SkD COiNTHA : processio dicitur li(;ri {latre molo non :

I. Dicit Auj^ustinus inlihro VMTsuper ({uod in se sil molus, sed in luminibus et

Gci}('sim\ quod spirituscrcator movels(}, donis, sicut jain dictum est.
noc pcr leinpus, ncc per locuin : spirilum
autcin creatum per tenipus, scd non per
locuin : sed corpus crealum, et por lem-
pus, et per locum : ergo Aidetur, quod ARTICULUS XVIII.
ipse moveatur a se.
2. Item, In principio lil)ri de Coelesli An divina substanfia, et wiiversaliicr
hierarchia Diouysii : Sed et omnis patre omnis forma nullius accidenlis subje-
moto manifestationis luminum processio ctuin esse possit ?
in nos optime ac large proveniens nos
replet.

Deinde quseritur de hoc quod dicit in

itio. SoLUTio. Dicendum, quod (itsi couce- Littera : « Ali^ esseniias vel substantise
dalur aliquo quod Dous modo iinproprio, capiunt accidentia, etc. »
movet se, non puto esse concedendum, Hoc onim noii vidotur verum univer-
quod movctur a se, vel quod movetur salitor.
simpliciter non onim movere dicitur se
: 1. enim Doetius, quod forma sub-
Dicit
proprie, eo quod non movot se in se, jectum esse non potest ergo non capit :

sed in donis et eirectibus : et dicitur mo- accidentia. Si forte dicatur, quod hoc
vere se, quando creaturam movet ad hoc intelligitur de eo quod absolute est for-
quod ipse in donis aliquihus inhahitet ma, et hoc est solus Deus. Contra Ipse :

eam : qui motus non ponit alteritatem in exemplilicat ibi de humanitate : ergo vi-
ipso, sed potius in his qua? alitcr nunc dctur, quod hoc conveniat omni formae.
quain prius se hahent ad ipsum : ipse 2. Praeterea, Ipse dicit ibidem, quod
eniin, ut dicit Dionysius, uno et eodem omne quod subjicitur, gratia materice
modo se hahet ad omne quod est, sed subjicitur : cum orgo forma quaecumque
non omnia se habent ad ipsum uno mo- simplex non subjiciatur, patet quod for-
do. CiUm orgo non moveat se, nisi in ma invaiiabilis est.
movendo creaturam ad se, non potost 3. Pi;eter(>a, lioc videtur dicere Auctor
infcrri quod movetur. Sex principioruni, qiiod forma estcompo-
ect. 1. Sed objicitiir, quod socundum hanc sitioni contingens, simplici et in variabili
solutionem Augustinus nihil videtur di- essentia consistens : ergo videtur. ({uod
cere, cum dicit, quod movct Deus se, hoc non soli divinae essentise conveniat.
nec per tempus, n(!C per locum illc :
i. Prffiterea, PriiniP materiae videtur
eniin motus quo creaturam movet, est convenirc enim .Augustinus in li-
: dicit
in tem{)ore et loco froquontor. .\d quod bro XI Confessionum : Verum est infor-
dicendum, quod Augustinus bene dicit : mitatem primam qufo prope nihil est.

' S. AcousTi.Nus, fjl). Vfll, siiper r.enesim, cap. 20.

 218 D. ALH. MA(i. OWD. PHyED.

viccs lcmponim non liabere : quia ul)i colur substantia materiae, secundum id
forma nulla est, vices temporum csse quod est per intellectum separata a pri-
non possunt : er^o materia piinia non vationc et potentia subjicibilis formt-e :

recipit aliquam formam videtur ergo : tunc vcrum est quod dicit Augustinus,
quod non fuit mutata pcr accidcntia et : quod ipsa est extra tempus, et tunc etiam
ita videtur incommutabilis in suo stalu non est receplibilis forma^, eo quod ordo
fuisse, sicut divina essentia. ipsius ad formam sublatus est ab ea per
.'). Item, Accidentis non cst accidens, intellectum : sed tamen adhuc lial)et ba-
quia aliter oporteret ire in infinitum : biludinem ad Creatorem secundum quod
er{?o ncc accidenti convenit accidcntia ipsa exivit in esse de nibilo : et ille exi-
reciperc : et sic convenit accidenti, quod tus qu.edam variatio est, quae non con-
sit incommutabile, sicut substantia di- venit Deo.
vina. Praeterea, >[ateria licet non sit pars,
tamen potcst esse pars : et ita est sus-
Soiutio. SoLimo. Diccndum, quod nulli conve- ceptibilis alterius, id est, substantia sua
nil nihil omnino reciperc, nisi soli sub- componibilis cum potcntia ad for-
est

stantiae divinae. mam, et etiam cum forma et sic est va- :

Ad 1, 2et3. Ad PRiMUM crgo quod objicitur de for- enim ordo ad po-

riabilis in potcntia. Si

ma, diccndum quod duj)lex cst subje- tentiam abstrabatur a matcria, ipsa non
ctum, scilicet quod est subjeclum quod crit materia quia secundum id quod
:

est accidenti naturae et individui, sicut est, subjicitnr potentiae et privationi :

est albcdo et nigredo : et huic non est ergo pcr intelleclum separantem ante-
aliquid compositum ex
subjectum nisi quam subjiciatur, potenticC esl subjicibi-
matoria et forma, et quod est et quo est, lis. Si forte dicas, quod non est subjici-
et tale subjcctum non potest essc for- bilis privationi et potentiae secundum id
ma et est subjcctum quod subjicitur
: quod est, tunc ibitur in inlinitum : quia
proprietati suae ct potentiae vcl alii pas- subjicibilitas qua» est inter polentiam el

sioni suie propriae, et sic subjectum bcne malcriam, est etiam potentia qua^dam,
esl forma : illaautem passio vel proprie- et buic itcrum non erit subjicibilis seipsa
tas non est per essentiam idem cujus est per eamdem ralioncm : hoc autcm ini-
proprietas. I^^t (juoad primum modum j)ossibile est : ergo seipsa subjicibilis est
dicitur forma invariabilis, et non quoad juivalioni, ct ita seipsa variabilis est. \'A

secundum modum. hoc non convcnit Deo. Unde non lenet

Sed si hoc dictum Auctoris Sex prin- objcctio de materia.
cipionnn accij)iatur generaliler dc omni An id quod objicitur de accidenlc, pot-
forina, j)otest dici melius, quod licet for- est dici quod ipsum mutabile est, sicut
ma in se simj)lcx sit, non tamcn ita quod abjicitur et adjicitur mutatione :

siMij)lcx est quin possit esse j)ars compo- Dcus autcm nullo modo.
sili, el ideo alii csl componibilis, et sic
mutabilis et viuiabilis : licet non varie-
tur siciit id quod subjicitur mutationi.
Ouia dicitur mobile (ut dicit Philoso-
])hus) multipliciter. scilicet ul subjectum
motus, ct ul i(l (|iii)il iibjicitur motu, ct
sicut iii ctiam fjiKid acquiritur |ti'r ino-
tum. Kt nullo illorum moliiiiin mobilis
est Deus. vel essenlia divina.

A.i <. An iioc ,iiilciii (|iiod (dtjiciliir Ai^ iiiiilc-

iiii. diccndiim i|iiod sj niiilcriii piiniii \()-

 IN I SKNTRNT. DIST. VIII, C. AltT. I!), 20 KT 21 2i!l

AiriK.nMs \i\. Aiiricin s \\

rintrn sohts Dn/s haheal immoiiftlila- Qitit/ rorrlnr ohitmhrattt vicissilttiJo, o.l

lcnt, (jitul rsl iinmoi'lal.il(ts, rl tiu.c //Iri/in roiirniial oiinii rrrali/rn' ?

dicuntttr virrrc cl mori ?

Deinch' quaeritur de hoc (juod dicit :

Deinde quserilur dc hoc quod dicit :

« A^cc est vicissititdinis ohumhratio,
« Qtii soltis hahct immortalitatem, etc. »

etc. »
Quid dicatur iiic ohumhrala vicissi-
Quid vocetur iminortalitas ? Est enim tudo ?
immortalitas naturalis potentia ad non Etdicendum, quod vicissitudo esl nu-
mori, vel ad resistcnduni Iiis quae indu- merus vicis, et competit omni creaturae
cunt mortem : et haec tantum iu viventi- etiam spirituali in renovatione vicissitu-
bus videtur esse : autem non
variabilia dinis aifectuum et apprehensionum. VA
oumia vivunt : orgo videlur, quod non dicitur ohumhrala, quia ex privatione
inoriantur. est, eo quod creatura est post nihil, et

ex hoc quod non est simplex creatura :

An Hoc dicendum, quod vivere et mo- iUa enim duo trahunt ad umbram, quod
ri sumuntur hic a vita communiter ac- id quod est in spirituali natura, non est
cepta qua dicimus aquam vivam, et lapi- sicut in luce prima ci-eatrice.

dem vivum, et liujusmodi et hoc nihil :

aliud est quam actus completus potentiae

qui estsecundum rei naturam : quando
enim illum actum facere potest, dicitur ARTICULUS
vivere, ut aqua viva
quando est in im-
petu refrigerandi, vinum vivum quando Utrumper tempora movcri, sit per affe-
perfecte penetrat in gustu, petra viva in ctiones, vel per intellecttts speculativi
soliditate duritiei : et effectus secundum apprehensioties mutari ?
speciem conscquentis, sicut sapphirus
vivus quando expellit venenum. Et cum
hujusmodi vita sit a proprictatibus re- Ulterius qua^ritur de hoc quod dicit :

rum, quando mulantur in mulantur

illis, « Et pcr teinpora movcri est per affe-
in hujusmodi actibus : et ideo mori di- ctioncs commutari, ete. »
cuntur. Quare non dicit per intellectus specu-
hitivi apprehensiones commutari ?
Item qua-ritur, Utrum per tempora va-
rientur quando afllciuntur in l)eo secun-
dum plures rationes, scilicet sicut in sub-
stanlia summa, sicut in bonitate, sicut in
Ureatore, sicut in sapientia, et hujusmo-
di? Videtur, quod sic : (juia talia non si-

mul videutur cadere in alfectum ergo :

sunt in uno post alicjuid ergo vicissitu- :

do est ibi.
 250 D. ALB. MAd. ORD. PR/EO.

Sfld contra. Sed contr.v : .Vugustinus iu lil)ro XI practicum, qui propric exercctur circa
Confessioniim dicit, quod relici.ssimfe nos in opcribus, et non in speculatio-
conteniplationis parlicipationc aelernita- nem, quia illa principaliter est in Yerbo
teni participant Ani;eli : crgo non vicis- extra tempus, ut dicit .Vugustinus.
situdinantur in illa. Item, supra ^
lia- Ad ALiUD dicendum, quod in contem-
buimus ab Augustino in libro dc Trini- plationc Dci in diversis rationibus non
ta(c, quod in quanlum de fruibili liic est vicissitudo, non accipiunt
co quod
prtegustamus, in tanlum non in temporc ipsas ut divcrsas, quia sic non esset ma-
sumus crgo multo minus Anpeli quoad
: tcria gaudii, sed accipiunt omnes ut in

hoc sunt in tcmpore. uno et in unum quod est Deus si sa- :

pientia enim divcrsa sit a bonitate non

Solutio SoLUTio. Dicendum, quod per alTc- betificat multum, ct e convcrso sed :

Ad objecl.
ctiones dixit quoad opus atTcclivum quod quando accipiuntur ut unum quod est
faciunt circa nos : quia licet Angcli sc- essentia summa in qua incipit contcm-
cundum substantiam sint extra tempus, platio, tunc non cst vicissitudo, sed po-
tamcn secnndum operationcs suas circa tius status et immobilitas quo iii uno, in
nos sunt in tempore et ideo posuit : invcniuntur qua3 quaeruntur ad sciendum
afTeclioncs, quia sonat in intcllectum el ad volcndum.

D. Hic de simplicilate.

Eademquo sola proprie ac verc simple.x est, ubi ner parliuni, nec acci-

dentiuni, nec quarurnlibet formarurn ulla est diversilas, sive variatio vel
niulliludo. \]\ airtem scias quomodo sirir|)le\' sil illa sirbslanlia, t(> docet

An^nrstinirs iri lihro Vi de Trinilatp \

Adrnimadverlc [niino, (|irar(' oinnis ci-ealur"a sit innlliplcx, el nulb» rno-

do vere sirnplex : (H i^riiinriii de corjioi-ali, poslea (b* spiriliiali crcatnr-a.

('or'poi'alis uliquo crealui'a ox parlihns conslal, ita ul sit ihi ali^iiia j^ai-s

minor, alia major, el inajns sil lolnnr qnarn qu.elihel i^ars : et in unoqiKi-

que corpore aliud csl nia.uiiilndo, aliird color, aliiid esl fi^ura. Polest enirn

et mirrnla ^ nrap:niliidine maner-c iderrr color, et eadern li^iira : el colore

inrrlalo inaiicrc cadcm liirura. et cadcm inaf.Miiliid(i : ac pcr lioc iiuilliplcx

esse convincitni' riiilura corporis, siin|)lcx auteni nullo rnodo.

* Cf. Supra, Disl. I.

* S. AuGUSTiNUS, l.ili. VI (lo |Trinitatt', cap. 6.

^
Edil Joan. .•Mlfaume, imminuta.
 IN I SKINTKM'. DlSr. VIII, I), Ai;!. 22. 2.")!

cst : ;iiil vv^i) csl i[isuiii cssc sccundiiiu

({iiod (^ssc, ;iiit csl jioc ali(|iiid. Si [iiiuio

Divibio iicxrus, niodo, ttinc i|)sc (tsl iiit^uilio (uilis quuj

couvciiil oiunibiis, ([iiod frivolum est :

« Eadcnuiue solii j^ropric a<- ccrr siin- ([iii;i liiiic esset cus (|iio(l cst in oniiii

pltw esl , (>lc. » [);irticul;iri, et fj;ener;ili, et spcci;ili dillc-

Hic iiici[)it liMiia pars isliiis (lislinctio- rculia enlis, quod frivoliiiii cst. Er^o ip-

nis, in qua agitur dc siiuplicilato divina'. se csl boc ;ili([ui(l : ;ib ;ilio crj^o li.ibet

naUiiic : ct dividilur iii duas parles. In cssc, et ;ib alio quod hoi; sit : vv>^i) cst
priiua, oslcudil siiuplicilalciu esac [jio- (•oui[)ositus. I'^t vidctur, quod li;cc i;itio

priaui (livin;e nalur;v iii coiu[)arationc iul co^;it secunduin luistrum int(dlectum,
corporalciu u;ilur;uu ct ;ul s[tiiilu;ilcni. oinnc (juod boc ;ili(|uid cst csse conipo-
In sccunda, coucludit ex lioc cjuod iiou siluiii.

cadit in [)rtedicamenlo substantia^ ibi, 2. Dcus est ens, ct est [iri-

lM;cterc;i,
IF, « Inde nec proprie dicilur siibstaii- mum ens, et Deus est aut ergo eodem :

tia. » est omnia heec, aut diverso. Si eodem :

Priiua subdividilur in quinque : qua- ergo eo est eus quo est primum, et e
ruui priuia csl, quod sit siniplex, it<i converso : ergo cui convenit ens, conve-
quod est quidquid h;ibcl. Secunda ab nit etiainprimum cssc, (juod falsuni
hac simplicitate cxcludit naturam corpo- est : ergo non eodem habet esse : ergo
ralem, ibi, « Animadverte primo, qiiare ab alio : et ita erit compositus.
omnis, etc. » Et tertia ab hac excludit SeD CoNTRA :
sed conlr..
naturam spiritualem, ibi, E, « Creatura 1Detur quod
. alio est ens, et alio hoc
quocpie spiritualis^ etc. » In quarta, sol- ens : ergo est compositus : sed ante
vit objeclionem quae posset tieri ex hoc ouine compositum sunt sua componentia
quod Deus dicilur multipliciter, ibi, F, per n;ituram : ergo Deus non est pri-
« Hic diliyoiter notandum, ctc. » In mum,
quinta, removet [^rcPdicamentum acci- 2. Item, Cum omne compositum
dentalc ab ipsa, ibi, « Quod autem in principia sui esse habeat sua compo-
natura, etc. » nentia, sequitur quod Deus uon sit uni-
versitatis principium.
3. Item, Cum omne compositum non
per se sit necesse, sed per sua compo-
ARTIClILrS XXII. nentia, sequitur quod Deus non sit ens
necesse, et quod non sit ipsum nccesse
Utrum divina natura sit simplex, vel esse per se.
composita cx quo est et quod est ? i. Item, Cum omne compositum se-
cundum sua componentia sit in potentia :

sequitur ex hoc, quod Deus sit ens in

Hic autem primo qu;eritur de simpli- potentia aliquo modo. Quae omnia quia
citate diviuffi natura, et quaeruntur duo. absurdissima sunt, oportet dicere, quod
Primum est, an sit simplex? Secundum Deus sit ens simplcx in fine simplicitatis.
est de modis com{)ositionum, quos Ma-
gister hic ponit. Terlium, quare non po- SoLUTio, Goncedcndum est Deum esse soiutio.

nit plures? simplicem.

Ad hog autem quod objicitur, quod Ad i.

An rHiMUM|oy)jicitur sic : omne quod est ab alio h;ibeat esse, et ab

1. Omne quod est ab alio babet quod alio quod hoc cst, dicendum, quod illa
sit, el alio iial)et quod iioc sit : Deus propositio est Doctii et Aviccnna^ in Y
 2o2 I). ALB. MAG. Oni). PH/El).

prinuv Pliilosophiae : el intrlliiiilur sicul diirorenlias specialcs, ut liomo, cl asinus

ipsimel se glossant de etilibus posl pri- diflerunt : ot haec compositio est etiam in
muni, quie sunt crealura, ct secunda spccie et gcnerc subaltcrno. Quee autem
ontia Deus cnim ab cadeni re habet
: composilio sit in generalissimis infra
quod est, ct quod lioc cst sivc Deus ct : habobilur. Si autem ost pars intograhs,
hoc convcnit propter indinorcntiam ojus vcl virtualis (jute in spirituali ad inte-
quod ost cum csscnlia sive cum essc gralem roducitur. tunc est compositio
ipsius : nisi enim poneremus ipsum esse quam [)riino tangif, cum dicit, c.r parti-
hoc ens, nihil posset negari de ipso, sicut I)i(s. Si autcm est ejus quod non est pars,
nec de ente secundum undc quod est : tunc est accidcntis cum subjccto, quod
negatio aliorum dc ipso consoquitur cum, iion ost j)ars osso.
quia est hoc cns simplicitas autem con- :

scquitur eum, quia hoc cns nou ponit

numerum et dilVcrentiam cum esse al)so-
luto in ipso. AinTciiLrsxxiv.
Ad 2.
^^'^ quod cumdi-
ALuiD dicendum,
citur primum et Deus omnia ha^c di- : An solius Dei natura simplex cst ?
cunt suam esscntiam nihil addendo so-
cundum rem, sed tantum secundum mo-
dum significandi, ut srcpius diclum cst. Dein(h^ quicritur de hoc quod dicit :

« Eademrfue sola proprie ac \icre sim-

plcx est, etc. » Videtur enim falsum.
1Ens enim, et verum, ot unum con-
.

AUTICIILUS XXIIT. vertuntur : et ens videtur dicerc id in

quo stat omnis noster infellectus resol-

Qi(a>ritur, Cum sit compositio multi- vcns compositum in simplex : sed in
plex, quare Mnyistrr solum tangit tri- quo stat resolvens intollcctus ost sim-
plicem, scilicct partium, accidentium, plcx : ergo ens, unuiii, aliquid, vorum,
et formarum ? bonum sunt simplicia.
2. Pra'tcrea, (jeneralissima sunt ob
hoc simplicia, quia generalissima sunf.
Secundo quaeritur, Cum sit multiplex PuoHATio. Detur enim ipsa esse com-
compositio, quare non tangitur hic nisi posita : ergo sua componcntia erunt
triplex, sciliccl pailium, accidentium, ct simj)hciora ipsis : sed simplicius ost gc-
formarum? neralius: ergo crunt generaliora ipsis :

Kt ad hoc diccndum, quod trij>i('\ crgo non isla sunl gcneralissima, quod
compositio omnem compositionom in- falsum cst : orgo ipsa sunt simplicia :

chiilit: aul cnim est composilio ejus non ergo Dci solius natura simj)Iox ost.
quod est pars : aut ejus (piod non est 3. Si forte dicatur, quod habont com-
pars, scd concr(;tivo adlia^ret. Si ojiis j)osifionom prima simplicia in lioc qiiod
quod est j)ars : aut ost pars essontialis ox sunf ab alio j^or croationom. CoNrnA :

(pia constituitur iioc aliijuid cl (>sscnlia I^riicions caiisanon osf ali(jui(l rei, sed
rei, ot tunc est compositio lorma» cum tofa ost cxlra rcm crgo noc simplicita-
:

matoiia : vol cjiis (|no(l osl (juo cst ciim t(>m in rc facif. iicc coinj)ositionem :

o(» quod ost, ol illam langil iillimo j)cr crgo cns croalum ab hoc (jiiod ost crea-
forma.iim divcrsilalcm : (jiiia illa forma fuin non cst comjiosilum.
sivo (juo csl facil mimori el sjiccioi di- i. Pi"vleroa, Si niilla crt^alura simj)lox
versilalc iii rcbiis, nuincri jk'!' csse cst, vidcliir (jiiod iiitclloctns rcsolxcns
forma- iii liac maloria, spocici aul«!m por vadat in inlinilum. lloc ali(juid enim est
 :

IN l SKNTK.M. hlST. Vlll, h, \\{'\. 2i. 2!i:i

('oiiipo.siliiiii cx i|ii(mI rsl cl (mio csI : aiil i|isiiiii csl |)iisl iiiliil, cl idco \ai'ialiilc m
cr^o i|»sum (|iio csl, csl siinplcx, aiil niliil ; cl, idco [invaliocl |>olciilia dici-
O()in|tosiliiiii. Si siiii|>lcx, liahco |tro|»o- (lcnliaM'sl in co iiisi (dnlincaliir : cl cliaiii

siltini, (|U(til iioii soliis Dcus sini|ilc\ csl. Iialtcl iialtiliidincni ad ca cuiii (|uil)us

Si (•(tmposiluiii. (|iia'i(i i\r siiis ((tiii[to- csl (•oiii|ionil)ilc, (|iia; liaiiiludo niui niiiil

iiouUluis : aiil siinl simplicia, aut com- csl iii co, siciil su|)ru diximus : sod la-
posilii: aul cniiii erit slcirc in simplici, nicji iil;c lial)itiidincs ahstralii possuiil ah
aut intcllcctus rcsolvct in inliuitum. Si co sccundum intclicclum : scd illa (lua;

dicis, quod nou cst incouvcnicns iuhdic- cst jxtlcntiie privatioriis, nou potcst
clum dividenlem irc in inliniluni, quiapo- ahslrulii al) cnlc cr(,'al(t: quia in ralionc
tcnlia cst divisionis in inrinilum : lioc cjus est per lioc quod ipsum cst crea-
ridiculum cst : quia hoc est de potcntia tum.
divisionis secundum naturani
continui Si autem ohjicitur, quod cns ahstra-
continui nos autem locjuimur hic dc
: hil ab cntc crcato et incrcato, diccndum
divisione et rcsolutionc rci in suam for- quod hoc frivolum est quia ex hoc sc- :

mam. quitur, quod cns incrcatum cssct com-

positum si cnim ens per unam rationcm
:

Sed adhuc ullcrius quoeritur, Quare communcm conveniret ei et creato,

dicat, vere et proprie, tamquam alia quse oporlerct quod cns commune coarctare-
possint esse simplicia, non vere et pro- tur in ipso per aliquam dilTerentiam : et

prie. sic ab alio haberel esse, et hoc esse : et

1. CoNTR.A. hoc enim est, quod quodli- hoc supra improbatum est : ergo ens in
bet sccundum est post monadem pri- quo slat resolvens intellectus, non est ens
mum crgo secundum Dionysium, est
: increatum : sed ens increatum est ante
duo non ergo simplex.
: ipsum sicut causa.
2. Pra4crca, Ipsum est hoc et cst : Ad hoc autem quod objicitur, quod
ergo secundum Hoctium, ab alio habct unum, vcrum, ct bonum, ct aliquid sunt
quod est, et ab alio quod hoc est. de primis diccndum quod
simplicibus,
3. Pricterea, Omnia in numero, pon- hoc frivolum est: quia non convertuntur
dere, et mensura creata sunt: crgo nullum cum ente secundum suas intentiones, sed
simpliciter. secundum sua supposita et ideo non est :

dubium quin illa sint composita,

SoLUTio. Dicendum, quod solus Deus Ad aliud dicendum, quod generalis- Xil 2.
vere simplcx cst, sicut in primo qutestio- -sima sunt simplicia in ordine generalis-
nis articuio de necessitate conclusum simi, id est, quod nullum genus est sim-
^st. plicius iliis sed genus non dicit simpli-
:

Ad PRiMUM quod ohjicilur dc entc, di- cissimum simpliciter quod patct quia : :

cendum quod id in quo stat resolutio ens est simplicius quolibct gencralissimo,
nostri intclicctus, cst simplex secundum licetgenus generalissimum dicatur sim-
quid, ct simpliciler composilum. Intelle- plicissimum intcr pra^dicata univoce ct :

ctus cniin resolvens abstrahit universaie ideo habcnt generaiissima in se ens, et

a particuiari : ct uitcrius magis univer- dilferentiam qua coarctatur ens in ipsis :

sale a minus univcrsiili : ct idco non au- ct idco sunt composita.

fert nisi dinerentiiis coarctimtcs : ct ve- Ad dicendum, quod sola rda-
ai.ii it
Ad 3.

ruin csf, fjuod secundum ahlationem tio ad causam eflicientcm non fiicil in
illarum dilfcrenliariim cns simplcx est cis composilionem, scd hoc quod rclin-
ct idco stat in ipso rcsolutio: sed uilc- quitur in_ eis ex tali exitu in cssc quod :

rius compositum cst ct concrctum lia- per simile vidcri potest : quod enim per
bitudinihus |iolcntiaiibus, scilicct (juod gcucrationcm cxit in essc est c\ iiialcria
 254 D. ALB. MAf,. ORO. PR.ED.

qufe cst poleiitia et sub privatione : et plicia, ita quoJ iion habcant partes : sed
licct per generationem non sit potentia dicuntur simplicia qua' quanlitatem ha-
in matcria qua' fuil ad illam formani qu.'B bcnt sinc contrarictatc, sicut ccelc-
pcr generationeni accepta cst, tamen re- stia corpora. VA post ha^c dicunlur sini-
manet potentia ad formam aliam ex hoc plicia illa qua> habent contrarietatcm,
ipso quod sic exivit in csse, Similitcr licct non utrunHpic contrariorum ha-
ctiam ex hoc ipso quod res exit in esse bcant permixta, sicut clcmenta in qui-
post nihil, remanet potentia tcndcndi in bus sunt simplices qualilatcs contra-
nihil nisi contineatur ab alio. riie. Et ulterius dicilur simplex mixtum
Ad «. An III (juod objicilur de rcsolutione ex contrariis simile in toto sive homo-
intellectus, jam patet solutio per ante gencum, omnibus par-
sicut lapis (jui in
dicla. tibus lapis est, licet sil mixtum quia di- :

cit Philosophus, quod terra pura lapis

Aci qusest. AnuLTiMUM diccndum, quod est sim- non sit, quia conlinuationcm non facit,
plicilas secundum quid in creatura, sicut sed comminutioncm ct sic dicuntur :

dictumcst: et luec multiplex cst secun- simplicia mineralia metallica. Ullerius

dum modos multos, e\ quibus ponam dicunfui' quandoque simplicia : quia par-
brcviter tangendo quosdam. Dico eriio, vam habent mixtionis contrariorum in
quod est simplicitas quaedam primoruni partibus dilTcrentiam, sicut corpora plan-
principiorum componentium, sicut quo tarum, quee quamdam partem lia-
licet

est ct quod est, ot materioe et formw, beant quie cst radix, quamdam quae cst
quffi non cst compositoruni cx quod esl slipes, el quamdam quoe est virga et ra-
et quo est. In natura spirituali cst sim- mus, tamen mixturai harum partium
plicitas qutcdam sicnt Angeli sine de- parva est differentia : et idco quando-
pcndentia ad corporalem matcriam ct : que simplicia dicuntur. Post illa suut
hfec major est quam naturae rationalis in complcxionata (jure similia sunt fere, sic-
anima qu;n licct (jyantitatc carcat, ta-
: nt animalia annulosi corporis, et qufedam
men habct dependcntiam ad corpus. corj)ora j)iscium. Deindc sunt composita
Post has simplicitatcs cst simplicitas co- ex organicis parlibus dissimilibus, qua>
rum qua; sunt aliijuo modo in quanli- cliam licct comj)osita sint valdc, lamcn
tatc, ct horum qua^dam sunt principia quandoquc simplicia dicuntur respeclu
quantilatis, qu.T(Iam autcm ij)sa sunt compositionis scqucntis ex corporc ct
quanta in natura. Cum aufcm (juantitas^ anima ralionali. Dicitur crgo Deus vcre
sit discreta, et continua, ct illa qu.np esl simplcx : (juia oninia alia aIi(juo modo
quasi utrumque Jiliquo n\odo, erit prin- sunt comj)Osita : propric aulcm quia hoc
cipium discretic simplicissimum, co quod soli sibi convcnit.
non habcat posifioncm in continuo, sic- Et nofa, quod simplicitas est duplcx,
ut est unifas: post hoc crit punctum, scilicct in csse quic cst pencs iiiditrcrcn-
eo quod habcat positioncm in continuo, fiam (juod est el quo est sive csse, et se-
licet quantifatc careat : ct j)ost hoc crit cundo in his qna^ adventiti.T natur.TR
indivisibilc quod cst princij)ium fcmj)o- sunt in inferioribus, uf accidcntia : et illa

ris (juod csf nunc, co (juod tcmj)us in sui simplicitas csl (jiiod ij)se cst quidquid
rafionc habeaf continuum ct discretum, babcl dc absolulis : habet enim Paler
cum dicifur numerus motus j)cr j)rius ef Filium, ct ipsc non est Filius.
posterius. Quanta autem non sunt sim-
 IN I SENTKNr IHST. VIII, i:, K. 2?^.^^

I']. Ifir t/c spirUuali rrr.dlura Ofilrndil, tfiomoflo sit nuiUiplc.r,

ct non .si/nptc.r.

Crcaliira (hhkiik; spiriLiiulis % iil csl aiiiiiia, in coriiparalioiic, quidoin

corporis esl siinplox : sine com|)aratione vero corporis, esl mullipU^x el

noii siin[)lex : quiu ideo simpiex dicilur respectu corporis, (juia male ^
iion

(lilVnndilur per spalium loci, sed in uno (inoque corpore el in loto tola

anima^ esl, el in qnalibel ejns parte lota est : c1 ideocnm sit ,ili({nid in

(inavis exigua particula corporis (|uod senliat anima, quamvis non tiat iu

toto corpore, illa tamen tota senlil, ciuia lotain nou latet. Sed tamen nec
in ipsa lola anima vera simplicitas est. Cum enini aliud sit artificiosum

esse, aliud inerlem, aliud aculum, alind memorem, aliud cupiditas, aliud
timor, aliud la^titia, aliud trisLitia : possintque Iiffic et alia hujusmodi innu-
merabilia in aninuc inveniri natura, et alia sine aliis, et alia magis, et alia

ininus : uianifestum esL anima3 non simplicem, sed mulLiplicem esse naLu-
rani. Nihil enim sinq)lex mutal)ile est : oinnis auLem creatura nHilabilis

est : nulla er^o creatura vere simplex est. Deus vero etsi multiplex dica-
tur, vere.tamen et summe simplex est. Dicitur enim magnus, bonus, sa-
piens, beatus, verus, et quid(|uid aliud nou indigne dici videtur : sed ea-
dem magnitudo ejus est qua3 sapientia. Xon eniin mole magnus est, sed
virtule : et eadein bonitas ejus est qucc sapientia, et magnitudo, et veri-

tas : et non est ibi aiiud ipsum beatum esse, et aliud magnum, autsapien-
tem, aut verum, auL bonum esse, aut oinnino esse.

F. Qualitcr Dcus runi sU simnlec, inulliplcr tamendicaturl

llic diligentcr notandnm esL, cuin dicat Angnslinus solum Deum vere
sinq)Iicem esse, cur dicat eumdem mnllipliciler dici? Sed hoc non propter
diversilatem accidenLium v(d j)arlium dicit, sed |)ropter diversitaLem ac
mnlliLiidiiKMn nominum qua' de l)eo (iiciinlur : qua' licel inulli|)licia sinl,

uiiiim lamcn signilicanL, sciliceL diviiiaiii naliiram. ffa'X enim noii iLa ac-

' S. Ai,(.i:htim;s, l.ib. VI de Tiiiiilate, ca|i. 0.

* Kdit. .loaririis AIIfMume, molc.
' ll)i'li;iii, et intolo tola cst.
2.jG J). ALB. .MA(i. OHl). IM5.E1).

rij)iiin(ur riiin (\i' ilhi iiicdmiiiiilabili <pteriiaqii(^ suhslaiilia iiiciMiiparabili-

ler siinpliciore quaiii esl iiiiiiianus aniinus, diciiiiliir, queinadinoduin cuin

de crealuris dicunlur. llnde Auguslinus iii lihKt \'[ de Trinilate i : Deo, in-
quit, est hoc esse quod esl forlein esse, vid sapienlein esse, vel justum
esse, et si quid de illa siinplici miilti|)licitale, vcl mulliplici siinplicitate

dixeris, quo sui)stanlia ejus signilicetur. Jluinano autem aniino non est hoc
esse, quod est forteni esse, aut prudenlem, aiil jusluin. Potest eniin esse

aniinus, etnullam istarum habere virtutein *.

dicit, quod in Deo non est universalc ct

particulare : quia sequitur ex lioc, quod
AJVIICILUS X\\ .
compositio esset in Deo : sed in anima
est accipere animam per abstractionem
Ulrum anima raiio)ialh sil simplcx vel ab hac anima : ergb esl in ea natura
composita ? universalis et parlicularis : ergo est com-
posita.
.3. Item, Dicit IMiilosoplius in IIJ de
Deinde quaeritur de hoc quod dicit :
Anima anima aliud est quo est om-
: In
(( Crcalura quoque spirilualis, ut est nia fieri, et aliud quo est omnia facere :

anima, in comparationc quidcm corpo- ergo etiam in Angelo ergo in anima :

ris est simplex, etc. » cst potentia substans intelligibilibus, et

i. Videlur enim, (juod in sc composi- agens intellectus : agens aulem, et sus-
tum nulla comparatione potest fieri sim- tinens vel subjectum non sunt ejusdem
plex anima autcm in sc composita est
: :
essenlicB in aliqua natura ergo anima :

ergo non est simplex in comparatione ex diversis essentiis esl composita.

aliqua. Quod autem sit composita, pro- ('). Item, Avicenna in F Pliilosophiie :

batur multis rationibus : sicut dicit Jioe- Omne a quo negatur aliquid, in sua na-
tius bbro de Trinitatc, quod omne
in tura habet aliud quam simplex esse :

quod est citra primum, est hoc et hoc : sed de anima multa negantur : ergo,
anima est cilra primum ergo est hoc : etc.

et hoc : ergo est composita. 7. Item, Incommunicabile omnino ct

2. Item, Dicit Avicenna : Omne sim- communicabile non radicantur in eo-
plex esse suum habet a seipso sed ani- : dem in anima esl accipere incommuni-
:

ma esse suum non habet a seipsa ergo, : Cdbile omnino, et communicabile ergo :

etc. illa noii radicantur in eodem essentiali-

.'}. Ilem, lloftius in IIIjio de llctxlo- ter. Paou.vTio mcdiae. Anima est lucc
ma(tilnis : Omne quod est, parlicipat eo anima individua : priucipium autem in-
quod est esse ut sil, abo vcro pailicipat dividiialionis est [)iiiKi[)ium incommuni-
ut ali(piid sit : cum ergo anima sit hoc cabililalis : cuin autem dico, IIjec anima
aii(pii(l, ipsa participat esse et alio : om- esl anima, [)r;e(licatur communicabilis
ne aulem quod parlicipal essc cl alio, iialura : ergo in liac anima esl natura
composiium esl : ergo anima csl comi- communicabilis, et incommunicabilis :

[)Osita. ergo cst com[)osita per essentiam.

i. Itcm, Hoelius in lil>nt ^\t' Triitilalc S. Ilein, Dicil Uoctius el Constabulus,

* S. Algl.shnu.-*, I.ili. \ i 'lc Tiiiiilalc, c.iii. i. ' Kdil. Joaii. .Mlc.umic, rivlulmn.
 I^ I SMNTKiM'. DIST. VIII. h, AIM. 2.;. 2;i7

quod siin[)lr\ ikui ihiIcsI cssc siilij<>- fi. I*r;clcrc;i, I idiiipdsilio esl cx iiiiilc-
cluin : ('i'{;(i cuiii <iuiniii sil suliiccluiu na ct Idiiiiii : iiuiuiii iinn cst c.\ m;ileri<i
scicntiaruiu cl viiluliiiu, ijisii ciil suli- cl Idrina : crgo, clc. PiioitATio mcdia.'.
slantiii cdinpdsilii. Dicil Udcliiis in line libri de Dnahus na-
!l. Ilcui, Oinnis (•(iiu|i(isili(i sccuiuld- luris iii uiui 'persirna Christi, (pidd spi-
ruin csL ilucus ii (•onnidsiliouc |ii-idri cl riliiiilcs uiiliiiip iKin sunt ex nuitcria :

esscntiuli : scd ;iniin;i luihct coniiidsilid- cigd luciiiii wvii. Prinui aulcm [)rdb;ilur
nem sccundoruni, (}uia suarnin virinni : pcr iiduuiu inimn'. l^hil()Soi)hi;i' : (|ui;i ibi

cuin crj^o ilhc ikiu llii.inl ;il) codcin (li\ idit IMiildS()[)bus esse in [)dlenti;im ct
niodo sc iutbcnlc sicul siin|)Icx, con- ;ictuin t;imqu;un iii |iriuci[)i;i prima. I*^t

sl;il (juod i|is;i cst cdinposila in su;i ([iiiii {\{' lidc ;ilil)i iuult;i dicta sunl, ista

nalur;i. VA (|ui;i lacilc csl dc lioc multa suflici;int.

addiiccre, cl isl;i suul dc roitiorihus,

proplcrea htec sutriciant. Igilur nuilc di- Sdi.iTio. Conscntio in banc i);irlem,
^ „ , .

Solutio.
cit Auiiuslinus ipsam csse siinpliceni iu ([uod ;iuiiuii sit comjiosita ex principiis
comparalionc corporis. esscnlialibus qua» sunt quod est et esse,

ntra ^li" CONTUA :

seduon ex materia et fornui licct hoc :

I. Ouidquid cst id quod iuihet, ipsum quidam dicere videantur et hoc idco :

est simplex, pcr aucforitatcm Auguslini quia secundum Pbilosophum materia de-
hic positam in LiKera : anim;i est id quod terminatur pcr polentiam ad motum va-
habet : ergo est simplex. Probatio me- riantem aliquid in subslantia, vel ad mo-
diae. Bernardus super Cantica : lu ani- tum localem et cum potentia hujusmo-
:

ma Iria intueor, memoriam, intelligen- di non sit nisi in corporibus, non erit

tiani, et voluntatcm : et htec ipsam esse materia nisi in corporibus nec tamen :

animam. in omnibus corporalibus erit materia

2. Item, Augustinus iu libro de Spi- univoca : quia coiruptibilium et incor-
ritu et nnima dicit srepissime, quod est ruptibilium non cst materia una, sicut
simplex substantia visus in oculo, audi- ucc potentia una ad motum.
tus in aure, et sic dc aliis : ergo ipsa est Ad rRiMUM ergo dicendum, quod ani- ^,ioMect i

omnes potenliie quas habet : ergo est ma non est hoc quod habet ipsa : et

sim[)lex. quod dicit Hernardus glossandum est,

;}. Item, Nihil composilum in sc po- quod est proedicatio de totius virtualis
tentia est ad componcndum aliud : ergo sua parte, et est priedicalio impropria.
si anima est composiia in seipsa, non Si aulem liat vis in hoc quod dicit, et

erit in potenlia ad aliquid constituen- h.TC tria nihil aliud esse quam ipsam
dum. Phohatio primae quod natura est, animam, debet glossari secundum sen-
com[)onit simplicia ad hoc quod siut iu sum, qui notatus est supra *, quod ani-
compositis non autem composita con-
:
ma accipitur ab ipso ul totum potentia-
jungit ulterius. le, cujus omnes partes simul acceptse
4. Item, Anima (ul dicit Aristoteles in suntpotestas ejus : ita memoria, intelli-

II de Anima) non est hoc aliquid, sed gentia, et volunlas simul accepta, dicunt
endelecliia corporis physici [)otentia vi- totum potestatis animcP secundum supc-
tarn habentis : omne autem compositum riorem partem.
est hoc aliquid : ergo anima non est Ad id quod de libro de Spiritu ct ani- Adobj^ct.?.
composita. ma dicitur, negari potest quod non est
'). Ileni, Anima est forma : omnis ;iu- Auguslini, sed cujusdam (iuillelmi ci-
tem forrna est simplex : ergo, etc. sterciensis qui multa falsa dixit. Si au-

'
a. Supia, hibt.HI.

XXV 17
 : :;

258 r D. ALB. >IAG. OI{l). FRyED.

teni aliquis vult sustincrc, potest dici dam quod inslrumcntum spiritus ani-
est
quod animn cst visus in oculo, sicut to- mae pcr quod opcratur vilam cum crgo :

tuni viitualc praedicatuii) dc partc in (jua spiritus (ut dicit Isaac) oriatur tolus cx
est alicjuidsua; potestalis, eo quod ipsuni cordc, anima tota vidctur csse in corde.
totuni essentlalilcr adcst parli illi ct cui- ). Praeterea, Si in toto est tota, et in
libct alii : licct non adsit eisdeni secun- qualibct partc ergo in manu est tota :

dum onincni potcstatem suam. ergo cum ipsa cxistens tota in aliquo cor-
Adobject.3 x\d ALiuD diccudum, quod hsec est fal- porefaciat illud animal, manus erit ani-

sa, Nihil compositum in sc, ctc, ct est mal, ut videlur.

instantia in corpore organico. Sed htec Si;d contha :

, . .
, . . . Sed conl
cst vera quod nihil compositum compo- J. Anmia ubique o[)cratur ct sentit in
sitionc ultima potcst constilucrc aliud : corpore : crgo per virtutcm opcratur cl

et tunc non tenet de anima, quae licct sentit : aul crgohaec virtus cst in ipsa, aut
sit composita, tamen potcst componerc non. Si non non continuatur ci
: ergo
aliud : quia non est composita ut hoc ali- ergo non sentit stalim peream, quod fal-
quid constitutum, sed est composila ut sum cst crgo non scntit nisi pcr virtutcm
:

forma quae est substantia perfecta perfc- suam sed virlus non est sinc subjccto
: :

ctione moloris, eo quod nihil movct nisi ergo substantia animae est ul)i cst vir-

in se pcrfectum. tus sua : sed virtutcs suse sunt ubique in

Adobj6ct.4. Ad ALiuD diccndum, quod hoc dicit corpore : ergo ipsa esscnlialitcr esl in

Pliilosoplius, quod non cst aninia per se toto corpore.

una, sicut hoc singularc in natura sed : 2. Item, Forma

non refertur ad ignis

ipsa est formaet prima substantia potcns partcm naturie ignis, sedad tolum quia :

esse sinc corporc. ubiquc forma perlicit materiam ergo si- :

Ad aliud diccndum, quod composilio militcr cum anima sil forma corpoiis,
Adobjoct.o.
corporum prima estex materia et forma, ipsa ad lotum tota rcfertur.

scd non spiritualium, sed potius ex quo

est et quodest, sivc ex quod est ct essc, Sed tunc ulterius qua?ritur utrum ipsa
Queesi.
ut dicit Hoetius. sit divisibilis divisione corporis?
Videlur quod sic :\juia diviso eo in quo
est aliquid, videtur quod necesse sit di-
vidi id quod inest : sed anima est in cor-
pore : ergo, ctc.
AHTIcrLCS XXVI. Sed coxtra : Ouod cst iu toto totum Seil conl
ct in qualibel j)arte totum, divisa quali-
Ulrum animasil in toto corporc toia, vl bct parlc totum esl in illa : sed quod to-
in qualihct partc tota ? tum cst in qualibct partc, non dividilur
(livisiouc [)artium : crgo videtur, quod
anima non dividatur divisione corporis.
iJciiidc quicriturdc hoc (juoddicit:« /i7 rLTEUius (juaMilur, rirum rationalis (^^^^^
in toto tota anima rsl , ct in f/nalibct anima sit in toto tota ?
partc cjas tota cst, elc. » Vidclur quod uon : quia dicit IMiiloso-
1 . Vidctur cuiiu, quod anima non in lo- j)hus, (juod intellcctus nulliiis corj)oris est

to : totalitas cuimanimae non potcsl refcrri aclus : crgo noii cst iii loto, nec iii

nisi ad totalitalcm virium, co quod ipsa j)artc sicut actus : crgo nec dividitur di-
alias partcs siue quantitatis iiou babcat visioiic cjus.

cum crgo non quoad omnes viiis sit iu Sed coNTiiA : Aliqiiid perficit hominem sed com

corporc, ipsa non crit iii toto tota. secundum (juod houio : non anima ve-
2. Item. Dicifur a IMiibisnpbis qiiibus- gctabilis. non stMisibilis : crgo rationalis
 IN LIB. I SKNTKNr. DIST. VIII, l\ \|{T. 20. 2?>9

ergo aiiiinu ralioiialis csl iic.Uis (•(»r|K)ris ,'ssc dc iialiira (|iiiii(i (•(H|k)iis Jiiilicl nic-
iioiiiinis, (liiiiii iii sccnndii ralioiK; nicdii. Mx liac
lli/ncitn's (jnaM-ilnr, lllriiin itniniii sil iinlciii iiosilionc scrjiiilnr, (jiiod iininia
in corporc sicnl in loco? vogcliihiiis cl scnsiliilis iii lioininc siiit

{. Vidclni' «inod sic : (|iiiii iii loco disposilioncs iid iiiiiniiiin liitionidcin :

dininitivc cssc csl in loco o[)crari, (n-go crunt accidontiii, (jiiod iilisurdnni
sicut dicit Damasccnus :
scd aniniic <'st. Ivst ciiini coiitra IMiiloso|)|i()s, scilicct

operatioucs sunt in corpore : crgo ipsii Aviccnnani in \^l /^hi/osop/ii.r, quod

sicut in loco est in corporc. aniiiia vc-^ctahilis (d scnsibilis
sint non
1. Tlcm, Ambrosius: Localc est quod '» liominc nt subslanlite, scd ut potcnliBe,

loco difllnitur, quod bicita est, ct non in qnibus fundalur iinima rationalis
ct :

alibi : si autcm anima cst in corporc :

itii liitiDUiilis anima cst actus bominis in
crgo est in ipso sicnt in loco et localis, quantnni bomo : ct scnsibilc et vccta-
ut vidctur. tj''ii «>inl piirtcs ipsius potentiales. iloc
Seu contha Pst ctiani contra Aristotelem in
:
libro
1. Dicit Pbilosopbus, quodanima com- Wl do Animalih//,s, ubi dicit, quod sicut
paratur ad corpussicut continens ad con- corpusest unuin, ita elanima una. Pnie-
tentum : crgo anima cst continens : ergo tcrea, non de facili probaretur, qualiter
ipsa est potius locus corporis, quam e spiritus ille sit de natura quinti corporis,

converso : quia ioci proprie est conti- cum Pliilosopbi dicunt ipsum esse aerese
nere. naturae, vel medium inter i-niem et
2. Item, Pbilosopbus dicit, quod non acrem.
est eadem continentia loci ct materise : Et ideo aliter sentientes dicimus, quod
cum ergo corpus sit materia anima?, non anima consideratur tribus modis, scilicet
erit locus ejus. ul forma corporis, etsecundum essentiam,
3. Item, Locus et locatum sunt distincta ct utmotor secundum quod est efliciens
per esscntiam anima autcin ct corpus
:
oinnium operum corporis animati. Si
unita : ergo unum non cst locus altcrius. primo inodo accipiatur, dico quod est in
i. Itcni, Omne locatum in aliquo ut tototota, ct unitur immcdiate, nisi vclis
in loco, mobile manente est extra illud, diccrc, quod dependentia unius ad alte-
subjecto ct ratione idem anima non cst : riim media sit scd illa potentia impor- :

mobilis cxtra corpus sic crgo ipsa non : tatur in nomine form£e, et in nomine
est in corporc sicut in loco. inaterige, eo quod nos dicimus quod
anima est forma substantialis talis corpo-
SoLUTio. Quidam dixerunt, quod ani- ris, scilicet pbysici potcntiavitam baben-
maunitur corporibominisduplici medio : tis : ct hoc modo bene puto, quod est in
cum enim corpus sit compositum cor- toto tota. Secundum aliam considcratio-
poralc grossum, et anima rationalis in- ncni suiL' csscntiae, dico quod est indivi-
corporea incorporalis spiritualis, distant sibilis essentia, et adcst cuilibct parti suce
in omnibus proprietatibus crgo oportct : tota esscntia sua, scilicet intcllectui, et
liabere duplcx medium, .sciiicet incorpo- scnsui, et sic de aliis : et cum sua? poten-
reum spirituale et corporalc, et mcdium tifE sint divisa' pcr corpus, et ipsa essen-
corporeum corporale (alias, corruptibile) tialiter adcst unicuiquc, ipsa per essen-
spiritualc et boc in duobus convenit
: tiam suam tantum cst in toto tota. Si
cum corpore, et in uno cuin anima: ct autem considcratur ut motor cst, sic ost
ita dicunt, qnod animarationalis in con- cflicicns operum, et non est efficicns ope-
junclionc sui ad corpus liabet animiim rum nisi per omnes partes suas potentia-
vegetabilcm etscnsibilcm loco primi mc- lcs undc sic ipsa quasi constiluitur cx
:

dii : ct spiritum corporeum quem dicunt siiis {lotcatiis nt partibus, ct sic est in
 :

2H0 I). ALB. MAG. OHI). PH/EI).

toto lota, itu (juod noii in aliqna parte l)er pioprium esse ipsa [)olentia_, sed per
tota. esse ejus cujus ipsa est potenlia: sicut
A'i 1. DicENDUM crgo atl primum, quod anima (luadibet {)ars est per esse sui totius quod
habet mullis rationibus totalitalem, sci- habet in ipso. Sed verum est, quod si
licet quoad vires unam, et aliam quam pars esset divisa, tunc ipsa potentia esset
tangit Augustinus in libro IX de Trini- anima, et membrum esset animal : unde
tatc, quoad attributasua essentialia, sicut dicit Philoso[)hus,quod si oculus esset
sunt vita, essentia, substantia, et spiri- animal, visus esset anima ejus.
tus : quoad haec enim tota potcst esse in
toto corpore : quia in qualibet parte est Ad ALiLD dicendum, ([uod ipsa animaAdquffi
vita, ot substantia, et spiritus, el anima, rationalis non est divisibilis divisione
ct principium, et forma : et secundum coiporis enim aliquid esse divi-
: dicitur
omnia hsec in esse est in ratione cujusdam sibile divisione materia^, in qua est. scili-

totalitatis in esse. Dicitur etiam totum cet quia divisa materia est ipsum in ma-
idem quod perfectum : et sic iterum tota jori parte majus, et in minori minus, et
in toto est, et in qualibet partc. Si au- in aequali aequaie : et sic divisionc matc-
tem dicitur totalitas ab universitate vi- riae non dividuntur nisi formie habentes
rium, erit intototota, sednonin qualibet situm in corpore : et situales per se vel
parte tota, per accidens, sicut albedo, color. Se-
Ad 2. Ad ALiLD diceudum, quod spiritus est cundo modo dicitur aliquid dividi divi-
instrumentum animae quoad operationes sione corporis, quod secundum unam ra-
primas ipsius, quae suntvitabs, naturalis, tionem manet in qualibet parte divisa,
et animalis : })er spiritum enim vitalem sed non majus in majori, et minus in mi-
inlluit vitam, et pulsum : per naturak-m nori, et in a-quali a^qualc : et sic dividi-

autem opera naturulia, ut nutrire, au- tur forma substanlialis in homogeneis,

gere, et generare:per animalem autem vel propinquis homogeneorum natur.Te,
animalia, ut sunt sensus, et motus et : ul lapis, el lignum : in planta enim divisa
ista sunt ejus, secundum quod est mo- [)arte convalescit utiaque pars per insi-
tor corporis sed secuudum hoc quod
: tionem : et hoc est eliam in quibusdam
• dat esse, non habet medium. animalibus membrahahentibus ([uasi

Et si objicitur, (juod secundum Philo- similia pertotum corpus. Anima auteni

sophum vivere viventibus est esse : ergo rationalis nullo illorum modorum dividi-
vivere cujus instrumentum est spiiitus lur: et hoc non habel inquantum forma,
vitalis, est esse : et ita ulitur eo ut dat nec in quantum est forina substantialis :

esse. Dicendum, (juod hoc impossibile quia sic qu»libel forma substantialis jia-
est quia non ulitur instrumento nisi
: berel hoc sed liabet in quantum est
:

quod est orgo anima utens instrumento

: substantia distantes in opere Jiabens par-
est jam in corpore ante instrumentum tes, el ex hoc qiKcrens magnam diver-
per ralionem formoe : et ideo, cum dici- sitatem organorum in corpore in quo est
tur, quod vivere viventibus esl esse, in- et hoc est dictum Commentaloris supra
telli}.'itur de actu vita' quoe est anima, piinci[)iuin libri II de Caelo el Mundo.
cujus elTectus dat esse animale, el hoc Ai) ALii D dicendum. ([uod rationalis Ad qua
est csse vita? cl vivere : sed non intelli- anima duo (licit. scilicet quod est anima,
gitur (le viverc (juod est per spirilum ct el quod est ralionalis : si accipiatur ut
pulsum. anima, tunc est actus corporis, et habet

y^,i 3
Ad ALiUD quod non facit
(licenduni. a se potenlias efnuenles, quarum quivdam
partes esse animalia, quia non esl in eis aflixa> sunl organis, quanlam non et
et :

ul anima, sed ul potentia anima' : poten- ab illa hoino est homo et concedo bene,
:

tia aulem non facil aniniiil, (piia iiou est ipiod a sensibili vel vegetabili liomo
 :

iiN I si:nti:int. nisr. viii, \\ wvv. 21 i:t 2h. 2«il

Moii csl lioiiio, (11111 iii lioiiuiic. iion siiil (jikhI aiiiina cst subjcctuin ac( idciitiiiiii,

iiisi sicul |)ot(;iili;i', ct iioii siciil acliis ut aitiuiii, sci(!ntiai uiii, ot virtulum, ijtsu

cc)r[)()ris. Si aiilcin uccipiliir (juod raliunis r(!lin(|iiitur esse comjiosita.

cst soliim, tuiic iiullius corjioris esl DicKNDiJ.M erj^o ad obj(!ctuin, quod
actus, i(l cst, iiuliiiis jiailis corporis : (juia Augiistiiiiis intondil, (juod accidenlia
illtTi sua^ potentiiP non suiil allixa' orga- illaiii comjiositionem demonslrant essen-
nis, licet accipiant per apprclionsion^un a tialeni : ct insujior compositionem con-
})Olentia allixa oi-j^ano, ut cst pliantasia, cretionis faciunt, iii (jua iion oxij^ilur
vel menioria, vcl a>stimatio. quod componens sit jiars.

eest.3. Au ALiiD (iiccnduiii, quod anima non

cst in corjiore sicut in loco : quia sic \

aninia non essot in corpore nisi per acci-

(lons. AUTIGULIIS XXVIII.
Ad ohjectum autcm contra, dicendum
quod non diirinilur in corpore sicut lo- An be)ie sequiltir, iJivina essoUia est

catum in loco quia illud quod operatur

: simplex : ertjo inconimutahilis ?
in aliquo distinctum per essentiam ab
iilo, dicitur difliniri, et non iliud quod
operatur ut unitum, sicut probant obje- Deinde quaeritur de hoc quod dicit :

ctiones factae in contrarium. « Nihil enim simplea: mutabile est, etc. »

Ista est jam tertia ratio simplicitatis
qusB extrahitur de Littera. Prima enim
fuit penes indifTerontiam ejus quod est
articulus xxyii. et esse, eo quod nulla pars est ibi. Se-

cunda autem, quod ,non erat subjectum

Aji anima propie)- nccidentia sua bene accidentium. Tertia vero est ista : quia
p<obaLur esse coniposita ? incommutabilis est divina essentia : ethoc
probatur sic :

Omne quod mutatur, aut mutatur se-

Deindo queeritur de boc quod dicit cundum totum in situ, aut ad formam.
« Cum e)tiin aliud sit artificiosuni esse, Si mutatur in situ vel in loco, ipsum
etc. » est compositum ex motore et mobili, ut
Videtur enim, quod hoc non inducat supra notatum est. Si autom mutatur
'

compositionem : quia accidens non inost ad formam, ipsum erit subjectum illius
ut pars rei, ut dicit Philosophus : nihil formae, et sic iterum compositum. Ergo
autem componit nisi pars ergo ex hoc : patet, quod simplex omnino non potest
non probatur animam esse compositam. mutari. Quod ergo sic incoinmutabile
Au HOG dicenduni, quod Augustinus est omnino, dicitur etiam etsimplex.
bene probat : quia ex hoc accipitur, Prajterea, Quod mutatur, per priva-
quod dupliciter est composita, sciiicet tionem mutatur quae est in ipso : sed pri-
in sua essentia, et compositione concre- vatio non est nisi in composito ex ha-
tionis. In sua quidem substantia : quia bente privationem et privatione sive po-
nihil potest csse sui)jeclum accidentis tentia : ergo quod est omnino incomnm-
nisi quod compositum et hoc
in se est : tabile, erit omnino simplex : et haec est

probatur per Uoetium in libro de Trini- intentio Augustini.

tate, ubi dicit sic Forma simplex sub-
:

jectum esse non potest. Kx hoc ergo

« Cf.Supra, Di>l. III.

262 n. ALB. MAG. onn. pr.ed.

Videtur quod symbolice sive per

eiiini

similitudinom aliquid nominetur Deus,

ut leo, et lapis quod tamen indigne :

ARTIGLLUS XXIX. convenit ei.

Quomodo Deiis aliqind si/mholice SoLUTio. Augustinus intelligit de his

nominatur ? quffi secundum rem per prius inveniun-
tur in Deo, licet nomine imperfccte re-
praesentcnt ea : et hoc vocat Augustinus
Deinde qureritur dc hoc quod dicit dif/ne dici, quod melius est essc simpli-
« Et quidqiiid aliud nnn indiync dici citor unicuique rei quam non esse, eo
videiur, etc. » modo quo supra '
dictum est.

G. Ta?ita est Dei simplicitas, qnod nalli prssdicameulnnnn snbjicitnr.

(Jiiod autem in niitiiiu divina nuUa sit accidcnliuni diversilas, nunaquo

penitus niutabilitas, sed perfecta simplicilas, ostendil Auf^nisliniis in lihro

V de Trinitate « dicens : Intelligamus Deum, quanlum possumiis, sine

qualitale bonum, sine quantitate ma^num, sine indigentia creatorem, sine

silu pnesidentem, sine hal)ilu omnia continentem, sine loco ubique tolum,

sine tempore sempiternum, sine ulla sui mutatione mulabilia facientem,

nibilque patienlem. Quisquis Deum itacogilal, elsi nondum polesl omnino
invenire quid sit ipse, pie tamen caveat quantum potest aliquid dc illo

scnlire quod non sit. Kcce si subliliter intendas, ex bis atque praulictis ac-

cij)ilur\ illa pra?dicamenta arlis dialecticffi Dei natura:» minimc convenire,

qua* nullis est subjecta accidentibus.

nerationc univoca, aut aequivoca. Non

sequivoca : quia generatio a^quivoca est,

ARTICULUS XXX. quando ratio geniti non est in gonerante,

sicutsol gonornt plantam vol hominem :

Utrum in Deo possunt esse accidentia, univoca autom, quando ratio gcniti est

et utrum causet ea ? in gonoranto vel croanlo. Sed non est

ali([uid cieatum a Doo, cujus ralio pro-
piia iioM sil in ipso, ut dicit Augusti-
Deinde qunpritur de hoc quod dicil : niis : orgo vidotur. (juod omnium acci-
« Quod autetn in natnra dirina, etc. » (l(>ntium ratio sit in Deo : ot uhi est
CoNTRA Videlur (pmd accidens sit iii
: ratio accidontis, ihi ost accidens : erffo

Deo. Dous crcat accidons aut ergo ge- ; accidens est in Deo, ut videtur.

« Cf. Supra, Dist. MI. ' Edil. Joannis Alli^aume, aperitiir.

' S. .ViousTlNt"', |,il). V (Ic Trinilnlf», i'a|t. 1,
 IN I SKNTKNT. DIST. VIII, ('., AHT. 31 203

''O' SoLirno. DiciMulnili, ([iiod oiiiiiis s|i('- ccrc siiic relalionc crcalorom, siciil di-

cics moliis rcduciliir nd iininolMlc iiio- \il in aliis.

vens s(!ciin(liim illdin spccicin molus, i. Si forl(! dicalur, (jiiod lioc dici iion

sicul niolus inrcrioiis ad inoliim codi, ct dcbiiit : qiiia relalio non mulal modiim
inolus cndi <ul molorcin codi : cl si illc [iiaMlicandi in divinis. IIoc cst conlra
molus (>st, rcdncilur nllciins ad moio- Hocliiim, ([ui dicil in libro dc Trinitate,
rcm priinnm simplicilor, nl moliis calidi sic : Ac cum lia^c, id cst, alia [iivcdica-
rcducitnr ad inotum ignis, ct motus inciila pra)ler rclalionein, quis iiidivinam
ignis ad motuin stclla^ Martis, vel allc- pivcdicalionem vertcrit, cuncta mulantiir
rius qu;e in sc non disponitur illa qua- quai praedicari possunt : ad aliqiiid vcro
litate, et sic dc aliis. Sic cst dc varia- oinnino non pricdicatur : crgo vidctur ex
tione accidentium ct tcmporalium, qnod lioc quod a divinis maxiine removctur
reducuntur sccundum sc ad primumcau- rclatio.

sans ea, (juod nnllo illorum disj)oni- .'). Itcm, Videtur male diccre, Sine
tur. situ prfrsidentem : quia dicit Boetius de
Ad autcm quod ohjiciUir, diccn-
iioc situ et positione sic situm positionemque
dum quod si sit in Deo ratio calidi, non rcquiri in Dco non posse : ergo videtur,
tamcn est calidus, vel albus propter ra- quod situs et gratia generis, et gratia
tionem albi Iikc cnim ratio non est
: specici removeatur.
difiinilio albi, scd est sicut ratio in causa (). Item, Silus cum sit partinm ordina-
prima, ex cujus virtute non qualitate tio in toto vel in loco, vel universo, pa-
procedunt hujusmodi res. tet quod non convcnit alicui spirituali
creaturae ergo multo minus Dco.
:

7. Item, Objicitur de boc quod dicit,

Sine ioco ubique totum : ubi enim et
ARTIGULUS XXXI. quando nihil pra^dicant in eo de quo
dicuntur, ut dicit Boetius : ergo cum
Vtrtwi novcm prxdlcamenla accidentinm ista nibil quo dicun-
praedicent in eo de
tani seciindum genera qtiam secu)idum tur, non oportet ea removere a divina
species possunt Deo attribiii : et utrum praedicatione quia non faciunt compo- :

Deus potest intelligi sine qualitate bo- sitionem.

nus ? 8. Itcm, De quando videtur frivolum
quod nihil prccdicet : quia si ego dicam,
Deus est semper, praedicatur quando
Deinde quceritur de lioc quod dicit : setcrnitatis : sed Deus est eeternitas sua :

« InteUigamus Deiim, quantum possu- ergo videtur quod aliquid praedicct in

mus, sinequalitate bonurn, etc. » ipso quod est ipse.

1. CoNTRA hoc enim esse videtur, quod 9. Item, Objicitur de hoc quod dicit,

a quocnmque removetur genus, remo- Sine commutatione sui mutabiiia fa-

vetur el species : crgo si ipsc est sine cientem : quia dicit Augustinus in libro
qnalilat(!, i[)se esl etiam sine l)onitate, LXXXIII Qusestionum, quod facere Dco
ut vidctur. etiam magis [)roprie quain aliis convc-
2. Item, Gum dicitur, sine quantitate nit : ergo ralione generis non debct re-
magnum, non vidclur ab ipso rcmoveri moveri a Deo.
quantilas ralione gencris tantum, sed 10. Itern, Objictiturde hoc, Nihiique
eliain lalione speciei : qiiia in nulla patientem : quia videlur Dcus pati, sicut
specic discreli ost vel continui. dicit symbolum, « Cruciiixus, mortuus,
3. Itcm, Sine indigentiu sui creatorem : et sepultus. »

Crcator dicil relalioncm : ergo debet di-

 204 D. ALFi. MAG. ORD. PR.f]D.

Soiutio. SonTio. A(l liuc dcbel dici, ([uud uin- scd quod gratia dilTerentiic convcnit in
inia {^encralissima e.\ gcnerihus accidcn- specie, co quod pcr dinerentiani dicit
tis duo habcnl in se, scilicel quod acci- ordincm ad actum vcl ad fineni, ct non
denlia sunl, et (liHcrcntiain (jua ah iii- suhjcctum, idcu in specie j)ra}dicatur :

vicem distinguuiitur : (juod cnini (|uaii- I)r;ecipue si illa species constituitur dilfc-
titas est non hahet ah co
quantitas, rcntia dignitatis, ut bonus, sapicns, etc.
quod est accidcns, sed ab eo quod est Illa vero quee extrinsecus assistentia ad
diinensio V(d mcnsura suhstantiic inlus alterum sunt, gratia ejus quod est acci-
vel cxlra. Siinihtcr quod quahtas est dentis iiatura in cis, non prredicantur,
quaUtas, non hahet ab eo quod est acci- sed mutanluiiii suhstantiam : sed ratione
dcns. scd ab co quod ost dispositio ejus quod addunt in generalissimo, non
substantia» naturahs vel advcnicns intus dicunt urdincin ad substantiain, et ideo
vcl extra : et sic est de ahis. Ab co au- mancnt.
tem quod sunt accidcntia omnia dicunt Kt per hoc jani patet sululiu ad j)ri-

or(hn('in ad substanliam. Undc IMiiloso- mum, ct ad id quod objicitur, quare noii

|)hus in principio hbri XI Philosophue dicitur sine rclationc rclatus. Illa aulem
prhme : Dictuni est de ente cui attri- quse quod rclinquitur ex
priKdicant id
buuntur aha ciitis pricdicamenta, ulti iidj;icentia extra mensurantis, rcmoven-

dictum est de substantia dicuntur enim : tiir iii ioco quidem secundum quod in-
:

muUa entia secundum quod lespiciunt nuit circumscriptionem, et hoc esl in

difhnilionein suhstantiae, ut quantitas, parliculari : sicut si diccretur esse alicu-
quahtas, ct aha (juai dicuntur hoe modo. i)i, non alicubi, et liujusmodi : et si

Siinihter per diirercntiam qua particijtant diceretur, fuit, et non erit. Unde in tali-
naturam acci(h^ntis, etiain rcspiciunt prsR- l)us non oportet cxcludere nisi quod est

dicainentum suhstanlijc : sicul j)atcl per partis et imperfectionis : et ideo excludit

eamdem auctoritalcni, ul (juantitas in tcmpus : quia hoc est imperfcctuiii, ut
ratione mensurie, quahtas in ratione liahitum esl prius. Kt per lioc patet so-
disposilionis, etc. : ergo cum hoc modo lutio de ubi_, et quando. Quaedam autem
sit ens inij)crfectum, et ens in aho, om- et impcrfecta sunt in genere accidentis,
nia (juoe ahquid praedicant in co de quo et etiam pcr id quod addiint, ut situs qui
praidicantur, ratione generis rcmoventur corporalium csl, ct pati (juod est imjier-
a divinis. Kt ad lioc iterum intelhiicnduin fccti, ct luihilus qui cst corporalium : et

notandum, quod Boetius dicit, quod idcu illa siinj)liciter rcmuventur, nisi pcr
preedicamentoruin (juaMhun praulicant translalionem Dcu conveniant. Kl jicr

ahquid incsse ei, de quo jtivcdicantur : huc itcrum patet solutiu ;i(I c;i qu;e dc
quee(h'un autcm extrins(!cus assislunl : illis sunt ohjecta.
qua-^hun ;iutcm j)rjedicant rcm sc hahcre Ad siiciNDr.M diccndum, quod qu;in-
ad id (juod exlrinsecus adjacct, ut h)cus, tit.is pruj)ric uun csl nisi corj)or;iliuui :

et tempus, Undc quahtas, ct quanlitas, scd tamcn accipitur liic pro (juantitatc
et ai^cre, et pali, cl sifus, et hahitus, virlutis.
ah(jui(l j)raMhcant incsse. Sed rclalio Ai» .\i,ii I) (liccndum, quod inulatiu
cxtrinsecus assistit. iil dcxti-um, cl .siiii- Ciiusiit rchitioncm, ut dicil lMiilu.suj)hus :

strum : j)otcst cnim idem esse dextrum mutiiliu ;iiilciu csl iii(li<.;('ntis, et ideu id
cl sinislnim siiic sui mulationc. (juando quud sun;»l imperlecliuncm. j)r;e(ij)uc

autcDi cl uhi j)ra;(hcaiil id (|uud c\ inl- remii\('i.

jacentia exlerius mcnsurantis reliiKjiii- .\i) Ai.ii I) diccndum, (jiiud intellectus

liir. Illa crgo (ju;e [)raedic;iiil ;ili(jui(l Ructii est, qiiod h)rniaiiler respiciat iic-
incsse j)r()j)tcr ;,m.'I1US quod jjoiiit urdincm j^atio distributionem signi, ut sit sensus :

ad sul)st;iuli;uii, rcmdvcntiir iii ;.MMicrc : OniuiiKt nuii |tr;c(lir;itur, id ;;st, non

 |[N I SF.iMKNT. DISI. \ III, II. 2(j;»

oiunlno |)rir(li('.atui- : (|uiM uiulalui' ^ialia (|Uod cst c\ciii|ilaliiiu adiirnilatis, ct (!st

iialiirai accidculis (|ua' csl iu ipso : liccl im|)crrccliiiii (|U(mI pcr scmpcr polcst iii-

r('liuc;il |)raMlicall(»iic (liir^u-iuUia' (|iiaiu lclligi.

supcraddil : (|uia illa rucil ijisiiiu ad allc- Ad aliiid diccndiim, (|uod agcrc dii- A.i a

riiiu css(r : el lioc iulciidil lioclius ('11111 plicitcr accipitur, scilicet pbysicc!, ct sic

dicil, (juod uon oiuniuo |)r;udicatui' iii iiiliil agit iiisi passum ct mutalum : ct

diviuis. lioc cst agciis iii usu nostro acccptum :

Ai) AMiu) diccuduiu, (jiiod silus dicil ct lioc attcndit bic Augustinus. Dicitur
partiiiui ordinalionciu, cl uou cst iii spi- eliam agcns quod sine mutationc sui
rilualilius nisi raliono ordinis qui il)i (iducit specicm acti, ct hoc non convcnit
salvalur : quia quod cst ibi dc corporuli nisi Dco : ct boc est agens pcrfectum, et

uatura, vel locali, lioc I)co noii convc- boc est agens de quo inlcndit Augusti-
uit : ct ideo situs salvatur ibi sccundum iius^ (juando dicit, quod agerc soli Dco
partern suaj rationis qua; csl ordo. convenit : quia scilicct omne agens per-
Ad aliud dicendum sicut supra detcr- fectum est respcctu acti : pcrfectum au-
niinatuni est dc ubi. tem prsecipue est id quod numquam agi-
Ad aliud dicendum, quod in vcritate tur, sed universalilcr agit omuia.
cum dicitur, Deus est sempcr, significa- Ad ULTiMUM dicendum, quod Dcus est Ad 10.

tur eeternitas, et adjacentia ipsius sccun- passus ratione suppositi liominis, ct non
dum rationem, quse non est aliud quam ratiouc divina.^ naturse : et ideo illa obje-
Deus quia alitcr plura fuissent ab seter-
: ctio sophistica est.
no sed Augustinus removet tempus
:

IT. Quod Deus non proprie, sed abu.nve (-/wr/'^///" substantia.

llndo nec proprie fiicitnr substanlia, ut Auguslinus ostenflit in libro Vil

de Trinitate '
: Sicut ab eo fjuod est esse aiipeUatur essenlia, ita ab eo
fjuod est sul)sistere substantiaiii dicimus : si tanien dignuin est, ut Deus di-

catur subsistere. IIoc enim de bis rebus recte intelligitur, in quibus, ut

subjectis, sunt ea fjuffi in aliquo subjecto esse dicuntur, sicut in corpore
color, aut forma. (>)rpus enim subsistit, et ideo subslantia est. Res ergo
mutabiles neque sim|)licos, proprie dicuntur substanticB : Deus autem si

subsislil, ut substantia proprie dici possit, inost m eo aliquid lainquam in

subjocto : et non ost simplox. Nefas est autein dicoro ut subsislat Dous, el;

siibsit bonitati sua? : atquo illa bonitas non subslantia sit, vol potius ossen-
tia, nequo ipso Dous sit bonitas sua, sed in illo sit tam(|iiam in subjecto.
rnde manifiistum (;st Doum abusivo substaiitiam vocari, ut nomino usita-
tiore inbdligatur (sssontia, (piod von^ nc propric dicitur, ita ut fortasse so-
lum D(Mim (lici oporteat essontiam. Mst oniin voro solus, ({uiu incommula-
bilis cst.

* S. Ar;i;usTi.\us, i.ii». \ II ili' Ti iiiil;il.c, (.ai). 4.

 266 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

coxTRA : Quidquid cst, cst substanlia, vcl

accidcns : crgo Dcus est accidens, quod

falsum cst : crgo est substanlia.
ARTIGULUS XXXIl. 2. Itcni, Dcus est per se existens, ita

Lit nihil adco existit pcr se, sicut Dcus :

Uinim prasdicamentum suhslautix pot- scd substantia cst res per sc existens :

Den attribui, ita quod Deus

esl sit iu ergo Dcus est substantia, ct substantia
prxdicameuto subslantioi ? cst Dcus.

SoLUTio. Dicendum, quod in vcritate soiutio.

Dcinde quji^ritur de hoc quod dicit : Dcus vel divina essentia non est in ge-
a Unde nec projn'ie substantia dicitur, nerc aliquo sicut probant primae rationes
etc. » pro Magistro inducla? : et cum dicilur
1. Rationes Magistri quibus ulitur, di- subslanlia, non dicitur substantia ab
cens Doum non csso in preedicamenlo actu sul)standi socund.e substantiap, vcl
substantise possunt essc istae : Quidquid accidentil)us : sed dicitur sul)stantia ons
est in gcncrc substantiae, aut ost pcr non per alterum, quod dividitur contra
modum principiii, aut pcr modum gc- ons ab alio, et ens in alio : et illam sub-
neris, aut per modum contcnti in gcnc- stantiam vocant Hoelius ct Dionysius
re. Si pcr modum principii, cum princi- esso super oinncni subslantiam : (|nia
pia substantiie sint duo tantum, scilicct haec omnes causat substantias, et illam
matcria, et forma, si Dcus esset hoc mo- imitantur.
do in gencre, essct ipse inateria, vel Ad id quod objicitur, utrum sit priP- Ad oi ject.

forma. Si autem per modum gencris, dicatum essentialc? etc. Dicendum, quod
tunc Dcus gcnerabssimum prtedica-
crit cum dicilur, Deus est substantia, idem
bile univocc dc omnibus contcntis in gc- significatur^in subjccto ct pra*dicato, li-

nere substantia;. Si autcni per nioduni cet aliomodo, eo quod in Deo non est
contcnti, tunc csset vel sui)altcrnum, quod est cf quo cst et idco non est pr.T- :

vel speciabssimum, vcl individuum : ct dicalum esscntialc nisi conversum quia :

nullum horum cst Dcus : er"ro non est in substantia non pr(rdicatur nisi ut ideni
genere. sub alio modo significandi ilLT cnim :

Genus substantia' in se lial)et

2. Item, arirumcntationcs sunt in crcatis, non in
ens, etaliud quo substantia est substan- (livinis.

tia ergo in sc habet duo crgo est com-

: : Si autcm conversam
objicilur, Pcr
posita Deus autcm non est composi-
: substantia cst Deus crgoomnis substan- :

lus ergo substanlia non dicitur de oo

: tia. Diccndum, quod non sequitur, licct

univoce cum aliis ergo ipse non est in : cniin sit esscntialc, tamen ut idcm sub-
eo(hMn gcnerc rum aliis. jeclo prfcdicatur (>t illa converli non
:

Sad contra. SeP CONTIl.V : dcbel, nec distribui, co ([uod signum

I. Deus cst suhslaulia : aut esl vcra, non respicil ea qua' sunl diversa" nalurtc.
aut falsa. Sj vera, aul substanlia pravli- rnd(^ cuni dicilur, onniis subsla)ilia,
catiir ibi iil |)icTdiratum substanliale non subsliinlia non dislribiiilur pro subslan-
conversum, aul iion. Si non : crgo piw.- lia Dei, sed tantiiin j^ro cr(»alura, ct pro
dicatur ut accidens, (|uo(l falsuni csl. Si illis cst illa locutio falsa.
sic : orgo riim omne pi.-pdicatum siib- Ai) auud dicendiini, (juod lioc modo Adoi.ject.

stantialc noii lonvorsiiin ijr.-pdicatnr df (pio j)i\Tdictum esl. loquendo dc j)cr sc

ali(|uo iit genus, vidclur (|nu(l Deus .sit cxistcnli, Deus csl oj)timr j)(«r se cxi-
substantia ul in generc. Si dicatnr, (piod slcns : aliler aulcin iion.
h.rc esl falsa, Deus cst subslantia. Skd
 :

IN I SKNTIvM. DIST. VIII, I. 2()7

I. QiKxl non cst alUinul In Dro (iiiud non sit Dens,

lliijus mil(^ni t^ssciiliiu siinplicilas ar siiiccrilas lanU(!sl, (|ii(»(l iioii csl, in

oa aliquid ((uod noii sit ipsa : scd idcin (^sl liahcns, cl qu(Kl hahclur. Undo
llilarius in lihio VII (h^ Trhiitatr ait : N(jn cx coinposilis Deus qui vita

est, suhsislit : iic([uc qui virtus est, ex inPirnHS continctur : iicquc ([ui lux
est, ex ohscuris coaplatur : nequo qui sj)iritus ost, ex dis])arihus forinalis
esl : tolum ([uod in oo osl, ununi cst. Idoin in lihro Vlll de Trinitate : Non
luiinano inodo cx compositis Dcus cst, ut in co aliud sit quod al) eo hahe-
tur, ct aliud sit ipse qui haheat : sed totum una est natura, scilicet perfecta
et infinita, et non ex disparihus constiluta, sed vivcns per totum ipsa. De
hoc eodein Boctius in lihro 1 dc Trinitate ait : Quocirca lioc verc ununi
est, in quo niillus numerus, nullum in eo aliud prcBter id quod in eo est
neque cnim suhjeclum ficri potest. Au^ustinus quoque in libro Fide de ad
Petrum '
dicit : In Dei suhstantia non est aliquid quod non sit suhstantia :

quasi aliud sit ihi suhstanlia, aliud quod accidit suhstantiffi. Sed quidquid
ibi intelligi potest, substantia est. Veruin lia^c dici possunt facilo, et credi :

videri autem nisi puro corde omnino non possunt. Item, Augustinus in li-

libro XV de Trinitate : Sic habctur in nalura uniuscujusque trium, quod

qui habet, hoc sit quod hahet, sicut immutahilis simplexquc substantia '-.

Unde Isidorus ait : Deus simplex dicitur, sive non amittendo quod habet,
seu quod aliud non est ipse, et aliud quod in ipso est ^ Et cum tantffi sim-
plicitatis alquo sinceritatis sit natura divina, est tamen in ea trinitas per-
sonarum. Unde Au^ustinus in lihro II do Civitate Dei ait : Non propter
hoc naluram summi boni simpliccm dicimus, quia est Pater in ea solus,
aut Filius in easolus, aut Spiritus sanctus in ea solus : aut quia est sola
ista nominum trinitas sive suhslantia personarum, sicut Sabolliani putavo-
runt. Sed ideo siinplex dicitur, ([uia est hoc quod hahct : excopto quod re-
lative qucnque persona adaltoram dicitur, nec est ipsa. Nam utique Pater
habct Filiuin, ad quom relative dicitur, ncc tamcn ipse est Filius : et Filius

habct Patnun, noc tamon ipsc cst Patcr. In quo vcro ad semetipsum dicitur,

non ad altcrum, hoc estquod hahet : sicut ad somoti|)sumdicitur vivus ha-

'
S. AuGiJSTiNos, Lib. do Fido ad Petrum, vel do Fido et Symbolo, cap. 9.
-^
S. AuousTiNus, Lib. XV de Trinitato, cap. 17.
* IsiuoHU», Lib. VII Etymologiarura, cap. 1.
 :

2G8 n. ALR. MAG. ORD. PWJED.

bendi» viUiin, cl catlein vila esL ipse. Propler lioc uli(|U(! Jialuia ha'C dicitur

simpl(\\', quod non sil aliud habcns, et aHud id quod liahel, sicul in cfete-

ris rebus est. jNon enini habens liquorein li({uor esl, nec corpus color, nec
aniina est sapienlia. Kcce quanta est identilas, quanta est unitas, imniula-
bililas, siinj)licitas, purilas divina> subslanlia', juxla infirinilatis nostrc^ va-

letudinem assignavimus.

rnixtionem sequilur compositio com-

plcxionatorum et organicorum ad spi-
ARTICIILIJS XXXIIL ritualein naluram quoe cst anima.
1'riina cst corporis ccelestis et angeli et

An llilarius omticni moduin composiiio- animfe rationalis. Secunda est materiee

nis bene tangat per quatuor quae po- primu', ad formam elemenli. Terlia est

nuniur in Liitera ? elementorum ad formam mineralium.

Quarta est complexionalorum ad formam
qure est anima.
Deinde quffiritur de hoc quod dicit Primoe opponitur vita in toto : quia in
« Non ex compositis Deus est, etc. composito vita est activse essentise, et id
Utrum scilicet Hilarius omncm mo- quod cst liabet vitam participative. Se-
dum compositionis tangat per ista qua- cundai autem opponitur virtus propter
tuor? Prima cnim compositio quse est in defectum privationis quse inlirmaest. Ter-
re, estex partibus essentiahbus, quoe sunt tiffi opponitur lux in toto propter opa-
quod quo est, qu.T sunt in re a
est et cum et obscurum inferiorum elemcnto-
quibus sumuntur universale et particu- rum. Quartae opponitur esse spiritum in
lare : et illam tangit primo, cum dicit, toto propter disparitatem irrossi et ter-

Non ex compositis, eic. Secunda com- reni corporisad spiritualem naturam ani-
positio est primorum, qua^ sunt cx ma- mae quaecomponilur ei.

teria et forma in qua compositione ma-

:

teria su])jacct privationi, quie inlirma et

imperfecta cst. Tertia est compositio ex
inlhicntia corporis cadestis supcr infe- ARTlCdlLPS XX.XiV.
riora, eo quod omnis mixtio ct ^eneratio
infcriorum ad motum coeli reducitur si- Utrum relatio possit esse in Deo salva
cut causam autcm supcrius mo-
: corjtus ejus simplieitate ?
vet per inlluentiam lucis siqjcr obscurum
proecipuc duonim elemcntorum, qute sunl
terra et a(|ua. lila enim phis abundant in Deinde qua^ritur dc hoc tiuoddicil:
corporibiis mixtorum siccuin enim ter- :
« AV eum tantae simpUcitalis atque sin-

rcstre terminativum cst bujusmodi a(|uei, eeritatis, elc. »

et bumidum aipKMim cst continuativum I . Cum enim relatio sil ens, et non vcr-
sicci : et sic fit mixti.» movente lununc latur in substanliam, vidctur in divinis

corj)<)iiiin suj)erioruin per pnvsentiam, essc substantia et accidens : eri^o ad mi-

vcl per ads[)ectum, vd pcr apj)licationem nuscompositio concrelionis.
alifiuam ad slcllam rc.spicientcm, vcl 2. Si fortc dicatur, quod relatio non
conjtuictionem, vel oppositioncm, vel dicit ali(pii(l ut inluerens, sed ut assi-

alias proprietates, qua; in scientia stel- stens, ut vidctur vcllc Boetius, et Porre-

laruiii siiiit dctcrminatae. Ad banc rom- taniani dixciiinl. Ad boc videtur sequi
 IN I SI-:NTIv\T. DIST. VIII, AIM. ;{: 'Mi

liaTcsis Sahcllii : si cnim iciiilii» iiiliil allciiim csl, volciilcs pcr hoc diccrc!,
(licit iii ic, \i(lcliir (iiiod i|)sa ikim ((m- (juod iialiiiaiii accidcnlis amiHil, cl sic
slilual i-ciii iii (|iia csl. Iii (li\inis aiilcm iioii iiicsl, c| rcliiicl naliirain propriclalis
niliil lialicmiis (juod (•(msliliicrc [tossil cl iclalionis.

pcrsonas, iiisi rclatioiics. Im-};o vidclur, <juo(| aiilcm IJocliiis dicil, (jiiod cst
quod si illa' iii i(> niliil siul, (jiiod noii lial assislcns iclalio, iiilc||i-il (|iioad secun-
(iislinclio pcrsonaruni, schI sola sil noini- diim, sciliccl qiioad natiiiam iclalionis,
nuni Irinilas, ul dicil Sahollius. nt ndatio, ct non (juoad naluram proprie-
[]. Prjptcroa, l{eIalio vidctur in divinis tatis qua; esl in relatione. Kx lioc patel,
niulare inoduni jiranlicandi, sicul et alia: qiiod non tollil simplicitatem : quia non
{|uia Patcr in se aliquid est, etianisi non naluram accidentis ut cst
tolleret nisi per
liahcat Kilium : esl cniin vorissime suh- accidens, quod induccndo diversum ens,
slantia snhsistcns : cryo videtur relali- id est, ens diver.sa^ natura^ a suhslantia,
vuin dicere suhstantiam : crgo mutat nio- faceret multiplex ens, et compositioncm
dum priedicandi. concrctionis inter illa : persona enim non
4. Item, Yerissime Pater est supposi- habet accidens aliquod, sed verissime est
tum et hypostasis natur;e divinae : omne suhsfantia et supposilum. Et hac sentcn-
auteni sup[)0situm suhstantia3, suhstantia tia infra magis discutietur '.

est, ut patet inducendo singula supposita

hominis, Angeli, canis, asini, et sic de
aliis : cum ergo divina natura suhstantia
sit, supposituni suum erit suhslantia ;

ergo relativum mulal modum picedicandi

in divinis. ARTICULIjS XXXV

mio SoLLTio. Ureviter dicendum, eo quod Quare cum multa siiii atli'ibuta iliviuai
infra discutictur, quod relatio tria hahet essentise, solum Magisler delerminat

in se, scihcel naluram accidentis, et quod de trihus, simplicitate, indentitate, et

proprietas qua?dam est, et ex hoc habet unitate ?
inessesoli, et hahet in se quod adaltorum
opponitur relative, et ex hoc habet deter-
minari extra, ut cum dicitur, Pater filii, Deinde qua?ritur de hoc quod dicit :

et filius patris. Et quantum ad primum « Ecce quanta est identifas, quanta uni-
nmtat modum pra^dicandi, quia quoad tas, etc. »

illud modus pradicandi suus est modus Est enim dubium, cum mulla sint at-
accidentis facienliscompositionem con- trihuta divinae naturoe, quare Magister
cretioniscnm subjecto in quo est, et pra- non agit hic nisi de histrihus?
dicatur denominative de ipso et talis : Etadhoc dicendum, quodiMagister sic-
priedicatio in l)eo non potest esse et : ut patuit, agit hic de simplicitate, ol aliis
ideo in divinis amittit naturam acciden- prout so hahent ad generationem Filii,

tis, et rcmanet natura proprietatis in de qua hic principaliter intenditur: et

quantum quod est
est proprietas, scilicet quia generationem in inferioribus sequi-
soli convenire et ullerius remanet ei in-
: lur, ut natus, vel genitus prius sit in po-
tellectus relationis ad alterum, ut dictum tentia, etnon accipit unitatom cssentiae
est et ideo quidam dixerunt, quod in
: Patris secundum actum, propter imperfe-
divinis relatio niliil est iri persona, sed ctionem natura) inferioris : et sequitur
est persona ipsa, et id quo persona ad secundo, quod ipsa essentia mutatur de

1
Cr. Iiifra, iJi^l. XXVI.
270 D. ALB. MAG. ORI). PR.EI).

potentia in actuni: et tertio, quod ipsa in generatione divina in qua genitus ve-
dividitur secunduni aliud esse in patre, rani essentiam accipit sine coniniulabili-
et sccunduni aliud esse in gcnilo. Ideo tate, et in siinplicitatc, quia una est in
de his tribus per oppositum agit Magister Palre el l''ilio, etc.

r-^SSSLJ^-
 IN I SKMKNT. DIST. I\, .\. 271

DISTINGTIO IX.

A. Dc disiinrlione (riiun prrsonrirnw.

Niiiic iul (lislinclioiHMu liiuiii pursoiiuruiu Mccodamus. Teneanuis erp), ut ue pro[)rie-^

taiihus et

clocel Au^ustinus in lihio de Fide ad Petnnn , Patrem et Filiuni et Spi- ^^:^^i

rituni sancluin ununi esse Deum luilurahter : nec tamen i[)sum 1 alicm esse us, et..nita-

qui Filius esl, nec Filium esse ipsum qui Pater est, uec Spiritum sanctum

esse i])sum qui Pater est aut Filius. Una euim est essentia Patris et Filii

et Spiritus sancti : iu qua uou est aliud Pater, aliud Filius, aliud Spiritus

sauctus : quamvis personaliter alius sit Pater, alius Filius, alius Spiritus

sauctus.

Prima harum subdividitur in duas. In

DIVISIO TEXTLS. prima probatur generatio esse coa^tcrna
Patri generanti. In secunda, ostenditur
« Nunc ad distinclionem personannn esse inelTabilis, ibi, H, « Sed quxris a
accedamus., etc. » me, inquit, etc. »

Ilic incipit quarta et ullima pars tra- Prima harum adhuc ulterius scinditur
ctatus de generatione Filii : in qua agitur in quatuor. Primo enim manifestat Pa-

de ipsa .respectu mensurantis extra se- tris et Filii coaeternitatem. Secundo, po-
cundum rationem. Sicut enim dicit Phi- nitcontra eam lisereticorum objectionem,
losoplius, quod est seternum eeterno, ibi, G, « Sed contra hoc inquit hsereti-
lioc cst eeviternurn aeviterno, et tempus cus. » In terlia, haeretici objcctioni ponit
temporali, propter unam rationeni men- Augustini responsionem, ibi, D, « Qtii

surce in communi. Unde probatnr in hoc dicit non infrlligit, etc. » Et adjun-
ista distinctiono Filius esse coseternus git Auguslini contra hareticum objectio-
Patri. Dividitur autem in Ires partes. nem, ibi, E, « Item, Si Dei Filius, etc. »

In prima probatur Kilius esse coceternus In quarta, contra eumdem lisereticum po-
Patri contra Arianos hicreticos. In se- nit Aml)rosii responsionem, ibi, F, « Ei-
cunda quaeritur, quibus verbis congruen- dem quoque Arianse que-estioni. » Et ad-
libus exprimitur a^ternitas generationis jungit Ambrosii coiitra haereticum inve-
Filii, ibi, K, « Ilic quxri polest, Cum clionem rationalem, ibi, (>, « /tem dic,
generalio Filii, ctc. » In tertia, solvitur inquani, mihi, etc. »

objectio .\rii cx verbis Ililarii, ibi, V,

« Sed inquii'1 haerelicus, etc. »

' S. AoousTi.NLs, l.ili. I il<' l'iil'- .iil PeUum, cap I.

 272 1). ALIi. MA(i. 01(1). PH/EI).

SoLUiio. Dicenduiii, (|ii()d jelernifas soimio

^^*"
secundum reni idcm est quod essentia di- °

vina durans, et duratio ipsa, ([uia quid-

AIMICUIJ S I,
(juid est in Deo Deus est : sed alium ha-
bet modum siirnificandi. Sicut scicntia
.lii. ,rlcrni/as .sil es.scnlia diiiiui ? Dci et qiiodlibet aliud attrihutum divi-
num licet sit essentia Dei, tamen non
scquitur, (juod quidquid est in scientia,
Hic anlc Lilleram opoiict quaM-crc, si sit in essentia Dei vel voluntate. Similiter
aeternitas est essentia divina : et si est, licet essentia Dei durans sit idem quod
qualiter inteliij^itui' adjacere processioni {Pternitas, non tamen sequitur^ qiiod
personarum : et tertio, secunduin queni qiiidquid est in a^ternitate, sit in essentia '

modum distinj^uilur ab cevo, et tempore : Dei durante. Et nmtatur in tahhus mo-

ut sciatur generatio Filii non esse cevi- dus j^ra^dicandi, qui inducit fallaciam
terna vel temporalis, sicut dixerunt hae- figur* dictionis, vel quod verius est, ac-
retici. cidentis. Quia idem sint re, non ta-
licet

men sequitur, quod quidquid convcnit

An PHiMUM proceditur sic : uni, conveniat et alii. Non enim est in-
Anselmus dicit in Monoloyio, (|uod
1. fonveuiens, quod essentia divina non in
fpternitas est earum rerum quoc non sunl ratione essentise, sed in ratione duratio- ^

aliud quam ipsa ergo a-ternitas est idem : nis sitmensura durantium.
quod esscntia divina. Ad alild dicendum, quod aeternitas Vdobjec
2. Item, ^Eternitas est sine priiicipio non extrinsecus adjacet, nlsi secundum /

et sine autem tale est nisi

line : nihil rationcm secundum rein enim est in-
:

Deus ergo aeternitas est Deus ipse.

:
tus, eo quod Deus est sua duratio.
3. Item, Omne quod est, aut est crea- Ad alujd diccnduin, (juod hoc tenet in Sfjoiijeci

tura, aut creator. Si creatura sed om- : quod mcnsura non

inferiorihus, est men-
nis creatura muiahilis est, uf dicit Au- suratum ipsum essentialiter. Tn siipcrio-
gustinus, et in pra^cedenti distinctione ri autciii nafura in qua niliil est qiiod
hahitum est : ergo ipsa eeternitas est mu- non sit ipsa, non tenef, nisi secunduin
tahiH.s, (juod est contra diffinitionem rationem : quia mcnsura ct mensuraliini
J)ionysii supra positam, quod a^lernitas sunt idem re, licel diirerant ratione.

estantiquum et invaria])ile, etc: ergo,ctc.

Se.l conlra.
^^ED CONTHA :

I. Si aetcrnitus niJiil aliud est quam

Deus : ergo esse in ieternitate est esse in

Dco : sed omnia quodammodo, scilicet si- AUTn.iLi s n.

cut in mensura excellenti, sunt in aMcr-
nilatc crgo omnia sunt in Deo sicut in
: (Jnali/rr ;r/crni/ns in/c/iif/a/ur adjaccre
mensura, quod falsum cst. processioni personarum ?
2. Item, .Eternilas est duralio extrin-
secus adjacens : niliil autcin cxtrin-
secus adjacens, cst id (iii adjacct : ergo Deinde qua^ritur, 0>'iihh'r adjacere in-
leternitas non est Dciis. cum adjacet du- telligatur proccssioni j)ersonarum ?
rationi Dci. I. Ouod enim immcnsnm est, nec cer-

3. Iteni, Meiisura et mcnsuratum non lilicat quanlitatem alicujus, nec certili-

sunt idem : sed fBternitas est mensura, calur ah aliqua quantitateimmensa au- :

esse autem Dci csl mensuralum : ergo, tem est leternilas, immensa est eliam
ctc. processio pcrsonarum, et immensa es-
 IN I Sh;NTIvM. 1)1 ST. I\, A, AIM. .-{. 27:{

sculia (liviiiji : ei'^() vidc-Uir, (pKHl mil-

liiiii illonidi adjiKH^t .'ill(M-i iil iuciisiiim.

2. Kciii, liidivisiliilc niliil iiiciisiiial,

noc nuMisiiraliir. Puoii.viio. Oiiinis iiion- AiniCIILlJS III.

sura csl ad (•(M-liliidinciii (iiianlilalis lia-

hendain : indivisihiic aiilcni noii liahct UmniKxlo disluujualur atleniilas ah ipdo,

(juanlilatcni : cif^o non niensnratur. Si- el lempore, el iilrurn ali(/2ui noii viva
uiiliter non ali^inotics suinpluin rcincli- inensuranlur a:vo, utrwn levuin
el sil

tur quanlilateni : eryo nec niensura pot- in imo sicul ;elernilas et tempus?
est esse : ergo videtur, quod non adjaceat
ut mensura.

Tertio, Quaeritur de distinctione aRterni-

SoLUTio. Diccndum, quod aeternitas tatis ab aevo, et temporc. /Evuni cnim
esl quodammodo infinita, et quodammo- estmensura eorum qu.e in toto sunt si-
do non inlinita, et simiiitcr Dcus vel du- mul ergo videlur, quod sit idem cura
:

rans esse divinum. Si enim accipiatur aeternitate.

esse divinum inlinitum privative, scilicet Probatio quod a^vum est totum simul.
quod aptum natum cst habere tinem et 1. Sicut videmus quod prius et poste-
non habens sic nec Deus nec teternilas
:
rius in tempore causantur a priori et po-
sunt inllnita. Si aulem accipiatur nega- steriori in motu, et totura esse simul in
tive, id est, non linilum : iterum potest aeternitate causatur a simplicitate aeterni,
accipi dupliciter, scilicet quod non fini- ita necessc est proprietates aevi extrahere
tur, eo quod sit in partibus sine fine pro- a proprietate aeviternorum : aeviternorum
lensum et hoc modo non dicitur infini-
:
autem esse non habet posse ante esse,
tus Deus vel letcrnitas ejus. Sed dicitur nec potentiam sine actu aliquo modo :

intinitus Deus et aeternitas ejus, eo (]uod ergo cum non esse simul causetur a po-
utrumque totum siraul existens, non de- tentiaabjiciente, etaccipiente actum, ipsa
fuit, nec deest, nec deerit, et hoc est in- erunt tota simul, quorura posse semper
linitum quod conlicitur statu perfectissimi est in actu vel in esse.
quod nihif a se al>jicit, nec aliquid acci- '1. Item, Omnissuccessio temporis cau-
pit et hoc infinitum non contrariatur
:
satur a motu : ergo in quorum esse nul-
rationi mensurae et mensurati^ sed infini- lus est motus, ipsa nullara habent suc-
tum primo et secundo modo acceptum. cessionera sed esse aeviternorum nul-
:

Au ALiLi) dicendum, (juod indivisibile lum habet motum ergo nullam in sua :

in ratione non mensurat

indivisibilis :
mcnsura causant successionem : ergo
quia ipsum est certum, non secundum ievuiii quod est mensura eorum, est to-
quantitatem, sed in se teternitas autem :
tum simul, ut videtur.
est indivisibile habcnsprotensionem, non SeD CONTRA :
ged contra.
quidem in jiartibus secundum successio- 1. Qua^cumque in toto simul sunt,
nem vel potentiam, sed potius ut non vere iramutabilia sunt : sed vera immu-
delicientis alicui quod stat vel currit sub tabilitas est vera aeternitas, ut dicit Au-
ipso et sic licet sit indivisihilis, non ta-
: gustinus : ergo qucX-curaque sunt in toto
men accipitur ut indivisibilis, imo in ra- siraul, sunt aeterna : ergo ieviterna sunt
tionc durationis lioc modo protensai, et cbteina, quod falsum est : ergo aeviterna
sic mensurat. Kt esse divinum hoc modo non sunl in toto simul.
acceplum ut durans, mensuratur dura- 2. Itein, Esse durans Angeli non est
tione sua, quae est idem quod ipsum esse sua duratio : cum igitur duratio non sit
vel esscntia divina. nisi protensio esse indeficiens, videtur
quod non iiaheat illara partem durationis
XXT
 27i 1). ALH. M\(j. OHI). VW.FA).

su;e Angelus, quani habobit posl niillo .\iigoH, et corporum qiice lioelius dicit
annos : crgo lola daralio sua non c^t iinmortalia orgo non omnia ffiviterna
:

simul : crijo aevilernas non est lola siniul, possunt reduci ad unum ajvum, ut vidc-
cum ipsa sit duratio illa vel adjacens tur.

iUi. 4. Prffitcrea, Substantiale osse genera-

biliuni ct idem videlur
corruplibilium
Ou«st. i. JuxTA hoc uUerius quaeritur, Ttrum esse in tola duratione temporis sed tem- :

aliqua non viva mensurentur aevo? pus non est mensura ejus quod idem est
1. cnim dicit lioetius in libro de
Sic in tota durationc, scd potius mensura

Trinitate, quod immortalibus corporibus ojus a (|uo aliquid abjicitur ct accipitur :

esse simul dederunt Philosopbi. Ergo crgo vidctur, quod necesse sit tertium
videtur, quod non tantum sit mcnsura aevum invenire, quod mensuret substan-
Angelorum. tialc esse corum (\\icc generantur et cor-
2. Pneterea, IMiilosophus dicit, quod riimpuntur.
necessaria et impossibilia non sunt in

tempore : sed multa sunt necessaria qu(B SoLrTio. Diccndum sine prtejudicio,
non sunt Deus ipse, sicut immutabilia :
quod icvum cst totum simul, sicut et

ergo videtur, quod cum non aderna sint, aiviterna. Jn seviternis cnim non est ra-

nec temporalia, quod sint a?vo mensu- tio indeficientiae, quod potentia continue
rata. accipiat actum : sed potius ipsa necessi-
CoNTRA sevum sit in uno,
quajritur, Si tas continuationis ct indelicientiae est,
Quaest. 2.
quemadmodum aetcrnitas cttempus? scilicet quod ita complota sunt, quod ni-
Videtur, quod sic quia dicit Philoso- : hil de polentia ad essc ost quod non sit

phus, quod unumquodquc mensuratur complctum : eorum stat

ot ideo potcntia
minimo sui generis sed teviterna in : in esse immobiliter duranto. Sed tamen
quantum liujusmodi sunt in generc uno : ossc simul aetornitatis et icvi est aequivo-
ergo mcnsurantur aliquo minimo illius cum diiplici de causa : quarum una est,

generis : ergo ipsum crit in illo sicut in quia in aetcrno potcntia slans immobilis
subjecto ct causa. idcm quod actus
ost vcl quod magis :

Sed contra. Skd contra : proprium cst, quia nulla in eo cst poton-
I. il^ternifas esl in uno : quia, sicul lia perfccta vcl porlectibilis, sed simjilex
dicit Ansehnus, non polest esse nisi osse durans : scd in aevitornis est potentia
unum tcmpus
sine principio ct sine finc : porfccta, licot non porfcctibilis, et non
autem est in uno, (juia omnia mota redu- simplex esse durans. Secunda cst, quia
cuntur ad unum, sicul ad causam sic : aMorniim a se hiibot quod cst osse slans,

autem n<>n csl iu icviternis : illa cnim, ot non movens si; in cssc duranle : sed
nec unum sunt lantum, ncc reducuntur ipvitornum habol hoc a manu omnia con-
ad se invicem sicut ad causam : ergu vi- liiionlis Doi : sod in lioc abundal super
(lotur, quod non sint in uno. iilia, quia in se non habet causain piignoe
2. Itcni, SpirituaHum ct corj)oridiuiu quare osso suiim in sc distiU'o incipial,

non cst unum gcnus : cum ergo fEvuni siciil liabet mobilo iii quiinliim mobile.
sit spirituidium, non vidotur quod possit I''il ex hoc palcl, (piod non soquitur si

esse corporalium et coelcstium : olsic vi- iovum osl simul, quod ipsum sit iotcrni-
dctur, quod orunt duo ana, quorum uno tiis : (piiii essenon est ojusdem ralionis in
monsurantur spiritualcs substantirt', alio utro(]uo, noc ipsum ;evitcrnum ost de na-
autnm corpondos. liiia siia incommuliibilo in ossc sicut
'.\. Pr.TBlerea, iNon esleadom ratio (piiin- adorniim : ol idoo noii hahet voram aeter-
litidis iii utris(jue : ergo nec oiulom mon- iiiliiloin sicut ailorniim.
Hura : orgo est alterius rationis iiviiiu Ai» AMUD diccndum, quod csse durans A<l 2.
 n

IN 1 SKiMKM. DIST. I\, A, AHT. :{. 27.

ivvilciiii noii csl siiii (luralio, iioc laineM iiKMisura : corporalia oiiiiii iil ilimensu
diiratio sua liahct. |»arl(>s : (|uia (Imatio iion siiiil, (irdinantiir ad iiiiiliini localom ([ui

[)()t('st liahcrc parlos nisi succossivas, ol liiib(,'l [)rius (it [)ost(!rius : soi cssc cor-
lunc ali(|ui(I c\ partc (luranlis (M'il causa [xtriiliiim [)i()ut sunt cssentia neccssaria,
durationis, (juod non csl a'vilcrnis : ([uia. iii ([uihiis iiihil ahsccdil vol roc(!dit, iid

nocossilas oss(Midi in i|)sis iinmohilis cst, idcm f^cnus [lolontia; roducuntur cum
nullo facicnte dislaro a soi[)sa (.'sscnlialia sj)iiilualil)us, ([Uic [^otontia non ost po-
[irincipia : sed duralio ipsorum por mo- tontia matoria) ordinata ad moluiii, scd
duni ind(dicionlia>, slantiuin ol immohi- [)otcntia staiis in actu conqiicti immohi-
lium cadil iii ratione prolensi ct mcnsu- lilcr.

rati : qujB lamcn necessitas cssendi aliun- Ad alu d diccndum, ut jiini dictuni Adobjeci. 3.

do ost in ois (piam a scipsis, ut diclum cst, quod cor[)or;ilia, iil jiim dictum ost,
cst unde causamduralionis indclicionlia?
: por quimtitalcm dimensivam non rcducun-
post millc annos jam liabcnt, tur ad ffivum, scd potius per potentiiim
quaj est continuationis osse necessitas.
1. Ad in quod non viva
quneritur, l^trum Ad alicd dicendum, quod esse tempo- Adobject. t.

sinl in a3vo, sicut in monsura? oportet ralium, vel cssentia, vcl quocumquc alio
dicoro, quod sic cssc cnim cfeleslium: noininc nominctur, non monsuralurfBvo,
corporum non est mutabile, et non mcn- sed nunc temporis ut est temporis : et hoc
suratur nunc tcmporis secundum quod duabus de Ciiusis quarum una est, quo-
:

homo considcratur ut immobile ad for- niam ipsum est unum in quo est varialio
mam substantialem vcl accidentalem : propter continuam deperditionem, sicut
sed nunc adjacet ei secundum ipsum quod nunc temporis non est unum in substau-
fertur unum in toto motu, quod secun- tia conjunctum priori et posteriori et

dum aliquid est in termino a quo motus, secundum csse. Alia causa est quia licet :

et secundum ahquid in tormino ad quem ipsum in se sit simplex et mancns, ta-

cst motus ct idco Boetius illa corpora
: mcn secundum essc quod habot in suh-
vocat immortalia corpora : quia nihil in jecto quod cst materia pcrmixta contra-
eorum sul)slantia advenit vcl recedit. riis, ordincm habct ad motum et mutatio-

2. Ad m quod ultcrius quoeritur, Utrum nem, et non stat posse suuin completum
icvum sit in uno ? sunl qui ralionibus cui nihil adveniat, sicut stjit possc seviter-
inductis dicunt quod non sod non video : norum.
quid prohibcat quin ipsum sit in simpli- Sunt autem quidam dicontcs alitcr in
cissimo sevitcrno, et alia mcnsurentur ista quaestione, scilicet quodoeternitas nec
per comparalionom ad illud. prius habet, nec postcrius habet tempus :

1- Ad m autem quod contra objicilur, di- autem prius habet, non posterius iaevum :

cendum quod non est totacausa rcductio- autom habet ante, et non habet post. Et
nis ad unum, quod idem sit causa alio- hoc non benc est intelligibilo, si dobemus
lum, sed quia ille motus est simplicissi- causare a;vum a potenlia a^viterni, sicut
mus motuum aliorum : et ideo per quan- docct Philosophus causare tcmpus a mo-
titatem circuli, vel partcm motus sui bili quod cst in motu, et seternitatem ab

ccrtilicat quoad hoc

alios motus : ot aetcrno. Cum onim oevum sit proprictas
aevum rcducitur ad unum (juod est sim- ieviterni, sicut tempus motus, el aetcrni-
plicioris essentia; : quia in illo potcntia tas seterni, oportet quod causetur a prin-
est in actu, ut ila dicam, stanlior, vcl cipiis ffivitorni. Kt tunc non potost intel-
stantibilior cst aliis. ligi quod dicunt, quiii qualitcr polcnlia

,2. Ad aliud dicondum, quod corporalia ad esse duraiis hahoat aliquid antc et ni-
ut corporalia oodcm gcncrc
non sunt in hil post in a-viterno, non potcst bcno
cumspritualibus, nec nicnsurantur cadcm ctiam lingi.
270 I). AlJi. >iAG. OIU). PK.EI).

nisi iiiodum : ergo uon mutal vcrum si-

^nilicalum : si igitur alietas uotet in se

divcrsitatem suhstautiie, ita nofabit in
AnTICLLLS IV. masculiuo, sicul in nculro, ut vitlctui-.

A)) Filiu.s si/ fiiitis a Palrc? PR.KTEuiiA, Bene conccdimus dc aliquo, uusest.

quod sui causa est, sicut de libero : qui

cnim libcr cst. sui causaest, ul dicilPbi-

Deinde quairitur de boc quod dicit in bjsophus possumusne eodcm modo con-
:

lAtlcra : « Iii qua non est aliud Pater, cedcre de Patre, quod sui causa est? Vi-
aliud Filius, aliud Spirilus saiictus ;
dctur quod sic quia dicit Augustinus :

quamvis personaliler sit alius, ctc. » quod est a scipso ergo sui causa est. :

Si enim Filius est alius a Patre, boc

. Pr.i:terea, Si est a seipso, poteslnc Qujest

contingit ratione principii ; quia Patcr conccdi, quod Pater sit principium sui
scilicet est principium Filii : cum crgo ipsius ? Vidctur, quodsic : quia j)ra?posi-
concedalur quod Pater est principium di. sitio nolat liabiludincmalicujus principii :

vinitatis totius, et sit principium divinita- ergo principium loco sui polest poni.
tis in seipso, videtur quod l*ater sit alius Sed contua Supra babitum est, quod :
^ed co
a divinitate tota, ct alius a seipso. nulla res seipsam generat ut sit. PrcEter-
2. Item, Augustinusquod Pater dicit, ea, nulla persona in divinis a seij^sa di-
non est ab alio quam a scipso ergo Pa- : slinguitur : ergo nec aliqua est a sc, nec
tcr est a se et tamen non distinguitura
: generatur a se, ut vidctur.

se ergo perhoc quod Filius est a Patre,

:

non videtur pcr hoc distingui a Patre. Solltio. Dicendum sine pra^judicio, g^,|u|

'\. IM-aeterea, Si ly alius notat distin- ({uod boec est impropria, l*afer est a sc,
ctionem : ergo in liocponit distinctionem et per praepositionem non ponitur aliqua
in quo notat divcrsitatem : scd esl relati- habitudo causa? ad sei])sum : et ideo non
vum divcrsitatis substanlia^ : ergo vidc- habet abquam aflirmationem pcr quam
tur, (juod nolet disliuctionem substantiie babitudo pra'posilionis cxponatur, sed
in l*atre ct Filio : cum igitur non sit in negativc lanluni e.xponitur, Paler est a
eis diversa substantia, non videlur Patcr se, id est non est ab alio.

alius esse a Fiiio. Digendum ergo ad primum, quod cum a.i

i. Prjeterea, INos non dicinms, Socra- dicitur, Pater cst principium tolius divi-
tes albus est alius a Socratc nigro imo : nitatis, ly totius uon Jiabet distril)utio-
est idem, sed altci' :ergo videtur, quod nem gratia aiiqiuirum j)arlium : quia
ly ^///«.9 quierat diversitalem sui)slanti«B : personee non siint partes diviuitatis, sed
si igilur Pater esl aiius a Fiiio, videtur tolum ibi ct perfectum sunt idem : el ideo
esse diversilas subslanlioe intcr cos. cxponil Magistcr infra, quia princi{)ium
.'). Pra^lcrcii, V.wnx \\\ inferioril)us (lc diviuitalis in l''ilio per gcnerationcm,
omnil)us dc (|uibus possumus dicere, Isti cl diviniialis iii Spirilu sanclo pcr proccs-
sunt alii ab invicem, possumus inferrc : sioium : uiidc cum dicilur, (jiiod esl

ergo ille csl iiuum, cl illc est aiiud : ergo piincipium divinitatis, non est divinitas

vidclur, (juod ctiam iii divinispossumus cadcns sul) babiludinc vei actu princijtii,

dicerc, l''iiius esl alius a Patre ergo Pa- : sicut supcr id quod csl lcrminus actus,
lcr cst unum. d Piiius est aiiud : et lioc sedsiciil siijirr id ijuod csl in ipso, qui
ncgal .Magislcr iii Lillcra. c^t lcrmiiius aclus : quia cst j)rincij)ium
(i. Si (licalur, (juod lioc conliugit j^ro- l''ilii in quo cst tola divinitas, el Spiritus
jitcr (liversum genus, scilircl inasculiuum, sancli iii (juo csl tota divinitas : iiabitudo
t(Miculiuiii. CdMiiA : (iciiii^ iKui o|tjHiiiil aulciii jdiiuijtii ad scipsum non expo-
 JiN I SKNTKNT. DIST. I\, A, AHI. l. 277

nitur nisi in^^alive, scilicrl (|ii()(l non sil lur m\ siihslanliani (ina' a(ci|iilnr iil iii-

al) alio : ct non scijnitnr, (jnod distintiua- disiincta : inascnlinuni jiutcin d Id-nii-

Inr a sc, vcl a divinilatc. ninnni, (juia dicuiit (•ssciili.iiii loriiialani,

V(d, snlililins jiolcsl dici, ([uod siciil iii riifcrnntiir ad iicrsonatn : (d idco (|uod

infcriorilins pater gencruns cslprinci|)inni sequilur in liuinanis, iion sc([nitur in di-

naii, et ad hoc sc([nitnr, ([uod ijisc csl vinis : s(;d innlarctnr qnis in qnid, ci ac-
j)i'incipiuni coniinnnicalionis sikb natnrae, cidcrct fallacia li^niie dictionis.
eo quod natus accij)it nalurani jialris ali An id autcm qnod objicitnr do modo, aj a.

ij)so jialre : ita sccnndnm modum inielli- diccndum quod in iranslaiiva signilica-
gendi est in divinis, undc cum dicilur, tionc modns multum facit licct in jiro- :

Paler est j)rincipium diviniialis, j)otest jiria signilicationc, reteniis terininis, non
esse sensns, ui a quo coinmunicalur di- varict signilicaiionem : et hoc ideo lit,

viniias, et sicvera esl, quia Paier per ge- quia translatio lit gratia modi principali-

neralionem suam divinitatem communi- ier : et ideo cuni isla sint in divinis pra?-
cando dat Filio, et jicr processionem dicaiionihus cx translaiione, gratia for-
suam dat eam Spiritui sancio licet enim : inaii generis poniiur distinciio, et gratia
non distincta sit divinitas, iamen ad ac- informis ponitur divina naiura, eo quod
tum disiinciionis secundum intellcctum illa nullo modo distinguitur.
sequitur actualis communicaiio divinita-
lis hoc niodo non sequitur quod ipse
: et Ad aliuu dicendum, quod cum dici- Adqusest. i.

Paier distinguatur a divinitate, sed po- tur, quod liber sui causa est, intelligiiur

tius, quod in divinitate uniaiur et com- de causa finali, scilicet quod non est pro-

municet qui ah ipso est, ei ab ipso distin- pter aHum : et hoc modo quflelibet perso-
guitur. na sui causa est, quia propter se est, et

Ad aliud patet soluiio jier anie dicta. non propter alium finem. Sed cum dici-
Ad aliud dicendum, quod alius est re- tur, suicaiisa, absolute non debet conce-
lativum diversitatis : tamen quia adjecti- di, meo judicio : quia notaihabitudinem
vuin esi, substantiam recipit a suo suh- causae efficientis principaliter : et ideoper
jecto, et circa illam ponit formam suam, se dicium nolaret, quod idem esset causa
et cum illa sit substantia quee est hypo- efficiens suiipsius, quod falsum est.
non natura, non notat nisi
stasis, et di- Ad aliud dicenduin, quod non puto Adquasst ?.

stinctionem personae et non naturae. esse concedcndam hanc, Paler esl prin-
Praeterea, Licet sit nomen essentiale cipiitm suiipsius licet haec quodamino- :

per se sumj)tum, per adjunctum tamcn do concedatur, Pater esta se, ergo non ah
personale trahiiur ad staudum pro pcrso- alio quia principium non tantum dicit
:

na, et iterum secundum hanc rationem ordinem privalionis ad ante, sed eiiam
non noiat alietaiem nisi persona}. iiahiiudincm acius ad sequens : et ideo
Ad aliud dicendum, quod secus est de non est idem esse a se, et esse princi-
Socrate alho, et Socraie nigro, quia non pium suiipsius. Unde hsec est impropria,
supponuntur ihi divcrsi suhsistentcs : sed Pater est a seipso : haec autem falsa,

Pater et Filius non diflerunt per aliquod Pater est principium suiipsius : sed isia

accidens, sed poiius suis subsisienlibus falsior esi adhuc, Pater est causa sui-
personis distinguuntur. ipsius, ita quod causa dicat causam efli-

Ad aliud dicendnm, (juod sccus est in cientem. Tnde c.k illa, Pater est a se,

infcriorihus in (juil)us nalura communis non poicsi infcrri : ergo generat se, vel

multi[)licatur, eidividilur sccundum esse. procedii a se, vel dislinguitur a se, vel
Fii auiem non lit hoc sed j)oiius
(livinis :
est alius a se : scdsccundum sensuni di-
una nuinero manct in tribus ncutrum : ctum potest concludi, csi a se, ergo non
autem genus, eo quod inforrne csi, rcfer- ii<,\. ab alio.
278 D. AT.B. MAG. ORD. PR^ED

\\. Jiic de cOfPjernilnte Filii ciim Patre.

Gcnitus est enim a Patre Filius, el ideo alius : ner tamen ante fuit Pa-
ter, quani Filius : coceterna' enim sunt sibi ires personae.

luminoso procedente, nulla est obje-

ctio : quia non est substantialis ista pro-
ARTICl LUS V cessio : sed esset simile si unum cor-
pus luminosum procederet ab alio :

Utrum Pater sit ante Filium ? ergo videtur, quod non attribuendum
Deo.
Si forto dicas, quod in inferioribus
Deinde quaeritur de hoc quod dicit in causa et causatum sunt correlativa : et

priina ratione « Nec tameu ante juit

: dicit Philosophus, quod correlativa si-

Patcr, quam Filius, etc. » mul sunt : hoc iterum nihil est : quia
1. Pater enim est substantia a qua licet causa in quantum causa sit cum
egreditur actus generationis : ergo se- causato, tamen substantia caus» neces-
cunduni rationein cst ante actum illum, sario est ante id quod est causatum, et
et st^cunduin rationcm generatio est ante sic iteruni patct quod est contra.
genitum : quia Augustinus dicit, quod Praeterea, Simile quod adducitur, nul-
quidquid habct Kilius, per generationem lum est quia etiam cum splendor proce-
:

liabet : ergo Paler ad minus secunduiii dit ab igne vel a sole, secundum ratio-

rationem intelligendi, est ante Filium. nem objectio corporis luminosi prior
2. Preeterea, lloc videtur penes ordi- est quam splendor. Probatio. Detur
nem quem Ecclesia ponit nominando enim corpus luminosum objeclum non
personas, cum dicitur, Pater et 1'ilius et esse, non erit splendor in eo cui objici-
Spiritus sanctus : in quo oidine Pater tur : ergo sequitur, si splendor est, cor-
nominatur primo. pus luminosum objectum est : et non
'.\. Item, Pater est principium non de e converso, quia potest impediri : ergo
principio : Filius autem principium de objectio corporis est prior natura : quia
principio : crgo Pater est prior Filio ad prius natura est a quo non convertitur
miiius socundum ralionom piinci- : consoquontia : ot si adhuc convorlatur,
piuin eniin non d(.' piincipio, socinuhim 00 quod niliil impodial, adbuc objeclio
ralioncm intelligendi est ante principium dirocla corporis luminosi causa est splen-
de principio. doris : ol dicil Philosopbus, quod prius
I. PriEterea, It dicil Augustinus in nalura est causa : orgo Pater socundum
libro de Trinitale : Il.prosis est attribue- naturam est ante Filium, el sic tunc te-

re Dco, quod nec in spirituaii noc in net objoclio haeretici quantum ad hoc.
corporali creatura polost inveniii ; sod in Sp.n CONTII.V :
sed com
nulla creatura invenilur lioc qiiod una I. Halio ;plornitatis est, ut supra ha-
substantia procedatab alia, el sitoidom a bitum ost, quod ipsa est lota simul :

qua procodit cotTva. orgo qu.e (Eterna sunt ot in eetornitate,

.j. 1^1 si objicis do splondore a corporo 01 a'lornitas ipsa, niilluin illorum oliam
 IN I SRINTKNT. niST. IX, H. AHT. 3. 27y

sccundiiin raliononi inlclligcndi |ira'(('<lit Si;i) contiia : In (|iiil)iis(;uni(jii('. caiisa

alind : S(mI jicnoralio. cl ^iMiorans, d prior csl (|iiani caiisalnin, cansii illa ah
yenitns snnl aMvrna cl iii aM(M'nilalc (5t alio liahcl (|uo(l snlisistit, cl ah alio «juod
jietornilas : (!i'i;o nnlliiin illorniii cliain causa sil. Dclnr cnini, (juod ah cod(Mii
secundiiin natiiram pia-ccdit aliiid, iicc hahcat (juod suhsislil, ot est hoc sij;na-

otiain secundiini rationom. Inm sive lioc aliqiiid, cl (|iiod causa ost :

2. Ilcin, In l(nn[)oralil)iis dicuntnr osso ciim a (iausalilalc hahiial quod causa

simnl, quiB sunt in oodom loco, vol in csl, ah oadcni hahehit (jiiod ost lioc
eodcin lcm[)oro : orgo niulto magis sunt, ali(jui(! : et cum ijisa causalitas simiil sit

qua' sunt in eodom nunc Nunc

lomjioris. nalura cum causato, ijisa in eo «juod
aulom lomjmris j)roj)tor rolalionem quam sulisistit ot est Iioc aliquid, simul erit

liahet ad j)rius ot [)osterius, magis est in cum causato, et sic nullo inodo [)rior

so variuin et divorsum quam nunc stans est, quod ost conlra [)ositiiin : orgo si

el nonmovens so, quod est nunc seter- [)rior ost, ah alio liahet quod lioc aliquid
nitatis : in illo autem sunt genorans, ge- est, et ab alio quod causa est : ergo a
ncratio, et genitus : ergo ini[K)ssibile dostructione conse([uontis, si ab eodem
etiam est intelligere qualiter unuin [ira:- liabet, ipsa secundum esse et secundum
cedat aliud. intellcctum simul est : sed Pater ah
3. Ilcm, In quibus est prius et poste- eodeni habet quod est suppositum di-

rius, hoc causabitur de necessitate ab vinaenaturae sive hypostasis sive persona,

intelloclu, vel a tempore, vel a loco, vel etquod Pater est ergo si ipse : in eo
a secundum mores vel natu-
dignitate quod Pater, secunduin naturam et in-
ram. Quod autem in divinis non [jossint tellectum est simul cum Filio, ipse etiam
causari prius et posterius secundum tem- in eo quod hypostasis et persona est,

pus et locum, planuni est : quia divina estsimul cum ipso. Probatio medle, quia
noc loco nec tempore diftinita vel cir- prima satis probala est. Nihil est distin-
cumscripta sunt : ergo si est ibi prius et guens in divinis nisi relatio sed : distin-
posterius, hoc eritsecundum intellectum, guente cessante tollitur distinctio et
vel causam, vel dignitatem naturae vel distinctum : ergo sublata relatione a di-

morum non autem secundum dignita-

: vinis, non erit ibi aliquid distinctum :

tem morum, quia non est aliquid dicere ergo non erunt ibi supposita vel hypo-
in gradibus honoris in moribus quod sit stases ergo quod Pater est hypostasis
:

in Patre, quod non conveniat Filio er- : naturse divinae habet a paternitate : ergo
go hoc eritsecundum dignitatem naturae probata est minor, scilicet quod ab eodem
si est secundum dignitatem. est hypostasis et Pater : ergo ipse omni
Sed contha : Quia unius naturae nu- modo natura et intellectu est simul cum
mero 'siint, cui nihil accidit ncc in Palre Filio, et numquam potest intelligi ante
nec in Filio : ergo erunt secundum hoc eum esse. Et ista ratio est bona valde
non unus prior altero ergo
sequales, et : et notabilis : quia multa facit intelligere
remanent duo modi secundum intelle- de distinctiono personarum.
ctum et causam. Secunduin intellectum i. Item, Video in inferioribus quos-
autem prius est a quo non convcrtitur dam gradus simultatis causse et causati :

consequentia hoc autem prius est sim- : quaedam enini agunt quasi actione ma-
plicius et generalius quarn suum poste- teriae, id cst, quod in sua actione produ-
rius : sed inter Patrem et Filium est ea- cendo spocies similes sibi, indigent ma-
dem simplicitas : ergo lioc modo non teria quae recipiat, et ex qua ipsa species
distant pcr prius et posterius : ergo non educatur de potentia ad actum, sicut
remanet modus nisi [irius sit causa, elementa : et omnia illa indigent tempore
qiiod etiam haeretici [losuerunt. in sua actione, ila quod aclum ipsum
 280 I). ALB. MAG. ORD. PR7ED.

non potest siniul esse cum suo agenle qua est generatio, et quod sit Pater : i

tenipore. Video alia qua; non agunt nisi et ideo secundum intellectum nec ut
actione fornue suie, sicut lux in lunii- agens nec ut Pater est ante Filium : sed
noso, et similiter ea quae procedunt actu in inferioribus secus est, ut dicit Am-
lucis, ut oculum vel ad spe-
colores ad brosius, quia non ab eodem habet pater
culum et video, quod illa non indigent
:
carnalis quod sit generans hypostasis, et

tcmpore, propter hoc quod pra^sentia quod sit pater : et ideo pater in infe-
eoruni suflicit generalioni, et illorum rioribus substantia quae est hyposta-
generata sunt simul tempore cum ipsis : sis est ante lilium.
ergocum incomparabiliter formalior sit Ad ALiuD dicendum, quod principium Ad 2.

essentia divina istis, in essentia divina non de principio et principium dc prin-

principium generans et genitus, non cipio non ponit prius et poslerius, ut
tantum simul erunt tempore vel spatio jam probalum est, sed polius simultalem
feternitatis, sed etiam natura secunduni ex ratione rclationis : et si ponunt ordi-
intellectum. nem, non eril ordo simpliciter, sed ordo
o Item, In natura intellectuali sunt natureede quo infra liabebitur '
: et ille

gradus : est enim intellectus hominis est ordo quo alter sit ex altero, non quo
scientiam sui inquirens et inveniens, ut altcr prior est altero.
dicit Augustinus, eo modo quo intellige- Ad ALiuD dicendum, quod Ecclesia id ac13.

re se est discernere se, et cogitare de quod sine ordine prioris el posterioris

se : est etiam intellectus angelicus sine est, sine ordine verborum non potest
inquisitione sciens se, ita quod scire in exprimere : et hoc contingit hic, sicut
ipso non est post intellectum scien- in ista distinctione dicit Gregorius, quod
tem tempore : ergo cum incompa- balbutiendo excelsa Dei resonamus. Quia
rabiliter simplicior et perfectior sit Deus sihit vox non hominum tanlum, sed
in suo intellectu, simul erit aeternitate et etiam Angelorum in expressione proces-
natura ipse intellectus, et dicere se per sionispersonarum, ut dicit Ambrosius.
intellectum : sed dicere se per inteUe- IJnde sicut simplicia complexis verbis et
ctum est generare Filium : ergo simul compositis, et seterna temporahbus, ita
inteliectu et natura sunt Pater et l''ilius. et ea qu?e sunt simul enuntiamus verbis
ordinatis, quorum uuum pnvcedit et
Sor.LTio. Ultimis rationibus est con- alterum sequitur. Inlcn(ht tamen Eccle-
Solutio.
senticndum, quia illa^ necessariiTe sunt :
sia per suum ordinem quem tenet pro-
non esl enim dicendum, quod etiam Pa- nunliando tres personas, docere ordinem
ter intellectu sit ante Piliuni : quia tunc natura", quo alter est ex altero, non quo
non valerent rationes hic inducta,' San- aller prior altero.
ctorum, sicut illa. Si fuil quando erat, Ai) AuiuD dicendum, quod creatura* ach.
et l*aler non erat, mulatus est dc non imperfcctcB sunt ad (ireatorem repra»sen-
Patre in esse Patrem, et hujusmodi. { n- taudum : el ideo aliquo ulrique simili
de Catholica lides conlitetur Patrem nec invenlo, oportet per intelleclum exallare
secundum esse nec secundum intcllcclum ct altribuere Deo eminentius, sicut docet
prcecedere Kilium ullo modo prioritatis, Psalmus lAiii, 7 : Arccf/cf Jiomo ad cor
scilicet ordine, temporc, luco, dignitatc, (illiim, (Mc. I ndc coaivitas creaturarum,
causa, vel intellectu. licet non sit similis ihi secundum intel-

A(| 1.
An iMUMij.M ergo chcendum, quod sicut lectum : indicat lamen in Creatore coae-
probatum est in objicicndo, quod Patcr teriiitalem secuiKhim inlellectum (M rcm
ab fO(lr-m h.ilx-t quod sil hvj^ostasis a ipsam.

'
Cl. Ii.lia, Iti-i. W.
 IN I si:iY!i:iNT. hisT. i\, c, Airr. c 2H\

Ai> iioc (jiKxl ()l>Ji<iliii-, (iiiod iioii csl h:i cx liis cl objiiclis [tuUst solulio a<l

siinile (1(3 radio vcl splciulore, (liconduiii loliim.

quoil lioc conliiijj;il proplcr crealuiie im-

perlecUoneni.

(]. ArfjnnioitaUo Arlanonini.

Sedconlra lioc iiiqiiil ha^-clicus, iil, rclcrl Ainhrosiiis iu lihro I do Fidc

ad Gratianmn \ Oninc (juod natuni cst, [^rincipiiiin hahct : ci idco quia Fi-

lius natus est, principiuin hahct el esse C(rpit, ({ikmI haMcticorum orc sic

dictum est. Nam ipsc Arius (ut incininit Auj-ustinns in lihro VI de "Frini-

tate) dixissc fertnr : Si Kilius est, natus est : si natus est, erat tempus quan-
do non erat Filius.

rael, si audieris me, non erit in te deus

recens : recens autem est quod c(]epit :

ergo non erit nobis Deus qui ccepit.

ARTICFl.US VI.
SoLuTio. Deceptus est haereticus per soiutio.

An recte dicatur, Filius incepit quia sequivocationem principii: est enim prin-
hahet principium ? cipium esscntise, et est principium ordi-
nis naturae. Principium essentiae ponit
inceptionem ejus quod principiatum est

ab ipso : sed principium ordinis naturcC

Deinde quaeritur de hoc quod habetur non ponit, imo ponit cotpternitatem, ut
in objectione h»retici, ubi infert : « Omnc probatum est.
quod natum est principium habet, » et Ai) autem quod objicitur, dicendum
II)
a.ii object.

ulterius eoncludit: « Filius natus est : quod veium est, quod novuni est nunc
ergo principium hahet, etc. Quare hoc primo ,ens, et quod propinquum est
non sequitur? quoad principium essentia^ sed non est :

1. Yideturenim sequi quianovuni est, : novum cui propinquum est principium

quod quanlum ad sui principium est pro- secundum ordinem nalura? quo alter sit
pinquum sed omne novumcoipit ergo
: : ex altero, et non alter prior altero.
omne quod habet principium, coepit. Ad ALiUD dicendum, quod est princi- Ad 2.

2. Item, Philosophus dicit, quod prin- pimn intra, et principium exlra, Princi-
cipium et initium idem sunt ergo quod : l)ium intra est ante quod nihil est de re,
habel principium habet inilium : sed et ipsum est prima pars rei, et hoc con-

quod habetinitium cfEpit ergo a primo, : vertitur cum inilio, si proprie sumatur
quod habet piincipium coepit. Sed Filius iuitium, (juia initium rei est in quo res
habet principium ergo crcpit et sic vi-
: : incipit : et hoc est intra res omnes quae
detur, quod sequalur conclusio h<'eretici, habent inilium : et (!<; iioc principio, non
quod absit. loquimur, quando dicimus, quod Pater
.ntra. Skd contha : Psal. Lxxx, et 10: /,v- est principium l'ilii.

'
S. Ambrosic??, I.itj. I <]'• Kiil'- aiJ (iialianuni, scu di' Tiii.ilate, cait. :j.
 :

282 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

D. Responsio Augustini CatlioUca.

Qiii lioc dicit, non inlelli^il oliam naiuni esse Deo sempilernum, ul sit

cociHernus Palri Filius : sicut splendor qui gignitur ab igno atque difTun-

ditur, coa3Vus est iili, et essel coceternus si ignis osset cvternus.

duo sapicnles. Contra : Snpientos vel sa-

piens nomen cst : ergo significat non tan-
ARTUilTLUS VIL tum subslantiam, sed eliani qualitaleni :

illaautem qualitas sapicntia est cum :

An possit dici quod FiUtis sit coaeternus ergo una sit sapientia trium et JEternilas,
Potri, et iitrwn in divinis sil aliquid eliam si suhstantia qua? est hypostasis
adjectivum, et ntrum, sicut dicimm, cadat in pluialc, adjcctivum in plurale
J*ater et Filius sunt dux personx, ita cadcrc non potcst.
dieere possumus, quod Pater et Filius •'). Rem, Si ego dicam, Socrates ct
S2int diio dii, duo sapientes ? Plato sunt sumat sub-
ali)i, licct ly alhi
stantiam plurilicatam, tamen hoc non
sufficit sibi ad pluralitatem : sed etiam
DeimJe quaeritur de hoc quod dicit oportct, quod sint il)i plures albedines,
« Ut sit coxternus Palri Filius, etc. » ut vidctur : crgo a simili in divinis, licet

1. Exhoc enim sequitur, quodPater et et Pater et Filius sint plures et persona?,

Filius sint dur» personffi coa^crnne : ergo cum tamcn i|)sornm sil sapientia et cetcr-
sunt duo coa?t('rni : et lioc videtur esse nitas una, talia nomina adjcctiva pluia-
contra symbolum Alhanasii : « Non tres liter de ipsis priedicari non possunt.
aeterni, sed unus a?ternus. » Skd contra :
sed co

2. PraHerca, Una est ieternilas Irium- 1. Nidctur minus quod substanliamsig-

ergo videtur, quod tres sint unus a?ler- nificans propter modum adjectivi impor-
nus, non tamen unus sim[)licitcr. tatum in verbo cadat in pluralitatcm,
'^. Item, In aliis adjectivis quce priedi- quam id (juod pcr se substantiam non
cant irl naluram asscquilur, sicut
(|U()(1 signilicat, et cadit in pluralitatem si ver-
dicit Danascenus, non possumus prcedi- balitcr signilicatur, sicut .loan. x. MO,
care in summa dc Iribus nisi in singuiari habetur : F(/o rl Pater luium sumus :

numero : am, Pater cst sa-

si cnini (Tk ergo multo magis adjectiva.
piens, l<'ilius est sapiens, non [)ossuiu in- 2. Pra>tcrca, lles magis [)ropinqua esl

fcrrc crgo Palcr et !'ilius sunt duo sa-

: secundum ralioncm signilicationi, qiiam
pientes ergo videtur, quod ncc in islo.
: adjccliva : ct tanicn su[)ra habuimus,
\. Si dicatur, (juod adjectiva numcium ([uod Patcr cl hilius ct S[)iritus sanctus

ct substantiam acci[)iunt a suis subslan- sunl trcs res : ergoetiamadj^Mtiva possunt

tivis, et ila cum pcrsona' sint substantiva (b' [)luribus pcrsonis pravlicari.
talium adjectivorum, numcrum acci[)iuiit

et substanliam ab ipsis, et circa ipsas po- .Ii xta lioc ([ua^rilur ultcrius, si aliquid
(^uaes
nunl \iiii siniiii. et ila [xissunt [ira-dicari sit jidjcclivum indivinis'.'
in [ilurali. ut dicatur, Palcr ct 1'ilius sunt I. babuimus enim distinclionc [)ra?ce-
 :

IN 1 SKNTKNT. IHST. I\, I), AHT. 7. 28 :i

(lenli, quod illa [)raMlicamonta ailis ilia- liiia adjoclivi, sciliccl iiioduiii sigiiilicaiidi

lcclicai iii Dciini in)n cadunl : ijuia ipsc iulKurontiiu, ct modiiiii illiim ([uo signi-

Deus osl (jui(l([ui(i liabol ([iiod ad so di- licant agoro, ot eliam moduin illum quo
citui', ol idoin osl ilii sa|)(U'e (juod (^sse : signilical verbiiin cuni tomjiorc, el etiani

(juod aulom signilical suhslanliam csl [iaitici[»ium, licot ininiis in qiiantiim vici-

subslanlivum, ot non adjectivum vol noii nius nomini : sed nomen non liabot nisi

adjoctive lotentum : ergo in divina [)r.'o- duo, scilicet signilicationem, el modum:

dicatione nihil csl adjectivum vol adjec- signilicalionem, (|uia rem adjacentem, ot
tive retentum. quae inest significat : (^t si non est iii di-
2. Item, lioetius dicit, quod cittera [)rai- vinis, et non ex ratione sui significali,
dicamenta prajter relationem, cuin quis sicut dicimus esse quaedam adjectiva
in divinam retulerit praedicationem, om- significatione et non raodo. Modo au-
nia mulanlur in suhstantiam erjio pos- : tom, quia etiam modum adjectivi ha-
sunt adjective tencri. bent : quia per modum concretionis
signilicant, ut cum dicitur, sapiens, bo-

, 2 Ulteku s (juicritur juxta iilud, Ouaro nus, et hujusmodi. llis quoque jungi-
possuni dicere, Pater et Filius sunt dua' tur per compositionum praepositio de-
personae, et Patcr et Filius sunt duo : et notans correlationes personae ad perso-
non possum dicere, Pater et Filius sunt nam, sicut cum dicitur, coaeternus, coae-

duo dii, vel duo sapientes secundum qualis, vel aequipotens, et hujusmodi
quosdam ? Yidetur enim quod possuni prtepositiones, vel adverbia faciunt ad
dicere quia duo terminus numeralis est,
: quod talia adjectiva in recto dicunt sup-
denotans notiones quibus numerantur posita personarum, et essentiam in obli-
personae orgo terminum adjunctum sibi
: quo. Dico ergo, quod verba et participia

cogit stare pro persona : ergo cum dici- liabentia tria vel quatuor de istis, secun-
tur, Pater et Filius sunt duo dii, intel- dum intellectum viciniora sunt personis
ligitur dutfi divinse persona? : ergo cum quam essontioe : et ideo praedicantur de
Pater et Filius sunt duie divince personae, pluribus pluraliter, ut Pater et Filius sa-
Pater et Filius sunl duo dii, ut videtur. piunt, sciunt, possunt, sunt, volunt, et
hujusmodi omnia : et participia similiter,

50
SoLUTio. Sine praejudicio dico, eo quod ut Pater et Filius sunt sciontes, sapien-
hic sintmultorum multaeopiniones, quod tes, entes, potentes : ita quod unum-
tres diversitates inveniuntur circa adje- quodque illorum sit participium princi-
ctiva. Quandoque enim habent tria tra- paliter retentum. In nominibus autem
hentiaad adjectivitatem, et tantum unum quando duo tantum sunt, quorum unum
ad substantiam, et hoc in divinis : quia habet solum modum adjectivi, dixerunt
tantum de illis loquimur et quandoquo : antiqui quod non deberent dici in plurali
habent duo tantum et quandoque ha- : moderni autem considerantes, quod pro-
bent unum quod conjungitur duobus vel pter illud solum substantiam etnunierum
tribus, denotando pluralitatem persona- accipit a persona, quando conjungitur
rum, licot non facial ad modum adjcctivi. ei, dixerunt quod possunt prtedicari plu-

tamen multum facit ad relationom ad- raliter. Ego credo quod possunt, sed mi-
jectivi ad hoc suppositum vel illud ox : uus proprie et ideo non sunt tales lo-
:

ipsoenim scitur utrum ponat ipsum ad- cutiones extendendae, sed interpretandae,
jectivum rcm suam circa per.sonam, vol quando inveniuntur. autom cuiquam Si
circa substantiam. \'erbi gratia, verbum adjectivo conjungatur pra^positio vel ad-
adjectivum, adjectivum est, ol simililer verbium notans correlationem persona-
participium et nonion : scd adjectivum nim ad invicem, tunc absque dubio non
verbum et parlicipium (ria habent de na- debent dici nisi pluralitor de pluribus in
 :

284 D. ALI5. MAd. OIU). PK/ED.

summa, ut Patcr et Filius sunt cOiTterni, Ad ilud quod ulterius (juceritur, Si Adqure

et non co?eternus, el fcquipotcntes, el aliquid sit ndjectivuni in divinis? Diccn-

non iTquipotens. duni quod sic (juoad inoduui, sed quoad
A(i 1. Secundum hanc igilur distinctionem inesse compositionem non. El hoc
per
dicendum ad primum, quod Athanasius intellexit Augustinus supra ', uhi per
altondit praMlicationem .Tternitatis iu hoc voluit removero compositionem ac-
divinis, quia in divinis : et accipit oam cidontis, non inodum significandi a sim-
ex significatione (Pterni, non ex modoot plicitate divina. Kl per hoc etiam patct

significandi : nihilominus tamen atten- solulio ad id (juod ohjicitur de Boetio.

dendo modum adjeclivi, posset concedi Ad quod ultcrius quaeritur, dicen-
id Adquse

duo vel tres aeterni : et ox lioc non so- dum quod tormini numerales adjectiva
quitur, quod essent plures tetcrnitates, ut sunt, ot in divinis significant notiones
intra patebit. quibus distinguuntur numerantur pcr- et
Ad 2. Ad aliud dicen(him, quod licet sit una sonae (juando autoin ponunlur cum vor-
:

aetcrnitas, tamen haec excludit [)luralita- bo significante suhstantiam, res suas po-
tem suppositorum, ct illa pluralitas suf- nunl circa formain illius, et significant
ficit ad numerum pluralem in adjeclivo. oam nuinorari : et ideo per se positi de
Ad 3. Ad ALiUD diceudum, quod ea quae na- personis vori sunt, et etiam similiter
turam assoquuntur, pcncs sua significata juncti cum personalibus, sicut Paler ct

considorando, non pnpdicautur de pluri- Filius suntduo, Paler et Filius sunt duae
bus pluralitor : scd penes modum coiicre- personav sed cum ponuntur cum esson-
tionis nihil prohibet, ut jam patuit. tialibus, numerant formas cssentialium :

Ad 4 Ad autom quod ohjicilur, quod

iiog ot quia una est essentia, ideo locutiones
Ad object
talia nomina significant substantiam cum fals;e sunt tamen aliter est de participiis
:

qualitate, dicendum quod verumest scd : et nominibus, et aliter est do nominibus

qualilatcm suam significant iiihy?rentor adjectivis quam substanlivis, ut patot

et ideo a modo illo pluralitati oorum suf- per ante dicta.

ficit pluralitas in suppositis, et non opor-

tet quod res siguilicata sit plures : ot si

hoc est iii iiiforioribus, diccndum qtiod

hoc non cxigit nomcn adjoctivum ad ARTICrFFS VIII.
pluralom numoruin (•onsigiiilicandum,
sed por accidcns lit lioc ox jiluralilato suj)- Qtae sll difjerotlia inlrr luincn, luccm,
posiloriim dinorentium por substantiam splcndorem, radium, rc/lc.rionem ra-
et essentiaiii, quod non est in divinis. dii, .s/)lcndoris ct luminis : el nlrum
Ad ALiUD diconduin, quod falsum jio- exemphtm dc splcndorc sil conie-
Ad 5.

nit in argumonto. scilicet quod ad jjlma- niens, etc?

lem numerum adjoctivi exigatur plurali-
tas rei quam signilicat, lioc onim non
est verum : sed hoc contingit in iiiforioii- l)oind(> qujorilur ^c hoc (juod dicit :

bus jtcr accidens, scilicet quia substantia- a Sicul splcndor (jui f/ifjnilur uh if/nc

litor (lilToninl sii[)j)osita in (juibus ost res alfjue di/fundilur. otc. »

quam signilical adjoclivum. Fndc si po- I. Oua' dilTerentia sit intor lucem, lu-

namiis por iin[)()ssibilo, (jiiod Socratos mcn, sjilondor^Mn, radiun;, rofloxionom

et Plato haboanl iiiiam albedinom, adliuc radii, s[)l(>n(loris ot luminis?
vorum osl, (jiiod Socralos ol Plato sunl 2. Pr;cloroa, Non vidolur (>sse convc-
albi i^ralia jduralilalis sujijiosilorum. nicns oxcmjilum : (jiiia splondor non ost

' t;t Siipia Disl. VIII.

 IN I SKNTKINT. hisr. I\. 1), AJIT. H. 2H:\

(loosscntia ii^^iis, ila (|iio(| .sil idciii lui- (|nil)iis iidh iiicidiinl radii rcilcxi, ani-
nicro s(>ciiin in csscnlia. id c^i, (|ii(id |diiis illiiiniiianlni' c.\ diiriisionc liiininis
caindcm nnmcio csscnliam lialical. c\ radiis ndlcxis iiccidciilc.
i{. Pra'tcrca (pncrilnr, iilriim [Kdciiil Ai» ai.ii i> diccndnm, (|U()d lcri ('11(1111111, .\.i 2.

invcnii'i c\cin|dnm mai;is convcnicns ? nl dicil llilariiis, ('om|»aralio ud Dcnm

Splendur cnim in ali;i matcri;i ct n;ilnr;i niill;i csl : cl si conti';i nos intcrdnni
cst (|nam ijj;nis : m;ilcri;i ;niicm (|ii;c li;i- c\ciii[d;i comj)<irationis aircrimus, nciiio
l)cl proprictales, csl nii;i in cis : iindi; putct c;i in sc pcrfcclionis ralioncm coii-
magis fuisset exempluin convcniens in lincrc. Splciidor ciiini ncc |)crs()ii;i est,
materi;i, ut vidclur. ncc idem in csscnti;i est cuiii luminoso
vel Incc : scd in lioc accipitnr similitudo^
SoMTio. Ad priinuin diccndum secuii- ((uotl coaevus cst.

dum Damasccnum et Aviccnnam, (jnod Ad aliud dicendum, quod sicnt dicit ^,,3

lumiunrc est corpus lucens li;ibens In- beatus Dernardus in libro V de Conside-
cem in compositione sni : sicut luminare ratiune, nuUa unitas cst, quoe tanta est
majus dicitur sol, et liina dicitur lumi- sicut unitas jiersonarum trium in essen-
nare minus '. Lionot autcm dicit id tia una quod sic probatur. Esl cnim in-
:

quod effluxit jam a Inminoso, et reccp- ter unitatcs rerum naturalium triplcx uni-
tum medio transparenti, quod re-
est in tas, scilicet forma?, materiae, et subjecti.
cepit ipsum in profundum sni, non tan- Formae autem triplex, scilicet generis,
tum in supcrficie : sicut aer plus est speciei, et indivisio formsB in eo quod est
transparens et ignis, et aqua minus, ct hoc aliquid et idem numero. Materise au-
etiam corpus quintum quantum est de eo tem sicut partium in toto quia sunt ex :

prueter stellas transparens est. Dicit enim eadem materia, prwcipue sihomogeneum
Philosophus, quod aer transparcns est est. Subjecti autem magis unitas est illa,

sive luciduin, sccundum quod communi- quae est subjecti et passionis. Inter istas

cat cum perpetuo supei'ius corpore. //«- autem unitatcs major est speciei quam
dius autcm est linea luminosa visualis generis, et m;ijor est indivisionis forma?
egrcdiens de luminoso corpore ad re- in individuo quam spcciei : et hiec eadem
ctam oppositionem. .S/^/^^y/^o;' autem pro- m;ijor est qu;im materi» : quia materia
prie cst dillusio radiorum pcr renexio- licet sit unum per subjectum, tamen
nem ad politnm planum, sicut ad me- multas liabet proprietates quse non sunt
tallnm vel hipidem polita, vel ad specu- ipsa, quibus tamen non numeratur, et
lum, vel ad aquam : lit t;imcn rellexio ideo nnitas ejus admiltit alienam natu-
etiam ad ;di;i corpora licet non tanta. ram quod non Jacit indivisio formse in
:

Reflexio autem radii est rcfractio radii qno est hoc aliquid. Haec etiam niajor
incidentis in corpus reflectens ad angulos est quam subjecti et proprietatis ; quia
pares : probatum c<r>\, OA\\\n'm Perspcctiva proprielas non
ejusdcm essentiaecum cst
quod reflexio radii semper lit in angulum subjeclo sed indivisio forma? non ad-
:

aequalem angulo radii incidcnlis : et idco millit alicnam essentiam et illius quae :

quando pcrpendiculariler incidit radius, maxima csl, multuin diHert ab unitatc

rellcclilur in seipsum : quia alitcr seque- pcrsonarum, in qua nec aliena esscntia
retur, quod non omnes anguli recti es- admitlitur, nec est ibi dilfcrenlia univer-
scnt ;cquales. Heflcxio autcm luminis salis ct particularis, ncc diircrcntia quod
est immutatio transparentis vel terminati est et csse : quoe omnia iii eo quod est
corporis ;id ;iin[)lius lumcn cx radiis rc- lioc aliqiiid invcniuntur. Et ideo ex parle
llexis, sicut videmus quod vicina loca in materiae non potenitponi exemplum, nec

< rr. (icii'', I, 14 et %fc[.

 280 D. AUi. MAG. ORI). Pn^D.
ex parto forinaB indivului proptcr diversi- inae et materise non est coaevitas : ad po-
tatcni univcrsalis et parlicularis, et quod sitioncm enim materiee non ponitur for-
est et csse : sed lux et splendor sunt ejus- ma, nec ad positioncm generis ponitur
dem formae, licet ex parte recipicntium s[)ecics, nec ad positionem specici poni-
sit aliqua diversitas : et ideo quoad cotD- tur individuum : scd ad positionem lumi-
ternitatem prsecipuc convenientius est nosi oljjecli ponitur splcndor, et e con-
exemplum : quia in aliis unitatihus for- verso.

E. Oppositio Aufpistini contra lixreticum.

Itein, si Dei Filius, inqiiit Augustinus, virlus et sapientia Dei est, nec
uinquain fuitDeus sine viiiule et saj)ienlia, cocnnternus esl ergo Deo Palri
Filius. Dicit autem Apostolus, (liristum esse Dei virtuteni, ct Dei sapien-
tiam\ Aiit erfto non fiiit quando non fuil I^ilius, aul aliquando Deus iioii

habuil viiiuleni el sapienliaiii : (|iJo(l deinentis est dicere : coiistat enini,

quia senip(M' liahuit sapientiain : seinper ergo hahuit Filiuin.

F. Responsio Aml)rosii ad idenh auctorilate fulla.

Eidem quoque ArianiccO qua^stioni Ainhrosius in liunc moduin respon-

del^ : I<>go, inquain, Filiuin esse iialuin confileor : (|nnd i(di((uiiin esl iiii-

])i(iatis, horresco. Scripliiin est enim in \'eteri Teslamenlo, ut ve! unum e

pliirihus (licaiii : Ante me non fuit alius Deus, et posl me iKtn eril '.
Quis
ergo hoc dicit? Pater, aii l''ilius? Si Filius : Ante me, iii(|uil, non hiit alius

Deus. Si Paler : Post me, in(jiiil, non eril. Ilic piinrcm, et ille posleriorem
non hahel. Invicem enim iii se, v\ Paler in VWwk el l-^iliiis in Palre cogno-
scitiir '.
(aim (Miiiu Paliem dixeris, ejus eliam l''iliuin designasli : (jiiia ne-

mo ij)se p;iler est sihi : cuin l''iliiim nominas, eliam Palrein faleris, (juia

nemo ijise sihi rilliis esl. lUujue ikm' h^iliiis siiie Palre. mv Pnler polesl esse
sinc Filio : sem|(('r ergn l\iler, scmj^er el l''iliusest.

'
lad Corinlli. i, -24.

* S. Amiihosils, I.il>. I il<' Fido ;nl (Ir.ilianum, rap. :>.

^ Viilt.'. iial)cl, Isa. XI. III. I(> : Avlc iiu' iion rst fonnaliiK Dens, rt pnxt me noti rril.
* Joan. Miii .Tl cl .'12 : Mimc rhiri/iraim rst Filius liominis, cl Dcus clari/icdtus rsl in eo. Sj
t)cus clari/icatus esl in co, cl Dcus clari/irahit euin iii scnictipsn : ct continuo clarificaltil cum.
 IN I si:ntf.nt. nisT. i\. i:, i-, aht. 9. 2H7

^«'' ••»"""•
Si.;i» coNTiiA :

1. Ponamiis l''iliiiiii iiuii cs.sc |»(r iiu-

po,ssiliil<', adliiic illc ({iii (sst INtlcr, iii-

l('llit;il. sc cl oiiiiiia : cr^d iioii c.\ij.;il

l*'iliuiii ad iiilcllccUiiu siiiiiii.

2. I*ra'l(!rea, Isla (3sL ahusio (|uaiii su-

AUrKirLrS l\. pra rcipreliondit Augiisliiiiis <, (juia licct

iii iniagine creuta ita sit, quod tota uou

LJtnan Palcr sit sapiens sapientia r/eni- intcUi^it nisi per intclligentiain, lota non
ta, scHicrt Filio ut ohjecto. nieinoratur nisi per ineinoriani, non vult
nisi per voluntateiu : (juis tanien audcal
dicere, (^uod iii illa suinina trinitate

Deindc quceritur de lioc ([uod dicil :

l'i^ter non inlelligit nisi per iMiiuin,

sapienlia Dei etc.

« Si Dei Filius virtus et

m/, etc. »
Solutio. Dicenduin Soiuiio.
Et liic quoeruntur duo : quoriiin tid hoc, sicut infra
unum est, si Pater sapiens sit sapientia probabitur, quod Pater nullo inodo cst
genita ul objecto, licetnon sit ea sapiens sapiens Fiiio non tamen idem cst non
:

quasi formaliter : ct lioc oportet quoerere esse sapicntem Filio, et non intelligere
ex co quod quidam hoc dixcrunt, et Filio. Intelligere enini Filio potest esse,
scripserunt. quasi intelligere a Filio, et intelligere in
Secundum est, si hoc non est verum Filio. modo non
Priino convenit Patri,
nec calholicum, utrum valcat ratio Au- sed secundo aliquo modo convenit ei, li-

gustini aliquid contra haM-eticum, quse cet non per illum modum
quo procedit
poiiitur hic? objectio facta. Et ad hoc sciendum, quod
Pater niliil accipit a Filio, nec intelle-
Ad primum objicitur sic : Si sic dicam, ctum, nec intelligcre, nec quo ht intelle-
intellectus meus intclligit se, cadit ibi ctus, nec oljjectum : sed omnia quae ha-
intellectus in duplici rationc, scilicct in bet F'ilius accipit a Patre. Inteliigere
ratione intelligentis, et in ratione in- etiam et dicere in sunimo spiritu est
t'^llecli. Ponamus ergo, quod intellectus sequivocum : quia potest esse essentiale,
iii rationcj intellecti sit sufliciens ratio et et personale : cum enim I^ater dicit se,
specics omnium cognoscibilium, tunc non potest esse dicere idem quod gene-
non oportet me ad intelligendum res ha- rare, sed est essentiale, et Spiritus san-
berc aliquid in intellectu meo, nisi in- ctus hoc modo dicit se et F'ilius : etununi
tellectum ut objicitur intelligenti intelle- est dicere trium, sicut una est essentia
ctui : sed sic generatur F'ilius a Patre : trium. Sedcum Pater dicit Verbum quod
quia idem est, ut dicit Ansclmus in Mo~ est F"ilius, tunc dicere idem est quod ge-
nolofjio, suinmo spiritui intelligere et nerarc : et hoc diccre non convenit Filio,
cum ergo dicendo se generct
dicere se : ncc Spiritui sancto, sicut nec generare
verbum suum et oinnis rei rationem et convenit Sed cum dicitur, Pater in-
eis.

arlem, ipse hoc verbo et non alio int(dli- lelligit omnia in Filio, sensus est quod
git quidqiiid intclligit. Pater intelligit Filium ut Filius est ars et
Vj\ lioc sequitur ulterius, quod nihil ratio omuium viventium F^ilium autein :

potest intelligere nisi F'iIio, quia species lioc modo intelligit quo intclligit se esse
non accipit a rebus, et species non sunt jirincipium Filiiin liac ratione : quianon
apud ijisuin nisi ideales rationes verbi. habet ^"'ilius quod non acceperit a Patre.

' Cf. Supru, Dii,l,. JII.

 288 1). ALB. MAG. ()]{]). PJI.EI).

El sic palel, quod Pater iiiteUiycndo se

sic intellif,Mt oninia in Kilio, et niliil ac-

cipit a Kilio, inio dal Kilio.

Aivnci i.is \.
Si auleni (jnieras, IJlruni id sit siniul

vcl successive ? Ati ralio Augustuti quam Magister ad-

Dicendum quod non siniul tantnni, ducit, proccdat de sapicntia (jcuita vcl
sed siniplex et unuin : (|uia niliil nuilli- infjoiita ?
])lex est in scienlia et intellectu Patiis.

Sed verum est, quod in inferioribus

materialibus procedit intelleclus in nobis Secundo, lioc supposilo, qua'iilur,

a ratione principii in id quod est a prin- (Juid valet ratio Augustini ?
picio, et ab illo in illud ulterius, cujus Videtur quod niliil : aut enim arguit
illud principiatum est ulterior ratio. de sapientia genita, aut dc sapienlia in-

Ad object. 1
Ad quod
PRiML.M ergo objicitur, di- genila. Si de genita, tunc videtur quod
cendum quod Filius non est objectum K^ilius sit sapientiaPatris qua sapiens est,
intellectus, vel ratio intellectus Patris, quod infra Magister improbabit. Si au-
velmedium, vel species, vel quocumque tem de sapientia ingenita arguit, tunc
nomine nominetur quia sic esset l*atris : non potestex hoc inferri coteternitas Ki-
intelleclus aliquid accipiens a Filio ad lii non enim sequitur, si essentia coaj-
:

hoc quod intelligeret : sed Pater seipso lerna est Palri, quod proptei' hoc l*'ilius
intelligit Kilium, et omnia (juorum ratio sit Palri coaeternus.
est Kilius sive Verbum.
SoLLTio. Dicendum, quod Auguslinus Soiut

arguit de sapienlia ingenita, prout cst

appropriabilis sapientiae genitae, id est,

Kilio : approprialum enim sup[)onit [)ro-

prium, nec potcst fieri appropriatio nisi

secundum intellectum prieexistente pro-
[)rio ; et sic sapientia ingenita neterna
infert sapientiam genitam coieternam.

(1. fnrcr/ifi Auihrofiit roiilra luerciiriiin.

Iteiii (lic, iiKni.mK iiiilii. liaMclicc, iMiiliK» quaiHlo oinnijxiliMis Dnus Palcr
noti crnl. cl I)(!iiserat? i\;im si Piilcressc (•(e])il, Deus crgo [iriino cral, ct

jioslea Palcr r.icliis esl. Quoiiiodo cip» immutahilis Dcus esl? Si ciiiiii anlc

Dciis, poslca Palcr fiiil. iili([ii(' gcncrationis acccssioiie mulalus esl : sed

averlat Deiis liaiic aiiicnliam '.

'
S. AMnno^iLs, l.ili. I do Fide a<i (iraliiiiiuin, rap. .i.
 IN I si:mivm. dist. i\, II, Ain. ii 289

niodo iiisil ci. Sccijiiija aulrm S( rihiliir ;i

Hoclio in lihio (lc Trinilalc..

SoMiTK». Aliiid cst (lc iclalivis origiiiis, Solulio.

AIMICIILHS \l. vcl sccundiiin causaiii ct causatum, vel

secundum piinci|)ium et principialum di-

De vcrho Anihrusii : /'riiito crti/, ct clis : ct aliud est de aliis relalivis inferio-

pos/ca Pa/cr /actus cs/. rihus quic fundanlur superaliquid aliud.

PriiiKU eiiim i^dationes non causantur si-

iK! actu subslantiali (|ui cst generatio :

Deinde quiBrilui' de lioc quod halielur et ideo talia supj)onuiit mutationem in

in sccunda ratione Anihrosii coutiii lue- subjecto si adveniant de novo.
reticum : « Dcus crfjo prinio erat, c/ Prieterea, Aliud est de relativis in di-
postea Patcr factus cs/. » vinis et inferiorihus. Jn divinis enim re-
1. Hoc eniin non videtur valere : co latio est etiam in ratione proprietalis fa-
quod relationes liunt in aliquo sine sui cientis personam in csse personali : et
niutatione. Sit hic lignuni tricuhitum_, et ideo ibi adventuiu relationis sequitur
iiomse sit lignum hicuhitum, et resecetur mutatio personalis : licet in inferioribus
istud lignum quod est hic quod efficiatur in quihusdam relationihus non in utro-
bicubitum, tunc fit aequale ligno Romae : que relativorum sequatur mutatio ex ad-
ergo aequalitas facta est in ligno quod est ventu relationis, sed in altero semper
Romae, quae relatio cum nulla mutatione sequitur.
facta estin ligno Romie : crgo non valet, Au ALiuD dicendum quod Boetius non Ad 2.

Si modo Pater est relativum, et ante non attendit relationem secundum id

quod
fuit relativum, sit mutatus. est proprietas qua^dam hahens quasi vim
2. Item, Quidquid nihil inesse praedicat dilferentiae in constitutione personae : sed
ci de quo prtedicatur, adveniens vel re- accipil relativum, ct non relalionem : et
cedens ei de quo praedicatur non facit ipsum relativum non attendit nisi secun-
mutationem in ipso : nihil autem prsedi- dum respectum quem importat : et quia
cat relatio inesse ei de quo praedicatur : secundum illum totum ad alterum est,
ergo adveniens vel recedens a relalivo, et non ad se, ut dicit Augustinus, ideo
nihil mutationis ostendit in illo. Pkop.a- dicit quod nihil preedicat in rclativo et :

TUR autem prima : eo quod omnis muta- hoc est verum quoad respectum rclativi,
tio per se, vel per accidens est, aut in hoc et non quoad hoc quod relatio proprietas

quod totum mobile transferatur in loco est quaidam quae secundum rationem in-
vel ad locum, vel quod accipiat aliam telligendi inest relativo.
formam quam prius non liabuit. quae

II. Ine(Jaljilc esi quoinodo Filius sil, cl non liahcdt Patron prionnn : sicut
moduH (jcncratio)iiH inintelli(jibili.^ ct incffabilin cat.

Sed quaiiis a 111(3, iiiquit Ainhrosius, (juDinodo si Filius sit, iiou priurem
habeat Pfitrein? Qucjero ilein ahs te, quaiido vel quomodo Filiuin pules
esse generaluin? Milii enim impossihile est generalifjiiis scire secrelum :

xxr 19
290 1). ALH. MAG. OHD. PH.ED.

mens dolicil, vox silet, iioii iiiea laiilmii, scd el Angeloriiiu : siipra l^olesta-

tes, el SLipra Angelos, cl supra (llieriibiin, d siij)ra Serapluin, el supra om-

nem sensum esl : quia scripluni est, Pax Cliiisli supraoinncmsensum csl i.

Et si pax Cliristi supra omnein seusum est, quomodo non est supra om-
nein sensiim laiila generatio?Tii ergo ori inanum adniove : scrutari non
licet superna mysteria. Licel scire ((uod natiis sit, non licet discutere quo-
inodo natussit. Illud mihi negare non licct, hoc qurerere metus est. InefTa-

biiis eniin est illa generatio. Unde, Isa. liii, 8 : Generalionem ejus quis
e)iarrabil^l

1. Quidani pr;vsun}unt discutere (jenerationis seriem.

Quidain taiiien de iiigcnio suo pr<esuiiientcs, dicunl illain generationciii

posse intelligi, et alia hujusmodi : inhicrentes illi auclorilali llicronymi

super /^>c/e6"/«6/^/i .•
In sacris Scrijituris, y?«'.s' saqiissime non ])ro impossi-

hili, sed pro difflcili ponitur, ut ibi, (fenerationem ejus quis ettarraOit'^ ^ed
hoc non dicil Ilieronymus, ideo quod generatio Filii (eterna pleiie inleliigi

vel explicari possit a ({uoquam iiKjrlaliuin : scmI (|uia de ea aliquid intelligi

vel dici potest. Quidam lamen Jioc accipiunt de temporali Christi genera-

tione.

sccunduni quid, secundum quod cst iucf-

faJjihs. GoNTR.v. : Mulla hahcinus ctrata

AUriGlJIAS Xil. de convcnicntibus gcncralioni, scilicct

quod in cadcm csscntia cst, quod co.Ttcr-

An gewralio dirina polesl sciri vel si- na, cl liujusmudi qua? signilicant ali-

guificari ? quid cHatum dc gcncratione divina.

3. quod scimuset signili-
Siforlc dicas,
camus quia, scd non quid ost gencratio
Dcindc qua^rilur dc hoc quod dicit in divina. Gontra Scicntia qiiia (hiobus
:

sequcnti capituloll -.a MUd enim inipossi- modis cst, scilicct pcr clTectum, vcl pcr
bile, ctc. » causam rcmotam generalio autcm pcr :

1. Quod cnim non scitur, non signili- causam icmolam non signilicatur nohis,
catur : sed gcncralio (hvina nobis mullis ncc ctiam pcr cllcclum tanlum ergo vi- :

modis significatur : crp:o scitur ali(]uo dctur, quod signilicctiir nobis quid cst
modo. gcncralio divina : cl ita cst scita ct si-

2. Si dicas, (]U()(l nun signilicalur nisi gnificata.

'
A(l FMiiiip. IV, 7 : ^ax Dci, <iux e.rsupcrai ''
Cl. Acl. viu, 33.
omnem t>cnsum, ctc.
 I\ I SKNTKNT. DlSr. I.\, I, \\\\, |j. 2!M

4. Pra-lcrcii, Scin' rciii iii sii.i |tn>|»iiii iiiiis iiiilciii sciciiliiiiii (lc divinis sicut
niilura, osl sciro oiun sccuikIuiii (liircrcii- cst sciciiliii (piiii : cl |)(!iic coiiccdo, (jiiod
liiis (|uil»iis «lislinguilur iih iiliis ([uiosuiil |tliis scinuis de ca ipiiuii (jiiod iiiclfiilii-

iu coduiu gcnerc ciiin ipsii : scd ii(»s liii- lis (!st.

bcnius a Siinctis nobis tnulilas iiujusino- Ai> id (|ii()d coiilra objicitur, diccu- A'i u.

di diirurenlias, sciiiccl (juod cst sino vcr- dum (juod verum est quod dc scieiitia
sione gencranlis, (}uod uon cst ox po- ([uia in dcmonslratioiiibus, (|uu3 est con-
lentia in iicluni, quod csl imin;itcriiilis, clusiouis scicntia, habclur illis duobus
quod non dividit csse vel csscnliiun, (juii- modis : scd sic non scitur generatio di-
lia iiabenius iib Auguslino, ct Daniasce- vina, scd polius ut incomplcxum, cujus
no, et alioctio : crgo videtur, quod scita scientia non habctur perfccte per difli-
sit gcneratio in proj^ria natura : scientia nicntia ipsum ct liajc : est scientia similis
autcni rei simplicis incomplcxae in propi'ia ci qutB est scientia quia, ct cst scire in
natura est scientia quid est res in propria universali, el non in propria natura se-
natura : ergo videtur, quod nos sciamus cundum quod ipsum est.
quid est generatio divina : crgo non est Ad m autem quod objicitur de diire- Aa 4.

verum quod Ambrosius dicit liic. rentiis ejus, dicendum quod non signi-

ntra. Sed contra : Scire quid est, est scire licatur nobis diHerenliis nisi dupliciter,
proprios terminos rei intra quos claudi- scilicet negativis sivc privalivis : sicut
tur tota rei natura : sed sic non contingit quod est impassibilis, immatcrialis, in-
Dcum scire : quia sic comprehenderctur vcrtibilis, et hujusmodi. Illai dilferentiiB

velclauderetur in nostro intellectu, quod non certilicant, nisi quia ditferentise con-
supra cst improbatum : cum igitur ge- slituentcs sunt positiva3. Alia! dilferentiae
neratio divina Deus sit, ipsam non con- quae positivae sunt, sunt remotae : sicut
tingit scire vel significare quid est. quod est in eadem substantia, vel consub-
stantialis : illae cnim non sunt proximae :

io. SoLUTio, Dicendum, quod sicut di- undcin talibus adhuc remanet occultum,
cit Philosophus iii I de Anima, omnis secundum quem modum sit in eadem
intelligentiae quse cst de quid est, termini substantia : et ideo licet illis ditferentiisa
sunt : preecticarum enim intelligentia- quibusdam distinguatur, tamen quianon
rum termini sunt : omnes enim allerius convertuntur cum ipsa constituendo non
causa sunt, scilicet propter cjus quod specificant gcnerationem et idco adhuc :

consideratur : speculativiB vcro rationi- ignoratur quid gcnerationis : et ideo

bus terminantur : ct omnis ratio aut dif- eliam non dicit Ambrosius quod simpli-
linitio est, aut demonstratio in qua stat ciler impossibilc sit scire generationem,
intcliigcntia, et diflinitiones omnes diffi- sed quod impossibile cst scire generatio-
nitai sunt ad diflinicntia. nis secretum, quia secrctuni ejus est
!' 2. Kt idco dico, quod non contiugit scire quidsit : sed non est secretum quid non
quid est Deus vel aliquid divinum, eo sit : et hoc scitur et elfatur : undc elTabi-
quod difliniri a nobis non potest sed :
lis est secundum quid, et non simpli-
erit semper secundum aliquid sui extra citer.

nos, ut supra diximus in qusestione de

scientia Dei '
: et boc intclligit Ambro-
sius quando dicit, quod non scitur a no-
bis generatio divina, nec etiam ;ib An-r
gelis : quia per quid est, scila non est
nisi ab eo qui cst Dcus Trinitas : habe-

» Cf. Supia, iJist. II.

202 I). \\M. MAG. OHI) Vn.llY).

da abjuc in [)ul)licam laciein piofcicnda

ea qua' in profundo cordis vel cogitalio-
nibiis vel scnsibus commoventur nobis,
ct iioniinibus et vocabulis indigcmus. Ex
hoc accipitur quod iibi non cst vclamen
AUTICLLUS XIII. carnis. non est neccssarius usus loquen-
di. In Angclis autcm non cst vidamcn
An loquantur Aiif/rli ? carnis : crgo non lo(juunlur.
4. Itcm, lad (jorintb. iv, 'i, super illud,

Noliteante tempus Judieare, dicit (ilossa^

Deinde quaeiilur de lioc qiiod dicit : quod gcsta cl cogitatabona vcl mala tunc
« Vox silet, non mea tantinn, scd ctiam crunt aperta : et quia omnia tunc erunt
Angeloruin, ctc. » VA qiunerunlur quatuor, nota, tunc omnes poterunl judicarc dc sc
scilicet qualiter loquantur Angeli ? et et de aliis. Ex hoc accipitur, quod etiam
utrunionmia loqui possinl ? cl utruni mali tunc videbuntcogitationes omnium :

omnesoninibus, vel quidam quibusdam? ergo multo fortius Angcli modo videnl :

ct de auditu audientium aliorum locutio- ct ex hoc itcrum scquilur, quod non

ncm. loquuntur.
Circa primum proceditur sic : .'). Itcm, Augustinus : In patria non
1 . Dicil Hasilius in quadam liomilia su- erunt cogitationcs volubilcs binc illuc,

per illud Deutcr. xxvn, : Attende, et au- aut inde huc : sed omnia simul videbi-
di, etc. : Sermonis usum nobis Deus qui nms. Ergo cum Angeli modo sint bcati,
nos creavit, indulsit, pro eo ut cordis oc- non indigcnt locutionc, sed omnia si-
culta invicem nobis verbi ininisterio pan- mul videntur.
deremus, ut communi in allerulrum alle- (). Item, (ircgorius in libro IV Dialo-
ctit)ne naturcC unusquisque nostrum pro- gorum Quid est quod non vidcnt, qui
:

ximo suo velut ex arcanis (juibusdam videntcm omnia vident ? el loquitur de

domiciliis consilii secreta depromeret :
Angelis. Si ergo omnia vidcnt, vident
sienim nuda solummodo atque intecla etiam ea quoB sunl in se invicem : et ita

anima viveremus, ex ipsis tantum men- non indiirent locutione.

tismotibus atque cogitalionil)usintentio- 7. Itein. Auiiustinus in libro de liono

nil)usque cogitationum altcrutrum no- eonjuijaH : Post hanc percgrinationem
sceremur. Ex hoc accipilur, quod Angeli futurum est, ubi omnium cogilationes pa-
cum sint denudati a corpore, sine ser- tebunt invicem, nec inviccm repugna-
mone sibi invicem innotescunt : crgo bunt. (Jum ergo in fiituro similes erimus
locutione non indigent : et niliil esl va- Angclis, ut dicit Dominus, Matth. xxii,

num in eis : ergo non loquunlur. :{() '

: ergo .Vngidi modo vident invicem
2. Item, .lob, xxviu, 17, super id,Ao// cogilationes suas, ctc.

adivquahitur ei aurum vel vitruni dicil 1 . Seh coNra.\ hoc cst quod dicit (jlossa, ggj C0?1

Gregorius, quod in resurrectione unius- I ad (iOrinlli. xiii. I, quod superiores si-

cujusqiie mentein ab alterius oculis cor- gnilicanl inferioribiis (|uod de I)ci vo-
pulenlia iinii iibscondet. Krgo multo liinlate perceperunt nulibus el signis.

magis cuin spirilualior sil natiira Angeli, 2. Itein, IJoctius : (Juidquid potesl

quod in iiiio Aiigelo est, non lalebit potenlia inferior, potcst ct superior : cum
alium : v\ ita noii indigiMil locutioiie. ergo bomo (pii cst infcrior potcntia, pos-

'.\. Ilcni. nasiliiis : Ouoniam vigor ani- sil loqui. j)(»lesl l()(|ui et Angelus.
ma« vclamine carnis operiliir ad indifiin- '.\. llem. Is;i. vi. M : Clainahanl (iller

«
.Mallli. XMi, ;it) : V.rwtt siciil .\iirjeli Dci in r,flo.
 IN I SFATK.NT. DISI. [\, I. AIIT. i:i. 203

(1(1 (illcndii. \\\ Ziicliaria uiuis loquiliir iiil(dligit sccundiiia actiini, iiiullu iiiagis
all(M-i '. I'il iii haniclc ^ habct jiotcstaleiii (•laiKhuidi sc ab alio :

sic crgo dico, (jiiod cst iii Aii;^i'lis, (juod

.Jii.xta lioc iillciius (luaM-itiir, Si con- sunt intclligibilia luiiiina, iit dirit Dio-
ccdilur (juod locjuantur, (jualitcr loquaii- nysius : cl idco ad Ikx- quod luijiiaiitiir

tiir ? VA vidclur (ilossa, I ad (lorinlli. inviceiM, iioii cxigilur nisi volunlascoin-

xMi, 1, diccrc, (juod hxjuunlur nulihus ct municandi alteri suaiii intcHigcntiam, ct
signis. Scd lioc vidclur slarc non j)ossc :
convcrsio ad ipsiim in ordine, ct coii-

quia. ccjitio siue intcllig(!ntia} jicr modum ex-

1. Nulus servit j)otius dcnionstrationi prcssionis ad altcrum : alitcr cnim in-
ipsius rci quain locutioni. lclligiinus, et aIit(U' cogitamus in ordinc
2. Item, Signa illa aut suiit a natura, expressionis ad altcrum. Intelligimus
aut a j)lacito. Si a natura, tunc crunt ca- ciiim cuin notitiam habcmus : scd cogi-
dein apud oinncs. Si autein ad placituni, tamus cum apud nos confcrimus, et or-
tunc ante locutionem exigitur disciplina dinamus ad expressionem cum accipimus
idiomatis, quod ctiam frivolum est pone- cogitatum nostrum in aliquo signo ad
re in Angelis. alterum. Et non amplius meo judicio
3. Ilem, Dainascenus dicit, quod tra- exigiturad loqui Angelorum. Hoc autcm
dunt sibi suas intelligcntias sine voce pro- signum noii est aliud quam species in-
lato scrmone. Sed quia alibi de hoc plu- tclligibilis cum ordine ad alterum, ct

rima dicta sunt ^, ista sufficiant. voluntate communicandi.ut mihi videtur.

Ad id ergo quod primo objicitur, di-

itio.
SoLUTio. Concedo, quod Anffeliloquun- cendum quod Basiliusintendit, quodnon
.

tur, et secundum
qualiter loquuntur, indigemus sermone prolato per attra-
quod opinor, ad hoc videndum oportct ctum aeris non autem intendit, quod
:

praesupponere quoddam simile. Ponamus non indigemus sermone spirituali hoc

duo lumiiui distantia a se ad hoc quod
unum illorum luminum pcnetret aliud
non exiguntur nisi tria, quorum unum
est quod unum directe ordinetur contra
; modo quo dctcrminatum cst dicto.
Ad alild dicendum, quod est quaidam
mens creata ab eo quod causaliter beati-
ficat sicut mcns beatitudinis in qua
:

aliud in situ, ct quod nullum medium sunt dotes aiiimae, cx quarum redun-
prohibens et claudens unum ab alio sit dantia sunt eliam dotesin corpore : et de
inlerpositum, quod sit distantia pro-
et illa verum quod non absconditur ab
est,
portionata potcntiae immutandi, quia lu- oculis alicujus beatorum quia hoc nihil :

men Parisiis existens, non immutabit est, quam quod quilibet beatus videat in
usque ad lumcn quod esl Romse. Si au- alio quantitatcm gloria? animse et corpo-
tem ponamus, quod unum illorum lumi- ris quam babet a Deo : sed quiddam est
num sit cognitivum alterius, et e con- in mcnte causatum a libero arbitrio, in
verso, ct quod habeant libertatem arbi- quod potcst potestas voluntalis ct iiluJ :

trii tuuc sequilur quod se cognoscent,

:
dicilur proprius conceptus cordis unius-
si voluerint et non cognoscent, si non
:
cujusque, et illud uon vidcdjit unus in
voluerint. Dicit cnim Augustinus, quod alio sine locutione : ct prinia similitudo
lumen et species intelligibilium sintsem- est iii vino inllciente vitrum : quia per
per in aniina, non tamen anima semjier vitrum vidctur color vini : ita in gloria
intelligit, quia nonvult : unde si voluntas corporis vidclur et perpenditur gloria
claudit intcllectum sibi, quod scilicct non mcntis.

'
Zacliar. i et seq. passim, ^ SummaTheolog. II pars, Q. iiS

2 narii':!. vii, 16.

 2 4 D. ALB. MAG. ORD. PR.^D.

A.d 3. An ALUi) pntet solutio per dicta : quia An noc autom quod quaeritur, Qualitcr au quast
IJasilius loquitur de indigentia scrmonis loquuntur? Dico cum (jlossa quod nuli-
qui sonat in aoro. bus et signis mitns vocatur ibi ordo
: et

^j 4
Ad ALun dicondum, quod Glossa illa ot convcrsio ad altcrum cum volun-
biquilur dc causis condomnationis vol tate innotescendi, etcum determina-
salvationis : quia illas quilibct videbit iu tione similitudinis quam habet apud se
alio, ut justior apparoat condomnatio ma- ad rcm. Sigiiinn autem vocatur forma
lorum et salvatio beatorum sed tamcn : quae est in Angelo, qu« est signum ct
ex hoc non removctur quin arlbuc nc- similitudo rci, co quod intelligenlia est
cesssaria sit locutio et bonis et malis, ad plona formis a crcalionc sui, quse formae
conceptus illos qui subsunt libero arbi- sunt rerum similitudincs non quidcm
dcpromcndos.
trio altcri accopt» a rcbus, sed a creatione : et sunt
^jj 5
Ad aliud diccndum, quod cogitationes similitudinos totius ordinis causarum
volubilcs appollautur cogitalionos dis- univiM-salium vel particularium ad rcs
currontcs ab obscuritate vestigii vel ima- factas, qua; sunt, ct ad futuras : et sub
ginis vel auiigmatis ot spcculi fidci, ad illarum dotorminatione ad lianc rem vel
cognitioncm Dci liabcndam, quic bic in- ilhim Angeli exprimunt quidquid volunt
cipit a creaturis. Scd tunc non erit ita : loqui.
quoniam Deum in se videbimus, et alia Ad
autcm quod contra
id objicitur, di- .

ordinata ad boatitudincm in Dco simul : ccndum quod nutus hic cst intolligibilis

quia ibi sunt simul, ubi sunt ut unum dcmonstratio, ad quam sufficitordo unius
simplcx, quod est causa et idea omnium. ad altorum tuu) voluntate innotescendi.
Sod tamen propter illam cognitioncm Ad
aliud dicciulum, (juod signum cst Ad 2. at

non romovctur illn quam b;ibct unus- a natura, scd dctcrminatio cst ad placi-
quisquc dc conccptu cordis sui : ct illam tum Angcli : ct ideo non exigitur dis-
non ostcndit vcrbum, eo quod non est ciplina idiomatis ; et est similitcr sicut
boatificaus : sed cxigitur ad eam locutio. si ego babeam similitudinom hominis
Ad aliud diccndum, quod loquitur apud mc, cl illam por voluulatem con-
Atl 6.
Circgorius de subslanlialibus bcatitudini, vorto ad cxprimondum ct signillcandum
et non de aliis. Vel dicatur, quod loqui- illum vcl illum ct ponamus, quod hoc :

tur dc suf(icientia subjecti, non dc scien- sufficiat locutioni ad te patet enim tunc, :

tia sccundum actum : hoc cst dicerc, quodtuncnon suscipcres aliquid a mc :

quod Dous in quo vidori sufficicnler pos- sod dcterminando similitudinem natura-
sunt omnia sinc modio, objicitur eis et : lem rci, ad hoc roslringcrotur tibi com-
quoad hoc nihil esl quod nou videant,id munitas similitudinis homiuis ut in illa :

ost, videre possint non tamon est ve- : quam habcs apud tc, intolligores conce-
rum, quod omncs actualiter omnia vi- plum meum ot hoc vocat Damasceuus
:

deanl in co quia jam (juilibet tot haborct

: traderc sibi intcllligcntias sino vocc j)ro-
iii eo visa ct scita, quol altcr : ot sic lato sormonc.
cEfjuales cssenl in numcro scitorum.
Ad ALiUD dicendum, quod Augustinus Skd adiii c objicilur : quia uoccssc est, object
A(l 7.

non lo([uitur dc cognitis quae subsuut li- quod aliquid cxcitol audicutcm ad hoc
bcro arbitrio, sed dc cognitis in quibus (piod pcrcipiat : ot illudcxcitans oportct
subtanlialitcr esl boatiludo, lioc ost, in («uin suscipcrc a loquonlo : ergo aliquid
quibus rosultal monlc ot iu corporc
iu rccipit ab ipso : ot ita aliquid egrcditur

por consoquons Dcus beatilicans iit bca- ab uno iu alium, ct unus ost in potcntia

tilicans. ad aliuin.
Ad id qu(»dc()ntra objicitur, bonc con- .\d hocdicoudum, quod nihil oinnino
Ad object.
ccdo quod loquunlur. recipit quod non habot do naturalibus,
 IN 1 SKNTKNT. DIST. IX, I, AIM". 14 i:r I.S. 2!).*)

tiicul esi loculio : ([uia sicul [irius dixiMius, non cognoscilur nisi a uobis (fl Dco : ita

sola convorsio sullicil cxcitalioui : uudc cst in illis : scd siciil iu iiobis jironun-
|)ci' lioc ipsuu» (|uo(l vidcl cuni ad sc lialio (M-diiiat conceptum ad naturalia
couvcrsuui, cuui ulcrfjuc sil luiucu inld- iuslriitncuta pronuutiandi vel audicudi,
liiiiltilc, cl voluiilas iioii cst daudcus, et tunc naturaliter auditiir : itaiu Angclis
dclcriniualur iii ipso aiidienlo coj;uilio ordo convcisionis ad aliiim ciiin volunta-
cjus ad lioc (|Uod illc vult cxpriincrc. tc cxpriuuMidi causat audituin in iino,
ct est locutio in aiio : ct illa convcrsione
conceptus qui subfuil libcro arbitrio, ex-
trabitur cxtra ipsum ad naturalia quo-
ARTICl LUS XIV dammodo, et tunc ab alio est intelligi-
bllis, ut dictum cstprius.
An Angell oninia loquantiir ? Kt quod objicitur, quod non hal^ent
cognitionem eoruni qiiai pure subsunt li-

bero arbitrio, verum quamdiu tan- est

Secundo quoeritur, Utrum omnia \o- tum in libero arbitrio sunt sed quando :

qui possint ? ordinantur ad ordinem pronuntiationis,

Et videtur quod non : quia non potest jam sunt naturalia : quia sicut nobis na-
aliquis exprimere quod non liabet in co- turale est audire loquentem, sive ipse
gnitione : sed contingentia a libero arbi- velit, sive non velit, dummodo loqualur :

trio dependentia non habent in cogni- ita naturale est audire Angelo, sive sus-
tione . ergo iUa non possunt exprimere. cipere ad se conversum sub voluntate
Prima patet. Media probatur per hoc exprimendi, et similitudinem rei ad rftm
quod non cognoscunt nisi ea quorum determinatam per intentionem innote-
formas acceperunt in creatione non : scendi rem illam alteri et hoc vocat :

autem tunc acceperunt nisi eorum quse Basilius motus intentionum quibus inno-
secundum cursum naturse eveniunt, si- tesceremus invicem, si tantum nuda et

cut patet ab Augustino super Genesim, intecta anima viveremus.

quod acceperuntcognitionem uniuscujus-
que rei fiendee per opus dispositionis et
ornalus et propagationis antequam esset,
in Verl>o vel a Verbo : ergo videtur, ARTICULUS XV.
quod de his qu« pure subsunt libero
arbitrio, non habent polestatem expri- An Anyeli omnes omnibus vel quidam
mendi. quibusdam loquantur , et utriim di-
Sed contka : Dicit Boetius quod quid- stantia potest eis facere loquelae impe-
'
quid potest potentia inferior, potest et dimentum sicut apud nos ?
superior : sed nos possumus loqui omnia
quae sunt in corde nostro, tam a natura
quam a libcro arbitrio dependcntia : ergo Tertio qua^ritur, Utrum omnes omni-
et illi. bus vel quibusdam loquantur?
1. Videtur autem, quod tantum quidam

SoLUTio. Ad hoc dicendum, quod An- quibusdam per (llossam super verba
geh omnia cordis sui concepta possunt Apostoli, I ad Corinth. xiii, 1, quse dicit,
depromere slcut et nos, et hoc a natura quod superiores infcrioribiis quod de
habcnt, quod non indigent verbo quia
ita : Dei voluntate intellexerunt, signilicant
etiam daMuones ita loquuulur. Sicut in nutibus et signis, quai Ihujuse vocantur.
nobis est, quamdiu est conceptus mentis 2. Praeterea, Loqui est illuminare de

in sola potestate liberi arbilrii, quod tunc conceptu cordis : cum ergo illuminalio-
 2<JG D. ALB. MAG. ORD. PR.^D.
nes descendant a superioribus in inferio-
res, el non e converso : videtur, quod
tantuni superiores loquantur inferioribus,
et non e converso. ARTICULUS XVL
Sed contra. Sed contra Apud nos omnes indilfe- :

renter possumus omnibus loqui per na- An Angeli in suis locutionihus et auditi-
luram ergo cum non sinl inferioris po-
; hus utuntur linguis, aurihus, aut qui-
lestatis Angeli quam nos, videtur quod busdam organis ?
ipsi omnes omnibus loqui possunt.

Qufes».
fxEM quaeritur, Si distantia potest eis I^ltimo qua^ritur de organis audientium
facere impedimentum loquelse, sicutapud et loquentium.
nos non audit nos qui plus vel minus Cum enim Angelus sit substantia sepa-
dislat ultra quam possumus frangere rata, videtur non habere organa, nec
aerem ? Videtur quod sic quia legimus : etiam potentias ad hujusmodi organa de-
Angelos clamare alterum ad alterum '. terminatas : sicut habent anima? exutae
Non autem est necessarius clamor, nisi a corporibus, sicut legitur de lingua di-
propter surditatem vel propter distan- vitis damnati et digito Lazari ^
tiam : surditas autem non accidit Ange- Sed si hoc concedatur, tunc videtur, ^«f* co"""

lis : ergo clamor cst propter distantiam, quod loqui eorum et audire nihil addit
ut videtur. super intelligere secundum actum, quod
falsum est quia hoc non habet rationem
:

Solutio.
SoLUTio. Dico sine prffijudicio, quod loquelae.
duplex cst locutio in Angelis : una quae
vocatur illuminatio a Dionysio : et illa Aj) noc dicendum sine praejudicio, quod Soiuiio.

est de his quffi manifestantur in V erbo, Angeli habent linguasspirituales : et illae

et non sunt desubstantia beatitudinis in nihil aliud sunt quam potestas communi-
speciali, sed sunt de dis[)ensatione mundi candi consilia et conceptus suosinvicem.
futura et sacramentorum et luxlesiae : et An noc autem quod objicitur, quod Ad otject

verum est, quod illa b)cutio descendit a loqui corum non videatur esse nisi in-
superioribus in inferiores : quia illa illu- telligere secundum actum, dicendum
minationo superiores purgant, illumi- quod ad loqui concuirunt tria, scilicet
nant, et perficiunt inferiores se. Alia au- intelligere secundum aclum, etconversio
tem csilocutio deconceptis in corde pro- ad alterum sub volunlate innotescendi,
priis : et illa locutione et boni et mali et inlentio dirigens simililudines ad res
loquunlur, et omnes omni])us. dequibus est sermo. Similiter ad audi-
tum isla concurrunt, scilicet conversio
A.d queest. A» U) quod (jua^ritur d(> dislautia, di- ad loquenlem, et voluntas accipiendi
cendum (judd distanlia loci nibil lacil in conccjttum, ct diroctio simililudinis ad
eis, sed tanlum ordo conversionis ad al- rem caindem.
lerum per iulentioncm innolesccndi sibi. Et si qu*ris, Quomodo potest lioc esse,
An II) (juod objicilur de clamore, di- quod uno converso ad altcrum, et e con-
cendum quod clamor Angeli signilicat verso illc convertitur ad istum ? Dicen-
magnitudinem cxprimendi, non necessi- dum quod lioc contingit j)ropter lumen
tatem audienlis. vel sj)atium distanlia? in- intelliuentia' unius directae ad alterum :

ler audicnteni rt loqucnlcm. sicut enim radius luminis corporalis

aijjtruatur alleri, ita etiam radius luminis

Isa. Ti, •'<

: feV r\ainahant alter adaltenm. «Cf. I.uc. XVI, 24.
 :

IiN I SKlVrivM. DIST. I\, K 207

spiriliialis unius iiiiollij^cnlia» in nno Omncs (!niin sancti Doctores scrutali

An^^-cio, ai>|ili(iUiii' railio intclligonlia' sunt mystcria Trinilatis (;! discusscruiit

Anu;oli allcrius : cl hoc niodo cliani ap- cr;^() vid(!lur (juod oinncs [)cccaverunt.
plicanlnr aniinabus in rovelalionc. \']x Ai) iioc r(!S[)oii(lcnduin (!st [)(!r hoc (juod Soiuiio.

hoc cliaiii [)alcl, (juod ncc communilas dicil ^((rnardus supcr Cantica^ : Spiritus

forniaruin iinpcdil inlclleclnm, cnin for- scrutatur non solum hominum corda ct

ma scmpcr })er direclionem ad rein dc- renes, sed etiam profunda Dei ^: ot sive

terminelur : ncc etiaiu decipiuutur aiqui- ad noslra, sivo ad alia scciirus sequor
vocis, et amphibologicis : quia res deter- eum quocumquo icrit : tantum ut custo-
minata excludit omnia illa. diat corda nostra, ot intelligcntias nostras,
ne forto cuin non aderil, adessc pute-
mus, nostrumquo pro ipso soquomur
seiisuin (loviantos. llnde scrutantes scru-

ARTICIILUS XVir. tinia suo sensu, vi rationis volentes

potius intorrumpero in secreta Dei
A71 licet scrulnri siiperna mysteria ? quam per doctrinam spiritus intro-
duci, hic reprohenduntur, sicut infidelcs
qui terminos articulorum fidei non cu-
Deinde queeritur dc hoc quod dicit : stodiunt : non autom reprelienduntur
« Scrutari non licet swperna mysteria, studentes et inquirentes cum pietato.

etc. »

K. Utrum deheat dici^ semper yiynitur, vel semper genitus est Filius ?

Hic quceri potest, Cum p;eneratio Filii a Patre nec j^rincipium habeat nec
finem, quia a?terna est, utrum debeat dici, Filius semper g-ignitur, vel
semper g:enitus est, vel semper gignetur. De hoc Gregorius super Job,
ait : Dominus Deus Jesusin eo quod virtus et sapientia Dei est, de Patre
ante tempora natus est^ : vel potius quia nec ccjepit nasci, nec desiit, dica-
mus verius, semper natus : non autem possumus dicere, semper nascitur,
ne imperfectus esse videalur. At vero ut ceternus designari valeat et perfe-

ctus, et .sew/?er dicamus, aUiatus, quatenus ei natus ad perfectionem [ler-

tineat, et .s-em/je/' ad ceternitatem :quainvisper hoc i[)sum quod perfectum

dicimus, mullum ab illius veritatis expressione deviamus : quia quod fa-

clum non est, non [lotest dici [)ro|)rie perfectum, sed balbutiendo ut pos-
sumus, excelsa Dei resonemus. Ft Dominus nostra' infirmitatis vcrbis con-

descendens, Fstote, iriquit, perfectl, sicut et Pater vester cadestis perfectus

'
S. |{f,r.naiiI)L.^, Suprr Caiitica, Serm. 17.
^I ad Corinlh. 11, 10: Spirilm... oniiiin ficnilnlur, f.liain priifaniln Dci.
' S. riUKdfjKiis, l.il). XXI.X ^iipfM- Job.
298 1). ALB. MAG. ORD. PR^D.
<?.s'/*. Siiper illiini lociim etinin Psahni : E(jo liodie genui t&K De hac gene-
ralione Filii ila loqniliir Auguslinus : Quamqunin per hoc quod (hcit Iiodie,

possit etiam intelhgi dies ihe quo Christus secunduni h(»minein nalus est :

tamen quia hodie prcTscntiam si^nifical, atque in (eternilale neque prcTter-

itum quidquam est, quasi esse desieril : neque hilurum, quasi nonduin
sit : sed pra^sens tantum, quia qui(hjuid (Cternum est, semper est : divini-

tus tamen nccipitur de sempiternageneralionc sapienliie Dei*. Ecce his

verbis ostendit Aufiustinus quod generatio Filii semper est, nec pra^teriit,

nec futura esl, (juia (Clerna est. hleo dixit f/e)iui, ne novum putaretur, sci-

hcet ne videretur incepisse. Ifodie dixW, ne pra^terila f!:eneralio videretur.

Ex liis ergo verhis Prophet<T, ut ait Joannes Chrvsostoinus, nihil aliud ma-
nifestatur, nisi quia ex ipsa essenlia Palris semper genitus est Filius.

UIVISIO TKXTUS. ARTICULIJS XVITI.

« Ilif <iiiseri polest, Ciim generalio Fi- An generatio Filii a Patre sit finita, ^

lii <i Patre, etc. » vel uifinila ?

ITic incipit secunda pars dislinctionis

illius, in qua docet Magister quihus ver-
bis utendum esl in a^ternitate divinse Incidit aulcm hic qua^stio in prin-

gencrationis exprimenda. cipio, Utrum generalio I^^ilii a Patrc sit

partes quatuor in flnila, vel infinita ?

Et dividilur in :

quarum prima probat, quod convenien- 1. Vidfctur autem, quod inflnita : quia

tius exprimilur verbis prseleriti et pra^- in aeternitale nihil aliter sc Iiabet : ergo

sentis temporis simul acceplis. In secun- si Patcr genuit, verum quod adhuc
est

da, ol)jicit conlra hoc per vcrba Origenis, goneratur : generatio autcm quae sem-

ibi, \j, « Orifienes vero super Jeremiam ])er est in actu generationis, numquam
dicit, etc. » In lertia, solvit, ibi, M, « Sed linitur : ergo videtur, quod generatio

ne tanti Auctores, » In quarla, ex solu- Filii a Patre inlinila sit.

tionc elicit, qualiter el quibus verbis de 2. Item, Quidijuid est in Deo, non fini-

gcneratione divina loquendum est, ii)i, lur (luratione, vel loco, vel intellectu :

0, « Dicamus er<jo Filium. etc. » gencratio divina est in Deo : ergo nullo
horum finitur : crgo videtur, quod scm-
pcr generalur.
Sed contra : Sod coiilr

I. Quidquid sempcr est in gcnerari,

nunupiam cst in genitum essc ergo si :

I''ilius scuq)er est in gcncrari, numquam

est in gcnilum essc, quod falsum est,

S. .\Lr.csTi.NUS, In expos. sup. Psal. ii.

'
MafUi. V, 4«.

« l'sal. II, 7.
 IN F SK.NTKNr. DIST. IX, K, AHT. 18. 2^9

([ui;i iioii csscl liliiis nisi csscl jifeni- iii naluralibus matboinatitis inlinitiirn

liis. non esl nisi in oo ([uod osl (initiiin aclii,

2. llcni, Oiii(I(jiii(l scnipcr csl iii iicnc- ot iii |)()l(!ntia in iMo ot non actii :

rari. nuin([iiiun osl coin[»lcl,uin [x-i- g(!ne- inlinilum (Miim quod it(!iiitioiio sivo re-

ralioiUMii : cri^o si ImUiis sein[)or esl in "cneraliono ojusdom inotiis circuli sino

genorari, iMlins nuin(|uain osl [)errooliis ([uiolis inlor|iosilioiio esl inlinitum, non
et coin[)lolus j^er genoralioneni, nuod polost ibi osse : quia non ileralur sem-
iteruni ralsuin es! : ergo geueratio ojus per cadem goncratio sinc quiete, sicut
non est inlinila. motus circuli intinilus dicitur regenera-
tionc quantum ad princi[)ia naturalia :

,gj ,
Si dicas, quod idem est in gcnerari et undo nuilo motb ost ibi inlinilum sic
geniluin esso. Contiia : Aut ergo siinul acceptum, nisi hoc modo quo supra di-
sunt duratione generari et genituni esse, ctum est, quod inlinitum est non fini-
sed non nalura : aut simul natura, ettom- tum, vel mensuralum tempore, loco,

pore. Si priino modo : orgo generari est vel potestate compreheudentis intelle-

prius natura ([uani gcnituin esse : sedin ctus. Finitum non est ibi quia
oliain :

omnibus talibus prius infert posterius, et finitum dicitur, vel quod attingit com-
non convertitur non enim sequitur in :
plementum post motum, quando scilicet
millesimum annum, si genitum est, ergo post moveri est in motum esso : et sic

generatur : sed sequilur bene, si genc- non potest esse indivinis penitus immu-
ratur, ergo genitum est : ergo cum mo- tabihbus. Alio modo dicitur finitum
do verum quod Filius est genitus,
sit^ contentuin intra fines terminantes ipsum
non est vcrum quod generatur quod : intra, vel extra sicut res terminatur ud
:

falsum est, cum recipiat fidos hujusmodi formam et figuram suam, vel ad essen-
locutiones, Filius semper generatur ut : tiam suam, extra quam de re nihil

hic probat Magister. est.Extra autem sicut res terminatur ad

!st. 2. Si dicas quod generalio Filii est finita locum. Et neutrum illorum competit
ad genitum esse. Vidctur falsum esse : divinis : quia Deo non constiluitur ter-
quia tunc aiiquando fuitincompleta, et in minus suae essenlioe : licet ipse sibi fini-

genitum esse facta est completa. tus sit, tamen non finitur ad aliquid cre-
Praeterea, Quandoque fuit in generari, atum : cum semper sit non inclusus,
quandoque autein in genitum esse, et sed cxtra incomparabililer. Unde dici-

ita variatio ost in'ffiternitate, quod stare mus, quod generatio divina nec finita
cum non polest.
proehabitis est, nec infinita est, sed simplcx. Simplex

ist. 3. Irii^M, Estnc concedendum saltem se- enim, ut dicit Philosophus, nec fini-

cundum intollectum, quod generari est tum, nec infinitum est. /

ante gcnitum esse ? Videtur quod sic : Nec hoc dicendum quod genera-
esset
cum Filius non accipiat esse quod est, ri differat a genitum esse quia jam :

nisi per generationem : ergo generatio, supra probatum est, quod cst (ieri ali-
ut videtur, ost ante. Si hoc datur : quod ancedens Filium, nec actio aliqua
CoNTRA est intollectus aeternitatis, qui inter Patrem et Filium, per quam exeat
aternum ponit totum esse simul. Filius a Patre : sed generatio dicit ratio-
nem per quam Fihus est a Patre : unde
lutio. SoLUTio. IJicendum, quod ista quae- generatio active intellecta idcm est quod
stio in divinis non habot h)cum : quia paternilas vel Pater, licot ditTerant in

nec ibi est (initum, nec infinitum. Iiilini- modo significandi. Similiter, generatio
tum non est : quia illud ost inqjorfoclis- [lassive accopla, idem est quod F'ilius

simuin, cujus partes accipienti semper diiforons in modo intelligendi tantum.

cst aliquid extra iiccipere : et ideo etiam Et ideo nihil est quod qua^ritur, Utruni
300 D. ALB. MAG. ORI). PriyEl).

generari et gcnitum essc simul sint

tempore, ct natura : vcl natura prius

unum alio, sed non lomporc ? Quia
neutro modo Idem enini sib'
sunt. AllTICl LUS XL\.
non csl simul secum, co quod simul-
tas sil diversorum, qute sunt in loco Utrum Filius semper potest dici na-
vel tempore uno : scd generari et gcne- tus et (jenilus? et (juid notant tria
ratio ct Kilius in divinis et genitum esse tempora in participio, verbo, et ad-
sunt idcm, aliter tamen signiiicatum : verhio, cum dicitur, Filius est semper
et ideo non est ibi, ncc prius natura, natus ?
nec aeternitate, nec spatio. Scd cum di-
citur, Filiits (jeneratur a Patre, signili-
catur modus quo Filius est a Patre. Cum Deinde quccritur de hoc quod dicit

autem dicitur (jeneralio, significatur ratio ibi : « Dicamus verius, semper natus,
illius existentiee qua est a Patre. Cum etc. »

dicitur, Filius genitus, signidcatur mo- In talibus enim locutionibus ubi duo
dus quo est in Kilio id quod Patris est. tempora significantur, unum tantum
Cum dicitur, Fiiius, significatur deter- determinat comparationem : et alterum
minatio habentis princi[)ium in compa- cst rcspcctu cujus alterum accipitur : ut
ratione rcspectus ad principium illud. cum dicitur, tempus
illc amatus cst,

Et quia omnes modi sunt ejusdem

isti pra^sens quod accipitur per ly est, non
in significando ipsum divcrsimodc, cx est mensura actus vel passionis qui im-
ideo fides admisit omnia verba temporis portatur per ly amatus, sed potius pra^-
exprimentis modum talis existenlia^ : et teritum tempus quod consignificatur in
per hoc patet sohitio ad totum : non hoc quod dico, amatus : ct tempus acci-
enim pono ibi fieri, vcl actum, inter pitur ibi rcspcctu pra^sentis ad quod
Patrem et FiHum sed verbum impor- : tcrminatum cst illud prictcritum ergo :

tans actum generationis iu luimanis, videtur, quod similitei cum dicitur,

quando transferlur in divina, al)slra- Filius semper natus est, quod prteteri-
liilur ab agei-c vel pati et tcmpore, et tum referatur ad generationem, et prae-

retinet tantum rationcm aclus sui. qiuc sens sit nunc ad quod tcrminatur pra*-
ratio in divinis dicit notionem hoc vcl tcritio prjetcrita.

iilo modo signillcatam cl i(h>o totum :

quod ibi est, perfeclum est, nihil in ficri, Pr.oterea, Cum (hcitur, Semper na- Queest. i

nihil in factum esse : sed V\X\'\ dcmon- ///.5 tempora importantur

est, tria et :

stratio a Patre, perfecti a pcifccto, ct qua^ritur, Quid notcnt illa tria circa gc-
unius nb iino. ncrationcm divinam ?
Pr.kterka, quau-itur. Quod istorum Qusest. 2.

tcmi)orum magis compctit divin® gene-

rationi ?

SoLrTio. Dicciulum, (juod hujusmodi Soiutio.

participiii, )iatus, et f/enitus, abstrahenda

sunt a consignilicato tcmporc, et sinii-

litcr vcrba : ct tantiim dcbct intclligi

rctinerc id qiiod nobilitalis cst in ipsis

(|uantum ad dilTcrcntias temjioris coiisi-

gnilicatas : sicut praMeiitum a pra^leri-
tionc cst .ibslrahcndiim. cl rctiii(>rc dcbet
 I\ I ShliYllvM. IHST. I\l.. :!iil

iicccssitalciM : (|iiia |>i'a'lcriluiM csl iic-

cessariiiiM soliim iiilcr [lcm|K)ialia : ct

idoo xciImiim vcI |)aiiici|»iiim [M'aiciili

tcmporis Molat circa (li\iiiaMi j^cMcratio- AIMiCIM S \.\.

lUMM iicccssilalcm laMlum. Simililcr
l)ra\soiis soImim cst iii lcm|ioril)us ciili- / Iriim fjnifialiu Filii i:r Mdiin Vir//iiu'

las : cr^o (lel)(i rcicrri iii (liviiia, (i iiui- sil II Valrc aul a lola Triiiilalr ?
tal)ililas ci lcmporalilas ahstralii. I*'ulu-

rum aulcm viciuius enli est quam prtE-

tcritum, nuia rulurum alicjuaiido cril, Deindc (pKcriliir dc lioc (juod dicit :

praeteritum aulom jam (lclicit: tuuc igitur « Quainf/aain /wr lioc quod dicil liodic,
futurum accipiatur rutiono entis quod cliinn possit inlcUiyi dics, otc. »
non delicit ex tein})oro, et tunc convonit 1. lloc onim falsum videtur : quia nec
divinis : scd fulurum insupor dicit in Paler nec Spiritus sanctus gonuit eum ex
potentia ens, et non iii actu : el lioc JMaria Virginc. Ipse enini goneratione
diviuisnon convonit. temporali cst in terris sine patre : sicut
Ex lioc patet quod nullu est ohjoctio gonerationc «terna in coelis cst sine ma-
prima ([uia non nolant teinporules nio-
: tre.

tus in divinis vorba vol participia, sed 2. Prseteroa, Cum

communiter iii- tres
referuntur ad divina rutione ejus quod carnationem cjus fecerunt, secundum hoc
habent de perfoctione. quod dicit, tres communiter patres fue-
runt, ot genuerunt eum : ergo ipse Fi-
usest. 1.
^^D Hoc quod qujcrltur, Quid notent lius genuit seipsum, quod falsuni est.

tria tenipora in verbo importata, partici-

pio, et adverbio? Dicendum, quod ad- SoLUTio. quod improprie
Dicendum, Solutio.

verbium notat a?ternitalis indeficiontiam, locutus est Augustinus, et secundum tem-

participium autem notat generationis poralcm generationeni si dicutur quod
necessilalem, et verbum notat entitalem Puter genuit, exponendum cst (jenuit,
ipsius. id est, fecit quod gonerarotur : et est si-
milis modus ioquendi, Maltli. iii, 9, su-
per illud, Potcns est iJeus de la/)idibus
istis, etc, ubi dicit Glossa : In hujusmo-
di rei testimonium Dous do Sara genuit
filium, hoc ost, fecit quod generaretur de
Sara.

L. Orifjencs vide/ur dicere conlrariurn : ait enini, quod scniper ijcncratur

Filius a Patrc.

Orifjroncs voro siip(3i" Jcreniinni dicil, ({iiod ImNiis s(jmp(jr p^iicralur a Pa-
tre, liis vei'his: Sciivatoniostorcjsl sapicntia Dei : sapientia vero est splendor
aiterna' liicis : Snjvalor ergo nosler sph^ndor esl elaritalis. Splendor au-
teni non sernel nascitur, et desinit : sed (juoties ortuin fuerit luinen ex cjuo
spi(;ndor orilur, toties orilur cliaiii splendor clariliitis. 8ic crgo Salvator
302 n. ALB. MAG. ORD. Vl\Al[).

sein])(Miiasciliir. Uiide iiit iu libm Proverb. viii, 2-) : Aiilc (nniies culles ge-
norat inoDomiiHi.'^! : iion nl ((iiidani inale legiinl, fje/ieraoit \ llis verbis
aporle ostendil Oiif^enes, sane dici jiosse cl debere, Filius seniper iiasci-

tur : (|nod vidolui* contrariuni illi vorbo Oregorii praMuisso, scilicet noii
possuinus dicere, seniper nascitnr.

M. Exponit prsemissa verba Grefjorii, ne putelar inter Dortores esse con-

trarielas.

Sed ne tanli Auctores sibi contradicero in re taiita vidoantur, illa verba

(jrregorii bonigne interjireteniur : Doininns, in(|nit, Josus ante teinpora iia-

tus est de Patre : vol polius, quia nec ca^pil nasci noc dosiit, dicanuis ve-
rius, seniper uatus. Sod (juanio voriiis dicilur boc, scilicet (juod Filius
semper natus osl, f|uani illnd, scilicct qnod do Palre ante tenipora natus
est? Illud eniiu sinceraet (".atliolica fides tenot ac pranlical, ul istud. Qua-
re ergo ait, dicamus veriiis, cuin utruinque pariter sit veruin ? nisi qiiia vo-
lebat inlolligi boc ad majorein evidenliani el expressionein vorilalis dici,

quain illud. llisclenim verbis oinnis calumniandi versulis liaMCticis ob-

strnitiir adilus, quibus (Ibiisti secundum Doilalom gonoralio, sineinilio, et
sino rino esse, ac perfecta monslratiir. Noii autoin adoo aporlo somper nia-

nifoslatur veritas, cum dicitur, h'ilius anto tompora genitus osl de Palro,
vel Filius seinper nascitur de Palro. 1^1 ideo dicit Gregorius, quod non pos-
sumusdiccre, sempernascitnr. Non, imjuain, ita convenionter, non ila con-

gruo ad oxjilanalionem verilatis : potest lainon dici, si sano inhdligalur :

scmjior (Miim nascilur Filius i\v Palro, ul ail OriiitMios, ikiii (juod (juolidie

itorolur illa genoralio, sod fjiiia s(Miij)er est. Sempor ergo nascitur, id est,

nalivitas ejiis soinjiilcrna esl.

'
Vult:. Iiahcl, l'io\rili. \iii, :>;i : .\)\h' rotlcft cyo pmiuiirlior
^ Ohk.kne», Honiilia II iu Jercin. m.
 I[\ 1 SRNTF.M. Disr. I\, \. .'50.3

ralioiH'111 i|(ia iMJiiis <'sl .1 Palir : el illa

(•iMilimir demonslralui', ( I iioii scmiicI cI

dciicil : idco rccipil lldcs, (jiiod iMJius

vxuricnnjs XXI. sciii|)cr gciicraliir ; ct c\ lioc liiiic iioii

se([uitur, quod nunuiiiani g(!n(!ralio (^jus

An Filius scmpcr f/encrcUir a Pnlrc, sicul perliciatur, sed quod ralio existentiiE l'"i-

splcndor u luminc? lii a Patre continue demonstrelur in l*a-

tre et Kilio.
Oualiter autem splendor continu(! ge-
Doindc qu.Trilnr dc hoc quod dicit •
neralur a lucc, probat Augustinus in libro

« Quotics orlum /ucri/ lumcn c.r quo VI supra (icncsim, sic : Ouod illuniina-

splcndor oritur, elc. » tum esl, non illuminatur amplius : sedaer

lloc enim videtur falsuni : quia secun- conlinue illumiiialur a sole })rtesente so-
duni hoc Filius mullolies generaretur, le : ergo num([uam potest dici, quod il-

quod liLereticum est. luminalus sit : ct in talil)us simul sunt

illuminari, ct illuminatum esse : sed ta-

^jj^
Responsio. Dicendum quod non itera- men usus habet, quod illuminari dicitur,
tur divina generatio, sicut splendor ite- quia nunc primo recipit lumen : illumi-
ratur : sed quia generatio non dicit nisi natus autcm, quando jam recipit.

i\. Quod Filius sonper (jcncratur, con/innatur ex clictis llilavii.

Uilarius qiioque dicit Filiuin iiasci ex Patre iii lihro VII de Trinitate liis

verbis : Vivens Deus, el natura^ (TterncU viventis potestas est : el quod cum
sacramenlo scientia? siune ex eo nascitur, non poluit aliud esse quam vi-

vens. Nam cum ait, Sicutmisit me vivens Pater, ct er/o vivo propter Pa-
trem ', docuit vitam in se pcr vivenlem Patrem inesse. Ecce hic habes,
quia Filius nascitur ex Patre.
Item, in eodem : Cum dicit Christus, Sicut Pater l\at)et vitam in semet-
ipso, sic dedit et Filio liabere vitam in semetipso ^ : omnia viva sua ex vi-

vente testatus est. Quod autem ex vivo vivum natuui est, habet nativitatis
perfeclum '
sinc novitate naturai. Non enim novum est quod ex vivo gene-
ratur in vivum, (|uia nec ex nihilo est : et vita qua^ nativitatem sumit ex
vita, necesse est per natura^, unitatem et perfectce nativitatis sacramentuui,
ut et in vivento vivat, et in se liabeat vitam viventem. Ecce et liic habes
(juia generatur ex vivo vivens Filius.
Jtem, in eodem : Tn Deo totiim quod esl vivit : Deus enim vitd est, et ex

' Joan. VI, .S8.

' .joaii. V, 26.

* idil,. Joan. Allenumr, profetilum.
 30i I). AIJ{. .MAG. OIU). VWAA).

vilii non jiotosl f(ui(l([iiaiii esso nisi vivnni: n('f[iie ox (loii\;ili()no, sed ex
virlnlo n;ili\ ilalis osl. Ac sic duin loluni ([uod osl vi\ il, ol dnni loluni quod
e.\ oonnscilnr virlus osl, ludjel jialivilatein Fiiius, non doinutaliouem. Et
hic dicil ([ui;i nascitui'.

Iloin, iii lihro l.\ de Tri/iitale : Doiiiil Palor Filio lanlnin osso, ([nniulum
est i[)so : cni innascibilitalis esso inia^iiieiu sacranionlo nativitatis iiu[)artil,

qnoiu o.\ so iii siia f(niiia geuerat. llicdicit, qnia genoral Palor Filium.

(). lirrciicr doccl, qiiid dc lioc coiiccdciidiun ait.

Dicamus ergo Fiiiuin luituiu de Patre ante teui[)ora, et senqjer uasci

de Patre, sed congruentins semper natum : et eumdem fateamur ab coler-
no esse et Patri coa^ternnm, id est, auctori. Pater enim generatione auctor
Filii ost, ut in sequeuti ostendetur. Ut ergo Pater est ieternus, ita et Filius

celernus est : sed Pator siueauctore, F^ilius vero non : quia Pater innascibi-
lis, Filius nalus. Ft, ut ail llilarius in libro Xil de Trinitatc : .\liud est
siue auctoro semijer esse a'ternum, aliiid Patri, id est, auctori esse coa^ter-
uuni. Ul)i auteiu Pater aucLor esl, ibi ot nativitas est : ([uia sicut nativitas

ab auctore est, ita el ab a'terno auctore ailerna est nativifas. Omne autem
(|uod sein[)or osl, otiain (otornum est : sed lamen non omne quod toternum
est, etiain innaliiin osl : ([uia quod ab aderno nascilur, habct a^lernum esse
quod natuui ost. Ouod autoiii non uatum est, id cum toteruitate uon iiatiim

est : ([iiod vero ex a^terno iialnin ost, id si non aHoruum nalum esl, jam
noii orilot Palor auclor aMornns. Si ([iiid orf;'o ei ([ui ab aderno Patre nalus
est, ex a'lei'uitate defneril, idi[)sum uon est auclori ambiguum defuisse :

qiiia si gi;.>nonti (>sl infiuitum ,uif»uere, ot uasceuli (itiaiu infiuitum nasci

est. Medium oiiiiii ([iiid iiil(>r nativitalom 1)(m l''ilii, et generationem Dei
Patris, ncc sensus admillit : ([uia et iu j;eneratiou(! iiali\itas esl, et in iia-

livitale frcneralio est : ([uia sino utro(|uc neulrum est : ulrumque ergo sine
inlervallo sui est.
 LN I ShllNTlMNr. hlST. I\, I', AIM 22. :io:;

IV .\rf//nitrn/,(dio /hcrr/iri.

S(mI iii(|iii(>f liaMcliciis : Oiniic (|ii(i(l naliiin csl, noii scinjici riiil : rpiia iii

i(l naluni csl iit, esstjL iXciiK» ainbif^iL (|nin ca (|iia' in rcbiis iniinanis iiala

sunl, ali(|uaiul<> iioii ru(M"inl. ISud aliud osl v\ oo iiasci, (|iiod scnipcr noii
fuil : aliud csl cx co naluin essc, (juod scin|)crcsL Ihi ncc scin|)cr fuil, (|ui

Palcrosl, iH^c sciu|icr Palcr csl : cl qiii non senipcr Palcr esl, noii scniper
ficiiuil. : ul)i aulciu scmj)er Pater csl, seiiij)cr h^ilius csL Ouod si s(*inper

Deo Palri propriuui esl quod seinper esl Paler, nccesse esl J^'ilio seinper
j)ropriuin esse ([iiod sempercsl Filius. Quomodo er^o cadel in iiilellifien-

tiam Jioslram, ul nou fueril seinper cui proprium est semper essc quod
naluin esl ? Nalum ergo uni^enilum Deum confitomur, sed natum anlo
tompora, nec ante esse.({nam naluiii, nec aiite natuin quain esse, (juia iia-

sci qnod crat jam, non nasci est, sed seipsum demutarc nascendo. Iloc au-
lem humanum sensuin ot intelliyentiam excedit mundi : non h(»c capit ra-

tio humaiHo intelligenticO, sed })rudeiitia^ fidelis professio est.

tum speciem suam, vel ex commixtione

elementorum liaiit lapides vet metalla.
AaTICULUS XX H. In generatione autem vivorum duplex
modus est, scilicet ex generantc uno, et
Ah vicHiJi tautum nascalur ex vivo ? ex morluo : sicut in his quse ex putrefa-
ctis nascunlur, quorum modum genera-
tionis supra letigimus : et in iUis patet,
Deinde quaerilur de hoc quod dicit Ili- quod non cst generatio ex vivo. Ex vivo
larius, ibi, \, « Quod autem ex vivo autemgenerante, neque inplantis^ netjue
vivum natum cst, /labet nativitatis per- in animalibus, neque in hominibus fit
feclum, etc. generatio nisi ex semine, quod non vivit
Hoc enim videtur falsuni : quia pucr actu animoe quo ut essentiali-
: et illa ex
nascitur de vivo tamen non hahet
: el ter in nato remanente, non fit generatio
nativitatis perfeclum nascitur enim de : ex vivo. Sed in divinis si prsepositio notat
patre et matre viventibus. identitatem essentiae, quia nihil nisi vi-
vum eslin Patre, ht generatio ex ipsa vi-
Au iioc dicenduiii, qu(Ki iiihil nascilur ta et vivo : et Jioc attendit Hilarius,
ex omnino vivo, nisi quod nascitur ex vi- quando (Jicit, quod non potest esse nisi
la ipsa prima : et i(Jeo solus Filius nasci- vivum (piod est ex vivo nalum. Unde,
tur ex vivo. i^^t hoc probiilur sic : In ge- Joan. V, 2^')
'. Sicut Pater habet vitam in
neratione simplicium mineralium nihil scmetipso, sic (tc</it ct Fdio /labcre vitam
estvivum quia illa non vivunt sicutsi
: :
in scmctipso.
luminosum proferat lucem, vel ehMiien-
XXV 20
 30ti D. ALH. MAG. OKIJ. PIl.EI).

iii symbolicis non altcndunlur omnia,

st)(llanlum ea quae nohiiitatom pripdi-
caut undc dc rivo non transfertur plus
:

AKTICl l>l S Wlll. ad Filium (juani fjuod ex alio est, sicut

rivus a fonte est.
An ccriu.s si( (/uod dicil Magislcr, )icquc
ejc dcrivatiouc, sedex virtute ?

AKTICULIS XXIV.
J)eindc quieritur dc hoc quod dicit, ibi,

A, " i\e</ueex derivationc, scd ex virtulc, Quouiodo intcUiyatur qwnulo dicit, Cui
ctc. » innascihilitalis csse imafjinem !
I . Videtur, quod derivcntur in Filium
quae sunt in Patre : quia generatio qua^-
dam derivatio est. Deinde quaeriturde hocquod dicit, ibi,
2. 1'raeterea, Dionysius et Ansehnus ;N, Cui innascibilitatis esse imaginem,
(.<

comparanl Patrcm fonti, et FiliumetSpi- etc. »

rilum sanclum rivis. Hoc enim falsum videtur : quia imago

est, sicut patehil infra ', rei ad rem coa,'-

Solutio.
SoLLTlo. Dicendum, qiiod non esl dc- quandam imaginala et indiscrela simili-
rivalio in generatione proprie nisi qu(e tudo. Filiusautem a Palre non est indis-
quandoque est in licri : htec auteni non cretus quantum ad innascii)ilitatem, quin
compctit divina) generationi : et hoc vo- potius Patcr est innascibilis, el Filius na-
cat llilarius essc ex virtute : quia quid- scihilis.

quid est in fieri, esl in potentia inlirmila-

tis. SoLUTio. Dicendum, (juod ahstractum

Ad2. Dionysius aulem ct Anselmus dicunl, reduci hahet ad concretum : et esl sen-
quod in Patrc est fontana deitas propter sus, innascibi/itafis, etc, id est, sui in-
virtutes generalivam et processivam : imaginem.
nascihilis dal ei esse
non tamcnoporlet, quod omnia qu.esunt Alia quae dicuntur usque ad linem is-
in fontc et ad divinam generalio-
rivis lius dislinctionis, per ante dicta dc facili
nem vel processioncm transferanlur quia ; patent.

'Cf. Iiifia, l)ij.t. XXIX.

 . . .

IN I SKINIPAr IMSI \, A :m

DISTINCTIO X.

A. /Ilc dc Spirita mncto cujitur: ct prius <nio(t sit atnor l'(itri.s

et Filii (licitar.

Nuiic [)()sl
,
V'\\\'\

dere concedilur, disscranuis. bniritus sanclus

a't(Mtiilaloin, dclSpiriUi saiiclu quanliiiii
, ,

'
. .

amor
....
Dco donanLc
est, sive cliaritas,^ sivc
vi- oe eptema
pforessione
Sfinuis
sanc.i quan-

diieclio Patris et Filii. Undc Au^ustinus in libro XV dc Tr'ui'itat(i ait : ISpi- sonam q^ua"

ritus sanctus ncc

II-
1 titris
1-
est solius,
i-i-i"
nec rilu cst solius, sed
!•
ainborum : et
procedit.

ideo conununem qua invicem sc dilignnt Pater et Filius, nobis insinuat

'.
charitatein

siderandum cst, quautum a talibus

quales nos, etc.
DIVISIO TEXTUS. Prima harum partium continetur tota
in hac distinctione, quae dividitur in Ires
« Niinc vcro post Filii Klcrultatem, partes : quarum prima continet, qualiter
etc. » Spiritui sancto atlribuitur, quod sit cha-
Hic incipilui- pars illa quse est de pvo- ritas vel amor. Secunda continet, quod
cessione Spirilus sancli^ et dividitur in ut amor procedit a Patre et Filio, quae
duas partes : in quarum prinia agit de incipit ibi, F, « Nunc vero qiiod incepi-
processione ejus selerna. In secunda au- mus osteudere, etc. » In tertia assignatur
tem agit de processione ejus temporali ratio hujus nominis, quod ipse dlcitur
quse incipit in distinctione XIV, ibi, A, Spiritus sanctus proprio nomine, ibi, II,

« Prsetcrea (liligciiter aniiotaudum est, « //ic notandum esf, quod Spiritus san-
quod rjemina est processio, etc. » ctus in Trinitate specialiter dicitur, etc. »

Prima dividitur ulterius in tres in : prima harum continentur quinque

In :

quarum prima agitur dc modo processio- quorum primum habet, quod sicut Spi-
nis ejus in nomine. In secunda de pro- ritus sanctus est Palris et Filii commu-
cessiono ejus in comparationc ad tcrmi- niler, ila insinual amoreui utriusque,
num a quo, qune incipit in distinclione Secunda babet probationem hujus per
XI, il)i, A, « /lic diceudtiiH est Spiritum Canonicam .loannis, ibi, H, « .foanncs
saiictuin esse a Vatrc cl Fitio. » In tertia autem in /ipistola. » Tertia probalionem
de diirerenlia procossionis Spiritus san- hahet, quod cliaritas in divinis dicitur
cti, et generalionis l''ilii, quu' incipit in (issenlialiter ct personaliler, ibi, in medio
distinctione XIII, ihi, A, « /*ost hoc con- H, « Nescio cur sicut sapientia el I^a-

* S. AuGUSTiNUs, \a\). XV d(i Triuitale, cuj). \1

 :m I). ALB. MAG. OUl). PR/EI).

ter, elc. » Uuarlu habct i)robalioiiem per et irrationaliuni, dilectioneni autem ra-
exeinpluiii, ibi, 1). « Pliiribus eiiirn tionaliuni tantuin ; ergo videtur. quod
e,rempli.s. » (Juinta babet probalioncm, non sint idem.
quod Spiritus sanctus cst cliaritas de qua 2. Item, i\os dicimus nos multa aniare
dicit .loanuos,quod Deus ex Deo est, ibi, quse non amamus ex charitate : ergo
sub principio K, « Spirilus aulem Sari- amor et charilas ncni sunt idem.
ctus ubi sil f/icfu.s charitns invenimus, 3. Item, Etiam in amore bene turpi
etc. » inducimus nomenamoiis, sod non nomen
Ex his patet sententia Litlene per to- charitatis ergo isla non sunt idem. Si-
:

tam distinctionem. militer nos ponimus ordinein in his qufe

excharitcite diliginms : in dilectione au-
tem plura sunt quia diligimus cibum,
:

potum, et hujusmodi non tamen chari- :

tatem habemus ad illa ergo videtur in :

AKTICULUS I. eis essedilTerentia.

Quomodo dilJerant nomina f/u^ altribu- SoLUTio. Dicendum, quod amor et di-
unlur Spiritui sancto, amor, dilectio, lectio et charitas in gratuitis donis no-
charitas ? minant idein, secundum diversas tamen
considerationes : tainon in se considerata
se habent sicut superius ot inferius : si

Incidil aulein quaestio priino de hoc enim ponantur circa gratuitum amo-
ista

quod dicit : « Spiritus sanctus amor est, rein tantum, tuncnominant eumdeni ha-

sive charitas, sire dilectio Patris et Fi- bitum secundum diversam consideratio-
lii. )) l^^t (juaeruntur duo : (juorum pri- nem sui actus. Amor eiiim dicit adii*-
muin est de diHerentia horum nominum sionem bono quod amatur.
affectus ipsi
quae tangit. Et secundo, utrum Spiritus Dilcctio autem dicil eumdein alToctum,
sanclus ut amor procedat ? secundum quod est ex electione rationis
1. Vidclur autoni non esse (litTt;rentia : pijoeligentis illud de honis aliis {\\\x

quia Auiiuslinus dicit super iUud Joan- ainanlur, sicut dicitur in Canticis, v, 10 :

nis, XXI, I.*), 10 et 17: Simon Joa)inis, Dilectus meus electus ex millibus. Sed
me? et subjungit in line dicens,
diligis charitas nominat eumdem alTectum, se-
Amas me ? i\no(\. ainor ot dihictio sunt cunduni (juod sub ina?stimabili protio
idem : ergo videtui- quod non dilTerant. ponit ainatum : cliarum enim dicitur

2. Itom, Dionysius in libro de Divinis quod inagni pretii .Tstiinatur, sicut liabe-

nominibus : .Milii videntur thoologi com- tur in (l.intic. viii, 7: Si tlcdcrit homo
muno quidom duc(!re diiectionis et amo- omnem subslantiam flonius suse pro di-
ris nomon '. lectione, f/ufisi nihil flcspicict earn. Si

Itom, ibidom, i('[)rehendit Dionysius autem ista tria non circa graluitum amo-
distinguentes inter dilectionem et amo- rem considerentur, sed in se, tunc dilTe-
roin, dicens ([uod faciunt viin lovibus runt sicut genus et species. Omnis enim

sonis, quasi nos non possimus quater dileclio ost ainor. sed non convcrtitur :

unumper bis duo, ot patriam por nalale ct oinnis charitas est diiectio et amor,

solum signilicare : ergo videlur, quod sed non convcrtitur (|uia tiinc amor cst :

amor ot (hloclio ot (•haiitas snnt idcin. in sensihililor amatiset ralionabililor, sed

Sed conira. Sjil) CONTHA :
(liloclio osl in rationabilitor ainatis lan-

Isidoriis (licil amoroin rssc liilionalimii liiiii, ( liaritas aulem in ui"atuitis tantum.

'
S. i)io.N^»iL-, l.iL'- il'' Dnini.- iiuUiiuiliu^, caii. i.
 .

IIV I SK!NTKM\ DIST. \, A, \m. -2. 300

iii I. Ah iioc aiil(>iii ({uoil priiiio ohjicitiii', non prociidit iiialiiid, imo ipsc proccd(!ns

(licciidiim (]ii()(l Doininiis il»i lcr (|iia'sivil maiiot in sci[)S() dislinctus : (jrgo non [iro-

ut accipcrel c.onn^ssionciu IV-lri, non (i(; codit ul aiiior.

amore, sod i\o iunoris circuiuslanliis, sc- 3. Itoni, INirsona^, diviiije hypostasos
cundiim Itoaluin Ucniardum, (jiuo siint sunl [lorfecla', siciil l*'ilius et Palcr :

diligoro dulcitor (juod osl amoris in quan- iiulliis aiitcm amor socundiim ratioiKuii

tum est amor, ot diligoro sa()ionler (juod amoris dicit hy[)ostasim, sod liahitiim,
est dileclionis in (|uantuin ost diloctio, ct accidens hy[)ostasis : crgo S[)iriliis

et diligore forvcntor quod ost charitatis sanctus non [irocodit ut amor.

in quantum non intendit
ost charilas : ot i. Itern, Tantuin amalur Spiritus a
ihi dicoro Augustinus quod ista non dilTo- l*atre sicut Filius : crgo amor medius
rant ratione, sod quod non dilTerant r(\ est noxus Patris ot Spiritus sancti : si

f^ii ?. Ad id quod ohjicitur do Dionysio, di- ergo Spiritus sanctus estamor, orit amor
condum quod Dionysius non reprehendit amoris, quod in nullo est, quia sic ire-

distinguentes in rationo nominum : sod tur in inlinitum : ergo Spiritus sanctus

potius loquitur contra quosdam qui di- non procodit ut amor.
xeruntj quod amor non acciperetur in 5. Si forte dicas, quod amor dicat di-

bona significatione, et idoo non deberet stinctum ab amante et ideo illa distin- :

poni in divinis : contra quos adducit ctio porsonalitatem facit et personam.

etiam illud Sapienti.T, viii, 2 : Amalor CoNTRA Essentia divina est ejus amor
:

factus sum formae illius. Et illud quod quo Deus amat etse et alia tamencum :

dixit divus Ignatius martyr de Domino dicat distinctionem secundum nomen,

Josu Christo : « Mous amor crucilixus non distinguitur essentia a Patre ergo :

ost. » Lnde idom nominat amor, quod talis distinctio non sufticit ad facicndum
dilectio, licet sub alia nominis ratione. personam. Praeterea. Pater nominat sub-
stantiam dislinctam, et similiter Filius,

et generatio dieit actum naluiae in com-

municatione naturiP a Patre in Filium :

ARTICULUS II. ainor autem nec dicit substantiam se-

cundum nomen, nec dicit rationem pro-
IJtrum Spiritus sanctus procedit ut cessionis substantialis : orgo videtur ad
amor, et utrum charitas in homine distinctionom personalem non pertinere.
el Angelo sit Iiabitus voluntatis ? 6. Prseterea, Cum in natura intelle-

ctuali sint alise potentifE, et alii hahitus,

quam voluntas et amor, videtur quod
Secundo Utrum Spiritus
quaeritur, processio cujuslihot potentiae in liabitum
sanctus procedat ut amor ? Rt vidotur vel aclum deheret facere personalcm di-
multiplici rationo, quod non, stinctionem, sicut potentia quse est ad
1Primo sic Omne nomen quod non : arduum, quai irascihilis vocatur, dividi-
nominat ut distinctum ens, sed ut in alio, turcontra concupiscihilem, cujus habitus
non convonit personae per so existenti : amor attribuitur Spiritui sancto.
amor autem id quod nominat, dicit ut in 7. Item, Apprclicnsio l)oni ost anto
aliqiio oxistere ergo non competit per-
: amorem honi : et ita vidotur secundum
soUfe per se cxistonti perfocte ; Spiritus naturam Doo proccdere honi
[iriiis in

sanctus est persona per se perfecta : apprehonsio quain amor ot ita magis :

ergo non competit ei procedere ut amor. illa processio dehct causare personam
2. Itcm, Amor ost ejus in quo requie- quam ista.

scit an'cctus : crgo acci|)itur scrnper ut in 8. Si fortc dicas, quod apprehensio

aliud [)roccdens : S[)iritus autem sanctus boni pctinet ad 1^'ilium. eo quod ipse est
 : :

310 D. ALB. MA(.. ORD. PRyED.

ars i>t ratio [\itris. Contra : Filio adscri- eliam in consonantia amoris : cum ergo
bitur vcritas : crgo boui apprehcusio ille amor in Doo cxistens non possit csse
cum sccunduni rationem dilTorat, sicut nisi Dcus, crit illa consonantia Spiritus
|

iutcllectus speculativus et practicus, vi- sanclus.

detur ad alterius personjp distinctioncm i. Item, Cum mens noslra amat se,

pertiuero. ita est aliquid in ipsa amor sui, sicut no-

9. Item, Gum multi sint motus et pas- titia sui : sed notitiai in divinis rcspondct
siones concupiscibilis, sicut concupisco- pcrsona Filii : ergo amori rcspondobit
re, dcsiderare, velle, quarc poncs actus alia porsona, et illam vocamus personam
istos vel habitus non accipitur aliqua Spiritus sancti.
persona distincta ?
mente amor procedit
10. Praeterea, In SoLUTio. Dicimus, quod Spiritus san- Soiutio.

a mente, ut actus, non ut potcntia distin- ctus proccdit a Patro et Filio ut amor
cla ergo vidclur, quod nulki in divinis
: quose invicem diligunt ethoc prrecipue :

persona penos lianc processionem distin- cogit ista ratio quia absurdum est po-
:

gui debeat. nere, quod Pater et Fdius in nullo con-

Sed contra. ^^ FORTE proptor hoc dicatur, quod veniant in quantum distincti sunt : in
Spiritus sanctus non proccdit ut amor. ossentia quantum
autom conveniunt in
GONTRA unum sunt sed nos videmus, quod
:

1. Quidam Pliilosophusdicit, quod sub- in onmi natura rationali et non ratio-

stantiae sepai'al» sj)iritualos dividuntur nali omnes delicice et jucunditates quas
per potentiam intolloctus ct voluntatis, et possunt habore in vita in quantum
non plus : orgo sicut in Doo habouius sunt dilTorontos pcrsonae, fundantur om-
unam processionem porsonalem ex parte nos super mutuum amorem : propter
intellectus, ita unam dobemus liabere ex quod etiam quidam Philosophi prin-
parte airectus : illa autem non est nisi cipia omnis naturae ponebant litem
amoris : ergo amor nolabit in divinis et amicitiam, tamcjuam allerum natura
porsonalom distinctionem. ab ipso univorsitatisprincipio ut divinum
2. Itom, Ilominos bene viventes non quoddam acciperet, scilicet amicitiam,
concordant in natura tanlum, sed potius quod congrogat et unit : alterum autem
qua'runt consensum amicitiffi : ({uia dicit haboret, scilicol litom, ex ipsa privationo
Philosoplms, quod amicitia est beatitu- materiae sihi concretum unde Pater et :

do, aut non sine beatitudino : ergo Pator Filius in co quod porson» distinctae
el Filius cum non in pauciorii)us con- siint, convoniunt in hoc amore qui pro-

veniant quam nos, (onvoniuut otiam codit ab ipsis quo so invicem amant et :

in consousu amicitia? : amicilia autom ille est Sjiiritus sanctus.

semper spirat amorem : ergo spira- Ai) U) ergo quod primo objicitur, di- Ad i.

tus ipse sic amor est, et procedit ut C(M\dum quod amor duplicitor conside-
amor. rari |)()tosl, secundum id (juod
scilicot

3. Item, IlibTrius in ni)ro do Si/noflis nomiual, ot sic non nominat iiypostasim

Quod scriptum est. ul sint quidom por completam, sicut nec vorbum v(M-bum :

subslantiam tria, pcM- ronsonantiam voro onim nostri intelloctus notilia ost, quae
uuuin. iiou habet calumniam : ({uia co- accidontalis esl inlolleclui. Alio modo
gnominato Spirilu, id ost, Pn/ftc/i/o, considcratur socundum proportionem
consonantiiB potius quam essentite, p(M- ad naturam in qua est, scilicct divinam
similitudinom ossenliai j)riT(licare convo- vel humanam : et socundum hoc erit

nil unilatcm. Iv\ hoc accij)itur, quod Pa- pcrfoclus vol imporfoctus, sicut et ver-
tor et Kilius non tantum conveniunt in bum : imdt> cum in natura divina nihil
simililudino sive ideutitatc ossentia^, sod sit impcrfectum, oportot Spiritum a per-
 :

IN I SKMTKNT. niST. \, A. AKI. 2. :il I

sonis »il porsoriJTi Kiiiil jirocndcnlrm cssc csl aUcr anior : porsonu cnini iHa in

pcrrcclani in snhslanlia pcrsonani. nullo <lislin^nilur iil) aliis pcrsonis nisi

An Ai.n h «liccndnm, (piod Spirilns in op|iosilionc rclaliva : ill(! sccundus

snnctus procodil nl in aliiid, cl niancl iii amor aiil dislin^uitnr opposiliou^; rclaliva
s(>ipso dislinclus: Ikcc onini non siinl op- a primo, aul non. Si sic : crgo spcciuli

l)osila : in (|uanlnmonim rclcrtur ad l'u- pro|Mi(!lut(MliHcrnnt ah oo : (!rj,'0 sicul

trom ol iMlinin nt ud nnum |)rincipinm Putcr ot Filins in (|uuntum siint unnm

sui, sic manct in sc distinctns uh utro^iuo |)rincipium Spirilus suncli, non dicunlur

por rolutivum oppositioncm, scd in (luun- umor pcrsonulis : ita illc umor sccundus
tum in rutiono umoris pcrsonulis procc- non dohot umor, sod uh alia propric-
dici

dit, nihil prohihot quod u Putrc proccdut tate oppositu dcnominari. sicut lil in l*a-
in Kilium, ot c converso a Kilio in Pu- tro ct Filio,quod fulsum est. Si uutcm
trom, praecipue cum haec sit vera, l*utcr non diircrl, huhco propositum (^uod cst
ot Filius diiigunl so Spiritu sancto, ot idom isti, ct non siinl duo, sed unus
Pator diligit Kilinm Spiritu sancto, ot unior.

Filius diligit Patrom Spirilu sancto in : Ad aliud dicendum, quod essentia di- Ad 5.

quibus omnihus accipitur quod proccs- viua ost amor Patris et Filii, sod alilor
sionis ost, ct quod amoris qui specificat quum umor porsonulis, Sicut enim dixi-
moduni procedondi et si accipitur pro- : mus, ponere Pulri et F'ilio convcnientium
cossio in se, non cuusubit nisi dislinctio- in essentiu tantum, hoc est parum quin- :

nem procedentis ab his a quihus proce- imo si ponamus per impossihile Patrem
dit : si accipitur modus quo specilicatur, ot F'ilium non essc unum Dcum, sicut

sic causatur noxus Patris ct F'ilii in vin- sunt, scd duos et perfectos, adhuc con-
culo amoris qui est Spiritus sanctus. venient in amore qui procedit ab eis
Ad ALiuD dicendum, quod hiec est etiam distinctis, et in quantum personae
fulsu, nullus amor secundum rationem suni et ille amor qui sic ||rocodit ab eis
:

amoris, etc. : quia amor personarum di- distinctis non unde unum sunt in essen-
vinurum cui non convenit nisi perfectio tia, personalis et notionalis est unde :

suhstantia^, et non accidens, est amor quod essentia amor est et dicitur, hoc
perfectus in hypostusi. non est Patris et Filii in quantum sunt
Ad aliud dicendum, quod Spiritus personse distinctae, sed potius in quantum
sanctus amatur a Patre et F'ilio diloctione unus Dcus et ideo non est eorum ut ab
:

esscntiali, et non amore qui distinguatur ipsis, sed potius est oorum ut ipse est

a Spiritu sancto : et hoc patct in simili : ideo non est distinctus ille sed perso- :

quia sive attcndamus in imagino, sivc in nalis qui est eorum, non unde sunt unus
distinctis hoininibus, numquam amor Deus, sed in quantum personae sunt con-
causat alium amorem quo diligatur ille. spirantes, ille est eorum ut ab ipsis et :

Tn imagine quidem, quia bene videmus, ideo distinguitur ille ab utroque.

qnod a noscente ct notitia causatur amor An ALnn dicendum, quod natura spi- Ad e,

cjus quod notum est sed ulterior amor : ritualis quaedam enim est
mnlliplox est :

non causatur, sod ipso amor diligitur oo- quae rcfertur ad corpus multarum et dis-
dom amorc. Simililor inlor homines di- similium parlium, sicut anima rationa-
versos conscnsus cunsal amorom quo lis ad corpus organicum et illa habet :

conspirant ct concordant homines sed : varietatem partium multarum secundum

non ab hoc amore cansatur altor quo di- prnportionom ad ])artos corporis, quus
ligutur illo. Si dicus, quod in)n cst si- suis parlihus porficit et movct : quffidum
milo quiu amor in inforioribus non (!sl
: vero non habot rclationom talem ad cor-
persona distincta amabilis socundnm : pus ot idoo non oportot quod habeat
:

lioc facilius habeo propositum, quod non partes hujusmodi : undc dicit Common-
 312 D. ALR. MAG. ORO. PR.I^n.

tator supcr inotaph^-sicani, quod in suh- cnim iii line primi EtJncornm, Dama-
stantiis scparalis non uianircslanlui' [to- sccnus, Gregorius Nicaenus, ct Avicenna,
tcnliiE nisi intellcclus ct voluntatis : ct dicunt contrarium. Similiter Glossa su-
quidquid sil dc lioc, sivc verum sit dictum per principium Ezcchiclis quse recitat
sivc non. diccn(hmi
quod illae subslantiae sententiam IMatonis, quod concupiscibi-
non liabcnt muUas iUarum potentiarum lcm posuit in hcpale, irascihilcm autem
quJE sunt anim»T in corporc, ct pr.Tcipue in felle : et ratio hujus est, quia illae po-
vcgetal)ilis, ct ctiam quasdam scusibilis tcntiae sunt denominata^ a passionibus
anima? non habcnt : hcet enim cogno- qucp sunt ira ct concupisccntia: omnibus
scant scnsibilia particularia,ct sic dicanlur autcm (etiam qui parum novcrunt) patct
habcre sensum, erit scnsus sequivocc di- hoc quod passioncs non sunt rationalis
ctus ad nostrum sensum, co quod nostra naturae, scd sunt infcrcnles vel illatae in
sensibilis cognitio non sit in actu nisi va- sensu : unde planc possumus dicere,
riata ab ipsorum sensibilium immula- quod qusestio falsum sup[)onit, scilicet in
tione, quod absurdum esset in talibus natura omnino spirituali esse concupi-
suhstantiis ponere. Similiter autem in scibilem etirascibilcm, in qua proprie est
secundum hoc non crit poncre se-
I)eo voluntas : quia sicut dicit Philosoplius,
cundum naturam virtutes nisi intellectus in rationali voluntiis fit, in irrationali de-
et voluntatis : quia amplioris potcntiee siderium et animus.
erunt in eo quam in nohis : quia intel- Si autemsecundum iioc qua^ratur, Cu-
lectus crit rcspcctu sensibilium et univer- jus crgo vis est chaiitas qua^ in Deo et in
salium, etvoluntas respectu omnium ho- Angelo ponitur Dicendum, quod vo-
?

norum : et ita non oporlet, quod penes luntatis. Si ohjiciatur, quod ctiain amor
potentias plures sint plurespersouie pro- nominat passionem, et ita est alicujus
cedenles. partis sensibilis animae,non Dei vel et

!)(! jiahitibus autem quod qua'rit cliam Angeli. Diccndum, quod non est verum
illa ohjectio, dicendum quod secundum generaliter : scd pcr corporalem actum,
rationeni multi sunt hahitus rationalis ct hahcns contrarium, vcrum cst quod
substantiffi, sed nuHus cst iutimi atlcctus nominat passionem, sed non amor qui
dcmonstrativus nisi charitas: omnes cnim dicit atfcctum volunlatis rationalis. Si
alii aut impcrfccti sunl, aut ad aliquid iiutem non fial in lioc vis, sed volumus
cxtrit, (!t non ad id quod csl in ea(l(Mn conccdere dupliccm irascibilem, et du-
natura : ainor autcin piaMipuc esf inli- plicem concupiscibilcm, sciliccl hiima-
mus, el in id qudd perliiicl ad iiatiii;c uiim et scnsihilcm, tunc dicimus, ([uod
ejusdcm societatcin et unionem : ct idco non est siinile de liabitu irascibilis, et
penes i()sum accipitur [iroccssio perso- c()ncu[)iscibilis : quia irascihilis est re-
nse, el non pcnes alios hahitus. speclii ejus quod repelli
quod cst exlra,
Eadem atitcm (tbjectio poiiit ({ua'slio- habel [)er victoriam supcr ipsum concu- :

nem (lc irascibih, (juod scilicet pcnes ip- piscibilis iiutcin (>st respcctu eorum qujv
sam debet accipi pcrsona sicul penes unicndii sunt inliis, et rcspectu unien-
concupiscihilcm : et liiiiic ohjccliniiciii liiiiu : cl idco [lencs Iiiibiluiii conciqii-
faciunt quidiim siippoiicnles, qmtd iii iui- scihilis cst processio personee, cl intn
liiiii iuiimie riitionaiis iit riitioiiiilis esl. [)ciies liiihituiii iriiscibilis.

ct in iiittura Ang^di, ct iii natur;i diviiia. Ai) AMci) diceudum, qiiod iipprchcii- ^^,, 7

sccundum riitionem (lcbciiiil cssc C(tiicii- sio omiiis atfiibiiilur Kilio, ct pr;eci()uc
piscibilis ct irascibilis : el lioc ;i iiiillit a[»[)rclicnsio honi : ((iiia illii s[)irarc facit
Aiictore habeliir oninino, nisi ;ih c<i lihio iiiiKtrcm, et cst o[)erafiva iit ars o[)cra-
qui hilso adsciibitiir Augusliim, (|ui dici- tiir : s()eculiitiva cnim csf in univcrsiili,
lur dc Sj/i/ih/ c/ anitna. Pliilosojihus cl non est de rcbiis nisi in ()oleutia cxi-
 IN I SKiNTKINr. hlST. \, |{. M^
shuilibiis. liicol aufciii s|t(>culaliviis cf, rimmiikIuui Au^usfiiius iii lilutt L.\.\ \ III

praclicus (lillVraiil, uou taiiicii |tcucss|)c- Qnrs/ioiinin, allriltiiitiir hilio.

culaliviiiu acci|tit iif Ncihuiu ([uod csl l"'i- .\ii ai.ii o (liccuduin, (jiiod su|i[)()Uiu- aiI y.

lius, (juia vcrltiiiu illud (ut dicit Aiigii- do, ([iiod cliaritas \'o,\ aiuor siut coucu-
stiuus iu lihro Nlll dc 'rriiiitfilr) i's\ uo- |)isciliilis iii ualura s[tirituali, uullusalio-
litia auiata, cl idco cst iu ratiouc ()[ttiiui : iiiui acliiuiu dicit couiplclaiii ct iiitiinaiu

sod pones s[)cculativuiu [tcr a(t[tro[)ria- inclinatioueui airectus ad ainatuiu : ct

tioueni nou ita couvcnil acci[)crc [^crso- lioc sic j^rohatur : V(dlc dicit actuni vo-
uaiu (lual)us Av causis, quaruni una ost : luntatis per se, qui comniuuis est intiuio

quia ipse est a re intus procedens in spe- et completo, etnon intimis et incomple-
culationcm : ct id(>o 0[)positum moduin tis. Caetera autcm patent [ter l*salmum
habet ad processioneni personte de per- cxviii, 20, uhi dicit : Coucupivit aniina
sona : sed practicus est procedens de iu- inea dcsiderare juslificationes tuas. IJnde
telli|::onte in opus, et ideo illo similior concupiscere minus est quam desiderare,
est procossioni Secunda
porsonarum. desiderareautem adhucminusquamvelle,
causa est, quod speculativus uon ost rei et velleminus quam amare ex charitate.
in propria nalura, sod potius in ratione An ultimum dicendum, quod secus est Ad lo.

univoi'sali in qua res non est nisi in po- de imagine creata a Deo quia imago in :

tentia : sed practicus est de propria natura multis est dissimilis, praecipue in simpli-
rei : et ideo iteruui magis convenit per- citate natura? et pei-foctione : et ideo quod
sonarum processioni, quse propriam na- accidens est in ipsa, h^-postasis divina
luram accipiunt a persona a qua pro- distincta est in Deo, ut patet per ante
cedunt- dicta : tamen si quis consideret dicta Au-
Ai) ALUi) dicondum, quod Filio non gustini supra nofata ', amor et notitia
attribuitur speculativum nisi attributione non omuino sunt accidenfalia menti, sod
minus [iropria : quia idoalis intellectus in socundum aliquom luodum substantialia
divinis est operativus omnium rerum sunt.
ideatarum quae procedunt in opus : ot ille

fi. Qnod Spiritus sanctus proprie dilectin dicatur : et tnmcn Trinitas

sit dilectio.

Joannes autern in epistola canonica ait, Deus rharitas est\ Non dixit,

S[)iritus sanctijs charilas esl : qiiod si dixisset, ahsolutior esset sermo, et

noii [larva [lars qiunstionis (lecisa : sed quia dixit, Deus cJiaritaf; est, incer-
tiiiii esl : et ideo qua^renduni est, rtruin ])eiis Paler sit charitas, an Filius,
aii Spirilns sanclus, an Dens i[)sa Trinitas, <[uia et i[)sa iion trcsdii, sed
iiiius est Deus. .\(l ([uod Aii^ustiniis in eodein lihro ila (licit'': Nescio ciir

' Cf. Supra, Disl. 111,

^
I Joaii. IV, K).
' S. AudUsTi.NU.s, l.il). ,\\ ilc riinitale, cap. 17.
3U D. ALB. MAG. ORD. PY\JE\).

sinit snpionliaol Palor (lirilur. of iMlins, ct Spiritns sanctus, ct simul om-

nes non tres sed nna sajjientia : non ita et cliaritas dicalnr Paler, et Filius,
et Spiritus sanctus, etsimul omncs nna charitas. Non idco tamcn quisquam
nos inconvenicnter a^stimcl charitatom ap])cllare Spiritum sanctum, quia
et Deus Patcr ct Dcus Filius potcst charitas nuncupari : sicut propric ver-

bum Dci cliani sapientiaDci dicilur, cum ct Palcr ct S})iritns sanclus sit

sapienlia.

Sed contra :

Sed cont
1. Augustinus : In oo est Vorbum quo
Kilius : scd h'ilius ost genorationo qua
AimCULLS IIL distinguitur a Patre, et a Spiritu sancto :

crgo vorbum esl eadem genorationo dis-

An verbum proprie convenial Filio ? linguente.
2. Item, Ansolmus : .Mirum quidem ct

inelTabile video, scilicet tres dicentes,

Deindo qufrrilur dc lioc quod dicit : quorum quilib(>t dicit so ot alios duos :

« Siciit proprie verbum Dei eliam sa- et tamen unum solum vorbuin, ot unius
pientia, ctc. tantum essc vorbum, quia Patris ergo :

Ex lioc enim accipitur, quod vorbuin vidotur, quod tantum notionaliter ver-
proprio convenit Filio. bum sumatur.
Sei) contha :

1. Fater dicit se, Filius dicilse, ot Spi- SouTio. Dicondum, Qua>stio de Verbo
ritus sanctus dicit se : aut ergo diclum \on<j;i\ est ot diflicilis : ot infra suo loco
ab ois est vorbum, aut non. Si est ver- tractabitur : sed Jiic modo sufficiat, quod
bum, et verbum procodit a dicente : er- meo judicio verbuni dicitur du[)licilor,
go Filius pioccdit iion tanlum a Patre, scilicet essentialiter, et pcrsonaliter : et

sed etiam a se, et a Spiritu sancto. Si veibum essentialitor dictum approprialo

autcm non est vorbum. Contha Quando : convenit l'ilio, porsonaliler voro noii

a dicente non dicitur verbum, nihil dici- nlsi proprio convenit ei. Sicut cnim duo
tur : orgo Filius dicondo se ct Spirilus nomina habomus ex parto Spiritus san-
sanctus diccndo se, nibil dicuiit. (juod cti, quorum unum convenit proprio. sic-

absurduii) ost. ut Spiritus sanclus altcrum autom uno :

2. Pra'toroa, Sicut dicit Ansolmus in modo (lictum convcnit proprio, ot alio

Monolof/io : Quilibet trium dicit so in modo dictum convonit ap|)roprialo, sci-

aliiim vol ii) aiios duos : crgo videtur jicol amor, vol cbaritas ila osl o.\ parlc .

quod non taiitum l''irius dicatur vcrbum. V\\\\ (piod hal)ot unuiu uomen convo-
3. Prioloroa. Dicit omnos creaturas, nions non nisi proprio, scilicot Filius :

sicul dicitur in priiicipio (lonos. i, -i :

aliud aiitiMu uno modo diclum convonit
Di.ril Drus : Fiat lu:r, otc, et Psal. proprio, alio modo dictum approprialo,
xxxu, 9, et cMATii, .')
: /psc f/i.rlt, cl jd- cl hoc ost verlnim.

cta snnt : ipsr manclavit , et creata sunt. Ai) 10 orgo (|UO(l primo objiciliir, di-

ITocautem dic(Te est croaro cum oi^o :

ccndiim quod dicere ;oquivocum est ad
omnibus n'qualitor conveniat hoc dicero, dicore ossontialo quo quilihel dicit se ot

omnibus convoniot vorbum ab ipsis |)ro- aliiini. cl ad diccre nolioualo quo solus
cedere. Patcr diccndo "ronorat l''iliuiii. Sunl au-
 IN I Sr:NTi:NT. DIST. X, C. 31t)

loin qui (licunl, (jiioil ///mvf dicilur tri- An amiid dicendum, (|iHtd .Aiisclmus a<i «.

|»li(il('r, scilicol cssciilialilcr (|ii(>m(>(l() viill diccic, (|ii(>(l c\ pliiralilalc! diccu-

(liiilihcl dicit sc : cl cssenlialilcr conno- liiiin noii imiilipiicaUir ralio vcrhi (tcr

laiulo eirccliiin in crcaliira, (|u() (|uilil)ct a|)|)ro|)riati()Ucm : v(;rl)uin (uiim a (juo-

dicit crealuram : ct notioualitcr, (juo so- ciinujuc dicatur, sive eliam al) omnibiis,
lus Pater dicit verhum, et in Jiac lorlia sivc a duohus, sempiu' est appropriahile
sola siguilicatione rospoiuh^t verbum oi :
l''ilio magis (luam alii.

et lioc cst verum quod res()()U(let verhum Ad quod objicitur dc Au;,nistino di- Ad object. l.
in

por8onale sed quod iu (lii|)lici alia si-

: cenduni quod eo Verhum est quo Kilius,
gnilicatione millnm verhum respondeat, id cst, ea relatione dicitur Vcrbum, ii-

ahsurdiim est quia qui diceudo non di-

: cet nou oa ratione nominis : et hoc in-
cit verhum, nihil dicit, quia nihil dicitur tcllij^it do verho personalitcr dicto.
nisi verhuin.

C. Sicuf verbum Dci proprie (Uritur sapientia, ettamentota Trinitas dici-

iur sapieutia : ita et Spiritus sanctus proprie dicitur charitas, et tameu
Pater et Fitius et Spiritus sanctus dicitur charitas.

Si ergo proprie aliqiiis horuin trium cliaritas nuiicupari debet, quis ap-

tius quam S()iritus sanctus ? ut scilicet in illa sumina simplicique natura

non sit aliud substanlia, et aliud charilas : sed sul)slantia ipsa sit charitas,

Gt charitas ipsa sit substantia, sive in Patre, sive in Filio, sive in Spiritu

sancto : et tamen Spiritus sanctus proprie charitas nuncupalur'. Ecce his

verbis aperte dicil Au^ustinus quod in Trinitate charitas aliquando refertur
ad substantiani, quie comniunis est trium personarum, et tola in singulis :

aliquando spccialiter ad personam Spiritus sancti, sicut sapientia Dei

aliquando ()ro substantia divina, aliquando (iro Filio accipilnr: et hoc in

niultis fieri reperitur.

•
§. AuGUSTiNus, Lib. XV de Trinitale, cap. 17.
 31 (i D. ALB. MA(.. ORD. PR.^D.

qugeritur, Qualilcr illae charitates in divi-

nis dillorant ?

Soi.iTK).Dicondum, ut prius habitum Solutio.

Aini(,njTs IV. esl, quod charitas (iuplex est est enim :

personalis, et essenlialis : et personalis

Afi Spiri/us sancfus proprie mincupptur dicilur Spiritus sanctus proprie, ita quod
ckaritas ? nullus alius : autem dicitur
essentialis
ipse appropriate, sed communiter quili-
bet alius.
Deinde quaerilur de lioc quod dicit : Ad PHiMUM dicendum, quod proprie
Ad 1.

« Et tnmen Spiritus sanctus proprie innuitur in auctoritate Augustini per ap-

charitas nuncupatur, etc. » propriate.
Hoc enim vidctur falsum esse
1. : quia Ad aliud dicendum, quod charitas ac-
Ad 2.
quidquid est commune tribus, non potest cipitur dupliciter, scilicet in se, sive ad
esse proprium unius : sed charilas est proprium actum : et secundum quod se
communis trihus ; ergo non potest esse liabot ad alias virtutes. Si in se, est ipsa
proprium Spiritus sancti. in genere amoris, et pertinet ad Spiri-
2. Prsetorea, Charitas magis videtur tum sanctum : et hsec est sua propria
appropriari Palri : (juia in quadam anti- consideratio. Si autem accipitur ut com-
phona de Trinitate cantat Kcclesia : paratur ad alias virtutes, sic liabet ratio-
« Charitas l*ater est, «^ratia (^Jiristus, nem cujusdam principii ad alias virtutes,
communicatio Spiritus sanctus '. » et sic aptatur Patri.
3. Item, Chaiitas virlutum est forma, Et per hoc patet solutio ad duo se-
Acl 3 et4
el sic omnes virtutes aiiquid accipiunl a ([uonlia qua^ in ilia consideratione chari-
charitate : orgo magis similis et appro- tatis procedunt.
priabilis ost persona^ a qua aliae acci-
piunt, quam illi qujp ab aliis accipit quod Ad rLTiMiM dicondum, quod in divinis
ab ipsa nulla autem ost
, .... ... Ail qusest
alia accipit : h<Tec est chantas esscnliaiis, ot notionalis, et
Spiritus sanclus : erjT^o non convenit personalis. Ktpalol lioc ralione, et exem-
Spiritui sancto. plo. Ratione sic : Pator et Kilius diligunt
i. Item, Charitas est Hnis pra^cepti, ut se in quantum unum sunt in natura : ot

dicit Apostolus, I ad Timoth i, ."i -. Kinis in hac dileclione necessario etiam inclu-
autem convonit oi in quom ullimum so- ditur Spiritus sanctus (jui osl ojusdom
cundum niitura^ ordinem recurrimus. essentia^ cum l*alro ot Kilio : unde ly

Ille autem esl Palor, ut supra habilum iUU(jHnt dicit actum charitatis essentia-
est ' : ergo videtur charitas non esse lis. (iUm autem dico sic, Pater diligit Ki-

propria Spirilni sancto. iium amore qui est Spiritus sanctus,

im|)()ilalur (luj)iox amor, scilict;! notio-

(Jueestiuiic.
Pn.KTERKA, Dicihir ossonlia charilas iialis in vorbo quo Pator ol l"'ilius umim
in divinis. Similitor (iicilur Spiritus san- sunl ins[)iran(l(> amorem ot : alius amor
ctus cliarilas. Et similiter charitas (jua*- im[)orlalur por nomon quod est, amore
(liiin in)porlalur, cum dicilur, Pater ct qui ost Spiritus sanclus. Kxemj^Io autem
1'ilins dilii^unt so : iii vorbo enim <liU- i(l idom oslondiliir : s[)onsus onim ol
(jiinl iiiipoilaliir oharilas (jua'dam. I.l sjjonsa dilinunl so iu convonientia nalu-

' Antipli. I Noci. 111 ad Matiilinum festi SS. tas de corde puro r\i\. ,

Tiinilalis. » Cr. Snpra, Disl. III.

' I ad Timnlli. i, ;i : Viiih prs;rcpti est chari-

 IN I skmimnt. dist. \, n. :\\i

\;v ct sociclalis (|iiir csl iiilcr lioiiiiiics |»l<icciil sil)i iii |nt)lc ;^ciiila : cl csscl lioc

hviH' C()ii\t'iiiciilc> : cl a lali (lilcclioiui inaj^is siiiiilc, si prolcs csscl aiiior : (jiiia

non cxcliuliinlur alii lioni socii ad caiii- liiiic (lilij.;crcnl sc in aiiiorc illo : cl lia'c

(lcni vilaiii [Kirlincnlcs : cl lucc dihu-lio dilcclio r(!-i[toiidcl. [(cr.^onali (lilc( tioni.

quanlnui [lolcst, rcs|)oii(lcl dilcclioni cs- Aliud c.\ciii|)luiii inugis convcnions csl

scnliali. I)ili;.;iinl. sc cliani s[)onsus cl in mcnlc. Ponainus ciiiiii niciiioriaiii

s[tonsa ad actuin coinniunicaliouis natu- non j^cnerare int(dlij^enliam, adliiic dili-

raj pcr i^cneralioncin : cl ah liac dilc- gcl cain iii ([uantuin ad caindcni nalu-
clionc cxcludilur cliain proles genila : et rain incnlis sccuin [icrlinel : si aut(!in

htec respondel, (juanlnin polcst, dilc- ponainus sicul vcruiii est, concordiain
ctioni notionali in (juantuin sunt princi- nieinoria' ct inlelligenlite in [troduccnda
piuin Spirilus sancti Pater et Filius : qua; voluntate sui, ipsa concordia produc^mdi
dilectio noii est S[)iritus sanclus, quia dicet aniorem siinilcin notionali aniori in

Spirilus sanctus non csl [trincipiuni quo divinis : voluntate auteni jain [troducta,
Pater ct 1^'ilius s[)irant S[)irituin, siciit ipsa voluntatc ncctcnte nieinoriain et
ncc Filius est patcrnitas qua Pater gcnc- inlclligcntiain iterum diligunt se : et

rat l"'ilium. Tertia dilectio esl qua com- erit dilectio sicut personalis.

D. E.cemptis finnal eadem iiomina proprie et universaliter accipi.

Pluribtis enim exemplis doceri pntest, multa rerum vocabula et univer-

saliter poni, et [^roprie (|uihnsdain rebus adhiberi : sicut Legis nomine
ahquando simnl omnia Veleris Teslamenti signilicant eloquia, aliquando
autem propi-ie vocalnr Lex quce data est per Moysen. Mnlta alia suppetunt
exem|)Ia, sed in re aperhi vitanda est long-itudo sermonis. Sicut ergo nni-
cum l)ei verbum proprie vocamus nomine sapientite, cnm sit universaliter
et Spiritus sanctus et Pater ipsa sapientia : ita Spiritus sanctus proprio
vocabulo charitas nuncupatnr, cum sit Pater et Filius nniversaliter chari-
tas.

ponitur pro toto Veteri Testamento, ubi

dicit Dominus Ut impleatur sermo qui
:

EXfosiTio TEXTUS. 1)1 lcgc corum scriptus est Quia odio ha- :

bucrunt mc gratis : hoc enim in Psal.

Deinde qua;ritur de hoc quod dicit : cxvjii,, 101, scriptum est '
: qui non dici-
n Sicul Legis nominc aliquando simul tur Lex, nisi quia est de Veteri Tcslamen-
omnia, etc. » Ubi sic in Scriptura acci- lo, quod ctiam instrumcntum esl, quia
pitur? instruit, ct sicut instrumcntum liarmo-
Et dicenduin, quod Joan. xv, 25, Lex niam iittcrue ad spiritum, ct typi ad veri-

'
Psal. cxviii, n»l : l'ilnctpcs persecull suiU me cos mcos, quonimn... i>'liii iniqno odcrunl nie.

(jratis. r,r. *li;oi). l'>-.'il. XXV, 10 : Hcspirc xninii-

318 L). ALH. MAG. OHD. PIL1:D.

latem ostendit. Similiter ibi, cxviii, I : et ideo non potest esse propria : quia
Beati immaculati in via qui anihiilant lunc Pat(M- saperct quasi iormaliter sa-

in lege Domini : ibi enim lota Scriptura pientia qu.T ab ipso csset. Comra Eo-
:

potest dici Lex. Et ibi, Psal. i. 2 : fn Ir- dem modo video, quodamorest in aman-
ge Domini voluntas ejus, et in lcge ejus te sicut pcrfectio, vel amare vel diligcre :

medilahitur die <ic nocte. De dala legc ergo non debet esse proprius, sed ap-
per Moysen est istud Joan. i, 17 : Lex propriatus.
per Mogsen data est, gratia ct ccritas

per Jcsuni Christum facta est. Ttem, Ec- SoLUTio. Dlccndum sine pra'iudicio, soimio.
A(l I et 3

cli. XXIV, 33 : Legem mandavil nohis quod ratio islius dicti dependet a ratione
Mogses in pr,-BCcptis justitiarum. Et, nominum : ([uia sic charitas lioc quod
Deuter. xxxiii, 2 : fn dcxtera ejus ignea dicit, dicit ut in aliud, vel in alium pro-
lex. cedens unde Augustinus dicit, quod
:

« charitas minus ([uaiii iiit(>r duos haberi

non potest. » Sapicntia autem boc quod

dicit, dicit ut inluTrcns ipsi sapienti,
AUTKU LIS V. quasi ex alio de quo est sapientia, quia
sapientia de rebus est : et bcet in Deo
An sapientia non sit propria, sed appro- sit non causata a rebus,
causa rcrum, ct
priahilis tantum ? tamen boc non dicit ipso nomine et :

ideo non potuil congrue proprium esse

processioni personarum et per hoc pa- :

Deindo quairitur de quod dicit lioc : tet solutio ad primum et ultiinum.

« Sicut ergo unicum Dei verhum proprie Ad medium dicendum, quod verbum Aa -2.

vocamus nomuie sapientice, etc. » dicit ut procedens ab alio, cujus ipsum

1. II ic enini dubiurn potest esse, quod est intentio et similitudo, prsecipue quan-
sapientia est appropriabilis, et non pro- do aliquis dicit se : et ideo illud in se

pria cbaritas autem appropriabilis, cl

: claudit rationem ejus quod est esse ab
propria, qua- sit causabujus? alio, sicul et charitas vel amor : et ideo

2. Item, Cum verbum sit <i[)[)r()j)riabi- cum pcr esse ab alio distinguantur per-
le, ol propi'ium, ut prius ostonsum est : soiKC procedentes in divinis, illa nomina
quare non similiter sapientia ? crant apta ut reprTsenlarent plus quam
3. Si DiCAs, quod sapientia iii sapienle alia<

est ut perfectio ipsius secundum sapere :

E. Anrlorilalrni pnnil, quod b^ilius propric (licitur .'nipicnlia.

StMJ Dei vcrhiiiii. id csl, iiiii^ciiiliis Dci iMJins, n|)(M'l(' dirliis csl Dci sa-

j)ientia, oro Ajxtsloli dicciilis, (Inislum f)r/ rirfidcni, ri J)ri s(i])irtiUam '.

Sj)irilus ;iiil(Mii saiicliis iibi sil (lictus cliniilas, iiivciiiimis, si (lilificnlor

Jociiiiiis Ajiiisloli cl<i(|iiiiiiii scruloiuur : (jiii ciiiii di.xissol : f)i/igamiis nos

inviccm, (/uia r/iarila.s c.r f)co csl : adjiiiixil : A7 omiiis (/i/i (/i/igi/^ c.r Dco

'
I ad Curiiitli. i, 'i'k.
 iN I SKNTPAT. Disr. \. i:, Ain. c.. 31!)

/tnltis fs/ \ : {\{\'\n (lil(>('li(» Dciis (\st. Ilic iMJinircsl.iN il sc (lixiss(! ('iiiii (lilc-

('lioiKMii i'ss(» Dciiiii, (juiiiii (ii.xil r.i- hco. Dciis ciT^d c.\ Dcn csl (lilcclio : scd
(jiiiii cl l''iliiis c\ Dco Piilrc iiiiliis (!sl, (sl Spiiiliis siiiicliis c.\ Dco Piilrc pn»-

ccdil, (iiiciii |K)lius (Mti'11111 liic (lcliciimus iic('i|)(M(^ (licliiiii (!ssc (lil(!cli()iiciii,

m(M'il() (niicriliif. l*iil(M' ciiim solus ilii. Dciis csl, iil iioii sil cx Dco ; cl idco

diloclio, (jUic ilii i)(Uis cst ut e.\ Dco sii, iioii ipsc l*iit(!r est, scd aul l''ilius,

aut Spirilus siiuctus. Scd iii ('()iisc(|iiculil)us cuiu Dci dii(!ctioii(Mii coiiiiik!-

niorassel .loiiniK^s, ([u<i dilexit nos, el liinc Iiortatns essct ut el nos invicein
diliganius, atque itii Deus iii uohis miuieiil : quia utique diicctionem Deum
dixerat, slatiiu volcns de hac re aperlius iiiicjuid eloqui, inquil : Iit lioc co-

ijnoficimtis qtioniani iii eo utaitemtis, el ipse in itohis, iiitoniam de Spirila .stto

dedit itohis-. Sj>irilus itiiquc saoctus, de quo dedil iiol^is, f;icil uos iii Deo
nianere, et ij)sum iii noljis. Hoc autem facit dilectio : ijjse ergo Deus est
dilectio. Deus ergo Sjjiiitus sauctus qui jjrocedit ex Deo, siguiiicatur uhi
legitur, Deus dilectio est, et, Dilectio ex Deo est^. Ecce iiis vcrliis ajierte

dicit Augustiuus Sjiiritum sauclum esse ciiaritiilem Piilris et Fiiii : el iu

tiuilum quoque sermonem jjroduxit, ut videiitur dixisse Sjiiritum sauctum

iion solum esse dilectionem Patris etFiiii, (jua se iuvicem et nos diligunt,
sed etiani qua diligimus Deuin. Sed utrum ijise sit cliiuilas qua nos dili-

gimus Deum, in sequenti exjjlicabitur.

ter est totius Trinitalis ; ergo illa dilectio

non est specialiter Spiritus sanclus.

ARTIGLLl S VI. 2. Item, Una est operatio trium : di-

ligcrc autem nos est idem quod facere in
Utriim Sptritus sanctiis sit dilectio qua nobis gratiain qua diligamus Deum er- ;

Pater et Filius diiigwit se et nos, et go est indivisibiliter trium non ergo :

etiam qua nos diligimus Deum ? dicit specialiter diiectionem quas est Spi-
ritus sanctus.
3. Item, Dicit Dionysius in libro de
Deiiide (ju<3eritur de hoc quod dicit : Divinis nominibus : Amor est simplex
« Spiritum sanctum non solum esse di- virtus per se motiva ad unitivam quam-
lectionem Patris et Filii, qua sc inci- dam concretionem ex bono usque ad ex-
cem et nos (liligunt, scd etiam dilectio- tremum existentium, et ab illo rursus
nem qua diligimus Deuin, ctc. » consequenter per omnia ad bonum, ex
1 . JIoc enim videtur falsuni pro j)riina eadem, et per eamdem, et in eamdem
parte : quia dilcclio qua Pater et Filius seipsam rellectens, et ad eamdem et
diiigunl nos, notat eifcctum in crealurii semper eodem modo revolutam *. Cum
rationaii : sed omne taie nomen ost e.s- ergo ista processio amoris et rcflexio in
sentiale, eo (juod illc elfectus communi- primum bonum anians, sit communiter

'
I .Jo.'IM. IV, 7. est, et, IV, 7 : eharUas cx Deo est.
^
I Joaii. IV, i;j. * S. Dio: Ysius, De Divinis nominibun, Cap. 4.
'*
Vulg. huhet, I .luan. iv, ^6 : Dem aharilaa
 320 I). ALH. MA(i. oiin. pn.T:i)

oniniuiu pcrsonaiuni, noii viilelur Spiri- approiuiahilis Spirilui ^ancto, inlclli^M-

tus sanctus specialiler essc charitas illa lur luitti Spiriliis sauctus : et ila uolio-
qua Deus diligit se et nos. nalis cuin illo, et personalis accipilur :

\. lleiu, Hoc videtur esse contra Au- unde esseutialis accipitur in talil)us iu

gustinuni hic iii ullimo capitulo islius recto, et notionalis, et personalis iu ohli-

distiuclionis ', uhi inducit illiid Apostoli quo : ct lioc mai^is declarahitur infra

ad Coloss. 1, l:» : Traiisltdi/ nos bi ic(j- cum de missione dispulahitur ^

mimi P^ilii dilcctionis .??/«, sic dicens : Si Ad ami d diccnduiu. ijuod una est ope-

ergo nou csl in illa Trinitatc charitas I)ei ratio Iriuui : sed illius operati appropria-
nisi Spiritus sanctus, Kilius esl etiam tio uon anjualiter convenit tribus, sed
Spiritus sanctus. est quandoque operaluiu appropriahile
uni persouLB, sed separahile a luissione

Solulio
SoMTio. Diccnduni, sicut supi<i di- illius persona^ : sicut virtus politica vel

ctum, quodtriplex est in diviuis charilas, houitas gratiai gratis datu' appropriabilis
et illa triple.x charitas (juadrujtliciter sig- esl Spiritui sanclo, non tanien necessa-
nilicatur, et quandoque etiam (juiuque rio est missus Spiritus sanctus in colla-
modis. Signilicatur enim essentialiter tionc hujus gratiic. Quandoque aulcm
charitas, «piandoque per se solaiii : ut operatum trium personarum est appro-
cum dicitur, iJcus charilas esl ^. Quan- priahile uni inter personas, et insepara-
doque etiam signiticatur notionaliter so- bilc a uiissione unius persouie : sicut
luin : iit cum dicitur Patcr diligit Kilium^ charitas creata data lationali crcaturie,
in quantum personae distinctae existentes qiue appropriahilis est Spiritui sancto, et
conveniuut iu spirando. Signilicat etiani inscparahilis a missione Spiritus sancti
personaliter soluin : sicut cuiu dicitur, in eum cui conferlur donuni charitalis :

charitas est Deus ex Deo : sicul Augu- et tunc ratione appropriationis et inscpa-
stinus hic dicit in preecedenli capitulo ^, rahilitatis in talihus acci[)itur notiouale et
per contexlioueiu et consequcnliam quam peisonale in esscutiali.
accipit ex epistola Joannis. Signilicalur Ad aulu dicendum (juod Dionysius
etiam quandoque siinul essejilialiter et difliuit amoreiu iu uuiversali, non prout
notionaliter : ul cuni dicitur, TraiistuHl cst liiijus vel illius. In universali auteiii

nos in regnnm Filii dilectionis suie : ct dico, prout c\ [)rimo hono procedens ef-
hoc supra [)rohatum cst '. Signillcatur ficicndo in omuibus entihus aliquid vel
quinto luodo qiiandoquc essentialiter et esse vel vivere vel sentire vel intelligere
notionaliter ct pcrsonalitcr siiuul : ut v(d aliquid houi naturalis vcl superadditi,
cuni dicitur, Pater et Kilius mittunt, vel ol levertitiir iu fonteiu unde emanavit,
daut Spiritiim sanctuni : ihi cnim iu rcordinando cmuia cntia in ipsuni secun-
elTectii counotalo accipitiir charitas cs- (liini honi a|)|)ctilum, sccuudiim ([iiod

sentialis, et in ratione missionis notiona- dicimus, ([uod bonum est quod omnia
lis, et iu dono quod datur charitas
ipso ap[)etuut non loquitur in spcciali de
: et

])ersonalis inttdligitur el hoc ultimo mo- : aiuore qui est charitas tamen etiaiu ille :

do accipit Magister Iiic. amor appro[)riabiIis est Spiiitui sancto,

Dic.i;m»im ergo ad |>riiiuim ((iiod licct licct missio Spiritus sancti separabilis sit
Ad 1.

[)cr eireclum coimotatum acci[)ialur es- ab ipso.

senlialis charitas, tamcu iioii solus elle- \u ai (.roiur.vTKM aiitem .\ugustiui [)a-

ctiis cst ibi : iiiK» iii cn'c(iii illn ([ui est tct soliitio [)cr ant(> dicta.

1
Cf. rnp. H liiijiisie (lislim liniiis \, siil> ^ Cl'. c.ii». C Imjusio disl. \.

liiH-m. ^ <',f. Su|)ra, Dist. V.

2
I Joaii. IV. 1(1. «Cf. Iiifia, llist. \IV r| \V.
 .

IN I SivMKiNr. niST. \, I', AIM. 7. 321

V. Hcdil ()sl('ii(l('i'r (luail. iwitixKiicidljSciliccl nuoil Sinnliis sducliis sildiuor

(liii) l^dlcr d /'V//V/, cl FiHus a l*dlrc (lilijjilur f

Nimc \(M(» (HKmI iiiccpiimis (tslciHhMc, ciircimis, scili^ cl, S|»iiiliiiii s;iii-

clmn (lilccli(niciii cssc sivc aiiiorom Palriscl l^lii : ([IK» sciliccl INilcr dili-

^il iMliiim, cl ImHiis Palrcm. I)(; hoc llicroiiymiis suj)(!r l*sal. wii ail : Spi-

ritus sanclus iicc Palcr csl nec Inlius, s(mI dilcclio (juaiii liahcl Palcr iii

iMliuin, cl, l<'ilius in Patrom. Auj^ustinns (jikxjuo in libro VI do TriitiUile^

ait : In omnihus aHjualis csl Patri Filius, ot cst unius ((jusdomquo suhslan-

tia'. Ouaproptor otiam Sj)iritus sanctus in oadom ujiitato suhslantia', ol

<THjualitato consistit'.

tum sanctum a Fafre : et hoc sonat indi-

gentiam Spiritus essc in Filio, quod ab-
AiniCULUS VII. surdum est,

2. Aut Filius
Preelerea, recipit quod
Utrwn Spiritus sanclus procedat a Pa- habct, aut quod non habct. Si quod ha-
tre in Filinm, et reflectatiir a Filiu in bet : ergo receptio est hahiti quod non
Patrem : ita quod sit amor Filii in est intelligihile. Si forte dicas, quod non
Patrem, ct J'atris i)i FHiiim : el utrum hoc modo hahet : ergo variatio ponitur
isla sit vera locutio, Patcr ct Filius circa Filium : quia alio modo se hahet
diligunt se Spiritu sancto, et Pater recipiendo quod hahet a Fatre, quam ante
dilifjit se Spiritu sancto, ct Pater et se hahuit, vel quam non i-ecipiendo : et
Filius diliijuut se dilectione rjiue est hoc haereticum est.

Spiritus saiiclus ? 3. Prseterea, De conversa quaerilur

quando dicit, quod est amor Filii in Pa-
trem ergo Pater etiam recipit a Fiho,
:

Deinde qaseritur de hoc quod dicil in vel quod non hahet, vel quod non hoc
penultino capite F, dc veibo llierony- modo habet quo recipit et hoc absur- :

mi : « Spiritus sanctus nec Pater est nec dum esl : ergo videtur Spiritus sanctus
FiliuSySed dilectio quaui 1'aler habet in non esse amor Patris in Filium, etFilii in
Filium, et Filius in Patreni, elc. » Patrem
Videtur enim ex hoc quod Spiritus
sanctus procedat a Fatre in Filium, et .IcxTA hoc ulterius quffiritur de quoe-
gutest. '.

non quiescat ibi, sed retlectatur a 1^'ilio stione antiqua, cum dicitur, Pater ct Fi-
in Patrem et hoc falsum videlur,
:
lius (liliguulse Spiritu sancto, utrum ve-
I. Quidquid enim j)rocedit ah aliquo in ra sit locutio, et in qua habitudine abla-
aliquem vel in aliud, aut recipilur ab illo tivus conslrualur cum verbo ?
in quod procedit, aut non. Si recipitur : 1 . Ouod aulcm sit falsa, videtur : quia
crgo videtur, quod Filius recipit Spiri- ha-c esl falsa, Pater e^t sapiens sapicnlia

'
S. AufiUSTjNUS, l-ih. VI (lc, Tiiiiitatc, cap. I.

XXV 21
322 1). ALH. MACi. oni). pn.En,

quam geiiuil : ergo a siniili luec esl lal- prin(i[)ium ut forma uniens vel nectcns.

sa, Pater el Kilius dili-uut sc dileclioue pH.KTi:utA qua'ritur ; Quoest. ?.

qucc al) ipsis procedil : ii?ec aulem est 1. (Aun dicitur, Patcr ct l"ilius diligunt

Spiritus sauetus : crgo haec est falsa, l*a- sc Spiiitu actum di-
sanclo, cujusmodi
ter et Filius diligunt se Spirilu sancto. cat ly dHi<jimt ? Aut enim dicit actum
Item, Tn divinis non est aliud dili-
2. (,'ssentialem, aul notionalem. Si essen-
gerc, quam csse ergo si Paler et Filius : tialcm : tunc sequitur, quod sunt Spirilu
diligunt se Spiritu sancto, ipsi sunt Spi- sancto : quia sccundum hoc idem est ibi

ritu sanclo. Kt probatur, quod teneat csse quod diligere : sed hoc est falsum :

argumentum supi-a ', ubi a siuiili argu- ci-iio non dicit actum cssentialem. Si
mentatur Magister, et etiam Augustinus, vcro dicit notionalcm. Contra : Secun-
quod non cst Pater sapiens sapientia dum hoc h)Co ejus potest poni ver-
quam genuit quia ibi non est aliud sa-
: buui quod denotat illum actum, et se-
pere quam csse unde si csset sapiens sa- : cundum hoc possemus dicere, Patcr et

pientia quam genuit, esset etiam sapien- Filius spirant Spiritu sancto : hoc aulcm
tia quam genuit. est falsum, quia non spirant Spiritu san-
3. Item, Ponamus per impossibile Spi- cto, sed potius Spiritum sanctum.
ritum sanctum non esse, adhuc verum 2. Pra^terea, Si dicit notionem : aut
erit quoniam Pater et Filius diliguut se notioncm (jua distinguuntur Pater et Fi-

aliqua dilectione, quse verissima dilectio lius ab invicem, aut cam iu qua sunt
est : ergo videtur, quod non diligunt sc unum. Si primo modo : tunc diceret pa-
Spiritu sancto : quia posito Spiritu, illa ternitatem vel fdiationem, quod apcrte
dilectio non aufci-tur ab eis. lalsum cst. Si autem secundo modo dical
i. Item, Fortius objicitur sic : Quid- notionem : tunc videtur, quod dicat no-
quid a^qualem oppositionem habct ad tioneni illam qua; est principium : ergo
duo, non referlur ad ipsa, nisi ut ad op- possum diccrc, Pater cl J''ilius principiant
posita rehitive : Spiritus sanctus ffiqua- Spiritum sanclum Spiritu sancto : et hoc
lem habel oppositiouem relationis ad l'a- iterum falsum cst.

trcm et Filium in quautum sunt unum PirKTiiHKA quaeritur, Quarc adinitti- Quaest. :;.

principium Spiritus sancti ergo nou re- : tur illa, Pater et Filius diligunt se Spiri-

fertur ad ipsos, nisi sicut unum relativo- tu sancto : non autem ha^c, spirant Spi-
ruui ad aliud oppositum : ergo non refer- ritii sancto : cum spirant et dHigiDit di-
tur ad ipsos, ut forma amoris uniens et cant camdem notioncm ?

nectens eos. Pr.kterea qiiceritur dc habitudine pro- Quresi. 4.

o. Item, IJuum relativorum non potest nominis ad verbuiu : vidctur enim esse
intelligi esse foruia disponens rcliquum : rcciprocum, vel retransitivum. Si cst rc-

cum crgo Spiritus sanctus rehilivum sit ciprocum lunc dilectio qua> iiujiorlatur
ad Patrem et l''ilium, non capit etiam in- iu actu diligcndi,notatur transire in eum-
tcllectus quod possit essc forma unicMis (lcm a quo cxivil : cst enim sensus, Pa-
et nectcns l*atrem ct l'"ilium : talis au- (cr diligil sc Spiritu sancto. cf l'"ilius

tem foi'ma vcd quusi foruui im[>oitatur iu diligit se Spiiilu saucto.

verbo diligendi : ergo locutio simplicitcr Siu) GoM itA : Vcrbuiu nolaus uotioncm, sed comn
est falsa. uotat cain iii rationc dislinctionis ad per-
tl. ltem,Niliil idem principium est op- sonam iii ([iia cst opposila nolio : crgo
posilionis, et uniouis vel ncxus : proccs- iioii (hdicl csse transilio aclus ab eodcm
sio Spirilus saucti priiuipiuui est oppo- iii ciimdcm, scd [)otius dislinctus nolari
silionis ndativa) : frgo uun jiolcst esse d(d)el [irocedcrc a dislinclo. Si autcm est

'
<',f. Stipra, Dist. V, cap. i.
 :

IM I SKNTi:N'r. hlST. \, i\ AIM. 7. :\'i:i

transitiva mI sil sciisus, l*alri' cl l''iliiis di- s(! proplcr S|iii'ilniii saiiiliiin, si'<| |)r<)-

lij^nnl sc Spirilii sanclo, id csl, Palcr di- |ilcr sci|is()s. Pr.clcrca linis niovcl : cIhij-

liyil l''ilinni Spiriln sanclo, cl h'iliiis ilili- ('iiiiiiniii lioc, csscl sciisns, (|iioil Sj)irilns
i;il Palroni Spiritu sanclo, sicnl innnit sanclns nn)vcrc| iiilciilioncin l*atris ct
anctorilas llicronyini. (jOMIia : (Jnia iMlii ad lioc iil (iijigercinl sc : ipiod it(!-

secunduni lioc injlatnr ^'ilius .iuihcro ac- rnni falsnni csl, (luia sic Spiritns sanclus
tnni dilcclionis a Spiritu sancto in Pa- sccnnduni ralioncin cssct anlc dilcclio-
frcni, cl c convcrso Palrcm in Kiliuin : ncni qu;c iniportulnr in vcrl)0, sicut finis

crgo Spiritus sanctus non habct ab ipsis, in intcntionc cst antc ()j)ns criicicntis. i\cc

scd potins illi ab ipso. vidctur quod in rationc causre fornialis

iucest. b. JuxTA lioc (|ua?rilur nltcrius, lUruni posset conslrui : quia forma cst dispositio
heec conccdi dcbcat, Patcr dilii;it sc Spi- agcntis adactnm ergo sensus esset, quod :

ritu sancto, et I^MIius diligit sc Spiritu Spiritus sanctus essct forma disponens
sancto ? I'atrem et Filium ad diligcndum se : el
Yidctur aulcm quod non : quia Patcr sccundum hoc Patcr ct Filius a Spirilu
et Filius snni unum principium Spiritus sancto sicut a forma habercnt, quod se
sancti, ct unus non sine alio : ergo cum invicem diligerent quod absurdnm est :

divisim signiticantur, signillcanlur ut quia non habent ab ipso, sed ipse omnia
principia plura, ct non ut unum : ergo qua! habet, habet ab illis.

hccc est falsa, Pater diligit se Spiritu Propter hac ct similia dicit Magister Qusesl. 7.

sancto. Simon Tornacensis, quod ablativus illc

ii contra. ^ED coNTRA :cuim Patcr non potest
Si non construitur in habitudinc alicujus
diligere se Spiritu sancto aut hoc est : causae, sed ponitur in designatione signi :

quia impotens est spirare Spiritum san- et ideo istc est sensus, Pater et F'ilius

ctum sine adjutore, aut quianon vult, et diligunt se Spiritu sancto, id est, Spiritus
utrumquc est absurdum ergo haec est
: sanctus unus in persona spiratus commu-
vera, Patcr diligit se Spiritu sancto : ct niter a Patre et Filio, signum est quod
haec similiter, Filius diligit se Spiritu san- Pater et Filius diligunt so.

cto. Sed contra :

Sed contra.
ueest. 6. Ulterius quseritur de habiludine abla- Secundum hoc divissequasHierony-
1.

tivi ad verbum : non enim construi pot- mus ponit, non essent verae, scilicet, Pa-
est in ratione causae efficientis : quia ter diligit Fllium Spirilu sancto, et Fi-
Spiritus sanctus non est causa efliciens, lius diligitPatrem Spiritu sancto quia :

quod Pater el Mlius diligunt sc. Spiritus sanctus non est necessarium si-
Si forte dicas, quod in divinis non cst gnum quod Pater diligit Filium, et e
causa, sed principium. (^ontra : Iterum converso : quia sine hoc potest intelligi,
haec est falsa, Spiritus sanctus est princi- quod Pater diligit F^ilium.

pium ejus quod Paler ct Filius diligunt 2. Praetcrea, Signum est alicui signum,
se : crgo nec in ratione causae, nec in ra- qui illo signo cognoscat : sed non opor-
tioneprincipiiconstrui potcst ablativus il- tuil Patrem et Filium sibi ipsis faccre si-

le. Nec conslruitur in ratione materiae : gnum su.c dilcctionis : ergo hoc signum
quia Spiritus sanctus non est materia crit respectu creati : ergo si ponamus
circa quam solam est dilcctio, nccinqua nullum creatum csse, tunc erit falsa vel
sola, nec ex qua, nec etiam dispositio nugatoria ista, Patcr ct F^ilius diligunt se

materialis : cum ergo matcria non suina- Spiritu sancto.

tur pluribus modis, videtur ([uod in ra- '-). Praeterca, Sapienlia gcnita ct sa-
tionc causae matcrialis non conslrnilur. picntia creata signum est quod Pater sit

Nec construi potest in ratione principii sapicns : ergo vidctur, quod Pater sit

finalis : quia Pater et Filius non diligunt sapicns sapientia genita vel creata.
 3-24 1). AM{. .MA(;. OKI). I'IM:I).

4. Ilcm, .Xinor iMoalns siuiuiiu csl ad lianc non potest ess(^ ablativus in ha-
quod Palor ct Filins et Spiritus sanctus bitndino causte alicujus : scd erit quasi
diliirnnt sc : cri^o vidctnr. nuod sccun- in rationo principiati vel signi, sicut dicit

dnin lioc [»ossinins dicero, qnod PaLcr ct Tornaconsis. Sed quia hoc non est prin-
Filius diliiiunl se aniorc creato : quia cipale significatum in verbo, sed polius
anior crealus signuni est quod ipsi se modus proccssionis : idco ablativus pot-
diliiiunt. cst sc luibcre in ralione cansa^ quasi for-

Ite.m quicritur juxta hoc si liaec conce- malis ad vorbum : sicut dixcrunl qnidam
ditur, Patcr et Filius dilignnt se dilectione alii. Quomodo autem debeat intclligi in

quce est Spiritus sanctus, ct quse sit ma- ratione cauSiT qnasi formalis ablativns,
gis propria ? declaratnr infra '
; ot sic conseqnenter ad
Iinem dnbil.
=oiuUo. SonjTio. Dicendum sine ])rcojudicio An m ergo (juod primo ol)jicitui", di-
ad primum salvando llicronymum, quod ccndimi quod ox iila locutionc non acci-
Spiritns sanctus csl dilectio qua Pater et ])itnr,quod Filins accipiat S])iritnm
Filins dilitrunt se : scd ad intclligcnduni sanctum a l*alre tamqnam non liabitum:
qualiter liujusmodi locutioncs sunt ve- scd potius accipiat ab ipso, quod al) eo
rse, et qualiter sunt a (|uibusdam ne- procedat Spiritus sanctus : quia hoc est
gatic, et quibusdam concessse, prfeno-
a Patrem diligore h^ilium Spiritu sancto,
tandum, quod cum dicitur, Patcr et Fi- l''ilinm ab ipso accipere quod ab co pro-
lius diligunt se Spiritu sancto, verbuni cedat amor in quo ncctantur et concor-
diHfjimt est notionale, ct importat pro- dent. Gnm aulem dicitur, Filius diligit
cessionem Spiritus sancti activam, et in- Patrem Spiritu sanclo, non est alius sen-
super importat modum proccssionis ejus: sus, nisi quod a Filio procedat Spiritus

sicut verbum, (jencratur, non lanlum di- sanctus, in quo nectitur cuiu Patrc ct :

cit proccssioncm Filii a Patre, sed insu- idco ])atet, quod cx falso inlcllectu verbi
pcr dicit ctiam niodnm proccssionis Filii. procedunt illa argumenta.
Qnia autem modns proce^ssionis S[)iritns
sancti est, qnod prociulit nt amor ideo :
Ai> ii> (juod ultorius qujeritur de ista, Adquresi. i.

modum dicit in principali signilicato, Pater Filiuin diligit Spiritn sancto, et

proccssionem autem dicit cx consequenti Pater et Filins diligunt se Spiritu sancto,

secundnm intelleclum. Quidam antcm dico sino pra>judicio, quod vcrie sunt
attendcnles tantum proccssioncm signi- omncs.
iicatam in verbo, nogabant istam, Pater qnod conira objicitur, dicendum
Ai) M) a.i i.

el Filius diligunt so Spiritn sancto, quod non est siinile de sapientia et amo-
proptcr objcctioncs factas : ot dixcrunt, re, nl sn])ra diximus: quia sapientia di-

quod Augustinus rctractavit oam in sno citcomparationom ad sa])ient(>m tantuin:

simili, qnando scilicct relractavit liiuic, anior aulom dicit ut ab amanto, et ita

Pater est sapiens sapienlia genita. Sod magis convenit persona^ distincla% el in-
qnia non est consuetndo .Vugustini, nisi su])or diligoro im])ortat actum noliona-

laciat montioniMn in spoeiali do islo, idoo lom, cnm dical actum ])i\Tcedontem et

alitor cst diccndum, ([uia quando dicitur, transeuntom ab amanto: sa])ore aulem
Palor ct Filins diligunt se Spiritu sancto, non ila dicit imo potius Iransit ad sa-
:

ablalivus in (ln[)lici liabitmlino sc lial)et pionlcm (]nam ab ipso, et magis est re-
ad vcrbum, socnndnm ([uod duo sunt in cipero ([iiam daro vcl agere.

vorbo : ost onim inco processio acli\a, ol Ai) \i,ii I) dicendni.i, (jikmI in divinis Ad 2.

'
Cl. iiirr,!, I)i-l. \\\!ll,iii piimo (Iniiio cin j lioiiis.

i|Uarlam opiiiicucm, iom. XWI liujiisc(' edi-

 IN I SKiNTKM. nisr. \, I', Airr. 7. :V2:'>

csl. (lili^crc (lii|>licil('r, sciliccl ii(»lii)ii;ilc, Am m.ii d (licciiiliiiii, (jikkI Ikic vci- a,i qiioe^^i. 2.

ct (\ssciilii)lc : scd Siipcrc iioii (ist iiisi cs- liiiin </i/i(j/(/i/ dicil iiolioiiciii, ;ilio tiiiiicii '*'• '•

sciitiide : oX idco iioii cstsiiiiiN^ iiiodo (liiiiiii lioc vcriiiim .s7;/7Y/y// ; i{iii;i ly

;v,i -,1.
Ai) Ai.iin) dicciidiiiii. (|iiod si |h)ii;iIiii' .sy;/y7//// iioii dicil nisi ;ictiiiii |n-occssioMis

S|)iritiis s;iiictiis iioii cssc, noii ciil iii di- iilisoliilc ct iii sc, ct j,n'iilia illiiis iictiis

vinis nisi dili^crc csscnliiilitcr dicliim : vcrhum non [lolcst dclcirmiiiiiii iildutivo,

ct lioc dilii^crc cst uiidc INilcr ct ImMijs nisi siciit di.xit Tornuccnsis, iii dt;si;^na-
iinum sunt sccuiidum esscutiiim : ct idco tionc sij^ni : sc'd iii lioc/ scnsii noii scrip-
(^x illonon sequitur pcrsonuni cssc scd : serunt Suncti iiuctoritatcm istiim : simI ly

tunc non cril omnimoda perfectio iii di- (/////////// su[)cructum {)rocessionis uddit
vinis, cum dcliciut communicalio niiturcc modum procedendi quo Spiritus sunctus
divinte pcr modum iunoris si enim \)i)r- : ut amor et ut donum processit vcl procc-
sonjB non sint, deliciet iiliqua perfcctio in dit : et ideo cum liic sit quicdum forniii,

Deo, scilicet communicatio natura?, non ut postea [latcbit, rcci[>it dclerminiitio-

quod una persona indigeat alia, sed quia nem ablativi in habitudine quasi formjB
non denionstratur nuturai potestas in cujusdam.
communicabilitate nisi sint in ca plures Ad aliud dicendum, quod ly p/-inci-

hypostascs, sicut infra probabitur. pial etsi dicat camdem notionem, non
Ad -1.
Ad aliud diccndum, quod S[)irilus tamcn dicit nisi ut actum processionis a
sanctus dicit duo, scilicet cnlcin ab alio, quo, et non specificat modum, sicut facit
et modum quo ab alio est : etquantum ly (/i/igioit.
ad hoc quod est ens ab alio, non impor-
tat nisi oppositionem relativam : sed Ad aliud jam patct solutio per di- ^d quaeat.s.
quoad modum qucm superuddit, dicit cta.
nexura : et hoc niliil est inconveniens,
sicut in multis relativis invenitur, sicut Ad quod quaeritur de pronomine,
id
f^^^^^stA
hic: ipsum genus et species, quai quoad dicendum quod utrumque meo judicio
relationem sunt opposita, tamen si coii- est verum, scilicct ut sit rcciprocum, et
sidcratur id quod est genus, ipsum est retransitionem notans. Et si dicatur esse
pars speciei, et est potius principiuin reciprocum, ad urgurnentum factum jam
convenientiffi quam differentiae et oppo- data est responsio : quia ly diligunt non
sitionis. dicit solum actum distinctionis et pro-
Ad 5
Ad aliud dicendum, quod verum est cessionis, imo uddit modum, ct ille con-
ut relativum accipitur in ratione suse cordat fornite vel quasi cuidum formae
oppositionis : sed si aliquid additur rela- quee est in co aliquo inodo a quo est et :

tivo gratia cujus non opponitur, id pot- Jioc putcbil in (Ine ubi solventur objecta
est esse unitivum et quasi formale, sicut de habitudine ablativi. Si uutem est re-
est videre cum dico, causa formulis : si transitiva : lunc itcrum vera est, sicut di-
enim attendo rationem causulitiitis ct ru- cit Ilicronymus. Et solutum est supra
tionem causati, sunt opposita, ct unum quod objicitur, quod ex hoc non scqui-
non estforma iilterius: si autem iittcndo Uir, quod Pulcr aliquid recipiat, vel
rationein forniffi quam ponit cuusu for- ([uod Kilius aliquo indigeut, sed quod ab
inalis su[)rii intcntionem causalitatis, est ipsis cst dilcctio ([ua concordant in quan-
id quod est relativum unitivum, ct formu lum pcrsonse distinctcne sunt.
sui correlativi quod est causatum.
ALiuD eadcrn est sohitio, quod cx Hone aut(mi concedo quod Patcr dili- Ad qusest.
A.i 6

partc
^'^"
, . ,

iliii qua est

....
princqiium o[)positio-
. .

git se Spiritus sancto subhocsensu quem

5.
, ",
. ,

nis, iioii cst princi|)iiiiii nexus et formae. pono in vcrbo sic, A Patre est Spiritus
sanctus pcr modum amoris, qui ainor
 320 D. ALB. MAG. ORD. PH^D.
personalis unil ipsnm ot noclit ad oa quse est quasi medium ligans. Similiter se-
amat quasi quoedam forma. cundum rationcm intulligondi accipitur
in divinis, cum dicitur_, Patcr ct Filius

jqu«8t. 6. Ad id quod ulterius quaTitur de habi- diligiint se Spiritu sancto, non accipitur
tudino ablativi, dicondum quod rospi- ibi Spiritus sanclus ut Spiritus sanctus,
ciondo ad modum notionalis actus qui id est,secundum quod est tantum perso-
importatur in verbo, construitur cum na in se una et distincta ab aliis, secun-
verbo ablativus in babitudino quasi for- dum quod significatur in hoc nomine,
mae. Sed duplex est forma, scilicet se- Spiritus sanctus : sed accipitur ul nexus
cundum secundum bene esse. In
esse, et et amor : et ideo est quasi forma proce-
ratione formae secundum esse, non con- dons ab utroque diligente, et respectu
slruilur ablativus cum vcrbo. Forma au- utriusque diligentis, quia se invicem di-
tem secimdum bono esse adhuc dupHci- ligunt : et est in so nexus utriusque.
ter accipitur, scilicet absoluta quse quie-
scit in 00 cujus cst forma, et respiciens ad Ad quod ulterius quaeritur de J>osi-
id Ad queest 7
altorum procodens ab eo cujus est tionc Magistri Simonis, dicendum quod
forma : sicut cum dico, ille est sapiens sustineri potest, si ly diligunt non dicat
sapientia, abh'itivus dicit formam quie- nisi aclum spirandi et tunc sumptum :

scentem in eo cujus est forma, et non in est in aptitudine quoad personam spira-
ratione procedentis a sapiente, ut prius tam.
est dictum. Cum autem dico, isti dibgunt
se amicitia, amicitia est forma, et forma Ad id quod qucTritur ulterius, Utrum Adqueest. s.

dependet a verbo ad verbum. Sod hsec Pater et Filius diUgunt se dilectione quse
forma tria in se claudit, scilicet quod est estSpiritus sanctus, dicondum quod illa

procedens ab bis qui diligunt se, et quod vera est, et magis propria quam illa, Pa-
non est in eis al)solute, ot quod amicitia ter ot Kilius diligunt se Spiritu sancto.

G. Quid sii Spiritus sanctus, hic aperitur.

Sive enim sil iiiiitas amboriini, sive snnrlitas, sive cliarilas, inanifeslum
est quncl non aliquis duorum ost quo ulerquo conjungiliir, quo ^uonilus a

gigncnlo diligatur, geniloreinque suuin (iiliiial, sinlquc noii participalionc

sed essenlia sun : ncque dono suj)crioris alicujus, sed |)roprio suo servan-
los iinitaliMn Spiiiliis in vinciilo ])acis '. Fcce liic hahcs Spirihiin sanclnm
essequo Filius dilifiilur a Patre, ot Pator a l^lio : cl (|uo il!i (liio sorvant
unitalcm jiacis^ Spirilus ergo sanctus (iil ait Auguslinus in eodoin) com-
muiK» csl ali(|iii(l Palris ot F'ilii, fjiii(l(|iii(l illiid csl. Al ij)sa coinmunio
consubslanlialis, ol co.Tlcriia csl : qu.i' si amicilin convonionh^r dici jiol-

esl, (licaliir : scd apliiis dicilur charilas, ot ha>c qiioqiic suhslanlia, quia

' A(l Eplies. IV, 3 : SnUicHi serrare nnitalem spiritm in vinculo pacis.
• S. Aur.csTiNt;)», Lil). VI (1p Triiiitale, cap. 6.
 IN I Sh^NTKNT. IHST. \, (i, AMT. H KT ll. 327

l)(Mis siil)st<iiili;i csl, cl Dciis (•Ii;iril;is csl. Tri;i (M'^() siiiil, cl noii ;iiii|)liiis :

llillis (lilii;(Mis (Miiii (|iii di' iilo csl, cl iiiiiis (lili|^(Mis ciiiii (\t' (|ii() (!sl, cl i|)Sri,

dil(.H'lio :
(Hi;i' si iiiliil csl, (|iioiiio(lo I)(Mis (lil(Miio csl ? Si iioii csl siil)sl;iii-

lia, quoinodo I)(mis snl)sl;inli<i (>sl ?

non compclat. llndc ctiam si(Mit in phy-

sicis non sequitur, quod onmc quod h;il)et

AUTiciiLns viir. actum unius faciat simplicilcr unuiii, ct

omnc quod hahct aclum forma' sitHimpli-
llrwn Splritns sanctiis sit unitas Pa- citcrformiicjus inquo cst: itavidclur inihi
tris ct Filii, ct (jnnliter snnctitas vcrc diccndum dc Spiritu siincto proutsi-
ntrinsqnc? gnilicatur amorc pcrsonali ipsc cnim cst :

unitas l*atris et Filii, non quod sit indis-

tinclus ct unus cum Palre et Filio perso-
Deindo qua^ritur de lioc quod dicit :
naliter sed quia est uniens cos iu hoc
:

« Sive enim sil nnitas amborum, sive quod personae distinclae sunt, in consensu
sanctitas, sive charitas, ctc. » amoris : et sic ctiam cum dicitur, Pater
Aut cnim intclligitur de unitatc es- et Filius diligunt se Spiiitu sancto, habet
sentiae, aut personae. Constat, quod non actum cujusdam formae sicut amicitia :

essentiae : quia licet Spiritus sanctus sit vcl amor est forma non tamen ita quod :

essentia, tamcn ipse non est aliquis duo- ipse disponat Patrcm ct Filium sicut
rum, ut hic dicit Augustinus : scd unitas forma formatum, scd quia unit, et unire
csscntiae est uterque corum, Si autcm actus formae est et sic patct, quod non
:

unitas pcrsonae. Gontra : Pater et Filius scquilur, quod Patcr et Filius efficiantur
non sunt una persona ergo Spiritus san- :
una persona in ipso scd sequitur quod :

ctus non est unitas pcrsonae corum. concordant, ct ipse estconcordia eorum.
Si forlc dicatur, quod est unitas no-
tionis. CoNTRA llla notio non erit nisi
:
Ad hoc quod quaeritur, Qualitcr dica- Ad qucest.

communis spiratio activa Spiritus autem :

Diccndum quod hoc hahet
tur sanctitas?
sanctus non est notio illa ergo videtur, :
secundum aliud nomen suum quod est
quod nullo modo sit unitas Patris et spiritus : quia spiritus est liber a matc-
Kilii.
riahbus immundantibus ct obscuranti-
bus : et ideo ipsc qui spiritus aliorura
Ulterius quaeritur, Qualiter dicitur cst per appropriationcm, dicitur puritas
sanctitas duorum? Qualitcr enim sit cha- amborum et sanctitas.
ritas, jam hahitum cst.

SoLLTio. Unitas cst pcrsonalis, quae

persona est Spiritus sanctus, non ut Spi- ARTICFLUS IX.
ritus sanctus, sedutamor: ct inlclliga-
tur unitas quasi formae quoad Imnc An Spiritns sanctns polcsl dici persona
actum qui est iii quocumque modo vi- media ?
vere unione consensus et amoris, quae
unio procedit ab unitis, ct ncuter unito-
rum est, sicut duo hipidcs quandoquc Dcindc quaeritur dc hoc quod dicit :

uniiintur aliquo humorc cx utroque egrc- « Manifcstum est qitod non aliquis duo-
dicntc : licct illud cxcm[)ium tant.T, rci runi tsf quo uterquc conjungitur, »
 :

328 1). ALB. MAG. ORD. PR^D.

1. E\ hoc ciiiiii videlur Spirilus sau- conjuiigcre, per liunc actum dicilur me-
ctus mcdia esse in Trinitalo persona : dium.
quod est contra ordineni Ecclesi.T qua? Ai) II) quod contra objicitur, dicendum aiI oi.ject.

ita pronunliat, « (iloria Patri, et Filio, quod b(>ne conccditur, quod procedit ab
et Spiritui sancto. » ulroque, et iiuilta mcdia sunt, qua^- ta-
2. Ilcm, Secundum ordinem naturie mcn al) ulrisque extremis procedunt,
principium non de principio est ante praecipuc intcr amicos quorum utriusquc
principium de principio, et princi- consensus tcndil in aliuni : et illud me-
pium de principio est ante non princi- dium habct actum vivendi pcr modum
pium respeclu personce de principio quod concordiae : et consuevit consimile poni
est persona vel personae : sed Pater est in compositionc propositionis, quam quia
principiuui non de principio, Filius au- sine compositis non est intelligcre, ali-
tem principium de principio, Spiritus quo modo proccdit a compositis et ta- :

autem sanctus non est principium re- men medium conjungens est ipsa com-
spectu alicujus personae, sed de principio : posila : et cum
medium, tainen
situ sit

ergo videtur non esse medium conjuu- dicitur nota ejus esse quod esttertium
gens, sed potius ultimum principiatum. adjacens, scd tamen non esl omnino si-
Si fortc dicas, quod Spiritus ut cst mile.
amor est medium, ut est Spiritus san-
clus est tertium. Contra : IJt est amor,
procedit ab utroque, quod autem procedit
ab utroque secundum ordinem naturte est ARTICULUS X.
posterius utroque : ergo solutio illa non
est vera. Quomodo Valcr ct Filius dupliciter
U)iiu)it?ir'?

Solutio. Ad hoc sine praejudicio dcbet respon-

Ad 1.
deri, quod nullus ordo qui simpliciter sit
ordo, est inter porsonas ordo enim na- :
Dcindc quoerilur de hoc quod dicit
turai; non est ordo simplicilcr: (juod pa- « Si)itf/ue )io)i parlicipatione alicujus,
tet, quia omnis ordo punit prius, el po- srd vsscntin sua : neque dono superioris,
sterius secundum aliquem modum cum :
ctc. »
autem difliuitur ordo naluru', difliuitur Ex hoc cnim vidctur, quod essentia
per negationem prioris el postcrioris proccdat dc cssentia : scd quidquid pro-
sic Ordo nalura; est quo alter sil e\ al-
: ccdit, distinguiliir : cri^ro essentia distin-
tcro, non quo altcr sil prior allero '
: guitur ;il) esscnlia vel a persona, quorum
quod tamen sine priori cl poslcriori cst iilruuH|nc supia improbalur ',

in divinis, non contingit enunliari sinc

priori ct posteriori : cl idco in cnunlia- Soi.i Tio. Aiigusliuus inlendit diccrc, soiu( 10
tionc personarum una ponitur antc aliam, quod duplicilcr iiniuntur Palcr ct Fiiius
ul siguilicelur ordo natune et per hoc : in essculia, (iiue uon parlicipative est in
patet solutio ad duo oljjccla. eis : sed ulcrquc cst lota cssentia, et es-
Ad 2. Ai) SECUNDUM autem (piod (|ii,i'iilur. senlia cst lolus Patcr et totus Filius : lioc
Oualitcr crgo Spirilus sanclus sil nic- ciiiiii liabclur parlici[)alivc quod iiabc-
dium simul, cl ullimum (|uodauimodo ? tursccuudum partcm suae esscnti;e, vel
Dicendnni (|ni>d sccunduui ordiuciii iia- sccuudum parlcm siue potcnliae, sicut
turae esl persona terlia : scd (|ui,i procc- iiuiiii,)] ai) liominc, (|iiia uon iiabetur se-
(iit ul aiiior, el actus amoris est unirc ct cuiidum totum possc suuin, quia possc

'
(S. Iiifia, Disl. .\X. Cf. Supra, nist. V.
 . :

\N I SKiNTKiNT. DIST. \. (i, \\\\ . II I:T 12. 329

suuiM csl piaMlicui (lc iiuillis vl iiicssc IkiIicI ;iiiKii'is, c| hiincii ol liypostasiH
ois. Siiiiililci' Ikiiiki ;ili iKHiiiiic li.ilicliii' (lisliiict;i cl iiiiii pci'S()ii;i iii Iriiiititlc : ct

|)iirlici|K(li\(' : cl lii'c\ ilci' (licciidd, (|ii(i(l- Ikic iiilciidil.

lilicl, sii|MM'iiis .1 siKi infcridri : (|ni;i sii-

[Xirius iiailiculalur cl c(iiilr;iliitiir iii iii-

rcriori, Sic auleni ikhi |t;irliculalur iicc

('oiilr;iliilur cssciili;t iii INilrc (^l. ^'ilio :

Ainicuij s xii.

scd (jui;i l*;ilcr cl JMlius iioii huiluiii

uuuui siiul iii cssciili;i, scd ctiaiii iii co An [tlures possinl esse divin.v person.v

quod siint pcrson;i3 (lislincta' hahent quam tres ?

convenienliani procedentem ah cis in eo

quod personiB sunt, sic cliani convc-
niunt dono sui amoris, quod nimter co- Deindc quffiritur dc lioc quod dicit

rum Nec etiam natura permitlil,

cst. « Tria ergo sunt, et non amplins, ctc. »

nec intellectus capit, quod procedcns a Et est hic qua^slio, Utrum possint
persoiia dislincla sit ideni in persona esse pei^sonse divinae quam ti"cs ? Et se-
cum ipsa a qua procecUt : hahet tamen cundo, Utrum necesse sit esse istas tr-cs,

rationcm unientis pcr niodum distincti et non alias ?

ah unitis ut ainor et amicitia, sicut supra

dictum est : et hoc est quod dicit, quod Videtur autem, q uod [)lurcs possint
suo dono servant unitatem sicut in vin- esse, et dcheant.
culo pacis. 1 enim Boetius, quod essentia con-
Dicit
tinet unitatem, relatio autcm multiplicat
Trinitatcm sed relatio non cst sine ex-
:

tremii relationis ergo sccundum quod :

AUTICULUS XI. exigit numerus rclationum, erit multitu-

do personarum cum ergo una relatio :

An Spirltiis sanctiis slt alKiuid commune duo quaerat extrema, duae relationes
Patri et Filio ? quatuor extrema requirent, et ita erunt
quatuor personee, et non duse.
2. Itera, Ecce ab alio, ct non csse ab
Dcindc quderilur de hoc quoddicit: aho sufHciunt in genere ad distinctioncs
« Spiritus sanctus comniune est aliquid, pcrsonarum, aut oportet apponere spc-
etc. » ciem : si in gencre sufliciunt : ergo cum
Qualiter cnim cst commune? non sint nisi diio, scilicct esse iih alio, et

itio. Kesponsio. Dupliciter, scilicet secun- non esse ah alio, videtur quod tantum
dum rationem principii, quia cst ah utro- duae sint personse. Si autem oportet -ad-
quc : et sccunduri) rationem medii, ct dere modum in spccic, vidctur quod
actum amoris et formae, quia conjun^it multie efUciantur personse, Sicutenim cst
et unit : sed dissimilitudo ponitur adami- iil) alio esse per generationem, ita est ab
ciliam inferiorum : (juia illa uniens duos alio csse per spiralionem, ct ah alio esse
amicos non qst suhstantia, ncc hyposta- pcr vitiB collationcm, ct sic dc aliis attri-

sis dislincta ah (;is participans talein iia- hutis divinis : ergo secundum hoc jain
luram hominis cum ipsis : scd in divinis niultae erunt pcrsonn'.
pro[»tcr perfcctionem est liypostasis dis- o. Prietci'ca, Sicut hahcmiis unain
tincta, et est suppositum ejusdcm n<i- pcrsonitiii [icncs cssc ah alio pcr gcne-
tura»unde sicutvcriium ihi hiihct [iro-
: rationcm, ct uniim penes csse al) alio
prium actum vcrhi, ct tamen (,'st hy[)o- per spirationcm : ilit vidctur, quod de-
stasis : ita arnor ihi piu[)i'ium actum hciuiius unam hahcrc [jcncs non csse ah
 ::

330 J). ALB. MAG. ORI). PR^D.

alio per j^cncralionem, cl aliani penes nitatem aut sccundum gcnus, aul secun-
non esse ab ipso pcr spiralionem : jam durn speciem. Non sccundum gcnus
ergo liahcmus qualuor ad minus, duas quia in gcnerc nihil rcfcrtur, et nihil est
penes non essc ah alio, ct duas penes in genere quod non sil in aliqua specie-
esse ab alio. rum ergo secundum spcciem
:
distinguit
i. Itcm, In gencre video, quod ista etsupponatur hicilla rclatio esse originis,
dilTcrunt non csse ab alio, non esse ab et non alia, quia hoc infra neccssario
alio aquo alius, non essc ab alio a quo probabitur : cum crgo esse ab alio et non
nulius, non essc ab alio a quo alii divcr- essc ab alio sint relationcs in genere,
sis modis proccssionis, non esse ab alio non distinguunt Trinitatem: oportct ergo
a quo alii uno modo processionis ergo : addere super esse ab alio, el non esse
videtur, quod quinque debcmus habere ab alio et qua^ramus per quid additum
:

personas, quse non essent ab alio. Simi- hoc potest specificari? Si cnim dicam sic,
liter multos modos facile est invenire pe- non esse ab alio per gcncrationem, nega-
nes essc ab alio quod : ergo videtur, tio non specilicat nisi intelligatur esse ab

multas valde personas habcrc dcbemus. aliquo alio modo quam per generatio-
3. Item, Videtur e contrario, quod non nem : in eo autem quod nullo modo est
nisi duas non enim aliqua relatio mul-
: ab aliquo, non spccilicat si dicat partem
tiplicat Trinitatem nisi rclatio originis : communitatis quaj est in ncgatione in
sed illa constituitur uno actu simplici, genere : quod enim imllo modo est ab
qui est generatio : ergo non debent esse alio, non est ab alio pcr generationcm,
personas, ut videtur, nisi determinatoe scd non convcrtitur: crgo non esse ab
per gencrationcm : ill.Te autcm tantum alio per gencrationcm cst pars c^jus quod

sunt gcnerans et genitus : ergo vidctur, est non esse ab alio simplicitcr, et ita non
quod non debent esse personse divinae ponit aliquid supcr ipsum ergo oportct, :

nisi Palcr ct iMlius. quod determinctur ex partepost per affir-

fi. Itcm, Sunt objcctiones similcs mationcm sic, qui non est ab alio a quo
illis quas notavimus supra de Filio '. Aut alius tunc enim aliquid aflirmative cst
:

Spiritus sanclus habet potentiam spira- additum scd cum adhuc hoc sit in gc-
:

tivam, aut non. Si sic: ergo spirat alinm ncre, non specilicat crgo oportet ulterius :

spiritum, vel j^otcntia in ipso esset otio- spi^cificare sic, qui non ab alio a quo
sa, ct ille alium, ct sic in infinitum. Si- alius hoc modo vel illo, quod dctermi-
militer aut potcntia ista dcficit in Kilio nct origincm in spccie personne, siciit pcr
et Patre, spirato jam Spiritu sancto, aut gcncrationcm, vcl spirationcm.
non. Si non : aut frustra erit, aut spira- Modo ostcndam, quod non possunt
bunl alius multos spirilus. Si delicit : esse nisi isti duo modi spccilicantcs.
crgo variati sunt ct facti sunt impolcn- 1. In nalura s{)irituali divina simplici
tes cflicere id quod quandoquc criicere non est intclligere ex partc quod cst, nisi
potucrunt. I)e Filii autem gcneralione naturam, ct intcUcctum, ct voluntatem :

supra cst cxpcditum. scd natura indivisibilis cst, et hoc proba-

tum cst supra '
: crgo si i^Iurilicerctur,
Sed quia omncs infidelcs garriunt coii- hoc eritcxparte intcllectus, ct voluntatis.
tra lidcm deinmKTo pcrsonarum, pona- lutcllcclus aulfMu dicit sc, ct dicit aliud :

mus rationcs cflicaccs ad j)i-obaudum, sed cum dicit aliud, illud est extra esscn-
quaufurn potcsthumauum iugcniuiii, tiam suam : ct non potest csse hy-
ideo
sufliccrc numcrum cssc triuiiiu. po.stasis : quia omnis Iiypostasis cst in-
Kt primo sic : ilclatio distiuguit Tri- tra innatura cujus csl hypostasis : ergo

' Cf. Supra, Dist. VII. Cf. Supra, Dist. Mll.

 IN I si-:NTh:NT. iHST. X, (i, AUT. 12. :m
<li('(Mi(l(» sc, (licil illufi (HKxI <'sI in- cis (listiiiclis, siciil csl amor vcl ;iiiiicilia :

I ra nalurnm : (liclum auUMu disliu- cv^n (Mim illiid iii (liviuis iioii po.ssil esHc

cluiu csl a (TkmmiIc : cr^o (^sl il)i disliii- iiisi ixMfeclum, (Mit |»ors(Jua iu (liviiiis, cX

(ium iii liyposlasi, cl uuum iii iialura : ila (MiiiiI trcs |M'rs()iia'.

cl ostcusum csl supra, ([uod diccrc suiu.

mo spirilui esl gcuLMiirc : ergo luibomus SoLrTio. nicimus, (luod laufum suut soiuiio.

iiuuiu modum qui producit diias pcr- jj.(,g porsonce.

souas, scilicct yeucrautcm ct gcuitum :
^,]omuia autcm qurn objiciuntur in
ct ille modus supra probatus est '
:
et coutrarium, diceudum quod penes csse
probatum cst ibidcm, quod non potcst aj, ;,iju^ j.^ i^on essc ab alio, nuUa ac-
esse nisi uuus gencrans, et uuus gcuitus. ci[)itur persona nisi plus addatur : sicut
Ex partc autcm commuuicationis per vo- etiain probat objcctio facta. llnde tria

luntatcm, id quod proccdit jam maneus considcranda sunt iu eo quod facit per-

intra naturam cjus a quo proccdit, non sonaui, scilicct quod sit proprictas in

est uisi amor et cuni nou babcat oppo-

: spccie detcrminala, ct quod sit pro-
sitionem diversam ad Patrcm et Kilium, prietas quod babcat oppo-
originis, et

necesse est proccdere ab utroque, ut pro- sitiouem rekitivam ad omne id a quo dis-
babitur in scqucnti distinctiouc 2. Gum tinguit: unde cum uon cssc ab alio non
autcm in diviuis non sit multitudo pro- sit in specie detcrminata proprietas, et
prietatum per materiam, sed speciem similiter esse ab alio, nulla sumitur dis-
tantum, non potest esse amor amoris, tinctio penes illa. Sed non esse ab alio a
vel alius amor, sicut supra probatum est quo alius per generationem, et non esse
quodnon potest essc Filius :ergo nonpos- ab alio aquo alius per spirationem, sunt
sunt esse nisi Ires persouce. quidem in spccie dctermiuata^. proprieta-

2. vcrbum non pro-

Item, In imaginc tes, sed non babcul oppositionem : et

duclt verbum, necdicens se aliud verbum idco non constituunt diversas personas,
quam unum nec amor abum amorem,: sed unam tantum. Similiter esse ab alio
nec verbuin quia est amor verbi, non
: cum sit in genere, nullam facit : sed esse
quod verbum sit dictum vel genitum ab ab aHo per generationem, et esse ab alio
amore sed. sic erit etiam in divinis
: : per spirationem, inter se non habent
ergo non sunl nisi tres personae. oppositionem ct ideo necessario uni per-
3. Item, Non manifestatur aliquid nisi sonse conveniunt sicut et preecedentes :

duobus modis distinctis, scilicet per mo- vel oportct, quod aliqua oppositio qu«-
dum veri verbi et per modum boni : si ratur inter eas et haecestoppositio, quod
:

cuini manifestatur natura, non cst distiu- cssc ab alio pcr spirationem dicit esse a
ctus modusmauifcstatiouis: ergo cum Pa- Patre et Filio, el idco pcr generationcm
ter qui cst principium non de principio, csse ab alio, et per spirationem esse ab
manifestet sc in processione personarum, alio, uni non conveniunt.
non manifestabit se nisi duobus mo-
istis Et ex hoc patet solutio ad omnia obje-
dis : sed bonum est post verum, et ita cta qua? objccta sunt dc relationibus, et

Spiritus sanctuserit a Filio cui convenit dc co quod est esse ab alio, et non esse
verum. ab alio enim quod est nccessc quod
: patet
4. Item, Perfecta jucunditas est in tri- quaelibet rchitio ponat duo extrema qu?e
bus, nou iuduobus duo enim non uniun-
: sint persona; diversai quia una rclatio :

tur nisi per naturam et naturalia, ct hoc non habet unam opposilionem ad aliam :

non com[)lct perfectam jucunditatem nisi ct idco duo respcctus eidcm convenire
uuiantur (;tiam iu eo quod unum est in possunt.

1 a. Su[)ra, iJist. IV, V, VI bi VII. ^ Gf. Infra, Uist. XI.

332 0. ALB. MAG. ORD. PRJED.

Ad aulcm quodobjiciturdc polenlia

iD alius, quod nullam diHc-
ostensum est,

spirandi, supra solutum est in suo simili rentiam haberet ad istum, et sic non i'a-
dc generatione Fillii : quia si spiraretur ceret numerum.

H. Qiiod Spiritiis sanctus sicut communis est Patri et Filio, ita

commune nomen hahet proprium.

ITir nnlniidiiin esl, qiiod siciil Spiritus sanctus in Tiinitate specialitor di-

citur charitas qucc est Palris nomen tenet proprie,

et Filii unio : ita et

quod l*atri et Filio conimuniter qiiodammodo conf;ruit. Unde Auiiuslinus

in WhroW AQTrinitate'. Si charilas, inquit, qna Paler dili^it Filium, et

Patrem diligit Filius, inefTabilem communionem demonstrat amborum,

quid convenientius quam ul ille proprie dicitur charitas, qui spirilus esl

communis ambobus ? I[oc enim sanius creditur et intelligitur, ut iioii so-

lum S])iritus saiiclus rlinrilas sit in illa Trinitate, sed n(m frustra proprie
charitas nuiicu})etur pro|)ler illa qii<e dicta sunt : sicnt non solus in illa

Trinitatc! vel Spiritus est vel sanctus : quia et Pater spiritus, el Filius s|)i-

ritus : et l^ater sauctus, et Filius sanctus : et tainen ipse non frustra dicilur

S|)iritus sanctus. (jiii ciiim est communis ambobus, id vocatur ipse proj)rie,

quod ambo cominiinihM'. Ali(t{|iiin si iii illa Trinitate solus Spirilus sanclus

estcharilas, profecto et ]^'ilius non solius Palris, sed eliam Spirilus sancli
Filius invenitur. Ait cniiii Apostolus de Deo Patre, Transtulit nos in rr-

f/nu?n Fi/ii ditectionis siue \ Si ergo iion estin ista Trinilal(> charitas Dci

nisi S|)iriliis sanctus, ImHus (>st cliain Spiritus sancti. Scd (luia hoc absur-
dissimiiiii csl, rcslal iil iioii soliis ibi sit charilas Spiritus sanclus, sed jiro-

j)lcr isla dc (|iiibiis salis disserui, proprie sic vocatur.

'
S. AuGusTiNUs, Ijb. \V, tli Ti iiiilale, cap. 16.
^ A(J Coloss. I, 13.
 IN I SKNTKNT. DISI. X, II, AIM. |:{. :m
Soi,iii'iii. niiiMiiliiiii siiii' iir.i-jiiilic-io, soiuiio.

(|ii(>il (liciliii' .1 s|iii'iiiiilu : scil spiraic diii-

liir ;i s|iirilii niiiUcrKlo : s|iiriliis ciiiiii

AIMlC.lilJIS Mll. csl ilc iiilciii)i'il)iis .ilVccliis, iiiKJc cinis-

sii) .iiiioris csl ciiiissii) spiriliis : liiiii

(Jt/alllcr Itoc iKnncii Spiriliis coiirctinil (|ui;i ciilidiiiii s|)ii;irc lacil, cl Jiiiior

spccialitcr SiiirilHl sanclo, cl <iii(iino(lo i^iiis (li\'iinis csl i|iii s|)ir;ir(! riicil ;il"-

ti;iiK'lus dicaliir ? lecluni : luin cli;iiii (jui;i iioininf^s con-

cordiiulcs coiiS[)ii'anL iu osculo iii (|uo (!st

('onjuuclio oris spiruutis jid os s|)ir;iiis,

Dcindc qiuTorilur de hoc (luod coulinc- ul notelur conjuuclio spiriluum inlerias.

tur in ulliino cap. ibi, « Ilic nolanduni Pcr liuiic luoduni, cuin verissinui con-
est, qnod Spirilns sanctns, elc. » junclio sit inlcr Patrem et Filium in Spi-
Kt (juieritur dc lioc noinine quod est rilu, conjuuclio ipsa spiritus vocatur.
Spiritus s;inctus, qualilcr conveniat spe- Sanctus autem additur, quia dicit since-

cialiler Spiritui sancto ? ritatem ad actum enim spirandi. Sunt

Spiritus enim poni consucvit in sacra (|uaedam nomina qu;e absolute dicta no-
Scriptura pro principio vita?, sicut, Joan. tant generales habitus, sicut bonus, san-
\i, i')i : Spiritus est qui vivificat : caro ctus, hujusmodi
et et conjuncta cum :

non prodest quidquam. Et, iu Genes. aliis ordinatis ad actum aliquem, dicunt

1,2: Spiritus Dei ferebatur siiper acjuas : l)onitatem ad actum illuni, sicut cum
quia in aquis primo apparuit anima vitae. dicitur bonus citharoedus, et hujusmodi.
Cum ergo una sit vita trium, non debet Ita dicitur Spiritus sanctus propter san-
spiritus proprie referri ad unam perso- ctitatis munditiain et immaterialitatem
nam. conspirandi amorem in Patre et Filio :

Si forte dicatur, quod dicitur a spiri- et quia procedit ut amor : ideo congruen-
tualitate : hoc iterum nihil est : quia tiam liabet a nomine quod est Spiritus
haic convenit naturffi divinfe proprie. Si sanctus.
dicatur, quod 6'/?<V//?« dicitur a spirando : Et per hoc patet solutio ad objccla de
hoc iterum nihil est : quia spirare conve- de facili.

nit omnibus.

-'as/S/isv
334 D. ALB. MAG. ORO. PR.ED.

DISTINGTK) XI.

A. Quod Spiritus sanctus proccdit a Patrc ct Filio.

Ilic (liceiHluiii est Spii-itunn sancluiu a Palre esse et Filio, el procedere a

Patre et Filio : quod inuKi litcretici negavoruiit. Quotl auloiii de ulroque
procedal. inullis diviuoiuiii elo(|uioruin tosliinoniis coiiij)robatur. Dicit
eniin Apostolus : Mii^it Deus Sj)irituNi FiUisui in corda vesfra '.
Ecce liic

dicitur Spirilus Filii. I'.l ;ilil»i, Si f/uis Spiritum Christi non Indict, liic non
est ejus \ Ipse etiaiii Filius de Spirilu sanclo dicit in Kvangolio : Qucm efjo

mittarn vohis a Vatrc \ Patris autom S])irilus diclus est, iihi lofiilur, Si
Spirilus ejus qui suscitarit Jcsuin a mortuis hahitat in vohis'. Ft ipse (iliri-

stus dicit : Xo?i enimvos estis qui loquimini, sed Spiritus Patris vestri
qui loquitur invohis *. Kt in alio loc(j, Qucm mittet Pater in no?nine meo °.

Kt alibi ij)so Filius do Sj)iritu saiicto ait, Dc patrc procedit \ Ilis et aliis

auctoritalibus pluribus oslondilur, (juod S|)iritus sanclus a Palro ot Filio

procedit.

In sccunda aulcui probat, quud iion jilc-

nius al) uno quam ab alio, et hiTC in-
DIVISIO TEXTUS. cij)il iu distinclionc XII, ibi, A, « llem
quxrilur, Cwn Spiritus sanclus proccdat
« /lic diccndnin c.sl Spiri/um sanchan a aPalrcel Filio, elc. >>

Palrn essc el Filio, etc. » Ista distinctio qu;e primam parlem

llic iiici|iil j)ars illa iii fjiia agiliir de coiilinef, dividitur in quatuor partcs : in

Spiritus sancli proccssioue pcr couipara- (juarum jirima oslendit Sjdrilum a Patrc
tionciu ad terminum a quo, sivc ad j)riu- cl l'"ilio procedere. In sccunda ponit oj)-

cij)ium a quo procedil. 1^1 dividiliir iii positioncs (iroecorum in contrariiiin, ibi,

duas partcs : iu (|uariiiii jirima probal, n, « Cirieci lamcn dicanl Spirilam san-
fjuod prnrcdil laiii a 1'alrc fpiain a l'"ili(t. clam, etc. » In tcrlia solvit. ihi, ('., « iVos

'
A.l (i.il.it. IV. c. 6 M.illli X, -10.
*
A(l llKinaii. VIII, '.). ''
Jojiii XIV, 20.
^ .Fnaii. XV, 2(>. Cf. Jo;in. xvi, 7 : f>i nn» ahirrn, ' Jojui. XV, 2(» : Cinn rrnrrit Pararlilus, (jurm
Pnracliliis iion vcnicl ml rns : si outrm ubivro, rtjo niittam robis a Palrr, Spiritum rrrilolis, tiiii

mitlam einn ad vos. a Palrc proccdit, elc.

*
.Vcl Romiiii. VIII, 1 1.
 IN I si^:NTKN'r. nisr. \i, a, aht. i. 'm
rcrliii ilclrniiiiiniiiiis. » lii (•ii;() vidclni', ([uod iioii coiivciiial di-
aulcni ilhi ilti

qiiiirlacl iillinia coiirossioiiom (Irau-orimi VIIIIS.

HMlucil a.l iioslram, il»i, D, « Srii'ii(liiin ;{. Ilcm, ( mnis |(i()ccssio (!st i\\ ali(iuo

eat hiinrii, niiod dr.rri rnii/ilruli/r, in alind : nnllu aul(Mn pcrsona (!st sic cx

ctc. )>
ali([ii(), ([iiod sit in aliud, scd [lolius ut

lAllcni anlciii |m'I' sc palcl. sit iii sci|»sa : crgo [u-occssio non coiivcnit
divinis,
i. Prnetcrca, Motus [irocessionis cbui-

dilur in quodam circulo, ul dicit IMiilo-

so[)bus : movclurcnim [nimo dcsidcrium
a dcsidcrai)ili, et postca dcsiderans con-
AinK.ULllS 1. jungitur desidcrabili pcr motum proces-
sivum : ct sic circulus cbiuditur in re

Quid sit procederr ? exterius, ([uia dcsiderabile est movens

primum cx ([uo cst motus, ct in quod

ultimum molus proccssivus.

rccurrit
Aalc Lilteram occurrunl quiu(juc qu;c- \. Ilem, Desidcrium movct in rcrn,
rcnda : quornm primuin cst, Ouid sit ct acceptam reducit in scipsum, et sic
procedcrc ? circubis clauditur in dcsiderantc : pos-
Secundum, l trum procedcrc secun- sumnc qnod ad simiHtudinem
diccre,
dum unam rationem conveniat utrique ipsius motus in divinis sumatur [)roccs-
personse procedenti, et quot modis con- sio ? Videtur enim quod sic per Trisme-

tingat processionem lieri indivinis? gistum qui dicit, quod monas gignit mo-
Tertium, IJtrum procedat Spiritus a nadcm, ct in sc reflectit ardorem.
Patre et Kilio in quantum unum sunt, (j, Item, Per Dionysium in libro de
vel in quantuin plures ? Divinis nominibus ', ubi sic dicit Ali- :

Quartuni, Si procedit ab cis in quan- quando quidcm ipsum eloquia amorem

tum unum sunt, utrum uniens sit esscn- et dilectionem dicunt, aliquando amabi-
tia vel notio vel pcrsona ? lem ct diligibilem. Hujus enim est qui-
Ouintum et ultimum, de potentia spi- dcm causa, et sicut emissor^ ct sicut pro-
rativa, qualiter sit in Palrc ct Filio, et gcnitor autem ipse cst, et bsec
: ha}c
utrum una sit in trii)us? quidem movetur illud autem movet, :

aut quoniam ipsc suiipsius, et sibiipsi

Ad PRiMU^f procedilur sic :
cst adductivus et motivus. Sensus est,

1. Proccdere dicit exitum alicujus ab quod Pater Deus causa ct principiuni est
aliquo : crgo si processio sit in divinis, amoris et dilcctionis, et est ultimum di-
crit ibi exitus ab aliquo. Sed contra :
lectum et amatum, et movet amore, et
Indistantium per identitatem nulla cst movctur ut amatus : crgo videtur, quod
rece.>sio ab invicem : Pater et Filius et ipsc scipsum in amore sicut sibiipsi ad-
Spiritus sanctus sunt indistantesper idcn- ducat et insei[)sum : crgo est ibi quasi
titatcm naturae : ergo nulla cst eorum proccssio circularis.
reccssio al) inviccm omnis autem pro-
: 7. Item, IToc vidctur per auctorilatem
cessio est reccssio quaulam crgo pro- : Ilicronymi in pr;cccdenti distinclione
ccssio nr)n convcnit in divinis. habitam, qujc dicit, quod Spiritus san-
2. Prfetcrca, Proccssio surnitur a mo- ctus cst dilcctio qua l*atcr diligit Filium,

tu proccssivo : illc autcm molus causatur ct Filius Patrcm. Scdsi hoc conccdatur :

al) indigcntia, iit dicimt Pbilosophi : GoNTUA est : quia sccundum hoc aliquid

'
S. lJioNy»ius,i.ib,cle Diviiiis uoiiiiniL)Us, ca|). 4.
336 I). ALIi. MAG. OIU). 1*ILE1).

rociitil Palcr a l''ilin ; vvj^o vidolur, quod ct vivilicaiitcin e.\ Palii'pnx (driilcm, cl
Spiiiltis iinii habft proccssioncm quie sit iii l"'iIio rcquicsccntcm » Ergo videlur,
'.

in divinis a l'i!i() in l*atrcm. quod a Patre proccdat, el non rcvcrta-

(S. Iti'in, AiiK.r uialuitns c\ sola libcra- tur ct ila videtur processivus sumi vcl
:

litale proccdit. ul dicit Hicliardus de ad similitudinem causali de causa, vel

sanclo Victore : amor autcm dcbilus ma- ad simililudinem motus recti cx aliis et

j;is ex (hd)ilo juslilia' : cum crgo Patcr in aliud.

nihil dcbcat Filio, scdomnia Filius Patri, Itein, Spirilus sanctus proccssio cst

videlur quod non exhibeat Kilius Palri sccundum originem : quia procederc sibi

amorem gratuitum : liic autcm cst Spiri- ab alio est esse al) alio : secunduni ori-
tus sanctus : ergo non cst proccssio a Fi- ginem autem non procedit nisi causatum
ho Patrem. Sed si quis vellct hoc di-
in a causa ergo videtur, quod hoc modo
:

cere, scquitur cx hoc quod Filius non sumatur in divinis.

diligit Patrcm amore graluito, et quod

nondiIi"-itcum Spiritusancto:qua'omnia Solutio. Dicendum, quod nuUa simili-

sunt contra Sancloruni auctoritates. tudo secundum veritatcm potest dcmon-

0. Praeterca, In circulari motu unum strarc processionem teternam, sicut nec
est principium unde motus, sicut dex- Filii gencrationem : tamcn secundum
trum aliud autcm cst undc regyralio,
:
aliquid, longe similitudine sumpta, su-

sed non unde motus, quia non cst molus initur ratio processionis a processionc
nisi a dcxtro. Ita videlur essc in ista pro- causati, et secundum aliud a processionc'

cessione quod cnim Spiritus sanctus

:
motus proccssivi. Spiritus enim sanctus
procedit a VWw, boc habct a Patre, et ita procedit rationc personte distinctae a Pa-
videtur adhuc salvari similitudo molus tre ct Filio, ut ab uno principio ct quoad :

processivi. Iioc sumitur inagis similitudo a proces-

H). Si forte dicas, sicut quidam dixe- sionc causali a causa, quod proccssionc
runt, quod noii esl ibi similitudo proces- sui cxit ab ea et distinguitur ab ca : ct

sionis ad molum localcm processivum, noto modo causam cnicicnlem, ct causa-

co (juod l*'ilius non cst ut ad qucm sicut tum causw cflicientis clTeclum. Sccun-
ad tcrminum procedat Spirilus sanclus, dum aulem quod altcndilur modus pro-
ut ila sit simililudo processionis in motu cessionis, quia scilicet procedit ut ainor :

rccto : ncc Filius est ut ])er (lucm regn;- sic habcl similitudincm ad aliud quod
diatur in Patrcm, quia sic l''ilius haberet csl inmolu |)rocessivo, sicut ad amorcm
virlutcm dclicicntcm ad spirandum Spi- qui movel iii proccssivo motu diligcns :

riturn, sicut cst sinistra deiicicns respcctu enini quodammodo cgreditur iii rem di-

dcxlra» : scd est ibi processio sicut eausa- lectam, et dilectus in rediligcndo qiio-

Imn pioeedit a causa. Si. imjiwim, sic dammodo rcgrcdilur, ct ipse amor csl

dicalur, vidcniur lalsa oinnia qua^ su|)ra medium cgrcdicns ab cis. j-^t qiioad hoc
detcrminata sunt de exilu ut iiexus et nl est similitudo licct cxigiia ad molum pro-
unitas el iit conjunctio amborum non : ccssivum. Scd (juoad hoc quod Spiritus
cnim conjiingit causalum aliud cum cau- sanctus est ineadem csscnlia cum Patrc
sa : crgo videlur, quod adliuc redit qiiod cl Filio, cst dissimililudo ad processionem
sit circularis e.xilus, iit iu inolu proces- causali a causa : quia causalum causa^

sivo progrediliir aiiior ex amaiilc in cfticicntis non csl cjusdcm cssenlia'. cum
amatum el redil in amaiitcm. causa. Quoad hoc vero quod non cst pro-

I I. Ski) Damascenus
coNTHA (Iredi-
: : .< ccssio distans per locuin ct motiim, cst

mus in unum Spiritum sanctum Deum dissiniilitudo ad uiotum iiroccssivum.

'
S. .). UA.M.\>(KNr-, |jb. I, lap. 10.
 I.N I SK.MK.M. DIST. \l, A, AHT. I. IVM

DiCKNDUM crgo a<l primimi, |)ii()il licd pcr -(•iiiT.ilioiicm : cl i-i'fcrliir lioc ad P.i-

iiKJi.slanlia sil il)i [tcr naliiram d c.ssc, Ircm : pcr (leiiolalioiicm ciiim uiiclorila-
esl lamcn ihi (lisliiiclio loco (li.slaMlia', tis iii Palrc, lialict aliijiiam similitiKliiicm
(lislinclio (iiK[iiam) [)crsoiia' j^roccdciilis ciim circiilo, lic(!l rcmolam, sicul csl in

al) cis a ([uiliiis [iroccdil. omiiihiis similibus lcrr^^nis ((iiando ad

.\i) Ai.mi) (licenduiii, ([uod [)roccssio iii divina ridcrunlur.
(juantum cst moliis ad aliuiii locum in An ai.iui) dicendum, ([iiod Patcr in s(! a<i 5.

quo cst (lcsidcratiiiii, dicil iiidi<^enliani ; relhiclit ardorem por recognitiunem au-
sed qu.T(lam [irocessio cst communicatio- ctoriialis s^iirandi, ut dictuni est.
nis sui, (lc ([iia dicit Dionysius, quod bo- Ad ai.um) dicendum, quod Dionysius Ad 6.

nuni procedit in oninia honum [lartici- lo([uilur ihl de amore csscnliali, qiii mo-
pantia : cl illa processio lit e\ lar^itatc, vet se ad ctVusioncmdonorum in ratio-
niaxime convcnit processioni pcr-
et illa nalcm naturam, angelicam,et Immanam,
sonarum, qucv, non ostendit indigentiam, et etiam in omnia naturalia, ct inovet

sed communicationem naturcepcr modum illa rcordinanda in Deum : ut dili|j:ant

amoris. vcl nalurali appetitu, vcl rationali, vcl
Ad ahld diccndum, quod modus pro- per gratiam, vel gloriam.
cessionisex parte illa qua localis et indi- Ad alu dquod aucloritas
dicendum, Ad 7.

gens, est cx aliquo in aliud : sed non ab llicronymi non intcudit, quod proccdit
illo transsumitur similitudo, sed potius ut a Patrc in Filium, cl e convcrso : sed
amor procedit ab aliquo quera unit cum quod uniat quodammodo non proprie*
eo quem diligit sicut amor appetitus in
: Patrem et Filium ct dc illo modo unio- :

motu processivo procedit in desideralum, nis dictum est '.

et si desideratum amare posset, e con- Ad aliud dicendum, quod nulluin cst Ad 8.

vcrsoprocederet amor suus iii amantcra : debHura dcbitum cnim sonat

in divinis :

sed tamen adhuc hoc per omnia non cst obligationem licet enim in una persona
:

simile, nisi unus amor procederet ab sit auctoritas ct principium ad aliam, ta-

ainantc et amato, et sc illa duo amarent men sunt unius honoris et aequalis di-
illo amore. gnilatis proptcr unitatem substantiae : et

Ad aliud diccndum, quod in vcritate idco Filius profundit amorem gratuitum,

Pater diligit Filium amorc qui csl Spiri- sicut et Palcr.
tus sanctus, et e converso Filius Patrein Ad aliud dicendura, quod quoad hoc ^d 9

araore qui est Spiritus sanclus : tanien quod in circulari motu processivo et
non videtur concedendum, quod Spiritus etiain coeli est dextrura ct sinistrum, non
sanctus procedit a Patre in Filium, et e sumitur siraililudo : quia hoc sine dubio
converso : quia cum dicitur, proccdit in non convenit quia licet Filius habcat a
:

Filiura vel in Palrern, per pripposilionem Patre quod procedit ab eo, taraen ipse
in non notatur habitudo principii, sed est cura Patre unura principiura Spiritus
potius recipientis, Undc cuin Pater et sancli, ita quod in Filio in nullo dehcit
Filius habeant se ad Spiritum sanctura vis spiralis.
ut [trincipiuni^ non conceditur ista, Spi- Ad aliud dicendura, ut supra dictura Ad 10.

ritus sanctus procedit a Patre in Filiuin, cst, quod in partc similitudinem habet
et niinus ista conceditur e converso : et processio causati, ct in partc non.
quoad hoc non habet sirailitudincra cuni Ad id quod ullirao objicitur de Daraa- -^^' i'

circulo in quo clauditur raotus processio- sceno, dicenduni ([uod ipse non intcndit
nis sed quoad hoc ([uod virtus spirandi
: diccre Spiritum non cssc Filii : quia hoc
etprocessiva Spirilus est a Patre in Filio dicit inrra, quod diciraus esse Filii Spiri-

' Cf. Supra, Uist. X, F ot(,, .\rL lc.

XXV 22
 :^38 D. Al.li. MAG. Onn. PH.ED.

tum, aukMu uuu dicinius el lioc

a Filio : gcncraliu ? Vidctur cnim c convcrso cs-
vcrum esl quod non est a Kilio auctore sc dchcre : quia proccderc nascendo, est
spiratiouis ot hoc vult (licore por lioc
: procedere processionc naturai : procede-
quod (licil, fjuod in l''ilio re(juiescit quia : rc autcm ut amor non vide-
a consensu,
nec Filius reddit potentiam spiiitalem, tur osso procederc nisi secundum quid :

nec transfuudit in alium qui spiret cum ct ita videtur, quod Filius magis proprie

Patrc et Filio, sicut ipsc virtulem spi- procedit quam Spiritussanctus.

randi a Patrc acccpit. Sunl tamcu qui
simpliciter dicunt Damasconum hicGra?- SonTio. (Juidam dicunt, quod dicitur soiuiio.

corum opinioncm vel errorem sapuissc. univocc et in rationc ct in nomine ge-

Qui(h{ui(l tamcn de hoc sit, Glossa vcra ncris : ct h?ec ratio csl cxire ah aliis vel
est quam nos posuimus : (^t ita sustinori ah alio pcrsonalitcr. Sed hoc nihil est :

potcst pr8ecipu(^ cum dicla cjus in Scn- quia in divinis nulla est ratio gcneris,
tentiis ct a Magistris vahlc vencrabiliter vol spccici, vcl alicujus comnmnis ut
suscipiantur : ctMagistcr xnSenlenfiis de commimis, quod est commune
nisi ojus

ipso dicit,quodlihcr catliohcussit, et quod re et natura. Unde dico, quod cum dici-

Papa Eugcnius eum transfcrri fecerit. tur de Filio quod procedit, idcm signifi-
catur in suhjecto et praedicato suh altero
modo significandi. Similitcr cum dc Spi-
ritu sancto dicitur quod proccdit. lllc

AHTICULUS n. autcm modus signilicandi est qucedam

intontio communitatis proccssionis ad
Utrum procedere uiiivoce convenil Filio actum proccssionis utriusque Filii et Spi-
et Spiritui sancto, et quare processio ritus sancti, et iii rationc proccssionis
potius additur spirationi quam gene- liahct unam ralionem.
rationi ? .\d II) quod contra ohjicitur, dicenduni
quod dilTercns modus accidit proptcr
aliud sigiulicalum generationis, et pro-
Secundo qutTritur, rtrum proccdere cessionis, et spirationis, et non debet di-

per unam rationcm convcniat h^ilio ot ci (juod generatio ot processio sint spe-
Spiritui sanclo ? cies et genus in divinis, et simililer nec

Dicit enim Eilius de se, Ego ox Deo spiratio et processio.

processi '
: et dicit de Spiritu sanclo,
S[)iritus qui a Patrc proccdit ^
: aut crgo Ai) in quod ulterius qu<Tritur,diocndum \,i qusei

uuivocc, aut «'(juivocc. Si univoce : cr- quod gencratio sccuuduni intelleclum,

go uiuis modus procossionis tantum osl licot non secundum rem, addit supor
indivinis, quod falsum ost, quia Kilius processionom in (jua signilicatur ralio

procedit per gcncrationcm, Spiritus saii- procedontis, scilicet liliatio : qiiia I''ilii

ctus per spirationcm non per generalio- cst nasci ct g(Miorari. Spiralio autoin Spi-
nem. Si autcm .Tquivocum : crgo nihil lilus sancli, non au(h>() diccro, quod nihii

hahct communc: ot sicsi uiius est ahalio, v(d miuus addit quam gcnoratio lilii ; sed
alius non orit ah alio, quod falstim ost. lainoii ost ptM' mudum amoris, ot amor
sccundum suum nomen iiun sonat in

Ulterius qu.-rritiir, Guin |)rocodoro sil aliqiKMU (lislinctum siciil l''iiius : ideo
communc gcncrationi ol spiralioni, (pia- rotincl processionis nonuMi, qua» dicit ad
queesiiunc, f(i rctiuot ipsiim spiralio polius (piam luinus dislanliam distiuclionis, Sunl ta-

'
Joan. Mii, 42 : Eqo e.t Ikn pioceasi el reiii. prncedH.
* Jofii). XV, 26 : Spiritnm rrrllnfia. qiii n Vnlrc
 ii\ I si':mi":,NT. nisr \i. a, aim. :\. m
iiifn (|ui (liciiiil, (jiiod iiiiiiiis addil s|>i- iii (iiiaiiliiiii lialtciil |ti'(i|iriclal('iii s|tiraii-

ralici siia' |M'()COSsioni ([iiaiii ncnoralio : di : cr^o s|>iiaiil S|iiriliiiM iii (|iiaiiliiiii

quiaspiralio secundiiiu siiiini nomcn iion iiliiics huiiI, cI non in (|iianliiiu iiiiiis.

dicil suhslaulialciu lluKUin pcrsona»- a ;{. Prailerca, CiUiu Incc (Jiclio, //nus,

pcrsoua : cl id(>o rcliucl iioincn i^iiucris : adjnn^^nliir lcriuiuis pcrsoualihiis v(d no-
sieut proprinin dicilnr praMlicaliini coii- Uonalihiis, siynilicat uuilalcm pcrsonae :

vcrtihilc : laiucu cuni duplcx sit pi;cdi- scd Patcr ct h'ilius luni sunt uua pcrsoiia:
catum convcrtihilc, scilicct csscntiah^ cri^onon sunt unus ali(|uis scd nnus :

ut difliuilio, ct accidcntah^ couvcrtihilc, spiraus cst unus aliiiiiis ah aMiuipolhui-

accidculalc nomcu proprii rctinet : ct sic ti crgo l*;itcr (A Filiiis nou sunl spi-
:

in muUis lil. rans.

4. Itcni, l)u;c pcrsona; iiou [)ossuiil iu-
tcliigi uuiri in aclu personali, I^kobatig :

DucC pcrsonre non possunt intclligi uniri

ARTIOUMIS III. uudc diversificantur ct dislinguuntur :

sed in actihus personalihus distinguunlur

Utrum Spiritus sanctus procedil a Patre ah inviccm : ergo duoe persouffi non sunt
et Filio in quanlum unus sunt vcl plu- uiium in actu pcrsonali : scd spirare est
res? actus personalis : ergo Pater ct Filius
non sunt etiam unum, ncdum unus in
actu personali aliquo.
Tertio quoeritur quajstio difticilis, :;. Si diccretur, quod uuiuntur sicut
Ulrum, scilicet Spiritus sanctus procedat virtus aggregata de pluribus potenliis
a Patre ct Filio in quantum unum vel unitur ad actum, sicut est in tractu navis,
unus sunt, vel in quantum plures ? et in clcvatione lapidis : hoc nihil cst :

Videtur, quod procedat ab eis in quan- quia secundum hoc sequeretur, quod
tum sunt plurcs. neuter eorum posset per se s|)irare, quod
1. Aut enini Pater et Filius sunt unus haeresis absurdissima est : ergo videlur,
spirans Spiritum sanctum, aut plures. quod spirent eum pcr sc in quantum
Si dicas Contra
quod plures. : Ad plu- plures sunt.
ralitatem suppositorum sequitur plurali- (3. Item, Nonne Spiritus sanctus est
tas actus etiam iu divinis : quia non di- amor quo amat Pater F'ilium, et e con-
citur, ego et Paterunum sum sed : dici- verso Filius Patrem ? Gonstat, quod sic.
tur, Ego et Pater unum sumus » : sed Amor autem est eorum in quantura per-
cum dicitur spirans, participium signifi- sonae distinctae sunt, quia aliter csset
cat actum : ergo pluralitatem accipit a amor cssentialis : ergo in quantum plu-
pluralitate suppositorum : sed Pater et res sunt." sed hoc est esse spiritum amo-
Filius sunt plura supposita : crgo Pater rem eorum, quod esso amorem ah eis :

et Filius sunt spirantes, et non unus spi- ergo procedit ab quantum plures
eis in

rans. sunt, et non in quantum unum.

2. Item, Spiratio activa proprictas est: Sed gontra : Sed contra.

crgo non incst esscntice ut determinet I. Nihil unum ut unum simplcx causa-
eam, quia nulla propri(;tas detcrminat tur a duohus immediatis sibi secundum
essentiam : ergo inest Patri ct Filio in unum modum causantis, quia aliter cau-
quantum personffi sunt : non autem Pa- satum csscl simplicius causa, quod esse
ter et Filius sunt una persona : ergo inest non potest crgo iicc in divinis hoc esse
:

eis in eo quod plurcs sunt : scd spirant potcst per rationcm principii : cum ergo

Joaii, X, 30.
 3i0 D. ALB. MAG. OHD. PR/EI).

Spiritus saiictus sil uiuiin sinq^lcx, nou ramlo ; ot idco nocessc est rospondore
potest procedere a duobus secunduiu forc omnil)us ralionibus inductis et pro
unam principii rationcm, nisi diceretur una parlo, ot [)ro altera.

quod alitcr esset principiuni ul Pater, ct Ad primum ergo diccndum, quod Paler '^<i i

alitor ul mator, quod ahsurdurn ost : ct Kilius nou sunt unus spirans pro[)tor
quia ex lioc sequeretur, quod Spiritus raliouom ol)joctionis : tameii unum sunt
est genitus, et materialiter ab uno, ol in s[)irando : ([uia spirans dicit aclum
active ab alio, et sequerolur quod cssot suppositorum, ct non dicit ita principa-

ex commixta divinitate duorum, et se- litor com[)arationcni ad Spiritum, vcl ad

queretur quod exivissot dc potcntia ad vim spirativ;mi in Patre et hilio : sed ta-
actum, ct alia multa al)surda : ori^o uon nicn sunt unum [)rincipium : quia prin-
potesl hujusmodi poni. cipium nominat notioncm secundum
2. Item, In numeris ita cst, (juod com- com[)arationom ad s[)iratum et princi-
positior numerus sempercsl post simpli- piatum, et in comj^arationc ad vim spi-
ciorem procedons ab ipso, sicut Diony- rativam. Spirans autem non habet com-
sius dicit : Post monadem dias, et j^ost paralionem nisi ad supposita eorum quoe
diadcm tornarius, ot sic de aliis. Ergo spiraiit : et quia illa sunt duo, Pater et
videlur, quod in divinis unum ut ununi Filius sunt duo sj)irantcs, non unus : sed
non possit esse a duobus secundum unuin principium spirationis.
unam [)rincipii rationem, cuni bujus Ai) ALirn dicondum, quod spiratio Ad 2

exemplum in creaturis inveniri non activa pro[)riclas est, quae non determi-
possit. nat ossentiam, sed personas Patris ct

3. Si dicas, quod invcnitur excmplum : l^^ilii. boc quod objicitur,

Et ad quod
quia calor naturalis in somino (ut dicit una [^ropriotas non cst duorum subjoclo-
IMiilosopbus) unus cst, et agit in triplici rum, Dicondum quod hoc vorum ost in

virtutc, scilicet ignis, et cffili, et animtE : illis suppositis qua^- pcr ossentiam et sub-
hoc niliil est : quia illc sic unitus non stantiam dividuntur ab invicem : in

producit simplex, sed potius compositum :

illis cuim quod idem nuincro
inest uni,

calor cnim illo in vi elemenli prieparat non inost alii : sod duobus suppositis
materiam attrahondo bomogeneum sibi, quae in iiullo diversa sunt, nisi intcr oa

et separando hetorogeneum grossum ge- relationis o[)positio, potest inesseidem

norationi non aptum. Iii vi autem coeli in quantum non rolative opponuntur ;

vel stellarum agil ad formam spccincam, Pater autem et Filius talia sunt sup[)osi-
el operationcs sequentes compositionom ta divina? natura^ ot socundum quod

spocici. In vi autem aninue agit ad vita* com[)arantur ad virlutcm spiralom ct ad

iiilluontiam. Spirilus autcnn sanctus est Spirilum sanctum, non babent opposi-
unuiu simplox, ol ad idom iu ipso est tionom rolativam inter se ergo secun- :

principium spirationis 1'alris ol Kilii : duin hoc romanont idem, et sic unuin
ergo vidotur, (juod boc non sit iulolligi- numoro crit, quod iii bac comparatione
bile,quod Spiritus sanclus procedat a inost ois : boc aiitem est proprictas spi-

duobus ul duo sunt. randi : ot sic unum sunt princi])ium spi-

randi Spiriluiu sanctum.
.\i> ALii I) (licou(lum,quod concedo quod ^'' ^-

Soiuiio. SoLiJTio. Absquo scrupulo ambiguitatis Pator ot hilius non sunt unus qui sit

diccndum cst, ([uod Spiritus sanctuspro- princi[)ium, ncc unus spirans quia : ly

codit a Palro ol l'Hii», ul iiiiutu suut, ot ifnus adjoclivum osset, vcl substanti-
non ul [)luros suul : [^iocodil liuuoii ab vuiu ; ol in ulro^iuo sonsu falsa essot lo-

ois pluriiuis. rndo unum dicondo |)ro(0- culio ; ([uia ly toins som[)or diccrct uni-
dit a duobus, ut duo unum sunt in spi- talem porsonaj spiranlis ; sed ut dictuni
 IN l SKNTKNT. DIST. \l, A, AUT. 4. m
ost, sunl uniiin principiuni, vcl unnni in d(un rnodo se balxMito (!t sccnnduin idoin
spirando. s|)iiali virtiilc s|>iranl Sjiirilum saiuliim.

An AMun {Jiccnduui, ([uod in acln pcr-

sonali iniporlantc lalioncin opiiosilionis
ot dislinctionis pcrsonarnin, una nou
potcsl alii uuiri sccundum rcin noc so- AKTICUIJIS IV.
cnuduin intclloctum : nt Palor ot h'ilius

non uuiuulur in {^enoraudo : quia ^one- Utrum imidnluv Palcr el FUius in

rare dicit rationom o[ipositionis intor Pa- quuntum sunl principium Spirilus
trom cl iMliuin : sod in actu non impor- sancli,per essentiam, vel per nolio-
tanto rationom oppositionis inter eos, de nem, vel per personam ?
necessitate uniuntur, cum in omnibus
idom sint nisi ubi dividit eos oppositio
relationis. Ouarto quaeritur, IJtrum uniantur Pa-
\d ALiun bonc conccdo, quod non sic lor ot Filius in quantum sunt principium

uniuntur : sod ut unum in spirando. Spiritus sancti, por ossontiam, vel per
Ad aliud dicendum, quod quamvis notionem, vel por personam?
amor personalis sit eorum distinctorum, Videtur autem, quod in essentia
ut in praecedenti distinctionc probatum uniantur, quia dicit Anselmus, quod per
est,non tamen procedit ab eis ut distincti essentiam Patris et Filii tota deitas est
sunt sed ut unum, et idco objectio illa
: in Spiritu sancto.
non valet. Item, Quod ridiculum est credere
jeet. 1 Ad id quod objicitur in contrarium, quod propter relationem Patris tota dei-
i2.
dicendum quod in inferioribus ad cau- tas sit in Spiritu sancto : ei-go videtur,
sandum compositum oportet construere quod spirant Spiritum sanctum in quan-
multiplicem modum causantis : quia tum unum sunt in essentia et natura.
unus modus causantis non produceret Itom, Hoc videtur quia in divinis non
nisi unum : sed in superioribus non est sunt nisi tria, scilicet essentia, notio,
causa, sed ratio piincipii, et Pater et Fi- et personae : porsonge autem distinctee

lius simul non faciunt compositionem sunt, notionos vero distinguunt : ergo
principii : imopropter eorum indivisibili- non uniunt : ergo si aliquo uniuntur
tatem, qua? est inter eos in oinnibus in personae, hoc erit essentia : sed Pater et
quibus relationis oppositione non distin- Filius sunt principium Spiritus sancti
guuntur, ost in eis unum principium utunum sunt : ergo videtur, quod boc
unde spirant. unum sit unum essentiai.

Et per boc etiam patet solutio ad sc- Item, Spirare est dare essentiam divi-
quens : quia scilicet aggregatio prioris nam Spiritui sancto : ergo processio
numeri cum adjocta unilate constituit Spiritus sancti ost substantialis, quia
posloriorom, ot soquens compositior ost procodondo accipit substantiam, sicut et

quam prsecedens : sed non sic Pater et Filius : ergo videtur, quod sicut genera-
Filius aggregati sunt aliquo adjoclo, vcl tio ost actus naturce et substantiae, ut
simul i[)si soli existentes constituunt Spi- dicit Damasconus. ita etiam procedere :

ritum sanctum. et sic reducitur ad unitatem substantiae

)ject, 3 Ad aliid dicendum, quod do calore Patris et Filii.

naturali non est simile quia simplex : Sed CONTRA :

Sedcontra.

non est id quod constat ex divcrsis vir- I . Eadem unitas ossentiio quae est in Pa-
tulibus. Patcr autem et Filius ut unuin tre ct 1^'ilio est etiam in Spiritu sancto :

principiurn accopti non faciunt compo- si ergo haec unitas in Palro et Filio suf-

sitionem ot idoo una ot eadcm ol eo-

: ficiens causa cst spirandi Spiritum san-
 342 I). ALB. iMAG. ORD. PRiED.

ctum : cril oliani in Spiritu sancto suf- secundum modum intelligendi, ut supra
liciens quod spirct Spirituni sancluin, probatum est de potcntia gcnerandi. VA
quod falsuni cst. si quccritur, quae sit ista virtus spirahs ?

'2. Si fortc (licas, quod in Spirilu san- in scqucnti qua^stionis articulo determi-
clo relationis liabet oppositioneni ad nabitur.
spirare, et in Patrc et Filio habct rela- Ad piu.mlm ergo dicendum, quod An-
tionis oppositionem ad spirari, et Pater selmus vcrum, quod cssenlia est
dicit

et Filius per unitatem essentiai spirant : causa sicut in qua ut in radico cst virtus
Spiritus sanctus autcm non spirat per illa sed non tamcn sola essentia est suf-
:

unitatcm essenliae, sed spiratur. Gontiia : ficiens causa.

Secundum hoc redit inconveniens quod Ad m autem quod contra objicitur, di- Adobjec

supra improbatum est ', scilicet quod cendum ut supra de potentia generativa,
cssentia divina distinguitur in persona, quod licet una sit essentia trium, non ta-
una persona est
et sic essentia divina in mcn eadem cst comparatio cssentia) ad
aha quam essentia divina in aUa perso- notiones et relationes in tribus : praeci-

na, et secundum hoc etiam proprictates pue quia potenlia dicit essentiam in po-
detcrminant cssentiam in persona : quic tcntc, et non in se. Dico autcm non esse
omnia rcspuit lidcs catholica : ergo non unam comparationcin, quia non ad eam-
vidctur, quod spirent ipsum pcr hoc dcm rationem comparatur in tribus.
quod sunt unum in essentia. Ad m autcni quod objicitur, quod es- Adobjec
3. Si proplcr lioc dicatur, quod spi- sentia secundum hoc determinatur pro-
rant eum per lioc quod sunt unum in no- prictatc, Diccndum, quod falsum est non :

tiono qure est spiratio. Gontra Xotio : enim idcm est essentiam comparare ad
proprictas est quas secundum rationem proprietatem per identitatcm cum hac
intelligendi principiatar ab actu spiran- pcrsona vcl illa quod est detcrminari :

(li: (licitenim Augustinus, quod Patcr est quia dctcrminari cst distingui proprie-
pater, quia genuit : crgo et Patcr et l''i- tate : comparare autem ad hoc est essen-
lius sunt unum principium, quia spira- tiam in hac vel illa persona ostendere
vcrunt Spiritum sanctum : ergo non spi- idcm illi, et causare naturales in ca opc-
ralio causa est spirandi, scd potius cau- rationes prout potcntia cst causa.
sata a spirando. Prictcrea, Sequitur hoc Ad quod objicitur, ([uod notio sit
in Adobjed

quod ridicuhim dicit Anselmus, scilicet post actum spirandi sccundum rationcm
quod rehitio vel notio causa essct quod intclligendi, Diccndum, quod in divinis
tota divinitas est in Spiritu sanclo, ncc non cst vcrum non cnim polcst agere
:

potcst dici, quod spircnteum in quanlum nisi pcrsona distincta non autem distin- :

sunt una perfecta. guitur nisi proprietatc : crgo distingucns

et distinctum, id est, persona et proprie-
Soiutio. SoMTio. Diccndum sinc pr(cju(hcio, tassccundum rationcm intclliiicndi sunt
quod l*ater ct Filius spirant Spiritum antc aclum uotionalcm : sed in infcriori-
sanctum in quantum sunt unum in virtute bus in quibus relationes a motu ct muta-
spirali : sicut Patcr gcncrat Filium in tionc causanlur, vcrum csl (piod objici-
quantum in ipso osl virlus gcncrativa, lur.

qu(c non csl in Filio nec in Spiritu san-

cto, ut supra |>robatum esl *
: unitas aulcm
virlulis spiralis cnmplcctitui- uiiitatein

cssentifB, et unitatem notionis, co (juod

mcdium cst inter p(!rsonam cl cssentiam

> Cf. Supra, Dist. VII. « Cf. Supra, Dist. VII.

 IN I SKNThllNT. DIST. \l, A, AHT. .").
'M:\

Vidcliir aiilciit, (|ii()(l Miilliiscoinpct.it.

i'i'iiiuis (niui iioii ('onqiclil, (iitii (tvapo-

ratio siv(! corporalis sixo. spiiitiialiK sit ad

AHriCirMIS N'. siil)tilioi'ciii iiiilnraiii (jiiaiii cvaporaiis cl

spiiaiis : S[iii'iliis saiicliis antciii iioii csl

QuaHlvr potoiUin spiratlva sit iii Patvc subtilioris iialiira' (|uaiii Palcr (!t l''iliiis.

i't Filio, ct ulni)n uiia sit iii trihus, et Socundus cliain iioii ('onipelit ; (jiiia sic

qualiter di/lcruiil virtus spiratira cl Spiritus sanctus i!SS(d ali(|iii(l (!xtriiis(!cus

(jciicrativa ? advcniens l*atri el l''ilio, (|uo(l luit lia!-

resis iiii[)iissiini cujiisdaiii Tlicodorici,

qui dixit S[)iritum esse alienam virtulem
Quiiilo ol ultiino qunorilur de potonlia a Palre el V\\\o : et hoc luit eliam lia!rc-

spiraliva, (jualiler sit iii Palre v\ V\\\o, sis Neslorii et SaboUii, qui non poneliant
ot utruni uiia sil in tribus ? nisi unam personam osse in divinis, sicut
Et procedilur sic : erat una substantia, ei dicebanl S[)iritum
l. Spirare in inforioribus dicitur duo- oninis libertalis esse servum Patris et
bus modis, scilicet spirilualein subslan- J*'ilii, sicut aliona virtus superinf^n-ediens
tiam emittere, hoc modoquo dicimus hu- in nos servit nobis. Tertius iterum non
midum spiraro, quia vaporabilitor rari- videtur competore : quia illa evaporatio
licatur in aere : ethoc modo corpora rara est ab extrinseco noliis ingestoper opera-
consuevimus .?/j/ri7z«/i vocare, utvenlum, tionem caloris naturalis nihil autem ta- :

vcl aerem, sicut ibi secuniium expositio- lium cadit in Deum ergo videtur, quod :

nem Chrysostomi : Spiritus ubi vitlt spi- in Deo non sit virtus spiralis.
rat : et vocem ejus audis, etc. '
: ot ibi, 2. Prseterea, Illa virtus aut esset essen-
secundum oxpositionem Basilii in liexa- tia, aut porsona : si essentia, conveniret
meron: Spiritus Dei ferehatur super omnibus autom persona, tunc esset
: si

aquas ubi spiritus aer secundum Basi-

- : haec porsona vel illa ot non alia, quod
liuni dicitur. iterum falsum est. Si dicas, quod sit no-
Alio modo dicimus spirare qucedam tio, hoc falsum est: quia notiones non

viva vel omnia, sicut quae a tractu spiri- secundum rem separatee sunt a personis
tualis sulistantiae quse est aer, dirigondo divinis. IJndo quod non est in persona
illam et subliliando, inspirando et exspi- aliqua, non est nolio quidquid autom :

rando in spiritu retento habent vitam vol in persona est, ipsa est unde cum non :

vitfe adminiculum, sicut respirantia et sit persona aliqua, non erit etiam in ali-

inspirantia, sicut ea qua) habent pulmo- qua persona ut notio in ea.

nem cannam. et Si aute.ai propter hoc dicatur, quod ^^^1 contra.

Omiiia autom dicimus spirare secun- non est virlus spiralis in Deo. Gontra :

dum quod spirilus genoratur ex evapora- Cujus est actus, ejus ost potontia : sod
tioiie liumidi in alimonlo ad cor vel ad actus spirandi est in Doo : ergo est poten-
membrum quod ost loco cordis, et ibi tia in ipso ad spirandum.
digoritur, ut liant in co oporationos iia-

lurales et vilalos el animales, sccunduiu Solutio. Dicinius, (juod in verilale vir- Soiuiio.

quod ad diveisa dirigitur secundum : tus spirandi ost in Patre ot Filio, ct est

naturam enim spiritus oriuntur a corde, media inter ossentiam puro ot ])orsonam
sicut liumores ah bepate. Si orgo in di- puro sumptam peromnom oumdem mo-
vinis ost virlus spiralis, vidolur quod ali- dum quo virtus generaliva sit medium.
quo ist(jrurn esse dcbeat. VA si quseris, qiia similitudine ? Dico,

* Joan. ni, 8. 2 Genos. 1, 2.

 341 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
quod ad cmiltcrc spirilum estin eo virlus sit cssenlia, vel pcrsona ? Diccndum,
spirativa quod cnim in inferioribus est
:
quod quidquid cst in divinis est essentia,
altractio spirilus, lioc est indigcntiae pro- quia niliil distinguitur ab esscnlia, nec
plcr rcfriii^crium pcctoris
sed si de su- : esscnlia dislinguitur ab aliquo : non ta-
pcrabundantia liomo possct cmittcrc spi- mcn idcm cst proptcr hoc modus signi-
ritum suum, ut in illo communicaret licandi sccundnm modum dico esse
: ct
naturam mcntis spiritualis, lioc essct mcdium intcr csscntiam ct pcrsonam et :

aliquo modo simile : siccnimest in Patrc quia radix esl essentia, ct actus est per-
et quod non concordant tantum
Filio sonae. Undc potcnlia cum actu et in aclu
unitatc cssentiae, imo etiam consensu accepta mcdium est, sccundum aliquid
Unde sicut Patcr
spiritus in voluntatc. ipsius lcnens rationcm unius, et secun-
communicat naluram per gcnerationcm, dum aliquid rationem alterius.
ita cliam Patcr et Filius communicant

naturam per emissionem hujusmodi spi- Kt nota quod si quffiratur, qualiterdif-

ritus : et ab hoc spiritu qui est natura fcruut virtus gencrativa et virtus spirati-
spirilualis, dicitur vis spirativa in Palrc va? Dicendum, quod planum est ad hoc
et Filio. IJcne autem conccdo, quod non rcspondcre pcr comparationcm ad actus :

sumitur similitudo a corporalibus spiriti- quia tunc differunt sicut spirare et genc-
bus nisi rcmote valde licct quidam di- : autem accipiantur in radicc, di-
rarc. Si
cant, quod a corporali spiritu sumitur ccndum quod non ditfcrunt re, sed ra-
similitudo hoc autem timco diccre, quia
: tione : quia gcncrativa radicatur in ra-
sccundum hoc spiritus mctaphoricc con- (licesccundum quod est natura spira- :

vcnirct divinis, ct similitcr vis spirandi tiva autem radicalur in ipsa secundum
in Dco diccrclur s^-mbolicc. Unde credo quod cst voluntas, non quidcm voluntas
mclius, quod dicitur a virtutc emittcndi comparala ad cxli'a sicut ad causatum,
Spirilum cui communicatur natura di- scd voluntas amoris communicandi tan-
vina, sicut communicatur ])cr generatio- tum cssc quantum cst ipse communi-
ncm Filio. caus.
Aii oi.ject. Ai) II) autcm quod quarilur, l'trum

B. Quod Grxci non concediud Spiritinu mucluui procedere a Filio.

(ircEci taineii (liciint Spirilinn sancluni procodore lanUiin a Palre, et non

a l''ili(). Qnod ideo dicunl, qiiia verilas in Evan^elio fKleni iiile^rain conli-
nenle, de processionc Spiiihis Io(|ii(mis, soliim Paliein coinnienKn-al, dicens:
Spirilus cariLali.s (pii <( Patrc proccdil^. VA eliain ideo, ([iiia iii principaii-
biis conciliis ([iia* a|)ii(l eos celebrata sunl, ila syini)ola eoniin suhjnnclis

anallieinalii)us sancila suiil, iil nulii de Tiinilalis lide aiiiid docere vel ali-

ler [)ite(licare qiiain ii)i conlinelur, liceal. Iii ((uiinis quideiii syinl)()lis cuin
S()irilus sanclus coinineniorelur [^rocedere a Palrc, (d non a Filio, Qui-
cuiii([ue, iii([uiuiil, a Filio eiiiii [^rocedere addunl, anatlieina ineurrunt :

'
Joan. XV, 2C.
 IN I Si:XTh:NT. DIST. XI, H. Airr. 0. 3i:i

uikIc (>l iios ar^Miiiil niiiillicinalis rcos. Addiiiil ('liaiii •id asscilioiiciii siia'

o|)iiii()iiis, cl iii lcsliiiioiiiiiiii iioslia' (laiiiiialioiiis, (\{' s\'iiil)olo lidci, (jiiod

scctiiidiiiii Iradilioiiciii |)i (C(li(-loi-|iiii ('oncilioriiiii Lco III Roiiia' lianscii-

pliiiii iii lalmla ar^ouloa posl allart^ Ixsili l*aiili |)osila posliiris ndiiiiiil pro

ainoro (iil ipscail) cl caiilola lidci oilhodo.xa'. Iii (jiio (|iiidciii symholo, iii

procossioiio SpiiiUis soliis commomoraliir Palcr, liis Ncrhis, « Ml iii Siii-

« riliim saiioLiim l)(^)miniim, ot vivificatorom, ox Palre procodonlom : oiim

« l*aU'o ol Filio coadoraiidiim ol ylorificandiim, olc. » llkid osl symlxjlum

qnod in missa cantatiir, odilnm in NicaMio concilio '
: in finocujus suhjnn-
ctum est, Qui aliud docuoril, vol alitor prcodicaverit, anatlioma sit. Idco^iuo
Gra^ci nos anathoinatizatos dicunl, quia dicimus Spiritum sanctum a Filio

procedere, quod ibi non conlinotur. Quod eniin secundum nos ibi dicilur,

« Qui a Patro Filioque procedit : » alterum aLatinis est additnm, scilicot

FilioqNe.

a Fiiio, nec e converso a Spiritu sancto

Filius.

2. Item, Dionysius in libro de Divinis

ARTICULIS VI. nominibus ^
: Pater quidem est fontana
deitas. Filius autem et Spiritus sanctus
Qiifierihir de controversia Grsecorum et deigenae deitatis, si ita oportet dicere,
Lutinorum de processione Spiritus san~ pullulationes divinse naturae, et sicut flo-
cti, utrum a Patre procedat tanturn ut res, et sicut supersubstantialialumina a
dicunt Grseci, vel a Patre et Filio sic- sanctis eloquiis accepiinus. Sed neque
ut dicunt Latini ? pullulationes ejusdem radicis, neque flo-
res unius virgae, neque lumina unius lu-
cis vel luminosi ad se invicem secundum
Deinde quaeritur de lioc quod dicitur : principia originis reducuntur. Ergo vide-
« Grseci tamen, elc. » tur, quod nec Filius sit a Spiritu sancto,
Et quaeritur hic de controversia Grae- nec e converso Spiritus sanctus a Filio.
corum Latinorum de processione Spi-
ct 3. Item, Dionysius, in libro de Mystica
rilus saiicti. Et ponemus primo rationes theologia '*:
In theologicis hypotyposibus
et auctoritales pro Graecis, postea pro principalissimaaflirmativis theologiis lau-
solvemus raliones
Liitinis et auctoritates davimus, qualiter divina et bona natura
Graecorum. unica dicitur, qualiter trina quiedain se-
1. aulem Dionysius, quod Pater
Dicit cundum ipsaiii dicta paternitas etliliatio,
esl fontana deitas ergo videlur, quod
:
quodcumque est hoc vel quod vult mon-
Filius et Spiritus sanctus sunt rivi : nul- strare spirilus iheologia, qualiler ex im-
lus autem rivus simul oritur a fonte et materiali el impartibili bono in corde
rivo ; ergo nec Spiritus sanctus procedit manentia bonitalis pullulaverunt lumina,

' Haec sunt vortia symboli Nicajni : « Et in a catui-, etc. »

" Spirituiii Sanctuin, Doininum ct vivifican- - S. DiONVsius, l.ib. (i(; Divinis nomiuibus,
« tern : (jui cx Paln; Filioquc jiroccdit. Qui cum cap. 2.
" l^atre et ^'ilio siinul adoiatur, et congloriH- ^ Ihkm, l.ib. ile .Myslica Theologia, cap. 3.
346 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

et ab oa qiuT in ipso et in seipsis ot in in- lumine nec semper ab invicem abscindun-

vicem coaeterna pullulationo mansione tur, et usque ad nos gratiam luminis
permansorunt inegrcssibilia. Et secun- emicant vel emittunt : codem modo Fi-
dum commonlum vocat cor Patrem se- lius ct Spiritus sanclus geminus Patris
cunclum illnd Psahni xliv, 2 Ki-uclnvit : radius, usquo ad nos misorunt lumen
cor meum verbum bouum. Ergo puHula- charitatis, ot Patri sunt conjuncti. Et
tiones Filii et Spiritus sancti sunt ex quemadmodum a quodam fontc aquarum
corde quod est Pator : oryo videtur, quod duo rivuli manant positiono divisi, Im-
licet sint in ipso sicut in principio origi- jusmodi voro qualilatem unam et eani-
nis, ot in so in oxistentia porsonali, et dem possident : oodom modo Pater fons
invicem sccundum idontitatem naturtp, vitre per fluvium quemdam Filii et Spiri-
quod tamen secundum originom naturcie tus sancti in nos miltit gratiam : et isti
Spirilus non reducitur ad Eilium, nec c usque ad nos processerunt, et inseparabi-
converso. Hypolyposes autem idem est les a Patre nihilominus exslitornnt. Ex
quod divinte pcrsonse. Cietera auclorita- hoc idom accipitur.
tis verba plana sunt. 9. Rationes etiam sunt Graecorumsu-
4. Itom, Damasconus : Spiritum Doi per illud Dionysii in libro de Divinis no-
edocti sequontem cum Ycrbo, et manife- minibus, cap. I, quod universalitcr non
stantem ejus opcrationom, non exspira- audendum nobis dicore aliquid de sub-
tioncm subsistentia destitutam intolligi- slantiali deilate prwter ea quff> nobis cx
mus '. Ex hoc accipitur, <[uod Spiritus sanclis eloquiis sunt expr(>ssa : et cum
sequiturYorbum, et manifestal 0])us cjus :
in Evangeiio nusquam logatur Spiritus a
ergo non procedit a verbo. Filio procedcre, non erit dicendum :"aut
5. PriBterea, Damasccnus Grcdimus : quas rationos ponit Magister in Liltcra
in unum Spiritum sanctum Dcum, el vi- de concihis et anathomate.
vilicantem ox Patre procodontcm, et in 10. Item, lloc nos vidcmus in simili-
Filio roquiosccntem ^ bus: splendor enim et radius oriuntur ex
0. Ilcm, Idom, cap. 1 1 : Spiritum san- sole, ita quod neutrum per aliud.
clum et ex Patre dicimus, et Spirilum I I . Itcm, In inente et notitia et amore
Palris nominamus: ex Filio aulem Spi- saepe ost conversio mcnlis ad amorem
ritum non dicimus, Spiritum vero Filii praetor quam quod nolitia pi\Teccdat.
nominamus. .loan. i, W.) : Super (juem vi- 12. Ilem, Amor quandoquo pr;ucedit
deris Sjnriliim de.sceuc/eu/cm, c/. manoi- nolitiam, ut dicit Auguslinus, sicul ardor
tem super cum, hic est qui baptizat. qua^rondi anlequam sit notum : ergo illc

Cum dcscensus temporalis processionom ardor ex sola mente proccdit.

aetornam manifostet, ut infra probabitur, \'.\. ItiMu, quando
In spirilu oxteriori
videtur quod a Palro procedit, ot in Fi- vorbuin pronuntialur, vidomus quod ante
lio requiescit ot manot, ul dicunt (M\Tii. sonum verbi allrahitur spiritus in quo
7. Itom, In logonda sancti Androa> di. roruialur vorbum, ot ilh; procedit a di-
cilur: Pax vobiset universis qui crcdunl conto in vorbi opus quod est manif(>statio :

in unum Patrem, ol in imum Filium ejus orgo vidotur, quod Spiritus sit Verbi si-
Doniinum .losum Gbrislum, et in uuum cut in quo manisfoslatur, Palris autom
Spiriluin sancluin procodonlom ox P.itro sicut a ((U() procodit.
cl in hilio pormanonlom. Si;i) coNTR.v : Ila> piuiima> rationos ^®'' '^''"''''

8. Itom, Grogorius Xa/.ian/,riuis (pii siml v\ auclorilalos, tam in l'Aangolio

vocatur 'riioologus : Sicutradii solaris lii- quam in originalibus Sanclorum, ([uarum
minis ab oo procodonlos, noc sompor a suflicionliain in Littera Magislor adducit.

' S. J. Damascenus, Lil). I, cap. 7. 2 Idf.m, Lib. I, cap. 10.

 . :: :

II\ I SKiYIKNT. DIST. \l, U, AHr. :U7

Ralionos aiilom sunt isla' : Si autem dicit rclativurn. (Ioniiia : Hcla-

1 Spiritus a nol^is ot cis poniliir a l''i- tivumsiv(!ad ali^iuid cst, cujiishoc ipsum

lio (lislin^ui : tn-^o (listin^nKMis piopriuni ossc quod csl, ad altcruin ost. Ou.oro
est inler l''iliuni cX Spiiiluni sanctuin igitur, quod sitillud allorum ad quod cst

(lislini^ucns autcni in divinis non cst nisi csso rolativi : si (luodlihot allcrum : ergo
oppositio relationis : orgo inl(ir l"'iliuni Patcr non cssel tantuin l''ilii Pator, sed

et Spiriluin sanctum (\st oppositio n^la- etiam cujuslibct allerius, quod absurdum
tionis : scd nulla intcr so rclativa oppo- ost : si autcm illud allcrum ad quod cst

nuntur ex hoc quod rclcruntur rclativ(! esso oppositum relative

rolalivi, ost

ad ali(iuo(l tcrtium, quin potius conve- crgo ox hoc quod l*'ilius cst ad Patrem,
niunt : crj^o Filius et Spiritus sanctus non habot esse quod distinguat eum a
non opponuntur cx lioc relative inter se, Spirilu sancto : quia r(dativum noc est

sed convcniunt et uniuntur, quod ambo ens nec csse habct, nisi ad id ad quod est
sunt a Patrc : ergo oportet, quod alter por oppositionem : ergo rcdit primum
sit al) alio : nullus aulem dicil hilium quod ox hoc non distinguuntur ab invi-
esso a Spiritu sancto : ergooportct diccrc ccm Filius et Spiritus sanctus, quod ambo
Spiritum sanctum esse a Filio. diverso modo rcfcrunlur ad Palrcm.
2. Item, Inter Palrem ot Filium omni- 4. Item, In omnibus inter Patrcni ct
moda manet quod ad identitas prseter id F'ilium manet quod
identitas praeter id

alterum est orgo a simili ex cadcm causa

: ad alterum est ergo in quibuscumque :

intcr Filium et Spiritum sanctum omni- Pater non opponitur Filio, est idom illi :

moda manet idcntitas prgeter id quod ad sod in spirando non habet oppositionem
altcrum est aut ergo id quod est ad alte-
: ad ipsum ergo in spirando est unum
:

rum dislinguitur in eo quod ad alterum illi.

est, aut non: si non, hoc falsum est : 5 Item, Constat, quod omnis naturae
quia sic distinguorentur absolute : ergo communicatio ponit ordinom ad unum
distinguitur in quantum ad alterum est ex quo est communicatio illa^ sicut in
sed si nec Filius sit a Spiritu, nec e con- hominihus, et aliis omnibus ergo si in :

verso, in nullo unus rcfcrtur ad alium : divina natura est communicatio naturae
ergo in nullo unus distinguitur ab alio, ipsis personis, ponitur ordo naturae ad
quod absurdum est : ergo oportet unum unum : non autem
duo sunt est ordo si

essc ab alio. ab uno immediate, quia tunc neutrum

3. Item, Si aliquidde absolutis esset in ordinenaturae ordinaturad alterum: ergo
uno quod non essetin alio, non quidquid oportet, quod duorum unus sit ab alio.
habcret unus, haberct alius : sod Filius Si forte aliquis tantum insaniat, quod
et Spiritus sanctus, si unus nbn sit ab dicat quod non in omnibus personae sunt
alio, non distinguuntur nisi absolutis : unum praelor oppositionem relationis,
quia relationem ad inviccm non habcnt convincitur ex natura simplicilatis di-
ergo non quidquid habet unus, habet vinae : quia cx hoc sequitur, quod nec
alius, quod falsum est. Forte si dicatur, una natura nec unum simplcx sint per-
quod in hoc inler se distinguuntur, quia sonae, sed aliquid de absolutis facit nu-
ab eodcm divcrsimodc proccdunt. (>on- mcrum cum alio : vel aliquid dc abso-
TRA : llle modus aut dicit cns absolulum, lutis estin uno quod non cst inalio. Con-
aut respectivum, Si absolutum : tunc ne- vincitur ctiam pcr auctorilatom Dionysii
cessario sequitur, quod divisi sint in cs- in libro Ae Divinis nominibiis^ , ubi dicit
sentia et substantia : quia omne ens ab- omnia alia unita esse : et per auctoritates
solutum supponit substantiam in divinis. quampluros Hootii in libro de Trinitate

1 5. DiONYSius, Lib. de Divinis nominihus, cap. 9.

 :

348 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

qui probat liuc, quod si rclalio aliquid buni in voce, non aulem iii corde : ita
absoluluni diceret, in Deo non posset Spiritus missus a Patre operabatur car-
esse, nisi facerct compositioneni vel con- nem \'erbi in qua manifestarelur nobis.
venirot omnibus personis. Sed si loquitur ad verbum interius, falsa
est comparatio : quia illud verbum a sola
Soiutio. SoLiTio. Dicimus quod in veritate, mente concipitur, et ab eo et mente spi-
error est dicere Sj)iritum sanctum, non ritus amoris non sonationis velvocis dif-
procedere a Filio, et defendere haeresis funditur vel emittitur.
est : cum et Sancti hoc dicunt quipatres Ad id quod objicitur de Gregorio Na- Ad e 7 eii

conciiiorum fucrunt, sicut probatur in /ianzeno, et vita beali Andreae, et de

Liitera, et ratio id cogit, et canon Evan- Joanne, dicendum quod ipsi loquuntur
gelii lioc innuit, ut infra patebit. Uationes de missione personarum Filii et Spi-
autem Graecorum et auctoritates non dif- ritus sancti, quse missce sunl a Patre,
ficile est solvere. ita quod Pater non legitur missus
Ad i,2et3. \d enim quod Dionysius loquitur,
10 non tamcn negant quin Spiritus a Filio
dicendum quod similitudo non sumitur mittatur: quiahoc legitur in Evangelio.
ex terrenis ad Deum, nisi sicut id quod Et secundum humanitatcm descendit
est in parte, significat quod est in tulo : Spiritus in eo et mansit in anima ejus et
quando enim pullulantibus comparat ra- requievit in ipso, eo quod non invenit
mis, aut fluentibus rivis, aut gcrminan- in aliis ubi deleclabiliter requiesceret
tibus (loribus, constat quod in omnibus pes ejus, sicut columba emissa de arca :

his non est una essentia numero, ncque unde auctoritates non cogunt.
quidquid est in uno de essentia, estetiam Ad id quod objicilur per rationem, Ad9etaiii

in alio. Unde cum in hoc nullus dicat dicendum quod nihil valet quia falsum :

stare posse illam similitudinem, patot supponunt raliones ill.'« : splendor enim
quod in pluribus est dissimilis quam si- procedit a radiis, licet etiam procedat a
milis. corpore luminoso. El hoc est pro Latinis
Ad i et 5.
Ad. AUCTORiTATES alias dicondum, quod qui spiritum dicuntabutroque procedere.
Damascenus verum dicerct, si com()aniret Aliud similiter cst falsum : quia dicit Au-
Spiritum sanctum ad Verbi incarnatio- gusliiius,quod ignotum quidoin amare
nem quia dicit Augustinus, quod ver-
: possumus, et illud esse crediiiuis: unde
bum cordis est sicut Verbuiii ab aeternu de quo non est notitia nec scicnti;p, nec
genitum, et hoc esl verbum mentis : credulitatis, de illo nullus est amor : et
verbum auteni in voce est sicut Yerbum ita necesse est quod notitia sit prius a
in carne : et sicutspiritus manifestat ver- menle vel actu vel Iiabilu.

{'.. /frsjto/i.sio, iibi ilclrnuiiKmtiir prcCilicta.

Xos aiilcm ilbi vciba ila (lclcriuiMamiis Qiii aliiid dnciioril, vcl alilcr

prnMlicavcril, idcsl, cdiilraiiiim dociicril, v(d conlrario iikkIo pra'dica\-cri(,

anallicma sil . 1 ////r/ cr^o |)osiiil pro opposilio, (jiialilcr cl Aj^osloliis in

cpistola ad (ialal. 1, i) : Si (jiiis aliiid evangclizavcril, id csl, conliariuin,

 IN I SKNTKNT. IHST. .\l, (1, I), AIM. VII. iJi-'.)

<iii.illi(Mii<i sil, '. N(»ii (licil, Si (|iiis ii(l(li(l('ril. iN.iiii si illiKl (liccrcl. siiiiipsi fiil.

aii .Viif^iisliiiiis) |)i-<ciii(lic,'ii-cl, (|iii ciipicli.il xciiirc .id (|ii()S(l.-|iii (|iiil)iis s( ri-

])ol)al., siciil .1(1 Tlicss.ildiiicciiscs, iil si;|)|)lci-cl (|ii<c iili)i-iiiii lidci (lc(!raiil .^

Sod (jiii siipplcj (jiiod iiiiiiiis ci.il, .iddif : iioii (jiiod iii(>i'.'ii, lollil. <jiii aiifciii

pnpiorf;-i"('dii,iii- lidci rci^iii.iiii, iioii iiiccdri iii vi.i, scd rcccdil <-i \i;i..\(l iiliid

aiiloni ([uod (ic M\'.'iiii;'(di() o|)poiMiiii, rcs|)oiidciiiiis ii.i : (J(ii;i ciiiii di(-,'il iii

eo veriLas Spiriluiii saiicluiii a J*alre proccd(!re, iioii addil. solo, (d, ideo
eliaiii a sc proccdcrc iioii iief;'<il : sed ideo P;iircni i;iiifiiin iioiiiin<Ti, ([iii<i

ad cuiii solei. relerre eli<iiii (|ii()(i ipsius(»si, ([uia <ii) ilio li;ii)cl.

nibus tenet taiis ratio, quod nihil aliud

est nisi contiiu-ium : omne enim quod
AUTKTJLIJS VII. pertinet ad deciaratioiiciu, iutus cst : et
idquod non cst intus, contrarium est.
Conirarium sacrx Scriplurse quid sit ? IJnde Anselmus : « Omnis vcritas sacrae
Scriptura? veritas est, quae sacrae Scri-
pturae non contradicit. »
Deinde qua?i'ilur de lioc quod dicit :

« Qui aliud vel aliler prxdicaverit, id Qu.ERiTUR etiam quae sit lidci rcgula
est, contrariu?n, elc. » quam tangit, ii)i, « Qni auiern prseier-
llla enini cxpositio non vidctur conve- gredilur recjulam, elc. »
niens : quia non quodlibet aiiud est con- Et dicendum, quod rcguia fldci est
trarium. concors Scripturaruni sensus cum articu-
lis fidei : quia illis duobus regularibus
Ad hoc dicen(Juin, quod in expositio- praeceptis regitur Theologus.

D. Qmd Grseci insensu nobiscum conveniunt, etsi verOis dif/erant.

Sciendum est tainen quod (JrcTci confilentur Spirifuin sanctuin esse

Fiiii, sicut et Patris : (juia et Apostolus dicit, Spirituni Filii\ Et veritas
in evangelio, Spirilum. ueritatis \ Sed cuin non sitaliud Spiritum sancUim
esse Patris et Filii, quam esse a Patre el Filio : eti;im in hoc in eamdem
nobiscum fidei sententiam convenire videntur, licet in verbis dissenliant.

'
Ad (Jalai. i,9 : Hi qiih vohis cvangelizaverU prxter id quod accepislis, artalhema si(.
2 Cf. I ad Tlifssal. iii, passim.
» Ad (iaiat. iv, 6.
* .Joari. XV, 26.
 3o0 I). ALB. MAG. ORD. PR/ED.

rimus apponere symbolo edito in conci-

lio, et quare in additione Episcopi eorum
ARTICULLIS VHL non sint vocati, vel quarc concilium non
fuorif indictum?
An ideni sil dicerc Spirituni esse Fiiii, ct
Spirilum cssc a Filio ? Ai) OMMA h;cc rcspondct Auguslinus SoiuUo.

quod non addilum quod in illo erat

est

intellectum quia quod in alio est intel-

:

Deindc qutpiitur de lioc quod dicit :

lectum ct inclusum, si hoc exprimatur,
« Cuni non sit aliud Spiritum sanction non debet dici additum sed quod latuit:

esse Patris et Filii, quam essc a Patrc cl inclusum, sit manifcstatum : sicut etiam
Filio. » Licet enim ad hoc possit liabcii dc descensu ad inferos nihil in secundo
ratio ex natura j^enitivi qui sccunduin symboh) continctur, et hcet addere et
suum nomcn origincm notat : tamcn sunt nobis el eis. Necessarium autem fuit ad-
aliic ([uaniplurcs iial)itudines quas notat, dere processionem Spiritus sancti a Fi-
sicut cnni dico, cappa Socratis, vel for- ho : sicut dubilatio (jrcccornm ipsorum
ma imaginis, vel natura liominis : in adhuc probat.
quorum nullo notat origincm principii. Praeterca, Non oportuit ad lioc eos vo-
care, cum aucloritas fuerit pubUcandi
Soiutio. SoLLTio. Diccndum, quod in verilate apud Ecclesiam Romanam : pra?cipue
in divinis non potcsl cssc aliud scd in :
cum unicuique etiam particuhii i Ecclesise
crealuris non oporlet quod genitivus no- liceat id quod CathoUcuin est promulga-
tet semper habitudinem originis, licct il- re, propter aUquam nccessitatem pcr
Lim principaliter notet et ideo ab ea :
cantum et legendas pubUcas.
denominatur. Ratio autcm quarc in divi-
nis oportet quod sil idem, dicta est supra :
Et nota, quod octo conciUa gencraUa
quia divina non possunt haberc diversi- in primitiva Ecclesia celebrata sunt : qua-
tatcm et dislinclionem quam notant con-
tuor ab ApostoUs, el quatuor a Patribus.
slructiones oblicjuorum, nisi tantum se-
Ab A])ostolis primum pro electionc Ma-
cundum relationes originis. Si ergo in
fhia^ loco Judoe. Secundum, de elcctionc
isla locutione, Spiritus Fi/ii, obliquus
sepfem diaconorum.Tertium, de circum-
notet dislinctioncm inlcr Spiritum et
cisionc non imj)onenda illis (pii crcdide-
Filium, illa erit secundum t)riginis rehi- runt. Ouartum, de non prohibendis lega-
tionem et ita: sequitur, quod idcm sit libus illo fempore Juiheis propfer scan-
Spiritum esse Fibi, et a FiHo.
dalum, nc crederctur Yetus Tcstamen-
lum tamquam sacrilegum abjicieiuium
essc. Et lurc quatuor enumerantur in
ARTICLLl S l\.
quadam Cilossa supcr Aclus priino. Qua-
tuor eliam fucrunl Patrum, scilicel .Xi-
Quarc Lalini ausi fucrint addrrc si/ni/n»-
caMium, Kpliesinuni, Cilialcedonense, ct
lo edito in concilio. Qui ex Palre l''i-
Constantin(q)()Ulanum.
lioque procedit,c;</n Gr.vci ad hoc non
fucrinl vncati, nec co)iciHum indi-

ctum ?

Sed qu.erunt (lra'ci, (Jualiter ausi fuc-

 liN I SKMI-M. DlSr. \l, K. Xil

1^]. Ai(c/orita/i/)iis OnvrorUni odcndii Spiritani mnrtani prorcAlcre

ctiani a Fiiio.

UikIo. oliani (luidain oonim (Milliolici norlorcs, inlolligonlos unaiii eain-

denujuo fore senlenliain priodicloruin verboruni, (juihus dicilur SpiriUis
sanclus procedcre a Filio, et esse Filii, professi suntSpirituin sanctumetiain

proccdere a Filio. Unde Athanasius in Symholo fidei : « Spiritus sanctus a

« Palre et Filio, non faclus, nec creatus, nec genitus, sed procedons. » Ecce
S[)iriUiui sanctum aperte dixit procedere a Patre et Filio. Didyinus eliam
eoruin inaxinuis Doctor in lihro II de Spirita sanrto, Spirituin sanctum a
Filio procedere dicit : Salvator, inquit, qui est verilas, Non cniin loquctura
scmctipso ', hoc est, non sine me et sine meo et Patris arhitrio, quia inse-
parahiliter est a me et a Patris voluntale : quia ex se non est, sed ex Patre
el mc osl. lloc enim ipsum quod suhsistit etloquitur, a Patre et a me illi

est. Item, Spiritus saiicLus qui est spiritus verilatis, spiritusque sapientiffi,
non potest audire a Filio loquente qua; nescit, cuin hoc ipsum sit quod
profertur a Filio, id est, procedens Deus de Deo, Spiritus veritatis proce-

dens a veritatc, consolator manans ex consolatione. Nam Cyrillus Episco-

pus in Epistola Nestorio directa, ait : Spiritus intellif^itur pro 'se secundum
quod Spiritus est, et non Filius : sed tamen non est alienus aheo. Spiritus
onini veritatis nominalur, et prolluit ab eo sicut ex Deo Patre *. Joannes
({uoque Chrysostomus in Ilomilia quadam de expositione symboli sic ait :

Iste est spiritus pr(jcedens de Patre et Filio, qui dividit dona propria prout
vult. Idem, in alia Tlomilia : Credendum est Spiritum sanctum Patris esse
et Filii. Islum Spirituin sanctum dicimus Patri et Filio coa^qualem, proce-
dentem de Patre et Filio. IIoc credite, iie colloquiamala corrumpant bonos
mores '. Ecce a Doctoribus Cra3corum aperta habemns testimonia, quibus
S|)iritus sanctns a Patreet Filio procedere ostenditur. Oiniiis ergo lingua
conliteatur S|)iiitum sanclum procedere a Patre et Filio.

'
.Joan. XVI, K).
^ Kilil. .Jojinnis Alloaume habet per.
^ I ad Coiintli. xii, passini.
* I <i'\ Corintli, xv, 2:j : tiolile seduci : Cornimpunt tnores bonos colloquia mald.
352 I). ALB. iMAG. ORD. PH.EI).

sanclus proccdK a V\\\o ut vcibuni, cl

non ut ainor.

^'''"'"
Ai) Hoc dicenduni, (juod lor/ui est nia-
AirriCl liUS X. nlfestare se : inlelleclus aulem manife-
stat se verbo : ct tale loqui nolionalitcr
An Spirilus smirlus procedal a Filio ul sumptum non convenit nisi Patri : ct
vrrhum, vrl nmor? profcrri sic non convcnit nisi Filio. Lo-
qui autem esscntialitcr sumptum convc-
nit trihus. Est autem loqui etiam manife-
Deinde qu.eritur de hoc quud dicit : statio alTeclus sive voluntatis : et haic
« Spiri/us sapieutirV notipotesl audire a manifcstatio non fit in verbo, sed amore
Filio lor/7ienlc quic ncscit,cuni hoc ipsuui procedcnte ab afTectu sivc voluntatc : et

sii quod projerlur a Filio, etc. » sic Spiritus sanctus profertur a Eilio vel
Ex lioc enim sequitur, quod Spiritus a vcrbo.

-«<•«??-•»-
 liN I SKMIIM. niST. Xil, A, |{. xy.i

DISTINCTIO Xll.

A. ULruni Spiritu^ s<nirli(s prius vcL j)lcnius procedut a Palrc (puini

a Filio ?

iLcm qutTriUir, (Imn Spirilus sanctus a Patrc proccdat ct a Filio, utiuui

prius vel magis proccsserit a Patrc quam a Tilio : quod nititur ha^reticus

ostenderc, ita diccns: Si proccssit utique Spiritus sanclus a Patre, proces-

situtique aut nato jam Filio, aut non nato Filio. Si vero jam nato Filio

processit, antc natus est Filius quam proccsserit Spiritus sanctus : pneces-
sit ergo nativitas Kilii processionem Spiritus sancti. Si autcm processit a
Patrc non gcnito Filio, ante proccssit quam Filius genitus fuerit.

B. Responsio Au(justini ad id fjuod prinio quisrehatur, sciliccL anprius

a PaLre quam a Filio processerit.

His et ejusmodi qucEstionibus magis laboriosis quam fructuosis respon-

det Augustinus in libro XV de TrinitaLe, dicens : In illa summa Trinitate

qucfi Dcus est, intervalla temporum nulla sunt per quae posset ostcndi aut
saltem rcquiri, utrum prius de Patre natus ambobus
sit Filius, et postea de
processerit Spiritus sanctus. Numquid ergo possumus quccrere utrum jam
processerat de Patrc Spiritus sanctus, quando natus cst Filius: an nondum
processeral, ct illo nato de utroque processit? Non possunt prorsus ibi

ista qucJLiri, ubi nihil cx tcmpore inchoatur, ut cxconsequentiperficiatur in

tempore. Idco qui polest intclligerc siuc tempore generationcm Filii de
Patrc, iutclligat sine tcnq)ore proccssioucm Spiritus sancli de utroquc '.

Ecce his verbis absolula est qu<cstio illa (|ua qua^rcbatur, Utrum prius
processerit Spiritus sanclus a Patrc quam a Filio ?

'
S. AuGUSTiNUs, Lib. XV de Trinitale, cap. 26.

XXV 23
 334 D. ALIJ. MAG. ()]{[). PU/El).

dere immediale a Verbo, etsic immediate

est a Filio.
3. Itou), In quod bo-
vestigio sic est,

DIVISIO TEXTLS. num esl immodiate post verum cuni :

ergo verum attribualui' Filio, et bonum

Spiritui sanclo, vidotur Spiritus sanctus

« Ilein quxrilitr, Cum S/)irilus san- imiiiodiatius osse a Filio quam a Patre.

ctus <i Palre procedat et a Filio, oic. » Si;i) COXTRA : Sed tonii

Ilic incipilpars ilhi in qua probat Ma- 1. Quidquid convonit alicui priucipa-

gister, quoduon prius et })lenius ab uno liter, et alii non principalitor, immedia-
procctlit quam ab alio. tius crit principali quam non principali :

Etdividilur in partcs duas : in quaruin a l*atie (ut dicunt Sancti) principaliter

prinia ostendit, quod non prius a Patre jirocedil Spiritus sanctus, a Filio autem
quain a l"'ilio procedit. In sccunda autem nonprincipaliter : ergo immediatius pro-
probat, quod non pleniusvel principalius cedit a I*atre qiiam a Filio.

procedit ab uno quam ab alio, ot solvit 2. Item, (Juod convenit alicui proprio,
auctoritales quse videntur esse contra ot alii non proprie, immediatius est illi

hoc, ibi, (i, (i Nunc tractanduin esi quod cui convenit proprie quani ei cui conve-
secundo queerebatur. » nit non proprio : sed Sancti dicunt, quod
In pi'ima parte sunt duo, scilicot objo- Spirilussanclus proprie procedit a Patro,
ctio, et solutio quffi inoipit ibi, B, « Uis- a l'ilio aulom non adeo proprie : ergo
et huj usmodi queestionibus magis labo- immediatius procedit a Patre quam a
riosis quani fructuosis. » Filio.

Ex hoc patet sententia primi capituli. 3. Itom, Quod Spiritus sanctus proce-
dat a Patro, boc habet Pater a soipso :

quod aulem procedit a Filio, lioc habet

Filius a Patre : ot quoda seipso convenit,
immediatius convenit quam quod ab alio

AirncuLus i. habotur : orgo a Patro immediatius pro-

cedit quam a Filio.

Utrum Spiritus sanctus iinmediate i. Item, Quidipiid liabot Filius otiam

procedit nb utroquc ? de absolutis, retert adPatrom, sicut nwa
doctriiia non est mea '
; ergo similitor
etiam ost in [)otestato spirandi Spiritum
Incidit auloui dubiuni primo liio in sancliim : crgo immodialius convenit
Littera, Utrum Spirilus sanclus imme- Palii (juam I''ilio.

diate procedat ab ulroque ? Sko contra utrumque videtur, quod Sedcontr

Vidolur, quod non : quia aMpialitor : quia

\. \\i divinis est ordo naturiu quo aitcr 1. Quidquid procodit a duobus, non ut
sit ex altero, el secundum liunc ordinom duo, scd ut iinum sunt simplox ol indi-
Ecclesia Filium ordinat auto S[)iritum \ isibile, hoo aM]ualitor j^rocodit ab utro-
sanctum : ergo vidotiir, qnod a l"'ilio (|uo, Spirilus ita procodit a Patre et Filio,
procedat immodiatius quaiu a Patro. iil probatum ost in [iriecodonli distin-
2. Itom, In monto sic ost, (iiiod anuir ctiono *
: orgo aqiialitor jirooodit ab
procedit iinmediato a uotilia : oum ori,^o utr()([uo.

mons sit ima^'-o Trinilatis, vidotur siiiii 2. Ilcm, Dolur ([iKxl iii;o(jualilor |)ro-

lilor in 'rrinitalr Spiriliis sanclus proco- codal ; oigo iion ioijuo ioloruntur Pater

' Joiin. \ii. If' -'

Cf. Disl. \\.
 :

i[\ I shiiNTKNr. Disr. \ii, A, i;, Ain. i. :{:;:)

ol iMrms iul acliim s|>iiaii(li : (|iia'ciim(|ii(' lati : scd laiiliim iii (|iiarK'iim(|U(; uiiiom;

autcm 11(111 a'(|ii(' i-crcriiiiliii', iiom ima triiim in substaiitia iitia.

iiumcro propriclalc icicrimliir ad aiiiim : ,\i) 11) (piod ()l)jicitiir iii o|ij)()sitiim, A.i .,ijjo(;i.i.

i'i'^() Palcr ct. I''iliiis ikhi liabciil iiiiaiii (Iic(!li(liim (jiiod Saiicti diciiiit, (jiiod

nuiiicro j)ro[)iiolat(Uii iu spiramlo, (juod jirincijiaiitcr convcnit Patri : non ut de-

falsum csl. siyuctur (jiiod immcdiatior sit jirocessio-

Ciolora (jua^ jiosscnt objici, iii jira^cc- ni quam Kilius, s(!d ut notetur auctoritas

dcnti distinctionc cxjicdita suiit. esse penes Patrem, socundum quain ipse

jirincipium non de principio existens,

lutio. SoMiTio. Diccndum, quod a^quc im- csl j)rincipium tolius divinitalis in l*'iUo

incdiaic Sj)irilus sanclus j)roccdil ab et Sjiiritu sancto.

ulroquo : licct quidam dicanl alitcr : sod Ai) Ai.ii:i) dicendum, quod proprio di- Afiobject.2.

eorum oj)inio abolila est modo : et lioc citur conveiiire Patri, ex eo quod non
ideo, quia Sancti communiler dicunt, recipit aiiunde sicut JmUus : et non ideo,
quod jirocodit ab cis in (juanluin ipsi in (juia imincdiatior sit : unde principaUtcr
j)crsonis suis distincti entcs ununi sunt rcfeiiur ad auctoritalem, et propric ad
in substanlia : et boc inlelligilur, sicut modum habendi polcnliam sjiirandi.

sujira cxjiositum est, quod subslantia et Ad aliud dicendum, quod habere ab A'' object.3.

essentia iion accijiiuntur bic absolute : aUo, vel non babcre ab alio, non causat
sed prout ost in ratione potentiio quoB modiatum ct immediatum, sod auctori-
conjuncta aclui quasi medium eflicitur latein et subauctoritatem.
secundum intoUcctum inter pure essen- Ai) ultimum dicendum, quod refert ut '^'•object. i.

tialc et pure personalc : et sic in tali ad auctorom : non ut ad eum quiimme-

comparatione nalura est in Patre et Fibo diatior sit in sjnrando, vel potentior, vel
distinctis una, co quod in boc nulla di- eUicacior.
vidat eos ojipositionis relatio : et secun-
dum hoc, quod procedit ab eis ut unum
sunt, oeque immediate proccdit ab utro-
que. ARTJCLILUS n.
'
'
Ad PRiMU.M ergo dicendum, quod ordo
in non ponit prius et posterius,
divinis Ulrum Spiriliis sanctus priiis procedit a
nec mediatum et immediatuin eo quod : Palre quam a Filio ?
ordo naturoe non est ordo simpliciter, sed
secundum quid, scilicet quo alter sit ex
allero, non alter prior altero cst secun- Deinde queeritur de hoc quod dicit in

dum intellectum, ut supra probatum est Littera, quod « si processit Spiritus san-
non enim in divinis aUud est esse perso- ctus a Patre^ clc. » Videtur enim, quod
nae, ct aliud relativi : et cum relativa processit j)rimuni a Patre ; quia
sint simul natura, etiam personae simul 1 . Dicit Pbilostjpbus : Primum et prin-

erunt natura, sccundum

et inteilectum. cipium idem dico : scd Pater est princi-
2-
Au ALiLi) dicondum, quod imaj^o crea- j)ium non de principio : ergo primum
ta in multis deficit in i-epraisentando j)rocessit a Patre.

exempbir : tameii potest dici, (juod ox 2. Itcin, Dicil Philosopbus, quod pri-
ffiquo egrediuntur a mente verlmm et ma causa qua ost status ergo pri-
est in :

amor, licet amor sit ab utroque : pra^ci- mum principium osi in (juo est status :

jme si ponimus verbuin menti coavum, cum orgo in ordine naturte qui est in di-
ut videtur dicere Auf^ustinus. vinis, non sii stalus nisi in Patre, Paier
'3- A» ALiUD dicendum, quod in vestigio videturessc j^rimum jirincipium spiralio-
cst ordo, el in boc non respondet Trini- nis Spiiiius saiicii.
 3oG I). \\M. MAli. OriU. PRvEI).

3. Itcm, Priiua causu csl secunduni Ai) ALiuD dicendum, quod causa prima
IMiilosopliurn quae causal non supposita causat non supposita alia, eo quod pri-
alia : ergo a siniili principium primuni ma non addit super secundam, sed potius
est quod non supposito alio.
princij)iat abslrahit causa vero sccunda ideo non
:

Filiusautcm pi'incipiat Spiritum sanctum causat nisi supposita prima, quia secunda
supposito principio sui, quia supposito addit super primam, et non abstrahit c
Patrc : l\itcr autcm non supposito alio : contrario, scilicel causaeprimae : sed quia
ergo vidctur. quod l'ater sit principium in personis divinis non cst talis abstra-
prinium Spiritus sancti, et Filius sit ctio, et talis additio, ideo nuUa est causa
principium secundum. piima, ct nuUa secunda, nec principium
4. Itcm, A Sanctis conceditur, (|U()d primuin vel secundum.
principalitcr proccdit a Patre : quarc Ad ALiuD dicendum, quod principali-
non ita conceditur.quod primo a Patrc ? tcrsecundum inteUectum quo accipitur a
5. Itcm, Yidclur quod objectio hoere- Sanctis, non ponit primum, sed auctori-
tici leneat : quia nato vcl fion nalo op- tatcm in Patre : ut in praeccdenti qua^-
ponuntur ut aflirmatio ct negatio circa stione dictum est.
idcm ergo alterum necessario est dan-
: Ad aliud (hcendum, quod Ucet natum
dum : quia affirmationis et ncgationis et non natum Jiabcant modum oppositio-
nullum est medium. nis contradictoriorum tamcn proposi- :

tioncs in quibus ponuntur non sunt con-

Soiutio. SoLUTio. Dicimus, quod non est con- tradictoriae, istae sciUcet, aut proccssit
cedendum, quod primo procedat a Pa- jam nato, aut processit jam non nalo :

Ire : quia cum primum dicat ordinem, et quia ncgatio non fertur ad compositio-
omnis ordo ponat prius ct posterius, nem, etideo sunt ambae aflirmativae.Est
oportct dicere, quod posterius procederet instanlia Sit quod Socrates non sit mu-
:

a Filio. sicus, haecest falsa, Socratesest musicus

Ad 1. Unde ad PRi.MUM diccndum cst, quod homo, ct haec similiter, Socrates est mu-
])rimum et principium convertuntur in sicus non homo licet homo et non homo
:

ratione causie : sed licet nos principium habeant modum oppositionis contradi-
dicamus esse in divinis, non lamen dici- ctoriorum. Si autem secundum hunc
mus causam propter rationem supra rnodum inferatur, Spiritus processit
assignatam : et ideo principium ct pri- l*'iIio jam nato, aut non processit Filio
mum non convcrtuntur.
in divinis jam nalo tunc videtur diccndum, quod
:

A(i 2. Ad ALiuD diccndum, quod prima causa utraque duplex est cum enim dico, :

cst in qua status est in resolutione cau- processit Filio jam nato, signilicari pos-
satorum in causam talis autcm non est : sunt duo tempora : unum pcr advcrbium
resolutio in divinis (|uia causatum non : (|uod signilicat nuncpropinquum praesen-
est in eadem simplicitate cum causa ct : ti, ut dicit Philosophus )ialo autem par- :

idco non adeo simplicitcr suscipit esse licipium consignilicat pra'leritum tem-
causre prim£e, sicut csl in ipsa : |)roptcr pus : ct duo tcmpora ordinata
tunc illa

quod locum liabet rcsoiutio causali ad sunt, quod adverbium dicit nunc signili-
(•ausamp(T abstractionem ejus quod ha- catum juxta poncns ad quod tcrminatus
l>cta causa prima, el supcra^hlilo : scd in csl aclus vcl passio importata in partici-

divinis non habct locum proptcr unifoi- pio, et sic falsa cst locutio sub lioc scn-
mem in omnijjus pcrsonis simplicitalcm : su, Filius prius nalus erat, et postea pro-
in eadem enim simplicitalc hilius Iiabct ccssit Spirilus sanclus : et in eodem sensu
essentiam, iu ([ua est iu Patrc : ct idco conlradictoria cst vera. Si autem parti-
non est ihi aliqua causa [)rima vcl sc- cipium abslrahatur a tcmpore, et consi-
cundu respeclu altcrius. gnificct perfectioncm nativitalis, et ad-
 IN I SKNTF.m'. 1)1 ST. \ll, C, AJtT. :i :VM

vorl)iiiin (liciit prasons jolornilalis, sioiil Scd liiiic [toU^st (fssc (iHJiiiiin, si dislin-

su[)ra, iiolaluin osl, ', v(>ra csl ariiriiialiva ^tiiltilis csl propositio, (jnarc, Auf;usliiius
ol oontradictoria faisa sul) lioc scnsu, oani nog(!t siinjdicilcr. \\\ ad lioc dicon-
S|)iritus sanctns procossit duin natus cst duin, (|U()d per occasion(!ni caluinnia^
Kilius porf(!cla nativitalo : ox lioc onim no{^(it : (juia siinplicitas lidoi fugit oaluin-

non si_i;nilicatur priorilas unius vol all(^- niain : v(d forto (juia hffircticus ipsani su-
rius, sod potius siinultas secnndnm mo- mohat in primo soiisu tantum.
dum jetornitatis.

C. Jfir afjiliir dc eo f/itod secyndo qu,Trehatur, srilicet a)i ploiias velmafjis

proresserit a Patrc ijuam a Filio ?

Nunc traclandiim est quod secundo quauebatur, scilicet an ])lenius aut

magis ])rocedat Spiritus sanclus a Patre quam a Filio ? Ad quod dicimus,
quia sicut non ante j^rocedit a Patre quam a Filio, ila non j^lenius vel ma-
gis i^rocedit a Patre quam a Filio. Augustinus tamen in libro XV de Trini-
iate '
dicit, quod Sjiiritus sanctus jjrincij^aliler procedit de Patre. Non fru-

stra, inquit, in hac Trinitate non dicitur Verbum Dei nisi Filius : nec do-
num Dei nisiSpiritus sanctus : nec de quogenitum est Verbum, et de quo
procedit Spiritus sanctus principaliter, nisi Deus Pater. Ecce audistis, quia
Spiritus sanctus principaliter procedit a Patre. Sed ne te hoc turbaret, ipse
conlinuo ex quo sensu hoc dixerit, aperit, dicens : Ideo addidi principali-
ter, quia et de Filio Spiritus sanctus procederereperitur : sed hoc quoque
illi Pater dedit non jam existenti, et nondum habenti. Sed quidquid unige-
nito Verbo dedit, gignendo dedit. Sicergo eum genuit, ut etiam de illo do-
num commune procederet, et Spiritus sanctus spiritus esset amborum.
Ecce exposuit ipsemet quomodo Spiritus principaliter procedat a Patre :

non quia prius vel magis procedat a Patre quam a Filio : sed quia cum pro-
cedat a Filio, hoc ipsum habet Filius a Patre.

quserehalur , etc. » Videtur enim plenius

procedere a Patre : quia
ARTICULUS IIl. 1. Propter quod unumquodque tale,
id magis est tale : sed Filius non spirat
Utrum Spiritus sanctua plcnius a Patre nisi propter Patrem qui dat ei spirare :

procedat quam a Filio ? ergo Pater magis spirat.

2. Quod principaliter convenit,
Itom,
magis convcnit quam quod non princi-
Doinde qu.oritur de lioc quod dicit: palitor: orgo Patcr magis spirat.
« Nunc tractandum est qiwd secundo 3. Item, Omnis causa primaria magis

« Gf. Supra, Dist. IX. 2 S. Augustinus, Lib, XV deTrinitate, cap. 17,

 '

358 D. ALB. MA(i. ORD. PJ\MT).

inlluit super causalitalem quam secunda- \. Si do tihi (equum jus in meis, ex

ria : scd Pater est principium non dc tunc Epquam etiam hahcs aucloritatcm :

principio : ergu magis inlluit spirationem eigo cum Pater dederit l"'ilio *quum jus
quam Filius. in suis, ut possit spirare cx eadem aucto-
rilale, videtur l''ilius spirare sicut Pater,
Solutio.
Ad 1.
SoLUTio. Omnia hujusmodi argumenta et ita principalitcr, nec auctoritatem ncc
facilc solvuntur per antedicta : quia non prioritatem ncc plenitudincm potest no-
magis spirat Pater quam Filius : et quod tarc : ergo locutio simpliciter falsa vide-
dicit Philosophus, intelligit de causis in tur.

quihus non est aequaUs influentia : si 2. Prseterea, Si hsec conceditur, Spiri-

enim ex principiis influentibus super tus sanctus est a Patre principaliter, pot-
conclusionem cognoscimus conclusio- estne similiter pcr oppositum concedi ista,
nem, necesse est ut principia magis cog- Spiritus sanctus est a Filio secundario ?
noscamus talis aulom diversitas non
: Videtur, quod sic : quia dicitur principa-
est inter Patrem et Filium quia Hcet : liter rcspectu secun(h\rii.
Pater det, et Filius accipiat, tamen idem
Solutio
accipit, et secundum aequalem simplici- SoLUTio. Diccndum, quod Spiritus
tatem et virtutem ut est in Patre, et per sanctus dicitur a Patre principahtcr pro-
acceptum aequipotens est Patri danti, nisi cedere propter auctoritatem quae est in
quod in Patre est auctoritas. Patre.
Ad 2.
Ad aliud dicendum, quod principali- Ad autem quod contra objicitur, ^ ^^
id

ter non ponit magis. sed auctoritatem, diccndum quod si lu das milii aequum
ut dictum est. jus in tuis, aeque possum tuis uti sicut
Ad 3,
Ad ALiUD dicendum, quod Pater non tu :sed nisi sim ingratus, coUationem
est causa prima Filii, nec etiam princi- ipsam semper in te refero etsic estinter :

pium primarium, propter rationes dictas l*atrcm et FiUum : quia Filius rcfert in
in praBcedenti qucBstione. Patrem quod in veritatc suum est, eo
quod ab illo.
Ad 2.
Ad aliud dicendum, quod non potest
ARTICULUS IV. hfcc concedi, Spiritus est a Patre princi-
paliter, et a Filio secundario, et hujus
An principalius procedit a Patre quom a causa cst : quia principii auctoritas non
Fiiut ? imj)ortat ralionem prioris vel primi in
Patre, ut supra monstratum est : et idco
non opponitur secundario, sed ei quod
Dcinde quferitur de hoc quod dicit: est ah alio haberc quod Spirilus sanctus
« De (/uo procvdit principaliter Spiritiis proccdat ah ipso : et haec conceditur ct
sanrtus, etc. » vcrum est.

Videtur enim falsum : quia

D. E.r o.odcni se.nm ciiam iliritirr S/)iri/iis ^^cmrlus proprin proccdere

(I Patrr.

Ex eodeiii seiisu oliiiiii diciliir procoden^ proprio de P.ilri^ Uiule Iliero-

nyimis in nxj)osiliono (lalholicn' lidei NicaMiiquc syiii])oli ail : Crodimns in
 ^ :

IIV f SK.NTr.NT. DIST. XII, K. •m

Spirilimi sancliiiii, (|iii (lc P.ilrc proccdil |»r(»|n-i(' '. Ilciii, Spiriliiiii saiicliiiii

vcMMiiii Dcimi inv(!nimiis iii Scripliir.i, cl (lc l*<ilrc osso pivtpric. lil ilcm,

Do P.ilrc ImHiis, (»1, Spirilns snnclns |)i(ipric cl vonnh^ l*<ilr(! |(r(»('(;iiil. Im:c(3

«ip(»rl(^ (licil Spiriliim sanclnm prDiiric ossimIo Paln^, cl proitri^; pro(;(3(l(3r(!

a Palrc. Onod non csl iln inlclli^(MHinin, lam([ii<mi priiis vcl plcnins a Pa-
Irc procc(i;>l (iii.iiii a iMlio, scd (piia lioc lialicl P.ilcr a sc iioii al» alio, nl,

dc ipso sil cl |)roccdal Spirilns s;mcliis, iMliiis ;inlcin non <i sc, siul ;i P;ilr(i

lioc hai)Cl, nl dc ipso sil cl prociHiiU Spirilns sanclus.

tur? nullum enirn illorum convenit nisi

ratione auctoritatis : ergo videtur, quod
idem sint ha?c tria.
ARTIGULUS V.
SoLUTio. Dico, quod idem dicunt, sci- Solutio.

Quomodo Spiritus sanctus differenter di- licet auctoritatem processionis esse in

catur procedere a Patre principaliter Patre, sed diversa ratione : quia iii au-
proprie, et per se ? ctoritate tria sunl : unum quod principiat
primo quidquid in divinis principiatur
et ratione hujusconvenit ei principahter.
Dcinde quaeritur de lioc quod dicit : Aliud est quod non ab aho habet hoc,
« Ex eodem sensu dicilur procedere pro- et ratione hujus convenit ei per se. Ter-
prie de Patre. » tium est, quod hoc soli convenit, et ra-
Quid dilTerens dicut principaliter, pro- tione hujus convenit proprie : quia pro-
prie, et per se, quse liic Patri attribuun- prium est quod uni soli convenit.

E. E.x eodem ."ien.sii etiam diritur SjnrituH sanctus esse, et mitti a Patre
per Filium.

Fortc etiani juxla hanc intclii^entiani dicitur Spiritus sanctus initti per
Fiiium, ct a Patre esso per Fiiium. Undc Ifiiarius ad Deum Patrem de Spi-
ritu sanctoet Fiiio loquens in lihro XII de Trinitate, ait: In Spiritu sanclo
tuoex te profecto ctpcrcum misso. Ilem, Ante lcmjiora unigenitus tuus ex
tenatus manet, ita quod ex tc perciim Spiritus sanclus tuusest: quod etsi

sensu non percipiam, tamen tcneo conscientia. In spirituaiibus enim relnis

tuis hebes sum. Ilem, in codcm (lonscrva hancoro,
: fidci me<p rcligionem,
nt quod rcgcnerationis meffi symboio professus sum, semper obtineam :

te Patrern sciiicet, et Filium tiium una tccum adorcm, Spiritum sanctum

> S. HiKRO.NYMUs, Epist. cid Cyrillum.

360 D. ALB MAC. ORI). PR/ED.

tiiuni, qui ex te per Unigenilum tiiimi est, promerear. Ecce aperte dici

Spirilum sanctum a Patrc per Filium et mitti, et esse : quod non est intel-

li^endum quasi a Patre per Filium minorem mitlatur vel sit, sed quia ex
Patre ct Filio est, et miltilur al) utroque : sed hoc ipsum habet Filius a Pa-
tre, ul ab ipso ct sit et mitlalur Spirilus sanctus. Iloc ergo voluit signifi-
care Ililarius, distinctionem faciens in locutiono, utostenderel in Patre esse
auctoritatem. Inde est etiam, quod veritas ostcndcns Patrem esse auctorem
processionis qua procedit Spiritus a Filio, dixit in Evangelio, De Palre
procrdiL ', cum et de Patre et Filio procedat Spiritus sanctus. Unde Au^^ni-
stinus in libro XV de Trinitate^ qua^rit, Si de Palre et P^ilio proceditSpiri-
lus sanctus, cur Filius dixil, De Patre proccdit ? (air putas, nisi quia solet
ad eum referre etiam quod ipsius est, sicut et dc quo et ipse est : sicut ait,

Mea doctrina ?w?) pst mea, sed ejii.-i qiii 77iisit me\ ^\ ergo hic intelligitur
ejus doctrina, quam tamen non dixit suam, sed Patris : quanto magis illic

intelligendus est Spiritus sanctus de ipso procedere, ubi sic ait, De Patre
procedit : utnon diceret, De me non procedil. A quo autem liabct Filius ut

sit Deus (estenim Deus de Deo), ab ilio utique hal)et ut etiam de illo pro-
cedat Spiritus sanctus. Et ideo Spiiitus sanctus ut etiam de Filio procedat,
sicut procedit de Patre, ab ipso habct Patre. Ouapropter qui potest intelli-

gere in eo (juod ait Filius, Sicut Paler hat)et vitam insemetipso, sic dedit et
Filio vitam liabere in semetipso * : non sine vita existenti jam Filio vitam
Patrem dedisse, sed ita eum sine tempore genuissc, ut vita quam Pater
Filio gignendo dcdit, coa^tcrna sit vita", Palris qui dcdit. Intelligat etiam
sicut habet Pater in scipso, ut dc ilio i^rocedat Spiritus sanctus, sic dedisse

Filio, uteliam dc isto procedat idein Sj)iritus sanctus, et utrumque sine

lempore.
Ita ergo dictum esl Sj)iiilum sanctum dc Patre procedere, ut intelligatur

quod eliam procedit dc Filio, de Patre esse cl ImHo. Si eniin quidquid ha-

bcl, dc Patre iiabot Filiiis, dc Palre habct uliqiie ut et dc illo procedat

Spiritus sanclus: scd iiiilla ihi lcmjiora cogilcnlur, qua^ habcant jirius cl

posterius : quiaibi (jinnino nullasunt.

' Joan, XV, 20 : A Valre proccdil.

^ S. AcousTiMs, Ml). .\\ ili- Ti inil.ilo, rap. 27.
' Joan. vii, 10.
* Joan. V, 20.
 . :

IN I SKiMTIuNT. DIST. \ll, K, WVV. 0, 7, 361

1 Sed non habct nisi per goneralioncm :

crf^o p(>r g('n('i'alion(!m liabcl (juid(|iii(l

bal)(!t : scd liabct proccssioncm Spirilus

sancli a sc : crgo per gencration(;m bu-
AHTICIILIIS \T. bct illam : orgo proccssio csl pcr gene-
ralioncm, (juod lalsum est, cum dicant di-

De verbo IHlaril quo dicUur, Spiriluin vcrsos fluxus.

sancliDU tuuni pronierear, qui cx le 2. Item, Si quidquid babct l*'ilius, ba-
esi per unigoiilum. bet a Patre : ergo quid^iuid habet Spiri-
tus sanctus, habet ab utroquc : ergo quod
procedit ab utroquc, babet al) utroque :

crgo quod procedit a Palre, habet ab

Deiiide qujerilur de hoc verbo Hilarii :
utroque: crgo quod procedat aPatre^ ha-
« Spirilum sanctum tuuni,gui ex te pcr bet aFilio, quod falsum est.

uni(/enituni tuum est, promerear, etc. »

Ex hocvidetur sequi, quod principium Ad iiAic et bujusmodi sopbismata di- Soiutio.

sit in Fiho pcr auctoritatem : sicut prae- cendum, quod quidquid babet Filius,ha-
positus facit hoc perregem : virtute enim bet a Patre per generationem sed non :

praepositionis notatur auctoritas in re ac- sequitur, quod totum sit natum quod ha-
cusativa. bet, sicut supra est determinatum quia :

Filius natus est, et generationeest, etalia

tio. SoLUTio. Prsepositio cequivoce ponitur sunt in ipso per identitatcm ad natum :

cum diversis casualibus : quandoque enim et sic vis processiva est in ipso, sive spi-
notat auctoritatem in casu cui adjungi- ratio activa.
tur quandoque subauctoritatem, ut di-
: Ad ALiUD diccndum, quod quidquid Ad 2.

cunt quidani tamen verbum suhaucto-

: habet Spiritus sanctus, habet ab utroque
ritatis non invenitur positum a Sanctis. divisim et conjunctim quia totum ha- :

Sed dicendum, quod notat quandoque bet a Filio, et totum babet a Patre : quod
auctoritatem, si in alio ponitur auctori- autem infertur : ergo quod proccdit ab
tas, ut cum dicitur, Rex facit per suum utroque, etc, possumus dicere sicutcom-
praepositum. Ita Hilarius dicit hic, et in- muniter solvitur, quod est commutatio
tendit quod Spiritus sanctus sit a Patre prsedicamenti quia procedere non est :

et V\\\o, etquia hoc Filius habetaPatre: quid, sed ad aliquid.

sicut etiam hic exponitur. Sed quia posset opponi quod secundum
hoc non valeret ratio Augustini proban-
tis quod Filius babet a Patre quod ab

ipso procedat Spiritus: quia quidquid

habet, habet a Patre. Concedatur haec,
quod quidquid habet, babet ab utroque,
ARTICIILUS YII. et concedatur conjunctim tantum et si :

postea infcrtur ergo babet a Filio quod :

An quidquid hahct Filius, liahct a Palre procedit a Patrc, patet quod non sequi-
per (/enerationem ? tur : quia ab immobili suppositione pro-
cedit ad mobilem.
Si autom objicitur, quod hoc est con-
trai'ium bujus quod dictum est, scilicet

Dcindc qua-ritur de hoc quod dicit : quidquid habct, habet ab utroque divisim
K( Quidquid hahet, de Patrehabel Filius, et conjunctim, Dicendum, quod non
etc. » quia prima suppositio non est nisi pro
362 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

substantialihus : cum autem assumitur tionismodus. Vel potest dici, quod eliam
secnnda, in distrihutionc termini claudi- ratio Aug-ustini non tenet de Filio nisi
tur, etiam notionaliter conveniens : ot gratia materioe: in forma cnim peccat
quianotionale cst in utroque conjunctim, mutando quid in ad aliquid.
ideo non est mirum si varialur supposi-
 IN I Sh.INTKNT. DIST. XIII, A 'MV.i

DISTINGTIO XI IL

A. Qiiarc Spirilus sancLus cum sit dc suhstaulia Patris, non dicatur

ycuilus, vel Fitius, sed tantum procedens?

Posthtoc considoiaiidiini csl, qucantuni atalibnsquales nos sunius, inlGJ-

ligi polest, cuni Spiiitus sanctusprocedat de Patre, et sit de substantia Pa-
tris, cur non dicatur esse natus, sed potius procedere : et cur non dicatur
FiIius?Quare autem Spiritus sanctus nondicatur vel sit natus, et ideo non
sit Filius, Auf;ustinus ostondit in libro XV de Trinitate ', dicens : Si Spi-

ritus sanclus filius diceretur, am])orum utique Filius diceretur : quod ab-
surdissimum est. Filius quippe nullus est duorum, nisi Patris et matris.

Absit autem ut inter Deum Patrem et Deum Filium tale aliquid suspicemur.
Absurdissime ergo filiusdiceretur amborum, id est, Patris et Ambo-
Filii.

rumenim filins diceretur, si eum ambo genuissont : quod abhorret om-

nium Sanctorum sensus. Non ergo ab utroque est genitus, sed procedit ab
utroque amborum Spiritus. His verbis ostenditur, cur Spiritus sanctus
cum sit de Patre, non tamon dicatur genitus vel filius.

genitus, eo quodipse non

non ab alio,
sit

ut Pater, ibi, E, » Nunc considerandum

est, cum Spiritus sanctus. »

DIVISIO TEXTUS. Prima harum habel tros partes in :

quarum prima tangit, quare Spiritus san-

ctus non dicatur natus vel filius, sed tan-
« Post hcBC considermidum, quantum tum procedere. In secunda tangit e con-
a talibus quales nos sumus, etc. » verso, quarc Filius dicitur nasci et pro-
llic incipit pars illa, in qua determinat cedere, ihi, H, « Cum autem Spiritus
Magisler diirerentiain gencrationis, et sanctus non dicatur natus, etc. » In ter-
processionis. Et dividitur in duas partes : tia ostondit, quod inetrahilis est distin-
in quarum prima ostendit, quod Spiritus ("tio inter nasci ot procodere dum hic vivi-
sanctus non potest dici genitus, eo quod inus, ibi, G, « Inter goierationem vero
non sit natus ut Filius. In secunda au- Fitii, etc. »

tem determinat, quod non potest dici in-

• S. AuGU3TiNU3,Ub. XV deTrinitaf.e,cap. 27. Edil. Joannis AUeaume, sanorwn.

 1

36 I). ALB. MAG. ORD. PR^D.

aut penes duo illorum qu.Tcumque sint

simul, aut penes omnia tria sed in divi- :

nis sunt duoe emanationes Filii et Spiri-

ARTICULUS T. tus sancti, utraque a substantia Patris, et
utraque in substantia, et utraque sub-
Qiialis est fHfferentia generationis et pro- stantiali hoc modo emanalionis, quia ni-

cessionis in divinis ? hil de accidente est mixtum, et nihil mi-

nus accipit unus de substantia Patris
quam alius : ergo videtur, quod in nullo
Incidit aiitcm dubiuni circa primum de dilTerant.

dilTcrentia generationis et processionis. .'). Si forte dicas, quod Spiritus sanctus

Videtur autem nuUa esse differentia mul- est duobus
a : hoc non solvit quia :

tis rationibus, quarum qusedam sunt uni- posito quod sit ab uno, adhuc Spiritus
versales, et probabiles : qujedam autem sanctus non erit Kilius, sicut dicunt
proprice. Grseci. Si autem dicas, quod FiHus est

Universales sunt istae : imago Patris, et non Spiritus sanctus et :

1. Tnter speciem et genus difTerentia hoc iterum non solvit quia non esse si- :

non assignatur, sed inter speciem et spe- milem in his quee quasi exterius sunt
ciem ejusdem generis cum ergo omne : convenientia, non dirimit rationem ge-
quod nascilur, procedat, et non e conver- nerationis et filiationis, dummodo hujus-
so, ut dicit in ista lectione Augustinus. modi omanatio sit ibi substantialiter si-
inter generationem ct processionem nul- milis : Spiritus autem sanctus in omni-
la est dilTerentia, ut videtur. bus substantialibus similis est Patri :

2. Item, Ea quse distinguunt hyposta- ergo non est distinctio inter F^ilii genera-
ses ejusdem naturee, aut dilTerunt nume- tionem, et processionem Spiritus sancti.
ro, aut specie. Si numero hoc non : (). Si forte velles dicere, quod est dif-

potest esse quia dilTerre numero, est

: ferentia in modo emanationis sic : quia
dilTerre materia : ergo si distinguuntur generatio est in simile specie et forma et
hypostases divimB naturse, per ea quae ratione, processio autem non hoc ni- :

difTerunt specie oportet distinguere sed : hil est : nos cnim non litigamus de no-
procedere et nasci non dilTcrunt specie : mine, sed de re ipsa : Spiritus ergo cum
ergo interea non est talis dilTorcntia qua sit similis I^atri in forma, in specie, in
constituliva sit diversarum personarum. natura, iu substantia, ct in omuibus ab-
.3. Item, Quidquid secundum unam solutis, vidotur quod Spirilus erit natus

rationem sui nominis pluribus convenit, sicut Fiiius.

non distinguit inter illa : ergo a simili quod generatio est opus
Si forte dicas,

quidquid secundum unam rationem sui natur£E, processio autem est opus volun-

nominis convenit Kilio et S|tiritui sancto, latis, co quod Spiritus procedit per mo-

non dislinguit inter Fiiiuin ot Spiritum dum dilectionis. Contra Opus volunta- :

sanctum procedere autem secundum

: tis, ut dicit Damascenus, ost creatio :

unam rationom sui uomiuis convenit l''i- ergo secundum hoc Spiritus essetcreatus,
lio ct Spiritui sancto : orgo non distin- quod falsum est orgo non orit processio
:

guit inlor oos. Spirilus opus voluntatis socundum illam

i. I*r,neterea, Vj\ propriis vidolur j^ro- ralionom (|ua dividitur o|)us voluntatis
bari, quod nulla dilTrronlia sil oninis : ("ontra opus natura^ rodit orgo adhuc, :

oniui omanalio vol fluxus alioujus de ali- (juod procossio Spiritus sit opus naturfP :

(|uo, aul distinguilur jx-nos lorminum a ot ita Spiritus ost natus sicut Filius.
quo. aul dislinguilur pones terminum ad 7. Itom, In inferioribus est motus et

quem, aut penes ipsam omanationom. mulatio, ct motus ot mutatio simul : et

 IN I SKNTKNI'. DISI. .\lll, A, AIM. I. I^Im

«lcltMnrmanl IMiilosoplii, (jiiod iiuiliis cst srd cliaiii iiiiiiicro sil iii l''ilio d S|iif'iUi

(le suhjcclo ad siilijccluiii, co (|iiod noii saiiclo. vidcliii' (|iio(l cadciii lalio su|i|io-

|)ul(!sl iiiovcri ali(|ua spccic iiiolus nisi sili sil in cis : cri^o si iinus csl l''ilius, cl

actu cns cl suhsislcns : niulalio anlcni alins : \'cl si iinus non csl l''ilius, nc»;

inlcr subslanliam cl non suhslanliaiii lit alins.

sinndicilcr : imitalio aulcin conjiincta 10. Ilciii, Omnc ([iiod (listin;^uitur ah

molui cst in malcria suhjccla loiinis lia- alio, aut distiiif^uilur suhslantiali (liHc-
hontihus contraiictatem : ([iia', im|uam, rcntia, aut accidcntali : accidcnlalis au-
matcria [iruccdil cl cxit ad actum iilicujus tcni diHcrcntia in divinis nulla cst : cr^o
forina3. Omucs autisni linjusmodi motus si diircrunt J^'ilius ct S[)irilus sanclus, pcr
ct mutatioiics dctcrminantur ct Ira- suhstanliain diircrunt : ct lioc est falsuni :

liunlur in s[)ccics pcncs tcrminum ad crgo vid(!tur, quoil unus dicitur iiasci,
si

qucm Er^o licct in divinis dcsit id

sunt. ct alius dicetur nasci vel si unus si unus
:

quud motus et mulalionis est, eo quod proccdcrc, et alius similitcr [iroccdcrc di-
non sit ihi exitus dc potcntia ad actum : celur.
cum tamcn nun dcsint tcrmini intcr quos 11. Itcm," Supra '
liahitum cst, quod
sunt emanationcs divinai, videlur quod non est in divinis nisi rclatio originis :

penes terminos distingui dchcant : hic unu autem est rclatio originis in omnihus
autcm terminus utiohiquc non est nisi originatis in natura una, sicut prubatur
substantia ct suppositum ergo videtur, : inducendo in singulis : crgo vidctur cum
quud ambai cmanationes, scilicet Filii, ct ambo, scilicct Filius ct Spiritus sanctus
Spiritus sancti, sint unius rationis : ergu originati sint, quod habcnt unam origi-
nulla diircrcnlia inter unam ct aliam. nis rationcm,
8. Itcm, In omni natura in qua est 12. Praeterea, Similia quaeinducuntur,
communicatio sccundum lluxum originis nun videntur valere cum enim dicitur, :

hypustasum, cst una ratio exitus om- quod ex sule procedit luraen, ct calur :

nium hypostasum illius naturoe. IIoc pro- quorum unum attribuitur Filio, alterum
batur pcr induclioncm in singulis, homi- Spiritui sanctu nun : cst vera similitudu :

ne, asinu, leune, et sic de aliis : ergu quia licet utrumque sit ex sole, tamen
cum in divinis non sit communicatio na- alterum tantuni ex eo quud est naturale
turse pluribus hypostasibus nisi secun- suli, et dispunit ipsum, scilicet lumen :

dum fluxum uriginis, vidcbitur una ratiu calur autcm nun : quia sul nec calidus,
cummunicatiunis naturee esse in Filiu ct nec frigidus est in natura sui, ut pruba-
Spiritu sanctu : ergo videtur, quud nulla tum est in naturali Pliilusuphia ergu :

sit diffcrcntia emanationum unius, et al- secundum hoc Spiritus sanctus esset clfe-
terius. ctus Patris in natura aliena, ct non in
1). omni natura sic videu, quod
Item, In natura divina procederet, quod falsum
uhi est eadem ratio naturse in specie, in est.

illis cst etiam eadem ratio suppusiturum : Prseterea, Si sul emittat radius per ad-
quia enim Sucratcs et Platu sunt unius spectum ad Saturnum vel aliam stellam,
rationis in hoc communi quod cst homo, numquam calcfacict cam : crgo si divi-
sunt etiam unius raliunis in huc commu- nus sul cinittat lumcn in id quud est na-
ni sequenti id quod suppositum est : noii turse divina;, cx hoc non prucedit calor
enimalia ratione Socrates estsuppositum aliquis, ut videtur : ergo nihil valet sinii-
hominis, quam Plato quia tuncsuppusi- : Ic per quod distinguitur intcr gencratio-
tum aiquivoce diceretur de illis : ergo cum nem et proccssionem.
nalura divina non solum unius rationis, Si forte dicas, quod ex sole procedat

' Cf. Supra, Dist. XIII, Ai t. i.

3l3(i I). ALIi. iVIAG. ORI). PR.El).

radius, ct lumi-n : et ita duo sunl distin- unus actus univocus, per queni una na-
cta : tunc adluic non valct siniilitudo, tura propagalur ex uno. IIoc probatur
quia iunicn cst qualitasdisponcns radiuni, in singulis. Ergo si univocatio nalurie
et solem,non esl diversai proprictatis
et : divinie cst in Filio et Spiritu sanclo, crit
ergo videtur sccundum hoc, quod adliuc actus univocus quo illa natura ex uno
non possit distingui intcr generationcm Patre est accepta : crgo si pcr generatio-
Filii, ct processionem Spirilus sancti. neni accipit Filius, per gcnerationcm ac-
Si autem dicas, quod in igno invenitur cipit et Spirilus sanctus : vel si proce-
simililudo vcra distinctionis : (juia ai) dcndo accipit Spirilus sanctus, co modo
ignc proccdit lumen, ct calor, utrum- cl accipict ct Filius.
que exit ab igne. Itcrum lioc non valct Si fortc aliquis vclit instarc primai
duabus rationibus quarum una cst, quod : probalioni in slellis, in quibus est natu-
lux non est naturalis igni, ut dicit Ale- ra una, et tamen non propagantur cx
xandcr Philosoplms quia non iucct in : una stella : instantia ridiculosa est : quia
sphsera sua alitcr cnim tcgerct a nobis
: stcUai non sunt unius naturse qute sit

stcllas, quia corpora luminosa tcgunt ea forma specici : quia si hoc esset verum,
quae sunt post se : sicut una stella ccli- cum dctcrminalum sit quod eliam sint

psat aliam, quando subjicitur ei inler unius matcria non diversilicatai per im-
nostrum visum, et illam quae est supe- pressiones percgrinas, scd tanlum ha-
rior. Alia ratio est : quia etsi dabimus, bcntis potentiam ad motum circularem,
quod ignis de natura sua luccl, non la- omnis stclla cum omni stclla esset ejus-

men calor, ct lumcn reducunlur ad cani- dem effcctus, quod est absurdum, et

deni naturaiu iu igne : scd unum ad lu- contra pcritos astrorum.

ccm, ct altcruni ad calorcm : cx hoc igi- Si auteni forte volet aliquis instarc per
tur tunc sequitur, (juod Filius et Spiiitus Angclos adhuc minus dubia est instan-
:

sanctus non csscnl ex eadcm natura l*a- tia quia non est probatum, quod Ange-
:

tris, quod haeresis est. li sint cjusdcm speciei vel si sunt, ut :

13. Proitcrea, Si haec dislinguunliir ab quidam dicunt, non est instantia quia :

invicem, sicut se habebit dislingucns ad in cis non cst natura communicabilis, ut

distinguens, sie distinctio ad distinctio- supra probalum cst prima autcm pro- '
:

nem, ct distinctum ad distinctum : sed positio est dc his in quibus natura com-
distingucns a distingucnte dillcrt sub- municabilis esl per originis actum vcl
stanlialiter, eo quod accidenlalis distin- proprietatem.
ctio in divinis nulla cst : crgo dislinctio a ['.').
Item, iSon vidctur cssc dilTerentia
distinctione, ct distinctum a distincto quani (juidam dc novo hic invcnerunl,
dilTcrunt substantialitcr : scd distincti scilicct quod duo sint in divina natura,
sunt h'ilius ct Spiritus sanclus : ergo Fi- scilicct esse sive esscntia, cl sj)iritualitas

lius ct Spiritus sanctus diircrunl subslan- ij)sius : et idco penes ista duo sunt diio

tialilcr autcm diHcrunt

: qujccum(juc actus communicalionis naturic, sciliccl

subslantialitcr, unum corum habct ali- gcncratio qux communicat csse ct es-

(juam substanliam (juam non habcl scnliam, ct j)roccssio qune communicat

aliud : crgo ali(jua siibstanlia csl in hilio, sj)irilualilatcm. Aut cnim sj)irilualita»

quae non cst in Sj)irilu sancto, (jiiod fal- vocalur attributum diviniim, (juo ij)sa

sum ct h.ercticum cst ; crgo non dinr- naliira diviuji distinguitur a nalura cor-
riinl cmanationcs (Iusb inler sc. jiorali : aut sj)irilualilas vocatur vis spi-
I
'(
. Ilcm. In oinnibus in quibiis cst raliva. dc ijua habilum cst snj)ra '. Si
univocatio uniiis lommunis naluivc, cst j)rimo modo : tunc niliil cst (juod dicunt :

'
Cf. Supra, Dist. IV. - Cf. Sui.i.i, l),M. \
 :

I.N I SKiNIKNr. DIST. \lll. \, \\{\\ I. 307

(iiiiii linc iii iiiilla iiatiiiii (•oiiimuiucaitiii catio iiiiliira' [(cikjs liyposla.ses sccuiiduiu
csl, (HkhI alio acUi oi'i};,inis coiuiuuiiicc- oiuuiaVSi dicas, ([uod hoc osl idiio, iiuiii

liir cssculi;i i|>siiis, cl iilio sccuuduiu lii- illii rcspiciuiil iictuiu, S[iirilualitas autciii

liuuciu |ti()[»iicliis dillcruutiiiriiiii cjiis iil> iiiiliiiiim : lioc [diuic IVivoluiu cst : ([uia

iiliis uuluris aliarum rciiuu : iu yeucra- iucoiuiuulal)ililas, sim[)licitus, aitcruiliis,

tiouc cuiiu Iioiuiuis uascitur liic lioiuo, ct milliuu actuiu delcriuinaut, sed iiaturuiu
ciidciu j^cncratiouc [)cr coiise([ucus 1ki1)cI, solam.
(juod ratioualis cst, ([uod i)i[)es, ([uod Si autein dicatur, (|uod s[)iritu.'ilitas

aniiuid (lisci|)liu;e suscc[)lil)ilc, ct ;ili;i iiou suinitur liic u s[)iritu;ililulc n;ilur;jc,

omni;» liujusmodi : ev^o vidclur, ([uod scd <i vi spinitivu, huc cst uliud : ([uiu vis

conununic;iti() hujusmodi s[)irilu;ililatis s[)ir;itivu (ut su[)r;i [)rohutuni esl) csl [>er
non udmiltit diversum uctum conununi- sc, vcl in pcrsona ; tunc qu;cro si illu

cutionis suaj ab uctu commuuicalionis vis spirutiva producit perfcctum in r;ilio-

esscntiiB vel natura). Pr;Etcrc;i, adhuc rc- uespiritus, et nun naturai: vel perfectum
dihit idcm incouvenicns quod prius fuit : jn ratioue nuturae, ct nou r;ilionc spiri-
quia geueratione accipit Filius et nulu- lus : uul perfectum in utroque : et tuuc
ram et spiritualitatem, ct processione ac- aut productio prinio est de natura, et
cipit Spiritus sanclus et nuturam et spiri- propter ideutilatcm de ralionc spiritus :

tualilatem nutura; : ergo vidctur, quod aut c converso per se est productio spiri-

idciu sit gencrure ct procedere. tus, et pruptcr idcnlitutcm spirituulitutis

Si fortc dicus, quod Filiussecundum ud nuturam est etium productio naturai
prius acci[)it nuturum, ct secundum po- quia nou potest plurihus modis variari,
stcrius acci[)it spiriluulitutem, vcl per hoc uisi dicas quod est cEque utriusquc, vel
quod idcm illi
spiritualitas est : sed Spi- neutrius quud autemhic dicitur propter
:

ritus sauctus secuudum prius accipit e identitatcm, ideo lit quod in divinis pro-
converso, scilicet spiritualilalem, et ac- pter omnimodam siinplicitatem uou cst
cipit naturam per hoc quod est posterius prius et posterius, sed idem tumcu ra- :

ad illam, vel per hoc quod est idem illi, tio diversa est.

eo quod indivinis nou est prius et poste- Si primo quod processio

modo, scilicet

rius. GoNTRA Omue quod accipit natu-

: dicat productionem spiritus, et uou nu-
ram ali([uain et proprietatein ipsius na- turae, sequitur hseresis Sabcllii, ({uod
tura? subslantialem, secundum prius et Spiritus sanctus non accipiat naturam a
per se accipit naturam quam proprietatem Patre procedendo: et est etiam contra
quae est consequens, vel idem illi : nou auctoritates Augustini hic inductas. Si
est ergo ratio, quud dicas Spiritum per secundo modo, scilicet quod processio di-

se acciperc spiritualitatem, quia hoc est catproductionem naturoe, et nonspiritus,

contra omncm inlcUcclum. scquilur quod Spiritus sanclus non de-
llcm, Omnis hypostasis per se subjici- beat dici spiritus, sed Filius, quuditerum
tur nutura), ct pruprietati naturae, per falsum est. Si tertio modo, scilicct quod
consequeus : cum ergo Spiritus sit hypo- processio dicat productioncm perfeclio-
stusis divinaj naturae, per se subjicictur nis in ualura, qua? productio etiain sit
naturae et per consequens secundum iu- spiritus proptcr idenlitatem spiritualitatis
tfdlcctum i^roprietati ejusdcm sive attri- ;id naturam : tunc sequitur, quod Spiri-
butis. tus eodcni modo piocedet quu Filius :

Item, Cum in diviua uiitura multa sint gcncralio enim divinu cst produclio per-
ullributa ceque notionalia sicut s[)iritu;i- fccti iii uaturu, qui etiam perfcctus est
litas, sicut aitcrnitas, incommutubilit;is, s[)iritus, co quod identitatcm habeat s[)i-

sim[)ricit;is, huuilas, potestas, et hujus- iitu;ililus cuin n;iturii : et hoc ilcrum ful-

modi : quare nun csset aliqua cunmiuui- suui est. Si quurlu niodo, scilicet quod
 , :

3H8 I). A\A\. MAr,. ORD. PRyED.

procossio dicat productionem e convcrso 00 quod unum sunt in natura. Et si

spiritus, ot por idontitatom dicat porfc- quwro a to, Quaro Filius cst ejusdem na-
ctuni in natura. (iONTHA lioc ost, quod tura; cum Patre? tu dices quia genitus
oninis productio illius ost per so quod ost a Patre quod nascitur, nascendo
: et
imniodiatum est aclui produconli : lioc accipit naturam ejus a quo nascitur.
autem in omni communicatione nalurae Modo quaM'o ullorius, Si Pater et Filius
est suppositum natura^ : ergo non ost possunt habere aliquam communicatio-
prius attributi, quam ejus qui est natura nem praeter naturam ? Probo, quod sic :

perfectus. Si quinto modo dicas, hujus quia sic est inter ea qua3 sunt ejusdem
exemplum noc in spirituali natuia, noc natursB, quod in socictate vitce unusquis-
in corporali natura invenitur, quod duo que de proprio suo dat alii in amore ct
sint in uno cx aequo ordinata ad unum amicitia : ergo Pater distinctus de pro-
actum ut termini ejus secundum ratio- prio suo potest dare Kilio, et e converso
nem. Si soxlo modo dicas, tunc sequitur^ illud autcm est amor: ergo amor est in-
quod Spiritus in divinis nulla productione tor l*atrem cl Filium distinctus, ot ut di-
produci(ur_, quod frivolum est ergo ista : slincti sunt, non tanion in quantum sunt
opinio novella stare non potest. unum in natura illud autem quod sic dat
:

Palcr, aut est a Patredistincto, aut ab eo

Ad opposi- Sed forte propter istas rationes, nisi in quantum communicat in natura cum
ad oppositum alia? fortiores inducerentur, Filio. Si primo modo : tunc habeo pro-
haeresis confirmaretur. Llnde sic procedi- positum : quia tunc amor est a Patre et
tur ad oppositum : Filio, ot distinguitur a personis eorum
1. Omnis communicatio divinae naturiE aliter quam Filius a Patre. Si socundo
possibilis danda est ei cum ergo pos- : modo : ergo ille amor non procedit ex
sibilis sit ei communicatio personarum j)roprio Patris, et ex proprio Filii : et sic
distinctarum in amore, illa necessario dolicientiores in amando erunt Pater et
danda est ei ergo non erit illi lan-
: l''ilius, quam ego ot tu quia ego possum :

tum communicatio natura? per aclum tihiox proprio amorom impendore, ot tu

natursR, sed erit etiam communicatio mihi. Si fortc dicas, quod ille amor non
amoris per aclum amoris amor ergo : cstpersona: hoc nihilest, quiahocsupra
ille qui est a personis distinctis, aut ost ])robatum est '. Si autem dicas, (]uod
aliquid, aut nihil. Si nihil csl : orgo non amor ille est in l*atio virtute esscnti(B
est amor. Si autcm est aliquid, aul di- divinae, et ita non est proprius : hoc itc-

slinctum, aut non distinctum. Si non di- rum nihil est : quia etiam pot(?ntia ge-
stinctum : ergo hoc non est persona di- norandi ost in Patre virlute essentiae : ct

slincta, sod potius est a natura. Si autcm tamen gonerare proprium ost Patris, ct

est distinctum, aul ost proprietas, aut non cssenlioe ergo licet : vis spirativa
persona. Xon proprictas : quiaprttpriolas ainoris sit in Patre et Filio ratione es-
est in pcrsona, non a ])crsona : ol distin- sontia^ nihilominus tamon diligere quod
guens, non dislincla : orgo rolinquil, dicit cxilum liujus amoris ab utroque,
quod sit j)ois()na : ol sic hahoo pi()|)osi- orit proprium ot distinctivum : ita etiam
tuni in (iuahus conclusionihus inlontis : in mc ot te potontia amandi nos invicom,
quarum una quod Spiritus sanclus
ost, est in nobis virtuto naturai communis
cst persona. Secunda est, f[uod modus milii ot tihi : ct tamen (lilii,M>rc nos invi-
su.ne proccssionis non ost niodns [irocos- cem, mihi ot lihi ost proprium.
sionis Kilii. ;{. Itom. In inforiori natura nobili vi-

2. Itoni, Patcr ot l'"ilius convcniunt in doo (luj)licoin modum j^rocessionis : na-

'
Cf. Supra, Di.t. 10.
 :

IN I SKNTKINI'. DISI. .\lll, A, AMT. 1 m)

tura onim [)r()C(\^sil iii (oiiiinmiicalioiicni a iiiodo |ir()c(!ssiouis S[(iiilus sam li ; ct

per aclnin j.;(MUM-ali()nis, (jni proplcr iin- laiiicu i(l ipiod cominiinicatur ulidi[UO
pcrlcclioneni csl dc [)olcnlia in acliiin : iiiodo, crit Mibslanlialilcr unum ([uod cst

volnnlas antcni unins |)r()C(!(lil in aliiiin uatura vel sul)slanlia : ct hoc cst verum.
[)ci' aniorcui, ([iii [Jioccssns pro[)lcr iin- (). It(!in, Ohjicitiir [)cr siinilia : vidc-
perfeclioucni uatui;c (>.st accidcntalis mus cnim mcntc huinana, ct
similc in
cnni ii^ilnr natura inCcrior cxcm[)lala sit angchca, quae imago Trinitatis esl, quod
a su[)crioii, vidclur ([uod isti duo pro- aUus cst [)rocessus notitiae a mcntc, ct

cessus nohilius sunt in supcriori natura : alius cst [)rocessus amoris : ct tamcn
crgo erit ibi gencratio sine exitu d(i ])o- rc idem est amatuni, ct notum, quia suh-
tcntia ad actuin, et crit ibi proccssio stantia mentis : ergo similitcr erit in di-

amoris sine accidentali natura : et sic sic- vinis.

ut Filius gcncralur sccuudum substan- 7. Itcm, Videmus a solc procedcre hi-

tiam a Patrc, sccundum sub-
ila Spiritus mcn, et radium, ct in radio ah eodcm sole
stantiam procedit ab utroque ct tamcn : procederc virtutcm vivilicativam : cum
unus modus non est altcr. ergo Spiritus vitam det, et Filius lumcn
4. Itcm, Quorumcumque processuum scientiae infundat, quod ambo isti patct
propria principia dillerentia sunt, et ipsi diverso modo, simul tamen a sole divi-
difTerentcs sunt: sed principium amoris no oriuntur.
est voluntas, principium generationis est 8. Item, Non est idem modus proce-
natura: crgo processio Spiritus sancti dif- dentis ut nexus dislinctorum, ct proce-
fert a generatione Filii, sicut differunt dentis ut distincti : Filius autem omnis
voluntas et natura. Si forte dicas, quod sive in Deo, sive in natura, procedit a
voluntas in Deo idem
quod natura, est Patre ut distinctus, amor autem omnis
non est instantia quia supra probatum :
'
procedit ut nectens distinctos ergo non :

est, quod licet talia attributa sint in Deo est idem modus processionis istorum
idem, tamen non sunt synonyma, et dif- duorum.
ferunt in relatione ad actus hic autem :

ego accipio naturam utnaturaprincipium SoLUTio. Dicendum, quod in veritate soiutio.

est generationis, et voluntatem ut princi- processio Spiritus sancti differt a gene-

pium est amoris, ergo procedit ratio in- ratione Filii : et media istarum ultima-
ducta sine impedimento instantiae. rum rationum ostendit numerum et ra-

3. Item, Cum duffi sint communiones tionemdiirerentiarum : etsuntinuniverso

in natura nobili, una ad esse, altera ad septem difTerentiae quae colligi possunt.
bene esse, ambse habebunt aliquid re- Prima est ex parte principii a quo :

spondens in Deo, cum utraquqVsjjnobili- quia una est a potentia generandi in Pa-
tatis : sed illa quae est ad bcne esse in tre, aha autem a potentia spirativa quae :

creatura nobili, diffcrt ab illa quse est ad licet sccundum rem non dillerant, tamcn
essein re communicata, et modo com- vere et non synonyme sunt in Deo.
municationis : quia res communicata in Secunda est quam hic tangit Augusti-
una est essenaturae, resautem communi- nus, quod Filius cst ab uno, Spiritus au-
cata in alia est amor cum crgo omni-
: tem sanctusestaduobus non uta patre :

moda sit simplicitas in superiori, si illae et a matrc, sed ut una et cjusdem ratio-
communicationcs inferuntur in divina, nis potentia spirantibus eum.
oportet quodnon ditrcrant re naturae, sed Tertia est, quia processio Spiritus san-
modo : quia aliter non essent duae : crgo cti est ex communione consensus Patris
in divinis modus processionis Filii dillcrt et Filii distinctorum Filius autem est :

' Cf. Supra, Uist. XIV.

•>4
XXV
 370 D. ALB, MAG. ORD. PR/ED.

noncs communicationenri naturre : qure li- al) utroquc : ct ideo amor qui est unio

cct itcnim in Dco idcm sint rc ct subjc- parcnlis ct prolis, nccessario non liabcbit

cto, tamcn litEC iilcnlitas non impcdit di- nomen et ralioncm j)arcntis, ncc habcbit
vcrsitatem modi in procedendo quia :
nomcn ct rationeni j)rolis.

idcnlitas cx attributo simplicitatis causa- His habilis, rcspondcndum cst ad ob-

tur, et rationcm propriam non tollit ab jecta pcr ordinem.

utraque communicalione. Ad primum crgo dicenchim, quod inter

Quarla est pencs procedentcs : quia genus ut genus acceptum ct spccies non
FiHus proccdit ut distinctus in csse, assignatur (UHcrcntia : (juia genus et spe-

Spiritus aulcm sanctus per modum henc cics sunt secundum rem magis rationes
esse distinctorum quod tamcn ab ipso :
convenientioe quam dilTcrentioe, licct se-
non toUil naturae perfeclioncm : quia in cundum Ii.tc nomina spcrics al gemis,
diviuis quidquid cst pcr benc esse vcl qua) secundiS intentionis nomina sunt,

esse, tolum perfcctum in substantia ct opponautur rehitive, ut (hcit Porpliyrius :

hvpostasi est : ct ideo dicit (sliam Augu- scd inier speciem ct genus pro spccie po-
stinus, (juod Spiritus cst jucunditas el dc- situm ct loco speciei, assignatur (hllV-ren-

leclatio duorum. tia: et ita est hic : quia processio spccia-

Quinta sumitur itcrum c.\ parte coruui lem modum cmanalionis Spiritus sancti
qui procedunt quia Filius dicit rationcm
:
cxprimit. Nec tiat liic vis de specie et

accipientis naturam, Spiritus auteni san- gcncre : sed quaecunujue communitas

ctus dicit rationem accipientis et necten- eorum quije non convertuntur ad invi-
tis eos a quibus accipit, sicut supra est cem, vocctur hal)itudo gcneris etspeciei:
determinatum. eo quod in divinis non est species et ge-
Sexta sumpta penes aptitudinem
est nus, sicut infra ostcndetur.

procedentium quia Fihus per hoc quod

:
Au aliud dicendum, quod hoc modo
tihus est, nihil (iicit nisi rehitionem ad sumplo procedcre, ut dictum cst, proce-

Patrem ct ideo non ponit aptiludinem

:
dero et nasci dilferunt specie : et hwc
ad hoc quod donctur, cum sitex natura, ohjectio fundatur supra falsum.

sed aptiludincm ad hoc quod sibi impen- Pneterca,Hoc est etiam falsum quod
datur: Spirilus autcm sanctus per hoc diirercnlia numero semper dilTcraut ma-

quod ut amor proccdit cx hberahtate tcria ({uia dicit Pliilosophus, quod nu-
:

Patris, ponit aptiludinem ad hoc quod mcrum ctiam facit ditTcrentia causcT. ct

ipse donctur : ct ideo dicit Augustinus, causati sinc nuitcria, sicut est numerus
quod ab a^terno ut donabilis procedit :
etiam in inlelligentiis agentibus secun-
donum enim est quod sibi Palris ct Filii <lum decem ordincs, quie secunihim Plii-

invicem gratuito amore impendunt est : h)so[)hos causanlur ab intclligcntia pri-

etiam ullcrius donabilc nobis quamvis nia qu;e est Dcus. Vel, si lioc cxtrancum
numquam daretur. videtur, tunc innitamur verbo Damasccni
Se[)tima dilTcreutia est quam ctiam dicentis, quia diircrcntia est causa nu-
tangit Augustinus in libro XIV dc Tri- mcri, ct numeri pcrsonarum erit causa
nilntc, quod amor cst iu mcntc, non ul distiuclio [)crsonarum : cl sicut dici-
nalus, scd ut s()iralus : ([uia appctitus mus numcrala dillcrrc, ita dicimus dif-
cjus tenuis quidcm cst in mcntc, ctiam fcrn» causam numcri ct idco sicut :

antc(piam gignal notitiam suam : qui la- distinctie pcrsomc dilhMunt pcrsonarnm

mcn a[)[)clitus lit amor nolilio! jam nata» : ninncro, ita [)ro[)rictales distingucnles
ct idro j|)sc [)otius cst unio [)arcntis ct diircrunt numcro propricfatum. Bcne
proHs ([iiam nalus : cl dilTcrcnlia hoec lamcn conccdo, ({uod iu nuMa una
Augustini hiudatur su[)cr hoc ([iiod [)crsona vcl duabus vcl tribus sunt
uniens ali(jua (liio, uccessario dislinguilur (hia) proprielates dilTcrcntes tanlum nu-
 I[\ I SMNTKM'. DIST. XIII, A, AHT. I
:;7I

inoi'(), cl iKMi s|)iH'i(' |)i()|)ii('t;iluiii : (|iii;i men geucnilio cst spinilid vcl processio
noii siinl (lu;i' [);il(M'nit;il('s, ncc (lu;i! Iili;i- hoc niodo di<;l;i, nec inodiis -ciicralioiiis
tiuncs, ncc diui^ inn;iscil)ilil;il(!S, el sic <le est modiis proccssioiiis : cl lioc ;iccidit,

aliis. qui;i ;i subst<iuti;i ;i (jiia |)i(jcrdit Pilius,

\ii 3 /Vi) AMIH) (liccnduiii, (juod id quod cst non codcm inodo siguilicaiidi pioccdit
principiuin couvcnienlitT., non cst |trin- Spirilus sanclus : sed I<'ilius est ex ips;i

cipiuin distiuclionis : sicut id (piod pro- secundum (juod est vis generaliv;i iii P;i-
l);itur do pliirilius, j)rincipiuni cst conve- tn^ Spirilus aulem sanctus ex eu est se-
nionlioR plurium de illo : sed iioc miodo uon cundum quod est vis spirativu in Palre
accipitur liic, quundo quaM'itur diirercnlia et l'ilio : et hoc est quod dicit Dionysius
inler j.;encr;itioneni et processioneni : in libro dc Divinis )iom'uuhiis\ ubi dicit
sed potius verhuni procedit specialiter sic : Fst autcm ct discretio in supcrsub-
expriniit enianalionem Spiritus sancti. stantialibus Iheologiis : non (|uam dixi
^d ^. Ad ALiUD dicendum, quod si cx pro- tantum quod secundum ipsam unitionein
priis loquamur, sicut oporlet in divinis, immixtc et inconfuse coUocatur uuaqucC-
tunc eman;itio Spiritus sancli distingui- que principaliuin personaruni sed quod :

tur ab emanalione Filii, quantum ad

et et ea quae sunt supersubstantialis Dci
principium a quo, et quantum ad termi- non convertuntur ad se in-
f(Ecunditatis,
num quem, et quantuni ad ipsam
in vicem. Ex hoc accipitur, quod in uni-
emanationem. Principium enim a quo tate et simphcitate naturic sunt discrelio-
est processio Spiritus sancti, est vis spi- nespersonarum et proprietatum immixtc
rativa, vel consensus Patris ct Filii : prin- et inconfuse, et non convertuntur ad se
cipium autem a quo per se est generatio invicem proptcr natur* simplicitatem :

a Patre, est vis generativa ut generativa. quia, sicut dicit ibidem Dionvsius Solus :

Terminus similiter in quem hoc modo fons substantiahs deitatis est Pater, nec
prout potest in divinis accipi termiuus, Filius est Pater, nec Pater Filius, custo-
in una parte est F'ilius, et in alia est amor dientibushymnis propria religiose thear-
personalis, vel donum Patris et Filii. chicarum pcrsonarum. Ergo propria non
Modus emanalionis unius est generatio, convertuntur super se ex simplicitate
alterius est dilectio notionalis vel spira- essentice et ideo licet substantia
:
sit amor,
tio. substantia sit F'ilius, et substantia sit vis
j5 An autem quod objicitur de ratione
iD spirandi, ct substantia sit vis generandi,
imaginis, dicendum quod bene concedi- et substantia sit generatio, substantia sit
tur, quod hoc non operatur multum ad etiam spiratio non
: sequitur, quod non
distinctionem. differant ab invicem generatio et spira-
d 6. Ad m quod ulterius contra objicitur, tio : sicut non sequitur, Substantia est
quod substantialis cst fluxus Spiritus et Pater, et cadcm substanlia est Filius :

a substantia et in substantiam, dicendum ergo Patcr et Filius ab inviccm non dis-

quod non impedit dillerentiam assigna- tinguuntur,
tam ideo quia idquod in divinis estgra-
: Ad autem quod
id utrum sic objicitur, . < , .

tia simplicitatis naturae, non tollit pro- dillcrant, quod Filius dicat secundum ra-
pria apersonis: sedsi toUeret, tunc pro- tioneni gcnerationis fluxum in simili spe-
cederet objectio. Licet enim Pater vere cie et natura, Spiritus autem non diccn- :

sit natura divina, et F^ilius vere sit natu- dum, quod Spiritus sanctus non sit in
ra divina, non tamen Pater est F'ilius : et simili natura et substantia et ratione sic-
licet generatio vere sit natura divina, et ut Filius, licet modo signiflcandi ct pro-
proccssio vere sit natura divina, non ta- prictate difleranl, ut patet ex pra?habilis.

'
S. DiONYsius, Lih. de Diviois nominibus, ca|i. 2.
 :

372 I). ALB. MAG. ORD. PR^D.

Ad 7. Ad ALiuD diccnduni, quod \n inferiori- cictatis in pliiribus liypostasibus, major

bus cst potcntia cl exitus ejus ad acluin habetur iii conjunctis in cadein nuniero
qui est motus vel niutatio vel utrumquc: natura, quia illa' hypostases a se dissen-
et terminus est in quo motus est in mo- tirenon possunt, quain in eadem specie
tum esse, vel mutatum esse : et talia non ct non numero et idco cum in inferio-
:

est poncrc in divinis. Et si dicas, (|uod ribus isla optirna naturae communicatio

secundum rationem intclli-endi spiratio cssc non possit, appctitur ea quie est

est Spiritus, sicut generatio Kilii : licet post eam possibilis infcriori naturae, sci-

non sit gencratio producens Kilium de licet ut communicctur in specic. Simili-

non Filio, ncc spiratio producens Spiri- ter inferior natura quando communicat
tum de non Spiritu tunc benc dico, :
airectum intimum, libentcr in allectu

quod Spiritus et Kilius distinguuntur, vcllet quod substantia ejus procedcret in

quia uuus procedit ut amor, alius autcm illum quem amore

sicut se diligit, cl in

ut lilius etsic denominantur ab eis ema-

:
ipso esset substantia ; scd propter mate-

nationes eorum, scilicet spiratio a Spiri- rialitatcm et ignobilitatcm esse non pot-

tu, ct generatio a Filio. Et si ol)jicis, cst et ideo duo modi communicandi im-
:

quod in utroque est acceptio subslantiie, perfecti in inferioribus, sunt in superiori

jam solutum est hoc quia hoc non im- : natura secundum perfectam rationem,
pedit distinctionem. scilicct communicatio naturce, ita quod
^^g Ad ALiuD diccndum, quod in infcriori gcnitus ct gcnerans sunt in eadem natu-
nalura non est communicatio in toto et ra : ct communicatio consensus, ita quod
pcrfccta generans enim communicat na-
:
ipse consensus sit substantia et supposi-
turam per gcnerationem, et descindit tum unde quod in inferiori natura est
:

partcm, nec totum dat et dat idipsum :

tantum unus modus communicationis
quod dat, in potcntia materiali, cx quo naturffi, hoc est ex imperfectione, sicut

tamenpossit ficri siniile in specie, et non oslcnsum est.

habens eamdem naturam numcro cum Ad ALiUD diccndum, quod licet unius ^j g

dante : et hoc magnse imperfectionis cst rationis sit communicatio supposili, non

omnis enini natura quoe se potcst com- tamen oportet quod idem sit distinguens
municarc eamdcm in numcro ct spccie, supposita hoc cnim in nulla natura est,
:

multo libentius facit hoc, quam sc com- quod eadcm proprietas quse singularita-
municet in spccie tantum. Et prol)atio tcm confcrcndo supponit huic naturae, sit
hujus cst quia si in communicalionc
:
singularitatem confercns Ciiam alii qui
quaeratur salus ct pcrmanentia naturse substat cidem nalura^ : ct idco illa ob-
qua' indita est per appctitum unicuiquc, jcctio sophistica fuit, tamquam ex ratione
multo intcnsius qurcritur pcrmancntia in suppositi possct haberi una ratio distin-
eadem natura numero, quam cadcm in guendi supposita.
specie : ot hoc expcrimentuin docet quem- Ad alu 1) dicendum, quod hoc nihil est ^d lo.

libct, ut (licit Apostolus ad Roman. quierere, utruin isti modi dilTcrant dilTe-

VIII, 22«. Et adbuc, II ad Corintli. v, i: rcntia substantiali vel accidcntali : sicut

Nam et qid swniis iii Jiac lahcrnaculo, id nec ali(|uid cst diclu iii divinis, utruin
est, corporc, liujcniisciinus (/ravati, cu pcrsoiue dilTcrant dilTcrcntiis substantia-
quod nolunius exspoliari, scd su/icrvc' libus, vd accidcntalibus : quia scrmones
stiri, uf ahsorbfatur rjuod niortalc cst a sccundum materiain inquircndi sunt :

vita. Similitcr si qiueritur jucunditas so- undc diccndum, quod dilTcrunf proprie-

'
Ad lloniiiii. viii, ~2 cl, 23 : Sciimiii ifttoil nm- npiriliiA hnhnilcs, ct ipsi intra nos gcminus, adop-

nis creatura infjcmiscH ct parlurit (/.s(/»c adliur. lioncm liliorum cniipectantcK, rcdemptionem cor-
Non solum aulem illa, sed el tws ipsi primitias poris noslri, elc.
 TIV I SF.NTF.M. DIST. XIII. \, AHT. 1. '573

iatil)iis ([ii;r noii siiiil iucidcnli,!, scd liaiii solis iioii |)i)Ssiiiil iciliui liiincii d
pi'()pl(M' oinniinodam sim|)li(ilal(Mii siml caloi' : (|iiia si( iil (licil. hioiiysius, caiisu-

subslaulia : iiou lamcii siml (lilTcivmliai la rcci|)iiiiil hoiiilalcm causa' iuf(,'ri()i i

subslaulialcs, ciuia jioii raciuiil dincirc modo (jiiam sil iii causa ipsa. \'A id(!o

secundum subsljuiliam cl cssciiliam, (|iia' imiim iiumcro (jiiod csl iii sob; ojicraus
una nuiii(M'o cst iu (livinis, scd laciuul liac duo signilical (|iiaiiliim polosl ctiain
(listinj^iii p(M'S0iuis suis propriclalibus : ct unmii sini()l('X in nalura divina.
ipsoe propriotates distinf;iiunlur scipsis, lv)(bsm modo dico ad id (juod objici-
quia alilcr indur in inliiiiluiii. lur conlra similo accoptum ab ij.,^no :

Ai) .\iaiii) diccndum, (piod lioc vcrum (piia ad niinus iu iuroriori ij:no uiia sfio-

cst, quod iiulla dislinctio est in diviuis cios ignis lux cst, utdicit IMiilosopbus, ot
nisi per relaliouos originis : sed jam os- unus ignis ost lucens et caleiis, licot non
tensum est, quod ratio originis in divinis Sedquia pcr eminentiam
simplici virtute.
non est una, sed duplox ost euim Pator : a causato ad causam assurgimus, intoUi-
origo Filii pcr gonerationem, et Pator gimus processionom personaruni essc in
et Filius origo Spiritus sancti per proces- nalura simpiici in Creatore.
sionem : et quod in natura
ostensum est, Ad aliud dicendum, quod heec non est
Ad 13
omnimodfe perfectionis communicatio vera, Si generatio et spiratio in divinis
amoris conjunctam habet sibi communi- difTorunt, quod substantialiter differunt,

cationem natur?e in ipso amore et dono. nec etiam accidentaiiter : ostensum est

Ad id quod ohjicitur contra similitudi- enim supra, quod in divinis non sunt il-

nes inductas, dicendum quod utrumque Ise propriae difTerentioe : sed est ibi pro-
simile satis bonum est, dummodo del)ite prietas quse substantia est : unde gene-
intelligatur : sicut enim supra diximus ex ratio quce est substantia, ditTert a pro-
auctoritato Hilarii, comparalio terreno- cessione quae est substantia, ot tamen
rum ad Deum nulla est : et si qua nos non ditTerunt substantialiter : et ratio hu-
interdum afTerimus exempla, nemo putet jus patuit supra.
ea in se perfectionem rationis continere. Ad aliud dicendum, quod prima pro-
Ad 14.
Unde dicimus, quod ex sole estlumen, et positio vera est, licet quidam forant in-
calor : sed calor aequivoce dicitur ad ca— stantias quas posuimus, et quidam eva-
lorem elementi, et calorem solis nisi : dere eam volentes ferunt instantiam in
enim esset ex sole calor, non diceret Heva, quaenonper generationemnaturam
Philosophus in libro XVT Animalium, humanam accepit. Sed instantia nulla
quod semen movet calore coeli, et calore ost quia miracula Doi nihil variant in
:

elementi, et calore animse : sed verum habitudinibus naturalibus prsedicatorum

ost, quod ille calor^ utdixi, non ost unius ad sua subjecta in propositionibus. Con-
rationis cum calore infcriorum : sicut cedendo ergo priinam, dicimus quod
enim motus secundum locum refertur ad hoc quod in inferioribusnon est nisi unus
immobile primum, ita necesse est quod modus communicationis naturfle, et non
omnc referatur ad altorans pii-
alterans cominunicationis naturw per ainorem ei

mum, non motum secundum qualitatom quem diligimus, hoc ost imperfoctionis,
alterantom omnis enim vera altoratio
: ut supra ostensum est : quae si detraha-
reducitur ad alterationcmprimarum qua- tur, ot aliud quod nobilitatis ost, Doo
litatum, ct alteratio primarum qualitatum attribuatur, crit vera propositio : et ta-
ad elomonta, et ha^c ulterius ad virtutcs men in Deo erit duplex modus communi-
stollarum quae altorant et non alterantur, calionis naturaj per conscnsum volunta-
sicut dicit l*hilosophus in libro de Naliira tum, et per gcnorationem.
orhis. Sed verum ost, quod in hoc dolicit Ad quod
id objicitur, quod isla com-
.\(i 15.
simile, quod ad unam siinplicom esscn- municatio non sit penes spirilualitatom
 374 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
qiKC iialuriu diviiuo allribuluin cst, quan- Ego diligo id quod per se procedit a me,
Unn possuni intelligere, videtur esse in actu verbi signilicatum est amor.
conccdenduni. Sed bene concedo, quod Et quod objicitur, quod actui coniinu-
est penes sj)iritualitatein quee cst vis spi- nicationis naturse iuimediata est hyposta-
raliva. ul supra determinatum est. sis dicendum quod
ut est haecsubslantia,
Ad hoc autem quod qujEritur, Utrum sit hoc est veruin in actu in quo natura
primo et per se naturae vel spiritualita- comnmnicalur in natura, hoc est, in ge-
tis, sivc spiritus, dicendum quod in di- neratione : in alio vero inodo comniuni-
vinis nihil esl prius, et niliil est posle- cationis non est verum : sed potius est e
rius : sed penes intentiones noniinuni converso.
quibus signilicatur enianalio, ponit vis
spiiativa per se rationem ad spiritum in
eo quod spiritus vel amor est : sed omne
quod procedit in divinis a persona distin-
cta, pcrfcctum in substantia ct distin- ARTICULUS II.

ctum est, ideo per identitatcm hyposta-

sis cum tali ratione amoris, est ille amor Utnim Spiritus sanctus possit dici Fi-

(jui procedit, h^^postasis perfecta et di- lius amborum a quibus procedit ?

stincta : et hajc videlur esse intentio Au-
^ j
gustini in libro YI dc Trinitate, ubi di-
cit sic : Spirilus commune est aliquid Deinde qua?ritur de hoc quod dicit in
Patris et Filii, quidquid illud est ; at ip- priino capite, ibi, « Si Spiritus snnclus
sacommunio, consubstantialis et coffiter- Filius dicerctur, amborum utique Filiits
na est quae : si ainicitia convenicntcr diceretur, etc. »

dici potest, dicatur, sed aptius dicitur enim ratio non vidctur valere
Ilaec :

quoque substantia, quia

charitas.: ct h?ec quia quamvis non procedat ab ambobus,
Deus subslantiaest, cl Deus charitas est'. adbuc crit dilferenlia inter generationem
Hic inuuit, quod per intentionem nomi- et processionein : et illam debuit assi-
nis virlutis spirandi per se ponatur pro- gnare Augustinus.
cessio amoris : sed quia totuin perfectum . quod etiamsi non procedat ab
Si dicas,
est quod est in divinis, ideo amor est ambobus, tamen diceretur Spiritus ani-
substantia ct hypostasis perfecla : et boruin, sicut Graici dicunt eum esse Spi-
i(h^o vidctur conccdendum, quod produ- ritum non autein a Filio
Filii, : et ita se-

ctio pcr se est spiritus, et proplcr perfe- queretur, quod si esscl Filius, esset Spi-
ctionem natura? divinai et identitatrm ritus Filii. Contra Quia hoc : esset ve-
subslantiffi cum amore, sit spiritus pro- rum si cuin dicitur, Spiritus I<'ilii, con-
diictus persona perfecta : ct hic est quar- struerotur y^enitivus in babitudine caus.^e
tus scx modorum quos tani:it objoriio. eflicienlis vel priiici()ii, ct non posset ha-
Ad autem quod conlra objicitur. di-
id bere aliam cunslruclionein.
ccndum quod immcdiatuin el mcdialuin
non est in divinis sed bene conce(h), : Ad iioc dicendum, quod Augustini ob- soiutio.

quod secundum rationcm intellii^cndi per jeclio fundalur supra rationcm nccessa-
nomen, vis spirativa per se est ad s{)iri- liam, ct su[)ra auctoritatem canonis. Ha-
lum el lioc cst acliis non liMniinus, sed
: tio aulem neccssaria posita cst supra \
quasi tenninus : hcne esse
et lioc potest ubi probatum est. quod Spiritus sanclus
in divinis, ul)i est communicalio nalura» procedil a duobus. Auctorilas autem illa
duplex, sicul diximus sicut cuin dico,
: habetur ad Roman. viii, !), iibi dicit Apo-

' S. ALf.t.sTiNi;*, I,il.. VI .lo rrinitalo. rap. li. ' (".f. Stii.rn, DisL X, Arl. 2.
 IIV I Sr:NTRNT. DIST. XIIF, H, AIIT. .'{.
'M:)

.slolus S|»iriliiin ('SS(! Spirilum l"'ilii '. I"ll liahitudinc causa'. crticicnlis : cl lioc. sii-

l)cn(M(jnco(l(), quod sc^cunduin vcrilalcin pra piobaluin (!sl'*, ubi (|ua'siliiin (!st, si

non polosl liubcro consliucliunoin nisi in idoin sil S[)irilum essc Filii ol a l''ilio.

li. Cuni S/Hri/us s(i)irtus nondicuiuv (icnilus, rur Fi/it/s (lira/ur prorederc?

(iUin aul(>iii S[)irilus sanclus iioii dicalur f^ciiilus, sed laiiluiii proccidcus,

qu.Tri solol, Vmv ^'ilius non dicilui' laiiluui ^euilus, scd c( procedens? Siciit

ipse in Evan^eliq Joannis ail, Kgo ex Deo processi vel exivi, et veni in

niun(luin'\ Non ergo tantuin Spiritus sanctus procedit a Patre, sed etiain
Filius. Ad quod dicimus, quod cuni ulerque procedat a l^atre, dissiinilitcr
lamen.Nain Spirilus sanctus (ut ait Auguslinus in libro V de Trinitate ")

procedit a Patre, non qnomodo

quomodo dalus vcl donuin. Fi-
natus, sed
liusautem proccssit nascendo, exiit utgcnitus. Ac per hoc illud elucescit
ut potest, scilicet cur Spiritus sanctus etiam non sit Filius, cum ct ipse a

Patre exeat. Ideo Spiritus non dicitur Filius, quia neque natus est sicut
unigenitus, neque factus utper Dei gratiam inadoptionein nasceretur sicut
nos.

aut ergo ut ens de ratione eorum, aut ut

non ens de ratione eorum. Si dicas ut
ARTICULUS III. ens de ratione eorum, habeo propositum,
quod uuivoce dicilur. Si autem dicas,
Utrum processio sit de ratione generatio- quod ut non ens de ratione eorum, tunc
nis et spirationis ? et quare nomen pro- convenit eis per accidens et hoc falsum :

cessionis mar/is remaneat Spiritul est quia accidens non est in divinis.
;

sanclo^ quam Fi/io ?

Si autem detur, quod ut genus prsedi- Queestiunc
catur, quifiritur quare magis remanet no-
Deinde quaeritur de hoc quod dicit se- men Spiritui sancto quam Filio?
cundo capile 13, ibi, « Cum autem Spiri- Item, si genus est, sequitur quod uni-
ius non dicatur (jenilus, elc. » versale et particulare sint in divinis,
Ex hoc enim quod ibi dicit Augusti- quod repuynat summo simplici, ul dicit
nus, videtur quod processio sil de ratione IJoetius.
generationis et spirationis : pra^dicatur
enim do ipsis, et non converlibiliter : Solutio. Sicut supra determinatum Solutio.

' A(l Roman. viii, : Si quis spiritim Chrtali Deo exivi. Exivi a Palre, ct vmi iii mundum
non habet, hic non cat cjus. etc.
2 Gf. Siipra, Dist. XI, Art. 8. * S. Augustinus, Lib. V do Trinilate, cap. 14.
3 Joan. XVI, 27 (;t 28 : Credidislis quia ajo a
 376 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
est ' dico, quod nec ut genus, nec ut ac-
cidens, prsedicalur aliquid in divinis nec
de esscntia nec de persona nec de no-
tione : sed bene aliquid pra?dicatur in di- ARTICULUS IV.
vinis ut signilicatum inlentionc commu-
niori, quam id de quo pra^dicatur : licct Utrum Spii-itm sanctus a Potre non
enim semper eadem res sit in
in divinis quomodo natus, sed quomodo datus,
praedicato et subjecto, est tamen alius vel donum et utrum Filius procedit
:

modus significandi et ideo non valet : iit donum ?

distinctio sic facta, si pra?dicatur, quod

prcedicetur ut ens de ratione subjecti,
vel prsedicetur non ens de ratione
ut Deinde quseritur de hoc quod dicit :

subjecti : quia non opponuntur illae duae « Procedit a Patre non quomodo natus,
ut contradictoria : sed sic dividendo, sed quomodo dalus vel donum, etc. »

prsedicatur ut ens, etc, vel non praedica- Hoc enim non videtur vcrum.
tur ut ens, etc. Concedo istam, non prcE- 1. Ratio cnim dati et doni non videlur
dicatur ut ens, etc. In illo sensu quod esse ut immediatum processioni vel pro-
negatur, includit totum prsedicatum et cedenti : sed potius videlur esse conse-
determinationem prsedicati. quens secundum intellectum eum qui
Si autem quseritur, Qualiter praedica- procedit : unaquaeque enini res prius est
tur?Dicendum quod pra^dicatur ut idem in se, quamcomparatione adalterum
in :

sub altera intentione signilicandi, ergo procedens Spiritus sanctus prius est
Spiritus in se, quam sit comparatus ad
Aflquw-
stiunc.
An in autcm quod quaeritur, Quare alterum datum autem et donum dicunt
:

Spiritus sanctus nomen retinet? supra comparationem ad dantem et ad eum cui

responsum, ct qusesitum est. Sed hoc datur : ergo videtur, quod ista conse-
potest dici, quod ideo retinet, quia cum quantur procedcntem, et sic nihil dicit
processio in inferioribus in duobus dica- Augustinus.
tur, scilicet in motu processivo, et egres- 2. Item,Datum et donum est Spiritus
su causati a emanatio Spiritus
causa, sanctus ex tempore : temporah^ autem
sancti ad ulrumque aliquam ponit simi- non est ratio sclerni : orgo cum processio
litudinem, ut supra probatum est : ema- aeterna sit qua procedit Spirilus sanctus,
natio autem Filii non ponit siniilitudi- non videtur procedere ut datum vel do-
nem, nisi ad alterum, scilicet ad exitum num.
causati de causa.
SoLUTio. Dicendum, quod procedit ul soiut'

donum : probatum est enim, quod proce-

dit ut amor gratuitus : ratio aulem amo-
ris gratuiti in eo quod gratuiti, est ratio
prima doni quod donatur (|uia quidquid :

datur sibi invicem a diligculibus, ainor

gratuilus est prius illo et causa illius : et
ideo dicit Augustinus, quod amorqui est
Spiritus sanctus, cst donum in quo om-
nia dona donantur.
Ai) on,ii:cT( M autem dicendum, quod in
ista processione aliud esl, quam in illa

' r.f. Siiprn F)i-<l!. Vr, Arf. 4.

 IN T SKMKM\ 1)1 ST. XHI, C. 377

qua' (!sl iiiilui;r iil ualuiii csl : (|ui;i (|uo(l luil. Im-^o ImIius ;i1) ailcrno j^ioccssil ut

il)i priiiuiiu csl, lux' liic csl, iuijuiicluni (loiiiihilis.

p(M'' i(l(Uililii((Mn : uudc |>ci' so liic proco-

(lit (lonuiii amoris, (piod liiinen pcrfocta, Soi,i:tio. Diccnduiii, (|iiod l''ilius noii soiuiio.

ost porsonii proplor porfoctioneni natnrjc procodit ut doiiuiii : co (jnod riitio {^ono-

divinauH idcntilaloin simplicitidis : (il lioc rationis non dicit riitionom primi doni,
probatuin ost snpra in priina (pia^stione sicnt amor gratuitus, sod dicit liitionom
liujus lectionis. primi existontis : ct ideo iMa^istor infra
Ai) AMi;i) dicondum, quod donum ab dicit ', quod l''ilius processit ab ffiterno,
actu donandi dictum convenit Spiritui ex non ut donum, sod qni dari posset, oo
temporo, sod iib aptitudino diclum convo- quod iib iiltoro est et idoo dantcm so, ot
:

nit ei ab ivlorno. mittonlem babere poterat. Et i(b!0 objo-

ctio tenot de Filio qua? primo facta ost,
Sed ADHrc non vidctur valcro Augu- ot do Spiritu sancto, quod ratio doni
stini distinctio : quia etiam Filius proce- consequitur csse F^ilii secundum intollo-
dit ut donum. probatio. Tsa. ix, G Par- : ctum : scd ratio doni est (b3 ipsa rationc
viilus enim natus csi nobis, e.t filius da- processionis Spiritus sancti, ut amor cst,

iis e^t nobis. Niliil aulem datum o»t in et ab amantibus procedit.

empore nisi quod ab aeterno donabilc

C. Quod non potest distingid a nobis inter generationem Fitii, et

processionem Spiritus sancti.

Inter generationcm vero Filii et processionem Spiritiis sancti, dum liic

vivimus, distinguere non sufficimus. Unde Augustinus Maximino prcemis-

sam queestionem refricanti, scilicet quairenti cur Spiritus sanctus non di-

ceretur Filius, cum de Patris esset substantia : respondens sic ait, Quceris
a me si de substantia Patris estFilius, de substantia Patris est etiam Spi-
ritus sanctus : cur unus filius sit, et alius non sit filius? Ecce respondeo,
sive capias, sivc noncapias : l)c Patre est Filius, de Patre est Spiritus san-
ctus : sed ille genitus est, iste procedens. Ideo ille FiHus est Patris de quo
estgenitus : iste autem Spiritus sanctus est utriusque, qiu)niam de utroquc
procedit : sed ideo cum de illo b^queretur ait, De Patre procedit, quoniam
Pater processionis ejus auctor est, qui talem filium genuit, et gignendo oi

dedit ut otiam de ipso procederet Spiritus sanctus. Naui nisi procederet

etiani de ipso, non diceret dis(;ipulis', Accipite Spiritum sanctum, eum-
que insuffiando daret, ut a se quoque proccdere significans, apcrte osten-

* Cf. Infra, Dist. XVIir.

« Joan, XX, 22.
 :

378 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

(leret flando qiiod spirando dabat occulle. Quia erjro si nascerctur, non
tanlum de Patre, nec tanluui de Filio, scd de amhobus utique nasceretur,
sine dubio Filius diceretur aiuborum. A(^ pcr hoc, amborum quia filius

nullo modo essel, non oporluit nasci eum de ambobus. Amborum est ergo
Spirilus sanctus, procedcud(j de ambobus.

Decimus penes exitum speciei a

est
gencrationc per exitum diffcrcntiarum
ARTICULUS V. dividcnlium gcnus ct constituentium
specicm.
A)i duodecim modi fjeneraiionis positi ab Undccimus est pcncs ideationem :

Ario lixretico sinl sujficienter positi : sicut arca exterior est ab arca quae est in

an etiam alii sint uddendi ? mente arcarii, et sanitas istius curati

est a sanitate quae est in anima medici.
Duodecimus penes nascentiam, ut
est
Deinde quaerilur de hocquod dicit, ibi, homo filius nascitur ab homine patre.
« Liler vero generationem Filii, etc. » Patct autcm, quod non illc haereticus
Sumo duodecim modos gencrationis omnes modos generationis enumcrat :

quos Arius contra Victorinum disputans, quia nascuntur ex putrcfactione multa, et

induxit, qui Hcet heercticus fuerit, tamen cx vcgolabilibus, pra^cipue ex virtute
modi notabiles sunt et boni. stcllarum quae non tetigit : et ideo insuf-
Primus est pcnes fluxum Hneae a ficicns fuit : etideo a Victorino rcprchen-
puncto, si motu suo lincam facere pos- ditur, et ostenditur quod nullius harum
set. gcncrationuni divina generatio plenam
Secundus est penes omissionem radii habet similitudinem.
a sole vel alio corpore luminoso.
Tertius cst pcnes sigillationcm cha-
racteris, sicut figura lit in ccra a si-

gillo. ARTICULUS VI.

Quartus est penes immissionem, ut
quando a Deo immittitur homini bona Utrum illa sit concedenda, quod Pater
voluntas. sit auctor quod Spirilus sanctus proce-
Quintus est pencs cxitus proprietatis dit a Filio, et quod Pater sit aiictor
vel accidcntis a principiis subjecti. ftliatio)iis Filii, et ([uod sil auctor es-
Scxtus cst pcnes abslractioneni intcn- senlii-v in Filin ?
tionis ah hoc j)arliculari, sicut species rc-

rum generantur in anima.

Scptinms esl pencs excitalioncm : Dcindc quaeiilur dc hoc quud (bcit, ibi,

sicut lil)crum arbilrium cxcilatum a « Quoniani Pater processio)iis ejus aii-

gratia vel alio procedit in generationem rfon-m, qui tale))i genuit fiHion, etc. »
actuum. I . quod Spirilus procedit a l''ilio,
f^rgo
Octavus penes Iransfiguralioncm : auclor cst Patcr non autem cst auctor:

sicut cxcere fit statua, cl sicut ligura in i\isi gcncrando crgo vidclur, quod Pa-
:

ligura incisionis. ter gcncrando sit auclor proccssionis

Nonus est pencs produclioncm : sicut Spirilus sancti cujuscumquc autcm Pa-
:

motus proccdil afi immobili primo. lcr cst auctor generando, ille est filius
 IN I SKNTr.NT. DIST. Xlll, C, AHT. 0. 370

v.\''^o vidclur, (|U(){I S|>irilus suuclus sil auclor l<'ilii, cl oniiiiuui coruiu (|ua' siint
lilius, (|U(mI ialsuni csl. iii l<'ilio proiit siiiil III l''ilio : ct IxMie

2. Ilcui, (",uiuS(Uin(|Uo Piilcr csl iiiu'l()r conccdo, (|uo(i oiiiniuiii coniiii (jiia! sunt
genorando, iilud ^(Miuil : |)r<)c,cssi()nis csl, iii hilio Pat(u' csl aiiclor pcr g(;n(!ratio-

auclor gcncraiido : cr;.;() iiroccssioneui iiciii vel gen(!rando.

{j^enuil, vel in Fiiioad uiinus i;('iiuil. y\i) 1'itiMUM crgo dicciulurn, (jiiod iiliid ^^,, ,

15. Ilciii, Poleslne isla etiani concedi, arguiucnliim non se(piilur ; si cniin dabo
quod Pal(!r sit auctor liliationis l*'ilii ? istam, Pater g(!nerando est auctor pro-
V^idetur (juod sic ; quia si liiiatio est in cessionis Spiritus sancli a l<'iIio : non
Filio, lioe est per j^enerationeni Patris : sequilur, quod ipse auctor sit generan-
ergo videtur, quod ips(; sit auctor lilia- do Spirilus sancli : sed sequitur, quod
tionis l*'ilii. ipse generando auctor est quod Spiritus
4. Item, Potcstne ista ctiani conccdi, procedal a Filio, et hoc verum est.
quod Pater sit auctor esscntiie in Filio ? Au ALiuD dicendum, quod haec est ,^j ^.

Videtur, quod sic quia ipse est auctor, : falsa, Cujuscumque i*aler cst auctor ge-

quod essenlia sit in Filio ergo ipse est : nerando, iilud genuit : nec in huinanis
auctor essentiae Filii. tenet : quia cordis filii pater carnalis est
5. Sed, Cujuscumque Patcr est auctor, auctor generando, nec tamen cor genuit,
ab illo distinguitur : sed Pater est auctor sed liliuin : actus enim generationis per-
essentioe Filii : ergo ab essentia Filii dis- sonae non est nisi bypostasis, et alia

tinguitur quocumque distinguitur,

: sed a liunt in hypostasi : sed auctoritas respi-
hoc affirmative non praHlicatur de ipso : citomnia qua^cumque vcl per se et pri-
ergo Pater non est essentia Filii, quod mo, vel per accidens et consequenter ha-
falsum est. bentur per generationem unde proces- ;

6. Eadem ratione probatur, quod Pater sionem nec per se genuit, nec processio-
non est vis processiva vel processio, qua nem in Filio genuit : sed genuit Filium
Spiritus procedit a Filio : si enim illius qui nascendo accepit processionem, sicut
est auctor (ut dicit Augustinus) tunc ab omnia alia in quibus non opponitur re-
illo distinguitur : et a quo distinguitur, lative Patri.
hoc affirmative non praedicatur de ipso : Ad ALiuD dicendum, quod Pater est Ad 3.

quia distinctum et a quo distinguitur, auctor filiationis Filii, et hoc generando :

opponuntur relative in divinis ergo : non tamen genuit filiationem, sicut jam
Pater non est principium spirationis dictum est.
quod est in Filio. Quod falsum est quia : Ad aliud dicendum, quod Pater non Ad 4.

persona est proprietas sua unde cum : est auctor essentioe in Filio : sed bene
cadem proprietas numcro sit in Patre et conccdo banc, quod Pater est auctor,
Kilio ad spirandum Spiritum sanctum, quod et quia, vel quare est essentia in
Pater cstprincipium Spiritus sancti quod Filio : quia licet auctoritas sit respectu
est in Filio : et ex hoc videtur ulterius omnium quae sunt in nato, non tamen
sequi conclusio qua) absurdissima vide- est respectu eorum quae aliquo modo se
tur in divinis, quod cujuscuuKjuc Pater habent ad generationem ut termini, sive
est auctor, hoc est ab ipso : et si ipse perse sive per aliud,sive primo sive con-
Pater est hoc cujus est auctor, ipse est sequenter essentia autem, nec in se,
;

hoc quod ab ipso est quod supra re- : ncc in alia persona, se babet aliquo mo-
putalum est haeresis '. do ut ens ab alio ; sed essenlia in Filio
non est essentia secundum modum intel-
Sor.T.Tio. Dicendum, quod Patcr est ligcndi, sed potius acceptio essenliae, et

Cf. Supra, Disl. V.

 : :

380 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

modus habendi cam : el ideo iliudaliquo tinctio est in modo lial)endi, non in eo
modo referri polesl ad auclorilatem quod habetur.
generationis.
Ad 5. Ad aliud dicendum, quod auctoritas
est causa distinctionis, eo modo quo re-
fertur ad generata sive ad genitum : re- ARTICULUS VIL
ferturautem ad genitum universaliter,
non primo, neque per sc undc non est :
An hene seqiiiliir, Spiritns lemporaliter
causa distinctionis simpliciter, sed se- procedit n Filio : ergo ab eeterno ?
cundum quid : verbi gratia cum dicitur,
Paterest auctor quodesscntia estin Filio,
non seqaitur, quod Pater distinctus sit Deinde quseritur de hoc quod dicit
ab essentia, vel ab essentiain Filio : quia « Ut a se quoqne procedere significans,
neutro modo ipse est auctor essentiae aperte ostenderet flando, etc. »
sed sequitur ex hoc, quod essentia est in Xon enim videtur valere argumentum
Filio, lioc liabet a Patre : et alio modo de temporali processione ad seternam :

habet Pater essentiam, et alio modo Fi- quia Graeci concedunt, quod a F^ilio mit-
lius : quia Pater habct non ab alio^ titur : non tamen concederent quod a
Filius autem ab alio. Filio procedit.

Ati 6.
^^ ULTiMUM diccndum, quod Pater
est auctor processionis Spiritus sancti a SoLUTio. Bonum estargumentum : quia
Filio proutest a F^ilio : sed ex hoc, sicut sicut infra proba])itur, seterna processio
jam habitum est, non scquitur, quod significatur in temporali : mitti enim est
eadem processio activa non sit in Patre, cognosci quod ab alio sit per effectum
sed quod non eodem modo habeat eam appropriabilem personse : et ideo si signi-

Pater quo habet eam F'ilius et hoc ve- : licatur procedere temporaliter de ipso
rum est quia Pater liabet cam a se, et
: Filio, de necessitate etiam ab ;eterno pro-
F^ilius liabet eam a Patre ; et haec dis- cedit ab eo : et hoc infra ostendelur *.

I). Ilic dirit, qnodnon valet intcr illa duo distingucre.

Qiiid niiloni inlcr n?isri cl prnccderc intcrsit, dc illa cxroUcnlissima na-

lura l()(iLions ox])licaro quis polost? i\on oninc quod proccdit, nascilur :

qiiamvis omnc proccdal, quod nnscilur. Siciit non omnc quod hipcs est,
liomo cst : quauivis i)ipcs sit omnis (jui liomo csl. lloc scio : (lisliup:ucrc

aulcm iulcr illam fj^cncralioncm, ct hanc i^roccssioncm nescio, non valco,

non svifficio. Ac prr lioc quia cl iila et isla esl imdlabilis : si(Mil Prophela
^
(\e. V'\V\o \n(\ucns, i\'\\^ (irfierationem ejns qnis enarrat/if '? ][(i dc Spirilu

saucto vorissimc dicilur: l*rocossionom ejus quis cnarrahil? Salis sil erp)
nohis, (juia non csl a sci|)so F^ilius, scd al) illo dc quo naliis cst : non csta

' Cf. Infrn, Dis. XV.

* Isa. i.iii,8, of Act. vin, 3.3.
 IN I SKINTKNT. niST. .\lll, I). 381

soipso Spii-iliis s.uicliis, scd al» ili<i (!< (iun inncodil, cl, (jiiia Ac iiIimijik!

|)n»cc(lil, siciil jaiii ostoiKliiniis. I)c Sjiiiihi saiiclo (|iioiii(mI<i ijtsc dc Dco
sil, iicc laincii ijfsc JMlins sil, (|iioniain proccdciid*» iKtn iiasc(!ndo l(!^ilnr

essc (lo l)(M) : jain snjiciiiis, ({nuiilmn visnin cst, disinilaviinns.

VA (licenduni ad lioc, (juod nescire di-

Expositio Textus. cit defectum habiliis in cof^^noscendo :

non valro autein dicit defectum rationis

Dciiide quwrilui- de illis Iribus quse ad intellcctum divinorum non sujfido :

tangit, il)i, « JSescio, non valeo, non suf- autem dicit obscuritatem qure remanet
fic io, eic. n etiam post illuininationem lidei, propter
Quomodo dilTerant ? Videtur enim obscuritatem speculi et aenigmatis.
esse inculcatio ejusdem.

E. An SpiriiKs sanclus debeat clici ingenitus ?

Nunc consitlerandum est, cum Spiritus sanctus non sit genitus, utrum
debeat dici ingenitus? Ad quod dicimus, Spiritum sanctum nec genitum,
nec ingenitum debere dici. Unde Augustinus ad Orosium ait Spiritum :

sanctuin nec genitum, nec ingenitum fides certa declarat : quia si dixeri-

mus ingenituin, duos Patres videbimur affirmare. Si auteni genituin, duos

credere Filios culpamur. Sicut enim solus Filius dicitur genitus, ita et solus
Pater dicitur ingenitus, eo quod ab alio non sit. Unde Augustinus in li-

bro XV de Trinitate *
: Pater, inquit, solus non est de alio. Ideo solus ap-

pellatnr ingcnitus, non quidem in Scripturis, sed in consuetudine dispu-

tantium,etdo re tanta sermonem qualem valuerint proferentiuin. Filius

autem de Patre natus est : et Spiritus sanctus de Patre principaliter, ot

communiter dc iilroque procedit. Ideoque cuin Spiritum sanctum genilum

nondicamus, dicere tamen ingenitum non audemus, ne in hoc vocabulo
vel dnos Patres in illa Trinitate, vel duos qui non sunt de alio quispiam
suspicetur. Ecce his verbis aperte ostendit Spiritum sanctum nec genitum,
nec ingenilum debere dici.

* S, AuGUSTiNUs, Lib. XV de Trinitate, cap. 26.

 :

382 l). ALB. MA(.. ORD. PH.ED.

infrcnilus: ergo iila fuil veria, est ingc-

nitus : ct hoc ncfrat Auguslinus.

']. Proetcrca, Datur pro regula, quod
niVlSlO TKXTLS. si (luo tcrmini sc habcnt sicut supcrius ct

infcrius, ct ambo negcntur, vel conjun-

gantur cum ncgationc, quod infcrior cf-
« Nimc considerandum est, ctc. » ficitur supcrior, ct e converso : vcrbi gra-

Hic incipit sccunda pars istius distin- ija, liomo ct animal se habcnt ita, quod
ctionis, in qua ostendit quod Spiritus homo cst infcrius ad animal : non honio
sanctus non dcbct dici ingenitKs. Et di- aulem superius ad non animal, cum dc
viditur in quatuor partcs : in quarum pri- ])luribus possit dici non homo, quam non

ma ostendit per Augustinum quod Spiri- animal. Ergo a simili cum communita-
tus non dicitur ingenitus. Sccundo, pcr tc personarum ens ab alio, et genitus, se

Hieronvmum quod dicilur inge-

ostcndit, habcant sicutsupcrius et inferins : si con-
nilus, ihi, F, « Uieronymus tamen, etc. » jungatur eis nogatio, de pluribus verih-

In tcrtiasolvitcontrarictatcm corum, ibi, cabitur ingcnitus, quam non csse ab alio •

G « Scd iit islam, qu,v videtur, etc. » In scd non ens ab alio, vcriflcatur dc uno,
quarta probat soUitioncm, ibi, II, « C^?^o6/ scilicet de Patrc : crgo ingenitus verifi-
autem Ilieronymus itaacceperit, etc. » catur ad minus de duobus: ergo dicetur
de Spiritu sancto.

Dicendum cum Damasccno,

SoLUTio.
quod hoc quod dico ingenitum dupliciter
ARTICULUS VMI. dicitur : dicit ci\im sic ': Oportet scire,

quoniam i)if/enitum, per unum n scriplum

Utrum Spiritus sanctus possit dici scilicct, idcm quod non factum signili-

ingenitus? cat. Infiemnfum pcr duo n scrij)tum sci-

licel, ostcndii, quod non generatum est

et dicit, quod in primo sensu genitum ct

Incidit dubium circa primum

autcni non gcnituni distinguunt inter naturas,
capitulum, Utrum Spiritus sanctus pos- creatam scilicct, et increatam : quia di-
sit dici ingenitus ? • vina natura est ingenita, id est, increata,
Vidctur quod sic. secundum quod gcnitum dicilura genesi,
1, Dant cnim Sophistse pro regula, id est, a crealionc. Ingcnitum aulcm in

quod propositio dc infinito pra^dicato, secundo signilicatoconvenit naturce crea-

(cquipollet negativae, ut istc non cst ttect incrcatic : quia aliquis in natura di-
homo : ct islc esl non homo : cum vina esl ingenifus, ut solusPatcr, ut dicit

ergo ista sit vera, Spirilus sanctus Damasccnus, et ajiqua alia ctiam in na-
non est gcnilus, vidctur ctiam iuec cssc tura crcala dicunlur inucnila, sicul om-
vera, Spiritus sanclus est ingcnilus. nium animalium j^ropria» prima^ hypo-
2. Item, Spiritus sanctus aut est ingc- slascs, id csf, individua (jua' non nala,
nitus, aut non cst ingenitus. Si cst ingc- scd a conditionc facta sunt, ut primi duo
nitus, iiabco propositum. Si aulcm non asini, ct primi duo lcones, et primi duo
cst ingcnitus: ergo non est non genilus : homincs, ct sic de aliis.

scd hcTc fequipollct huic, cst gcnilus : cum lamcn quod secundum proprie-
nota,

crgo haec sit falsa, cril v\ h.cc falsa, non falcm LatinjB lingua; non cst isla distin-
est non genitus : crgo et ista, \un\ cst clid (juia ingenitum per duo n,
: Lali- '\\\

' S. J. Damasgenus, l.ib. I, cap. 20.

 ii\ I si'ATi':.NT. nisT. \iii, i;, aht. ii. :{«:;

na lin^iiii iiiliil si^^iiilical : scd (|iio(l iioii liiiiliim cl |it'i\'ativiim idcm. .\ou ;:ciii-

c.sl {^('iicraliiin, (liciinii.s in^cniliim. l'A liim ciiim iioii cst idcm cum ingcnilo,
idco alilcr (liccndiiin, quod in^cnitiiin \u\c, e couverso, uisi iii ([uodaiu seusii,

dnplicilcr polcsl, rcci[)cic pnpposilioncm, iit jam dictumest. llnde lictd Angusliuus
sciliccl iu vi privatioiiis, vX \n vi nc;^alio- concedat S[)iriluin (!ssi! nou giuiituru, se-
nis, Si i'cci[)iat cam in vi [)rivalionis, cunduin (luod uegatio negal totitm (juod
luiic non dicclnr nisi dr. non iiato, a|)to [)onit g(!uitiiiu non taincn concederet,
:

ianieu ad iioc ut nascatur v(d j^ciuM-elur : quod est iugeuilus : ([uia lioc [)ro[)rie

ot sic ucc dc Palr(>. luv' ^\c Sjiiritii sau- convcnit Palri, ct cst notio Palris secun-
clo, ucc oliani dc hilio potcst couvcuicu- duin quo(i ncgatio uou negat nisi genus
lcr dici. Si aulciu rccipiat [)ra>positioncni geuiti, lioc cst, ens ai) aiio : quia sic non
in vi uci;ationis, tuuc polesl uegare ue- convcnit nisi i^atri.

gatio extra i^cnus, vel in i^euere. Si ex- Ai) ALiut) diceudum, quod S[)iritiis ^d 2.

Ira geuus : tuuc taututu valet ingeuituni, sanctus est ingenilus, et noti est ingcni-
quautum ens uou geuituiu, vcl non ens tus in divcrsis sensibus, ut jam patuit :

genituiu siuipliciter : et sic uuiversalitcr et ideo solutio ad iliud etiam patet.

verilicatur de oiunibus nou ab aliis vel Ad aliud diceudum, quod ingenitum, ^j 3

ab alio existcntibus : ct etiain de bis secundum quod negatio subinteiiecla ne-

quae ab alio vei ab aliis sunt, dutuinodo gat totum, cflicitur superius adnon ens
non sint per generationem ab alio vel ab ab alio sed in illo sensu non utitur Au-
:

aliis. Si auteui ucgat iu genere natura^ gustiuus, sed Hieronymus, ut jam dictum
divinee : adiiuc polest facere triplicem ne- est.

gationem, quod negatio tantum

sciiicet

neget genus geucratiouis, vei tantum ip-

sam generationem reliuquendo genus,
vel utrumque simui. Verbi gratia, geuus ARTIGULUS IX.
generationis est esse ab alio : potest er-
go esse sensus, ingenitus^ id est, non ens Utrum non esse ab alio sit nolio Patris,
ab aiio : ut ibi sistat negatio : ct iu lioc etutrum Pater et Filius possunt dici
sensu sumit Augustinus in primo capitu- idem principium Spiritus sancti ?
lo istius partis : et sic non convenit nisi

Patri. Vel potest esse sensus, ingenitum,

id est, ens ab aiio non per generationem : Deinde quaeritur de hoc quod dicit :

~ et sic negatio non finitur nisi ad speciem « Pater, inquit, solus non est de alio,
geniti, et non ad genus : et sic non con- etc. »

venit nisi Spiritui sancto : sed in hoc 1. Si enim non esse ab alio notio est
scnsu nulius Sanctorum hac locutione Patris, videtur etiam per oppositum, esse

usus esl. Tertio modo potest intelligi ne- ab aiio notio esse Fiiii et Spiritus saucti,
"*- gatio liniti ad totum quod est in geuito, quod faisum est : ergo nec non csse de
id est, ad ens ab aiio per gcuerationem alio nolio est Patris.

simui et conjunctim, ut idem sit ingeni- 2. Item^ Sicut Pater est innascibiiis,
lum quod non ens ab aiio per generatio- ita etiam est improcessibilis ergo vide- :

nem : et communiter convenit Patri et lur, quod haec debeat esse notio sua, sic-
Spiritui sancto : et iu hoc sensu sumit ut innascibilitas.
Hieronymus. 3. Praeterea, Sicut ingenitum esse se-
,j ,
llac ergo liabita distinctione, respon- cundum unum sensum convenit Patri et
dendum est ad pritnum, quod cum dici- Spiritui sancto : ita improcessibilem esse
lur, qiiod propositio dc inlinito praedica- convenit Patri et Fiiio quare ergo non :

to aequipoiiet negativaj, non sumilur iu- ponitur csse una proprietatum Patris et
 384 D. ALB. MAG. ORI). PR.ED.

Filii in communi, sicut llicronvmus po- aHarum naturarum prseter rationalem

nit inj^cnitum convcnire in comnmni Pa- non vocamus personas, ut hoc lignum,
tri et S|)irilui sancto ? Si dicas, quod hoc vcl hunc hipidem, eo quod non liabent
impcdit communitas : quia quod com- honorcm imaginis in qua est similitudo
mune non luibet inlenlionem pro-
est, divinarum personarum. 'Jerlium est,

prii quia proprium cst quod convenit

: quod aUquo modo habeat naturam rela-

uni soli. Hoc nihil cst quia spiratio ac- : tionis ad aliud : quia aUae proprictates in
tiva sccundum quam Pater et Filius sunt divinis esse non possunt, nisi relationes
unum [)rincipium Spiritus sancti, com- originis, ut infra probabitur 2.

nmnis est Patri el Filio tamen est

: et Ilis habitis, facilercspondelur objectis.
notio : ergo ratio conmiunitatis non im- Ad PRiMUM enim dicendum, quod est

pedit notionis inlellectum. de alio non pertinet ad dignitatem exse :

et ideo notio esse non potest. Dico au-

Ulterius quaritur, Si dicimus Patrem tcm ex se : quia ex modo aUquo super-
Qufestiunc
et Filium per unam notionem essc prin- addito posset notare dignitatcm esse ens
cipium, utrum possimus concedere, quod de aUoj quod in inferioribus convenit vi-
sint idem principium? Ubus rcbus, ut pilo lumbrico, pediculo :

1, Videtur, quod sic quia sunt prin- : haec enim sunt exempla Augustini ergo :

cipium aut ergo sunt idern principium,

: ex se non dicit dignitatem in persona :

aut diversum quia idem et diversum se- :

sed si adderetur esse de alio per genera-
quuntur omne ens in quantum ens est :
tionom, tunc generatio dignitatem alTcr-
non autem sunt diversum principium ret ei quam non habet a se : quia geni-
Spiritus sancti Pater et Filius : ergo sunt tus (ut dicil Jlihirius) in honore est gene-
idcm. rantis : enim honoris admiratio in
geniti
2. CONTRA :
honore generantis cst et hoc habitum :

Supra IMagistcr noluit conccdere de

*
est supra ^. iXon esse autem ab aUo de
Pafre el l*'iUo, quod essent idcm Dcus, se dicit dignitatem, et in supcrioribus,
vel alius J)cus tamen concessit, quod :
et inferioribus : quia quod non est ab
essent unus Deus cum ergo non magis : aUo, eo ipso perfectissimum est et no-
unio sit Patris et Filii in communi no- tissimum : et ideo iUud est notio l\atris.

lione qua spirant Spiritum sanctum, Ad ALiUD dicendum, quod inuascibiU-

quam in essentia divina, videtur quod tas est notio qujc impro-includit in se
non debeat concedi, quod sint idem prin- cessibiUtatem ut parlem sui et hoc pa- :

cipium, vel aliud sive divcrsum. tet ex suj)eriori distinctionc posita de hoc

quod est ingonitum sccundum quod ne-

Solutio.
SoLUTio. Dicendum ad primo quaesi- gatio negat genus gcniti quia sic tantum :

tum, quod ad esse notionis tria exigun- est notio Patris : tunc enim ideni est in-
lur : quorum unum est principalc a quo nascibiUtas quod cst non existentia ab
ctiam notionis vocahulum trahitur, sciii- aUo : ct quod non ost ab aUo, nec gcne-
cot (juod por ipsum innotcscat persona, ralivo ost ab alio, nec ctiam proccssive
vcl persouce, cujus est notio, sive quarum ost ah aUo. Vol dicatur, si phicet, quod
est notio. Secundum autem est, quod so- nascibih> et processibilc se habont sicut
nat aliquam dignilatcm : quia perso- suporius ot inferius : ergo si advoniat nc-
na:- nomen dignitatcm sonat, sive natu- gatio vol privalio, quod inferius ost lit

rae, communilcr aulcm so-

sive oflicii : superius, et c convcrso : ergo ingenera-
nat dignitalem naturie unde individua :
tio sive innascibilitas est superius ad im-

»
Cf. Supra,I)ist. X. Cf. Supra, Dist. V,
« Cf. Infra, Dist. XXVI.
 :

IN I SKNTKINT. DlSr. \lll, F. WHl]

|U'i)('('ssiliilital('iM : rl sic iii iiiiias('il)ililiilt; alio, iil jialcl iii i>\ciii[ilis Aii;.;iisliiii, iil

iiitullif^iliii" iMi|)r()('i'Ssil)ilitas : ct JiaM- csl vcriMis iMmhricus cst iioii al> ali(» j)cr^c-
soliitio (lUofiiMulaiii, (1 iioM \alcl : (jiiia nciatioMciii, scd ali alio jicr |)iiti-cra(:tio-

cuiii (licilur, ([uod [)cr iicj^ationciii ini- uciii : cl idco uulla cst qua-stio iillcrius
iius coiMiMinu! (dticitur iiiajiis coimimuiic, dc [iroccssihilis vel iMS[)ii-ahilis.

Moii intclliyilur lioc iiisi dc su[)[josilis dc

quihus dicitiir, ([uod liocdc [)luril)us [)ot- An in quod ulterius qucnritur, I Iriiiii .^1 r|iitc»t,

csl [)raMlicari quain illud : ct noii ([uod Pator ct l^iliiis [)ossint dici idcin [Miiui-
i[)suiu [)OMatur in inlcllcclu illius ul [liuiii S[)irilus saiicti? Sinc [)i"a3Judici(j

pars : liccl cniiu hoiuo sit [)ars aiiiiualis, dico, quod uon : et hoc [)r(j[jtcr articii-

ct [j(Jsilo lioiMiiic [Jonatur auiiual : et si- luiu qui chiuditur in intcUectu ejus qiujd
luilitcr posito nou aniniali, ponitiir iion cst idciu, qui denotat identitalcm sup-
homo uou tamen est pars quae cadit
: positi et personaR : Pater autem ot Filiiis

essentialiter sub non hoiuine sicut lio- : licet unus Deus, uon tamcu ideiu
siut

mo sul) animali per quod difliuitur. Deus, niasculine suscipiendo ly idem ct :

f*ricterea, Ego pono objcctionem de similiter licet sint unum priucipium, nou
inspirahilis, quae posita est de improces- tamen idem principium : quia uon ea-
sihilis : et tuuc non valet soiutio eorum : dem persona, sed ipsi dum personse suut
sed oportet rcdire ad priniam solutio- unum principium.
nem. Ad id quod contra objicitur, rcspou- Adobject.

Ad ALiUD diceudum, quod iugenitum dendum est ut supra \ quod nec idem
secundum quod communiter convenit priucipium sunt nec diversum : quia di-
Patri ct Spiritui sancto, secundum in- versum exigit alietatem formae quse non
tellcctum llieronymi, non est notio sic : cst ihi idem autem exigit identitatem
:

enim tautum valet quantum uou ens ab personaj quee iterum non est ibi et quod :

alio per gencrationem, ita quod negatio dicit Philosophus, quod idem et diver-

respiciat totum conjunctim et hoc uon : sum sequuutur omue eus iu quantum
est diguitas, quia non est ab alio per ge- ens, diceudum, quod iutelligit de crea-
nerationem, quin valdc iudigue est ab tis, el uon de personis increatis.

F. Qiiod JJieroni/JUKs clicU Spiritum sanclum ingenitiun, ciuod videtur

prdedictis adversari.

Iliordnyiiiiis tamon in rojrnlis (liflinitiunnin conlra hioreticos, dicit Spiri-

Inin sanclnin in^cniliini esse, iiis verbis : 8[)irilus sanctus Paler iion esl,

sed inficnilus atquo infectus. Pater non est, qnia Patris est, etin Patre est
processioneni liabot ex Patre, et non nalivitateni. Filius aiitoni non osl,

([uia <:enilus iioii ost. Fcce liis vorbis dicilur S[)iritus sanclus esse in^eni-
tus : ([uod vidotur advorsari |)r<'i'inissis verbis Aug,ustini.

'
Cf. Suiira, I)i>t V.

XXV
 38H 1). ALH. MAG. Olin. PH.EI).

G. Detenni)iatio,sccnndum diversas acceptiones dicil eos lociilos.

Sed iit istain, qiicE videlur, jcpugiiciuliaiii de inedio ahiganius, dicimus,

quud llioronyinus aliter accepil noinen inf/cniti, et aliler Auguslinus. Ac-
cepit eniiii Augustinus infjeniliun ,
qui vel quod de alin non est : et secun-
duni liocde solo Palre dicitur. ilieronyinus vero inyenitnm iWcvi, non gc-
nituin : ct secundum lioc de Spiritu sanclo polestdici, cuin Spirilus sanctus
iion sit genitus.

communilate dicilur ? aut rei, aut ratio-

nis ? Si rei : er^-^o aliqua una notio est in

AHTICULUS \. Patre et Spiritu sancto, sicut aliqua una

cst in Patre et Filio, quod falsuin esl :

Qiiid pnedical iiigeuilus qiatndo duilnr, cum non sint notiones nisi (juimjue, ul
Spiritns sanclus est infjenitns, cni es- .Magisler infra probabit. Si autem com-
sentiam, personarn, vei /lotionem ? Et munitate rationis : ergo universaK; est in

qna comniunitate, sciticet vei raiio- divinis, quod negat Boelius in libro de
nis, vel rei dicalur de t^alre et Fi- Trinitate.

tio ?
SoLiTio. Cum inf/enitus propdicatur de soiuiic
Patre el non dicit notio-
Sjiiritu sancto,

Deindc qucerilur de hoc quod dicit ibi, nem, ut supra probalum est, nec essen-
in isto capitulo F, (( Spiritns sa)ictus tiam, nec personam sed est negatio :

Pater /wn est, sed ingenitus, etc. » consequens modum e.xistenlia' Spiritus
Quid enim pra^dicat ly int/enitus, sancti : sicut ex hoc ipsofjuod aliquis cst

quando dicilur de Spiiilu saiiclo, aut liomo, sequitur quod non sit asinus, nec
essenliam, aut personam, aut notionem ? laj)is : ita exhoc ipso quod Spiritus san-
rjuia non sunt plura in divinitate. (^on- ctus est spiratus, sequitur ijuod noii sit

stat, quod non essentiam quia sic con- : yenitus : et ex quod Patcr non
lioc ipso
veniret icqualiler trijjus, quud falsum est ab alio, sequitur quod non sit fjjj-ni-
est.Nec personam, ut patet in singulis : lus.

quod enim personam Spiritus sancti non

praedicel, patet : quia Spiritus sanctus .\i) .VT.UD dicenduin, (juod estcommu- ^,1 ^ujpgt

non prwdicatur i\t' Patre, sed inji^enilus nc r.ilionis. ut neuatio consequens cst
prredicatur de ipso. Sivero dicatur. (piod commune : sed illa non j)onit universale
nolionem ])ro.'dicat. Contii.v : Non sunt substantiale, nec accidentale : et ideo non
nisi (pnn*pie notiones, Ires Patris et ea- sequitur, quod in Irinitate sit universaie

rum unam liabel cum rilio, una Kilii. cf ct j)articulare : ex lioc enim quod homo
uiia Spiiilus sanrli. non est laj)is, ipse non est alirjuid per se,
\(d p(M' acridcns enim causarc : aflirmatio

(Jutestiunr
IMi T.TKKKA, Ouamlo (•(tmiiiiiiiiln dici- jiotcsl negationcm, sed non e converso

Inr dr Spiritu sanclo, el de Patre, qua negatio aflirmationem unde ex hocquod :

 :

IN I SIINTKM. DIST. \lll, II. Ai;T. II. :5S7

Spiiihis s|»iraUis csLcsl iioii ficiiiliis, ncI f^ciiiliis, iii illa laliitiic siiiiicikIo in//f'/ii-

inj^cniUis : scd iion (•oiivcrliliir ([iiod c\ //nn in (|iia sniiiil llicronyiniis, nl, sn^na
lioc sil spiraliis, \v\ ali([ni(I, ([tiod csl in- dictnin csl.

II. A'.r rc/'/Hs Ilieronf/mi oaUmdiliir, i;.r i/no scnaa dixit Spirituin niirictiun

iiK/ciiiluni.

QiKHJ auloiH llioroiiyiiiiis ila acccporil, oskMKliliii- cx vcrljis cjiis, ({iiilms

iii (Mnloiii Iraclalii iililiir facioiis lalcin (llvisioncin : Omiic quod csl, tiul iii-

^ciulum cst, aut ^•enilum, aul lactuin. l^^sl er^o (|uo(l ncc natum cst, iicc

factum : et ost (juod natum est, et factum non est : et est qnod nec natum
est, nec factum est : et est quod factuni esl, ct natuin non est : ct cst quod
factuni est, el natuni est, et renalnm est : et est quod factum est, et natum
est, ct Nunc pra^positorum singulis rebus subsistentiam
i-enatum non cst.

destincmus. Quod ergo nec natum nec factum est, Pater est non enim ah :

alio ali(|uo est. Quod autem natum est et factuin non ost, Filius est, qui a

Palre genitus est, non factus. Quod iterum ncc factnm nec natum est, Spi-
rilus sanctus est, qui a Patre procedit. Qiiod etiam factuni est ct natum
iion est, cadum, et terra, cseleraque quee insensibilia sunt.Quod aulem
factum et natum et renatum est, homo est. Quod vero factum est, ct natum
est, et renatum non cst, animalia sunt. Eccc his verbis ostendit llicrony-
nnis se ingcnitum accipere, non f»'cnitum. Aliter cniiii non essct pra^nissa
divisio vera, scilicet omne qu(Kl cst, aut ingenitum est, aut ycnitum, aut
factum. Atque in divisionis hujus prosecutione, in assignatione ingeniti,
ibi(|ue ponit non natum.

Hieronymum comprehenditur Spiritus

sanctus.
AnTIClILUS XI. 1. Queeritur ergo, Cuin esse ab alio,
et alium non esse ab ipso, conveniat Spi-
Quare csse ah alio el aliiim non esse ah riliii sancto, quare illud non dicalur no-
eo, non dicalur nolio Spirilus sancti tio Spiritus sancti ?
f't f/uare essentix nulla est ernanutio ? Videlur, quoddici debeat : quia
2. Non esse ab alio et alium esse ab
ipso, et esse ab alio et ahum esse abipso,
Doindc quserilur dc quodlioc dicit in et essc ab alio et alium non esse ab ipso,
ultimo capitf^, ibi, « Omne quod cst, (lut convenit personis divinis : et quod uni
infjenitumest, aut (jenilum., aut /aclum, convenit, alii non convenit : ergo convc-
otc. » llic cniin siil) ing(inito sccunduni niuntsicut[»roprielates : quiaproprielales
 :

388 D. ALB. MAG. ORD. PWJED.

sunl. iiiKB (li.slincto conveniunl pcrsonis Ad ALit 1) diccndum, (juod dc personis Ad -•.

divinis: crgo isla sunl proprielate^. divinis qua?(lam singularilcr dicuntur ut

notioncs, et quaedam etiani ut ncgationcs
(JusGstiunr ULTiiRius quceritur, Quarc nulla onia- quoe modum c.xistentia; notionum vcl pcr-
natio est cssentisD, cuni Hicponymus hic sonarum conscquuntur ct ilhe negatio- :

tanj^at non factum ?

factum, et iies non important notiones speciales,
1. In infcriorihus enim vidcmus, quod sicut prius ostcnsum cst.

aliquid emanat ab esscnlia crcata, quod

non est ipsa. An (^i .KSTiLNCi LAM (iiccnduiu, quod A.i fiuees

2. Item, Vidctui-, (juod cssciilia secuii- ab cssentia divina non poluit esse cma-
dum istam divisioncm ilicronymi, habeat iiatio pcrsonarum : quia unaest intribus,
proprietatein quaj determinat cam : aut et illud aquo cst emanatio, distinguitur.
enim est ingenita, aut genita, aut facta : Ad U) quod contra objicilur, diccn- Ad i.

quia sub his tribus comprehendit Hicro- dum quod essentia inferior non cst sim-
nymus omnia. Constat, quod non cst fa- ph'x el id quod emittit, non est ipsa
: :

cta, nec genita : ergo est ingenita : crgo ct hocproptcr omnimodam sim[)Ucilatem

determinatur proprietate ingcnerationis : non potcst convenire essentiae divin:E.

(juid([uid autem dctcrminatur, dislingui- Ad aliui) dicendum, quod ingeuitum. Ad 2.

tur : crgo essentia divina distinguitur. sccundum intcllectum Hicronymi non

;j. Ph.eterea, Hicronymus in ista di- dicit notioncm, scd negationcm commu-
visione idem bis ponit, scilicet quod non ncm conscquentem cxistcntiie modum,
factum, nec gcnitum, scd ingenituni est ut prius dictum cst.

ergo videtur, quod idcin contra se divi- Ad ALiuD dicendum, quod Hicrony- Ad 3.

dalur, quod non potest esse, liomo enim mus non ponit idem bis in divisione, sed
sub animali non dividitur contra homi- in cxemplilicationc ostendit iUam par-
nem. tem quae est ingenitum et non factuni,
t. Item, Vidctur falsuin dicere, cum pro duobus in coinmuni verificari et hoc :

dicit,Quud autem factum, et natum, et bcne contingit in omni divisione, quod

reiiatum est, homo est multi enim ho- : aliquid dividcntium vcrilicatur pro uno,
mines numquam renascuntur, ut (icnli- et aliud pro duobus.
les, et .ludiBi. Ad ULTIMUM diccndum, quod Hierony- a.i i.

inus accipit renasei secundum aptitudi-

Solutio.
SoLUTio. Ad Jiaec leve est solvere sc- ncm, ut patct in excm[)lis : quia homo
cundum supra determinata. a[)lus est ut renascatur, scdnon brutum
A'l I.
Ai) i'RiMi!M enim dicendum, ([uod animal. Vcl potcst dici, quod non lo([ui-
non esse alium al) aliquo nulhim impor- tur universalitcr [iro omnibus, sed pro
tal dignitatem : et ideo non potcst esse quibusdain qui Christiani sunt.
notio.
 IN I SI:NTK.NT. hlST. XIV, A, :m

DISTINCTIO XiV.

A. Quod (jeinhia est processio Spirilus sanrli.

Pnpteroa (liligonter iulnoUuidmn esL, quod ^-enn^naest processio Spiritus

sancli : a^terna videlicc^t, qua» incdtabilisest, qua a Patre et Filio (T>ternalitei'

et sine teniporc^ processit : et tenqioralis qua a l*atre et Filio ad sanctifi-

candam creaturain procedit. ]".t sicutal) a^terno comrnuniterac simul proce-
dit a Palre et Filio, ita et in lempore communiter et simul ab ulroque pro-
cedit ad creaturam, non divisim a Patre in Filium, et a Filio ad creaturam.
Unde Augustinus in lil)ro XV de Trinitate ait : Spiritus sanctus non de
Patre procedit in Filium, et de Filio procedit ad sanctificandam creaturam,
sed simul de utroque procedit : qunmvis hoc Filio Pater dederit, ut sicut

de se, ita etiam de illo procedat '.

diVujcnter considerandum est, cum Spi-

ritus sanctus dicatur, elc. »
DIVISIO lEXTUS, Prima harum suhdividitur in duas in :

quarum prima prohatur, quod Spiritus

sanctus a Patre et Filio mittitur et datur,
« Pnelerca diligeiiter adnotandiim est, et non ah hominihus. In secunda autem
quod (jemina rst, elc. » quseritur, Utrum a se mittatur et detur,
Hicincipitparsillainquaagitur de pro- velnon?et Iiiiec incipit in distinclione
cossione {eniporali Spirilus sancti. XV, ihi, « Hir considerandum est, cum
VA dividitur in li'espartos: in quarum Spiritus sanctus detur hominibus a Pa-
prima determinatur haec processio secun- tre, etc. »
dum comparationem ad mittentem, sive Ha3C distinctio qucT primo occurrit,
ad quo est. In secunda, determinan-
id a scinditur in duas partes. In prima oslen-
tur modi duo, scilicet visihilis et invisi- ditur Spiritum mitti a Patre ot ImTio. In
bilis islius processionis : et hsec incipit secunda ostenditur eum non mitti nec
in distinctione XVJ, ihi, « Nunc dc Spi- dari ah hominihus, ihi, 1), « JPic quseri-
videndumest, etc. » In lertia,
ritu sanclo tur, Utrum et viri sancii dent vel possint
autem dctcrm inalur nomen consoquens dare, etc. »
hanc processionem ex parte procedontis In priori sunt tres partes per tria
quod est donurn et datum : et haec incipit capitula : iu quorum primo oslenditur,
in distinctione XVIII, 15, ihi, « Prseterca quod gemina est processio Spiritus sancli.

* S.AuGUSTi.NcsjLih. XV (In Tiiiiitate, cap. 2'

30 n I). \\M. MAG. ORI). VRJED.

iTlorna videlicet el lomporalis. Iii se- niat omni pcrsonee. videtur quod haec
cundo, specialiler agitur de processione processio cujuslibet essct personae. Si

temporali Spiritus sancti, ihi, H, « Bc dicas, quod de setcrna processione loqua-

teniporali aulem processioiie, elc. » In tur Dionysius, falsum probatur per id

tertio ostcndilur, quod non tantuni dona quod consequitur consequcnter in Littera
ejus, sed etiani ipsc Spirilus in tcmpo- sic « InitiB quidem sunt secundum di-
:

rali processionc procedit, ibi, C, « Sinit vinam discrelionem incomprcbensibilcs

an/em aliqui qui dicunt, elc. » tradiliones, substanlilicationes, vivifica-
tiones, sapientilicationes, et alia dona
bonitatis quae est omnium causa, se-
cundum qua3 ex participationibus et par-

AllTIClLl S I.
ticipantibus laudantur non participaliter
participata. » Ex hoc accipilur, quod
Quid sit temporalis processio ? ipse loquitur de attributis divinis, quae
per connotata plura sunt, et causant ea
in nobis. Cum ergo hoc ffiqualiter con-
llic ante Litteram dubium,incidit veniat cuilibet [lersonn?, videtur quod

Quid sit temporalis processio? quid tem- proccdere sit cujuslibct pcrsonae. Sed
poralis apparitio? quid temporalis niis- coNTRA : Non procedit nisi qui rnittitur :

sio ? et quid temporalis dalio? et quali- non mittitur nisi qui ab alio est, ut dicit

tcr unum istorum diffcrat ab aIio?et Augustinus^ : ergo non proccdit nisi qui

quot modis fiat processio? et quid tem- al) alio est : ergo Patri non convenit
poralis proccssio addit super aitcrnam ? procedere.

OuiEratur ergo prlmo, Quid est pro- SoLUTio. Dicendum, quod sine dubio
cessio lemporalis? temporaliter procedere non convenit nisi
1. Dicit autem bic Magister in prin- Spiritui sancto et Filio, et proprie con-
cipio lectionis, quod proccssio Spiritus vcnit Spiritui sancto, si accipiamus pro-
sancti est collatio gratite in tempore. cedere proul dividitur contra generalio-
lloc autem non convenire videtur : quia nem, ut supra expeditum esl : et tunc
gratia creataest : ergo in collatione gra- processio salis bcne dicitur manifestatio
ti.E non est processio Spirilus sancti. Spiritiis sancli in collalione doni gralum
2. Prceterea, Secundum lioc vidctur facientis ad sanctificanilam crealuram :

sequi, quod Spiritus sanclus esset gralia (jiia' (liflinitio de plano hic in primo ca-
collata : quia Spirilus sanctus est proces- j)ite colligi potest.

sio sua. Ad ALiUD dicendum, quod licct pro- Ad 2.

3. Item, Processio liujus gratiae, vel cessio leterna in quanliiiu biijusmodi,

procedere in gratia bujusmodi, videtur nou dicat aliquod creatuin, tamcn mani-
aMiualiter convenire toti Trinilali ; (juod fcstari potest pcr aliquid crcatum : et sc-

probatur per Dionysium in libro de />/- ciindum quod sic manifestaliir Spiritus

viuis /tominibus ', ubi dicit sic : « Divina jirocetlcns, dicilur proccssio icmporalis.
discretio cst proce.ssio bono conveniens Ai) Ai.ii 1) dicciidum, quod Dionysius
unitionis divinoc et superunitae, seipsam non I()([uilur il»i dc hujusmodi proccs-
bonilalem in pluralitatem agentis etnuil- sionc (jiialis (jua.M'ilur hic a nobis. Unde
tipiicanlis. » (iUin ergo beec actio sui iu nolaiulum, qiiod dujilex est processio

pluralitatem donorum, aequalilcr conve- bonitatis divina», in entia : (jua^dam eniin

'
S. Di(iNV<ii -. I.ili. <ii' hiviiii-i iituiiiiiiliiis, ' S. .\i;t;usTiiNrs, I.ili. IVilc riiMilal(>, Ciiji. 20.

cap. 2.
 IN I SKNTKNT. DIST \IV, \, \I{T. 2. 301

csl Ixmi, scciiiuliiiM (|ii()(i Ixiiniiii cst. ^or in.si)lila) i^i-.ilia', viildiir ((iiod aii-

(liiriisivuiii siii cl ('.'^sc pci' acliiiii crcario- (larilni cl iiiissio siiil idciii.

nis, sociiikIiiiii (luciu iiiodiiiii \'oc;il ca 2. iM.clcrca, Non vcuil, iiisi (jiii iiiil-

(}ua> iiou siiiil laiiKiiiain ca (jiia' siiiilic' litur ad iios : scd (|ui a|»|iar(!l, vciiit :

sic proccdit in oiniiia iioimin, S(!cun(lnin cino inilliliir ad iios,

(jiiod dicilur, \'itlit. Deits ciaicfa (/u.v /«'- ;{. {'ra-tcrca, lloc vid^dur |i('r id (|und

ccraf, eicnmf valdc /ujiht '. VA \\cv\ ipsnm liahctur, ad Tituiii, ii, II cl 12 : A/i/xiiitii

sit a'(|uariiv'r sc hahcns ad (uniiia, non (jrafia Dci, snlvaforis iiostri, oinnH/us
lanicn a'(|iialitcr se luihcnt alia ad i[)suiu : hoifiini/jiis, cr/idiens nos^ ut a/jnctjantcs

cl idco dicit Dionvsius, (juod |)artici[)a- ini/)ietafcin, otc. ''.

VjV^o a[)[)aritio (3sl ad
lur (juod csi iin[)artici[)al)ilc : in so (jui- sanctilicandain crcafnrain. (liiin cv^i) ut

dcin iin[iartici[)al)ilc, (juia aujualiicr hic diciiur, ad idem sil inissio, vidcitur

adcst : scd in aliis (juiie non (E(jualiier a[)pario idom esse quod missio.
sihi adsuni, jjarticipatum : (juia alicjuid Skd contra Augustinus « Temcrc : :
^ed conira
recipiisccundum essc iantuin : ali(juid non dicamus qunenam cx Trinitale pcr-
secundum essc, ci vitam aliquid : sc- sona cuilihci Pairum.vel Prophctarum
cundum cssc, vivcre, ci scniirc : ci in aliquo corporc vel similiiudinc corpo-
aliquid sccunduni csse, vivcre, scntirc, ris apparucrii, nisi cum conlineniia le-
movcre, ci inteUiycrc : ci sic dc aliis :
- ctionis aliqua prohahilia circumponit in-
ct huic processioni non cst conjuncta dicia. Tpsa cnim natura vel subsiantia
proccssio Spiritus sancti ut in qua ma- vel essentia, vcl nomine quolibet alio
nifestclur. Sed cst itcruin processio honi appcUanduni cst idipsum quod Deus est,
in en'ectibus graiiae gratam facicntis ra- quidquid illud cst, corporaliter videri non
tionalem naturam, sicut est cliariias, ct potest. Pcr subjectam vero creaturam.non
hujusinodi : et quia talia manifcsiant solum Filium, vel Spiritum sanctuni, sed
amorem gratuitum ad nos, idco in his eliarn Patrem corporali specie vel simili-
manifcstatur collatio doni priini : et hoc tudine morialibus sensibus signilicatio-
estSpiritus sanctus : crgo in his mani- nem sui dare potuisse crcdendum est *. »

fesiatur processio Spiritus sancti. Ex hoc accipitur, quod apparitio aut cst
essentise divin<Te pcr subjcctam creatu-
ram : aut si convenit personce, hoc erit
gratia essentiae et non persona?. Ad quod
ARTICULl^S II. confirmandum plurima induci possunt ex
eodem libro secundo de Trinitate, sed ad
Quid sit temporalis apparitio? hoc unum sufliciat.

SoLUTio. Dicimus, quod apparitioprout soiutio.

IIoc habito oportct (juaercrc, Quid sit dicitur de manifcstationihus ilHs quae
lcmporalis appuritio? factse sunt Patribus veteris testamcnii,
1.autcm Cassianus « Apparuisse
Dicit : scilicet Abrahani ct Lot et Jacob et aliis,

dicitur quod subito monstratur ^ » Ei, proprie fuit ad manifcstationcm csseniise

ibidcm, dicit « Apparuisse dicitur quod
: vel in se, vel secundum quod est in per-
insolita fulgct claritate. » Cum autetn sonis una numero existens, et persona
in omni processionc iemporali sit ful- uniens.

* Genes. I, -31. tas et humanitas apparuit salvatoris nostri Dci^

^ Cassianus, f.il). II (\<i Incarnatioiie Filii Dei etc.

contra Nesloriurri. *
S. Augustinus, Lih. II de Triiiitafe, cap. -18.

^ Item, ad Tituin,iii, i : Ciim aulem litmitjni-

 302 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

Ad 1. Ait 1'KLMrM crgo (licendum, quod ap- crgo vidctur, quod mitti non convcnit
paritioncni diflinit ibi Cassianus in prinia nisi Fibo, quod est contra Z/«7/«y/wj, quia
sijznilicationesecundum usum loqucn- Spiritus mittitur sicut FiHus. Si dicas^

tiuni, sccundum quod aiiquidsubito pro- ([uodboc per quod cognoscitur, non est

ducitur, quod nesciebatur, cl cujus in- cognitio, sed efTcctus creatus in rationaU

vesligatio non potesl inveniri et illa ra- : creatura appropriabiHs quandoque Filio,
tio communis est et apparitioni quae est quandoque Spiritui sancto. Cgntra F^f- :

manifestatio essentiie divinae per sub- fectus illc communitcr est totius Trinita-

jcctam creaturam, ct missioni sivc pro- tis : ergo manifcstat totam Trinitatcm,
cessioni personae. Si tamcn pcncs lincs cui tamen non convcnit ab alio esse.

considcrcntur apparitio ct proccssio, dif- 3. Pniptcrea, Si aliquis eirectus appro-

liniuntur divcrsis difrinilioiiibus : quia prial)ilis esset Filio, ct ostenderet Filium
apparilio est manifcstario essentiae, ct ab alio ess(!, vidcretur quod ille esset sa-
processio manifeslatio personse. picntia, etscientia, ct fides, ct alia dona
aj 2 ei X El per boc patet solutio etiam ad sc- quoe pertincnt ad intellectum : scd baec
qucns : utriusque enim maiii.festatio, sci- manifcstant Spiritum sanctum, sicut lia-

licel csscntitE et persona?, fulgct ul hix bctur pcr illud Apostoli, T ad Corintb.
nova nobis : (luia noslra ratione non pos- XH, 7 et seq : Unicuique daliir munife-
sumus in ipsam. statio Spiritus ad utilitatem. Alii qui-
dem per Spiritum datur sermo sapiefi
tire, alii auteni sermo scientiie sccunduni
eiondern Spirituni^ alteri fides in eodeni
AHTICl LLS IIL Spiritu. Vj\ hoc accipitur, quod gratia
coUatamanifeslat Spiritum etiam in do-
Quid .si/ rnitli, et (iiiid sil missio ? nis inteUcctus : non ergo aliqua gratia
Filium ab alio esse mitti manifcstat : ct
ita secundum banc diflinitionem Filio
Tertio quseritur, Quid sit mitti, ct mis- mitti non convenit, quod falsum est.
sio? Pr?etcrea, Si pcr ellectum manifcstatur
Lt bsec diflinitio accipitur al) Augu- ab alio csse, boc non crit nisi appropriatc,
slino,ul)i dicit sic : « Siculnatum esse cst (jiiia illc clTcclus propric est toliusTrini-
Fibo de Patre essc, ita mitli est Lilio latis ; scd appropriata non ducunt in pro-
cognosci quodab illosit. Etsicut Spiritui j)ria, ut supra probalum cst ^
: ergo vi-
sancto donum Dei csse est a l*atre pro- dctur, (juod cxlalibus ellcclibus non co-
reibM-e, ita mitti quod ab est cognosci gnoscitur, quod ab alio sil aliquis. scd

ilb) procedat. Ncc possumus dicere, quod potius polcntia, sapicnlia. bonilas qua>
Spiritus sanctus a l^iiio non proccdat ncc : sunt a[)propriata.
cnim frustra idcm Spiritus ct Patris ct
Kilii dicitur'. « l^x Jioc accipilur, (piod SoLLTio. Diccndum, (juod in vcritalc

mitli in commuiii signilicalionc, est co- optime determinat Aiiguslinus missio-

gnosci (juod ai» alio sil. ncm, quando dicit, (juod « mitti cst

Si:i) oiuiciTiH :
cognosci quod ab alio sil : » (<t bene
1 . Omnc quod cognoscitur. |)('r ali(|uid conccdo, (juod boc fil pcr eirectum,
aliiid cognoscilnr : crgo dfbcbat poni in scd non (jiUMnlibcl : scd diio cxiguntur,
diriinitionc cjus (|un(l csl milli id p(M' scilicct a|)|)r()[)riai)ililas ad j)r()j)rium.

qnod cognoscitur. ct (jiiod sit cn'c(ius gi"ali;e graliim fa-

2. lliMM. Co<:uiliii a|»propi'iatur l''ili(); cicntis, cui coiijuncta scmpcr sit pro-

IVdrTriiiilalc, ca|). 20. « Cf. Su|.i;i, hisl. II.

'
S. Aur.cSTiMJs, i.il>.
 IN I SKNTKNT. DIST. XIII, A, AHT. \ '.\\y.\

cossid iicrsoiia', rt pcrsuiiii ijisii : njx)!- tcin III oiiiiii (loiio (lal sc, scd ('iim ^ratia
ti'l (Miiiii i[)Siiiii |ii'i°s()iiaiii (11111 ('ilfclii ^ratum faciciitc : cr;;o \i(lctur, ([iiod iii

siio [)i';oseutoiii iiovo modo moiistriiii. si illa iioii sit doiialio sivc datio.
(l('l)oal (lici t('m[)oralit('r [)ro('(Mlei'(', ul Sed si boc datiir : tiinc viddiir, (jnod
iiilVa [lalcliit. douatio sive datio idem sit (jiiod missio :

Ai) 1'ui.MiM (M'}.;() (licouduui, (juod ill(> quia cum dat labuu eirectum, erit ille

elVeclus iui[)orlalur iu ralioue coguiliouis : ellectusa[)[)i()|)riabilisalicui persouarum :

qiiia uou lit cogiiitio iuvisihilis uisi iu et ita osteudit illam ab alio esse : er^'-r)

ali([uo quod cfealum (>sl. vidctur, ([uod uiissio ct datio sint idcm.
Ai) ALiuu diceuduui, ([uod co^uilio iii

eo quod coguilio, aflribuilur Filio : uou SoLiTio. Dicendum, qiiod doualio si\'e
Solutio.
tauieu id per quodcoguilio accipilur, at- (latio (quia liic pro codciu accipitintur)
tribuitur Filio, sicut dlctuui est iu obje- est coUalio gratiaj alicujus ([lue facit gia-
ctioue. tum : et hoc irreddibililer ([uiaDeosuum :

Ai) m quod objicilur, dicendum quod donum retribui uou potest. Sed quia
sa|)icutia du[jliciler cousideratur, scilicet omne donum confertur in [)rimo douo
ad uctum comparata : et sic appropriatur ([uod est amor gratuitus, ideo omuc do-
Kilio, et uiauifestat Filii missionem. Yel num talis gratise dicitur douum Spiritus
potest cousiderari in comparatione ad sancti.

conducendum Ad quod obiicitur de donis

liuem
ud cliaritatem
: quia scilicet est ad
et meritum : et sic mani-
iM
libus,
11
u)

dicendum quod
1 -11
ula data sunt
1
natura-
et
''"' object.

festat missionem Spiritus saucti : et lioc dicunlur non secundum quoddonatio

: et

non est incouveniens : quia saepe in eo- qmeritur liic, scilicet in qua et cum qua
dem d(mo manifestalur missio utriusque :
donum primum sit pcr proesentiam elfe-
sicut etiam uterque mittitur ad rationalis ctus alicujus operantis ad reductionem
creaturae reductiouem et sanctificatio- naturse rationalis aberrantis ad sanctili-
nem. cationem.
Ad aliud dicendum, quod datio, sive
donatio, et missio, in materia et finenon
ditferuut : quia materia utriusque est
ARTICULUS IV. etfectus grati» gratum facienlis, et linis

utriusque reducere rationalem creaturam

Qiild sil datio sirc donatio, et qiwmodo ad sanctificationem : sed diflerunt inra-
differant ? tione actus importati in nominc, cum di-

citur missio, et cum dicitur donatio. JMis-

sio enim importat comparationem ad
Quarto quairitur, Ouid sil datio, vel mittentem, quia uon miltitur nisi nuntius
donatio, quod verius competit l)eo ? a mittente et importat comparationem
:

autem Pliilosopbus, quod donum

Dicit ad eum cui mittitur, quia rationali crea-
est dalum irreddibile. Ex lioc accipitur, turae mittitur : et importatetiam rationem
quod douatio sive datio est collatio doni uegotii propter quod missio fit. Douatio
irrcddibilis. autem non importat nisi duo ullima,
Sed contra hoc objicitur : In Dei dono, scilicet cui datur, et finem dationis.
sivc natur<£, sive gratiee gralum facientis, Si forte objicias, quod omnis datio a
coufertur aliud a Deo quod uou icddit, dante aliquo est, sicut et missio a mitteu-
nec reddi sperat : ergo videtur, quod-da- tc. Dicendum, quod missio importat per-
lio tuuc sit. sonam distiuctam missam uon enim :

Si:i) coNTRA : Ilic quauitur

'
de dalione proprie id quod apporlat uuutius dicilur
orilra.
cum qua vcl qua Deus dat se : uou au- mitti, vel nuntius, sedhoc datur per eiim
 i

30 D. ALB. MAG. ORD. PR^.D.

qui ddnatio nutom nunlium
niillitiir : paritio, sed non convertitur : in omni
isivemissum non importat, quia multa onim missione est sul)ito per alToclum <ip-
donari ])ossunl sinc nuntio medio ot : parens aliquid fulgens el divinum : ergo
ideo donatio non importatpersonam qu» in omni missione est apparitio.
al) alio sit, sicut missio : et lioc modo Sed contra lioc est, quod Sid contr
nou comparationem distinctionis
dicit 1. Apparitio non vocatur a Sanclis ma-
personalis adanto sicut facit missio. nifestatio aliqua facta, nisi illa quie est
pcr subjectam creaturam, sive unitani
sibi, sive non unilam : missio autem non
semper est ila : orgo non omnis missio
ARTJCULUS V. ponit apparitionem.
2. Proeterea apparitio bene fit per An-
Quomodo di/l'erant invicem temporali.s gelos : ut in apparitionc Abralue in con-
mis.sio, proce.s.sio. apparitio, et tcmpo- valle Mambro ' : et iu apparitione
ralis datio ? Moysi '. Missio autem numquam fit nisi
immediate per pcrsonas divinas. Ergo
missionon est apparitio noc species ejus.
Quinlo quaeritur, Qualiter difforant Item, Videtur quod datio nullum illo-
ista ab invicem ? rum sit : quia datio potost liori sine ma-
Etvidetursecundum determinata,quod nifestatione dantis por subjoctam creatu-
missio et processio temporalis babent se ram, et sic non esf apparitio : ot potesl
sicut convertibilia quia cuicumque con- : ficri ab eo qui non procedit ab alio, et sic
venitmitli, convenit procedere, ct c con- non oslprocessio : ot potosl fiorisincnun-
vorso non enim convenit mitli nisi cxi-
:
tio medianto, non est missio ergo
et sic :

stenli ab alio, ot procedere etiam non videtur, qued omnia baec ab invicem dif-
convenit nisi ab aiio. ferunt.

Sed conlra.
Sld CONTHA
I.Proccssioproprictasest Spiritussan- Solitio. Dicoudum, quod isla ad invi- yo,,„i,
cti,et non Filii : processio, dico, passiva : ccm babcnt dilforcntiam : quia^ sicul ob-
Filioautem convenit mitti : ergo isla tria jcctum est, apparitio secundum quod bic
non convortuntur. utimur non fit nisi per subjeclam
ea,
2. Ilom, Non miftitur nisi nuntius : creaturam et omnis apparitio qua? facta
:

procedit aulem etiam illo qui non est est antiquis, per dispensationem Angelo-
nuntius: orgo milfi ot procederc non ruin facta est, ot ordinabatur ad appari-
sunt idem, nec convcrtuntur. tionem Yerbi iii carno factam ot quod :

:{. Ifem, Supra babifum est, qiiod pro- boc sit vcrum, accipitur ab Augustino,
ccdere dicitur in parte pcr similitudinom ubi dicil sic : « Illa omnia qua- Pafribus
a molu processivo, ot in parto per simi- visa sunt, cum Dous illis s(>cun(him suam
Iitudiiiom procossionissivo cxituscausati disponsationom tomporibus congruani
acausa: neulrum aiitom islorum esf ra- pra^sentarctur, por crcaturam facta osse
lio missi : orgo vidcfur, (juod ista non manlfoslum esl. Et si nos lalot (luomodo
sunt idom. ,.a ministris Angelis focoraf, por .\iigolos
tamon ossofacta, non ox nostro sensu di-
Item, A|)j)arilio, et temporalis proccs- cinms '. » E\ boc ba])otur, (|iiod omnes
sio se vidontur babere sicut suporius ct apj)arifionos facla' sunt por Angolos.
inforius : quia in omni missione est aj)- Qiiod aulom iil ad nnoiu sinl ordinatai

' Cf. Genes. .wiii, I ct sfq. » S. Auc.ustinus, Lih. IIl dc Tiinitatp, cap. 2.
2 Cf. Exo.l. III, 1 oi s(-ff.
 I[\ I SKNTRNT. niST. XIV, A, AMT. (i. Mnr,

ad ;4>|»arili(»ii('iii (llirisli iii caiiH' <li<'il <listiiic.li()iicin iicisoii.i- iiuiitiaiilis. l.ii(lc

idcm Aiij^iisliniis, sic : (( (Jiiau',uiin|ii<i ista liia (lillnnint : (jiiia proccssio prin-
j)ro|>lcr facicndani lidciii (|iia nuiiularc- cipalitcr (licil (lislinction((ni proccdcnlis
iniir ad (•(»nlciii|)lan(lain vcritalcin in rc- al> co a (|U(» |»roco(lit : inissio aul(!ni luiii-
l)iis orlis al» adcrnilalc |»rolalis, cl ad <'il»alitor (lislinclioiKMn niintii ad iiuiitiaii-
a'toi'nitulcni r(datis l('ui|»(>ralitcr i;('sla lcni, cl ad ciiiii cui lil nuiitialii» : dalio
snnl, aiit lcslinionia niissionis liujiis aulciii ininciiialilcr ('ircctnni coniiolal.

(sciliccl l*'ilii in cariKMn) riicrnnt, ant ipsa

niissio l"'ilii l)ci '. » Prius aulein lialii-

tuni csl, quod apparitio principalitcr cst

ad manifcstandain naturaiudivinam, vcl AinT(;iJLl'S VI.
in sc, vol in pcrsonis : quamvis onim snb
nnmoro aliquo Aniioli qnandoquc appa- Quol ))iu(lis /iut pruccssio sive rnissio ?
ruissont, ut trcs visi snnt ab Abrabam, ot
duo a Lot boc vidcatnr csso ma-
: ot in

nifostatio numcri pcrsonarum tamen : Sexto quseritur, Quot modis fiat bujus-
principalitcr manifcslabalur naturffi uni- niodi processio, sive missio ?
tas : ot idoo dicilnr de Abrabam, quod Videtur enini non posse redigi ad nu-
tres vidit ot unum adoravit : ct idco pa- mcriiin artilicialem : si onim fit ad revo-
tet, quod apparitio non est processio vel candam creaturam rationalem, et multis
missio temporabs, nec elium genus ejus. modis illa rovocatur, vidctur quod tot
Ad in autom quod objicilur, quod ubi modis fiat processio et missio.
est missio, ibi est cognitio existontis ab Si fortc dicatur, quod non fit ad revo-
alio per aliud, et itaa[)parilio. Dicondum, candam creaturam rationalom. Gontra :

quoda^quivocatio cst inapparitione : quia Augustiims « Quoniam exsulavimus ab

:

apparitio a Sanctis vocatur per assum- incommutabili gaudio, ncc tamen inde
ptam creaturam ad scnsum manifesta- praecisi atque abrupti sumus, ut non
tio : sed cognitio quae estin missione, est etiam in istis mutabilibus et temporab-
ad intellectum. bus seternitatem, veritatem, beatitudi-
Itcm, in NovoTestamento apparuorunt nemquo quaereremus : nec mori enim,
personae : ut Pater in voce, et Spiritus nec falli, nec perturbari volumus : missa
in igne, linguis, etflatu, ct Filius in car- sunt nobis divinitus visa congrua peregri-
ne : sed illae dicuntur missiones visibiles nationi nostrse, quibus admoneremur non
de quibus infra erit sermo 2, : sed modo hic esse quod qua?rimus, sedilluc ab ista^
non loquimur nisi do apparitione Vote- esse redeundum unde nisipenderemus,:

ris Teslamonti. hic ea non qutereremus '\ » Ex hoc pa-

Processio aulem ot missio (sicut otiam tet, quod missio ost ad boc ut revocet
probal objcctio) non difTerunt nisi secun- euin qui abcrravit et ita vidotur, quod :

dum rationcm : quia procossio non dicit infinitis modis liat quibus etiam fit abcr- :

nisi comparationom procodontis ad oum ratio.

a quo procedit et si dicitur temporalis
:

processio, itcruni non addit nisi conno- Solutio. Diccndum, quod matorialitor
Solutio,
tationem eflcctus in creatura : sed missio bt multis modis, quo non est possibilc
dicitcomparationcm illani, praetorea in numerum artificialom rodigi : sed mo-
comparationem ad eum ad quem vcl iu <li formales non extenduntur ultra qua-
qucm mittitur. Datio autem non dicit tuor : cum enim in efTectu cum quo sem-

* AuocsTiNus, Lib. IV do Trinitate, cap. U). » Alias, ad ipsa.

' (^f- InfVa, FJist. \VI. 4 s. Ac(.i,sriNus, I.ib. IV dc Tiinilale. cap I.
 390 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
ptM' est per.sona ons ab alio, iiuiolcsoil : SoLiTio. Dicendum es( ad iioc, quod in Soluti^

el hoc est, aut inlerius ad inlellectuni, el veiitate oelerno substantialitcr et acci-

sic est per donum intellectus, vel per dentaliter nihil addi potest : sed tamen
donuni affectus, duo modi aut et ecce : aliquid se ad ipsuin aiilcM- haherc potest,
lioc est exterius ad sensum ordinatum ad quam ante habuit : ct ila dico hic, quod
intellectum, et tunc necesse est fieri in processio temporalis claudit in se intelle-
creatura assumpta : et illa vel est unita ctum a^ternae processionis, et addit re-
assumenti, ut ejus qui missus est in mun- spectum qui causatur ex hoc quod crea-
dum Filii per assumptam naturam huma- tura rationalis ex dono Dei aliter se ha-
nam : aut est assumpta non unita, ut est bet ad ipsum in tfratia, quam anle habuit.
vox sonans, ct linnua, et columha, et hu- Et licet haec non possint addi, ut faciant
jusmodi, de quihus infra propiio loco rem aliquam numero unam, tamen hrec
quieretur. Kt per hoc patet solutio ad to- possunt simul si^jfuificari nomine uno,
tum. sicut est processio temporalis unde pro- :

cessio addit in modo inlelligendi et sig-

nilicandi, licct non addal in re, ila ut
temporale faciat aeternum vel accidens
AHTICIILUS VIL ffiterni.

Et ex hoc etiam palet solutio ad ambo

Quid addat processio temporalis siiper objecta.
seternam ?

Sepimo qua^ritur, (Juid addat proces- ARTfCLLLS VIH.

sio temporalis super .Tternam ?
Videtur autem, quod nihil : quia An Magister liic bene delerminat de
L Omne id cui possibilis cst additio, missione temporali ?
est in potentia ad id quod non habet : in
autem nihil cst in potentia ad id
feternis
quod non liabet ergo tempiualis non :
Ilis visis quae quasi adminiculum sunt
potest addere super ceternam. ad totum islum traclalum, acccdendum
2. Praeterea, Non videtur dicere pro- est ad Litteram.

cessio temporalis nisi processionem eeter- Et priino qujeritur de hoc quod dicit ;

namcumeffectu in creatura appropriabili « Prxlerea dilif/entrr {/f/notandai/i i-sf,

procedenti sed ille elTectus tantum etc. »

: est
personae ex [)arte crealurae, etnon ex 1. \ ideliii' ('iiim hic inale poni iste Ira-
parle personoe procedentis : crgo non clatus dc leiuporali processione : cuni
addilur ei : ergo remanel adeo simplex enim iMagisler agal liic de liis (jua' ab
sicut prius: ergo videtur, quod nihil aderno Deo convcniuut. ista autem con-
addalur. veniunt ex tcmpoie, male videtur hic in-
Se.l conlra. ^' '""' ''i''" ' '"% Irodiici.

CoNTii \ : Processio aderna non recipit 2. Item, Sunl (jiuedam temporaliler

aliquo modo gratia sui hanc denomina- Dco convcnionlia. dc (jiiibus .MagishM"
tionem qiiod sit vel dicatur lcinporalis : infia determinabit '
: eri^o inter illa dc-
si ergo dicilur lemijoralis, vidctur quod berct poni isle Iractatus, ul videtur.
'
lioc sil gralia alicujus additi : ergo lcm- • ». Pi'a'lerea, !)(! mission(> in carnem
poralis aliqiiid addit. agitiir iii libro III Sententiarain .•cumergo

Vir|p. F "^r^Titi^iiliarum, nisl. XX\.

 iN I si:nti:nt. nisT. xiv, y\, aht. u. ;)!)7

illii |U'iii('i|)alis oiiuiiiiiii riicril iiiissioiiiiin , modo : (|iii;i luoccssio ieteniii iion polc^l,
iil vidcliir, (iclichal lMiij.;islci' siiiiiil af^rrc ilciiiii. Nci- vi(l(dur sisciiiido modo essc
il)i cliaiii (ic islis missionihiis (jiias liic N<'iiiiii : (|uia lciiiporalis noii iiddil siijici'
Uliij.^11 a'ternarii iiisi cncclum conuoliilum iii

lcmpore vcl lcmporali : ergo vi(Jcliii'

Soi.iiTio. I)i('.cii(liim, (luod iiou a:.;iliir (|U()(I iioii siiil (liuc.

liic (lc illis iii ([Uiuiliim lcmporiiliii suiil, 2. Itciii, divei'sum in accidenli nou la-
sod iu (juauluin iu lcmporiili cliiusum iu- cit duo, duinnuxh) sul)jecliim sit iiiiuni :

uolcscil ;ul(M'nuiu : et id(H) (juiii dislinclio, non enim duo sunt, Socrates iilhus, et
cl ii^lonui scilicet cnianiilio personaruui Socrates musiciis, s(h1 uuum : ergo ii si-
in lcmi^oraii coi^noscilur, idco piirs mili cum proccssio ieterna sit in tempo-
ha?c iulroducitur. nili, el nihil plus nisi compai-atio ejus ad
Ai) Ar.iun dicendum, (jiiod alia ({ua:' liunc eirectum ad qucm prius non com-
ex tcmpore Dco conveniuul, ut Creiilor par-ahatur, videntur ill« pi-ocessioncs
et quando dicitur a do-
J)ominus csse una, et non dua^.
miuio, secunduni actum non ostendunt Sed contra : ^
bed conlra.
, ,

distinctionern pei'Sonarum : et idco cum 1. Una est seterna, et alia teiuporalis :

illis istud ordinari non potuit. et seteinium non cst temporale : er'go duai
Ad aliud dicenduui, quod in lll Sen- sunt.
lentiarum ayitur de his qui» faciunt ad 2. Item, Una est Spiritus in se, alia in
incarnationem secundum veritatem na- homine sanctilicando : cum ergo haic duo
tui-cB assumplcfi et assumentis : et lioc sunt, erunt hic duae processiones.
non est de ratione missionis: quia missio
potest esse in creatura non unila. Sed SoLUTio. Ad hoc dicendum, quod in Soiutio.

liic tangitur de his aliquid, licet paruin, veritate secundum suhstantiam non est
pi"Out substantialia sunt missioni osten- hic processio nisi una Spii*itus sancti :

denti aiternum exituniFilii a Patre, sicut sicutprobant prlmi© rationes, nec Magi-
poterit patere in sequenti distinctione, sterdicit,quod sint duoe sed dicit, quod :

inqua tangitur de missione Filii in car- una est gemina tamen quia recipit ad- :

nem, non tanlum in carne. ditionem in tempore, ideo quoad hoc di-
citur geminari.
Ad id quod contra hoc objicitur, di-
cendum quod una non removetur ab
AKTICULUS IX. alia quod est processio, sed
gratia ejus
gi-atia additi unde processio cum elfe-
;

An processio Spiritus sancti gemina dici ctu signiticata non est pi'ocessio sine effe-
possil, et an sint duae ? ctu signilicata non quidem subjecto, quia
:

subjecto sunt idem sed ratione difliniente :

utramque ex ffiterno unam, et ex tempo-

Deinde quairitur de hoc quod dicit, rali aliam enim hujus oppositionis
: gratia
quod « gemina est processio Spiritus rationum una removetur ab alia.
sancti : xterna videlicet, etc. » ki) ALiuD dicendum, quod haec additio
1. Videtur eniin hoc esse falsum : si temporalis est comparationem ad
per
enim gcmina est processio : aut eadem est hominem sanctificandum, et non divei'-
iterata : aut sunt duiE processiones, et ideo sific.it subjectum, sed rationem tantura
fjemina dicitur. (^onstat, quod non primo ex addito.
398 l). ALIi. MA(j. ORL). PR.^ED.

B. De iemporali processicnie Spiriln.s .sancti .specialiter (ujitiir.

l)e lein[)i»rali auteiii ijrocessicjiit', Heda iu lioinilia Doniinica^ priiiia} pusl

Aseensioiieni ila loquilLir : (-inii j.i^ratia JSpirilus sancti dalur lioniinibus,

profecto inittilur Spiritus a Patre, inilliliir el a Filio : procedit a Palre,

procedit et a Filio : quiaet ejus niissio estipsa processio. His verl)is aperte
ostendil doiialionein j^ralice Spiritus sanrli dici processionein vel niissio-
nem ejusdein. Sed cum donatio vel dalio non sit nisi tenijiorcilis, constat
(|uiaet luec processio sive missio temjioralis esl. Ilanc quo(|ue temporalem
Spiritus sancti processionem Au^ustinus in lihro XV de Trinilate '
in-

sinuat, dicens Spiritum sanctum processisse a (^hristo quiindo post resur-

rectionem insufflavit in discipulos, his verbis : (Jlum resurrexisset Christus

a moiluis, et apparuisset discipulis, insufflavit, et i\\\, Accipite Spirituni
sanctuni *, ul etiain euin de se procedere ostenderet : et ipse est virlus ({Uiu

de illo exibat (iit legitur in Evaniielio) el sanabat omnes'. F( ut oslcnderet

hanc processi(Miem Spiritus sancti non esse aliud quam donalionem vei

dalionem ipsius Spirilus sancti, addidit, Post resurrectionem Dominus Je-

sus bis dedit Spirilum sanctum : seinel in terra proj)ter dilectionem })ro-

xiini, ct iteruin de Cddo proi^ter dilectionem Dei : quia per ipsum donum
difrunditiii" charilas in cordibus noslris, (]ua dilifiimus Deum et jiroxi-

mui7i.

lis: quiu Spiritus ojius, ul lihiitatis. (ijiun

supra tcnipus cst : cum cri^^o isla qua*

ARTICUIJS X. /e//t/;orrz/i.vdicitur,uiliil addat supcr iilaui

nisi clTcclum cum quo Spirilus cst, vi-

An processio Spirifus sancti potest dici dctur non recle temporalis dici.

lemporalis ? -. Itcm, .Vugustinus dicit sic : « Sc-

cunduui quod mcnle aliquid oelcrnum
quautuui possumus capimus. uon in hoc
Deind).' quaeritur dc lioc quod dicil iii mundo sumus ». Frgo vidclur, quod si
*

sccundo capitr R, ilii, « />r tcinporali clTcctus illc attollit supra nmndum cl

aulrm processioue, elc. » tcmjius, (juod ipsc mullo magissil supra

Vi(l(>tur ciiim nnu rcctc
1 . dici /^v///yo/7/- tcnqius ct uiundum : ct sic inconirruc

'
S. Aur.usTiNU.'', Lib.XV ile Triiiitato, cap. 20. tainjfrc. (inin rirliix dr illn c.rihnl. ct fanahal
•'
.luaii. XX, 22: Hscc cinn di.ri^srf, iiisulPnvil, oiunes.
rl di.iit ris : Acripite Sjiirilum ^'mclum. '
S. .\Lor>riM s. I.ili 1\ dr Tiiiiil.itt^, cap. 30
'
l.uc. VI, I» : Et omnii turha quxrehal illuin
 IN I SKiNIK.M. IHST. \l\, 15, \m . II in 12. :m
(liciliir lciiiiinriilis jtrocrssn» iil» illo cl- IVilfis, si niilli imlcsl, (|ii.'itii S[tiriliis

rcclii. s;iiicli.

SoMnio. Diciiniis, ([iiod lniiii(ir<ilc di- SoM rio. Virtus cst (lu|ilc\, scilicct vir- Soliitio.

ciliir iiuillis iiiodis : diciliir (Miiiii lcin|)o- Itis [loltMitia* mituralis, et virtus operans.
ralc ([tiod siijij;u'(>l cl lacil siilij;iccrc ()[)orans aut(Mn est duplcx, scilicct ;i(l

lcinporis \;iiialioiii : cl sic lciiipus dici- esse, et ad bcue osso. Virttis autom [lo-

liir csso causa corruplionis, (juia pcr tontia naturalis ordimtttir itd iiltributum
molum ct nuUalioiicin lacil dishirc (juod Piilri:;, cui ;iltribuilur [lotcnlia fortitudi-

est : cl sic [)rocessio in crcaturarn uon nis naluralis, o(j ([uod li;tbct rationom
dicilur tcin[)or;ilis, ([ui;i niagis Tacit cs- [irincipii non i\i^ priii(i|)i(), [)rincipium
sc pro[jiii([utiiu v(M';c incorruptioiii. Dici- aulcm liai)('t rationom potcntiie : verbuin
iur clium ttMiiporalc, cujus orliis csl in autoin cl s;t[)ionlia practici intcllcctus
toniporc, (>ti;unsi non varictiir sccun- liabcnt ctiam virlutem o[)crandi ad essc,
dum suuin csst; cuni lcm|)ore : sicut otcum h.'pc virtus sit ad osse ideatorum
crc;itio liujtis aninue in tcmpore est, ([u;e operans, luec attribuilur l''ilio.

tamcn in tem[)()rc non corrum[)ilur. Pra.^terea, Robur fortitudinis in pugna

Dicitur eliam tcmporalc quod quantum attribuitur Filio, eo quod ipse pugnanJo
ad sui initiumest intcmporo, licet quoad in carne vicit fortom.
suuni actuni sitextra toinpus : sicut pro- Est autem virtus operans ad bone esse,
cessio tcmporalis qu;e f;icit nos aliquo secundum quod Fhilosophus dicit, quod
modo pro possibililatc nostr;i altingcre virtus in diflicillirnis est optimorum opo-
aeternuin : ct hoc modo gratia est in rativa ot secundum quod dicit Augusti-
:

tcmpore, ct alia qnae elevant nos ad nus, quodvirtus est bona qualitas mentis
Dcum quae dantur nobis in tempore. qua recte vivitur, qua nemo male utilur :

et ad hujus similitudinem dicitur etiara

virtus curationum et miraculorum vir-
tus : quia curat extra in testiinoniuin in-
terioris curationis,
Psalmus sicut dicit
ARTiCULLS XI. Gii, Qui propitiatur omnibus iniqui-
:i :

tatibus tuis, qui sanat omnes infirmita-

Utrum virtus dcbeat attribui Patri vel tes tuas.
Spirilui sancto ? Et per hoc patet solutio ad objecta.

Deinde qu;eritur dc hoc quod dicit :

(( Ipsc est virlus quse de illo exibat,

ctc. M
ARTICULUS XIL
1. Contra hoc enim est quod dicitur,
I ad Gorinlh. i, 2i : Christum iJei vir- Quoties Dominus misit Spiritum san-
tutem, et I)ei sapientiam. Ergo vidctur, ctum, utrum bis vel ler?
quod virtus approprietur Filio : ct sic
manifestat procossionc Filii, et non Spi-
rilus sancti. Dcinde quaeritur de hoc quod dicit :

2. Proeterea, Videtur virtus attribui « Post resurrectionem Dominus Jesus bis

Patri. Dicit enim Philosophus, quod vir- dedit Spiritum sanctum, otc.
tus est ultimum potentiai in ro sod po- : I . Vidctur enini tcr dodisso : quia etiam
tcntia attribuitur l*atri : ergo et virtus : ante resurrectionem misit eos, cl dedit
ergo mullo iiiagis manifeslat missionem eis potestatem super omnia diemonia, et
 400 D. ALB. iMAG. ORD. PR.ED.

ut lanj^uoros curarenl ' : ol ])Osl lesur- renlur aclus Spirilus, sive niissionis,
reclioncni (ledit eis insurilando, dicens : lunc ler dedit : quia prinio aule passio-
Accipilc Spiri(w7i smicluin : qnonim rc- nem ad operationem miraculoruni, post
miscrili.s pcccata, remitliintur cis *. l'^t passionem ad polestatem clavium mini-
terlio, dedit Spirilum sanctum de ccelo, strorum Ecclesia?, post ascensionem au-
Act. II, 3 et 4 Scdilfjue supra sinf/ulos
: tem ad conversionem (lenlium et hoc :

curnm : ct rcplcti sunt omnes Spiritu patet per adjuncta unicuique collationi

sancto. Spiritussancli. Primo enim dicilur, quod

2. Prteterea, Quid est quod per ipsuni dcdit eis potestatem supra omnia dajmo-

donum dilTunditurcharitas : diirusioenini nia, el ut languores curarent, Sccundo

huujidi est, quod nou convenil charilati. dicilur Accipitc Spirituni sanctum :
:

'.\. PrcTterea. Quare ha^c dilTusio magis quorum rcmiscritis pcccuta, rcmittuntur
attrihuilur charilati, quani alicui alii vir- cis. Tertio dicilur Cwpcrunt loquivariis
:

tuli ? linyuis, prout Spiritus sanctus dulmt

cloqui illis.

Soiuiio. SoLUTio. Ad priinum dicendum, quod An aliud dicendum, (juod dilTusio su- A<l
A(l 1.
ad insinuandum duo praecepta charitatis mitur metaphorice ah humido quod he-
his dedit, id est, in duohus locis, quia in cundat divisum per parles terrestres sic-
C(p1o in quo magis refulget gloria Dci cas : quia sic charitas lerrena corda sicca
qui charitale diligendus cst, et in terra rigat ad fcECUiulilatem.
inqua nohiscum conversatur proximus. Ad aliud diccndum, quod charitas so-
Quod autem aiite passionem dedit Spiri- la informis csse non potest, el facit om-
tum sanctum, hoc etiam ordinabatur ad nem meriti quantitatem : et ideo ipsa
dileclionem proximi et sic quoad hoc : quoad hoc sparsa et dilTusa est in Dei
non facil numerum. Si autem conside- virlule.

(i. Quod aUqui dicant ipsaia Spirilam sancUnii nun dari, .tcd

dona cjns.

Siiiii aiil(3in ali({iii (jiii (liciinl Spirilnin siinctuin ipsiiin Dciiin noii dari,

s(.'(l (h)na ojns, qiia» non siinl ipso Spirilns : cl iil aiiinl, Sj)ii'iliis saiiclus di-

cilnrdari, cuin graliaejus, qua? lauicn non csl ij)sc, (laliir lioininihns : et

lioc (liciinl Dedain sensisse in sni^crioribns vcrbis, qiiiluis dicil Si)iiiliiiii

saiicluin jirocedeie, cuni ij)sius ^raliadatur lioiniiiibiis, lauKjuani iioii ij)se

delur, sedjj^ratia ejus. Scd (jnod ipse Spirilus sancliis, (jiii Dciis (!sl, et ler-

lia iii Trinilalc jicrsona, delur, aj^orle dicil Aiii^ustinus in libro X^' de
Trinilalc '',
ila dicens : l'luindoin Sjjiriluin saiicliiiii dalniii ciim iiisiifllassct

Jesus, de quo niox ail, ilo, i^ajjlizalc oinncs iicnlcs iii iioininc Palris, el Fi-

'
Cf. Mallli. X, 1; Marc. iii, M ; l.iu . \i, i:i .-1 ix, I,

» Joan. XX, 22 el 2.1.

3 S. .\CGU?TINC9, I.iliro XV de Triiiilale, cap. 26.

 :

IN I SKINIKNI. DIST. \IV, C. 401

lii, cl S|)iriliis s.iiicli ', ;iiiil)if;rr(' ii(»ii (I('Ik'iiiiis. I|)S(^ (rsl cv^o (jiii cli.iiii (h;

<'(i'l(» (laliis(>sl (lic l*(»iil('('(»sl,os. <Jii(»iii(»(l(» cr;4(» Dciis iioii csl fjiii d.il Sjiiri-

Uiiii sanclimi, iiiio (jiuiiilus csl \)(ius (jiii dal Dciim ? Mcce liis v(3i"l)is aj)(!rl(!

(licil Sjiiritiiiii saiicluiM ijisuiii sciiiccl, Dciiiii dari li(iiiiiiiil)iis a i*ali'c, cl a

l''ili(». \'A (JIKkI ij)sc Sj)iril,iis s.iiicliis, (jiii Dciis csl ac lcilia iii TriiiilaU; jicr-

soii.i, iiohis (i(!itir, iioslris(juc iiiriiii(l('ilur al({uo iiiai).'ilui' iiiciilii)iis. aj)(>rlo

osteudil Aiiii)idsiiis iii lil)i'o I do Spiritu, sanrlo, dicoiis : Liool niuili dicaii-

liir sj)irilus : (juia io^ilur, Qai facis A/if/clos saos .spirilas^ : uiius esl laineu

Dei Sj)irilus. Jj)suiii cr^-o unum Sjiiiilum ol Aj^ostoli el Projihola^. sunt con-

secuti : sicut etiam vas electionis dioit, (Juia unum Sjiiritum jxjlavimus'
quasi oum qui iiou (juoat soiiidi, sed infundalur aiiimis, ot sensil)us iilai)a-

lur, ut Stocularis sitis rosliu^uat ardorom : qui Sjjiritus sauctus non ost
(le substantia reruin corj)oralium, nec de substantia invisibilum crealu-
rarum \ llis verbis aperte dicit S])irituin sanctuni ij)suin, (jui croatura non
est, infundi mentibus nostris. Item, in eodem : Omnis creatura mutabilis
est, sed non mulabiiis Sj)iritus sanctus. Quid autom dicere dubitom, quia
dalus est et Sj^iritus sanctus, cum scriptuin sit : Cliaritas Dei diffasa
est iiL cordibwi uostris per Spiritum sanctu/n, qai datus est /lobis '".
Qui
cum sit inaccessibiiis natura, roceptibiiis tainen propter bonitatem suam
nobis est, complens virtule oiiinia : sod cfui solisparticipetur justis, siin-

j)lex substantia, opulens virtulibus, unicuique praisens, dividens de suo

sinyulis % et ubique totus. Incircumscriptus ergo et infinitus est Spiritus

sanctus, qui discipulorum sensus separatorum infundit, quem niliil potest

faiiere. Angeli ad paucos mitlebantur, Spiritus sanctus autem populis in-
fundebatur. Quis ergo dubitet quin divinum sit quod infunditur simul plu-

ribus, nec videtur ? Unus est ergo Spiritussanctus, qui datus est oinnibus,

licet separatis Apostolis '. Et hic aperte dicit Ambrosius, quod Spiritus
sanctus qui est sui)stantia simplex, cum sit uiius, datur piuribus. Alia
quoque auctoritate hoc idem adslruitur, scilicet quod Spiritus sanctus qui
est a^qualis Filio, hominibus detur. Ait enim Augustinus § de verbis \\)o-
stoli sic, Chariias Dei diffasaest i/i cordibus nosiris per Spi/'itam sa/tcta//i,

' Mallli. xxvni, 19 : Euntes ergo, docete oinnes (jcntci<, bapthantes eos in nomine Ptitris, et Filii^

ct Spiritus sancli.
« Psal. cin, 4.
^ I ad Coriiith. xii, 13 : Omnes in uno Spiritu potati sumus.
* S. Ambrosiijs, Lib. I de Spiritu sancto, cap. 4.
"'
Ad lioinan. v, 3.
* I ad Corinth. xii, 11 : l)ivi'Jens sinqulis prout vult.
"^
S. Ambrosius, l.ih. 1 de Spirilu sancto, cap. 4.
**
S. AcGUSTiNus, Senn. 43.

XXV 20
 iUJ 1). ALH. MA(i. OUI). l»H.EI).

fjiii (Inlns rsl iiohis. A (nui daliir? Al) illo qiii dcdit doiia lioiiiiiiihus. (Jiia»

duua ? Spirilum saucliiin : (|ui lale doiiuin dal, (jiialis esl ipse. Ma^iia esl

iiiiseiicnrdia (>jus : donuiii dal sihi a'(|iial<', quia donuin ejus Spiiilus san-

clus esl, l^raMiiissis liis el aliis pluribus auclorilaLibus, apeiie inonslralur

qiiod Spirilus sancUis rcqualis Patri el Filio nobis dalur : nec ideo lainen

iniiior esl l*alre el Filio. \}\u\^i Auj;usliuiis iii libro IV de Trinitate ail :

Non ideo, inqiiil, ininorein Spiriluin sancluin, (luia el eum Pater inisit el
'.
Filiiis, arhilrandiim esl

iir inissa, iiut rmlla : sed ndii ([ii.i-libc 1:

crijo nulla.
i. Item, lloc datur proprie, quod lia-

AiniCilLUS XIII. belur ad usum poslquam collatum est ;

Spirilus autem sanctus nunquam liabetur

Utrum Spiritui sancto convenit mitti, ad usum, sed ad fniclum a viris sanctis :

vel dari, et quare magls Spiritui san- ergo Spiritus sanclus non datur vel mit-

cto quam alii persome, et quare non tilur, sed dona ejus tantum.

convenit Patri mitti sicut Filio et Spi-

rituisanclo? Ulterius Quaritur, (Juare milli vd ^^,^^
dni-i magis convenit personae Spiritus
sancti, quam Filii?

Drinde qufpritin- de liis quiP dicnutur I- l^lius ad prtpcipuam missio-

iii Sunt auteni uUqui qui
lidc caj). G. « n<''>i vcnit, quando venit iii carnem :

dicunt Spirituni sancium ipsum Dcum "^^"^^ ^'l>' ""iy'« convenil milti, quam
Vidi-lur mullis Spirilui sancto.
nitn dari, etc. » eniiii

lationibusopinio illorum esse vera. -• "''"'- Cuicumque convenit sum-

1. Primo : quia quod ubique tolum """" '" ;diquo principaliter, illi etiam
est, nusquam deesl : ergo nusquam mit- convenit principaliler esse quod est ab
titur : (piia quod mitlilur, de loco Irans- iHo : sed per meritum Kilii missus est
it locum
in : ergo videlur cum Spirilus Spiritus : pcr merilum, inquam,quo me-

ubique sit, ul dicit Ambrosius, quod '"'' ""bis Spiritum in passione : erijro

nusquam mittatiir. videlur, quod sibi principaliter conveiiit

""tti.
2. Item, Si ante missionem ubique est
esscntialiler, et praesentialiler, el poten-
tialitcr, post missionem iion videtur ali- ULTEiniJS qufrritur, Quare Palri non q^^^,
quid plus in islo esse ad quem mitli di- convenit milti et dariVSunt enim qu.ne-
citiir, nisi tanlum donuiii crealiim : er^n) dam dona sibi appropriabilia, sicut el

videtur, ipiod non ipse delur aliter, l''il''N <'' Spiritiii sanclo.

qiiam prius aHuit, sed tanliim donum

(.ji,;.,_
SoM rio. Dicendum, (juod dari in ilo-
Solutio.
:{. Ilcin, i:irectus cnNitiis csl commu- "i^ pra'cipue convenit illi (lui ab ;eterno
niter totiiis Trinilalis, el non unius per- pi«>cedit iit doniim. in quo alia dona do-
sonae plus quam alteriiis : ergo ralioiie nantur : et bic. ut («x pnrdictis patel,

illius efTectus, aiil qiia-libcl pcrsoiia di. i- "<"' ''^t "'si Spirilus sanclus.

' .'s. .XcGUsTlNUs, Lil». IV, cap. iill.

 liN I SKiMKM. IIIST. \IV, C. AUT. i:{. !():{

I I. A(l lioc crno (|ii()(| |M'iiii(i oitjiciliir, di- iiiissio .id ruiciii iiiissioiiis, (|iii csl siiii-
('('ikIiiiii i|iio(I S|Mriliis iiIm(|iic (>sI. iiI. clilicalio crciiliinc riilioiiiilis : cl illi; liiiis

Doiis, (|uiii Dciis csl : scil Uiiiicu pcr iiiiif;is csl ii(»|Md|Miiil)ilis S|Miiliii siiiiclo,

iiiiiu'. clVcclum ((iio lUiiiiircstiilnr in Siin- i(iiiiiii hilio : scd d(! I*iili(! |)liiiiiiiii csl,
(iis, iioii oslciidil s(! iil)i((ii(> : cl idco ((uiii iili luillo luodo coiivciiil iiiilli sc-
((iioad lioc luilli (liciliir : ((iiiii i()sc (icr- cuudiiiii Augusliiiiiiii, (|uiii iioii csl iih

soUiilil(M' cl. csscnliiililcr iidcsl s[>cciali iilio.

iiiodo ul)i sic o()(M'alur : scd iii oiuui loco Ad id iiiilciu ((uod coulra ohjicilui', di-
luodis iiciicriilihus csl, scilicel. [)ra>S(!iiliii- cciiduiii (juod iii luissiouc visihili, (^iic-
liler, poleuliiililcr, cl cssculiiilil(M', ci()ua scilicet luissio conveiiil 1^'ilio : ([iiiii

' "• Ai) Ai.iiiD diceiiduiii, ([uod ()osl luis- i|»se visibileui creaiuram univil sibi : el

sioneiu s[)eciiililor esl Spiritus siiiiclus iii luaj^is i()suin convcniebat luilti iu illii

Sanclis : sed lisec s[3ccialilas refertur ad missione, quiim S()iiilum sanclum, sicul
o|)us non ad diversum inodum S[)iritus,
: pio\)d[uv niWl Seiilculiancm '
: sed in
el quoiid lioc quod Sancli aliter quain missionc invisii)ili inissiiiilis est Spiritus
prius se liabent ad i[)sum, et aliler quam sanclus, sicul l''ilius : vel niagis, eo quod
res aiiee. ipse majorem habet appropriationem iii

3. Ai) ALiUD dicendum, quod eHectus donis sanctificiintihus.

sanclitatis iii quantum ellectus, commu- An aliud dicendum, ([uod missio in aj 2.

niter (!st Trinitalis : sed in quantum carnem sumniii fuit missionum duplici-
sauctitatis esl, non est jpqualiler ap()ro- ter, scilicet quia alia; sine illa valuissent
ex ratione
priabilis Trinitali, sed polius ad redemptionem, et quia illa per unio-
sanctitatis ponit convenientiam ad pro- ncm ellectus creaii a Trinitaie facla est :

()rium Spiritus sancli, ([uod est donum sed in sanclificatione interiori personali
vel aiuor iii (juo omnia dona donan- i;eque vcl miigis convenit mitli Spiritui
lur. sancti.
, 1. Ad Auiui) (licendum, quod lioc datur,
quod usum, et quod juvat ad
biibetur ad Ad id quod alterius queeritur, Quare Ad gua3st.2.

usuin licet autem gratia eireclaad usum

: Datri non convenit mitti et dari? Dicen-
babeatur, tamen Spiritus juvat ad usum, dum, quod Patri non convenit mitti pro-
quia aliter non valeret gratia aliquid plt^^r causam sffipe dictam propter Iioc :

ef(icerc,-nisi adesset Spiritus sanctus per quod dicit Augustinus, quod milli est
seipsum, ut infra patebit. cognosci quod ab alio sit Patcr autem :

uon est ab alio. Utrum autem Paler det

^^'•'' Ai) id quod ulterius quffiritur, Quare ^e, et Magister infra determinabit, et
mitti vcl diui magis convenit persouifi postea determinabitur.
Spiritus sancti, quam Patris, vel Filii? Ad id quod ohjicilur, quod qmedam
Dicendum, quod si attendatur ralio da- dona sunt a[jpropriabilia Patri, dicen-
lionis praiier rationem missionis, lunc Jum (juod boc verum est sed illa de se :

planuin est reddere rationem : quia Spi- non sunt gratum facientia poienlia ;

ritus procedit ut donuin, non l'ater et enim non facit gratum et ideo cum :

Filius. Si autem attendaiur ratio inissio- missio vel datio non liat nisi nisi in illis
nis : tunc adliuc potest considerari duo- qua) sanctificant, non sequitur quod in
bus niodis, scilicel quantum ad compa- illis donis Patcr det se tamen de Patre :

rationern illarn quod missus dicit ab alio dicit Fiiius : Ad euui veniemus, el apud
esse : cl sic convenit l''ilio luilti^ sicut eum inansiouein faciemus ^. Sed hoc
Spiritui sancto. Polest etiam considerari coniingit, co quod inbahitant insepara-

' CA. lil S(;[ilonliarum, Dist. i. -x v,ii! >

 4Ul I). ALH. MAG. ORI). IMLED.

J)ilik'r sanctas aniinas tics porsonye : elus /luent, olc. Panis aulcm dicilur in
iinde in illa niansione solus Spiritus rnil- quantum conforlat cor in gratia.
tilur, sicut palet per id quod pnecedit : Ai) II) (|uod oiqicitur de Glossa, dicen-
Sl quis <lili(jit sennonum mcum
me, duin ([uod Pator j)onilur ibi pro volunta-
servahit : et Pater meus diliqel eum^ et te Patris : ot dicitur Patris voluntas ci-

acl eum veniemus', etc '. In collationc bus mulicrum olTcctive, scilicol quia fa-

enini dilectionis solus Spiritus mitlilur ciunt nos relici in voluntate Patris : sic-
ralionc appropriationis, non tarnen solus ut (jhristus dixil : Meus cibus esl ut fa-
Spiritus inhabitat, inio inliabitatio est ciam voluntatem ejus qui misit me -. Et
trium siinul. nota, quod dona Spiritus reliciunt : scd
nisi duo habeant ab ipsa substantia Spi-
ritus, quse est cum donis iii nobis, non
satiant : quorum unum est sapor ad tol-
ARTICIILLIS XIV. lenduin fastidium, alterum autem esl

vis reliciendi omnc id quod non : ({uia

An Spiritus sanctus potest dici cibus, et est Oeator, non satiat mcnlem liominis.

potus ? Ad ALiuD dicendum, quod csse potum

potest convonire altributo Kilii, ct attri-
buto Spiritus divcrsis considerationibus :

Deinde quan-itur de hoc quod dicit :

si enini considcretur ellectus qui est re-

« Unum Spiritum potavimus, elc. » slrictio Scecularis non fit nisi per
sitis,

l.Videtur enim Spiritus non esse po- gustum Spiritus, de quo dicit Gregorius
in Moralibus « (iustato Spirilu dcsipit
tus : vel qua simililudine vocat potum ? :

« omnis caro et carnalis delectatio. » Si

2, Pra?terea, Quid est Spiritum po-
tari? Videtur, quod hoc sit donis ejus autem consideretur humor potus cujus
infundi. actus est ferre nutrimentum ad membra,

;{. PraHerea, Super illud Isa. iv, I :

convenit hoc sapiontiai et prudentia" at-

Panem nostrum comedemus, etc, dicit qu» habent moderari in actibus

tributis,

Glossa quod mulieres sunt dona Spiritus donorum quantum cuilibet sit dandum
sancli : cibus autcm mulierum esl Pater, vcl induliiendum sit.

sicut et Christi : noster autcin cibus est

Christus qui de cfelo descendit panis vi-
vus. quod Spiritus relicia-
Krjj^o vidctur,
tur Patrc ut panc iios aulcm potamur :

Spiritu et isla non videntur convenire.

:
ARTICULUS XV.
i. Piivterea, Potum esse magis conve-

nil l''ilio : quia ila dicitwr, Kccli. xv, :{ :

An Spiriiu sancto noti cjistente Pater

A(p((i sapienti.T salutaris polabit illum. potesl iiuinitlerc dilectioncin suam ?

Et, l*roverb. ix, .">

: Bibile rinum f/uod
miscui vobis, dicit Sapicntia.
Deindo (|uaMitur de lioc quod dicit :

Solulio. SoLUTio. Dicondum, quod in veritate « Unus csl Spiritus sanctus, (jui datus
AdletZ.
Spirilus mclaphnrico potost dici cibus, est omnibus, licet separatis, elc. »

ol potus. Potus dicitur, ul innuit iiic Au- I. Si oniin non sit Spirilus sanctus, si

gustinus, in cjuantum siccularis sitis rc- iioc scilicel por imj^ossibile ponatur. ad-
stringit ardorom. llndo, .loaii. vii, '-^H : Imc Dcus (lilitrct creaturam rationalom,
Qui credit in me..., flumina de ventre et suam eis infundol diioctionem : ergo

' Joaii. XIV, 23. ^ Joan. IV, 34.

 liN I SKNTKNT. DIST. \IV, D 40;;

vidrliir (IikhI imiiiissio (lilccrKMiis iioii sil Smmhk». hifrmliiiii. (|inMl si |Miii;imiis solmlo.

missio Sniriliis. S|Miiliim s;m(liim ikmi cssc, non cril di-

2. l*i;clci(M, 1'onauuis millam cssc lcdio iii diviiiis iiisi cssi^iiliiilis laulum :

persoiKim co modo (|iio lidcs disliuf^uil cl illii rordilius iufuudcrelur, ul dicliim

pcrsonas : (|u;cro, iilrum iidliiic Dco csl : scd lioc uou cril ruissio ;iliciijus,

(•(Mivcuiiil milli? Vidcliir, (iiiod iioii : (juod ouiiu nou ost Kilii, palel lioc, (jui;i

quia iiiilli csl cognosci (|uod ;il> ;ilio sil : ikmi cst eneclus ji[)proprial»ilis l''ilio :

luiic aul(uu uullus al) alio vvW : ci-o vi- quod autcm uou l*;ilris, piitcl, (|ui;i r;it(!r
detur, quod non couv(Mri;it ci tiiuc milti. non est ah alio.
.•o.,t,a. CoNTU.v : Adliiic (Mit perlecte pol(Mis An aliuu dicendum, quod si uiill;i iio- ^,2
salvarc : uou auUMii polcst esse saliis uisi natur esse persona, non erit aliqua mis-
per quod sanclilicaudo revocat abcr-
id si<> |»ropric loqueudo sed adliuc Deus :

rantes ergo videtur cum hoc sit milti,

: potest dare se in elTectu gratiae.
quod ;i(lliuc possit mittere et dare, ct
,-,-|itti et dari.

D. A/i riri sancti et Ecclesiai Prselaii dent, vel dare possint Spiritnm
sanctum ? qiiod non dant hic ostendit.

Hic qihTriliir, rtrum el viri saiicti dent vel possint dare aliis Spiritiun

sanctum ? Ouem si aliis dant, cum ejus donatio supra sit dicta processio,

videtural) eis procedere Spiritus sanctus vel mitti : sed Creator a creatura
non mitlitur vel procedit. Restat ergo utSpiritum sanctum ipsi non dent,
nec possinl dare. Unde Augustinus in libro XV de Trinitate^ : Non aliquis

discipulorum Cdiristi dedit Spiritum sanctum. ()ral)ant quippe ut veniret in

eos (|uii)us manum imponebant, non ipsi euui dabant ^ Quem morem in

suis pra^positis etiam nuncservat Ecclesia. Denique et Simon Magus offe-

rens Apostobs pecuniam, non ait, Date mihi et hanc potestateui, ut dem
Spiritum sanctum : sed cuicumque, inquit, imposuero manus, accipiat
S|»iritum sanctum : quia nec Scriptura superius di.verat, Videns autem
Simoii (|uia Aposloli darent Si^iritum sanctum : sed dixerat, Videns aulem
Simon, f/ifia jjer impositioiiem manuiim, Apostolorum daretur Spiritus
sanctus'. Ecce liis vei'l)is osteiidit Augustinus nec Apostolos nec alios Ec-
clesifT Prfplatos dcdisse vel darc Spiiitum sanctum.

' S. Al'(;ustinus, I.ib. XV d(^ Trinitate, cap. 26.

2Ci'. Act,. VIII, 17.
•'
,\ct,. VIII, 18 (;t, 19 : Cuin ridisnrl l^imnii rjiiid '/ er iiiipnsitiniipm maniis Apnslolniiim. darelur Spiri-
tm anni tm,()hhdil ein peciiriiam, diceiis: Dtile et mihi Ikihc iintc>^laleiii , iit ciiiciiinrinc iiiipnsncrn ma-
nm,ac.cipial Spirilum sanctum.
406 D. ALB. MAG. OnD. PnMJ).

E. Qnod /ion. pos,sunl dare SpiriLiiin sanciutn liic docel.

Et qiiod plus esl, non posse eliaiii cl<ii"e dieil in (>o(leni liI)ro siihdens :

l)e (^lirislo scripluni esl, quod acreperit a Palre promissionem Spirilus san-
cli, el efluderil: iii (pio iilra([ue iialura monstrata esl, Inimana scilicet, el

divina. Acce})il quipj)e iil homo, en'udil iil Deus. Nos aulem accipere qui-
tlem lioc donum possiiiiius |)r() inodulo noslro : eHundere vero super alios
non utiqiie possumus : sed ul lioc liat, Deum super eos a quo id efficilur,

invocamus. Tlis verhis e.xpresse dicit nos Spirilum sanctum non posse su-
per alios efiundere, id est, aliis(hiie.

V. Quod mdetur ronlrarium

Sed liuic videtur conlrarium ([iiod A|)oslolus ad (lalalas de se loquens,

'i\\\ : Qni iribuit vohin Spirituni, ei operalur rirtuies in vo/jis \ Vjvce evi-

denter dicil seliihuisse Spiritum. Sed inlelli^enduin est lioc dixisse Apo-
stolum, noii ([iii;i liaheret potestatem et aiiclorilalcii) d.indi Sj)irilum saii-

cluni, sed (jiiia minislerium habuei"it, in (jiio dahaliir a Deo Spiritus san-
clus. ri enim ail Auf;-usliiius suj^er eum(l(Mn lociim, exponens illiid A|)osloli

verhuin : Ai) Aj)oslolo ])raMli(;ala est eis fid(»s : in (jua j)i'<iMlicalione <i(1v(mi-

tiiin cl j)i'<'esenliain Spiriliis sancli senseranl, si(Mil illo hMnj^ore iii novilale

invitalionis ad nd^Mii, eliam sensihilihiis mii.KiiIis juves^Milia Sjiirilus san-

cli aj^jiarchal, iil iii Aclihiis Ajioshdorum h\uilur. .\j)(M"le hic ostendil (juo-

niodo illis Sj)iriliim sanctum .\i)osl(dus li-ihueiil : iioii iili(jii(> ij)siim inil-

lendo in eos, sed j^ivrMlicando eis lidiMii (Ihrisli : quaiii illis recij)ienlil)iis.

quod S])iritussaii(liis iii cis ess(^l, ali(juihus si^iiis visihilihiis monsli','il)alur.

Non (M';^d homiiies ([iniiiIiiiiiciiiik^iic saiicli dare jt(»ssiiiil Sj)iiilum s.iiiclum.

'
Aii (ialal . 111, '(-.
 IN I SIOTKNT. DIST. \IV. K, AHT. in. 1(17

illuminarc, ct [Kulicero : nnii aulciu hoc

|)ossunl nisi conlcrendo S[iiiilum san-
clum : (M-^o ctc.

AinUUIIAIS XVI. SoLUTio. Diccndum cum Ma^islro, soiuii...

([uod viii saiidi, ncc, ctiaiii iiiinistri

Ulrnm viri sancti pnssinil darc Spiri- lu>clesiiB danl, ne([ue confcrunt S[)iritum

saiiclKni ? sanctum. El Inijiis causa est : ([uia dans

liiin
S[)irituiu sanclum hahet auctorilat^mi et

inllucntiam ad ininus su[)cr eirectuin, in

DciiKlc (}iuei'itur dc hoc (luud dicit. ((uo datur Spiritus sanctus : et hic etfe-

ihi, I), « /lir f/if.rritnr, lUrnm et sancti ctus est gralia gratum faciens, qua; iion

viri, ctc. » est nisi a solo Deo [)er eflicientem cau-

Uic cnim iiiLi|)it pais ilhi iu ijua detei- sam et auctoritatem.
minat, utrum viri saucli dent Spirilum Ad PRiMiM eryo quod ohjicitur, dicen- Ad i.

sanctum, quod non. Kt hahet

et ostendit (lum quod Christus dedit eis ministe-
trui capitula, in quorum primo ostendit' riuiu ad id in quo hahetur Spiritus san-
quod non dant. In sccundo, quod non ctus, hoc est, ad dispensationem sacra-
possunl dare.. ibi, E, « Et quod plus cst, mentorum : sed auctoritalem et efficien-
etc. » In tertio, ohjicit in contrarium, e^ tiam non dedit eis.
solvit, ihi, F, « Sed huic videtur contra- Ad ALiUD dicendum, quod qui dat oc- ^d 2.

rium, etc. » casionem damni judicatur nocens, non

1. Videlur enim, quod viri sancti pos- tamen judicatur efficienter damnum in-
sunt dare Spiritum sanctum : quia di- tulisse, nisi efficiat cum illo qui dam-

ctum est eis : Accipite Spiritnm san- num infert : sed in collatione Spiritus
ctum : quorum remiseritis peccata, re- sancti non potest potentia operativa ho-
mittuntnr eis\ Peccatum autem non re- minis operari aliquid : sed potest operari
mittitur nisi per Spiritum sanctum : ergo ad illud et suh illo : et ideo non est si-

dant Spiritum sanctum. mile : quia potentia creata potest ad illa-

2. Item, Qui occasionem damni (Jat in tionem danmi, non ad collationem Spiri-
judicio hominum, damnum intulisse ju- tus sancti.
dicatur : erj?o si ministri Ecclesise faciunt Ad ALicD dicendum, quod in lumini- Ad 3.

hoc ad quod incessanter sequitur Spiii- hus fit accensio unius ad aliud propter
tus sanctus, videtur quod ipsi Spiritum materise similitudinem : quia per illam
sanctum conferant. est unum comhustihile et cihus ignis,
Tlem, Xos vidcmus in luminihus
'•\.
sicut aliud : sed non cst ita similitudo
inateriahhus, quod unum] accensum ad potentict^ opcrantis in Deo, et in mini-
alterum, ult(!rius incendere potcst alia : stris in collatione Spiritus sancti.
ergo videtur in lumine interiori spiritua- Au ALiuD dicendum, quod purgare Ad 4.

11, quod homo acccnsus in gratia S[)iritus Angelorum est a dissimilitudinis hahitu
sancti, ulterius alios incendere possit, et in vi cognitiva, id est, ah hahitu, vel ha-
ita conferre Spiritum sanctum. hituali ignorantia, sive nescientia alicu-

i. Item, Angeli se invicem illuminant, jus occulti revelandi : et illuminari est

pui-fi^ant, et perliciunt : eriro cum eccle- accipi lumcn in illo quo videalur
in :

siastica hierarchia sit ad excm[»|;ir codc^- perlici autem est convcrti secundum hoc
stis hierarchiae, videtur ([uod ctiani intcr lunien ad fontem luminis, lioc est, ad
viros sanctos iiniis .iliiiiu jxissil [lurj^^-are, Vcihuiu ;clcinum. rndc oinnia ha^c tria

'
Jo;iri. .\x, 22.
408 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
^unt ox parte iiilelloclus ct pcr iiindum Ifudcndo scientiam verl)i Dei conducere
(loclrinne, et eirectus doctriufe : r[ hoc ad Deum : quandoque sequitur
sed lioc
modo bene possunt facere ministri Kc- gratia, quandoque non: et quod quando-
clesine : iinde alium docendo, illuminarc, que scquitur, lioc est ex supcriori infun-
et puryarc a iiescientia, ct perlicere os- dente causa et operante.

«
» -»
 IN I SKMKM. hlST. \V, A. 409

IJlSriNCiJO XV.

A. Utnnn SpirUus sancLus a aeipao detar?

Ilic considoiaiuliiiii osl, ciiiii ISpiriliis saiicUis dctur lioiniiiihiis a I^ilre

et. ImHo, qiiod osl, ipsiim ((Mii|)oralilci" |)i'occ(lore al) iilroque vol inilli,

utruni etiani a seipso deliir? Si datur a se, et j^rocedit vel iniltilur a se. Ad
(juod dicitnus, quia Spirilus sanctus et Deus est, et donum sive datuin : et

ideo dal, et datiir. Dat quideni in ({uanliiin Deus. et datur iii (|uantuin do-
uiiin sive daluiu. (liiiii aiilein (loualio sivo datio Spiritus sancti sit operatio

Dei, et coniinunis sitot iiidivisa o})eratio triuin ])ersonariiin, donatur ita-

que Spiritus sanctus '

non tantuin a Patre et Filio, sod etiani a seipso.

Unde Augustinus in lihro W de Triuitafr', dicit quod seii)suiii dat. Sicut,

inquit, corpus carnis nihil est aliud quain caro, sic donum Spiritus sancti
nihil est quam Spiritus sanctus. In tanlum ergo donum Dei est, in quan-
tum datur eis quibus datur. Apud se autem Deus est, etsi nemini datur :

quia Deus erat Patri et Filio cocPternus antequam cuiquam darelur : nec
ffuia illi dant et ipse datur, ideo minor est illis. Ita enim datiir, sicut Dei
donum, ut etiam seipsum det, sicut Deus. Non onim dici potest non esse
sua^ potestatis, de quo dictum est, Spiritus ubivult spirat\ Ecce aperte di-
cit quod Spiritus sanctus seipsum dat. Si enim Spirilus sanctus sei|)sum
dare non potest, et eum Pater dare potest, el Filius: potest utique Pater
dare aliquid et Filius, quod non potest Spiritus sanctus. Itein, Si Pater et

Filius dant Spiritum sanctum, nec ipso dat aliquid '

: aliquid ergo Pater

operalur el Filius, quod non operatur Spiritus sanctus Dat orgo Spiritus
sanctus seipsum. Si autoin soij)siini dat, tiiiicota soipso procedit et initti-

liir : qiiod utiqiie veruin est. Nam processio temporalis Spiritus saiicti vel
missio, ipsius est donalio, ot ij)sa Doi o])(U'ali(». Procedit orgo S])irilus san-
ctiis t(!inporaliter a se, et mitlilur a se : (]iiia daliira so.

' Iri f;(lit. Joaii. All(\'iunne deest sanctus.

* S. Al'(;ustinus, l.ih. XV dc Triniljite, cap. 9.
* .loaii. III, H.

*iii (;dit Joaii.. .\llcauiiie deosL lioc vorljiim aliquid.

410 D. ALB. iMAG. ORf). PR.I^D.

sus dicitur non reprehendun- Filius, ot

tur cum ergo hoc non possit esse nisi
:

missio sit SBterna, videtur quod mitti se-

DIVISIO TEXTUS. cundum modum convenit ab aeterno : et

sic erit duplex missio, <Bterna, et tempo-

ralis.

« Ilic comideiandum esl, ciim Spii^i- '\. Item, Datum esse vei donum ma-
tus sanclits delur Jnjminihus, elc. » gis se tenet ex parte creatur?e, quain
Ilic incipil pars seciiiida, in qua agit inilli, ut superius probalum est : sod
Magistcr de missione Spiritus sancli se- Spiritui sancto ab a^tcrno convenit, quod
cundum comparationem ad principium sit donum : ergo multo magis quod sit
missionis, quairendo, Ttrum sit missus a misSUS. Sedcont
seipso? Si:i) coNTRA :

Et habet distinctio ista tres quaes- 1. Mitti cst cognosci quod ab aho sit

tiones principales : quaruni prima est, in efToctu ap[)ro[)riabili pcrsonae, quo in-
an Spiritus sanctus mittitur a seip- telligitur propriiiin iHiiis personee : etre-

so? et haec terminatur in primo capitulo ctus autem non est nisi in tempore : er-
A. Secunda est de missione rilii, per go missio non sunt a^terna.
et datio

quam probatur missio Spiritus sancti : 2. Item, Supra habitum est, quod
et incipit il)i, B, « Ne autem mireris, missio dicit coinparationem ad eum cui
etc. » lertia csl, cur Patcr non legitui- initlitur : sed ille cui missio lit non est

mitti? etincipit ibi, IV, « Hic quseritur, ab oeterno.

Cur Pater, etc. » Sulutio

SoLUTio. Dicendum ad hoc quod mis-

sio et datio non dicuntur nisi tomporali-
tor sive ex tempore. ^^j j

AMTIClILrS I. Ai» HOG quod contra objicitur, dicen-

dum quod cognitio quae importatur in ra-
Utriim missio et datio sint temporalia rl tione missionis, ost cognilio qutc fit in
{elcnia sicut prncessio ? ellectu appropriabili personaj, sicut liiit

objectum in contrarium. Ad 2

i\i) ALiui) quod secun(himdicondum,

Incidit autem liic dubium anto Litte- «eternam generationom non dicitur mis-
ram, Ftrum missio et dalio sint tompo- sio socundum com[)letam rationom mis-
lalia el aeterna sicut processio ? sionis : scd habotur congruitas ad hoc
Videtur autcm, quod sic : ([uia qiiod gonitus possit milti : quia ex hoc
1. Mitti cst cognosci quod ab alio sit : i|)so ([iiod ab alio est, milti [lolest : et
cognosci autem i^otost osso ox parlo ap- boc intondunl illi ([ui hoc dixorunt, et

litndinis cognili, vol ox part(! cognoscon- non quod missio sua fuerit al) a^terno. a.i 3

lis sccunduni acluin : sicut etiam dicit Ai) ALiuD dicendum, ([uod ab wtorno

Augustinus quod iib .Tlerno Spiritus do- Spirilus dicitur donuin ab aplitudine
num ost socundiiin aptiludiiiom : ciim donandi : sod inissio, datio. ot hujusmo-
orgo ab a-lorno ab alio sinl P^iliiis ol di nomina vorbalia siint, ot rcspiciiinl

Spiritiis sanctus, ab a'torno convonil ois mjigis actuin missionis qiii non ost nisi

([iiod sint missi sociindiim liabilum vel in toniporo : ot idoo non dicunlur (lu[)li-

a[)tiludinom. cilor : sicul processio qii.T do so magis

2. l*i;oli'n'a, lii liac eadem loctione dicil comparationom ad [irincipiiim a
habotiir, ([iiod ([iiidam dicobant, ([iiod ([iio, qiiam ad eum ad qiiom procedit vel
sociindum aMornam genorationem mis- procedere potest.
 IN I SKNTKNT. DIST. \V, A. AhT. 2. 411

Spiriliis sanctus in (jiiaiitum Dous, esl

dans, ot in (|uanliim doniim osl dalum.

'i . Pradcrea, Doniim ost porsonalilcr

y\inT(TUJIS II.
vX ab adoriio : si orgo dattis csl iii (]uaii-

tiim <h)ntim, ost ipso datiis socundum

Dcn.s, ossc siium porsonab; (|U()d habot ab a-tor-
L/tniin Spiri/it.s saiirlu.s f.s/ c/

c/ ii/rinn
no : sod socundiim id ([uod ost ab a't(!r-
eliiiin doniiin sivc da/iiin,
dn/ur a se ? iio, (>st Dcus (bins : crgo socundum id
Spiri/n.s .saiic/iis
(jiiod liabcl (M ost ab «Ptorno, cl ost dans,
cl (laliis, (piod falsum osl.

DciiKlc (|iiaM'iliir (\v lioc (juod (licil ii)

."). omni donationc aiictorilas
Itoni, Iii

Liltera piitni capiluli A, ibi, « Ad quod ost dantis supcr donatum Spiritus aii- :

dicimiis, quod Spiri/us sanclus, el Dens tcm sanctus ntillam iiabol aucloritatom
cs/, et doiiinn sivc da/um, ctc. » supoi* soipsum orgo non dat se. :

Vidctur lioc (>sso falsum : quia. (). Iloin, Oinno datum dicit osse a
1 . Dans et datum substanlialoui babcnl (lanlo, datum onim a dante est cum :

dislinclionom autem sanctus,

: Spirilus orgo Sj)iritus sanctus non sit a soipso,
ut ost Deus, ot ut est donum, non habot Spiritus sanctus non dat se.

substantialcm distinctlonem oPi^o non :

convcnit oi daro in quantum csl Dcus, ot rLTRRius qu.^Britur de bac, Spiritus Qnaest.

(lari in quantum ost donum.

sanctus datur a so. In hac enim praeposi-
2. Si forte dicas, quod dans et datum tio a notat habitudinom causse efficientis

in hoc loco non difTerunt substantialiter. in re ablativi : sed Spiritus sanctus non
CoNTRA Statim in Lit/era assignando
:
babet aliquam habitudinem talis princi-

rationem quaro Spiritus sanctus sit dans pii rospectu sui : ergo hsec locutio est

in quantum Deus^ dicit : « Cum autem falsa, Spiritus sanctus datur a se : quam
donatio sive datio Spiritus sanc/i sit opc ponit Augustinus in Li/tera.

ratio Dei, et communis sit et indivisa Si fortcdicas, quod Spiritus sanctus ut

operatio trium personarum^ donatur ita- ffiterna substantia eadem cuin Patre, po-

que Spiritus sanctus non tantum a Pa/re test habere liabitudinem respoctu sui, ut

e/ Filio, scd e/iain a seipso. » Constat ost in tomporo procedens. Contra : Haec
autcm, quod operatio trium personarum non conceditur, Spiritus sanctus in tom-

non est ad sul)stantiam quae est Spiritus pore vel bodie est a se seterno : ergo
sanctus : ergo Spiritus sanctus non est vidctur, quod nullam liabeat habitudinom
datus : ergo etiam bic differunt substan- caussB pnfipositio : ct sic locutio est falsa.

lialiter dans ot datum : (>t ita babotur

propositum. Solutio. In hac quoestione sunt plu- yoiutio.

3. Itom, Quidquid datur, soparatur a rium opiniones valdo divorsae quidam :

danto, vd
dominio dantis, vel recipit
a eniin dicunt, quod dare et dari dicuntur
communicationem alterius dominii. Yor- duobus modis. Ilno modo secundum
bi gratia, a danto soparatui- ({iiando por- (jiiod inlentio dantis notat auctorilatem
rigo amc datum tibi : a doiiiiiiio aiitcin rospectii dati, ot datum subaucloritatom
quando licot mocum corporalitor ronia- rcspectu dantis : ot sic Spiritus sanctus
neat, tamen non amplius babco domi- non dat sc, ncc donatur a se. Alio modo
iiium in ro data tibi accipit autom : dicitur impropric dans {)ro inlluons, et

aliud dominium, si do tibi potestatom (lari jjro inspirari vol immitti : et sic

communicationis in bonis meis. Xullo concodunt quod Spiritus sanctus dat so,

istorum modorum Spiritus sanctus dat et datur a so : qiiia inlluit so, et inspira-

se. Plrgo h(ec ost simplicitor falsa, qiiod tur a so montibus fidelium : ot hcec opi-
 ,

il-2 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

nid riindaliir suppi- illiid Augnslini (jnod loni distinctionem danlis et dafi, sed non
liic lial)elnr, « Si l*ater el hilius danl sceundum secundam.
" Spiritum sanclum, uec ipse dat se : Ad alut) dicendum, quod in donatione ^d
« aliquid eii^o operalur Pater et Kilius Spiritus sancti diio sunt. Tnum quod est

« quod non operatur Spiritus sanctus. » donum principale, quod est Spirltus san-
\]\ lioc enim iniiuit Augustinus, quod ctus datus : aliud est donum quod datur
cum dicit, Spiritus sanctus dat se, non in illo, et cum illo. In illo, dico, quia
intelligit nisi opus iuspirationis in nien- ipsesecundum Augustinuni est donum
tes lidelium : et heec est sententia anti- in quo omnia dona donantur rum illu :

quorum Prrepositivi et riulielmi. autem ideo dico, quia gralia infunditur

Alii dicunt, quod dare in accusativo Spiritus sancti, et respeclu illius quod da-
non dicit auctoritatem respectu dati : sed tur in dono Spiritus sancli, et cum ipso,
sufficit secundum rationem
ditrerentia : ponitur operatio Patris et Filii et Spiri-
el ideo concedunt, quod Spiritus sanctus tus sancti : quia lioc est elfectus in crea-
ul in se consideralur, dans est, et datus tura substantialiter dilFerens a Spirilu
est secundum quod est in isto vel illo sancto.
cujus nientem inhabitat non con- : et illi An aliud dicendum, quod quidquid ,

cedunt, quod idem sit darequod mitlere, datur secundum quod dans liabet domi-
vel procedere et dicunt, quod idem pot-
: nium super datum, et ex ratione auctori-
est esse dans et dalum, et quod non se- tatis et dominii habetauctoritatem dandi
quuntur rationes inducta^. hoc : vel separatur ab eo loco, vel usu,
Tertii dicunt, quibus videlur mihi ma- vel transit incommunitatem alterius do-
gis esse consentiendum, quod duplex est minii sed non in datione ubi ralio dan-
:

dans datum ponunt enim ista quan-

et : tis non fundatur nisi in amore quia ibi :

doquc dominium^ et iii quo est doini- dans remanet totus, et totus datur al-
niiim illud vel quasi dominium quia : teri et a seipso, ut prius patuit in exeni-
non dat aliquis nisi cujus dominus est, et plo amicorum et amoris eorum, si ille
in quo liabet auctoritatem. Iloc modo amor esset persona, et se donare posset.
nec Paler dat, nec P^ilius, nec Spirilus An aliud dicendum, quod personaliter ^
sanctus Spiritum sanctum. Ouandoque est donum et ab aHerno per aptitudinem
autem dicitur dans respectu dali, non a donandi, ut dicit Augustinus : sed licet
potestate dominii, sed a vi amoris : sicut ab a^terno sit donuni, (>t persona, non
est datio inter qua datione amicos, in lamen ratio doni secundum modum si-

unus dat bene alii quod habel, et quod gnilicandi est ralio person.'e : quia do-
ipse est, sicut dicit amicus ad amicum, num dicitur ab aptitndine donabilitalis
F.go do me libi: el lioc modo eum Spi- passiva^ scilicet qund donaii jiossit : pci-
ritus sanclus sil doniim in quo omnia sona autem dicitur in se. VA ideo in
doiia (lonanliir, conccdiiiil ipiod Spiritus (juantum esf persona el Deiis, liabel vii-
sanclus dat sc. Si ('niiii in inf(.'rioril)us, tiilein daudi active : et in quanlum est
inquiiinl illi, ainieus amico dat se : et si douum, iiabel congruilalem ul (iclur|)as-

amor nictliiis qni csl iiilcr cos, essel per- sive. Et ideo in argumcnto illo iiuidil

sona perfecta, seipsum iilerque amico- fallacia accidenlis : quia licct persona el

lum darct iutegrum ita cum in divinis : Deus et donum sit Spiritus sanclus ab
Spiritus sanclus sil amor, diciint (jiiod a^terno, non tamen o[)orlcl, ijuod oinuc
ipse dat scipsum, cl lioc vidctur magis quod ci convenit in (luantum est donum,
probabilc. conveniat ci cadem ratione in qnantum
Skci NDUM iiocergo respondeo ad pri- est una pcrsona in 'rrinilal<>.

mum. (|uod dans cl datiim scciindiim .\d idkm diccndiim. (jnod liccl dalum
|iiiiii;iiii iiilriiliniicm (liciiiil sulislaulia- scciiiidum aclum iioii sil in tcmpore,
 IIN I SKiNTKlNT. DIST. \V, A. AMI". :{. ii:{

Imiiicii iioii S('(|uiliii', (|ii(i(l iiiilliiiii a>ici'- ilii iilii (licil : » Noii ciiiiti (Ik i |i(ilc.s| ikhi
miiii ('iiiivciiiiil ci : |K>lcsl ciiiiii iclcnuiiii cssc sti.c polcslalis, dc (|iio S(ri|iliiiii

cssc ralio cjiis (jikkI lil iii Iciii|mh'I' : siciil csl, .S'/>//'/7/^s uhi ciiill sjiiral \ >> . (Mi.isi di-
oiiiiic (loiuiiii csl ralio (|iiarc (laii possil ccrol : lii lilicrlali^ voliiiilalis liahcl . (jiiod

iii lciu|K)i'c. S(! dcl : cl lucc, liborlas iioii |kuuI, aiiclo-

.\i> Ai.u i> dicciidiiiii, (jiiod li,c('> csL rilalem rospoclii siii, scd coiisislil ilii vi

lalsa, (iiiod iii oiiiiu doua^lioMc sil aiiolo- ainoris coruin ([iiiluis S(3 dal,
rilas daiilis super doiiaUiiu: luoc ciuiii
proposilio noii ost vora uisi iii illa doiia-
lionc uhi ralio donalioiiis o.st polcstas
ox (loininio suj)or donatum, vcl ox au-
ctorilatc : lalis autcni nou cst liio, ut pa- AliriCLLLS III.

tuit.

Ad aluu) dicendum similitcr, quod Ulru)n nullum donnin dclur nisi Spi-
esse datum in donatione cujus ratio fun- rilus sanctus, cl ulruin corpus carnis
datur iu potestate dominii vel auctoritalis, sil aliud quani caro ?
dicit ut procedcns a dantc : sed non illiid

quod fundatur in vi anioris amicitite.

Deinde quaeritur de hoc quod dicit :

Ad id quod ulterius quaeritur, Utrum « Sicut corpus carnis ni/til aliud cst
Spiritus sanctus dotur a se ? inveniuntur quam caro, etc. »

Quidam enim di-

diversilicari Uoctores. Ex lioc enim soquitur, quod nullum
I.

cunt passivam minus propriain quam aliud donum detur nisi Spiritus sanctus :

activam, propter rationem quaiu taugit et hoc non est verum quia dantur nobis :

objectio. Alii ccontra dicunt aclivam etiam virtutes et gratia, sicut patct per
minus propriam quam passivam quia : diflinitionem virtutis quain dat Augusti-
dicunt, quod habitudo preepositionis a nus, quod bona qualitas mentis
(( est
referlur ad etfectum connotatum cujus : « qua recte vivitur, qua nemo malo uti-
causa est Spiritus sanctus, sicut et Pa- <( tur, quam Dous iii nobis sine nobis

ter. Mihi vidotur, quod passiva sit vera, « operatur. » Et, Sapient. vu, II : Vene-
et minus propria quam activa, sicut di- runt inilii omnia hona pariter cum illa.
cunt primi : et habitudo praepositionis Et, Sapient. viii, i\ : Sohinetatem et pru-
non notat tunc causam respectu olTectus, dcntiam docel, el justitiam, ct virtutem,
quia eirectus non sup[)()nitur in ro sui quihus utilius nihil cst in vita hoinini-
causalis, sed potius Sfiiritus sanctus : sed hus. Ergo vidotur, quod donum Spiritus
notatpraepositio seoundumhocnon aucio- sancti aliquid aliud sit quam Spirilus
ritatom, sed potestatem dandi ex vi amo- sanctus.
ris vel virtute : et ex hoc non potest in- 2. Prffiterca, Gorpus carnis videtur
ferri, datur a se : ergo est a se : vel ergo esse aliquid aliud quam caro : quia cor-
habet auctoritatem respectu sui : vcl ergo pus dicit compositionem ex mombris dis-
ha])ot rationcm principii respectu sui- similibus, sicut est pes, et manus : caro
ipsius: rjuia illa non exigit talis donatio, autom non dicit hoc : orgo corpus carnis
cujus potestas tota iu libortato voluntatis aliqiiid aliud cst quaui caro.
ot amoris consistit. Jluncsensum videtur
conlirmaro intontio JAtterx: quia cum Solutio. Dicendum, quod Augustinus Solutio.
debeal probare, quod polest dare se, in- non intendit negaro qiiiu multa creata ^''- '•

dijcit qiiod ost sutfi potestatis ot libertatis doutur cuiu Spiritu sancto, et iu Spi-

' S. AcocsriNUs, Lib. V de Trinitatc, ca;j. 9. Cf. siipra, iii hac disl. XV, cap. A.
 :

Hi I). ALB. MAG. OKI). l'J{.ED.

rilu : S(mI iutendit dicerc, quod in noniino

el conslriiclione niliil aliud signilicatur
([uani Spiiitiis sanclus: cuin oniin dicitur
v irn m-i i— x"
ilonuin Sjuritus sancti, propler transitio-
nein ol)li(iui
V
crederet aliquis quod divi- ...
{jua'ntai\ (iii vei;r.
• ,,
siul ilUe Ircs nraijo-
. . II- . .
nilas csset inter ohliquuin et rectuin. . . , ,

rr , ,, i .. !• siliones, seiUcel bpirilus millit se, el

Undc \ull \ui;uslinus, quod obliquus
I 1

., . ., .,,., ' ,,
..."...
cuin recto intransitivaiii
, ,
liabeat constru-
. ,
bjnritus mittitiir a se, et Spiritas
. .

,., ., '
proccdit a sc .

ctionern: sicut cuin (licitur, corpus carnis

vel creatura siniul.

KA 2. ''^'* ' LTiMUM dicendum, quod Augusti- Deinde quieritur (K' lioc (juod dicit :

nus vocal corpus quodlibel quod habet « Si aatem seipsam dat, lanc et a seipso
trinani dimensioneii» : et sic corpus car- proeedit et ?nittitur, etc. »

non
nis cslcaro, et corpus ossis est os : et l'^st enim bic dultiuin, Si Spiritus
vocat corpus animatuin quod componi- sanctus niittat sc ? Et si ista aliquo inodo
tur ex organis dissimilibus diversis. concedilur, dubia adhuc erit ista, Si Spi-
ritus sanctus mittilur a se f Et si ambae
istai in aliquo sensu concedantur, adhuc
remanet Jia^jc dubia, Si Spiritus sanctus
AJVriClJI.lIS IV. procedila se ?

Videlur enim h;ec esse falsa, Spiritus

Utrumpotest Patcr aliquid quod non sanctus mittit se.

Spiritus sanctus? J. Su|)ra enim babitum ost, (juod mit-

ti ost cognosci (juod ab aliosit: ergo a
(juo millitur ali(jua porsonarum, cogno-
Doindc (jiiioritur di! hoc argumonlo scitur ab illo osse : sed Spiritus sanctus
quod facit, ibi, « Si enim Spiritus san- mittit se. ut tu dicis : ergo Spiritus san-
cius seipsum dare non potest, etc. » ctus cst a se, quod falsum est : ([uiadicit
V^idetur enim non valere quia Spiri- : Ansolmus, ([uod nec nalura admittit, neo
tus sanctus nou [)olest spiraro Spiritum intellcctus ca|)it. ([uod idom sil a sei[)so.
sanclum ot oum Pater polest spiraro ot
: : 1. Itom, (lum dicitur, Mittit se, sup-

tamen ex hoc non sequilur, quod Pator positum vorbi quo notatur auctori- est in

possit vol faciat ali([ui(J quod noii [)ossit tas ros[)eclu ojus quod su[)[)onitur in
vel faciat S[)iritus sanctus, cum spirare pronomino sod boc ost idoin, cum rola-
:

noii sit aliquid, sed ad aliquid : orgo a livum roferat idem ([uod est in antece-
non valet, cum secundum
simili ot lioc donte : orgo in locutione signilicatur idoin
Magistrum idom sil daro ([uod [)rocodere liaboro auctoritalom rospectu sui : cum
tomporaliter. orgo hoc iion sit verum, vidolur loculio
osse falsa.

soiuiicj.
^OLUTio. Diccndum. quod liic lonet ;}. Itom, Mittons ol missus quoerunl
argumentum [)ru[)tor connolalum in distinctionem porsonalom ad minus : lia'C

crealura, ([uod olaudiliir iii intollectu autom iinn ost hic, cum dicitur, Spiritus
(•ju> ([ui»(l rst daro : hoc onim oporari ost sanctus mittit se : ergo locutio est falsa.
coruin ([ii;i! subjiciunlur [)olonli;u : ot i. Itom, Palor non miltitur ab aliquo
ideo si ab hoc oxcludorofur S|)irilus san- (ni dicit Augustinus) oo quod ;i iiuUo ost
ctiis, so([uoiotur qiiod ali([ui(l [lossol \\x- ergo ;i simili noc Spirilus sanclus mit-
tor ([iiod non posset Spirllus sanctus. ijt se, eo quod ;i se non est.

Si forlo dicas, ut su[)ra, quod est po-

lestas colJationis ox vi ^imoris, et ex vi

 IN I SKNTKM". IHST. W, A, AIM. i. iin

aiiclorilalis : r\ cx vi aiiunis millil S(i S|ti- iajsa : co (|iiod scciiuduin siipra di(;ta,

filiis saiicliis, siciil «'liam dal sc. C-onika : pioccdcrc inm poiiit compaialioiicm iilSl

Darc (Ir siia inlciilioiic lum (licil c(>m|>a- ad priucipiiim a (pio : ciiiu cr;^o i|)se

ralioiKMii ail proccssioixMU a'lcniaiii. Spinliis saiicliis iioii sit piiiicipiiim siii,

cum iulra couccdaliir lia'c, l*alcr dat s(^ : vidcliir (piod uiillo modo a so |)r(JCO(lat.

uiilli aiilcm iu(dusaiu liahcl iii sc |>ro- Si diciitiir, (piod noii procedat a se

ccssioucm : cri;'o uoii csl siiuilc : (|uia, simplicilcr, scd proccdit a S(! in crcalu-

noc ox vi aimuis, uec cx i'aliouc auclo- raiu.

rilatis V(d doiuinii S|)irilus sanctus iia!)ct (jONrnA :

(juod sil a sci|)So : ci^^o uullo u\od(> uiit- 1. Processio iii croaluram ostoiidit

tit sc, ul vidclur. aiternam, et nihil aliud superadiJit : er-

Si fortc dicas, (juod iu V(!ritate isla lo- go sisecundum jetornam non procedit a
cutio falsa cst, noc cani ponil Au^uslinus se, socundum temporalem non dobid os-
scd .Magistcr:et ([uod Mayister in hoc teudi procedere a so : ei'go rolin((uitur

falsuni dicit. Conth.v : .Vugustinus dicit : adhuc luec osso falsa, Spiritus sanctus
« Spiritus niittitse, etdat se '. » Er^-o ikju procedit temporaliter a se.
lantum Magisterlioc dicit, sed et Auj^us- 2. Item, A quocumque ncgatur genus,
linus. qua3libet specios illius generis negatur :

sed Spirilus non procedit a se : ergo nec

Ulterius quceritur de isla, Spiritus tem[)(jrali processione, nec a?terna pro-
sanctus miltitur a se. cedit a so.
1. Passio enim semper est iilata ab 3. Itom, A tjuocumque negatur actus
alio, licet non actio : ergo passivum ma- naluraj, negatur etiain modus illius ac-
gis dicit rationeiri cssendi ab alio quam tus : sod processio a se negatur de Spi-
activum : ergo videlur, quod passiva ritu sancto : ergo et modus debet negari,
majorem habeal rationem falsitatis, scilicetquod procedit a se temporalitor.
quam activa. 4. Item, Quia Pater non est ab alio,

2. Ilem, Intellectus non capit, quod idoo non convenit ei ut ostendatur toui-
idem agat et patialur ros[)ectu ejusdem : poraliter ab aclu esse : ergo a simili, quia
ergo cum hoc significetur ista locutione, Spiritus sanctus non est a se, ideo non
Spiritus sanctus mittitur a se, videtur convenit ei ut temporaliter a se esse os-
essc falsa. tendatur : sed ostenditur, cum dicitur
Sed contha : Auiiustiuus dicit. (( Tunc procedere a se : ergo locutio illa falsaest.
unicuique mittitur, cum a quoquam co-
gnoscitur atque percipitur, quautum co- SoLUTio. Sicut diximus in principio is- soiutio.

gnosci et percipi potest '. » Et hiec au- tius distinctionis_, super expositionc et
ctoritas infra in hac eadem distinclione voritate et propriotale istarum locutio-
ponitur In JAttera. Sed talem cognitio- num, discors Doctorum invenitur senten-
nem facit in nobis Spiritus sanctus ; et tia. Sunt qui rationibus supra induclis_,

vere dicitur, quod haec cognitio est a dicunt omnes istas esse falsas, Spiritus
Spiritu sancto et mittitur ai) eo : ergo mittit se, Spiritus mittitur a se, Spiritus
vid(!lur, si hoc est eum initti, quod vcre procedit a se : et dicunt (juod si in au-
mittatur a seipso. ctoritate inveniantur,exponendaB sunt sic,
S[)iritus mittit se, id est, a Spiritu est
ri.TEiuLs quaiiitur de ista, Spiritus eirectus in quo cognoscitur missus. Sed
sanctus procedit a se. lltEc enim vidotur quia in auctoritatibus Sanctorum inve-

'
S. AuGUsTLNUS, Lii). V de Tiinitate. 2 Idem, IJb. IV de Trinitate, cap. 20.
ili; I). ALB. I\IA(i. OHI). PH/EI).

niuiilur ('xpECSsc, ct liir a .M.iiiistio cuii- ot ideu inui^is |ilai:cl niilii. VM vv^o siwi-

ccdiinlur, diflicile viilclur milii quod di- .sus, Spifitus sanctus inillil sc, id est, a

canlur falsa'. l'nde alii dicunt, quud niil- collatione Spiritus qua se dat, esl elTe-

tere et proccdere du[)licilor dicuntur, ctus in quo manifeslalur Spiriluni esseab

scilicct propric, ol improprie. Propric, alio, el in isto cui mittitur : quia princi-
quando dicit distinctionem nunlii, ct pale siynilicatum verbi ex ipsa missione

nuntiantis : et non sumitur

sic iii i>tis ustcndit ah aliu cssc : qiiia aiitcr iion

luciitiunibus. Quandoque autem milt(!rc conveniret ei milti a se.

idem csl (juod dare : et sic sumitur nii- Ad objecta ergo dicendum pcr ordi-
nus [)roprie et in : lioc sensu concedunt ncm.
ibtas, ethoc volunt trahere ex Lillera, An primlm, quod Spiritus mittit se :

ubi Magister dicit, quod Spiritus sanctus et bene concedo, quod missio passiva

dat se, et datur a se quod est ipsum :

facit cognosci quod missus ab alio sit :

tcmporaliter procedcre et mitti. Alioruin activa autem, quud missus ab illo sit

scntentia est, quod non est intentio Au- qui mittitur : sed jam dictuni est, quod
gustini et Maj^nstri dicere, quod et dare gratia principalis signilicati non egredi-

vel mittere sint idem, nisi secundum ra- tiiractus missionis a suppositolocutionis,

tionein et suppositum, non autein secun- sed gratia actus causantis etreclus illos

dum intentionem : ct illi dicunl, quod in quibus cognoscitur ab alio esse : et

cum dicitur, Spiritus sanctus mittit se, ideo pronomen ostcndit inesse Spiritui

duo importantur in vcrbo. rnum e\ sancto missioncm passivain, suppositum

principali signilicato verbi : quia mittit aulem non oslendit inesse mi.ssionem ac-

significat missionem, sicut ambulat am- livam : ct sub hoc modo sensus est,

S[)iritus mittit se. id est, a Spiritus col-

bulationem. Aliud est quod est in verbu,
scilicet actus elTectivus illius connotati, latione in qiia dat se, est ellectus in quo
quod confertur in tempore ei cui fit mis- cognoscitur quod ah alio sit : et hoc ve-
sio : et idco dicunt, cum dicitur, Spiri- i"um est.

tus sanctus mittit se, quod Spiritus san- Ad alild dicenduin, quod suppositum

ctus non reddit suppositum verho nisi in illo actu cujus suppositnm est, non
gratia secundi. Cuin antem additur se, quarit auctoritatem in apposito :
quia

transit actus hiijus vcrbi, millil, in duo :

luec missio est ex potestate amoris, non
quorum unum est in altero : et ideo ex potestate auctoritatis vel dominii, ut

actus enim su[)erius in alia ([uwstione dictum est.

sunt ut unuin conjunctiim :

elTectivus connotati transit supcr id quod An aliud dicendum. (|uod hoc est ve-
mi.ssione sed quia in >uin, quod mittere et mitti gratia princi-
eflicitur in ipsa :

co spc- palis signilicati exigunt distinctas |)ersu-

illo manifcstatur Spiritus, ut in

ciali mudo existens, ideo cliam transit nas :

.sed non giatia altcriiis actus qiii

super Spiritiim nun simplicitor, .sed se- ibi etiam est cummunis trium [)ersuna-

ciindnm ([uud siiccialitor in illo existit :

rum, scilicet collationis elTectivae illiu.s

iit ipsa missiune temporali n(Ui liat Spi-

<loni in qno lit ut insit Spiritus sanctus :

ritus sinqdiciter, sed fiat ut ibi existat et ideo non oportet, quod S[)iritus sanctus

hoc modo ([uo [)rius ibi non fuit, et hoc distinguatur a se.

por rationem illius elTecti oslendatur :

Ad alu d diccndiim, ([uod aliud est in

sicut otiam dicimus quud Vcrbnm nun l*atie : (luia in Patrc princi[)alc signilica-

est factum, sed tamon esl factum secun- tum vcrbi quod ost missio [lassiva in

dnm cariinii. ila liic S[»iritus nun lil ([uantnm tonet se ox [larle ap[)Ositi, nec
iiiissiuno quud cst rcs[)cclu sui, ncc ros[)eclu alicujus saivari
missiono, scd lil i|)sa

inistualilcr .jii;nii |)rius : et Inec u[)iniu [xdost :

([uia niillu mudu ost ab alio ut

niagis cuncurdal . um dictis Sanctorum : mitti possit : ot ideo nun potest signifi-
 iiN I sii^iKiM. Disi. xv. A, \\{\. :;. 117

('iiri cssc al) alio. Scd iii l''ili(» cl S|>iiilii raciaiii : siciil dc ali([ii(» s[)oiilaii('o dici-

saiiclo si^iiilicaUiiii vcrhi j)assi\iiiii sal- tiir, i[)sc lacit sc raccic hoc, ([Uiu l.icit

valur s(M'mi(liiiu (|ii()tl liaiisil iii pioiio- li(»c cx rihcilalc siia' Noluiilatis ct c\

nicu i('ci|)r(»(iiiu : liccl uou salvcLiir iv- auiorc.

s[)Oclu illiiis su|)|)ositi, scd ahsolulc rc-

spcclu su|)|)ositi (|U()(l iiiU^llii^iluro pcrari Ai) II» (|IU)(I iiliciius (|ii;crilur (lc isla, Ad^. quesBt

cuiii su|)[)()sil() cuuulcui ucluui : ([uiu S[)iritus sanclus [iroccdit a sc : dico,

aclus (lcuolaus en"ccluiu iii crcalura coni- ([iiod uioo judicio isla luiiius liahcl [^ro-

iimiiis csl Iriuui [)crsouaruiu : cl oniucs [)riotatis, quaiu ali([ua aliaiiiiii : laiiicii

[)crs()ua' su[)[K)iuiiitur iu locuUouc cx ([uia Sanclus caiu dicit, concedo oam suh
uaUira vorhi, liccl laiiUiui uua siyuilic(^- lioc s(!nsu, quod iutclligalur (\v procos-
liir iu locuUonc : ol idco vorhuui id qaoud sioiie [lassiva temporali : et tunc cxpono
aclum donationis hahol onmos [)ro su[)- cam sicut ctiam illaiu aliam, S[)iritus

posilo sed quoad acluni queiu addil

:
sauctus mitlit so. Qiiia licot procossio
missio/hal)et [)ro su[i[)osil() [)crsonas ([ui- non dicat nisi com|)arationom ad [)rinci-

bus convenit inissio. [)iuiii a quo, lamon quando additur de-

Si autoni tu quteras, Quaro inayis ox- terminatio tomporalis, additur oUaiu
primitur ibi una porsona, quam alia, si comparatio ad otroctum, ot ad eum in

actus illecommunis est?Responsio, quod quom procodit.

hoc lit, 60 quod actus ille magis por ap[)ro- Ad autem quod contra ol)jicitur, di-
11) A.d i.

priationem ostensivus est unius porsona condum quod processio tomporalis os-
quam alterius : utsapiontiacollata osten- tendit seternam scd non ostcndit eam :

dit Filium, et gratia Spiritum sanctum. esse ab eodem supposito quod signilica-
tur in locutione, ut prius dictum est.

jsest. 1. Ad 11) quod ulterius quseritur de ista, Ad aliud dicendum, quod cum dicitur ^a 2.

Spiritus sanctus mittitur a se : dico sine tcmporalis, non ponitur pcr hoc in spe-
praejudicio, quod huec est magis impro- cie aliqua processio Spiritus sancti : non
pria, quam activa, propter duo : quia hic enim advenit ut diiforentia, sed potiusut
significatur passivo missio respectu sui, accidens, non proccssioni in sc; sed acci-
et quia ponitur proepositio donotans prin- dit ei ex parto termini in quem est pro-
cipium tamen concedere oportet, eo
: cessio temporalis : et idoo etiam dirimit
quod Sancti eam ponunt et tunc con- : rationem ipsius : quia processio tempo-
coditur sub eodem sensu, quod dividatur ralis ost secundum quid.
proccssio
verbum secundum actus importatos, sci- Et si tu objicias, quod socundum hoc
licet collationis, et missionis : et reiera- non debot inlerre oam. Dicendum, quod
tur secundum unum actum ad sup[)osi- non dirimit in actu processionis, sed po-
tum Spiritus sancti, et ad alias personas, tius in modo significandi cam : quiatem-
quamvis ei conveniat ap[)ropriato et : poralis potcst significari in supposito cui
secundum alium actum r^iforatur ad per- non convenit, ut cum dicitur, Spiritus
sonas secundum intellectum secuin opc- procedit a sc, non convonit processio
rantos. lA per hoc patet solutio ad totum passiva aetcrna huic supposito quod agens
quod contra iliam propositionom ol)jicie- eam significatur, nisi gratia aclus dona-
batur. tionis ellcctus in quo Spiritus est et da-
Et nota, quod sunt quidam brevitcr et tur, ct non gratia significati principalis :

lcviter se hic expcdientcs, et dicunt, quod et idco etiam quoad hoc non iiifert eam.
proprie Pater et Filius mittunt Spiritum Non enim possuin inferre, Spiritus pro-
sanctum, sed Spiritus sanctus nou [)io- codit a so tomporaliter, orgo procedit a
prie mittit se : et idoo dicitur mittere se, se : sed sic, ergo procedit a quocumque
quia approbat suam missionem ab illis proccdat.
XXV 2?
 il8 D. ALIJ. MMj. OUl). 1'K.EI).

Ad 3. Ad ALiLU diccndum, ijuoil iioii cst mo- Ad ultimu.m dicendum, quod non ost Ad 4

du.s iste qui respiciat principale signilica- simile de Palre : et hujus ratio prius di-

lum in vorho, ul spocilicando ipsum, sed cla est : quia principalo significalum ac-
polius dirimcndo oum, ul in supposito tus non hahet in ipso locum respectu
tali si^unilicalur, ut dicluni csl. alicujus supposili.

B. \oii rsf iiiirmi) si Spirilus mncti(s (liratnr iiiifti c(H procedere a se-

cKDi ctiaiii Filius dicatur niitti a se.

Ne aulein inireris, (inod Spiritus sanclus dicitur inilli vcl j^rocedere a se.

Nam el de Filio ditit Anguslinus in lihro II de Trinitate, i[uoi\ non lanlnni

a Patre niissns est, sed etiani a seipso el a Spiritu sancto ' : ({Ucerens, quo-

inodn Filins vcl Spiritns sauclns sit missus, cnni uterque sit nhique laiii-

quani Dcus? Nain ulerquc, iiKjuit .Vu^nstinus, legitnr niissns. T)e Sj)irilu

sanclo ciiiin lcg'ilur, Queni inittrt Pater in nomine meo'. Fl ileriiin, Si ab-
iero, mitlani ruin ad vos \ VA Filins dc se dicit : Exivi a Patre, et veni in

munduni '. VA X^n^f^UMx^ (\'\c\[\ Misit Deus Filium suum \ lii Proj)lieta au-
teni scrijiluin est ex persona Dei, ((rlum et terram eyo iinplro'^. Ilaqnc
nhicjnc I)(mis esl, uhi(|uc ergo est Filins, iil)i(jne etiani est Spiritus sanclns.

llluc ergo inissus est Filius et Sjiiritus sanclus ubi erat.

da doclarat modos sua' missionis, ihi, 1,

« llic (p(ierilur, Utrum semcl tdulum,

DIVISIO TEXTUS. olc. »

l^rima suhdividilui- in Iros j)arlos. In

prima ostondit. qiuxl milti Douni a Doo
Doinde qua?ritur de secunda parto qujc ost possihilo. In secunda pcr vorha Am-
incij)it ihi, « AV autcm mircris, elc. » hrosii ol Au-uslini, ostondit Filium csse

Totus enim tractalus do missicmo Kilii missum a Sj)iritu sancto, ihi, D, « Et

inducilur, ul prohotur missio Sj)irilus (///od a S/iintu saiiclo Filius missus sit,

f^;,„,.|j
olc. » In torliaoslondil, quod (>liam a se

Dividiliw aulcm iu du.is jiiiili^s. Iii jti i- missus ost, ihi,E, « Dc/ndc ostc/idit cssc

ma Dslondit (juis misil Kiliuiii. In sccun- dalum cliam a seipso, olc. »

'
S. AuocsTiNUs, l,il.. II <!' Tiiiiil.ilr, cai. ii. * Joan. xvi, 28.
Moan. -Tiv, 26.
" Ad Cialol.iv, i.

«
Joan. .XVI,
~. ' Jflieni. xxin, 24.
 iiN I sj<:[ntI':n 1. dist. w, n, \\\\. (i \:\ i. il'.i

AKTICUMIS VI. AHTICIILI S Vll

.1/^ inissio l<'ilii. intu/is sit in<ini/csl<i, ftntin f/nrelihcl /n-isonn diviiui potfst
(/nain inissio Spirifns sancll? niitli, ct (/uid .si(/ni/iceni luec vcrba,
initt(U'(', cl niilli ?

1. lucidil nuloin iiit: dubiuni circa pri-

niuui : (juia lalio Muj^islri iii Littcra vi- Dcinde (jua'ritur d(! lioc quod dicil, iu

(letui- iion val(>re a luiiiori (|uain facil : linc caj). D, « [liuc crgo missus cst J''i-

quia in Clirislo divorsaB siiiil natura;, et- iius ct S/iiritus sanclus ubi crai. »

si non diversae personie : et ita inagis l.llocenim vidctur imjiossibib! : quia

gratia diversariun naturaruin convenitei super l^^zcchiciem, xvi, (bcit (llossa Dic-
miltere et inilti, quain Sj)iritui saiicto : rouymi : « Quod intusest, mitli non pot-
ergo a minori non est ratio sua. (i est, 00 quod missus separatur a mit-
2. Item, Augustinus dicit, quod Filio (( teiite. » Frgo cum persona quwlibet sit

et Spiritui sancto convenit anjualiter mit- in natura diviiia inlus in seipsa, vidclur
li : eruo unuin noii potest probari per quod mitti non possil,

alterum, 2. Item, In corporali missione sic est,

quod inissum naturaliter separatur a

SoLUTio. Dicendum, quod est ratio a mittente .•
ergo videtur, quod hoc etiam
simili contirmato per auctoritatein, (juia debeat essc in spirituali : ergo videtur,
virtute auctorilatis accij)it formain iiife- quod personarum conveniat mitti.
nulli
rendi suuiu simile. Vel dicendum, quod 3, Prseterca, Videtur quod mittens
missio Filii inagis est manifesta, quain semperveniat cuin misso id enim quod :

Spiritus : et ideo probatur illa per is- unum est et idem cum nuntio, semper
tani. Yel dicatur, quod esta minori : quia venit quocumque venit missus sive nun-
Filio quantum est de ratione principii tius : sed Pater est unum et idem cum
magis convenit inittere, quam Spiritui Filio et Spirilu sancto : ergo videtur,
sancto : secundum quod luagis convenit, quod Pater venit quocumque mittitur
quod pluribus rationibus convenit, quam Filius et Spiritus sanclus : sed quocum-
id quod paucioribus. que aliquis per seipsum venit, non eget
Ad objectum conlra, dicendum quod nuntio Pater per seipsum venit ad om-
:

licet in Cliristo sint diversse natura;, ta- nes ad quos mittit Filium et Spiritum
men mittere et mitli non convenit nisi sanctum : ergo superlluit missio V\\\\ ct

persona? : sed verum est, quod convenit Spiritus sancti,

ei gratia naturarum qu;e suut in ipso : Si forte dicas, quod venit per unitatem
et sic etiam convenit Spiritui sancto dare naturaj, sed non pcr elfectum connota-
et dari, ul supra dictuin est, licet non tum in creatura hoc falsum est, quia :

conveniat ei facere et fieri, eo quod aile- ille elfectus est communiter et indivisibi-

ctibus in quibus datur, non unitur. Undc iiter trium.

iicet Filius in carne non esset factus,
adhuc in carnc essct datus, dum in carne (jRATiA hujus uiterius (luoeritur, Ouid «
illa fuisset, sicut Spiritus essentialiter signiUcent hujusmodi verba, mitiere, et
est in donis in quibus datur. milti ?
I. Ft videtur per Augustinum in libro
IV dc 7 '•initatc, ct hic a Magistro, quod
 :

42U D. ALB. MAG. OKD. PILED.

signifiofnl commeiKlalionem
pniicipii : sancti mentem, quod semper mit-
liat in

ergo sunl notionalia. Iloc idem videtur tens est cum misso. De primo dicit (ihri-
per hoc, quod non omnibus conveniunt : stus Qui me misit, mccum est, ei non
:

(juia mitti non convenit l*alri : ergo est rcliqidt me solum quia ego qux placita :

«lislinctum el notionale. sunt ci facio sempcr '. De secundo ipse

2. Item, Inrraliabehilur, quod per hoc i«lem dicit : Ad cum vcnicmus (sciiicet

quod Pater miltit, ct Filius miltitur et egoet PateretSpiritus sanctus),('/;/ir/;<.s7V/-

Spiritus sanclus, non ostenditur Pater ncm apud eum faciemus'^. Scd tamen in

esse major Fiho vel Spiritu sancto hoc : argumento cavendum quod licel l*a- est,

aulem csse non polest, si essenl verha ter sil unuiii cum Filio, tamen non est

essentiaha ergo videnlur praedicare no-

: idem cum Filio, nisi neutrahter ly idem
tionem vel actum nolionalem, accipiatur.

3. Item, Augustinus dicit, ut supra Ad in quod contra objicitur, dicendum

hahitum est, quod « mitti est coguosci quod noii superlluit missio, nec destrui-
« quod ah alio sit. » Non autem per es- tur ratio missi : quia missio est (ut su-
sentiamvelperessentiaha cojjjnosciturper- pra dictum est) ostendens Hdcm secun-
sona esse ah aho.ErgohcBc verha notio- dum distinctionem personarum, quam
naha sunt, et distinclionem important. ostendit in elfectu appropriabili uni nia-
Sed conlra. SeD CONTliA :
gis quam ahi : sed verum est, quod su-
1. Notionaha ah a^lerno conveniunt : jierllueret, si ad nihil aliud esset nisi ut

ista autem conveniunt ex tempore ergo : Pater (quia ahas vcnire iion posset pi-r

non sunt notionaHa. F'iiium missum, etper Spirilum sanctum)

2. Item, Omne verhum connotans ef- veniret ad nos. Hoc enim absurdum es-
fectum in creatura, significal essentiam set et infidele sentire. Pater enim i^er

divinam : haec enim regula diu data est seipsum venire potest, sicut et Filius, et

sed ista verba connotant elTectum in crea- S[)iritus sanctus. Sed utilisest nobis mis-
tura : ergo, etc. sio, ut dictum est : quia ostendit nobis
fidem distinctionis personarum.
Solutio.
Ad 1.
SoLUTio. Dicendum ad primum, «[uod

Ilieronymus aut loquitur de missione Ai) iD quod uUerius quieritur, diversi- Ad quse

corporali, aut intelligit quod intus est mode respondctur a Docloribus. Ouidam
per indistinctionem personae et naturae, eiiiin dicunt, quod haec verba principali-
«|uod hoc mitti non potest : sed primum ter dicunt distinctionem, et secuiuhirio
videtur esse de inteUectu llieronymi, essentiam gratia elTectus connotati. Qui-
(|uia dicit quod sociatum est in corpore, dam autem dicunt e converso : et j^uto,

«juod boc mitfi non potest. quod illi verius dicunt. Fst enim «juod-
Acl ?. Ai) Ai.iui) dicendum, quod in missione dam essentiahter cssentiah! ut essentia,

spirituah uhi missio non cst loci mutatio, substantia, et bujiisnioiii : «'t quo«l(lain

sed novi elTectus in quo pcrsona cogno- estpersonahter personale, ut Pater ge-
scatur acccq)tio, non exigitur h)ci muta- nerans et quod«lam personaliler essen-
:

lio :quia loci mutalio est propter im- tiale, ut Deus de Deo : et quoddam es-

perfectionem missi, qui in omni loco id sentiahter nolionale, vel personale, ut

ad quod mittitur causare non potest, quia miltere, et mitti : hiec enim gratia elTe-

non est uhi«|ue. tus snper quem est actus importatus jier

Aii objeci. .\,) ALiL'n diccudum, «luod hor hene verbuin, «licunl essentiam divinam, et

concedo, sivc missi«) Filii liat in mun- consignilicant ex modo suw signilicatio-

dum, sive missio JMlii simul et Spirilus nis distinctionem personarum.

Joan. viii, 29, ' Joun. XIV, 23.

 IN I SI':NrKM\ DIST. \V, C, AHT. H. 421

)liject. I'!l |i('r lior |ti(lt'l snliitid ad nimiia olt- iiiillcrc, cl iiiilli : circcliis aiilciii lacil,

jccta : (luia Hdlionah' consi^iiirKatiiiii la- (|iio(l coii\ ('11111111 c\ lciii|ioi-c, ct (|iio(l

cit, (jiiod iioii oimultiis [XMSonis (•oMNciiit rclciiiiitiir ad csscnliaiii diNiiiaiii.

C Quofiwdo u(l('lll(jenda sit fnissio ulriiisqiic. ?

Quocirca quaTeiHluin ost, Quoniodo iiilcilif^alur inissio Filii vcl Spiri-

lus sancli ? Paloroniin solns (inquil Au^-nsliFius in eodom <) nnsqnam lo-

gilnr missns, sod Filius, ol, Spiritns sanctus. Fl i\(} Inlio j)riino videamus
quomodo missnm eum Apostoins dicat : M«s^7/)e?^s lulium suurii, factum
e.r muliere- : ubi satis ostendit 00 ipso inissnm Filinm, qno factnni ex
muliere. Proinde mitli a Patre sine Spirilu sancto non potuit, qnia Patcr

intellif;itur misisse eum cnm fecit ex foemina : quod utique non fecit sine
Spiritu sanclo. Fcce hic dicit Filium missum a Patre et Spiritu sancto.

non tamen incarnari non ergo eo : ipso

missus est, quo factus est.

Ad Hocdicendum, quod ideo dicit hoc soiutio.

ARITCULUS YIII. Auj.;i^uslinus, quia missio Filii in mun-

dum, cognoscitur ex hoc quod caro fa-
Utrum Filius eo ipso dicaluv inissus clus est : quia illa missio conjuncta esl
quo factus ? secundum rem incarnalioni, licet alia sit

intentio unius et alterius.

An iD quod objicitur, dicendum quod Ad 1.

Deinde quieritur dc hoc quod dicit : missio in mundum non potest siepius fie-

« Oslendit ipso eo tnissum Filium, quo ri ; sed missio in mentem ssepius, ut infra

fnclum, etc. » iVIagister ostendet in fAtlcrd.

1. Hoc euiin non videtur : cuni ad Ai) ALHM) diccndum, quod Spiritui aj 2.

aliud referatur ejus niissio. quain factio : sancto non convenit in imindum milti :

quia sjejiius initti potest, non autem s.e- quia hoc conjunctum est ad incarnari : et
pius caro fieri. de illa missione quse est in nuindum,
2. Itein, S[)irilui sanclo convenit mitti. loquitur hic Augustinus.

' S. ArousTiMJs, Lil). n fic Trinit.ilc, r.T|i. :>. 2 Afl (i.nlal. IV, 4.
422 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

1). QikkI (I Spiritii sroir/o Filiiis sit niissiis^ (iiirlorildlilms roiifiriiintur.

YA qiiod a Spiritu saiiclo h^iliiis sil missiis (iil ail Aiiguslimis iii codeui)
aucloritalibus conliruialur. I|)sc (lliristus (li( il |)(M' Isaiain : yiinc Domiiius
Deus misit me, et Spirifusejus '. \)o lioc Ambrosius iu librolll dc Spirilu

sancto *
ita ait : Oiiis cst qui (bcil, A[e luisit Douiiiius ct Spirilus ejus : nisi

(|ui vciiil a l*alre, ut salvos faceret peccatores, rd esl, Cdirislus : erj^o et

Pater iMliiim luisit, el Spiritius snnctus.ldern, in eodem : Datiis est aPatre,

ut Isaias dicit, l*uer natus est nohis, et Filius datus est nohis \ Dalus cst,
audeo dicere, et a Spirilu, qiiia et a Spirilu sancto missus est. Dicit eniin

l'ilius Dci : S|)iritus Domini super me, propler quod unxit me : evangeli-
Zfirc paupcribus misit iiic, praulicare ca])tivis remissionem, ctc. \ Qiiod

cuin de libro Isaia* lcgerel, ait in Kvangelio : ffodie impletaest IhTc Scriptura

in auribus vestris ^, ut de se dictum esse sifjuaret. IJciie aiilem dixit, super

me : quia quasi liiius liouiiuis ct iiuctus cst, cl missus ad prfedicandum.
Nam secundum diviuitateui non super Cbristuin est Spiritus, sed in Cliri-

sto \ Fxce bis verbis ostendit Ambrosius Filium esse missum cl datum no-
bis, nontantum a Patre, sed etiaiu a Spiritus sancU).

cundum liominem, secundum quodetiam

minor esl Patre et Spiritu sancto, et

ARTICIILUS IX. seipso.

Ulrum coiwenial Sptrilui saiicio inillcrc Qc.KUATUR iuxta hoc, lUrum conve-
vel dare Filium ? niat Spuitui sanclo miltere Kiliimi iii

mentcm ? \'idetur, quod sic :

1. Quia Filius seipsum mittit : er^^o

Dcind(i (|ueeritur de lioo ((iiod dii il : ])('!• ly miltit non importatur auctorifas
« Nunc Dominus Deus misil iiic, cl S/>i- respeclu supposili qiiod supponit verho •

rilus cjus, (!tc. )) \\\ hoc cniiii vult pro- eriTO videtur. qiiod possit concedi.

barc, (juod niissus sil ;i Spiritu siinclo : 1. Ilem, QiiiciinKpie al> alio esl, ijli

etsi dic.itur, (juod lioc convenit ri sc- convenit mitti respectu uniuscujusque.

'
Isa. xi.vm, Ki. nuntitnuluin inansuelis misil nir, ul mederer con-
' S. A\iiiRnsius. i.ili. II ili- Spiiilii Sanilo, ra|i Irilis rurdr, et pnedienrem capliris induhjeiitiain,

1. ef elansis apertioneni, plc. Cf. l.uc. iv, 18 cl lil.

3 Vulf,'. Iial)cl, Isa. ix, (> : l*(tvniht^ luilii^ rsl " I,uc. xviii, "21.
nohis, cl Filius daliis esl nobis. '•
S. .\miiiiiwii:s, Lib. 11, ilc Spirilu Saiicto,
Vul{i. Irab<il, Isa. i.xi. I : Spirilus Domiiii cap. 1.

fiuper »)<', '•" fjiioil uii.reril lh>iiiinii<i ine : lul nn-

 : ;

IN I SI:NTKNT. DIST. XV, I). AIIT. !). 423

ul vidclur IMaj^islci- Jiic (liccrc : sc<l l'i- jiioptcr ralioiics iiidiiclas : cl lia;c ost

lius al) alio osl : crf^o convfiiiit ci mitli scnlcntia (iiilicliiii Antissiodor^insis : ct

nb una(|uaque pcrsonarurn : crj;o polcsl Iraliilur cx lAlhrd, iibi dicit .\mbrosiiis:

conccdi, (juod S[)irilus sanclus niiltal <( Hcno dicit, Spirilus Domiui supoj- nif. '

^'iliuni. « (jiiia (juasi liliiis hominis ct unctiis csl,

i contra. Ski) gontr.\ : Ncc Kilius cst a Spiritn « ct luissiis a<l pra'dicanduin. » Fndt!
sancto : nec ctiam Spirilus sanclns opc- iniiuitur, quoil San<'ti A^' illa sola iiiis-
laliir pcr Kilium, (]uia piicposilio nullaiii sionc hxiuuiitiir, (luando dicunt Spirilurn
possot nolarc iiabitudincni iirincipii rc- sanctum miltorc l''ilium.

spcctu Kilii : cuni crgo non sinl iilura in Alii siinl (|ui alitor dicunt, consonti(m-
locutionc, quam si^nificatum missionis. tos quod cuilibcl pcrsonai convcnit mit-
ct cHcctus in croatura, noji vidclur cssc tcro, non ciiilibct convonit mitti
s<>il :

conccdcnda hoRC, Spiritus sanctus mittit mitti enim non coiivonit l^atri, sod V\-
Filiuin. lio et Spiritui sancto. lindo quaelibot
persona potest mitter-e illam cui mitti

ifest. 2. 1'r.^:terea lispc non vidotur csse con- convenit : ot hoc idoo, quia ly millere
ccdenda, Spiritus sanctus mittit Filium non dicit auctoritatcm in suo supposito
in carnem : aliud cnim cst in carnein respectu ejus supcr quod ti'ansil actus
mitloro, et aliud est in carne oxistentem vcrbi, in quo est missio passiva sed rc- :

mittere. In carnem enim mittere non cipil suppositum gratia actus communis

convcnit nisi existontem preeter carncm qui causat etroclum connotatum in quo
et sie non convcnit miltero Filium nisi cognoscitur porsona missa ot quia hoc :

secundum quod ost a^terna persona sic : vidontur sentire Sancti qui probant mis-
autcm Spiritus non habet auctoritatem sionom per comparationom istius otre-

respcctu ipsius crgo videtur, quod Spi-

: magis placet nobis ista opinio
ctus, idco :

ritus sanctus non mittit eum in carneni consentiamus igitur primis duabus ratio-
nec in mentem. nibus hoc probantibus.
Adqueest. 1.
Ad object.

lEest 3 Ulterius quaeritur, si Spiritus sanctus Ad id quod contia objicitur, quod Fi_
dat Filium? lius nec est a Spiritu sancto : nec etiam
Vidotur, quod non : quia dans in Spiritus sanctus operatur per ipsum :

dato aut habot potestatem auctoritatis, diccndum, quod verum est : sed hoc non
aut amoris. Primam autem non habet oxigitur ad mitti a Spiritu : sod sufficit,

Spiritus sanctus in Filio : sed videtur, quod Spiritus sanctus oporetur ofTectum
quod nec secundam, quia Filius non in quo sit et cognoscatur Fihus ens ab

est donum amoris, imo hoc est Spiritus aiio, ut supra diximus.
sanctus, et cum donum amoris hujus- Ad queest. 2.

modi cfficiat polestatem, non videturhoc Ad id quod quairitur, Ijtrum niiltat

convonirc Spiritui sancto rospectu Filii, oum in carnem Dicendum secundum

?

scd potius l^^ilio respoctu Spiritus sancti. hanc opinioncm, quod sic quiaoperatur :

lolutio. carnem in qua cognoscitur el ost Filius :

Sot.LTio. iJiccndum, quod quidani dis- ons ab aho ot hoc non exigit auctorita-
:

tinguunt hic triplicem missionem, scili- tem aliquam in supposito verhi respectu
cet inmcntem, et in carncm, ct ad prae- materiae actus, sivo respectu appositi.
dicandum et dicunt, quod Spiritus san-
:

ctus non mittit Filium duabus missioni- Ad hoc quod ulterlus quneritur, Utrum AdqnHs'.3
hus primis, s(!d tcrtia : et hoc dicunt S[)iiitiis sanctus det I''ilium ? Concodo

* ISM. LXI, 1,
 1 :

42 n. ALB. MAG. ORI). PR^D.

quod sic in cudoin slmisu ul nun upor- ; « Secimdnrn divinitntem non super Chri-
tet, quod sit aliqua potestas vpl auctori- stum est Spiritus, sed in Christo. »

las significata in S[)iritu sancto respcctu Ex hoc enim videtur innucre opinio-
Filii : quia cuin dicitur, Spiritus sanctus nem Graecorum esse veram, quod Spiri-
dat Filiuin, nun supponit Iv Spiritits tus sit Chrisli, sicut etiam iu ipso re-
verbo nisi quantuni ad actuni clTcctivum quiescens, et a Patre indistanter proce-
connotati effectus, ut prius liahituni est dens.
in quo tamen elTeclu accipitur 1'ilius ens
al) alio : et sic planuni ost rcspondore SoLUTiO. Ly in hahet notare niultas Solutio

a<l umnia. lia])iludines, scilicet identitatem naturse,

secundum quam quadibet persona est in

alia : et habet nolare simultatem natu-

ARTICILUS X. rae, secundum quod unum relativorum
simul habet esse cum alio, et in iii-

An Spiri/ns potest dici Spiritiis C/iristi, tellectu ejus : et lioc modo intellii;it Spi-
ct iii Christo ? rilum esse in Christu : et ex hoc sequitur
Spiritum esse a Christo, ut supra proba-
Deinde quwritur de hoc quod dicit : lum est '.

E. Quod Filius sit datus etiam a seipsn.

Doinde ostendit esse datnm etiam a seipso, ita (licens in eodem liliro :

Cum enim non dininilum fueiil per Prophetam a quo dalus esL Filius, os-
tendihi!" datus ^ralia Trinilalis, ut etiam i|)se Filius se (lederil ^ Erce hic
dicit, qiiod Filius se dedit : (|uia Trinitas eum dedit. vSi autem Filiiis a se
datus est, a se erp:o missus est, et a se processit. Et hoc iilique veriiin est,
et concedi oportet, cum ejus missio sit diviua operati(j.

<< Trinilns eum dcdil. « Qu;erilur eniin

ARTICLLLS XI. juxla liuc, si h;rc concedenda sil Tiinilas
mittil se ? Fl videtur, quod non.
Utrum hxc sit concedendn, trinitns I. Quia Trinilas non est ab ;iliu : cuin
miltit sc vel dnt sr : et utrum Pnter cr^o initlere sit counusci (jiiud ah alio
inittat Filium, et Filius mittat se et sil. videlnr (piud Trinitfis nun millil se.
Spiritum : et Spirilus mittat se et Fi- '1. Ilem, Si Trinihis mitlerf^ se, Trini-
lium : ct ulruin Pntcr, Filius, el Spi- las initlerelur a S(> : ergu cl Patcr inil-
rifus sanctus millnnl /'iliinii cl Spi/i- tcrcliir, (piud cstcuiitiM .\iii;iislimim di-
tuni sancltim. centein, quod Pater suhis inissus nun lc-
gitur.
CoNT» A :

Sefl ronira
h('ind(! qua*rilnr de hoc quud dicit !. AnLruslinii>4 dicil, (|uu(l Triiiitns illa-

» C.f. Supra, nis(. IV. •

r.ili. I.

' "^. \\iiiii..Mi -. Iili. U ii<' S|iirilii S;,i,||,,^

 ^2:-)
IN I SKNTKNT. DIST. XV, I'.

hiliir mciitiltiis lidcliiiiii : (11111 rit;(> iioii |,;,M- iioii (^st (•onccdciida, rriiiilas iiiittil

iiiiilialiir iiisi iiiiinissa, vidcliir (|ii(i(l i|>sa sc, co (jiiod Trinilas iioii sit ah alio, sic-

iuillil sc. ut prohaiit priiiia' diia- ratioiies.

contra ohjicilur, diceii-- am
2. I*r;clci'ca, liiia^o Trinilalis csl iii An II) <[U()d objcct.

aiiiina : cri^o vidcliir, (iiiod riiiiilas iii diiin ([uod [irocedit ah insiifli('ieiiti : iioii

cl co^iiosci clVcclii cniin sufiicil o[)erati() eirectus in ([iio

illa coi;iu)Sciliir ; iii

causaL inissioiiciii : cr;^() \i(lcliir, ([iiod cognoscatur scd oporlel, qiiod cogno-
:

Trinitas niitlal so. scatur ah alio esse, et ([uodsil ah alio ex

ipsa ratione missionis [lassivae nec iina- :

' '
Ulterius quaero, Si Trinitas dal sc ? go cst talis elTectus quahs exigilur ad
Videtur, (juod iion : (|uia non lialict inissioncm, quia ille est elTectus revocans
aliquani aucloritatein respectii siii. ct sanctilicans creaturam, qua' aherraret
nisi ad ipsain mitteretur, ut siij)ra per
t. 2. (Ju.KiuTUu ullcrins, Si INitcr inittit so verha Augustini prol)aliiiii cst.

et S[)iritum sanctum, et Spiritus sanctus

mittitseet Filiuin secunduin supradicta : Ai) II» ([uod ullerius quceritur, dicen- AiquBest.i.
utruin pluraliter possuni inferrc : ergo dum quod Trinitas dat se, sccundum
Pater etFilius et Spiritus sanctus mittunt ([uod dan- dicit potestatem dandi ex
Filium et Spiritum sanctuin ? amoresolo : hanc enim potestatcm qui-
Videtur, quod sic : quia singulare ge- lihethahet respectu sui in coUaliono sui
minatum infert suum plurale : in pr»- ei quem amat et por hoc etiam patct :

missis autem geminantur singulares mis- solutio ad id quod contra posset objici,

siones : ergo infert piurale.

'"*'». Sed contr.v Cum dico, Pater mittit
: Ad iD quod ultorius qufieritur, Utrum Adqu£est.2.

Filium et Spiritum sanctum, in supposi- I*ator et Filius ot Spiritus sanctus simul

to verbi notatur auctoritas respectu ap- mitlant? Quidam ratione inducta dicunt,
positi, et ctiam operatio elTectus conno- quod non : sed non video, quare non
tati : cum autem dico, ^'"'ilius mittit se possit concedi, quod simul mittunt :

el Spiritum sanctum, vel e converso^ prsecipue cumhaheamus in Litlrva, quod

non semper notari potest auctoritas : Filius cum Patre et Spiritu sancto se
ergo in alia et alia ratione accipitur 1\' mittit.
mitli : sed plura dicta cequivoce non in- An iD ergo quod conlra objicitur, a,i object.

ferunt aliquod plurale : non enim sequi- dicendum quod diversa habitudo sup-
tur, hoc est canis marinus, et ccelestis : positi non facit aequivocationem mis-
ergo sunt ha?c canes : ergovidclur, ([uod sionis : pra^cnpue cum gratia iHiiis actus,
non po:-suin inferre pluralilcr. qui esl operari elToctum connotatum in eo

ad quiMii mittitur, tres personse sequalitcr

''0 SocuTio. Dicenduni, qiiod, ut opinor, ad V(Mhuiii illiid referantur.

V Qiioil
. Filiiis sit ?)iissti.s (I se.

Quod auliMri a s(3 iiiillulur, Au^iistinus adstruit iu lihro Jldu 2'Hiiitate ',

diciins : Fortc ali([iiis rogat ut (licnrnus otiam a s(?i[)so rnissuin osse Fi-

* S. Ai.TwjsTiNCP, l.il). II ile Tiiiiital.c, caii. 5.

420 I). ALB. MAG. ORD. PR/ED.

liiim : qiiia ol Alcii-icP conroptus, et pfirlus, operalio Trinilcntis es(. Scd, in-
quit aliquis, quouiodo Pater euui uiisit, si ipse se inisit? (lui respondeo
qua^rens utdicat, Quoiuodo ouui Paler sanctificavit, si ot ipse se sanctifica-

vit? Ulrumquo onim Doininus ail : Qiicm Pidrr, inquil, mnrli/kavil, el

misil iti nnuiilion '. I*]t alibi : Pro eis cijo sanctilico ?neipsi(ni \ Itein, qucTro
quomodo Pater eum tradidit, si ipso se tradidit ? Utrumque onim lep^itur.

Crodo quod respondebit, si probe sapit, quia iina voluntas est Patris et
Filii, ot inseparal)i[is operatio. Sic igitur int(dli^ctt illam incarnalionom et
ex Yir^ino nativilatom, in qua Filiiis inlolli^iliir inissus, una eademque
operatione Patris et V'\\\\ inseparabililor esse faclam, non inde separalo
Spiritu sanclo^ Krgo a l^ilro et Filio inissus est idom Filius, quia a Patre
et Verbo cjus factum ost ut mitterolur, id est, incarnalus bominibus a])pa-
reret. Non enim missus est mutando locum, qiiia in mundo eral. Ouaprop-
ptor el Pator invisil)ilis unacum Filio secuin invisibili, ouindom Filium vi-
sibilom faciondo, misisse eum diclusest qiii si ita visibilis fieret, ut cuin
:

Patre invisibilis esse desistoret, id ost, si *

subslantia invisibilis \'orbi iii

croaturam visibilem mutata ot transiens vorteroliir, ila missus a Patro iii-

lollif^orotur iMlius, iit tantum missus, non oliam millonscum l\itro iinoiii-

retur. Cum vero sic ost accopla foniia sorvi, iil maneret incommiilabilis
formaDoi, manifoslum est quod a Patro (d Filio non apparentibus faclum
sit, quod appareret in Filio, id est, ab invisibili Patre cum invisibili Filio,

idom ipso Filius visibilis mitteretur.

G. Summatitn collifjit quae ex prxdictis adstruuntur

Ex |)raMliclis aporto monstralur, (|ii(t(l iMliiis missusesta Patre ol Spiiilii

sanclo, ot a soipso : ot quco sil i|)sa inissio. scilicot iiicarnalio, id osl,

qiKid faclus osl lioiiioj j)or quod visibiiis apparuil : (piod osl (qms (•ommii-
ne Paliis, ol Filii, cl S|)iiitus sancti.

• Jo.in. \, 3(1.

' Joan. XVII, II).

^ S. AuGLSTiNUs, Lib. 11 do Trinilatt', cap. ii.

* Kdil. Joan. Alieannic addif m, sed falso ul nobis videlur.

 IN I SKNTKIVT DIST. \V, II, AHT. \:i 127

Siiiic.lilicalur cMiiii «iiind dc iioii saii-

clu saiicliim criiciliir d iioi- iioii

cuuveiiil (llirisli) i|ui iiiiiinpiaiii iiiil iioii

AHTICIIIAISXII. saiictus.

An verinii sil , (jiioil l*iilcr .stmrfi/iravil Ai» iioc (liccmluiii, (|mMl sanclilican;
y„|,jii(,

Clirislinn ? sumitiii' liic [uo samiiim fucci'c : mui ila

qiiod |uius iioii lucril, cl poslca laclus

siL samiiis : scd (juod lotuiii siiiiul fa-
Dciiidc quaMilur dc lioo quod dicil : cluiu csl, scilicct subjccium, (i sanclilas
« Quouuiilo Puler riiui suurli/iriii'il,rU-.>-> ipsa.

]|. Qn.t.sHo, Cur dicit, A rneip^^o non vfni?

SchI ad hoc opponitiir, Si Filius a seipso inissus est, cur er^^o ail, A nie-

ipso non veni Ad hoc Augustinus respondet in lihro II de Trinitate dicens,

?

lioc dictum esse secundum formam servi, secunduni quam non fccit ut
mitteretur, id est, non operatus est incarnationem, sed secunduni formam
Dei •.

facit a seipso : quia regula est, quod

quidquid est, et quidquid facit persona
procedens, habet et facit a persona a qua
ARTICULrS XIII. procedit.

An Filiu.s potest dici venisse a seipso? SoLUTio. Sine dubio verificari potest
i ^ ,
Solut 10.,

uno modo locutio, etc, secundum /or-

mam Dei, si pronomen nolet discrctio-
iJciudc quaiiitur dc lioc quod dicil ; ncm : A meipso
quia lunc sensus est^
« Sed ad hoc oppouitur, Si /ilius a se- non vcni tantuni. Si autem negatio re-
ipso, etc. » spiciat pronomcn secundum operationcm
Videlur eniin, quod ctiam non convc- advcntus tantum, non potcst verificari
niat ei secunduni formaiii I)ci : quia nisi secundum formam servi quia ipse :

etiam sccundum foinuim l)ci a seipso secundum formain Dei causa fuit adven-
non est : ergo nec venit, ncc aliquid tus sui, sicut et Pater.

• S. AuGUSTixus, IjI». II de Trinitate, cip. o.

428 U. ALB. MAG. ORO. PRif^D.

I. Ulruin semel tantum missus sit Filius, an siepc^i

Hic qUfTritiir, Utriim semel tantum missus sit Filius, an ScPpe miltatur?
Sienim missioFilii, i|)sius laMlum iricarnalio est, cum scmel tnntum incar-

nntus sit, el semel tantum vidclur missus. At si sa^pe mittitur, cst et alia

(>jus missio quam incarnatio. Sed qua^ est illa? Numfpiid aderna p:enitura,

missio ejus dicenda est, an etiam alia missio quaM'enda est?

AHCl l(d L[ S XIV.

DIVISIO TEXTUS.
Quare Filius potius mittilur duohus mo-
dis,qiiam Spiritus sanctus ? et quare
« Hir quaeritur, Utrum semel tan- Palrr iion apparuit nisi in voce, et
tum, etc. » Filius in carne, Spiritus in columba,

Hic incipit IMngistcr distinguere modos linguis igneis, et in flatu.

missionis Filii.

Et liahot trcs partes pars ista. lu

prima, scilicet in duobus primis capi- llic incidit (lul)iuiu de duohns modis

tulis movet qufEstionem de modis mis- missionis Filii, quare scilicet potius duo-
sionis, et (l(!lerminal. In secunda osten- hus modis luiltitur, quam Spiritus san-

quod secundinn alterum istorum mo-

dit, ctus ?

dorum stepc mittitur Filius, et secundum Yidetiir (Miim Spiritus sanctus etiam

alterum sem(d lanliim, ihi, K, cKcrr dis- visil)ililcf ct iuvisihililcr luissus csse, sci-

tincti su)il (hin mofli, ctc. » In lerlia licet Ciiiii iiicutc pcrcipitur, ct ciiiu iii

oslendit, ([iiod sccundum altriiiiii uio- columha sup(M- Cdiristum (h^sceudit ".

duiu mittiliu' iii muuduiu, ct seciiudum

allerum iiou, ilii, M, « l*r;rlrrc(i iiolnii- Pu.KTiMUCA. Paler apparuit in (leatura Q„aest.

(Iiiiii rst, (jiiod riini liis (liinJiiis modis. non uuita sihi. Spiritiis sanctus simili-
ler : uou lcgitur Filius umquam in
(piare
creatura non unita sihi apparuisse? \\\
si tu dicas, (juod tres apparuerunt Ahra-

luc in signum triiim personarum

*
et :

ita h^iliiis ap|)aruil iii creatura suhjeda

non iiiiila sihi vcl (juod apparuil .Moysi

:

' Cf. M.iltli, iK, II) : l.iir. III, 22. 2 (ienes. xviii, I et seq.
 IIN I SKMTKNI'. hisr. .W, I, AIM . I
'.
\-2\\

in i^iic llammM' riilii '. Iloc iiiliil rsl : lioiicm (licciido gcncrarc : ct idco < tiii-

(juia sii|uu (islciisiim csl, ([ikkI lia'c t»m- gruciiliam liabcl ad lioc, iil diccinlo iii

iiia riicla siiiil |>cr miiiislciium Anj^clo- \'occ sc inaiiircslct : (jiiia sic manilcsla-
niiii in [tcrsona Dci a[)|>arcnlium. Scd liir in aclu [icrsonali (juo sc liabct ad l''i-

c^o (iiiaM'() (lc ci-caliiia assuiii|>la, iii (itia lium : cl [)ra!ci[)ue in voc(! ([na (lic.il,

(livina porsona pcr sci|)sam a|)|iaiuil, Hic. rsl Filius nicus (Hlccliis, clc, ^: iliiid

sicut Spirilus in coliimha, cl Palcr in eiiiin iii ([uaiitum vox fuit, iiianil(!slavil

voce, ot Spiritus in liuj^uis cl in llalii : dicentem : et [icr i[)siiiii ([iiod dictum

sic cniiu noii lcgitur h'ilius apparuissc, esl, oslendit Patrcm : ul sic iilro([ue mo-
iiisi cumcarncni assum[)sit. do ostendatur generans, el Nerbuni ct

l'ilius : (luoruin uiium significat mani-

2. Pii.ETEREA, Ouan^ Palcr non ap[)aruit festationem intellectus, alterum nalura'.
nisi in voce loquentc : Filius aulein tan- Spiritus autem sanctus operatur triplici-

tum in carne assumpla, et Spiritus san- ter, scilicet in donis ad actus o[)eris or-
ctus in triplici creatura assumpta : sicut dinalis, et in remissione peccali, ct a
in columba, igneis linguis, et llatu quo tcrrcnis removcndo ad cu^Iestia : et quo-
inllavit Filius in discipulos? ad primum ostenditur in columba, qiio-
ad secundum in igne qui est consumpti-
itio. SoLUTio. Dicenduui ad primum, quod vie naturce, et quoad tertium in spiritu
Kilius hahet duos modos missionis visi- flatus qui spiritualis est : sicut etiaiii
biliter, scilicet in creatura unita sibi, et cantatur de ipso : « Tu inspirando das
invisibiliter quando mittitur in cor : eo spirituales esse homines. »

quod ipse solus unibilis est creaturee as- Vei dicatur, quod Spiritus habet quid-
sumptse : et hoc inira probabitur ^ dam ex nomine quod proprie dici- doni,
Ad quod contra objicitur, dicen-
id tur et quiddam ex nomine amoris, quod
:

durn quod visibilitas non tain attenditur iterum proprie dicitur et quiddam ex :

hic in modo missionis Filii quam unibi- nomine Spiritus sancti, quod iterum
litas : et illa deficit in missione Spiritus proprie dicitur et quoad primum appa- :

sancti. ret in columba quoad secundum in :

igne, quia amor ignis est et quoad ter- :

laest. I. Ad ALiLD dicenduiii, quod Filius non tium in flatu spirituali et quia non sunt :

debuit apparere in crealura non unita : plura propria nomina Spiritus sancti,
eo quod ipse habuit congruentiam ad ideo non sunt ejus visibiles missiones
unionem, ali;c auteni personte non : et plures. Filius auteni habet congruentiam
ideo aliai apparitiones factae sunt propter ad hoc ut uniat sibi creaturam assump-
suam : enim unibile est creaturae,
qiiod tani, et ideo non apparuit in non unita :

iion unitum non congruit apparere. Iiumana autem natura congruentiam ha-
bet ut uniatur : et ideo in ipsa sola mis-
isesi. ?.
Ai) ALiLD dicendum, quod Pater est sus est Filius.
cui convenit secundum a,'ternam genera-

• Exod. III, \ et seq. ^ Maflh. III. 17.

2 Cf. IV Senteiit. Dist. 1.
 i30 n. ALH. MAG. Oni). I»1{.EU.

Iv. Quod duobus /nod/s dicitur Filiu.s Jiiilti.

A(l ({iind (licimiis, qiiod diiohus iiiodis (liciLiir h^ijiiis iiiilli, pra^^ler illaiii

fPteriiciin jieiiitiirain ([iife ineffabilis est : secnii(liiin quain etiain niissus

posset dici, ut videlur quibusdam, scd inelius ac verius secunduin eani dici-
tur genitus. PraHer eain ergo duobus niodis dicilur initti, scilicet velcuin
visibiliter iiiundo apparuit carne indutus, vel cuin se in aniinas pias sic
Iransfeii, iitab eis percipiatur ac cognoscatur. Ilos duos missionis modos
aperte Auguslinus distinguit in l\' libro de Triiiilate ', dicens : Non eo i|)S(j

quod de Patre nalus est, missus dicitur Filius : sed vel eo quod ajiparuil
buic inundo, \'eri)uin caro factum. Unde dicit, hjxivi a Palre, et reni in
munduni -
: vel eo quod ex lempore cujusqnam inente percipitnr, sicut di-
ctuni esl de 8apientia : Mitte illam de eaelis mnetis tuis, et a sede mayni-
tudinis tuie, utmeeum sit et mecuni laltoret\ id est, doceat nie laborare. Kl
tunc unicui(|ue iniltitur, cum a quocpiam coiinoscitur atfpie percipitur,
quantum cognosci et percipi potest, pro ca])lii vel pi(dicientis in Deuin, vel

perfecta' in Deo animie ratioiialis.

inissio, sod quod facit coiigruilatcni iul

missionein : qui cnini genitus est ab abo

est : et qui ah alio est, mitti con^nue
AiniGULUS XV. potest.

An seterna generatio etiam sil niissio?

AHTIClLrSXVl.
Deinde qu.tritur de hoc quod dicit :

« Secundwn quam etiam missas posset Ulnim Filius millalar in pias animas,
dici, ctc. » vel tanlam Spirilus sanctus ei hoc :

lloc enin» iion vidclur : quia aBlcrna cum (jnaia gralum faciente, aat sine
gencralio non dicil coinparalionein ad ipsa ?

terminum ad qucm missio autcm dicit :

comparationem ad fuiu cui mittilur :

ergo teterna generatio iiun cst inissio. Dcindc qujprilur de hoc (juod dicit :

« Cum se in animas pias sic transfcrl,

Solulio. DicENDCM ad hoc, ipiod non fuit inten- (^tc.

tio istorum, quod a-tcrna gencratio sit Pia' cuim anima> sunt Sanctorum ani-

•
S. AuGL'9TiNC3, 1.il'. IV di' Trinitatc, cap. 20. Sapient. ix, 10.
2 Joan. XV, 28.
 IN I si;nti:nt. dist. xv, k, amt. h;. '(.'{i

iiKi! : (M;^(t vi(|(^liir, (jiKxl JMlius s[Hriliiii- ([iic : scd iil aliter, \cl ad aliud adsit, ([iii

\\U'y iioii iMilluliir iiisi iu Saiu-.to.s. (irius essculialiler [)ra'S(!ntialil(!r cl |)ol(.'U-

iit"'. Sici) coNTu.v : lialitcr aHiiil.

I. Spiriliis saiicUis iuilliliii' ad saiicli- -. Similiter, luissio uoii cst ila iil laii-

ficandaiu ('rcalurain : cl ad idc.iii iiou liiiii douiim (icrsonai adsit, ct iioii |)ci-

jiossuul duo luilli, iiisi ulor(|U(', coriiiu soiia ; ((uia sic [)ersona i[)sa falso missa
sccuudtiiu s(^, sil iusullicicus : crgo vid(!- diceretur : cuin ergo iioii (lossit alilcr v(d
lur, (|iiod ciiiu S(! lransr(>rl, sa(»ieulia iu ad aliiid adesse iiisi (icr gratiam gratuin
auiuias sauclas, quod lioc sil inissio Sj»i- lacieulciu, oportel ([uod et missio I''ilii

riliis saiicli et nou ^"'ilii. cl luissio S|)iritus sancti siiil in gralia

'2. Ileiu, Sauctilicatio oiuuis (>st l)oni- gratuiii facieiiLe.

latis : bouilas aulcm est allrihuluiu S[)i- ^5. Frieterea, Dc missione l''ilii dicun-
rilus sancli : ergo vidclur, ([uod luis- tur hic duo, scilicet ([uod in aiiimas sau-
sio iii auiinas sit S[)iritus saiicli et nou clas se tninsfcrt, amicos et Prophelas
Filii. constituit : cl aliud quod dicit, Mille il-
\]. Ileiu, Su[)ra haljitum est, ((uod lain de ccelis sauctis tuis, ul mecum sit
inissio est ad sanclilicandaiu ct rcvocan- el inccuin Inboret, ul sciam quid uccep-
dam creaturam rationalem, ([u* aberra- luin sit apud
omni tempore K Neu- te

verat : hoc auteni non [)olesl lieri nisi trum autem istorum est sine i^ratia i-ra-
per gratiam gratum facientem : cum cr- tum facieute. Ergo cum de missione non
go in illa mittalur Spiritus sanctus, vi- possimus loqui, uisi habemus tr;i-
sicut
(lelur quod Mlius nou miltatur in animas ditum a Sanctis, videtur quod non debeat
pias. dici, quod mittatur Filius sine gratia
4. Itein, Amicos Dei conslituere pro- gratuiu faciente.
prie dileclionis est : cum ergo (ut hic ha- i. llem, Sapient. i, 4 : In malecolam
belur) amicos Dei constitual niissio, vi- animam non introibit sapientia, nec ha-
detur Spiritus sauctus mitti, qui proprie bitabit in corpore subdito peccatis. Cum
in Trinilate dilectio est. ergo sapientiam introire in menteni sit
0. Si FORTE dicas, quod luissio Filii sapientiam milti, videtur quod non rait-
est in hoc quod constituit Prophetas, tatur nisi piis.
quod perlinet ad illuminationem intel- 5. Item, Missio sapientioe in munduni
lectus : ,et missio Spiritus sancti est ad fuit in maximse gratia? cum
collatione :

perfectionem alTectus in constituendo ergo una missionum respondeat alii :

amicos Dei per amorem. mittitur enim in mentem, ut gratia mis-

CoKTiiA : 1 ad Corinth, xix, i et seq., sionis in mundum valeat nobis : videtur
inter dona Spiritus, in quibus proprie quod et missio in mentem sit in collatio-
Spiritus manifestalur, ponitur sapientia, ne gratia?.
scientia, lides, operatio miraculorum,
propbetia : ergo videtur, quod utrumque SoLUTio. Dicendum ad primum, quod Soiutio.
oslendat missionem Spiritus sancli, et sicut ordinabantur apertsB missiones Fi-
non Filii. lii et Spiritus sancti, ita et ordinantur
(). Si i'0RTE dicas, quod Filius mitlitur occultffi semper ambee sunt ad eum-
: et
in illuininatione inlelleclus sine gratia dem linem, licet non ad eumdem aclum
gratum faciente, sicut quidam dicunt. semper. Sicut enim dicit Bernardus :

itra. CoNTRA :
« Frimo venit Filius, et docuit fidem et :

1. Missio nonest ut adsit qui prius non « postea venil Spiritus sanctus, et accen-
affuit, cum quajlibet persona adsit ubi- « dit ad amorem. » Et ideo concedo hoc.

Sapient. ix, 10.

 432 1). ALB. MAG. OHD. PR/EI).

(|U()(l scciinduin intentionos Sanclorum, tuali, intellectuali, et a dignitate vel con-

nec l''ilius, nec Spiritus sanclns niiltilni- gruitateperce[)tionis secretorum Dei : si-

nisi in gratia non cniin

graluni facientc : cutdictusest iVbraham Propheta'_, dequo,
Spiritns sanctus donuni dicilur, qnod si- Genes. xviii, 17 et 18, dicitur : Num ce-
l>i invicein Paler cl Filius dant, sed (|iiia lare potero Abraham qine (jestunis sum,
nobis dant euni : et eo niodo dicitur I' i- cum futurussit iiKjentummajjnam, etc. ?

lius etiani datus, non quod tantum da- et in Psalmo civ, 15 : Nolite tanijerc
luni sit aliquid, (luod liabetur sine ipso, Christos meos, et in Prophetis, etc. Et
sed (|uia i[)se iii dalo datur : siculdici- quoad boc ullimuni ad [iropheliam exi-
tur, Jacob, i, ;) : Si qiiis vestnim iiu/i- guntur (luo, scilicet illuminatio, el gia-
rjet sapieiitin, postulet a Deo, qui daf tia gratum faciens et inilla sola prophe-
:

omnibus nffluenter, et iion improperat. tia est completa missio, non autem iii

Unde dico, quod in fine istce missiones aliis Iribus, nisi secundum quid aliud :

non distinguunlur, sed in aclu proximo : enim infundere est revelalionem, et aliud
quia Filius illuminal inlellectum, el Spi- est in ipsam aniinam sa[)ientiain sc trans-

rilus accendit allectuui. Fl per boc patet ferre inprimo enimnon mittitursapien-
:

solutio ad priinuin. tia nisi secunduin quid, insecundoaulem

^^^ ALiLD diceudum, quod linis missio- mittitur simpliciter.

p^^ 2
nis est sanctificalio, et i'educlio : ct hoc Ad ALiuD dicendum, quod distributio ^s^^^y^^

non lantum est S[)iritus sancti : (juia re- omnium donorum spiritualium pertinet
duclio dicit ostensionem viw, el quoad ad Sj)irilum sanctum secundum illam
boc est l''ilii : el dicit adeplionem boni, proprielatem S[)iritus, ([uod unit et vi-

etquoad hoc est Spiritus sancti. Simul vificat corpus mysticum : (juia in illa ra-

enim mittuntur nec tamen alter est im- :

tione, sicut noster spiritus dividit singulis

[)erfeclus, vel est superfluus : quia ita membris j^roportionabilia sibi, ita Spiri-

oportet [)!'opter dupHcem partem ani- tus sanctus uniens Ecclesiam, dividit do-

ma nostra?, quae est inteUectus et atTe- na prout vult : sed tainen ipsa dona jier

se considerata, aliquando ostendunt Fi-

ctus,
Ad aliuu dicendum, quod licet gra- lium : et in liac ratione loquitur Ajiosto-
A,i3.

tia in genere, et quoad actum qui esl

lus ', ut patet intuenti circumstantias
Litterai.
gratum facere, sit attributa et ostensiva
Spiritus sancti, tamen hecc gralia vel ilbi
Ad aliud dicendum, quod sicut proba- Ade

est, vel potest esse attributum Filii : (.'t

tum est, ila opinor illam opinionem fal-

ideo cuin missio sit in coUatione gratia} sam esse.

particularis ad intelleclum vel affectum,

dico quod tunc mittitur Filius.
Ad 4. Ad ALiUD dicendum, quod ad ainicos
constiluere duo exiguntur, scibcet notitia Aini(,ri>rs wii.
amicitiai et amici, et eoruin per quee con-
Irabitur elconservalur amicitia, ethoccst Au co(jnitio luislru sit substantialis mis-
l''ilii : et aliud est quod est amor amici, sioni, itu quod od inissioncm crigatur
et fundamentum amoris, ([uod est hone- cofjnitio ? et utrum a/iquis scire potest
stum et [)ars honesti, utdicit Pbilosophus, an o(/io rrl amorc dijnus sit ?
el quoad Ik^c mitlilur S[)iritus sanctus.

Ad 5, Ad Ai.in) dicendum, ([uod pro[)liclia

dicilur ([uadru^^liciter secundum Augu- Deinde quieritur de boc (juod dicil :

slinum, scilicet visione corporali, spiri- « Ei liinc unicuiqiie mittiturcum a quo-

* I a(i Corinlh. xii, 4 et seq.

 IN I SKI\TI:NT. DISJ. \V, K, AIM. 17. i;5:i

(li(n)n (•txjnoscihd', clc. » \\\ lioc onim ^ratiii honi, cl proplcr lioiiuiii viiliilis

vidolur, (|iiod co^nitio iioslrii siihsliiiilia- cliaiii viliiin c(jnlciiincr(! : (jI laincn illii<l

lis sil inissioni, non ncccssiiiio [iioc^^dil ex cliiiiilalc.

1 . Scd conlrii lioc csl, ([iiod |»ricci|)iio Siiiiililcr, Dicil A[)oslolus, I ad (loriiilli.

inissio lit sini[)licioiil)iis, ([ui ina^is liidicnl \iii, o : .S^ trddulcit) corpns rncKinild nl
in inuncrc gratiiun, (juain iii coj:;iiilioiic : (trdcain. cluirildlcm (lulcin iion luihncrti,

volula eniin ([uan(lo([U(! [)aru in coj^no- /////// inilii prudcsl. Va''^o pulot, (juod
scil vol iiiliil : t-l liiiucn millitur ei fro [)ro[)torl)cum [)ossuin [lostponoro vitam :

([uontius ([Uiiin mayiio Ihoologo multum ct lamen nosciam mo haborecharitatom :

cognosconti. er^^o nosciammihi missum esse Spiritum

2. Prceterca, Ecclo. ix, I : Nescit homo sanclum.

idnim (imorc aii odio dujiins sil. Sod cui
niissus est Spiritus sanclus, ot cui missus Solutio. Coj^nitio oxiiiitur iid missio- ^"lutio.
Ad 1.

ost Filius, si cognoscit missionom, cog- noin, ut mihi videtur, sed non omnis,sed
noscit se esse dignum vita aeterna ; triplex, scilicet una qu« est ex paiie co-
crgo cognoscit se csse dignuin amoro : ct gniti, scilicet ut sentiam iii me donum in
ita falsilicatur vorbum Ecclesiastae. quo ut in signo cognoscibilis sit persoiiii
3. Sidicas, quodnemo scit in quantum missa : 6/<7?<i/m autem voco id qiiod ha-
liomo sed dicit Augustinus, quod in
: bet actum gratii» facientis gratum, ot
quantum aliquid de missione ista mente appropriabiie estFiliovel Spiritui sancto,
percipimus, in tantum non in hoc mundo Secunda est habituali scognitio.Tertia est
sumus et ita in hac vita potest aliquid
: conjecturalis ex signis, sicut videam me si

sciri, sicut scivit Apostolus de se, cum posse de facili facere quse nonhabensgra-
dixit : An exprimentuin qiixritis ejus, tiam vel non potest, vel cum magna dif-
qni in me loquitur Christus ', iicultatepotest videam spiritum meum
: si

4. Et, adRoman. viu, 38: Certus sum, esse liberum a vana spe, et vano amore,
([uia ncque mors, neque vila,,.. neque et vano gaudio, et caducatristitia, et ti-
creatura alia poterit nos separare a clui- more mundano, et hujusmodi. Et illam
ritate Dei, qnse est in Christo Jesu Do- triplicem cognitionem puto sufticere se-
mino nostro. Si, inquam, sic dicas. Con- cundum habitum ad missionem, et dico
TRA : Job, Hi, 23, super illud, Viro cujus non oportere adesse cognitionem secun-
ahscondita est via, et circumdedit eum dum actuiii. Et per hoc patet solutio ad
Deus tcncbris : ibi dicit Gregorius, quod primum.
praecipua causa lletus est viro sancto, Au ahud dicendum, quod Ecclesiastes Ad 2.

quod nescit utrum odio vel ainore dignus non excludit cognitionem ex signo, et
sit : quia est via quee vidotur homini conjocturalem, et habitualem cui enim :

recta, et novissima ejus ducunt ad mor- missus est Spiritus, habet habitum in
tem. quo hoc cognosci potest, si aperiatur
5. Item, Per quid sciet homo quod oculus, vel per revelationem post mor-
missus est sibi Spiritus sanctus? Spiritus tem.
enim actus simillimi sunt cuni actihus Ad aliud dicendum, quod Apostolus Ari .s.

natura.' vol cordis : sicut in hoc ipso aclu loquitur ihi de inhabitatione Christi per
qui est diligere, videri potcst : possum o[)erationem miraculorum, et potestatem
enirn sciro,quod diligo Deum propter signorum, quae ex se expertus fuerat. Et
se, et super omnia: sed utrum hoc ex hoc non est mitti sapientiam nisi secun-
charitate procedat, non possum scire, dum quid, ut prius habitum est.
cum l*hiIoso[)hus detorminet vere fortem Ad aliud dicendum, quod Apostolus Ad 4.

' II ad Corifilli. xiii, 3.

XXV 28
 1 :

43 D. ALB. MA(j. ORl). Pll/ED

aut loquitur ibi ox rovelalione sil)i facta Au in aulem quod dicunt, quod scien- Ad \
praeter legeni communeni, aut loquitur tia cerla exigitur, credo falsum csse quod
ex conjecturis. dicunt.

h. Qiiod .•^ccunduni aUaruin .seniel, .seciuidum allcruni .s/epc sii tnissus

et secwnduni alterum ut sit homo, el secundum altcrum ut sit cum

homine.

Ecce dislincti sunl duo niodi missionis Filii, ct sccundnni allerum semel
lanluMi niissus est Dci Filius : secundum alleium sicpe missus est, et mil-

liiur (juolidic. Nam secundum allerum missus est, utsit homo, quod se-

mel lantum faclumest: secundum alterum vero miltitur, ut sit cum iio-

mine, quomodo '

(|uoli(lie mittitur ad sanctos, el missus est etiam ante in-

carnationem, et ad omnes sanctos quiante fucrunt, et etiam ad Angelos.

Unde Augustinus de Filio, id est, de sapientia Pntris loquens in libro

IV de Trinitatc \ ait : Aliter mittitursapienlia ut sit cum homine, aliter missa

esl ut sit homo. In animas enim sanctas se transfert, et amicos Dei et Pro-
phctas constituit, sicut implet etiam sanctos Angelos. Sed cum veiiit pleni-

tudo temporis, missa est non ut impleret Anjiclos, nec ut esset cuin hoini-
nibus vcl in homiuibus, ut aiilca in Patribus eral et iii i*i'ophctis, scd ut

ipsum Vcrbum fieret caro, id est, hoino.

plenius sit missus ; quia j)lenior est gra-

tia NoviTestamenti quam Veteris : cum
AiniCULUS XVIII. ergo missio sit propter gratiam, videtur
plenius mitti Filius vel Spiritus sanctus
Vlium Spiritus saiiclus pleiiius sil mis- in Novo quam in V^etcri.
sus post incarnationem quuin imle ? Sed coNTRA hoc quod dicit Auuu-
est , ,

ct utrum cxlibatus Joaiinis coiijufjio stuuis m libro de Bono conjugali, quod

Abrahse sit prsefercndus ? non [)rtTeferlur caelibatus Joannisconjuij^io
Abraliae : erj^o nec cgBtera dona priefe-
runtur, et videtur.
Deinde (|u;erilur de hoc quod dicit :

« Missus csl ctium antc incarnationem, Ao noc respoudfo per Auj-ustinum

" in
Solutk
el nd omnes sanclos, etc. » libro IV de Triiiitnle, capite 20, dicen-
Dubiuni eiiim potest essc, Ulrum ple- tem sic Quod dicit Kvangelisla, Quia
:

nius miltebatiu" anle incarnalionem, iwiidum erat Spirifus daius, quia Jcsus
quam post ? Videtur enim, quod post nondum erat glorificalus ''
: quomodo

'
Kdil. Joan. Allcaumo, quauih. ^ Joan. VII, .30.

• S. Algustinus, Lih. IV de Trinilate, cap. 20.

 (N I sI';ntI';m'. hisr. w, i., aim. h». vx\

iiilcllif^iliii' ? nisi ([iiod vvviv, illii Sj)iiiliis

diitio v(^l iiiissio posl ^loiiliciilioiicin ( iliri-

sli luliiiii cr;il, ([iialis iiiiiii(|Uiim iiiilcii

riiei';il : iic(|iic ciiiiii iiiilcii iiiillii cijil, scd

tiilis iioii liiciiil, hll iiilVii, ihidciii : Opor- AI{TICl]|JJS \l\.
toliiit Spiritiis iidvciiluiii si^iiis sciisihili-
hus iuoiislrari, ut oslciiderolur loluin IJlrum Spiriius saneius millatur ad
orhoiii l(Miiiriiiu iiUjue oniii('s {.•oulcs iii Arujclos?
lini;uis variis oonstitutiis orodituras in

Christuin pcr domiin S[)irilus sancti, ut

ooni|dorotiir (|uod iii l*sulnio xviii, t, Doindo quoiritur do Jioc quod dicit :

oanlalur : yYf^ii'/^/^/ loqiiehv, ncque ser- « Sicul eliam iinplcl sanctos Anqclos,
uioiics, qi(onu)i noii atididiituf voces eo- elc. »

rum. Kx hoc enini vidotur, qiiod miltiilur

Secundum hoc distinguendum ost, Spiritus ad Angelos.
quod est niissio in gralia porsonali, ot Sed contra :

niissio ordinata adconvorsionem orhis, ot 1. Non ad eumdem est missio qui est in
estmissio invisihilis, ot niissio in visihili statu nuntii : sod Angolus nuntius ost
signo. Personalis igitur .et invisihilis se missionis ssepius, ut vidotur : quia cum
hahent ante adventuiii et post, ut oxcc- mitterotur Filius in carnem, Anifelus
dentia et excessa : quia quihusdam por- nunliavit ' : etquando missio debet fieri
sonis ihi plus inlundehatur gratiic, et in mente, Angolus ad hoc ohsequitur
quihusdam plus liic. Sed missio univer- custodiendo, et suggerondo, ut dicit
salis et visihilis, talis fuit post, qualis Bernardus : et inter animam ot Deum
numquam ante fuerat. discurrendo, Deo prsesentans anima^ vota
Ad PRiMUMergo dicendum, quod vorum et desideria, autem apportans
animaj
est quod objicit quantuin ost de condi- gratiam : ergo videtur, quod ad Angelos
tione stalus : sed qusedam personse ihi non sit facta missio.
in Yetori Testamento existentes (ut dicit 2. Item, Non fit missio nisi ad di-
Auguslinus) pertinebant ad Novum : et stans non autem dislat qui semper est
:

)bject. quaedam e converso. in secreto domus ergo non fit missio ad :

Ad quod in oppositum ohjicitur, di-

id Angelum.
cendum quodhoc verum ost quod dicit 3. Ttem, Missio fit (ut dicit Augusti-
Augustinus quantum ad habitum conti- nus in auctoritate
supra posita) ut revo-
maximus fuit
nentia?, qui in Patriarchis : cetur qui ahorraverat Angelus honus :

sed quanlum ad actum continentiffi et numquam aherravit : ergo non lit missio
statum prsefertur virginitas omni conju- ad Angelum.
gio. 4. Item, Missio fit ad sanctilicandam
creaturani, sanctificare autem est do non
sancto facore sanctum : hoc non potcst
licriin Angelo, nec umquam factuin est :

ergo, etc.
Sed CONTRA :
ged contra.
Adeuin qui estsanctus nonfuturaesl
1.

missio secundum lioc nisi semcl, scilicet

in prima quod falsum est
gratia, quia :

dicit Augustinus, quod toties miltitur,

' Vide ornnos Evangelistas.

 :

i3G I). ALB. MAG. OHl). PRyED.

(juolios inlerioris graliae aliquid percipil Ad aliud dicenduni, quod distantia

lioc aulem saepe conlingit. quam exigit ista missio non est localis :

2. Item, llic dicit, quod ImHus iuvisi- sed sicut natura distat a gratia : quia per
biliter s.Tpe niillitur. naturam et naturalia non potest liaberi,
sed a solo l)eo : et idco cum sic a gratia

Soiuiio. SoLUTto. Dicimus, quod missio lil in distat Angelus, ad eum necessaria csl

perceptiouc graliee et in augmcnto gra- missio.

tiiv : quia semper aliter sentitur adesse Ad aliud dicendum, quod revocare
Spiritus, quam prius aiTuit^ et ad Ange- aberrantem dupliciter est, scibcct qui
los missus est, et mittilur quoad novas abcrravit jam, vel ne aberret ille qui cst
revelationes : licet non augmentetur in in via hoc secundo modo est missio
: et

eis gratia quse substantialis est pra^mio. ad Angolum et ad Sanctos, qui jam ta-

Ad i.
Ad
koc autem quod primo objicitur, men habent Spirilum sanctum licet non :

dicendum quod Angelus non est nuntius sint contirmali sicut Angelus, et ideo

in illa missione, ita quod ipse cum gra- crebriori indigeant missione.
tia menti ilhibalur : sed est nuntius ut Ad aliud eodem modo dicendum,
obsequens Domino misso, et praeparans quod sanctificaiio iit in augmento gra-
viam per amolionem impodimentorum, Wse, et in prima gralia : quia sanctificatio
et hoc per oporationom cxtrinsecam dicitur tribus modis, scilicet sinml facerc

menti, sicut cst suggestio, et doctrina, substantiam et gratiam ut in Christo :

et adhortatio, et hujusmodi : sed non vel facere naturam et addore gratiam, ul

sicut est inspiratio quee intrinsoca est in primo homine et Angolo bono vol :

menti : ct idoo ad eam est facta, et fit facore de non sancto sanctum, sicut in
missio. peccatoribus conversis.

M. Qiiod 6cciuidiuii alteruni /nodiu/i dicitur inissus in niunduni, secundtun

alterum 710/1.

PrcPteroa nolniKliim osl, (|lio(I riini his duol)iis inodis inillalur Filins, se-

cunduin alloniin dicilnr inissns iit innntluin, secnndnin allcrnin voro non.

Eo enirn inodo inissns diritur in mnudum, quo visibilis nuindo ;i|)parnit.

Uiulc Augusliuus iu oodein libro '

ait : Cuin ex teinpore cnjnsquiuu inoute
|)ercij)iliir, mitti ([uidoiu dicitur, sed non iii liunc mundiim. Nou euim sen-
sibililer aj)])arel, id osl, corporis'' seusibus prctsto est. Nam et uos, secun-
duin qnod iiKmte aliqnid adcrnum capimus, non iu lioc mnndo sumus : ol

omiiinm jnslonim Spiritus eliam iii carne vivenlium, iii (|nanlnin divina

sapiniil, iKMi siinl in lioc mundo. Iv\ praMliclis liijnot, (jiiod ])rador inon'al)i-

loin [••onituram, duohus uiodis mittitur Filius, scilicel cuiii visibiliter apjia-

ruil, vol iiivisibilitor j)orcij)ilnr iiionle.

'
S. Aci;i'sTiNi;s, i.ii). IV clc Irinitnlp, cap. 20.
^ Edit. Joan. Alleaume, corporeis.
 IN I sKNTivM. nisr. \\ , M, Ain. lio. 4:n

mundum, ijtsa (tiit ossoiitiaMlcr ut in ln-

(-() o\[ra inundum.
i. Itciii, lloo vidotur di(^crc Augusli-
luis, (|ii()d anima verius ost ul)i aiiiat,

vMiTicrnis .\\. (juam ubi ost. Itc^m, Aposlohis : Nostra

concicrsatio in c.adis esl '.

Aii nnima uicntc ra/iicns <jUo<l csl a-lcr- ;i. Itoin, Dionysius in hbro (b- hirinis
nuni, sil csscntialitcr in coilo et extra noininilnts dicit, quod virtulo oratiouis
hwic niitndiiin? non attrabimus nobis Doum ubi(juo pra--
sontom, sed nos extendimus nosipsos in
Doum^.
Doiiulc qiurritur dc quod dicit lioc :
Sed gontra videtur esse, quod ,.
1 ' S-ul, conlra.
« Nain et nos, secundum quod menle ali- 1 1^'orma non liabet essc naturalc
. nisi

quid icternuin capinws, non in koc in inatoria : et naturah». esse estproprium

niundo sunius, otc. » esse formoe : ergo anima per id quod
Ex hoc enim videtur accipi, quod ani-
1 . est, non est nisi in materia corporis.
ma mente aliquid aeternum capions, es- 2. Idem est in quibusdam mo-
Itom,
sontialiter sit in ccelo, licet per accidens, vons ad formam et ad h)cum, ut dicil
scilicet quia monto id pcrcipit quod cst Pliilosophus, eo quod motor dat mobili
in ccelo. ot suam formam et omnia naturaha con-

2. Quod oliam mullis rationibus vide- sequentia illam : et dicit Philosoplius,

tur posse probari sic : Anima non refer- quod naturale consequens formam ignis
lur ad locum non est nisi per accidens :
est locus superior : ergo videtur, quod
enim in loco isto in quo ogo sum anima forina in suo esse determinet locum.
mea, nisi quia corpus in quo est, est in 3. Item, Si dico, Forma est in mate-
loco isto : si ergo per accidens esse in ria : aut per accidens est in materia, aut
loco aliquo facit eam substantialiter esse per se. Constat, quod non per accidens :

ibidem, cum per accidens sit in coelo, quia sic non constitueretur ahquod unum
ipsa substantialiter erit ibideni ot essen- in natura : orgo per se est in ipsa : ergo
tialiter. magis rcfertur ad locum materiiP, quam
'.\. Itom, Forma non detorminat sibi ad locum alterius cui non conjungitur
locum per se, etiam corporalis quia vi- :
nisi per accidens.
demus, quod eadem forma secundum
rationem formae est in omni situ corpo- SoLUTio. Dicendum, ciuod anima se- „ , ..

ris supra et infra. Inde sic NuUa forma : cundum id quod est et per essentiam,
determinat locum per
sibi se, sed per ac- quamdiu vivit homo non est nisi in cor-
cidens : omne autom tale est in omnibus pore. In quohbet autom de quo cogitat
locisad quae per accidons determinatur :
vel a quo afficitur, est sicut in objccto, ad
ergo forma est in omnibus locis ad quai cujus locum in sua essentia nec per se
per accidons detorminatur sed anima : nec por accidens rcfortur.
est nobilissima formarum : ergo anima Ad PRiMUM orgo dicendum, quod Au-
est in omnibus locis ad qua» per accidons gustinus loquitur, quod non in hoc mun-
determinatur : per accidons autom doter- do sumus quantum ad cogno- modum
minatur ad quod capit ergo ipsa ost
id : scondi vel vivondi quia secundum viam :

in loco ipsius quod mente capit orgo : mun(h cognoscimus por speculum in
cum boc quod mente capit sit extra senigmate : sed in quantum eeternum ah-

'
.'\(J Pliilip. III, 20. cup. 3.

2 S. DioNvsics, Lib. de Divinis lujininibus,

 •438 D. ALB. MAG. ORD. VWMD.

qiiid acoipimus, cognoscimus aliqualilor sciiicet ut est inlellecta, et sic esl species
altiiig(Mi(lo sjK^ciom, et abstraliimur a in anima intclligenlis, et species quae est
materialibus liiijus mundi. in anima unius non est species qusc est

Acl 2. An ALU D dieendum, quod hoc verum iu anima allerius vel ut ratio nalurae :

est, quod aninia non cst inloco corpora- communis, abstrahens a quolibet parti-
li nisi pcr accidcns : sed illud accidens culari, et sic est in t[uolibet suo particu-
est conjunclum per naluram
ei per : lari et semper : vel secundum quod
esse
corpus enim est in loco, et nisi essentia- habet in natura, et sic est in eo quod est
liter esset in corpore, non esset in loco hoc aliquid : non per accidens, sed na-
et

corporis ct ideo {)ci" illud in quo ipsa

: turaliter : absurdum enim esl dicere,
non est essentialiter, sed potius illud esl quod forma accidentaliter habeat esse in
in ipsa per essentiam el siinilitudinem, materia, nisi hoc modo sumpto accidonte
non habet locum aliqucm nec per se nec quod est pcr aliud convonire sed hoc :

per accidens. accidens uon repugnat substantiali ot

Ail 3.
Ad ALiUD dicendum, quod forma pcr naturali sicut patot, quod hoc accidente
:

se, id cst, sine materia, non dclenninat Socrates per accidens est animal, et ta-

sibi locum, quia sic est simplex : sed sic men essc animal substantialiter et natu-
non est nisi per intentionem : scd per raliter convenit Socrati.
esse suum in materia determinat sibi lo- Ad ALiuD dicendum, quod Augustinus
cum : ita etiam, quod movcat ad locuin vocat verius esso, nobilius esse, et non
illum, nisi prohibealur, ul dicit Philoso- verius in natura : quia anima et qua^libet
phus. Esse autem non accidenlale
ita forma nobilius osse liabot in nobiliori
est, sicut accidentale est quod contingit causa, quam in sc : quia in causa prima
eidem adesse et abessc in natura ma- non adniiscetur privationibus et inato-
nenti : sed est accidentale, sicut per rialibus, quemadmodum in seipsa vel in
aliud conveniens, scilicet per hoc quod corpore.
est in materia : el hoc est naturale, noii Ad ALiuD dicendum, quod virtute ora-
accidenlale fornue, si accidens proprie tionis atti-abimus nos in Deum : non lo-
secundum naturam accidentis accipiatur. co, sod merito, ut scilicet alilor adsimus
Unde forniam triplicilcr est considerare, ei quam prius alVuimus.

N. Citr Pnfrr ikhi (licilur missiis, ri/iii fil> ((fit/iif)

rof/)i(}scitiir iil Filins?

Iliu (iiirTiilnr, (liir P.ilcr (inn (liciliir missiis. (Mim ox l(Mnpoi'c> a qiioqnnin
(•o|^ii(is('iliii", si(iil l'"iliiis? Ad (|ii(mI (li(imiis, (|iii(') in co (.>st pi'incipii aiiclo-

ritas, (\uiv iion hal)(.^t dc ([iio sil, a (|n(i Filins ct Spiriliis saiiclus. Piiicr

cnim cst (ut nil .\iifiiisliniis in co(1(mii lihro ') jirincipium loliiis (liviiiil.ilis :

\(d. si iii(diiis (licilnr. (lcilnlis : (jni;i jirincijiiiim csl 1'ilii ct Sjiiiilns sancli.

Nain, nt ait An.misliiins in ('(KhMii '

: Si v(dnisset cliam IJcns Palcr, jtor siihjc-

'
S. Alt.ustincs, l.ili. IVilr Triiiiliile, cn|i 20.
'
IiiFM, Iliidi-m, ca]!. -'1 in liiii' lilui I\ .
 TN T SKNTKNT. DIST. \V, N, (>, AhT. 21. iMO

rtam ('rciliirjiiii xisihililcr (iiip.ircrcl. : (ilisMrdissiiiic laiiKMi <iiit a iMlio fjiioii

f;(Miiiil, aiil a S|tirilii saiiclo (iiii di^ illo iintcodil, iiiissiis dic(M(il.iir. (l(jii_

f;-rii(Mil(M' aul(Mii illc iiiissus dicilur, (jui iii cariKi a|»jtariiil : iriisiss(^ aul(Mii

illc, (jiii iii ca iKtii apjiaruil '.

(). PHtavenml (/uidcwi Filimn ct Spiritinn sanctnm minorea

fuisse Patre, quia niissi dicuntur.

Idoorjue jiulavorunt quidain haM'etici, cum Paler non sit missus, sed Fi-
lius otSjjirilus sanclus, Patrcm esse majorem, ac I"ilium ininorem esse et

Sjjiritum sanctuin : atque Patrem, quasi majorom, iiiisiss(3 utruinque quasi

minorem. Quod Au^ustinus imj)robatin libro IV de Trinitate illis contradi-
cens : Non ideo, inquit, arbitrandum est ininoreni esse Filium, quod mis-
sus est a Patre : nec idco minorem Sjiirituni sanctum, quod et Pater eum
misit et Filius. Sive enini propter visibilom creaturam, sive potius propter
princijtii auctoritatern vel commendationom, non propter inaequalitatem
vel iinparilitalem vel dissimilitudinem substantiffi, in Scripturis haec posita

intelliguntur. Non ergo ideo dicitur Pater misisse Filium vel Spiritum
sanctum, quod ille esset major, ot illi minores : sed maxime propter aucto-
ritatem principii commendandam, et quia in visibili creatura non sicut ille

apparuit'.
Ecce ostensum est qucosit missio Filii, et quibus inodis inittatur.

DIVISIO TEXTUS.
ARTICULUS XXI.

Deindo quaeritur d(3 tertia parte di- An pater det se, vel detur a se ?
stiiictionis quae incipit ibi, N, « Ilic quse-

rilur, Cur Pater non dicitur rnissus.

Et dividitur iu duas. Inprirna ostendit I^ubium est hic, Utrum Pater det se,
]*atrern non csse missum. In secunda vel detur a se? Quod enim mitti nonpot-
ostendit, quod non ideo Filius et Spiritus est vel procedere, salis constat ex prse-
sanctus sunt minores, quia missi sunt, dictis.§ Videtur autem, quod iion : quia
ibi, 0, « Ideofjuc putaverunl riuidarn secundum Magistrum^dare se, est proce-
hseretici, etc. » dere a se tempor*aliter et mitti : sed hoc
non convenit Patri ; ergo nec dare.

' S. Ai;r;tjsTiNUS, Lil). II ilf Triiiilalo, cii). .'i. ^ t;_ At;r;usTiNUs, F.ib. IV ilc Trinilnto, cap.21.
 4i0 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.
Sed conlra. Sed CONTR-V :
do se, sicut ^"'ilius et Spiritus sanctus : et
1. Darc niliil dicit nisi conferre do- ideo a Sanctis non ita ponitur, quod det
niim : cum crgo
Pater habcat potcstatem se sicut quod Filius dat vcl Spiritus san-
cx libertatc amoris, sicut Filius et Spiri- ctus.
tus sanctus, Pater potest dare se sicut
Filius et Spiritus sanctus. Sed coNTn.v : Patcr est principium to- Sed contr

2. Item, Sicut sapientia appropriatur tius divinitatis : ergo sui.

Filio, et gratia Spiritui sancto, ita poten-

tia Patri : cum ergo sfepe conferal posse, SoLUTio. Non sequitur : quia sensus est, soiutio

videtur quod det se. quod est principium Filii et Spiritus sancti
in quibus est tota divinitas : dicit autem,
sointio.
SoLUTio. concedunt, quod Pa-
lArayistri quod mclius dicitur deitatis quam divi-
tcr dat se, et dalur a se et quod dare
: nitalis : quia divinum esse est perpetuum
non dicit mittere secundum rationeni, nec csse : etcommunicabilc crcatu-
hoc est
procedcre : et hoc supra satis determina- ris, sccundum quod Pliilosophus dicit,

tum est : non tamcn dicunt, quod habeat quod omnia appclunl esse divinum, (>t
efTectum ita distinctum I\ater sicut Filius propter illud agunt quidquid agunt :

et Spirilus sanctus : quia licet posse at- deitas autem est forma a qua imponitur
tribuatur Patri, tamcn posse animarum hoc nomen Deus, quod non est commu-
sanctarum est in donis intellectus et af- nicabile crcaturis, ut supra notatum
fectus : et idco non ita manifestatui- dan- est '.

Cf. Siipra, Disl. I[.

-••««Os^cOi
 IN I SKNTIINI. niST. \VI, A, AhT. 1
1
\\\
',

DISTINGTIO XVI

A. Dc uiissioiic Spirilits .sancti, qii<tt jit fliiohiis modis,

visi/)i/ilcr ct invisi/ji/i/cr.

Xinic (le S])ii'i(ii sanrto vidondiini esl:, pneler iJlam inorfahiloni ot (TJer-

nam processionein qna procedil a Palre el Filio, el non a seipso : qna' sil

ejns teniporalis processio, ({na> dicilur inissio sive dalio. Ad quod dicimus,
qnia sicnl Filins dnobns modis dirilur mitti, nno quo visii)iliter apparuit,
altero qiio invisihililor a castis meiilihus por('i|)itur : ita ot Spiritus sanctus
a Patre et Filio ac a seipso duobus modis procedere sive miti sive dari dici-

tiir : iino visibiliter, altero invisibiliter. Datus est enim visibilis crealurai

demonstratione, sicut in die Pentecostes, aliisque vicibus : et datur quoti-

die invisibiliter, illabendo mentibns fidelium.

DIVISIO TEXTUS. ARTICULUS I.

Quid slt niittl cisihiiiler, ct utrum mis-

« Nunc de Spiritu sanclo vidcndwn sio visihi/is jucrit in Veteri Testamcn-
est, etc. » to sicut in N^ovo, et utrum Pater jjo-

Hic incipit pars illa quae est de modis test mitti sicut Filius ?
missionis Spiritus sancti : et sunt duo
modi, sclHcet visibilis, et iuvisibilis. De
visibili agit Magister primo in liac di- non estnisi unum capi-
Tn prima parte
stinctione : de invisibili autem conse- tulum, circa quod incidit dubium anle
quenter in sequenti, ibi, Dist. XVI f, A, Litteram., Quid sit mitti visibiliter ? et
« nunc acccdamus, etc. »
./arn secundo, Utrum ista missio tiat congruen-
[sta autem distinctio dividitur in duas tcr ad omnes vel ad aliquos ? et terlio,
partes. Tn prima determinat, qualitcr Utrum sit ad gratiam gralum facientem
Spiritus sanctus dicitur missus visibili vel gratis datain? et quarlo, Utrum eam
niodo. fn secunda, qualiter non minor conveniebat fiei-i per Filium vel Spiritum
dicitur Patre propter illam missionem sanctum ?

visibilem, cum tamen Filius minor Patre

dicatur, propter illam missionem, ibi, C, An pRiMUM proceditur sie :

u Scd prius qwprcndum cst, cum Fiiius 1. Si mitti visibiliter est apparere pei'-
dicalur, etc. » sonam A'isibili signo, sicut videtur Augu-
442 T). ALB. MAG. ORD. VnJEX).

slinus tlicerc in lAttcra, cum in Veleri to magis creatura intellectualis, et pric-

Testamento personae visibilibus signis cipue Angelus. In illa enim tanto magis
saepe apparuerunt, videtur quodistamis- divinum ali(|uid cognoscitur, quanto ip-
sio in Yeteri Testamento seepe facta fue- sa est nobilior el divinior. : cum ergo
rit. lales missiones Angelorum in Veteri
2. Pra^terea hoc vidctur etiam alia ra- Testamento stepius factse sunl, videtur
tione : missio enim visil)ilis ordinatur quod swpe missse sunt personse, et etiam
ad invisibilom : sed invisibilis \\\ Veteri Pater.
Testamento saepe facta est ergo et visi- : G. Tertia ratio est ab auctoritate Da-
bilis. Probatio prima^. \n Littera AxcXi \\i- nielis, ubi lcgitur, quod antiquus dierum
gustinus quodin illis crcaluris visibilibus scdit, et libri aperti sunt coram eo '. Et,
Spirilus sanclus ad hoc erat, ut per eas Isai.T, vi, I : Viili Dominum sedentem
ostcndcrctur Spiritus sanctus in Ulis esse super solium excelsum et elevatum, etc.

ad quos illfe crcaturae vcniebant. Secun- Nec quod hoc fuerit An-
poteris diccrc,
da autcm probatur, Sapicnt. ix, 10 :
gelus in persona Dci quia Angelo Se- :

Mitte illam de coelis sanctis tuis, et a se- raphim non clamant, Sanctus, sanctus,
de magnitudinis tuse, ut mccum sit et sanctiis nec Angelus in persona Dei
' :

mecum laboret. lloc enim dictum est in judicahit.

Veteri Testamento : ergo videtur, quod 7. Siforte dicas, quod hoc fuerit reve-
hujusinodi missio visibilis tunc fuerit. latio, et non a[>parilio, vel niissio. Con-
'.^. Itcm, Si visibilis crcatura cst os- tra : Talis ostensio qu.Toumque sit, fuit

tendens aliquid divinum, suflicit ad ra- constituens Prophetas : quia Prophetas

tionem visibilis missionis : cum, sicut vocamus ([uibus isla facta sunt : scd pro-
supra habuimus, Pater in visibili creatu- prius elTectus missionis est Prophetas ct
ra apparuit, videtur Pater esse missus. amicos Dei constituere, sicut habuimus
Crciies. xviii, 2, Tros vidit, et unum ado- in prsecedenli distinctione, ex Sapicnt.
ravit. VII, Per nationes in animas sanctas
27 :

i. Si dicas, Patrum per

quod ha^c visa se iransfert, amicos Dei et Prophetas
Angelos adminislrata sunt, et idco non constituit. Itcm faciamus vim in eo quod

intelligitur in eis missio hoc non excu- : dicit, per nationes : ergo non in nostra

sat objectionem tri])us rationibus : qua- nationc tantum, sed etiam in natione
rum prima est, quod Augustinus dicit, Patrum ista facta sunt ergo videtur, :

quod absurdissimum est dicere Patrem, quod tunc facta fuerit missio visibilis,
si voluisset, in creatura visibili apparere ct quod Pater et singulee personse mis-

non potuisse : posito ergo, quod appa- see sint.

ruerit, nihil dcbel sequi inconveniens :

scquitur autcm, quod missus sit : ergo SKocoNTnA: Seicom

hoc non vidclur inconvenicns : ct lioc Ad (ialat. lu, !'.), Lox iii manu mcdia-
ncgatum cst supra crgo, etc. : toris posita cst, ordinata pcr Angelos,
'». Scounda ratio : Quia si creatura irra- doncc vcniret semcn cui rcpromiserat '.
lionalis (!l iniiitollootualis (ut ita liccat di- b^rgo videtur. quod omnia visa Patrum
cere)suflioilad(lomonstrandammissioncm fucruut por inanus ;\ngcloruiu usquc ad
pcrson.T, siout oolumba, vol llatus mul- : adventum Ciiristi. Siipra autem proba-

'
Daiiii-i. ix, '.• <•! lO : Ailspiricliam iloticr c.rcrrihiinn : plciia csl oiiinix lcrrn iilnria cjuk.

Ihroni posilijiunl, el antinum dicruin nedil... ^ .\il (i.ilal. iii, 10 : 0"*'' igilur lex .' Propler
Judir.ium .tcdil, cl lihri aperli sunt. Iransgrexsionem pmitu esl, donec veniret semen
^
Isa. vij 3 : Et clamibant altcr cl allcrum, nii repromincral, ordinala pcr Angelns in manu
el direbanl : Sanctiif, nanrfiis, sanrtus nnmiiiu^, inrdiatoris.
 iN I si:i\TKiNr. nisT. \vi, a, aht. i. it:{

liiin csl ', (|U(hI iMMSoiiii iioii (liciliir inil- liis ohjcctis. hicimiis cuiiii, ((iiod iioii csl

li, nisi in cllVctu, in ([iio i|isii alilcr sil idcm ii|)[)ar(U'o, et mitti : ct hciic conce-

vol ii(l iiliud (lujiiu scciindiiin (inod csl dimiis, (|iio(l Piilcr iii subjocla crcalnrii

cl lioc liiil)clur in IJllrin iil) ii[)|)iircrc [)(»tiiil |)cr ministeriuiii Angoli

ul)i(iu(> :

Auguslino : cr^o iu liilihiis visis nulhi el [)er soipsiim, cl iidliiic, polost : scd non

uin([Uiun fuil [)crson;i niissa. |)(»lcsl initli proplor causas supra assi-
gniitiis : ([uia inissio |)iissivii sii|i[)oiiit

iiiunc. I. Tticm Aujj^ustinus in libn) IV dc Trl- congruitatem nuntii, et rationein in suj)-

iiilale, dicil ([uod iibsurde dicerolur Piilcr jocto : et illa ralio est iib iilio esse,

niissus vcl ab eo qucm genuit, vcl 1 iib ([uod non convonit idco ii[)parere
T^iitri :

eo qui iib i[)so [irocedit, ctsi dicalur a[)- poluit, niilti autem non poluit.

[)aruissc. Krgo cuin onmis qui mittitur, Ai) rniMUM ergo dicenduin, quod licel ^ , ,

ab aliquo mitlalur, el Pater non possit ubicumque est missio visibilis, fit appa-
ab abquo mitli, videtur quod nou mit- ritio alicujus personae visibili signo,

tatur. non tamcn convertitur : quia missio vi-

2. Itein, Augustinus in libro IV de sibilis addit super apparitionem duo,
Trinilale, ut liabilum est supra '
: jMilti scibcet cxistere ab alio, et per seipsuin
est cognosci quod ab alio sit : Pater au- adesse aliter vel ad aliud quam sit ul)i-

tem ab alio essc non cognoscitur : ergo quc : hoc autcm non legitur in Vclcri

non mittitur. Tcslamento, sicut postea patebit : quia

•ontra,'
^'-D ADuuc contra hoc opponi potest :
personiie non leguntur per seipsas fuisse
1. QuiaPatri attribuitur potentia : cum in illis signis quoe apparebant.
ergo potentiam efllciat in nobis, ipse ve- Ai) ALiuD dicondum, ([uod missio visi- A.d2.

nit in nos, sicut Filius per sapientiam, bilis non ordinatur ad quamcumque
et Spiritus sanctus per charitatein. missionem invisibilem, scd ordinatur ad
2. Ttem, Haic conccditur, ct habita est missionem invisibilem quae est fundans
supra, I^atcr cst a seipso :secundum au- et plantans Ecclcsiam : non eniin visibi-
tem quod est a seipso, videtur quod in lis semper prijecedit invisibilem, etiam
eadem babitudine proepositionis debeat in Novo Tcstamento sed praecessit, ut :

concedi haec, Mittitur a seipso, el Pater signilicaretur abundantia copiie Spiritus

mittit seipsum. essc apud illos quibus visibilis facla est,

3. Item, Augustinus probans quod ita ut ex i[3Sorum copia redundaret in

Spiritus sanctus mittil se et dat sc, pro- fundationemct plantationem Ecclesise.

bat hoc : quia est suae potcstatis : et hoc Ad aliud dicendum, quod ratio jam au 3.

estsupra babitum in distinctione praece- dicta cst, quare hoc non sufficit : et

denti : non esset autem suae potestatis, quare Pater non potuit vel non potest
si non posset mittere et dare sc ergo a : mitti.
simili non erit Patcr suae potestatis, si Ad II) auteni quod objicit, quod missio Ad 4.

non [)ossit mittere el dare sc cum crgo : hujusmodi dobuit dici apparilio angelica
semper omnes person» fucriut suae po- in Vctori Tesliunonto : Dicenduin, quod
testatis, semper potuerunt mittere se om- in veritate illasohitio quam ponunt qui-
nes, et dare se, et inVeteri, ct in Novo dam non sullicit : sod illa est ratio quain
Tcstamcnto. diximus, quia inilti addit super a|)pare-
re, sicut dictum est.

iiutio. SoLUTio. Suppositis his qua^ supra Ad aliud (liconduin, quod croatura ^^^ j,,

delerminata sunt ^, facile est respondcre intellcctualis inelius oslcndit unitalcm

< Cf. Supra, Dist. XV. ^ Cf. Sujtni, Iii [irincipio (list. XIV.
2 Cf. Suprij, Iliidfifi.
444 D. ALB. MAG. ORO. PR.^D.
essentiae in lril)u.s personis : sed effectum sccundum hoc etiam invisibilis missio
gratiae vclmoclum processionis personce quae omnibus Sanclis in Vctori Testa-
a persona non ita ostendit oo quod ipsa : mento facta est, dcbuitfieri per Angelos,
de natura sua non ita exprimit gratise quod falsum ost.
et processionis proprictates non enim : Ad ALiuD dicendum, quod visa Isaise, Ad 6.
Angelus procedit ab Angelo, sicut flatus Daniolis, et Ezccbielis, nec fuerunt pro-
a sufflanto noc Angelo proprium est
: prie loquendo apparitiones, nec missio-
innocontia ot aplitudoimmolationis pro nos, nec processiones, sed rcvclationcs
redemptiono primogeniti, sicut colum- in visione imaginaria quoe multis facla
bae ncc Angelo proprium ex naturaest,
: est : quia apparitio stricte sumpta dicitur
unde conveniat cum actu cliaritatis et : ostensio unitatis essentise in ligura aliqua
idoo Angelus in numero personarum ap- visa ad sensum. Scd si appaiitio suma-
parenlium, et vi interprotandi persermo- tur, tunc orit genus ad revelationom,
nem, potcst facere fidem Trinitatis et uni- missionem, et bujusmodi.
licetnon Iiabcat convenientiam, ut
tatis, Ad antcm quod contra objicitur, di-
id
por ipsum oxploatur missio. Et alia condum quod talia visa non faciunt l*ro- A(l ob

ratio est, quod donum datum cst a mis- pliolas quia sic Pbarao fuissetPropbeta,
:

so, sicut a causa facionte : dico autem, quod falsum est quianon fuit Propbeta :

donum gratiae gratum

quod faciontis, nisi secundum quid quia, ut Augustinus :

esl in omni missione. Angelus autem dicit in libro XII supor (lenesim .•Propbcta
non potest essc causa gratiae, nec dcbot simplicitor, non dicitur nisi a visiono
intolligi esse causa : ergo nec ipse potest Josepb Propbctaf uit
intellectuali: olidco
rnitti missione illa : nec etiam si mitte- visorum a Pbaraonc, el Daniel Propbota
rotur, essct utile : quia crcderetur gra- fuit visorum Nabuchodonosor ct Baltha-
tia ab illo esse, et sic perlraberet in ido- sar : sed bene concedo, quod a missione
lolatriam. Tcrtia ratio est, quia missus invisibili Eilii ctSpiritus sancti constituli
cum gratia babetur ilhipsus in substan- sunt Propheta'. Quid autem, quando, de
tiam animae ejus cui missio fit, ut supra qiiibus, ot quare propbetarent, revclatio-
babitum osl in distinctione priecedenti : nibus trium modorum visionis ostensum
Angolus autom non potest illabi in sub- est eis, scilicet corporali, imaginaria, ol
stantiam mentis noslrae ergo por ipsum : Sunt tamcn ((ui dicunt Sjiiri-
inlcllcctuali.
non potcst administrari bujusmodi mis- tum tunc missum, non in ((uantum san-
sio. Quarla ratio ost, quia cuni gratia clus, sod in quantum cst spiritus : quia
sit creata, si separaretur ab co por qucm s()iiilus rcvolat, sod non sanclificat : ot

miltitur, vol ille csset croatura, vcl ossot donum [^iopboliae non facil Sanctum, sod
tolum subjcctum vanilati, sicut oninis vidcntom : iii .Xovo aubiii Tcslamonto
creatura ad boc crgo ut gratia separarc
:
missus est ut sanclus, ((ui sanolilicabat in
nos possila vanitalc, ol ronjungere divi- illis visis. Sed hoc non solvil : quianemo
nilali, oportct niissutii (jni ost cum gra- unnjuam sanctus fuil, nisi millorotur sibi
tia, essc Dcum. VA bis ralionibus non S()irilus : ot idoo si do slalu Voloris Tos-
potost oxplcri bujiismodi missio. nisi |)or lamonti osset, ut iioii mitterolur ut san-
porsonam proccdonlom ab alio. Alii (ius, noc invisibililor nt sanclus mitl(>-
aulon) ponunf alias ((iia^ non probant rclur. Tndi^ ()riina solulio molior est.
(|ui(l(|tMiii. scilicol ((iiod missionem con- Ad id quod objicilur, ((uod a()()arilio-
A(l obj"
vonicbat a ^rcmolis inci()cro, et |)ostoa nos factie sunt por .\ngolos, bcnc conco-
a()()r(»pinquando magis ad Doum aocodo- do : quia hoc vult Augustinus in libro
re : {^ot idco In Vctori Tcstamonlo convo- IV dc Trhiilnte, et Dionysius in CcrJesli
niebat lieri pcr Angelos, in Xovo aulcm llinuirrhin. Sod tamen non pro()tor boc
por ()orsonas. Sed hoc nibil cst : (juia cst rcmoluin quin ()cr se apparere pu-
 IN I SKINIKINT. hlSi. \VI, A, AUT. 2. /j tr»

cl S|.ii'i(us i|)sc opcrclur cuni iMlio ct Spirilu sanclo

liicriiil cl l*;il(M- cl l"iliiis

illiiiii clVccliini ([110111 diil iii iiiissioiic :

.sanclus, iil (licit iltidcii» Aiij;ustiiuis.

([iiia ly iiiilli dicit diio, scilic(!t actum

'"'^' ()l)jicilur conlra o|)orationis, oi clToctuni ((ui daliir in
Ai) II) aulciii (|uo(l

lioc, (luod iioii (licilur iiiilli l'atcr, Di- missiono : ot socundum actiim liunc, esi

cciiduiu, (jiiod |i()lciilia allrihuiliir i*a- i[)suin (M)niinuno tribus personis : ei con-
tri : sod, ut dictuin (!sl, niitti non (licilur signilical cx iiiodo signilicandi [)rinci()a-

signilicaii, ((uod cst iiiissio |)assiva,

porsona ros[)ociu cujuscuni(|uc doni, sed lis

lanluinin dono in quo ipsa esl, ot lia- voniro ah alio, ot quoad Jioc non dicit

hclur : undo si Palor darolur in poton- [)oiostatoiii ali((uaiii, sod tantuin raiionem

tia illa, ossct [loloniia gratuni facions. originis, qiKO non convenit Patri. Ouoad
Potontia autoni illa non est distincta a primum orgo fuit probatio Augustini,

donis intollocius ei atroctus, quia pcr do- ([uod Spirilus dat se, sicut alii eum danl,

na hujusmodi sumus poientos in actihus ei non quoad secunduin.

graiia^ : oi-go datio i*airis nt)n hahei .\d id auiem quod ulterius volohat Adobject.s.

dislinctuni donuni ab eo in quo datur concludore, quod in Veieri Tesiamento

1'ilius, ei inquo datur Spiriius sancius :
osi isia potesias sicut in Novo, Dicen-

oi ideo a Sanciis oxpresse non inveniiur, dum, quod missio invisihilis fuit ex quo
quo Paier dotse, vel delur a se. liomo croatus esi super terram : nullus

Suni ianien circa duhitationem isiam enim uniquam aliquid honi meriiorii

tres alioeopiniones, quarum unaest, quod facere poiuit sine invisibili missione : sed

l*aier dai se, ei daiur a so et hoec non :

missio visibilis in Veieri Testamenio

est mulium communis. Alia dicii, quod esse non poiuit, id esi, non dcbuii de
non dat se, nec daiur a se : oo quod po- congruitate : quia illa est ad copiam gra-
teniia quae sibi appropriatur, pr^esuppo- iisedemonsirandam, et graiise propaga-
nitur in missione et daiione Filii et Spi- iionein, qu£e non fuii, adhuc priori ia-

ritus sancii : quia nullum donum datur hernaculo habenie staium : quia Jesus

nobis nisi proesupposita capacitatis po- nondum crat homo, et nondum gloriti-
tentia illius doni : et ideo cum hoec capa- catus : quce auiem ratio hujus sii, est do-
ciias per naiuram sii in nobis (sumus terminatum in qusesiione illa qua quaeri-
onim creaii suscepiibiles gratiae) non tur^ Quare disiulit advenium, et quare

oporiet Paireni dari in illo. Teriia opi- lilierae observatioiiein convcniebai praj-

nio est quam magis approho, qua; cedere sensum spiritualem ?

prius dicia esi, quod Pater bene venit in

Filio ei Spiriiu sancto, sed non datur,
nec dat se eisi concedatur quod dat se^
: ARTICULUS II.

imllo modo tamen conceditur quod miiii-

tur a se, vel miiiit se, ut prius dictum est. Ulrum missio visibilis debet esse ad
j 2 Ad aliud dicendum, quod htoc conce- omnes qui sunl de Novo Testamento ?
diiur, Paier esi a se secundum quod ex-
ponitur per negationem sic : l^ater est a
se, id cst, non esi ab alio : sed mitti im- Secundo quieriiur, Utrum ista missio
portat affirmaiive esse ab alio, ut su[)e- visibihs socundum congrueniiam deboai
rius lia!)itum esi : ei idoo non convenii esse ad omnes vcl ad aliquos ?
ei miiti. Et quaeramus, Utrum ad omnos qui

;jeci.2,
'^0 ALiuD dicendum, quod l'ator est sunt in Novo Tesiamenio? quia jam ha-
suae [)otestatis, et semper fuit, et erit, sic- biiuin ost, quod non congruobat eam

ut Fiiius et Spiritus sanclus : sed ex illa lieri in Veteri Testamenio.

potestaie non polest concludi, nisi quod Videtur autem quod sic : quia
 :

U() D. ALB. MAG. OHI). PR/ED.

1. Dicitur, .lool, ii, '2H : L^/fioidam spi- '\. Item, Aliter convalescit lides, et ali-

rilum meum super omnem caniem, etc. terbabet meritum : quia convalescit bene
l'it ileruin, Sed et su})er servos meos
-^. 29 : et roboralur e\ auditu rationis, et visu

et n)ieiUas in diehus illis effundam Spi- miraculi : e\ illis non liabet ra-
tainen
ritum meuui. Ergo videlur, quod ad tionem meriti, sed potius in quantum re-
oinnes debeat sic visibililer desccndere. cedit a ralione el visu, el tota innititur
2. Itein, Cuin priino veiiit in linguis priinaj veritati : cum ergo visibilis missio
igneis, nullus excipiebatur, sed super sil ad convalescentiam fidei, tempore
onines,scilicet centuin vi;^inli masculoset merendi per lidem postquani lides conva-
foeniinas. Ergo videtur, quod nec postea luit, adbiberi non debuit.
debuit alicui sublrabi bujusinodi missio. 4. Itein, IMissiones Spiritus Sancti res-
3. Item, Postea Apostolis preedicanli- pondent missionibus Kilii : sed in missione
bus, sicut Pelro indomo Cornelii, etaliis, Kilii quod eratvisibile
prius exbibebatur :

cecidit Spiritus sanctus super omnes qui ut dumvisibiliter Deum cognoscimus,per

audiebant ver)}um : ergo, etc. bunc in invisibilium aniorem rapiamur :

k Item, lloc quod non fit, potest no- postea autem expediabat Aposlolis ul
bis generare desperationem ex quod lioc subtraberetur proesentia corporalis, ut sic

communiter tunc licbat, quod nos non transiret alfectus ad amorem invisibilis
sinius de salvandis : ergo, etc. dcitatis : ergo simililer conveniebat lieri

5. Si dicatur, quod ilH dati fuerunt in inissione Spiritus sancli, ut priino ex-
nobis in semen ex quo cresceret et biberetur visibilis species, per quain
mullij)licaretur segcs fidei : modo autem sciretur adesse Spiritus, et j^ostea sub-

tempus est colligendi quod seminalum traberelur, ut in invisibili Spiritus sub-

est, el non seininandi amplius boc fal- : stantia re<juiescamus.
sum est : quia dicilur, Apocal. xxii, 17 :

Qui audit, dicat : Veni. Et in Evangelio SoLUTio. His ultimis rationibis con-
condemnatur servus piger qui abscondit sentiendo, quarum medio suo quielibet
pecuniam domini sui '. Ergo vidctur, dicit uiiam rationem, quare non semj)er
quod adliuc restat tempus seminandi : ct ad omnes convenit lieri liunc modum
ergo adbuc ita deberet descendere. missionis : dicimus ad j)riinuin, quod
Sei) contua :
Joel loquitur de stalu Ecclesiie j)riinilivas
betl cunlra.

1. l'robabilur infra in sequenti articulo quando tempus erat plantationis fidei.

queestionis, quod baec missio indicat ple- Au ALiuD et ad lertium dicendum eodem
nitudinem redundantia et copia; Spiri- modo, quod lunc ideo liebat, ut bomines
tus non omnibus autem datur Spiritus
: visibili miraculo stupefacliad lincin j)ro-
ad redundanliam ergo non ad omnes : perarent.
congruit iieri banc missionem. Adquod objicitur per rationem, di-
II)

2. Ilem, In oj^eribus rusticoruin pro- cenduin quod non cogit nos boc desj)e-
bamusboc, quod permulta fomenta fiunt rare quiajam ledilicati sumus ad fidem
:

novelia; [)lantu];c qua' non liunt arbori quia ab liis qui audierunt conlirmata est
jani roborata3 : eigo similiter debuit lieri nobis lides, contestante Dco signis, ct

in Ecclesiic plantationc : cum ergo btec virtutibus, et Sj)irilus sancli distributio-

missio fuerit ad j)lantalioiiem Ecclesia.', nibus secundum suam voluntatem, ut
non congruebat eam lieri in l*xclesia jani dicitur, ad llcbr. ii, 3 et i '.

roborata. Prseterea nos sentimus proesentiam

' Cl. Matlh, XXV, 18 ot scq. contcstuutc Dco siyvia et pviiciUis, ct laiiis vir-
* Ad ilcbr. II, 3 et4: Ab cis qui audicrunt, lutibus, ct Spiritus sancti distributionibus secun-
in nos confirmata est, scilicet salus vel fides, dum suam lolunlatem.
 IN I SKMKM. hlST. Wl, \, Ain. :;. 4i7

melionun in (loiiis ; siciil cniin (licil Apo- Inm est : ciini ergo siipcrlluniii sil diios

slolns, iu\ Uoinaii. viii, l(S : f/isi- Spin- liiibcrc inodosad idein p(M'li(-icn(luiM, jira'-

/tfs tcslimoniinn rvddil spiriliii noslro, cipu(! apiid p^Mlcctum ()|)craiil{!m, niissio

f/tto</ sii}ntis /ilii iJri. visibilis non cril ad eamd(!m graliarn :

Ai) AiJiii) (licenduni, (|uo(l li( et oinnis igilur crit ad graliam gratis datam.
lionu) (lobcal aliiun vocare ad lidein, et i. Item, iMissio h^ilii (!st ad gratiani

conversionein nu)i'uni, non laincn opor- gratis dalam, quiaad illuminationem iii-

tet (luod vocet per niiracnla : (juia jam tclleclus in revelatione, et prophetia,

ipsa mulli[»licalio (idei teslis est verilatis scienlia, vX hujusmodi : ergo magis inis-
lidei : et quia suliicil ad veritatem lidei sio Spiritus sancli potest esse ad gratiam
ostendendam in uno tempore miracula gratis datani : et non est interior ad

ostendisse, ot visibilia siii^na si enim :

illam : (^rgo exterior.

prius lides por liaec probala est, in seternum SeD CONTRA :

se.l coctra.

probala erit, et vera. Unde ea qua' tunc 1. A partibus suflicienler enumeratis

facta sunt, modo sunt aliis reierenda, probatur, quod lieec missio numquam ex-

non iterum exhibenda, sicut dicit Joan. hibila est nisi ad plenitudinem rcdun-
in canonicasua prima, -){. 1 et seq. : Quod dantioe in gralia gratum laciente dcmon-
fiiit ab initio, quod audivimus, quod vi- strandam : quia exhibita est tribus mo-
dimtis octdis itostris, quod /jerspeximus, dis, flatu, igiie, columba : et patet in sin-

et manus nostrx correctaoerunl de Verbo gulis, qualiter ostendebat Spiritus redun-

vitce,... annuntiamus vobis. dantiam graliae, sicut infra ostendetur,
quando ostendetur sufllcientia numeri
istarum missionum ergo manifesluni :

est, quod non ostendit gratiam gratis

ARTIGULUS III. datam.
2. Item, Non diceretur Spiritus mis-
Utrum missio sit gratiae gratumfacientis, sus, si tantum dareturdonuin ejus, ut su-
vel gratiiii gratis datse ? pra habitum est ergo Spiritustunc dici- :

turmissus, quando ostenditur per donum

inhabitare per gratiam sed non inhabitat :

Tertio quaeritur, Utrum ista sit missio per donum gratise gratis datse dicit enim :

gratiae ofratum facientis vel gratis datce ? auctoritas, quod in solis Sanctis est per
{. Yidetur autem, quod gratis data?, haliilantem gratiam iii niultis autem •
:

quia exterius autem exterius extra

: nibil est per actum gratise gratis datse qui non
hominem est gratia gratum faciens ergo : sunt sancti ergo ipse non mittitur, nec
:

videtur, quod hrec missio non sit gratiee visibiliter, nec invisibiliter^ nisi per gra-
gratum facientis. tiam gratum facientem.
2. Item, Dicit Aristoteles in IV Meteo" 3. Item, In Littera habemus ab Augu-
rorum, quodper esse apertum judicanms stino,quod per illas creaturas visibiles
de occulto. Ergo per actum istius missio- ostcndebatur, quod Spiritus sanctus in
nis judicamus cujus gratise causa sit sed : illis erat ad quos mittebantur creaturee
actus ejus est lingu.-e, prophelise et hu- illa3 : et nos videmus, quod in omnibus
jusmodi, qute omnia non dicunt nisi illis abundantia redundantiie fuerit, ad
actum gratite gratis dataj : ergo ilia mis- quos talis missio facta est.
sio est ad actum gratiae gratis datse.
'•\. Item, Alissio invisibilis est ad actum SoLDTio. Dicendum, quod in veritate
goiutio,
gratic£ gratum facientis, ut supra proba- ista missio redundantis gratise est osten-

• Cf. ad Homan. viii, 11.

 i48 I). ALH. MA(i. OKI). Vn.VA).

siva, et pcues moduin rcdundanlia' mul- neni audientium verbum visibiliter ceci-
liplicatur, ui poslea patebit. dit Spiritus '
: sednon lcgitur, quod iii
A.i 1. Ad iMu.Mf.M er^^o dicendum, quod non omiiibus illis rcdundavcrit. liespondcn-
est ita e.xterius, quod non sit interius : duin cst,quod casus super mullitudincm
quia modus visihilis missionis cst osten- ostendit redundanliam in ])rffidicanle

sivus invisibilis Spiritus missi invisil)iH- lidem novellam, et ex parle cjus super
ter : et ideo fructus missionis est inlus, quem cadit, habet ralionem fomenii hdei
licet motus visibilis speciei sil extra. novcllee, sicui supra diximus : et ideo

.\tl 2.
Ad ai.ud dicenduu), quod per rem etiam non cxprimitur quo signo cecidit
manilestam dupliciter est judicare, scili- Spiritus supcr eos, sed iantum, quod in

cet ut judicium immediatse causse habea- signo visibili apparuit, quod indicabal
lur per elTectum apertum, et sicut causa redundanliam in Apostolis modo autcm
:

causae vel ratio causfe per effecium ha- non est iii Ecclesia illis de causis qu»
l)elur : verbi gratia, videndo apertuiu dicta? sunt.

actum prophctise vel linguarum in actu,

stalim accipitui' babilus qui est causa

hujus actus, ut immediatus ci, et hic est
habitus gratia? jj^ratis datffi. IJlterius au- ARTICULLS IV.
tem considerando tempus actus, et mo-
dum actus, scilicet quod est ad iidei pro- Vinim mis.sio visibili.s fieri debuil mnfjis

pagationem, ct tcmpus novelte Ecclesise, per Filium qiiam per Spiritum saii-
cognosco quod in illis est Spiriius redun- ctum, vel e converso ?

dans in aliquos per graiiam gratum fa-

cientem : sicut etiani in naturis videndo
motum, cognosco movens et rationem Quarto ([uaeritur, Uirum convenicbai
moventis tunc potius quam alio tempore, hanc missionem magis pcr Filiuin fieri,

ct sic potius quam aliter. quam per spiriium sancfum, vel e con-

A>l 3.
Ad ahud diccndum, quod ad idem ut verso?
i(b'm superfluerent duo modi sed ad : Videtur autem, quod pcr Filium : qiiia

idcm ut alitcr sc habcns, non super- 1. Filius est verbuin indicaiivum Pa-
lluunt : quia unus est ad graticB inspira- Iris, ei os loquens Palrem : sicut dici-
tionemsivc receptionem vel augmcntum, tur, Joan. i, 18 : Deum nemo vidit um-
alius aulem ad redundantiam ejusdem quum : unigoiitus Filius, qui esl in si-

ostendendam. nu Patris, ipseenarravit. Ergo cum Iktc

Ad I. Ad ALiUD dicendum, quod secundum missio sit ad instruclioncm ad lidcni,

quosdam Filius non miititur nisi in gra- convcniebat uilieretper Filium.

iia graiis data. Dicunt cniin, quod si est 2. Item, llla missio visibilis est ad
graium quod refertur ad missio-
facicns, ])lanlan(lam hd^MU : sed dicit Hernardus,
nem Spiriius sancii. Sed hoc supra im- quod Filiiis vcnit, ct ndem docuit : ergo
probaium esi. Undc dico, quod haec est l"'ilium iii lali missionc milli convenie-
falsa, quod Filius miitalurin gratia gra- bat.
lis data quia uno misso, omnes tres
: SkD CONTIIA :
sed con
veniuni ei inhabilant, licet per illum clTe- 1. Dominus dixil discijuilis : lUiraclilus
ctum omncs iresnon dicaniur mitti. Spiritus sancius, qucm mittcl Pater in
nomine men, ille vos docebit omnia,
Si autcm aruiuis obiiciai contra
•!
lioc et sugfjerct vobis oiiniia qUfVCumquc
Objeclio. 1

quod (lii liiiii csl, qiiod sujtcr mulliludi- dixcro vobis '. l'^rgo plena instructio est

'
Cf. Acl II, 43 ; IV, 31 , el alibi. 2 .loan. .XIV, 26.
 LN I SKNTF.INT. DIST. \VI, A, AMT. 5. 4i'l

pn Si>iiilum saiicluiu. (luiu crgo vcritas

uiULulo uiauircsturi (lchuil, convenichat
lieri pcr luissioncui Spirilus sancti. AHTICri.lS V.
2. Ilcui, iMallli. x, 20 : Non ros rs/is-

i/ifi /oi/uiinini, sed S/)ii'ilns l*iilris res/ri Qnarr snn/ dno niodi missionis /''l/ii, rt

i/iii /of/ni/nr in vohis. l^-f^o ad Itxjucu- S/>iri/ns siinr/i ?

(luui iii coiivcrsionc (jcutiuiu uiillcudus

cst S|iirilus sanctus, nou l''ilius.

neindc quieritur dc hoc (piod dicit in

lio. SonTU). Diccuduiii, iiuod Spirituiu lAttera iii primo capilulo, ibi, A, « Ad
sanctuiii iu crcatura nou unila visibiii quod dieimus, quia sicn/ Filius duobns
luilti convenicbat, Kiliuiu autcui in crca- nwdis dicitur mitti, etc. »
luia uuita visibili. Et est dubitatio, quare sint duo modi
!. Ai) 11) autein quod priuio objicitur, missionis Filii ct Spiritus sancti.
diccnduin quod instructio pcrtinct ctiani 1. Cum enim sint duaj partes hominis,
ad Spirituni sancluin. Ksl ciiiiu iiistru- scilicet corpus, et anima, vidclur (|uod
ctio pcr iutcrprclatioucm et locutionem, ncutro modo dicatur mitli ad corpus, ut
et ista convenit Vcrbo et ci qui cst os quidam volunt reddere rationem ergo :

Patris : et est instructio non pcr vcrbuiu, vidctur, ([uod ainbo modi accipi debent
scd per inspirationeni vcritatis, ct illa penes partes animse : sed cum siums
convenit Spiritui veritatis, id est, a ve- imago l)ei, penes tres potentias videtur
ritate procedenti, qui annuntiat ea qua* quod tres dcbent esse modi missionis.
accipit a veritate : sicut factuin in mis- 2. Item, Missio est ad revocandam

sione Spiritus sancti : illuminavit enim creaturam rationalem, ut supra habitum

Spiritus ad plenum intellectum eorum est : revocatur autem sccundum ratio-
quae audita erant a Filio. nabilem, irascibilem, et concupiscibilem :

2. Ad ALiLD dicendum codem modo, erg-o tres debent esse modi missionis.
quod in quantum auditus causat tidcm
qua; est per verbum Christi, sic convc- SoLLTio. Dicimus, quod duo tantuin Soiutio.

niebat fidem doceri per Verbum missum sunt : quia cum missio ostendat distin-
in carnem. In quantum autem fides cst clionem personae a persoua, non polerat
assensus prima; non potest lia-
veritatis ostendi nisi per perceptibile in intellectu
beri nisi pcr inspirationem. Unde etiam secundum se, vel per acceptum a sensu :

Apostoli qui ante llexibiles erant in as- et ideo ut suflicienter determinarctur di-
sensu, cum haberent fidem per auditum stinctio ex parte personarum proceden-
verbi, postea confirmati sunt, cuin habe-- tium, mittebatur signo sensibili et specie

rent assensum per inspirationem Spiri- intelligibili.

tus sancti missi in eos. Et hoc notat idem Item, Gum missio adducat gratiam,
Dominus in fine Lucae, xxiv, i8 : Vos non poterat esse gratia nisi personalis
(lulem, inquicns, sedete in civitate, quo- quae est in missione visibili collaia, vel
adusque induamini virtute ex alto. universalis quse est redundans in omnes,
et illa efficitur visibili utriusque personse
missionc.
Au aulcm quae contra objiciuntur, ^d
i=^A i ei ?.

dicendum quod omncs pcrfeclioncs illa-

rum virium, et tres habitus illarum vir-
tutuiu reducuntur ad invisi[)ilcni missio-
nein : qua* licct iino modo liat in genc-
rc, iiuii laiucu uuo luodo lil iii sjiccic.

XXV 29
 ioO I). ALB. MAG. 01{|). IMi.ED.

B. Prins deillo modo missionis ([ni fif visibiiiter, rtf/iL

Va priino agaimis (1(3 illo uiissioiiis iikkIo ijiii lil visibili specie. I)e lioc

Aiigiisliims in lihro II de Trinitate ilaait : In proniijlii esl inlelligere de

Spiritu sanclo ciir inissiis el ipse dicaliir. Facta est eiiim qufodani crealii-

rsR species ex tempore, in ([iia visihilil^n' ostenderetnr Sj)irilus sanctiis :

sive cuni in ipsum Dominum corporali specie coluinh.e descendit ', sive cum
in die Pentecostes factus est subito de cado sonus, quasi ferretur llatus

veliemens, et vis;e sunt illis linguu^ diviste sicut ignis, qui et insedit su-
jjer unumquemque eorum ^. Hiec operali(j visil)iliter expressa, et oculis
ohlnta mortalibus, missio Spiritus sancti dicta est : non iit a|)pareret (ms

ij)sa substantia, (|iia et ij)se invisibilis et incoinnHilabilis est, sicul l^iter el

Kilius : sed iil (^xterioribus visis corda bominum commotaa lemporali ma-
nifestatione venientis, ad occultam a'ternitateni semper pnesenlis conver-
terenliir ^ Ecce liis verbis apcrit Aiigusliniis illiim modum missionis, (jni

visihililer exbibetii:', ciim laiiien ipse Spiiiliis iii sui naliiia noii vidcalur:

qiii nec in illis crealuris iiia«;is eral, (|u;im in aliis, sed ad aliiid. lii illis

enirn erat, iit per eas ad bomines vcniens, ostenderetur ess(.' iii illis ad
quos ilkc creatura' veniehant. Non enim Spiritus sanctus, temporali inotu
tunc venit, vel in boinines descendil, sed per lemporalem molum creatura'
signilicata est spiritualis et invisibilis Sj)iritus sfuicli infusio. I''l ul a|)erlii!s

dicam. |)er illiim modiim inissionis Sj)iriliis sancli (orjjiiraliter (vxhibiliim,

monstrata est sjiirilualis ct inlerior missio sancti Sjiiiitiis sixc donatio. de

(jua a^^endum est.

' Cf. Malth. III, IC. ; Lur. m, 22.

* Cf. \c\. II, 1 cl s(M|.
^ S. AvGLSTiNrs, l.ili. II (|p 'rriiiilrilc, c;\\\. '\.
 :

IIN I SKiNTF.INT. IHST. \VI, U, AMT. li. )'.)!

:{. Itcm, lii coluiubii .ip|i;ii'iiil |)i'()|)l('r

(•()liiiMb;e |)i'o|)ri(d;il('s : ill;f ^uitcin |)i'()-

|)ii('l;itcs iioii ('()ii\ ('iiiiiiil iiisi ver"R co-

luml);e erf^o coluinbii. ul \id('-

Airncrnis vi. : vci';i liiit

iiir

Qi((ur Fi/i((s ((/)/)(ir/(i/ iii irvaliii'(i sihi SkI) CONTRA :

««'1 oontro.

S/)iri/i(S .s(()ir/iis iioii ((/i/)n- 1. S;iiic.ti diciiiil, (piod ill;( ('oluiiil);i

Hnif((, r/

uiii/a sibi ? r/ (iii rolurnba i/ln [)i!r;u't() ollicio rcversa est in [)ristiii;im
)'(d/ iii

iii (/uu ap/)aruit, fui/ iiu/uralr uiiimuL matcriam : hoc autem non luisset si vera
luisset coliimb;! criio uoii rni! nisi li^ni-
r/ (lc moln rolumba' (/uu/is fiwril ? :

ra columb;i'.
2. Itcin, Si non
vera fuisset coliiiiib;i,

Deinde quieritur dc lioc quod dicil, diixissct in aliud ergo videtur, quod ad :

ibi, « I)( /)ro)n/)tu rs/ iii/r//i(jrrc de S/n- hoc quod duceret in aliud, quod non ve-
rilu sa)ic/o, olc. » ram conveniebat esse columbam sicut :

Kl qua^runlur liic Iria : quorum pri- etiam Doctores dicunt, quod species [);i-
nium est, Cur Kilius apparuit et missus nis et viiii in sacramento F^ucharislite,

est in creatura sibi unita, et Spiritus in in illo sunt ;id hoc quod in aliud ducant.

non unita ?
Secundo qua?ritur, Quare Spiritus san- Sed tunc quseritur, Quid movit c;im Qut&^i. ?.

motu locali, si iion fuit viva?non enim

ctus, et ad quid missus est ad Filiuiu,
cum Filius numquam missus sil ad S[)i- movelur aliquid motu locali [)rocessivo
ritum sanctum ? iiisi verum animal columb;i illa move- :

Tertio qua^ritur, Cum Pater apparueril batur motu locali ergo fuit veruin ani- :

in sono, quare tantum apparuit in audi- mal.

bili creatura etsuper Filium, etnumquam
super aliquem alium hominem. SoLUTio. J)icenduni, quod Spiritus san- 3oiuuo.

clus non est unibilis alicui creaturse :

Ad piuMiM [troceditur sic : Spiritus quia omnc quod in hypostasi unitur ali-

sanctus cst a Palre et FUio : ergo majo- cui natura>, est persona una in Trinitate,

rem rationem missionis videtur habere unde non potuit

irrationali natur<fi uniri
([uam l''ilius : ergo videtur cum ab alio quia inconveniens esset, quod columba
esse sit ratio unibilit;itis, quod Spiritus esset Deus, vel aliquod brulum animal :

sanctus sit magis unibilis creaturse as- h'ilium autem conveniebat uniri creatu-
sumptce, quam l''ilius. rte rationali qu.T est homo, cujus ratio

in libro terlio Soitcntiaruui assignaliir :

,t. I. Sed (juia hoc satis notatum esl supra et non est ratio quod Spiritus sit a duu-
principium tertii, (|u;pratur, Si columba bus, Filius autem ab uno, quod ipse sit
in qua apparuil Spiritus sanclus, luit inagis unibilis quain Filius : quia in lioc
verum ct nalurale animal vel non? non attenditur ratio unibilitatis.

Videtur, quod animal luerit : quia

1. Spiritus veritalis niliil deb(;t linge- dicendum, quod illa toluin-
Ai) ALiui) ^^, ^^^gj j

re : sed lictitium esset, si tantum esset ba spccies columbie fuil, el iioii naturale
ligura columbffi, et non veritas : ergo vi- et verum animal.
detur, quod vera fuerit columba. Ad quod contra objicitur, dicendum
id Ad i.

2. llem, Pnestigia daemonum sunl d(j- ([uod non est fictum nec falsum quod os-
ludere sensus liominum per quasdam tendit hoc propter quod est assumptuin :

li}.(ur;)s : ergo hoc non competit Spirilui unde species ill;i A'er;i fuit, quia directe
veritatis. ostendebiit illud propterquod assumeba-
 4o2 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
liM- : lioc auleia uuii cial ualura aniiua- riorein : ergo videtur, quod iulerius
lis. scd pulius aclus gratioe, sicul poslea etiam ad Christuni missus sit Spiritus
patebit. sanctus.
Ad2. Ad ai.h i) (liceiuluui, quod prcostigia '\. Item, Numquam legilur missus ad
dieiuouum siiut ad liouiines dcludendos, Palrem, nec legilur Filius missus ad Spi-
ul dicil Petrus iu lliucrario Clemoitis, ritum ergo cum luissio signilicet iudi-
:

uiiiacula autem Chrisli ad liomines iu- gentiam in eo ad (juem lit missio, vide-
slruendos ca quw sibi sunt utilia : et sic tur (juod nec Spiritus sanctus debuil
suiit ilbe apparitionos : non enim possu- mitti ad Kiliuiu.
luus dicere coliimbam fuisse animal, sic-
ut ucc linguas mcmbrum animalis. SoLCTio. Spiritus non fuit missus ad
Ad 3. Ad alu d diceudum, quod aliud est l''ilium per se, id est, propter indigeii-
proprielales intelliirere secundum trans- tiam l''ilii : sed ut ostenderet redundan-
ialionem ad spiritualia, et aliud proprie- tiam illius plenitudinis, de qua dicitur,
tates babere sibi connaturales. Secun- Joan. I, 10 : De plenHudi)ie ejus uos
dum translatiouem in intelleclu bene ac- omues aecepimi/s, cf fjraliam pro gratia.
cipiunlur proprietates in speciecolumba^ Miltebatur euim ad ipsum iu baplismo,
licet in ipsa specie non sint proprietates in quo Christus nihil accepil sed baptis- :

nalurales. mus acccjiit ab eo : quia, sicut dicit

Heda, « Tactu su;k nmndissimae carnis
Adqueest. 2. '^" if-TiMiM dicenduui, quod hocquod « vim legenerativam conlulit aquis : el

movetur a inolore sibi uuilo et molu « illam rcdundautiam et copiaiu signili-

processivo, illud est auimal : sed ita non « cabat luissio visibilis Spiritus sancti. »

movebalur columba, imo movebatur a VA per hoc patet solutio ad totuiii :

motore non uuito sibi qui molus fuit :

non eiiim est simile de Patre et Spiritu
voluntatis Uei, cui onmia obediunt. sancto, ex quibus non lluxerunl sacra-
menta, ut in quorum personis peracla
sint, sicut lluxeruut ex persona Christi.

AimCULUS VIL

Quarc Spirilus sauetus miltiliir ad Fi- ARTICLLUS VIII.

lium, uumrjuam
et Filius ad Spiritum
sauctum? Cur Pater tautum apparuit iu souo
audihHi, et uou iii a/ia speeie eorpo-
rali ?
Secundo (juyerilur, Ouare Spiritus
sanclus missus sit ad l*'ilium, et num-
quam Kilius ad Sj)irilum saucliim? Tertio (|iiaMitur, (Juarc Pater laiilum
Videlur eiiiiu, quod luilli non debuit aj)paruit in uon in alia
sono audibili, et
ad riliiim: (jiiia
sj)ecie corporali ? ex audibili enim spe-
1. Omnis missio,
habilum ut supra cie non potuit cognosci, quod Pate.' fuit
est, est ad sanctilicandam creaturam : qui ajijiaruit.
Chrislus aulem sanctilicatioue nou indi-
guil : ergo Spiritussanctus ad eum mitti Solutio. Dicendum, (juod Pater Vcrbi soiuti
non debuil. qui uhq verbo quod genuil, ut dixit Au-
2. Item, Missio exterior oslendit inle- gustinus, omnia dixit, et facta sunl ',

' Psal. .XXXII, It : /psf dl<cU, ct facla sunl : ipxc mamlarit, ct crcala sitnt.
 :

FN I SlMVrr.NT. DfST. XVI. II. ART. KT 10. r.v.)

('(mi;i'ii('iil('r iii .soiio cl yoci^ ('xpriinciilc plcx, cl ^ciiiciis, cl siiic frjjc iiialilia' in

Kilii j^ciioralioiKMii, (Uiiun iii rccrcalioiic licpalc cssc lcf^ilur : (jiiia lalia faciiint

a|)[)iiriiil : cl liccl sonus iii j.;('iici'c l*a- (loiia cjiis iii Saiictis. Si aulciii attcndi-

Irein non iiianircslcl, laincii sonus ailicu- liir iiiodus [)roc(3Ssionis (^jus, i[)S(! a l''ilio

laliis ct lillcialus nominans Filiuin, Av- nl s[)irilus vita; ct sanctitatis [troccdil,

clarat ciiin ciiii) dixit : I/ic rs/ Filius conforens loti l']cclcsiDr! sensuiii cl ino-
mcus dilectus iii quo inihi coviplucui tuni, oo quod [irocodit a ca[)ilc : cl (|uoad
ipsum audilc '. hoc manifcslatur in llalu.

AUIICULUS JX. AiniCULUS X.

(jKurc Spirilus saiiclus tdnluiii iii /tis Utriun prxter missioiicm interiorcm in-
tribus specichusjinyuaruin, columhae, visihilcm necessariu juc.rit exterior
et flatus apparuit ? missio ?

Deinde quferitur dc lioc quod dicit :

Deinde qujoiilur de hoc quod dicit :

« In ipsuin Dominum corporali specie « Ut exteriorihus visis corda hominwn,

columhee descendit, etc. »
etc. »
Kst enimdubium, Quare tantum in his
1. IUaenim visa aut sufhciebant ad co-
tribus s[)Ocicbus legitur manifostatus, gnitionom occultae doitatis et distinclio-
scilicet in specie columbse, et iii specie
personarum sine
nis interiori missione,
linguarum ignearum, et in specie llatus.
aut non si sic, tunc: interior missio iiiu-
tihs fuit.
Ad hoc dicondum, quod in Spiritu
Prseterea, Cum
2. interior conferat
sancto tria accipiuntur, scilicet persona,
gratiam, vidoretur tunc, quod cognitio
processio, et ratio doni. Si attendatur
Trinitatis sine gratia posset haberi, quod
ratio personahtalis ejus, ipse charitas
falsum est, sicut supra^ ostensum est. Si
est et per hoc ponit convenientiam ad
:
autom oportuit adosse interiorem, cum
ignem : ofrectus autom istius ignis fuit
per
illa inspirationem doceat, videtur
tunc redundantia gratiae in convcrsione
tunc inutilis fuisse exterior.
mundi : et ideo in hnguis figurabatur
ignis, ut sessio diceret permanontiam in
SoLUTio. Dicendum, quod in veritate
Soluiio.
Ecclesia ignis qui est charitas et ignis
exterior est testimonium interioris, ut
divinus autem scientiam loque-
: linguio
dicitur in Littcra quia signilicabatur,
:

lae quam acceperunt Apostoli unde can- :

quod in illis quibus hebat talis missio,
tatur de i[)So :
vel ad quorum pra?dicationem fiebat et
intercessionera, esset gratia rodundans,
Ignis vibrantc lumine
ut dictum est ; et idoo non erat proces-
I.in^u.T! fijKurani dplulit,

Verhis ut essent pioflui, sio inutilis exterior pro statu et lempore.

Et charitate fervidi ^,

Deinde quaeritur de hoc quod dicit :

Qy^^,
Si vero atlenditur in donis, sic signi- « Qui nec in illis creaturis magis erat,
ficatur in columba, quse foecunda, siin- etc. »

'
Cf. Matth. III, \1, et f,uc. ix, 3:; ; II Pf-tr. i, 2 Hymniis ad I.aiules festi Pentecostes.
3 Cf. Sur'a, Dist. IV.
 m D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
Hoc enim non videtur ; quia magis co- muialur discrotum in non iiitonsius :

gnoscitui- aliquid inessc [)er majorom ef- enim sequilur, quoil si pluribus modis
fectum : autcm elfccit in illis, quam
|tliis infuit, quod magis infuciit, nisi illi modi

iii aliis : crgo magis erat iu illis. facerent intcnsionem undc .Magistor :

l)ene dicit, quod « ad aluid » infuit.

Soiuiio. SoLUTio. Ista ratio peccat ox hoc quod

C. Cum Filins sitminnr Patre secundum formam crealam in qua apparuit,

cur non et Spiritus sanctus similifer'?

Sod prius qusRreiidiim cst, Ciim Filius dicatur niinor Palre secundum
missioncm qua ia forma croata apparuil, cur ot Spiritus sanclus iiun dica-
lur similitor minor Patro, cum in forma croata apparuit ? Nam de Filio
(juod minor sit Patre secundum formani qua missus apparuit, ai^erte os-
lendit Auiiuslinus in libro IV de Trinitate\ dicens : Misit Dcus Filius
suum, jartum e.c mulierc, factum suJi lcije^: usquc adeo parvum, ul fa-

clum : 00 itaque missum, quo factum. Fateamur or^o factum, minorem :

ot in tanlum minoiem, in (|uantum '"' inissum. Kcco lial^es, quia Filius iii

quantum osl missus, id est, factus, minor ost Patro. (Uir org:o Spiritus san-

clus non dicalurPalro minor, cum ot ipso croaturam assumpserit in qua

apparuil ? (|uia alilor Spiritus assumpsit croaturam in qua aj)paruil, alilor

Filius. Nam Filius accepit per unioncm, Spiritus vero non. Filiusenim ac-
cepit liominem, ila ul fiorot homo. Spirilus voro sanctus noii il;i accepit
coIuml)ain. iil fioret columha. 1)(* hoc Augusliniis in lihro II ([(^ Tritiitatc''

ait : I(h'i» iius(|uam scriptum osl, (juod Dous l*ator inajor sit Spiritu sanch»,

vel Spirilus sanclus minor Palre : qiiia non sic est assumpta croaliira in

(|ua apj)aroret Sjiirilus sancliis, siciil assum|)lus osl l-^ilius hominis : in (jiia

forma ij)sius l)oi Vorhi j)orsona |)r(Osoiilarelur, non ul hahcrol Vor])um

Doi siciit alii sancli sapiontes, sod qiiod i|)sum \'orl)um oral. Aliiid (»sl

onim Vorhiim iii carno, aliud NCihuin caro, id csl, aliiid osl Vorhiim iii

homiiic, aliiid \'crl)um cst hoiiu». Caro ciiim pro homim^ posila osl in oo
(|uod ail, Vcrl)um raro factum cst "."Sim orgo sic assiimpla csl croaliira in

quaaj)paruit Sj)iriliis sanclus, sicul assumj)la i^sl caro illa cl huiiiana f(»r-

'
S. AuGCSTiNus, l.ili. W il'- Trinilnle, c;i;i. 19.
« A(l fJalat. IV, 4.
' lii iiJit. .1. AllnaiiDie afMilur : Farlum : et in tantum factum, in qunntum mis^um.
* S. .\ugustim;s, Lil». II ili^ Trinitate, cap. r>.

''
Joan. I, I f.
 TN I SI^NTI-.Yr. Disr. XVI. C, ,\I{T. II. M\:\

iii.i ('\ Nirj^iiic Mari.i. Noii (Miim (•(iliiiiiliaiii, vcj illiiiii llaliiiii. \cl illiiiii

if^iiciii hcalilicav il, sil)i(|iic iii iiiiilalciii |»crs((ii<c coiijiin.xil iii ,i'I(M'iiiiiii. Iv\

|H<c(liclis apcilc (islciisiiiii csl, scctiiKliiiii (|iii(l l''iliiis (licatiir iiiiiior l*<'ilrc,

cl (|ii<ii'c l^liiis (li('<ilur iiiiiior Palrc, cl iioii ISjiiriliis saiicUis.

est miiior Piitic, d scipso, et Spiritu

sancto.
2. Itcm, lloc concorditcr dicunl <iiiiiM'S

mvisio iioxiis. Sancli.

Sr.ii coNTifA :

Sed Cdiilra.
1. sccundum quod homo, cst
Cliristiis

« Se(/ priii.s t/iicercndian est, Cnni AV- homo si crgo (^iiristus secundum quod
:

liiis dicatur minor Patre, elc. » homo, minor cst se crgo Cdiiistus mi- :

Hic incipil socunda pars istius distin- nor est scipso ct hoc non pot(^st essc,
:

ctionis qutC hal)cl Iria ca[)ituia, et tres quia nulla rcs minor cst seipsa.
partes : in quariim priina oslenditur In- 2. Item, (^diristus non videtur cssc
lius minor Palre secundum humanila- nisiunius quantilatis ergo videtur, quod :

tem. In secunda, ostenditur minor se se- secuudum illam aut sit major tanlum,
cundum humanitatem, ii)i, I), « Notan- aut minor tantum, aut aKjuaiis.
dum autem, quod Filius secundum quod '\. item, Christus secundum quod
homo factus est, etc. » In tertia, osten- homo est minor se crgo Christus se- :

ditur Patcr non tamen

major Fiiio : cundum quod iiomo est, non est sequalis
Fiiiusminor Patre, sccundum quod Deus sibi quia minus et magis opponuntur
:

est, ibi, E, « Hilarius autem dicere vi- a^quali.

detur, etc. »

SoLUTio. Ad iiujusmodi rcspondcre

Solulio,
leve est : quia cum dicitur, Clhristus se-
cundum quod liomo minor cst Patre ct

Spiritu sancto, absolute vera est. Si au-

ARTICULUS XI. tem dicatur, Christus secundum quod
homo minor est se, relativum potest re-
Utrum Christus secundum quod homo, ferre antecedens cum determinatione, ct
sit minor Palre, et Spiriiu sancto, et se ? cst falsa : vcl sine determinatione, et est
vera : quia non supponit tunc nisi pcr-
sonam simpliciter : et tunc non sequitur,
autem incidit (lul)ium, Utrum
Ilic ergo Christus homo : quia cum dicitur,
(iliristus secundum quod homo, sit mi- (jhristushomo, dicitur Christus ens
nor i*atrc, ct se, et Spiritu sancto? quia homo, et hoc non dicit nisi pcrsonam, In
h.x'c quiestio ad idem redit in iilis tribus pcrsona autcm ly secundum diccbat na-
modis. turae conditionem, sicut Magister dicit '.

I. Videtur autem, quod sic : quia se- Similitcr cum dicitur, Christus se-
cundum quod homo, possum dicere, cundum quod homo, est (Equalis sibi,
quod cst factus, et creatura, et hujus- hcBC vera est, si ly sibi refcrat antccedcns
modi, omnia sonant minoralio-
qu.-e cum determinatione : si sine dclermina-
nem : ergo ipse secundum (juod homo, tione, est falsa : ct h.Tc solutio tota in

* Cf. Irifi;i, III Sfntfntiiirum, Dist. I.

rM\ D. ALB. MAG. ORD. PRyED.

lioc fundatur quod ly socjoulum non di- dum quod liomo, sonsus esset, Chrislus
causam secundum natnra' condi-
cat nisi liomo porsonaliler ost minor so, et falsa

lionom: si autom diceret uuitatom per- esset locutio : et vera, si diceretur sihi
some, lunc cum dicitur, Christus secun- (equahs.

1). Qaod Filiifs sflooui/fm f/uofl Iiodio fartiis cst^ nou modu Palrc, sed
Spirifii saiido^ et etiain sei/iso itiiiior est.

Notandiini autei]i, qiiiHl Filiiis seciiiuliim (|iio(l lioino faclus esl, non
tantiiin Palre, scd Spirilii sancto, et etiain seipso ininor dicitiir. Kt (juod
etiain seipso ininor dicalur secundum forinani servi, Au^iislinus ostcndit
in j)riino lil)ro de Tri nitate^ dicens: Rrravernnlhoinines, eaquae de (ilirislo

secunduin h(jiniiK'iii dicla siinl, ad ejus subslantiam (jiia* seinpilerna ( st

Iransferentes: sicut illnd quod ipse Doniinns ail, Pater inajor me esl\-
f|iiod propter formain servi verilas dicit : seciindiim f[iii'm modiim, etiam
seipso ininoresl l''ilius. Quomo(h) enim iion ('liam scij)so ininor faclus csl,

qiii senietipsaiu e.rinanimt, formam servi accipiens''. Non enim sic acccpil

forinam servi, ul amillcrcl formam Dci, in qua erat aHjiialisPalri. In forma

erjio Dei, uni^enitus Patris (Cqualis csl Palri : iii foiiiia scrvi. cliain scijjsu

miiior est. Noii crfi(< immcrito Sciipliiia dicil iiliiim(|iic. sciliccl ct aujiia-

lein Palri Filiiim, et Palrem majorcm 1^'ilio. Illud cnim |»i(>plcr Dci for-
main, hoc aiit(Mn proj)lcr Inrmam sci\ i iiilclli^iitiir. De hoccodcm in lihro II

i\r Trinitate An^iiislinus ail : Dci l''iliiis csl aujualis Palii secundiim Dci
forinam in (jiia est : et ininor Palre secundiim forinam scrvi quain accej)il :

iii (jiia non modo Patre, sed etiam Sj)iiitu sanch»: iicc hoc laiiliim. scd
cliaiii sci|)so miiKir iiivcnlus cst*. l^'oj)lcr (jiiod. nl i(l(Mn in lihro C(»nlra Ma-
xiiiiiiiiim ail : N(»ii laiilum Palrc, scd cliam scipso, ctSjiiiilu saiiclo miiior
facliis csl, cl clifiiii minoraliis paiil(»ininns ah Anf;'elis-.. I\sl criidDci Filius,
ut ij)se ail iii lil»i(» I dc Triiiitate.^ Dco l^alri in iialiiia aMjiialis, hahilii iiii-

iioi', id esl, in rdiina scrvi (|uaiii acccpil ''.

Ilis aiicloritalihus oslcndiliir aj)erle

1'ilius secundnm forniam scr\ i minor Patrc, cl scijiso, cl Spirilii sanclo.

' S. Air.csTiNts, l.ili. \ (If Trinilalo, rn|t. 7.

2 .loan. MV, 28.
' A(l 1'liilip. II, 7.

S. Aur.i-sTiNUs, Lil). II ijr Tiiiiilale, cap. I.

^ InKM, Contra Maxiiiiinum, roiii. \ I.

" IiiKM, l.ili. F (lc Ti iiili.ili', r,i|). I.

 :

IN 1 SKNTIvYr. DIST. XVI, I), AHT 12. irn

I)('i '. » Scd iiuii Nlaliiciciiliii' a jii^l'»

\)ot) tcriiiiiii li(iiniiiis juxla lcriniiios An-

i^cloiiiiii, nisi virliilc! cl luciilo |m»ssc-

AHriciiLrs XII. iniis csse HMjualcs, l^rgo vidcliir, (|ii(»(l

iion siiiit ('.\(M'llcnli<jros nohis Aii;.;cli.

An Att(j('liis sit vicHdr Ikiiiihic rcl (i. Ilciii, Autj^uslinus c(jnlra .Maxiini-

e coiiira ? num : « Nulura huinanu, (|uain assuiii-

« psit Filius l)ei qui pcccato (lepruvuri

« non potuil, niliil melius csl nisi solus

l)cin(h' qu.Tritur dc hoc quod dicii : « Dcus. »

(( MiiKiialuspdulo miiius aOAii(/clis, clc. » Slil) CONTRA : Scl r,.Mlra,

I . Videlur cnim hoc cssc rulsuni : quiu 1 . Psul. viii, () : Minuisli cKmpfinlo iiii-

homo ctiam uhsohitc vidclur cssc no- iiusnh Aiu/ciis. El, ud llchr. ii, U hhiiii :

hilior Anyclo: quia si oplimus cquus auiem, (jui inodico quain Aiif/climinora-
optimo asino mclior est, ct equus sim- (2is esi,videmus Jesum, propier passio-
pliciter asino mehor cst : sed oplimus nem moriis, r/loria ei Jionore coronaium.
homo oplimo Angelo mclior esl : crgo llic a quihusdam ponitur et concediiur

homo simpHcitcr mclior cst. Prima scri- crror proptcr iulcs ohjectiones Dcus :

bilur inlll 7V>;9«con<m.Secunduprohatur sunnnc liherahs, et summe bonus est

pcr fdiristum. qui opiimus csi inter om- crgo unicuique inlluii ianium sua? honi-
nes crcaluras et supcr omnes. tatis,quantum ipse capax cst si ergo :

1. licm, Ouid chgii sapiens, magis Angelus secundum naturum cupucior es-
eligendumest: sed humanam naturum sci hoinine, plus Inlluefet ei : sed plus
elcgit sapientissimus, quia sapicniia Pa- intluxit homini, quia gratiam unionis :

non angelicam crgo Immanu na-

tris, et : ergo per naturam capacior csi nohilitatis

tura est mclior quod enim est magis : el honiiuiis divin.T quum Angelus.
eligcndum, mclius esi. 2. licm, Tnicr homines qui huhet mc-
3. Itcm, Quod melioribus inest, magis Hora naturalia, majorem necessario ha-
cligendum est : sed optimo, quiu l)e' hchit gratium ergo uh efTectu qui ma- :

FiHo, incst humunu nuturu : ergo mclior jorem grutiam mchora hahet
rccipii,
est quam angehca. nuturaha : sed homo majorem gratiam
4. Item, Augustinus : « Intcr menicm rccipit : ergo mcliora huhet naiuralia
nostram et Dcum nihil est mcdium. » quam Angelus.
Ergo nihil melius citra Deum : quia me- 3. Item, Si duo sunt quorum unum
lius est,quod Deo est vicinius. Ergo na- cst propter alterum, meHus etdignius id

tura angelica non est mcHor. est proptcr quod est alierum, quam quod
^>. Itcm, I ad Corinth. vi, 3: Nescitis est propier ipsum sed Iiomo et Ange- :

quoniain AiKjelos judicahinius? Ibidem kis duo quaedani sunt, ci Angelus est
dicit (Jh)ssa, quod judicium comparaiio- propierhominem. Probatio. Angelis suis
nis erit intcr liomines et Angehjs, etqui- viandavit de te, iii cusiodiant le, eic. ^
husdam invcnicnlur homincs
(juidum VX, •A(\.\\^\i. \, Vhi'. Nonne omnessunt ad-
exccllentiores. Ergo videtur, quod vcl minisiratorii spiritus, in minisleriuni
majores simus vel sequah^s. rnissi propter eos (/ui luereditatem ca-
Item, Deuter. xxxii, H, sccundum pieni saluiis ? Ergo homo mcHor et no-
aliarn translationem : « Statuit terminos hilior est Angelo.
popiih»ium juxla numerum Angch)rum I. Iloc ATJTEM si conccdatur, est conira ^eJ contra.

* Vnl(.'al;i liijbet, Deulor. xxxii,8: Comtiltiil hrad.

termino>i popuhjium juxta numcriiia fllionnri ^ Psal. x:, II.
 :

m n ALB. iMAG. ORI). PR^D.

Dionvsiuin, quia ipso vult, quod secun- ciuntur ex considerationilnis Philoso[)]ii,

(lum uradus enlium csl [^ropinquitas ad dicondum quod tencnt in liis quae per se
Dcum : unde intellcctualis nalura vici- et (>x natuia sunl talia, el non pcr acci-
nior est, ([uam ralionalis. Et conlra Au- dens cl per rclationem ad aliud. Sic non
gustinum in lil)ro \11 Co;7/I°.wio;i7/;?i, ubi est nostra natura in Christo, nec elccta
dicit, quod « Angclus crealus est prope ah ipso.
Deum. » Ad aliud dicendum, quod Augustinus ^(j 4

2. Itcm, Erit contra philosophiam, quae loquitur de modocontemplationis, et non

ponitanimam rationalem esse instru- dc natura. Si autem objicias, quod Au-
mentum intelligentijip vel Angeli. guslinus dicil in libro de Qunntitalc aiil-

']. Item, Erit contra rationcm : quia /;///', quiddam habcf

([uod natura anima^
illuminatio descendit a su[)erioii ad iiire- inferius ut animam [leccatoris, quiddam

rius : iiluminationcs autoiu liunt ab An- superius ut Doum, quiddam [)ar ut An-
animahus hominum, sicut
gclis in dicil gclum. Iterum dico, quod parilitas non
Augustinus in XI supcr Genesbn, refertur ad naturam, ut natura est, sed
ad statum qui possihilis est naturae pcr
soiutio. SoLUTio. Sine prffjudicio dicimus, mcrituu) : quia naturte animn:> ut anima
quod angelica natura in natura conside- est, infcrior est natura Angeli.
rata, multo nohilior estquam humana An aliud dicendum, quod hoc iterum ^'' &

et nohilior est etiam quam anima ratio- rcfertur ad meritum, ([uod dono Doi as-
nalis in sua natura considerata : quia sequimur, ot iion ad naturam.
animae rationali naturale est uniri cor- Ad alud direndum, sicut supra dictum ^
j g

pori, et haec unibilitas ipsius facit ipsam est, quod assumptibililashominisnon facit

materialiorem ot viciniorem materise, naturam ejus meliorcm esse natura An-

quam sit Angelius tameii natura hu- : geli quia non convcnit ei ex naturalibus
:

mana secundum quod rofortur ad unita- sibi.

lem cum Doo. ot piout r(>fertur ad sta- Ad alud diccndum, quod Dous (lu[)li- Aciobje(

tum bcalitudinis, jequalis vel molior est cia dona cirundit, scilicct naturalia, ot
Angelis, et hoc est secundum ([uid csse lia^c effundit seoundum natur.T capacita-
melius vel ffiqualc. Refcrtur autcm ad uni- tem : verbi gratia matoria^habonti solam
tatem cum Doo du[)liciter, scilicet secuu- [)oientiam ad ubi, infundit formam cceli:

dum id quod unitum est Deo {\v natura materiie autem primse sim[)lici hahenti
nostra iiiCihristo: etsccundun) idoxquo [)otentiam ad uhi et ad forn)am, infuudil
sumptum ost quod imitum est, sirut iii formam ol('m(M)ti : inateria' autoiu coni-
Heata Virgine, in quam pra?venit Spiri- mixta' tantum, infundit foruu)m n)inora-
lus sanctus cuu) virtule Altissii))i, pur- leu) : n)ixt;c autein ct ali^^ualitor C()n)[)lo-
gans ipsain, ct virtutem Dei Vorbi con- xionatre in partiluis similibus, iufundit
ferons i[)si simul ot gon(^rativam, sicul formani vogotabilis anin)<T : sed uiixta^
habcbitur infra '
: undc ctiam dignior coin[)l('.\ionat(e com^^osita' cx organis
csl on)ui [)ura cicalura, el oxallata csl dissimilibus, infundit formau) scnsibilis :

su[)er choros Angcloruiii ad cfploslia re- maloria' aulom maxime acccdenti ad

gna. Secundun) relationem ad statuu) aH[ualilafcn), ct recodonti a contrariis ad
contomplationis vorum csf, ([uod a^qua- sin)ilitu(linen) aliquam codi, infundit for-
l)in)ur Angelis: qiiia sccundiiiii gradus uiau) ([uam croat ad siiam imaginom,
sortis Angeloniiu wW assuiiqilio noslra scilirrl aiiiiiiam rationalom. Alia doiia
in rognuin. olTundil dona gralia'
([iia' siinl
ol illa ;

Adi,2et3. Ai) iLLA ('igo tria qu.T priino ohji- non dat secundum proportionem naturnp,

' f.l. Inri.i, III ^'^ontenlianim, Disf. IV.

 IN I SFATKNT. DIST. XV(, K. VM
st'(l poliiis S(HMiM(liiin siiam lihcralilalciii, iiaiichil iii aitilnis : srd laiiicii cx linc iiuii

cl (•(matuin |)i;c|>aranlis S(> ad acci|>icii- S('(|iiiliir, (jiiimI liahcal inajiis nicriliJin iii

(Imn. Qnod ciiim (lcl c\ lilicralilalc, palcl facilioii iisii : (|iiia (lillicnltas opciaiidi

in Kvani;('lio, nlii dicit : \ dlo mih-iii cl cliam (|iiand()([uc racil ad alii|uod iiiajus
/luic noLUSsiiiio (lair sirid el lil/i'. (juod mciitum, v(d ad aiii{uaiii coiulilioncin

eliam dcl sccundnin conalnm. palcl uhi majoris mcrili.

AxqW. : Dcdil... iiiiicKKjKc secuiulimi pro- Ad aliud (liccndum. ([iiod lioc quod Adobject.3.

priain virluleui., el profcclKS est slnlim*. Ani^oli custodiunt nos ol obseqnnnlur

Ihi cnim virtiis acci[)ilur jiro conalu. nohis, noii ostcndit indigniorcm coriim
iject,2. ^" \>'ii I) diccndum, quod hoc csl lal- naturam, scd charitatcm cl ohcdicntiam
sum, ([iii liahct mcliora natiiralia, hahct i[)sorum, noslram antcm indi|^cnliam :

majorcm yratiam scd hoc vcruin : cst, scd riitio vera essct de liis qu;*; pcr ordi-
quod si duo sint qni hahcnt .'cqnalcm irra- ncni naturne ita se habent, ul uniiin sit

tiam, ct non naturalia aMjualia : illc qni pro[)tcr alterum. ut corporalc propter
hahct mcliora naturalia, mcliorcm nsuni spirituah', et hrutum proptcr ralionalc.

E. Ililarius aliter dicil, scilicet quod Pater sit major, nec

Filius tamen minor.

Uilarius autem tlicere videliir, quod Pater iuajoi' sit Filio, iiec taiuen
Filius iniiior Patre. Pater enim dicitur major propter auctoritalem, qiiia in

60 est auctoritas generationis, secundum quam dicit, Pater major me est \

Et A])ostolus : Donavit ei nomen quod est super omue nomen '\
Cum er^o
ait, Pater major me est, hoc est ac si diceret, donavit niihi nomen. Si er^io
(inquil llilarius in libro IX de Trinitate) donantis auctoritate Pater major
est. numquid per doni confessionem Filius minor est? Major itaque donans
est, sed miiior jani 5 non est cui unum esse donatur : ait enim, Efjo et

]*ater unum sumns -. Si non hoc donatur Jesu ut confitendus sit in gioria

Dei Patris, minor Patre est. Si autem in ea gloria Dei "

donatur esse qua
Pater est, hahes et in donantis auctoritate, quia major est : et in donati con-
fessi(jne, quia unum sunt. Major itaque Pater Filio est, et plane major : ciii

tantuin donat esse, quantus est ipse : cui innascibilitalis esse imaginem
sacramento nativitatis im])artit, quem ex se in forma sua generat. Audisti,
lector, qiiid super hoc dical Hilarius : cujus verba ubicumque occurreriiit,
diligouler nofa, pieque intellige.

« Matlli. XX, 14.

2 Matlli. XXV, lo.
» .loaii. XIV, 28.
" A(l l'liilii) II, y.

'Edit. S. Allnaump, tam.

^ .lofin. X, 30.
>
Edit. .1. Alifanmc. ei.
 400 D. ALB. MAG. ORD. mMD.
opposilam relationem qua dicitur Filius
non minor sed tertia est innascibilitas,
:

qua scilicet }*ater dicitur major quia :

ARTinilMJS XIIl. vero in illa naturam liabel sibi lespon-

dentem in Kilio, ideo Filius ab opposilo
An Paler potest dici major Filio, respectu non potest dici minor. Sed hoc
et Filius miiior Patre ? nibil est : quia Ililarius hic in Littera
dicit, quod major donans esl : sed donans
est paternitale ergo major : est paterni-

Dninde quseritur (lo lioc quod dicit : tate.

« miarius autem dicere vidrtur, clc. » Ideo dicendum, quod auctoritate

Yidelur eniiii falsum ; quia major aut generationis major est, et ly major non
dicit relalionem, aut essentiam. Si rela- dicit nisi auctoritatem principii : sed quia
tionem : tunc correlativum suum eril in per rationem relationis in opposito po-
Kilio, et ita Filius erit minor. Si autem nitur per naturam aequale per omnia,
dicit essenliam : tunc simpliciter falsum ifleo non sequitur, quod iilius sit minor,
est quod dicit. sed aequalis majori : qui enim nascitur,
non procedit in minus, sed ;equale natu-
Solutio.
Ad hoc quidam dicunt, quod Pater di- ra et essentia et per omnia. Et hoec est
citur major : quia habet tres notiones, intentioHilarii, ut patet consideranli Lit-
scilicet innascibilitatem, paternitatem, et trram capituli. Secus autem esset si re-
spirationem : tertia A'ero liarum est in latio Patris importaret cxcessum sicut
Patre et l"Hio, et ideo penes illam non dominus : quia tuncsequilur, quod Filius
dicitur m.ijor : paternitas autem liabet esset minor.
 IN l SKNTKNT. DlSr. XVII, A, AHT. 1 401

DISTINGTK) XVI J.

i>i: \iissio\i: sriiuris s\\( ri oi \ i\\isiniiJTi:n \iri ini r.

A. De invisibili Spiritus sanrti /nissione.

.lain nmic accedaiiius ad assigiiaiHlaiii inissionein Spiriliis sancti qna

invisibililcr initlilur iii corda ll(lcliuin. Nain ipsc Spiritus sanctus, qui
Deus est, ac tertia iii Trinitate persoiia (ut supra ostensun est) a Patre et
Filio ac seipso temporaliter procedit, id est, inittitur ac donatur fidelibus.
Sed quce sit ista missio sive donatio, vel quomodo fiat, considerandum est.

visibiliter, cuni charitas qua diligimus

Dcum nobis infunditur, ibi, F, « Tinic
DIVISIO TEXTUS. enim nobis milti vel dari dicitiir, etc. »

« Jam nunc accedamus ad asslgnan-

dam rriissionem Spiritus sancti, etc. » ARTJCULLS T.

Hic incipit ostendere invisibilem mo-

dum missionis Spiritus sancti. Et liabet Utrum charitas qua diligimus Deum, sit

haec distinctio duas partes : in quarum Spiritus sanctus, vel aliquod donum
priina langit Magister quis sitmodus in- habituale creatum ?
visibilis missionis, In secunda vero quie-
dam objicit in contrarium et solvil, ibi,

(j, « Hic quseritur, Si charitas Spiritus Jncidit autem hic ante Litteram quae-
sanctus est, elc. » stio communis, Llium charitas qua di-
Pfirna dividitur in tres parles : in ligimus Deum, sit Spiritus sanctus?
quarum prima qua^dam quae
prfclibat Videtur autem, quod sictam auctori-
praiexiguntur ad missionem istam inlel- tatibus quam rationibus. Sed quia Magi-
ligendam in duobus parvis capitulis. In sterponit plurimas qua3 valde expressae
secunfJa, probatur quod Spiritus sanctus videnlur, ideo rationibus instemus sic :

e.^t charilas qua diligimus invicem ct 1 . Nihil iudignius inferioripotest supe-

Deum, ibi, C, « Ne autem in re tanla rius infcriori conjungere : sed nulla cre-
aliquid de nostro, etc. » In tertia con- atura noii rationalis est dignior creatura
cludit propositum, quod mitti dicitur in- rationali : ergo non polest eam conjun-
i()2 I). ALB. x\LVG. Oni). Pl{/ED.

gcre naturte superiori ; charitas cst crea- .Mayister, ct Hugo (lc sancto Yictorc :

non ralionalis, quia nec

ia, ul lu dicis, et ergo charitas est Deus.
homo,nec Angclus ergo non potest ho- : 7. Item, Natura expedit se paucissi-
minem superiori naturee conjungcre : sed mis : (|iiia uhi suflicit agens unum, nou
conjungit : ergo a deslructione conse- jjonit cum ergo Spiritus sanclus
duo :

quenlis non est creatura. sit perioctior quam natura, ipse pauciori-
2. Item, INiliil essentise linitee hahet hus additis operahitur : sed potest per
virlutem vcl aclum inlinitum : cliarilas seipsum movere ad diligcndum Deum el

si creatura est, est essentite finitie : ergo proximum : ergo ipse in inotu illo nou
non hahet virtutem ad actum inlinitum : utetur medio hahituali.
sed hahet vim ad aclum inlinitum ergo : 8. Ilem, Lux per seipsam illuminat
non est essentia' finitse crgo non essen- : aorem : cum ergo charitas sit lux qua^-
tiacreata. Proi?.\tio, quod hahet elTectum datn peHcns tenehras spiriluales, videtur
inlinitum Ualionalis natura el Deus di-
: qiiodDeus per seipsum sit lux illa sine
stanl inlinile et tamcn per charitatcm
: medio l)ahituali aliquo.
conjunguntur : ergo charitas csl incrcala. 9. Item, Omnis virtus motoris quaiito

;{. Item, ILeresis Pelagii est, quod ho- vicinior esl motori, lanto simplicior et
mo ex se hahet unde placeat Deo : ergo nobilior est : sed nuUa est ita vicina sic-
unde placet homi- homo Deo, melius esl ut illa in qua in seipso movet ergo illa :

ne sed nullum accidens melius est ho-

: est nohilissima : Spii-itus aulem sanclus

mine ergo charitas unde placet liomo

: est motor animoe ergo nohilissimo mo- :

Deo, non est accidens : ergo suhstanlia : tu movebit seipso sed nobilissimus mo- :

aut creata, aut increata : si creala qua^ tus est charitatis actus : ergo illo aclu
melior est homine, non potest esse nisi operatur seipso, et non hahilu ali(ju(),

Angelus conlirmalus, quod absurdum 10. Item, Opus recreationis debet ic-
est : quia nec illc hahet ex se unde pla- spondere operi creationis ct hcatificatio-

cere Deo possit : ergo oporlet, quod sit nis : sed seipso creavit, el seipso sine
suhstantia increata, et sic erit Dcus. medio heatificabit : ergo etiam recreat
i. Item, Omnis forma, secundum opi- seipso sine medio.
nionem Aristotclis, praetcr intellectum Item, Hecreatio pr.Tcipue consistit iu

educilur aliquo modo de materia : si cr- charitate qua- dividit inler lilios regni ct
go charitas est forma, charitas educetur perditionis, ul inlVa dicil in /jlfcra :

de materia : sed non educilur dc inale- ergo charitas recreans est ipse Deus.
ria : ergo non est forma : ergo videtur, II. Itcm, Pclagiana hieresis videtur
quod sit suhslantia divina in nohis. hahere. quod ali(jua creatura j)Ossit per
"1. Iloiii. Omnis crealura subjecta ost se conjungi D(>o : nihil autem conjungit
vanitali : vanilas autem non convenil Doo
ali(juid nisi ijjsum j)or se Deo sit

verilati, el priecipue increata' : si orgo oonjunclum : orgo Pelagiana iKoresis ost

charitas est creala et accidens, magis dicoro, fjuod conjungcns nos Doo sitcroa-
etiam erit subjocla vanilati qnam homo tum : charitas aulom conjnngit nos Deo:
qui est suhsfantia : orgo vfrifati priin.ne orgo Pelagiana iKvresis ost dicore chari-
conjungerc non potost .•
sed conjungit : tafem qua Deum ot nos diligimus, esse
ergo non est croatura : ergo creafor est habitum creafum.
charifas qua diligimus Dcuni. of nos in- 12. Item, Nihil facit hominem of oj^us

vicem. ojus valoro vitam adernam, nisi nndius

(i. Itom, Atiiiiia jtorsoi|»sam sino inodio vila ;olorua v(d a^ijuivalens illi : charilas
vivificat corpus : cum ergo Deiis sit vila lacit hominem et oj)us ojus valere vitam
anim.p. per seipsum est vita aninK-e : sed aMernam : ergo est aliijuid melius vita
charilas est vila, ut diril Augusfinus, et a't(M na vi 1 a^quivalens illi : nihil autem
 IN I SKINTK.M'. DIST. Wll, .\, \n\. I. iii:{

crcalimi csl mrliiis \ ila atlorna vcl a'(jui- aildiliir iii aliis : ci',i:(i ali(|(iid <i(ljicitur

vaiens illi : (^ri;»» cliarilas iiuii csl (jiiiil |iiiti'iilia! : lioc aiilciu (|iiimI adiiiiliir po-
crcaliiiii iii iioliis. tciilia' ordiiiaLc ad opiis, csl hihiliis :

|:{. Ilciii, (Miiiic ciis (•rcaluiu liahcl crgo opcratur istum actiiiu pcr liahitiiui.

uiodiiiu, spccioiu, v.\ (irdiuciu : (^r^o si Si forlc ila iiisaua' lucutis sit ali(|uis,

cliarilas (>sl crcala. Iiahcl ukhIuiu, sjk!- (piod dicat iiiliil addi, scrpiiliir (|iioi| iioii

ciciu, cl (trdiiiciii : scd luodiis, spccics, ojicraliir alilcr iu voliiutat(.' (|(iaiu iii l.i-

el ordo, iu oiuuiluis liis iu (juibiis suul, pidc, cl sic iiou gralilicat opcrauliMU,
[lossuul diiuiuui : oi'.;o iu cliaritalc pos- (juod falsuin est et ahsurduiu.
siiiil diiuiuui : diiuiuiila aulciu dclor- '\. Ilciii, Si pid[ilcr islas rationes (jua'
luaul : ergo cliarilas polesl (leloruiari : iuductiV suut, charitas non esl aliquis
er^o polcsl licii iuroriuis, (jiiod alisui- liahitus iii uobis, sequitur per easdeiu
duiu est : roriiia euiiu iuloriuis csse nou rationes, quod ctiaui gratia uiiiil sit iii

potest : cuiu ergo charitas foriua sil, uoii nohis. Ihcresisautem IVdagii nou ex-
polest csse iuforiuis : crgo nou est ciea- clusil Dcum ah auima operante eo modo

ta, sed creator. quo est in omnihus crealuris operaus :

1 i. lleui, iu oinni yencre operis est crgo ex ipsa positione sequilur hiTresis
potentius suhjectuui accideute, quia Delagii, ut videtur.
accideus causatur a suhjecto : si eiiio t. Itein,De homine (|ui est in cliari-
charitas est hahitus accidentalis suh- tatc, dicimus quod ipse est sanctus et :

jecto quod est auinia, ut lu dicis, vide- pouaums pcr impossihile, quod nullam
tur quod in opere dilectionis suhjectum haheal virtutem nisi charitatem, adhuc
quod est aniuia, poleutius sit charitatc, sanctus est : ergo aut aliquo hahitu for-
quod est ha?resis Pelagii qiiia si po- : lualiter honus est et sanctus est, aut non.
tenlius esset, siue hahilu posset dih- Si aliquo hahitu : ergo ille hahitus ali-
gere : ergo charitas uou est accidens :
quid erit nonnisi charitas : ergo charitas
et non est suhstantia creata, sicut patet est hahitus creatus. Si non est aliquis
cuilihet de facili : ergo est suhstautia di- hahitus quo sanctus est et bonus : crgo
vina, ut videtur. Deus est denominativa bonitas et sancti-

onlra. Sed CONTRA : tas istius, quod ahsurdum est.

1. iXulla potentia agit hene nisi sit 5. Item, Secundum Alauistrum actus
perfecta per iialiitum, vel iiituralem, vel charitatis creatus est, sed non habitus :

acquisitum, vel infusuiu : ergo multo dicamus ergo de aliquo dormiente qui
minus potest facere suininum et praeci- est in statu salutis : aut ille hahet chari-
puum actum sedmaximuset prsecipuus : tatem, aut non. non est Si non : cruo
omnium actuum est diligere Deuni me- diguus vita aeterna cuni dormit, quod
ritorie : ergo ad hunc maxime exigitur falsum est. Si sic constat quod non per :

hahitus perliciens potentiam. actum quia dum non agit, actus non
:

2. ltem,Inomni opere operatur iJeus est nec per hahituin

: ergo non estplus :

in jiotentia operante, sicut ipse dicit, in charitate quam lapis in quo ctiam
Paler meus usque modo operatur, et ego est S[)iritus sanctus potentialiter. pree-
operor '. Aut ergo in voluntate diiigente sentialiter, et essentialiter.
operatur ahter quam in aiiis potcntiis, (j. Item, Pueri secundum hoc non ha-
aut eodem modo. Si aiiler, ille alius mo- behunt charitatem, nisi sicut lapidcs ha-
dus non potest esse ex parle sui er-o : bent eam. Si dicas, quod non est siiuile:
eril ex partc nostri, uou uisi per aliquid quia haheul apiitudinem ut agant actum
additum potentiae in actu hoc, qiiod non charitatis. Contra : Ista aplitudo non

1'
Joaii. V,
 404 n. AU\. MAG. ORD. PR^.D.

csl in aliqiu) iKihilu: ergo est in potenlia tiam, aut per naturani. Si per i^iatiain :

materiali tanlum. quod absurdum est. ergo oportet liabere lialiituni gralite me-
dium ; et sic sequuntur eadem inconve-
soiuiio. SoLUTio. llic sunt quiedam absurdila- nientia de gratia, sicut de cliaritate, sci-
quibusdam concedunt enim
tes dicttB a : iicct quod accidens Deo conjungit, quod
cum Magistro, quod ciiarilas qua diligi- creatum unit increato, et Imjusmodi
mus Deum et proximum, sit increaia : qualia superius conciusa sunt. Si auteni
sed quia, ut supra inductcB rationes pro- est a natura : cum una natura sit in om-
])anl, quod ipsa sit Spiritus sanctus, nibus nobis, esset hsBC unio una quoad
(|uod etiani Magister nititur pi-obare iii omnes nos, quod falsum est.

Lillera, ideo dicunt quod Spiritus san- Prailerea, Cum dicitur lux iii extremi-
ctus est charitas illa. Et sicut !ux duplex latc perspicui ad corpus terminalum esse
liabet esse, scilicet in se, et in perspicui coloris liypostasis, non est iiypostasis
extremitate ad corpus terminatum, et ibi unius coloris in determinato corpore :

est livpostasis et essentia colorum, ut di- sed potius per hunc modum est hyposta-
cit IMiilosophus : ita dicunt, quod Spiri- sis et esse formalc oninium colorum qui
tus sanctus in se animam illuminat, el sunt visibiles actu in corpore non trans-
sic habet actum gratiae quam dicunt esse parenti, quod a IMiilosopbo vocatur dc-
lucem animae :etbabet essc in voluntate terminatum ab effcctn. (juia determinat
sibi conformi; et ibi babet esse per ratio- visum, ita quod visus non transit per ip-
nfin cliaritatis : et hanc unionem cum suin : ergo si haec simililudo aliquid vnlet,

creatura rationali dicunt, licct sit opera- videtur tunc, quod nulla virtus ali(juid
tivetrium personarum,quia omnes simul sit in nobis, sed quod virtus sit unio vcl
operantur eam, tamen sibi et in se uni- mixtio Spiritus sancti cum potentia ani-
tivc non essc nisi Spiritus sancti, non m(je nostrae.

Patris, neque Filii sicut etiam JmUus : Item, In simili suo supponilur quod-
univit sibi naturam nostrain, et ipsam dain valde grossum falsum, scilicet essc
unionem fecerunt communiter et indi- coloris nihil aliud esse nisi extremitatem
visibililer tres personte : sed sibi et in perspicui in corpore determinato : et lioc

se non univit naturam nostram nisi Fi- est contra Philosophum, (|ui tangit co-

lius. Et hoc dicunl sensisse Apostoluin, lorum gencrationes in multis locis libro-
I ad Corinth. vi, 17 Qiii adluvret Deo,: ruin suorum ex actionc primarum qua-
inim spiritiis est : et non unus l*ater est. litatum et passionum : unde relinquilur,
Addere autem volunt errori suo ratio- quod esse formale quo color actu est.

nem : quia Filius ut Filius procedit actu babot ab oxtremitate perspicui in super-
generationis ut anatura, et ideo naturani licie deterniinata corporis in qua est ipse
sibi iinivit : Spiritus autem ut Spiritus color, et non habet esse materiale ab ea-

procedit ul amor, quia est perfectio vo- dem quando eniin

cxlrcmitate perspicui :

luntatis, et ideo univit sibi voluntatcin, extrcmitas perspicui corporis non est in
licet longe inferiori nnione, quam Filius actu Incidi, adbuc secunduin cssc mate-
sibi univit carnem carnem sibi
: (juia riale sunt coUires in superlicie delermi-
univit Filius in a'ternum, Sj^iritus autem nati corporis. Unde patet, (luod falsum
sanctus univit sibi volunlatem separabi- supponitur in simili adducto.
litcr : cl ideo dicunl, (piod ipse est cha- Sicut ergo commiiniter f(>re omncs
voluntalem perliciens. Sed hoc fa-
ritas meliores concordant, contradicendum est
tuum est (iiiia in tcitio Scntoitiarum
:
Magistro in ista parte, el diccndum,
probaliir, (|und Spiriliis sanctiis niillo (piod cbaiitas qua liahitualiter diligimtis
Dciiin proxiiniiin, iion cst Spiritiis
modo iinibilis csl. cl

Piiclciea, lll.i iinin aulcst pcr gra- saiutus : sed Spirilus sanctus appropriate
 IN I SF.iNrKNT. DIST. WII, A, AHT. I. i(;:i

iioii |»i(>|)ri(' csl, cliiiiilas (|iia cllccliv^^ di- Ai> ALii i> diccndiiiii, (jdoil charitas iioii
^,, ^

li^iiniis Dcmii ct |)i'(>\iiniiiM : lioc cniin jungit nos [)cr hoc quod ost cioatura, sod

clliciunl. in nol)is coiniimnilcr I*;ilcr cl sccundnin ([iiod cst siinilitudo cl ciiiana-

l''ilins cl S()iiiliis sanclus, liccl a|)|)ro- lio ([luodam bonilatis Doi, ([ui D<;us ox
])riato Spiritus sanctus, (jiiia i|>sc csl cadcm bonilatc in i[)sa jungiliir aiiiiiuo.

|)ro|)iic cliaritas, (^l sic. (^sl c\cni[)lar no- Ai) Ai.iLi) (lic(;n(lum, ([iiod dc anima ^,, ^

slivo cliarilalis, cl cst (lislrihuloi' dono- noii cst simih; : (piia anima s(! Iiabci cid

riiin iii (|uo oinnia (lonantur : [)er (juani cor[)us ul molor ct h)rma, ol idco iiiiiin'-

ratiouoin in libro do S/)iri//t ci (UiiiiKi diata ost oi sicut h)rma matoria! : scd
[)roxiniior nobis osso dicitur. i^t luoc S[)iritus sanctus so habol ad animam iit

nnica solutio a{)tatur oninihus auctoiila- inotor non conjunctus socundum csscn-
libus in Lillera adduclis. tiam.
Ad rationos aut(nn [)er ordincm ro- Pr;rtorea, Pro[)ortio cst inlor animam
spundenduni, dicondo ad [)rimani, quod ct corpus : intor animam autem et Doum
imHgiiius duplicitcr dicitur, scilicol indi- non, sed distantia inlinita : et ideo no-
giiius in j2:enore, ot indignius socundum cesse esl medio conjungi.
rationoni boni. ('duii-itas per hoc qnod I^t h)i'to etiam hoc falsuin ost, (ju^jd

accidcns ost et in genero a(;cidontis, in- anima [)or se sil vita cor[)oris : ost enim
dignius aliquid est in genore quani sub- du})lox vita (jua dicitur corpus vivuni,
stantia. Si autem attonditur ratio boni, quarum una est vita por causam oflicien-
tunc ipsa est dignior omni bono creato : teni, et haec ost anima : alia ost inlluxa

quia ratio boni in ipsa est, quod est of- corpori ab anima, et adhaeret corpori ut
foctus siinillimus bonilati Dei, ita quod forma, ot haec secunda similis ost chari-
otiam ipse Deus ab effoctu Jiocnumquam tati habituali, prinia autem Spiritui saii-
separatur, sod sompor cum ipso datur ei cto.
cui datur charitas : et ideo ctiam in quan- Ad aliud dicendum, quod medium il- Ad 7,

tum est simililudo bonitatis Dei, otDoum lud non requiritur propter imperfectio-
habet in se ad aliud quam aliae creaturse, nem operantis Spiritus, sed potius prop-
unde ipsc inferiorem in bonitatis ratione tor imperfectionem nostram : quia no-
naturam potest conjungere naturse supe- ster atTectus non potest in actuin cum
riori. Spiritu progredi, nisi perliciatur per ha-
Ad ALiuD dicendum quod charitas in se bitum illi congruum.
actui
considerata est essentiie et virtutis lini- Ad ALiUD dicendum, quod lucens pri- ^d s.

ta' : in quantum autem agit per ratio- muin movet per intluentiain lucis quae
nom boni similis bonitati Dei, Deum ha- non ost ipsuni, scd est lumen efiluxum
l)ens in so op(!rantom, sic potest conjun- ab i[)so iii id quod movetur lucente pri-
gero infinito distantia, lioc est, sine pro- nio. Ita ost liic quod charitas ost quasi
portiono. lumon eftluxum a Spiritu sancto in nos :

Ad alilj) dicondum sicut in solutione Spirilus autom sanctus ost quasi sol fons
primi dictum est. luminis et caloris in nobis.
Ai) ALiUD dicendurn, quod sunt formae Ad ALiiD dicendum, quod virtus mo- Ad 9.

in matoria ox qua fiunt ros, et illfe edu- toris primi adco simplex est, quod sicut
cuntur d(i materia per agens physicum. non potest recipi a quoquam
est in ipso
Suntetiam formae in substantia ct poten- croato undc sicut est in mobiii primo,
:

tiis anima; [)er ordinem ad Doum ot sta- quod ipsum oportet habero proprietatom
tum boatitudinis, ct illae omnes sunta da- disponcntem se ad lioc quod rccipiat in-
lor(! taliuin formarum qui cst Dcus, cor- llucnliam iiiolus primo motoris, qu;e-
da munda creans in nobis, et spirilum cumque sit illa proprictas : ila est ex
roctum innovans in viscoiibus nosliis. parlc ancctus noslri, quod influentiam
XXV 30
 i()(i D. ALB. MA(i. OHI). VW/FA).

S|)iritus haiuli ad acliiui (lignissimuin prctiuin (pjoil ollcrre possuiuus cx suo

qui esl diligerc, noii recipiet secundum dono, charitas est ct actus charilalis.
(luod est immediatus Spiritui sanclo : scd An ALiUD dicendum, quod charilas cst Ad i

oporlet esse lial)itum elevanteni poten- species. modus, el ordo voluntatis in bo-
tiain ad hoc quod sit [)ossibilis recipere num ordinatfe sccundum quod diversi-
inlluentiam Spirilus ad actum. inode consideratur : iii quantuin cnim
Ad 10. Ai) ALiLD dicenduin, quod opus recrea- est forina, est species : iii quanlum au-
tionis respondet operi creationis in ;ili- tcm habct tantum posse ad actum, est
quo, et in ali(|uo non. (ireationis enim modus ordo aulem est penes (inem, se-
:

opus est faclivum substantias, sed opus cunduni quem est vinculum perfectionis.
recreationis bene esse : et ideo in illo In se autein etiam habet ista : quia ratio
non potuit essc liabilus quo reciperetur forin;c, ct ratio posse sui, el ratio ordinis

opus creationis : quia ante substantiam ad lincin aliquid sunt in ipsa : ncc est
nullus esl habitus. Sed opus recreationis vcruin, (juod in omnibus ista tria dimi-
non educit substantiam ad esse, sed ad nuibilia sint sine dcstructione substantice:
bene esse tantum et ad illud bene esse
: unde charitas hiec non amiltitur manente
quod se teneat formaliter nobiscum, jn- subjeclo.
digemus habitu. Sed in boc conveniunt, Ad ultimum dicenduiii, quod subji,'- ^^
quod utrumque est a Deo operante per ctuin non est potentius accidente, nisi

seipsum in creatione formam substantia- utruinque considerando secundum natu-

lem (lantem esse, hic autem formaiu lia- ram sui generis, scilicet subjectuui in ra-

bitualem danlem bene esse. tione substantice, et accidens in rationc

Acl 11.
An ALiun patet solutin per ante dicta. accidentis. Sed jiratia ct charitas alias

Ad 12.
Ad ALiUD dicendum, quod charilas se- habent considerationcs : quia etiam se-
cundum hoc quod conjuiicta cst Deo per ciindum lMiilosoi)huin non dicimus ho-
siinilitudinem sua' bonilatis, est valens minem ;illeratum, qu;indo altingit virlu-
vitam tEternain, non condignitale, quia tem, sed polius pcrfcclum. Unde hujus-
vila (Pterna Deus est cui nibil est condi- modi habitus habent ralionem pcrli-

gnum : scd reputatione divina, quia Deus cientiiim sccundum bene esse ex lioc

non tanlum exigit a nobis pro vita adcr- quod siiiit inllucnli;i' ({ua^dam divirue hir-
na quantum quanlum nos va-
valet, sed iritatis et bonitatis, elc.
lemus dare ex suo dono majus autem :

D. Prri^mHLUur <iuidtl(un ail liaur o.s/c/rsioiir/u /icress(iriu//i, -scilirrl (/iiod

Spii-ifus sd/iclus esl rliarilas (jua dili(/iiiius Dcin/i rl //ro.ri/iiu//}.

Iloc Miilciii iil iiihdli^ihiliiis doccri, (lu phjiiius |MM's|)ici valcal, piiiMiiil -

IfMKliim csl (jiiiddain ;id linr Niiblc iicccssarinin. Diclniii ([iiidiMii csl siqira,

«'I SfKM-is' ;iiic,l()ril;ililiiis oshMisiiin, ([ilod S[)iiilns s;iii(lns iiiiior csl Diilris cl

Kilii, (jiKi sc iiivictMn (imiiiil cl iios. Ilis auhMn a(l(l(Mi(lniii csl, ([iiod ijiso n.c non t.

netur .Ma
«'»'«'•
i(l(Mii Spirifns siinctns c'sl iimor si\('rliarilas, ([iiii iios (lili^imns I)(Miiii cI

'
Eilil. .loaii. Alleauini', /'/(/(.i.
 IN I SKiNTKNT. DIST. \VII, |{. AIM. 2. I(i7

|ir<)\iiMiiiii : (jii('r (-liiirilas ('iiiii iLi csl iii iioltis, iil iios r<i(-ii'il (lili;.:'('i'(> Dciiiii

(>l proxiiiiiiiii, liiiic Spiriliis siiiicliis (liciliir iiiilli vcl (hiii iiohis .-
cl (|iii di-

jif^il i|is;iii) (lilcclioiiciii (|ii('i (lili|4'il proxiiiiiiiii., iii c() ipso Dciiiii (lili,::il, (|iii;i

i|)S('i (lilcclio Dciis csl, id csl, S|)iriliis saiicliis.

ctis? (!t non estinvcnire auctorilalem iiec

unam : et ecce mullas [jonemus, qiiod in

.Mniciiijs II. gralia gralum facieiite. Augustiims in li-

l)ro l\' de Trinitutc '

: Aliler iiiiltiliir sa-
Ltruin inilti posscl Filiiis, ita ([nod non [»ientia ut sit cuin liomine, aliter missa
miUalur Spiritus sanctiis ? est ut sit homo. In airimas enim sanctas
se transfert, et amicos Dei et Fi'o])lieta8
conslituit, sicut etiaiii iinplet sanctos An-
Doinde quaerilur de lioc (juod dicil iri gelos "^
Constat autem, quod amicos Dei
Litteraxn secundo capitulo primcepartis, non constituit nisi gratia gratum facien-
ihi, « Qua; cJiaritas cuin ita cst in noJjis, le. Ergo ex ver-bis Auguslini coUigitur,

ut nos faciat diliijcrc Dcuni, elc. » quod in gratia gratum faciente miltidir
enim adhuc e.st propter quos-
l)u1)iuin Filius.

dam, utrum possit mitti Filins, ila quod 2. Item, Augustinus loquens de missi-
non mittatur S])iritus sanclus? Viddur one spirilunli Filii dicit sic in libro IV dc
cnim, quod sic ; Trinitatc : Cum ex tempore ciijusquam
1. Mitti enim esl coynosci quod ah menle percipitur, mitti quideiir dicilur,
aUo sit sed Fihus polcst cognosci ah
: sed norr in hunc mundunr iron eniin :

alioess(!, ita quod non coiinoscatur ah sensihiliter appar-et, id est, sensihus cor-
aho esse Spiritus sanctus ergo mitti : porcis prsesto est. Nam et nos secundum
potest Filius, ita quod non miltatur Spi- quod mente aliquid yeternunr capimus,
ritus sanctus. rron in Iroc mundo sumus : et omnium
2. item, MulttU sunt revelationes oc- justoruin spiritus etiam in hac carnc vi-
cullorum in somniis et visionihus, sicut ventiunr, in quantum divina sapiunt,
in proplretiis, in quibus non est conjuncta iion sunt in hoc mundo ^ Hic iterum pa-
gr-atia gratum faciens : ergo cum in gra- tet quod dicit, quod Filius millilur in do-
tia per-fectionis intellectus dicatur mrtli nis gratioe gratum facienfis.
Fihus, FiHus miltitur, ila quod non ha- 3. Iterrr, Augustinus in lihro II de
belur gratia gratum faciens. quod homo assumplus a
Trinitate dicit,
.'}. Item, In Psalmo cx, 10 : Intcllcctus Vcr-bo non hahuit Verhum, ut alii san-
honus onmibus facicntibus cum : ergo cti sapientes ^. Eccc et hic dicit Sanclos
videtur, quod non facientibus malus sit, qui Verbum ad se missunr habuerunt.
et tamen est intellectus : crgo cum gr-atia 4. Item, In (ine istius lihri determina-
intelleclus mittatur Filius, Filius mitli- tur, ([uod Deus non est cum inalis : si

tur sine gratia gratuin faciente. ergo mittilur Filius in spirituali missione
nlra.
Sed contra : ut sit cum liomine, ut dicit Auguslinus,
I. Primo qua^r-atur ab istis qiii ratio- iron mittitur ad rnalos.
nes iias inducunt, ubi a quoquam san-
ctorum legerint, quod mitlatur non san- SoLimo. Leve est adducerc imilta ad
Solutio.

' S. AuGusTiNus, Lib. IVdeTiinilate, cap, 20. ' S. AuGUriTiNus, Lib. IV de Trinitato, cai). 20.
* Cl', Sufira, Disf. XV in LHkra, cap. \.. ^
rnr.M, Lib. H de Ti iiiilatf, cap, .'i.
 408 I). ALB. MAG. Oni). VWJED.

Ikic :quia Sancli liocconcordiUM- innuunt: Ad primum autcm quod objicitur, di-
unde dico, ul supra, quod aliud esl leve- cendum quod hilius in missione quaj
latio occuUorum, et aliud l"'ilii missio. simpliciter missio est, debet cognosci ab
Revelalio enini occultoruni. potest (ieri alio esse et nobiscum esse, sicut dicitur,
cliam per Angelos sine missione Filii : Sapient. ix, H) : Mi//r illam de aelis
non enim dicitur missus Filius nisi ipse Sf/iic/is /ids, cl scf/c mdfjni/udinis tu;e,

cuin (ITcclu adveniat. Unde Spiritus san- u/ nicrum sit ci mccutn luborrt., ut sciam
clus sicut non dicitur niissus nisi in do- quid acccptum sit apud tc omni tempore.
nis in quihus ipse est ; ita credo, quod Illaenim est scientia infusa graluita. Si
absolula missione non dicatur missus aulem objiciat aliquis, quod sola cliari-
l"'ilins nisi in donis gralia" j^ratum fa- tas j^ratos nos facit, ille nescit quid obji-
cientis, in quibus est ipse cum Iiomine : ciat : quia licet sola charitas informis
et qualiter benc hoc possitesse in missio- lieri non possit, non tamen est actus ejus
ne Spiritus sancti, jam supra dictum est. gratos nos facere, sed potius gratise, et
Si vero dicatur Filius mitti in aliis donis^ uniuscujusque virtutis secundum aliquid.
hoc erit secundum quid
non simplici- et Ad ALiuD dicendum, quod non in om-
ter sicul et Spiritus sanctus secundum
: nibus revelationibus occultorum mitti di-
quid et non simpliciter quandoque milti citur jam habilum est.
1^'ilius, ut
dicitur. Qualiter autem eadem dona sint Ad ALiuD dicendum, quod intellectu
Filii et Spiritus sancti, diversimode su- gratuito mittitur Filius, et non in alio
pra est expedilum. nisi secundum quid.

C. AaclorilaLibus ita esse confirmat.

Ne auleiii iii re tanta ali(|iii(l de iioslro iiilluere videarnur, sacris '

aucto-
ritalibus (juod dictuin esl, corridxtrenius.De lioc Augustinus in libroVlIIde
Trifiitate a'\[ : Qui proxiinuin diligit, consequens est ul ipsain pra^cipue

dileclioncm dilifiat. Deus autcin dilectio est, consequens ergo cst ul pra."-

cipue Deuni dilig^il^ Ilein, in eodem : Deus dilectio est, iil (lit Joannes
Aposlolus\ Ut quid ergo imus et currimus in sublimia ca^lorum el ima
terrariim, (jiuerentes euin qui est apud nos, si nos apud eum esse velimus.
Nemo (lical, iioii iiovi quid (liligam : diligat fralrem, et diligiil eamdem di-
lcclioncm. Alagis eiiiiii novil dileclionem qua diligil, (juam fralrem ((uem
diligil. Kcce jam poles noliorcm Deiim babere qiiam fralrcm. Plaiie nolio-
rem, (|uia piccsenliorem, quia interiorem, quia cerliorem. Amplectere di-
leclionem Deuin, et dilectione amplcclcre Dcum. Ipsa est dileclio, qua',

(tmnes bonos Angelos, et omnos Dei servos consociat vincubt sanclilatis.

'
Kdil.. .loan. .\ll(\aunio, factis.
^ S. .\t(.i;?TiNCs, I.ih. VIII (1»> Triiiit.ilp, rap. 7.

^ I .loan. IV, 8, lH : l)eiis chnvita^ csf.

 IN I SKNTKNT. DIST. Wll, (,, AHT. .i.
'.rJ
i(i:i

niiiuilfi cif^d saiicliorcs '

siiimis ;i, liiiiiorc sii|)('il»i.i', liiiilo siiiiiiis (lilcclio-

iic |)lciii(>i'cs : cl (iiio iiisi Dcc» |»lciiiis csl, (|iii plcniis csl dilcclioiK! ? jiis

verhis siilis (»slcii(lil Auf;iisliiiiis (|ii(»(l dilcclio ipsii (|iiii dili^iiniis Dciiiii xcl

proxiiHiim, Dciis csl. 8(mI iidliiic iipcrliiis iii codcm lihro siihdil, diccns :

DiloclioiHMU (iiiiiiiliim commoiKhit .loanii(3s Aj)ostoliis alUMKliimiis : Qui tli-

lifjit, iiiqiiil, fralvem suuin, in lumirie manet, et scandai/im in eo non est-.

Miuiifestuin ost, quod justiliio perfection^^in in frntris dilectionc jiosiieiil.

Nam in (luo sciiiidiiliim noii est, iiti(|ue perfeclus csl. 1^1 liunen vidcliirdi-

lectionem Dei liicuisse : qu(»(l miin(|Uiuii fiicerel, nisi (juiu in ipsii frateriiii

dilectiom^ vult inlelligi Deiiin. .\|»crlissiine eniiii in eadein epishdii, piuilo

posl, ait ila : C/iarissimi, diiif/amnsnos inDirem, quia charitas ex JJeo est:
et omnis rjui di/i(/it, ex Deo n(d-us est, et cor/noscit Deum. Qui non di/i(/it,

non novit Deum, (juoniam Dcus c/iaritas est\ Ista contextio satis ajierte

(leclarat eaindem ipsain fraternam dilectionem (nam fraterna dilectio esl,

(|ua dili^inuis invicem) non solum ex Deo, sed etiain Deum esse, tanta au-

ctoritiite prccdicari, scilicet .loiinnis. (Aim ergo de dilectione dili^imus fra-

trem, de Deo dili^inuis fratrem : nec lleri potest \\\ eamdem dilectionem
non prtTcipue diligamus qua fratrem dilifj-imus, quoniam Deus dilectio est.

Iteni, qui n<»n diligit fratrem, non est in dilectione : et qui non est in di-

lectione, non est in Deo, quia Deus dilectio est. Ecce aperte dicit frater-

nam dilectionem Deuni esse.

responsionem qu» posset fieri, scilicet

quod esset dictum per causam, ibi, E,
AHTICULUS III. « Sed ne /orte aiiquis dicat, etc. »

Utnini qui pioxiinum (/ilujil, eLiuin dl- Incidit hic duliium primo dc hoc quod
lcclionem ddifjat, el (/nx sunt dili- dicil : (. Qui proximum di/igit, conse-
genda ex c/iaritale ? c/uens esl ut pr.Tcijme ipsam dilectio^
nem diligat, elc. »

Hoc cnim videtur falsum :

OeiruJe quiPritur de lioc quod dicit : 1. Si eniin diligit dilectionem, dileclio

« Ne autein in re tauta, etc. » diiij^nbilis esl cx charitale : non ergo
Hic enim primo accipienda e.st divisio : tanluni sunt quatuor ex charitate dili-
quia liaec pars hal)et liia capitula : in gcnda, ut dicit Augustinus, scilicet Deus,
quorum piimo probatur, quod charitas nos, et corpus, et anima proximi.
esi Deus. In secundo, quod est Spirilus 2. Item, Tn naturalibus polenliis ila
sanctus, ibi, I), n C um autem fralerna est,quod non est.eadem potentia super
dileetio sU fJeus, etc. » In lerlio, excludit objectum et actum quia cum dico, vi- :

* FditJoan. Allf»;iumo, ficiniorrs. ^

I Joan. IV, 7 et 8.
^ Joari. II, 10,
 i7() D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

(leo albuin, cl viileo me viderc albuin, rilorios : ct sic diligitur diloctio, et abae
nou esl cadem polcntia qua video al- virtules.
Imm, ct qua percipio me vidcrc albuni : Ai) ALiun dicondum, quod si ha^c pro- ^^, ,

sed primo, scnsu parliculari sivc proprio, positio, quod potentia? ojusdem non cst
et sccundo, scnsu communi. VjV^o vide- reflocti super actum et objectum, gene-
tur, quod nec codem habilu diligamus ralitor proponatur, falsa est : quia secun-
(d)je(ium et aclum. dum ultimum actum ultimai potcn-
lioc
3. Ilom, Idem non denominal seip- lia^ cognoscere non possemus, vel opor-
suni : non cMiin aliquid est dictu, albedo teret potontias osse infinitas. Unde dici-
est alba : vel etiam ut denominatio (iat inus, quod propositio intelligilur do
vcrbaliter, ut dicatur, albcdo albatur :
potentiis sitis in talibus organis, quo-
ergo a siniili niliil ost diotu, diloctio di- ruin complexio ex suis componentil)us
ligitui-. non ost nisi ad perceptionem unius ge-
i. Itcm, Diligo dilcclionem : aut ea- neris contrarietatis, vel si percipit alia
dem dilcclione, aut alia : non cadcm, contraria, qiiod illa sicut effoctus projirii
sicut probatum est jam : ergo alia : ct causantur ox contrarietato una. Verbi
iterum diligo dileclionc, et iterum illam, gratia, visus est potentia sita in oculo,
et sic abibit in inrinilum, quod falsum cujus compositio est ex humore crystal-
est : ergo non diligo dilectionem. bno et humido habiluali : et quia liu-
o. PrtPtei-ca, In argumcnto Augustini mor crystallinus ex sua diaphaneitato
videtur esse fallacia wquivocationis :
receptivus esl coloris, et ox compres-
quia cum dico, Deum, ly diligf>
diligo sionc quain habot aer, retcntivus mclius
importat actum dilcctionis cum autem :
quain aor : oi praeterca quia hnmor
dico, diligo dilectionoin, imj)ortat habi- aquae, humor corporalis osl : humor au-
tum, ut vidotur ; ergo non ])rocodit di- tem acris esl humor spiritnalis et incor-
recte argumentando, poralis, ut dicit Philosophus '. Insuper,
quia Uimen lialiitualo quod est in ipso,
soiuiio, SoLiiTio. Sine priTJudicio dico, quod facit actu aliqualiter speciem coloris :

Augustinus arguit sccundum quod causa idoo non rccipit nisi quod cst in genere
excmplaris accipitur in exemplato undo :
coloris, ct actum coloris qui est lumen,
scnsus est, diligons Deum diligit dilo- et sic est de aliis sensibiis praeter tactum
ctionem in cxomj)lari, secundum quod (jui non tam sensus est quam dilforontia
resullat in illa : charitas eniin incroata animalis : quia omno aniinal habol sen-
resultal in crcata, ol ita in illa nt in siiin lactus, et quandoquo nulliim aliiim
speculo ojus diligilur. habet nisi forte guslum, quod
s(>cundiiin
A,i ].
An PRiMiiM ergo dicondum, quod (jiia- est quidam tactus, non secundum quod
tuor sunt diligibilia e.\ ordine charitatis, ost indiciiim saporis. In illis ergo est illa
qua>, ad boatiludinom referuntur, ut boa- proposilio vera, ol non iii aliis : non
tilicans, et beatilicabile, scilicct Dons, ot cniin visu video mc vidore, sod sonsu
nosipsi, et corpus, ot anima proximi ot :
communi. ciijus nocossilas est, ut dicit
in i^roxiino includilui- aliiis ordo, quod Avicoiina, ul jicrcipiam acliis sensiuiin
jirimo magis conjunclos, el posl lioc nii- jiarticnlarium, el cornjiositiones scnsibi-
nus conjiinclos, ol sic usquc ad iiiimi- liiiin jirojiriorum, ut cadom iiolontia ju-
cos : tamon miilta ali.i rohiiintiir ad (licctiir lioc alhum esse dulcc, et qiiod
charilatem, vcl iil nlilia, \v\ nt friiibilia, aj^prohondi possnnl sensala commnnia
vcl ut disj)osiliones, vel porfectiones ani- in qiiibus sunt propria. Iii aliis aulcm
msB ad hoc quod egrediatur in actus mc- potentiis quae componcre et dividere

AHi<T<irFi.Es. I.ili. II (!.' (iciiPinlionc o\ C.or- ruplione.

 Ii\ I SKNTKfVT. niST. Wll. C, AHT. i i"

posKiml, picipositio csl ralsa. rndc cii- lio cssct dc (|iialil)cl crcaliira. Difciidiiiii,
(lcin polciilia j)ossmn (lili^cic ohjccliiin (|ii()d noii csl similo : (|iiia iii isto iw^siil-

ali(]iio(l, ct ipsam (lilcclidncin. lat iil iii cxcmplalo, ct rcsiiltat iit iiili-

.,
Ai) Ai.iri) (iiccndiim, ((nod in lilno dc iiiiiin aircctus noslri (jiiod cst amor. Iii
^i

Triiiildlt' invcniliir isla, alhcdo cst alba, aliis autoin rosnltal ut in vo.sli;,no cl iii

ct pliircs alia' : scd abs(jn(> diibio non iina|;inc : v(d si rcsultat in cxcmplato
snnt propricT : ct idi^o dico, qnod non sicul facil in \\U\, et sapienlia, et hujus-
cst liic dcnominalio, ciiin dico, diligo niodi donis, tamcn ikmi rcsiillat in eis

dilcdioncm, cnin diiiii.o diliiiibilo : dico ul inlimum iiostri aHoctus : ot id(;o in

cniin, (jiiod nno actu numcro diliyo di- illis amor iiostcr non ita lortur in ipsum.

leclionoin cl roin diloctam : sod diHo-

runt : dilectio enim est appetitus volun-
talis tendens in bonum vcl in desidera-
tum, cl illc appolitus primo ost ipsius AKTICULUS IV.
aclus, et conscquenter objocti : ct unum
cst ibi proptor altcrum, quia actus prop- Utnim projimus qiiem dilit/imtes, mi-
ter objectum : ct idoo seqnitnr, quod di- nns sit nobis notns qiiam ipsa dilc-
ligo dilectum propter se, et dilectio pla- ctio ?

cet mihi proptcr aliud : quia non qurero

actum cxire de polentia proptor actum,
scd potius proptor objectum et sic : Dcindo quoerilur de hoc quod dicit :

utrumquc cst in appetilu et tunc dile- : « Magis enim novit dilectionem qua di-
ctio dileclionis est appetitus actus, et di- lif/il ,
quam fralrem quem diligit. »
lectio dilecti est amor tendcns in ipsum, 1 .enim videtur falsum quia fra-
IIoc :

et haec simul sunt : unde ibi idem non trem novimus sensu, imaginatione, et
denominat se, sicut cum dicitur, albedo inteHectu, dilectionem autem tantum in-
albatur. tellectu.
Ad aliud dicendum, quod ut jam pa- 2. Item, Si dilectio de qua loquitur,
tet, non ibitur in infinitum : quia actus est charitas increata rcgulativa et exem-
dilectionis stat in appetitu, ex quo egro- pharis nostrae charitatis, videtur omnino
ditur : non habot alium
et illc appetitus falsum quod dicit : quia oculns nostri in-
appolitum, sed potius movetur ab eo telleclus ad manifoslissima naturoe est
quod diligitur, et illud movet seipso similis dispositionioculorum vesperti-
quod cst in ratione primi motoris in boc lionis ad lumen solis ergo multo magis :

ordine sod diloctum slat in amore qui

: ad ea quce sunt supernaturalia.
significalur in verbo, cum dicitur, (JiHgo. 3. Item. I ad Timotli. vi, Ki .•
Qi/i...

Ad iLTiMUM dicendum, quod in veri- lucem in/iabitat inaccessibilem : quem

lato in alia ratione sumitur (lilcctio in iiullus hominum vidit, sed nec videre pot-
conclusionc, ct in prflemissa : sed tamen cst.

bene sequitur per modum qui dictus est 4. Item, Rxod. xxxiii, 20 : N(ni vidcbit
in principio solutionis : quia nemo dili- mr homo, et vivet et, Joan. i, : 18 :

f^it amiciim, nisi dileclionem habeat, ot Deum nemo vidit umquam. Ergo vide-
hanc velit appetitu voluntatis : et in illa lur,quod multo notior sit nobis proxi-
diloctione, ut causa ct oxemplar increa- mus, quam Deus quem tamen vocat :

ta dilectio rcsultat : et idoo habot apud hic charitatem proptor sui prtcsentiam in
se, ubi Dcum qucm diligere debet, inve- anima.
niat et diligat. Sed contra :
Sed conlra.
Si autem quod Deus resul-
tu objicias, 1. Quaecumque seipsis noscuntur, ma-
tat in qualibct creatura, et ila eadom ra- gis noscuntur quam quie per alia, sicut
 472 D. ALli. MA(i. ORI). PWMD.
jirliiri[)ia inauis (juam conclusioiies : IMatonicum de Deo Socratis, qui dixit

prinia seipsis noscunlur : ergo niai;is quod Deum non videre polerant Philoso-
quani alia : Dens auteni niaxime |)rinius I)lii nisi intellectu se a carne abslraben-

est : erg-o seipso noscitur. adhuc non nisi raptim quasi j)er-
tes, et

2. IhMii, Quaecunique praesentiora sunt micante lumine. Primus autem niodus

in intellectu, niai^is noscuntur, quia prpe- est quasi generalis nobis dum sumus in

sentia est causa notitiae : sed qu« suis via. Secundus autem niagis erit in actii

ossentiis secunduni id quod sunt in in- post viam.

tellectu sunt, magis sunt pr.nesenlia quam

ea qu.T suis similitudinibus tantum sunt Si ergo quaM'atur, Ouomodo inlellc-
iii intcllectu ergo magis noscunlur scd
:
.•
clus sit polentior ad intelligendum ? dis-
dilectio quod cst iii aniiua
secundum id linguiMidum est : quia de natura siii

inlcUectiva, ost proximius jicr similitudi- magis se habet ad superius, de stalu au-
iKMu tantum ergo diiectio magis nosci-
: tein hujus vitae magis ad inferius. Siinili-
tur quaiii proximus. terdistinguo ex parte ejus quod noscitur:
3. Inde objicitur nlterius : Ougecumque aliquid enim ita noscitur secundum sui
ita prccscntia sunt, nt sint penetranlia potestatem, quod ipsum est lux et ratio
substanliam et id quod est intellectus in ad alia cognoscenda : et si attendatur po-
toto, et niliil de intelleclu sit quod non testas notitiae vel intcllectus ex parte ob-
penetrant : illa sunt magis praesentia jecti moventis intellectuni, inagis erit no-

quam illa ([ux adsunt ut inlrinseca pr.T- tum quod noscilur in luce propria et es|
sentia intellectui : charitas increata esl ratio cognoscendi alia, quam id quod
pritsens ut totum intellectum penelrans, tantum cognoscilur in luce alieiia : et boc
creata autem ut intrinsecus pnesens tau- niodo dicit IMiilosophus in piincipio de
tum : ( igo cbaritas increata magis esl Anima, quod notitia de aniina certior
praesens, quam creata : et quae sunt ma- est quam notitia de corpore animato :

gis praesentia, sunt magis nota, ut dicil quia aninia est principium quo cogno-
Augusrnus : ergo videtur, (juod Dciis sil scuntur accidentia et opera et passiones
magis nolus nobis, quam qnidquid aliii(l animalium. Alia notitia est secundum
est vel potest esse. j)Olestatem noscentis et intellectus qui
movetur ab eo qiiod noscilur, et secun-
dum illum moduiii fiequent(M' niagis no-
Soi.iTlo. Siiic j)r;ejiidici() ioijucndo j)ii- s(nnliir qn,T in natura siint postcriora,
Solulio.
to bic esse distingiiendum in inlellcclu : sicut elTectus plus quain causa : el lioc

e>l enim aliijuis inUdlectus in nobis acci- inodo diclum est, qiiod intellectus no-
jiiens ex j)lianlasmate, et in illo jxMil slcr, sicut visus noctnae ad lumen sojis,

sciimtia, si perit sensus : iindc caecus na- sc habel ad ea qiuT snnt in natura iiia-

lus non diMnonstrat de coloribiis. P.st aii- iiifestissima.

lcm alins inlcllccliis iioii accijiicns c\ Ilac distinctionc habila, dico (juod
jdiaulasiiialc, scd iii luminc" agenlis iii- l)(Mis cl cliaritas iiu reala el omnia qiiae

tellectus tantum, cl iii bis in qnibus il- jiolenlia suiil in aniiiia. siinl inagis nota
liimiiialiir cliain ainjiliori liimine quain jirimo modo intellecliis, el secundum j)o-

sit luincn agenlis inlelleclus, sicul cst lcslatein inlclligibilis inoventis. Krater
radiiis divinns. vid radiiis rcvidalionis aulem ct jiroxiinus cl oinnia qua> sensui
angidicu' : ncc hoc inhdliiio, (jiiod sinl aiii)roj)in(jiianl, siiiil inagis nola secundo
diio intidlcctiis nniiKMo v[ siibj(Mto, srd iiiodo intclleclus, et secundiim jiolesta-
diio j>er inodiim conversionis ad snjieriiis lcm intelligenlis. I''t hoc vidclur .\ugu-
et infiMins : sii iil dicil Angustiniis in li- stinns siMilire : quia sic cxjioiiil n j)lane

bro de. Cirihilr /)ri, indijcens .\j)iijriuiii « notiorem : quia jiriesentior^Mn, quia
 IN I SKNTRXT. DlSl". Wll, C. AMT. .i. 473

« iiilciioiciii, (iiiiii cfrlionMn '

: rl lioc 2. (jilod cliaiii \idcliii' p(M' illild Apo-
iiiodo osl raoilc rcsponilcn' olijcrtis. sloli. ad Hoinau. \ iii, '-W : ('rrliis si/nt

1
Ai) iMtiMiiM crj^o (liccmluiii, qiiod lioc. (//lia ///•//i/r iiift/s, iic/jue vita,... //ri^///'

procodit do inlelicclu socundo inodo, cl //1//1 rrr/iti/iii pitlrril i/os s/-ii//ri/rr <i rliii-

secunduin poteslalcin inteili^entis : (;t de rildtr Dri, (.'tc.

hoc non hxjuilur Auj^ustinus. \\[ eod(Mn :{. Iteiii, Si charitas est nohis c^Mlior,

modo dicendum est, (jiiod IMiilosophus (|uaiu proximus : scd [iroximum ita no-
loquitur dc intellectu accipi(Mitc a plian- vimus.. quod de ipso non duhitamus ;

tasmate. ergo videlur, quod nos ((tiain ita novi-

An .M-iun dic(Miduin, quod hoino dici- mus esse iii charitate. qiiod di^ charilatc
tur huinana vila. cl huinaiio inodo intel- iioslra nihil duhitamus.
ligens, el lioc est accipiendo a phantas- i. Ilem, ('liaritas Iiiiikmi cst. I*rima ca-
mate. non. .loan. ii, 10 :
(J//i (Hlifjil fr/ihuiii.

3 .\i) ALiri) dicenduin, quod non vivere s/iu/n, ii/ li/niiiic mnncl : lumen autem
dicilur inori quoad actum vil;ie intellectus seipso manifestatur : ergo videtur, ipiod
conjunctum carni et phanlasinalihus :
nullus justorum liabeat aliquod duhiuin
sed si videt aliquis, vivit lunc vita patrioe de charitate sua.
quoad intellectum. Sed contra : Eccle. ix, Ncacil l/o- y^^
I ;
contra.
4 An ALiUD dicendum, quod Deum iii nio utr/ini (/inorr //n orlin dif/nus sif.

suhslantia quid est, n^MUo viditumquam ;

quialiocest compreliendere, sicut supra SoLUTio. Dicendum, quod nullus sinc

Solulio,
(Hclum esta; sed tainen suhstantiam Dei revelatione ad se facta, potest scire se es-
multi viderunt. se in charitate, duabus de causis quarum
An ALiUD dicendum, quod omnia illa una jam dicta est : quia licet charitas
procedunt qure in contrarium ohjiciuntur manifesta non tamen nobis ita
sit de se,
secundum primum inodum intellectus, et manifestatur propter lumultum concu-
secundum potestatem ejus quod nosci- piscentite et phantasmatum in cordihus
lur et non secundum intellectum plian-
:
nostris. Alia causa est ; quia amor natii-
lasticum, et secundum potestatem intelli- ralis simillimum hahet actum cum aclu
i^enlis in via in quo magna frequentia charitatis quandoque ; et ideo una vide-
sensihilium et phantasmatum ohciecat tur pro alia, scilicet dilectio naluralis pro
oculum intellectus secunduin |)rimum gratuita.
niodum considerati. Ad PRiMUM ergo dicendum, sicul in
Ad 1.

praecedenti quieslione diclum est, quod

hoc verum quoad primum inoduni
est
intellectus et iritelligihilis, et non quoad
AiniClLUS V. secundum utrius(|ue.
.\d ALiUD dicendum, quod aut Aposto-
Ail i.
An aliquis /lotrst srirr in via sr liaberc lus loquitur ex revelatione ad se facta,
.

clinritateni ? aut vocat notitiam charitatis ex signo

fervoris, et hujusmodi.
Ad prima solutione et in
TERTiUM in
Deinde quwritur Ad 3.
i\i' hoc quod dicit :
quaestione prsecedenti responsum est.
« Quia inleriorcm, quia rcrtioreni, etc. » Ad aliud dicendum, quod charitas lu-
1. Kx hoc enim videtur, quod certa sit inen est elfective, quia pcllit tenehras
nohis charitas in nohis ; ergo aliquis in peccati ; et etiamsi luinen esset per se
vita pf)test se scire liahere cliaritatem. spirituale, quod tauKMi magis convenit

' CJ. Supra, cap. C circa medium. Cf. Supiu, Dist 11.
 :

17 i D. ALB. MAG. ORI). PRyED.

voritati, non sequitur, quod scipsa vido- (pev fidem enim amhtdamtfs, el non per
rctur propler causas prius dictas, quam- speciem).
vis cssct visibilis de se.
SouTio. Quidam islis rationibus moti, soiunc

dicunt quod Dcus hic pcr spcciem vide-

tur : sed adco tcnuis est visio, quod visio
non potest appellari. Doc autem non vi-
ARTR^ULUS VI. dclur nisi forte in raplu. quando homo
non utilur intelleclu cx phanlasrnate ac-
An Deiis in via videri potest a nohis per cipiente. Et ideo videtur mihi, quod Deus
seipsum aut per spcciem ? prtpsens in anima cernitur in suo etlectu
qui cst gratia nobis dala, et praecipue in
charitate quai optima virtutum et inlima
est, et simillima patriop, quia essentiali-
Deinde qufpritur de hoc quod dicit : ter el substantialitcr manct in palria, li-

« Qui dilirjit /ratrem siinm. in hnnine cet modus cjus sit alius.
maiiet, etc. » . Ad rRiMCM ergo diccndum, quod cha- ^ , j

1. Vidclur ciiini c.\ hoc quod charitas ritas lumcn ost per elTcctum luminis qui

tlivina sil lumcn : scd luinen seipso vi- est multiplcx : scd lantum quatuor sunl
(h)lur : crgo videtur scqui ex hoc quod principaliorcs actus ejus : quorum pri-
Dous hic in via videatur per seipsum a mus cst illuminando pollcro tonobras.
nobis : ergo videlur por speciem. Secundus est ostendere ea qure latebant,
2. Prffiterea, Si videatur in specie quae ct hoc prcccipue secundum quod est in

est similitudo, quae species ponetur ei ? extremilate porspicui tangente corpora

non cnim ab ipso abstrahi potost spccies tcrminata : quia sic facit actum coloris,
aliqua : ct si aliquid ipso crcat in nostro ct colorala. Tertius est multiplicatione
intellectu, illudnon oritspecies sua quiE radiorum dissolvere et calefacere, secun-
sit ratio cognosccndi ipsum crgo vido- : dum quod magis porpondiculariter oppo-
tur, quod aut non cognoscitur, aut cog- uitur idquod illuminat, quia socunduin
noscitur pcr soi[)sum. Si dicas, quod vi- illam proporlionom rellcxio lit ad acutio-
dclur pcr ofTectum. (Iontra : Hapc visio rcs vcl habolioros angulos. Quartus olh»-

oliam non habcntibus chari-

competil ctus ost non omnis lucis, sed cndi, scili-
talem, cl etiam non habcntibus fidem cet movere ad spociem pcr virlutoni vi-
Catholicam crgo viilclur, quod cum no-: vilicativam quasi rcruin gonerabilium
biliori visiono vidcat hab(>ns lidom ot naturalium ot corniplibiliuin. Dico ergo,
charitatcin, inquo Dcus pcr cssontiam quod charitas ct vcritas dividunt istos ac-
ol inhabitanlom gratiam ost, quod illo tus intcr quoad illluminarc magis
sc :

vidcat ]>cr spccicm cum (|ui ost ipsc- convenit xcrilati, ol (juoad cxpulsioncm
Dous. tcnobrarum ignoranlife ol inlidclitatis :

Sed contra : scd quoad cxpulsionom pcccati quod na-

Sed conlra.
1 , Apostolus, I ad Corinlh. XKi, 12: Vi- scitur cx corru[)to alT"ctu, magis convc-
demns nnne per sperulnm in H'nif])n<ite nit (•harilali, (juia charitas operit multi-
tunc antrui farie ad /aciem. Xunc ciifj- tndinrm percatorum Socundus aulcm
'.

nosco ex parte : tunc autem roqnosram, lolus cst vorilalis. Tcrtius auiom tolus

sicul et roffuitus sum. charitatis [)or so loqucndo. Quaiius aii-

2. Itcm, II ad (>oriiilIi. v, li : /)uni su- lcm ulrius([uc : quia utraquc fcecundat,
mus in corpore, peregrinamur a Domino vcritas intcllectum, et charitas alTcctum.

'
I Pctr. IV, 8.
 IN I SKNTKINI. hlST. WTI, h. AHT. 7. m:\

Ai) \i,n I) (lic('M(limi, (luod Dciis vidc- Ids, ct illc clTcctus ^raliu' iion csl cllc-

liir liic a iiohis in spccic siia^ siinililn- clus ('oniinunis.

dini.s (|iia' csl clVcclns f^ralia^ cjus in no-

I). Qi/ixf fra/enifi (lilccfio cinn sif /)rtis, iioii csf Pafi-r rcl

Filiiis rel laiiliiiii Spiriliis saucliis.

(iUm aiilcMii fralcfiia dihM-lio sil Dous, iioc Palcrcsl, iicc Filius, sed laii-

liiiii Spirilus saiiclus, ({ui i^ropiit^ in Triiiilalc dilcclio vcl chnrilas (licilui-.

Hiidi^ Aiifiusliuus in libro XV dc Triiiilalc^ : Si iii douis Dci iiiliil csl, ma-
jus charilalc, cl uulium csl majiis douum Dei (jiiam Sjiiriliis sauclus, (juid
couse^juculius csl, (juam ul ijisc sil charilas, qua' tlicitur et Dcus et ex
Deo?Ita eniin ait Joaunes: Dilcctioex l)eo eslK El, j^auloj^ost : Dcus dile-

clio est^ Ul)i mauifestat cam se dilectionem dixisse Deum, quam dixit e.r

Deo. Deus ergo ex Dco est dilcctio. Iteni, in eodem Joannes volens de hac:

re apertius loqui : Iii hoc, inquit, cof/?ioscimus qiioniam in eo nmnemus,

et ij)sc in nohis, quoniam de Spirilii siio dcclit nohis \ Sj^iritus itaque san-
ctns de quo dedit nobis, facit nos in Deo manere, et ij3sum in nobis. Hoc
autcm facit dilectio. Ijise est ergo Deus dilectio. Ipse igitur significatur ubi
le^itur, Deus dilectio est. Ex liis ergo apparet, quod Spiritus sanctus cha-
rilas cst.

donorum csse : quia intor dona Spiritus

sancti primo enuineratur.
2. Item, Sapientia hahet in se charita-
AiniCELLS Vll. tem, et non converlilur : quia sapientia
dicilur sapere cum sapore, et sapor cst
An charitas sii maximiini omniinn do- cum charitate : ergo videtur, quod sa-
norum ? pientia sit majus donum.
'). Ilcm, In sapientia mittitur Filius :

ei^go videlur tantum ad minus esse sicut

Deindn qua?rilur dc hoc qnod dicit in charilas in qua mitlitur Spiritus sanctus:
socundum caj)itu]o islius partis, uhi dici- erg^o non videtur verum, qnod cliarilas
tur : « Si in donis Dci ruhil majus csf sit maximum donorum.
charilate, etc.
I. \ idelur enim sapientia maximum SoLUiio. Dicendum, quod cliaritas sit
SolutiO,

* S. AuousTi.Nfs, Lib. XV do Trinitate, cap. es^l.

t. - ^ Ihidem, ji-. 8 : Dcms charitas est.

- Viilg. Iiahet, I .luan. iv, 7 : Charitas e.v Deo '•
IlMdrni, v. i:t.
 476 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
inaximtini oninium donoiiim simpliciter, majifniludinem per accidens : quia, ut (H-
sicut (licit hic Aiiiiustinus. cit Augustinus, in non molo ma- liis quae
A.l I. .\d 1'RIMUM autcm quod ohjicitur, I)i- gna sunt, idem est majus essc quod mc-
cendum quod sapiontia dicitur primum hus. Undc charitas qua? estforma omnis
donum dona ibi enumerata, quae
inter boni, et vincuhim perfectionis, csl opti-
sccundum Gregorium, dantur in adju- mum donorum.
torium potentiarum vel virium. Vel di- Ad alu d dicendum, quod in sa|iiou-
catur nielius : Quod sapicntia primu tia mittitur Filius, hoc verum est sed :

ponilur, habet hoc a sapore charitatis tamcn ah iHo ordino non sumit sapiontia
conjuncto sibi : quia sapienlia nihil ahud lequalitalom : quia inlellectus ultorius
esl (juam sa[)()r Dei in suis donis vel iu onUnatur in nol)is ad a(Toclum. Jnlellr-
se, quem sapoiem facit charitas, et ideo cti/s enim est bonus omnihiis facienlihus
sapientia non erit major nisi per accidons euni '. Rt idoo etiam ])orfoctio atTeclus

ot non per se : quia hoc quod primum ordine linis melior ost perfectione intol-

donum sit, habot a charilato : et ideo h'ctus : et cum charitas in porfectione

charitas quae hoc habet a se, major affoctus sit ultimum et optimuni, chari-
est. tas est maximum donorum.
-Ail 2.
Ad ALiuD dicendum, quod hoc facit

E, Qnod noti r>>l (licluniprr causaiii illud, Deu.s charitas esl, .^icut

illuil, tu es patientia niea, et spes niea

Scd iic f()i-|(^ ali(|iiis diral iliii(l (^ss(^ (lirdim per exprGssioiK^in raiisa»,

neii.^i eliaritas est, eosrilicot (juod charitas sil ex Deo, el noii sit ipse Deus :

sicul (licitur, Deus nostra pati(Mitia est, et spes : et non quod ipse sit isla,

sed ([uia isla ex Deosunl : occurril Aufiuslinus oslendens hoc non esse di-
cluin [)('!• causain, siciil illa, iii lihro \\' (\o Trinitate% ila dicens: Noii di-
cliiri siniius cliaritalein iion [)ropterea esse diclain Deiiin, ([iiod ipsa cliari-

Ins sit ulla siihstanlia qua;Dei digna sit nomine, sed qiiod donuiii siljDei :

sicut dictuin (!st de Deo, Tu c.s palientia niea '. Non iili([ue ideo diclum esl,

Tu e.s patieniia nica, quod Dci suhslanlia esl iioslia jialienlia, sed ([uia al)

ipso noliis est. Unde alihi, Al> ipso esl palientia niea '
. Ilunc eiiim sensuin

facile refcllil S(ri()luraruni i[)sa looulio. Tale est eniin, Tii es patientia me.a,

([iialc esl, Doniinr, spes niea ''.

K\, Deus nieus, niisericorf/ia tnea ^. Et mul-

la similia. Non est aulem dictum, Domine, cliariliis uw.a : aul, lu es clia-

« Psal. .:x, 10.

*S .\uo.U8TiNi;s, I.ili. W (lc Ti inilale, cap. I'

' Psal. \.\x, '>.

* Psal. Lxi, 6.
•'
Psal. Lxx, .1 ol xc, 9.

8 Psal. 1 VIII, IS.

 IN I SKMI<:NT. DIST. XVII, K, AUT. S. 477

rilas inc.i : <'iiil Dcus (•Jijirilas iikni. Scd ila (licliiiii csl, hr.iis fliarilas r,sh.

siciil (licliiiii csl, Dciis spiritas rst i. lloc (|iii ikhi (lis(;criiil iiilcllccliim ;i

Doiiiiiio, iioii c\|)osili()ii(Mii (|ih'cral a iiohis. iNoii (;iiiiii apiHliiis ({iii(l(]iiaiii

possiiimis (liccrc. Dimis crgo cliarilas osL V,x |na'(liclis (^larciscil, (|iio(l S|)i-

riliis saiicliis charilas csl, (|iia (lilifiiimis Dciiiii cl pro.xiiiiiim : iiiidc faci-

liiis csl iiohis oslciidcrc ([iioiiiodo S[)ii'iliis sancUis inillaliir si\(! (Icliir iio-

i»is.

'.\. Pra^terea, Ouid dicclur de salule,

cuni dicitur salus rnea, numquid salus

non est exemplariter in Dco ?
AHTICLlLrS VIII.
SoLUTio. Dicendum, quod qugedam
Solutio.
Utruin paticntia sit Dci substnntia ? rt sonant imperfectionem, ut lides, spes,
utruin fides,spcs,salus,patientia, lia- j)atientia : lides propter formam et ac-
bcant in Deo cxcmplaria ? tum, spes autem propter genus quod est

exspectatio, patientia propter subjectum,

salusautem etiam respicit evasionem peri-
Deiudc quaM-ilur dc lioc quud dicit ; culi unde patientia et salus sunt in suh-
:

« Dei substantia cst nostra palientia, sed jeclo passibili, et ideo exemplar non ha-
qiiia ab ipso nobis est. » bent in Deo.
SeD COiNTRA : DicENDUM ergo ad primum, quod cha- Ad 1.

1. Secanduni conmiunem opinioneni ritas est a Deo, sicut ultimum et opti-

quae fere ab oninibus modo tenetur, cha- mum, ad quod in genere virtutis se ha-
ritas noslra non est Dei substantia, sed bet noster atTectus alia autem dona :

ab ipso nobis est : ergo videtur, quod sit non sic et ideo magis relucet in chari-
:

simiie. tate, quam in aliis.

2. Si dicas, quod charitas nostra est Ad ALiuD quod exemplar
dicendum, Ad 2.

exemplum charitatis divinai : patientia virtutis non vocatur idea sub qua crea-
aulem, et iides, et hujusmodi, non ha- tur onme quod creatur sed exemplar :

bent exemplar in Deo sibi respondens :

vocatur, quod per prius est in Deo se-
cl ideo dicitur cliaritas Deus, non autcm cundum rem, sicut vita, sapientia, clia-

patientia. Contha : Xiliil creatur a Deo ritas et Imjusmodi.

sine exemplari : ergo nec patientia. Ad aliud idem dicendum. Ad .•?.

I Joan. IV, 8. Joan. IV, 24 : Spiritus cst Dcus.

 i78 D. ALB. iMAG. OHI). IMLEI).

1''.
Quonwdo Spiriltis sdnclns ttiillatur, cel dctur nohis^*

Tinic fiiiiii milli vcl dari (liciliir, cuin it;i iii iiobis est, iil facial iios dili-

gere Deuni et pioxiiiiuiii : per qiiod iiianemus iii Deo, et J)eus in nohis.
rmle Au^ustiiius liuiic missionis modum insinuans in libro XV de Tri)ii-

tate, ait : i)eus Spiritus sanctus (lui procedit ex Deo, cum dalus fueril
homini, accendil eum ad dili^endum Deum cl proximum, el ipse dileclio

est. Non enim liabet hoiiio uiide diligat Deuiii,jiisi cx Deo '. ikce (pKnno-
do dalur vel mitlitur noliis Spiritus sanctiis secundum quod dicilur datuiii,

sive donum. Quod doiium commendat Auguslinus ex|)lanans apeilius ({uo-

iiKjdo detur, iu (3(jdein hbro ". Dilcctio, iiiquit, Dci difjum esl in cordibus
nostris^ iil ait Apostolus, per Spiritnm sanctiun, qui datus est nobis '\
Niil-

lum est isto dono Dei excellentius. Solum est quod dividit inter lilios refiui,

et filios pcrditionis. Danlur et alia [icr Spiritiim muiiera, sed sine charita-
te nihil prosuiil. Xisi (!rg(j laiilum imparlialuc cui(piam Spii-ilus sanclus,
uteumDcicl [jroximi faciat amalftrcm, a sinislra iion l!'aiisfcrliir ad dex-
lciam. X('([ue S|»iritus sanctus proprie dicitiir doiium, iiisi projiler dilc-

clionein : (iiiain qui ikmi hahiierit, etsi loijualiir omiiihus lin^^uis, et hahiie-

ril propheliam el omnem scientiam cl oinnem hMcm, ct distrihii(!rit om-

nein subslanliam suain, et Iradiderit corpiis siiiim ita iil ardcal, noii ci

prodcsl 1. Quaiiliim ergo i)onum est, siiie quo ad a'tcriiam \ itam neminem
tanta hona pcrdiicuiit : ipsa vero dilectio vcl charilas (iiaiii iinius rei m»-

inen est utruiiKjue) perducit ad reguum. Dilcctio crj^o (|Uie Dciis est, et

proprie ex D(;o est, Spiritus sanctus est, per qiiein difVuuditur in cordihus

nostris Deus charitas, per quain nos tota inhahilat Trinilas. (jiiocircii re-

ctissime Spiritiis sanctus,ciim sit Dciis, vocaliir eliain doniim Dci. Qiiod
doiiuiii |)ro|u-ic (|iii(I iiisi charilas inlclli,u'cudiim csl : (|iia' pcrdiicit ad

Deuin, ct sine (|iia (piodlihct aliiid Dci doiiiim iioii pcrdticil ad Dcum. Iu'ce

hic apcritiir (piod supra dicliim crat, scilicct (piod charilassil Spiiiliis saii-

'
S. AuiiUSTiNCs, l.ili. \N ili' Trinil;ilt\ (M|i. 17.
"^
IiiKM, I l'i -iiiira, cap. ~i.

' .Vd Uoman. v, :i : ChdvHas l)ci di/lusa esl, elr.

* I ad Corinlli.xiii, 1 el scq.: Si liiniuix linmiinim lin/iutr, rl .[ihjrlnrum, rluirildlrm uulem tiun ha-
Ijrain, faclus suin rclut .r.s souaiis, aui ri/mlialuiii lliiiiinis. Kt si lialaiciv prvplietiam, cl noverim
mysleria omnia, elomnein scienliain : rt si habucm iimiiem fidcm, ita ut montes transferam, chari-
tatem autrm iiiiii hatiuero, nihilsum. Ki si distrilaicro iii cihns rauperum omnes facultates mcas, ct

si Iradidcro vorpus iiiriim ihi iil ardrinn, > liririhilrm <iiilriii iimi hnliurru, iiihil nilhi prndcsl.
 liN I SKNrF.NT. DIST. Wll, 1', \\{\. !). 479

''"'^' ''I <l(»iiiiiii ('xccllciiliiis : cl (|ii(iiii()(l(i li(tc (Idiiiiiii, 1(1 csl, S|)iriliis sjiii-

*'liis (lcliif iioliis, sciliccl ciiiii il;i iiii|);irliliii' ;iliciii, id csl, il;i li;il)cl cssc in

illKjiio. iil ciiiii r;ici;il Dcicl pidxiiiii ;iiii;il(»rciii. (jiiod ciiiii r;icil, liiiic (Liii

diciliir si\ c iiiilli ;iliciii : cl luiic illc diciliir |)i()|)iic li;il)crc Spiriliiiii s;iii-

cluiii.

Videtur, «luod non ad aliiid adest, (juam

[irius, scd iid majus.

AUTinLLUS IX. SoLUTio. Dicendum, (juod nulla ^ irtus s.iuiio.

,. ]• • i-, • • 1 •, Aclqua-st. I.
universaliter dividit nisi cliariliis : quia
Aii solu charitns dividat inter filios rerjni ipsa uno modo est forma omnium, et
et perditiunis ? cl utrum in quolibet ideo cum nullo vitio habetiir : ;di.e au-
augmento charitatis dicitur niitti Spi- tem virlutcs iion excludunt nisi vitium
ritus sanctus ? et utruni mittatur i)i unum, et non omnia.
aliis miDieribus quam charitate ?
Adaliud dicendumj quod, ut puto, non ^j ^ ^ ^

dicetur mitti nisi in chai'itate simpliciter,

. 1. Deinde quaerilur de lioc quod dicit : sed secundum quid in aliis, ut mittatur
« Solum est qitod dividit intcr filios videlicet in aliis ut Spiritus est, et non ut
rcgni, ct filios perditionis. » sanctus cst.

lloc enim videlur fulsum : quia quadi-

bet virtus separatur a vitio sibi contra- Ad
alilu diccndum, quod
^ estauomen-
~
Ad qusest. . ,

3.

rio : non ergo tantuni charilas. tumsensibile per signum, et aujj;mentum

insensibile. Verbi gratia, cbaritas inci-
2. Pr.eterea quaeritur, Utrum Spirituni piens manens in statuincipientium auge-
sanctum debemus dicere mitti in aliis tur, sedinsensibiliter : sed illa quae mutat
numeribus quae danlur per ipsum, ut hic slatum, ut jam sit proliciens, et fiat pcr-
dicit? fecta, in illo augniento quod est sensibile
Videtur quod non : quia cum illis non per signum, dico quod Spiritus sanctus
adest per j>;ratiam inliabitantem : missum mittitur : et hoc est quod dicit Augusti-
autem mittitur ut adsit nobis, sicut et nus : « Spiritus et charitas non habenli
donum suum qy>^o videtur, quod non
: « datur ut habeat, et habeiiti ut magis
cum illis mitlitur Spiritus. << habeat : » et habebitur in Littcra se-
quentis paftis Sed non dicitur milti
'.

g
Item qua;ritur, IJtrum iu quolibet auii- ralione augmenti quod est insensibile, eo
mento charilatis mitti dicatur Spiritus quod in missione est cognilio per effe--
sanctus ? ctum, ut supra dictuni est.

' i;f. infra cap. sequens G, circa uie(iiuin.

 480 D. ALB. MAG. ORI). PRA^D.

(J. lltnini cnnci'(Jriir1iini si/, f/noi/ Spiri/ns sanr/ns iiiujcatnr in twminp.

Dcl nuiiiis rr/ iniiins lin/jratar vel detart

Hic qiicrriliir, Si (li;iiil;is S[)irlliis saiiclus csl, ciim i|»s;i ;iiigcalur cl

miuualur in li(niiiiic, cl iiwi^is cl iiiiiius \)vv divcrsa lempoiii li;il)c;i-

lur, iilruiii coiiccdoiuluiu sil (jiiod Spirilus saucliis ciu^calur vel iiii-

muiliir iii liouiiiic, vcl ui;i^is vcl miuus hahealur ? Si euim iii liomiiie

aupdiir, cl iii;i^is vcl miiiiis (l;iliir cl liahcliir, iiiiiUihilis cssc videlur :

Dciis ;iulcin omiiiuo immiihihilis csl. Videtur crgo, ({uod vcl Sjiirilus

saiictus uoii sit cliaritiis, ^cl clwirihis iioii ;iu^(';ilur vel miuualur iii lio-

iiiiiic.

Ilcm, (lliarilas el iioii li;ihciili datiir iil lifihcal, et habeiili iil idciiiiis

liahcal. Si orjio Spiriliis sauctus cliaritas esl, cl iioii luihculi datur iil li;i-

heat, vX Iwihciili iit plciiiiis li;ih(!;il. Scd (jiiomodo (hilur iiou hahciili, cum
ipso ut Doiis sil iihiffiic, cl iii omiiihus cre<ituris totus : cl (juomodo plciiiiis

datur vol habetur sine sui mut;ilioue?

H. Rcsponsio adpriniam qiuvstioncm.

llis itaque rcspondemus, dicciilcs (jihmI Spirilus sauctus sive cli;iri-

tas penitus imiiiut;ihilis osl, iioc in so aii^clur \ol miniiiliir, iicc iu se

rcci|»il iiui^is v(d miiiiis ; scd iii li<tiiiiiic V(d |)oliiis homiiii ;iiificliir cl

ininuiliir, ct lua^is v(d mimis d;iliir \v\ h;ihcliir, siciit Dcus dicitur ma-
;^iiilic;iii cl c.\;ill;iri iii ludiis, (|iii liiiiicii iii sc iicc m;iiiiiificalur nec cxal-
hiliir. llndc l*roplicla : Acccdct lioino ad rnr altiiin. rt c.iaUattitnr Dcns '.

Supcr (|uciii locuni ;iit ;iuctoril;is « : Dcus ikui iii sc, scd iii cordc liominis
^•r<mdoscil. Sic orj^o S|)iriliis s;iiiclus linmini d;iliir, ct dalus ;iiiiplius

(l;iliir, id csl, ;iu;^(dur, ot iiui^is cl miiiiis Iwihclur : ct l;nnoii immuljihilis

exislit.

' Psal. Lxiii, 7 et 8.

^ In anliquo habf^fur, Cassiodori.
 IN I SKNTK.Vr. hlST. .Wll, I, AKT. 10. IHI

I. Jfcsj)()nsi() (1(1 s('.ciiii(l(un.

('-iiiii<|ii(^ iil)i(lU(' sil cl in oiniii (•rc.iliir.i loliis, siinl hiiiicn iiinlli <|iii

(uiin iioii liabenl. iNon (Miim ((iiiiics SiHiilnin sanclniii iiajicnl, in ({iiilms
csl : ali(Miiiin cl irralioiiahilos ('rcaUini' hahcrcnl Spirilum sanclum, (inod
licici piclas non admiltil.

augetur, sed nobis, vel in nohis. Omnes

autem moderni ferc dicunt contrariuin.

DIVISIO TEXTUS. Videtur autem, quod non au;j;etur :

1. In his enim quae simplicia sunt, si

unum alteri additur, nihil majus eflici-

« Hic quseriiur, Si charitas Spiritus tur : ergo si essentia charitatis essenliae

sauctus est, etc. » charitatis addatur, nihil majus eflicitur :

Hic incipit secunda pars istius distin- ergo augmentari non potest.
ctionis, in qua JMagister solvit contra se 2. Item, Si punctum puncto addain,

objecta. Et dividitur in tres partes : in duplicavi punctum, sed extensive non

quarum prinia objicit per rationem et feci Hneam : ergo a simili, si essentiam
solvit. In secunda, objicit per auctorita- charitatis addam, nihil majus elfeci qua-
tes et solvit, ibi, L, « Supra dictum est, si extensione continua, sed duplicavi
quod Spiritus sanctus, etc. » In terlia, charitatem. Sed hoc nihil est : quia etsi
objicit per unam auctoritatem, quae ma- ponatur charitas augeri, non tamen sem-
xime videtur esse contra eum, et solvit, per augetur in duplum.
ibi, Q, « Alias quociue inducunt ratio- 3. Jtem, Ouaecumque augentur, aut
nes, etc. » augentur per aliquid additum, aut per
In prima parte sunt tria capitula, quo- multiplicationem in seipsis, sicut fecit
rum primum habet objectionem secun- : Dominus de quinque panibus : aut per
dum, solutionem, ihi, II, « His itaque rarilicationem, aut per producfionem,
respondemus, etc. » Tertium, confirma- sicut illa quae malieantur ut fiaut longio-
tionem solulionis, sicut patet in Littcra, ra. Constat autem, quod charitas nuliu
ibi, K, « Vt autem ccrlius fiat, etc. » istorum modorum a Magistris ponatur
augeri, nisi per additionem vel per mul-
tiplicationem. Sed contra : Id quod au-
getur per additionem, habet in se virtu-
AinTClJLlJS X. s
tem unde additum uniat sibi. Quae est
1

ergo virtus illa in charitate convertensin

An churitas potest augeri, vel nmiui ? se aliam partem charitatis ? Non potest
etiam fingi, ut videtur. Si dicatur, quod
additur sicut ignis igni. Gontra. : Ignis
Hic incidit quaestio difficilis dc hoc qiiod transit in locum ignis, etc, sicut in quo
hic sup(»()nilur : Chaiitas auj^etur. l*^t a conservalur species ejus : ergo videtur,
Magistro dicilur, (^uod iiou essentialiter quod oporterct taleni virtutem moven-
XXV 31
i82 D. Xin, MAG. ORD. l^RyED.

tcm charitali aildilio adcsse, quai move- Ulteiuus qtiSDrilui- in hac parte, lllrum Quiesi.

rel ipsam adhoc ut illi unirelur : el quae possit minui ? cl videlur quod sic : quia

esl ilhi ? Si autem dicas, quod muhi|di- conlraria sunl circa idcm : sed augincn-

catur in se. Contha Simplex in se non :

lum et diminutio sunt conlraria : ergo
mulliphcalur : sicul si miUies muUiphc- vidctur, qnod si charilas augetur, quod
tnr punctuin, non eUiciet magnum : er- eliam possit diminui.
go charitas non hoc modo augetur. Seo contra : Nihil (Uminuilur nisi nh Se.i cnnn

l. Itcm, Ad quid augetur ? (juia mi- aUquo (Uminuente i[)sum : si ergo churi-
nima charitas valel resistere cuiUi)et ten- tas dinUnuitur, aUquid diminueus erit

tatiitni, ut dicunt, ct minima charUas eam aul crgo Deus, aut volunlas in qua
:

suflicit ad meritum vitsB seterniC : cum cst, anl [)eccatnm. Constal, quod nec

ei"o non liahoatnr nisi propler isla duo, Deus, n(!C voluntas : quia Deusdatet au-
videlur quod charitas superllue augeliir. got eam, et voluntas haheteam. Siautom
Si dicas, quod augetur virtuie, et non poccatum diminuit ant veniah^ aut :

essentia : hoc videtur non posse stare :

mortah-. Non venialc quia non altingit :

(luia virtus non esl nisi in essenlia ut in oam, quia non csl in superiori parte

suhjecto : undo tanta essentia lantum animse : nec non potestmorlale, quia
polest, ct lanlam hahet virtutem, et nisi stare cum ipsa in eoihmi omno autem :

au"-mentelur non polost pUis. diminuens est cum diminuto in oodem :

ergo non diminuilur.

Si proplor hoc dituilur, qtiod charitas Si dicas, quod augctur, et tamen non

non augetur. Contha : (Uminuitur, co quod auginentmn insil ei

I. Supor iUud PsaUni iaxxui, <> : por naturam hoc nilul est quia conlra-
: ;

xiscoisiones In cordc siio disposuil, etc. riuin quod inostper naturam, semper esl

Glossa Gradus quil)us ascon(Ul, quia

: uno modo, ut calor in igne, et non nui-
semper proticit iu corde suo quanto : joi-, nec minor nisi per accidons aiig- :

enim plus amaverit, tanlo aUius ascen- menlum autem inest ciiaritati. ila (piod
(iit. de minori oflicilur major et si rediret ad :

'1. Item, Su|)or iUud ApustoU, 11 ad Co- priorem quantilatem, dicerelur diininuta
rinlh. xii, I.") : E>jo Hboitissinie inipen- charitas.

dam, et si/pei impendar ipse pro anima-

bus vestris, iWo^^A : Perfecta ciiarilas est Solltio. Dicoiulum, quod ha^c quic- soiutio,

ut quis paralus sil mori pro fratrihus. stio una ejusdem rationis in aug-
est et

Sed nuuKiuid uiox ut nascitur charitas, mento omninm virlulum concedo au- :

jam pcrfocta est ? imo ut perliciatur na- tein simpUcilcr, (piod augetur cliaritas

scilur : et cum fuerit nala, nulrilur : et per additioncm essonti;e ad essentiam :

cum fuorit nulrila, rohoratur : et cum ct hene videtur mihi in iiac partc Magi-
fueril rohorata, perlicitur : ct cum veuo- sior hilsum dixisse.

rit ad perfeclionem, dicil : (^upio dissol- ,\|) piumim ergo dicciuhim, (juod csl a.i i.

vi '. sim[)lex in conlinuo hahens positionem,

'.]. llem, Charitati dohotur [)raMnium :
(.t hoc additum alii nihil efficit majus : ot

scd luajus priemium dehetur uni quam csl simplox in discreto habens ordinein,
alii : ergo charitas major : orgo augeri (^-t hoc additum alii facit discretioneni
potest. [tluralitatis : exemplum primi esl pun-
i. Item, .loan. w, \'\ : Majorem hac ctum, s(>cundi atilciii tinitas. l^st ctiam
dileelionem ncmo hahet, nt aniniain sim[)lcx quod non hahet cxtcnsionem
suam ponat juis pro aniicis suis. molis, scd virtulis : et hoc addiltim alii

1
XA lMiiii|i. I, 2:} : Drsnlfiiuiii Intlicn^ (iissohi, elc.
 IN I SKNTIIM'. niST. Wll, K. iH:{

facil luagiti iu esscnlia vi viilaU;, cl iioii Iuiikmi itiajoi' iiicirliii' iui;:iiiriitiini [wa'-

inule. iiiii.

\\) Al.ll I) llicCIKJlllll (Mxlcill IIKmIiI, (|IK)(1

non csl .siinilc Av |miikI() : (|iiia |)iiik'Iiiiii ,\|) in i|iii)il iillciiiis i|iia'i'iliit-, Sidiiiii- a<I'|ijksi.

puncto csl aMjiial»! : scmI csscntia addihi iiiii potcst ? Dicinidiiiii, (|iiod iioii : cl

cliarilati, ol ciii addilur, iioii iiuccssaiio lieiic concedo, (|uod iion valclilla solutio
cst iTqualis, sed iniiior, (iuain (luidain daiit, co quodiiuj^nieuluin
Ai) ALini) (liccndiiin, (|iiod jam dixi, sihi sit naturalc, cliarilatcm diininiii non
quod augetur addilioue. [lossc : s(mI sicut prolial ohji-clio, idiM)

Ad lioc auteni quod qua^ritur de virlu- non diininuilur, quia niliil cst diiniuucns
lo unitiva, dico quod seijisis sibi uniun- eam : sed aliquid deslruens, vel auj^eiis
luriu voluntate quae est propriuni subje- invenilur.
ctuin utriusque, sicut ignis igni in loco Nota lanien, quod charitas proticit qua-
ignis : ot ipsa speciei identitas in addilo tuor modis, scilicet quoad radicalioncm
ct in eo cui lil additio, facit facilem Itan- in subjecto ex diuturnitate, quoad lacili-

situin unius in aliud. latein opcrandi secundura eain, ex ( on-

.\u At.iui) dicenduin, quod liccl ininiina suetudine alTectionuni et operuni charila-
charitas sufliciat resistere, non lameii tis,quoad numerum meritorum ex mul-
sufticit (eque facililer : unde sicut natura titudinc operum, et quoad modum fcr-
non tantum dat speciem materice, sed vorisex actuali consideratione benericio-
etiam speciei fortilicationem propter al- rum Dei quandoque plus
: sicut novitii
teraliones sequentes : ita est in gratia : fcrvent aliis, ex eo quod actualiter et de
iion quod gratia parva etiain debilis sit novo moventur circa beneficia Dei et :

respectu peccati, sed quia subjeclum ejus id quod de novo movet, plus provocat

debile est : ct idco oportet, quod mullum fervorem. PrGeter istos qualuor modos
fortilicetur habitu informante. Simililer cst augmentum ejus proprium per addi-
licet minimce charitati debeatur regnuin, tionem, etc.

K . Auctoritale cnnfiniuit titramque responsioneni.

Ul ciutem certius fiat quod diximus, auctoritate confirjneiiius, quod

Spiriliis sanctus mn^is ac minus percipiatur et homini augeatur, et non
liabenti delur, et habenti detur ut plus haheatur, Augustinus ostendil super
Joannem \ dicens : Sine Spiiilu sancto constat nos Cdiristum non diligere,
et ejusmandala servare non jiosse : et id nos posse ahpie agere lanlo mi-
nus, quanlo illuin percipimus minus : tanlo vero amplius, quanlo illuni

percipimus amplius. Ideoque non soltim non hahenti, verum eliam liahen-
ti non incassum promittiliir : non hahenli ((uidein, iit hahealur : habenti
autem, ut amplius hahealur. Xain si ah alio minus, et ah alio amphusnon
haheretur, sanctus Eliseiis sanch) Elia' non diceret : SpiriUis (jui esl in (e,

' !^. Au^JUSTiNU», Super Joahnem, Tract. 74.

 481 D. ALB. MAG. OUD. PR^D.

(liiplo .sil iii iiic '

: (llirislo auteni qiii esl Dei Filius, uuu ad luensuram
(latus est Spiiilus '. Nefjue euiiu sine gratia Spirilus saucti est uiediator Dei
et hoiuiuuui lioiuo Cliristus. Quod enini est unigeuilus Dei Filius aKjualis
Patri, uou esl j^ratia», sed ualurcc. Quod aulciii iii iinilateui persoucC uui-
geniti assuiuplus est homo, gratia? est, non uatura\ Ca'teris autem ad nien-
suram dalur, ct datus additur, donec unicuiijuc pro luodo suai perfectionis

piopiia lueusiira complcatur. Ecce expresse habes, (|uod Spiritus sauctus

uuigis et miuus datur vel accipitur, et hoiuiui datus augelur, et habenti et

uon liabcnli dalur : ([uia Spiritus est charitas qua"> uoii habenti datur, et
iii habculo augetur et proficit. Iukj, uI verius et iiiagis jiroprie h»(|uar,

iioiiio iii eaproficit, el deficit aliquando : et tuuc ipsa dicilur proficerc,

vel deficero : (|Uce tameu uec prolicil, uec deficit in se, quia Deus est. Un-
de Augusliuus in Domilia IX super epistolam Jocuinis, ait : Probet se
qnisquam quaiiliiiii iu ilio profecerit charitas, vel potius quaulum ipse iu

charitate profeceril. Nam si charitas Deus est, nec deficit, nec proficit. Sic

ergo iu te proficere dicitur charitas, quia lu iu ea proficis. Ecce quomodo

inlelligou(him sit, cum dicitur Spiritus sauctus augeri in nobis, quianos in

eo scilicet proficimus. Sic et alia hujusmodi.

L. (Jtn)d aUqui dica/U Spiriluin sanclunt non cstse c/iaritafeni qua diliiji-

nius Deuni et proxiinuni.

Supia dicluiu esl, (|uod Spirilus sauctus cliarilas ost Palris et Filii, ipia

se invicem diligit ^ et nos : et ipse idem ost charitas qiuo dilbindilur in

cordibus uostris *, ad diligeudum Doum ot proximum. Ilorinu altoruiu
oiunes ('alholici coucediiul, scilicol (jiiod Spiritus sauclus sit charilas
Paliis el Filii. Qnod autem ipso idom sit charitcas ipia diliginuis Donm

'
Vulgala liabel, IV Rcg. ii, 1» : Obaecro u( fiat iii ine (hiplc.v spiridci sini:^.

* Jo.in. III, 3i- : Qiicm mi^il Dciia, verlia Dci loqiiilur : nnn enim ad mcnxuram dat Deus spiritum.
' Edil. Joaii. .Xllfaiimo, diliyuiit.
* Ail Hoinaii. v, :» : Charitax Dri di/fusa cst iii cordibus noslris pcr Spiritum sanctum, qui datus est
nobiri.
 IN I SKINTKiNT. DIST. Wll, L, .M. m
(Miiiii iii iKtJiis, iiisi (liiriiiKJciclii r iii conliliiis M(»sli'is jkt S|)iriliiiii. (lli.ui-

las iiiilc^iii Dci (li('l<'i csl (liiriiii(li iti (-ordihus iioslris, iioii (|ii.'i iius ipsi; dili-

^•il, s(mI (|iia iKis rncil (lilccldics siKts. Siciil jiislili.i Dci (liciliir, (|ii,i nos
Jiisli cjiis iiiiin(M'0 ('lliciiiuir : cl Doiiiini saliis, (jua iios sal\,il : cl lidcs

(iliristi, (jua iios (idclcs racil '. Ilis vcrhis vidcdiir inonstr/ui dislinf;lio

inler cliarilatiMii, ({ua iios Dciis dilij^it, ct (|iia iios dilifiinnis. \'A siciil

justitia nostra dicilur Dci, non (juod i|)S(3 sit ca jiislus, scd (jiiia ca, nos
justosfacit, siniililcr ct lidcs, ct salus : sic vid^dur dicla Dci cliaril.is (jiia;

(»st in nohis, iion ([iiod ipsc ca dili^al, sed quiu ea nos dili^erc; facit. J)e

lioc etiani ideni Au{;ustiiius iii lihro X\' de Truiitale ait : (Uiin Joannes
coinnieniomsset Dei dilectioneni, iioii (jua nos euni, sed qiia ijise dile.xil

iKis, el misit Filiuni suum liberalorem jiro peccatis nostris "".

Ecce et liic

videtur manifest(Mlividere dilectionem (jua nos dili^imus Deiim, ah ea qua

ipse dili^it nos. Si erg^o, inquiunt, Spiritus sanctus dilcctio est qua Deus
dili^it, et qua nos dili^imus, duplex dileclio est, iino duo diversa esl, quod
absurdum et a veritate longe est. Non est er^o dilectio qua diligimus. sed
qua Deus lantuin diligit nos.

M. Responsio ad prsedicia, detenninam auctoritates.

His respondemus prtedictarum auctoritatum verba delerminantes lioc

modo, Charitas Dei dicta est diffundi in cordibus nostris, non qua ipse nos
diligit, sed qua nos diligere facit, etc. His verbis non dividitur nec diversa
ostenditur charitas qua Deus nos diligit, ab ea qua nos dilip;imiis : sed po-
lius cuni sit una et eadem charitas, et dicatur ipsa Dei charitas, et diver-
sis de causis et ralionibus Dei charitas aj)pellari in Scriptura ostendi-
tur. Dicitur enim Dei charitas, vel quia Deus ea diligit nos, vel quia nos
ea suos dilectores facit.

' S. AuGUSTiNUs, Lib. de Spirilu ct litlera, cap. 32.

2 luEM, Lib. XV de Trinilale, (aii. 17.
48fi 1). ALB. MAG. OIU). I^RvED.

N. DetennmaUn primK mirtorUatis.

Cuin crjio nl) A]iomtol() diriliir clinrifas l)oi (lilliindi in rordil)iis nostris ',

non cst dicla charilas Dci qua dili^il nos, sed ([ua facit nos diligere, id est,
non ibi appollatur charilas Dei, eo quod Dcus nos ea dili^it, sed eo quod
nos ea sui diloctores facit. Et quod oa rationc ])()sset ^
dici charilas Dei,
qnia nos ea diligorc facit, ex simili genere locutionis ostendilur : sicut dici-

tur juslilia Doi qua nos justitlcat, et Doinini sahis qua nos salvat, et fides
Christi qua nos fideles facit.

U. Deteriniuatio secundce.

Siinilitor cl aliani ox])oniinus auctoritalem, uhi ail dilectioncm Dei com-

memorari, non qua nos cum, sod qiia i]iso dilexit nos : ac si diceret, com-
memorat dilectionem Dei, non secundum qiiod oa nos diligimiis Denm,
sed secundum quod ij^sc ea diligit nos.

P. Aliud ol}jiriuut.

Sed aliiid ost, inquiiint, (]uod ma^is ur^ol. Dixit eniin su])ra Au-
gustinus', (]iio(l diloclio est a S])irilii sancto, a qiio fides. Sicut orgo fides
non est S])irilus sanctus aquo ost, ita nec charilas. Quomodo ergo Sjiiri-

ius sanctus (>st, si ah ij)so est? Nain si ah ij^so est, et ipse est : crgo S])iri-

tus sanctus a soij^so est. Ad quod dicimus, Sj)iiilus saiictusqiiidom a soij)so

iKjii ost, scd lamon a seij^so daliir iidhis. iit suj)ra diclum osl, dal oiiim
seipsum iKjhis Sjiiiitus sanctiis. I"]l o\ hoc sonsii dicliiiii osl. (juod chari-
las ah i])S() ost in nohis, ot tainon ij)sa Sjiiriliis sancliis osl. Fidos aiihMii
est a Sj)irilu sancto, ct iion osl Sj)irilus sancliis : (jiiia (loniiin \(ddalum so-

lummiidii osl, non Doiis daiis.

' Ail Hoinan. v, .i.

* Edil. Jofin. Alifaumo, poanit.

' S. .\L'(itsTi.NL's, I,il). (lc Spirilii <'l liltera, cap. 32.
 m I SKNTIINT. hlST. \MI, O, M, S. iH7

Q. (JikhI (ilids iitihicniil, rdlioncs cL aiiiioiildlrs nil iilciii pinlxiiiiliiin.

Alias (|ii()(|ii(> iiiduciinl. lalioiics \\\\ i(l(Mii ()sl(!ii(i('ii(luiii, sciliccl (jiiod clia-

filas iioii sil S|iiriliis saiiclus, (|iii;i charilas afVcclio iiiculis csl cl inoliis

aniini, ISpiriliis sanclus sancliis vero non esl afreclio aniini vel niolus nien-

lis, (luia Spiiitus saiK^ius iiiuniilahilis csl, cl, increaius: iion est ergo (^liari-

tas.

H. Qiiod diarilds csl niotiis vel alfeclio anirni,

Quod auloui charilas sil afrectio aninii, et iiiotus inentis, auctoritatil)Us

confirmant. Dicit enini Augustinus in libro TII de Doctrina Christiana : Clia-

ritatem voco motum animi ad fruenduin Deo jiropter ipsum, et se ac pro-

ximo ])ropter Deum \ Idem, in libro de Morihm Ecclesiai Catholic<r,

tractans illud ver])um Apostoli, Nec mors nec vita poterit nos separare a
cliaritate Dei ^: (Jharitas Dei, inquit, dicta est virtus quffi aniini nostri re-

ctissiina afrectio est, qutc conjungit nos Deo, qua eum diiij^imus \ Ecce
his verbis exprimitur, quod charitas est afTectio ei molus animi : ac per
hoc non videtur esse Spiritus sanctus.

S. Responsio deterniinans aiictoritates.

Ad qiiod dicimus hoc ila diclum esse, sicut dicitur, Deus spes nostra et

patieniia nostra, quia facit nos sperare, et ])ati : ita charitas dicitur esse
iiif)lus sive affectio aiiimi, quia per ea mo^etiir et afficilur animus ad dili-

gendum Deum. Non auiein mireris si cliariias, cum sit Sj)iriius sanctus, di-

* S. AuGUSTiNus, Lil). lU (Jc Doctrina clirisliana, cap. 1.

* A(I Roman, viii, 38 el 39 : Ccrtus aum quia ncque inurs, nequc vila,... ncquc crealura alia poterit
nos separare a ckaritate Dei, etc.
3 S. AuGUSTi.NUs, Lib. de Moribus Ecclesiu) catholicae, cap 1.
m D. ALB. MAG. ORO. PR/ED.

chIiii- moliis moiilis : riiiiicliaiii iii lihio Sa|)ipnti(T dicalur de spiriUi sapien-

li.e, (iiii alliii^^il a line iisciih' ad finem ', (iiii est acUis moljilis, cerUis, in-
coiiKiiiinaliis. Oiiod noii ideo diciliir, quod sapienlia sil mobile ali(fiiid vel
aclus ali(]iiis, sed quia siii imm(d)ilitale omnia allin^Ml, non locali inolu,
sed utuhique semper sit, el niisqnam inclusa leneatur. Sic ergo charitas
dicitur inotns aniini, non quod ipsa sit inoUis vel afTectio vel virtus animi,
sed quia per eam quasi esset virlus, afficitur mens et niovetur. Sed si

charitas Spiritns sanctus est, (|iii operalur in singulis prout vull ',
cum per
eiim meiis hominis afliciatur movealur ad credendum, vel sperandum.
el

el hujusmodi, sicut ad dilii»-(Mi(liiin rquare non sic dicitur charitas niotus

v(d alfectio mentis ad cred(!nduin, vel sperandiim, sicutad diligendum? Ad
(jiiod sane dici polest, qnia aliqiios actus alque motus virtutum operatur
charitas, id est, Spiritus sanctus mediantihus virUitihus qiiarum aclus sunt,

iiljiote actuin fidei, id est, credere fide media, et^ actum spei, id est, sperare

inedia spe. Per fideiii enini et spem pra^dictos operatur actus : diligendi

vero actum per se tanluin, sine alicnjus virtutis medio operatur, id est, di-

ligero. Aliter ergo hiinc actum operaUir qiiam alios virtutum actus. Ideo-

que difrerenter de hoc et de aliis loquitiir Scri|)tura, qua^ istuin spocialiter

charitali Uihuit. Est ergo cliaritas vere Spiritus sanctus. Unde Augustinus
incemissum verhum Apostoli tractans in eodem libro *, charilatem dicitesse
l)onum, quo nil melius est : et per hoc ipsam esse Deuin significal dicens :

Si niilla res ah ejus charitate nos separat ", (|ui(l osse iioii solum melius,
sed etiain ccrlius hoc hono ])i)test? Ecce dicil, (jiiia charitate nihil melius
est. (^liaritas ergo Sjjiritus est qni Deus est, ct (hmuin Dei sive datum : (jui

dividit singulis ri(l(dil)iis dona, nec ipse dividiliir, sed indivisus singnlis

datur. Unde Augustinus iihi .loannes dicil, iioii ad mensuram (Ihiislo dari

spiritum, ail : (laderis vero dividilur, iioii (|iii(loin ipso Spiriliis, sod dona
ojus «.

* .Sapiciit. VIII, 1 : AHnxjil n fnir iiAiiui' fnl /innn lorlHcr, clc.

' I ad Corinlli.|.\ii, 11 : Hxcomnia operalur unusalque iilrm Spirilus, diriilens ninfiulis prout vult.
3 Edit. Joari. Allciiimif, ut
* S. AuGusTiNiis, l.il). dc Moribus Ecclcsia' caliiolicaNjcap. 8.

* Ad Roman. viii, X\: Quixyrf/o nos sepfirahit^a rharitale Christi ?

* S. AuGUSTi.NLS, Siiper .liiaimrin, Tiacl. IV.

 IN I SK.NTKNT. IHST. WTI. S, AUT. H VJ 12. 4K'.)

eodcMi cap. K, « Hliscrid uf jiat in inc du-

plex spiritus tuus » sccuMduni iMtcllc-
ctjim IAtlrr,j'.

AUHCILIIS \l. DiccnduMt, (piod in l*ilia duplcx fuil

spiritus ad |»r()j)lictiaMi, ct Miiiin ula : cl

riniin Chrislo (lalus cst s/)irifiis naii ad liunc petivit l'>liscus, non ul dupluiii li;i-

monsurain, ila quad (jralia cjus sif hcret qiiam Klias liai)uil. Secundum aii-
^ tcm quod
infinifa ? liic inducitur, tunc Spiritus ad
unum fuit in (llirislo, iioc; est, ad virtu-
lcs : in nohis autcm duplicatur non in

Doindc (|ua'ritur dc lioc quod dicil, ([uanlilatc, sed in cflcctu : ([uia csl in

cap. K, « Chrislo aufein (jui csf l)ei nohis ad viilutes, ct ad pulsionem pcc-
Filius, iion ad inensuram dalus est spi~ cali.

ritus. » Ergo videtur, quod gratia cjus

sit infinita, quod falsuni est. In autem solutione, qua Magistcr
illa

solvit ultimam auctoritalcm, ubi dicit,

SoLUTio. (jrratia in sc linitaest: sed cap. S, circa mcdium, « Ad quod sane
attingit per unioncni divinilatem in dici polesf, quia aliquos actus, etc, o

opere : quia agens in gratia est Deus et jNfagistcr aperte pctit quod est in princi-
liomo : ct ideo ralionc unionis potest pio : quia idem est in quaeslione quod
dici infinita : et lioc probatum et exem- ipse supponit in soliitione.
platum est infra '.

ARTICULITS XII.

Quid inlelligitur per hoc quod dicitur

per Eliseum, Sit in me spiritus tuus
duplex ?

Deinde quaerilur de hoc quod dicit, in

' VicJe iiifra, III ^rntp.ntUirum, Dist. XIII. 2 IV Rppum, II, 9.

 .

490 D. ALB. MAG. ORl). PR ED

DISTINGTIO XVIII.

A. Aft concedendum sit, quodper donum denlur dona

Ilie quaM'itur, (iUin Spiritus sanctus per queni dividunlur dona, ipse sit

donuni, ulruni concedeiHlum sil quod per donuni dividantur ac denlni'

dona? Ad quod diciiniis, quia per donuni, quod est Spiritus sanclus, sin-
gulis propria dividuntur, el ipsuin communiter omnes boni liabent. Unde
Au^ustinus in libro XV de Trinitate ait : Per donuin quod est Spiritus san-

cliis, in commiine omnibus membris Cbristi mulla dona, qiue suntqiiibiis-

quepropria, dividuntiir. Non enim singuli quique babenl omnia, sed lii illa,

aHi alin : (lunmvis ipsum donum a quo cuiqiie propria dividuntur, omnes
ba])eanl, id est, Spiriliim sanctum '. h]cce aperte dicit per donum dona
dari .

in quarum prima determinat Magisler

rationem doni, hoc cst, qualiter hoc no-
DIVISIO TEXTUS. men convenit Spiritui sancto. In se-

cunda, tani-it probationem, quod hoc

nomen habet ex ratione processionis,
« ///(' quaeritur, Cum Splritussanctus, ihi, 0, « FJ unlanilum, quod sicut
elc. » Fiiius nasccndo acccpit, etc. » In lertia,
l^eraclo traclalu dc duplici proces- concbuiit cx ratione nominis, qiiod per
si(jne Spiriliis sancli, ap:it Mai-ister hic liocnomcn donum rehMMur ad l*atrem el
dc rclatioiie (leterininante Spiritum san- ad l''ilium sed per lioc nomen datum,
:

clum secunduni rationem sua^ processio- non tantum coinparatur ad Patrem et

nis. Sicut enim liliatio ex ralione pro- l''iliiim danlcs, sed eliam ad nos qui ac-

cessionis, qua^ est generatio, determinal ccpimus, et uostcr vocatur, ihi, L, « /:/

l''ilium : ila (lonum ossc ex ratione pro- sccuudum quod scmpitcrue douum
lioc

ccssionis (juae cst spiratio amoris, dcl(M'- cst, rcfcrtiir ad Palrnn rt /''ili/tm, v\c. »

minat Spiritinn sanctum : cl di' lioc agit bi prima parte harum parlium sunl

hic Ma^:ister. tria, in (pioiiiin primo quaM'iliir, Itrum

Klcontinclur tola pais ista in hac pcr donum dentiir dona ? bi secundo,
dislinclione (|Ma' (llvidiliir in Ircs [uiiles : (piarc dicaliir (hiniim et datum, ihi. H,

*
S. AuoOSTiNUs, i.il). \V (If Triiiitatt^, cap. * Edit. Joan. Allcaume, donari.
\'J.
 IIN I SKNTKNT. DIST. Wlfl, .\, Aivr. I
/i«
t«ll

« Pr;i'ton'(i (/ili.(/cii/cr consulcranduiu, iiilliiciiliaiii causa! sujxt hiliuin, (juod

olc. » In l(M-lio laiif^il, quod (^x pr()|>ri('- ralsum csl, ul vidclur, ({iiia Spiiilus (!sl a

talc a'l('rna liahcl (juod sit [(lonuiii, scd h'ilio, cl iion c convnrso.
non (|uod sil datuin, il)i, 1% « /Jiniiini ;!. Itcin, INinainus pcr iinpossiliilc

vero (licilKr noii c.r co lanlKui, clc. » S[)irituni sanctiiin iion csso : aut adliiic

l*cr lioc palct scnlcnlia. Pator, cl h'iliiis csscnl a-qiic lilicralcs, iit

prius : aiit iioii Si non : cr^;o lihcrali-

talcin liabont a S[)irilii sanclo : ({iiod

ialsuin cst. Si sic : crgo adliuc dahuiit

AurK-rLis I. dona :non in lioc dono
ct : crf^-^o vidcliir,

({iiod iioec non sit ratio, ({uod S[)iritus

llritin f)cr (lonuiii ([uod csl Spirilus sanclus sit donnni in quo aiia dona do-
sanctus, omnia alia dona donanlur? nanlur.

SoLUTio. Dicendum, quod Spiritus soiuiio.

Incidit aulcni hic dul)ium circa pri- sanctus est donum in quo alia dona do-
mum capituium, IJtrum per donum nanlur et in hoc dono danlur dona. Et
:

deiitur dona? ratio hujus est, quia quidquid aliquis

Yidetur autcm, quod non quia :
alicui gratuito ct liberaliter dat, primo
1. Per motum [non fit motus genera- ante illud dat ei amorem, et in illo post-

liter quia dicit Philosoplius, quod non

: ea communicat ei de bonis suis, et dat
est alterationis alteratio, et omnino non ei et se, et quidquid dat.
est mutationis mutatio : ergo a siniili
DiGENDUM ergo ad primum, quod non Ad i.

etiam per donum non datur donum. est alterationis alteratio, hoc est, quod
2. Item, Yidetur, quod hoc abcat in alteratio sit ad alterationen\ ut ad termi-
inllnitum quia si hcec est ratio, quod
:
num motus, quia sic numquam esset
dantur dona, quia in dono dantur, id quiescero, et sic etiam non est mutatio-
donum necesse est etiam in dono do- nis mutatio : sed frequenter unus motus
nari, et sic de aliis : ergo hoc abibit in causa est alterius, et una alteratio causa
intinitum. est alterius. Sic dico hic, quod primum
3. Item, Cum dico, in dono dantur donum causa est omnium aliorum, ut
dona : aut omnia, aut qusedam. Si oin- dictum ost : quia in primo dono datur
nia : ergo donum in quo omnia dona nobis amor Dei, qui est Spiritus sanctus,
donantur, datur in dono : ergo est do- qui donum vocatur ab aeterno.
num omnia dona, quod
aliquod praeter Ad ALiuD dicondum, quod lioc non ^^ ^

falsum est. Si qua'dam, et non omnia :

abibit in inrmitum : quia sicut in causa
ergo illud donum in quo donantur motuum statur in primo motu qui est

dona illa, non habel gcneralem iniluen- causa oinnium inforiorum, ita in donis
liam super collationem donorum ergo : statur in primo dono quod est causa om-
non habct ralionem causalitatis ad om- nium secundorum.
nia dona, quod est inconveniens, quia Ad ahud dicondum, quod non omnia ^^^ ^

illud donum est Spiritus sanctus. dona donantur in dono alio a se quia :

4. Itern, Filius est unum do datis no- pfimum donuni datur iii seipso ({uia :

bis. L'nde, Isa. ix, (> : Purvulus enim ipsum est amor gratuitus in quo el ipse
natus esl nobis, et /ilius dalus cst nohis. et omnia alia secunda dona dantur.

Krgo donum^daturin Spiritu sancto.

iioc Ad hog autem quod contra objicitur,
Dari autein in dono est, quod donum diccndum quod donuni primum soipso
habeat influenliani causai super illud sc influit, non tamen habet causalitatem
quod dalur : ergo Spiritus sanclus habct respectu sui : qula S{)iritus sanctus seip-
 492 D. ALB. MAG. ORD. PnJED.

so (lat so, ot mitlit sc : sctl non per hoc possibile ponatur Spirilus sanclus non
loUitiir •T^encrulio vel causalitas influendi csse, sequitur quod Paler et Filius non
supcr omnia dona creata. miltant et dent amorom porsonaloni, in
Ad i Ad ALiUD dicendum, quod Filius dalur ({110 oinnia alia dona dentur : sed scqui-
in eo quod natus et faclus est : et in eo tur, quod in amore essenliali dentur do-
quod sic datus est, dalus est in hoc dono na, cui non convcnit mitti, nec procede-
quod appropriate est Spiritus sanctus, re temporaliter ab ipsis, sicut nec csscn-
sicut Magister determinat in 111 sen- tiae convcnit. Unde non sequitur, quod
lentiaruin : unde, Joan. iii, l() : Sic aliquid acci[)iant a S[)iritu sanclo, scd
Deus dllexil mundum,
Filium suum iil quod tunc non mittent amorem, noc
unigenitum darel. Filius autem secun- [)rocedil amor tomporaliter : quia quod
dum aetornam genorationem non habet processio tomporabs in se cUiudit aHer-
rationom doni, ([uia sic non est a Spiritu nam, hoc est ox proprietate personah
sancto : sed temporalis ejus genoratio a Spiritus, non ex aliquo defectu essentise
Spiritu ot in Spiritu sancto est. divinae.
Ad 5. Ad ALiuD dicendum, quod si per im-

B. Utrum eadem ratione Spiritussa^ictns dicatur donum, et datnmsive

donatum 1

Prflelerea diligenter consideraiidum est ciim Spiritus sanctus dicatur do-

num, et datum, ulrum et eadem ratione ulrumque nomen ei conveniat :

quod utique videri potest.

(^. Quare ita esse ridctur?

Cum ciiim i(h'm sil S|)iriliiii» sancliim dari, et S[)iiilum sauclum (hiuari,

ex eadem i;iliou(! viddur S[)irilus sauclus dici dnliiui ct (hmiiiu. Iloc cliaiii

videlur Auf^iistinus si<j:uilicare iii libn» X\' dc Triuitate., cum ait : Spiritus

sanclus in tanluin donum Dei csf, iii quaiiluui daliir eis quibus daiur :

apud se autem Deus est, etsi nemiui dalur'. Ecce aperle dicil Spirilum
sanclum doiiuin a|q)tdlaii, ([iiia (bilur. Si aulem cx (M) tanluiu a[)[)ellalur

donuni, quia daliir, non ab a^tciiio fiiil (huium, ([iiia iion dalur nisi ex lcm-
pore.

'
S. AuGUSTi.NU^, liib. XV ilc Tiiiiikilc, lap. lU,
 IN I sI':mi:m. ihsi. .wiii, n, ahi. 2. m

I). /fcspoftsio (juarc (hiliiin sinc (IoikUuiii (Ucdliir Sjiiiiliissntwlus.

,\(l qiKxl (licimiis, (|iiiii S|»iril,iis sancliis cl (Ifniiiiii (licilm , (;l (liiiiiin sivo

(loiKiltiin : s(mI (liiliiin si\(> (lonaliini (w (M» ln.iiliiin diciliir, (jnin (Infiir v(;l

(lonalnr, (jikmI lialx^l lanliiin cx h^inpore.

i. Item, Philosoplius dicit, quod do-

num est datio irreddibilis : erj,^o datio se
AUTKUILUS II. habet ut superius ad donum : ergo est
piius secundum intellectum ergo gene- :

UlridH uiui sil niliu doiii cl dali ? rali dono in quo omnia dantur magis
competit : ergo Spiritus sanctus magis
dalum, quam donum
dicitur datio vcl :

Deiiide quineritur supra secundum ca- cujus contrarium determinatur in Lii-

piluluin H, « Prxlerea diligenter consi- tera .

derandum, elc. »
Ulrum una ratio sit doni, et dati? SoLUTio. Dicendum, quod donum pro- Solutio.

Videtur autcm, quod sic : quia prie convenit Spiritui sancto, et non da-
1. Mobilis ct moti una ratio substan- tum, vel datio, vel etiam donatio : et
tiae cst, non diflerens nisi per actum et causa hujus triplex est. Una est, quia
potentiam ; sed donum dicitur eo quod donum nomen est, et signilicat substan-
datur : ergo illa habebunt unam ratio- tiam cum qualilate : autem doni
qualitas
nem. donabilitas est quae ponitur circa id quod
2. Praeterea, In omnibus actus nobi- est donum, hoc est, Spiritus procedens
lior est et melior potentia : cum ergo ut amor unde cum : donabilitas quse est
datum convcniat secundum actuni dandi, qualitas quse est principium intelligendi
donum autcm a potentia, videtur nobi- donum, non ponit nisi oidinem ad dan-
lius convenire Spiritui sancto, et prius dum, ipsum magis competit geternitati,
datum quam donum. quam datum quod est participium et
3. Praeterca, Jacob. i, 17, distinctio fit consignilicat tempus. Similiter datio et
inler dona cum dicit Omiie da-
et data, : donatio nomina sunt verbalia, et ita
lum oplimum el omne donuin perfeelum actus temporales conslgnificantia, licet
desursum est, etc. Secundum Gb^ssam, non consignilicant tempora. Alia causa
datum referlur ad naluralia, do-
ibidein, est, quod donum est datio irreddibilis, ut

num autem ad gratuita constat autem, :

dicit Philosophus, et solus Spirilus san-
quod utraque dantur a Spiritu sancto, et ctus sic datur ut numquam retribui pos-
in utrisque dividit Spirilus singulis prout sit proptcr sui potestatem. Unde, Psal.
vult' : ergo videlur, quod Spiritui san- c\'v, 12 : Quid retribuum Domino, pro
cto ita conveniat esse datum, sicut esse omnihus (ju<e retribuit mihi ? Tertia
donum. causa cst, quia donum refertur ad gra-

' I ad Corinlli. xii, H : llxc omnia operatur vull.

nnus atque idem Spiritus, dividens singulis prout
 i(lt D. ALB. MAG. OHI). PRyED.

tuita, (latum aulem ad naluralia : ol mc- hic siguificatum, prius conveniat Spiii-

liora sunt -ratuita naluialibus : cl ideo tui sancto quam donuni.

ralio doni magis competil optimo dono-
rum omnium, quam ratio dali.

Ad 1. DicENDLM ergo ad primum, (\UiH\ do-

nnm et dalum non tanlum diirerunl per AKilCUI.rS III.

polenliam et actum, sed eliam rationibus

Jieiis. '1'' propriiiin sit Spirilui .saiic/o esic

Pra'terea, llla polenlia quae esl in do- doiium?

no, sicut dicit Magister, non cst poientia

rcspectu doni, hoc est, quod abquid sit

deliciens dc perfectionc doni, scd esl Dcinde objicilur super [)rimuni prin-
tantum respectu actus ad alteruni, id cipium quarti capituli I), ibi, « (/?</rt5/?//'/-

est. ad rccipientem istam comparatio- tus sanctus et donum dicitin\ ct diituin

nem : et ideo ille actus qui si.i:nilicatur sici; donatum, ctc. »

in non est ut sibi adveniens,
dato, in I . Ex hoc enim videlui' 3Ia,i;ister velle,

quo scilicet ipsum donum eflicialur V(d (piod projn-ium sit Spirilui sancto quod
pcrficialur in aclu : sed potius in (juo doiiuni cst. Sed contua : Ratio doni vi-
])er ipsuni donuni perficiatur reci[)ieiis delur essc conscquens rationein cjus ([ui

i[)sum. Uiide illa ol)jcctio non procedil [)rocessit. Phobatio. Ex eo liabet ralio-

niside potentiis naturalibus qucC perll- nem doni, quia processit iit anior : ergo
ciuntur suis actibus advcnientibus sibi, videtur, quod sit communc consequens
ad quos etiam diffiniuntur. [)Otius quam essc proprium.

A(l 2.
Ai) Ai.iuD dicenduni, ([uod actus qui quod est conseqnens, sed
2. Si dicas,

est formse perfectio, nobilior est potentia proprium,.non commune. Contra Fiiius :

liabitudinc talis potentiw, et taiis etiam processit ut qui dari possit, sicut
et

actus non se habent donum et datuin :

dicitur in Littera iu hac eadcm distin-
sed potius donum est ipsa sunima per- ctione : ergo ratio doni est commune
feclio, et actus dandi qui cxspcctatur, est consequens, et non })roprium.
actus respcctu alterius, hoc est, respectu :\. Itcm, Ea qu;p propria sunt perso-

suscipicntis i[)sum donum ad sui pcrfc- narum in actibus [)ersonalibus significan-

ctioncm cnim advenirct illc actus

: si lur, nt cnm dicitur, l'atcr gencrat Ki-

dono ul polentiffi, oporterct quod muta- lium, //(v/t'r«/ consignilical patcrnitatem,

ret aliquid in illo, qiiod est

absurdum. et generarc filialioncm : crgo videlur,

rnde per ipsum magis advenit donuin quod si esse donum proprium sil Spiritus

ad suscipienlem, et mutat ipsum in me- sancti, quod possim dicerc, Patcr et

Ijjjj.
b'ilius ab (clcrno donant Spirituin sou-
Ad alud diccndum, quod licet in no- clum : aut crgo donant sibi invicem
Acl 3.

l)is distin'^uantur gratuita a naturalibus, Spiritum, aut aliis : non sibi inviccm,

lainen in Dco dantc non est sic omnia : quia hoc negatur hic In fAltcra, et indi-

enim dat in uno dono gratuito quod est gentiani signiHcarel : ncc aliis donant ab
Si)iritus sanctus, sicut eliam omnia facit aetcrno, quia alii non sunt : ergo S[)iri-

uno vcrbo quodest Kilius. tus non cst donum |)ro[)ric, sed appro-

A.I «. Ad ai.ui) dicendum, quod datio non priate, nt vidctui-.

cadit in difrmilione doni secundum

quod '\. Ttem. Yideo in aliis [)ropriis, ([uod

cum dato, prout hic acci[)ilur mtn laiilnm noii coiivcninnt alii [)crsona^
convertilur
sed [^rout esl nomen uni- scd cliani (juod num([uain possunl con-
a Ma"-islro :

ralione doni. et venire Filius enim nec est Patcr, nec

versale, et abstialiit a :

dati : el sic imn sequilur, quod dalum nl potost umquam esse Pater, nec e con-
 IiN I Sh:MTi;i\T. DIST. \VIII, h, AMT. :{. jlK;

vcr.^^o ; cij^o Nidcliii-, «[iioil si Sjiiritiis (|iirns pioccssionciii, vcl iiiliiiliiiiiciii

sancliis i>st proprii^ (loiiiiiii, iniod ralio i^ciicralcni, scd csl ('oiisc^iiiciis jiroccssio-

doiii iuiiii(|iiaiu |)ossit alii (•oiixciiiic : iiriii iii s()ccic,(jii;c s|)iiMlio csl : iju.i' s|»i-

scd lioc ralsiiin csl : ijiiia i|iiihI daliir ralio c\ \i s|tiraliva (iil dixiiiius siipra)

gratis cl irrcddihililcr, doiuiiu cst, siciit iiiiiiicdialc prodiicil aiiiorcni ; scd si ac-
(lclcruiiiialiim csl iii [uvcccdeuli (jua'- cipcrclur iiroccssio scciiiidiiiu fj;cn(M"alciu
stione : l''ilius dalus cst i^ratis d irrcddi- lutciilioucui, liiiir vcriiiii esscl, (^iiod cs-
hiliUM" : ergo csl douiiiu. sct coiisc(|iicus s(!cunduiu iulellectum.

Si:i) coNriiA :
Au wavd (liceuduiu, (jiujd esse doniiiu a.i -2.

1. Ilatio priiui doni cst amoris coiu- (fsl Sjiirilui proprium, ciijus eausa est
muuio : aiiioris auteiu proccdcutis coiu- dicla iu [irincipio solutionis.
uuiuio nou coiivcuil uisi Spiritui saiiclo : An aliui) diccndum, quod multipicx A'I 3.

crgo ratio doiii iion convcnit nisi Spiri- i'»[ propriuDi, scilicet quod nou pouil ui-
tui sando. si respectum ad personas a quilms dis-
2. Iteiu, h'ilius aut dalus estexamore, tinguitiir iu aclu personali, ct illud pro-
aut 11011. Si 11011, lioc alisurduni est : prium in divinis liabet aclum pcrsonaleiu
(juia est conlra hlvangelium dicens, Sic. in quo significatur, sicut Kilius et Pater.

Deus dilexit mimdum, etc. '. Si sic : er- Quoddam esl pro[)rium quod iion ponit
go amor ille secundum rationem intelli- rcspcctum per actum pcrsonalem, sed
gendi prius dalus esl : ergo l^lius iion potius per privationem, sicut innascihi-
habet primam rationem doni : crgo esse litas : et hoc non signilicalur in actu per-
donum non convcnit ei proprie. sonali. Simiiiter est propriuiu quod cst
cx ratione actus in procedenle persona,
SoLLTio. Dicendum, quod esse donuiu ct hoc est donum : quia quod Spiritus
convcnit Spiritui sancto propric : si ralio sanctus est donum, hoc est ex tali pro-
sumatur a primo dono procedente ab eo cessione, quia scilicel procedit ut amor :

qui donat vel donare liabet. Donator ct quia hoc ponit ordinem communica-
enim et donum distinctionem rclativam tionis sui in ratione doni etiam ad ahos,
habent : et donum est exiens a donatore : ipso simplici actu personali qui tautum
et est idquod primo habet rationem do- notet distinctionem unius ab alio, si"-ni-
ni et hoc non est nisi ainor procedens
: ficari non potest. Et ralio hujus ma^is
a Patre et Filio amor enim essentialis : patebit infra in sequcntibus quaestionibus
non hahet proccssionem distinclam et hujus distinctionis.
dislingucntcm, et ideo dcficit a ratione An
aliud dicendum, quod sub ratiouc aj 4.

doni. Fiiiusautcm nonprocedit ut amor, procedentis doni ct prinii hoc proprium

sed polius ut Filius, qui possit amorein non convenit aliis, nec convenire potest.
gratuitum impendcre, et cui possit amor Filius cnim etsi datus sit, non tamen pro-

gratuitus impcndi. ccdit ut donum : ncc cst ctiain iu ratione

An ID ergo quod primo objicitur, di- primi doni, ut prius dictum est.

cendum quod ratio doni non est conse-

' Joaii. iii, 16.

496 D. ALB. MAG. OKlJ. PR.^ED.

E. ///r, qiiare do/mni?

Domim vcrn (licitiir noii ex co laiitniii (iiiod (loiictur, sed ex iiroprietatc

qiiam halmitab aMerno : iinde el ab a'lerno fnit donuni. Seinpilerne enim
donum fuil, non quia darclur, sed quia processit a Patre cUFiHo. Unde Au-
gustinus in libro IV dc Truutate ail : Sicul iialum csse cst FiH(j a Patrc

esse : ita Sj^iritui sancto donuin Dci esse est a Patre et a Filio procedere.
Hic aperte ostenditur, quod Spiritus sanclus co donuin est, quod procedil a
Palrc et a FiHo : sicul FiHus eoest a Patre, quod natusest ab eo. Non enim
idcin cst FiHo esse a Patre, et Spiritui sanct(j, id est, non ea proprielate
FiHus dicitur esse a Patrc qua Spirilus sanctus. jNam FiHus dicilur esse a
Patre. quia genilus cst ab eo : Spiritus sanctus vero (Hcitur esse a Patre et

a iMJio, quia Spiritus sanctus cst donum Patris et Filii, id cst, quia })roce-
dital) utro(|uc. Fo enim dicitur spirilus, quo donum : et eo doiium, quo
procedens. Unde Auguslinus in libro V de Truiitate ait : Spiritus sanctus,

qui non est Trinitas, sed in Trinitate intclli^ilur : in eo quod proprie dici-
turSpiritus sanclus, iclative dicitur, cum et ad Patrcm et Filium refertur :

quia Si)iritiis sanctus et Patris et Filii spiritus est : sed ipsa relatio non ap-
parct in hoc n(jmine. Aj)paret aiitcm cuin dicilurdonum Dci : donum cst

enim Patris el Filii, quia et a Palrc jiroccdit cf a Filio '. Ecce his verbis
aperle ostenditur, eadem rclatione dici Spiritum sanclum, et donuin. Do-
nuin autem, quia proccdit a Patrc el Filio. Proprielas ergo qua dicitur
Spirilus sanctus vel donum, processio ipsa est, de (jua post plenius age-
iiiiis (11111 aliis. C.um crgo ab a^erno jirocesscrit ab utroquc, ct al) fpterno
doniim fuit : non crgo Spiritns sanctus eo laiiliiiii (liciliir doniiin, (jiiia do-
nalur : nam ct ante fuit donuin (jiiain donarctur. \\\(\k' Augustinus in libro

y dc Trinitate : Semj)er Sj)iritus sanctns j)rocc(lit, cl non cx tcmj)orc, sed

al) (clcriHlatc j)i"occ(lit. Scd qiiia sic jiroccdcbat iil csscl donabilc, jam do-
iiiiiii crai anlc(juam esset cui donaretur. AHtcr cnim inlclligilur, cuin di-
(iliir (lomiiii : alitcr cuin diciliir (buiatum : nam doiiiim |)olest esse etiam

anlc(juani dctiir, donatum aulcin nisi daliiin fiicril. iiiillo modo dici pot-

csl. Scmjulcrnc cigo Sjiiritus sanctus cst donum, tcnijKualitcr aulcm dona-

' S. ALf.usr(NC9, l.il'. V do Trinitate, cap. II.

 :

IN I SF.NTKM. DlSr. XVIII, l\ \\\\\ i. i!)7

(iiiii '. Ilis \ crhis ,'i|)('i((' (is(('ii(liliii-, (|ii<i(l siciH S|)iri(iis saiicdis ah <i'(('iM<t

])ro(-(Mli(, i(.i al) a'l(U'ii() (loiiiiiii (^sl. : ikhi (jiiia (loiiaicdir a i*a(r(; l<'ili(), ncI

a V\\\() l*a(ii, s('(l ([iiia ah .rUM-iio piocisssi^ (ioiiai^ilis.

F. Qu;rrihir, Ciii (loitdhilisl

Scd qiiaMidii', Ciii (loiial)ilis : ii(ruiH Palii el Filio, an tantuin noljis qui

nonduiH (M'anuis?8i autein uon cM'at donahilis Patri ct i^^ilio, sed tanluin no-
bis, et e.K eo donum crat, quia sic douabilis procedcbat, vidctur quod Filius
soinper cadcm raliouc douuin fuerit, quia ab a^terno proccssit a Patre do-
nahilis nobis in tcmpore : nain ct dc Filio legitur, quod datus cst nobis '.

Ad quod dicimus, quia Spiritus sauctus uobis tanlum, iiou Palri vcl Filio
doiiabiiis processit, sicut ct nobis tantum datus est. Et Filius vere datusest
nobis, ct ab a^terno proccssit a Patre, non ut donabiiis tantum, sed ut ge-

nitus qui et douari posset. Processit ergo ut gcnitus et donabilis : sed Spi-
ritus sanctus non procedit ut genitus, sed tantum ut donum. Donum autem
semper fuit, non solum quia donabilis, sed quia ab utroquc proccssit, et

quia donabilis fuit. Undc Augustinus in libro V de Trinitate ait Eo ipso :

quod daturus crat eum Deus, jam donum crat, etiam antequam darctur, et
ideo donabilis est : scd aiitcr donabiHs quam Filius : nam et aliter datur,

et alitcr proccssit quam Filius. Filii enim processio genitura est, vcl nati-

vitas : Spiritus sancti vero processio nativitas non est : utraque vero inef-

fabiiiscst^

Hoc enim videtur falsum ratione pri-

mae partis, et secundae.

ARTIGULUS IV. 1. Alia enim ratio est spiritus, el alia

doni. Probatio. Si numquam daretur,
An Spiriliis sanctus eo dicititr Spirilus nec haberct rationem doni, adhuc esset
sanclus, quo donum : et co ilonum, qtio spiritus ct essentialiter et personaliter
procedens ? non ergo eo dicitur spiritus, quo donum.
2. Item, Spiritus manifestatur in actu
spirandi, qui est actus aeternus non no-
Deinde quaeritur de hoc quod dicit, E, tans distinctionem nisi aeternae personae
w Eo enim dicilur Spirilus, qtio donum : ab aeterna persona : donuin autcm dici-
cl co donum, quo procedetis, etc. » tur secundum comparationem ad actum

' S. Au(;u3TiNUs, Lib. XV dc Tnnilale, cap. 1 1 . dalns est nolis.

* Isa. IX, : Panulus nalus est nohis, cl /iliiis ^ c;_ Augusti.nl^, I.ib. \ dt- TriiiitaU', cap. Ik
XXV [].}
 ins D. ALH. MA(1. ORl). PR/ED.

fionandi, (jiii iinn ost aclus cetfrnus, sod tatcnon dicatur donum ({ua procedit :

touiporalis, eo quod non dant sibi invi- sed cogit ad hoc quod in alio modo jiro-
com Palor ot l''iliiis Spiriturn sanctum, prietas illa utroqu(> nomino signilicctur.
sod nol)is : crgo vidolMr, (juod non oo
ost spirilus, quo donum. quod ultcrius qu;r:ilur, dicon-
Ai) II) a,i qu»
•i. Exaltcra partc vidoturetiam falsum, dum quod Sj)iritus, procedens, amor, do-
scilicot quod eo sit donum, quo proce- num dicunt eamdem proj)rietaloin, qute
(lons : quia si ponamus, quod numquam notio est sub divcrso modo significandi.
rationom doni liabcat vol dctur, adhuc Spiritus onim dicit ut a vi spiraliva Pa-
ipse procodot a Patrc ct Filio : non erj^o tris ot l''ilii : procedons autoin dicit ul
eo donum cst, quo procedens. actum quo lit distinclio sed amor dicit :

moduin detcrminantom processionem,

Queest. Pr.t:tehea. Ex dicto Au^ustini hic vi- Donum aulem addit ad amoren habitua-
dcluraccipi, quod donum, spiritus, pro- litatom communicandi alteri ot idoo se- :

codons, ct amor, signihccnt eamdcm no- cundum modum intelligendi sic est ordo,
tionem : ol hoc non videtur esse verum: quod ipse estprocedens spirilus, ut amor,
quia unius notionis una est ratio qua qui cst donum communicabile amicis vel
personam notam vcl innotescere facit ; crcaturte ralionali.
non aulem una rationo manifcstatur spi- Si autom objicias, (juod nolio dicitur
rilus sub bis nominibus orgo ista non : ab innotcscendo, quia facit inuotoscoro :

siynilicant notioncm unam, ut vidotur. ot cum mullis modis istis nominibus in-
Sed contra. ^•'D CONTRA : nolcscat Spirilus sanctus, vidonlur illa

I. .Nolioncs sunl quiiiquo, quarum in iiouiina diciM'c mullas notioncs. Dicon-

Patre sunt tres, in Kilio duie, scd una dum, quod ista multa nomina seqiiuntur
est eadem numcro in Patreet Filio ergo : exuno, scilicct quodsic procedit spiralus:
relinquilur, quod in Spir-itu sancto tan- et i(ioo rcalitcr dicunt unam nolionom,

lum sil una orgo (iuocumi[uc nomine

: modo siirniricandi lantuin dilTcrenleni.

proprio sibi signilicetur, non polest sig-

nilicari nisi notio una.
;}. Ttom, Unani babonl notionom Pater
et secundum quam roforuntur
Filius,

ad Spiritum sanctum orgo una sola est :

in Spirilu sauclo rosj)on;lons illi : or"go ARTKUIMS V.

una sola n >ti() in oninibus iiominibus
proj)i'iis Sjiirilus sancti signilicalur. [ii (loiiion elidin ini/ioilfi/ relulioiiein
sictd Palev el Filius, distingucnlein
SoluliO. Dioondum ad [)rimuin, quod
SoLUTio. Spiri/iiin sfinc/inn fih utruque ?
M 1 ot 2.
ouin Aiigustinus dicit, quod oo donum
osl, (juo csl spirilus, vol e converso :

debot intclligi in oadom jjroj^riotato, non Doinde ([u.Trilur ^\v boc ([uod dicil, 1'.,

ead(Mn raliono nominis : (juia heno con- (( Scd i/isa rclalio noii iijiparct in lioc

codo, (jiiod iiiia jiroi^iiolas laiiluin osl in iiuininc. Apparct fiiitnn ciiin dicitur do-
S[)irilu sancto, sod illa divorsis modis iiuin Dci, elc. »

potost signilicari : et idoo divorsa hahet Fx hoc onim accipilur, quod donum
nomina. Pcr hoc[)atot solutio ad soquons. ost rtdatio dislingnons SpiriUim sancltim
Ad 3. Ai) noc qiiod ultorius (iiiaM-ilnr, dicon- a Patro ot l''ilio : hoc aiiloin non vidoliir

dum oodoin modo : ([uia in vorilato ad- osse v(M'um : (jiiia

huc procodorot si non ossol donuin sod : I . Rolaliva sunt quoiuin hoc i[isum osse
hor non romovet. quod oadom |)r(q)rio- quod sunt, ad aliud sunl : sed donuin est
 IN I SImNI'I:.M\ hlST. W III, K, AIM .i. '«.'.1'.»

ali(|ui(l iii cssc, liccl illiid ali(|iii(l sil ali slingiicns nominc Spirilus sunili, (luam
ali(», cl (lcliir alii : cr,i;(> vidcliir, (IikmI noiiiinc dinii.

(ioiuiiii iKiii sit i'clali\ iiiii.

2. llciii, Si rclaliviiin csl, liiiic liahrl SoLHTio. I)ic(!nilnm, ipiod rcialio diio- soiuilo.

currolalis iiiii in (li\iiiis ad (|ii()d dclcrmi- lnis iiiodis considcratnr : scilicet j)(!r sc,

iialiir rcsi>c(iiis cjns : id aiilciii iioii cril (i iil inixla aiii cnli : [)cr si; siciit siwvus,

iiisi donalor : scd lioc noii \i(l(iiir cssc dominiis, iiiagislcr, discijniius, cl [latcr,

vcrniii : (iiiia si (loiiiiin donaloris domiin ct liiins, (i liiiinsmodi : mixta autein alii

csl, luuc cliam canlns canloris canliis cnti, siciit dicimus actionem [)oncrc r(3-

(;st, el Ciinlus esscl rolaliviiin, (i simiiilcr sjxiclum ad [)assioncm, et agens, ct [)a-

lectio lecloris lciiioeril : (i lioc niliil esl: liens, et hnjusmodi : ct ideo (iiam ([ni-
eriio vi(l(inr, (luod nuila relalio appuret dam Phi[oso[)lii dixerunl, quod rclatio

in lioc nomine (loiiuin. non essct genns entis, sed essid respe-

3. Ilem, Per rationem doni conipara- ctus respcrsus in omnibus generibus en-
tur ad creaturas enim Spiritus : dicitur lium. IJnde dico sine pnrjudicio, quod
sanctus donum nostrum niliil autem : hoc modo secundo secundum rationem
hahens comparationem ad creaturam, intellineudi si"iiiricatur in hoc nominc

distinctivuni cst in divinis : ergo videlur, donuin quia sine dubio nontotum quod
:

quod donum esse non distinguat. Piio- Imporialur per nomen, est ad alternm :

BATio MEDi.K, quia priina constat. Quod sed signilicat quiddam circa quod poni-
habet comparationem ud creata, conno- tur respectus ad dantcm, et ad cum cui

tat eirectum in potenlia velaclu, et omne dalur, vcl dabitur. Sic autem non est in

tale sij^nilicat cssentiam divinain, quye hoc nomine pater, vel filius : quia pator
nihil distinguit in divinis. id quod est secundum signiticationem
i. magis manifeslatur
PriEterca, Qiiare nominis, ad alterum est, et siniiliter

in hoc nomine doiiitin, quam in ]ioc no- filius.

mine spirilus : ila enim dicitur spiritus DicENDUM ergo ad primum, quod non Ad i.

spiratoris spiritus, sicut dicitur donum probatur quin sit relativum, sed quod in
donatoris donurn. intentione sua sit plus quam relatio : et

5. Item, Ad potentiam spirandi magis hoc bene concedo secundum modum in-

convertibiliter videtur se habere spiri- telligendi.

tus, quam donum : ergo videtur, quod Ad aliud dicendum, quod donator cst Ad 2.

wterna relatio mugis appareat in hoc correlativum ejus, ut hic dicitur in

nomine spirilus, quam in nomine do~ Littera : et tunc non est simile : quia
num. alia nomina qu?e importantur ab habitu
0. Item, Spiritus magis nominat hy- alicujus uctus vel oflicio, non dicunt no-
postasim in se perfectam in csse, quam men cuusai et originis priniie, sicut dona-
donum : quia donumpolest esse res qutC tor : quia canlor habet hoc ah hubilu,
non est persona : ergo videtur magis vcl oflicio, et sic ab alio : sed donator
apparere relutio distinguens in nomine seipso donator est propria liberalitate,
spirilus, quam in nomine doni. Donator donat de suo quod pro-
Item,
7. Item, magis manifestat relationem ccdit ab ipso tamquam ab origine et hoc :

per se quod ncc jier se nec per consc- non est in ahis. Unde illis dicunt ordinem
quens alii persona', convenit, (juam id ad actum uliquem exercendum, et non
quod convenit alii per consequens, sed ita important relationem originis,
non perse: sed donum per consequens Ad ALiuD dicendum, quod per ratio- acI 3.

convenil Mlio, Spiritutn sanctum esse neni doni non comparutur ad creaturas
nullo modo convcnit nisi S[)irilui san- nisi donum sumatur in actu : et ideo hoc
cto: crgo magis manifestatur rclalio di- non inqiedit (|uiii dicat relationem : sed
 500 U. ALB. MA(i. Olir). PR/ED.

lioc verum est, quod ;ili(|ui(l addit, ut

uiilii videtur : lilius auleui el patei* niliil

addunl secuuduui modum signillcandi.

Ad 4. Ai) AMLD dicendum, quod respeclu ef- ARTICILUS VI.

fectus connotati ponit causalilatem com-

munem omuibus personis : (^uia ille est ilrum Filius polcsl dlcl dalnm ab
elfectus omuium persouarum : sed ratio xlerno ?
doni quo donantur alia dona, non est
iu

commuuis, imo est propria et illa ratio :

doni dicitur per donum quando dii-itiir Deinde quoeritur de hoc quod dicit, F,
essc proprium spiritus et hoc notabile :
'( Spirilus sanctus... ab seternilate proce-
cst propter sequentia. dit. Scd quia sic procedebal ut esset dona-
A(j 5. Ad ALiui) dicendum, quod Augustinus bile,jam donum erat, ctc. »

dicit, quod magis apparet relatio in ly 1. Videtur enim, quod eadem rationc
doiiU))i, pro tanto quia spiritus magisdi- Filius dicaturdatum ab aeterno : quia aut
cil spirilualitatem naturte, quam entem sic genitus est ut possit dari in tempore,
ab alio : douum aulom in suo nomiue aut non. Si non : ergo videlur, quod re-
ens ab alio determinat. pugnantia sit dationi suoe in tempore ad
Ad id quod contra objicilur, dicendum genenitionem teternam : et hoc falsum
quod licet donura possit esse non per- cst: quiu potius habuimus supra ', quod
sona procedens, tamen in divinis pri- quidam etiam generationem seternam
mum donum non potest esse nisi perso- missionem dicel)ant quia dat habituali- :

na procedens : et hoc attendit Augusti- tatem ad hoc quod genilus possit essc
nus. missus, quia genitus est ab alio. Si au-
Ad 6. Ad alud dicendum quod Spiritus san- tem sic genitus est ab seteino ut possit
ctus ut in lioc nomine signiHcatur, non dari, tunc eadem ratione F'ilius dicetur
significatur ut persona ens ab alio : quia datum ab selerno, sicut Spiritus sanctus
magis illa nomina dicunt naturae proprie- donum.
tatem ut atlribulum, quam personam. 2. Item, Sicut quod effectus
video
Unde dictum est supra, (juod hoc quod causati in creatura, quidam sunt de per-
convenit ambobus communiter, attribui- fectione alfectus, in quibus dari dicitur
tur ei proprie, co quod procedit ab am- Spiritus sanctus, ct ratione aplitudinis ad
bol)us non autem ratio doni convenit
: hoc ab aHerno dicitur donum : ita sunt
ambobus sed ita convenit Spiritui san-
: quaedam dona de perfectionc intellectus
cto^ quod non Patri, V(d Filio. in quibus datur Filius, et ratione aetern;e

Aci 7. Ad ALii d dicendum, quod donum in aptitudinis ad hoc videtur ipse eliam dici
ralione primi doni procedentis non con- donum vcl datum : ergo vidctur, quod
venit Filio, nec primo, nec per consc- etiam Filio convenit ab seterno non tan-
(|uens : sed ratio dati potest ei perconsc- tum donum, sed etiam datum.
quens et non per se convcnire. :{. Item, Si ha?c est causa quod di-

citur donum, (juod daturus eum erat

Pater vel Filius in tempore, videtur tcm-
porale esse causa vcl ratio selerni : quod
constat inconveniens, cum potius sit c

converso.
i. Item, Pono, quod creaturae num-
quam sint,vel futurajsint : vidctur, quod

• Gf. Supr.i, [)ist. .\V.

 :

IN I SKNTKINT. niST. \VIII, I', AI{T. (i. r.oi

adlnic iioii lollaliii' ralio a^lciiii : (Iniiiini coiilia ralloiiciii (loiii : (|nin priiiiiis iiilcl-

aiilciu liahct ralioiicin a'tcrni, (luia ((ui- l(!ctus osl cxtra ralioiuim d(jni : cl idco
vonil al) ailcrno : cvj^o vidcliir, (|iiod noii potcst accipi in distinctioiM! Icrinini.

non (M) dicalur (huiuiu, (|uiu daliirus (^rat |!n(lc ul)i(|ii(! Augiistinus assignaiis la-
in lcinporc. Si tu dicas, (|iio(l tiiiu' ponit lionom doni, dicit (|Uod danduiii ciat. I''J

aptitudiuciu ad crcaluraiii (lua' posscl idoo dico, (piod duo ultiini sunl dc ra-
esso, licot iion crit : pono liiiic, (piod ncc lione tcrmini, sod non piiinus scnsus ct :

possil csso crcatiira : adliuc cnini crit dis- dico uiliiiominus, quod porsonalit(!r di-
tinclio pcrsonaruin : ct ila spiritus proco- ciliir in sccundo scnsu. \'A lcilio (liciliir

dit in ralionc doni, siabpetcrno convonit pcrsonaliter consignilicans essonliam.

oi donuni osse. Ad primum eriio
•^
dicendum, (luod
*
non A
,
,
1 1 I .

5. lloni objiciunt quidam, (|uod donuin convenit ab aitorno datum : quia ipsum
si dicit ordincin ad crcaturani, orgo con- est participium et consignilicat tcmpus:
notat olTocluin potontialitor in creatura : et ideo non convenit secundum ac- nisi
crgo signilicat divinani cssonliam, ([uia tum ct idoo etiam Filius non ab ffitorno
:

rogula ost, quod omnis dictio connolans potost dici datum. Ad aliud jam supra so-
cirectum in croatura signillcat divinam lutum est : quia licot Filius procodit a
essentiam. VA solvunt ad hoc quod vorum Patro, et ex hoc mitti et dari possit, 1a-

ost de connotantihus ofToctum, non in men ipsa sua processione non dicit ra-
potentia, sed in actu. tionem primi doni, sicut facit Spiritus
Sed contra : (iUJus est actus creationis sanctus^ procedens ut amor.
ojusdom ostpotentia
eirectus in creatura, : Ad dicendum, quod effectus in
ALiUD ^

sed actus eslcommuniter trium ergo et : intellectu non habent rationem piimi
potontia : ergo ratione ordinis vel poten- doni exparte dantis : sedpotius amor qui
tiae videtur ly donum signilicaro essen- respondet perfectioni atTectus.
tiam, et non porsonam. Ad ALiuD dicendum, quod temporale
jg
nec causa nec ratio est seterni : sed po-

jiuiio
SoLUTio. Sine praejudicio dico, quod ly tius e converso. Unde dicendum, quod
donum non signilicat nisi rationem Spiri- cumdicitur, quodspiritus dicitur doiiuni,
tus sancti : et hoc dico simpliciter con- quia dandus erat in tempore, ly dandus
sentiondo Augustino. vol datumis, cum dicitur Pater daturus
object. Ad objecta autcm solvenda, a pluri- Spiritum sanctum ut est donum, non di-

bus glossantibus locum istum inventa ost cuntcausam vel rationem, sed potius ter-
talis distinctio,quod ly donum dicalur minum, et consequens rationem doni. Et
tripliciter. Tno modo, quod non dicat est sensus : Quia donum erat donum ideo ,

nisi respectum ad Patrem et Filium. Se- consequobatur datio. Si autem velis in-
cundo modo, ut addat super respectum fori-o, quod si dat, donum dat : etita vi-
illum ordinem ad tompus in quo dari pos- dotur ratio doni inferri ox dato, et ita
sit. Tertio modo, ut super respccluni et causaii. Dicendum, quod ost causalitas
ordinem addat actum quo detur. Et di- consequentise, et non consoquentis ot :

cunt, quod primo modoconvenit ab celer- sic bene ofTcctus infert causam. Et est
no, otiamsi numquam futurum sitaliquid causalitas consequentis : ot sic non infer-t

cui dari possit. Secundo modo convonit elTectus causam, sed magis e converso
ab seterno, sed consignilicat essonliam et sic est Iiic. Llnde quando ox tomporali
propter objcctionem ultimo factam .•
et infortur aet(U'num, non est nisi ratio con-
convcnit hacconditione, quod aliquid fu- soquentiiP, et non consoquentis.
turum sit vel esse possit cui dctur vol dan- Ad aliud dicondum, quod etiamsi 1
.^
Ad ,
4.

durri sit. Tcrtio rno(k) dicunt, quod non creatui"e non possent esso, adliuc s[)iri-

convenit nisi ex tein[)or(.'. Sod Jioc (!st tus donum cst, ot ratio est in eo quod
 502 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.
possil dare, si possit csse accipiens : ex clum : sed hoc non facit ly clonuw, sed
hoc (Miim qnod aufeitiir ralio arcipiendi, ponit potius ralionem ejus in quo datur
non auferlur ratio doni. onniis elfectus : et ilhidest primus amor,
Ad 5. An uuiMiM dicendum, (juod ciim ili- (jui etiani non estelfectivus : el ideo illud

cilui-, dictio connotans (;tfectum siirnili- non est essentiale. Sed cuni dicilur ab
cal esscntiam, iiilehiiiitur de potenlia et actu damii, tunc j)onit causalitatem ad
actu.Sed iliud connotat elfectum quod effectum : cl ideo tunc consijxnilicat es-
suo nomine ponit causalilalem ad elfe- sentiam, et notionem simul.

(l. Qund fiinit Filiiis iiascendo accepit non taiifum ut cssct Filius, sed etiam
essentia: ita el Spiritm sanctus procedendo accepit non tantuni ut esset \

do/ii///i, scd etia//i ut esset essc/itia.

Et nolaiidtim, (juod sicul Filiiis nascciido acre|)il non tanluiu ul Fiiius

sit, sed oninino ut sit, ot ut ipsa suljstantia sil : iln el S])irilus sanclus a
Patrc et Filio procedendo, accej)it non tantuni ut Spirilus sanctus sit vel

donuni, sed etiain ul omniuo sil, et ul subslantia sit: quod ulique non ac-

cepit cxeo quod dalu]' : naui cum non dctur nisi ex lemptire, si hoc lial>eret

ex o(» ([uod datur, accepissct erfio ex temporc ul essel. Undc Au^ustinus in

libro dc Tri/iitatc : Filiiis non hoc tanliiiii habet nascendo, ut sit Filius, sed
omiiino ul sit '. OiiaMilur cr^o, Utrum Spirilus sanclus eo quod dalur,
habeal iiou lauliim iit donum sil, sed omuino ul sit? Ouod si non cst ^ nisi

([iiiii (lalur, id esl. si non habel csse nisi co ([iiod daliir, sicut Filius na-

scendfi habet uon laiiliim ul sit Fibus, qiiod ichilive dicilur, sed omniuo ut

sit ipsa siibslaiilia : quouiodo jam S[)irilus saurhis eril ^ i|)sa subslaiilia, cum
iioii [)rius daielur ([uam ess(,'t cui daretur ? Non er^o eo quod dalur, sed
proccdeudo habet iit sil donum, et ut sit csscntia : sicul l''ilius iion (M) quod
dalus est, sed uascendo ac((^[)il iion taiilnm ul sit Filius, s(mI iil sit cssentia.
riide Au^iistimis iu libro W {\i' Tri/iilatc i\\[: Siciit Filio [incslat cssenliam
siiic iiiilio l('m|)oiis, siiic miilabibtfilo iialiii cT dc Falic fieiieralio : ila S[)i-

riliii saiicto [)ra'slat esseiiliam siiKMiihi iiiilio l(Mii[)oris. siu(> iilla miilabili-

tale ualiiia' i\v iilioqiK^ [^roccssio '.

'
.S. .Vioi «TiMs, l.ib \ (lo Trinilal«^, cnp. l.j.

* In editiono Jnan. Alloaumc dpiest vprbum oat.

^ Edit. Joan. .Mloaumo, fm^

* S. .\i ousTiMs, l.ili \ \ ilr Ti iiiitalo, cap. l'(j.
 IN I si;nti;nt. dist. wiii, ii, i. im
(-tioniK. l^t liiihcl (liia.s |iat-|(>s : iii (]iiai-iiiii

[)t-iiiia o.slciidil, (|ii(hI l''iliiis iiascctKli) ai--

cipil i|ii(mI sil 1'iliiis, (1 Dciis^ cl csscnliu

i»i\ isio 'ncxrus. (Ii\iiia,cl Spiriliis saiictiis [iro^-cdciido.

Iii scciinda oslcndil, ([iiod c\ Ikx- mhii

sc(|niliii', ([iiod l''iliiis iialivilalc sit l)(!iis,

Dcindc qiia'i-itui- (lclioc (|iiod dicil : « AV cl Spiiiliis iinx-c.^-sioiic sit Dciis, ilii, II,

ii()//t!if/tnn , (jVtx/ stcii/ Fi/iiis. cl(-. » « ///> itri/ur (Hiivsito, Si /''i/iiis, clc. »

ll)i ciiiin iii(-i|)il scciinda |)ars dislin- Piiina non lialicl nisi iiimiii ca|)ili!liiiii.

II. Qiiod e.r pi';i'dii'lis vidclur, iiiiod Filiiis iioii /nii/niii ut Filias iia/ioir

ta/e, sed e/ium de siinili essen/ia, e/ Spiri/iis saiie/iis proeessione.

llic oriliir qiia^slio, Si Filiiis nascendo liahot non tantum nt sit Filins,

sed ul sitessenlia :el Spiritus sanctusprocedendo non tantuni ut sit donuni,

sed ut sit essenlia: ergo et Filius nativitate essentia est, elS[)iiitus sanctus
processione estessentia: cuni alibi dicatur, quod nec Pater eo Pater est
quo Deus, nec Filius eo Filius quo Deus, nec Spirilus sanctus eo donuin
quo Deus : quia, ut ait Augustinus in lihro de Tnnitate, Jlis noniinibus
relaliva eoruni ostenduntnr, non essentia '. Unde post plenius agemus. Ad
quod breviter respondentes dicimus, quia nec Filius nativitate essentia est,

sed tantum Filius : nec Spiritus sanctus processione essentia est, sed donum
tantum : et tamen uterque, et ille nascendo, et iste procedendo accepit ut
esset essentia. Non enim, ut ait Hilarius in li])ro V de Trinitate, per defe-
ctionem,autpr(jtensionem, aut derivationem ex Deo Deus est, sed ex virtu-
te natura* in naturam eamdem nativitate subsistit Filius et ex virtute na- :

turffi in naluram eamdem processione subsistit Spiritus sanctus^

I. E.vponit Vjerlta Hitarii.

Quod ita intelli^i [)otest, Fx Patrc qui est vii-tus ingenita, ualuram ([uam
liabel eamdeni Fiiius, nativitate, id esl, nascendo, et Spiritus sanctus pro-
cessione, id est, procedendr) habet. tJnd(^ i^isc idom apertiuseloquensquod
dixerat aperit, dicens : Nalivitas, inquit, Dei non potest non eam de qua

' S. Au(;usTi.NUs, Mli. \'li dc Triiiiliilc, caii. 2.

* S. HiLARlus, Lil». V (k; Trinilalc, pciK! in calcc lihii.

50 i n. ALB. MAG. ORD. VRJED.

perfocla '
esl, tenere naliiraiii. Non oniin aliiid qiiam Dens sul)sislit, qnod
non aliimde qiiain de l)eo suhsislit. Ecce his verbis apcritur, quoniodo in-
lolligonduin sit illud, Do Patre p:encralio pncstat essentiain Filio, el de ulro-

que processio pra^stat ossentianiSpiritiiisaiicto. Non qiiia illecssentiasit Fi-

lius, ct iste essentia sit ISpiritus sanctus, inio pro})rietato personali : sed
qiii.i ol illo nascendo, ot iste procedendo essonliam habent oaindein, ol lo-

tain qua> in Patrc est.

K. Quod SpirUiis sanctns dici/jcr donum ct doncUuni sccunduni duos pnc-

dictos modos processionis.

Ex praMliclis palot qiiod Sj)irilus sanctus sempiterne donuiu ost, ot lom-

poralitor dalum vol doiialiim. Ex quo apparet illa distinctio gemincC pro-
cessionis, do qua suj^ra oiiimiis. Nam secundum altoram processionem di-

citur donnlum vol datum, secundum alteram vero dicitur donum.

Ad iioc dicunt qnidam, quod ha-c sim- soiui 10.

pliciter est concedenda, Filius nasccndo

accipit, vel Filius nascendo hahel quod
AIITICLLIJS VIF.
esl Dcus et divina csscntia : sicut Ma-
gister hic in J.iilera dicit : et hoc idco,
An hsec sitvera, Filius accepit nascendo,
quia in tali loculione, ly nasccndo non
vel habct nascendo (piod sil Deus, vel
detcrminat nisi suppositum : ct est scn-
essenlia divina ?
sus, Filius qui nasceiido est Filius, acci-
pit (juod sit Deus vcl csscntia divina,
CiRCA qiiocl (lubitalur, lllruin h.-cc sit vcl liahet hoc.
vcfa, h'ilius nascendo ac(e[»i( quod sil Cuni autem dicitur, Filius nasccndo
Dcus, vel nascendo est Deus, vcl csscn- cst Deus, vel essentia diviiui : (iiciint,

lia divina? quod gerundivum polest diccrc causam

Vidclur, quod non : (jiiia rcspeclu praedicati : et sic falsa cst locu-
1. Qui(l(pji(l (>st nascendo^ lioc dislin- tio, quia nativitas non attinuil essentiam
guit ipsuin a j^cnerante : si ergo Deus est (livinam, ut piohatum cst supra '.

nascendo, Dcus vel csscntia divina dis- \'cl potest cxponi pcr duni : ut sit

tinguilur .1 Patrc, (piod falsuin cst. scnsus, l''ilius dum nalus est, liahct es-
2. Itein, (jui(l(pii(l i'"ilius cst nasccndo, scntiam, ita quod notet concomilantiain :

illud est naluin : crgo si Kilius esscntia ct sic dicunl eam csse verain. Et hoc
cst nascendo, ipsa esl nala. I^adcin ob- non vidclur esse de intentione Lillerse :
jeclio prorsus cst de hac, S|iiritus proce- ([uia iii Lillrra hahcmus, quod nativitas

dcndo esl Dcus, vcl cssenliji divina. prtestal essentiam l''ilio, quod vidctur

'
Kdil .lo.in. Allo;iimi(^, profccla. Cf. Supra, Dist. V.
 :

;;().",
IN I SKINTI^INIV niST. XVIII, K, AHT. H l/l W, L.

|,ropiic dclcrmiiiaro composilionciii

iiiiiiicn' ('Jiiisiiiii. Scd ad Imr (licciKliim |„.|

csl (•\ parlc piicdiciiti, cl ila vidctiir miliiri

csl, (|ii(iij (lisliiiclio illii sii|>|»lcii(la :

(|iiia ciiiM •^criiiKliviiiii dicil ralidiiciii (•;iiis;ilil;is ii;ilivil;itis ;id Dciini vcl csscii-

|iriiici|>ii (H'it;iiialis, ([iiod |m>IcsI dclcr- ti;iin : ideo iMagisler nogiit (!ain.

iniiiarc ('oiiiposilioiicm Ncrhi cx parlu

siihjccli laiilum : iil sil sciisiis, iMliiis

Uiiscciido, 1(1 csl, (|ui iniscciido csl hilius,

accipit, vol lialicl. V(d csl, Dcus, vcl cs- AiniCI LIJS IX.
scnliii divina. Vel, polcsl del(M'niinalio
rel"cri'i ad coniposiliononi sii^niliciiiulo ,1// isti sunt trcs inadi (jcnr.ratioiiis lan-
actuni transeunlom supor praMliculuin tuni per defeetioncni, proccssioncm, ct
ct sic falsa ost, ()ui;» soquorelur (juod os- dcrivalioncm ?
sontia ossot n;ila ;irK|uo iiiodo : ct hoc
sensu procodunt objoctionos, et idoo pa-
tot solutio ad illas. Deinde quoeritur de hoc quod dicit

Ililarius : « Jhr defectionem, aut pro-

tensionem, aul derivationem, etc. >;

IT.Tec enim dicunt tres rnodos genera-

ARTICULIIS VIII. tionis : et qua?ritur, In quo diirerunt?

An ista sit vera, Filius nativitatc cst Et dicendum, quod omno quod nasci- Soiuiio.

Dciis ? tur ex aliquo inodo materialiter, aut

exit de potentia cum abjectione formse
prius existentis in materia, aut exit re-
Deinde quaeritur de hoc quod dicit, tinendoformam illius substantialem. Si
ibi, H, « Ad quod breviter respondemiis, primo modo, vocat Hilarius per dcfc-
quia nec Filius nativilate essentia cst, ctionem generari, sicut calamusexgrano.
etc. » Si autem generatur quod ita retinet lor-

hjadem enim ratio vidctur esse de ista, mam specificam, tunc non accipit nisi

Filius nativitate est Deus : et de hac, formam artis_, et illaforma est;?er matc-
Filius nascendo est Deus : ot si distin- rix extensionem, vel collectionem, vel
guatur, quod ly nativitate determinet difTusionem : et primo modo producilnr
compositioncm verbi ex parte suppositi, aliquid ex ferro et metaliis qufe produ-

vera orit. cuntur per extensionem matoriee, secun-

do raodo lacus ex rivo, et terlio modo
Ad hog dicendum, quod rovera dis- rivus de fonte : et illos secundos modos
Sed quia ablativus habet
tinguibilis est. comprehendit sub uno.
subintellectam preepositionem, quse ha-

\j. Sem/idum /loc qund doimm e.v/, refrrtur ad Patrem et Filium: secun-
dum qaod datum, ad eum qui dedit, et ad eos quibus datnni est.

sccundum hoc quod sempiteino donum est, refertur ad Patrem et

Ft
Filium secundum hoc vero quod dicitur datum vel donatum, et ad eum
:

(jui dedit refertur, et ad eos quihus datur : et ejus dicitur esse qui dat, ct
50() D. ALB. iMAG. OIU). PH/EI).

illorum quibiisdnr. IJiide Auf-uslinus iii libro V de Triuitate a'\\ : Quod

daliiin osl, et ad euin qiii dcdit referlur, el ad eos quihiis dedil . Itaque

Spirilus sanctus non lanlum Patris et Filii qui dederunt, sed eliam noster
dicilur qui accepimus. S|)iiilus ergo et Dei est (|ui dedil, et nosterqui acci-
jtimiis: non ille s|)irilus iioster (juo suiniis. (jiii.i ij)se cst sj)iriliis liominis
qui iii ij)So esl: (jiiamviset illiim sjtiritum rjiii liomiiiis dicitiir, ulique ac-
cepimus: sed aliler iste, aliter ille iiostcr dicilur. Aliiid est enim quod acce-
pimus ut essemus, aliud quod accepimus ut sancli essemus. Quod autem
Sj)irilus sanctus noster dicalur, Scriptura ostendit. Scrij)tum est enim de
Joanne, quod in spiritu Elia» venireta. Ecce dictus est ElieK spiritus quem
accepit Elias, scilicet Spiritus sanctus. Et Moysi ait Dominus : Tollain de
sj)iiitu Uio, el daho eis *, id esl, dabo illis de Sjjirilu sancto quem jam dedi
tibi. Ecce et liic dictus est sjjiritus Moysi. Patet iiziliir, (juia Sj)iritiis san-
ctus noster dicitur spiritus : sed quia nol^isdalus, el dalus utique ad hoc ut
sancti essemus : spiritus vero creatus ad lioc est datus, ut essemus.

M. An Filius cu)n sit nobis dalus, possit diri noster ut Spiritus sanctus?

Hic qucTritur, Utrum et Filius cum sit nobis datus, dicatur v(d possit

dici noster ? Ad qiiod dicimus, quia Filius dicitur nosler panis, nosler red-

emplor, et hiijiismodi : sed iion dicitur noster Filius, qiiia Filius dicilur
tantum relalive ad eiiiii qiii ficiiiiil. El ideo nosler l''iliiis noii j^otest dici,

sed Patris laiiliim. In eo aiilem quod diciliir datus, et ad euiii qui d(Mlil, et

ad eos quibiis datus esl referliir: ut et Sj)!ritiis sanctus, qiii etiam ciim in

Scriplura (ut sujira diclum esl) dicatur sj)iiiliis noster, vel spirilus tuiis,

vel illius, ul de Moyse et Elia dictum (»st, nusquam tainen inScrij)tura

occurril ila dici, Spirilus sanctus noster, vcl liiiis. vel illiiis, sed sj)irilus

noster, vel liius, vel illiiis : (jiiia Spiritiis sancliis eo diciliir (jiio doniim :

el iiliiiiiKjin' rclalioiie '

diciliir ad Palremcl ad Filiuiii, ct hoc s(Miij)ilciiia

relatione. Si lamcii ali(jiiaiido diciliir doiiiim nostriim, accijiiliir doiiinn

j)ro donalo \'cl dalo. liiiiii nck» (Ioiiiiiii accij)iliir co modo (jiio Sj)iriliis

'
Eclit. .Io;in. Alloauine, <hUiir.
* S. AcGUSTi.NUi, Lib. V de Trinitatf, cap. 14.
' Luc. I, 17 : ]pse pr^rrdrt ante illiim in spirilu rt rirlKtr FAi^.
* Viilf,'ata liabet, Nuincr. xi, 17: Au/rrain de spirilu Uio, trmlmnmu' ris. Cf. Pliam, ibidom, y. 2:i.
'"
Kilit. Joannis Allcaume, relative.
 liN I SKNTKINT. DIST. .Wlll, N, .XHT. 1(1. ;;il7

aanclus (loniiiiJ IViliis cl h'ilii (liciliir, iioii lioiiiiiiis : ilii cl l''iliiis siil) liaci

<i|)|)('II;ili(>m> iinii polcsl dici nostcr, iil (liciiliir iMliiis iioslcr, siciil imc
(liciliir Spiriliis s.iiicliis iioslcr : cl laiiicii dc l^lio diciliir, paiiis iiosf((r : (d

(l(^ Sj)irilii, s|)iriliis iioslcr. Illc iioslcr p.niis, (|iii.i iios rclicil iiohis d.iliis :

islc iioslcr spiriliis, (|uia ii(d)is iiispiralur a Palri! cl hilio : cl iii iiohis sjii-

ral sicul viill. l^iidc .\iit;iisliiius iii lihro .W Av Tiiiiilnlc .iil,<jiiod {\{\ Palic
iialiiiii csl, .id P.ilrcm solum r(d"crliir, cum diciliir iMliiis'. VW idco I-^ilius

l*alris csl, cl iioii iioslcr. Dicimus laiiicii (d p.iiiciii noslruni da iiohis,

sicuUlicimus spirilum noslruni.

N. Utrum Spirilus sa?irti/s ad seipmm rcferatur'}

Post lh'OC quieritur, Ulrum Spiritus sanctus ad seipsum refcralur? Ifoc

enim vidclur ex prcudictis possc prohari. Si enim (|uo(l datiir refertur ad
eum qui dat, ct ad eum cui datiir : et Spiritus sanctus dalur a seipso, ut
prcTdictum est : crgo refcrtiir ad seipsuni. ilujus quccstionis determinatio-
nem in postcrum difTcrimus, donec tractemus de his qucP relatlve dicunlur

dc Deo ex temporc : in quihus datum et donatum continentur.

DIVISIO TEXTUS.

ARTICULUS X.
Deindc quoerilur de uUima partc istius

dislinctionis quie incipit, ibi, L, « El se- Cum quibus nominibus divinis possit
cundian lioc cpiod sempilerne donum est, conjungi hoc pronomen, noslrum, t'e/

etc. » meum ?

Et habet tres partes : in quarum prinia

tangit qualiter dicatur spiritus. In secun_
da quare non dicatur noster iilius, cum Est aulem hic generalis qusestio, Cum
sit datus noi)is, ibi, .M, « Hic quserilur, quihus nominibus divinis possit conjungi
Ulrmn el Filius, elc. » In terlia quaeri- liocpronomen, nostrum, vel meum ?
tur, ex quo Spiritus dat se nobis, et ex 1. Dicitur enim, Deus noster, cum ta-

hoc quod refertur ad nos, utrum etiam men ly Deus non signillcet respectuin ad
referatur ad se, ihi, N, (( Post liwx nos ergo videtur, quod non tantum
:

quwritur, Utrum Spiritus sanctus ad cum his conjungihile sit quse respectum
seipsum referatur ? » ponunt ad affectum in creatura.

' S. Ai,oi:sTiNus, Lib. XV de Trinilale. cap. ^4.

 :

o08 D. ALB. i\lAG. ORD. PR^D.

2. Rem, Dicifur Paler nostcr, cum ta- cetprimo et secundo et ultimo. Qusedam
men Paler dical (eternum respeclum
ly autem alia deficiunt et quibusdam, sicut
quo distingnitur persona ergo videtur, : facile est viderc.
Ad 1.
quod eadem ralione dicatur Filiusnoster, DicENDLM ergo ad piimum, quod Dcus
et Spiritus sanctus noster. significat ut in hahente deitatcm, et im-
Item, Isa. ix, 6 : Filius datiis est no- ponitur ab actibus quibusdam significan-
bis. Et quod nobis datum est, nostrum tihus efTectum in creatura : et ilb sunt,

est : ergo est Filius noster. summe providere, et hujusmodi, sicut

3. hem, De Spiritu sancto bene dici- supra diclum est in quaestionc dc hoc no-
mus, Spiritusnoster : etnon dicimus, Spi- mine, Deus '.

rilus sanctus noster : lioc autem non po- Ad aliud dicendum, quod cuni dicitur, Ad
test esse propter rationem spiritus, quia Patvr noster, sumitur ratio paternilatis,

dicitur, spiritus noster : ergo erit propter vel a creatione, vel recrealione : et ideo

rationem sanctitatis. Sed contha : Ipse tota Trinitas est pater noster. Sic autem
operatur sanctilatem in nobis sicut spiri- non est de Filio : quia non potest dici pro-

tualitatem : ergo ratione utriusque debet prie Filius nosler, quod sita nobis per es- -f-

dici noster. se gratiae vel naturse : hcet ipse dicat,

i. Item, (Juiire non dicitur donum no- quod qui fecerit voluntatempalris, ipsesit
struni, cum donum dicat respeclum ad suus frater, et soror, et mater ^
: et hoc ve-
cum cui datur? Nihil autem ita vere no- rum est sub dcterminatione, scilicet se-
strum est sicut id quod gratuitodonalur cundum hoc quod ipse simphciter est Pa-
gratuito autem datur nobis donum : ergo ter noster.

est donum noslrum. Ad ALiuD dicendum, quodcum dicitur, Ad 3,

5. Item, In nominibus essentialibus spiritus, etiam notatur efTectus spirituali-

quae significant allributn, ut sapientia, tatis, ratione cujus dicitur nostcr : cum
bonitas, et bujusmodi : non cnim dici- autem additur sanctus, est circumlocutio
tur, sapientia nostra, nec essentia noslra :
nominis atcrnie personoe et ideo tunc :

sed dicitur, salus nostra, patientianostra, refertur ad nos.

forlitudo nostra, et bujusmodi : qu(B est Ad autem (juod ohjicilur, gralia

lioc

ratio liujus ? cujus hocsit? Dicendum, quod lioc est

gratia utriusque conjuncti : quia conjun-
clum estdiscretum, et disjunctum conve-

Scilutio.
SoLUTio. Dicendum, quod quatuor exi- nit toti Trinitati, sicut et effectus conno-
guntur ad hoc quod terminus signilicans tatus.

divinam essentiam vel personam, possit Ad ALii d dicendum, (juod donum di- Ad 4.

recipere boc pronomen, nostruni, vel cif relationem a-fernam qua refertui- ad
meum, vcl tuum, vel suum : quorum Patrem etideonon potcst dici
Filium, et

primum est, quod signilicet ctrectum in (loiium nostium, Ad id autem quod obji-
creatura. Secundum est. quod significef cilur in contrarium, dicendum quod da-
liabitudineni agentis ad ellVctiim ilhiin. tiim est nostrum. sed non donum, ita
-4
Terlium est, qiiod non signilicet relatio- (juod ly nostrum el ly (hnium ex eadem
nem distinguentem in (Jivinis, Quarlum parte orationis coiisfruanlur : (juia func
est, quod non signilicct habitudiiiem for- ly nostrum dicit. quod in illa iiahifudine

ma^ in cnniparatione ad id ciii inest for- se habel ad nos (lua^ iinportatur in nomi-
ma illa. Iii trihus istorum dcllcit esseii- nc : ef secundum hoc si csset donum no-
lia divina, et deitas, et hujusmodi, scili- f 111 III, oporleret (juod esset donuni a no-

« Cf. Sn|ii.i. I>isL V. .1(1 lloiiiiin. II, t:{; Jacob. i, 22.

' Cr. .Miillli. VII, 21 ct XM, :;0; Marc. iii, X\ ;
 IN I shiiNrivNr. nisT. wiii, n, vin. lo. :io*)

l)is : v[ si csscl. lilius iioslcr, si \\ iioslcr Ait ami d (liccii(liiiii, (jiiod Naj»i(tiil.i(i di- f^,\

iinmcdiatc c.onslruiilur cwim ly /iHiis, (!S- cil ordiiicin roriiiju ad id cujus csl ronna
scl liliiis a iioliis : ([uod cuin ralsuin sil, iila, cl idco jlliiis csse dicitur : ct ideo

non dicilur lilius noslcr, ncc doiiiiiii iio - ipsi! non cst supicntia, nostra, quia signi-
sliuin. I"'il iion sc(|uilur, I*]st datusnol)is : licarclur, quod co rorinalitcr sa|)icntcs
cr^o csl iioslcr liliiis, V(d noslriiiii do- css(!inus : S(mI palifuitia, spcs, salus, {nv-
iiiiin : ct csl fallacia accidcnlis, (juia con- tiludo, lirnuimcntuin, oinnia dicunt cllc-
vcnit ci cssc noslrum sul) ration^; dati, ctum causatum in crcalura, ct a Dco : ct
non taincn sub rationc doni vcl niii, nisi imj)ortant (•ausalitatcm ex modo siynili-

ly )ioslnim ai \\ filii vcl doiii non cx candi : ct idco cuin talihus jun;^itur ly //o-

partc una oralionis construanlur ut : striim ex cadcm partc.

dicatur, lilius est noslrum datuin, ct do-
nuin cst noslrum datmn.

, s *^4Cya3ie*vJi/^ **
51(1 D. ALB. MAG. OHI). V\{.¥.D.

DISTINCTIO XIX,

I)e .1'.(|iinlilalc P<M'sonai>iiiii.

A. I)c propiickitihu^ ct coiidltionilnis quodammodo essentialibtis

et quodainmodopersonalibns trinitatis et unitatis.

Nunc poslquam cocTRlernitaloni Ir-iuni personaruin j^ro nKKJuid facullalis

nostrtC insinunviinus, jain dL' caruindein aM|ualiliile ali(|ui(i eloqui super-
est. Fides eniin Clatholica sicut cotetcrnas, ila et coaK|uales tres personas
asseril. .K([ualis esl enim in onniibus Piilri l'ilius, et Patri ol Filio Spirilus

sanctus. Quia (ut Augustinus in libro dc Fide ad Pctruin ', breviter ape-
riens quomodo inlelligalur a^qualilas, docet) nullus horuin alium aul pra'-

cedit aMernitate, aut excedit magnitudiuo, aut superat potestate : quia nec
Filio, nec S|)irilu sanclo (quantum ad natura^ diviin'P unilat(nn pertinel)
aul anterior, aul major est i?iil(!r, ih!c l*'ilius Spirilu sanclo. .Fternum
quipjie et sino inili<t est, quod JMlius do niilurii Piilris cxstilit : et adornum
iic sine initio osl, (piod Spiritus sanctus de natura Patris l*'iIii(pio j)roco-

tlil. 01) hoc ergo tres unum recte credimus, et dicimus Doiim : (|uia iiiiii

prorsus ioternilas, una immensiliis, un;i uiituraliter est Irium porsonarum

divinilas. Ecco broviter iissigiiiiN il Au^ustinus in quo Iriiiin j)orsonarum
consisliit io(juiililiis, scilicot (juiii idiii idiiun mm oxcoUil, iuil ioloinilalo, iuit

mfi;.:-nilii(linc, iiiil potestate.

a^qualiLite pLTSonaruiu. Ad (listiiuMioiiLMii

enim personaruni in divinis, sienl supra

bivisio TEXTLS. diclum ost ', cxigehalur, (juod rcm;inerct
aequalilas csscnlia^ in nalura suh (jua di-
slini^^uuntur, el aMjualitas j)raMliealionis :

« iXwic po.s/f/uain cocs/eniitdfeui /liiim el de his Magister (leterminiit usquc ad

pcrsoiifiiinn, elc » \\\\ dislinctionem.
Ilic incipit s^MMinda pars islius liMcla- Dividilur juilem iii Ires parles : in qu;»-

tus (lc Trinitate, iii (pia Magister agil de ruiii priui;i iiiiil dc liisin (juihus alhMiditur

'
S. .VcGusTiMsi, De V\(\o ail Petrum, eap. 1. - cr. Siiitra, l»i-l. IV.
 liN I SKiNri':NT. DIST. \l.\, ,\, AIM. I :)ii

;pi|ii;ilil;is |)(>rs(>iiiii'iim. Iii scciiiitl;! iiiilciii

(lc (liN('rsil;ilc MoiniiiiiiM siilisl;iMli;iiilcr

cl |)crs(Mi;ililcr (liclorMiii, iil ;icc,i|)i;iMlMr AiniClIM S I.

MolioiKiliil cl |)crsoM;ili;i, dc ([Mihiis iii-

l(Mi(lil : cl li;ci' iMci|)il (listinclioiK^ Wll, 1// /// divinis piissit csse leiiua/i/as ?

il)i, « fosl prauitcld fiis^icrcii ///di, /lohis

riilcliir i/c iioiiiniui/i i/irr/\siliilc, clc. >

Im lcrliii ii^il (lc (licli(mil)MS MMiiicr;ilil)MS Ilic incidit dubium anto lAtterain. Si

(jm;p ii(lJMMi;i liiihciil cl cssciili;ilil)MS cl («([Miilitiis cst iii (liviMis? \\\ si (!st, tunc
|)crsoM;ilil)Us cl MolioMiilihiis : cl Imuc. iii- ([UJcritMr, (aiiu otiiim in diNinis sit idon-

(•i[)il (lisliiiclioMc \\l\', ihi, » //ii di/i- liliis ct similitudo, quiirc Miigistcr noii

(jeiilcr iiK/uiri oporlci ciiin i/i Tr////liilc, lacit s[)cci;ilein triictatum d(! iljis?

etc. »

Pi-iiiui luirMiM (iMiVS liiihcl [)iirU^s, scili- Ad [iriinum [^rocedilur sic :

coL illiiMi (|m;i' csl de his in qiiihMS [lerso- 1. A ([uocumque romovctui' causa ot

niB iitteMdiliir ivqMiilitas, cl ilhuu qu» causatum, uiiitas quantitatis dimensivai

occasiaucitur ex ista, scilicel qiiid sil di- causa (Pqualitatis est : et liiBC non ost in

ctuni, cuin dicilur, soliis Pa/er, cumi divinis : crgo videlur, quod nec eequali-
iequalitas [)oniit j)luralitatoni : cl dc aliis tas.

sigiiilicatioMihus dictionuin oxclusivarum 2. llem, A quocumque removetur ge-

quifi incipit dislinclioiie X\l, ihi, « llic nus, ct s[)ccies : sed gonus a?qualilatis

oritiir qwcsiio IraJicns originern cx prse- cst proporlio, et liaec non est in divinis :

dictis. » crgo nec aequalitas. Probatio minoris.

llaruin anlerlor iidliuc scinditur in Pro[)orlio enim est commensuralilas
duas : iii quaruin [iriina vcnando in qui- qManlilalum : et hiec non convenit divi-
bus altendatur cequalilas, prohat tres nis.

personas aiquales esse in magnitudine. :3. Item, ^'Equalia sunt, sicut in Geo-
In secunda, prohat oequales esse in po- metricis dicitur, quiie sibi supposita se
lontia, distinctione XX, ihi, « Nunc os- non excedunt, nec exceduntur una au- :

tendcre restat, quoiaodo aiiqua liarurn tem persona alii non supponitur, nec di-
personarum, elc. » gnitate, nec applicatione ergo non con- :

lloec distinclio dividitur in tres partes : venit eis aequales esse.

in <[u:iruin [)rima ostendit in quihus est 4. Si forle dicas, quod illffi rationes
aiqualilas. In secunda, osteiidit qiialiler locum liahent in his quae mole magna
a3ijuales sunt magnitudine, ihi, il, « Nunc sunt : sed ajqualilas personarum atten-
igitur superest ostendere, etc. » In ter- ditur in quantitate virlutis. Contra : In-
tiii, repelit ut quaedam addat, ihi, ]l, linito nibil est aequalo : sed virtus cujus-
« Sciendum est ergo iaiitam ipqiia/ilaii-in lil)ot personarum est inPinita : ergo non
esse in Trini/ate, elc. >;
liabot ratioMcm aequiilitatis.

Prima harum liahet Iria cii|)ilula in : .'). Itom, Quod omnino unum et idem
quorum primo venatur ea in quihus est est, non est aequalc, quia «quale ponit
(equalitas. In secundo ostendit, quod plura : autem personarum omnino
virtus
realiler ab essentiii non dilVorunt, ihi, B, una et eadem est crgo videtur, quod
:

« Cum enumerentur isia quasi diversa, non habeat rationem aequalitatis.

ctc. » In tertio dicit, quod de icqualitate (). Alia via iterum objicitur in contra-
aeternitatis jam habitum cst unde restat : rium quod cnim omnino simplex est,
:

dicere do magnitudine, ihi, in tlne cap. nullam liahot quantitatem quod autem :

15, « Qiwd aulem ieteridtalc, etc. » nullam habet quantitatem, nuUam habot
aequalitatom : ergo cum iii diviMis sit
 \-2 D. ALB. iMAG. OKI). PR.^D.

oninimoda simplicitas, nulla vidclur cssc a^quatur. Sed hoc nihil est : quia infini-

sequalilas.
ium non participat rationem iequahia-
lis : quia sua quantitas nec in sc nec ad

SoLi-Tio. Dico, quod in divinis est aliud est certa : et ita non icquatur :
soiuiio.

icqualitas bene concedo, quod in di-

: et quia impossibilc est eiiam inielligerc

vinis non potost esso'quanlitos dimensi- a^quari ab aliquo cujus quantitas semper
va, quam Augusiinus vocat quantitatvm accipitur. Tnde prima solutio est verior.

molis : sed esl ibi quanlilas virtutis. Ad aliud dicendum, quod licet virtus ^^j 5

Aa 1. Unhe dicendum ad [)rimum, quod cau- divina omnino eadem sit, iamen liaec

sa Bequalitatis qu» cst identitas virtutis virtus est phirium personarum, et habe-

in rebus, non toliitur a divinis : et ideo tur a [)luribus personis, et gratia illa-

polest in eis esse sequalitas. rum habet comparationem, quia sunt

Ad2. Ad ALiLD dicendum, quod proportio plures qui in una virtute a^quantur. Sed
est diversorum in substantia : et ideo re- hoc vcrum quod si uiia esset in se,
est

movetur a divinis. Supra' ostensum est, et unius tantum in persona, tunc non
quod si genus aliquod removetur a divi- posset assignari ratio a^qualiiatis.
nis, non oportet quod propter hoc remo- Ad ALiuD dicendum, quod virtus divi- Ad g.

veatur species quia species quandoque :

na in se nullam habei quaniiiaiem : sed

non ratione generis transsumitur ad di- quantitas virtuiis atlendiiur ad extra,

vina, sed ratione diirerentiffi quam addit scilicet pencs objecia et actus. Dicimus
supra jrenus : et sic est bic. Probatio. enim, quod Acliilles et irerculcs aqualis
TEqualitas enim est proportio aliquorum sunt quando unus tot vincere
virtuiis,

ad invicem secundum unam quantila- poicst, quot alius et quando unus om- :

tcm : et ratione ejus quod est habere nem acium facore poiost, quem pOtest
unam quantitatem viriutis transsumiiur facere alius : et sic dicimus in divinis,

ad divina, et non ratione antecedentis quod talis cequalitas non repugnat sim-
quod est proportio diversorum. plicilali : quidquid enim polest Pater,
Ad aliud dicendum, quod illa diffini- potcst Filius Spiriius sancius, et e
»
Acl o
,
3.

tio datur de sequaiihus in quantitaie di-

•1' converso.
et

mensiva, quam considcrat geometer :

sed a?qualiias in viriute aliqua est tan-

tum posse sicut ille, et baec competii in
divinis. AHTICULUS IL
Ad alild dicendum, quod cum dicitur
Ad ).

virtus Patris essc infinita, non intelligi- Ciim in divinis sit siniilitudo ct idcuti-
tas, (luare illa non tantjit Magistcr
tur infiniia, quia sic virtus sua cxcederet
ipsum sed intelligitur infinita, eo quod
:
sicut sefiualitatcm ?

non finitur extrinseco aliquo et hujus :

ralio supra est explanata^ : et hoc modo

inlinitum quod sibi finiiissimum est, ha- Secundo quseriiur, Cum in divinis sit

betaequale, non habeat seq\iah> ex-

licet similiiudo ei idenlilas, quare Magistor

tra suam essentiam unde sic virtus Filii : non laiigit illa sicut tangii a^qualitatem?

a^quaiur virtuti Patris, et e converso. L Vidotur autem. quod de identiiaio

Quidam autem hoc alitor solvunt di- iannoro dobeal, quia dicit Philosophus,

centes, ([uod inlinituui inlinito esl a'qua- quod unum in substanlia causat idein :

le. Unde et si virtus Palris inlinita esl, unum autcm in quanlitate causat a^qua-
etiain virlus l"'ilii est inlinita : et sic le, et unum in qualilaie causat simile :

1
Cf. Snpra, Dist. Vlll. » Cf. Siipra, Dist. Hl.
 . :

IN I SKINTKNT. DIST. Xl\, A, AHT. 2. 513

s(mI (licil |{o(!liiis, cl. Iial)iliiin (\sl sii|)ra ', polcnliaiii cl inipolcnliam, spiriliialihu.s
(|ii()(l oiniua [)i'aMli('aincnta rclala in pra-- coiivciiit proj^ri^; : (|iianlitas aiilcin, con-
(rK-alioiicin (livinain praMcr rclalioiicin, litiiia piiccipm; cui convciiil ralio ina;.^'iii-

inulantiir in siihslanliain : cr^o vidclur, tudinis, non convcnil nisi (^orporalihiis :

(piod (Ni (puc (licunt (piantilatcin virliitis, (irgo vi(l(!tnr, (juod (pialilas iiia^is vicina

cl ([iia" dicuiil (inalilatcin, iii (li\inis pia'- sit (livin;e {)r.'edicationi, ([uain ([uanli-
dicant substantiain : cr^o videtur, ([uod tas : crj^o cliain nnitas (jiialitatis ina^is
c.v uiia virtuU^ vcl sa[)ientia causatur [)r()|)ri(! esl iii divinis, quain iinilas (juan-
idem, et non ;r(|ualc vel siinilc. titatis : scd unitas ([ualitatis facit siinilc,

2. Ilcin, IMagis sunl unuin ([u;e idcin unilas auteni quantitalis causat aiquale :

sunt, quain ca qua^ sunl aM[ualia : sed or^^o in divinis magis est dcterminanda
pcrsonaruin in divina nalura ct attributis similitudo personarum, quam aiqualitas.
cjus maxiina csl unitas, ut dicit Jiernar-
dus in libro V de Considcratioiie : ergo Solutio. Diccndum, quod in verilate soiutio
videlur, quod ipsarum sit idenlitas in unuin in substantia facit idem, ctunum
ipsa, et non aH]ualilas. in quantitatc facit a^quale, et unum in
3. Item, Oua> omnino eadein sunt, qualitale facit simile, sicut dicit Pliiloso-
sunt sequalia, et non convertitur : ergo phus in V Melaphysicse. Sed de eodem
videtur, quod magis competat personis non erat lioc determinandum quia ideni :

uniri unionc identitatis, quam aequalita- cum eo cui est idem, non dicit distinctio-
tis. nem personae. Hic autem non determi-
4. Item, Trcs persona^ proprietalibus natur nisi de liis quse dicunt pcrsonarum
distinguunlur, et substantia conveniunt distinctarum unitatem. Unde etiam su-
sed convenientia substantise facit idem : pra probatum est^ quod Filius Patri
ergo videtur, quod in his quse in Littera nec est idem Deus, nec est alius Deus,
tangit, causatur identitas, el non a-quali- sed bene est sequalis quia Iv idcm vult :

tas. habe-e identitatem personoe, aliud au-

tem diversitatem essentise : cum autem
Ulterius Quare non agat
quaeritur, in tola ista parte libri Magister determi-

hic de similitudine trium personarum, net de distinctione personarum, non de-

cum videatur similitudo magis proprie buit tangere de identitate principali
convenire personis, quam eequalitas? tractatu, tangit tamen hic de incidenti,
1. Quia qusedam sunt in divinis, ut qualiter una persona est in alia per iden-
dicit Damascenus, quce prsedicant sub- titatem essentise. Similitudo autem pa-
stantiam quaedam autem quse id quod
:
rum nimis dicit in divinis quia non se- :

assequitur, ut justus, et bonus cum : quitur, ut dicit Augustinus, si aliqua duo

igitur trium personarum sit una justitia, sunt similia, quod continuo sint sequalia :

et una bonitas, erit trium personarum sed e converso si sunt a;qualia quantitate
una similitudo et ita determinanda est
: virtutis, sequitur quod sint similia, quia
similitudo trium personarum. quantitas virtutis est etiarn secundum
2. Item, Ea quae substantiam asse- posse corum quae secundum suum no-
quuntur, liabent inter se differentiam : men qualitatem significant, ut posse sa-
quaedam enim sunt quae quoad aliquas pientiae, et posse bonitatis, et hujusmodi
suas species conveniunt spiritualibus et ideo aequalitas maxime competit dis-
qusedam autem corporalibus
substantiis, tinctioni personarum divinarum.
tantum conveniunt sicut qualitas quoad : Ad primum ergo dicendum, quod licet Adi.
dis[)ositionein, et habitum, et naturalem in divinis quantum ad rem omnia prae-

' Cf. Supra, Dist, VIII. * Cf. Supra, Dist. MV.

XXV 33
 tWi I). W.n. M A(.. OIU). PI{.K1).

(licaiiKMila praMlicMil siilislaMtiiiiu vcl rc •

lalioncm, non taiiuMi ([uoad inoduin si-

frni(kan(li : ()nia (ju;L'(lain piavJiianl pcr

inodinn qualitalis, ct qutLHhun por ino-
(luni (juanlitalis virlualis. Si vero quse- AHTICl'LLS IIL
ritur, Qnid subsil liuic inodo ? lioc est

exposituin supra'. Penes qiiul sumilur snqualilns in

A,i 2. Aii ALiin dicrndiiin, r|uo(l illa quai divinis?
sunt eadcin, niaiiis sunl ununi (juam
a'qualin : latncn noii ila compritit idcnti-

tas dislinctis pcrsonis in (|uantuni distin- Dcindc (jua'rilur de hoc (juod dicil, A,
ctse sunt, sicut jain dictnin csl : ct idco «• i\'uUus horunidHum aul prnredil n>U'i-
hoc non dctcnniiialnr. )iilul.e, aul cxccdit mafjniludinc, aut su-
Aci3. Aii ALirn diccndntn. (jiiod lucc cst la!- pcral polcslate, clc. » In his enim vull,

sa. (jnod omnino cadcm simt aMjualia : quod a^qualitas consistal.

quia non liahenl dislinctioncm qna^ cxi- Sed ohjicitur,
«ritur ad cPtjualitatcm ; et ideo illa ratio l.dum sit accipere a^qualitalem pcnes
non procedit. quamlibet spcciem quantitatis : ct i|)se

unnm jionit quod respondet (juantitati

A.i qufcst. quod ullcrius quaMitur, diccn-

Aii 11) extrinsecus adjacetiti, ul aternitatcm
dum quod simililndo non suflicil disliii- (ju;e respondet tcmj)oii ; aliud autem po-
ctioni personarum, sicut j^riiis dictutn nil qiiod rcspoudcl (jiumtilati continu;e
est ; quia licet de se Itabeat distinctio- sccundum suas specics, quaj est magni-
nein similiuin, eo quod dicat IJoelius, tudo : tcrtium auletn ponit quod rcspon-
quod simililndo cst reruin ditrerenlium det quanlitati virtuali, quod est potcntia :

eadem quiilitits non tamcn dicit, quod : videtur, quod aliquid dcbeat rcspondere

una persoua tantum hitheat quantum al- etiam loco et nutncro, ut esset perfecla
tera, sicul exigitur in personis divinis. (cqualitas inter eos.
A(i. 2. An aliud dicendum, quod licct (|Uiin- 2. Ilem, Augustinus dicit, quod in his
tilas pcr se sit corpotiilium, tamcn non <jua' non mole magna sunt, idcm esl

sic trnnssumitttr in divina, sed j)otitts niiijus esse et mclius esse : ergo vidctur,
pro quantitalc virluali. iit anlc dictum (jtiod j)enes id (juod est magnitudo, non
est : ct ideo sunin untim aHjiiat distin- notclur ;equalitas, sed potius simililudo :

clas [tersonas : unntti aiit(Mn (juiilitiitis (jttiii l)(jnutn et melius dicunt compara-
non itMjiiiit ttiiiim alii : et id(M) miigiscoti- lioncm in quiilitate, ct iMnt iii qnantilittc.

Venit (jiiiintitits (jiiiint (jitiililas : scd l;in- Si forte dicas, quod magtuim ct parvum
lum tiiiliitur cx illa riilionc, (juod qitali- sunt qinilitalcs circa qtiiinlitatem dicla^ :

las tiiinssiiinilur in divitta in [iliiiibiis hoc itiliil csl : (juia pencs illas qttitlitatcs

speciehtis, (jitiini (jiianlilas. Liidc (Ikmmi- non iiltcnditur liitio tequalitatis, scd jio-

dum et incliiis, (jitod liccl (jtiis iii suis lins pcncs snhjcctuin ipsarum.
sppciehiis iiHdiiis (lossil Irnnssiiini iii di- -L lleiii, Liim .\ugustinus diciit, ijitod

vina, quaiii (juiintitiis iii sitis : iiiliil tii- in divinis noti cst qualiliis molis, sed vii-
men prohibct utiuin (jiiod cst iii (jiiiinti- tutis, vidcttir i(I(Mn magnitudo quod j)o-

tate, magis compctere qtiain uniim (jttod t(Mitia : ct sic non suiil nisi duo, in (jtii-

est in (jiinlitale : eo (jiiod utuiiti (|iiatiti- hus attcndittir icijuitlitiis, et non Iria, itt

latis tPtjiiiit jiersonas, umini nulem (jiiit- enutiKMMt iii l.illcra.

lilalis non .'iMjiiiil, iil jniir^ dictMin cst.

'
Cf Su|Uii. Disl. \ m. iliili. :t, iii piiihipKi sdliilionis ini.pslioiiis.
 IIN I SKMK.M". DIST. .\l\. A, AIM :{. :,\l\

Sor.i iin. |)i( rii(liiiii, (|U(t(l Iri.i iii (|iii- iioliliir : or^M» iii loco ct Idc.ilo. |>l ;iii-

Imis alt(<ri(iiliii' ;iM|iiiiJiliis, oiiiiiiii (liciiiil lciii iiisii|ici' iii sc (|iii iii iiirniiliiiii c\cc-
({lliirititiitcill villMiilciM, (M) (|iii;(j iiliii dil (MMIIc (|iiiHi c.sl. I'ii;^() .>^iiii iiiiii: liiliKio

([lliliilitiis siiupiicitiili (ii\ iiiic MiilMiic mom iiiiihil oimih' (|iiii(I c>I, cI moii iiiciiMiitiii'

('oiM|n'til. Ilicc iiulciM \ iiliis csl coiisidc- iii oiiimc (|iio(I cst : >c(i iiilliih' rciMiiint
liitii |)cMi>s li'i|)iic(Mii iiiMliitiiiM, sciiiccl cxtiii iiiliiiiliis : cl lioc itciiiiM ('omncmiI
(luriitiouis, (>l loci, cl o|)(M'is : (|Mil)Ms Iri- oiiiiiiliu.s pcrsoiiis : liu'c ij^itui- (!st lUiii;-

Imis oruuc ({iiod liuiiliiliii', iiiMitiiliir. Dii- MitiKlo.

r;»tionc cniiu stiiutc totii siimil Ircs |»cr- llciii, nniiic jio.ssc uoii csl [lossc iiisi

SOIKP iuciiKiiinl ()i'icscMli iiuuc oimmc |)ci' miuiii |)osso cl in siio, cl iiisn[)ci'

t(MM{)Us cl ii'VMiM, ct ([Miil({Mi(i cst iii icvo siiiiiM [)ossc cdiixit oiunc ossc ct {)OSSC,

ct t(Mii[)()rc : ;iiui)itM iiMlciii ioci inciudiint ct in s(! nuinct res{)C(-'lu sui inliuiluui :

oinnein locuui, cl ({iiidi^iiid csl in i{)so, cryo cliani iii \irlM;iIi [)olcstnte iiuludit
nec includunlur : ;iiuhitu autcin {loten- oiniu^ qiiod cst, ct nou iucluditiir ct Iioc :

ti;e onuuMu virtutciu 0{ierantein, sive se- cst quod intcndcbamus. Pcnes ergo Iiunc
cunduui nalurain, sive sccuuduni propo- tripiiceni anibitum accipiuntur triii iii

situni liberi arbitrii, sive etiam supr;i ({uibus considcratui- a>qu;dil;is diviiuiruMi
ualuraui, ncc includuntur. (aiui ergo liis |)crsonarum.
tribns modis includat Dcus omue quod An imumi m cr^o diccnduni, (juod luii ^d ,

est, ncc iucludalur, in bis tribus perfecta j::nitudo respondet loco, hoc modo quo
;u'cipitur quantitas virtualis convcniens I>eus suo ambitu locat, id cst, continct,
naturoe divin;c : et cnni iu Iioc modo in- ct salvat, et arabit omne quod non est, ct

clusionis convcniant tros [)crson3e_, est includitur ilio : et non sumitur hic ma-

haec quantitas unuin in cis, ct causans gnitudo ab his qune intrinsecus mensu-
a^qualitatem. rant substantiam. ut linca, superricies,
Quod ut mclius intclligatur, ostenda- et solidum : quia ilia de sua ratione di-
mus Dcum omnibus Iiis modis ornne cunt quantitatem molis, et ideo divinis
creatum includere, ipsum non includi, et aptari non possunt : sed locus dicit con-
sed excedcre. Dicit Ansclmus, quod sic- tinentiam quae est nobilitatis, et ideo pe-
ut in nunc praesenti, quod cst substantia ncs proprictatem continentia divinis pot-
tem{)oris, est omnis locus, et omne quod est aptari : numerus autem in pluribus
in loco est : ita in aeterno est omne tem- est, et ideo singulorum ad singulos penes
pus, et omne quod
tempore est. Con- in numcrum non potest attendi a^qualitas,
stat autem, quod adhuc plus est in ipso : de qua hic intcnditur : sed potius penes
quia est in eo quod non liabuit princi- numerum altcndilur aqualitas plurium
pium, ct non habebit finem crgo aeter- : ad plures.
nilas estmensura includcns totum tem- Ad aliud dicendum, quod Augustiniis Ad 2.

pus, et totum aevum cadem ratione, et intelligit ex conscquenti, et non princi-

excellcns utrumque et quantum ad men- palitcr : quia in veritatc quantitas vir-
surata, et quantum ad durationcm : tualis secundum rationem diflcrt a boni-
quantum ad mcnsurata quidcm, quia tatc sua scd ad majorem quantitatcm
:

mcnsurat aeternum, sicut dicit Philoso- virtutis sequitur in spiritualibus scmper

phus, « Quod est .-eternum aeterno, Iioc major bonitas : et ideo penes principale
« est aeviternum avitcrno, tempus et virtutis attenditur sequalitas, et non si-

« tcmporali. » Similiter constat, quod militudo.

Deus est ubique esscntialitcr, potenlia- Ad diccndum, quod rnagnitudo
alii n
Ad 3.
litcr, pr;psentialitcr : crgo cst in omni- sumitur hic promagnitudine virtulis sed :

bus per esscntiam, et per potentiam coii- iion ost un;i ratione dicta virtus : ct ideo
tinendi ct operandi, ct per pnEsentiam potentia sumitur hic stricte, scilicet se-
olG D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.

canduni (juod dicit anibiluni onniis ()[)e • (|uiliir, istc cst lilius illius : erj^o csl

ris, quod polcst denionsliarc pcrfeilio- eequalis illi, nisi nalura dcfcccrit : cum
ncni potcntiic opcrantis : omnc cnini id ergo indivinis nondcliciat, videtur quod
potest Dcus, ct potcst aniplius : nia^ni- solus Kilius dc ralionc sui Iiabcat icqua-

tudo autcni refciiur ad aliuni anibilurn, lilalciu, ct non Patcr ncc Spirilus san-
qui est quasi sccunduni rationern bican- ctus.

tis includentis oninia, ct non inclusi in 5. Item, Dion^sius, « In seque polen-

oninibus ncc in aliqno. « tibus possibilc est cequalia ct similia
« intcr se esse et converti : in causanti-
« bus autcm ct causatis non rccipimus
« rcciprocalionem : » cum crgo Paler sit

principium Filii et Spiritus sancti, vide-

ARTICULUS IV. tur quod sccundum rationem Dionysii
Filius non sit aequalis Patri, ncc Spiritus
A7i sequalitas convoiial trihus personis, sanctus tcqualis Filio vcl Patri.
ita ut qiuvlibct dicatur sequalis alteri ? Sed contra :
Seil conlra
1. Sicut prius habitum cst, unum in

([uantilatc est aequalitas : unde a^quali-

Dcinde quoeritur dc lioc quod dicit : quam reruin disliiicta-
las niliil aliud est
f Nec Filio, nec Spirilu sancto... aut rum una (juantitas cum ergo triplcx :

aiiierior^ aut major est Paler, )iec Filius ambitus unus sit in tribus pcrso-
virtutis
Spiritu saneto. » nis, ut prius probatum cst, vidctur quod
(ix hoc cnini vidctur, quod niulua omncs lics pcrson^e sibi invicem sint
sit aequalitas inlcr pcrsonas. Sed contra :
eequalcs.
1. IIoc vidcbilur advcrsari eis qua:>po- 2. Itcin, Athanasius in N//"^^o/o, « Tres
stcadiccntur, quod in Patre cstunilas, in « persona' cooelernce sibi sunt, ct coie-
Filio sequalilas, in Spiritu sancto unitatis « qualcs. »

aequalitatisquc connexio : crgo vidctur,

quod Patcr non sit (cqualis l^^ilio, scd SoLUTio. Dicimus, quod a^quales sibi soimio.
potius e converso. sunt Ircs pcrson<T, sicut ultiino probalum
2. Itcni, /Ivjnalis de suo intellcctu vi- est.

dctur sibi pra^ponerc alium : ut cun» di- Ad II) quod primo

diccndum objicitur, Ad i.

citur, Istc est (cqualis, intclligitur cui sil quod in V\\\o cst tvqualitas sccundum
wqualis : Pater autem dc suo intellectu quamdam ralioncm appropriati, non pro-
non priTponit sibi aliuin crgo vidclur, : prii ct illam ralioncm tangit qiKpdam
:

quod jcqualilas non convcniat Patri. objcctionum, scilicct, quod (juantum est
3. Item, \ idctur ctiam, quod non con- de rationc proccssionis, cmanat a Patrc
vcniat Spiritui sancto : quia Spiritus in a>quali natura. Et quia a?quale de ra-
sanctus non proccdit, nt vidclur, per ac- tionc sua scmpcr supponit unum cui sit

luni natnr.T, scd potius voluntatis, (juia a^qualc : ct isla ralio ctiani iii (jiiadam
procedil ul anior, diligcrc autcm dicit alia objcctionc est tacta : sed licct Filio

actum voluntatis (ju;c autcin sic procc-

: I)cr ali(jiicm moduin sit apj)ro|)riabiIe,
dunt, non proccdunt ut opqualia ci a quo non taincn cst proprium, ila quod aliis
proccdunt crgo vidctur, quod Spiritui
: non convcniat.
sanclo cx lalionc proccssionis non com- Ai) ALii diccndum, quod non praepo-
I)
\,\ 2.

petat Tqualitas, scd soli Filio qui procc- nit unum, sed supponit unum propter
dit pcr acluin naturoe (jui cst jja-ncratio. distinctionem quae signilicatur in voca-
4. Rcm, >(on sc(piitur, islc cst amor bulo : ct idco convcnit omnibus pcrso-
illius ; crjj^o cst ccquaiis illi : sed bcnc sc- nis, scd non uni personge : imo uni in
 IN T SKNTMNT. DIST. XI\, A, AHT. S. ;>I7

0()iu|)arali(iiu' ad aliaui iu (|ua csl cadcui do iioii sihi csl : cri/o noc, a-i iialili is SllU
(|iianlilas \ii'liialis. osl : or^o isla si^^nilicaut ()orsonas (jiiai

Ai) Ai.in) (liccudiiiii, (jiiod licci pio- in |)liirali(a((' ct iclalioiio (^onsisliiiil.

cossiis voliiulalis iioii iiu|»oilcl a'(|ualc '.\. ilcui, l"lss(!utialia pra-dicanlur sin-
dv lalioiic ciuaualioiiis iii i^ciicrc, laiiicii ^ularit(!r do piuribiis iii suiuiiia : isla au-
prout ost iii diviiiis iiupoilat : (juia iii di- lciu dc pluribiis iii sumiiia pnodicantur
vinisnon poU^st essc (Muaiiaiis iiisi j)cr pluialit(!r : dicimus onim quod Pat(M- (jt

omnia a'(|U(ilis : (aiiicn illaiii rutionciii l'"ilius et Spirilus sanclus iion siiiil iiiiiis

qUiV ponilur iii ohjiciondo, allciidcriiul a'(|ualis, sed plures aiqualos : ergo ista
(jiii Kilio apjuopriavcrunl. iion signilicant cssiMiliam, ut vidotiir.

Ai) i\Lii;n dioenduni, (piod ainor ut SkD OONTIIA :

Sed conlra.
amor non estcetjualis amauli, uccvorbum 1. 'Vvas porsoiuo non sunl uuuin in
ut vcrbum aHjuale diconli sed amor ut : porsonalitate, quia porsonalitas unius
in divinis, et vorbum ul Doi vorbum, do non ost porsonalitas alterius : et ununi
necessitate liabent a^qualilatom cum di- lequiritur ad oequale esse : ergo non
conte et amanto, ut dictum ost. sunt ajquales in pcrsonalitale : ergo nc-
Ad ultimum dicendum, quod Dionysius cesse est si sunt a^qualos, quod sint
loquilur do comparatione creatorum ad ffiquales in cssentia et csscntialibus.

creantom : qiiia illorum Deus ost causa :

2. Itcm, NotLonibus sunt personse inae-
et non possunt ei «quiparari : sod perso- qualcs, quia Pator habet tres, Filius
nae sunl aequipotentes, ot non est una duas, Spiritus sanctus unam : ergo si

causa altorius, sed principiuin : ct idoo sunt tcqualos, boc orit in esscntia et es-

«nequalos sibi invicom esse possunt. scntialibus.

3. Itcm, Triplex ambitus virtualis
quantitatis qui supra determinatus est,
convenit persona? gratia csscntise, et
AHTICULUS V. non gratia alicujus pcrsonse dctermina-
ta3 : crgo vidotur, quod gequalis ct simi-
Qicid significent ista nomina, seqiialitas lis dicunt essentiam, et non notionem,
ct sequalis^ simililudo cl similis : et vcl personam.
utrum Pater et Filius et Spiritus san-
ctus possunt dici una cPqualilas ? Ulterius quaeritur, Utrum possit dici, gueest.

Pater ct Filius ot Spiritus sanctus sunt

una ffiqualitas?
Dcinde qua?ritur do boc quod dicit, ibi, Et videtur quod sic : quia sunt una
« Ecce hreviter assignavit Augustinus in csscntia quge est aiqualitas trium : ergo
quo trium personarum consistit aequali- vidotur, quod sint una eequalitas.
tas, etc. »

Dubium enim potcst esse quid signifi- SoLUTio. Dicendum, quod ista nomina soiutio.
ccnt ista nomina, a-qualitas ot aH|ualis, aequalis, similis, et similitudo, et aequa-
et similitudo o( similis? litas. in suo intoUectu claudunt duo,
Videtur enim, quod notiones : quia scilicet dislinctas personas, et unitatem
1. Qufficumque in divinis notant dis- essentiae : sod quando ut concreta acci-
cretionem, signilicant ea quibus lit illa piuntur, tunc significant pcrsonas in
discretio , scd ista in divinis signifi- rec(o, et ossentiam in obliquo : et quan-
cant illa quibus (it illa discrclio : ba?c au- do accipiuntur ut abstracta, fit c con-
l(Mn sunt notiunos ; crgo ista significant vcrso, quod scilicct significant essentiam
notiones. in recto et personas in obliquo : sod ta-
2. Item, Ililarius dicit, quod siiuilitu- men retinent sempcr utrumquc: ot pcr
 518 D. ALR. MAG. OnO. PR/ED.

Iioc patcl soliilio lcic .1(1 oiniiiii olijcclii. noii dchct conccdi, ijuod lics siiit uua
(Jiiod aiilcm iUi sil, ut dicluin est, patel a'(|iialilas ; quia licel ibi signilicotur es-
siexponautuidictioncsilhe icequalescniin sentia in rcclo, tanien etiam personJB si-
sunt pcrsona; unam liahentcs quanlita- i;nilicaiitur : ct noii valct, Sunt id in (|uo

tein, ct similes persona? unani liabenlcs est aMjiialilas, sicut cssenlia, (;t viitus :

(jualitatem : et patct, qiiod in hac expo- eri;<) sunt ffiqualitas : et incidit locus so-
sitione personaj sunl in recto, et essentia phisticus accidentis propter divi^rsuni
in obliquo. Si aulem abstracta sumaii- modiiin si^nilicandi in a^qualitate, el eo
tiir, contingit c contrario ; quia a^quali- in qno udtatur illa a([iialitas, sivi; hoc sil

tas est distinctarum personarum eadcin n ii lus, sive essentia.

quantitas, et similitudo est rerum dille- Nola ergo, quod ista sunt relativa in-
rentium vel personarum cadcm qnahtas : trinsecus. quando proferuntur plurali-
uhi essentia esl in recto, et persona; in lcr extiinsecus sunt relativa, quando
:

obliquo. j)roh;runtur singulariler, et exigunt de-

A(ii,2ei3. DicKNDiM ergo ad primas rationcs, tcrminalioncm extra, ut, Isti sunt aequa-
quod omnia quoB concludunt, non con- les, relativum (!st intrinsecus claudens
tingunt ex hoc quod tantuni significent in sc ca qua' rcfcruntur ad se, ct doter-

notiones vel pcrsonas, sed quia signili- ininantur a seipsis inlrinsccus : cum au-
cant pcrsonas in rcclo. • ieni dicitur, Filius cst ;equalis, oporlet

A.i oi.ject. ^D iLLA autcm qucC in contrarium addcre, Patri ct Spiritui sanclo, vcl am-
sunt, non cogunt plus nisi quod essentia hohus : sunt tamcn ita relaliva (juod
in illis nominihus dicatur in obliquo. consignilicant etiam cssentiam in ohli-
quo, ut dictum est.
Adqusest. Ad ALiUD dicenduui, qiiod meo judicio

Ti. Quod ^pfo.Duffis: rt marjniludo et pofcHfcn iii Dco sunt union, licet

ponantiir qiiaHi diverm.

Cumfjiio oniiinorenlnr isla qiinsl (liversn, iii Dim» lainon unnin et idem
snnl, scilicel essentin divina siinjilex ol incoiiimiil.iliilis. rnde Anguslinus
iii lihio \'1I (ie Trinifafc*. Non alio ina^nns, alio Dcus esl : sed eoma^nus,
(jiio Dciis: (jiiia iioii csl illi aliiid magiiiim esse, aliml Doiim ess(\ l"]a(l(Mn

(|iii|)|)(' cjiis iii,igiiilii(lo csl. (jiia' \ irlus : (U eadem essenlia, (jihe inag:iiilu-
(lo. Ila eliaiii f.l jioloiili.i Dci, cl ess(Milia divina esl. riidi» Aiig:uslimis iii

lihro VII ('on/cs.sioni/ni : \ (iluiilas cl jiohMili.i Dci Dimis ijise csl. .KkMiii-
las (jiKKjiic Dci essiMilia divina esl . niiod Aniiiislinus oslemlil siiper

illiim lociiin Psalini : fn f/cncrafionc cf f/cncrafioncni anni fiiiK Ksl f;e-

neralio g-eneralionnm qiia' noii Iransil, e(dl(>ela (h> omnilms g:cneralioni-

'
S. ,\uf;usTiNU9, F,il). Vil (lo TriiiiLTlP, v;\\^. 1.

2 Fdfh, F.il). VIF Confpssioiium, la])- .i.

^ IN.il. (.1, 2:i.

 IN I SKNTKM. hlST. \l\, U, AUT. (1. JilO

hiis, i(l (^sl, snnclis. Iii ill,'i (MiiiiI .-iiiiii Dci (|iii iinn Ir.iiisciiiil, iil csl, .i-lcr-

iiil.is l)i>i. Ndii ciiiiii siiiil .iliiid ;iiiiii Dci, .iliiiil ijisc : scil .-iiiiii l)ci, .clrriii-

l.as i)ci csl ; .clcriiil.is \ cii» ips.i |)ci siihsl.-iiili.-i csl, iiiliil li.iltciis iiiiil.ihilc.

Iiicniiciissc criid lciic.iiiiiis, (|ii(mI iiiiiiiii cI idciii csl, S(-ili(-cl, cssciiliii (li\i~

iiii, i)ci <cl('iiiil.-is, |»(ilciili;i, iii;if;iiilii(l(> : cl l;iiiicii (-(Hisiic\ il Scri|»liii'a Ii«ih",

cl liis simili;i (jii;isi (lisliiiclc |i(tiici-c. iii liis cr^^o \('|-|)is iriiiiii |ic|-s(iii;ii-iiiii

<-c(Hi;ilil;ilciii l»rc\ilci- (-()iii|»ic\iis csl Aii;^iislimis. (jiii;i ;iliiis ;iliiiin nc(;

aM.criiiliilc, ikm- iii;iiiiiilii(liiic, iicc pokMiliii sii|)criil.

niiod iiiil(Mn iclcrniliilc iili(|iiii Iriiiiii pcrsoniiriiin iili;iiii non c\(-cdiih

siipiii oslcnsiim csl, iilii coiclcrniliis Iriiini pcrsonariim insimiiilii est.

bciil in omiii succcssioiie g('iici-;iliouum

inquietum movens hoc autem non pot- :

.MrnciiLi s VI. est essc per naturam nisi motus corpo-

riiiii cfclostium : ergo videtur, quod anni
Ulnini iii iilciiiiUilc sinif niiui a ijviicra- moliis iliius etiam sinl in generalione
tione iii (jcneralionem ? generiitioiuim : ct idcn noii compctit soli

Deo, ut videtur.
Sed contra :
Sed contra.
Deinde quaeritur de lioc qiiod dicit : Post prtemittit in eodem Psalmo ci,

« In geiieraHone ct (jcnerationem anni 27 et 28 : Ipsi, id est, coeli, peribunt : iu

iui. » aulein permanes,... et anni iui non de-
i. yEtcrnitasenim indivisibilis est ergo : ficient. Ergo videtur, quod soli Deo
videtur,quod sibi non competant anni : conveniat.
annus enim est reversio solis ad aliqnod
punctum zodiaci, in quo figitur motus SoLUTio. Sicut supra diclum esl -,' anni ^oiuii10.
Ad 1

ejus, sicut in Ariete, vel alio loco : ergo Dei dicunlur a.'ternitiis sua non distin-
videtur, quod hujusmodi mensura aeter- guibilis in se, sed ad mensuras inferio-
nitati non competat ergo male dicit. : res : et vocalur aniiiis Dci a?ternilas
2. l^raeterea, Quid cst quod dicit, In cxcedens annorum quol-
revolutioncs :

generaiione ei generationem ? Si cnim rumqueenim rovolutiones annorum acci-

per lioc vult dicere Deum non transire piantur aeternitas inlinities excedit oas
in transitu successionis gcnerationum : ante et post : qui.i infinitios tantum ost
hoc parurn esso videlur quia etiam : duratio ceternilatis anle et j)ost : unde
terra, ut dicit I']cclesiastes, iii .efernum non sequitur, quod *tornitas in se divi-
stat, dum generatio pr.Teterit, et genera- dalur vel distinguatur. El [lor iioc patet
tio advcnit '.
solutio ad primum.
3. Similitcr, Si generatio et generatio Ad dicendum, quod generatio
aliud
A.l 2
sunt inqiiietffi, et non stant, quamdiu gonorotionum dicitur nuiii(;rus olecto-
Deus voluerit, usque scilicet ad genera- rum ex omni generatione collectus. ut
tioncm quae colligitur ex omnibus gene- hic dicit Augustinus : sed in iila succes-
rationibus, et h<X'C dicitur quae est gene- sione non stat leriii, ii.i quod non sit
ratio Sanctorum, necesse est quod iui iiiuliiliilis socundum dispositionem et

* Eocle. lii, i- : Generatio pr.Tlnil, rt (jencru- Cr. Siipra, Dist. VIII.

tio ativenil : terra aiilem in aderniim sfnl.
 r.2o D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
partoni : modo cnim por circularom go- c(oli ol ipsum C(olum slabunt, dum durat
norationem elcmentorum et mixlionom genorationis successio : sod tamon ad
in elcmentis transmutalur terra secun- tempus referuiilur C(plum onim roforlur :

(luni partem, et non socundum tolum : ad nunc teniporis, sicut ad monsuram :

in tin(^ autom nuindi altorabitur in suis ot ipse motus secundum partes suas est

qualitatihus activis et passivis, el causa- in temporo, sicut in numoro tompus :

lis ox illis : sed verum est quod in ."Ptor- autemin ipso, sicut in causa, ot in ccelo,
num stabit socundum substantiam : dicit sicut in subjecto sed Deus nec muta- :

enim Augustinus, quod praetorit tlgura lur, ut terra, nec ad tompus rofortur ut

bujus mundi, sod non sul)stantia. C(L'luni ot motus.

A(i 3.
Au AHUD dicondum, quod motus

C. Ilic de maynUudine, quod ea aliqua personarum aliam imn excedit.

Nuiic igitur siij)erest ostenchirc, quod mafiiiitudiiie vcl poteiitia alius

aliuin non excedat : et j^rius de inaonitudiMc videamus.

tis et universalis et nialoriae ct contem-

perationis, ibi, F, « Scd jam nunc ad
niVISIO TEXTIIS. proposiium redeamus, copptoque insista-

nius, etc. »
prima sunt tria capitula: in quorum
Fn
Dkinde sumenda est pars illa in (pia j)rimo non est nisi transitus a dictis ad
ostendit aequalitatem pCrsonarum secun- (licenda. In sccundo, ostcnditur cequali-
dum magnitudinom : qucc dividitur iu tas magnitudinis esse in essentia, ibi, D,
(luas partes, iii quarum prima ostendil, « Sciendum est igitur, otc. » In tortio, ox
quod propter joqualitatem una persona consequonti ex hoc ostonditiir. (juod
cst in alia: ot b.TC incipit ibi, C, « Nunc unaquipquo j)orsonarum est in alia, ibi,

igilur superest ostendere, leic. » In so- E, « /'Jl inde cst, r/uod Pater dicitur,
cunda autom probat, (juod j)roj)tor olc. »

ffiqualitatem a Doo removotur ratio jiar-

D. Quod non cst major una persona alia, nec majus fdiquid duce quam
una, nec tres vel du<v. quam una.

Scicndum cst erp:o quia Pal(M" non est major V'\\\o, ncc Palcr vcl Kiiius
nifijor Sjjirilu sanclo, xuh' majus alifjuid dua» jxM-soihc siinul sunt quain

uiia, iicc Ircssimiil m.ijiis ali(jui(l qiiam dua' : ncc major cst essenlia iii

liihiis qiinm induahus, iiec iii diiahus (jiiam iii uiia : quia lola est in sin-
 IN I SRXTRNT. niST. XIX. I), AHT. 7. «21

('.(iiililciiiiir dciliilis ii.-iliir.iiii ((iiiiicin

"•iilis. riidt' .lojiiiiics D.iiii.iscciiiis ail :

sii.iiiiiii li\ posl.iscoii, idcsl, j)crs(>ii.iriiiii (iiiinciii

|)crr(H'l(M'ssc iii siiii^iilii :

iii Palrc. (iiniiciii in lulio, oiiincin iii S|iiriliis siincld. I(lc(i(|nc pcr-

f(>('lus Dciis Piiici", pcircclns Dcns ImHus, pcircclus Dciis S|)iriliis s.incliis '.

Sor.i;Tio. Dicendum, (jiiod lanliini et Soiuiio

quantum dicunt liic aMiualit;it(un iii eo

AHTKJILrS VII. quod est quanlitas, et non in numcro no-
tionum vel personarum qui tiunen non :

Vtrum Ires pcvsonie sinl (diquid inujKs est simpliciter numerus, ut infra oslen-
([uani du;p, et duas qunm unu ? detur : in numero enim nolionum quem
faciunt notiones, du8e persona} sunt plu-
rcs una, et tres plures quam duse vel

Dubidin est hic quod dicit in quarlo ca- una : sed non sunt aliquid plus, vel ina-
j)itulo D, ibi, a Nec majus aliquid duse jus :
primo argumenlo
etest processus in
personse simul sunt, quam una, etc. » a discreto ad conlinuum unde incidit :

1. Instantiain onim hoc videtur habere fallacia fiiiurine dictionis.

in omnibus discrctis et collectivis unum : Ad aliud dicendum_, quod Trinitas non

enim est pars duorum et omnis pars : est collcctivum : quia forma collectionis
minor est toto ergo videtur, quod duae : simpliciter est plures, et secundum qnid
personoe sint aliquid majus quam una, et una : Trinitas autem unit personas sim-
tres quam duae. pliciter inuna natura sed dicitur quasi :

2. Similiter habebimus infra -, quod collectivum, eo quod in se colligit omnes

hoc nomen, Trinitas, collective signiticat personas, non ut partes, sed ut unum in
personas : cum ergo quilibet de populo natura, quoe non est totum ad illas, sed
sit pars populi, videtur quod una persona idem unicuique earum quod non est in :

sit minus aliquid quam tota Trinitas. toto quanlitativo vel integrali.
3. Item, Persona una aliquo modo se Ad aliud dicendum, quod una persona
habet ad Trinitatem, aut ut idem, aut ut se habet ad Trinitatem duobus modis :

iequale, aut ut majus, aut ut minus. Non quia duo dicit Trinitas, scilicet collectio-
ut idem : quia aliter oporteret, quod nem personaruin, et unionem. Quoad
supposita illa persona supponeretur Tri- collectorum discretionem se habet una
nitas, quod esse non potest. Nec ut ma- persona ut in pauciori discretione notio-
jus, nec ut aequale, ut videtur, quia nali, quain collectio trium ; ad unionem
aequalia quse sunt unius essenti», con- autem se habet ut sequale et idem quia :

vertuntur super se : non autem conver- est idem essentiae unitati et aequalis per
titur prcedicatio de Trinitate ad aliquam essentiam omnibus tribus simul. Unde
personarum ergo videtur, quod se ha-
: meojudicio ad tales non est danda re-
beat ut minus ergo non est tantum una: sponsio sine hujusmodi dislinctione.
persona, quantum duae vel tres.

'
JoANNEs Damascenus,
S. l.ili I (le Fide '"i
Cf. Infra, Dist. XXI.
orthodoxa, cap. 6.
?522 D. ALR. M.\0. ORD. RR.En.

K. Qiinmndo dici/ifr rsse Deus l*(ttev iii Fiiin, rt Filiif.s iii Pafre, et
S/)irittfs m/irtns in utrnqHr, et uufintifx iii HiiKiulis.

Et iiide est qiiod Paler dicilur esse iii ImIIo, d l'iliiis in Palre, etSpiritns
sanctus in iilrofiiie, el singiilns iii sin^iilis. llndo Amhrosius in libro de

Fide ad Petriim ; Pioj)ler unitaloni naluralcin loliis Palor in Filio et lS|)i-

ritu saiicto est, lotus qmxiue Spirilus sancliis in Palre et Filio est. Nullus

lioruiu oxlia (|UOinlil)ol ipsorum ost, pro|)ter diviiho naluia' unilalom '.

Ecce liic aporil aliqualonus : non oniin plono pdlosl lanlum ah liomine re-

serari arcanum : o.x qua inlolligenlia dicaliir siniLiula |)Oisonaruin lola osse
in aliis. Unde etiaiu llilariiis isla interius poniuirens in lil)ro III de Triiii-
tate nil: Afforl |)leris(juo ohscurilatom sermo Domini cnm dicil, AV/o i)i Pa-
tre, et Pfftrr iu me est ' : nec immerilo. Xalura eniin inlolliiiontife huma-
nffi ralionem dicli hujus non capit : nec exemj)lum aliquod rohus divinis
coiiij)arati(» humana pra>slal)it. Sed quod non intelligihile osl homini, Deo
possibile est. ('ognoscendum ita(|ue atque intelligendum cst quid sit illud,

Ffio in Patre, et Pater in ?ne est: si tamen comprehendere hoc ita ut est

valebiinus : utquod nalura rerum pati non posse apstimatur, id divineeve-

lilatis ralio consef[ualur. Patreni ergo in Filio, el Filiuin in Palre esse, ple-
nitudo iii utritfjuo divinitatis perfecta est, qiiia j^leniludo divinilatis est in

Filio : quod in Patre osl, hoc ol in l'ilio osl : ijuod iii ingonilo (>st, hoc in

gonito, aller ab altoro, ol ulcr^jut* iiinim. Is scilicol (jiii osl nihil hahons
quod non sil eliam in oo a (juo esl, noii diio uuus, sod alius in alio : qiiia

non aliiid iii iilifxjuo ul uniim sinl in (id(> noslfa : uIim([ii(> noii iiniis. ncc
oumdom iilniiiKjiio : noc aliud conlilciiiiir, (jiiia Doiim o.\ Doo naluin, noc
oumdoin nativilas, nec aliiid osso j)oiinillit. Famdom orgo iii iilroquc ct

virliilis simililudinom, ol dcilalis j)lonilu(linom coulilomiir: (jiiia v(M'itasdi-

cil. /u/n i/i l*(dre, rt Patrr iii iiir rst. (Iiniiia (Miiin ImMus ac(Nq)il a Palro.

Nam si |)ail(Mii c)iisd(Mii ([iii ii,(Miui! acccj)il. iKMihM' (Mgo i)(mT(M'Iiis osI : {lc-

esscl (Miim ci iiii(l(! (l(U'(!ssil : ikm' j^lcniludo in cocMil, (jiii o.\ j)orliono con-
slihMil. N(Mil(M' (M\i.id jKM^rccliis csl, si id(Miilii(liii(Mii siiam cl (jiii u(Miiiil

amillil : ikm- ([iii iialus est consoi^uitur, l''alcamiir (Mgd ([iiod PahM* osl in

Filio, cl Mliiis iii Palrc, cl D(MIs in Deo, ut idoiii I lilai iiis ail iii lihro \'ll

'
S. .\MnROsiis, Di' Fidi' :u\ i*ftrum, rap. I

» Joaii. \iv, 10, «I.

 IN I ShlMKNT DIST. \l\, |;. \|{T. 8. f)2:j

(1(^ Triiuldh', 11(111 |M'i' (lii|)li(('iii (•iiiiN ('iiiciiliiiiii ;^('ii('iiiiii (•oiijiiiicliuiiciii,

IKM' ncr iiisil.im (•.ip.icidiis siil)sl(iiili;c ii.ilii i.iiii : scd |icr ii.iliir.c iiiiil.iin si-

iiiijiliiiliiiciii, |)cr iiiili\ il.ilciii \i\('iilis c\ \iM'iilc ii.iliir.i : (liiin rcs ikhi

(lillcrl, (hiiii ii.iliiraiii Dci iioii (l(^;4i>iicr.'il, ii<'ili\ il.is, (liiiii ikui .'iliii(l .'ili(|iiiil

cx l)(M) (|ii<'iiii Dciis ii.isciliir : (liiiii iiiliil iii liis iioniihi csI, niliil iiliciiiiiii,

i)iliil scp.irahiic. Im'('c liis Ncrhis, proiil Iiiiiikiiki pcriiiillil iiilirinil.is, .ipcii-

liir c\ (|iio scnsii (llirislns (li\cril sc cssc in l*.ilrc, ct P.ilrcin iii sc. \\\ co-
(lciii cli.iin sciisn iiilcllii^iltir Spirilns siinclns cssc iii iilro(|iiCj vA siii^nlii

porsoniirnin iii sinf;nlis : ([iiiii sciliccl iii siiiunlis csl ciKluin plcniliKlo (li\ i-

niliilis, cl niiilii siinililiKlo iiiilnric : (|iiiii noii csl in;i)or (liviiiii iKiliirii iii

iiliiliiii hiirnin |)crsoiiiirnin, s(mI nnins cI iiKliircrcnlis iialurci' sunl ha' Ires
piM'soiitO. l(hM)(|U(^ iilleriiiii alleriiesse (lieilur, ul, jiriedi^iluin est. Uude Aiii-

hrosiiis |)r<-e(liel()rum verhoriiiii seiilenLiiiin iiohis iipcriciis super ej)ish)l<iiii

A})osl()li, II iid (lorinlh. v, I'.), ail : l*er lioe iiilelli^ilur Piiler esso iii l^lio,

et Filiiis iii Patre, (juiii nn;i est eornin suhslanliii. Ihi (!iiiiii est unil;is, uhi
uulhi diversitiis. Keee Irihus illnstrinin virormn testinioniis, seilicot Augu-
stiiii, llilarii, (ihiue Ainhrosii, in ideiii concurreiitihus revelatione Spiritiis

sancti iu eis loquentis, pie credere volentihus oshMiditur (tainen quiisi per
specuhiin et in (eniginate ^) qualiter accipienduin sit, cuin dieitur Pater in
Filio esse, vel Filius in Patre, vel Spii-itus sanclus in utroque.

genere. Alio, ul gcnus in specic : et om

AKTICULUS VIll. nino in speciei ratione, pars speciei.
Praeterea, ut sanitas in calidis, atque fri-
Utrum Paler potesl dici esse in Filio, et gidis, et omnino forma in materia. Prae-
una persona in alia ? terea, ut res Graecorum in regc, et om-
nino in primo movente. Insupcr, ut in
bono, alque omnino in tine ; hoc autem
Deinde quaeritur dc lioc quod dicit :
est id gratia cujus csetera sunl, alquo
« Et indc cst, ([itod Voter dicitiir csse in liunt. Oinnium autem maxime proprium
Filio, olc, » est sicut in vase et oinnino in loco. Ex
Videtur eniin, quod secundum nulluni lioc accipitur, quod modo esscndi aliquid
moduin dicendi in alio isla convcniant. in alio dicitur his oclo niodis enumeralis
1. JJicil eniiii iMiilosoplius in IV vel novem si ultimus in duos dividalur :

Fhi/sieorwn : Accipienduni est (piol quia est locus sicut vas, et etiam lo-
modis ali([ui(l iii alio dicitur esse. cus non sicut vas, scd immobilis qui
Uno quidein igitur inodo sicut dij^ih in simpliciler cst locus, Constat autem,
manu, et omnino partes in toto. Alio quod nullo illorum modoruiii una p(!rso-
vero, sicut totum in suis partihus : non na est in alia ergo vidctur, quod sim-
:

enim est prielcr partcs totum. Alio, sic- pliciler una non sit in alia.
ut Iiomo in animali, ct omnino species in Item, Cum
2. dicitur, Pater est in Fi-

'
I <ui Coiiiifli. XIII, 12.
 521 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

lio, pr.Tposilio cuin sil tiansiliva, necos- runi modorum sumitur liic /// : quialMii-
sario imporlat aliquam (listinctionem : losophus ibi non tangit modt)S quibus
non autem est distinctio nisi secundum aliijuid est in aliquo, nisi quie alicjuam
relationem orii;inis : ergo videtur, (piod liai)ent simililudinem cuni illi) modo,
notetauctoritatem Palris ad Filium : cum quo arKjuid est in alio sicut in loco, quia

autem dicitur e converso, Filius est in de illo solo ibi intendil : posset tamen
Patre, eadem rationc nolabit distinctio- Hcet remote reduci ad illum quo causa-
nem, et non sub eadcm rationc qua pri- imn csl in causa : (luiu licet causa in di-

mo ergo videtur, quod non eadem ra-

: vinis aon sit, est lainen ibi polcntia [)iiii-

lione Pater csl in Filio, et Filius in Pa- cipii.

Ire, et eadem ratio est de Spiritu sancto. Ad ALirn patet jam solulio por ante ac

3. ltem,Quorum est unum ad alterum, dicta.

ut distinclum apud distinclum, neutrum Ad alilu dicendum, quod ly (ipiid no- ^.

illorumestin altero : sed Verbumab fleter- tat distinctionem perfecli et squalis se-
no erat apud Deum, ut distinctum apud cundum modum significandi : quia in re-

distinctum : ergo videtur,quod numquam bus corporalibus dictum notat vicinita-

fuerit in Patre, nec Patcr in ipso, et sic tem lateralem et illa vicinitas ponit
quod bic dicitur.
nibil est sequalitatem : tamen in divinis non re-

4. Item, Duplicem babitudinem vide- movet quin distinctoruin unus possit

tur importare ly in quando dicitur Pater esse in alio, turn per intellcctum prin-
esse in Filio, scilicet unitatein esscntiae cipii et existentis de princi[»io, tum etiam
quae tangilur bic ab Hilario el Auguslino per unitatem esscntiae : sed in corpora-
et Aml)rosio,et etiani existentiie relativo- libus quee non possunt esse unius essen-
rum quamtangit Damascenus:unumenim tiai si distincta sunt, verum est quod se-
rclativorum est in alio per intellectum : quitur conclusio illius rationis.
Ail.
ergovidetur, quodsemel posita sequivoce Adaliud dicendum, quod licet persona
secundum duas liabiludines sumatur. et essentia diflerant secundum modum

ri. Item,Tres illustres Doctores' expo- significandi, tamen realiter idcm sunt :

nunt hoc de unitate cssentiae: et quaM-o, et ideo etiam distinctio personalis, et

In qua habitudine sumalur ibi ly m, et uno termino signilicari

unitas essentialis
dicamus, Pater cst in essentia divina, et quandoque possunt et non est signuin :

Filius est in eadem essentia ? Aut enim jequivocum, quia unum accipitur in

est sicut in toto quod infra notatur, aut alio, sicut etiam supra ex[»lanatum est.

est sicut in forma, vel sicut in loco : An alild dicenduin, quod non proprie
constal autem, quod nuilo modo : ergo dicitur, Pater cst in essentia divina : sed
ly in non notat babiludincm essentia?, et posset dici, Filius est in natura vel es-

sic male exponifur. scntia Patris, vel e converso : ubi nota-

retur aliqua distinctio, non quidem es-

Soiutio. SoLLTio. Dicendum, ([iiod in vcritate pcrsonam, sed pcrsonre ad per-

sentia^ ad

sicut diclumcst in objiciendo, pra:![)Ositio sonam, quae sccum esl unuin in essentia.
notat du[)licem liabitudin(Mn, scilicct ori- Si tamen concedatur. Iiinc dicendiim,
ginis, vel relationis, et identitatis essen- quod pr;ppositioni suflicit transitio in
tiae, et quoad illaiii ([iwe est relalionis, modo signilicandi, non in le et ille :

non eodem modo dicitur esse Pater in modus signilicandi erit, ([uod Pater cst in
I''ilio, et l''ilius in Patre, ct de Spiritu cssentia, sicut quis in ([uo est, el essen-
sancto simililer est. lia in Palre sicul quo esl in quis ; et
Ail. 1.

Ai) ntiMiM dicendum, ([uod nullo illo- qnia indiirerentia est in divinis inter quis

'
Scilicol .\iigustiiuis, Ililarius et Ambrosius. Vide in lexlu, c;ip. li.
 :

i[N I sriNriiNr. dist. xi.x, i;, aim'. w v:\ lo. a2:i

osl v\ (|U() (^sl, idco [)ra'|KisirK) cxponiliii' cssciili;im aiilcui ac(i[)il : erf^o addit es-
|)(>r rci i(l(Mililal(MU, cl Ikx' iion polcsl sculi;c : cr;4(t j)i(([ui(das (lclciiiiiiuil cs-
;i(l ;ili(|iiciii nKtdoiiiiii IMiilosoidii rcdiici : sculiaui, (|uo(l lalsiiiii cst : (jiii;i sic es-

(iui;i ucc i|)sc oiiiucs [losuil, scd cos (jiii seulja (liviii;i hilii iiou cssct Paliis (jssen-

liah(d)aul siiuililiidiucm cuiu ulliiiio, Ai' lia, sicut iicc |»crsuna l''ilii est Palris
(]U() iiilcudcdal, iit (licliiiu osl. |)crsoii;i : crf^o vi(l(dur, ([ikmI ucc. iuldal

ali([uid, nec ad ali([ui(l, et it;i icuuiiict

Dciudc ([uaM-iluf Av lioc ([iiod dicil : [)cuilus ideiii.

« NatKia iiifcl/i(/nili<v/iiii/mii,v rafiuncin

liuJKS (licli non capit, elc. » SoLUTio. hiceudum, (|uod h'ilius niliil Soiuii<

lloc cniiu videlur falsum : quia supra *

addit omuino quod acci[)it ;i ei Palre,
dala suul siiuilia, vcsUgium, el imaj.;o ncc tauien sequitur, quod l'"ilius siiu[)li-

ad hoc reprtvseulaudum. cilcrsil ideni Patri : sed se(|uilur, (jiiod

Ad hoc dicendum, quod uullum simile Filius in acccplo sit idem 1'atri, et hoc
repra>senlat sunicieuler, el hoc inteudil verum est ahsolute.

lliiarius.
Quajsc.
Si autcm quoeris, In quo ei'go distin-
guuntur Pater et Filius ?
Solutio.
Dicendum, quod in eo quod ille est
AIHTCULUS IX. accipiens per generalionem, autem ille

dans : et hfec non distinguunt acceptum

An Filius adilat aliquid aupcr id quod ab co a quo accipit, sed potius accipien-
acccpit a Patre ? tem a dante et ideo patet, quod quia
:

tantum accipit quantus est, ideo sequitur

quod accipiens et dans sint aequales :

Deinde quoerilur de hoc quod dicit quia vero ille dans, iste accipiens, ideo
« Nam si partem ejusdem qui genuit scquitur quod non sunt idem, sed alius
accepit, neuter ergo perfectus, etc. » et alius : et per hoc patet solutio.
enim videtur falsum quia aut Fi-
lloc :

lius aliquid addit super id quod accipit a

Patre, aut nihil. Si addit, non totum

Pater hahetquod habet Filius, quod hae- ARTICULUS X.
reticum est. Si nihil addit : aut ergo to-
tum idem liabet, aut non totum, et
et An omne cjuod nascitur, nascitur ex du-
nliud. Si primo modo ergo Pater et Fi- :
plici gcnere, scilicet masculo el f(B-
lius sunt in toto idem, quod falsum est,
mina?
cum supra negatum sit, quod etiam
non sunt idem Deus 2. Si autem non to-
tum ct aliud accipit, tunc non est a^qua- Deinde quyeritur dehoc quod dicit, ibi,
lis et in essentia cadem cum Patre, quod
« Non per duplicem convenientium ge-
iterum absurdum est ergo videtur, :
nerum conjunctionem, etc. n
quod ille scrmo qui hic dicitur, sit fal- Non enim omne quod generatur, ge-
sus. neratur insitive vel per duplicem conve-
quod Filiiis addit pro-
Si forte dicas, nientium generum conjunctionem.
prietatem quai non est aliquid, sed ad
aliquid. Ojntra Si illam addit Filius,
:
l'^T AD lioc dicendum, quod llilarius
non addit nisi ei quod accipit a Palre :

loquitur hic de generatione vivi, sicut

Solutio.

'
Cf Supra, Dist. III. « Cf. Siipia, Disl. IV.
:\H\ D. ALH. MAG. 0110. Vn.YJ).

patcl iii ipso lexlu. Vivuiu autom aut i-st « Dt/tn nalnrain Dci mni (hfjrncrnl nnli-
soiisiliilc, aiit v«\i,'('lal)ilo. lii sonsibili au- vilas, clc. »

loiii iu oiniii to quod ost poifocluin, id In quo enini do;,anecal natura?

cst, quod ox se hahot producero tale al-

loriini (|uale ost i|)suni, nccesse esl quod VA ad lioc diccnduin, (|uod dogonoral Soiutio,

sit diijdo.x i,a>nus coininixtuin, scilicel niultis do causis : quaruin una ct prtoci- |

masculus el f(Pniina : qiiia iii onmi ani- |>ua ost, quod gcneralio cst de supcrllui-
inali, ut dioil IMiilosoplius, est inas ol tate alinionli, in quo orii^inata cst virlus |

foeinina nisi iii ani^^uilla in (lua luunqiiain formaliva o\ virtute generativa qu(E est
mas el fininina apparuit : ot idoo eliain in Patro, sicut nolatum csl supra ' : et

piscatoros diciinl, (juod anirnilhp do su- idco genoratio nostra qufc ost dc assuni-
porlliiilato aliorum piscium genoranliir. pliono alinionli, ulilis osl in assumplioin!
(JiKodam otiam sunt imporfocla qua' non alioni, ol sic doyoner cflicitur, quod noii

possunt producerc lalc alterum, qiialia convonit divin.T. Simililor non otiain

sunt ipsa, quoe nascuntur ex putrofactio- idcm in ccelo movct ad goncrationcm

no. Vcgctabilc antcm vivum [)or insili- omniuin : quia creluin in conslcUationc
vam virtutcm convalescit, id cst, por non oodcin modo se habct, scd continiio
vim insitam sibi : ot idco iina planla in- mutando siluni et proportiones adspo-
sorilur in alia : quia sicut dicit Philoso- ctuum, inovet alilcr ct alitcr. Terlium
phus, planla ubiquo iinpi;pgnat ot iin- ost, quod non oodcm modo mobilis ot

|)r{Egnatur, ol istos duos inodos hic rt;- commiscibilis est matoria. El illa omnia
movot llilarius in gonorationo divina, in intondit removore a divina goneraliono.

(|iia vivuin nascitur in viviim. Oualitor auloin noslra sit nova ol noviim
accijiions. supra oxpodiium osl ^

AiniCULUS \l.

Unde cunlinyil ali(jni<l (legenerare, vt

(jiue sinl causui ejus ?

Doinde quawilur i\v hof (pnjd tlicit

V A(l . i(l (juikI ('(pperat rcdit, .scilicct ut OHtcnddt quodriKK/nitudiue alius

aliunt Huj}crat.

iScjdjaiii iiiiiic .1(1 |»!()|)(isiliiiii ii'(le;iimis, ('(r|il(»(|m' iiisislaiiiiis, o.slcndcii-

l(»s ([ii(»(l iiia,mii(M(liii(' iiiilla tiiiim [icrsoiiaiiim aliam sii|)(>ral : ([iiia iiiiila

major aliis, iicc iiiajiis ;ili(jiii(l siiiil diia' (jiiam iiiia, iicc Ires (jiiam diia',

iioc major Deus (jiium siiigiili lioiiim, (jiiia siniiiiliis hoiiim jierfeclus cst :

nec esl a (jiio ( rescal illa jicrfcclio.

'
Cf. Sii|>i.i, hi-l V, siipor '.\.

» r.r. Siii.(;i, Ili-^l Mll.

 IN I SKlNrilNI. hlSI. \l\, I . \\\\. 12. :;27

sinl loliini id diios c| jid iiiinm : i*l sic

Nidclnr, ([iioil iiii:i jicisonasil (nirs Trini-
latis, cl siinililcr diiie.

iiivisio ii;,\i(is. i .
Ilcin, In l/illrrn SiCjic diciliir lola
esscnliii, lolti rriniliis : er^o vidclnr,
(jiiod sil loliiin, cl sic in (li\inis cst riilio

« Srt/ /fiiii ii/nic ai/ jiiojiiisifiiiii rri/ni- |iarl is cl liitio loliiis.

iiiiis, clc. »
.").
Ilcin, Dclnr ((iiod Dalcr sil lolii dci-

llic iiicipil oslciidofc aM[ii<ililiilcin iiia- liis cl loliis Dcns : iiiil crj^o l'ilius csl

i^Miiliulinis Iriiiin |tcrs()ii;iniiii pcr iciik»- illiid idciii, iinl iiliiid : non iiliiid : cr-

lioncin |)arlis i;-cni'ris, sjiccici, inalcria', i^o idciii : scd (|niecuiii([ue uiii c' ci-

(>l coiilOMiplalionis a diNinis, cl lioc lacit dcm siiiil cadcin (lenilus secun(Jum i-em,
in prinia parlc linjns itarlis. In sccnnda, i()Sii siint eadein scciindiiin rciii : sc(l

olijicil conlra, il)i, .\, « llis aiilrin rii/r- Diilcr et l''iliiis uni cl cidcni (bNliili ^cl
/tir ni/rrrsdri, (^[c. » In lcrlia, solvil, il»i, esscntiie snnt idem sccnndum rcni :

0, <( l/r-rr (iii/cni, tinie /lir dicnii/ur, (H-go i[)si suiil idem S(;cundum rcm scd :

clc. » (|iUBCumque vcl (|iiicum(|ue sunt idem

Pones [)riina anlcin ([uincjne, sunt in secundum rcm, nuUa re disting^uuntur :

[)rimaparte (|nin(|nci ca[)itnli». I'^t piimuni erj;o IVitcr (;t Kilius nulla re dislingun-
illorum esl, ([uod divina essenlia non di- lur : cl venit supcr nos hijeresis Sabcl-
cilur dc pcrsonis ut lotuin integrale cujus lii qni iii solis nomiiiilius posuit 1'rini-

partes constiluentcs sunt persona'. talem : eryo videtur, quod Pater non
sit tola essentia diviiia : crgo est jiars.

G. Itcm, Alia via vidctur probari, quod

totum et pars sint in Trinitate in nulla :

ARTICILIJS XII. enim niitura ilii est, (|uod res naturcC fmt
ex Uiitura sola enim sola natura lace- : si

An cssen/ia prxt/icr/nr de pcrsunis sicu/ ret rem natura>, cuui ipsa uno niodo ha-

c/uuddurn /otum ? beat se, non facerot rem naturoe nisi uno
inodo hoc autem falsum est ctiam in
:

divinis, quia res naturae divinse sunt

El circa hoc accidit liic dubium. Pii- Ires : ergo videtur, quod natura sit in

mum,Utrnm essentia praedicctui' de per- persona cuin aliquo alio ergo videtur :

sonis ut quoddam tolum ? natura esse pars essentialis personae.

Videtur iiutem (jiiod sic : 7. Item, Boetius : Omne quod est, piir-
I. Essentiii enim divina prajdicatur de licipat esse ut sit, et parlicipiit alio ali-
triljus (!l de singnlis eorum : ergo vide- qno iil hoc sit : sed Pater est hic : crgo
tur quod sit totum ad ilias, et personye })articipat duobus, scilicct esse ut sit, et
sint |)artes. patornitate ul hic vel ille sit, ct sic
2.ltem,Ouidquid removelur ab aliquo iteruin redit ([uod essentialis pars Pa-
et non diirert ab illo generc vcl specic tris vol altorius jicrsona; cst essentia
vel numcro, vid(;tur esse [)ars iilius sed :
divina.
qutelibct persona rcniovclur a Trinitate, 8. Hoc videtur, qiiia ssepius ha-
Item,
non diHerens ab ea gcnere, vel spccie, buimus, quod Augustinus dicit, quod
vel numcro crjio ([utelibel [lersonarnm
: l*at(!r non eo est, quo Pater est c[uia :

est jiars Trinitatis. esscntia est, et paternitalc Pater est :

3. Duo sunl
llem, plurcs uno : ergo orgo vidotur ossentia pars cssentialis Pa-
sunt lotum ad unum, et similiter Ircs ad tris esse.
duoset iid nnnm : ergo videtur, quod
 :

528 D. ALR. MAG. ORD. mJED.

soiutio. SoLUTio. Diccndum, quod niilla ratio nc, 7;7'>///a.v, sicutsiinul sumptae : ct idco
totius et nulla ralio parlis est in (iivinis : queelibet una per se sunipta rcmovctur
ct hoc ideo cst, quia omnc totum cx a Trinitatc, ct Trinilas ab ca : ct illius

suis parlibus composilum cst, ct hoc di- causa jam dicta est.

co si vcrc lotum cst pars autcm imper- : Ad aliud dicendum, quod hoc' est ve-
fecta est ad suum tolum ct ncutrum : rum, quod duo sunt plures uno et sic :

illorum compctil divinis : quia simplici- bene concedo, quod duoe personae nume-
tas repugnat primo, pcrfectio autcm rc- ro qucm faciunt relationcs, sunt plures
pugnat secundo. una sed tamen una non est pars dua-
:

Aii I. DicENDUM ergo adprimum, quod cssen- rum, ncc unitas illa est pars binarii ah-
tia divina praedicatur conversim dc per- cujus. Kt hoc patet sic In inferioribus :

sona. Ilaec cnim est vera, Patcrest esscn- cst forma substantialis uniuscujusque,

tia divina.et esscntia divina est Patcr. Si cujus actus est rcm in se terminare et
aulcm sic objiciatur : Pater cst quidquid scpararc ab aliis in quibus non est ea-
cst essentia divina, adhuc vera cst : ct dcm forma numcro pcr actum ergo :

si procedatur ulterius,Esscntia divina est formae illius, scilicet actum qui est in se
Filius : ergo Pater est Filius : satis pa- tcrminare et ab aliis dividcrc, facit ipsam
quod mutatur quid in ad aliqnid.
tct, rcm esse unam, et est unitas ejus : et

Undc non sccjuitur argumcntum. Undc ideo quia illae unitates quce sunt in dua-
quidquid cstessentia divina cst Pater, ct bus rcbus ct conscquuntur formas sub-
c convcrso. Si auteni fiat hoc argumcn- stantiales, non sunt una, nec unum :

tum dc hoc nomine, Trinitas, sic : Pater ideo scquitur, quod unitas istius ct uni-
cst aliquid Trinitatis, ct non tota Trini- tas ilhus aggrcgatae, faciunt binariuni,
tas : crgo est pars Trinitatis. Dicendum, ct trcs tcrnarium, et sic deinccps, se-
quod haec est falsa, Patcr cst aiiquid Tri- cundum quod Philosophus dicit, quod
nitatis : quia ly aliqiiid notat partitio- numcrum cognoscimus divisione con-
nem. Si aulem sic proponatur : Pater est tinui. In divinis autcm cssentia non
ahquis Trinitatis, tunc est vera. Si postea dividit, sed potius unit personas : et

proccdatur ulterius sic : Est aliquis Tri- idco unitas personae ut persona, non est

nitatis, et non tota Trinitas : ergo est essenlia, sed notio vel rclatio distinguil
pars Trinitatis : jam supra solutum cst in divinis, ct facit haec notio vel illa uni-

quia quod Patcr non est tota Trinitas, tatem personae, cnim personam in
facit

lioc non impedit unitas Trinitatis, sed existcrc ct distinctam ab aha et ideo :

pluralitas pcrsonarum signilicata in hoc hacc persona et illa sunt duae personae
nomine, Trinitas : unde ex hoc non sc- numcro nolionum scd quia nolio non :

quitur, quod Pater sit pars sed scqui- : dividit pcrsonam a persona csscntiali-

tur, quod Pater non est tot, quot sunt tcr, idco non simplicitcr facit pluralita-

trcs simul uniti in una essentia, sicut tcm crgo nec simpliciter facit bina-
:

diximus supra. rium undc licel in divinis

: sint dua?

Ad ALiUD diccndum, quod htTBC projio- pcrsome, non tamen hinarius : ct licct
AJ ?
sitio,Ouidquid rcmovctur ab aliquo, ctc, ibi sit j)luralitas pcrsonarum, non tamcn
intclligitur sic, quod illud sil in ipso mullitudo : ct idco non puto esse conce-
sicut habens esse actu iii illo ct non iii dcndum, (juod unum in divinis sit pars
sc : sicul pcs in Socrate, vel alia |)ars duorum cliam discrcla, sicut unitas est
in suo toto. Sic autem [)crsona' non lia- pars binarii vcl ternarii : scd benc con-
l)ent sr in Trinitati! : quia in Trinitate non ccdo, quod una pcrsona est non tot sicut
habcnt cssc in j^otcntia : ncc Trinitas est duae vcl Ircs, ct duw non lot sicut tres,

in eis, sicut lolum iu partibus : sed po- ncc ila pauci sicul una : quia numcrus
lius pcrsona- signilicanlur iii hoc nomi- ([ucin facit notio in divinis, non est
 Ii\ I SKiNTKNT. DlSr. Xll :\i*j

siini^ruilcr numoiais : ol. Iioc inlVa iiia^is est, quod niliil compaialur esscnlia' in

(IcUm ininul)ilnr. divinis nisi pciics i(l('iititat(-m absolutaiii

Ai) ALiii) (liciMulnin, (|U()(I sjuicli vo- [^roplcr ultimain siii siin|)licilat('in : scd
canl tolnin idcin ([uod ix-ircclnin : sicul liccl |)at(;ruitas ab csscntia iii Palrc non
IMiilosoplius dicit in III l^ln/sicomni : diircrat r(!, laincn (liHcrt inodo si;^;nili-

loluin autein ct [^crrcctuiu idcin dico. licandi : (jui lic(!t in comiiarati^jne ad

Ai) ALiuD diceuduin, (juod Pater cst esscntiain sit modus (;t non rcs, esl ta-

lola dcilas et lolus Deus, cl l<'ilius si- men res in comparatione ad oppositam
militer quod postea suhinrerlur,
: sed pcrsonam : et ideo personae non diHe-
Qufficumque uni ct cidein sunt eadem, ruut inodo nominum tantum. Sed si ab
elc, iutelligendum esl, (juod lioc V(M'uin utraquo j^artc esset modus, scilicet a
est secundum (juod sunt idem illi non : parte essentiae, et a j)arte j)ersonce, tunc
autem est ibi pricdicatio vel comparatio tantummodo dilTcrculia nominum diircr-

pcrsonarum ad essentiam nisi in ratione rent personae, ut dixit Sabellius.

absoluti de absoluto (juidquid enim : An ALiUD diccndum, quod etiam se- Ad 7

comparatur ad essentiam in divinis, com- cundum Phih)Soj)hos, prirnum nnllo nisi

paratur ut absolutum ad absolutum : ente participat, et nec illo j)arlicij)at

relativum enim non cst ad alterum nisi ut parlem ejus capiat, sicut disputa-
ad id cui opponilur, et ideo ad esscntiam tum est supra '
: scd ad hoc quod
comparatum non unde
est ad alterum : aliquis sit pater, suflicit habere ah-
cx illa propositione non sequitur, quod quid ditTcrens ab esse in modo signifi-

Pater et Filius sint idem, sed quod in candi, qui modus sit res non connumc-
omnibus absolutis sint idem, et in his rabihs essentise, sed in comparatione ad
in quibus ad se invicem referunlur, ha- aliam personam quae est res ejusdem na-
bent distinctionem. turee.

Ad ALiuD dicendum, quod essentia di- Ad aliud dicendum, quod Auguslinus Ad8.
vina non est pars Patris, ut dicit allerius intendit,quod non eo est quo Pater est,
personae : ct verum est, quod essentia et est Pater secundum modum siynifi-
nihil sibi additum habet in Patre quo candi qui sit res respectiva. licet non
constituat personam quia jani dictum : sit rcs diversa a natura.

G. Quod Nulla personarum pars est in Trinitate.

Nec esl aliqua Iriiiin personaruni pafs Dei vel diviiia? essenliai : quia
singula liarum verus et plcnus Deiis est, et tota et plena divina essentia
est : et ideo nulla istarum in Trinitate pars est. Unde Auguslinus in libro

II conlra Maximinum liau'eticum sic ait ^ : Putas Deum Patrem cum Filio

et Sj)irilu sancto unum Deum esse non posse : times enim ne Pater sit pars
unius Dei, quiconstetex Irilius : noli hoc timere : nuUa enim fit partium
in dcitatis unitate divisio : iinus est Deus Pater ct Filius et Spiritussan-

'
Cf. .Supra, Dist. VIII.
^ S. Alglstincs, in Lib. II corilra Ma.xiniinum, cap. 10.

XXV 34
 oiiO n. ALM. M\(\. OUI). PH/ED.

ctiis, i(l esf, ipsii Tiiiiitus imusest Deus. Erf^"0, iiiquis, Deus Pater est pars

Dei : Ahsit. Tres euim persoiuTi sunt Pater et Filius et Spiritus sauctus, et
lii trcs (juia unius substanliai suut, unuin sunt, et suinine iinuui sunt ul)i

nulla naluraruni, nulla est diversitas voluntatuni. !Si eniin natura iinuin
essent, et consensionc unuin non essenl, mjn suinme unum essent. Si vero
ualura (lisj)ares cssent, non sumin(! unumessent. }Ti ergo tres, ([uia uiiuin

sunt projjtfr ineirabilem conjunctionem tleitalis qua inefTabiliter copiilan-

tur, unus Deusest. Pars ergo Tiiiiitatis esse noii potest, quicumque unus
est in tribiis. In Trinitate ergo quce Deus est, et Pater Deus est, ct Filius
Deus est, ct Spiritus sanctus Deus est : et simul lii tres, unus Dciis. Ncc
bujus Trinitatis tertia pars est unus, nec m ijus aliqui I (luo quain unus est
ibi, nec majus ali^juid sunt omnes quain singuli : quia spiritalis, non cor-
poralis est inaj;'uitudi). Qni polcst capere capiat \ qui aulein non polcsl,
credal, et oret ut quod credit intelligat. Verum est enim quod per Prophe-
tam dicitiir : Nisi credideritis, non intclligetis ". [lis verbis aperte ostendit
indifferentem magnitudinem trium personaruin. Itein, ineodem : Tu neinpe
dixisti unuin Douin non ex partibus esse compositum, et hoc de Patre
tantuin vis intclligi. Ille, inquis, virtus estingenita, simplex : et tainen in
hac simplici virtute multa videris commemorare, cum dicis : Deus Deuin
genuil, bouus bonuin g('nuit, sapiens sapientem, clcmeus clementem, p(j-
tens potentem. Numquid ergo bonitas, etsapientia, etclementia, et potcn-
lia tres partes sunt unius virtutis, quam simpliccm csse dixisti ? Si dixcris,

partes sunl : simplcx ergo virtus ex partibus constat. 1^1 siiin^lcx isla vir-

tus, te diflinicnte, iinus cst Deus : ergo Dcum ex partibus compositum esse
dicis. Non dico, inquis, non sunt j)artcs. Si crgo iii unapersona Paliis, el

illainvenis qua> plura vidcntur, ct j)arl(;s non invcneris, (juia uiia virtus

simplex cst : (juanto magis Patcr cl Fililis ct Sj)iriliis saiiclus, cl j»roj)t(!r

individiiam dcitalcm iinus Dcus cst, ct proptcr uniuscujusijiic |)r()j)iiclatem

tres pcrsouie suiit, ct j)roj)lcr siiiguloriiin j)crfccli(iiicm j)arlcs iiniiis Dci
noii suiit ? Viitus csl Palcr, virtus cst Filius, virtus csl Sj^irilii.s sanclus.
IIoc verum dicis : scd (jikmI \irtulcm (V' virliilc gcnifam, ct virtulcm dc
virtutc proccdentcm, non vis caindcm habcrc naturam, hoc falsuin dicis,

hof coiitra tidcin rcctain cl C-atholicam dicis '. II is vcrbis aj)crlc doccliir.

quod trcs j^crsoute illte noii siiiil j)arlcsDci vcl (li\iiia; (jsscnlife. Nullaquo
illaruiii Tiiiiitatis |)ars dicciida csl, ncc niia (alias, ulla) inajor aliis.

'
Matth. XIX, 12.
' Vulg. habet, Isa. vi, 9 : Audite audienies, ct noUte intelli(jere, e(c.
' S. AtGUSTiMJS, Lih. II oontrn Maxiiiiinum, cap. 10.
 I!N I SlvNTIvM. IHST. \l\, n. 531

Si;it comua: (Jiiiii (liiil Aujj;uslimjs

(jikkI cicdcr)' csl (11111 jiHScnsii co^ilarc :

assensus aulciii iion c^l iiisi iiilclli;.M'n-

AM ri( /riiUS \lll. lis cui sil asscnliciiilmii : <;r;^o iiilcllcc|ii>

csl aiilc lidciii.

Aii fidcs piwrnlal inlellccltdii, ila. (inod

iti/ii/ iii(c//i(/(t/ur nisi /triu.s crct/dtfir ? Soi.vim ad lioc coiiiiiuinilcr, i|iioil soiuiio.

csl iiilclligcrc (|iiia csl^ ci liic inlcllccliis

priocedit lldein : el (;sl inlclligere (juod

Deinde (|ua'rilur dc lioc (luod dicil in csl rcs, vel (jualilcr cst, cl liic sc(iuiliir

lioc ca[iile ("i, « (frc/ iil (jikk/ crci/il iii- lideiu.

/c//if/al, elc. » Aliani solulionoin suitcr lioc nolalani

E.x. lioc (niiii vidclur sequi, qiiod invenies supra '.

lides priccedil inlellcctun».

11. Cfdii diciinus /re.s personm es.se tinam e.s.senliam^ nec ut tjenns de
speciebus, nec ut speciem de intlividuis prceclicanius : tpiia non est

essentia fjenuSy et persona .species, vel essentia sjjecies, et persona indi-

mduum.

Hic adJiciLMKiuin est, (|Liod tarita esl (Pqualitas triuiii persouaruin atque
indifferens inagnitutlo, quod cuui dicainus tres persouas unain esse esseu-
tiani vel substantiain, neque ut genus de speciebus, neque ut speciem de
individuis i)i'cedicainus. Non enini essentia divina genus est, et tres per-
soucP species : vel essentia divina species, et tres personae individua.
Quod Auguslinus rationibus probabilibus akiue irrefragabilibus aperte
deinonstrat in bbro VII de Trinita/e ^diceus: Siessentia genus est, spe-
cies autein persona (uL uouuulli seutiunt) oportet appellari Ires sub-
stantias, ut appellantur tres persouce. Sicut cuni sit aniiual genus et

equus species, appelbuitur tres equi, iidemque tria animalia. Non

enini ibi species pluraliter dicitur, et genus singulariter : ut si diceretur,

tres equi sunt unum animal : sed sicut tres equi speciali nomine, ita tria

aniinaHa nomine generali dicuntur. Cum ergo tres personas unam fatea-

mur esse essentiam. non tres esse essontias, cuin tres equi tria animalia
dicantur, iion unum : palet iiomine essenliae uon significari genus, nec
nOmine personae speciem.

« Cf. Snpra, Dist. V.

* 5. AcGUSTiNCs, Lib. VII (je Trinitate, cap. 6.
 :

532 I). ALI3, MAG. Olll). PR.ED.

1. Uicprobat qnod non dicitur nt species de individuis.

Si vero dicuiit noiiiiiio persontC non speciein significari, sed aliquid sin-
gulare alque individuuin, et noinine essentiai speciem intelligi : ut persona
non diralur sicut hoino, sed quoinodo dicitur hic lioino : velut Abraham,
Isaac, .Icicob, vel quis alius qui etiam dij^ito pra3sens demonstrari possit
sic quoquc iHos eadein ralio confulabit. Sicut eniin difunlur Abraham,
Tsaac, Jacob tria individua : ita tres homines, et Iria animalia. Cur crgo
Pater ot Filius et Spiritus sanctus, si secundum gcnus el speciem et indi-
viduum ista disserimus, non itadicuntur Iros essontiie ut tros personae?

K. Alio modo prohat idem.

Alio quoqiKi niodo idein probat Augusliuus ', scilicet quod essentia di-

vina noii ost geiius, iiec i^ersonce species : vel essentia non est species,

nec i)erson(0 iiidividua. Una, inquit, essoiitia non habot species, sicul

uuuin animal lion habet species. Pater ergo et Filius et Spiritus sanctus

non sunt tres species unius essenticT : divina ergo essentia genus non est.
Sed noc species est essentia divina, ot porsouce individua: sicut liomo spe-
cios est, individua autcm Abraham, Isacic, et Jacob. Si onim essentia spe-
cies est, ul homo : sicut non dicilur unus homo esse Abraham, Isaac, et

Jacob : ita non dicilur una essenlia esse tres persona). Non itaijue secun-
dum genus et species ista diciinus.

L. Nec secundum materialem causam dicuntur tres personce una essentia.

Nolnndum etiain, quod essenlia diviiia iion osl uuiloria Irium persoua-
iiiiii, ut Augiislinus in oodom libro docot ', laiuquain socimdum coinmu-
iiom oamdomquo matoriain tros persoiice dicanturesse una essentia: sicut

' S. AuGUSTiNUs, Lib. VII de Triiiilale, cap. 6.

' S. AuGUSTiNua, Lib. cl cap. eisdpm.
 :

IN I SKNTKNT. IHST. XIX, M,[N. 533

cx (mkIciii iiiiio si licicnl lics sliiiiici', (liccrciiius lr(is sliilims iiiiiiiii .'iiirimi.

Noii ;iiil(Mii sic Tiiiiiliilciii, id csl, Ircs pcisoiiiis (liciiims iiii.mi css(!iil,i;mi,

el J)(Miin imimi, liimqiiimi c\ iiiiii iiiiilcriii Iriii (|iiaMl<iiii siiiisisliiiil. Iii slii-

Ulis (Miiiii iC(iimlil)iis, pliis iiiiri csl. Ircs siiiml (|iiimi siiifiiijic : (!l, iniims

auri csl uiiiv, (|Uimi (iii;c. Iii iiiii nmm-o csseiiliii Tiiiiiliilis imiio modo cst il,a.

Non (M'f;o se(Mm(luin iniileriiil(Mn cimsiiin Lres |)(M"sonas imiiin (liciinus esse

sul)st<uil,iain vci css(Mitiiun, si(Mil tres sliituaMlicuntur uiium imrimi.

M. iVec ila diruutnr trcs personai una csscntia, ut trcs homines una na-
iura., vel nnius naiurae.

llisquoque addenduin est, quod tres personas non itadieiinus esse unam
essenliain, ut Au^ustinus in eodeni ait *, vel unius essenlia> : sicut dicimus

aliquos tres honiines ejusdem sexus, et ejusdem teinperationis corporis,

ejusdemque animi, unam esse naturam vel unius n<iturffi. Nam in his rebus
non tantuin est unus hoino, quantum tres homines simul : et plus aliquid
sunt homines duo, quain unus homo, sicut in statuis esse diximus : at in

Deo non est ita. Non enim major essentia est Pater et Filius simul, quam
solus Pater vel solus Filius : sed tres siinul illce personae aequales sunt sin-
gulis. Fx priiemissis patet, quod tres persona? dicuntur divina essentia
nec secundum materialem causam, ut tres statuar unum aurum : nec se-
cundum complexionis similitudinem, ut tres honiines unius naturce: nec
ut fcenus pra^dicatur de speciebus, vel ut species de individuis, id est,

continens de contentis, majus de minoribus.

N. Qum mdcntur adversari praedictis.

Ilis autem videnlur adversari, qu<T qiiidam sacrae ScripturcT Tractatores

calholici in suis scri[)tis tradiderunt. In quibus sig-nificari videtur, (juod
essentia divina sit ({uoddain commune et universale, velut species : tres
vero persona3 siiit tria j)arti(Mjiaria, tria individua numero difTerentia.
Unde .loannes Dfimascenus inler Doctores (jraicorum maximus, in libro

» S. AiiGusTiNus, Lib. VHde Trinitale, cap. 6.

 :

531 D. ALIJ. MAG. ORD. PR.ED.

quoin (lc Trinitate scrij)sit ',

qiioiTi et Papa Eugenius Iransferri fecit, ait

C-oininunia et universalia prcPdicantur de subjectis sihiipsis parlicuiaribus.

CiOinniune ergo subslantia est, parliculare vero hyposlasis, id est, persona.
Parlicuhare autein dicilur, nonquod parlein natura^ hal)et : sed particulare
numero, ul nloinus, id esl, iiidividiiuin : numero eniin et non natura dif-

fere videnlur hypostases. Iteiii, iii eodein : Siilistanlia sionificat communem

et circumpiectivam speciem hoiiioideon, id est, similium specie, hyposla-
seon, id esl, personarum, iil piiln Deus, lioiiio. Hypostasis autem indivi-

duum demonstral, scilicet Patrem, FiJium, et Spiritum sanclum, Petrum,

Paulum, et liujusmodi '.
Ecce aperte dicit substantiam esse universale, hy-
poslasim vero parliculare : et quod Deiis est species ut lioino, et quod
Paler et Filiiis et Spirilus sanctus sunt individua, sicul Petrus el Paulus,
eo quod numerij difleruiil : qiue praMuissa^ senLeiili<e Augustiiii penitus
contradicere videntur. Quid ergo dicemus ad haec? Hoc ulique dicere pos-
suinus atque debemus, quod ea quse Augustinus tradidil superius, sine
omni hsesitatione lenenda suiil.

vinis discernens unam personam ab alia,

quia proprietas : ergo in divinis est ratio

ARTICULUS XIV. communicabilis et incommunicahilis.
2. Item, In divinis est illud quod pr(e-

An iii ilivinis sil yalio rommtnticahilis, dicalur de una(|uaquc hypostasi, ei est

vel incommiilnbilis ? quod pr.nedicatur de alia ergo in divinis :

est commnnicahile et incommunicahile.

3. Item, Damascenus dicit, quod in

Deindo qucTrilur dt' secuuda parte, divinis commune re consideralur, ra-
ubi a (hvinis removet pr.Tdicationeni ge- tione autem ({uod divisuni est ergo il)i :

neris, ihi, II. « Hir adjicicndnm csl, ftst communicabile et incommunicahile.

quod tanla csl ieqnalitas, elc. » Sed gontra :

Sed conti
El qucBrunlur liic duo : quoruni pri- I. Communicabile et incommunicabile

ninm esl, lltnmi iu (li\ iiiis sit ralio coni- aut causantur ad codem principio es-
municahilis (;l incommimicabilis ? sentiiR, aut a divcrsis. Si ah eodem :

Secundimi aulcm, Lllrum in divinis sit cri^o idcm est principium communita-
ratio univcrsalis el particularis ? lis, ct sin^ularitatis sive discretionis :

scd (]ui(lquid est principium discretionis,

Ai) PRiMiJM procedilur sic: cst opposilum communilali : crgo idem
1. Iii quihuscumqne esl uniens unum, csl princi|)ium communilalis, et opposi-
(!t aliud discernens in nalura nna, in his lum communitali, quod non cst inlclli-

est ralio conimunicahilis et incommuni- uibile : cr^jo causanlur a divcrsis. Cui-

cahilis : in divinis esl uniens pcrsonas in cumquc autcm insunl diversa, illud esl
natiira una, quia essentia : ct cst in di- compositum : erpo Deus est aliquid com-

' S. .FoAN.NEs Damaccenus, I.ib. in de Fidc or- ' Idkm, Ibidem, cap. 4.
Uinfjoxa, caji. 6.
 :

')'•
liN I SKNTKiNT. hlST. \IX, i\, AMT. 1.',. .».».»
.).»

jxisiliim : cl iln s(M[iiitur, (luod ipKc nou cf»nv(Mii(Mis. Si iiiiliMii (|ua'riiliir exom-
sil, (>ss(^ |M'iinum, ucc humiiik^ simplcx, |)Imiii hiiJMs iii infcrioiibiis, dicciKliim,
(|ii()(l riilsiim csl : cr^o ikm» csI iii co (|iio(l iiivoiiiri iioii [lolcsl [)i'o|»|cr nimiiiiii

comiMUuic.ihilc cl iucommuiiicahilc. siiiqiliciliilciii hci : siciil ctiiim iii iiilc-

2. Ilcm, ('.ommiiniciiiiih^ dicil id (|uod i'i(»ribiis iioii iiivciiitiir, ([iiod idciii sil cs-

uiium |»()lcst cssc iii pliirilMis, iiicommii- siMilialiter suhstanlia, ct boiiitiis, (d sa-
uiciihilc iiultMM id ([iiod iioii |)(»lcst imjsso jiionliii : scd tiiiiicM iii Dco oliam IMiilo-
iiiii soli : cTi^o islii iii divinis siint oa- soplii lioc itii osso [)r()hiiV(M'Uiit : ct idco
(lom, idiMM niimcio iiK^sl |diii'il)iis, ol non (li(iiiil iinliqui !M;igistri, ([iiod licet «!S-

iiiest jilurihiis simiil ol simmcI ; cr^o sontiii idiMii sit (jiiod notio, noii tiimeii

contradictoria vorillciinliir Ac oo(I(mii. Si supposita esscnlia su[)[)()nitur notio, noo

autoni sunt diversa, et sunt in uno : tunc convorso.
illud unum ost comjiosiium in divinis, Ai) ALiun eodom modo dicenduin est, Adoi.je(i.2

(]Mod (^st iihsMrdiim : ot lioc oliiim inlido- (juod c()mmun(! inest plurihiis, et pro-
los Kthnici dicunt. [)rium uni soli, si voro [)r()[)riuin ost : et
b;oc quidom ro non diircrunt in Dco
SoLUTio. Dicendum, quod in divinis proptor simplicitalom, sed tainen (Uno-
est communicabilo ct incommunicabilc, riint actu el suppositione et modo signi-
sive ut magis [^roprie loquamur, com- licandi : et hujus causa notata est su-
mune ct proprium sod dillorunt in di- : pra ', quia hoc noii babent gratia sui,
vinis, et iniiumanis sivo in croatis : quia quod idem sunt, sed ex eo in quo sunt
in creatis pluribus est unum ratione non ot ideo non amittunt ex hoc id quod

esse, et proprium est materia, indivi- proprie efficero habent, scilicet plurihus,
duantibus constitutum. In divinis autem vel uni sob convonire.
commune est re et esse : quia eadem res
numero et esse quse est in Patre, etiam
est in Filio et Spiritu sanclo : proprium
auteiu sivc discretum non est natura,
sod proprielas constituens, vol existens ARTICULUS XV.
bypostasis, quoe relatione (alias, revela-
tiono) discernitur. An i)i divinis sit iniioersale el particu-
Ad primum ergo dicendum, quod prin- lare, siciit communicabile et incum-
cipium communicabintatis in divinis si
niunicabile ?
volimus vim facere, nullum esl : quia
essentia divina est i[)sa sua communilas.
Si aulem accipiamus secundum ratio- Secundo quoeritur, Utrum in divinis
nem intelbgendi, tunc ])rinci[)ium com- sit universale et particuiare?
munitiitis est natura communis, et prin- Et videtur quod sic.
cipium incommunicabibtiitis ost proprie- 1. Id enim quod pri-fidicatur de plu-
tas sive relatio personalis : et pro[)rietas ribus est univcrsale : essenlia autem et
est natura divina re, sod difTort iih i[)sa Deus in divinis proedicatur de pluribus :

modo signilicandi. Et si tii (pia?ras, crgo est universalo.

Utrum ilb' modus possil [loni iii ro? 2. llem, Universale ost ubique et sem-
Dico, ([uod comparatione ad essentiam por, ut dicit Aristotoles, lioc cst, in
modus, sod in comparatione
ntyi est nisi omni suo particulari, ct seniper sequens
ad aliam personam est res distinguens illud : sic autem essentia divina ost in
personam a persona et hoc non est iii- : quabbet persona, ol sempcr soquitur

» Cf. Supra, Dist. VIII.

 530 D. ALB. MAG. ORI). PR.ED.

personam : cri,'^^ ipsa do |)ersona praedi- SoLCTio. Dicondum, quod in (bvinis, soiutio.

calur ut universale. sicut probant ultima' rationes, non est

3. Iteni, Liiiv(M'salo est quod est iu univorsalo el particubire : et causataugi-
niullis ot do multis : essentia ost de mul- tur in objiciendo.
]

tis et in multis : ergo est universale. Ad PRiMUM ergo dicendum, quod pcr- ^, ,

Si forlo tu dicas, quod est ens in multis sonae non sunt simpliciter plura, utpatet
non divisum ab illis : quia ost in quo- ex ante dictis. l niversale autom rcquirit
libot illorum per osse illius in quo ost. multitudinem actu vol potentia quae sim-
Adliuc videtur competere secundum plicitor sit multitudo, et sic ossentia non
hanc rationem otiam magis suporiorii)us praedicatur do pcrsonis ut de mullis.
quam inferioribus : quia essentia divina Ad aliud dicendum, quod essentia ^^j g
est in porsonis non divisa ab illis, et est non sic comparalur ad personas secun-
in singulis per esse personarum, non dum ubiquo et semper esse, ut universale
enim habct distinctum osse apersonis : ct ad particubirc : quia universale compara- |

est etiam de multis, quia praedicatur de tur ad quod est sub ipso,
particulare
illis : ergo videtur quod ipsasitin rationo addons ei aliquid quod non cst ipsum,
universalis et personae in rationo parti- quo ofticitur particulare, et boc non facit
cularis. persona.
Item, .Tam concessum, quod commune Ad ALHi) dicondum, quod essentia ^^ 3

ctcommunicabilc est in divinis omne : quidom est in personis ot praedicatur de

autem communicabilo causat rationom ipsis : sed non praedicatur de ipsis, nec
universalis : orgo univorsalo ost in divi- est in ipsis ut dc multis et in muitis :

nis, ut videtur. quia |)ors()nae non absolute sunt mulla.

Sed conlra. SeI) CONTRA :

1. Dicit Boetius, quod in divinis non Ad ALiuD dicendum, quod communi- ^j pufgj
est universale et particuUire ; ergo in cai)ile dicitur dupliciter, scilicet secun-
Deo non est universalo.
gratia essentiae dum communitatem rei et esse, ot lioc

2. Item, Si iu Deo esset universalo ot non [totest esse unius natur;e iu liis qu;r
parlicubiro, cum illa dicant duo esse id simplicitor multa sunt : et liaec commu-
in quo sunt, scilicet quod cst, ct quo csl, nicabilitas est non ciiusat
iii divinis ol

viderctur quod iu Deo diffcrrent quod universale. Est alia communitas non
est, et quo est, et sic esset ipse composi- esse, sed rationis, secundum inlcntionom
tus. rei abstralientem ab hoc et ab illo : ot

3. Item, Si est in Deo universalo, aut hicc communitas cst corum qu;o simpli-
gonus, aut spccies, aut dilforontia, aut citor multa sunt, in({uibus cst natura una
proprium, aut accidons. (jenus autom ot per rationom, ot \\kc causat rationom
species hic probantur in Liltera non osse univorsalis et particularis : undeboecnon
in Deo. Do aliis autem etiam pcr se pa- est in divinis.

tot : quia illa itrredicanlur in quale : es- Et por bocpatet solutio ad id quod ul-

sontia aulom (\v porsona praedicatur iu timo est qua^situu).

quid : ergo non ost univorsalo in (bvi-

nis.

QuRst Sed si hoc conccdatur, quaeritur, Qua- AUTICl l.rS XVI.

r(> iti diviuis conceditur esse communi-
cal)ilo, ot non univorsale ot parliculare, llniiii iii (livinis rssentin sit (jcnus ?
cum illa duo ojidcm vidoantur osso in
istis du()l)us ?

Doiudo (ju;oriliii' i\(' Iioc quod dicit,

 IN I SMNTKINT. DIST. Xl\, O. I'):{7

il)i, II, « Si fssciirnt i/nius rs/, siirclcs (|iiaii<l() imilliplical iir foniia ad iiiiilli|)li-

<iu/fni /irrsdiKi, vW. » ciilioiiciii sii|)|)()sil()iiiiii scciiiKlmii cssc :

Vidcliir ciiim noii valcrc : (|iiia scd diviiia iialma plma lial)(!l sujiposila,

1. Miilhc spccics (lc mio solo pra-di- cl laiiicii sccmidmii (;ss(! iioii iMiilli|)lica-

cautm-, iil sul, el Imia. Im- iii illis.

2. Pra'lcrca. Sa'|)c sii|)ia liaKiiiimis iii Ai> amii) (liccndam, ([uod iiKjdus lo- a<i ?.

vcrliis Hilarii. (|iiod -cmis cssi^iiliaiii (luciidi Milarii, quod luiluram vorat ^o,-

vocavil : cr-^o vidclur, (jiiod ipsa sit p^o- nus, iioii csl (juod sit nialcria, vcl suhjc-

ims. clmu priimim, vcl {^cncralionis princi-

piuni : scd quia generalitcr convcnit

Son rio. .Vui;ustinus liic loijuitur dc pcrsonis non ul iiniv(!rsalc, scd ut idcni
liis univcrsalibus qu(e lialxuit plura sup- cl comniunc sccunduni rcm et csse, ut

posita : ct dc illis non liahct instanliam, prius dictuni cst.

0. Qnod sane possunt intclUgi quse Joannes Damascenns dicit, et

quoinodo, ostendit.

lla^c autem qua} liic dicunlur, licet in sermonis suporficie aliquid a

fide alienum resonare videantur : sane lamen iulelligi queunt, pium-
que leclorein atque intellectorem plurimum efflagilant. In quorum ex-

planalione mallem silens alios audire, quam loquendo malevolis detra-

liendi occasionem prsestare. Videtur tamen mihi ila posse accipi, cuin
ait : Subslantia est commune, et hypostasis est parliculare. Non ita liciec

accepit cum de Deo dicantur, ut accipiuntur in phih^sophica disciplina,

sed per similitudinem eorum quffi a Pliilosophis dicuntur, locutus est : ut

sicut ibi commune vel universale dicilur, quod pradicatur de pluribus,

particulare vero vel individuum quod de uno solo : ita hic ' essentia divina
dicta est universale, quia de omnibus personis siuiul, et de singulis sepa-
ratim dicitur. Particulare vero, singula qucelibet personarum : quia nec de
aliis communiter, nec de aliqua aliarum singulariter pra;dicatur. Propter
similitudincm ergo prffidicalionis, substantiam Dei dixit universale, et

personas particuhiria vel individua : propter hoc idem etiam, eamdem

divinani essentiam dixit esse speciem communem, et circumplectivam
simihum specie personarum : quia sicut haec species homo de suis pra3-
dicatur individuis, velut de Petro et Paiilo et aliis, nec ista speeie diffe-

runt, sed conveniunt per ouiniii : ila Deus de tribus prfiodicatur personis,

qua^ in divinifrite non differunt, sed per omnia conveniunt. IJanc ergo

' Kdit. .Ii>a)(. Alleaumc, h:ec.

o38 D. ALH. MAG. Olll). PH.ED.

simililudinem inter res sempiternas et res temporales perpendens Joan-

nes, universalilalis et particiilaritatis noniina, fphT rebns temj)orali-
bus proprie conveniunt, ad res aiternas transtulil. Au^uslinus vero majo-
rem videns dissimililudinem quam siuiililudineni inter res prctdictas, ab
excellenlia Trinitalis prcXMlicla nomina removit.

P, Ex quo fiensu dixerit persouas ili/ferre numero.

Quod autem Joannes dicit hypostases difTerre numero, non natura

in eo quod non dilTerre natura ail, verissime et sine scrupulo loqui-
tur. Quod vero dicit dilTerre numero, cavenduiii esl quomodo inteiligatur

Diversis eniin modis dicuntur aliqua differre numero.

Q. Quibus modis dicantur differre numero, et secundum quem modu7n

possit convenirepersonis.

Dicuntur enim aliqua difTerre numero, quando ita differunt, ut hoc

non sil illud, ncc aliquid quod illud est, vel in ipso est : qualiter

difTerunt Socrates et Plato, el hujusmodi, qU(T npud Philosophos di-

cuntur individua vel parliculni'ia : juxla quem modum non possunt dici
tres persouce differre numero. Dicunlur quoque difTerre numero, qua3
in enumeratione sive computatione non sibi adjunpuntur, sed a se

invicem discernuntur : ul cum dc ;diquibus robus loquenles dicimus,

una, ducT, Ires : el secunduin hunc inodum forle dixit Joannes by-
postases, id est, personas dilTeiTo numero. Possumus eniin dicere,

Paler est unus, el l^iler cl h'iliiis snnl diio, el Pater et Pilius et

Spirilus snnclus siinl ln>s. I^t ilciii, Wivc porsona est una, el h<rc et illa

sunt ducnr?, et hcTc el ilhi ol Mlia sunl Iros. (l(ui\ (Mii(Milius tamon Iros ilho.

personcT pro|)riotnlibiis Innluiu distinpui dicunliir : (\o qiinruin dislinclio-

ne secundum jjroprielalOK in soquenli Iraclabilur '.

Nunc vero ad inceplum rod(>iiiuus, (ju.o dicta sunl rojiolentes, ul Sci^pius

versando fnmiliarius innolescant.

' Cf. Infra, Di^l. ILXVI.

 i.N I si;.\ti<:nt. nisT. xix, n, s. »:iy

II. Quoil iinii prrsnnn noii i's/ iiinjor aliii, iirr frr.s si/iiii/ //111//11 iiiin : r/

lioc rulioiir os/ciidi/ ('i/lli(dica.

ScioiKlnni osl oi-j^o lanlain (p([Malilnloin (^j^so in Trinilalc, ul ail An^iisli-

nus iu libro \'III <V^ Triiiiliilr, ul iniii soliiin Palor non sil inajor ([iiain V\-

lius, sod noo i^aicr (W Inliiis siiniil niajiis ali([iii(l sunl qiiani S[)iritus san-
clus, aul qu<rlihol |)Oi*son<i ininus ali(]uid sit (]uain ipsa Trinilas'. Qiiod

auloin ila sil, ali^iiio inodo si fiori [)olest demonstraudnm osl. Qii.intiim

ergo i|)so croalor adjiivat, attondaiiius, inqiiil Au<^iistiiiiis in codem ^, quo-

modo in hac Trinitalo dua? vol tros [iorsouLe uon sunl inajus aliquid qiiam
una earum.

S. Ratione ii/i/iir sub/ilissima ad os/e/ulendum i/uod ita si/.

Quod ibi magnum dicitur, aliunde magnum non est, quam eo quo vere
est : quia ibi magnitudo ipsa veritas est, et veritas essentia. Non ergo ibi

m<ajus ost quod verius non ost.Non auteni verius est Pater et Filius simul,
qiiam Pater solus vol Filius. Non ergo majus est aliquid uterque siniul
quam singulus ooruin. Et quia ceque vere est etiam Spiritus sanctus, ideo
Pater et Filius simul non sunt aiiquid majus quam ipse : quia noc verius
sunt. Itom, in essenlia voritatishoc est verum esso, quod est esse : et hoc
est esse, quod est magnum esse. IIoc est ergo magnum esse, quod vorum
esse. Quod igitur ibi (Tque verum est, et a:^que magnum est. Qnod ergo

ibi plus veritatis non habet, non plus habel magnitudinis. Plus autom ve-
ritalis non habet, quod verius non est. Non est autem verius una porsona
quam alia, vol dua?quam una, vel tressimul quam singula: non ergo plus
veritatis liahel una quam alia, vol ducT quam una, vel tressimul quamsin-
gula. Sic ergo et ipsaTrinilas non osl nuijus aliquid, ([uam unaquoqiio ihi^
persona, sed tam magnum quain singula. Non enim ibi major est quee ve-
rior non est, ubi ipsa veritas est magnitudo '. Ecce modo convenienti et

' S. AL-f;i;sTrM;^, Lib. VIII (if^Trinitafc, cap. i.

- Idem, ibidein, cap. 2.
' Edif. Joan. .Aileanmf, uhi.
* S. Auo(jf<Ti.Nus, l.ib. VIINe Trinitale, (/.ip. 2.
S40 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

ralii)ii(' Callinlicii oslciisiiiii esl, qiioiiiodo iiKlilTerons sil niafiiiiliKlo Iriiiin

personariiin : qiiia ner nna inajor esl alia, nec dua) inajiis aliqnid qiiain

una, nec trcs simnl inajns aliqnid qiiani singula.

lis numerus quo numeramus, illa dilTe-

runt numcro personis divinis est appli-
:

cabilis numcrus quo numcramus ergo :

diffcrunt numero. Probatio minoris. Di-

ARTlGrUS XVII. cimus cnim, una persona, duse personte,
tres pcrsonae : sed unus, duo, tres, sunt
An Ires personx differnnl numero in numerus quo numeramus.
divinis ? SeD CONTRA :
sed conli

1. Isidorus in libro Etymologinrum

dicit, quod numcrus dicitur quasi nutus
Dciiule sumenda est pars in quo solvit mcmeris, idest, divisionis sed in divinis :

objecta in contrarium, qua incipitibi, 0, non est divisio ergo non est ibi nutus :

« Iliec autem quse hic dicunlur, etc. » divisionis ergo non est il)i numerus
: :

Ibi enim incidit quaestio, Utrum tres ergo nec difTerre numero.
personfB diflerunt numero ? 2. Itcm, Pliilosopbus In nonbabenti- :

Vidctur, quod sic. bus materiam non est numerus, nisi se-
1. In numcro enim dilTcrunt qua.' sibi cundum causam et causatum scd in :

in numcro non adjunguntur sed tres ;

pcrsonis divinis non est causa et causa-
personae non sibi numero adjunguntur, tum, nec materia ergo non esl ibi nu- :

sed potiusdiscernuntur ab invicem ergo mcrus crgo : tres personae non dilTcrunt
tres pcrsonai difleruntnumero. numero.
2. Item, Damascenus dicit quod diffe- 3. Item, Pliilosophus dicit, quod nu-
rentia est causa numeri sed tres perso- : merum' cognoscimus divisione continui :

nae dilTorunt : ergo causatur in eis nu- sed in divinis non est bujusmodi divisio :

merus ergo dilTerunt numero.

: ergo non est ibi numerus.
3. Item, Aut dilTcrunt numero,aut ge- 4. Itcm, Qua>cumque diffcrunt nu-
nere, aut specie, aut omnino non dilTe- mcro, sim[)liciler sunt plura : sed per-
runt : sed non gencre, vel specie, ut pro- souT diviniT non simplicitcr sunt plura,
batum est : ergo relinquitur, quod aut ut supra probatuin est : crgo pcrson.-e
dilTcrunl numero, aut onmino non ditTc- divina' non ditTcrunt numero.
runt : sed non omnino non dilTcrunt, ."). Itcm, Si Socratcs sit musicus, albus,
quia boc csset error Sabcllii : ergo re- et citbaranlus, ex boc non dicitur ipsc
linquintur, quod dilTcrunt numero. plura numero, scd potius unum numcro
4. Itcm, Ouibuscumque discerni con- cst plurcs babcns proprictales : ergo a
vcnit a se invicem, illis convenit nume- simili cum Ircs persona^ sint unus Dcus
rari : [)crsonis aulcm divinisconvenit dis- numcro, dislincttp lamcn pcnes propric-
cerni crgo eisdcm convcnit numerari.
: tales quae in divinis pcrsonae sunt, non

Inde sic Quihuscumquc convciiil nu-

:
dcbcnt dici dilTcrrc numcro.

merari, illa dilTcrunt numcro : pcrsonis

divinisconvcnil numcrari : ergo dilTcrunt Soi.nio. Diccndum, quod trcs persona? g |^|.

nunKTo. non dilTcrunt nunicro qui simplicitcr sit

."(. lliMu. (JiiilMiscuinque cst applicaiii- numerus, sed dilTcrunt numcro relatio-
 IN I SMNTKNT. DIST. \l\, S, AI{T. 17. ;)il

mmi vcl luiiucio pcrsitiuuiim '

; (^l, lioc, Ad id aiilciiM(ii()(l luimo ohjccliim csl, Ad i.

nou csl siiiiplicilcr (lillcrii^ luimoro : (liccii(liim (jiiod c\ illo liahcliir, (jiiod

({uia, siciit siipra diximiis, rorma divi- In^s jKirsoiia! simjdiciter diircraiil luimcro,
dons iii (|iiaiiliim dividons osl causa mi- scd (juod (lisliu;.;uautur lali modo (juo
in(M'i, cl idco ijisa forma suhstaiitialis jxm- sihi iioii adjiiumiulur: ct lioc cst iiuimjro

causaui hxjiiciido cst iiuilas rci. Dico jicrsonariim v(d j)roj)ri(!tatum, ct noii
autciii foriiia siibstdiilialis, (jiiia acci- sim|)li(;itcr : ct iioii jiroj^ric dicunlur luoc
doutaiis rorma non dividit : (juod jiatct diilcirc, (jiiia diiicrrc csl actiis diHcrcn-
ox lioc (juia j)luros osso j)ossuiit in oodcui ti;o : sod distingiii jiossunt dici, oo quod
sino divisiono suhjocti : s(m1 jiluros suh- distinclio miiius dicit quain diirorrc, ot
stantialcs in oodoni esse non j)ossunt : surilcit oi actus r^dationis.
(jiiod sic |)rol)alur : l^^orma suhstantialis Ao aliud dicondum, quod diilorontia ^^,, 2.

dicilur, (juia facit actu suhstantiam in ost causa nunieri: sod non concodondum
ossc ol rationc : actu autom ot ratione est, (juod aliqua diirerontia trcs porson.iR

esse esl osse por spociem et naturani dilTorant : sod potius projirietalihus dis-
propriain : in natura autom non est nisi tinguuntur.
unicuni osse unius rei, et unas res qucc Ad ahud dicenduin,, (juod nuilo illo- ^j .,

hahot unicuni esse : cum crgo ununi- i'uin modorum differunt tros persouce :

quodque unum tantum sit, ut dicit Jioe- ill^i eniin divisio locum habet in his quoe
tius, unumquodque tantuni unuin esso ad se invicem secundum essentiam di-
hahet : ergo tantum unam formam suh- viduntur : sed distinguuntur in numero
slantialcm quoB dat esse illud. personarum, ut dictum est: et ideo non
Et si ohjicias deforma generis suhal- sequitur, quod oninino personee sunt
teriii et usquo ad goneralissimum in spe- e;«dem.
cie, ridiculosa est objectio : quia detor- Ad ahud dicendum, quod hcec propo- ^^ ^

ininatum quod om-

est in alia sciontia, sitio est falsa, Quibuscumque convenit
nes illoe sunt potentia ad ultimam qu* discerni a se invicem, etc, quia discerni
est actus. Haec igitur forma substantialis, dicitminus quam ditferre et ideo quce :

quia primus ejus actus estterminare esse discernuntur, non numerantur nisi se-
in hoc cujus est forma nccessaria, per cundum quid.
consequens dividit ab aliis, et sic causat Ad aluid dicendum, quod numerus ^^ .

unitatem quse principium numeri est, q'io numoramus abstrahitur a numera-

qua istud aggregatum cum alio invenitur tis : et ubi numerata simpliciter divisa
dilferre unitate sui ab alio, et sic differre sunt ab invicem suis essentiis, ihi nume-
numero. Jani autem super hac eadem '"us ahstractus habet discretionem oinni-
distinctione ostensum est, quod talis di- modani : sed talis numerus non applica-
visio et terminatio non est in personis di- tur personis, sed potius numerus pro-
vinis ergo non erit ibi simpliciter nu-
: prietatem vel relationum, quia ille solus
merus sednumorus quidain personarum,
: competit personis : et ideo numerus quo
scilicet qui est
pencs distinctionem rela- numeramus per prius et posterius, dici-
tionum, quihus referuntur persona^ ad tur de numero personarum et numoro
invicem. creaturarum, et per prius invcnitur in
Ad
augtoritates ergo Damasceni ad- inferioribus, por posterius autem in per-
ductas in lAlleva satis convenienter sol- sonis.
vit.

' Cf. I P. Suriuii. Iheol. M. Alberti, g. 42, memb. 1.

ni2 D. ALB. MAG. ORI). PHyED.

T. Qiind Deiis non rsl dicendiis liij)Jex, sed Iritiufi.

PrcTleroa, ciiin Doiis dicalur Irinus, non lainou debet dicit ri])lex. Ibi enim
noii esl lrij)licilas, ul)i suinma esl iinitas el indiirerens cequalilas. Unde
Au^ustiniis in libro VI de Trinitate ait ' : Non quoniani Deus Tiinitas esl,

ideo Iriplex putandus esl : alioquin ininor esset Paler solus, vel Filius so-

lus, quam siniul Pater el Filius. Cum ilaque lanlusest Paler solus, vel so-

lus Filius, vel solus Spiiitus sanclus, quantus esl siinul Paler et Filius et
Spirilus sanclus, nullo inodo lri})Iex dicendus est Deus. Non enim Pater
cum Filio et Spiritu sancto, majorDeus est (|iiam sin^uli eorum : (|uia non
est quo crescat illa perfectio. Perfectus autem est et Pater, et Fiiius, et Spi-

ritus sanctus, et perfeclus dicitui' Deus singulus eorum. Kt ideo Trinitas

potius (|uain triplex dici debet.

Au iioc leve cst respondere : quia ///-

plex dicit nmltiplicationcm pcr cxcessum

AinicuLFs xvni. partium tcr, cthoc in discrclis : in coiili-

nuis dicit plicationem partis supcr partcm

An potesl roncedi, qiiod Dcus sit Iriplcx ? tcr :ncutrum horum convenit divinis.
ct

Ad objectum primum dicendum, quod

improprissime locutusest Isidorus, et vo-

Deindo ([uttrilur de hoc quod dicit iu cat multiplicem vel tripliccm idem quod
ullinia parle, in qua repetit ut addal iii trinum.
in illo capilulo T, « Prxtere.a, euin Deus An ALiLO diccndum, (piod illa rcfc-
dicalur /riuus, non lauwu debct dici tri- luntur ad Spirilum in olVcctihus qiii miil-

plcx. » tiplicos sunt.

1. Conlra lioc enim essc videlur (juod VA si ohjicias : crgo quoad cHcctum
(licil Isidorus. Dcuni esse multiplicem. potest cliani dici triplox. Dicondum quod
2. Item, Sapient. vii, 22, dicilur Spi- non : quia sic ponerelur limitatio suis
ritus niulliplex '. cth'ctihus, qui in nullo numero detcrmi-
Item, Deus multipliciter si^nilicari in iiato poni possunt, proplor nimiam Spi-
atlributis. rilus largilatom et honitatcm.

3. Quare non conceditur

Priuterca, Ad ALii it diccndum, ([uod causa bona
Deus csse triplex? Trii^lex cnim polest csl : quia vcrc unum cst,utdicit Boetius,

csse, ubi est imitas imus cnim pannus : in quo nullus cst numerus, ct non cst

Iriplex esse potest : crgo illa non videtur hoc, et hoc hoc est, quia vcre sim-
: et

esse causa quam tangit in Lillera. plex, et huic hujusmodi trinitas convc-
nire non potest.

*
S. AUGU9TINC5, hib. VI de Trinitate, cap. *. tia, spintus intelligentife, sanctus, unicm, mulfi-
* Sapienl. vu. 22 : F.!>t ir> iUn. sciticet sapien- plex, elc.
 IN I Sh:NTKNT. IMST. XIX. II, AHT. I'.i. u:\

V. (Juotl iion csl ilu III rclnis corporcis, ul, iii l'riiiil,aLc.

Iii ichus c(>r|Mir('is iioii laiilmii csl iiii<i, <|iiaiiluiii Ircs siiiiul, (^l |»liis siiiil

{liiiC, (|iiaiii iiiia rcs. Iii Triiiilalc xci-o suiimia, laiiliiiii csl uua piMvsoua,
(|uaiiliiiu Ircs siiiuil : cl laiiliiiu siiul (lu<c, (|!iaiiluiii iiiui : cl iu sc iiifiuilaj

suiil, (jiiia '

iiou csl liiiis lua^^iiiliuliuis caiiiiu \ .\c [mt Iioc a|)(;M"iiur ([uod

suj)(M'ius (licluiu csl, (juomodo siuf^ula siiiil iii siu^^ulis, et oinuia iu oniui-
bus, ol unuiu iu oiuiiihus csl, cl uiuiin oiuiiia.

Ecco jam oslcudiiuus sufficientei", ({ualiler iu Triuitate ali(iua }3ersona

aliain noii supercl maj^uifudiiie.

loco non crescente : et de igne qui est

cum ferro candente in eodem loco non
ARTICULUS XIX. crescente : ergo tantum sunt duae quan-
tum tres, vel duae quantum una.
An in rehns corporalibus lantuin posslt
esse uua quantunt tres ? Sed DispuTARE dc hoc iion pnTsentis soiuUo.

negotii est quod hoc nec

: sed hic sufticit,

ab auctoritate habitum est, quod lux sit

Deiiide quseiitur de hoc quod dicit in corpus nec hoc est verum, quod in fer-
:

ultimo capituio U : « In rebus corporeis ro candenti sit aliud corpus quam ipsum
non tantuin est una, quantum tres simul, ferrum unde instantioe ambse absolule
:

etc. » falsse sunt et hoc facile esset probare, si

:

Contra hoc enim quidam furunt instan- dc hocesset hic intentio.

tiam de iuce, quiB estcunl aere in eodem

^ Edit. .Joan. Alleanme, addit ct. lis nimis : et maonitudinis ejus non est fmii.
^ Psal. cvLiv, 3 : Hlaynus Doininns, et laudabi-

^mr'
544 I). ALH. MAG. OHD. I>R^D.

DISTINGTIO XX.

l>c Iriiiin i><M'soiiai'iiiii aM|iialilalo (|iianliiiii a<l polcslaloin.

A. O.slemo quod aliqua personanini aliam non superal niafjnitudine,

nunc ostendit quod alia non cxcedit aliam potentia. '

Nunc ostendere reslal, quoinotlo ali(j;ua liarnm persfjiiariini aliain non

excellat potentia : nt sicul una et indiffercns est mafrnitudo triiim, ita nna
et indifferens monstretur potentiatrium. Scieiidum est er^o, quia non est
polenlior Pater Filio, nec Filius vei Pater Spiritu sancto, nec majorem po-
tentiam habent duo vel tres simul, quam sinjiulus eorum : quia nec plus
potesl Pater et Filius simul, quam solus Spirilus sanctus. Nec lii tres simnl
l)lns possunt, quam singulus eoruin : (juia omnipoientiam quain habet
Pater, et Filius accej)it nasccndo, et Spiritns sanctus procedendo : quod
Aup:uslinus rationibus et auctoritatibus probal}iliter adstruit iii libro llf

contra Maximinum, ({ui dicehat Patrem meliorem a potenliorem Filio ^

contra hoereticuin ostendil quatuor modis

l''iliuni aMiualem Patri. Etpriina probatio
niYISIO TEXTLS. est de ratione lienerationis : quia gene-
rans ct iicnilus sunt jequales per poten-
liain iiatura'. Secunda est in secundo ca-
« Nwic oslenderc restat, quoinodo ali- pitulo, scilicet D, per auctoritatem Joan-
qiia personarum, etc. » nis, XM, !.")
: Omnia qua'cumque habct
Iii hac dislincliono Magister ostendit P(itci\ nwa sunt. Terlia est in terlio,
aequalitatein triuin personaruni in poten- scilicet \\, per rationem, quod aliter im-
tia divina qua? substantialis esl. VA divi- potens aut invidus hiisset. Quarta e^l in
ditnr in tres parles : in quaruin [)riina quarto, scilicet I". |)er similitudiiiein liu-
conlinente duo caj)itula, scilicet A el D, inanain.
per auctoritates ostendit ipquales cssc per- Iii lcrlia parte respondel ohjectis lia3-

sonas. reliii in ultinia parle distinctionis istius,

In secunda conlinente qualuoicai)ilula ihi. Ci, K Scd jorlc ilicis, co ipso, etc. »

' Edit. Joaii. Allfauiiie, cxcellit. (.ap.

* S. .VuGisTiNUs, Lib. III contra Maximiniini,
 iN I si:ntknt. nisT. xx, a, aim. i :)i5

prima sunt, ot nullu iiioilo iliiriTUiit :

orgo oadom siiiil \ PiioitArio minohis

((|uia priiiia coiistal) ; Siiiipjicia oninino
AIITKUIIAIS I. iiullam liabont dillcrontiam : (|uia ({iiod
habot (lincr(!nliain, compositiim (;st : sod
,(// iiolciilid sccuiidiim omnc (jvilks cous.r Dous ct inat(!ria piima simplicia sunt :

sil iii Dco, vcl sccuudum aliquod jc- (M'go nullam habciit (lillci-cntiani : orgo
nus lautum / sunt idom : orgo Dcus osl potontia ma-
lorialis omnium, sicut oflicions ot alia3
causa\
llic aulcni anlo LiUeram, incidunt Iria 2. Ilcm, Dous ai)slraliit ai) omni ente
duhilahilia quoruni prinium cst, Si po- (juod liahilur in partem entis : sed omne
lonlia secundum omnc gonus causie sitin actu ens tractum ot detorminatum est in
Deo,velsocun(lum aliquodgonustantum? partom entis : orgo abstraliit al) omni
Secundum osl, IJlruin polontia unius onto actu ergo rolinquitur lantum ons
:

rationis sit ad polontiam croandi ot pro- in potontia orgo cns in potontia osl pri-
:

cessionispersonarum? mum. Drimum autom est anto quod non

Tortium ost, Utrum illse potontiae lia- ost aiiquid possibilo intoiligere : illud au-

bent ordinom secundum rationem inteU tem primum ante quod niliii possibile est
ligcntiae, ct quse iilarum sit prior? intoiiigero, est Deus ergo ens in poten- :

tia ot Deus idem sunt ens autem primo :

1. Videtur autom, quod omnis poten- in potentia ponit materiam primam er- :

lia sit in Deo, per lioc quod omnis po- go Deus et materia sunt idom.
lenlia nobiiitatis est ergo omne genus : 3. Item, Quidquid necesse est praesup-
potentise debet sibi attribui. ponere ante omne fieri, ot post omne
2. Item, Constat, quod ipse est effi- corrumpi, ipsum est sine principio ct

ciens : sed tres in unum coincidunt, ut fine : potentiam materialem necesse est
dicit Phiiosophus : ergo ipse otiam est prciesupponere ante omne fiori, et post
formalis, et finaiis : ergo potontia causa^ omne corrumpi : ergo potentia materia-
formaiis ot finalis ost in ipso : et hoc ip- iis est sine principio et sine fine. Prima
sumcommuniter dicitur, unde etiam ver- patet per se. Secunda probatur per hoc
sus dicitur : quod in omni fieri necesse est aiiquod
prsesupponere subjectum, et post omne
Efficiens causa Deus est, formalis idea, corrumpi necesse est reiinquere id in
Finalis bonitas, materialis liyle.
quod corrumpuntur quce corrumpuntur,
et hoc est potentia matorialis : orgo est
3. Item, dicitur, Apocai. lxxii, 13, sine principio et fine : et nihii est sine
quod ipse est a, et w, principium ot finisS principio et fine nisi Deus : ergo in Deo
Finis autem ot forma sunt idem. est potentia matoriaiis sicut potontia
causarum aiiarum.
Sed dc potentia causae materialis vide- Sed contra :

Sed conlra.
lur ctiam posse probari sic, et est ol)je- 1. Philosophus dicit, quod efficiens
ctio Alexandri cujusdam Grseci, et David numquam est factum : ergo univorsaiiter
de Dinanto Ijalini :
efliciens non est universalitor factum :

1. Qufipcumque sunl, et nuiio modo universaiiter eflicions Deus est, quia ipse
dilferunt, eadem sunt : Deus et materia agit quidquid fit : universaiiter autom

' Apocal. XXII, 13 -.EijQ mm Alpha et Oinerja, 2 ^f. 15. Alhertu.m, II P. Summ. de Creatmis,
primns el vovissiiiius, prindphiin cl pnis. qu.,, oi.1 (!. Iloiniiic, 0- 2. inomi) 2, pari. 1.
 5ili I). \\A\. iMAC.. OMI). PM/KI).

ftH-luiii rst Dcus cl iiiiil( -

miilfiia : ci-uo o|ioil(M-(_'l in iiilnn.liim ;ibirc iii dilfcrcii-

ria vol pDlcnlia liialerialis non sunl idiMii. liis.

2. Ilcin, IMiilosopliiis Priinum regit : .\i> Ai.iri) (lirciidiim, ([iiod ciis iiicrc;i-

ics pra'lLM-quain (]uo(l rommiscoatur cum liim iioii ;ibslraliitur ;lb cnto ul sim[)li-

cls : sed nialciiii c()mmiscclur cum oiii- ciiis a miiiiis sinqilici : ot boc [)rob;ilum
nil)»ls : (Mgo niatoiia non cst Dcus, nOc est supr;i '
: sod abstr;ibitur ut communc
potciilia matclialis polcnlia divina. pro[)orlionis (juod ven^ et [)ro[)rio ost in
'\. llcm, Mliil cst iuloo iinjicrfcctum Doo ot siiiqilicitcr, in crc;itur;i ;iiilcm rc-
sicul id quod pcrlicitur omuihiis advc- cojitum ct concrotuMi luibitudinibus. Si-
nionlibus sibi : maloriji prim;i [)crli(ilur militiM- (Mis in [lotcntia non ponilur [km-

omnibus adv^Miioulibus sibi : oriio i[»sii cns (juod csl |)rimum [irinci[)ium forma-
esl impcrfcclissima. lc (Milis : ([uod patct ox boc quod ons
lloiii, Niliil ost iidco (KMfci liim sicul ([uod cst [)riuium in intollcctu al)stra-

id ([iiod omnibiis largitiir. ct niliil roci- li(Mito, di^iditur [)or [lotontiam, ot aclum.

[)il : [irinuim ofMcicns omnibus lar^itur, Uudo oliamsi piima ratio non impcdircl,
cl nibil rocipit : crgo Deus est niaximo lamon falsum sup|)onitur in objoclione.
perfeclus. Indo sic : Porfoctissimum el Ad alu dicendum, quod materia non
I)

Dous
imperfectissiniuni niaxitne dislant : [)r;osup[)onitur ante omne fieri, nisi ficri

est summe perfectum, materia prima stricto accipiatur pro motu, vel mutatio-
summe imporfcclum secundum naturam : ne quaB est cum molu.
autem lleri su- Si
crgo maximo distanl ot dilVcriint. matur goneriilitor ad croari, non praesup-
jionilur niat(M'ia illud onim rieri cum :

soiutio. SoLUTio. Dicondum, quod in Doo cst non dicat nisi nunc [)riino cxislere croa-
potentia universalitcr oflicicnlis causte ct tum ante quod nibil fuit de creato, non
substantiam matoriae, ot formas in ea. lii cxi^it subjocluni : ot illo (ieri ducitur
natura aut(Mn non ost potonlia efliciendi m;itcria in esso. Similitcr licet miiloria

nisi formam, ot similiter in aite. Poten- iiumquam babiturasit linoin, iamcn pos-
tiaautem causfe foriiialis intolliiiitur duo- sot in niliil docidore, si maiius Omnipo-
bus modis est enim forniii intiinscca
:
tonlis non contineret.
dans osse, et existens pars ejiis cui dat :

ot bnpc non ost Dcmis. ilst ctiam formalis

oxlra, et oxom[)l;ir formalo ost ;id cxom-
platum. iil liLiiieum sotular sc babot ad AiniCl LUS II.

calcoiim : cl sic Dens est causa foinialis

por idoam. l*otcnti;i ;uil(Mn liualis ost / /non po/cnfin opcrmrdi in tnlio ttnirftcd

ipso : quia [)ro[)t(M' i[)sum suiit, liunl. cl si/ c/nn pn/c))/ia rp^ncrnndi c/ spirrnnli ?

constanl omnia, i[)sntn appolunt sccnn-

duni i]iiod [lossunl. P()t(Mili;i aulem cau-
Sa^ malori;ilis iiuUo modo, sit nt nocossa- So( iiiido ([ua liliir. l Iniin [)ot(Miti;i

rio [)i-ob;iluiii c.sl. convonit ci. o[)cr;ui(li iii Dco iinixoc;! sil cuin [lotou-

,, ,
Ai) II) ([iiod objicitiir, dictMidum ([iiod lia giMKMandi et spirandi ?

niulla (litV(Mutil i\\)tv sci[)sis dillcriiiil. cl Vidolur quod sic : quia utraquo ost in
ost insliintia ;i(l ;irt:uni(Milum. boino cl Dco : ct ([iLT sunt iii Dco, siiut uniiis na-
asinusdiiroruntr.itionali cl ii r;ili()n;ili : ra- tui;o siui[)licis ergo unius rationis secun-
tionalo aiitoni ct irrationalo dilbMunt non diiiii naturam : (M'go [lotcntia operandi,

piM- dilbrontiam qu;uii iil [)artom sui (>t illii ([Uii procodunt personae, sunt uni-
clainlmil in se, sed sci[)sis, ;ilit(M' (Miiui vocc iii Dco.

•
Cf. Sii|.ni, l)i-l. Mll

i
 ,

IIN I SlliMKlM. hlST. XX, A, AKT. ii IJ i, .)i i

rn. Siii cdM 11 A : Pdlciiliii (liriiiiiliir |m'I' scciiikIiiiii fiKliccin iii (|iiii csl : d si<' iiiiii

acliini : cl iulus ikui siiiil iiiiiiis liilioiiis : cl ciKJciii csl |((i|ciiliii ^(•iiciiiiidi ,
s|iiiiiii(li,

('i'i;(i iicc hiilciiliic. cl crciiiKli : h'(I iid iiiiiid csl iii Piilrc, cl

iid iiriiid iii l''ili(> csl cl Spirilii siiiiclo |iii-

Soi.rrid. Sii[)rii dclcriiiiiiiiliiiii csIIkic, lciiliii ^ciiciiiiidi cl s|)iriiiidi, siciil di-

(|iKid |M)lciiliii (•(iiisidciiilil iii liidicc |i(t- cliiiii csl sii|irii '
: iiiiii iiiilciii cl c.id( lii

lciitiic (|iiic csl cssciiliii, (iiiiiis riilioiiis iii liilnis |icrs(iiiis. Si iiiilciii ((iiisidcr.iliir

csl : scd considcriilii nl csl conjiiiiclimi iid iicliiin dclcriiiiiiiilii, sic csl iiliii cl iiliii

aclni, csl iillcriiis riilionis. |)otciiliii : cl |)olciiliii ^ciicriiiidi ct spi-

riindi sccnndniii r.ilioiiciii intcllii^cndi csl

iintc polciiliiiiii crciindi, sicnl |)roliiiliiin

cst iii ()l)jcctionc : cl |icr lioc. |)iitcl soln-

.MiriCllM S III. tio iid totuiii.

Aii iii Dco prior sit polcnlia spiraiidi

(inaiii polciilia opcraiidi ?
AHTI(UJLi:S IV

Sod lunc terlio qua'rilur, Quiu sil prior An solus Spi/itus sanctus potcst lantum
iu l)eo ? quantum Paier et Filius ?
Yidctur aufein, quod polcnlia ope-
randi : quia illa est essentialis : ct essentia
secunduni rationem est autc personain : Deindo ([ua?ritur do lioc quod dicil iii

crgo potentia ossentialis anle potenliam Littcra in parto prima, ubi dicil, quod
personalem. « nec plus potcst Pater et Filius siiHul,
ntra Sed coNTiiA Anselmus dicit, quod : qiiain solus Spirilus sanctus. »

processio porsonarum est causa proces- oRim solus Spiritus sanctus potest
Si
sionis croaturarum sicut eliam patet in : lantum, quantum Pator ot Filius non :

illo versu : Ipse dixit, et facta sunt : ip- orgo J\itor polest tantuin, quantum l'a-
se mandavit, cl creata suiit '
: ct illo, tor ot Filius, quod falsum ost.
Verbo Domini coeli firinati sunt, etc. ^.

Quod exponens Augustinus, dicit : Ver- Au uoc dicondum, quod luoc ost du- Solutio.

l)um genuit in quo erat ut fieret : cum piox, solus Spirilus sanclus polesL lan-
orgo caus'a sit ante causatum, videtur tum, quantum l^ator ot Filius : oxeoquod
quod polentia qua procedunt personaj, dictio cxclusiva, scilicct ly .S(^///5potoslsi-
sit ante potentiam croandi ot operandi. sterc iii subjocto, ot sic vora ost locutio
Idem accipilur, Joan. i, 3 : (Jmnia pcr siil) lioc sousu ysolus Spiritus sanctus, otc.

ipsuin facta sunt : orgo necesse est Ver- id (ist, illo qui solus cst Spiritus sanotus,
l)um et potentiam processionis Verbi om- itii quod alius non ost Spiritus sanctus,
nilius pra.'su[»[)onere. [lolest tantuni, ctc. Si autoni sit circa
subjoctum in couqiarationc ad priodica-
tio. SoiArrio. Ad hoc oodom modo solvon- tum, tunc oxcludit alias porsonas a piuti-
dum est sicut immodiato anto, quod [)o- cipationc praedicati, ot sic falsa cst, ot

lentia consideratur dupliciter, soilicot sic procedit objectio (acta in contrarium.

' 1'siil. \\\\\, 9 etcxLviii, '-i.

^ I'sal. XXXII 6.
•*Cf. Suiiiii, D(isl. VII.
r)i8 I). ALB. MAG. ORD. PR^D.

D. Qiiod non potcst minus Filitis quani Pater.

Niliil, iii(|iiil ', Palr(3 mitiiis liahol illo (|iii (licil, ())}iuia qiuecunique liahet
Pater, measuut ^
: naiii si minus habet iii potestalo aliqiiid quam Paler,
nou sunt ejiis omnia qu<T habet Pater : sed ejus sunt omnia qua3 habet Pa-
ter. Tantain orp:o habot poleslatom Filius, quanlam Palor : (Uqualis erfiX)

est Patri. i\on onim polost qui accepit ina>qualis esse ei (jiii dodit. Tu au-
tom lioc do potoutia sapis, quod potons sit Filius, sod potentior Pator : ut

secundnm doctrinam vestram potons potontem j^otuerit genorare vel fii-

gnerc, et non omnipotens onini[)olontem. IIal)et ergo Pater omnipotcntiam
quam non liabot Filius : et si hoc est, falsum cst quod ait Filius,. 0?nuia
qu^eciunqiie liabet Pater, mea stmt.

C Iloc Dcrum fatebaturjuereticus, ex quo prof/rcdiebatur ad falsa.

Sod, in(|uis, Palor a nomine potontiam accopit, Filius autciii a Patre.

Fatcmur et nos Filiiim acccpissc potenliam nb ilio de quo natus estpotens :

Patri vero potentiam niillus dcdit, quia nullus cum genuit. Gignendo eniin
(b'dit Palor potontiam Filio, sicut omnia qihc habct in substantia sua f?i-

gnendo dcdit ci qucin gcnuit dc substantia ^.

\). Quaistio AiKjustiui, qiia arctat luereticinu.

Sod (|uaMilm', Utrum oi lanlaiii (luaiila ipsi osl, polonliam Pater Filio
(lod(M'il, aii minorom ? Si l;uilam, iioii soliim poloiilom, sod (^liam oinni|)o-

tontem genuisse omnij)otons intolligiliir : si voro minorcm, qiiomodo om-

nia qucT habct Pater, Filii sunt? Si Patris omnij)otontia Filii non est, non

• S. Aur.usTiNUS, Lili. III coiitra M;iximinnm, cap. 2.

"^
.lo.in. XVI, \\\.

•''8. .Viic.iisTiM.s I.il). III ciiiiliii IMaxiinimim, cap. 2.

J
 : ;

IN I SKNTFAT. DIST. XX, I), AIIT. 5. r.io

()iiuii<'i |ii'(M-iil (liil)i(i (|ii,'r li.ihcl Palcr, iMlii siiiil. Al (iiiiiii.i. (|ii<'i> li.ilicl P.i-

l(M", iMlii smil : oiiiiiiiiolciili.i crf^o P.iliis clijiiii csl l<'ilii : iion (^sl ('r^o IVilci'

j)()l(Mili()r h'ili() '.

tcnlia!, j)ers()naiitei' haberc ab iilio (;le8-

senlialil(;r, (\st imj)()lentiui : ergo liabere

ab alio personaliter et non essenlialitcr,

AinK.lIUIS V. partim erit potentio', et partim im[)oten-

tia; : et Jioc conv(!nit Filio, et Sj)irilui

Au Pnler, Filins, ct Spiritus sanctus sanclo ; ergo polentiae eorum permixlae

suiit in potentia ivquales ? sunt impotentia, et ita non aeque poten-
tes Palri ; ergo non sunt ae^juales in \)()-

tenlia.

Deiiulo quaerilur (1(3 lioc quod dicil in •i. Item, Pater operatur per Filium,
secunda parle, ibi, B, « Putens poteii- et non e converso ; ergo aliquid secun-
tem potuerit generare vel gignere, et non dum potentiam potest Pater, quod non
omnipotens omnipotentcm. » potest Filius, nec Spiritus sanctus ; ergo
Videlur enini, quod teneat ratio non sunt aequales.
lioeretici 4. Item, Nihil receptum ab aliquo est
Aut enim posse gignere Filium
1. aeque potens danti : sed potentia Filii et
e&t aliquid posse, aut non. Si non Spiritus sancti est accepta, Patris autem
tunc non tenet ratio Augustini contra dans : ergo non est aeque nobiliter in
haereticum facta, cum dicit, Aut potuit Filio et in Spiritu sancto sicut in Patre.

gignere eequale, et noluit : aut voluit, et o. Praeterea, Propter aliquid speciale

non potuit : aut potuit, sed non voluit. Patri at<ribuitur potentia, et non Fiiio,

Si voluit, et non potuit, ergo impotens nec Spiritui sancto ; ergo videtur, quod
fuit enim posse gignere non est ali-
: si sibi potentia secundum aliquid plus con-
quid posse, si lioc non potuit Pater, non veniat quam aliis duobus.
sequitur quod impotens fuerit sed hoc : (3. Item, Ratio principii est ratio po-
sequitur, ut dicit infra : ergo posse gi- tentiae majorem rationem principii
; sed
gnere est aliquid posse : et hoc nun pot- habet principium non de principio, quam
cst Filius : ergo Pater potest quod non principium de principio, vel (juam non
potest Fihus, ct sic non sunt a-quales in principium personae, sed de utroque
potentia. principio : sed principium convenit Pa-
2. Item, Est hahere a se essentialiter, tri : ergo Patris potentia non est aequa-
et personaliter : et est habere ab alio Hs potentiae Filii et Spiritus sancti, et
essentialiter, et personaliter : et duo me- sic vidctur procedere objectio haeretici.
dia, scilicet liabcre ab aUo personaliter, SeDCONTRA :
Sed contra
et non essentialiter : et habere ab alio 1. Genitus, nisi nalura degeneret, vel
esscntiahter, non personaliter sed
et : deliciat generans, in omnia similia natu-
ille ultimus modus esse non potest, quo- rae producitur cum gcnerante : cum ergo
niam quaecumquc essentia est ab alio, potentia sit de praecipuis naturae, neces-
omnes personte illius ab alio sunt : sed sario in similem producitur potentiam
video, quod non habere ab alio essen- Filius cum Patre.
tialiler et personaliter, est summae po- 2. Tt(,'m, Quorum una est natura et

* S. AcGUSTiNus, F-ib. \\\ contra Maximinum, cap. 2.

 550 D. ALB. MAG OHD. PR.^.D.

cadem niiinoro, illcnuin c^l una [)olenlia alio pcrssonaliter, non esenlialilcr non
illins nalnra» : triuiu personarum est est medium inter illa extreina : quia
una natura et oadem nnmero ergo ip- : extrcma illa sine proportione distant, et
sarum esl poieslas una vcl potentia. ideo medium non hal)ent : sed potius ha-
^]. Item, Qua^cumque ita se liabent, hcrc ah alio personaliter ct non cssentia-
qnod oinne opns eoriim cst indivisihili- litcr, dicit auctoritatem principii in uno.
tcr omniuin illoinni, est potentia ope- ct subauctoritatcin in alio, et cEqualita-
rans una numcro ita sc liabeni trcs : ieni iii liahito vcl co (juod hal)etur ah
persona' in omni opcrc suo ergo ipsa- : ainhohus.
rnm est una potcnlia niimcro : cr^ro est Ai) Ai.u D dicendum, quod cum dici-
a-qualis. tur, 1'atcr opcralnr [x-r l''iliuni, praq)o-
4. Itcm, Detur, qnod nuijor sil l'alris. sitionon notat causam instrumentalem,
CoNTR.v : Kilii polcntia cst inlinita cl S[)i- scd tantum auctoritatem in Patre secun-
ritus sancti, quod patere potest in actu (him rationcm originis, ct ideo suni in
creandi : qui educendo aliquid de nihilo, opcre requales.
quffi infinite distant, prohaiur csse infi- An ALiun diccndum, quod illa propo-
niius : l^ilius autem creal ct Spiritus silio vera esi in rccipientihus in diversi-

sancius : sed inlinito niliil est majns : tale nalurae, sicui corpus a spiriiuali na-
ergo Palris potciilia non csi niajor po- tnra, ct elementum a coelo, et hujusmo-
tentia 1'Mlii .•
ct datuin fuil, (jiiod cssct di. in liis autcm qua? sunt agentia uiii-

major. » voce ei sccundum canidcm naturain,

etiam in crcaturis falsa est, nisi intelli-
SoLUTio. Diccndnm, quod ires pcrso- gatur quod quoad hoc non esi sequc no-
nx omnino (eqnalcs sunt in potcnlia. hile : quia receplum ut est receptuin csi
Solutio. VA diccndum, quod posso generarc in potcntia, ei ^postea lit in aciu, el iunc
A(l 1.
l''ilium aliquid esi possc, et esi ad ali- falsa est in Deo, quia Kilius non est acci-

quid posse, sicut supra cxplanatum cst '. j)ions in poientia, et posloa muiaius ad
Si enim potentia sumatur pcr compara- aclum.
tioncin ad id in (juo radicatnr, lunc cst Ad ALiuD diccndurn, quod potentia at-
aliqnid [)osse, oA esl uiia in trihns |)crso- tiihnitur Patri pro[)ior princii^ii ralio-
nis, licct non ad idciu in omnihiis tri- noin, qua' ost in i[)S() tolius divinitatis :

hns. autem sumatur socundum con-

Si [)iin(ij)inin aulom do so ponit potentiam :

junctioncin ad actiim, tunc non osl ali- hnjnsinodi auioin ralio |)rincipii non
(juid j)osso. i^vd ad arnjuid possc, cl sic racit Patrom potonliorcm, i^rd anctorcm,
inost tanliim Patri. Ilajielicus autom ni!- nl saq)ius dictuin cst.

gavil hoc inessc l''ilio sccundnin nlriim- Ad \i,n n diconduin. (|uod illa ralio
(jno modum siinul : ct idco jjrocodit |)iinci[)ii, liccl aj)pro[)ricliir «m potontia,
ratio Auguslini, quod hoc csscl impolcn- iion lamon proj)rie dicit polonliam, sod
ii.-e, scilicct non hahcre naluiaiu roMiiu- originis propriotatom : ct idco non tollit

dam (jUM' ('sl in Patre : quia sic cst ali- a'qualitafom in j^otciilia a Kilio oi Spiri-

(juid jiossc. lii sanclo.

A 1 2.
Ad ai.iii» dicondum. (jiiod habore ab

<
Cr. Stipni, Disi. VII.
 iiN I si:iNTi',NT. Disr. \\, i:, i". i\:\\

l]. Al ilcr innlKil FiliKni ;i'(iii(ih'in Pnlri.

II(Mi). alio iikmIo |)i'i)l)al iMliiiiii ('im|ii;iIimii P.ilii ('(iiilra Al<'i.\iiiiiiiiiiii >, iln

(licciis : Tu (licis, (|ii()(l Palci' f;(Mitiil iMJiiim iniiior^Mii sciipso, iii (|iio cl i*;i-

lii (loi'()f>'as : (|ui si liliiiiii iiiiiciiiii iiiiiioroin ^'Cnuil, ;uil iioii |)o!iiil, ;iiil iion

voluil ^'ifi^norc ;o(|UiiI(Mn. Si (iicis ([ui;i noii Noiiiil, (Miiii inviduin csso (iixisli.

Si iiuliMii noii poluil, iil)i csl oiiiiiij)ol(Mili;i I)(m' l*;ili'is? Prorsiis ;i(l liiiiic

arliculuin ros coiii^^ilui', ul I)(Mis P;iI(M" <o(|Uiiioiii siiii fiif-iKM^! iMliiiiii, <iul

non |)oliioril, ;iul noiiKMil. Si iioii poliiil, inlirinus: si iioinil, iiividus iii-

vonitur. So(i uli'iiinf[iic lioc f;iisiiin osl.: l*;ilri orfjo Kiliiis v(M'iis ;o{]iiiilis

est. Genuit er^o P<iter sijji ;o(|ualoin iMJiuin, ct iii) ulrixjuo jirocedit iitri-

quo ioquaiis Spiritus sanctus. Si eniin forinani snaiii (iit iiit Au^^ustinus
contra eumdoin ') Palor iii iini(N) Iniio j)ionain gignere poluit, nec lamon
pl(Miain goniiil, sed minorem, coyimini PiilrcMn invidum dicere. Pienum
er^'o Doum, ol <T^qualom sil)i oeniiit Fiiiiim.

F. Per siniile oslcndil, quodnon minorem Paler Filiiim (jenuil.

IIoc iiutem per simiiitiidinem liiimanam ita esse demonstrat, inquiens :

Ilomo pater si j)oluisset, a^qualem fiiiiim fiiMiiiissot. Qiiis ergo audeat di-

cere quod lioc Omnipotens non potuit ? A(ido etiain, si j)osset homo, ma-
jorem nielioremqiie seij)So «^i^^neret filium. Sed m<ijus vel meliiis Deo
quidquiun esse non polest. Deus er^o cur non <0(jualem (ut ais) Filiiiin ge-
nuit : cui nec anni necessarii fuorunt, p(»r quos adimplerelur <oquaiitas,
nec omnipotentia defuit? An forle iioluit : ergo (quod absit) invidit. Sed
non invidit : <oqu<ilem ergo genuil l^^iliiim. (acdamus ergo Filiuin ei esse
/oqualem.

* S. AuGLisTiNLS, I,ih. \\\ rontni .Vlaximiiiimi, cap. 7.

\''>.
* loEM, Ibidcrn, cap.
5")2 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

SoLUTio. Dicendum quod inferior na- Soiutio

tura a^quari Deo non potest, et est opus

voluntalis ejus, et non naturse gencra- :

ARTICrLrS VI. tio autem et proccssio sunt in eadem

esscntia : et ideo sequalitatcm participare

Ulntm Deiis voluil^ scd non poluil : aut possunt Filius et Spirilus sanctus : undc
potuii, scd non voliiit crealuras facere in illa natura sequitur, et non in infe-

rnelioresl riori.

Si autem objicias, quod secundum hoc

ad minus omnes creaturas debuit facere
Dcinde (fua-ritur do processu Aug-ii- in optimo in ea nobilitatc cujus percep-
stini qncm ponit, ibi, \\, « Aut non po- libilcs erant. Dicendum quod non sequi-
tuit, elc. » tur: (juia infcrior natura rcspicit suum
Videtur cnim instantia esse: quia aut principium quod est voluntas et sapien-
voluit, ct potuit me meliorem facere : tia ordinans : et ideo exit in gradibus
aut voluit, sed non potuit : aut poluit, compctentibus dccori universi : supcrior
et non primo modo ergo ego
voluit. Si : autem natura buic non subjacet, et ideo
oplimus factus sum, et eadem est ralio ncccsse est, quod emanationcs ejus sint
de qualibet crcatura. Si voluit, sed non secundum sequalcs personas.
potuit : crgo impotcns. Si potuit, et non
voluit : crtro invidus fuit.

G. Opinionem hairctici j>onit, ut dcstniat.

Sed forte clicis : Eo ipso Paler est inajor Filio, quia de 1111^0 genitus, ge-
nuil tanien aiqualeni. Ad quod cilo resj^ondebo : imo ideo iKtn est Paler
major Filio, quia aMjuabMU sibigenuit. Originis enini qua>slio istaest, Ouis
de quo sit? a^qualilalis (luleni, On«dis aul quanlus sil : qiuxl esl dicere, Ad
originein j)ertinet quiustio qua qua'ritur, Ouis de (juosiliad aMjualilalein

voro illa qua qua^ritur, Qualis aul quantus quis sit? i\ec cum dicilur Filius a

Patre genitus, ostenditur inaMjualilassubslantia*, sed ordonatui\T, non quo

aller jirior esset altero, sed quo alter est ex altero. Non erj^o secunduin
hoc (juod Pater ffenuit, et Filius p:enitus est, vel Sjjirilus sanctus ab utro-
(jue j)roce(lit, aMjualilas vel inaHjualitas ibie.xislil : (juia iinn secunduin lioc

aii.i jiersona alii aHjualis vel incPqualis dicifur '.

Fcce aMjualilas Triiiilatis, et iina eadeiiHjue sui)slanlia, quanluin brevi-

lcr jtoliiimus, (lemonslrala est in superioribns : (jualiler scilicet aliqiia

triiim jiersonarum (juamlibel aliaiii nec a^ternilale, nec magniludine, nec

potenlia excellat.

» S. Ali.istinis, I.il). III ronlra Maximiiiuni, oap. IS.

 :

IN 1 SF.NTKM. DIST. XX, (i, \]\'\\ 7 im

csl ibi aggrcgatio siiic ordiiu!, aut cum
ordiiK!. Si siiic ordinc : crgocsl ibi aggrc-
galio conrusa, (|uod inconvcnions ost. Si
autom ciiiii ordiiic : (^rgo (sst ibi inior ct
AUriClILllS VII. postcrior persona : crgo [»rius ct poslc-
rius.

A)! in. divints sif ortlo ? '(. IbMii, Siipra sa'[)o liabiiimus, quod
S[)irilus sanctus ost tortia iii Trinilato
porsona ; non autcm dicitur do Patro,
Doindc (jii;rriliir (1(> lioc quod dicil iii quod sit tortia, vcl sccunda persona, scd
ulliino capiiulo (1, « . luiualilalis aulem, piiiiia : oig-o ost ibi [irimus, sccundiis,
Quali.s ct (/7i(m/i/s sil, (.'tc. » tcrtius: sod ista nomiiia ordinabiHa siint :

lloc oniin noii vidotur: quia <ii(alis\\o- orgo ost ibi ordo s(^cun(lum [irius el po-
tius dicit siiniiiludineiii, (|uani a'quali- storius.

talcm : quia sicut in pra?cedcnli distin- Ski) contka : Si ost ibi prius et poslc- sedconir
ctionc lial)itum est^ unum in qualitatc rius, lioc crit sccundum aliqucm modum
facit simililudincm. prioris. Constat aulem, quod prius tom-
porc vel duratione non est in divinis pcr-
Ai) iioc diccndum, quod in Dconon est sonis, noc prius dignitatc : ergo ost ibi

nisi quantitas virtutis, cl illa bencradica- prius causa, vcl inlollectu : [)rius autem
tur in eo quod secundum modum signi- naturali intelligentia, siniplicius est quaiii
ficandi dicit qualitatcm : dicit enim Au- quod posterius est : ergo Pator esset jam
guslinus, quod in his quae non mole, sed simplicior Filio, et Filius aliquid addorot
virtute magna sunt, idem est majus esse Patri, quod falsum est, et hfleresis. Si au-
quod est melius esse. tem esset ibi prius natura, eodem modo
quo prius natura est prius causa tunc :

sequitur cum causatum sit majoris con-

Deinde quseritur dc hoc quod dicit : cretionis vol compositionis quam causa
« Nec cum dicilur Filius a Patre genitus, vel posterius ipsa, quod esset Filius corn-
ostenditur ingeciualilas substantise, sed positior Patre vel posterior in esse, quod
ordo nalurae, etc. » totum absurdum est : orgo non cst iii di-
Videtur enim ex hoc quod ordo sit in vinis prius et posterius : ergo nec ordo,
divinis ' : quod etiam ralioneprobari po- cutn omnisordo dicat prius et posterius.
test
1. Causa enim ordine nalurae est an- Ulterius quaeritur juxta hoc, Quid di- yutest.

te causatum dicit autem Chrysostomus

: cat ly ordo naturai ? Utrum personam,
super epistolam ad llcbrieos, et Dama- vel substantiam, notioncm ? Si per-
vel
scenus '\ quod Pater est causaFilii : ergo sonain, tunc dicoret aliquam personam,
ordine intelligentifle et natura? cst ante et tunc ideiii esset ordo naturae quod or-

Filium. do personae, quod non est verum, quia

2. Item, Sccunduin rationem intelli- non verilicatur de aliqua [icrsona in spe-
gcndi principium non de jirincipio, cst ciali. Si dicitsubstantiam, tuncidcmesset
anle principium dc principio : crgo vi- ordo natura' quod ordo substantise, quod
dclur, quod in divinis sit prius ct poste- iterum non est verurn, quia in substantia
rius secundum intcllectum. nullus est ordo, nec ipsa ordinatur. Si
3. Ilcm, Cum dicitur, Patcr ct Hilius autem dicit notionem, tunc aliquam di-
et Spiritus sanctus sunl tres personae : aut

mcmb. 2, art 1.
'Cf. l. I'. Summ. Ttieol. 15. Alhcrli, (J. 41, ^ S. JoANNEs Damascenus, l.il). I, cap. 8.
 :

0.) V n ALB. MAG. ORD. PWMX).

ceret, ol lioc ilonini inconveniens est, Ai) AMi I) diceudum, quod j)rincipium .\'\ 2.

sicul i)alet discurrenli per sin^^ulas no- non de princij)io, non est ant(! principium
tiones. Si dicas, quod ly ordo non dicil de principio, sed simul, ut supra proba-
ordinem ex parte ordinaloruni, sed dicil tum est '
: quia iu j)rincipio non de prin-
rationem ordinis. Contr.v : llalio ordinis cipio intclligilur princij)ium de princi-
sumitur cx ratione prioris et poslerioris : j)i() : nec umquarn etiam per intcllectum
et non est in divinis ratio prioris et po- pra^ccdit. El quffi contra objici possunt,
sterioris, probatum esl ergo non est
ut : in distiuctiorK! I.\ siipra siint soluta ct
il)i ralio ordinis. Si autem dicas, quod ly objccla.
ordo dicd ordinala ipsa, el \\7ialHi-(i dicit Ai) AMi 1) diccndum, quod non cst in Aci

id inquo attendilur ralio ordinis lioc : divinis jiluralitas confusa : (juia est ibi
iterum non videtur, quia in nalura unum ordo iiatura\ cl non ordo simpliciter: et
ctnon ordinatai sunt persona; divinae : ideo nec cst ibi confusio, nec prius nec
ergo vidctur, quod impropriissimelocutus posterius.
sit Augustinus. Ad aliud dicendum, qiiod Ecclesia op- Ad
dinante personas, unam pronuntiat prius,
Solutio, SoLUTio. Adlioc dicendum, ([uod iu di- cl aliam posterius, et boc contingit pro-
vinis est ordo alitjuo modo, nou ])rius et pter dcfectum noslri materialis intcllc-
posterius, sicut lioc supponilur in l/ttlcrn ctus : et Ecclcsift refert ordinem pronun-
et ordo non est ordo simpliciter, sed ordo tialionis ad ordinem nakn\T, non ad et

secundum quid. Cum enim ordo de se di- j)rius et jioslcrius scciiuduiu ordiucm sim-
catduo, scilicel distinclionem, et prius cl j)liciter.

posterius, liic abslraliitur ab altero, sci-

licet a priori ct posleriori, et remanet Ad quod ultcrius quffirilur, diccn-
11)

sibi distinctio tautum. (aiui aulcm addi- dumquod ly <9;y/o?jrt///ra? supponitessen-

(ur, )inl//r.r: cuu\ natura sil, ut dicit Plii- tiam non sccundum quod cssentia, sed
losophus, ex quo pullulat j)ullulans, in- sccundum quod natura, hocest, secundum
tclliyitur aller dislinctorum esse ex altero, quod virlule cjus cst jiotentia processio-
et non alterpiior alt(M-o. HiHlcdico, quod nis uuiiis jiers^nia; dc alia : licet cnim
ly ordo /lat/ira'. quasi iu vi uuius Uirmini essentia non generet, lamen Pater gcnc-
sunt sumciida : iit cx piiiiio liabiiatur dis- ral virlute essentio^ ut est natura. Dicil

(inctio, ex secundo autcm ratio (.'xistend' crgo cssonliam in j)crsona non siinj)lici-

alterum (!x allcio. tcr, s(m1 ut cst iialura juvrdicto inodo ac-

Arl I.
Ai) 1'iu.MiM cri;o diccudtim, (juod in ((q)ta : cl idco nou csl idcm ordo ualiira'

divinis non est causa : quia causa cs^ ad ct ordo subslanlia^ vcl cssenlia' proj^lcr
ciijus esse sequiliir aliud : uude causa ct divcisum modum siiiuilicandi.

causatum poniinl |)iius ct j)oslcrius : scd VA j)cr boc (diam jialcl solulio omnium
(ira'ci iiliintur lioc uomiiic, rn/(s(/, j)ro qiKi' circa hoc objccta sunt.
co qiK)(l uos iiliiniir |)i'iii('ij)io, (jiiod diri

minus (jiiaiii causa.

'
Cf. Siipni, !)is|. |\.

'i^fr-^/.
 iiN I sKiMiiNT. nisr. \\i, A. 53:;

DISJ INCTIO XXI.

Oiialiln* (li<*li<>iM's <'\<*liisi\:r <*ii|>i:iiiliii* iii <li\iiiis?

A. (Jit.vrihtr, (iitontodo possrf, (lici so/tts l^tf/cr, /v/ so/its Fi/iits, rcA so/tts

Spirid/s s/tttc/tis, rittti si/i/ iitscpard/ti/cs?

Ilic orilur ([iiipslio liahoMs ori^niiKMU e\' praMliclis. Dicliiiu osl oiiiin sii-

\)V[\, quod taiitus osl solus Palor, v(^l solus h'ilius, vol soius S|)iritus saii-

clus, quantum siinuliili Iros : ot quod dua:^ vol trespersonai siinul noii sunt
majus ali(jui(i, quain iina personasola. Idoo ({lu^erit Augustinus in lihro VJ

de Trinitate, Quomodo IhTc sane dici possint, cum nec Pater sit solus,

ncc Filius, noc Spirilus sanctus : sod soinpor ot insoparabiliter et Filius

cum Patre, et Pater cuin Filio, et Spiritus sanctus cuin utroque. Insepara-
hiles onim sunt ha' tres persouto '. Ad quod ita rospondet Augustinus in

eodein : Solum Douin Patrem dicimus, iion quia separatiir a Filio vol a
S|)irilu sancto : sed lioc dicontos signiflcamus, quia illi siinul cum eo non
sunt Pater. Solus eniinPator, Pater est : quod non dicitur quia ipse sit so-

lus, id est, sine Filio vel Spiritu sancto, sod por hoc F^ilius vel Spiritus
sanctus a paternitatis consortiooxcludiintur. Ita otcum dicitur, solus Filius
Filius est, vol solus Spiritus sanctus est Spiritus sanctus, non dividitur Fi-
liiis a Patro, vel Spiritus sanctus ab utroque, sed a consortio filialis ])ro-

prietatis excluduntur Pater et Spiritus sanctus, et a consortio processibilis

pro])rietatis Pateret Filius. Cum ergo dicitur, Tantus est solus Pater quan-
tum siinul illi tros, por hoc quod dicitur so/tts, non separaturPator abaliis :

sed hic est sensus, Sohis Palor, id ost, Pator qui ita Pater est, quod nec
Filius noc S|)iritiis sanctus, tantus ost, etc. Similitor intollige cum dicilur,

Solus est F^ilius, vel solus est Spiritus sanctus. Solus ergo Pater dicitur, ut
ait Augustinus in eodem, quia iion nisi ipso ibi Pater est : et solus Filius,

quia non nisi ipse ibi Filius osl : et solus Spiritus, quia non nisi ipse ibi

Spiritus sanctus est.

' S. AcoL-STiNfs, l.il), VI di' Ti'iiiilalr, r.ip. 7.

556 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.
Videlur aulom, quod iion :

Supra enini ', in verbis llilarii di-

1.

cilur quod solitarius non csl nohis Deus

Divisio TEXTUS. confitendus ergo solitudo non convenit
:

divinis : cuin ergo dictiones cxclusivse

implicent solitudinem circa ca quibus ad-
« Ilic oritur qusestio Irahens orifjinem junguntui', videtur quod dictiones illte

ex prfvdiclis, etc. » non competant divinis.

Ilic incipit pars illa quae occasionatur 1. Ttem, Supra ^ in Ambrosii verbis

cx prffcedenti : cuin enim habitum sit dicilur, quod Pater per intellcctum sem-
quod in communitate cssentite tres per- per est in Filio, et Filius in Patre, ct Spi-
sonoe distinct;e sunt, videtur non posse ritus sanctus in utroquc : si crgo dictio
multiplicari solitudo circa aliquam illa- excludens Kilium a Patrc, apponatur
runi : et ideo in hac partc queeritur, Qua- alicui personarum, erit implicatio falsi,

iiter dictiones exclusivae ponantur circa et sic locutio falsa : hoc autein facit di-
subjectum vcl praedicatuin in divinis, si- ctio exclusiva : ergo videtur quod in di-
ve circa personas, sive etiam circa termi- vinis dicliones illae non conipetant.
nos essentiales? ,3. Item, Dictio exclusiva alicui adjun-
Et dividitur ista distinctio iii trcs par- cta excludit alia qu,T nonsuntillud : om-
tes : in quarum prima ^lagister tangit, nis autcm exclusio est respectu alicujus
qualiter dictiones exclusivae adjunguntur quod participatur ab illo circa quod no-
propositioni ex utraque parte habenti ter- tatur exclusio nihil autcm habet Patcr
:

ininos personalcs, ut cum dicitur, solus quod non habet Filius et Spiritus san-
Pater est Pater. In secunda autcin tan- ctus ergo videtur, quod numquam pos-
:

git, qualitcradjunguntur propositionibus sit dictio notans exclusioncm poni circa

ex altera parte habentibus terminos per- aliquam personarum in divinis.
sonales, ex altera autcm terminos cssen- 4. Itcm, In Littera dicit Augustinus,
tiales, ut solus Pater est Deus, vel Patcr quod hcec est vera, « solus Pater est Pa-
est solus Deus, vel Trinitas est solus ter, » et quod non nolatur soliludo circa
Deus : et ha»c incipit ibi, B, « J^ost hsec Patrcm, sed alii a consortio paternitatis
quxritur, Utrum sicut dicitur, solus Pa- excluduntur. Ouaeratur ergo, Ftruin si-
ter est Pater, etc. » In tertia autem obji- militer possit dici, Patcr cst solus l\i-
cit contra determinata, et solvit, ibi, C, ter? I^t vidctur, quod sic : qiiia cxpositi-

« Sed ilerum qiuvritur quomodo ipsam vaj cjus sunt vcra», scilicct Patcr est Pa-
Trinilatem dicimus solam Di-mn, clc. » ter, et non alius quain Paler est Pater :

ergo Paler est solus Pat(M\ (^iONTHA : Pa-

ler est solus Pater : ergo Patcr est Pa-
ter solus : crgo non cst cuin Filio ct Spi-
ARTICULUS I, ritu sancto,quod falsum cst.
5. Itcin. li.ec non est vcra. non solus

An dictiones exrlusivse possunt pimi in Patcr cst Patcr. Prohatio. Pater est Pa-
divinis ? tcr cum Filio cxistcns et cum Spiritu
sancto : crgo non solus Paler t'st Patcr :

ergo cjus contradictoria cst fulsa, luec

Incidit aulcni Iiic (ju.Tstio ant(> Litle- scilicct, soliis P.itor cst Palcr : quam ta-
ram, Itrum (jiclioncs exclusivai possiiiit incn iii fjllcra conccdit Augustinus.
poni in divinis? (i. Iicin. On;eritur juxta hoc, Utrum

' Cr. Supi.T, Kixt. V. » Cf. Supra, Disl. IX.

 II\ I SKNTKNT DlSr. \\I, A, AHT. I. l\ll

li;i'c sil vcia, l*a(cr csl Palcr? Viilclur, circa siihjcctiiiii, cl sic, lalsa csl loculid,

(piod sic : (|uia l»alcr osl Palcr, cl m»ii ul |»iolialuui csl |)('r vcrlia llilarii : (|uia

csl aliiKJ a Palic, cssciilia ciiiui iinii Palcr iicc. solilariiis csl, iicc siiif,'uhiris

csl aliiid a Paln? : orgo Palcr csl laiiliim csl c(uililcudiis. l*olcsl (^liaiii diclio cx-
l\il(.c. clusiva sislcrc iii suhjccto, cl iirivan; as-

Skl) contua : Dicit yVu^Misliiius, (jiiod socialioucm respcclu forma' iu siilijcclo :

esso l*alrcm uou csl, cssc Dcuiu : cr^o ct tiiiic sousus ost, solus Palcr cst Patcr,
Patcr iiou csl Dciis, (|uo(l ralsuiii cst : id cst, illc (lui osl Patcr ita (jiiod alius

ergo ot luoc, l*alcr ost tanliim Patcr. I'it cuiii oo iiou ost Palor, est Patcr. Vcl
cadcui ohjcclio csl dc liac, JMlius cst taii- jiotcst ajipoui suhjoclo in coni|)aiationo

tuin Kilius : cl dc liac, Sjiiritus saiictus ad |)ra'(licaluiii. scilicct ut oxcludal alios

csl lanluin Sjiirilus sauctus. a |)arlicij)alione j)ra'dicati : ot (juia j)rM'-

dicatum cl forma suhjocti idcni sunl in

SoLUTio. Dicondum, quod socunduin locutiono in qua idom de so priodicatur,

(juod iniuiit Augustinus liic ct Magisler, orit isla loculio in utroquc sonsu vera :

dictio exclusiva potest poni circa diviiia, scd secundus sonsus cst quem Auf^usti-
el priBcipuo in suhjcclo, ct circa nomcn nus ponit in Littera : ot pcr istam di-
personae quod est quasi singularc in di- stinctionem jam fere patet solutio ad to-
vinis, ut Pator, ot Filius, ot Spiritus san- tum quod ohjectum est.

ctus : cum onim secundum Aristotclcm, Dicendum enim ad primum, quod Ili- aiI i.

idem est solus quod est non cum alio : larius accipit dictionem exclusivam se-

\j ti07i ciim alio dicit privationem asso- cundum quod notat implicationem soli-
ciationis : et ideo proprio non convenit tudinis, et sic non accipit Augustinus.

termino in sua suppositione et signiUca- Ad aliud dicondum, quod licet unum ^^, 2.

lione imporlantc associationcm sicut fa- rclativorum intelligatur in alio non ta-
:

cit omnis terminus communis, ut homo, men sic intelligitur in ipso, quod parti-
asinus, et hujusmodi unde non proprie : cipet eamdem formam relationis cum
dicitur, solus asinus, vel solus homo. ipso ut ad quod determinatur : duo
nisi prius adjungatur termino communi enim sunt in relativis : unum gratia re-
qui dehet esse subjectum hujus dictionis, lationis, et alterum gratia oppositionis :

solus, quod trahat ipsum ab associatione gratia relationis unum intelligitur in alio,
communitatis quam importat, ut dicatur, gratia oppositionis unum excluditur a
unus solus homo sed dictioni singulari : forma alterius et ideo dictio exclusiva
:

proprie adjungitur, ut cum dicitur, so- non excludens primum, sed notans se-
lus Plato, vel solus Pater quamdam : cundum, scilicet quod cum alio partici-
eniin similitudinem cum propriis in di- pet formam, bene potest poni in divinis,
vinis hahent nomina determinatarum et non notahit solitudinem.
personarum : ot ideo potest adjungi di- Ad aliud dicendum, quod participatio Ad 3.

ctio exclusiva ut dicatur, solus Pater vel in divinis large accipitur, scilicet pro ha-
solus Filius. Sed tunc quantum pertinet here aliquid quocumque modo, et sic

ad prsecedcns capitulum, si sequatur aliquid participat una persona quod non

praedicatum personale ut dicatur, solus participat alia : quia habet suam pro-
Pater est Pater, dicendum quod locutio prietatem qua Pater est Pater, et Filius
esl triplex : et in duobus sensibus est liliationem.
vera, et in tertio est falsa. Ilsec enim di- An aliud dicendum, quod heec conce- Ad 4.

ctio, solus, cum sit adjectivum potest fa- di potest sicut et prima, Pater est solus
cero simpliciter implicationem suse for- Patcr, hoc est, suh eadem distinctione,
mre circa suhjcctum quod est suum suh- et tunc non valet : crgo Patcr est l*ater
jectum : et lunc notabit solitudincm solus : quia (juando dictio exclusiva se-
 5o8 D. \\M. MA(i. OMI). ITLED.

(jiiilni' .stmiM sulijtMlnm vd prredicatnr soluto vera. l';ilor ost lanlum l';iler : si

de ipso, [)()Ips( nolare solitndincm ])viv- cnim ;diijnid (11111 diclione o.xclusiva
dicnlam dc illo : cl (jnia iii pra'dicalo [»r;v(licatnr do ;di(jno sul)jecl(), non ox-
i:ralia formic mauis vcnil, inciinalnr ad cludunlur ;il) 00 o;i (jn;i' iii ilh» [)ra'dicato

illnm scnsuin, ul cum dicilnr, lioino cur- ossoniialiler signific;u;tnr, ul ciim dici-
ril solns. vcl Socralos cui rit solns, luAa- tur, Socrates est l;intum lionu), iion se-
tur (piod cnrrii solitarins olianisi alii cnr- (juilnr : eiiro iion osl ;uiim;d : sed se-
ranl undo cuin Palcr non sit solitarins,
: (jnilur, (juod ijise niliil ;ilind ost quam
non est dicondum (piod l*alcr sil Pator liomo. Ita liic non se(juitur, l*;ilcr esl

solus sicut non dicimus, Pator csl l*a-

: tanlnm Pater, ergo non est Deus, vol
lor solilarius, vol siuiiularis. essentia divina.

Ail 5.
Ai) .M.iii) dicondum, quod li;oc, Non ;\i) oiuECTUM aulom in contrarinm, di-
solus Pater est Pator, non ost vora nisi condum (juod Augustinus lo([nitur do ra-
in illo sensu in (juo ly solus not;it im- tidiio nominis, ol iion de rationc rei : sic

jjlicationom soliludinis circa l*alrem, ot onim vornm es», quod non sapiens est eo
in hoc sensu ojus contradictoria ost sn- (juo honus est el tamen secnndnm rem
:

pra nogata. idciu snnt s;i[)ienlia et l)onil;is in Dco.

A(l 6. Ai) ALiin dicondum, quod l/ax est ah-

!*>. IJlnitn possit diri, solus Paler est l)eus,soliis Fi/ius esl Deus, rrt soliis

Spirilus sanrtiis est Deiis, vel l*ater est solus Deus, vel Fiiiiis est .so/iis

Deiis, ve/ Sj)iriius sanctus est soliis Deus?

I*»isl lm'(' ([Uiriiliii-, lliiim siciil (liciliir, solus l\it('r csl Dalcr, vcl solus

JMliu.s esl Filius ista possit dici, solus Palcr csl Dcus, vcl solus Filius esl
Dciis. ita cl (lc S[)iritu saiiclo : aul l*alcr csl solus 1)(mis, l''ilius (^sf solus

i)<Mis? .\(1 (|uo(l (liciiuus, (|uia Pater cf Filius (H S[)irilus sau( lus (liciliir,

ol csl iiuus Dcus : cl lia'C Triiiilas siiuiil [)ro[)iic dicilur csse solus Deiis,
sicuf solus sajiicns, solus [)otens. Scd iioii vidclur dclxMc dici a nobis, vcr
liis noslris uleiilihus, iiisi uhi scrino .lucloiilafis occiinil, solus Paler esf
Dcus, vcl i\ilcr esfsolus Dciis, ila dv ImHo cf dc S[)irilu saiiclo (liciiiius.

rude .\ufiiisliuus iii lilud \'ll dc Trinilate m^ : Ouoiiijiiu oslcii(liiiius (jiio-

modo |)ossef (lici solus Palcr, V(d solus i'"ilius, consideranda esl illa seiilcn-

li.i (jii.i (licilur. .Ndu csse soliim Palrem Deum veiiim soluin, scd Palreni et
l''iliiim cf S[)iriliiin saiicliim '. l<>ce liahcs, quia noii soliis Paler (liccndus
csf (»ssc veriis Deiis. llcm. iii codein : Si (jiiis iulciroiial, ririiiii i\iler so-

liis sil Dcus ? (jiiomodd icsjKindehimiis non esse, iiisi loilc (licamus ila

esse (jui(l(Mn i*,ilrcm Irciim, scd ikui ciiin esse S(diim Dciim. Ksse aufein

« S. .\c..i sTiM -, l.il.. \ll .!.• iiiiiil.ile, o;ip. VI.

 iN I si:mi:m'. dist. \\i, <„ Airr. 2. :;:io

sdIiiiii Dciiiii ilic.ilillis P.iIiimii rll''iliilill rl >|iii'illllii s;iiii'liliil. I'ii'i-r rl jijr

li;il)i's, (|iiiii P.iliT iiiiii (li-lirl iliri siiliis DiMis : ;ili|iii> liui- 'siiliiiii iii |);irli>

siihj(M-li Liiiliiiii ;i('('i|ii>i'(> (|iiiil;iiii \iiliiiil : iii |i;irlr \('rii |)i';i>ilii';ili si sil, ciiii-

('('(lil.nl <|ii<mI l*;ili>r('sl siiliis Dciis, Srd (>\ \('|-|(is ,\ii}^'iisliiii \i(li>liii' uslriidi,

(|iiu(l piiipiic suliis Dciis dici (lclii>;il lul.i Triiiihis. I<]l li;i'(' Tiiiiiliis (iil ;ii I

.\iii;iisliiiiis ('iiiili';i Al;i\iiiiiiiiiiii) iiilcili^^iliir ciiiii A|)usl(diis dicll, /lr(////s

('/ .s()i//.s po/cz/s '. VA ilti, So// s///t/('//// /)/'(/ \ \<]{ ihi, /icf/i... Ii/ris/hili ^ sol/

/)('() '. Nuii ciiiiii y\^' sulu IVilrc li;cc ;i(-ci|)i(>ii(l;i siiiil, iil ci)iilcii(l(>l);il Al;i.\i-

miiiiis, cl ;ilii li;i>rclici, scd dc TiiiiiUilc. Si(-iii cl illiid, Soliis luibcL iniinor-

((ilild/cin "
: (|iii;i s(>cuiidmii i(>cl;im lid(>m, i|)s;i Ti-iiii|jis c^sl iiiiiis soliis

DiMis, IksiIiis, |)ol(Mis, s;i|>iciis, iii\ isihilis. lliidc Aiif^iislimis iii (M)d(3iii : Ciim
miiis DiMis sil Ti-iinl,;is, Ii,'im' sil iiuhis suliiLiu (|ii,'nslium's, iil iiilclli^';iimis

suhim Dciim sjipii^iihMii, suliim pulciili.Mii, l*;ili-oiii oL Filiiim cL S[)irilum

saiK-Liim, (|iiicsL muis el soliis Deus.

(1. Qnoniodo dicilur Trinila.^ soltis Deu.s, cum ip.sa sit cum .spiriliOu.s et

aniniabus sanctis ?

Sed iLeiuni qiiaM-iLur, Quomodu ipsam TriuiLaLem dicimus solum Deum,

cumsilcum si^iriLihus el auimahus saucLis ? Ad quod respondel Augu-
stiuus iu lihio \'l de Trinitnte/iiii diceus : Ti-iuiLaLem dicimus Deum so-
luiii, quamvis seuiper siL cum spiriLihus eL auimahus saucLis sed solmn :

dicimus, quia uon aliud quam ipsa Trinitas Deus est. Non enim illi cuin
illa Deiis siut, vel aliqua alia : sed ipsa Trinitfis LauLmn, uon illi vel alia

Deus est 5.

iur, oic. » Hic oiiini Magistei- negat

hanc, sohis Paler est Deus.
AIMICULI S II. 1. Videtui- autem, quo(l sit vera : ejus
enim expositivge videntur verge, scilicet
Au is/// sii rcra, (piod solus /*a/cr rs/ l*ater est Deus, et qui non cst ahus
Deus ? (juam Pater est Deus : ergo solus Pater
est Deus.
2. Itcm, Si haec est falsa, solus Pater
I)(3intlc quajritur de hoc quod dicit, li, est Deus : ergo ejus contradictoria erit
« J*ost haac quairi/ur., Utrum sicul dicl- vera, scilicet non solus Pater est Deus :

'
Edit. I. Allf.-aumo, hic. -•
I ad TimoLti. 17.
i,
* I ad Tinriolh. vi, 1."). ^ I ad Timotli vi, IG.
^ A<l Moiri.in. xvf, 27. ^ AuGU.sTiNus, Lib. VI de
S. Triiiilatc, cnp
 5()0 I). ALB. MAG. ORD. VnJED.

ergo plures Patres sunl Dcus, vel Palcr ergo idem est, Pater est solus Deus»
non est Deus : quia si illa est vcra, non quod Pater est solitarius Deus hoec au- :

solus Pater est Deus, gratia alterius il- tcm est falsa, ut supra detcrminavit Hi-
laruni verificatur, scilicct quia aut plurcs larius : ergo et heec est falsa, Pater est
patrcs sunt Dcus, vcl Pater non est Dcus : solus Deus.
nenatio cnim non potest rcspicere pra>di- •5. Itcm, Dictio exclusiva, solus, dici-
catuin rcinovcndo a subjccto, nisi <.,n'alia tur ditfcrrc ah hac diclionc tantum, qua?
iniplicationis, vel gratia pradicati. ctiam notat cxclusionem in duohus, sci-
licetquod tantum potcst adjungi termi-
soiuiio. SoLUTio. Dicendum, quod hffic, solus no communi, solus autem singulari ct :

Pater est Deus, est duplex, scilicet ex eo, quod tantum notat adajquationcm praj-
quod negatio potest sisterc in suhjecto, dicati cum suI)jccto, solus autcm priva-
vel in comparationc ad praedicatuin, Si tionem associationis crgovidetur, quod :

fcratur ad su])jcctum in comparatione ad non possit htec rccipi, Pater est solus
praidicatum, falsa cst locutio : quia sic Deus, nisi ly solus tanlum valeat quan-
excludit alias personas a parlicipatione tum solum adverhialiter sumptum, ut
prcTdicali. autcm sistat in suhjecto
Si sit sensus, Pater est solus Dcus, id est,
ahsolute, adhuc est duplcx scilicet ex co solum Dcus, hoc tanlum Dcus sed
est, :

quod potcst notare implicafioiicm soli- ha^cest vera, Pater est tantum Dcus ergo :

tudinis circa Patrem, et sic itcrum falsa et h.ec, Pater est solus Deus et tamen :

cst : vel potest notare exclusionem alia- Magister negat eam in Littcra.
rum pcrsonarum a participationc formiE 4. Prseterca, .Magister in Littera vide-
suhjccti, et sic vera est, ct hoc modo tur dicere, quod dictio exclusiva sit ad-
prohatur. jectivum prtedicati, et exponit pcr mo-
Et per hoc patet solutio ad totum. dum illum quo cst adjectivum suhjecti
sic, Pater est solus Deus, et non alius a
Patre est Deus : sic enim patet, quod
exclusio notatur lieri circa subjectum
ARTICULUS in. in comparatione ad praedicatum : ergo
male cxponit quia Auguslinus intendit,
:

An ista sil vera, Paler esl solus Deus, cl quod cadat in suhjccto, ut patet in ex-
isla, Pater est unus solus Dcus ? positione, et ipse dicit quod in praedi-
calo.

Dcindc (jUcTritur de ista quam ponit, l LTERU s qua?ritur dc hac, Pater cst
ihidciii, R, « Pater est solus Deus, Gic. » unus soius Deus, utrum h' Deus teneatur
Kt dicit in Lillcra, quod si solus sit iii essentialiter, vel personaliter ? Si essen-
parte praedicati, quidain concedunt, lialiler, tunc est scnsus, unus solus Dcus
quod Patcr cst solus Deus. est qui est Patcr : contra hoc quod dicit
JIoc videtur inconveniens : Hilarius, quod nobis solitarius Deus non
1. Ciim ciiiiu \y solus dicat associatio- est conntendus. Si autcm personaliter :

nis privationcm, non vidctur propric tunc scnsus cst, una sola pcrsona cst
poni circa tcrmiiium commuiicm : crgo qute esl Pater ct hoc quoquc falsiim
:

nihil cst dictu, l*atcr est solus Dcus : cst, quia plures persoucT sunt.
sicut iiihil est dictu, Socrates est solus
homo. SoLLTio. Ad hoc diccndum,'1(luod cum ^ , .

Solutio.
2. Item, Si ly soius sit in pradicato, dicitur, Pater est solus Deus, locutio cst
erit adjeclivum hujus tcrmini, /)cus, cl duplex ex co quod ly so/us potest esse
sic notahit simililudincm circa i[(sum : adjcclum suhjccli : et tunc distingucndum
 IN I SIINTKNT. DIST. \\l, C. AUT. 4. 501

osl, sicut !int(! iiniiiodialci dictuni cst. Si

aiil(Mn sit iuljccliiin praMJicati : tunc ahs-

(|U(' (luhio iin[)i()|tri(' ct fcrc iuconj^ruc
|)()nitur, (>o (|U()(I aiijun^ilur tcrinini) ((ui AUTJCIIMIS IV.
cst lociitio conuniinis in divinis. Polcst
lanuMi dici proptcr iMagislrnin, (}uod pot- A)i is/a sit vcra, Trinilas csl solus
ost toneri advorl)ialit(n', ot sic ost vora : /Jcus ?
vcl noininalitor, ot tiinc notabit soliludi-
ncin circa Douni, ct tunc ost falsa : licot

onim conlitoamur unum J)oum, non la- Doindo (piaeritur dc hac (piain ihiihiin

mon dicinms solum Douni ct licot dica- : ponit, H, <( Trinllas siniul proprie dici-
mus unum solum Dcum, non tamcn di- lur esse solus JJeus, otc. »

cimus solum Doum osso ot hujus ra- : JliEC enim vidctur oinnino falsa, vel
tio patot ex proedictis. incongrua : quia cum ly solus non pos-
1- DiCKNDUM orgo ad primuni, quod IMa- sit osso adjcctivum tormini communis in
j^ister accipit solns loco liujus dictionis pr.T(Iicat() positi, ncc suhjocti, quia non
taiifum. convcnit cum suhjocto in gonoro : vido-
?•
An ALiun patet solutio per prsedicta. tur niliil esse dictu, Trinitas est solus
3. Ad skquens dicendum quod non pro- Dous.
prio ponitur : sod, ut dictum est, advor- Si forte dicas, Deus non ost quod ly

hialitor. omnino communis terminus sicut homo,

60 quod non est communicabilis in di-
leest.
^j) quod ulterius quaeritur, dicen-
jj^ vinitate essentise : hoc nihil est : quia
dum quod hsec est vera, Pator ost unus hahet communitatom suppositorum : ly
solus Deus ot ly Deiis tenetur essentia-
: snlus autem per rationem exclusionis
liter. Nec sequitur ex hoc ergo solita- : quam importat, dicit privationem asso-
rius est Deus licet enim sit unus solus
: ciationis in suppositis : et ita incongrue
Deus, non tamen sequitur, quod sit so- videtur ei addi.
lus Deus absolute quia ly imus notat : Ad hoc dici potest, vel quod hioc dictio,
dislinctionom circa formam Dei, etdictio solus, adverbialiter ponitur pro solum,
exclusiva adveniens excludit plura a par- vel tantum vol quod rofcrtur ad sub-
:

ticipatione illius formae, quihus pluribus jectuin, non gratia generis, sed gratia
vel multis opponitur unitas importata per contenti : sed hoc nihil csse videtur,
ly uniis : cum autom dicitur solus ahso- cum supposita sint plura, et ly solus sit
lute, notaretur solitudo : quia aliter con- singularis numori : et ideo stat ibi pro
grue non adderetur oi \y solus, ut dictum tantum.
ost. Sed contra hanc solutionem objicitur
^'
An quod ohjicitur de expositione
iD sic, quod secundum hoc est ha?c vera,
Magistri, dicendum (juod in veritato Au- Trinitas est tantum J])ous. Quaero ergo,
gustinus intendit, quod cadat in suhjc- Utrum otiam haec sit vera a conversa
cto sed Magister accipit sensum secun-
:
simplici,tantum Deus ost Trinitas, vel
dum ordinem vorborum, ot non socun- solus Deus cst Trinitas? Vidotur quod
dum intentionem Augustini. sic quia Deus est Trinitas, et nihil
:

quod non sit J)eus cst Trinitas ergo so- :

lus Deus ost Trinitas, vel tantum J)eus

est Trinitas.
Sed contra : Solus J)ous est Trinitas :
Sed contra.
ergo Pater estTrinitas, et Filius est, etc,
quia possum descendcrc in J)co. J^tsi

XXV ;t()
 ;i(i2 D. \\M. MAr,. onn. vnvA).

(licas, qiiiMl iiniiiohililaliii' pcr (liclioncin ol rationo adjcqualionis qujp respicit sub-
cxciusivain : lunc suiuo cundom sic, jocluni i^nalia suae fornuo non polcst
Dous osl tanluni Trinilas : crgo Pator ost fieri descensus in suiijoclo, ul dicalur,
tanluin Trinitas. ergo Paler est tanluni Trinitas. Vol pot-
est secundum intolloclum ly tanliim fa-
soiuiio. SoLLTio niconduni, quod cuin dicitur, cero exclusioncin ossonlialoin rospcclu
Deus est taiituiu Trinilas, vera est locu- alioruni quae liabent ossentialom oppo-
tio : cum auloin dicilur, solus Dcus ost sitionom ad priedicatuni : et in boc son-
Trinilas, ul ly .s7;///.v poiialur |)ro ly /r/y^- su ost vora. Vcl potcst notan; oxchjsio-
lu))i, itcruiu v(!ia csl, (|uia immobilis ost noin rospcctu foriUcT prn.'dicali : et sic
suppositio, cl oxcludil a participatione falsa est locutio: quia tunc soquitur, Dous
priodicati oa qme liabont oppositionem est lantum Trinitas : orgo D(!us non esl

vol alietatom ad formam subjocli undo :

l»atei-, nec Filius : (^uia cuin sij^niiicalio
nono.xcludil porsonas. Cum autom dici- istius nominis, 7'/7//<7«.v, sil quasi collccli-
tur, lautum Trinilas, potcst lo-
Dous ost ya, cxcludot lunc personas singularos a
cutio essc duplex, scilic-el quod ly tan- subjocto por praedicalioncm.
tmn notot ad;cqualionem praedicati ad Kt per hoc patot solutio ad tolum.
subjoclum cum privationc excessus :

]'jl>ii dc PiUrc ^olo prieitLciadiccreiiLiir, iioii iaincii cxciadcrciar Filia^ ci

Slpiriias sancias.

VeruinlaiiKMi, iil ail .\u^'ustiiiiis, otsi de solo Patre pr^Rdiclii (licerenliir,

non luineii excluderetur Filius, vel Spiritus sanctus : (juia ///' ircs anain
5///;/ '
: sicut iii Apoc;iIy|)si (le Filio lcfiitur, quod habel noinen scriptuiii

quod iienio scit nisi Ipse '

: iion eniiu iiide separatur Palor vol S|)irilus

sanctus. I'U cuiii dicitur, Ncino iiovit Palrein iiisi iMlius ', noii iiide separa-

liir l*aler vcl Spiriliis saiicliis, (juia inseparabiles snnt. .Miquaiido eli.iiii

noiniiicuilur Pater et Filius, et lacetur Spirtus sanclus : til Verilas ad P.i-

trein loquens ail : lli co(inoscant ic,... ci qacni misisii, Jcsani Clirisiain ',

esse uiiiiin \»MUin Dimiiii. ('iiror^o (inquit Au^ustinus ') tacuit de Spirilu

saiKJto ? quia C()nse(|iioiis esl iil uhicuiiKpie iioiiiiiialur uiiiis, sicul Palcr ct

Filiiis, taiii.i p.ici' iiiii a(iliaM'(Mis iiihdliiialiir ('li.iiii i|)sa pa\-, (jiiain\is iniii

((imiiiiMniiicliir : iiin) crfio ishiniin iiiuniii.ahi, cliaiii rcliipii iiihdlii;iiiiliir,

quod iii phirihiis SiM-iplur.i' liuMs oc(Mirril.

'
.1(1,111 V, ii : 'fms sunt riui leslimo)iium daul incirln : Palrr, Vobuni, ef Spirilux fnnrlitx : rt hi
I

Irea unwn inwil.

^ Apocal. II, 17 : Vincrnli daho inanna ahscondiluin, ct dat>o illi ralruluin randidiiin, rt in calrulo

nomcn nurum srriptum, nuud nnno srit, ji/.sj qiii nrcipit.

3 Matlli. .XI, 27 : Ncmo novil Filiuin, niai Pater : ncquc Patrctn quis novit, nisi Filius.

Joau. wii, '? : IJ.vr C9f vifa wferna : l't coijnoscant fc, sohun vcrum Dcum, ct r/uon tnisisti, Jesum
Cliristum.
» S. .\i liUr^ri.MS, i-ili. VI ilc riiiiilalc, caii. 0.
 IN I SKiNTKNT. niST. \\l, l>, MM . :; i;i (i. rm
ly .s(i/i(.s jiolcst ()()iii |)n) lantnm, cl Iniic
dicuiit cain (!ssc vciain : vcl cx ro i|iii)d

|)ol(^st nolar*^ ad.'ci|nalionciii i^i.idicati

ad subjectuni, ct sic dicuiil eain csse
AUTIClllTIS V. falsam : ({uia licet Palcr sil Dcus, iioii

hinicii ila est Deiis, (|uin Dciis etiaiii

1// (Hctio c.rrliisird (iddihi /'d/ri c.rcli(- aliis conNcniiit : el ila viib^lnr V(dl(; jMa-
(hil. /''i/iinii, ctc. gistcr in lAttcra, cl iii lioc; sciisii ly solas
i|uasi vciiil jicr lantiiin, ila ([iiod iio-

lct adaM{ualioiiem : scd illc sensns ini-

Doinde (iiKrriUir dc lioc qiiod dicil |)i'o[)rius est valdc. Fl lioc cst ({iiod di-
iii ulliiiio ca[)ilMlo, ihi, « Vcriiiii/diiicii, cuiit So{)bista! aliis verbis, ({iiod dictio
iil ai/ Aiifjii.s/iiiK.s, clc. » exclusiva {losila in pranlicalo (lotest c.\-

lloc ciiiin iioii vidclnr : cuiii cuini cludcre a partici{)atione forniai {u-tedicali,

l'alcr luiheat alielalciii ad l'"iliuiii, vidc- vel a parlicipatione subjccli : ut cuiii

lursi ad Palrein diclio exclusiva pona- dicitur, iste solus currit, vel curiit solns.

lur, quod excludal l''iliuin. Si autem excludat a (larticipatione pra»-

Siii) coNTRA Magis suiil: uiiuin el dicati, quod iste currit el uul-
scnsus est,

ideiii l*aler et h'ilius, quaiu Socrales lus alius. Si autem a com{)articipalioiie

et pes Socratis : cum autem dico, solus sul)jecti, sensus est, quod ctsi currant,

Socrales incst doino, noii excludilur tamen nullus in eodcm loco secum {)ar-
pes Socralis : ergo a simili [)ro{)tcr ma- ticipat cursuin et quoad hunc sensum :

jorein idenlilalem, cum dicilur, solus dictio exclusiva propric sequitur termi-
Pater cst sapiens, noii excluditur Kilius. num, a cujus participatione iiotat exclu-
sionem : ut cum dicitur, solus abbas
0. Dicendum, quod omnes ta-
SoLiiTio. comedit, alius sensus est quam cuin di-
les sunt duplices eadem dislinclione citur, abbas comedit solus : et sic in-
quarn supra diximus^ scilicet quod di- ten(ht Magister, quod ultimo niodo acci-
ctio exclusiva potest notare implicatio- pialur, ut sit sensus, Pater est solus
nem suaj formie circa suLjectum, vel ad- Deus, vel est J)eus solus : quia sic falsa
di ei notando privationem associationis :
est :tamcn vere et subtihler conside-
et

et lioc dupliciter, scilicet in compara- rando iii omni sensu dictio exclusiva
tione ad formani subjecli, vel in partici- relorquetur ad subjectum, nisi ponatur
pationc praedicati : ct primo et ultimo pro lantum.
sensu, falsa est locutio, in medio autem
vera.
Ad argumentum ergo quod factum est,

quod non excludilur persona alia per AKTICIJLUS VI.

dictionem exclusivam : dicendum, quod
Jicct major identitas ct minor diversitas Aii isla sit vera, Nemu nocit Pdtrein
sit intcr l*atrcin et Filium, quam inter nisi Filius ?

totum et partcm tamen: illa distinctio

quae est inter Patrem ct Filiuin, ponit
alictatem personarum, gratia cujus pot- Deinde qu;eritur de boc qu(jd dicit :

est esse exclusio : sed illa quae est inter « Nemo novit Patrem, nisi Filius, etc. »
totum et partcm noii : ct ideo ibi cxclu- Aut eniin ly nisi excipit a ly ncmo
sio non fit partis a toto. scundum quod pro creaturis sumitur,
Kt nota, qur)d fjuidam dislinguuut ct sic niliil est ({uod dicit : aut se-
hanc, Pater est solus Dcus, ex eo quod cuiidum quod stat {)ro increato , ct sic
 5()i D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
iterum niliil dicit, quia ab uno non est catum participat qua Filius et hoc
:

exceptio. est quod intendit dicere in Littera :

propler unitatem enim notitiae in tribus
Soiuiio. Et AD hoc dicendum, (juod excipit ab non potest supponi unus ad participan-
eo secundum quod communiter stat pro dum essentiale preedicatum, nisi suppo-
utroque et sic non excipitur Spiritus
: natur et alius, cum una sit essentia eo-
sanctus, eo quod eadem ralione praedi- rum.

c^^-
 Il\ I SKNTKNT. 1)1 ST. XXII, A. 50?;

J)ISTINGT1() XXII.

I)e iKniiiiiiiiii (inr4M'C'iili]i (|iiil)iis iiliiiiiir l<><|(u>iil<'.s <!<' IUm).

A. De TrinUate et unltate seciuidum quod credita ct intellecta rationaljili-

ter et CalJiolice expriniitur.

Post praulicta nobis (lisserendum vidctur de nominuni diversitate, qui-

bus loquentcs de unitate ac Trinitatc inefTabili utimur. Deinde demonstran-
dum est, quibus modis de ea aliquid dicatur. lUud ergo preecipue tenea-
nius, quffidam esse nomina distincte ad singulas personas pertinentia, ut
ait Augustinus in libro IX de Trinitate, quse de singulis tantum dicuntur
personis. Quaidam vero unitatem essentise significantia sunt, quae et de
singulis sigillatim, et de omnibus communiter dicuntur. Alia vero sunt
qufle translative ac per similitudinem de Deo dicuntur. Unde Ambrosius in

libro II de Trinitate ait : Quo purius niteat fides, tripartita videtur derivan-

da distinctio. Sunt enim nominaquaidam, quse evidenter proprielatem per-

sonamque deitatis ostendunt : et sunt qua?dam, quse perspicuam divina^
majestatis exprimunt veritatem : alia vero sunt qua? translative et per si-

militudinem de Deo dicuntur. Proprietatis itaque indicia sunt, gene-

ratio, Fiiius, Verbum, et hujusmodi. Unitatis vero eeternee, sapientia, vir-
tus, etveritas, et hujusmodi. Similitudinis vero, splendor, character, spe-
culum, ethujusmodi.

Unde isla pars dividitur in duas : in

quaruni prinia agit de nominuni divisio-
Divisio TEXTiis. ne. In secundaautem de hoc nomine,
persona, de quo inlendit principahter :

quae incipit distinclione XXIII, ibi, A,

Post prsedicta nobis disserendum vi- h Prasdictis adjiciendum est, cum om-
detur, etc. » nia nomina, etc. »

Hic inripit pars illa quse esl de no- Distinctio ista dividitur in tres partes :

niinum diversilate qucC tota inducitur in quarum prima ponit duplicem vel
ad hoc ut accipiatur hoc lioinan, persona, tripliccm divisionem. In secunda autem
de quo maxime tractare intendit. ponit rogulas sive principia qusedam de
snn n. alr. mag. ord. pr/ED.

innd») [)iaMlicalionis illorum nominum, IVffiterea, Essenliulia non uno modo

qua' per divisioncm sunt accepla, ibi, K, significant substantiam : quia qutcdam
« Scicndiim est ergo, qiiod illa qitse pro- signillcant substantiam ul substantiam,
;;;•<>, etc. » In lerlia ponit probationcm, quicdam autem ut id quod assequitur
quod ea quoc vidcntur prsedicare quanli- substantiam, ut virlus, et Imjusmodi.
tatcDi vcl (lualilatcm, in divinis pranli- JL Item, Damascenus aliam dat divi-

cant subslantiam, ibi, K. « Dcus ciiim iion sionem primo libro, cap. 12, ubi vi-
iu

esl rnagnus, elc. » detur iunuere, quod qu.-cdam signilicant

pelagus substantiaj inlinitum, non quid
Hic autcm quidam qua^runl, Htrum est, ul boc nomen, Qni est \ quanlam
Deus sit uominabilis, vel non ? Si est auteni opcrationis nomon, ul Dcus :
nominal)ilis, rirum sit nominabilis uno qu;cdam aulcm ut id quod assequitur

noinine, vcl pluribus ? Kt lcrtio possct substantiam, ut;W?«, ^ou?/.v, et hujus-

qu;eri, Ouid uomiuiuit nomina in Dco ? modi : qu;edani autcm habitudinem ad
Et utrum prius sunt de ipso, vel de infc- ea a quibus distinguitur : ut dominus,
rioribus, et quibus modis nominantur? rcx, pastor, crcator. Eorum enim quie
qu;e omnia in distinctione n hujus volu- Sui,jiciuntur, dominus csl : et eorum
minis quantum potuimus, detcrmiuata quffi reguntur, rex : corum quse pii-
et

sunt : ct ideo non hic repetcnda. scuntur, pastor. Qua^dam autem signili-
cant id quod non est, ut immcnsus, in-
corporeus : ergo videtur, quod divisio
Ambrosii non sit sufficiens.

ARTlClJLrS I. 4. Itcm, Ingenitus nec relalionem,

nec substantiam significat, nec etiam
Utrum oninc nomen dictum dc Deo si- per translationcm dicitur : ergo non ca-
gnificct proprietatcm, aut csscntiam, dit in allqua partium divisionis Ambrosii.
aut dicatur dc Doo pcr translatio- 5. Praeterea, Dionysius magnam ponit
nem ? nominum diversitatcm per ordincni in

libro de Divinis nominibus, ut bonus,

ens, vita, sapientia, justitia, virtus, salus,
Incidit crgo hic qujcstio primo d(^ di- lihcrator, aequalitas, infcqualitas, mag-
visione Ambrosii qua^, t;mgitur, ibi, num, parvum, altcrum, simile, dissimile,
« Quo purius niteat /idcs, etc. » status, motus, omnipotens, antiquus die-

Sccuudum hiinc cnim divisionem om- lum, pax, pcr sc vita, pcr sc virtus, san-
nc nonien dictuni de Dco, iiut signiliciit (lus, rcx, dominus, pcrfcctum, unum.
propiictatcin, aut essentiam, ;nil (licilur Ista autcm omnia non possunt, ut vidc-
pcr trimslationem. tur, rcduci ad istam divisioncm.
1. Videtur autcm divisio csse insufli- 0. Pra-tcrca, Vidclur quod omne no-
cicns : primo, pcr lioc quod infra ponit mcn dictum dc Dco, cadat sub uno
divisioncm scx mcmbrorum. Secundo, mcmbro divisionis Ambrosii, scilicet
quia quapdiiin ;ib ieterno conveniunt Deo, quod est translativc dici : dicunt cniin
qu;c nulluin illoniin sigiiilicaiit. iit pcr- Sancli, quod dc Dco niliil possumus hu-
sona, Iriiiitas, cl lnijiismodi : li;cc cuim mana voce diccrc propric ergo quid- :

noii diciint proprictiitcin : (juia propric- (piid humana voce didtur de Deo, dici-
tas cst in pcrsoiui delcrminiins ipsiim. tur per tr;»usliitionein, cl nihil pcr pro-
'1. Itom, l^sscntialium qiiicdam dicuii- prietiilem : ct it;i vidctur, quod nullum
tiir rclalivc, ut similis, ,'pqualis : ct (iihT- dicit proprictatcm divinam, nec m.ije-
dam rclativc ad crc;»turas : ergo vidctiir st;»tcm, sed omnia dicunliir pcr transla-
divisio insiiriicicns. tionem.
 IN I SKNTIliMT. DIST. \\ll. \, AMT. I. IJi;7

iti. S()i,i'i'i(). |)i("(Mi(liim, (|ii()(l (li\'isi(ni('S jiiliilc cl pccsoii;! : (|iii,i ill;i iii sc claii-

oiiiiiiiiiM saiicloiiiiii siiriiciculcs siiiil : (liiiil rclaliva.

scd iioii accipiunltir pcr iiniiin inodiiiii. Ad ami n liicciKJiiiii, (|iio(l illos iiiodos Ad ^.

Divisio aiilcin Amhrosii liccl sil liimcin- sjiccialilcr iion considcral Amhrosius,
hris, laincii rcdiici liabcl ad diias divi- scd poliiis ;.!;cnoralilcr : cl idco oniiiia la-
sioiics hinuMiihrcs sic, Omiic nomcii di- lia radiinl siih iljis (|ii;c c.vprimniil. iii;i-

cliim (\r |)co, ;nil diciliir propric pro- jc>l;ilciii (li\ iii;n css(Mili;c, \-cl in sc \i'\

pricl;ilc rci, ;iiit diciliir p(M' lr;iiisl;ilioii(Mii in jxMsonis. v(d ;cI(M'iic V(d l(Miipor;ilil(M'.
simililudinis rci. Si dicilnr propric, ;iiit Ad iioc (juod ohjiciliir di' divisiono y^,| ;,

dicil propricl;il(Mii (pi;i p(M'son;i ;i j)orso- l);imasceni, diccndiini, (jiiod ijiso non di-
na dislini^iiilur, aul dicil css( i>li;im : iii xidil iiisi csscnti;ili;i : ilhi ;iut(Mn conno- ^
li;is (Mruii dinis divisioncs incidit oinnc l;uil cllcctiim in (M'c;iluris, aul si<^nilicaiit
iionuMi do l)oo dictuni. Prinuc ;nil(Mn css(Mili;im sino olloctu. El s\ jiriino nio-
(livisionis h.Tc ralio ost, nni;i noiiuMi

cit roin a qua imponilur, ct roni cui

... do
di-
...
im- jusmodi.
: tuiic siinl sicut creator, rox, ot
.

Si aiitoni significant ossontiam,

.
liu-
Y

jionitur : illa ros cui iinjionitur nomon, ;iut in so dislinct;»ni vol indislincl.iin,
/ iijmd (iraniniaticuni osl suhstanlia nonii- ;iul ut assoijuons, aul id quod non ost.

nis : illa autom a qua iinponilur, cuni Si jirimo niodo : sic esl,- r/iii esi, cssen-
ill;i sil princijiium intolli^(Muli id quod ti;i, sul)stanti;i, etc, quia (/iii esl dicit

(licitur p(M' nomen, est qualitas nominis : iiulistinctam ol non poncnhMii in nume-
illud orj^o a (juo imponitur, aut ])or rum, ut notatuiu est do lioc noniine,
j)rius cst in Ooo et {)or posterius in crea- Qui eslK Substantia dicit distinctam,
tura : et sic dicitur proprio, ut Pator et similiter essentia, et hujusrnodi. Sed
a^lernus, essontia, vita, sapiontia, cl liu- id quod assequitur substantiam, aut est
jiismodi. Si autcm illud a (juo imponi- ut habitus, aut operationem assequens :

tur, rojiugnat nalura^ divinoe, tunc per secundum intelloctum habitus, ut bo- *

;iliquain similitudinem corporaliiim ad nus, sapions : oporationom assoquons, ut

divina translatum de Deo dicitur, ut la- Deus. (Juod aulem non est dicit immen-
pis, leo, splendor, speculum, ct hujus- sus, et hujusmodi, quse notilicant Douin
modi. Ilaec ergo ost ratio divisionis Am- ncgatione : et sccundum quid negaliones
brosii unde sua divisio est generahs,
: hujusmodi nominare et notiticare possint,
et comprehondit divisiones omnium alio- supra oxpositum est.
rum sanctorum, Ad aluid dicendum, quod infra proba-
Ad 4.

I. Ad id ergo quod contra objicitur, di- bitur, quod inf/oii/us dicat relationem :

cendum quod persona et Trinitas signi- quia ibi dabit Augustinus pro regula,
ficant proprietatem indistincte : quia in quod eodem genere in quo affirmat et
in
divinis propriotas sive rolatio significa- ponit affirmalio, in eodem negatio neget.
tur multis modis, ut supra diximus : Ad aliud dicendunn, quod Dionysius Ad5.
quaedam enim significant ad aliquid ut divisit nomina divina por tractatum qua-
ad aliquid, ut Pater : et quaedam signifi- tuor librorum de quibusdam enim tra-
:

cant ad alifjuid ut ad se, ut palernitas, clat in libro suo quem vocat de Ujjpo-
et hujusmodi : quaedam autem signifi- stasibus-, id ost, de personis : in (juo
cunt id quod est ad se, ut bonus, sub- ipse delerminat de uno membro islius

stantia, et hujusmodi : quffidam autein id divisionis Ambrosii, scilicet de liis qua?

quod est ad se ut ad aliquid, ut similis, proprietates dicunt iii divinis. In alio

ct aequalis : ct non est instantia in Tri- tangit do his qua^ sccunduin translatio-

'
Cf. Supiu, Disl. II, supfM- isLud nonioii, Qul - Alii vocanl delDiriiii>;Jtijpotyposibns, id est.

est. cliaracteribus vc,] (listinclionihns. (E. L ).

 5G8 D. ALB. MAG. OHI). PRvED.

nom, quod ipi-:e Dco

st/in//oliini vocat, dc est, in causa creante : pukhrum autem
dicuiitur. ol dc lioc fecit symbolicam dicit descensum ordinis sapientise ordi-
theologiam quos duos lihros non habe-
: nantis, sicut dicit Boetius :

nius. Alia sunt nomina majestatem di-

vinitatis cxprimentia : et hoec attendi Mundum mpnte gerens pulolirum pulclierrimus
secundum [ipse.
possunt duobus modis, scilicet

significata a quibus imponuntur, et se-

cundum modum praedicandi quem ha- Amor autem et zelus inclinant ex parte
bcnt in divinis : et de significalis eorum voluntatis : amor ad effcctus generaliter,

agit Dionysius in libro de Divinis nomi- zelus autem ad effectus propinquiores,

nibus per tredecim capitula, in quorum quia zelus est ignitus anior in aliquod
tribus dcterminal modum procedendi et specialc omnibus his cum
: et ideo de
accipit maleriam decem autem rcsi-
: in suo privative opposito malo tangit in ca-
duis langit ipsa nomina. Moduni autem pitulo uno. Si autem dicunt cffeclum ef-

proedicandi ipsorum, secunduin (|uod so- fluxum ad esse, aut respectu esse in ge-

nant in ipsis nominibus, determinat in nere quod fundamentum estentium, aut

libro quem vocat mt/slicam thcolo(/iam in specie. Si in genere : tunc est ens. Si
a ,ajjxi; quod est sccreliwi, eo quod i-es in specie : tunc est vita : quia, ut dicit
ipsa secreta manet, et non lota ut est Philosophus, prima icrum creatarum est
potest nominari : et hujus causa dicta esse, et non est ante ipsam creatura
est alibi ', alia : ct de vita dicit, quod vita viventi-
bus est esse : et hoc verum est de esse
„ .• Si AT TE>r (lu.Tritur,>
Penes quidsumitur
n specificato. Et accipitur utrumque gene-
Qu8es'.iunc. 1

numerus quem tangit Dionysius in de- ralitcr : quia non nisi gcneraliter cadit

cem capitulis libri de Divinis nomini- in divinam praedicationem : ens enim

biis? elernenti vel elementati non pra^dicatur
de Deo. Similiter vita vegetabilis, vel
Hespon-io, quod ipse tangit ea secun- sensibiiis, vcl rationalis, non priedicatur
Solutio.
dum (|uod manif(>stantur in causa ut cau- de Deo : sed potius ens et vita abstra-
sa talium elTecluuni in creaturis, [)ropcipuc hcns ab omni crcato. Si aulem est effe-
rationalibus. Aul igilur sunt secundum ctus sccundum bene esse, aut est abso-
causam respicientem esse, aut bene esse, lute in creatura rationali, aut in uno in

aut peiTectionem in utroque. Si sunt pri- com[)aratione ad aliud. Si absolute in

mo modo, aut est secundum dispositio- uno : lunc dicunt perfcctionem natui\e
nem causa3 inclinat.-B ad effusionem cau- rationalis secundum naturam, aut secun-
sati : secundum ea quaj
aut dilfundit dum stalum in queni decidit. Si priino
causando. Si primo modo, tunc cst bo- modo, aut secundum inlelleclum, et sic
num : unde i[»sc dicit, (juod bonum cst est sapientia aul secundum effcctum, et :

diffusivum sui et esse, cui nccessario sic est virtus aut sccundum rationem :

conjunguntur quatuor .ilia, scilicet ainor, sive intellectum ordinantem id quod est

lumen, zelus, et ad boniim ulterius con- in alTectu ad alterum, et sic csl juslitia

jungitur pulchrum : ista cnim dicunt qu.TB considcrativa est ordinis. Si autem
quasi dispositioncs boni in causa [)rima : respicianC statum pcriculi in qnod decidi-
sicut enim /elus s('([iiitur ad amorein, ita mus. anl gciKMale ([uod omnibus est
]>ulchrum scquilur ad lumen : luincn cxhihilum, ct tunc est salus a culpa et
enin» dicit irradiationes .Teternarum ra- poMia : aul pcrsonale ct specialc pericu-
lionii!»», (juibus unum([uodque crealum lum, el in illo nolatur libcrator. Si au-

Cf. Supiii. Disi. II.

 I!N I SKiMR.XT. DIST. WII, M HOO

tciM csl iii iiiio iii i'()iii|iai'iili<iiii' ad all)>- liui (|ii)mI iiilltiil jHTliciciiilo (;sl coiisidc-

riiin, aul sccuikIiiiii (iiuiiililaUMii viiliia- lalii» tiipUix, sciliccl himmjikIuiii siilistaii-

lciii, aiit sc)iiii(liiin (lualilalcm liouilaluiii. liain pcrUiclain, cl sccuiKluin viilulciii

Si priino iiu))!)), aut coin|)aialio )'st sc- pcrfcctain, ct sccuiDJiiiii (juiclali^HDiii iii

cuuduin |)r))ii))iti))U)'iu, aut sounduin liiu! : ct priino inodo cst porfccluin, ct

oxcossuin sin(> jiroportioiic. Si piimo uniiin : ct sccuiulo iiio)!)) pcr sc vila ad

niodo, sic ost iuaMpialc : si sccuudo ino- naturain, ct pcr si; virtiis ad piufcctio-
do, sic est inagiiuin, et parvuin. Si au- ncni superadditain ; (juictatio aulciii iii

tein est relalio una ad altcrum sccundum liiie est pax : sc(|iiitur aulcin re<:^uiim in
participationcm honitatis qiue dicil (jiia- omnibus liis, (juod (•omjietit essenon
litalcm : aut est ut distinguens in tiiadu causanti, sed conlincnli (juod causalum
parlicipantium non idein, et sic esl alle- est, etsecundum illud est sanclus, rex,
rum, et idein : aut est secundum comj)a- et Dominus et sanctus prout regit noii
:

rationem unius ad alleruni per modum iinmixtus, sed excedens omnia luateria-
proporlionis, et tunc est siinilo, et dissi- liter inquinantia Dominus autem ad:

mile. supposita rex autem ad ordinis et Ioj^ms

:

Tertio autom modo sunt elVectus a naturalis discretionem.

quibus nominatur Deus vel perfectum
esse : et lioc tribus modis, quibus omne Ad ultimum dicendum, quodduplex est ^j g

quod est, habet se ad perfectionem, sci- secundum rem, et se-

translatio, scilicet
licet secundum motum ad Deum, secun- cundum nomen. Translatio secundum
dum virtutem moventem, et secundum rem in divinis nominibus non est nisi in
boc quod recipit ab ipso quod perficit. symbolicis, in quibus transfertur signifi-
Secundum raotum autem dupiiciter, sci- catio ad signilicationem : ut pratum ri-

licet secundum quod est ab ipso motus det, eo quod quiTedam dilatatio generatur
in moveri, et in attingere ipsum. Si pri- in lioritione pratorum et sic dicitur :

mo modo, est secundo modo

motus, et Deus crapulatus vel ebrius sicut dicit, :

status. Secundum virtutem autein mo- Psal. lxxvii, 6o Excilatm est tamqiiam
:

ventein oinnia ad ipsuui est duplicitcr, dormiens Dominus, lamquam potens cra-
scilicet secundum virtutem in se, vel pulatus a cino. Translatio autem nomi-
virtutis dispositionem : in se est omnipo- nis est quando nomen non sufficienter
omnia polest facere et
tens qui movere : repriesentat id ad quod significandum
secundum dispositionem autem virtutis assumitur, ut omnia nomina dicta de
est antiquus dierum. Secundum id au- Deo.

B. Pvdemissis addit qun^ildin csse nomina, qu<e temporaliter Deo

conveniunt, et rclative dicuntur

His adjiciendutn (!si quaMbim osso nomina (ut Augustinus ait in lil^ro V
do Trinitatc) qua; ex teinj)ore Deo conveniunt, et relative ad creaturani di-
cuntiir : quorum quaMlani de omnihus dicuntur personis, utdominus, crea-
tor, rffiigiiim : qu.iMleni autem non de omnibus, ut donatus, datus, niissus.
 :

570 n. \\A\. MAG. ORP. VWJED.

pra habitum non dicuntab alio esse
est)

ergo videtur, quod omnibus conveniant.

AinicrLUS II. SoLUTio. Ilrec pars divisionis rcducitur Solutio.

ad divisionem Ambrosii, ad illud mem-

Utrum aliqua namina Deo cx
convctiiant l)rum, quod quaedam majestatcm deitatis

tonpovp, ct an conveniatil simul om- insinuant. Illud dividonduin est etiam

nibus, aut aliquibus, et aliquibus non, ulterius : et tunc inolu(bl hoc quod hic
elc. dicitur sic, Qua! essonliam signillcanl,
aul in se, aut cum connolationc cirectus.
Si cnim iii s(> : lunc conveniunt ab fptor-
Dciiide ([uaTiliir de alia (livisiono no. Si cum connolalione elTeclus : luiic

quam adjunuit Magister, dicens : « Ilis conveniuiit ex temporo. Aut igitur signi-
adjiciendum estqunHlam^aXc. » licant essenliam iit agentem tantum, si-

Ilic enini bimembris divisio ponilur iu cul creator : autaj^ontem cum consigni-
uno, scilicet quod qu;edam cx tempore ficatione personn? cxislentis ab alio, ul

Deoconveniunt, et relative ad creaturam missus, dalus, iit siipra habilum csl.

dicuntur : ct hcEc aut omnibus personis DicKNDUM ergo ad primum, qiiod ex

A(l I.

communitcr conveniunt. ul creator : aul tompore Deo convenire non ponit mula-
([uibusdam, ut missus, datus. lioucm iu ipso, sed polius in liis qii.-B
Et hoc non vidctur posse staro : quia liiinl, ul alihi dictum est.

1. Cuicumque convenit aliquid ex tem- diccndum, quodcrealura rea-

Ai) ALiiM)
A.l l.

pore, illud cst mutabilc : scd Deus nou li respectu dopendct ad (iieatorem, et
est mutabilis : erjro niliil convenit ei cx noii converso nisi secundum intelle-

tempore. ctum : quia dependenlia respeclus crea-

2. Item, Omne rehitivum dependet ad liirre non potest intelligi sine correspectu
suum correlalivum Dcus non de- : sed iii C-roatore, licet non dicat nisi rationom
pendet ad aliquam creaturam ergo non : iii ipso, et non roiu qiia» diversa sil ah
dicitur rolalive ad ipsam. ipso.
3. Prceterea, Missus ot dalus dicunt Ad aliud dicendum sicut supra, quod
A.l 3.
efTectum iu creatura : cri;o si<;iiili(.aul iiiissus, et dalus. claudant in se relalio-
cssenliam divinam communiter : eijro uos.
possunt dici de omuibus personis. An ALiUD dicendum, quod Magislor A.l I.

4. l*ra'torea, Datus ot donalus (ul su- accipit dalus, ot doualiis, pio missiis.

(i. Dc lioc noni/iff'. Tiiiiiliis, ti<hli(.

Dr.plcrc;! csl iiiiiini iioiikmi (jikkI do iiiill;i |)('rs(iii;i siuilhilim (licihir, scd

(lc (iiiiiiil)iis siiiml, i(l csl, Tiiiiitiis : (|ii(iil iKni (licilur sccmi(lii!ii sul»sl;iii-

li;iin, scd (|ii;isi c()llccli\ iiiii |iliii';ilil;ilciii (lcsi^ii;)! |)crs()ii;)riiiii.

 IN I SKMTI:NT. DIST. X.MI, (1, AMT. M. «71

r.v^tt (lclicl .si^ilialiiii (lc iht.soium |»rii'(li-

ciiri : cl lidc fiilsiiiii csl : ([iiiii li;cc iioii

yMMICllTIS III. csl vciii, l'iilci' csl, TriiiiliiH. Si aiiUtiii chI

Hi\ ciliiid : liiiic (|iiaM-il (lcliMtMiiiari (;xti'ii,

r/r//iii ii/ (//ri/ils l/iii- /iin/ini, Ti'iiiil;is, (|ii()il cliiiiii iion ('()nv(Miil ci : (M^io vidc-

diiuil plll/'<ifi/i//c//l j)ns()ni//'/ini ,

r/ si/ liir, ([ilDil 111)11 sil inMiKMi iliviiniiii.

//on/c// (lini/i///// '/ (). Pra'l(M'cii, Vidcliir rriiiiliis rcpiif^na-

ro siinpliciliili divin.T. Dicil (muiii Hoclius,

(|U()d uniliilis cjusd(Mn in ro il(M'alio non
DiMiidc ([uaM'ilur {\(' lioc (juod dicil : inlcrl nuincruin : ul (Miin dicilur, TuHius
K l*rn'terea csl U//////1 /i<///i('// (jii(/(l (lc trnl- csl, uniis, Marciis cst uiiiis, (jcoro (3st

l(/ pcrsonn si(jillali}ti (Hci/iir^ v\(\ n uniis, non possuin infcrrc : cr^o iMiircus
I. Vidotur (Miiin fiilsuin (juod dicit : Tullius (li('(M'o sunt lr(^s : crf^o ii dostru-
quia lioc nomon, Tri/iitas, (piiisi collo- clionc consoqiiontis, ubi infortur numc-
clivani pluraliliihMU dosignat porsouii- rus, ibi ost (liv(M'sitiis : sod iii Trinitate
ruiu : collocliva iuil(Mn [)luralitas est siin- significaliir nunicrus : orgo divorsitas :

plicitor [ilura, et socunduni ([uid unuin, sed iii uno ot eodem simplicissimo nullus
scilicet socunduin foriniiin colloctionis ost numorus ergo cum Dous sit oinnino:

qu.'P ininimam liabot uniliiloin rrinitas :

siinplox, non dobct signilicari lioc nomi-
autom ost unitas essenlii^B simplicissiniii no, Trinilas, quod imporlat numcrum,
et verissima ergo non dicit pluralilalom
: 7. Ttom, Nihil habens aliquid intolligi-
personarum collectivam. bilo ante se est simplox omnino, vol ad
2. Proetorea, Bernardus in libro Y do minus ipsum non est simplicissimum :

consideratio)ie ad Eugenium papam dicit. hoc nomen, Trinilas, ponit anto so ol in-
quod inter omnes unitates arcom tenet tellectum personfe numoratae, et unitatis
unitas Trinitatis : sed intoromnes unita- ossentise : orgoTrinitas non est simplicis-
tes inforior ost uiiitas colloctiva : orgo simum : ergo non est nomon divinum,
Trinitas non dicit unitatem collectivam. ut vidotur.
3. Item, Si dicit pluralitatom persona-
rum hoc nomen, 7>mi7a.y, aut cum ordi- Solutio. Dicendum cum Magistro, Soiuio.
Ad 1 , 2 et 3.
ne, aut sine ordinc. Si sino ordino : tunc quod Trinitas dicit quasi collective simul
videtur esse confusiopersonarum : pluri- omnes personas non autem dicit col- :

bus enim collectis sine ordine ad unura lectionem, sed quasicollectionem : dilTert

generatur confusio, et non unio. Si au- enim duobus a forma colloctivi nomi-
in
tem dicit cum ordine : tunc crit prius ct nis, quorum unum est, quod unit in sim-
posterius iu ordinatis : et ila videtur, pliciter uno et simplicissimo ea qufo coi-
quod nullo modo dicit collectionem plu- ligit, quia in unitate ossontiGe siinplicissi-
rium. ma3, a cujus unitato tamen non imponi-
4. Item, Cum dicilur Trinitas trium tur nomen : sed collectivum non dicit
unitas, videtur unitas numorari intribus : unionem nisi in forma collectionis, qupe

sed unitas aul ost essentia, aut non. Si secundum quid habet unitatem, et siin-

non : ergo est aliqua unitas in qua con- pliciter pluralitatem. Alia dilVorenlia est :

veniunt prjEler essentiam. Si est essentia : quia ea quie colligunt, liabent simplicitor
tuncessentianumerata est in tribus, quod multitudinom sino ordino, sicut acervus,
falsnni ost. vcl populus, vel turba. Quod autem non
V). [tom, Ifoc nomon, Tri//itas, aut est biibeant simpliciter multiludinom, proba-
absolutum, aut rolalivum. Si absolulum : tum est su[)ra '. Quod vero non sint oin-

» Cf. Sii|.ni, Disl,. .XIX.

 572 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

nino sine ordine, probaluni est ctiam su- tracto nomine non possunt iniporlaii iii

pra '
: quia in personis est ordo naturce. rcclo.
El por hoc patct solutio ad tria prima.
A.1 I. Ai» gu.\KTi:M dicenduni, quod unitas autem nua?ras, Quare er"ro nonfuit
Si ,,

non est nunierata per ly triiim : quia impositum nomcn concretive, quod si-
tunc deberet dicere tres unilates : sed gnificet collectivas pcrsonas in rccto ?

pcrsona? nun\crat?e sunt, et unitas est ibi Ad hoc est diccndum, quod
i '
lioc est c ,
Soluli10.
..

cadcns ut unicns ca qua:> sunt numcrata contrarium collectioni et nominationi :

hoc modo numcri qualis cst in divinis. quia nomen vult imponi ab aliqua forma
Ai) ALiuD diccndum, quod hoc nomcn, una et cum supposita ut supposita non
:
^^, 5
Triniins, cst ad aliud, ut apcrtc dicilBoc- dicant unum, non polest esse unum no-
tius in libro de Trinitate, sic : Quo tit ut mcn a suppositis impositum sed potc- :

hoc ipsum Trinitas etiam ad aliud dica- rat esse nomen suppositi simposilum, ct

tur. Scd est relativum intrinsccus quia : a forma unienteper modum collectionis :

claudit in se ea ad quse determinanlur nullum enim nomen imponitur nisi a

rclationes corum. forma.
Et si objicias, quod Trinitas est trium Prsetcrea, Forma collcctionis intcr om-
unitas et ita ratione cjus quod unitas,
: nes formas minus uniens, et ideo
est

significat cssentiam ct rationc ejusquod : illud cujus est forma, non cst nisi obli-
(st Irium, si^nidcat ad aliquid : ct ita si- quc : ut dicimus, acervus lapidum et :

gnilicabit cssentiam, pra^cipuc cum uni- non dicimus, acervus lapidcs : et ideo

tas cadat in recto in diflinitione cjus, ly cum Trinitas a tali formadiscretioniscol-

trium autcm inobliquo. Dicendum, quod lectiva imponatur, respiciet personas
hoc nomen, Trinitas, imponitura distin- oblique.
ctione pcrsonarum coUectiva, ct non ab
unitate : et idco licet per moduni signi- Ad ALiUD dicendum, quod Trinitas .^^ g

licandi pcr nomcn quod abstractive dici- personarum non rcpugnat simplicilati

tur, essentia signilicclur in recto : tamen essentiae : quia pcrsonse non dividunt
secundum rationcm impositionis et rcrn, esscntiam, nec essentiacomponilur vel
e converso est, scilicel quod cssentia si- dividitur in cis. Sic autem ratio esl de
gnificatur in obhquo, et pcrsona^ colle- tribus aliis diversis : et ideo numerus
ctivae in rccto : quia Trinitas exponi ha- ])ersonarum non ponit divcrsitatem, sed
bet, trcs uniti in una esscntia. distinclioncm relationis secundum orisri-
nem tantum, quae minima cst omnium
autcm quseras, Quarc proptcr ab-
^* distinctionum ct tamen in (Hvinis suf-
:
Queest. 1.

stractioncm magis signilicat essentiamin licit ad constitucndum pcrsonas, hcet non

recto, et personas in obliquo, quam e varict cssentiam.

converso ? Ad alhd diccndum, quod licet in no- Ad r.

soiuiio. Dico, quod supposita numquam ab- minis modo signilicandi aliquid sit ante
stracte possunt signilicaii : quia contra intcllectum hujus nominis, Trinitas, ta-
naturam suppositi est, (juod sit abslra- men in re nihilest antc : cl idco non di-

ctum scd forma : bcMU! abslrahitur : et cil compositioncm.

jdco cum pcisona' sinl sujiposiKT, in abs-

'
Cf. .Suprn, Dist. .\\, cap. ult. (',.
 iN I si:ntkm'. dist. x\ii, I), aim. i i<:t !). :i7;i

I). /)(> (iliis )H)niinihi(H (H(;i> tcmpordlHcr Dco coujjrKKul, cl. iioii rclfdioa
(licuulKr.

Suiil. olinin quaMlaiii noiiiina qu<o ex lcinporo Doo oonvcniunl., nec rela-
livo (licuiilui', ul liuinanalus, incarnaUis, (!l liujusinodi.

Ecce sex noininuin diiroronlias assi^naviinus, quibus uliinur loquenLes

(le Doo : (lo quibus siiigulis ayonduin osl.

de illis nominibus quae aclive convcniunt

Deo, ut crcator, et liujusmodi : sed in-
ARTICITLMS IV. carnatus, humanatus, conveniunt rece-
ptive et unitive : et hoc non convenit
An liucnomen, incarnatus, convenial omnibus, sed uni, sciUcet Filio.
uni persoiide, vel omnihus ?

Deinde queeritur de hoc quod dicit :

ARTICULUS V.
« Sunt eliam qusedam nomina quse ex
tempore, etc. » An nomina negativa et privativa cadant
1. Hoc enim videtur falsum : quia in- hi sex nominum differentiis, quas Ma-
carnatus si non dicit nisi divinam essen- gister ponit in textu ?
tiamcum elTectu in creatura, tunc con-
venit omnibus simul personis, quod
absurdum est. Deinde quaeritur de hoc quod dicit :

2. Item, Omne nomen ex tempore Deo « Ecce sex nominum dijferentias assigna-
conveniens, dicit divinam essentiam, et vimus, etc. »
connotat efTectum in creatura : hoc vero 1. Videtur enim, quod negativa vel
nomen, incarnatus, est hujusmodi ; ergo privativa non cadant in islis sex nomi-
dicit divinam essentiam, et connotat ef- num dilTerentiis, sicut iramensus, increa-
fectum in creatura : et sic convenit com- hujusmodi
tus, et : quse tamen pipecipue
muniter omnibus, quod hseresis est. conveniunt Deo.
2. Si forte dicas, quod Magister prae-
SoLUTio. Dicendum, quod incarnatus mittit divisionem de his, de quibus age-
et liumanatus, non dicit secundum no- re intendebat non intendit agere de
: et

men relationem, scd in se claudit relatio- negativis et ideo non tangit illa
: quia :

nem in supposito : quia suppositum ejus nihil prsedicant in Dco sed potius, ut :

est FiHus perse: et essentia divina non dicit Daniascenus, dicunt quid non est

est incarnata in se, et per sc, sed in Filio Deus. Secundum hoc etiam non debuit
et per Filium : et hoc probatum est in praemittere de translatis : quia illa etiam
III libro Sententiarum. non praedicant aliquid in Deo, sed per
Ad ALiLn]dicendum, quod cum dici- translationem dicuntur.
lur, quod omnc nomen, etc, intelligitur '\. Item, Penes quid sumitur ista divi-
 57 i D. ALIi. MAC. OHI). VWAZD.

sio so\ iiuMiiljiDiiiin, cuiu su[)ia ostiii- clivc dc omuibus. Iv\ tcmporc quidcm,
suni sit, quod divisio trimeinbiis Am- ul bumanatus
iucarnatus, ab a^terno :

brosii sunicicnlcr oninia noinina dicta de autcm propric pater communitcr de :

Dco comprclicndal ? singulis pcrsona communilcr coUcctive

:

Irinitas. Ilyposlasis autcm, substantia,

Soliiiio. SoLUTio. Ad lioc dicendum, quod pri- ct bujiismodi, signilicaut ut })crsona. Si-
Ad l.

vativa non sunt dc inlcnlionc Magistri, militcr ca qua? cssentiam, aut ab a^tcr-
sicut innuil fibjcclio : quia nibil pra-di- no, aut cx tcmporc. Si ab a'tcrno, aut
cant in Deo, sed potius quid non cst os- aflirmative, aut ncgativc. Si aflirmativc,
tcn(bint : vcl si sunt, rcducuutur ad' cs- aut pcr modum substanlire, aut pcr mo-
scnliam sccundum quod ncgatio aliquo dum advcnicntis substantiaj. Si pcr mo-
modo ccrlilicat, ct innuil quid csl rcs, ut (lum advcnicntis, aut ut quantitas vir-

ostcndimus supra '. tualis, aut ut qualitas, ct sic dc aliis. Si

A.l 2.
Ad aliud diccndum, quod Magistcr autcm substantiam, aul ut abslractum,
uon supponit bic symbolica, nisi lanlum aut ut concretum, aut ul substans in

ca quae aliquo inodo ostcndunt propria concrclo. Abstraclc quidcm substan-

pcrsonarum, ut cbaracicr, splcinb^r, ct tiam, ut cssentia, divinitas, el bujusmo-
liujusiuodi non intendit liic de scien-
: ct di : concrete autcm Dcus : substans
lia svmbolicorum quia illa potius pcr- : concrcto sul)stantiam asscqucns, ut po-
tinct ad scicntiam allcgoriarum, quam tcns, aut sapicns, magnus, cl bonus, ct
disputationis quae tractatur in boc Hbro. bujusmodi : negativc autem, ut iinmcu-

Ad 3.
Ai) nLTiMLM diccnduin, (juod tres mo- sus, incrcatus, et bujusmodi. Si autcm
di addili ad divisioncm Ambrosii conti- cx lcmporo, aut sccundum causam aclu
ncntur sub trimembri divisione : eacnini causantcm, aut contiiicutcm, aut gub(>r-
qiKT propriclatcm signilicant, aul sii,nii- nantein, secundum babitudincm ad
aut
licant, ut (bstinfiucntcm, aut ut siipposi- ca qua- causata sunt. Primo modo crea-
tum disliuclum. Et primo modo siy^nili- tor. Secundo ct tcrtio modo gubernator,

cat paternitas, secundo modo pator. Si provisor, salus, ct libcrator, ct bujusmo-

autem ul suppositum dislinclum, aul ab di. Tcrtio Dominus, rcx, ct liujusmodi.
cTtcrno, aul cx tcmpore. Si ab aelcrno, Et sic plane patot, qua arte multiplican-
aul propric, aut communiter. Si com- tur ista nomina.
munitcr, aut ut de singulis, aut ut collc-

K. Qi/od iUanomhia quoi ad suu/alas pertinod pcrsonas, proprie relalire

dicnnlur : ea rero (pun unilatein esseniiie sif/ni/ieant, ad sc dicunlur, et

de siuf/utis, et de oniniffus coimnuniter dieuntur pcrsonis, et siuf/ufarifer

cf un)i ptiirafiter in sumnia aceipiuntur.

Scioii(liiiM csl er^o, (jikjiI illa quiv propric ud singiilasp(MSonas p(^rlin(^nl,

relati\(' ad )ii\i(<'iii dicnnlnr : sicul Palcr, cl Filius, cl uliinsquc (lonnin

Spirilns sanclus. Ka voro (|ihc unilalcin csscnli.T si^-nificanl, ad so dicun-

liir : cl ca (jiia' ad sc (licnnliir, siibslaiiliiililcr nli(jU(> dicimlur, cl (](' onini-

'
Cf. Supin, ])\n\. II
 IN I SllNllliNT. Disr. Wll, 1" AI{T. (i. :-n:\

Imis ('(iiiiiiiiiiiilcr, cl (ic siii;;iilis si;j,ill;iliiii (liciiiiliir |M!fS(Hiis : cl siii;:iil.i rilcr

11(111 pliii.ililcr <'i('ci|)iiiiiliir iii siiiiiiii;i, iil Dciis Immiiis, |)(ilciis, iii;i;4'iiiis, cl

liii jiisiiiodi. (Jii('c ;iiilciii i'cl;ili\(' (liciiiiliir, siil)sl;iiiliiilil.(;i' iioii (liciiiiliir. rii-

liliro \' Tfinihili'^

(lc Aufi'iisliiitis iii di' <iil. : (jiii(l(|iii(l ;i.(l s(3 (liciliir, |)r«i'sluii-

lissiiii;i ill;icl (li\iii;i siil)iiiiil;is siil)sl;iiili;ilil,(>r (licildi*. (Jiioil iiiil.(!iit iid iili-

(|iii(l (liciliir, iioM siil)sl;iMli;ililcr (liciliir, s(mI r(d;ilivc. TiiiiliH|ii(» (»sl vis

cjusdciii siil)sl;iiili;c iii INilrccl l*'ilio cl Spiiilu siiiiclo, iil (jui(l(jui(l d(! siii-

^'iilisiid scipsos dicilur, iioii pliiriililcr iii suiiiiiiii, scd siiifiuhtrilcr iic(:i|)iii-

litr. DiciiMMs (Miiiii, I*;iI(M'csI I)(M1s, oI iMliiis csl, D(MIs, (d, Spiriltis siiii(;Liis

esl D(Mis : (|iio(l scctiiidMiii stihsliiiiliiiiii dici ikmiio (lul>il,iil. Nou taiiKMi (li(;i-

iiius luiiic TriiiiliiltMU cssc Ircs Dcos, stjd tiiiuiu DtMiiii. Il;i diciLur, Piil(M'

iiiii;.;'iius, iMlitts iiiii^iitis, cl Spiriliis siiiicltis iii;i^'iius : iioii liiiiKMi In^s iiiii-

j;'ui, scd uiitis iii;ii;'iitis. ||;i cli;iui, oiuiiipoUMis PiitcM', oiiiui|)ol(jiis h'ilitis,

(jiuuipoLous S|)iriLus siiiicLus : uoii Liuiicu Lros omiii|)oL(jul(3S, scd uuiisoiu-

iiipolous, (lui(l([tii(l or^'o iid soipsuiu diciLur Dcus, oL dc siuj^ulis persouis
siiuiliL(M' diciLur, oL siiiiul dc ipsa TriiiiLalc, uoii plundiLor, sod siuj^ulariler
dicilur. VA (juoiiiiuu uou est alitid Doo cssc, cL aliud uui^iitiiu esse, sed
idoiu esL illi esse quod osL lua^Muiiu esse : propterea siculnon diciuius Ires
essenLias, sic non diciinus Lres inaguiLudincs, sed unaui cssenLiani, oL

uuiini lUiifiuiLudiucm.

simul singulariter pr.'Bdicantur, et non

pluraliter. Quarta est, Qua3 rclative di-
cuntur, non substantialitcr dicuntur.
ARTICULUS VI.
1. CoNTRA raiMAM objicitur : Hoc no-
An quatuorrecjulve dc divinis nominibus men, persona, pertinet ad singulas per-
a Mdgistro sunt bene assignatse ? sonas, et tamen non relative dicitur :

ergo rogula illa non est universalis.

2. SecundiE instatur per similis et
Deiiidcqu.Tritur de regulis quas poiiit sequalis et idem, quse relative dicuntur,
in illa parte qua3 incipit, ihi, E, Scien- <<
ot tamen substautiam significant.
dum estergo, etc. » 3. Itom, tertiifi instatur per boc no-
Il»i eniin coUiguntur quatuor regulae men, pcrsona, quod, ut infra dicot, sub-
quas dat : quaruni prinia cst, quod illa stantiam signilicat, et tamen pluraliter
qua; proprie ad singulas pertinent por- do eis in summa prsedicatur.
sonas, relalive ad invicem dicuntur. Sc- i. (^uarta3 instatur per hoc quod om-
cumla est, Qusb unitatem significant, ad ne qut)d praedicalur, prsedicatur pcr ac-
se dicunturctsubstantialiter. Tertia est, cidcns, aut per substanliam : scd in di-
Qua? substanlialiler dicuntur,de oinnibus vinis non est accidens : ergo substantia :

sigillatim pr.-edicantur, et dc omnibus ergo relalio qufe praidicatur in divinis,

* S. AuGUsTi.Ncs, [.ih. V do Triiiiiate, cap|i. 6 el 8.

 576 n. ALB. MAG. ORI). PR^D.

preedicalur per subslanliam : et sic ful- quoad modum quem addit, scilicet ad
suni est quod dicit. alterum esse, quoad boc oppositionem et

babet ad substantialia, quae non ad alte-

Soliilio. SoLUTio. Diccndum, ([nod persona non rum sed adsepraedicantur.
Ad 1.
dicit relationcm in se determinatam, sed
in quadam communitate proporlionis, ul
infra dicetur. Vel dicatur, quod persona
dicitur relalive in supposito licet non
: AriTiciJLUs vn.
dicat relationem in modo significandi per
nomen. An bcnedical Auf/uslinus, Unus magnus,
Ad. 2.
An .vniD dicenduin, quod siuiilis, et non Ires magni.
cequalis, in se claudunt relationem, et id
in quo uniuntur et parificantur : et ideo
talia significanl in concreto essentiam in Deinde qua^rilur de hoc, « Non tres
obliquo, et personas in recto : et quando magni, sed unus magnus, etc. »
abstracte significantur, contingit e con- Supra enim concessum est ^ quod ad-
verso, ut supra determinatum est '. jectivapossunt substanlialiter de personis
Ad. 3.
Ad aliud dicendum est, quod persona prffidicari ; et ibi sunt novem assignatae
dicit relationem in supposito, licet in rationes. Et ideo hic dicendum quod sily
modo significandi non importet, sed sub- tres sit substantia tantum, et ly magni
stantiam. adjectivum, quod possunt tunc dici tres
Ad i. Ad ahud quod in divinis
potest dici, magni : quia tunc numerum sumetasuo
non est accidens, quia quoad naturam substantivo : sed Augustinus accipit liic

prsedicamenti relationis non retinet in magni substantive, et ly tres

ly adjecli-
divinis modum praedicandi relatio : sed ve et eadem ratio est de aliis.
:

F. Quod Dem magniis cst ca ?nag7iitudinc qua JJcua cst : sic de honiiatc^
et de omnibus quie secundum suhstantiani dicuntur.

Deus uiiiiii iKJii cst iiiuyniis oa iHafiiiiliuliiie qiue iion est qiiod ipse,

ut quasi pnrfireps ejus sit : alio((uiii inajor esset ill.i inagnitudo quain
Deus. Deo autein non est ali(|ui(l iiiiijus : ea ergo inagniludine ina-
gnus est, qiia ipse cst. Ideoque nec tres inagniludines diciinus, sed
unain maf^nitudineni : nec tres majiiios, sed unum ma^jnum : quia non
j)artici})alion(' ma.ii:nilu(linis Dcus inagnus est, scd seipso map:no ma-
gnus csl, (jiiia ipse est sua magniludo, Ila ct (lc iKinilale, el adernilale,

et omni|)olenlia Dei (liccndum esl, el de omiiihus omiiino qu<e de Deo

possunt pronunliari suhslanlialilcr : (|iiil)us ad seij)siim dicilur, iion trans-
lative ac jxm- simililudinem, sed ])ropric : si lamcn de illo proprie ali^iiiid

'
Cf. Supi.i, I)i>l. II.

2 Cf. Sui.r.i, Disl. VIII.

 :

ii\ I si<:NTKiNr. Disr. xxii, i-, Airr. s. rm

oro h(nninis dici polcsl, '. Imcc .iiicrlc docuil, (jikhI iiuiiiiii;i iinil<il(!iii

(liviihc iiiiijcslalis si^nilicanlia, cl iid sc dicnnlui' (lc Dco, id csl, siiK! rc-

lalionc, cl dc oinnihns jicrsonis coiiiinnnilcr, cl i\(' siiifi,'iilis divisiin

dicnnlnr : iicc pliiralilcr, s(mI siiif^iiiarilcr iii siiiiiiiia ac(;i|)iniiliir. Ilia vcro
noiiiiiia (|iia' jiropric ad siiijj,iilas |)crliiiciil pcrsonas, r(dalivc, non siii)-

slaiilialilcr diciiiilnr. (^)iio(l ciiiiii |)ro|)ri(! siiif^iila iii Triiiilalc j)crson;i

dicilur (uL aiL Au^iistinus iii co(l(un -^) iiullo niodo ;ul sci|)suiii, s(;d ad ali;uii

iinicciii, \ ('! ;ul cro;iLuraiu dicilur. VA idco rcl;iLiv(^, noii sni)sLanLialiL(3r di-

ci, uumifcsLum (^st.

cipatur proprie, nisi cujus capitur pars :

fonnaaulem omnis de se universalis est

ARTICULUS VIII. et licct tota sit in non isto quoad esse,
tamen tota est intra subslanliam quoad
A?i parlicipatum ui divinis polcst esse posse, quiapolcst esse inalio, aliter enim
majus parlicipaiite ? non esset universalis licet secundum :

quod inest huic, non sit vel possit esse in

alio tamen id quod inest huic, potest
:

Dcindc quaerilur de hoc quod dicit in inesse aliis multis : et ideo accipitur in
ultimo capitulo in principio, ibi, « Ut autem sequitur,
parte suse potestatis. Sic
quasi particeps ejus sit : alioqiiin major quod omnc participalum majus sit in
esset illamagnitudo etc. » ,
posse, quam id quod participat ipsum.
Hoc enim non videtur, quia ille potest Hoc autem in divinis non convenit :

participare albedinem vel humanitatem :

cuin non sit extra Deum aliquid majus
et tamen illa albedo vel humanilas non ipso, nec secundum esse, nec secundum
est major quam ipse. sed totum id quod est ipse, ubi
posse :

non est universale et particulare, sicut

SoLUTio. Dicendum, quod nihil parti- supra probatum est '.

' S. AcGUSTiNus, Lib. V de Trinitate, cap. 11. 3 Cf. Supra, Dist. XIX, art. 15.
^ Idem, Ihidem, cap. 10.

XXV 37
 oT8 1). \\A). MA(1. 0151). VW.VA).

DISTINGTIO XXni.

Ih^ siilisfiiiiliiililMis noniiiiihiis (li\inis iii s|><M*iiili.

\. I)c lioc noiiiiiir hikhI i'sl pcr^oiKi, (iuoil ciiiii .scciiikIhhi .siilj.slaiiUaiii

dicaUir, taincn pUiralilcr non .siiKjularilcr in mnnma accipilur.

Pnedictis adjiricndnin (!sl, qiiod riim ninnia Jioinina (\u;v secunduiii

substauliain de Dlmj dicuutur, siufiularitor et uon i^Iuraiiter de oiu-
iiihus iu suiniua dicantur persoiiis, ut supra osteusuiu est. Est tauien
iiuuin noinen, scilicel persona, quod secunduiu suhslauliam dicitur do
sing-uiis porsonis, et })luraliter non siugulariter iii sumina accipilur.

Diciinus eiiiin, Pater ost porsoua, Filius osl perstma, Spirilus sanclus osl
porsona, ot lioc secundum substanliam dirilur : noc tainou dicilur,
Pater ot Filius ot Spiiiliis sanclus suiil iiiijt j^orsona, sod tres persona\
Hoc er^o nomon excipitur a praHJicta regula uominum, qua^ secun-
duiu substautiam do Doo dicuutur : qiiia cuin hoc ad sc dicatur, et se-
cundum suhstauliam, pluralitor tamen, non singulariter iu suinma acci-
j)iiur.

|{. Auclorita.s f/uod persona ad se dicatur et secunduni substantiant.

Ouod ;iul('iu pcrsnna ^Q:Q,\\\u\y\\\\ sui)slanliam dicalur, Auiiuslinus os-

lcndil iii liliro \'ll dc 'rriiiilalc, dicons : Noii csl aliiid D(>o ('sso, .liiud

|)ors(m('im (>ss(>, scd oiiiiiiiH) idoiii '. Ilriii, lii liac Tiinilalo ciim dicimus
jicrsoiNim l*;iliis, non .'iliiid dicimus (|u;im siil)sl;inli;im P;ilris. Quocirca
ut suhsl;inli;i P<ilrisi|)so P;ilorcsl, ikui (|uo l*;ilcr osl, sod (juo ost : ita ot

persoii;i l*;itris, noii ;iliu(l (|ii;iiii ipso Pator osl. Ad s(> (juippo dicilur

pors(m;i, iiou ;i(l iMliuin \(d Spiriliim s^inclum : sicul ad so Dous dicilur,

'
S. Aici ~tim;>, l.il». \li tlt' Ti iiiit.il(% (•ap. ('•.
 N I si<:n'I'i;nt. nisr. wiii, i?. \n\. \. im
v\ iii<'i;^inis, (>l Ixiiiiis, cl jiisliis, rl liiiiiisiiKKJi. 1']! (|ii(<iii<-|(liii()(l iiin liiic ijli

(^sj cssc, (|ii(mI Dciiiii cssc, (|ii(mI iihi^^iiiiMi cssc, (|ii(mI Ikiiiiiiii (!SS(! : il<'i

lidccsl illi cssc, (|ii(i(l (KTsoii.iiii cssc '. \<]i-cv c\|»r()ssc, li(il»(!S, ((ikmI jicrsdij.i

s(M'iiii(liiiii siil»sl<iiili<iiii (liciliir : iil ciiiii (liciliir, l*<'ilcr csl (icrsnii.i, liic sil

siMisus : l*alcr csl (liviiiii css(!iil,i((. Siiiiilil(!r ciiiii (licilur, hiliiis csl (jciso-

ua, lS(»irilus saiiclus cst }»ors(iiia, id csl, css(!Jili(i (li\ iii<'i.

AiniClLlJS I

DIVISU) TliXTUS. Utrum in dirinis sit vel possit csse

persona ?

« ndjiciendum
l*ra'dictis est, qiiod
cioii omnia nomina, etc. » VX quia circa islum tractatum major
llic agitur de lioc noiuine, pcrsona, (liriicultas libri consistit, idco anle Littc-
f(uo(l exoi()ilur a r(\i;u!a ((lue et^l in ()r;e-
rani quajiuulur hic duo, sciliccst si per-
cedeuli distiucliouc data de noiuinibus sona est iu divinis, vel potest esse ? Se-
subslaulialibus. cundo, (lato ((uod sic, utrum significet
Dividilur autem ista pars iii tres [tar- substantiaiu vcl proprietatein ? Iloc enim
tes, secunduin quod tria considerautur oporteretscirc autediffinitionem persona-.
in lioc nomine, persona, scilicet signili-
Videtur aulem persona non esse in
catuni, de (|uo quierilur primo, Utruni divinis :

significet substantiam, vel proprietatem ? l. In inferioribus enim videmus nihil

Consideratur etiam in eo communitas tant<"B compositionis sicut persona est :

prsEdicationis : et de illa quwritur in se- ergo nihil tantum repugnat maximffi sim-
cunda parte, ibi^ G, « Idco oritur hic maxima
plicitali : sed simplicitas est in
quxstio difficilis, etc. » Consideratur divinis : ergo nulla potest ibi esse per-
etiam in hoc nomine, persona, discretio sonalitas. Quod autem persona maximam
singularitatis : et de hac qugeritur in ter- dicat compositionem, sic probatur : IIoc
tia, Utrum scilicet diversitas et singula-
abquid in rationali natura est ultimum
ritas sint in divinis, ibi, I, « Jani sujfi- compositionis naturalis, in quo sunt oin-
cienter, ut puto, etc. » niumprcecedentium compositiones: com-
In prima harum partium sunt duo ca- posilio enim elcmenti ex forn:ia et male-
pituhi : in quorum primo excipitur no- ria deterniinata contrarietate, et compo-
men personae a generalilate regulse prse-
sitio mixti, et compositio complexionali,
habila'. In secundo autem probatur, quod et composilio helerogenii iii membris
substantiam signiliciit, ibi, 15, « Quod dissimilibus organicis, et compositio cor
autcm pcrsona sccundum substantiani
poris et animae vegetabilis et sensibilis
dicatur, etc. »
et rationalis ponitur in eo quod est hoc
aliquid in natura ratlonali. Alia autem
est compositio accidentium naturalium
et individuantium et personam facien-
tium : et ha'c triplex etiarn su()ponitu

• S. .\L'ousri.NLs, I.iIj. VII de Tiiiiilale, cap. G.

580 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

in persoiia : vvizo porsona claudit in sc cet possum dicere Trinitatem propter

omne genus coinposilionis, et substan- Palrem el Filium ct Spiritum sanctum
tialis, et accidcnlalis : et sic conslat pro iiui sunt tres, non tamen possum pro-

positio prima. feri'C uno nomine propter quid tres, ve-

2. Item, Non est persona quae non sub- lut si dicerem, propter tres personas :

sistat naturge communi et proprietali di- sicut dicerem unitatem propler unam
stinguenti : nibii autem subsistit sic nisi substantiam : non
enim putandae sunt
subjecluni : ergo quodnon est sul)jectum tres personje, quia omnes persome sic
nec subslat naturuj, non cst persona. Di- subsistunt separat.e ab invicem, ut tot

cit autem Hoetius, quod in divinis sub- sit necessc esse substantias, quot sunt
jectum esse non polest, cum sit forma personie ^ » Item, ibidem : « In summa
simplex ergo nec persona ibi esse pot-
:
essentia sicut non sunt pluressubstanliae,
est. sic non sunt plures personse. » Ex hisac-
3. Item, Id quod est maximse divisio- cipitur, quod persona non competit di-

nis secundum naluram, maxime repu. vinis.

gnal unitati sinjplicissimije : sed persona Sed contra : Sedcontra.

est maximae secundum natu-

divisionis Ricbardus de sancto Victorc in libro
I .

ram : ergo pbiraUtas personarum maxime suo (b) Trunfalc dicit « Timentes ubi non :

repugnal unitati simplicissinue. Prima est limor, recte timerent personas sccun-
conslat. Secunda probatur })er boc quod dum sul)stantiam dici, si persona tantum
in natura non est nisi potenlia et actus, esse substantiale signilicaret, nec aliquid
et compositum ex utroque quse autem : consignificarct^: « ergo videtur quod per-
in potentia plura sunt, non sunt plura sona sit in divinis : et quod qui timent
nisi secundum quid sed forma in eadem : dicere, timent ubi non est timor.

natura secundum rationem ad minus es^ 2. Item, In Liitera, babemus, quod

una : compositum autem a composito convenientius dicuntur tres personae,
dilTert per formani naturalem et materiam cum quaeritur, quid Ires? quam aliquid
naturalem : ergo utraque dividitur ab eo : aliud.
ergo pluralitas illius maxime repugnat '.\. Ilem, Persona dicit naturae rem di-
piiimc siniplicitati. stinctam, el pcrsona magis significatur
i. Ilem, Per sc unum non est ab alio j)erquis, quam per quid : quia quid qute-
distinctum non liabet distinctionem si rit de natura indistincta^ quis autem de
substanlia' a qua est omnis numerusper- dislincta : sed in divinis sunt plures ali-
sonaium siibstantia autem indivinisnon
: qui distincti : ergo cum diviiui natura sit

numeratur ergo non admittil persona- : natura intellectualis, ibi sunt ali([ui di-
rum [)luralitatem : ergo in divinis ad slincti natuni? rationalis : ergo a dilVe-

minus non est hoc modo persona, quo rendo sunt in divinis personae.
ponimus ibi personas. 't- Item, Persona est per se una : sed
5. Item, IIoc videturper Augustinum ', pcr se unus est Pater, et per se unus
et ponitur liic in Liltera, ubi dicit, quod Filius, cl per se unus est S|)iritus saii-
non ideo fuil responsum tres persona^ ctus : crgo sunt ibi plures personae : crgo,
haereticis quterentibus quid tres, ut illud etc.

diccrctur : sed ne laceretur : ergo vide- 5. Ilem^Richaidus : « Tii[)lex distinctio

lur, quod [)crsona non debet dici esse iu [^crsonalis invenilur, scilicet proprietatc
divinis. sola, origine sola, proprietate simul et
(j. Itcin, Ansclmus in JA)//r>/oy/V) ;« lii- origiuc. Tn Angelis [)roprictate sola, in

'
S. Aur.usTiNcs, lj|i. VII (le Triuiliili', c.ip. 0. ^ Uir.iiARnrs de S. Viotore, F.il). (le Trinitate,
' S. AiNsELMUs, In Moaologio, cap. pciuilliino. cap. 4.
 IN I SKNTKNT. DfST. XXIM. I?, AMr. 1. i\Hi

1)(M) ()ri_i;iiin sola, in lioiiiinc iiiilciM pio- csl iil iii siihjcclo ; cxislit aiiloin (jnod
|)iiclal(! siinnl cl ori^ino : » crj^o in divinis pcr sc osl (iislim^lum c.\ ori^nnc, lioc csl,
csl pcrsona. <'X inodo ori;^Mnis, sciliocl (jiiia cx ori^i-
(I. ll(Mn, lHlimum cl [)crl'cf.tissiniiim nis ralioiic distin^nilur al) vo ({uod al)

rationalis naturjL' csl pcrsoiiii : crt^o pcr- ipso csl, vcj ii (jiio ipsuin cst : iiiidr j)ro-

soniditas nllima dicil [lerfectionis liitio- [)ric lo(jiiciido iii iinyclica niiliirii |)crso-
nem : (jnidijnid aut(Mn perlectionis est, lue siiiil sulisistciitia! tjintuin : i|iiiii luiii

Deo Jitlribni (lcl)ct : cri;() liitio [icrsoniili- ejirum noii dislin^uiliir iih iiliii jx-r lioc

latis Deo attribui dehct, ct inaxime, ut quod una sit ex alia, vel jilia ex ipsa: sed
videtur. propri(!lalil)us ([uihus suhsistunt (!t suh-
7. U(>m, Snpra probatum est divinam stanl, personjilis dislinclio eorum invc!-
naturam communicjd)ilem csse conniiu- : nitur in cis. In divinis autem pro[)rie lo-
nio autcm natuiw intellectujilis etiam in- ([uendo pcrsoniE sunt existentia! : (juiji

tellii;i non potest nisi intelli^iitur com- distiiiguuntur modo originis vel relatione
municans eam omnc autem communi- : qu« non cst in distincto ut in subjecto,
caus naturam int(dlcctualeni est persona : sed potius (ut dicunt Augustinus etBoe-
ergo in divinis sunt personjB. tius) prjedicjit iJ quod ad alterum est, et
non quod ad se est sccundum originis
Absquc dubio et haesitatione
SoLUTio. modum quo alter est ex altero. In huma-
concedcndum est, quod in divinis sunt nis autem accipitur distinctio secundum
plures comnmnicantes naturam divinam utraque, scilicet substare collationi pro-
intellectualem et quia tales communi-
: prietatum individuantium, et secundum
cantes necessario distincti sunt, ideo ne- originis modum quo persona a persona
cesse esl concedere, quod sunt personse educitur: et ideo substantes vel subsisten-
in divinis, et quod rjitio personalitatis tes essentia? vocantur. Sed alii Doctores
conveniat eis, licet non omni eadem ra- sacrse Scripturse- subsistentias large acci-
tione qua invcnitur personalitas in natu- piunt pro qujiliter cumque per se existen-
ra humana et angelica, ut patebit in se- tibus hypostasibus : et ideo personas di-
quentibus. vinas subsistentes vel subsistentias vo-
An PRiMUM ergo dicendum, quod cant.
compositio maxima accidit personjp ex Ad aliud dicendum, quodlicet persona
Ad 3.
natura qua communicat cum aliis iu gc- in crcala natura intellectuali
maximge sit
nere form» et materiae : ideo enim opor- divisionis inter ea quse sunt eadem, quia
tet multis eam trahi ad perfectionem cui est majoris divisionis quam forma secun-
soli convenit ratio personalitatis. Si illam dum se hoc tamen accidit ei, scilicet in
:

autem perfectionem in primo inveniret, quantum est in hac natura constitutio :

non oporteret tot compositionibus eam enim personjie est ex eo quod sit per se
trahi ad illud unde si natura elementi
: unum secundum quemcumque existentice
esset intellectualis, non oporteret lieri modum in natura intellectuali, et ideo
compositionem, quia hoc elementum ha- hoc argumentum non procedit.
bens njituram clementi communius esset Ad aliud dicendum, quod habere sub- Ad 4.

persona : et hoc patet, quia in Angvdis stantiam divisam in personis accidit ex

personalitas non
hujusmodi requirit naturje formalis ignobilitate, cum natura
compositionem, et in divinis non requi- formjB creatse in pluribus divisa per esse
rit aliquam compositionem. remaneat ratione una, et sic nilitur ad
Ad aliud diccndum, quod secundum unilatem, in pluribus ostenditur satis :

Hichardum, dilfcrentia estintcrsubsistere quoniam si posset, etiam sccundum esse

et existere : subsistit enim quod per se et secundum id quod est, manerct una :

distinctum est propiietate qujje in ipso sed quia non plene simplex cst, ideo ac-
 ."82 D. ALB. MAG. OHD. PH.ED.

cidil ei liujusmodi divisio in porsonis el Primuin qiiod dicit : « ^on cst aliud
liyposlasibus in (juil)us esl. In divinis Deo essc, aliud pcrsonarn essc, sed oni~
autem in quihiis est plena simplicitas, nino idcni. »

existenti;e modus secundum oriii^inem Secundum est quod dicit « In hac :

indncit rationem alictatis et pcrsonalita- Trinitate cum dicinius pei'sonam Patris,

tis : et tainen suhslanlia id quod esl, ma- non aliud dicimus quam substantiam
iiet indivisa : et hene concedimus, el in~ Patris. »

fra prohahimus in scquenli distinclione, Tertium est quod dicil : « Ad se quippe

quod non simpHciter numerus est iu di- dicilur pcrsona, luni ad Filium vel Spi-
vinis, et quod personarum vel notionum rituni sanctuni : sicut ad se Deus dicitur,
numerus non est sim[)liciter numerus : et magnus, ct bonus, et justus. »

et lioc ideo, quia nullo modo ponimus in Ouarium est ([uod dicit : « Quemadmo-
divinis suhstantiam numerari, neque se- f/uin hoc quod Deum essc,
illi est esse,

cundum se, neque secuudum fjuod est in quod mafjnum essc, quofJ bonum esse :
[)ersona. ilft hoc csl illiesse, quod personam esse. »

Ad 5. An Ai.nn diceuduMi, ([uod Auf;ustinus Quintum est ex verbis Magistri, ubi

non inlendit, quod non dehel dici tres dicit : « Cum dicitur, Patcr cst persona,
personse : sed quia non dicitur ea ratione hic sit sensus : Patcr est essentia divi^ia. »

qua dicitnr in inferiorihus, uhi per suh- Sextum est in tertio capitulo C istius
stanliam forina) et materiiE, sive quod dislinctionis, uhi dicit : « Volumus vel
est et quo est, personce ah invicem divi- luium aliquod vcjabulu>n scrvare huic
duntur. significationi, rua intcllifjitur Trinitas,

Ad 6.
Ad ALiUDdicendum eodem modo, quod nc omnino taceamus interrogatiquid tres
Anselmus nihil aliud inlendit, nisi quod essent, cum tres esse fateomur. ))

modus existenticT in divinis non sic facit 1. Cum igitur ad quid non respondeatur
personam sicut in humanis. congrue nisi suhslantia, videtur quod
hoc nomen, persona, substantiam signi-
ficet. El lioc Augustinus dicit in multis

locis '.

2. Itein, Anselmusin Monologio: « Quot

AUTICrLlS II. sunt personas tot sunt suhstantia^ indivi-
duge '. » l^rgo persona signilicat substan-
Utrum persotni in divinis significct sub- liam, licet proprietatem cum suhstantia
stuntiant, vcl proprietutcni ? consignificet : et auctoritas est supra ha-
bita.
3. Item, Magister Ilugo dc sancto
Secundo qua^ritur, Quid si^nilicet per- Victore : «('num solum nomen suhstan-
sona ? liale est, quod de singulis singulariter
Videtur quod suhstantiam : et quia (licitur : in summa tamen non singula-

circa hunc aiticulum fere consistit tota riter, scd pluraliter pronunliatur, cum
diflicultas hujus tractatus, sumantur ar- tamen ad snhslantiam dicatur : et hoc
gumenta, (|uot({uot elici possunt ex Lit- est persona \ »

tcra. i. Item, hoc accipitur a diflinitione per-

Eliciuntur autem scx, ([uin([ue cx se- sona* (|nain dat Hoetius in libro de Duti-
cundo ca[)itulo istiiis distinctionis, a ver- hus naliiris in una pcrsona Christi, sic :

bis Augustini extracta. « Personaest rationalis nalura^ substantia

1 S. .\UGUST1MJS, l.ii'. VH (!.' Tiiiiil.itc. » Wi.-.o DE S. Vir.Tniu-, I.ili. II do Sacramcntis,

* S. .\nsf.i,mu<, Iii Moiiolouio. c:\]>. |it'niiIlimo. iii lcrli;i |iaili\
 ii\ I sr:Nri:NT. ihst. wiii. u, amt. 2. :;«:{

iiKJividiia : » nim (M\ini in (liriliiiliont' piT- Tiiniliilciii : ('iini cr^^o lioc noincn (ici-

sona' siihslanlia cadal in rcclo, oportcl soiia, pliiialilcr dc liilms (licalur, cl nnil-
(|notl pcisona sil iii ^cncrc snhslan- liplicctnr, vidcinr (|iii)d ad solaiii ))cili-

lia>. "i'''it rclalioiicm.

:». Ilcin, |)cr ralioncm Hoclii (|iia vc- :{. Ilciii, Aii-iislinus - ; « (aiin l*al(;r (^l,

naliir |)crsona> diriinilitmcm : (jiiia pcrso- iMliiis cl Spirilns sanclns diciinlnr lr(!s

na anl csl in ^cncrc accidcnlinm, aiil iicrsoiuc, nnlla' iiiolcs anl iiilcr\alla co-
snhstanlia' : non accidontiiim :
cr^o snh- i^ilcnliir, niilla dislantia (|iiaiiliila'cnin(jiic

slantia'. llcin, in i^cnorc snhslanlia' sunt dissimililndinis, nl ihi inlcllij;alnr aliiid

j)rinnT oX scciinda' : ct prima (alias, jicr- alio v(d |)aiilomimis, (|n()cnm(jno iiiodo
soiia) iioii tlicil sccnndain, (jnia sic iii nna mimis cssc alind alio |)otcsl, ul iic^jiu!

natnra non osscl nisi iicrsona in spccic : pcrsonarnm sil conrnsio, noc talis distin-
01'j.^o jnimam : ol non cnjnscnnKjnc siih- ( iio (|ua sil iinj)ar ali(jui(l. Qnod si inlcl-
stantin^ sed rationalis : orj^o j)orsona ost icclu cajii non potest, lido toneatur, do-
jirima substantia in nalura ralionali. ncc illucoscatin cordihus nostiis, (jui ait
(], Itom, Sivo pci-sona dicatur j)or so j)er Prophotam, Ni.si, rredlderilis, non
sonans, sccundum vocahuli olymolo- in/('liigefis^.))l]\ hoc accipitur, (jiiod ni-

g\am, sivo por se una sccundum voca- hil tjuanlulumcumque de substantialihus

buli compositionem, non convonit nisi ost in uno, quotl non sit in alio cuin :

substanlia' : quia niliil ost pcr se unum, igilur pcrsonalitas unius non sil in alio,

nisi hoc aliquid in substantia : lorma au- vidotur quod porsona suhstantiam non
iem de se communis est, materia autom signilicet.

in potcntia : crgo per se ens unum non 4. Item, In nulla natura idom potest
est nisi hoc aliquid in substanlia : acci- esse principium incominunicabilitatis ot
dentia enim per sc non sonant, nec per communicabililatis : sed in divinis (ut
se unum sunt : orgo, etc. dicit Richardus) persona est principium
7. Item, Quidquid perfoctionis ost, incommunicabilitatis, autem
substantia
Dco debot attribui : sedperfectionis sum- communicabilitatis : ergo persona non
ma) est, quod illa quae naturam In infe- significat substanliam.
rioribus communicant, per se unum sint 5. Ttem, Proprietas est quse facit in
et per sesubsistant ergo hoc magis con- : divinis numerum, ut habitum est ante,
venit superioribus : ergo personoe divinse ot iteruin habebilur in sequenli distin-
per se subsistunt : crgo sunt substantire, ctione : sed facit numerum personarum :

vel subsistontiae : ergo persona in divi- orgo persona ost qnodid constituitur
nis significat substantiam. proprietate : hoc autom non ost substan-
1. In coNTRARiuM cst quod dicit Boe- tia, quia proprietates substantiam non
tius *
sic, quod si persona? divisse sint, determinant : ergo videtur, quod persona
subslantia vero indivisa, necesse est vo- non dicat substantiam.
cabulum quod cx porsonis originom ca- (>. Itom, Tn quocumquo praedicamento
pit, id ad substantiam non perlinere : continotur inferius alicujus generis socun-
cum ergo nullum vocabulum ita trahat dum sui natarain, in eodcni cadit et ge-
originom ab ipsis personis sicut persona, nus illud socundum naturam : sod sub
videlur quod non pertineat ad substan- persona sicut sub communi intentione
tiam. sumimus Patrem et Filiuin et Spiritum
2. Ilem, Tiootiiis : l^lssonlia conlinot sanctum, et hapc sunl in ad aliqnid se-
unitatom, rolatio aulom sola multiplicat cundurn sui naturam : crgo ot pcrsona

' BoETics, \.\h. (|f Triiiil.ilc, r;i|i. iilliiiio. 3 Viili,'. Iialicl, [sa, vii, : Sl voii rrcdideritis,
^ S. AuGUSTiNcs, ]/]]). VII (If '['liiiilali', iii Ijiic. iioii pcrmanebUU.
384 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
qufE communis cst secundum rationem significat notionaliter relativum ct id
ad illa. quod ad aUerum est.
7. Item, Cum d\c\lur persona, hoc vo- Sunt tcrtii qui dicunt, quod significat
cubulum al) aliquo ini|)onitur : dicitur absolutc su])stantiam, non quae est natu-
aulem quasi per sc una per : aulem se ra vel cssentia divina, sed (juce est hypo-
sonat singularitatom : ergo videtur, quod stasis. Dicunt enim, quod sicut essentia
a singularilatc natur;c ralionalis imponi- cssentiam, et homo hominem, ita per-
tur : singularitas autem non
in divinis sona pcrsonam significat : et per perso-
est nisi a proprietate : ergo videtur, quod nam inteUigunt substantiam distinctam,
significet proprietatem. secundum quod substantia dicitur a sub-
Item, Richardus dicit, quod idem est stando proprictati.
persona quod existens per se solum sc- Sunt quarti, qui dicunt, quod persona
cunduni quemdam modum singularis est nomen aequivocum, quandoque si- ct
existentiae natur» rationalis : ergo vide- gnificat essentiam, quandoque pcrsonam,
tur significare singularitatcm notionum. quandoque proprietatem.
Itcm, quinti sunt qui dicunt, quod per-
SuPER hoc ut magis eluceat quaesitum, sona significat substantiam, et proprieta-
accipiendfe sunt octo opiniones, quae hic tem : sed substantiam in rccto, adhi-
divcrsilicanlur per Doctores, ut invenitur bcntes rationem sui dicti : quia dicitur
in scriptis eorum. persoua quasi pcr se una : et ly una dicit
Sunt enim qui dicunt, quod iioc no~ ii)i substantiam, quae cadit ibi in recto :

men, persona^ secundum diversa tcm- et ly per se dicit proprietatem, quae qua-
pora diversas accipit significationes, ut si innuitur obiique.
infra habebitur in Littera dicunt enim, :
Sunt sexti qui dicunt e convcrso, quod
quod ante quaestionem liaereticorum non pcrsona significat proprictatem in recto,
significabat nisi substantiam divinam di- ct substantiam in obiiquo in divinis : et
stinctam ab aliis csscntiis, sicut hic homo, hoc probant pcr diffinilionem Boetii, qui
et hic angelus distinguitur ab aUis : ct dicit, quod pcrsona est individua sub-
tunc dicebatur, quod Pater et FiUus sunt stantia rationalis naturae, in qua ratio-
una persona, una substantia,
sicul et una nalis )iatnrse cadit in oi)liquo : ct haec
esscntia. Post qua^.stioncm autem haere- opinio fere omnium est, ct auclor ejus
ticorum fuit instilutum hoc nonien, per- cst Antisiodorcnsis. Imnicdiate autcm
sona, ut in plurali signilicaret propriela- liancdchMidit Simon Tornaccnsis.
tcm sive rehitiva, in singulari autem Septimi sunt qui dicunt, quod pcrsona
substanliam : ct idco cum dicitur, Patcr significat substantiam primam, distin-
ct l''ilius el Spiritus sanctus sunt j)ersonae, ctam proprictatc incommunicabiii : aii-

signilicat rehativa : cum autcm dicitur, tcr cnim signilicalur sul)slantia, cum
Pater est pcrsona, significat substantiam. (iicitur, substantia : ct alitcr, cum dici-
Tertiam aulcm institutionem acccpit al) tur, homo cum
: cl alitcr dicitur, Socra-
usu modernorum, secun(kim quoruni tes. Primo cnim modo sinnilicatur in
usum a tcmporc Roctii tantum rehitivum communilatc gcneris. Sccundo modo,
signilicat, ct in singuhui, v\ \\\ plu- cum spcciaiitatc spccici. Tertio modo,
rali. cum siuguiaritate socratcitatissive indivi-
Sunt sccundi (pii dicunt, quod hoc no- (iui. I^t ha^c opinio esse vidctur Richardi
men, persona^ aliam liab(!t signilicatio- dc sancto Victorc, et a quiljusdam ctiam
nem cum per sc ponilur, et aham cuni modcrnorum dcfcndilur.
adjuncto tcrmino numeraH vel disjuncli-
vo vel parlilivo ; ut cum dicitur, trcs OcTAVA est, quod pcrsona signilicatio- j^^.^

personae, alia persona, distincta pcisona, ncin iial)('t sul)slanti;e ct [)roprictatis .-

 Tiv I SF.NTKM. nisT. wiii, M, Airr i>. :;h:;

S('(l ('irca sultstaiiliaiii illaiii (|iiaiii iiiiikm- iii Jiliio Ac J)/(tihns ikiIkiis ni im/f /iriso-
lat, iicc ponil iiropriclalcin, n(>c nunicruni lui Clirisli, (|ui vcnatui' (liliinilioncni pci-
(jucm facit j)ropiiclas : ct Ikcc opinio iii- sona' cx suiislanlia supposila, cl |)ro|(iic-

tcr oinncs (piasi incdiam viani lciicl, cl lalc (listin<;ucntc, ct (diiclii(lil caiii sic,

Ikcc inilii iiiai;is vidcliir cssc vcra : ct (|U(>(I pcrsona cst iudixidiia siilt^laiilia

idoo ainjilius c\|)lanctur. (aiiii diciliir, ralionalis iiatiiijc. Tciliiis cst Hicliardiis

Patcr est Dcus, I<'ilius csl Dcus, Sjiiritus iu suo libro dc 7'/"»<<7rt/(f, dicens : « Pcr-^^j-

sanclus cst Dcus, signilicatur alitcr sul)- na si{.;nilical subslantialc esse ex ali^juu
stantia jicrly Z>fi<,y, quod cst pr.iedicatuin : sinmilari jtroj^ricdatc. Ideo crgo fidenl(u-
ct alitcr jtcr hoc verbuin, <',s7, cum dici- fatcinur j)crsonas in divinitate secundum
liir, isti trcs sunl unus Dcus cum cuim : siiltstautiam dictas, el substauliam si}.;ui-

dicitur, isti. ctc, pronomcn sij^nilicat licare, et plures ibi esse pcrsoiuis, non
sul)stantiam, qu;e suj)ponitur et distiu- jtlures substanlias : quia sunl ibi jtlures
guitur : ly stmt autem iinj)ortat eamdeni babentes unum et indiirerens esse ex dif-

per respectum ad naturam, et ly Deus fcrenti proprietatc. Unitas itaque ibi cst
importal eamdcm ut communcm. Undc juxta UKtdum csscndi, pluralitas juxla
dico, quodpersona signilicat substantiam, modum existendi unitas : essentiae, quia
ut signilicatur per ly isti, ct per ly sunt, unum et indilTcrens esse : plures perso-
et non ut signilicatur per ly Deus : et ujc, quia plures existentia^. »

ideo quia nou jtotest inteUigi tres esse, Pcr cxeinplum eliam lioc probatur :

nisi talis substanlia cadal in significatum quia in inferioribus persona signilicat

plurale, nccesse est hoc nonien, persona, substantiam suj)positam naturaj conimu-
cadere in pluralitatein, quando de omni- ni : commvmi
suj)pouitur auteni naturce
bus dicitur in summa. autem sub- Ilcec j)cr individuationem quani habet ex ma-
stantia sic supposita non tantum impor- tcria et accidentibus projtriis : sed ex sui
tatur in intellectu personte, sed etiam ignobilitate est, quod dividitur per mate-
proprictas constituens personas indeter- riam in qua est, ita quod illa quae est in
niinate et in ratione communi. isto^ non est in illo et sic in duobus est :

Et quod ita sit, probatur pcr Au- tres ignobilis, scilicet quia dividitur, et quia
ctorcs, et per similo. Dicit enim Augu- componitur cum eo quod individuat eam,
stiuus in principio libri Yir de 7Vm<7«/e.- duplici compositione, scilicet essentiali

« Omnis essentia qua^rclative dicitur, est cum matcria, et accidentali cum acciden-
etiam aliquid excepto relativo, sicut bo- tibus individuantibus. Si crgo demus Dco
mo doininus, et homo servus, et equus quod nobilitatis est, et auferamus quod
jumcntum, et nuinmus non arrlia : et si est ignobilitatis, significabit persona iii

esset liomo, id est, aliqua substantia, non divinis subslantiam suppositam : non
esset qui relative diceretur et si non es- : tamen divisam, nec compositam in eo in
set equus quoedam essentia, non cssct quo supponitur, sive in quo est et ideo :

quod jumcnlum relalive diceretur. Qua- unitas personarum remanet semper in

propter si et patcr non est aliquid ad substantia, et numerus penes modum
seipsum, non est omnino qui relative existentise ab alio, sicut dixit Uichardus.
dicatur ad alterum vel ad aliquid. » Ex Quod auleni hoc verura sit, scilicet quod
hoc accipitur, quod persona haec et il- nihil absolutum in persona signilicatum
la dat intellectum substanti.e suj)positae, numcratur, accipitur al) Augustino in
et etiam intellectum j)roprielatis : ergo ct in\o. libri VII de Trinilate, ubi sic dicit :

persona qufe dicit in communi substan- (( Autsi placet propter dispulandi nccessi-
tiam suj)j)ositam, in intellcctu suo clau- tatem, eliam exccjttis nominibus relativis,
dil ulrumquc, scilicct jtersonam, ct pro- pluralem numcrum admiltere, ut uno
prielat(!in, Secundiis auclor est Hoetius nomine respondeatur, cum quseritur.
 rm n. Ai.n. MAG. oiu). PR.T^n.

(luid li-ia, ct (liccic tros aul

.';ul»slanlias vinis, idco dicit, quod non aliud dicimus
tres persnnas, null.T niolrs aut intrrvalla
uno etalio, liccl dicamiis divcrso modo
co-itentur, imlla dislanlia quanlukTcuni- significandi.
quc (lissiniilitudinis, ut ihi intclliyalur Ai) ALiUD dicendum, quod pcrsona di-
aliud alio vcl pauloininus, quocumque citur ad se ratione suhstanli?e signilica-
modo minus esse aliud alio polest, ut tai : sed tamen hoc non est totum signifi-
nequc personarum sit confusio, nec ta- catum hujus dictionis, persona, sicut pa-
lis qua sil impar aliquid. » Ex
dislinctio tet ex proedictis.
hoc accipilur, quod pluralitas persona- An .vLiiD et sequens et ilerum sequens
rum vel suhstantiarum, Ad alia ar;
non potcst rcfer- palct solutio cx pr.^edictis.
ri ad aliquid ah.solulum signilicalum in
hoc noinine, persona, quia tunc aliquid quod ohjicitur de Anselmo, di-
Ai) in
de suhstantia essct in una persona quod ccndum, quod non intendil Ansdmus
non esset in alia : et sic imparitas ad dicere, quod non signilicat suhstantiam,
minus esset, quod duoe haherent plus de sed quod iii divinis non ea rationc; dici-
essentia quam una sola, quod ha^reticuni tur quod suhslantia numcretur, sicut fit
est dicere et ideo hic caute
:
loquenduin in infcriorihus et quod faciat composi- :

est, scilicet ut per.sona significet

suh.stan- lioncin proprictatis pcrsonalis cum sub-
liain suppositani singulari cum propric- stantia supposita quam importat.
tatc inqua secunduni existentia' modum Ad II) quod ohjicilur de Richardo ct
admittatur numerus, Ad 3.
et non numeretur llugone patet solulio : quia hoc de plano
suhstantia separata]: ct cum dicitur,
dme conceditur.
sunt personae, vcl tres sunt pcrsoni,
vel Ad quod objicitur de diflinitione
id ^,, 4

plurcssunt personoe, rcfertur numerus Boetii, dicendum quod large sumitur

ad
personam sccundum existcnliie propric- sulistantia individua pro incommunica-
tatcm, ct non sccundum inultitudinem
hili ({uocunique modo, sive secundum
suhstanti;e signidcata'.
suhstanliam sit incommunicahile, sive
secunduin existentite proprictalem so-
"'•' "'^''''''«' 'liccndiim cst
Ad arg 1
a.l primum lam cnim competit divinis
: sic l^ater :

•
arguinenlum, quod dicit Auguslinns •
cnim cum Filio omnia hahet communia
iVonestaliud Dco e.ssc, aliud
pcrsonam nisi existentiffi sure proprietatem : ct sic
sed omnino idem. quod hoc
es.se,
vcrum est ctiam in aliis personis divinis.
cst: etloquitur d,.
supp„sita suhslantia Ad in quod obiicitur de venatione dif-
quae non est alia, , . . . , ,.
Ad \
nec aliud hahct esse linitionis bene concedilur.
supposita cum
proprietate] [singularis Ad aliii) dicciidum, (luod ul dicit
A(l 6.
oxistentia^ et signilicala iit . .

nalura com- Hoclius, ct ctiam Magistcr ', Persona di-

munis, scd jiahet alium signijicandi citur a pcr se sonando sccundum (>tymo-
moduin, ct rali..iic il|i„s modl ,;,(lil logiain : ^cl (liciliir pcr s,; una, iit dicil
in pluralilatem, d non h,,,- n,)ui,'ii, Simon Tornaccnsis, ct ly por .se notat
Deus. ,'\istcntitT proprietatem in divinis Una
A<larg. 2.
-^" ^'1' l> d icclld Ulli . ,|u,)d cuill ,li,'iiiius aiilcm n(m dicit cssentia' unitaliMn nico
pcrsonaiii Paliis, ,l!,'ilur siihstantia su|t- jiidicio. ut illc dicchat, scd potius iinila-
posita qu;e cst, (jiiis cst iii Trinilatc, iii lcm pcrsona' qua^ conscqiiitur cx pro-
qua jiropric hxpiciido non c>l ,juod est : prictatis distinctionc. iil supra diximuss,
""" iiulcin dicimus suhslantiam l»atris, cl ilcriim in scqucnti distinctionc dclcr-
dicimus (juo : ,.| i,l Aiigustinus notct minahiliir. Pcrsona cnim pcr se cst una
indiircrcntiam f/uis cst et quo]csl in di- sua j)roprictate personali.

'
(.r. III ^.i,i,.nl. I)is|. \\ Cf. Siipra, Dist. I\.
 IN I Sll^JTK^r. DIST. Wlll, C. ;k7

nciic lamcM nincrilo, (niod siilislaiiliaiii el (|U(i cst Hcd noii lollil verilalein,

si|4nilical co iinidit (|ii(i dicl iiiii csl. (|iiia vcrissiinc csl ibi (|iiis csl, ct vci'issi-

inc cst ibi (|U() cst : (d idco cx iiiodo

Ai)ii) aulciii (iiiod (il)iicilur incdiilra- inbdligcndi (/iiis r.sl, acci[)ilur pcisona-
riuin, ad diio piiina (|ua' siinl Hoclii, di- lilas el ii)c()ininnnicabil(! : et cx modo
ctMKJuin (juod Uoclius nonaccipil in pci'- intclli^cndi i/iio rsf., accipilur iialiiia :

souii sii;iiilic-atniu |)iiuci|)alc, (|iio(l csl, cl nihilominus (|uis est signilicat siib-

snhslanlia su|)|)osila absolnlc dicla : cl slanliain sup|)osilain, licet consignilicet

lioc idco, (juia il)i nou iulcndil lo(|ui dc ciim ca proprietatciii iiiodi existentifc

sii;nilicali()n(> noniinis, scd polius dc |)lu- (|uo existit pcisona in divinis.

i-alilalo : cl (jnia non cadil pluralitas Ai) ALii I) diccndnm, (|Uod niimerata Adobier,t.5,

ratione subslanlia', scd ralionc cxislcn- est persoua ratione pr()[)rielatis : unde
tiiv propriclalis ([ua' ndalio orii^inis csl, nuincratur ut constituta pro[)rielate, et

ideo (licit, (juod non sijj;iiilical sulislan- in substanlia non : et hoc melius ex[)li-

tiam sed lelalioncm. caliilnr in sequentibus islius dislinctio-

Ad ALiLio diccndum, (juod Auf;nslinus nis.

dicit lioc, ideo quod non retor([ucalur Ai) ALiuD dicendum, quod cum dicilur A<iohjert.r,.

pluralilas et nnnKMHis ad subslantiam Paler, etiam signilicatur substantia cum

qucC significatur in nomine, sed ad exi- singulari proprielate, ut expresse [)atuit
stentiae modum. per auctorilatem Augustini sumptam de
Ad ALiuD dicendum, quod hoc verum libro YII de Trinitate, in principio libri :

est, quod in nulla natura idem est prin- et ideo cadit in prtedicamento substan-
cipium communicabilitatis ct incommu- tise theok:)gico ratione subslantiffi, et in
nicabilitalis : sed in divina natura suffi- praedicamento relationis ratione consi-
cit diversus modus intelligendi : et hoc gnificaticum substantia.
ideo, quia in inferioribus quae composita Ad ALiUD dicendum, quod bene singu- Adobject.7.

sunt, diversum est quod est et quo est, laritas, large utendo vocabulo singulari-
ct diversum quo est
est quis est et : in iatis, est ratione proprietatis : sed illud
divinis autcm proprie loquendo non est non est tota significatio vocabuli.
quod est et quo est sed ibi est verissi-
:

mc quis est et quo est, sed non sunt di- Opinionibus autem introductis in nul-
versa in re, quia aliter esset ibi composi- lo volo contradicere : quia materia diflici- j
/

tio universalis. Unde nobilitas simplici- lis est : et sequatur unusquisque quod e^

tatis divinse tollit diversitatem a quis est magis placuerit.

C. Ciir Pater et Filim et spiritns sanctus non dicantur nna persona, ut una
suhstantia, et unus Deus ?

Idoo orilui-liir qihTslio diffirilis ([uidoin, sod non inutilis, qua qucPiitur,
(^lurnon (licantur lii tres uiia persona, sicMit unaessentia, ctunusDeus?
Oiiam qufRstioncin Aiifiustinus (lilif^cnlcr traclat, alque con^rue cxplicat
iii lihn) VII (lc Trinitale\ itadiccns : (liir iion liic ' tria siinul unaiii [icr-

1 S. AccusTiNus, [jb. VII de Trinitate, ca]i. 0.

^ Kdit Jn.iii. Alliaiiiiif, /(a'c.

588 D. ALB. MAG. ORD. PR^D,
sonain dioinuis, siciil uiiaiii essenliaiu, el uiiuiii Deuin, sed diciinus Ires

personas : cuin tamen tres deos, aut tres essenlias nnn dicainus?
Quia volunuis vcl unnin aliquod vocal)ulum scrvare iuiic significationi,

qua intcllifiitur Trinitas, ne oinnino laccainus intcrrogali quid Ires essent,

cum tres essefateamur '. Cuin ergo qua;ritur, quid tres (ut ail Auguslinus
iii lihro V de Triuilate) magna prorsus inoj)ia hiimanum laborat eloquium :

diclum est tainen tres persona?, non ut iiliid dicerctur, sed ne taceretur
omiiino. Non eniin rei ineirabilis eminenlia boc vocabulo cxplicari valet ^

Ecce ostendit qua neci^ssitate dicatur pluraliter persoUcB : videlicct nt hoc

uno nomine qucerentibus de tribus respondeamus.

ARTICULUS III.
DIVISIO TEXTUS,
Cur in divinis dicimus tres personas, non
ires substantias ?
Deinde sumonda est ^ecunda pars
istius dislinctionis ubi dicit: « Idco oritur
Incqitsestio. » Inci(Ul aulem qua^stio supcr hoc quod
hac enim quoeritur communitas
In dicit Augustinus, in primo capitulo, ibi,
hujus nominis quod est persona. C, « Cur non hsectria simul unam perso-
Et dividitur in tres partes. In prima nam dicimus, sicut iinam esseniiam, ct
quffiritur ratio communilatis. In secun- iinum Dcum ? »
da, solvitur qua^siio, quare eadem ra- I. Hic enim dicit Augustinus tria : et

tione communitatis non dicuntur tres cum tria in neutro dicat suhstantiam,
dii, ihi, F, « Scd quxritur, Cum di- videtur suhstantia numerari et plurifica-

camus Patrem ct Filium, etc. » Tn tertia ri, cum dicitur, Ires pcrsona'.

qu<eritur. Quare non dicimus trcs essen- 1. Item, Anselmus in Monologio di-

tias, ibi 0, « Verum et hic alia emcrr/it cit, quod aptius dicantur tres esse substan-

qutvstio, etc. » ti.e '

: eriro suhslantia numeratur. Item,
Primapars hahet tria capitula inquo- : Aunustinus \\\ line lihri VII de Trinitale
rum primo pro[)onitur qmestio. In se- dicit, quod dicunlur ties suhslantice :

cundo, solvitur, ihi, « Quia vobimus, eri^o ut prius. Hoc idem hahetur hic in
etc. » In terlio, ratio necessitatis hujus Littera, et Damascenus et Chrysostomus
locutionis explanatur universalis, el apud dicunt sa^piiis. Item, Ililarius in libro (h^

noset apud (iraicos, ihi, I), « Qua necrs- Sipiodo : « Sunt quidemper substantiam
sitaie non solum Latinus, etc. » tria, per consonantiam auteni unum :

Ex hoc patet senlentia Litteriv. ergo videtur expresse, quod substantia

numeretur per tria, et quod unum sint

consensu. » Ttcm, ihidem : « Tres suhstan-

tias esse dixerunl, pcrsonas per suhstan-
tias edocentes, non suhstantiam Patris

' Cf. I Joan. V, 7. • S. Ansilmus, In Monologio, cap. penultinio.

' S. Algusti.nls. Lib. V tie Tiinitate, cap. 9.
 IN I SF.NTKiNT. DIST. XXIII, C, AIM. ;{. 589

cl l*'ilii (livcrsitiiU^ dissiiiiilis ('ssciiliir sr,- vcl jiliircs So('r;il(vs liitioiK! graininii,lic,;c

|)iU'anl(!S : « cr^o vidclur. (|ii(»(l (livcisa' ct niiisicii' (|ii;i' siuit iii Socr;ilc, (piod
iiuiuiM-o siul suhsUuilia', vl cssuiiliii liilsiim cst : crgo nuiiicnis poiiitur circa
uua. siibsliuitiiim.

3. Ilcm, Niliil iiiilividujilui' cl criicilur <». Itcm, (aiiii l*iit(!r pliircs babiNit
uiunn luuncro, nisi pcr sul)slaiiliain ; Pa- proprictalcs, (jiiia iiuiascil)ilit;it(!m, ct
tor (^st porsonii una in luuncro, ct siinili- j);ilcrnit;ilcin^ ct si)ir;ilioiicin ;i(^tiv;im,

tcr l"'ilius : cr^o [)lurcs (jcrsoiiic (juii' pln- diceremus Patrcin css(; plurcs patrcs vcl
rcs l)al)cnt unitates, suiit pluri^s suh- pcrsonas, quod falsum est : crgo numc-
stantiir nuincro. 1*iu)HAtio prinuc. Oninc raliir sul)st;uiti;i iii nominc pcrsonai
pra'dicainentuin aliud a substantia, noii quando dicitur pluralitcr.
dicit nisi forniiun iiccidentiilcin : hoc au- Siio coNTR.\, : Substantiacst un;i nurnc- y^.j ^^,1^^^
tem non cflicilur unum nurncro, scd ro in tr-ibus : vcl ncccssario aliquid lui-
quod habet csse haic forma vel illa non : bet unus quod non habct alius : ct unus
autem habct cssc Inec forma vcl illa, non cst in alio, si substantia cst divcrsa :

nisi in quantum cst in lioc subjcclo vcl ct aliquid operatur unus quod nonalius,
illo: crgo nuUum aliud pricdicamcntum et itcrum non magis convcniunt trcs
habct individuuin nisi substantiae solum : personse in substantia quain tres homi-
ergo probata est ista, quod omne unum nes omnia abhorret fidcs Catholi-
: quae
numcro unitatc substantiiB est unum, ct ca ergo oportet dicere, quod substantia
:

plura numero pluralitatc substanti.TC sunt non numcratur. Si forte dicas, quod
plura : cum ij^Mtur Pater et Filius et substantia numeratur, scd non dividitur :

Spiritus sanctus sint plures personoe, vi- hoc non est intelligibilc quia nihil nu- :

detur quod non nisi ratione substantiiB meratur,nisi quod distinguitur.

numerata3 sint plures.
4. Item, Nomini multa accidunt, scili- SoLUTio. Dicimus sine proejudicio, Soiutio
cet genus, numerus, casus, et hujusmo- quod istas qu;Bstiones de persona, magis
di sed accidenlia omnia illa prseter nu-
:
solvendas exspectamus in patria, quam
mcrum dicunt modum, scd numerus vult in via possimus : sed tamen ne videamur
habere proprium signiticatum quoad prffitcrire,
substantiam quam significat nomen DicENDUM ad primum, quod commu- aj i.

unum vel plures, ut patet, cum dicitur, nitcr dicitur, quod iria ponitur ibi pro
homo, ct cum dicitur, homines, una cst tres in quod hypostases
masculino, eo
a^qualitas quam signitlcat nomen in utro- numerantur, non autem substantia;.
que homine : scd subslantia significata Quare autem masculinum attribuatur
in eodem, non una : quia dicimus bcne, pcrsonis, et neutrum essenti*, supra est
Socrates est hoino non dicimus, So- : et expeditum.
crates est homincs ergo videtur, quod :
Ad ahud dicendum, quod in diclo Ad2.
omne nomcn pluralis numeri divcrsita- Augustini et Anselmi et Hilarii ponitur
tem ponat in substantia quam signifi- substantia pro hypostasi, et sumitur ab
cat : crgo cum dicitur, plurcs personce, actu substandi proprietati : sicut in se-
erit substanlia numcrata in hoc nomine, quenti capitulo dctcrminabitur, cum
persona. quoeretur de quatuor nominibus grsecis.
"). Item, Si ratione proprietatis nomen Ad ALiuD dicendum, quod pluralitas
habet plurale, quodlibct singularc habc- quoe est simplicitcr multitudo, non est in
rcl jilurale, quia uni multa accidunt, ut divinis, ut probatum cst supra ' : et cum
dicit Philosophus : et sic diceremus duos non sit simpliciter pluralitas in divinis,

1 Cf. Supra, Dist. IV.

 oDO 1). AlJi. MAO. OUI). V\\A^\).

noiniiiilms cliuin porsonalibiis non esl lii»et [)roprietale potest accipi pluralitas,
signilicatasiniplicitcr phiialitas, sed qute- sed a [)roprietate oiiginis secundum
(lani lantum. existentiic moduin, quia d(; illis non
A<\ 4. Ai) AMUi) (licciulmn, (juod nomeri mulla' conveniunt uiii, ncc uni duaj se-
(juod sii^niificat substanliam cum quali- cuiulum eumdem moduin : ut Patri con-
tate, el haec diversa, esl nomcn conqto- venit noii esse ab alio a quo alius, quod
sili ; et ideo non est nomen quod digne non convenit alii : Kilio autein convenit
nominel Deum : quia in Dco qualitas et csse ab alio per generationem, el Spiri-
substanlia idem sunt : ct ideo in inferio- tui sancto esse ab aliis pcr spirationem :

ribus in (juibus simpliciter [)lui;i suiit, tales enim proprielates (ut dicit Anscl-
est pluralitas in substanlia quaj dicit mus) nec nalura admtilit inesse eidem,
quod esl : sed in Deo, in quo non diHert cum sint opposit* ncc ratio capit qua-:

quis est a quo est, non potest poni plu- liler uni possint convenire et idco nu- :

ralitas in substantiali aliquo vel absolu- merus talium sufficit hyposlasibus divi-
to : scd tantum, ul dicit Uichardus, po- nis, [)rcEcipuc cum (ut dicit llilarius) pro-
nilur in existentiae modo : et ideo quLs ex prietas sit persona subsistens et perfecta:

parte modi existentiae plurificatur, non quia in divinis iiihil accidentale est : scd
autem ex parte substantiai : et ideo etiam |)roprietas in pcrsona, cujus est j)roprie-
pluraUtas consignificata in nomine divi- tas, est persona ipsa subsistens et pcr-
no, cjusdcm ralionis cum plura-
non est lecta, ut dicit Damascenus.
Htate uominis crcati undc cuin dicitur, : Ad ALii 1) dicendum, quod licet pluies Ad 6.

tres pcrsonaj, sensus est, trcs in existen- [)ro[)rietates sunt in pcrsona Patris ct Fi-

tisB proprictatc, et non iii substanlia vel lii, tainen una sola est personalis, qua'
aliquo essentiali distincti : in inferioribus personam esse personam sccunduin
facit

autem tios pcrsonae sunt diirerentes per inodum intclligendi el hoc infra detcr- :

esseetsubstantiam, quie dicit id quod est. minabitur '.

Ad b.
Ad ALiLD diccndum, (juod non a qua-

1). Qna neres^ilale dicliim sit, trc.s personrP a Lalinis : el a Gnecis, tres hij-
postases^ vel sal)stanti<v.

Qua necessitate non soiiini Lalinus sonno, scd ctiain Ora^cus cadcin [lenc

supcr hac ro iaborans noininuin |)cnuriii coarctatur. Uiulc .\u<iuslinus quid

a (ira^cis V(d Lalinis ncccssitale dc inclhihili Tiinilatc (licluin sit a[)criens

III lihro VM (ic Trinilalc' ait : Loqiiciidi causa (\v iiiclfiihilihus. iil fiiri iili-

([U(t iiKtdo possenius, dicluiii csl ii Givccis, una csscnliii, Ircs suhslanliic,

id cst, uuii usiii ', Ircs hy[K)stascs. Alilcf ciiiiii Ciiicci iicci[tiuiil suhstanliiiiu

([Uiun ijiilini. .\ Lalinis iiulcin (licluin csl, tiiiii essenliii v(d suhstantiii, Ircs

'
Cf. Iiifra, Dist. XWI, loin. X\i! Imjusro edilionis.
^ S. .VuousTiMis, l.ili. VII (If riiiiilalc, cap. i.

•''
OJTta.
 ii\ I sh:N'rKi\T. hisr. .wiii, n, aim. i :i<i I

|)('rs(iii;i' : (iiiia iioii alilcr iii scriiKiiic iioslio, id csl, li.iliiio, cssciiliii (|iiiiiii

siilislaiiliii sdlcl iiilcllini. VA iil iiilcllif;iiliir siillciii iii iciiif^iiiiilc, |)lii(iiil ilii

(lici. iil ciiiii (|iiicrcrcliir (|iii(l Iriii siiil, iili(|iii(l (liccrcliir : (|iiic Iriii, Iriii cssi;

lidcs Nciii iiKiiuiiiliiil, ciiiii cl l\ilrciii iniii dicil cssi; iMliiiiii, (d S|)iriliiiii

siuicliiiii, sciliccl ddiiiiiii Dci, iicc INilrciii dicil cssc iicc. iMliiiiii. ('aiiii (ir^o

(|iiicrilur <|iiid Iriii N(d (|iii(l Ircs, coiircriiiiiis iios iid iiivciii(>iidiiiii iiliijiiod

iiomcii, (|iio coiii|dc(diiiinir liicc Iriii. .\c(|iic occurril iiiiiiiio : (jiiiii sii|m!I-

cminciiliii (li\ iiiiliilis usiliili (do^jiiii fiiciilliilcm cxccdil. Vcriiisciiim ('o;.;,itii-

lui" Dciis, ([iiiim diciliir : (d \ ('liiis csl, ({iiiuii cof^iUilur.

(ir;ecos sonat subst;uitiam in ^(iiicre vel

specic signilicatam, ut dicit Hoelius :

crgo videtur, quod magis debeat poni

Auricni.ns iv. subsistentia [)ro persona quse communis
est, quam [)id [)ersona quae esl singula-
Quld sigtiificeiit hiec nomina sccunduin ris.

Grcecos, oua'.a, ouTidjj;;, iKOTxaa'.;, ct :}. Itcm, Dicit Boetius, quod Grieci
-KpoTWTrov : c/ h;ec secunduin Lalinos, hi/postasim non vocant nisi individua ra-
essenlia, subsislenlia , suhstantia^ >'t tionalis n;itur;e, et alia individua indi-
pevsona ? gnioiis natursenon vocant illo nomine :

crgo videtur, quod idem sit substantia

quod upoawKov vel persona et sic non :

Deinde (|u;('ritur de lioc (juod dicit in debent esse nisi tria vocabula, et non
([uarto capitulo, ibi, D, « Qua nccessi- quatuor.
tale nan solum Latinus, etc. » 4. Item, In nulla natura potest esse
Hic enim incidit queestio de (juatuor nisi unuin subjectum prinmm, et unum
vocabulis Graecorum et Latinorum, quse praedicatum ultimum : sed dicit Boetius
SUnt apud GraeCOS oJJta, OJTuo5i;,jTr6arta(7t; in libro de Duabus naturis in una per-
et -poTWTtov apud Latinos auteni, Marcus
: soiia Ckristi (unde haec omnia trahun-
Tullius posuit quatuor illis respondentia tur)quod persona non est nisi subjectum :

per ordinem, scilicct cssentia, subsisten- ergo nullum aliorum potest subjectum
tia, substantia, persona. nominare ergo cum in natura non sit
:

1. Et videtur, quod male sumantur a nisi quod est, ex parle cujus sumitur
Sanctis : quia dicit lioelius in commento persona, et quo est ex parte cujus sumi-
libri Pra'dicamentorum, quod usia est tur essentia, videtur quod duo alia su-
compositum e.\ prima materi;i el prima [jcrfluunt.
iorma: usiosis autem [uima fonna, et .'). Item, In nalura creala iion est nisi
hi/postasis prima mat(!ria : ergo videtur, universale et parliculare : ergo penes lio-

quod usia non dicat essentiam simplicem rum diilerentias non debent essc nisi duo
et divinam, sicut videtur hic dicere Au- noinina.
gustinus. (i. Item, Cum inter illa quatuor sunt
'2. Item
Subsistenliam Augustinus et duo extrema, scilicet essentia, et per-
Ilieronymus ponunt pro composito vel sona : et duo media, scilicet subsistenlia,
individuo sed secundum Marcum Tul-
: el substaiitia : et subsl;uitia sit vicinior
lium idem est apud non subsisterUia quod secundum intellectum essentiae ergo :

apud (jr;r'cos usiosis illa autem apud

: non debel [)oni pro persona, sicut dicit
 o92 D ALB. MAG. ORD. PRiED.

Auguslinus, sod potius pro natura coin- solido repercussus, reflectitur incipiens
niuni. ab acuto, ideo eliam Latini TrpojwTtov per-
sonam dicunt, circumflexa penultima :

soiutio. SoLiTio. Diccndum, quod sccunduni ([uod Hcet sit conlra corrtpositionem vo-
diversos Doctores, ct raliones nominuni cabuli, quod componitur a pro et sotio,

islorum diversas, diversus esl usus islo- iios, quod habet primam brevem ' : ta-

rum vocabulorum : in pliilosophia eniin mon quia sccundum proprictatem

ila esl

hypostasis dicitur prima materia, et instrumenti per quod sonat, producitur,

miosis fornia prima, et usia composi- et in accentu circumflectitur : et quia
tum : cujus acceptionis hfec est ratio : etiarn magnae dignitalis alicujus personae

quia omnis causalitas secundum quodli- ita etiam reprwsentari consueverunt,

bet genus causoe necessario reducitur ad quibus non competit brevis syllaba :

causam primam in genere illo, ut dicit unde sicut alius l*oeta de talibus magna-
Philosophus in II primse philosopliise, tibus loquens, dixit olli pro illi : ita

ul omnis calefactio ad ignem : cum igi- etiam hic persona producit et circumlle-
lur sup[)oni primo sit materice primse, ctit penultimam, eo quod magnitudinem
omne quod supponitur, gratia proprieta- talium hoc modo magis exprimit. Ista

tis materialis supponitur et substat : si igitur est acceptio istorum vocabulorum

crgo substantia, vel hypostasis (ahas, apud Pliilosophos.
usiosis) quod idem est, ab actu substandi Magister Pra^positivus ponit hic aliam
primo sumatur, necessario sonabit a quo acceptionem qua^ sumitur juxta traditio-

estprima ratio substandi, id est, mate- nem Roetii in libro de Duabiis naturis
riam primam subsistentia autem sonat
: in iina pcrsona Christi, diccns, quod in

id quod est in se subsistens nullo indi- pra^dicamento substantise duo sunt con-
Forma autem non
irens, ut dicit Roetius. sideranda, scilicet substantia subjecti, et
indiget materia, sed potius est quoddam substantia quae est subjectum. Substan-
divinum et optinmm quod appetitur a tia subjecti est idquod est naturalis sub-

materia, et non appetit : et ideo consi- stantise, quod est praedicamentum : et

deratione praehabita, subsistentia sive hoc (ut dicil) accipitur nomineoujia; apud
usiosis accipitur pro forma prima. Es- Graecos, et nomine essoitise apud Lati-
sentia autem est illa a qua est esse, et nos. Substantia autem subjecta est in se
cujus actus est csse, ut dicit Boctius et subsistens nuUo indigens et illa est ge- :

Tullius: esse autem non est actus essen- nera, et species subst;mtiae, quibus acci-
tiae nisi qme est inmateria, et ideo iUam dcntia non accidunt, ut dicit Hoetius,
composilum vocaverunt : et sic satis ap- hoc est, accidentia naturae, ut album,
paret modus acceptionis Philosophorum. nigrum, et hujusmodi et haec vocatur:

npo!TWTrov autem potius est poeticum no- subsistcnlia, et oujtwT.; : aut est substans
men, quam phih)sophicum, nisi forle accidentibus, et haec est prima substan-
Poeta phih)SopIms dicalur : quia imila- tia quje [)ropriissime dicitur, hoc est,

lur Philosophum, fabulam componendo u-oaxaa'.;, et substantia apud nos. Perso-

ex miris, ut dicit Philosophus. Kst au- na autem ct TpodwTtov refertur ad [)roprie-
tcm irpoTcjTtov idem quod facies in hirva, tatem quie notat auctoritatem dignilatis
eo quod histriones in theatris ditTeren- in moribus, vel natura : et ista est non
tem sexum, et proprielalem sonanch) tam Praq)ositivi, quam Hoctii, et Marci
sul) larvis diversarum facierum vel Mc- liillii : sed usus istorum apud Au-
dea», vel Simonis, vcl alterius repra'sen- gustinum et Ilieronymum, qui con-
labant : et idcirco quia sonus in concavo cedunt tres esse subsistentias, et non

' Vrl melius, a ^p^ic, w<|'-

 1I\ I SImNTKINT. DIST. WIII, I), AIIT. 1. IVXS

li'('s snlislaiilias, ali(|iiaiiliiliiiii vaiiahir. IIuk; crgo nllinia' o|)iiiioiii (•(juscnlicn- '^'i '•

l]\ i(l(M) nolaiKliiin, (piod in snhslan- lcs, rcs|)oii(|ciniis ad oltjccla : ct, j)alct

lia, i(l csl, in nalnra siil)slanlia> dno Jain solnlio ad [niiniini [icr lioc (jiiod

snnl, sciliccl t/uo c.v/, d i<l ijuod csl . (Jno lia'c alilcr snmnnlnr a|in(l IMiiloso|ili()S,

csl aiilcin allcndilni' dn[)licilcr, sciliccl ({naiii a[)n(l nsnin SaiKioiiini.

|>ronl csl iii sc siinphvx, non cominisci- Ai) AMi I) dicciidnin ([iiod Angnstinus ;^,i j,.

l)il(! alicni parlicnlarinin : sicnl cnin di- ct llicronymus alilcr accipiunl snhsislcn-

ciliir, lioino osl spccics, cl risihih; : el tiaui, (|uam TnHins : ct linjus ralio jam
lioc esl |)ropriuui, el noii conHnune, dicla est pro[)l(!i' dnl)iam acceplionem
cnni uon possil praMlicari d(> aliiino sc- verhi siibstantiiB apud Latinos : ([U(e

cnndniu inlcuHoncni illain : el hoc di- qnaudoque accipitur pro esseulia ct na-
cunl qnidani esse esseuliaui. Accipilur tura coinmuui et ideo etiam apud Lati-
:

cliaiu ualnra couunnuis, ul j)ra>(licahilis nos uominat ualuram piimi pr«dica-

de siugulis : et sic homo csl appellalivnm meuti : sed Tullius accipit eam secun-
uonien, si sic nccipilur iii ualnra liomi- dum quod dicitur ab actu suhstandi tan-
nis : apud noelium vocalur usiosis
et sic tum.
vel suhsisteulia, apud Augusliuum au- Si auteni quseras, Quare Sancti non
tem et l[ieronymum vocalur suhslantia ita acceperunt eam ? Dicendum, ({uod
vel usiosis : quia secundum illossuhstau- Sancli expresserunt fidem simjilicihus :

tia non hypostasi. Si

respoudet usiosi et et ideo nolebant uti duhiis verhis, ue
autem consideratnr natura secundum id simplices secundum errorem possent s.e-

quod est, dupliciter consideratur aul : duci, dum mulliplicitatem nominis igno-
per rcspectum quem ponit ad naturam rarent.
cui subsistit, et tunc dicitur suhstantia Ad quod Grseci acci-
altud dicendum^ '^'^ ^'

apud Boetinm, et uTTocrxaa'.;, vel subsisten- piunt hijpostasim pro eo quod maxime
tia secundum Augustinum et Hieronv- est distinctum et hoc non est nisi ulti-
:

muni : aut per respectum ad propriela- ma compositionc compositum. Ultima

tem, et tunc dicitur secuudum omnes autem compositione compositum est
persona et TrpoawTrov. Sed hsec acceptio quod est cx ultima materia et ex ultima
non videtur concordare Auctoribus qui forma secundum naturam. Ultima autem
dicunt essentiam rei dici et praedicari de materia est corpus organizatum huma-
eo cujus est essentia : et ideo dicendum, num, hoc enim est majoris compositio-
quod unum solum secundum intellectum nis,([uam aliquod corpus quoad organi-
Augustini et Hieronymi accipitur ex zationem et ultima forma iu natura est
:

parle quo est, quod est essentia. Alia anima rationalis . et ideo individuum
autem accipiunlur ex parte ejus quod rationalis natursB vocant hypostasim. Et
est et substantia quidem secundum eos
: ex hoc patet ratio ejus quod dicitur in
ponit respectum ad quo est pro[)ter : Littera, quod trcs personas uon vocant
quod etiam dubium facit intellectum tria •jTpofftoTra, sed Ires hypostases : quia
apud Latinos, ut quandoque pro essen- secundum proprietatem linguai eorum
tia, quandoque pro supposito ponatur : aptius sonat apud nos uon super-
: sed
et ideo Latini concedere noluerunt trcs fluit nomen personse ({uia id quod re- :

snhstantias. Subsistentia autem sccun- spondet hypostasi apud nos, est dubise
dnm eos ponit respectum ad individua- significationis, id est, substantia.
tionem :duobus secundum
licet in his Ad aliud dicendum, quod licet sit ^^ *•

Anselmum et alios sit e converso. Sed unum suhjectum primum, et uuum ulli-
persona pouit specialem respeclum ad mum praedicatum, tameu subjeclum est
dislinctiouem proprielatis pertinenlis ad multis modis cousidcrare : ct idco tot
dignilatem nioris vel natura;. modis polcsl siguilicari, ut diclum est.
XXV 38
 o iJt 1). ALH. MA(.. oni). PH.EI).

Ad b. Ai) Ai.iii) (rKcniliim, (|U(mI pailicularc proccdit socunduin inlclliHluin Marci

cst suhjccluiii liilxis im)(lis, nt sic ca[)il Tiillii. et .\ns(>lmi, ol IJoctii : scd |)rc([)-

Iria nomiua sccuudiiin iillimam o|)inio- tcr dubielatem nominis .suhslanticB Au-
neni. j^uslinus et Ilicronynius loco subslanti;e
Ad 6. Ai) AMii) (li(endum, quod illa objcclio usi sunl subsislnilia.

\\. Qiiidhoc noniiiie, Ires, sujnificelur?

Pater orgo el Filins et S|)ii'itiis saiictiis, quoniain Ires siinl, ([iiid tres

sunt qna?raiinis, ([nid coininnne liaheanl. Non ciiiin jiossiint dici Ires Pa-
Ires, qnia taincn '
Patcr ihi Patcrest : ncc trcs Filii, ciiin nec Palei" i!)i .siL

Filins, uec S[)irilns sanclns : nec trcs S[)irilns sancli, qnia S()iritus sanctus
[)ro|)ria si^nilicalione, qiiadoiium Dei (iicitur, nec Pater est, nec Filiiis.

Onid erg-o lres?Si tres [jersonaB csse dicuntur, coiuinuue est eis id qnod
j)ersona est. Certe eniin ([iiia Pater est [)ersona, et Filius est [)ersona, et

S[)iritus sanctus est [)ersoua, ideo tres [jersonce dicuntnr. Pro[)terea ergo

diciinus Ires [lersouas, qnia cominune est eis id qiiod [lersoua est.

F.\ prcP,diclis a[)erte intelligi [)ot(3st, qna neccssitate dictnm sit a Lalinis

Ires persona^, cuin persona secundum snhslantiam dicalur. l^nde et tribus

commune est id ({uod [)ersoiia esl, id cst, lioc noincn peraona.

ens de ratione trinm, lioc est aixddentale

tribus, sicut album j^rfedicatur de nivc,

AHTK^IjLI S V. el de cygno, et mariiarita. Si autem
[)rcFdicatur communiler, ut ens de ra-
An lini: iioinfii, [XMsona, si/, p/uiibus lione trium, aul convertibilitcr, aut non
loininunr, siilicel Patri, I''ilio, ct convertibililer. Si convcrtibililcr : ergo
Spirifui sancfo? [)ersona convcriitur cuin Patre : ergo de
quocumque [)i\'cdicatur pei'soiia, et l\i-

ler : ([iiod falsuni cst, quiii dc {'ilio [)ra'-

Deindc (jiia-rilur i\r Ihk" «juod dicil : dicatiir [)ersona, non tanicn l*ater.

« Si /rcs prrsoihi' csse dicun/ur, rinninuiic 2. Si aulcm praHlicaliir iil ens i\(' ra-
fs/ ris iil iiiniil pcisiniii cs/. » liDiic liium. cl iioii (•(jnvcrlilnr, necessa-
Ex lioc eiiim liabclur, (|iioil jxMsoua iji) ciit yenus, vel s[)ecies : ergo iu (li\ i-

est cominunc eis Iribus. nis est genus, \v\ s|)ecies : quod su[)i'a

Sed c.oNTHA : im])robalum est^

I. Si est conimiiiic [(raMricalum (b- Iri- :{. llem, Oui(l([ui(l niia lationc [)r;r(li-

bus : aut iit (mis dc ratioiic Irium, aut caliir dc |)Iuril)us, cst abslraclum et abs-
ut non ens dc ralionc trium. Si ut non Iracluni [)er intelleclum : persona u nu

>
i;,|il Im.iii Mlciiimc, lanliim. '
Cf. Sii|ii.i, l)i>l. XVUI.
 iiN I si<:!NTi':iM . hisT. wiii, I-;. aim. ;;. im
riilioiic |ir;nli('atiii' (lc Irlliiis : cv<^{) ahs- (liiiiiii iil illiiis siilislaiilia' (lis|iosilio ct

lialiil ali (iiiiiiilMis cl |icr iiilcllccliiiii csl, |ir(i|iii('las : cr;;-o si^iiilicai |iriiici|ialillH

alislracliiiii. (Jiiidiiiiid aiilciii csl alislra- siilislaiil iaiii ariiniialivc, (|iiaiii ralidiiom
liciis cl alislriicliim |icr inhdlccliim ali (lis|i(isili(iiiis si^iiijicid iic^alivc : (d, si(;

liis (lc (|iiiliiis |(ra'(licaliir, csl iiiiivcr- sdliilio illa iiiliil vididiir valcrc.

salc ; cri;(i [icrsoiia csl iiiiiNcrsalc : crL;(i llcm, hocliiis dicil, (|ii(mI (iiiinis |icr-

iiniv(M'salc csl. in divinis, (|ii(i(l nc^al soiia si^nilical suhslanliam iil Miliicclam
Hooliiis. cl sM|i|)osilani : iiic aiiloni inlcllcctns
i. Ilcm, l'ni\('rsaic cst (jiiod csl in non cst nc^alivns : or^o niliil csl ([iiod

mnllis cl dc miiltis : scd pcrsona in divi- (|nidain diciinl, pcrsonam cssc cuininn-
nis csl in plnribns cl de plnrilms : cri;<) iicin sccundiim nci^arioiicm.
ost nnivorsalo ad illa,

5. Si forle dicas, (luod cst coinmnno Soi,( rio. Dicondum sinc pra-jndicio, soiutio.

socundum soiam ralionom, ot csl com- iiuod diiidox osl coininunilas, scilicct

inuno socundnm rom ol pt^rsona ost : osso, cl ralionis. (lommunilas aulom in

communo sccundum ralionom solam, ot (>sse el ossonlia cadom numoro, non

noii secunduni lein. Conti! a Coinmuno : potcst inveniri nisi iii divinis liypostasi-
socundum rem in divinis esl (lommune bus, etnon in aliqua natura croala qnia :

socundum osso et realem communita- : omne creatum ost compositum, et idoo

tem non iiabet aliquod universalo, sed idem numero secundum esse non potost
lialiet communitatem socundum ratio- ossc in diversis sul)jeclis ct distinctis.

ncm, cui rospondet in lo communilas Communitas autcm ralionis mulliplex

personsB : quia licet esse liaboat in isto^ est : qua.Hlain enim est secundnm natu-
polest tamen esso in alio, et multiplici- ram communom per eamdem lalionem
ter sccundum esse in liis in quihus est : participatam a pluribus, qu» nalura
et lioc rectissimo vidotur convcnire communis abslrahitur ab nnoqno<jue
porsonse : quia porsona habet esso in Pa- illorum, et secundum esse in quolibet
tre et Filio, ot mullipliciter secundum iliorum compositionem liabens cum eo
esse in illis : (piia dicimus, quod tres quod contraiiit eam ad iioc et ad illud : ot

sunt piures, ot non una persona : ergo illa natura secundum

facit universale, et
persona ut univcrsaie de tribus priedica- tolum posse quod habet iila natura, non
tur. Si forto uicas, sicut fere omnes eva- est innno, licet sit in eo secundum esse :

dunt, quod persona ost cominuno socun- ideo heec natura excedit quodlibet illo-

dnm negationem : et lisec ncj^atio non rum, de quo prtedicatur quoad possc et :

causat universaie : quia nulla sunt adeo quia est in eo sccundum totum esse
distantia quin heno cominunicant in ne- suum, idoo est ralio cuiuslibet eorum de
gatione : sicut Deus, et iapis conveniunt quo prtedicatur, vel pars ralionis ejus,
in non esse capram, vei in aiio secun- vei simpiiciter, ut in genere, vei specie,
dum nogationom diclo : iioc nihii ost : et ditforentia : vei secundum ([uid, sicut
quia individuum non est talis negatio est in proprio, el accidente. Est eliam
quaj nihii ponal, sed potius nogalio con- communilas resullans ex proportionc
sequens id (juod por se est unum : ergo aliquorum ad unum, (jiiod convcnit utri-
persona non ratione individuee sui)-
licet quo, secundum tamen diversa sicut :

8tantitE, tamen rationo ejus super quod ost communilas proportionis regiminis
fundatur individuatio, causahit univcr- navis ot schoife, ad gubornatorem ot
sale. sclioiasticnm quod tamen rcgcnti con-
:

Item, Cuin dicilur, Pcrsona cst suh- vonit nalura', socunduin artcm gui)er-
slantia individua, sui)stantia cadit in nandi, et sciiolastico secundum arleni
recto in intolleclu, et p^Msona^ indivi- docondi iiltoras : quia tamen simiiis est
 :

596 D. ALR. MAG. ORD. PR/ED.

liabiludo. idoo rcspoclus ad actum regi- ad rcdationis actum, socunda per ununi
niinis cst eis conimunis. \il talis habi- rcspeclum ad proprietatis actum, tcrtia
tudo invonitur oliani in naluralibus ;
pcr unum respcctum ad ncgationem con-
cum cnim dicitur, Socratcs csl homo, sequentcm ad actuin proprietatis, quarla
Plato est homo communc : est Socrati per unum respeclum ad rationem sup-
el PUitoni lioc ipsum quod dico homo : positi oidinati ad proprietatem, quinta
et hoc pcr rationem nalurffi universalis. per unam rationcm suppositi ordinati ad
Cum autem dico, isti sunt homines, sup- aclum propriotatis pcrtinontis ad digni-
ponuntur Socrates et Phito pcr nomcn tatom : scxla autcni pcr unum respcclum
dcmonstrativum et sic commune est
: suppositorum ad naturam : idco sohim
eis, quod sint supposila liominis, et re- illud priedicatum, scilicct Dcus, dicit
spectus suppositi ct habitudo ad id quod commune autcm
rc cl nalura. fnnuitur
secundum naturam commune est, deter- adhuc ab Augustino quodipse dicit, quod
minatur per vcrbum sunt: et h.TC com- Paler et Fihus et Spiritus sanctus sunt
munitas suppositi nihil aliud est quam tres rcs qnibus h-ucndum est : et rcs se-
simihs habitudo eorum ad naturam quae cunduni llihiriuni (Hcit rem natura^, id
communis est eis. Et quia in divinis per- est, cujus esl gencrare, vel generari, vol
sona signilicat substantiam, ut supra dc- proccdere : quia isti aclus demonstrant
terminatum cst. ct cam ut
significat cxislenti;e modum, idco communitas
suppositum, ideo tali communitatc com- hujus nominis, res, critsoptima: et non
munis est pcrsona Iribus. Scd ditlerontia ponit nisi unam liahitudincni trium ad
est in hoc (|uod ratio suppositi in infe- naturam tantum. Indo nidha istarum fa-
rioril)US ost universalis por accidons : cit comnmno ro nisi una^ sciHcot scxla :

quia accidit Socrati ct IMaloni esse sup- omnes autcm ah;e sunt communitalcs'
posita pcr Jioc quod homo secundum proportionis sivc habitudinis ad unuiu
camdem naturam praedicatur de eis. In in communi quod commune non
rationis,

divinis autem persona non est univer- est abslractum, ut simplicius a minus
sale quia rc non est excedcns subje-
: simpHci : quia nihil cst ihi simpHcius
ctum de quo j)raMHcatur, cum dicitur, alio : sed est ibi communis ratio secun-
Pater est pcrsona esl enim idem in sub-
: dum modum nostr;c intcHigcntia^, qua;
jecto ct praedicato, dilTcrens tamen sc- in omnibus nominibus deficit a Deo.
cundum modum significandi etsimihtor :
Ad riuMiM ergo diccndum, quod pcr-
cum dicitur, FiHus cst persona et si est :
sona prredicalur dc tribus : non ut cns do
abstrahcns ab utroque, non cst iUa abs- rationo Irinm. qnia simpHcissimi nulhi
traclio nisi secundum intcHectum nos- est ratio (HHiniliva : noc pr;p(Hcalur [)or

Irum, el non sccundum naturam rei accidons, scd pr;pdicatur ut idcm suhjecto
sicut et in omnibus nominibus divinis dc quo pr;edicalur, et exccdens ipsum
semper invenilur aH({ua proprietas, ut nalura roi, sod secun(Him rationem lan-
supra dclcrminatum ost. Ft hoc modo tum, cui nihil in ro rospondet com-
nisi

ctiam (Hco de communitale rclationis, munitas natura^. : quia cnini nalura com-
v( 1 (Hstinctionis, vel incommunicabilila- munis idem consoquilur
est, similis pro-
tis, nisi hoc addendo, quod cum dicitur, porlio ipsorum ad illam ot ; illa similis
Paler et Filius relali sunt, et relativa, vel proportio Hindalur roalitcr in proportio-
Patcr ct Filius sunt duo supposita, vol natis adnaluram ct in natura ct nomcn :

Pator ot Filiussunt incommunicabilcs, vol quod nominat illam communilatom, est

I'atcr el Filius sunt hypostases, vel Pa- communo lantum rationis secundum
tcr cl Filius sunt j)orsona^. V(d Paior ot illam proporlionom, non communc rc-
l''ilius snnl Dous ; (piia prima haruni C(»m- alilor (juam dictum osl.

munilaium bumilui- por unum respcctum -Vi) mavd diccndum, quod licct non
 :

II\ I ShlNTKINT. DIST. WIII, F. r/j7

exccdiil. siihsliitiliaiii ic v\ italiiia. .'ilii|ita laiiliiin iuiidala in siinilitiidiiic |)|-()|)or-

('oiniiiiiiii (|iiaiii iin|)()i-lal, laincti icliit- lionis V(d liabiliidinis Iriuin |)(;i-sonai-iiin

(jiiil siittilcni |)i-()[)()i'li()n(>iii ad idcni iii ad nitiiin.

alio: (^l al) illa siinililiidiiK! iinpoiiiinlnr Ai) AMi I) dicendiini, ([iiod itoii diriliir A«l 4.

liitjiisittodi noinina i-('lali\a, pii-soita, liy- [tcrsona de iiiultis : (juia Ires noii sitnt

poslasis, ct r(>s naliti-a', cl incoinnuini- inulli, itt sii[)ia [trobatuin cst : et etiaiii

(-al)ilis, cl Itiijnsinodi : cl ralione illins si inulli essenl, non dicer(dur [lersona do

proporlionis cxccdnnl, licel non in ic : eis nt iinivcrsale, sicutjain dicluin est
ol idco secundiiin [n-iedicalioncin non et ideo non pro(-c(lil illa ratio.

convcrlnnlur cuin suis suhjcctis. Ai) Ai.tiii) diccnduin. (juod licet in uni- Ail T).

.\i) ALiiiD dicendtiin, (jiiod ad univer- V(M-sali non sit sccunduni esso comrnuni-
sale exigitiir, (jnod alistralial ah Itis de las, est tainen coinmunitas secundum
qiiibus pra'dicaUir, uL natura coininunis naturam uiiain qu;e convenil omnibus :

ahslraliil a suis inrcrioribus (ju;e conlra- scd in divinis iioii est ita : persona eniin
Itunl ipsain per ea (]uil)us coin[)onilttt- : nuUam unam naturam dicit qiia' conve-
sed liic uon est ila, scd lantuin siinili- niat tribus, et contraliatur in illisad lianc
tudo pro|)ortionis est in istis noininibus et personam et ideo in illis est
illam ;

iinportata : et cominune al)stractum non communitas secundum rationein propor-

dicitnaturam unani qu;e sit in ulroque, tionis tantum.
sed cominune quod est in ratione nostra

F. Quare non dicimus trcs deos esse, Palrem et Filiuni et Spiritum san-
ctiim, ut dicimus tres personas : cum id quod Deus estsii eis commune,
quia Pater est Deus, et Filius est Deus, et Sjnritus sanctus est Deus?

Sed qufleritur hic, Cuni dicanuis Patreni et Filiuui et Sjiirituni sanctuin

esse tres personas, quia comniune esl eis quod persona est, id est, quia
Pater est persona, ei Filius cst persona, et Spiritus sanctus est persona :

curnon dicainus similiter ti'es deos, cum et Pater sit Deus, et Filius sit

Deus, et Spiritus sanctus sit Deus? Quia scilicet illud Scriptura contradi-
cit : hoc autem, etsi non dicil, non tamen contradicit : unde Augustinus
hanc movens qua^jstionem atque difliniens in libro VII de Trinitate ^, ita

ail : Si ideo dicimus Patrem et Filium et Spiritum sanctum esse tres per-
sonas, quia commune est eis id quod jiersona cst : cur noii etiani tres deos
dicimus? Certe, ut jjiaulictum ost, qiiia Pater est persona, et Filius est
persona, et Spiritus sanctus est persona, ideo tres personie dicuntur. Quia
ergo Pater est Deus, et Filius est Deus, et Sj)iritus sanctus Deus, cur non
dicuntur tres dii ? Fcce proposuit lianc qua^.stionem : attende quod re-

spondeat subdens : An ideo non dicuntur tres dii, quia Scriptura non dicit

'
S. AciUSTiNUs, Lil). VII (JeTiiriil,.'ilo, cap. 4.
:m D. ALB. MA(i. 0I{|). PH^n.
tros (l(Mts? Sod nor Iros jx^rsdnas aliciihi Srri|)lm'a' loxlus oominomorat.
An idoo jiciiil joqnoiuli cl (lispnlandi noo(^ssilalo Ircs ])0!sonas dicoro, non
(|uiii S( ri|)liira dicit, sod (juia Sciiplura iion conliadicil ? Si aulcin dicoro-
inns Iros doos, contradicorot Sc!i|iliira dicoiis : 1 1 //^//, Israfl : /)ei/s fi/its,

l)/'i/s i/m/s /'sl,\ l']ccc ahsolulio (iua'sti()nis, qnaic j)olii!s dicamus tros por-
sonas ((nam tros doos : qnia scilicol illnd non conli-adicit Sci-jptura.

G. Alia /j//icst/o, C///' t/o/i (Ii/:im//s i/'es /'ss/j/itias, i/t f/'es pe/'so)ias, cnm
Script/i/'a non contradicat'}

Vorum ot liic alia omcrf^it qua^stio, quam Au^iislinus* consequentcr ad-

neclil, dicons : (air, inquit, ct Ircs cssontias non liccl dicoi^o : quod similiter

Scriptura siciit non dicil, ila non contradicit? Al si dicis, quod pro])tcr

nnilatom Tiinitatis noii dicuntur trcs esscnliae, sed una essentia : qutoro,
cur non proj)ter eanidcm unitalom Trinitatis dicantur una persona, ct non
trcs persona>? Ut cnim cst illis comiuune nomcn essentire, ita utsinp:ulus

quisqiic dicalur (;ssenlia : sic illis commune est persona» vocal)ulum. Quid
igilur restat, nisi iit faloamur loquondi nccessitalc a GrtTcis et Latinis pai-
ta lia>c vocahula adversus insidias vel errores h<Treticorum. (aiinquc cona-
rctur humana inopia loquendo |)roferre ad liominum sonsns, quod in so-
cretario inonlis de Deo tenet : sivc propriam^ ridcin, sive por qualomcum-
qne int(dli^cnliain, liinnil dicoro Iros ossonlias, no inl(dlip>retnr in illa

suinina a'(|ualitalo ulla divorsilas. Kiiisum non poloial dicoro, non cssc
tria qnaMlam : quod ([uia di.vil Salxdlius, in Inorosim lapsiis est. ()u<Tsivit

er^o (|iiid hia diceret, ol di.vil lics pcrsonas, sivc Iros suhstantias sccun-
duin (iivecos.

'
Vul^'. Iialifl, Driilcr. vi, \: \ud\, Isiiicl: Ihiiiiiinn^ Deiis iiosiler, Diiiuiiiu^; iiuiis cal. C.f. K.xiul. xx,
2 el seq.
* S. AuousTi.NCs, l.ili. \ II (It^ Tiiiiit.ilp, liip. k
' Ivlil. .Iii.iii. .Mlfiiuiiie, rl inelius, pcr piam.
 IN I SI'aNTK.N'l'. IHST. \.\lll, II :m
im|»('dirc. (|ii()d |(('r-oii.i iion |>liiralil('r di-

citiir (\r Iriltiis.

Soi.riio. Dicciidiiiii, (iiiod iii Nciilalc Soliiiio.

'
A.jj, :u-i

AIMICHLIIS VI. AugllslilUIS llllll (l.ll lot.llll CilllSillll (|llil|(!

iiou diciiiiiis Ircs dros. riidc liccl |i('rsoiiii

,1// /// divinis siiif Ircs si(l)shuil.i,r siciil signilic'4 subslaiiliriiii, liiiiicii iiiiiiorUil

lics /icrsoihV ? cliaiii |»i'o|iiicliilciii (lisliiigiiciilciii |»i()|»-

lci' (|iiiiui r(,'ci[)it miiiiciiiiii pluriil(;m, iit

suprii dictum cst : Dcus iiulcm ct csscn-

Doiiidc (luaM-ilui' dc lnx' (juod dicil iu liii cl subsliinliii iiiilliini dv S(- im|»(»rtiiiit

s(M|ucnli parlc, ihi, K, « Sci/ //ii.rrifiir distinclionein. I''it pcr lioc palct soliilio
liic, Ciiin dicamm Palrcin, vic. » ad |)i'imum, et ad duo ultiiuii.

1 . Vidcluronini, quod possunius diciMV iVi) sKciJNUUM diccndiim, (jiiod [»crsona j^,\ 2,

lf(>s sul)slanlias, el Ires dcos : quia sub- est individua substantia ({Uic est bypo-
stantiani sii;niricat persona : ergo (luot slasis. (iUm cnim in riitionc [»{!i'sonije sit

suntpersonoe, tot suut substantio'. tri[>lc.\ incommunicabilitas, scilicet uni-

2. Ilem, persona cst individua sul)- versalis, piirtis, ct assumptibilis : unde
stantia rationalisnaturaj : crgo tres per- liomo in comnmni non cst persona, ct
sonoe sunt trcs subslantia> individuoe ra- anima quffi cst |»ars iiominis non est pcr-
tionalis naturiP. sona, ct natura liumana non in Clirif^to

3. Itcm, Si communitas personse est est persona liypostasis non dicit incom-
:

c:ausa quod dicitur pluraliter de tribus, municiibilc nisi ad oppositioncm ad na-

ubi eriteadcm causa, erit idem eflectus :
turam universalis ct dVirv duae incom- :

ergo debcmus dicerc plures deos. Nec municabililatcs im[)ortantur per ly /n-
Scriptura potest prsestare impedimen- dividua. Unde^ sicut supra dictum est,
tum : quia Scriptura non contradicit circa substantiam quam signilicat perso-
alicubi. na, non ponitur numerus quia, ut dicit :

i. Item, Si diversitatis intclligentia Ricbardus, non rcfert ad rationem perso-

impedit, quod non dicimus plures sub- nae, utrum sint uiia substantia, vel plu-
stantias vel plures essentias, cum in ra- rcs, dummodo sub nalura comniuni
tione personae in recto cadat substanlia, dislinguantur secundum cxistenti* mo-
videtur etiam diversilatis intelligenlia duni.

II. Sirut 710.S dirimus tres personas, ila GrtBci tres suhstautias, quas diruut
/iijpostases, atiter accipientes su/istautiam quam nos.

Quod onim de personis secimdiiiTi nostrnm, lioc do substantiis secundum

consuetudinem (Jrcecorum oporlet intelligi. Sic eniiii iili «licunt Ires sub-
stanlias unam essentiam, id est, tres liypostases unam usiam, quemadmo-
dum nos dicimus tres personas unam essentiam vel sul)stantiam. (Juam-
quam ct illi si vcllenl, siciit diciint Ires suhstantiiis li'(!s liy|)(»sl<isos, [^ossont

dicere tres persouris Iria TrpocwTra. Illud fiutom malu(>riinl dicoro : quia
fortasso secundum lingiia' siiii' consuetudinom ;i|)liiis (liciliir.
00 D. AKB. MAG. ORD. PR/ED.
operationis, ut dicit Damascenus, et
operatio Dei non repugnet plurahtati.

AHTICILUS VII. SoLUTio. Dicendum, quod in veritate soimid

apud Graecos hoc nomcn i-oaz^^nq aliud Ad i.

A)i in (liviitis sint tres lujposlases cl una habct a modo significandi, et aliud ab
iisia. usu : a modo enim signiticandi (quia
imponitur ab actu substandi) habet quod
pro substantia prima ponitur, hoc est,
Deinde quPDrilur de hoc quod dicit :
pro individuo primi prcedicamenti. Apud
« Tvcs lii/postases unam iisiam, etc. » nos autem cst dubiae significationis sub-
1. Ilypostasis eiiiin idcm est quod sul)- stantia, ut prius habitum est : ct ideo
slaulia : substantiffi autem non sunt non utimur substantia, sicut iili tn/po-
tres. stasi. Ab usu autem GrsECoruin liabet,
2. Pneterea, (-ontrarietas videtui- iu quod non ponitur nisi pro singulari na-
Litlcra infra',ul)i llieronymus dicit,quod turae rationalis et hoc modo ilerum non
:

non bonoB suspicionis est hoc nomen hy- habct usus noster hujus tamen usus :

postasis. ratio supra assignata est : et per hoc pa-

3. quo difTcrt hypostasis
Prfeterea, Tn tct solutio ad priinum.
Ad
a persona? Si enim dicas, quod hyposta- Ai) Ar.iri) (hconduin, quod in primis
sis dicit distinguibile non distinctum :
temporibus anlequam dclerminarctur
hoc nihil est, quia in divinis idem est signilicatio ejus a Patribus Gatholicis,
esse et posse. Prieterea, Indivinis poten- non crat bonae sus[)icioiiis scd postea :

tia idem quod aclus. Itcm, Hoetius

est dcterminalum est,
expressc dicit, quod Groeci non vocant Ad ALiuD dicendum, quod hypostasis ''^''

uTioi^affiv, nisi individuum rationalis na- clsi dicat dislinctum, sccundum usum
turffi : ergo nulla esl diiTerentia, ut vi- Grsecorum, iiun tamen dicit rationcm
detur. distinctionis in ipso nomine, ct lianc la-
i. Item, Gum hypostasis idem sonet tionem exprimit persona.
quod substantia apud Deus dicat nos, et Ad quod Dcus licct
alild dicendum, ^^
naturam ct substantiam et non ut essen- im[)onatur ab o[)eratione, non tainen im-
tiam, dicit oiiim Damascenus, quod di- ponilur operationi, scd natur.'e : sed
cit hai)entem deitatcm quarc non dici- :
etiam operatio ilia a qua imponitur,
mus tres deos, sicut tres hypostases ct non est communicabilis : a tribus enim
ties substantias? .\nschnus enim in ca- operantibus virtuto unius cssentiae opc-
pilc pcnultimo Monologii, et Augustinus ratio non rcci[)it [)hiralitatcm in sub-
in line libri VIII dc Irinitatr, et habetur slantia operationis, sed lortc in inoihi
in Littcra, concechl trrs posse dici sub- consigniticandi, iit cum dicitur : Facia-
stanlias, dummodo sani! inteUigatur.
inus lioinincin ad iinaf/incm ct siinili-
Ergo videlur, iinod magis possumus tudincin nostrain '.

dicere tres deos, cuui Deus sit nomcn

'
Cf. Soiitentiaiiini, Dist. XXVI, cap.A. Tomo 2 (ieiies. I, 26.
XXVI Imjusce Pdilionis.
 IN I SKISTKINT. DIST. XXIII, I. 001

I. Qh(kI iii Triiiihil'' iioii rs/ ilircrsihis, iirr siiKiiihirihi'^, nrl .solilinh) : snl
luiihis, rl iriiiihis, rl disliitrlio, rl idrnlihis.

Jaiii suniciciilci-, ii! |)iil(t, r('s|)()iisiiiii '

ost, (nia iKSCCssiiah! (licarniis (ics

porsonas, ol, (jiiaro iioii siiiiililcr Iros (l(»os vcl csscnlins : ({iiia sciliccl iii ;il-

loro ohvial Scripliira, iii alloro (li\ orsiliUis iiiloliiji,(Milia, ([iiia ihi iiiilia j)ciii-

liis ost (livorsilas, siciiL iioc sinf;iilarilas vol soliliido : sod uniLas, ol Trini-

las. Uiido AutiusLiiius iii liliro \'ll dc Triiiilalr ail : iluinana inopia (jii;c-

rcns qiiid dicoroL Iria, dixiL tros jKjrsonas vel substanLias. Ouil)us noinini-

bus non divcrsiLatcin voluit intolli^i, scd sin<^ulariLaLoin noluiL : uL non

solum il)i uniLas intollif^viLur cx oo (jiiod dicitnr nna csscnlia, sed TriniLas,

cx oo (juod dicuuLur Iros porsona' ". Hilarius ({uo(jue in libro VII do Trini-

tale aiL : Doininus diciL, Qui vidrl nir, vidrl rt Patrrni '. Cuin lioc diciLur,

cxcludiLur sini^ularitas, atque unici, id ost, solitarii intclligonLia. Nam ncc

solitarium scrmo significaL, ct indiffcrenLcm Lamcn naturani professio do-
cet. Visus est cnim in Filio Pater pcr natura^ unitam similitudincm. Unum
suiit cniin luUus ct generans : unum sunt nequc unus. Non itaque solita-

rius Filius cst, ncc singularis, ncc dispar. Item, in eodem : Sicut in Patre
et Filio crederc duos dcos impium cst, ita Patrem et Filium singularem
Deum prccdicare, sacrilegiim cst. Nihil in his novuin, nihil divcrsum, niliil

alicnum, nihil separabile est. De hoc etiaiii Augustinus in libro Qiisestio-

niim veteris ac novae legis ait Unus

: est Deus, sed non singularis'. iLein,

Ambrosius in libro I de Trin itate "^

ait : Quod unius esL subsLantia3, scpara-

ri non potcst : ctsi non sit singularitatis, sod unitalis Deus unus cum dici-

tur, nequfiquam deitatis Trinitatem cxcludit ; et ideo non quod singulari-

tatis, sed quod unitatis cst jjra^dicatur.
Eccc cx praulictis ostenditur, quia nec singularis, nec diversus, ncc uni-
cus vci solitarius confitcndus est Deus : quia singularitas vel solitudo per
sonarum pluiiUitatcm excludit, ct divcrsitas unitatcm esscntiee tollit. Di-
vcrsitas inducit soj);irationem divinitatis, singularitas adimit dislinctionem

' Edit. Joan. Alleaumo, ostemum.

^ S. Auf,'usl,iii(is, [,ib. VII (le Triuiliile, cap. 4.
^ .loari. XIV, 9.
^ S. AuGosTi.Nus, quausl. cxxii, §'1.
^ Vel rnelius, A.miiuosius in libro de Fide ad Petriim, cap. 2.
002 n. \\M MAd. oMi). pn.f:i).

Triiiilalis. Mlmi Aiiil)i'(»siiis iii libro I dc Trliiilalc^ ail : Xoii csl divcrsa iicc

siiiiiularis nn|iialilas, iiecjuxta Sabolliaiius, Patrom FiliMm([ue coufuu-

(lens, ucc juxla Ariauos, Palrom l-^iliumqiio secorncns. Palcr euim ol V\-

lius distinctiouem liabont, separaliouein vero uonliabenl. Ilein, iu eodem :

Pater et Filius diviuilale sunl unum, ucc cst ibi subslaulia^ dilforentia, uec
ulla diversilas : alioqiiin quomodo uiiiim I)('iim dicimus? diversilas oniin
plures facit.

Constal eryo ex [)rajdiclis, (juia iii Tiiiiila lo iiulla osl divorsitas : si la-

nicn aliquando iu Scrij)lura invenilur diclum. Iros divorsa^ porsona', et

liujusmodi, diversas dicit distiuctas.

K. Qnod non debet dici Deus multiple.c.

Ft siciil In Triuitalo non ost divorsilas, ila iioc iiiullij)jicilas : ol idoo

non est dicendus Deus mulliplex, sed triiius ot simplex. Unde Ambrosius
iu libro I de Trinilate' ait.- Est iu Patre el Filio non discrepans, sed unadi-
vinilas : nec confiisum quod unum est. iiec mulliplex esse potest quod iii-

differens esl. iMulliplex itaque Deus non esl.

tale : sed pluralilas est in divinis : erijo

et divcrsilas.

2. Ilcin, Qu;ecunique sunl distincta,

Ainicru s VIII. sunl (li\('isa : divinie personfe siiiil di-

slinota' : crgo diversa?.

An in diviiiis sit diversitas, siiif/ularitas :{. Itcm, V^idetur ihi csse solitudo et

et solitudo ? sini;ularitas : quia supra habituin est '.

quod possumus dic(M'e, solus l*ater, et

solus h'ilius : ly solus antcin notat sin-

« Jain su/licicnlrr, ul jiulo, ck'. » uularitalein, et soliludinem : criro est ibi

llic incipit ullinia pars distinclionis, et sinfjularitas, et solitudo.

Iiid)ct (luo capiiida : in (pioiMiin priino

probat iii divinis noii cssc diversilatcMn, SouTio. Dicendum, quod diversitas !-olllllO
Ail 0\
nec sini^ularilaleiii, ikm- soliludiiuMn. Iii [inijiric loijucndo, liabct o|)|)ositionein
1 ?.

secundo aiitcni, (|uo(l Dciis iioii cst mul- ail idcntilatcni : idciititas aiitiMU non csl
tiplex, ilii, K, « A7 sirul in Triiiilale, nisi a substantiali : ct idco (li\-crsilas iioii

elc. ))
cst nisi iibi csl divisio |)cr forinas >uli-
I. Nidclur auleni in dixinis t^sse divei- stantiales sccundiim cssc divtMsas : di-
silas : (pii,'i [iliiialilas caus.ilur a (liv<M-si- visio aiiicin est per separationem rnate-

' Vcl mf^liiis, Nmiiiukhs in liliro di' ViiJc ml * Idoiii, Ibiilom.

I'chunt, .aii. >. '

Cl Siipra, Di^l. .\.\l.
 IN I SKINTImM. DIST. \.\lll, l\, AIM. H. (io;^

ri.i' : (liirciciiliii ;uili'iii |ini|ii'i(' csl pci' (-iiikIiiim (|iin(l (!sl ciilcj^forcmfi cl facil iin-

naliiralcin rnrmjuii, vcl accidi^nlalciu, plicatioiiciu siiniililii(linis, scd sccwndnin

scciindiiiii i|uain diilcrcnlia coininiinilcr (|iiod csl s\ ncalcndrcina cl sistil in snl)-

acci|»iliir : cl idco in divinis iiiui cst sc- jcclo.

paralio, ncc (li\ crsilas, iil dicilnr, (inia sc- |']l |i('r iioc |)atct soliitio ad loliiin : ila

|»aralio dicil dislaiitiain in loco V(d nalii- (|ii(»(l soiilndo iii divinis ndcralnr ad sc-
ra : ad dislinctioiiciu anlciu snilicit, (|iioil (|iii'straliiuicui iii ioco, sin^uiarilus aiilcin
nnns iioii sil aitcr |icr |>ro|uiclalciu rc- ad |>rivationciu cons^jrlii, cl individna-
lalivnni orif;inis. I'it [icr lioc [)al('t solnlio tionis pcr accidcntia : (juia sic a diviiiis
ad diio |)riina. ainl)o rciuovcnlnr.
l 3. Ai) Ai-iin dicciidnni. (|iio(l liltcl rcci- l'il Ikcc, de iiac di.slinclioFH!.

j)ialiir diclio cxclnsiva, noii laincn sc-

-i-O-t
0(1 i I). ALH. MAG. OHI). PIliED.

DISTINGTIO XXIV.

A. Qiiid .s/f/ni/iceliir his nnmiiiibu.s, iiniis rrl ii/ia, diio rel diUF, tres rellria,

Irinu.^ vel trinitas, pl/ires vel pluraliias, distinctio vel distinctcK, cum liis

ntim/ir de Heo loqiierites.

Qiiid sii^-iiifi(*<'liii' |)<M' iioaiioii niiiii<^i'al<v, <miiii i<)<|iiiiiiiii' <!<> <iiviiiis ?

Ilic (lilif-onter inquiri oporlct, cnm in Trinilate non sit diversitas vel
sin^iilaritas, nec miiltiplicitas vel solitndo, qnid si-iriiricehir liis nomini-
bus, scilicet unus vel una, duo vel duce, tres vel tria, trinus v(d trinitas,

plures vel pluralitas, distinclff> vel distinctio : cum dicitur, unus Deus,
dna' persona?, vei tres persona:^, plures persoutc, distincta* suntpersoncT :

vel cuin dicitur, dislinctio personarurn, pluivalitas personarum, trinitas

persDiiarum, et hujusmodi. Videmurenim lioc dicentes, nuinei'oruin quan-
titates, et rerum ruultiludinem vel multiplicitatem in Deo ponere. Quid ei-
go ista ibisignificent, ipso de quo Io(|uimur apcriente, insinuare cui'emus.

nitur quantitas in divinis. In secunda os-

tendit, quid signilicent verha notanlia
discretionem numeri, ut dislinclus, di-
niVISIO TEXTUS. scretus, ihi, {j, « Cu//i nidciii dici/nus,
etc. » In terlia ostendit, quid sit quod
quidam sancti dicunt Trinitatem esse
<( Ilic dilifjenlcr inquiri oixirlcL, elc. » mullij)li('em, ihi, K, « Ilic /lo/i est priE-
II ic incipit Magister agere de terrninis lc/rnilte//du//i, etc. »

nunieralihiis. \'X Iiahet hjec pars duas lu j)rima harum siinl sex particulce.
(lislinctiones : in (piarum prima deter- In j)riinamovet qujeslionem. In secun-
minat de nominihus numeralihus in sc. da ostendil, (juod talia non j)onunt, sed
In secunda de eo circa quod j)onilur, removent, ihi, H, « Si ditif/c/ilcr, elc. »

quod est quasi numeratum in divinis : ct In lertia, suhjicil exemj)luin de signilica-

htcc incipil in (listinclionc \X\', ihi, A, tione uniiis, ihi, (', « Cu//i cni//i dicitur,

« Pnrlerea co/isidcr(//id/i/ii csl , ctc. » uiius Dciis, ctc. » In quarta, suhjicit

Prima pars suhdividilur in Ires : in exemi>lum desi-^nilicalione j^Iurium, il)i,

(juariim jtiima j)iol)al iMai;isl('r, (juod in in princijjio cap. I), « Ilc//i, c/i//i dici-
lalihus dictionihus numeralihus nou j)o- //lus //iures esse pe/'so/ias, etc. » In quin-
 IN I SKNTK.MT. DIST. XXIV, A, AHT. 1. OO:;

sif^nKiciitioiic lioiic loluiii csl luiijus (lUiililjrl piiili' lu

lii, siiltjiril i'\ciu|»liim dv. :

K, « I/n r/iain ruin (liriinits \)vn iiulnu niliil liilc (isl av^u Dco iiu-
Inuin, il)i,
:

In scxUi, siil)- jusiuodi nuiuorus iion (•.onipclil. Si iiii-

Irrs fssc prrsoiins, clc. »
do si-nilicalioni! duo- lciu uiiiuciiis iii ic nuincralii aixipiatur,
jicil c\cin|)luin
V, SiiniUlrr cuni (lirUur, duo idein cst essci in niiincro (pjod csl osse in
nini, il)i, '<

rl Filius, clc. mensura suie (luantitiitis (liscrota? :

hoc
sunt, Pu/er »

(luleiu Dco ileruiu nou convcnit, iit

prohat iVia^ister liic : ergo in Dco uoii

est nnnierus.

SkI) CONTHA :
Se.l contra.

AKTKUILUS I. I. IJnitas est polentiii oinnis nuinerus :

Deus autein, ut dicit lioetius ahsolutis-

.1// nuincrus si/ iii ilivinis ? sime est unus, ita ut videatur esse pri-
muin uniim : ergoin eo est potcntia om-
nis numerus.
llic antc Litteram oportet qu»rere 2. Item, IMiilosoplius in X;>nmce ;>/«/-

duo, scilicct an numcrus sil in divinis ? losophix quod simplicissimum iii

\\x\\,

VX, utrum univoce sit in divinis el in quolibct genere est prinium unuin mcn-

creaturis ? surans omnia alia quae sunt ejusdem ge-

neris : sed Deus simplicissiinum cst in

CiKC.v PRiMUM proceditur sic :

gencrc substantiae : ergo ipsc cst pri-
1. Dicit Isidorus, quod numerus dici- nium unum quo omnia alia mensuran-
lur quasi nutus mcmeris, id cst, divisio- tur.
nis : nuUa autcin divisio est in divinis, Item, Philosophus, ibidem : In sub-
quia Patcr est in Filio, et e converso :
.slantia necesse est ut similiter sit unum :

Spiritus sanctus in utroque, et e conver- hoc eniin consimile est in omnibus. Et

so : crgo nullus numerus. ibi dicit commentum heec verba : Unum
2. Item, Boetius in libro de Trinitate : in substanliis est quod est principium
« lloc vere unum
quod nuUi nititur, in est esse carum, et principium numeri earum
quo nullus numcrus. » Etintclligit de di- quod existit in substantiis : et intendit,

vinis : ergo in divinis nullus est nume- cum huic fuerit junctum quod dcclaratum
riis. est in libro PJiysicorum, scilicet quod
3. Item, A quocumque removetur ge- primus motor sive prima causa est indi-
nus, et species : sed in Dco non cst visibilis et impartibilis non habens ma-

quanlitas : ergo nec est species quantita- gnitudinem penitus, hoc esse primum
lis quge cst numcrus. motorcm absolutum ab omni matcria et :

i. Ilem, Numerus, ul dicit IMiiloso- declarabitur post, quod hoc non solum
j)hus in \ prinve 'philosophiie, est mul- est principium tamquam motor, sed
liludo mensurata per unum : scd Dcus tamquam iorma et fmis : et tunc decla-
simpliciter immensus est : ergo in ipso rabilur, quod illud est unum de quo
nullus numerus est. probatum est, quod est principium sub-
."». Itcm, Sive accipiamus numerum stantiue sicut illud est declaratum quod
:

mathematice, sive secundum quod est in est actus ultimus cui non admiscetur

re numerata, videtur Deo non competcre potentia omnino.

numerus numerus enim matliematicus,
: 3. Item, Philosophus, ibidem : Illud

sive quo numeramus, ut dicit lioetius in cnim quod non dividitur, dicitur unuin,
libro de Trinitate, fit itcratione cjusdcm sccundum quod non dividilur Deus au- :

unitatis, sua aggregatione totum nume- tem inaximc est indivisibilis crgo ma- :

rurn constituentis : sed in illa aggrega- \ime unus crgo convcnit ei cssc unum
: :
 liiii; 1). WM. MAC. OIU). imm:i).

cl lioc polenliii iuiinonis. cl nicnsuia iiu- hcne dicil Magister, (piod in [^orsonis non
incii csl : cru"», clc. est numcriis.
i. Pr<Tlcrc!i, Nos dicinuis, (juod cst Tcrtio modo dicimus nnincriini, id

unus. Dculcr. vi. i : Afff/i, Isrfifl. clc. : (jiioij cxil p(M- siiiiililudiiicin nuincrans
cttlicinHis, qnod cstlrcs pcrsona', I Joan. polcntiam unius : et lioc duplicilcr, sci-

V, 7 : Trcs suiit <iui ffsliinoiiiitm fltiiil licet secundiim maleriam, el sccundum

in cfrlo. Kri^o cst in co nunicrus polcn- formam. St-cundum mat(Miain sicut di- :

tia, cl nuincrus actualis, ntvidelur. cimus dccem ulnas esso numeruin ipian-
titalis panni, quia ulna decics iteratur in
soiutio. Soi.iTiii. Hic oportct dii^tinj^uorc, quod panni quanlitate hoc modo dicimus : et

nunierus inulti[)liciter consideratur. iM lineam esse decem parles aliquotas. Se-

cniin niiincins discreta? quantitatis qui cundum formam aiitcin, priccipuc in

cst aggregatio unitatum, ila quod facit in exemplari : sicut dicimus ca quai facta
co discretionem dcfectus continuationis sunt, et sunt, et fient, esse numerum
inlcr unilulem cl nnitatcm, ut dicit I'hi- exemplariuin divinorum : cl Iioc unum

losophus : si enim csset continuatio intor dicitur mciisiiia pcr modum principii ad
nnitatem ct unitatcm, sicul intcr pnn- csso, ot per inodum forniije e.xemplaris, ut
ctum et punclum in linca, non cssct dis- prima causa est unum numorans causata,
crcta quantifas. Kt ex illa rationevidc- non (juod itoretur quod sua
in illis, vol

tur procedcrc Magister iu Lillcra : quia itoratio sit quantilas illorum, ut quidam
sine dnhio nulla talis discretio scparans malc intellcxeriint, scd qiiod iiniuscujus-

nnum ah alio est vel potest esse in divinis, quc forma per rclalionem ad ipsnm ct

iihi Palcr cst in Kilio, et Filius in Patre. exem[)lar sit unum, et omnos forma»
.\liter mtmvrus ex partc
accipitur rci exemplarcs faciunt multitudinom. IIoc

nnincratte quia illa secundum (juod

:
ac- modo dicimus solum Doum unuin, qui
cii)il rationcm unius quod polcnlia csl cst principium et cxoniplar totius mulli-
numerus, ila accipil ralionem numeri : ludinis crcaturarum : ot hoc unum non
accipit aiitcm rutionein unius a !"orina, cst polenlia niiilta sui itcratione, scd po-
non secundum quod forma est, sed se- tentia ofrcctuiim ol excm[)latorum mul-
cundum quod terminat id cui dal esse : torum : et hffc est intcnlio IMiilosophi in

siint cniin trcsaclus formae sive ejus qno auctoritale supra jiosita, et intcntio

quod cst. Primus est dare csse.

res est id ('.oiiimcntatoris. I'!l hoc cst quod dicil

Socundus autcm darc rationem natura?. Dionvsiusin lihrodc Diriiiis noininilnfs :

VA tcrtius est torminare : et ah isto ulti- (( totam thcarchiam sicut om-

'riioolouia

mo actu forma' esl ratio unius : quia pcr iiium causam laudat unius nominatione.

hoc eflicitur in so indivisa, et ab aliis unus Deus Dater, et unus Dominus

I':t

divisa : et h;rc est ejus dillinitio : el hoc .lesus t.hristus, el unns ot idom Spirilus

intendit IMiilosophus, quando dixit, ([uod |U(ii)tcr cxcedcnlom lotius divinitatis

idquod non dividitur, dicitur uniiin sc- sinqilicitalcm, in (iiia omnia singiilarilcr

cundiim (piod non dividilur. Iloc modo congrogata suiit cl supiM-unita, cl pra*-

bene dicimiis, quod. Iia?c res est una, ha-c sunt suporsuhslantialitcr. Proptcr (luod

res et illa sunt diuc : (>t lioc modo henc ot omnia ad ipsani juste rovertuntur et

dicimus, quod Deus est unus : sed non rcponuntur, a qua, ot ox qua, ot pcr

possuinus personalitor lioc modo diccrc, (luiiin. cl in (lua, ot ad qiiam, omnia

quod Tatcr est nnns, ct l'atcr ct l""ilius siint, ct coordinata snnt, ct manent, ct

sunl duo, cnm non sinl a sc iiiviccm pcr conlincnliir cl iidimplenlur ot convorlun-

(•ssf cl formam divisi : hoc niodo itcruin tur '. » lloc autem inodo eliam dicil Ai-

I
«ji^ Dio.NYsii -. I il' 'I'' Mivinis iioiniiiilni!», c;\\\. ullimn.
 .

ii\ I siiiNiKNT. hisr. WIV. \, \\\\ I. (1(17

i;,i/.('l iii siia .]/r/i//i/i//si((i, m lciiia (li\i |)oli'iitia ci acln. ct ciijiis nalnr.i iioii csi

sidiH- (Mitis, sic : rriiuo iiKiild (liciliii' aliild iii iji^^o ([iiaiii iialiiia iiniialis. I'it

iiaiiiii Nciissiinc illii(l iimiiii siii-iilarc addiliir ([iiaila i|iia* adhiic iiiagis lacii

si^ii,nilicaliiiu. iii (|ii(» ikmi csI miiHiliuio, iiiiniii , scilicct ijiiod 111)11 sil itcraliilc iit

iicc imi»()|ciilia, iicc (•rmiii iii circclii, iil ucc divisioiK! sni luu: agx''''n'ith)iie ca()a\

ossenlia ('rcaloris : (|ii()niiiiii Dciis ikim sit lunltilndiiiis : cl islis (|iialiior coiidi-

(lividiliir iii circclii, ncc csl, rccc|)lil)ilis lioiiihns iii unuiii coniiinciis iiiliil csl

(li\isi()nis : cxpcis ii;iliir csl miill iliidiiiis nuiiiu iiisi solus Dens. Primo eiiim modo
iii ossc cl [)()U'iilia cl (dVcclii. cnjns cst iiiuim, ([iiod iinaiu liahct h)riiiaiu sc

iioiiicn cxctdsiim csl : ipsc i::,iliir \('i'c. tcrmiuaulcm. Sccnndo uiodo iiiiiiiii cst

luuis csl |)iiiicliiiu : scd aliiid cst iii eo naliira [iiiii-

(Juarto modo dicitur ////incnts c\ partc cti, aliiid uatiira niiilalis : ([uia [iiincliim

rci nuuuM-aUo sccuudum ([111(1 cl ikiu siiu- cst snhslantia hahcns [losilionem in con-
pliciler, scilic^M cansata |)Iiiralilas a di- tiniio, cniii sit in raliouc [uiini et ultimi
slini^iioutc ([iiociiiu(|uc modo : sicnl ct iiicdii. Tcrtio iiiodo csl nnniu unitas
cliaiu diciiuns [uiuitum conliuuaus iii i|)sa : ([iiia unitas sci|)sa esl una indivisi-
lucdio (\ssc diio, co ([nod ul dnohns nti- hilis [lolcutia (d, actii : scd aggregahilis
uuir uno, scilicel iu ralionc liuis el [)riu- cst alii in c(^)ustitulione nuineri. (Juarto
ci[)ii, et dieimus cculi'nm iu circnlo esse autem modo est Dens indivisihilis polen-
nuillnm iii ralione liuearum exeuulium lia et uctu, non aliam liaheus unitatis
ajj i[)so ad circumfereiiUain : et hoc modo uaturam quaiu sei[)sum, et non aggrega-
dicimus [jersonani unaui distinctani sua hilis alii ad multitudiuem constitucndam :

|)ro[>rielate originis, el duas [)ersonas sed si est principium multitudinis, hoc

plures distinctas tali originis pro[)rietalc : crit cirectivc ct excmplariter, ut dictum

et lioc modo solo uumerus [)ositive cadil cst : et ita intclligit Hoetius. lloc autem
in divinis : et in liac nunieri considera- modo non quaerimus numernm in perso-
lione diminutus est iMaj^ister : quia iste n i s

numerus non est simplicitcr numerus, sed Au ALiuD dicendnin, quod non sequi- ^,, n

secundum quid, ([uein elFective facit pro- tur hoc argumcntum : ct ratio assignata
prietas tlistmguens et determinans : nu- eslsupra -, quia quandoque species refer-
meratum aulem illo uuinero persona est, tur in divina non [)roptcr naturam gcne-
sicut diximus supra '. ris qujB cst in ipsa, sed propter naturam

,
DiciiNDi.M ergo ad [)rimum, quod se- differcntiae quam addit su[)ra gcnus. Un-
cundnm illam Isidori raiionem, nuinerus de Auguslinus dicit, quod cst sine quan-
nou cadit iii [lersouis, nisi dlvisio large titatemaguus, etc. Etsimililcr dico, quod
accipiatiH' [)ro tlisfiiictio : et unus tunc person;e numerantnr : ct taiiicn non
non dicit distinctionem sensus vel oculi [)onitur quaulitas nuineri circa ipsas, quia
ad rem demonstratam, sed potius dislin- numcrautur quodaiu numero, et non nu-
ctionem inlellectus. mero qui sinipliciternumerus est.

2
Ai) A[,iuD dicendum, quod Hoetius lo- Ad dicendum, quod sccundum
Auiui) ^^ ^
(piitur (le tii/o secunduiu rationcm nomi- illain rationem numeri, numcrus non ca-
nis : quiaillud est unum quod est indivi- dit indivinis, ut prius cst liahitum,
sum in se, et divisiim ab alio : prfecipue Ad ALiuD dicendum, quod in numero Aa 5.

aulem iiidivisum est quod nec actu ncc ([ui poiiit qnantitatem circa nuineratum,
potentia divisil)ile est, nec capax mulli- veruiu cstlioc quod totum est majus sua
tudinis : et hiiic adhuc additur tertia con- partc sed numcrus pcrsonarum nullam
:

dilio, quod cst maxime uniiiii indivisihile ponit ((uantitatem : et ideo ihi non se-

' CC. Siij)ii., Dist. XVIll. - Cf. Siiiini, DisL. Vlll.

 ..

(108 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

quitur, quod duo sint majores uno, vcl

tres majus aliquid vel aliquid plus quam
unus cl hoc etiam suprii i)r()l)atuin est,
:

scilicet distinctione XVIII.

A,io'jet. 1, An RA qu;p objiciuntur ad alleram par- ARTICULUS IL
tem, diceiidum ad prinmm, quod Deus
est verissime unum essentialiter : sed non Ulnim wiivoce sitimmcrKS iii divinis ct

convenit ei potentia esse numerum, nisi in c7'cotis, ef ulriim Dcus sit magis
efTective et formaliter, ut dictum est. unus quani ipsa unilas ?
.,,.., Ad aliud diccndum, quod duplex est
Ad ObJOCt. 2, . 1 •

mensura : una scilicet certidcans quanli-

tatem : et illa incipit vel ab indivisibili Sccundo quteritur, Utrum univoce sit

simpliciter, vel ab indivisibili secundum numerus in divinis et in creatis?

placitum, eo quod illud est quantitalis Videtur, quod non : quia

certse. Ab indivisibili simplicitcr : sicut 1 Nihil univoce convcnit Deo et crea-

unitas est indivisibile, ct sua itcratiocer- turaj : ergo nec numerus.

tificat discretam quantitatem. Ab indivi- 2. Item, Dictum est, quod Deus esl

sibili secundum placitum : sicut in pon- unus unitati! qua» quadruplici conditione
deribus vel liquidis vel siccis vel conti- unilatis constiluitur : sed nuHa' creatura
nuis dicitur certificans rationc sui marca est sic una : ergo non est una ratio suse

una, modius, pahnus, et alia hujusmodi, unitatis, et inferiorum : ergo nec nume-
inquibus ponimus primam quantitatem rus.

notam. AHa est mensura naturje ahcujus SeD CONTRA :

Secl contri

generis, et haec fit per relationem om- Qutecumque dicuntur secundum ma-
1

nium illorum quce sunt in genere iHo : gis et minus, sunt comparabilia Deus :

ideo addit quod iHam naturam liabet et crcatura dicuntur unum sccundum
simpHcissime, et est causa esse naturse magis et miniis Deus enim dicitur ma- :

iHius in ahis motus mensuranlur

: et sic gis unus, et creatura minus ergo sunt :

primo motu, et nunieri uno numero et comparabilia. Inde sic Qusecumque :

non unitate, et creatur?e Creatore, et om- sunt comparabilia, sunt univoca, ut dicit
nes substantioe una prima substantia : et Philosoj)liiis : Ureator et creatura inuno
magis est una substantia qua^ matris ac- comparabilia sunt : ergo sunt in eodem
cedit ad primam substantiam, el minus univoca : ergo unum dicitur iinivoce de
una (jua? magis distat. Kt hoc modo dicit Creatore et de creaturis : ergo et nume-
Philosophus, quod intcHigcntia csl una, rus.
et non dividitur participando mulliludi- 2. Item, Reno sequitur, lioc est, et

nem bonitatum priinre causte, sed magis illud est : et lioc non est illud, nec pars
unitur : quia jiailicipando plures boni- illins, nec totum ejus : ergo sunt duo :

tates magis accedil ad unum et iioc mo- : sed Deus est, et lapis est : et Deus non
(lo dicit Dionysius, quod radius divinus est lapis, nec totum, nec pars (\jus : er-
ut vivilica virlus nos replet, et convertit go Deus et lapis sunl duo : nulla autem
ad aggregantis Palris iinitatem et deili- connumerantur nisi in eo iii quo sunt
cam supersimplicitateiii. univoca non enim dicimus asinum, et
:

Adobjeci.3.
Ai) ALirn diccndiim, quod bcne concc- hominem esse duos homines, scd duo
dinms, quod Deus maxime unus esl, et animalia, (juia sunt univocata in anima-
hoc modo quo diximus. li : et lapis ct aninial sunt dua* substan-
Adobjeci.4.
Ai) ALiLi) patet solutio per anlr (licla. tia^ vel duo corpora, et sic de aliis er- :

'M)
o Deus et creatura sunl univoca iii iin-
mero.
 IN I SKNTKNI'. DIST. WIV, A, AHT. 2. C.O!)

Sia» AiiiiiK', (oiili;i (ilijiciliii' : liaiil jiiiiiia' lalioiics : scd dicilur :i'i[iii-

I. (liiiii iiiuiiii sii piirs (liKiniiii, xidc' \(i((', 11(111 (|iii(lciii ;c(|iii\ (ice \)t',v (^asiiin

liir ('\ Ikic sc([iii DciiiM cssc |>;iilciii is- ct rortiiiKiiii, iil cjiiiis, el iisiniis, Viis, el

liiis luiiiicii, i|iio(l riilstini esl, ([iiiii iiiil- ;miiii;il : scd ;c([ui\'(i(';ili(iii(' ;iii;Ll();.^ia' ;id

liiis |iai's csl Dciis. iiMimi cl iioM secuiidutii (jiiod eiis cst
12. Ilciii, (liim (iMiiics imiliilcs iii iiii- iiiiiilo^imi ;id siil)st;mli;itn ct a(;cidens,
iMCTd siml iii pdlciiliii ad iilliiiiam, cii- vcl Simuin iid aiiiniid ct uritiiitM, \i'l iiic-

jiis adjcctio ("(Mii[»lcl S[)OcieiM nimicri,S(^- dicuiii ;i(l iiililiccMi ct (lyster(!tn : scd
([uilur (jiiod uiiilas Dci cssct iii [loletiliaad secunduin iinalo^iiiin ciinsati et e.xein-
aliain unilat^Mii, (|ua conqilcl hinariuin, ])liiti ad causiun et exeni[)liir iil |)i'iiis est

vel terniiriuin, v(^l ({ualernariuin, (^t sic deterininatuni.

de iiliis, (jna) [)ossunt connunierari Dcd : Ai) II) auteiii (|uo(l contrii ohjicilur, Adobjef.t. i.

et hoc ahusio cst : er^o Dens non [lol- (licenduni ([uod si vclimus viiii fiiceri^

est connuinerari crcatura^ non est comparatio inter Crcatorcm et

creaturani : quia secundum comparatio-

JuxTA hoc ulterius qutcrilur, lUruin nis naturam, qute comparantur sccun-
Deus sit inagis unus quam ipsa uni- duin niagis et minus, susceplihiliii icqua-

tas ? lilatis sunt : ct ideo abusiva est coinpa-

Et videtur quod non : quia ratio, Deus est magis
quando dicimus
1. \\\ unitate nihil est nisi unilas, ct unus quani crcatura, et tanlum valet :

sic ipsa est simplicissima : ergo Dcus Deus est raagis unus, quantum Deus
non est ma^is unus quani unitas. est primo et per se ut causa et exemplar

2. Itcm, Si non csset unitas siniplicis- unum et creatura minus una, id cst, ab
:

sima, tunc esset secundum naturam ali- illo ct ad illum exemplata et relata, est

quid ante unitatem : et hoc lalsum est :

unum. Sunt tamen qui dicunt, sequivoca
crgo ipsa cst primum : ergo Deus etiain analoga esse comparabilia : sed hoc non
non potest intelligi, ut videtur, magis posset sustineri, si qui contra disputa-
esse unus quani ipsa unitas. rent : quia analogia in creatura et Grea-
Sed contua :
tore non est secundum analogiam de-
1. In omni eo quod est citra priinum, terminatam in creaturis, quae tangitur a
cst hocet hoc, ut dicit ]3octius : uiiitas Philosopho in III primai philosophix.
cst citra priinum : crgo cst hoc et hoc. Ad ALiuD dicendum, quod non simpli- AUobject.?.

2. Itcm, Philosophus in lihro Fontis citer connumerari polest Creator crca-

vil3R'. Primum quod recipit a primo, est tur» quia non connumerantur ad con-
:

recipiendo duo : quia recipiens et rece- stituendam ahquani speciem numeri,

ptum ergo cum unitas creata recipiat
:
nisi unitatcs univocse : et ideo abusiva
esse suum a primo, ipsa crit duo, et non cst comparatio, cum dicitur, Deus et

unum. lapis sunt duo : et rcsolvitur in has,

3. Ttem, Omnia creantur in numero. Dcus est unus, ct ab ipso est lapis unus,
pondere et mensura : crgo ct unitas est qui non est ipsc et per hoc patet so- :

in numero quodain cssentialitcr consti- lutio ad sequentia. Vel dicatur, ut qui-

tuentc ipsam. dam quod numcrus accipitur lar-
dicunt,
Sed hic iterum videtur esse repugnan- gc secundum vulgi considerationem pro
tia intellectuum, quod unitassit indivisa, aggregatione constitucnte unum nume-
et quod sit numerus vcl duo vel tria. rum : et sic Deus potcst connumerari,
sed non proprie.
Soi.uTio. Diccndum ad primum, quod
niimerus non dicitur univoce, nec ctiani Ad quod ulterius quieritur, dicen-
II) Ad queest.

iiniliis (le Creiitorc ct crciitura, sicut pro- duin quod Deus est magis unus unitiite
XXV 31)
010 1). Al^l^ MAd. OKI). PU/En.

croala : l-I hfnc cuhcimIi), (luod iii iiiii- Adquod coulra ohiicitur, (licciKhnn
id .\cioi)ject.

^ale csl hoc cl hoc. PnonATio. rnitas quod non cst ropui^nanlia inlcllcctuurn :

cnim est ct csl principiuin discrctionis, (juia ratio unitalis ct pluralitalis nou

ct constat pcr sc quod non ah codcin ha- ponunlur circa idciu sccundtini camdem
hel esse, ct j)rincipiuin discrctionis essc : ralionein : dicilur cnini uiiitas a ralione

undc Hoctius, Oinnc (luod (,'sl, alio cssc indivisihilis in nalura discrcta perinanen-
particii)at ul sit, alio \ cro partici[)iit iit lis in partihus, scd dicilur duo vcl nu-
hoc sit. merus in rationc causati ct constituti in

Ad hoc aulcm qiiod coutra hoc posset spccic crcatura^. DitTcil cniin uiiilas a

ohjici, quod unum convcrtitur cum cntc, puncto, ct nalura illius dilTcrentiai est in

infra solvctur, quia hoc non im|)cdit : unitatc : ct itcrum csl in ca natura rcci-
([uia non qiucritur hic dc iiuo, scd dc picnsillam dilTcicnli;im, sicut potcntia
unitate qua' cum antc niillo modo convcr- rccipil aclum : crgo cst hoc ct hoc. Et
titur, licct unum convcrtatur. Iloc ctiam hoc patet solutio ad duo scqucntia
[)cr :

modo conccdo, quod rccipit ut duo cns non enim est simpliciter simplex unitas,
ipsaunitas: hoc modo concedo, quod
et nec simplicitcr primum, sed simplex et

hahet modum, spccicm, ct ordincm, ut [)rimuin iu natura discrcti hahcntis pcr-

delerminatum cstsu[)ra'. mancntiam in partibus.

B. Mayis iila dicunlnr ad e.ccludendinn ea ([UHi non sunl in l)eo, quuni ad

ponendum aliqua.

Si (iilijiontcr |)r(ninissis juicloritaloin verltis inlendinuis, nt (ii('t(3riini in-

lelligenliani ciqiiainns, ma^iis videlnr lujriiin verhornin nsus introdiiclns

ratione renioveinii alque excliKlendi a sinqilicilate deilalis quie il)i non

snnl, ([uaiii |)oiieiKii aiiqna.

vidvlur horum vcrboruui usus inlrodu-

rftfs rn/ione removrudi, ctc. »
llic vidctiir hahcri cx lAtterd. quod
Ain K^rU S III. nnitas nihil ponit : el hocctiam videntur
([uidam proharc sic ;

.1// iniilds rcl iiiiinii nli(iiiiil jtoii/il rrl I. ruiim cst iildivisum iii S(>, ct di-
iii/ii/, rl tiinniKii/o oppouitur inii/lo ? visiiin al) aliis : p^ratia [)rima' parlis con-
el (luoiiioi/o </ilfrriiiil iiiiinii ijiioi/ rnii- sliil. (|uod nonaddit supracnsnisi quam-
vertitur ruiii eiite, el iniinn iiiiod rsl dinii nci^ationcm : ct siinililcr i^riitiii

priucipium numeri? socundic [)artis. ([iiia dividitur unum-

quod([iic iih aliis pcr lioc (jiiod ipsiim
non cst aliud ; cum iijitur ncji^ationcs
Dciiidc ([Uieriliir dc hoc quod dicil in nlliil ponant^ vidclur unum ncc in Dco
»;i[)iliilo W [uini.T [);irtis, ihi, k Muf/is ncc in crcaturis aliquid [)onere.

• Cf. .Su|.r;i. Dcl. 111.

 iiN I si:NTi'A"r. hisr. wiv, n, aut. :{. <iii

CdMiiv hcI (^idira.

li. Ilcm, lii ;ui(l(tiil;il(' sii|»i'ii |H)sil;i in Si;ii ;

itiiino (liil)i(i liiijus (lislinclionis, in sc- I. Si iiiiiiin dicil |iii\ ;ili(Hiciii ;

cl li;i-

ciiikIii ;iccci)li()iic niimcii, iil (|ii(i(l ikhi liiliis csl ;iiilc |)ii\;ili()iiciii :
cf;:i) miil-

(lividiliir scciiniliim (|n()(l ikiii (lividiliir, liliidi) csl ;iiilc niiiiiii. ipiod r;ihiiiii i-l :

diciliii' niiiim : cri^o iMlio non di^isionis i|iii;i iinniii csl ;iiilc oiiiiii;i miiltii, sicnl

csl r;ilio iiniiis : cr^i» liilio suii coiisislil dicil Dionysiiis. Si diciis, (|iio(l in vciilii-

iii nc^.Uionc vd |)ri\;ilionc : (Tl;!) iiiliil |c mulliludo cst anli! minm, undc Aii-
ponit. slolidcs in X MoUiphijsicn' dicil : l''l sciliir

M. Ilcm, C.ommcnlaloi iliidcm (licil, nniim iiiiod non dividiliir, pcr iiiiiim

qnod miiim cl mulliim iil priviilio cl lui- ijuod dividilur : multitudo cnim cst uiii-

hilus op|»oiiuutur^ cl (|iiod uiiuiii csl [»ri- j^is scnsiljjlis : cl (jiiod dividitur csl nia-
valii) (Uvisionis ([tiic lacit multum : erj^o gis scnsibilc ([Uiim id ([uod iion (li\i(ii-

cuin [)rivatio niliil [)oniit nisi suhjecluni, tur : cr<;o scrnio dc inulto est antc scr-
vidctur (juod nnuni nihil [)onat. moncni dc indivisihili (juoiid scnsnni.
\. Item, Coininentum dicil, ([uod cns Comha : Islc cnim [icrvcrsus csl intclh;-

et nnum sunt synonyma : crgo unum ctus verbi IMiilosophi : si enini ([iKiiid

iiihil iuhlit supcr ens : crgo unum hoc scnsum accipitur unum dc inultis, siciit

niliil iiddit supni cns lioc : eryo nihil r(3- intelligibilc a seiisibili abstrahitur, non
linquit positivc. ex hoc sequitur ([uod multii sint iiiitc

0. quod ex iidditionc sc ha-

Itcm, Id unuin, nisi sicut [)articul;ir(! singuhirc
bet cum ali([uo, non convcrlitur cum illo, est antc inlclligibilc univcrsalc. llabitus
scd trahitur in minus uunin convcrli- : autcm pcr naturam priBcedit privatio-
lur cum entc, ut dicit Philosophus : ncni. Vl idco illud dictum non obviiit

ergo non cx additione sc habct ad illud : ralioni inductae.

ergo nihil ponitur pcrununi, cmn dici- 2. IVajtcrea, Quid respondcbitur ;ul

tur, hijcc res cst una. rationes Avicenna^ in prhna phllo.sophia

(>. Item, Ouid(|uid ex additione se ha- sic objicicntis : Privatio nulhi constituit
bel ad ens, non est primum principium suuni habitum : omnis multitudo con-
ad similitudinem entis : unum autem cst stituitur per unum ; ergo unum non est
primum principium ad similitudinem en- privatio respectu nmlti.
lis : ergo non cx additione se habet ad :{. Hciu, Omnia posteriora sccun-
ens : ergo veriHcatur diclum Magistri, dum naturani, virtutem habcnt ab co
quod non tantum in Deo, sed in nulla quod secundum naturain
est [irius :

creatura cliam aliquid ponit, ut videtur. multitudo \irlutem non habet nisi iib
Si foi'te diceres, quod ununi non est unitalc : ergo unitas est prior per natu-
primum : hoc est contra Aristotelem in ram : ergo non habetse ad multum sicut
prima philosophia in mnltis locis. Et si privatio ad habitum.
forte hoc non reputas inconveniens, 1. Item, Nulla pri\alio essentice per
erit contra Dionysiuni in libro dc Dim- id quod cst, salvatur in suo habitu :

uia nominibns, ubi sic dicit d'! uno : uuitas [)cr id (juod cst, salviitur iii iiiul-

Omniuin cst unum incgressibilitcr cau- to : crgo, ctc.

sa : nihil enini existcntium est non par- o. Item, Nulla privatio cst pars habi-
iicipans uno
Ethoc cst contra lioctium
*. tus essentiiilis : unitas ct unum scm[)cr
in iibro de Duabus naturis in una per- cst pars multi : crgo ut priiis.

sona Chrisii, ubi dicit Ouod non cst : G. Itcm, Nulla jirivatio iterala inducit
ununi, oninino nihil est :et sic probatum habitum, scd magis privat : ununi itcra-
csf, quod uiium cst primiim sicut ens. tuni inducit multum crgo : ctiain ntprius:

'
S. fJioNv^ic-, \,\\). (le IJiviuis uoiniaibus, ciip. io.
 G12 D. Al.H. iMAG. OHI). PILED.

ol iili;v ralit>n(^s iiilinila,' possunl induci cuni niliil niensuielur nisi quanluin jio-

ad lioc. tontia vcl actu, ost ipsa unitas principium

7. Iteni, l iiuin roducilur ad formani, nunioii, et non convcrtitur cuni ente,

privatio autom ad nialeriani crgo unum :
sed est consequens unumquodque ens :

ct multum non se liabont ut privatio ot est onini quodlibet ens mensuratum uni-
habitus. tale discernenteipsum al) alio ente cui
8. cidem opponitur (hiobus
Itcm, Niliil est connumciabilo ot boc ultimo modo :

goneribus oppositionis dicit aulom Piii- :

unuin j)onit principium quantitatis dis-
losophus, quod unum et multurn oj)j)o- cret;c in re quai diciliir unum et hoc :

nuntur rohUivo ergo non opponuntur ul :

modo non esl in Deo. Aho autom modo
privalio ot hal)itus. dicimus quoad nos, non secundum na- ct

1). llcm. Quorumcumquo oppositoruin turani, quod numerum cognoscimus di-

ulrumquo ponilur ons in spccio illorum, visiono unius : et quia divisio privat uni-
non est oj^posilio ut privalio et habitus : tatis rationem quoad indivisionem quam
unum ot mullum utrumque ponitur cns ponit unum, idoo dicimus, quod numc-
in spocie crgo ut prius. Prima patet por
:
rus est privalio unius in eo in quo est
diflinitionem habitus et privationis. Se- numerus : ct quia unum dicitur conlinui-

CUNDA probatur j)cr hoc quod dicit Phi- lato, aequalitalc nalurjE, forma, ct unitate

losophus, quod unum cst mensura nmlli, adformam unam siculdicimus

rosj)Octus :

ct opponitur ei sicut ens cnti. lineam unam continuitatc, cognoscimus

1(1. Itom, Socundum Magislrum vide- numerum privatione unius in linca per
tur hic, quod opponunlur sicul dua^, pri- divisionem, ut dicit Philosophus quod
vationcs : quia dicit, quod nec unum numerum cognoscimus privatione conti-
aliquid ponit in divinis, ncc ctiam plura nui. Dicimus oequaiitato naturae unum,
vcl j)luros. sicut dicimus unum Angolum, et multos
Angolos privationc oequalitatis in poton-
Solutio. Diccndum, quod intontio
Soi.LTio. tiis natume ad opus angolicum, sicul di-
Magistri ost removere quantilatcm nu- slinguimus quod diirorunt subtilitate es-
meri a divinis, et non numerum, nec scntia^ et porspicuitatc inlolligontiae, ot

quamcumque rationem numeri, scd lan- j)cr consoquens participalione donorum,

tum posilionem quantitatis numeralis. lA sicut dicit Magister in II Sentcntiarum,
ad hoc intolligendum pnonotare oportet, quod diflerunt gradu naturae, ct ordine
qualiior j)rincipium numori, unitas scili- donorum : penes hanc onim incoqualita-
cet ponatur in ([Uioiibot ro : quia quadi- tcin meo judicio multij)licantur non t;in-

bct res connumerabilis est alii per hoc tum ordines, sed etiam Angeli et mul- :

quod unitas est in ipsa : quia aggrega- tiludo corum sive numcrus cognoscitur
tionc constituit numoruni. privationo hujus a^qualitatis. l*'orma au-
Dico igitui', quod omne (juod cst unum, tom unum dicimus unum hoininom, ot

est unum a forma est autom forma csse

: dicimus multos privaliono unitatis forma)
et ratio rei. I'>t iterum tcrminatio ejus a por csse diversoruju ol dilforontias. Sic

forma, ul diclum cst prius in solutiono dicimus Socratom el Platonom csso j)iu-

primidiibii hujus distinclionis. Et ab Iioc ros hominos, ot plura animalia. Por ro-
ullimo iiclu ns dicilur tota. Est auteiii specliim autom ad unum dicimusunivoca
iiiiinii illud (luj)liciter considerarc, scili- esse unum, ut homincm, ot asinum in
cet ut est conslilutum ab actu formoe, ot aniinali : et dicimus multaessc in quibus
ul cst mcnsura ejus quod dicilur forma privatur hujusmodi unitas, sicut in ajqui-
unum. Et prirno modo considcratum vocis qua^ rospiciunt non ad unum, sed
convcrlitur cum forma, ot forma tormi- ad diversa : ol in anagogicis (jua) licct

nans cst unitas rci. Sccundo iuitom mo(h), rospiciunt ad unuin, iion tamen uno ct
 IN I SI<:iNTKiNT. Disr. WIV, |{, AMT. :{. (ii:{

codciii r'('S[)(M'lii : cl lioc iiioilo coMsidc- lius (|ii(mI idcin sil iiiiiiin in siil)slaiil,ia :

raiido iimiiM S(>ciiiidiiiii rormiilcm lalio- cl liuc dicitnr posilivc: i|iiia csl iwdali-
iicm, iilriiiiKHK^ cxcliidit altcriim : ct lioc viim, iil dicil Uocljii.s. Ijiidc idcm, si-
coiisidcravil !Ma«;islcr. (|iiaiido dixil, iiiilc, cl a^ijiialc, diciiiit niiiim r(daliim
(luod lalia Molarciil rcmolioiicm v(d cx- ad divcrsa : et miiltiludo omiiiiim coriim
clusioiicm : (|uia liis (•onsidcralionilms privalivc iKMiiinatur, iil divcrsum, dissi-
minor numcrus hcnc cxcludil majorcm, milc, cl inaM[iialc, ([U(jrum omniiim cx-
ct major minorcm, [)cr o[)[)osilioncm [)osilio cst ])er ncgationcm.
formalcni quam liabcnt ad invicem, sicut llndc dicendum, quod cst unum iiidi-
infra [latcbit in solvendo. visihilc rcduclum ad maleriam vel dis[)o-
iect.i, An iD ergo quod [irimo quirritur dc o|t- sitionem materia^ ct unum rcductiim ad
j)Osilione quse est intcr unum cl miiltum :
naturam formae sicul dicimus continui- :

dicendum, quod su[)er lioc diversilicali tate uiium et forma unum ct cuiii dici- :

sunt aliqui tribus modis. "lus continuitate unum, dicimus ma-

I . (Juidam cnim voluntdicere, quodlia- teria unum : quia continuitas disposilio
bcntoppositionem ut privatio ct babitus : materiaicst : quidqiiid autcm continuitale
ct quidam, ([uod ut contraria: et quidam, cst unum, potcntia est multa: omnis au-
quod omnes istye opinio-
ut reUiliva : et tem polenlia in genere privationis est,

nes verae sunt sccundum ali(|uid, clctiam praecipue potentia materia?, quae est po-
quarta, quod nullam liabcnt cx se oppo- tcntia continui : quod patet, quia con-
sitionem, quae est Avicennae. Commcnta- tinuum potentia passiva multum est,
tor cnim MctapJnjsiciP Aristotclis videtur et non potentia activa. IJnum ert;o
saepius dicere, quod opponuntur ut priva- reductuin ad materise unitatem, opposi-
tio el babitus : et boc quidani referunt tionem babet ad multum sicut privatio
ad rationem unius quae est data per pri- ad habitum quia talis unitas susceptibi-
:

vationem : multi autem dicunt, quod ra- lis est mullitudinis : ct baec est intentio
tio datur per babitum
boc nihilest: : et Pbilosopbi commenti hoc dicentis.et

quia Pbilosopbus purus magis qua?rit de Unum autem quod reductum est ad for-
ipsa rei natura, quam de intentionibus mam, habet trcs considerationes, scilicet
nominum. secundum formalem rationem unius, et
2. Quod
Praeterea, sic diftiniatur vel secundum id quod cst, et secunduin id
exponatur unum, hoc accidil ei in quan- quod est proximum, et consequcns ip-
tura est primum. Prima enim cum non sum. Primo modo consideratum, habet
habeant priora se, necesse est exponere oppositionem contrarietatis ad multum :

per negationem. Et nota, quod quidam quia utrumque ponitur in specie, et mu-
dicunt, quod unum in substantia nomi- tuo se expellunt ab eodem susceptibili :

natur privativo nomine : in quantitate au- et hoc attendunt quidam dicentes in suis
tem positivo, ut simile et aequalc. Simili- commentis super eumdem librum, quod
ter et multiludo in sul)stanlia positive, unum ct multum o{)ponunlur contrarie.
et in aliis [irivative, ut dissimile et inse- Si autcin accipialur unum sccundum id
quale. Et dant ralioni.-m, quod hoc acci- quod est, i[)sum nullam habet oppositio-
dit quia substantia cst ])rimum, et ideo ncm ad rnultum, scd potius est ]jrinci—
ignotius nobis quam alia. Scd hoc nihil pium multi, cl salvatur substantialiter in
est : quia si unum in aliis est notuni, i[)SO multo hoc attcndit Avicenna
: et

etiam mullitudo nota cst : ct sic utrum- diccns, quod non liabet oppositionem :

que debct in aliis praedicamenlis nomi- (juia nec privatio facit Jiabitum, nec sal-
naii nomine positivo. vatur in ipso : nec conlrarium facil con-
'.\. Praiterea, Pbilosophus non dicit, trarium, ncc secundum naluram salvatur
quod unum sit unum substantia', sed po- in ipso, nec relativum salvalur in rclativo
 nii D. ALB. MAG. ORI). PR.^D.
ut pars, ncc nflirinulio ci nciiiitio possunt dc sc non (licil disiiiuiioncm ; ct idco
csse in lnli oppositione. Si eniiu accipia- uniim licct non addai naturam aliquam,
lur uuuni sccundum rationeni proxinie taincn addit disiinclionem quoe est conse-
se conscfjucntcm, qna^ cst ratio uicnsu- qucns cx actu formfp ct idco dicunt Do- :

nv, quod est certuni, cst

tunc ununi ctorcs, quod cuiivcrluntur sccundum sup-
mensurans multum quod cst inccrtum : ])usita, ci nun sccundum inicntiones
ct sic opponuniur ut mcnsui-a ct mcn- suas.
suralum ct lioc inlcndit Arisiolclcs
: Ai) ALiuD iliccndum, (juod unum addit Ad t.sen
in X p)'nn,'e philosophi.e, ct Cummcn- siiper cns, scd nihil addit supra supposi-
taior ii)idcm, et Avicenna in sua Mcld- ium eniis : ci idco ante intcntioncm
jiinjsica, quod opponuntnr rc-
diccntes, unius cst intcntio eniis, et siin[)licior est
lative unum ct mullum. Sed dislini;ui- intcntiu cntis i[uani unius : sed id ([uod
iur il)id('m iii rclativis, quod quffidam cst cns, ct id qiiod cst unuin, couvcr-
suni quorum utrumquc dcpcndel ad al- liiniur: ct per hoc patct solutio ad se-
tcrum, ct illorum utrutufjuc ponit i-cli- ([ucns usquc in nnom.
quuin, ut patcr et lilius, ct dominus ct Alia autcin ([uae objiciuntur in contra- Ad ohjeci

servus. quorum
Quaedam auicm sunt riuin, concludunt necessario pr.neler pri-
unum dependct ad alterum, et non c muin : illud cniin nun scquitur, etiamsi
convcrso : et ideo ibi unum ponit alic- dctur, quud unuin et cns op[)onantur
rum, et non e convcrso, ut scientia cl aliquo mudu ui privatio et habitus : quia
scihilc : et sic opponuntnr rclalive unum privatio ([ute sccundum naturam cst post
et multum mulium ponit unum,
: quia habitum, cst illa quae nihil ponit nisi
ct non convcrtitur. Unde Dionysius in subjectum : sed ctiam quando dicimus
libro de Divinis noniinibus : Sine uno unuin privationcm mulii, adhuc unum
quidem non crit multitudo, sine mul- rcduciiur ad ens continuitatc vcl forma :

iitudine vero erit unum : sicut ct unitas et idco non est absolute privatio, et idco
antc omnem numerum ct muliiplica- unum secundum naturam proecedit miil-
tum '. l^t cx isia distinctionc lcrc patct ta :et per hoc patet solutio ad toium.
soluiio ad omnia quifisita. Sunt quidam hic mirabilia dicentes,
Ad 1 et 2
DicicNDLM cr^o ad primum, quod indi- qua^ nescio si ali([uis potest intclli-i^^^rc.

visio cst ratio unius quod cum entc cun- Dicunt enim, quod unum ct multum sim-
vcrtilur, scd non cst ratiocjus sccundum [diciter o[)[)oiiiinliir ni [)iivalio ct habi-
quod esi principiuin discrcia' quaniilalis: ius, ct (|uu(l Maiiislcr acci^iit union pro
et ilhi indivisio non csl absolutc privatio, iinico, ct ([iiud unum nihil addat supcr
sed est ncj^atio consequcns actum forma', cns cliaiu sccundum inicnlioncm, eo
ut supra dicium cst : ct idco non [^ruba- ([uod Arisioielcs dicat, quod cadcm est
iur pcr liuc unum esse privaiioncm ralio rci ci unius tantum rei : ei idco cum
miilli : liuc eniin quod csi cssc {)rivati- (licitur Dcus, intcHigilur uniis Deus : et si
vum inulti, noii accidii cuilibci uni, ui additur U)uts^ lioc (it gratia signiiicaniiai
dicium est, ct j)er hoc [)aict sululio ad vcl discretionis. omnia ineo judi-
I^t luec
sequcns. cio non suni vcra ([uia liccl Dcus sit :

Aa 3.
Ad ALiiii) diccndum, quod cns el unum unus Dciis. iamcn iimias non sij^nifica-
.

coincidunt in re nominala pcr ulriimquc, iiir iu numinc, cl idco addi poiest ct

ct quuad hoc sunt svnon^ina, scd non dcbct. Alia aiiiciii supra [^robala siini

(juoad nominum illorum raliuncs : alitcr (>ss(> falsa.

cnim css(>l nu;.Niiiu, ciim diccrcinr iinnm

cn>>. ulrumqne conjun{;cndo : cns cnim

'
S. I)ii>NY-ii -, i.il). ili" Divinis iiominilius, cap. lil.
 I^' I SKNTKNr. DISI'. WIV, C, AIU .
i. (ii:)

{]. ni/iff prruuuu] suinlfirctiuwinii ilirilur, iiiiiis Dnis?

iiiins /)rns, iiiiilliliKlo (lcoriiin ('\rlii(liliir, iicc iiii-

Ciiii (Miiiii (liciliir,

|M)iiiliir liiiii(|ii;iiii diccrcliir, Dciis csl, iicc

mcii (|ii;iiilil;is iii div iiiil;il(> :

iiiiilli siiiil vcl pliircs dii Hiidc Aiiihrosiiis iii lil)r(» dc Triiiihilr ;iil :
r.iiiii

iiiiiiiii (iiciiiiiis Dciiiii, iiiiil.is cxcliidil miiiici iiiii dconiiii : iicc (|iiaiilil;ilciii

iii Dco poiiil, (liii;i iH'f iiiiiiicriis iicr (iii<iiilil;is ihi csl.'.

:]. Item, h^adem est ratio rei et unius

rei, et eadem prjedicalio essentife el

unius essenti.B : ergo cum essentia pne-

•
AHTICriAJS IV. naluram et substanliam, in divinis
dicet
unum et duo el hujusmodi praidicabunt
ilrinii termiiti nimierales iii divinis pne- essentiam.
diceiif esscntiam vel pcrsiniain ? 4. llein, Unum convcrtitur cum ente :

ergo pra^dicat lioc quod prfedicat ens in

divinis : sed ens praedicat subslantiam :

Deindo. quaerilur de hoc quod dicit : ergo et unus.

« Cum enim dicilur, unus Deus, mul- .5. Item, ConsigniPicatum non variat

titudo deorum excluditur. » rationem signilicati, idem enim signilicat

Hic incidunt trcs qusestiones, scilicet albus, alba, album : ergo etiam unum
utrum termini numerales in divinis prae- significat unus, una, unum : sed unum
divinam essentiam vel personam ?
•dicent in divinis praedicat substantiaui : ergo
Secunda, Utrum univoce praedicentur de unus et una.
essentia et persona et notione? Tertia, SeD CONTRA :
Sed contra.

Utrum Pater et Kilius et Spiritus san- Quidquid essenliam signilicat, de Iri-

clus aliquo modo possint dici unus? bus singulariter dicitur in summa et de
uno ergo si unus et plures vel duo vel
:

Ad prlmum, proceditur sic : tres essentiam praedicaut, possumus di-

I habitum est pro regula, quod

.Supra *
cere, Pater est duo, et Paler est plurcs,
omne nomen non relative dictum, in et Pater et unus quae cum
Filius suut :

Deo priedicat essentiam : termini nume- falsa sint, patet quod ista non praedicent
rales non sunt relative dicti : ergo prae- essentiam.
dicant essentiam.
2. Item, lioetius : Omnia praedica- SoLUTio. Dicendum, quod in masculi- Solutio.

raenta in substantiae vertuntur [)i\T(lica- no non praedicant essenliam nisi ex ad-

tionem praeter relationem : bujusmodi juncto substantivo, circa quod ponunt
aulem termini dicuat ens in praedica- vcm suam, et accipiunt siibstanliam ab
mento quanlitatis erjio in substantiae : ipso : ut si dicam, Pater et Filius sunt
vertunlur praMlicalionem, unus Deus, vel aliud liujusmodi : el hoc

^ S. Ami!I(Osii s, l.il) I (ic 'riiiiilalf, vrj (le ^Cr. Supra, Disl. XXil.
Fidf ad 1'etnnn, ca[). 2.
 (ilC) D. ALB. MAG. ORD. PR.Ii^D.

convonit rntionc lii[ilioi, scilicct discre- termini quando ponunlur cum adiuncto,
tionis quain hal)ent liujusmodi noniina pra?dicantnaturam illius in divinis sed :

in princijiali si^nificato, et generis quod quando absolute ponuntur in masculino

dicit discrctioncni pcrsona^ quia non est genere, substantivantur, vcl adjective re-
in rationali natura ens forinatum nisi di- feruntur ad personas. Pcr hoc patet
stinctum in pcrsona : ct rationc articuli etiam solutio ad sequens.
inclusi in talibus noininibus. Tn ncutro Ad alud dicendum, quod aliud est in Ail b.

autem generc licct rcmaneant duo cx albus, etc, quia unus et unum sunt ab
illis, scilicet discrctio significati et arli- actu formse generaliter acceptai in omni
culi, tamen non habcnt tcrtium quod entc : album autem et liujusmodi dicunt
prrecipue traliit ad personam quia ge- : speciem dcterminatam : et ideo tcrmini
nus non accidit nomini nisi ex })arte numerales non cequivocantur secundum
substantiiP signilicatn? ct dcterminatne sc- quod applicantur diversis : quia mensura
cundum modurn ad minus : et ideo tunc nonaccipit rationem a mensuratis : quia
prsedieant essentiam. aliter non esset idein numerus quo nu-
Ad I.
An HxrD crgo quod primo objicitur, meramus cancs, ct homines sed accipit :

dicendum quod talia nomina dicunt rela- diversitalem a diversa ratione mensuran-
tionem sunt cnim conscqucntia actum
: di, sicut modius, et ulna : sed quia nu-
proprietatis distinguentis relatio cnim ; merus in omni quantitatis specie simpli-
est multis modis in divinis, ut supra no- cior est, ideo non capit diversitatem ra-
tatum est. tionis a numeratis, sed potest alicui ap-

Ad 2.
Ad aliud dicendum, quod in Deo hu- propriari in uno genere, cui non appro-
jusmodi nomina non dicunt quantitatem, priatur in alio : et idco absoiutc dicta
nec sumuntur in specie quantitatis, ut unus, una, unuin, unius rationis sunt :

prius diclum est. ct tamen unus ad pcrsonam rcfcrtur, (>t

A(i 3et 4.
Ad ALirD dicendum, (|uod hoc vciuiu unum ad essentiam, quando sumuntur
est secundum quod unuin convcrtitur absolute pro[)ter causam prius dictam.
cum ente etbene concedo hoc quod illi
:

D. Qiin srjisu (licilur, unu-s cst Patcr, vcl inius c.st Filiiis?

Siiiiililcr (iiiii (liciliir, iimis (^sl Pater, vcd iimis o,sl riliiis, cl liiijiisino-

(li : ralio dicli liau; csl, qiiod iioii suiil iiiiilli j)alros, vcl imilli lilii, ila cl

(le similibiis.

Dcm, ciim (lieimiis j)liires essc j»ersonas, sin^iilarilalcm iihjiic s(dilii(li-

nem exrliKliimis, nec divcrsilalcm nec niiillijilieilalem ihi jionimiis : (jiinsi

(liccreliir, Sine solilmline ae sinjiiilarilalc jjorsonas eonfilemur. Unde lli-

laiiiis in lilno l\' {\i' Triuitalc^ sic ait : Di.xil Dciis. Faciaiuus lioiniiic/N ad
iuiaf/iuc/n ct si/uititiiiliucm nnstra//i '. (Jiucro niine ;in soliim D(Mim sihi
lociitiim cxislimes, mi liune sermonem ejus inlellif;as ad allerum exslilisse?

' (ioitP'* I, 21'».

 IN r SKINTKINI'. DIST. \\IV, K, AUT. :;. 017

Si sdliiiii riiiss(» (licis, i|isiiis yorr iir^iii'iis, (licciilis, /'V/r/V//////.v, cl, A'o-

sln/tii. Siisliilil, ciiim siiif^iilaril.ilis ;ic soliliidiiiis iiilclli^^ciili.iiii piMrcssio

coMsorlii : (|iii;i ;ili(Hi(i(l citiisoi-liiiiii cssc iioii [kiIcsI i|isi s(»lil;irio, ikmjikj

soliliido solil;irii rccipil Fftriajnns : iicc aliciK» ;i sc (lic(!r(!l,, .\<)sli(iiii . At-

lciHJo, lccloi', liis vcrbis, cl \ idc (|iii;i iioiiiiiK! (Minsorlii |diir;ilil;il('iii si^iiili-

c;ivil : profcssio crj^'o coiisorlii csl iiidH^ssio |)liir;ilil;ilis, (jii;iiii proHfssiis

cst, (lic(Mis, Facimuiis^ cl Noslraiii : |diir;ilil(M- ciiiiii iilriiiiKjiic diciliir. Scd

h;ic j)rof(;ssion(> j)liir;ilil;i!is iioii (li\(M'siUiLcin v(d iinilliliidiiiciii posiiil, scd
soliludiiKMii (d siiif;iil(U'il;Ucni nc^iivil. Sic crj^-o ciiiii diciiniis j)liir(!s jkm'-

sonas v(d jilHniliUilein jicrsonaruin, sin^^iilariUilis (d soliliidiiiis inUdli^^cii-

liaiii cxchidinius.

1^]. Qiddper ternarium sifjuificetur cumdicitur, Ircs personac?

Ita etiain cuni diciiiius tres personas, noinine ternarii non quanlitaleni
nuineri in Deo poniinus, vel aliquain divcrsitatein, scd intelligentiam non
ad (iliuin nisi ad Patrein et Filium et S.piritum sanctum dirigendam signifi-
camus : ut sit liujus dicti intelligentia, Tres persona> sunt, vel tres sunt
Patcr et Filius ct Spiritus sanctus, id cst, nec tanlum Patcr, ncc tantum
Filius, nec tantuin Pater et Filius in dcitatc sunt, sed etiam Spiritus san-
ctus, ct non alius «ab his. Similiter, non tantum est ibi hfBC persona, vcl

illa, vcl ha3C ct illa, sed hfTSC et illa, et non alia. Et hoc fore '
ita intclligen-
duin Augustinus satis ostendit, ul)i dicit, quod illo nomine non diversita-
tem intelligi voluit, sed singularitatcm noluit.

prius et posterius dicitur de Creatore et

creatura : sed inter essentiam et perso-
AnTicums Y. nam non est prius et posterius : ergo di-
citur in utroque ex aequo : ergo univoce.
IJtrum unitas slve tcnnini nnmaralfs 2. Item, Aut una est unitas essentiae et
iinivoce pnjcdiccntur dc essentia, per- pcrsonae, aut duae. Si duee : ergo essentia
sona, cl notione ? et persona sunt duo, quod falsum est :

ergo relinquitur, quod sit una.

Sed contra :

'"' '=°"'"-
D(!in(l(i qiiaMitur, Ftniin iinivoce di- 1. Cum dicitur, Pater est unus, sensus
ciliir unum de esscntiii cl de [)ei'sona? est, id est, notione distinclus : cum au-
Videtur quod sic : quia tem dicitur, esscntia una, sensus est, id
I. Non u;quivocc simplicitcr, sed per cst, in se indivisa, et ab aliis divisa : er

' Edit. .Io,'in. Allo,'iumo, forle.

 Iil8 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

go non una rationc dicilur essentia una, voce : quia sicul lapiditas distinguit la-
ct persona una. pidem, ila ligneitas lignum, et ideo uni-
'2. Ttem, Unum esl indivisum in se, ct tas ab ulroque est unius ralionis elideo :

tlivisum ab aliis : erjxo si Pater ost unus. quoad hoc posset dici, quod unitas cum
ipso erit divisus al) aliis, quod falsum dicitur de essentia, dicit unitatcm essen-
est : (juia l''ilius est in Patre, el (! con- tiie : et cum dicitur de persona, dicituni-
verso. tatem personae : et licet essentia seipsa
3. Item, l nuni el ens converluntur : distinguatur, persona aulem proprietale,
ergo eodem Patcr est unus quo I*ater est tamen unitas non crit divcrsae rationis.
pater : ergo paieruilate est unus : essen- Si aiilem considcretur unitas secundum
tiaautem divina non est una paternitate, suppositum, tunc crit omnino unius ra-
sed seipsa erj,^o non dicitur secundum
: tionis, sed dicta per prius et posterius in

unam rationem, sed iTquivoce, ut vide- essentia et pcrsona.

tur. Et secundum lioc dicendum ad pri- a.i i.

mum, quod licet non sit prius et poste-

Solulio. Ad hoc dicendum, quod una ratione, et rius sccundum rem inler essentiam ct
non aequivoce dicitur : est enim unilas personam, tamen est ibi prius et postc-
abstrahens ab hoc uno et ilh), et il!a est rius secundum ralionem intelligendi.
unius rationis in quolibetuno : quia licet Ad AMi n dicendum, quod est una uni- a.i 2.

sit a diversis tamcn abslraliitur

formis, las re, el non ralione intcUigcndi, si uni-
ab eis per unum actum secundum ralio- tas accipitur in esse ejus quod est unum,
nem qui est determinare, el linire, ct et non abslracta ab ipso et ideo aliquid :

distinguere : et ideo lapis est unus la[)i- convenit uni quod non convenit alii.
ditate sua, el lii>num est unum non lapi- Ad alia patet solulio per ante dicta. Ad oi.jeci.

ditate : ct tamen unum non dicitur ;equi-

F. Qi/if/ prr (liio, rnni (Uritur, ducX pcrsonx, rel Paler

el Fi/itfs duo sun/ ?

Similik^i' cuin (liciliir, (Itio siinl, PaliT ct JMliii.s, 11011 diialitalis qiicmliln-

lcin il)i poiiinius, scd hoc si^nilicaniiis, (jiiod iion csl lanliiin Palcr, ncc
tanluin Filius, s(mI l^alcret Filius, cl liic iioii csl illc : ila cl dr aliis liiijus-

niodi. Dactiani (11111 (licinius, Palcr ct Filius siinl dii.c |i(M'sontC, lioc sig:ni-

ficainiis, (|iiod iioii lanliiin i'alcr csl |)crsona. ncc laiiliim l''ilins (>sl pcrso-
na, scd Palcr csl jjcrsona, ct l''iliiis csl pcrsona, cl Ihcc iioii csl illa.
 .

IN I SKNTKNT. DIST. X\IV. (i, II. <ii'.»

(Iriiiliiiii csl iiisi < iiiii ailjiirirto siil)j(.'cl(»,

a (|ii() ly Kiins iic( ipil Milisl.iiiliain (|iiaiii

AIITKIUITIS VI. I>i(»lial (lc |>liiiil»us siimil.

Ai» niiMi M aiilciii (licciKliiiii, (jikkI liccl ^^,) ,

llnnii l'<ilrr rl /''i/it/s rl S/iirili/s s/iii- noii (liriiuat, laiiicii (lclcniiiiial siiriiilica-
clns /iH(ji/ti iiKiihi imssi/iil /liri i/iiiis? tiiiu cjiis ad iialmam iii (jiia miimiliir
Palci- ct h'iliiis.

Ai» Ai.irii (liccndmii, (|ii(td l\' i/ni/s *\\- /\.,\ ^.

Dciiidc (ni.crilm-, riniiu l*alci' cl l''i- cit id (|ii(id csl (•()iisc(|iiciis osscnliuin f!t

lins ct Spirilus sancliis siiit iiiiiis? personain : ol (piodlilict dislinclijin, si-

Vidctiif, (juod sic ; (juia vc sit (listinctmn css(3ntialiler(3 sive per-

I. Sunt unus letcrnus, ct ly ;eternHs sonulilcr : ct idco in niasculino subjc-
nun diriinil ralionem unius : er{j;o divisiin cluin non iniportat ali(juid specialc in quo
j)(»ssmn infcrro : oriio Patcr (d iMliiis cl intelligatur unio i*atris ot Filii : lioc au-
Sj»irilus sunt unus. toin non facit ly lel/irnus vol imm/msiis
L*. lleni, Si ratione substantivationis Si auteni dicalur, quod secunduni lioc

ejus quod est ieternus, tros sunt uiius possemus concedore, tros sunt ens di- :

a'ternus, quare non siiniliter ratione sub- cenduin, quod boc quidam concedunl :

stantivationis de ly iinuSy Patcr et Filius sed ly ens magis dicil naturam quam ly
sunt unus. unum (juia unum nominat per modum
:

disposilionis applicabilis cuilibet, ens au-

SoLUTio. Dicendum, quod non conce- tem per moduin subjecti et naturte.

G. Ex quo seiisu. dicitiir in personis distincUo, vel persoucV distinctae ?

Ciim autem dicimus, distincttie sunt ' personre, vel distinctio est in per-
sonis, confusionem atque permixlionem excludimus, el hanc non esse il-

lam si^mificamus. Gumque addimus, distincta? sunt personae proprietatibus

sive difTerentes proprietatibus, aliam esse lianc personam, et aliam illam

suis proprietatibus significamus. Et cum dicimus, aliain et aliam, non di-
versitatem vel alienationem ibi ponimus, sed confusionem Sabellianam ex-
cludimus.

II. Qiionwdo ibi riccipialur (WHCvaiii)'?

Itaotcum dicuntiir discreta3 persona', vel cum dicitur discretio in per-

sonis esse, oamdom inlolligentiam facimus. Kodem enin) modo ibi|accipi-
tiir dislinclio, quo discretio. Kt con^rue dicitur ibi esse discrelio vel di-

' lii 'Mlil .joaii. .Mlcaumi- (lcfst Hiinl.

G20 0. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

slinclio, iioii divcrsiUis vel divisio sivc se|)aratio. llnde Ambrosius in lihro

T do Trinitate : Non eslipso Pidcr ([ui l-ilius, scd iulcr Putrcui ct Filiuni cx-

l^rcssa dislinctio est.

I. Quoniodo Trinltas i/n accipiatur?

Cuiu vcrodicitur, Triuitas, id significari vidctur quod sifinificalur cuin

dicilur, trcs pcrsona^ : utsicut non potest dici, l*atcr cst trcs ])crsona', vd
Filius est tres persona3, ita nou dcbct dici, Pater est Trinitas, vel Filius est

Trinitas.

na sunt, si intclligatur quid est dislingui

et disccrni.

ARTICULUS VIL Distinctio igitur in divinis est actus

notionem conseqnens, in quantuni est

Quid sit distmgui in divinis ? proprietas pcrsonalis : sicenim distingui-
tur una persona ab alia. Discretio aulem
est idem secundum ordinem et nurnerum
Dcinde quceritur dc hoc quod dicit, ibi, personarum, qui cst in divinis discreta :

G, « Cum autcm dicimus, distinctse sunt enim numerabilia sunt. Sed confusio est
pcrsonse, etc. » compositio eorum qu» numcrantur ad
Hic enim incipit pars socunda (lislin- invicem, inordinala : et in divinis dicit

ctionis, in qua langit quid signiliccuit di- acceptionem ejusdem sub diversis nomi-
ctiones notionalcs, distinclus, discretus, nibus, ut diccbat Sabellius. Alicnntio
trinitas. Et pencs isla tria per ordinem autem dicit scissuram per remolionem
sunt hic tria capilula : et iiaec omnia pla- unius ab alio, ut dicebat Arius.

K. IIoc vidctur cotitrarium csse pr<vdictis.

llic noii (>st iiradcrinittcndum, quod cuiu supra dicluiu sil Dcum ncc sin-
•
•uliircm mM" uiulli|)licem esse confitendum, idquc Sanctorum iiuctorilali-

l)us sit couliiiiiiilum, iii ('onliiiiiuiii vidcliir sciitiri^ Isidorus, diccns : l)i-

stinguenduin cst intcr triniliitcm ct uiiiliibMii. I']sl cnim uiiiliis simplcx ct

sinfi:ul;iris, Iriuitiis vci"o iiiulli|)lcx ct niimciiibilis : qiiiii Iriuiliis csl triuin

uiiiliis. Lccc uuiliilcm dicit cssc sin^uliircm, cl liiniliilcm mullipliccm cl

uumcriibilmn. Scd iid boc dicimus, quiii sin^iuliircm «iccc|)it sicut ct iilii

nccipiunl unuin : mullipliccin vcro et nuincrid)ilciu, sicul iilii dictiiil lii-

uum.
 : :

IN I SF.Nir.lNr. DIST. XXIV, K, AHT. H. 021

Si;it (;n.Ni'itA : lii liyiiinn <iiiil;iliii , 10- sit.i r.,idrn.

lius iiiiiiHJi iii;i('liiiiain ;.^iil)ci-ii;il triiiii.s cl

Ullll.S '.

AKTKTIIJIS Vlll.
SoLiiTio. Dicoiuluiii ;i(i |iiiiiiuni, ({iiod Soliiuo.
A.l I.

Aii hciw (licdhir hciis Iriniis ct iinits : ct in ;ii'i;iiin('iil() incidil iiill;((-i;i iiccid(Mitis :

(III /fiiiifiis sif Iriinii imilas ? sicut si sic [M'uco(i;ilur, S(i('i';il('s cst oiiiik!

aninuil, ([ui:i aniniiii csl unMiii in (jiio

uniuntur oiniiia aninudia. Taincn ([iii-

Doindc (|u;iM'ilur de lioc quod dicit in datn dicnnt, ([uod cuin dicitur, Irinitiis

uitima [liiilc l\: cc 7'rnnfas vcro unfltiplcr triuin cstuniliis, ctyniolo|^ia iK)iniiiis cst
cst ct iuoncrabilis : qina triiiitas cst sed de iioc su[)ra diximus, quia iicet se-
trimn unitas. » cundum nomen inqiortet cssentiam in
I. Coiitra enini videtur esse, qiiod Ka- recto, tainen sccundum signilicationem
ter esl trium unitas, quia est essentia rei e converso est : et ideo trinitas est
qutP est unitas trium : ergo Pater esttri- tres uniti in una essentia.
nitas. Au ALiuD dicendum, quod Deus non A.l 2.

2. PiiBterca, Cum dicatur trinitas nu- est nuinerabilis : etsi trinitas numerabilis
meraijilis, quare non dicitur Deus esse dicatur, hoc intclligitur de numero quo-
tres, vel duo : cuin omne numerabile se- dam, scili(5et notionum et personarum,
cunduin ali([uam speciem nuineri nume- et non simplicitcr nec iste numerus ex- :

rabilc sit. cludit simplicitatem vel unilatem essen-

3. Kem, Cum dicitur, Deus est trinus tiae, sed potius solitudinem et singulari-
el unus : aut ly Dcits supponit essentiam, tatem.
aut personam. Si essentiam : ergo essen- Adaliud dicendum, quod liaecestvera, Ad 3.

tia cst trina, quod falsum est. Si perso- Deus est trinus et unus et ly Deiis sup- :

nam : ergo aliqua persona est trina et ponit essentiam in supposito in communi
una, quod falsum est : ergo videtur non ct ideo gratia essentiae convenit ei unus^
esseconcedcndum Deum esse Irinum et et gratia suppositorum trinum, supple,
unum. esse.

* rilimi v(!rsus liymni Iste Confessor : Totius mundi seriem gubernat

« Sit salus illi, decus atque virtus, Triiius, ct uiius. «

Qui super cirii solio coruscans

 ()22 I). ALI{. MA(i. OIU). PILEI).

DISTJNGTJO XXV.

Qiiid siu,-iii(i<*iiliii' riiiii (li<*ihir pliiralBhM'. tvos ixTsoiia'

\i'l (liia* |)<*i'soiia*.

A. Qifid sifjni/iratnr /lor nomine, persona.

Pia'l(Ji'ea roiisideraiifliiin t\sl, (Miin hoc iioiiicii, prrsoiui (ul piaMlichiin

esl) secuiidiim suhsUuiliam dicalur, (|UcL' sil iiitelli^eiilia dicli cum pliirali-

ler jiroferlur, Ires persoiKe, vel dihP personte : el cum dicilur, Alia esl.

persona Patris, alia est [lersona Filii, alia est persona Spiritus sancti. Si
enim in liis lociilionihus /?6'/"6'07?^e vocal)ulum essenlin' intellij;eiiliam facit,

plures essentias confileri videhiiiiur, el ita pliires deos. Si vcro essenlia'

signilicationem ihi non tenet, alia est hiijiis nominis ratiocum dicitur, Pa-
ler est persona, vel Filius cst persona : el alia ciim dicilur, Paler et Tilius
et Spiriliis sanctus sunt tres person<e : et cuin dicitur, Alia est |)ersona Pa-
Iris, alia Filii, cl hiijusmodi.

n. Qnod cidelnr sernndum essenliam diri, A/ia rsl prrsona Palris, a/ia
Fi/ii, sive tres perso/icej ut nun diritiir, l*alrr rst persona, Fi/ins rsl

persona.

Persona enim, ul supra ail .\uj;usliiiiis, ad se dicilur : el idem esl Dco

esse personam (|iiod esse : sicul idcm esl ci esse, (|uod Deum esse. l'n(Ie

manifesle c(dli^ilur, (jiiod csseiiliam diviiiam piwedicamus dicenles, Paler

est persona, Filius est persona, Sj)iriliis sanclus est j)ersoiia, id est, essen-
lia diviiia : cl omiiino unum et idcm siuMiilicaliir nomiiic j)(M'soiia', id est,
I
essenlia divina, ciim diciliir, Paler csl jjersona, cl I'"iliiis csl jiersona :

(jiiod si^nilicatiir iiomiiic l)ci, ciim dicilur, Patcr est Deus, Filius est
I)(Mis. Ila eliaiii idcin sinnilicaliir ciim diciliir. Dciis csl Dinis, et Deus
esl iK-rsona. riroijuc ciiiiii iiominc esseiilia (li\iiia iiilclli<.iiliir, (jiiia

utruinque seciiiidiim suhslantiam dicitur. (aiiii vcro dicilur, l*ater et Filius

 IN I SlvNTIsM'. hlM. \\V, (1. (i2:{

('( S|)iriliis siiiichis siiiil Ircs |i('is(iii.i', (|iii(l iKiiiiiiic j)i'vy.nu;v sii^-iiilniimiiis?

(111 ('ssciili.iiii ? Iioc ('iiiiii \i(l('liir, si siipr.i pdsil.i Ncilm Aii|^iisli)ii (lili^(!ii-

lcr scriilciinir. Siipr.i ciiiiii (li\il, (|iiimI idcn Ircs |K'rs(iii;is (liciimis, (jiiiu iil

([iiod pcrsoiia csl, (•oiiiiiiiiiic csl Irilms. VX ilciii, ([iiin P.ilcr csl, jicrsoii.i, cl

l'iliiis csl jicrson.i, (d- Spiriliis saiicliis csl iicrsoii.i, idiM» Ircs jxfrsoii.i' di-

ciiiiliir. \'i(lcliir cr^o caiiidcm lciicr^^ si^iiilicalioiiciii lioc iioiiicii, pcrsoiui,

(•iiiii diciliir, Ircs jicrsMiia', ([iiaiii liahcl ('11111 diciliir, Palcr csl pcrsoiia, V\

liiis cst jicrsoii.i, Spiriliis saiicl.iis csl jicrsoiia. (Jiii(i, iil oshMidil Aii;^'iisLi-

luis, lioc diciliir, id csl, Ircs |KU'S()iia>, |)ro|)lcr illiid, (|iii(i id ([iiod |)ors()na,

osl, ('oinimine csl cis. Id crf;'o (|ii(kI comiimnc (^sl cis, id osl, Palri ct iMJio

el Spirilui saiiclo, \i(lcliir siynilioari iiomino pcrsoiin', cuin dicilur, injs

pcrsuna'.

(1. Aliter ('liaui ridctnr rv.sp ostendi, qiiod seewidtiin. e.s.se/itiani dieatur

etiatn eu/n pluraliter pro/ertur.

Alilorotiain vidotur [losso ostondi, ({uod ii)i nomino y^i^y.vo/Zte si^nilicotur

esseiitia, cum dicitur, trcs ()Oi'S(JiitC. Ut cnim supra dixit Augustiiius : Ea

necessitate diciinus tros [^ersonas, ut respondercinus qua^rentibus (juid tres
vel quid tria? (-uni er^o qua^ritui', quid trc.-i, vel (juid Iria, convenicntor

rospondetur cuin dic^itur, tres persona',. At cuni quicritur, (Juid trcs, vel
(|iiid tria, per quid de essentia qua^ritur. Non cniin invenitur quid illi tres

sint nisi esscntia. Si crfio quccstioni recte resjiondoinus, ojiortot ut respon-

dendo essentiam signiliccmus : alioquin non ostendciiius quid tres sint.

Si vero respondentcs, essentiam si^nificamus, ipsani esscntiani personie

noinine intelii^imus, cuin dicitur, tres [)ersoiia'.

opiniones dicentiuni personam in siny'U-

lari el [)luiali seinper subslauliani siyniti-
Divisio TK\Ti'8. care. In secuuda vero ponit suani opinio-
nein, quod in plurali ex tempore respon-
sionis lideliuin ad qua^stionem, quidlres?
« Prailerea considerandum r.y/, enni hoc non significaverit essentiani, sed substan-
nomen, [)ersona, etc. » tiam quam dicunt (jrcEci jTiocT-affLv, ibi, E,
Ilic inci|)il s(!cun(Ia pars in (pia Maj^M- « Sciendum est igitur, ([uod hoc nomcn,
sler accedit ad considerationem [)ersonai persona, etc. »

quiB numeralur dictionibus nuineralihus. In prima j)arte [^onit (juatuor caj)itula,

Vx ila (lividitur isladistinclio induasj)ar- iu (juorum primo movet (jua^stionem. In

les : in qu;iiuin j)iima ponil rationes el secuudo, j)onit rationem supra positam
02 i D. ALIJ MAG. OIU). PRyED.

ah auclorilalibus supra posilis, ibi. H, 3. Item_, Cum dicllur, rationalis natu-

« Pcrsona enhn, ul. supra ait Awjiisli- nc, sumitur natura in aliqua communi-
mis, etc. » In terlio, ponit rationeni ox tate : hoec autem communitas contrahi-
natura diclionis interrogativc sumplaui, tur in persona per hoc quod aliquid ad-
ibi, C, « Aliler elinm polcsl oslem/i, ctc. » dit : ergo persona in additione sc habet
In quarlo, ponit opinionem bas rationcs ad naluram : ergo est composita, quod
scquenlium, ibi, \), a Qnibnisdam vidc- falsum est, cum in divinis ejusdcm sim-
tur, quod nomine personai, etc. » plicitatis sit persona et natura.
i. Praeterea, Cum dicitur, substantia,
essentia, persona, natura : quare non
dixit pcrsonam esse substantiam indivi-
AUTICULUS I.
duam rationalis essentiae vel substantiae,
sicut naturae ?
Quid sil persona secundum diffinitioncm ?

Si forle dicas, quod persona est ejus-

Incidunt autem dute quiestioncs anlo dcm simplicitatis cum natura, et nihil
Liltcrn, scilicet quid sit persona sccun- addit : quia non dicitur ut ens dc essen-
dum diflinitioncm ? El, Utrum univoce- tia difliniti quod in diflinitione cadit obli-

tur in divinis personis et crealis? que, sicut cum dicitur simum vel simi-
tas nasi curvitas, et claudum curvitas
Ad 1'RIMUm ponitur diflinitio Hootii in cruris, non dicitur nisi unum : quia id
libro de Duahus naturis in una persona quod oblique cadit ibi, non est de essen-
Christi : Persona est rationalis nalur;e tia ejus. Si, inquam, sic dicas. Contra :

individua substantia. AHa diflinitio est 1. AHter est in difrinitione subslantiae,

Richardi in quarto libro suo de Trinitatc, et aHter in diffinitione accidentis, ut dicit

sic, Personam dicimus aHquem solum a PliiJosoplius in VII primse Philoso-
caetoris omnibussingulari propi-iotato dis- phi;c, quia in diflinitione subslanti(e non
crelum. Itcm, infra, ibidom : Porsona rocipitur accidcns, sed in diflinitione ac-
divina est divina' natura' incommunicai)i- cidontis necesse est recipere subjectum,
lis existentia. Item, infra, ibidem : Por- aut detorminatum, sicut in propria pas-
sonaest existens per se solum juxta sin- sione : aut indoterminatum, sicut in aHis.
gularem rationaHs naturac existentiae mo- Cum ergo diflinitur pcrsona, aut difini-
dum. AHadatura Magistris, haec scilicet, tur sicul substanlia supposita : sicut dicit
Persona est hypostasis distincta propric- Boetius expresse, quod persona nominat
tate ad dignitatem pertinente. substantiam suppositam : aut diflinitur

r)l)jicitur autem contra primam quia : ut accidens commune, vel proprium :

1. Magister dicit, quod iUa lioetii (k^- quia non est dare me(Hum. Si primo mo-
scriptio personLC,nonconvenitdivinispcr- do diflinitur : ergo nihil ponilur in dif-
sonis '. linitione ejus quod non sit de essentia
2. IIoc ctiam pcr rationcm ostendilur ejus aliquo modo : ot rationalis natura'
sic Quidquid non ost rationaHs naturie,
: ponitur in ojus diflinitione : ergo aliquo
non est persona Dous non ost rationalis
: mo(h) ost do esscntia ojus. Si autem (hfli-

naturae : ergo non cst porsona. Phima nitur ut accidens : tunc subjocti mentio
palet per se. Secinda j)rol)alur pcr hoc dobct fieri in (Hflinitionc, quod ilerum
quod rationale est diirerentia divisiva ani- falsum est.

raalis Dcus autem animal non cst,

: (juia 2. Itom, Commentator, ibidem, dicit,

corpus non est ergo ralionalis non

: est. (juod ea quae sic cadunt obliquc in diflini-

' Cf. III Senlentiarum, Dist. X, cap. I.

 IN I SF.NTF.NI'. DlSr. X\V, C, AIM'. I (lli.-J

(ioiic accidciiliiim, siiiil loco dilVcrcnliii- llciii, Si |)crsoii;i csl siil)sliiiili;i indi vi-

niin s|>ccilic;ii\liiiin iiccidciis : cl c;i (jikc dii;i, Ircs pcrsonir siiiil Ircs siihsliiiiliii!

iii i'C(i<i, siiiil !()(•(» ^'ciicriiiii : cl Ikic |);i- individiiio : i|iii;i iiiiilli|)lic;ilo (Jiriinito,

let : ciun ciiiin siiiiil;is diciliir ciiivil;is niiiitiprK-iiliilur (d. dininilio iiccossiirio :

iKisi, pcr i\ ciirrihis iioii dilVcii. siinimi ;i si crj.;() pcrsoiiii dicit (;sscnliiiiii : crgo
oliiudo, (luiii ulruin(|iio curviliis csl, scd Iros porsona'. oiunt tros individiiao ossori-
|)or ly iiasi : cr^o id ([uod cwxWi iii (ddi- liio, otc, (luod osl liaM-csis.

(juo in l;Uilnis diniiiitionibus, ost siihjij- Ilcm, Si dicat liypostasim : tuiic vido-

clum circa (juod cst pcr so csscntia iicci- tur siipcrlluc'rc id ([uod addilur, indivi-

dentis (lirHnili. Si cr-^o similc cst (juod ////^< .s7</Ay/c/////V/. Ad lioc oliain potcst ad-
adductum cst jno siinili, nitionabilis n;i- duci ([uod Hootius vcnando liiuic dillini-

turffi uolabit subjectum circa (juod cst tioncm, dividit substanliam in univcrsa-
persona, quod falsum ost. lom ct particularom, ct contr;iliit porhoc
3. Itcm, Aut ralionalis natura cst dc (juod addit individuii, oo quod substan-
substantia cujuslibct pcrson», aut non. tiii univcrsalis non ost porsona : ergo vi-
Si cst (ie substantia : tunc videtur objc- dctur, quod substantia stct in loco cjus

ctio procedcro. Si non : tunc accidonla- quod cst ut sccunda subslantia h(ec :

lilcr sc habet ad illam, quod itcrum fal- autem non est hypostasis ergo substan- :

sum est. tia non est idem quod hypostasis.

i. Itom, Roctius qua^rcndo diflinitio- Ucm, Roetius dicit, quod (ira^ci non
nem pcrsonse, dividit substantiam pcr vocant uTtoffxafftv, nisi individuum r;itio-

rationalein et irrationalcm, et universa- nalis natura? : ergo hypostasis idem cst

lem ct particularcm : crjj;o iy rationalis cum persona : et si substantia esset idem

natura in diflinitione contrahit, sicut dif- quod hypostasis, cadcret idem in diflini-

fcrcntia constituens : et sic orit de intel- tione suiipsius.

lcctu personae.
5. Itcm, Rationalis natura prcedicatur quod substantia signili-
Si forte dicas, Queest. 3.

in recto de qualibet persona : Socrates cat essentiam, sed supponit personam :

cnim cst rationalis natura, et Gabriel et hoc quod dico individua, additur ei

est ralionalis natura, et pater est ratio- ad expkanationem suppositi, quod cst in
nalis natura : aut crj^o prredicatur ut illo implicite sicut cum dicitur, Deus
:

accidens, aut ut substantia : non ut ac- Pater gcnerat, ly Deus signilicat esscn-
cidens sicut patet cuilibet : ergo ut sub- tiam, et supponit personam Patris pro-
stantialc praedicatum : ergo est de in- ptcr ly generat : quia soli Patri conve-
tcUeclu et ratione subjccti : et lioc puta- nit tamcn non supcrflue additur ly
: ct

bam ncminem dubitare : ergo vidctur Pater quia explicat suppositum, quod
:

scqui ratio prima, quia persona vidctur implicite fuit in ly Deus. Si, inquam, sic

esse majoris compositionis quam natura dicas. GoNTRA :

rationalis. t. Sccundum lioc enim ly suhstantia

supponit personam indeterminate, et si-

,8t 2.
Ultehius quaeritur de hoc quod dicit gnilicat essentiam et tunc quairo, Quid :

substantia : aut enim substantia sumitur facit ipsum sic supponere ? cum cnim

ibi pro essontia, aut pro hypostasi. Si dicitur Deus absolutc, non supponit per-
pro csscntia : ergo essentiaest individua : sonam, scd signilical et supponit essen-
scd individuum notat distinctioncm, tiam : sod potest trahi ex adjuncto no-
quam poiiit, circa substantiam : ergo tionali proptcr modum signilicandi, quia
lia;c distinctio ponitur circa essentiam : significat concrotive ad supponendum pro
ergo essentia dislinguitur, quod fylsuin porsona.
est. 2. Si dicas, quod ly individua cogit
XXV 40
 n-m n. Al.n. MAO. OUl). V\\M\).

sLippoiieic : luiic ohjicilur sicul priiis, niinlur in (liflinilioue person;o, et iion

quod in se stabil pro suhstanlia communi rem quae est persona.

qua} est essentia, ct ly 'uidivuluuninon Ai) dicendum, quod rationale
ALiLi) A<l

coarctal ipsum nisi rern suani ponendo dicitur communitcr, ct propric. Comnm-

circa ipsum : ergo distinctio ponitur nitcr jirout jior prius et posterius csl iu

circa essenliam diviuam. divina, angclica, ct humana natura : et

3. Pricterea, Xon est idem modus si- liinc rationalis natura discretiva veri ct
l^nilicandi in ly D('us,q\, in substjintia :
falsi, ct honi ct mali : proprie autcm
non enim concedimus, quod subslan- sumitur jiroul dicil Isaac, (juod ralio

tia j^enerat, licet concedamus quod Deus incij)il in uinbra intelligentia^ quia
Deum jrencrat ergo nou habet ita pro- :
iutolligonti;i accipit in intelleclu dei-
prie stare pro persona sicul ly Deus : ct formi. Ratio autem inquirens, et stu-
ita videtur illa solulio non posse starc. dons, et discursitans (ut dicit Dio-
nysius) habct acceptiones propter ma-
jorem sui obtencbrationcm, et ideo ca-
sJuacst- -i. Ulterils quoeritur, Quid prcedicat dit in diflinitione liominis : et cst ditrc-

iiidividua ?Aut enim dicit solam ne- rentia divisiva animalis. Verum est la-

gationem, ut quidam dicunt, aut positi- men, quod (Iregorius in' Homilia l']pi-

vedicit aliquid. Si dicit nogationem so- j)haniie vocat Angelum animal rationa-
lam : cuni igitur ncgatio sola nihil con- le : sed hoc alibi cxpcdilum cst \ quod
slituat, et nihil coarctct, videtur ncc dicilur animal non a natura animalis,
conslitui pcrsona pcr illud, ncc ctiam sod potius a vi animalis, ut videtur vcllc
coarctari substantia. Si autem dicit ali- Dionysius quia vim habet discrctivam
quid positivc, scilicct individuationem sonsibilium et rationalium.
per aliquid distinguens, tunc cx addi-
lionc sc liabct ad subslantiam : et ita Ai) ALiLi) dicendum, quod in veritatc Ad C|U«!
A(l I

persona erit composita. omnino simplcx, nullain potcsl habore

;\lias autcm diflinitiones disputare non diflinilionem : sed est simj)Iex, ut sim-
oportet : quia dubia earum palebunt c.\ plcx : ct est simplex, ut non simplcx :

solutione istorum. simplcx ut simplcx, sicut cns, et cssen-

tia, et hujusmodi, iu quorum difli-

Solutio.
Dico igitur sine prsejudicio, consen- nitione nihil quod non
potcst j)oni

tiendo (juibusdam antc me, quod si in- esset postcrius illis sccundum intclle-
spicialur proprietas rei quee est pcrsona, ctum, ct dc quo ipsa non prredicaren-
persona magis proprie est in divinis quam tur sine conviM-sione. Simplex aulcm ut
in autem rcspicialur usus
crcaturis. Si non simj)lex, osl qiiod re quidem simj)Iox
nominis fjuod csl j)orsona, dico quodsc- cst, sod tamon socundum modum in-

cuiidiim illam diflinilionem Hoetii non tolligendi Iiabot alitjuid prius : cl talo
competit divinis, nisi exponalur sic, ut est porsona, ct cffitera qua* in Deo difli-

substantia sil existentia, ut dicit Hichar- nimus. llnde bcne conccdo, (juod nalura
diis, ut suj)ra est explaualum, ol iudivi- ralionalis est de intellectu personae,
duum dicat dislinotum pnqjrielatc, ct sicut ons dc essentia ejus.
naliira rationalis pro iutolhM luali diviua Ouare ponilur iii
Si aulein quwralur,
A<l 2
])onatur. Kt hoc nujdo rospondeo ad ob- ohliquo ? Dicondum, quod ut dicit
jccta. Dionysius, porsona nominat suhstan-
Ai) piiiMrM dicondiim, qiind Magister tiam siipposilam, ol illa in crealuris
A<1 I.

rospicit usum eoruin iiiiminum (jua> j)()- diversitalom aliijiiam roi habol ad na-

'
Cr. 11 Sciilriili;iiiiiii. Ili^l. Viil, .Vil. 1.

i
 IN I SIINTMM". hlST. \\V, C, AIU. I. (i27

liiiaiii (•iiiiis csl, sivc siili (|iia csl. Iii lcl,ciiiii (li( iliir, hoiiio alhns, ly nlbiis
ili\iiiis aiilciu (>sl (livcrsitas scciiikIiiiii i'cli'1'l 111' ad linmiiictii ;ji'alia siippnsili

iDiiiliim iiilclli^('ii(li, iiiiii scciiinliiiii i|iiiid csl siilislanlia |iiiiiia. d noii 'jialiu

rciii : cl islaiM (livcisilalcin iiii|)iirlal sigiiilicali i|iioil esl sccuiida. (Jiiaito nio-
ii|ili(|iuis (|iii Iraiisiliviis csl. do diciltif .s7//Av/r/////a (jiiid iiiiiiiscujiisijiic

:* oi i.
.\i) Ai.iiu) (licciKJiim, (|ii(»(l iialiira ito- jtra^dicamciili : cl haiic vocant (juidam
nil r(>s|)(H'limi ad rciii iiahira' : (|iiia rcs siihslanliam htgicam : siciit dicil .\rislo-

nalura' csl (hiplicilcr : naliira' sciliccl iil. lelcs : Si qiiis cuhilali magnilu(hnc po-
snhjccla rci. cl nl conslilnla |tcr i|tsain, sila dixerit, (juod jtositum est, bicuhila-
Pcrsona anlcni rcs nulnriu csl, snhstan- lcm inagnitndinem vcl (juaiilitalem (!sse,
lia vcro cl csscnlia non imporlanl lalcin (juid csl dicit, ct (jtianltim dicit, el (jitan-

respocluni : cl lucc congrnc ponuntnr in Iniu signilicat : et si alhedine [)osila di-

(liliinilionc. xeril, (juod jtosilnin esl, coloreni esse,

j5 An ALii n bcnc conccdo, (jnod non osl (jnid est dicit, et (jualilatcm signilicul.

siniilc dc diflinilionc uccidcnlis : ([uia Possunius crgo dicere, (juod siibstantiu si-

accidcntis uulla cst diriinitio nisi sccun- gnilicet substuntium in cominuni,vel (jiiod

duni (juid : scd pcrsona non sicdiflinilur, ponutur pro hypostusi. Si primo mo(hi di-
scd potius natura rutionalis arKiuid cst cerc volumus : tunc dicemus, quod licet

personte vel rc, ut in infcrioriltus : vcl substuntiam signilicel, non tameii sup-
niodo inlelligcndi, ul in supcrioribus. ponit eam, sed supponit pro hypostasi.
An iioc aulem quaeritur, Ouid cogat
ucest. ^. Au iD (juod ullerius quoeritur dc siib- eum sture pro hypostusi ? Dicendum,
stanlia, quid signilicet ? Diccndum, quod dc so potest stare pro ntroque,
quo(t siihstanlia dicilur quutuor modis. scilicct pro natura communi (jnoe est ut
Ouundoque enim dicitur subsluntiu di- secunda : et hypostasi quaj est ut prima
visa contru uccidcns : et sccundum hoc substuntiu, et per udjunctum individui
nominut nuluram primi pr;iedicum(.'nti, stubit pro hypostusi, hcet signilicot sub-
vel rcm qu;c communis est priniiE sub- sluntium : ot hoc videtur cssc de inten-
stuntiae et secundoe sulvatum in utruque : tione Boetii, quiu boc modo venutur dif-
haec autem substuntiu nihil aliud est linitionem.
quam ens per se existens, gratia ejus
quod est per se existere divisum contra Au HUG uutem quod ulterius objicitur, Ad ..uaest 3

accidens, quod est ens in alio existens, quod secundum boc essentia erit indivi-
sicut acipit Aristoteles substantiam in dua diccnduin, quod non
: quia udjc- :

prima philosopJiia in libro IX, in princi- ctivum duo facit circa substanlivum cui
pio, ubi dicit Dictum est de ente: cui ut- adjungilur : restringit enini ipsuni, et

trihuuntur aliu enlis pra-dicamenta, ubi ponit rem suam circu ipsum : ut palet,
dictum est de suhstuntia : dicunlur enim cum dicitur, hoino albus : dicimus enim,
multu cntia secundum quod recipiunt quod hoino hubot significutum et supj)o-
diflinitionem substuntiae, ut quulitus, et situm et non oportct, quod udjcctivum
:

quuntitas, et aUu quie dicuntur hoc mo- ponut implicutionem circu utrumquc, sed
do. Secundo et terlio dicitur substantia circu illud cujus primo est accidens, ct
per purtes divisive istius, scilicet primu, hoc est suppositum : et per consequens
et secunda, sccundum quod primam di- non rcstringitur ly lionio in signilicuto,
cimus ub actu substundi secund» ct ucci- sed potins in suppositis. Ita dico hic,
dcnti secundam uutcm ub actusubstandi
: quod substuntia significut substuntium in
prinue et accidcnli, ({uod etiam subsislere communi, ct adjoctivum respicit ipsum
convenit ei gratia itrima? in (juu hu- socundum id cui convenit per se distin-
bet essc, et non gratia suiipsius : ut pa- ctio quae importatur per ly indicidua : et
 ()28 D. ALD. MAG. ORD. PR^D.

idoo ponit dislinclionom in supposifo : ot nes dantur por comparationem ad id quod

idoo palot cliani, (|iiaic non suporlluit ly individuat pcrsonam. Et prima dicit lioc
individua non enim haberet substantia
: in communi secundum quod compctit
quo traherelur ad substandum pro sup- Doo, Angelo, ot homini. Secunda autem
posito incommunicabili, nisi adderetur divina? tantum. Tortia vidotur corrigcrc
individua. diflinitionem Roetii, quod melius dicatur
Ad hoc auteni quod probalur, quod existontia quam substantia. Quarta dicit
substantia de se dicat suppositum, et in- subjoctum ])orsonse, ct proprietatem in
dividuum oxplicet bene concedo, quod: communi. Mairistrorum autom diffinitio
mihi non vidctur vorum, sicut probat ob- datur per comparationom ad inores vol
jectio. civilia, juxta cujus similitudinem trans-
Ad hoc autem quod objicitur, quod sumitur nomen generaliter ad individua
multiplicato diflinito, etc. Respondeo, rationalis naturae.

quod nescio quid prohibcat, quin hoc

sensu possumus dicere tres sul)stantias
individuas rationalis naturai : quia subs-
tantiastat prosupposito : ethoc beaecadit ARTIGLXUS II.
in pluralitatom, oo quod distinctio (ut jani
habitum ost) non ponitur circa cssentiam An persona univoee sit in divinis et in
qua3 ost substantiffi signilicatum. Si autem creaturis ?
vclimus diccre, quod substantia siguilicat
hypostasim, ut quidam Magistri dicunt :

tuncdicemus, (juod non suporfluit additio Secuudo quaerilur, Ltrum univoce sit
individui quia licet hypostasis sit sup-
:
in Doo ct in crcatura?
positum distinctum, non tamen ralionem Videtur autem, quod non quia :

distinctionis importat in nomine : et haec 1. Dicit Richardus, quod in Deo distin-

ratio distinctionis siirnincatur, cum dicitur guuntur personae propriotate originis tan-
iiidividaa. sicut cum dicitur, Deus Pater tum in Angolis autom propriotatibus na-
:

generat, ly Deus dicit suppositum vorbi turalibus, non originis iii hominibus :

quod imporlat actiim notionalem l*atris : autom ulroquo modo. Ergo vidctur, quod
nec supcrllue a(Mitur Paler, quia dicit porsona iii triplici ratione conveniat tii-
ralionem qua suppositum refertur ad ta- plici naturic rationali.
lem actum, qui Palris proprietate signi- 2. Item, rsihil est univocum Doo ct
iicatur, cum dicitur, Deus Pater. crcaturae, ut supra saepe probatum est :

pcrsona convonit Doo et croaturae : crgo

Ad qutest. 1.
Ai) iioc quod ultorius quaeritur de iy non univocc,
iudividua, sino prfpjudicio dico, quodpo- Skd contra videturquod univoce : Ni- seii comr

sitive inlelligitur : iiogatio {'niin conso- liil oiiim quantumcumquo di-

proliibot
quons positionem rclin(|uit positivum au- stantiaoadom ratione communi partici-
te se. parc nogationem, ut Douin et lapidom
Ad id quod contra objicitur, dicondum non ambulare : sod porfoctivum personai
quod rationo aflirmationis non exprimi- consislit in nogatione, scilicct individuum
tur soparatio ejus a substantia commimi, ({uod ullimum ost. ct persona^ completi-
scd ratione negationis et ideo nomina- : vum : orgo vidotiir. qiiod univoco con-
tur a noirafiono, ciim dicitur substantia voiiial.

individua, ut idom sit quod subslanlia

communicabilis. Llterils si conccdatur, quod conve- (jures».

niat por prius ol postorius, quaeritur, Gui

AlitB autcm diflinitiones Richardi om- convcniatpor prius? Videtur, quod prius

I
 IN I SKNTKNT. DIST. X\V, I). fi2!)

convcninl croiitni'a^ : (|iiiii iu illa oiimia l.iiiliiiii cxislcic soluiii [tci- sc kcciiimIiiim

S(iciiii(luni |)r(>|)i-iclalciii iiivcMiimliir (|iia' nioduin riilionalis niiluiic : cl idcn vc-

poimnlur in (liriiuilioiic |icis(>ii;c : scd riiis csl pcisona in divinis, iilii iinn divi-

uon cslsic iii Dco (lui onmiiio siini>Icx dilnr ali iilia, scd (lislinf;iiilur, (jimiii iii

csl : erj^o j>cr|»rius convenil lioniini. infcrioi-ihus.

y\i) AMi 1) diccnduni, (jiiod lio(; vcriiiu A'i z.

SoLUTio. Dico sinc pncjudicio, ([iiod esl, (luod niliil csl oninino univocuin,
convcnil pcr |iiiiis cl posU^rius : cl rcs ncc eliani est sinipliciter iPfjuivociiiii id

(juidcin pcr prius (>st in Dco (|u;mi iii iii- (luod invenitur iii creiiliirii et iii Cicii-

rerioribus, secunduin nsuin aulein nonii- lore.

nis pcr prius est in inrcrioril)US. An alhu) (rK^enduin, quod ly individiia

Ai) iMUMCiM crgo dicenduni, (luod pcr- non est siiniilicitiM- ncj^^.itio, sicut non
sona in (|uanlum abslraliit ab hoc et illo ambulare, in Deo et in hipidc : ct idco

modo, ad dislinctionem pcrsona^ divina^ non est simile : et tainen (luidiim conci;-
snb natura eadem remanente, referlur dunt conclusionem propler arj,^umenlum.
distinclio personalis in inferioribus : quia
sicut diclum est supra, quod distincti An in quod ulterius quserilur, palet Ad quaest.

sunt unum natura vel diversi in nalura, solutio per ante dicta.

nihil facit hoc ad rationem personce, sed

D. Opinio quorumdam qui putant cssentiam sifjnificari nomiuc porsonsR,

cu7n dicimus tres personas.

Quibusdam videtur, quod n^nVmQ personse significetur essentia, cum di-

citur, trespersona3 : propterea quia Augiistinus dicit ideo dici tres perso-
nas, quia comniune est eis id quod est persona '
: ut sit talis intolligenlia,

Pater et Filiuset Spiritus sanctus sunt Ires personcG, id est, sunt Ires id

habentes commune quod est persona, id est, tros sunt quorum quisque est

persona, id est, essentia. Sed quomodo juxta hanc intelligentiam dicetur,

Alia est persona Patris, alia Filii? Et hoc etiam ita volunt intelligere, scili-

cet, aliusest Pater, et alius est Filius, id tamen commune habentes quod
est persona. Et hoc confirmant auctoritate Augustini qui in libro VII de
Trinitatc ait : Tres autem personas ejusdem essentia?, vel tres personas
unam essentiam dicimus : tres autem personas ex eadem essentia non di-

cimus : quasi aliud ibi sit quod essentia est, aliud quod persona est -. Ilac
aucloritate et prai^missis conantur asserere, in prffidictis loculionibus no-
men personai essentiam sigiiificare. Sed quid respondeliunt ad id quod ipse
Augustinus in libro de Fiitc ad Pctrum dicit, scilicot quod alius est Pater

1 S. AcoiiSTiNCS, l.ii). VII de Triiiil;ilf, ciii). G.

''
Idkm, Ihidern.
030 1). ALIi. MAr,. ORD. PR.^n

ii) persona sivo pci>>on;ililei', aliiis pcrsonaliler Filius, aliiis |)ersona]iter

ypirilus Sanrlus' ? Onomodo eniin alius personalitcr Patcr. alius persona-

literFiiius, alius j)crsoiia]itcr Spiritus smikIiis, si in csse pcrstjiiam omniiio

conv(Miiiml, id cst, si pcrsona essentia' lanlum inlc]]igentiain facit? Ideo
n()l)is videlur atiicr ]io(^ jiosse (]i('i con^iiicnlius jiixla callKdicdnim Doclo-
riim aucldiilales.

nitur et signilicatur essentia : et per ly

per se connotatur distinctio. Plures au-
Expositio Textus. tem distinctiones, ut cum dicitur, Pater
etFilius sunt personae, id est, unum sunt,
et ad invicem distincti.

I)eiii(le qiuTrilur de lioo quod dicit in Sed videtur, quod ex ista opinione se-
quarto capitulo prim;e partis, il)i, 1), (pjatur hseresis sic : Haec pcrsona est Pa-
« Pafcr cl Fi/ius ct Spirilus snnclns siint ter : liic secundum istos non fit demon-
trcs pcrsonie, id est, sunt tres id habcn- stratio nisi essentiae : et essentia Patris
tcs conimune quod cst persono, ctc. » est essentia Filii : ergo persona Palris
Isli dicel)ant, quod pcrsona non signi- est persona quod falsum est et liae-
Filii,

ficat nisi essentiam, et supponit eamdem, rcsis et ideo huic opinioni non est ad-
:

et connotat distinctionem quandoque liaerendum, Sed secundum supra dicta,

iinam, quandoque plures. Unani, sicut dicendum quod persona significat suh-
cum dicitur, Pater est forma, id est, per stantiam suppositam cum proprietale, ul
se unum ilji enim : per ]} nnuni suppo- dicit Dionvsius.

F, Qiiod li(n' noincii, pcrsona, liipHcUcr iii Trinitale arripiiur : cl Iujsc est

ulitis et CathnUca doctriua dc pcrsona ct pcrsonis.

Scicndum cst ifiitiir, ({iiod lioc iKJmcn, pcrsono, mullipliccm inlclli^cn-

liam facil, n(jn iinam laiiliim. VA, ul Ililarius ail iii liliro l\' dc Triiiitate :

iiitclli^cntia (iicldiiim c.\ caiisis cst assumcnda (liccndi : (|iiia non sermoni
res, sed rei sernio sulijectus esl. Discerncntcs cr^o diccndi caiisas linjiis

nominis, sciiicct pcrsona, sifi^nificationc disliiifiuimus dicentes, ([iiod lioc

iiomcii, scilic(d jicrsoiia, pn)|)rie sccundum sulistanliain dicilur, ct csscn-

liam si^nilical, siciit sujira (jslcndil Au^uslinus', cuni diciliir : I)(MIs csI p(M-

sona, Pal(M'csl |icis(ma. (Jiiadam laiiicii ncccssilalc (iil siij)ra dixil Aiiiiii-

siiniis) Iraiisialiim csl Ikic iioiikmi.iiI |)]iiralil(M' diceretur lr(*s j)(M'S()iKe, cuiii

((uaM"(M'cliir, (jiiid Ircs, vtd (|iiid liia, iil)i iioii sinnilical csscnliam, id csl.

'
S. Aur.usriNLs, i.il' il'^ litli' .nl Cfliiim, lap. I.

« Cf. Supra, l)M. XXV, lil. IJ.

 m I SKNTKNT. Disr. \\v, !•:, Airr. :i. i.n

naliiiain dix iiiiiiii (|ii<r ((Hiiiiiiinis csl Irilnis |»('rs(Hiis, scd siihsislciiliiis \i'l

liyjioslascs sim-iiikIiiiii (Jr<cc(»s. (ir<cci (|iii|)|»c (iil siipr.i divil .\iif:iisliiiiis)

alilrr <icci|»iiiiil suiislaiiliaiii, id csl, liy|i(tsl;isiiii, .ililcr ikis. Noscniiii siil)-

sl;uili<iiii diciimis cssiMiliain sisc iiJiliir.iiii. Pcrson.is .•iiilciii diciiniis siciil

illi diciinl siihslantias, id csl, liypdslascs. Si crfi,(i iKi.sila i'icci|)iiiiiis jxirso-

nas, nl illi accipiiinl siihslanli.is, vcd liyposlasos : <il, illi iililcr <icci|)iiinl liy-

pnsliiscs (|iiiiin ikis siihsliinliiini : idil(»r crf^o nos accipiniiis pcrsoiiiis iiniiin

siihsliuiliiiin. (aiin cr<;() diciiniis Iros pcrsoniis, noii ilii y;c/.so//,7' noiiiino (!S-

sonliiiin sii;iiiliciiniiis. (Jiiid cifid dicimiis? Diciiiins, ((niii Ircs porsoiiii'. siinf,

id osl, Iri^s suhslanliio, scilici I Iros onlos : pro (iiio (iiioci dicunl, In^s iiy-

poslases.

DIVISIO TEXTUS.
ARTICULUS III.

Deinde accipe secundam partem di- An in divinissit alia communilas quam

stinctionis quae incipit ibi, E, cc Sciendiim naturcB sive essentise divinse ?
est ergo, qiiod lioc nojnen, etc. »

Hsec enim pars dividitur in tres : in

qiiarum prima tangit Magister significa- Inciditautem hic dubium de hoc quod
tum hujus nominis, jiersona, secundum dicit in primo capitulo, ibi, E, in fine :

suam opinionem. In secunda autem ex- « Cum ergo dicimus tres personas, etc,
positiones auctoritatum in quibus po- ubi non significat essentiam, id csl, na-
nuntur dictiones numerales, vel distin- turam divinam quse communis est tribus

ctionem notantes cum hoc nomine, per- personis, sed subsistentias.

sona, secundum istam opinionem, ibi, I, enim videtur falsum
IIoc :

« Nunc inspiciamus, Utrum secundum l.Non enim est communitas in divinis

eamdem rationem, etc. » In tertiaproljat, nisi naturae persona autem est commu- :

quod persona in divinis facit triplicem nis : ergo significat naturam.

intelligentiam, ibi, L, in tine : « Ex prse- 2. Praeterea, Persona est communis,
dictiscolligitur, etc. » et natura communis est : aut eadem
In prima harum sunt quatuor capitula, communit.ite, aut alia non : alia, quia
in quorum primo ponit opinioncm, qaod nihil aliud in divinis commune est tri-

significat substanliam et hypostasim. In bus : ergo eadem : ergo significat es-

secundo adhibet probationem, ibi, F, sentiam. Si forte dicas, quod est com-
« Elhic sensus adjuvatur, ctc. » In ter- mune re, et est communc ratione : et
tio respondot quaestioni haireticorum fa- persona estcommune ratione, et essenlia

ctae per quid secundum opinionem

res, re. CoNTHA : Aut illi rationi aliquid sub-
ilhim, ibi, (}, « Ad hoc autcm quod illi est, aut nihil. Si nihil : tunc est cassa et
dicunl, etc, » In quarto excusat quod vana. Si aliquid : aut illud est natura,
dixerat tres res, ibi, II, « Non autem le aut aliud : et indeprocedatur, ut prius.
moveat, etc. »

Pr.cterea, Magister videtur innuere,

Quffist.
 632 D. ALB. iMAG. ORD. PR^D.
quod pcrsona si,irnifical in plarali aliud, in habitudine supposili ad naturam, ct
ot aliud iu sinj^^ulari : ct lioc est inipos- Deus
in ly ut in communi nalura secun-
sibile, quia pluralc non nisi ycminat dum rcm : et hoc determinalum cst su-
suum sint,Mjlare, et non variat signifiea- pra : et ideo in uno cadit plurahtas, in
lum. alio non.

Soluiio.
SoLLTio. Diccndum sccundum supra quod quterilur de opinione Ma-
Ai) in
Ail qiiees
dicla, quod nulla esl communitas in di- gistri, dicendum quod ipse non est illius
vinis nisi csscntite : sed ex illa signifi- opinionis, sed polius, quod personasigni-
canlui' multLB cx consequenti, sicut di- ficet substantiam subjeclam, sicut supra
slingucndo suj>ra notalum est '
: ct bcne probavit : sed intendit, quod licet signi-
concedo^ quod illie communitates se- iicct eam, non tainen supponit eam, eo
qucntcs sint communitatcs rationis. quod in inlellectu suo claudat incommu-
Ad iLi.ui) autem quod contra objici- nicabilc importatum pcr ly individuum,
tur, dicendum quod rationi respondet quod cadit in ejus diflinitione : et illud
aliquid in rc : quia realiter significatur, ponit circa su[)positum, et non circa si-
cum dicitur, tres pcrsonre sunt unus gnilicatum, ut dicluin est in qusestione
Deus : aliter enim dicitur communitas de diflinitione persona^ : et idoo intendit
substantiae pcr ly Deus, et aliter pcr ly dicerc, quod in plurali numerum ponit
sunt, ct aliter per ly isti vel personse : ct non circa significa-
circa suppositum, et
una commuiiilas nalurse in om-
licet sit tum suppositum enim suum significatur
:

nibus importata, non (amen sub eodem per subsistcntiam, vel hypostases, sicut
modo significandi : quia iii ly persoucV dictum est supra in qua?stionc de qua-
importalur ut in suppositis, et in ly sunt tuor noininibus.

V. Ostcjidit vcrha AiKjustini convcnirc liuic sentcnli^n.

VA liic sonsiis ndjuvatnr ox vorbis Auguislini prcoinissis, si intcrius iii-

tolligaUir ^ Oiiia oiiiin l\'itor est porsona, id (^sl, ossontia, ol Filiusost |)(m-

S()!ia, ot S|»iriliis s.inctus porsona, idoo (licuiilur Iros personio, id ost, Iros
sul)sisl('nli((>, Iros onlos. Non oniin possiinl dici Iros sul)sistonlia% v(d on-
les, nisi sin|.^ulus ooruin esset porsona, id est, essontia. Quia erg-o eis coin-

mune est id quod ost persona, id est, essontia, idoo recle dicunlur tres per-
sonaR, id est, subsistcnlifo vol subsistonlos : ut sicut ossentia qua^ est eis

comimiiiis voro ac j)r(q)ri(' (^st : ila illi tres vero ac j^roj^ri^» suhsistontiaM-el

onlos inbdligaiihii'. IdcDqiic Auiiiislinus 3 caiisas diclorum discornons, dicit

tros jiorsonas osso uiiain ossonliain vol (^jiisdcm ossonlia', non ox oadom es-

sonlia : m^ aliiid inl(dli,ualur ibi osso j^orson;!, aliiid (^ssciilia : Iros oniin

'
Cr. Supni, Disl. .Wlll.
* Edit. .lojmnis .Mloaiimt^ xnteUiffnnliir.
' S Ai;.'.t'STiNUs. I.iii. VII .!(• 'riiiiil.ilc. c;\\\. (>.
 IN I SENTENT. DIST. \\V, 1«, AUT. i ICT 3. (m

l)ors()iia>, i(l osi, siihsislcnli.i', iin.i siiiil cssciiliii d iiiiiiis ossoiilia', noii

nuliMii smil iiiia pcrsoii.i vcl iiiiiiis iicrsdiho, licot porsoiia s(U'iiii(lii iii siii)-

slaiiliam (licatiir aliiiiiandu : iiaiii si lioc (licorotur, confusio lionst in pci-

SOIIIS.

AHTlcrLUS IV. AHTICliLnS V.

Aii in (livinis polest admilti, qiiod sinl Qnarc hcne dicitur, ejusdemessentuB, et
tres entcs ? non ejusdon Dei : (/iiare quiclibcl
persona, et non quilibct Dcus : et cur
non potcst dici trcs pcrsonse cx eadem
Deinde qugeritur de lioc quod dicil, esscntia ?

ibi, F, « Tres cntcs, etc. »

Dicit enim Anselmus in Monolngio,
quod esscnlia, esse, et cns, dilferunt, Deinde quaeritur de hoc quod dicit in

sicut lux, et lucere, et lucens : ergo ens secundo capitulo F, circa hnem : «Augu-
non est nisi essentia ens : sed tres sunt stimis... dicit fres pcrsonas esse unames-
una essentia : crgo sunt unum : non er- sentiam vel cjusdcm essentige, non ex ea-
go tres entes. dem essentia, etc. »
Quaeritur enimratio hujus.
SoLurio. Enles potest teneriparticipia- 1. Similiter quare dicimus, ejiisdcm
liter : et sic conceditur, tres entes, hoc essenfise, et non ejusdem Dei esse tres

est, tres qui sunt : quia sic in se claudit personas : cum idem dicat ly Dci, et cs-
rem sui verbl cum hoc nomine qid : et sentia ?
sic intelligit Magister. Si autem nomina- 2. Item, Bene dicimus, quselihct per-
Hter sumeretur, tunchaberet calumniam. sona, licetpersonasignificetsubstantiam :

Scd tunc adhuc dicendum est, quod pot- non tamen dicitur, ciuilihef Dcus : ct

est sumi secundum modum signilicandi, quaeritur ratio hujus.

quia dicit concretive : et tunc refertur
iterum ad personas : ita scilicet, quod ly SoLUTio. Dicendum, quod cum dici-
Solulio.

tres sit substantivum, et ly entes sit acti- tur, cx cadem cssentia, prsepositio ex
vura. Si autem sumatur absolute pro es- iinportat causam, et praecipue materia-
sentia, et sit substantivum, falsa erit lo- lem : ct cum essentia non sic se habeat
cutio : licet quidam dicat, quod ens ge- ad personas, ideo non recipitur illa.
nerale est, et potest referri ad personam, Ad ALiuD dicendum, quod essentia Ad 1.

et ad naturam aequaliter : et tunc non significat naturam per modum formse :

orit eadem ratio de omnipotentes, vel et ideo licet sit idem in re cum personis,
xterni, vel alio : sed tamen ars dirigendi tamen dilfert in modo intelligendi, sicut
se in talibus hjculionibus notala est su- quis est a quo est et ista diversitas in :

pra '. modo signiticandi importatur in obliquo,

cum dicitur, tres persona^ unius essen-
tiae : Deus autem non dicit ut quo est,

'
Cf. Supra, Dist. VIH.
 G3i D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
sed polius deitatom noniinat in eo qui divinis : et ideo diclio distributiva inve-
habet eani : el ideo dicit, ut quis cst iii nil materiam sute distributionis. Deus
il)i

conimuni : ct idco non lalis diversilas nutem nominatsubstanliam concretive,et

in nomino in modo siprnificandi importa- non suppositum, nisi forte ex adjuncto
tur. tcrmino notionali ; et ideo non sinit sibi

Ad 2. An ALiiD diciMKJuin, quod pcrsona conjungi signum distribulivum.

dicit suppositum : ct illud phirilicalur in

G. Objectioni illorum hic respoudr.t, rpia nitutitur probnre personas secnn-

ditm esscntiam accipi : qnia respondemus ciuserentitms quid tres, vet quid
tria.

Ad lioc aiilein qiiod illi dicunt, ruin qUfOritur, quid Iros vel tria, de es-
sentia quforilur, quia non invenitur quid illi tres sint nisi essentia : per hoc
volentes nos inducerc ut nomine persoutX' essenliam intelli^amus, ciim
respondemus tres personas. Ita dicimus, Induhitabililer veruin cst, quia
non invenitur unum aliquid quod illi tres sinl, nisi essentia. Unum cnim
sunt illi tres, id est, essenlia divina. Unde Veritas ail, lujo et Pcder unnm
sumus '. Verumlamen cum qucTrilur, quid tres vel qiiid Iria, non de essen-
tia qua^ritur, iiec ii)i quid ad essenliam referlur. bed cum fides Catholica

tres esse profiterelur, sicut Joannes in epistoUi canonica ait : Tres sunt
qui testimonium dant in cceto ", qufprehatur quid illi tres essent, id est, an
essent tres res, et quce tres res, et quo nomine illcT tres res sijjfnificaren-

lur. Et ideo loquendi necessitate invenlum est hoc nomen, persona^ ad

respondundum, etdictum esl, tres personcu.

supponcbantur cum suis propriotatibus

in verbo Joannis, cum dicebal, Pater,
AiniClLUS VI. Verbum, et Spiritus sauctus : crgo de
illis non quaM-ebalur cum igitur nibil :

Quxrilur de liwc quxstione, Quid liia an)[)lius sit in poi'sonis, nisi essentia, vi-

el quid Ires res ? detur, quod essontia quferebatur. Sed

coNTRA : Ilaec ctiam corta snpponobalnr in
vorbo Joannis, cum dixit, A7 lii Ires
Deindc (purritur de tcrtio capitulo, (1, /(uum sitnt : orgo videtur, quod nibil
ibi, « Ad liuc aulnu qnod illi dicKnt, poloial qua'ri, et sic quffstio inutilis

etc. » fuil.

Videtur cnim, (juod niliil (jua^r(d)alur

nisi essenlia : quia hyposlases certe SoLUTio. Sino prffjudicio dico, quod Sululio

« Joan. X, .10. ' I Joan. V, 7.

 IN I sI':mkm. nisT. xxv, ii. amt. :;. (;:{:;

quioslio imililis fiiil : (iiiifi lnl;! lidcs ox- inodo rcddiliir cssciilia, ct sociindo jiars

jjriiiudialiir in \(mIio .loaimis, iil proiial siiiijccliva : (U lioc iiiodo (xitcral ((iia-rc-

olijcclio. Taincii iiolaiidiiin, (jnod ly rc, ((iiid siihjcclivc cssciil, Ints, id csl,

c//^/V/ ([iian(l()((iic ([naMil dillinilioncin Y(d ((iiod rcs()()n(l(M('lur ali([U()d Kuiislaiili-

j)arl(Mn dininilionis ; cl ((iiandoi^iic ((inc- viiiii ((iiod dicftrclur iii coininuni di; (ms,

ril [larlcm snlijcclivam nalura' v(d css(M1- in ((iianliim ()lnros sunt : (d, ([iiia (km-so-

liu' coinmunis : nl ciiin dicilnr, ([iiid cst na sij^nilicat suiislantiam sul)j(!clam, iil

liomo ? rcs[)ondetur aniinal rationalc, su[)ra [latuit cx vcMhis Hoclii, idco (id(dcs

vd animal. Vid ciim ([u.Tritnr, quid natal admisiM-unl ([ua3stion(Mn, et rc!S[)ond(M'unt

in nuiri ? rcs[)ondclur [Viscis. 1'rimo (Miiin quod essenl tres [^ersonae.

11. Qald tres rcs, cl qifid una resJiic diriturf

Noii aiiloin te inovoal qiiod (lixiinns tros res. Non onini hoc dicenles di-

versiiruin roniiii nninoriiin j)onimns in Trinilate, sod ita trcs res (lioiinns,

nt easdoni esso unani (jnaindain suininain rein confiteainur. IJnde Au^u-

stinus in libro I de Doctrina Clirisliana sic ait : Ilesqnihus frucnduin est,

nos beatos faciunt : res ergo qnibus fruendum est, sunt Pater et Filins et

S[3iritus sanctus. Eadomque Trinitas una qutedam siiinma res est, cominu-
nisque fruentibus ea, si tamen res, et non rorum omninm causa sit. Non
oniin faoile [lotest invoniii noni3n quod tanta», e.Kcellentiffi conveniat : nisi

quxl molius dicitur Trinitas ha^.c nnusDeus. Sicut ergo tres res dicuntur,

et hcP sunt una res : ita Ires subsislentice dicuntur, et hae sunt una essen-
tia '. Ecce ostensum est quoe sit intelligentia hnjus nominis, persona, cum
diciinus tres personas.

est, in quibus ratione considcratur quod

unum est, re autcm quod est divisum.
ARTFCULUS VII.
SoLUTio. Hoc su()ra in jjrima distin- saiuUo
An possumus concedere tres essc sub- ctione est solutum : non enim vult dice-
stantlas, vel tres h/postases, sicut tres re, quod sola ratione dislinyuantur [)er-
personas ? sonae : sed rationeni vocat rclationem,
eo quod in rationc comparationis cujus-
dam consistit natura rclationis : nec in-
Dcindc quoirilur de quarlo caj^ilulo lendit, quod natura infcriorum tantum
II, ubi dicit : « Non autein le tnoveat, sit ratione una, sed quod secundum quid
quoddiximus tres res. » .
est unarc, et simj^liciter [)luralilas qua-
Dicit enim Damascenus quod tres [)cr- dam, quia secundum esse natuiic : ideo
sonae re conveniunt, ct ratione distin- dicit, quod ununi est rationc.
^uuntur : ct in infcTiorihus e converso

' S. Ai(,r-sTiNUs, \A\). I ,|c no.liiiia cliiisli;! -

iia, r,i|i. :j.
636 1). ALB. MAG. ORD. PR.ED.

I. Ex qno sensu dicatni\ Alia est persona Patris, aliaFilii, alia

Spiritns sancti?

Nunc inspiciaiiiiis, Ulrum socunduni caindoin ralionoin ol causain dica-

lur, Alia cst persona Patris, alia iMlii, alia Spirilus saucti? Quotl ulitpio

sane intelli^n potest : ut sit sensus talis, Alia ost subsistentia vol hyposta-
sis Piilris, alia suljsistoiitia Filii, alia subsistentia Spiritus sancti. l']t alia

subsislculia Pator, alia rilius, aHa Spirilus sanclus.

K. (Jnoniodo hsec intetlif/antnr, Alins in persona Pater, atins Filins, alins

Spiritns sanctns ?

Deindc quferitur, Utrum secunduin eamdem rationem accij)iatur, cuin

dicilur, Alius osl Pator in persona, alius in persona Filius, aliiis in persona
Sj)iritus sanctus : sive, Alius personaliter Pator, alius personaliter Filius,

alius personalitor Spiritus sanctus? Ad quod diciinus, quia otsi j)Ossit eo-

dein inodd accipi, con^^ruontius tainen ox rationo dicti alia vaiialur inlolli-
gentia, ul liic persona* noinino, propriotas persoutC intelligatur : ul sit son-
sus talis, Alius est iu porsonn vel personnlilor Pater, id est, proj)riclate sua
Pater alius est quam Filius : ot Filius proprietate sua aHus quain Pator.
Paloi iiali enim propriotate distiuguitur hypostasis Patris ab hypostasi Filii :

et hyj)ostasis Filii filiali i^ropriotato discornilur a Patre : ot Sj)iritus san-

ctus ab utroquo j)rocessibiIi propriotato distiuguitur.

qualilcr dicalur, Alia cst pcrsona Palris,

ctc, aliU^r quaui fcccrat in {)riino caj^ilu-

Expositio Textus. lo, ihi, L, « floc vtiam mocto sane, ctc. »

Incidit autcin hic qu,Tstio, Utruni |)os-

« Nwic inspiriamus, ctc. » simus diccie, Ircs sunt suhstanlia* vcl
Haec sccunda |)ars (lividilur iii Iria ca- Ircs liypostascs, sicul diciinus, trcs j)cr-
•>
pitula. In priino ostcndil, (jualilcr dici- SOUJIS ;

tur, alia cst j)crsona Palris, alia Kilii, clc. Kt vi(l(>tur, quod non : quia substantia

In secundo oslcndit, qualilcr dicatur, sii^nilical naturani, ct hypostasis cst idcm.

AHus cst Palcr in j^crsona, ihi,K,(( Deinde Hcm, una cst suhstuntia Irium : crgo non
qu,viili(r, clc, » In lcrlio cxplanal, Iresi
 Il\ I SKNTKNT. DIST. \\V, l„ iM, (i:n

SoMiiio. A(l Ii(tc lcvc csl i'('S|>()ii(l('r(' loco pcrsoiiic : cl idco (liciiiiliir Ircs liy-

S(Miiii(lmii |)r;iMl('t(M'iiiiii<ila : (iiiiii siii)- postiiscs : clsi (piiiii(lo(pi(' iiivciiiiiliir Kic-

slaiiliii |)i'()|)l(>r aMil)ii;iiiliit('iii iioiiiinis iit iil) y\iigiisliiio cl Aiiscliiio Ircs siilistaii-

apiid Littiiios iioii rccipitiu' iii pliiriili : li;i>, suiuiliir siihslaulia iil) in lii siilislaii-

iipiid (liiiM'()s iiiilciii vidclur oTToaTOKTic oss(^ di, ct pro lijpostasi.

\j. QuonKulo scctui(liun luinc nuxluni cliain in jir/ediclis loculioniOns

polcsl accipi?

Hoc oLiiun inotlo sane potest acci[)i persona in pi<ninissis lociilionil)Lis,

cuiii (licitur, Alin persona Patris, alia Filii, id est, alia est proprielas qua
Pater est Pater, alia (|ua Filius est Filius, alia ({ua Spiritus sauctus est Spi-
ritus sanclus. Ita etiani noniine persoutT. quidain proprieiatcs '
intelligere

volunt, cuin dicuntur tres persoua^. : sed inelius est ut subsistentias vel hy-
postases intelligainus, cuin diciinus tres personas.
Ex prfcdictis colligitur, quod nomen personcB iuTrinitate triplicem tenet
rationem. Kstenim ubi facit intelligeutiam essenticB, et est ubi facit intelli-
gentiam hypostasis, et est ubi facit intelligenliam proprietatis.

ceptiones personae sic accipi, quod per-

sona significat substantiam subjectam
Expositio Textus. cum proprietate : et ideo gratia signi fi-
cati accipitur prima significatio ejus, quse
est essentia : gratia suppositi vel subje-

Doinde nota circa ultimam partem di- cti accipilur secunda, quse est hypostasis :

stinctionis quae incipit ibi, L, circa finem :

gratia proprietatis lerlia.

« Ex prxdictis collicjitur^ etc, » tres ac-

M. Auctoritatibus Sanctorum ostendit ciuoddixit.

Quod autem secundum substantiam dicatur, et essentiam aliquando si-

guificat, supra ex dictis Augustini aperte ostendimus. Quod vero pro hy-
postasi afque proprietate accipiatur, ex auctoritatibus Sanctorum ostendi
oportet, ne conjecturis nostris aliquid ausi dicere videamur. De hoc lliero-

* Edil. .Joaii. Aliciiuinc, proprictalem.

 38 D. AlJi. MAG. Olll). IMI.El).

nynuis in /'J.rpositionc fidei ('utholiciv ad Dainasuni ila ail : Noii est pror-

susali(|uis iii Triiiitale ^radus, iiiiiihiue (jiiod iiifcrius superiusve dici pos-
sit : sed tola divinitas sui |)erfeetione auiualis esl, ul e.xceplis vocaliulis

qua) proprielaleiii iiidieaiil persoiiarum, (|ui(l(iuid iU' uiia persoiia dieilur,

dc lrii)us possit di^nissiine intelii^i. .Mipie ul confulaiiles .Vriiiiii, unain

eaindeinque Triiiitatis diciinus csse cssenliam vel sulistantiam, et Deuin
unum iii tribus personis fateinur : ita etiam impielateni Sai)eilii deciinaii-

tes, tres personas expressas sui) proprietate dislin^iiinuis : non ipsuin sibi

Palrem, non ipsum sibi Fiiium, iion ipsuni sibi Spirituin sanctum esse di-
centes, sed aliam Patris, aliam Fiiii, aliain Spirilus sancti esse personam.

Non enim nomina tantumniodo, sed etiain noininum proprietales, id esl,

personas : vei, utGrcCci expriniunt liypostases, id est, subsistenlias confi-
teiiiur. Xec Pater Fiiii vei Spiritus sancti personam ali^piando excludit, nec

Filius vel Spiritus sancLus Patris noinen jiersonainque recipit : sed Pater
semper Pater, et Fiiius seinper Filius, et Spiritus sanctus semper Spiritus
saiictus. llaque substantia unuin sunt, sed personis ac nominibus distin-
^'uunlur. Fcce liicapeite dicit llieronymus proprielates esse personas, el
personas esse subsistentias '. l'nde manifestuin fit quod diximus, scilicet

persona' noinine sif^nificari et iiypostasiin et proprietatem. Joannes eliam

Damascenus personas dicit esse bypostases, et eas dicit entes, ita inquiens :

Iii deilate iiuam iialuram confiteiiiiir, et tres bypostases secunduni verila-

tem entes, id est, personas.

dictuni est, quod ordo est in divinis - : er-

go gradus,
Et dicenduin, qiiod non seqiiilur : quia
Expositio textus. gradus dicil distanliani pcr inferius et su-
perius : ordo autem naturic non ponil
(juo aiter prior aitero, sed quo aiter sil

Deinde qua'ritur de lioc quod dicit ex aitero : et cave ne concedas in Trini-

Hieronymus : a Nvn cst prorsus aliquis talc esse gradus : quia lioc quidam conce-
i)i Truiitatr fjradus, etc. » dunt ponentes e.xlianeam signilicalio-
Iloc eniin videtur faisnm : quia supra nem.

'
tdit. .loaii. .Vllcaumc, f^iibsfaiitias. Cf, Stipra, Uist. X.\.
 CAPITUM KT AllTICDLOIlUM IN I SHNTKNTIARUM

(DIST. 1-XXV)

N.-B. — Capila signantiir pcr littcras, A, B, etc.^ articiitivero per niuneros

arahicos.

PR.^FATIO D. AlbERTI. 1

Prologus Magistri. 5
Expositio prologi magistri. 6

DISTINCTIO I

A. Procemium, De materia hujus libri, d librorum divisione. 13

E.xposilio tex(us. 14
Divisio loxtiis. 14
AiM. 1. Quomodo investij^^at subjectum Theologiaj ? ^5
2. Quid sit subjectum Theologite ? 15
3. ,Vn Theologia sit una scientia, vel phires ? 17
4. An Theologia sit scieritia speculativa, vel pratica ? 18
.>. De modis expoiiendi sacram Scripturam. 19
0. An (livisio bona sit in res, et signa? 20
7. An Sacramenta veteris legis conferebant gratiam ? 21

B. De rebus communiter agit. 23

Expositio textus. 2.3

Art. 8. An res bene dividantur in fruibiles, et utibiles ? 24

9. An beatitudine sit fruendum ? 2S
10. An creaturae juvent hominem ad beatitudinem ? 26
 .

()iO INDEX
11. Aii liominos nicdii sint inler res ulibiles, ct fruibiles? 26
12. An diffinilio priiiia verbi frui sit bona ? 27
13. An piinia diffinilio vorbi xdi sit bona ? 31
14. An sint trcs res quibus fruenduni cst? 32
l.i. Aii Deus possit cognosci ab aliquo croato intellectu? 34

C. liein^ qiiid intersit intcr frui, ct uti aliter qiiam supra ? 37

Divisio loxtus. 38
AnT. IG. Aii socunda definiLio idi sit bona ? 38
17. An secunda difinitio fnd sit bona ? 39

D. Determinatio eoriun qiix videntur contraria. 40

Expositio tcxtus. 40

E . A lia determ inatio 41

Exposilio tcxtus. 41

F. Utrnm hominibua sit utendum^ vcl frucndum ? 42

Divisio textus. 42
Art. 18. Utrum bomine sit fruendum ? 43

G. Hic quctritur, An Deus/ruatur, an utatur nobisl 43

Art. 19. An Deus fruatur soipso. 44

20. An omue quod est in quantura est, est bonum ? 45

H. Utrum utendum^ an Jrucndum sit virtuiibus ? 47

Divisio texius. 48
AitT. 21. An virtiitibus fruendum sit? 48
22. /\.ii bona voluntate sino virtutibus sitfruondum? 50

I. Epilogus. so

Divisio toxtus. 51
AnT. 2.1. Aii ])or onines potontias animao fruomur ? 51
 iNi)i:.\ (lii

DISTJNGTIO II.

l>o :ilysf<^ri<> Ifiiiiliilis <^l iiiiiliilis.

A. De TrinHafe ci unitate secundum quod creditur. 53

Divisio texlus. :i4

Aht. I. Au conveuienler ordineiitur luec tria, dicere, credere, et intelli-

gere ? o4
2. Utrum summuiii ali^iuid addat bono, cum dicitur summum bo-
num ? 5.1

3. Utrum purgatissimis mentibus tantum cernalur Deus? iJT

4. Utrum lux divina excellat capacitatem nostri intellectus? 58

5. An orane verum scitum sit a Spiritu sancto inspiratum ? 59
6. An in materia de Trinitate periculosius erratur ? 60
7. An nihil fructuosius inveniatur quam in materia de Trinitate? 60

B. Qiiee fucrit intentio scriberitium de Trinitate ? 61

AuT. 8. Quid raelius dicitur de Patre,Filio, et Spiritu sancto, quod unum

sunt, vel quod unura est? 61
9. An melius dicatur, Alter Pater, alter Filius vel alius, et alius?
: 61

C. Quis ordo sit servandus cum de Trinitate agitur ? 62

Art. 10. An in hac scientia sit primo procedendum per auctoritates ? 63

D. Testimonia Sanctorum de Trinitate. 63

Divisio textus. 63
Art. 11. An Deus noraen naturaj ?
sit 64
12. Quis dixit Moysi, Ego sum quisum, an natura, vel persona divina ? 67
13. An Qui est sit nomen Deo proprium ? 68
14. An Qui est sit prinium inter nomina divina ? 70
15. Au Doniinus sit noraen potestatis? 71
16. An Deus sit nominabilis a nobis ? 71
17. A quibus nominatur Deus, an ab orani eo quod melius est esse
quam non esse ? 72

E. Aperte ostendit, guod nec solitudo, nec diversitas, nec singularitas ibi est.,

sed similitudo. Ik

Art. 18. Pro quo supponit imayo, cum dicitur : Faciamus homincm ad
imaginem nostram '/
75
19. An termini numerales in divinis aliquid ponant ? 77
20. QuaM-itur, Quare in aliis entibus ad numerum hypostasum sequi-
tur numeius naturie, et non sequitur in diviuis? 78

XXV 41
r;i2 INDEX
F. Ad idcin qtiod coeperat redii, nt alias aiictoritates supponai. 79

Art. 21. Ulrum in unn principio omiiia facta sunt, vol in diversis, ut di-
cunt Maiiich;ni ? 81
22. Utrum nomen, Dem, habeat plurale
lioc ? 83
23. An David sit maximus Prophctarum ? 8S
24. .\n divina) sapientia; convenienler attribuantur possessio, concep-
tio, parturitio, etc- ,
qua- sibi attiibuit sapiens? 8.1'

2o. Quomodo intclligaliir hoc ijuod dicitur, T», Hethleem? 86

G. Specialia iesiimonia de Spiriin sancio. 87

Art. 26. Quatuor auctorifates de Spiritu sancto quomodo difTcrunt? 87

H. De tesiimoniis Novi Testamenii. 87

Akt. 27. Cuin dicilur, In nomine Patris, ct Filii, et Spiritm sancti, quid
dicit ibi, //) nomine, an essentiam, vel personam ? 88 ^

28. Aii prjBnoniina ista distinctionem aliquam notenf cum dicitur,

Ex ipso, et per ipsian, et in ipso ? 89 '

DISTINGTIO III.

A. Incipit ostcndere quomodo per creaturam poiuerit cognosci Creator. «jO

Arf. 1. An Philosophi cognoverunt unum cssc Deum ? 91

2. Quid cognovcrunt IMiilosoplii dv Dco, an quia est tantum? 93
3. An ista cognitio natuialis diilert a cognitioiu; iidci ? 94
4. An attribula in Deo siiit unum, vel plura ? 9o
'6. An per creaturam mundi debeat intclligi homo ? 96

B. Prima ratio, vel modus quomodo potuit cognosci Deus. 96

Akt. 0. Quod dctur ]irinia causa. 97

7. Quod creatiira non potest creare. 97

C. Secunda ratio qua pottiit cognosci, vel modus qtto noverunt. 97

AiiT. 8. Quod Deus est incorporeus, ct irnmufabilis. 98

D. Tertia raiio, vcl modus. 98

\\\\. 0. Quod Dciis sit suiuiiniin buiium. 99

10. l)e alio inodo cognosccndi Dcuin. 99

K. Quartiis itiodus, vcl ratio. 100

Aht. 11. l Irum lualuria prinia sit iiiliil ? 101

\1. 1 liumcv pcrpctiiilali' Jiiuualiii .clciiiila-, d c\ m.i^niliidinc po-

lentia.' inlinilas ? *^'
 1

IINDKX r,i:{

|'\ Quomoi/o iii rr<\ihiris apparrt vcstigluni Triuitatis ? {(Yl

Divisio lcxltis. lO.'t

AiiT. 13. C.iiiiis csl |ii()|iri(! (•(liiiiilid |mt vislii^iiiiii, ,iii liniiiiiiis l.iiiiiiiii ! I().'J

I i. (Juid csl vcsli^'iiiiii, cl aii cof,{iiili(i iicr vcsli^iiiin sil iililis .' 10.»

li). [)c |iailiiiiis vcsiiiiii iiiia) siiiil, iiiiilas, s|iecics, cl oi-do : aii (iiii-

vciiiciilci' assi^-iiciiliir .'

I0(»

Iti. Quai csl, ralio (uuiiucialioiiis (iivcrsoiiiiu vcsli^ioium '.'

I()'J

17. I)c alliiliulis pcisouaruiu (|uai aUriliuuiiLur cis u Maj^isUd '.'

H l

IS. .Vu IMiilosoplii |ii)luciiiiil coguosccrc Trinilulcin ? Il't

G. Qitomodo in anima sit imago Triniiatis ? 115

Divisio icxfus. 1 li>

AuT. l'J. (Juid sil iniaf,'0 ? ll<>

20. Quoo siut iinuginem constituentiu ? MH

21. In (]uo ut in subjecto continotur imugo ? 120
22. Ucspcctu cujus objecti sive coi^moscibilis sil imago ? 122
23. Nosse utruni iutclligulur de notitiu nuturuii, sive de noliliu gru-
tise? I2:{

24. Quare imugo non est semindum vires inferiores ? 123

25. Utrum imugo potest umitti ? 125-

26. Utrum purtes imaginis imprimunlur u totu Trinitute, sive u dis-

tinctis personis ? 124

27. Quomodo differunt hoec (juinque per ordinem, nosse se, intclli(jcre

se, velle se, discernere se, et cogilare sc? \2'i

28. Utrum memoria et intelligentiu sint relativu sicut dicilur iu

textu? 127

H . Quomodo a^qualia sunt, quia capiuntur a singnlis omnia et tota ? 128

Art. 29. Utrum meraoria semper est in intelleclu et voluntate, et iutelle-

ctus in memoriu et voluntute, et voluutus in memoriu et intel-
lectu? 128

1. Quomodo tota illa tria memoria capiatt 131

K. Quomodo illa tria tota capiat intelligentia ? 131

L. Qnomodo illa tota capiat vohintas ? 13

AuT. 30. Ostcndit cequulitatem isturum potcnliaruin, lacmorise, voluntatis,

et intellectus? l''2

31. Utrum ista triu : memoriu, iutelligentiu, voluntus possunl dici

tota ? t^-
32. Utrum verum est ([uod dicit Magister, Ow/rfguidmemini et intelligo

hoc volo : et, utrum mula qua; iutelligimus, volumus ? 133

M. Ex quo sensu illa tria dicantur esse unuin et una essentia, quxritur. 133

N. Quod etiam ad se invicein dicnntur relative. 133

O. Hic aperitnr qnod supra qiicerebatur, scilicet^ quomodo hcec tria dicantur
unum. 136
6ii INDEX
Divisio textus. 136
Art. 33. An anima secundum substantiam sit composita? 136
34. An anima sit sua; polentiaj ? 139

P. Qiiod in illa similitudine est dissimilitudo. Ul

Q.. Prima dissimilitudo. 141

R. Altera dissimilitudo. 142

Divisio textus. 142

Art. 3o. Quare non conceditur quod tres personaj sint unius Dei, sicut
conceditur quod sunt unius substantiae vel essentiae ? 143

S. Alia assignatio trinitatis in anima, scilicct, mens, notitia, amor. 143

T. Quia mens, vice Patris : notitia, Filii : amor, Spiritus sancli accipitur. 143

V. Quod non est minor mente notitia, nec amor utroque. 144

X. Quod Jkjoc tria in seipsis sunt. 144

Divisio textus. 144

Akt. 36. (Juomodo ista tria in quibus est imago, differant a tribus su-
perius assignatis ? 144
37. Utrum ita sit in istis sicut in personis divinis, ({uod unum pro-
cedat ab alio, puta, intelligentia a momoria, ct volunlas ab
utraque : siciit Filius a Patre, et Spiritus ab utroque? 146
38. rtrum uiia polentiarum necessario pra;supponat sibi aliom, et
unus habituum praesupponat sibi alium, et unus actuum sit

ante alium ? 148

39. Utrum ista tria, mens, nolitia, amor, cum ente noscente sint

una substantia et ossenlia? 148

Y. Quomodo mens pcr ista proficit ad intelligendum Deum ? 152

Expositio texlus. i;i2

Z. Hic de summa Triniiatis unitate. 152

Expositio tcxlus. lo3

DISTINGTIO IV.

A. Hic quxritur, Utrum conccdendum sit quod Deus se gcnucrifi 154

hivisin lcxtus i;i4

Aiii 1. \\\ Dtii- "(•luiit -(' licuiii, aii alium Deum ? loo
 2. Ulli'l ^'1 ^;i'iirr,ili() ? |;,f,

3. A 11 !)('() coiiviMiial g(!iienir(! ? j;i9

4. llliiiiii ^,'i'ii(M';ir(' pcr priiis cDnvcnial Palii ((rlcsli, ct pcr |iostc-
rius inrciioiilius, aul c c.oiilra? Kil
t). An DcuH ^(Miuil DiMiiii scipsuin, vcl Dciiin aliiini ? 102
(). (JuiMiiodo siippoiiiiiil illi lcrniini, (juaiulo (liciliir, Drits di; licn,
hmen de Intniiic, hi.i: dc liice ? K).')

B. Alia quxstio de eodem. 1(55

Aai'. T. An isla sit concedenJa, Dimis ycnuit Deuni qui ost I*ater, vel
Deus Pater? 106

C. Opinio qtioriitndam diceutium tres personas esse unum Deum, unam sub-
stantiam •
sed non e converso, scilicet unum Detim, vel unam snbstantiam
esse tres personas. 168

D. Redit ad praemissam qucsstioncm, scilicet, An Deus Pater se Deum,an alitim

Dcum gentierit ? { 60

Expositio textus. 109

Art. 8. An de Deo potest formari propositio ? 169
9. An in divinis essentia debet subjici, vel praBdicari, vel recte pos-
utrumque fleri?
sit 170
10. Utrum ista sit vera, Unus Deus est tres person», et tres perso •

nae est unus Deus, Deus est Trinitas et utrum nomen, Tn- :

nitas, sit nomen essentiale ? ITl

11. An liic articulus fidei solus Christiano satis est? 172

DISTINGTIO V.

A. Hic quxritur, An Pater gentiit divinam essentiam, vel ipsa Filium : an

essentia genuit essentiam, vel ipsa nec genuit nec genita est ? 173

Divisio textus. 173

Art 1. Qualiter essentia se habet ad Filii generationem, utrum per mo-

dumcommunicabilis per generationem, et processionem ? 174

2. Utrum essentia sit genita a Patre, et an in divinis sint dua^ res,
relata, etnon relata, scilicet essentia, et persona ? 176

B. Secunda ratio. 177

Art." 3. An generationem,
in divinis essentia sit praecedens aut conse-
quens, aut concomitans per inlellectum? 178

C. Tertia ratio et potior. 179

Art. 4. All in divinis potest dici, qudd Pater sit caussl Filii ? 180
040 INDEX
D. Hic advcrsari viiicinr Atigustinus. 180

Divisio textus. 181

E. Alias parles qucestionis exseqniinr. 181

nivisio toxfus. 181

.\ht. ."). riruiu si Filius esset geuitus a diviua subslautia, Filius esset ali-
qua res a qua generarctui ? 181

F. Qiix videantur prxdictis csse contraria. 182

Divisio textus. 18.1

Art. 6. \\\ quibus nomiuibus quibus nominantur porsona) divinae, est ma-
jor proprietas, et iu quibus minor ? 183
7. An Filius bene dicatur cousilium de consilio, et voluntas de vo-
lunlate? 18;i

G. Qtiod videtttr prxdictx expositioni contrarium. 186

H. Qnomodo sint intelligenda praemissa verha Hilarii ? 186

Divisio toxtus. 187

Art. 8. Quem actum copulat verbum, accepit, ulrum notionalem aut es-
sentialem ? 187

I. Qnod legitur Pater de sua suhstantia genuisse Filium,et Filium snbstantise

Patris. 1^88

K. Colligens summam prcedictorum, aperit ex qiio sensu accipienda sint. 189

Divisio textus. 190

Art. 9. IJtrum quando Magistor dicit, Translulit in regnum charilatis, ly
chavitatis copulet dilectioneni nolionalem, vol essentialem? 100

L. Quod nec Filius, nec Spiritus sanctus est de nihilo, sed de aliqtio, non ta-
men de maicria. 192

M. Qnare Verhum Pairis dicatnr Filins naturce ? .

193

Art. 10. rinim possit dici, Filius de nihilo : et similiter, Pater est de ni-
hilo ? 193

DISTINGTIO VI.

A. Uirum Paicr volnniaic gcnnii Filinin, au neccssiiaie : ci an volens, vcl no-

lens sit Deus .?
195

Divisio textus. 196

 TNOFA' nn
AuT. 1. Aii i)t;us f.'('iniii il. I''ilniiii (^x ii(!C(iSHil.al(;, aii vuluiilatc '.' l'.Hl

2. An l)(His volciis aul iii)l(;iiH Kiliuin f,'(!iiu(;ril. ? 1'»'»

B. OpposUio contra prcvdicfa? 200

C. QnalUcr intcUigcnda sint illa vcrha, Pattr nec nolens, ncc volcns Dcns cst :

ncc volois, ncc nolciis ocnuil Vilinni ? 200

AiiT. ;t. An auclorilatcs isla; Saiicloruiii siiiil vcra', (iiii (licuiit, (|iiii(l vo-
lunlatc gciuiil Filium? 201

DISTINGTIO VII

De eoiiiparalioiie polenlia' j^ciieraii<li ad personniii.

A. Hic quxritur, an Pater potucrit, vel voluerit gignere Filium ? 203

Divisio textus. 203

Art. 1. Utrum Pater potuerit vel voluerit generare Filium ? 204
2. Utrum posse generare sit ad aliquid, sive aliquid ? 206
3. De quibus et respectu quorum est posse divinum, an respectu
subjectorum tantum ? 209
4. Utrum univoca sit potentia ad posse generare, et posse creare ? 210

B. Ponit quaedam verba Augustini^ iinde potest moveri auditor. 2H

Art, 0. An Filius possit ex se gignere alium Filium nepotem Patris,et an

Pater plures Filios? 211

C. Opponitur prsedictis verhis Augustini ? 214

Art. 6. An tres hypostases possiiit esse pater alicujus quarti? 214

7. Utrum quia Filius potuit nasci, potuit et mutari ? 214

D. Hic quceritur^ quomodo intelligenda sint ? 215

E. Hic aperitur dx quo seusu aperienda sint. 213

Aut. 8. iVon enm non po^wi^ quomodo intelligitur. 216

F. Utrum Pater natura sit potens gigncrc Filium, et an Jioc sit aliqua potcntia
qu3e sit in Filio ? 216

Divisio textus. 216

Art. 9. An Pater natura sit potens generare Filium ? 217
iO. An oadem sit potentia qua Pater potuit generare, et qua Filius
generari ? 218 '
 . ,

<'i3 i.M)i:x

G. Qnomodo iiitcllignidinii sit, Filiiis habet, vel non habet poientiam gene-
randi ^
21S

Aht. II. Ulrum illa sit vera, Filius habet potentiam generandi quani habet
Pater? 219

DISTINGTIO VIII.

l>o pi'0|)rie(alibiis el eon<1ilioiiii>iis Trinitalis et iinilatis.

A. De veritate et proprietate et incoinmiitabilitate et simplicitate essentix Dei. 220

Divisio textus, 220

Art. \. Quid sit veritas, quid proprietas, et quid incommutabilitas ? 221
2. Penes quid accipiuntur veritas, incoinmufabilitas, et simplicitas ? 222
3. Utrum iioniina Deo ut essentia, substantia, scicntia,
dicta de
sai)ieiilia, bonitas significent idem vel diversa et utrum debent :

dici synonyma vel non ? 223

4. Oualiter possit verificari compositio istorum nominum cum Deo
qui non est compositus? 225
;>. Qufc sit diversitas inter attributa nominum diviuffi naturae, et
substantia", et essentia> ? 227
0. .\n sapionlia dicitur a sapere ? 828
7. Ltruni esse dicitur de Deo et suis crealuris univoce? et, l'trum
secundum intensionem et remissionem dicatur esse de Deo et
creaturis ? 228
8. An detiuiliones aiternitatis dala; ab .\uctoribus sint bonae ? 229
9. (Juid est ajtornum ? et, Utrum poena; inferni possunt dici a>ter-
Uii! ? et, Utriun anni et tempora possunt dici icterna ? 232
10. Ouid sil essc in ieternilate? 234
1 1 .Vn creatuae comparatae ad Croatorem dicantur quasi non esse ? 234
12. Utrum verba consij.Miiticantia diffi-rentias tempdiis, ut fult, et
erlt, po^sunt dici de Deo, et de omnibus creaturis ? 23j

B. Qualiter iiitellig^nda sini verba Hieronymi, qnaerendtim est. 237

.\ht 13. Utrum idein sil nunc a?ternilatis, irvi, et temporis ? et, Utrum
differant nunc a'ternitatis et ipternilas? 238
li 1 Iruiu ista verba, eat, /"«)/, et eriV, convenianl Dco divisim, vel
conjnnctim, et qua; differeiitia temporis maxime conveniat Deo
iRterno ? 241
15. .\n esse soli Deo sit proprium, et aliis accidat : et quid est
subsistens veiitas, et manens causa, el naturalis generis
proprietas ? 242

C. Hic de incommutabilitaie 2i2

Divisio textus. 242

J
 iM)i:\ (lio

Aki. 1(>. (Jiiid sit iiK-oiiiiiiiilabililas, rl iiliiini alii|ii.'i iiiiitaliu radal iii

Dcuin •.'
24'i-

n. An Dous movoal sfi ? 240

18. .Vii (iiviiia sultslaiilia, ct. uiiivcisaliliT oniiiis foriiia niillius acci-
(lcnlis suhjcituin ossc pussil '.'
i^47

19. Utruin solus Dciis liabcat inmioitalilalcin ? Quid csl iiiiinorlalilas,

cl (iii.c dicunlur vivero ct inori ? 249

20. Ouid vocctur (iluiiiiliiata vicissitiido, ct ulrurn conveniat oinni
croalurju ? 2'»'.)

21. litruin per tempora inovcri, sit per affecliones, vel per intelle-
ctus speculativi appreheusiones mutari? 249

D. Hic de simplicUatc. 250

Divisio textus. 2b0

Aht. 22. Ltruni diviiia nalura sit simplex, vel composita cx quo est et
quod est ? 2.")l

23. Quairitur, Cum sit compositio multiplex, quare Magister solum

tangit triplicem, scilicot parlium, accidentium, et formarum ? 2o2
24. An solius Dei natura simplex est ? 2o2

E. Hic de spirituali creatiira ostendit quomodo sit mtdtipleXy et non simplex. 255

F. Qualiter Deus cum sit simplex, multiplex tamen dicatur ? 255

Art. 2d. Utrum anima rationalis sit simplex vel composita? 256
26. Utrum anima sit in toto corpore tota, et in qualibet parte tota? 258
27. An anima propter accidcntia sua bene probatur esse composita? 261
28. An bcne sequitur, Divina ossentia est simplex ergo incommuta- :

bilis? 261
29. Quomodo Deus aliquid symbolice nominatur ? 262

G. Tanta est Dei simplicitas, quod nulli prxdicameniorum suhjicitur. 9G2

Art. 30. Ulrum iu Deo possunt esse accidentia, et utrum causet ea ? 262
31. Utrum novem praedicamenta accidentium tam secundum genera
tiuam secundum species possunt Deo attribui ? et, Utrum Deus
potest intelligi sine qualitate bonus ? 263

H. Qiiod Deus non proprie, sed abiisive dicitur substantia. 265

Art. 32. Utrum praedicamentum substantiae potest Deo attribui, ita quod
Deus sit in pra-dicamonto substantiae ? 266

I. Quod non est aliquid in Deo quod non sit Deus. 267

Art. 33. An Hilarius omnem modum compositionis bene tangatper quatuor

qua- ponuntur in Litlcra? 268
34. Utrum relatio possit esse in Deo salva ejus simplicitate ? 268
35. Quare cum multa sint attributa divinae essentia?, solum Magister
determinat de tribus, simplicitate, identitate, et unitate ? 269
G50 TNDEX

DISTINGTIO IX.

De proi^i-ielalibiis ei eoiulilioiiibu^» persoiiallbus Trinilalis et iiiiilali.s.

A. De disiinctionc trium pcrsonarum. 271

Divisio textus, 271

Anr. \. An aoternitas sit essentia divina? 272
2. Qualiter seternitas intelligatur adjacere processioni personarum ? 272
3. Quoinodo distingualui' jntenutas ab ,'evo, et lempore, et utrum
aliqua non viva mensurantur a^vo, et utrum ffvum sit in uno
sicut aiternitas ot tempus ? 273
4. An Filius sit alius a Patre? 276

B. Hic de coceternitate Filii cum Patre. 278

AuT. 5. Utrum Pater sit ante Filium ? 278

C. Argumentatio Arianorum. 281

Art. 6. An reote dicatur, Filius incepit quia habet principium ? 281

D. Responsio Augustini Cathotica. 282

Art, 7. An possit dici quod Filius sit coaeternus Patri, et utrum iii divi-
nis sit aliquid adjectivum, et utrum, sicut dicimus, Pater et

Filius sunt duae personae, ita dicere possuraus, quod Pater et

Filius sunt duo dii, duo sapientes? 282
8. Qujfi sit difforentia inter lumen, lucem, splendorem, radium,
redexionem radii, splendoris et luminis : et ulrum exemplum
de splendore sit conveniens, etc? 284

E. Oppositio Augustini contra hcereticum. 286

F. Responsio Ambrosii ad idem auctoritatefulta. 286

Aht. 9. ntrum Paler sit sapiens sapientia f^enita, scilicet Filio ut objeclo? 287
10. An ralio Augustini qnam Magisfer adducit, procedat de sapientia
genila vel iiigonita ? 288

G. Invcctio Amhrosii conira hcereiicum. 288

AnT. 11. Dc vcrbo Ainbrosii : Primo erat, et postea Pater factus est. 289

H. Ineffahile est qunmodo Filius sii, ci non haheat Paircm priorem : sicui mo-
dus gcncrationis inicUigihilis ci inrffahilis esi. 289
 iNi)i<:\ 651

I. Qiiidiiiu />nrsu/niin/ discuiere geiierationis seriem. 200

Aht. 12. Aii goiioralio (livina potost sciri vel aignillcuri? 290
43. An lo(iii;iiiltir Aiigcli f 2'J2

14. An Aiif,'oli oiuiiid loqu.intur ? 2'J.j

\\i. An Aii^oli oiiiMcs oiiiiiibus vci (|iii(i,iiii ([iiiitiisdaiii loquantiir, ot

iitruia distaulia potest cis fucero lo(juoia! iiiiiiodiinentuin sicut
apiKl iios? 29.1

10. Aii Aii^oli iu siiis loculioiiihiis el, audilihiis iiliiiildi' liiiyuis, aii-

riltiis, aut ([uibusdaiii orgauis ? 296

17. Au licot scrulari suporna mysteria "? 297

K. Ufrum debeat dici, semper gignitur, vel semper genitus est Filius ? 29?

Divisio textus. 298

Art. I8. .Vu gcncratio Filii a Patro sil tiiiila, vel iuliiiila ? 2'J8

19. Ijtrum Filius semper pol(>st diri nalus et genitiis? et quid notant
tria toni])oi"a imporlala in paiticipio, vorbo, et adverbio, cum
dicitur, Filius ost «ompor nalus ? 300
20. Utrum generatio Filii ex Maria Virgine sit a Patre aut a tota Tri-
nitate ? 301

L. Origenes videtur dicere contrarium : ait enim, quod semper generatur Filius
a Patre. 301

M. Exponit prxmissa verba Gregorii, ne putetur inter Doctores esse contra-

rietas. ^ 302

Art. 21. An Filius seraper generatur a Patre, sicut splendor a lumine ? 303

N. Quod Filius semper generatur, confirmatur ex dictis Hilarii. 303

O. Breviter docet quid de hoc concedendum sit. 304

P. Argumentatio hxretici. 305

Art. 22. An vivum tantum nascatur ex vivo ? 305

23. An verius sit quod dicit Magister, neque ex derivatione, sed ex
virtute ? 306
24. Quomodo intelligatur quando dicit, Gui innascibilitatis esse
imaginem ? 306

DISTINGTIO X.

De aelenia processione Spii-ilus Sjincn qiiaiiluiu ad pei-sonani

qua' procedU.

A. Hic de Spiritu Sancto agilur : el prius quod sit amor Patris et Filii dicitur. 30"
I>52 INDEX
Divisio tcxtus. 307
Art. 1. Quomodo differant nomina quae attribuuntur Spiritui sancto,
amor, dilectio, charitas ? 308
2. Llrum Spiritus sanctus procedit ut amor? el, Utrum charitas in
homine et Angelo sil habitus voluntatis? 309

B. Quod Spiritus sanctus proprie dilcctio dicatur : ei tamen Trinitas sit dilc-
ctio. 313

Art. 3. An verbum proprie conveniat Filio? 314

C. Siciit verbiim Dei proprie dicatur sapientia, et tamen tota Trinitas dicitur
sapientia : ita et Spiritus sanctus proprie dicitur charitas, et tamcn Pater
et Filius et Spiritus sanctus diciiur charitas. ol5

Art. 4. An Spiritus sanctus proprie nuncupetur charitas? 316

D. Exemplis firmai eadem nomina proprie et univcrsalitet accipi. 317

Expositio toxtus. 317

Art. o. An sapientia non sit propria, sed appropriabilis tantum ? 318

E. Auctoritatem ponit, quod Filius proprie dicitur sapietitia. 318

Art. 6. rtrum Spiritus sanctus sit dilectio qua Pateret Filius diligunt se
ot nos, et etiam qua nos diligimus Deum ? 319

F. Redit ostendere quod proposuerat, scilicei quod Spiritus sancius sit atnor
quo Paier a Filio, ei Filius a Paire diligiiur. 32i

Art. 7. Ulrum Spiritus sanctus procedat a Patre in Filium, el reflectatur

a Filio in Palrom ifa quod sit amor Filii in
: Patrom, et Patris
iii Filium :et utrum ista sil v«M'a locutio, Paler ct Filius dili-
gunt so Spiritu sancto, ot Pater diligit se Spiritu sancto, et
Pateret Filius diligunt se dilectione qua3 est Spiritus Sanctus? 321

G. Qiiid sii Spiriius sanctus, hic aperiiur. 3-27

Art. 8. L'lrum Si^irilus sanclus sit nnifas Pafris ot Filii, et qualiter

sancfilas utrius(iue ? 327

9. An Spirifus sanctus polest dicit persona niodia ? 327
10. Quomodo Pater ot F^ilius duiilicifor uiiiuiifur ? 328
11. An Spirifus sanctus sit aliquid communo Patri of Filio ? 329
12. An pluros possint esso diviiii-e porsoiuu (luam fres ? 329

H. Quod Spiriius saticius, sicui cotntnutiis esi Patri ei Filio, ita commutie no-
men habei proprium. 332

Art. ri. 0'JaIifor lioc nomon .*^/»<Vi7»s convoniaf specialiter Spiritus san-
cto, ef (luomodo sa«f/«s dicatur ? 333
 iNi)i;\ (ij.i

DISTINGTIO XI.

A. Quod Spiritus sancttis procedit a Patro et Filio. 334

Divisio textus. 334

Aht. 1. (Jiiiil sil itroccdoro"? 33o
2. Utruiii |H'oie(l(M'o univoco conveniat Filio et Spiritui sancto, et
(]u;u(' proccssio potius addatur spii'ationi quani f^cnciatiuni? .338

3. lUruni Spiritus Sanctusprocedat a Patre et Filio iu ([uautum unus

sunt vel plures ? 339
4. Utrum uniantur Pater in^juantum sunt principium Spi-
et Filius
ritus sancti, per esscntiam, vcl per notionem, vel per perso-
nani ? 341
5. Qualiter poteutia spirativa sitin Patre et Filio, et utrum una sit

in tribus, et qualiter difTerunt virtus spirativa et generativa '? 343

B. Qiiod Grxci non concedunt Spiritum sanctum procedere a Filio. 344

AuT. 6. Quaeritur de controversia Graecorum et Latinorum de processio-

ne Spiritus sancti, utrum a Patre procedat tantum ut dicunt
Graeci, vel a Patre et Filio sicut dicunt Latini? 345 '^

C. Responsio ubi determinantUr praedicta. 348

Art. 7, Contrarium sacrae Scripturae tjuid sit ? 349

D. Qiiod Grseci in sensu nobiscum conveninnt, etsi verbis differant. 349

Akt. 8. An idem sit dicere Spiritum esse Filii, et Spiritum esse a Filio ? 330
9. Quare Latini ausi fuerint addere symbolo edito in concilio, Qui
ex Patre Filioque procedit, cum Gr.-eci ad boc non fuerint voca-
ti, nec concilium indictum ? 330

E. Auctoritatibus Grcecorum ostendit Spiritum sanctum procedere etiam a

Filio. ^
351

10. An Spiritus sanctus procedat a Filio ut verbum, vel amor ? 352

DISTINGTIO XII.

A. Utrum Spiritus sanctus prius vel pUnius procedai a Patre quam a Filio f 353

B. Responsio Aujrustini ad id quod primo quaerebatur, scilicet an prius a Patre

quam a Filio processcrit. 353
6?)i LXDEX
Divisio textus. 3'it

Anr. I. rtrum Spiritus sanctus inimfdiate procfdat ;ib utroijue".' 354

2. rirum S|iiriliis siinclus prius prorc(l;it a P;ilrc (iu;ini ;i Kiiio? lUliJ

C. Hic agitiir de eo quod secnndo qncerehatur, scilicet an plenins vcl magis

proccsserit a Patre quam a Filio { 357

Aui. 3. llrum Spiritus sanclus plt^nius a Palre procedat quam a Filio? 357
4. .\ii piincipalius procedit ;i Patre qu;iiii ;i i'"ilio? 358

D. Ex eodem sensu etiam dicitur Spiritus sanctus proprie procedere a Patre. 358

AuT. 5. Quomudo Spiritus sanctus difrcrenler dicutur procedere a Palre

principaliter, proprie, et per se ? 359

E. Ex eodem sensti dicitur Spiritus sanctus rsse, et mitti a Patre per Filium. 359

Art. 6. De verlio Hiiarii quo dirilur, Spirituin sanctum Irinum prorae-

rear, qui ex te est per unigenitum. 361
7. An quid(iuid liahet Filius, liabet a Patre per gcncrationcm? 361

DISTINGTJO XIJl.

A. Qnare Spiritus sanctus cum sit de suhstantia Patris non dicatur genitus, \

vel Filius, sed tantum procedens ? 303

Divisio lextus. 363

Aut. 1. Qualis est differentia generalionis et processionis in diviiiis? 364
2. Ulrum Spiritus sanctus possit dici Filiusamburum a (luibus pro-
cedit? 374

B. Cum Spiritus sanctus non dicatur genitus, cur Filius dicatur procedere ? 375

Aut. 3. Utrum processio sit de ratione generationis et spirationis ? et,

Quare nomen processionis magis romaneat Spiritui sancto,

(luam Filio ? 375
4. ririiiii Spiritus s;iiiclus ;i iVilrc iion ([uomoib^ nalus, scd quo-
mudo datus vel donum : et ulrum Filius pruccdal ul dunum? 376

C. Quod non potcstaie distingui a nobis i)iter generaiionem Filii ct processio-

nem Spiritus sancti. 377

.\ut. .'). An (luodecim modi generatinnis positi ;il) .Vrio haeretioo sint
siirficienter positi : aii eliam ;ilii sinl ;i(ldendi? 378
fi. rtrum ill;i sit concedenda, (piod Pater sit audor quod Spirilus
sanclus procedat a Filio, ct quod P;iter sit ;iuclor filiationis
Filii, et (|Uod sit auctor essenlia.' in Filio ?
3*8

7. ,Aii bene seqiiilur, Spirilus tcmporalilcr proredil a Filio : ergo

;ib {uleriio ? 380
I). Ili( dirif, (/itOif noii x\i/(i ii//rr ilin diio (iisliiiffiicrr. .'{SO

l';.\|)Osilii) lcxliis, .'IKI

H. An Spiri/us sancfns dcbeat dici ingenitiis f .'{Hl

Divisio lo.vUis. .')82

.\iiT. 8. rirum Spirilus saiiclus (lossil- tlici i»;/r/(//ji.s/ .')82

y. IMiiiin iioii cssc iil) alio sil iiolio l*aliis, ct ulruin i*ater ct Kilius
possint dici i(l(Mn iu iiicipiuin Spirilus sancti '.' .')S.')

F. Quod Hieronynius dicit Spirituin sanc/um iii^enituin, quod vide/ur prxdi-

c/is adversari. .38.5

G. Determind/iOj secundnm diversas acceptiones dicit eos locufos. 386

Aitr. 10. Ouid pra?(licet in^jcnitus, quando dicitur, Spiritus sanctus cst
ingcnitus, an cssciitiain, pcrsonain, vcl notioiicin'.' Et qua coni-
munitato, scilicet vel rationis, vel rei dicaturde Patre ot Filio "? .')80

H. £x verbis Hieronymi ostenditur, ex quo sensu dicit Spiritum sanctum inge-

fiitum ? 387

Art. H. Quare esse ab alio ot alium non osse ab co, non dicatur iiolio

Spiritus sancti : et quare essentia; nulla est emanatio ? 387

DISTINGTIO XIV.

y
A. Qiiod gemina est processio Spiritus sancti. 389

Divisio textus. 389

AuT. 1. Quid sit temporalis processio ? 390
2. Quid sit lemi)oralis apparitio ? 391
3. Quid sit mitti, et quid sit missio? 392
4. Quid sit datio sive donatio, et quomodo dilTerant? 393
.'). Quomodo difTerant invicem temporalis missio, proccssio, appari-
tio, ot tomporalis datio ? 394
6. Quot modis fiat procossio sivo missio? 395
7. Quid addal, piocessio temi)oralis super yeternara? 396
8. An Magister beiie deterrainat de missione tempprali ? 396
9. ,\n pocessio Spiritus sancti gemina dici possit, et an sint duae? 397

B. De temporali pi^ocessione Spiritus sancti specialiter agitur. 398

AiiT. 10. An proccssio Spiritus saiicti polcst dici tcmporalis? 398

11. I'trum viitus deboat attribui Patii v^d Spiritui sancto? 339
12. Quoties Dorainusmisil Spiritum sanclum, utrum l)is v(d lci? 399
 S

656 L\DEX
C. Quod aliqni dictint ipsiim Spiritum sancium non dari, sed dona ejus. 400

Art. i3. rtruni Spiritui sancto conveniat mitti, vel dari, et quare magis
Spiritui sancto quam alii personae, et quare non conveniat Pa-
tri niitti, sicut Filio ot Spiiitui sancto? 402
14. An Spiritus sanctus potest dici cibus, et potus l 404
15. An Spiritu sanclo non existentc Pater potest immittere dilectio-
nem suam? 404

D. An viri sancti et Ecclesiae Praelati dent^ vel dare possint Spiritum sanctum ?

quod tion dant hic ostendit. 40o

E. Quod non possunt dare Spiritum sanctum hic docet. 406

F. Quod videtur contrarium. 406

Art. 16. Utrum viri sancti possunt dare Spiritum sanclum? 407

DISTINGTIO XV.

A. Utrum Spiritus sanctus a seipso detiir ^ 409

Divisio textus. 410

Art. 1. rirum missio et datio sint tcmporalia et OBterna sicut processio? 410
2. rtniiii Spiritus saiKius sit Dtnis, et etiam donum sive dalum, et
ulrum Spiritus sanctus detur a se ? 411
3. rtrum milluin donum detur nisi Spiritus sanctus, et utrumcorpus
carnis sit aliud quam caro? 413
4. rtriiin possit Pater aliqiiid cjuod non Spiritus sanctus? 414
.S. Quajritur, an vorae sint illa; ties jnopositiones, scilicet Spiritus
inittit se, et Spiritus mittitur a se, et Spiritus pro<"edit a se ? 414

B. Non est mirum si Spiritus sanctus dicatur mitti vel proc^dere a se, cum rtiam
Filius dicatur mitii a sc. 41

Divisio textus. 418

Art. G. An missio Filii inagis sit manifesta, quam missio Spirilus san-
cli? 419
7. Utrum quadibet persona divina potest mitti, et quid significent
haec verba, mittere, et mitti ? 419

C. Quomodo intrlligenda sit missio utriusque ? 421

8. Utrum Filius oo ipso dicatur missus quo factus ? 421

D. Quod a Spiritu Scviito Filins sii iiiissns aucioriiaiihus coiifirmaiur. 422

.\itT. 9. riruin conveniat Spiritui sancto milleie vol daroFilium? 422

10. .\ii Spirilus potesl dici Spiritus Christi, et in Clirislo? 424
\[. Q,U(>il l''iliiis sil iliiliis cliaiii ii sfipso. 42i

Anr. 11. Iliiim li.rc ^il ((iiircdciiil.i, Tiiiiilas iiiillil m- vcl <l;il -,(• : ct,

iiliiiiii l*<'ilci' iiiill;iL l''iliiiiii, cl l''iliiis iiiillal >c cl S|iii'il.iiiii : cl,

Siiiiitus inillal sc, cl l'"iliiiin : cl iiliiiiii l',ilci', l''iliiis, ct, S|ti-

ritiis suiicliis luillaiit. l''iliiiiir_ct, S]iirituin sancliiiii? 424

F. Quod Filins sit wissiis a sc\ 42;i

G. Siiminalim colligil qiix cx pixdiclis adslriiiiiiliir. 426

.VuT. 12. ,Vii V(M'iiiii sil, (|U(m1 ])aLor saiicLilicaviL ('hristum "?
427

H. Qiixsiio, Ciir dicil, A mcipso noii vcin ? 427

V
13. Au Kilius ixiLcst dici vciiisso a s(>ipso? 427

I. Uirum semel tantum missus sit Filiiis, an sxpe ? 428

Divisio tcxlus. 428

AiiT. 14. Cluare Filius jJoLiiisinilliLui' duobus modis, (juod S]iiritus san-

ctus^iH quarc Pater non aj^paruit nisi in voce, et Filius in

carne, Spiritus in columba, linguis igneis, et in flatu? 428

K. Qiiod duobus modis dicitur Filius mitti. 430

Art. 15. An «lerna generaLio eLiam sit missio ? 430

16. Utrum Filius miLlaLur in pias animas, vel LanLum Spiritus san-
ctus : et hoc cuni gratia gratum faciente, aut sine ipsa ? 430
17. Au cognitio nostra sit substaniialis misssioni, ita quod <ul mis-
sionem exigatur cognitio? et utrum aliquis scire possit an
odio vel amore dignus sit ? 432

L. Quod secundum alterum semel, secundum alternm sxpe sit missus et secnn- :

dum alternm ut sit homo, et secundum alterum ut sit cum homine. 434

Art. 18. Utrum Spiritus sanctus plenius sit missus post incarnationem
quam ante ? et utrum coilibatus Joannis conjugio Abrahffi sit
pr;Teferendus ? 434
Art. 19. Utrum Spiritus sanctus mitlatur ad Angelos? 435

M. Quod secundum alterum modum dicitur missus in mundum, secundum alte-

rum non. 436

Art. 20. An anima mente capiens quod est a)ternum, sit essentialiter in
Cfjflo et extra hunc muiidum ? 437

N. Cur Pater non dicitur missus, cum ah aliquo cognoscitur ut Filius ? 438

O. Pntaverunt quidam Filium et Spiritum sanctum minores fuisse Patre, quia

missi dicuntur. 430

Divisio textus. 439

AnT. 21. An Pater det se, vd detur a se ? 439

XXV 42
058 iM)i:\

DISTINGTIO XVI.

A. Dc missionc Spirilus sancti qnx fit duobns niodis, visibilitcr ct invisibi-

litcr. K\\

Divisio loxlus. i.il

.VuT. l. (Jiiid sil niilti visiliililci', cl iiliiiiii missio visiliilis iiiiTil iii Vctcri
Teslanieiito sicut in Novo, et iiImiiii i'ali'i- inilli pussit sicut
Filius? 441
2. ririiin inissio visiliilis (li'licl csse ad omnes qui sunt de Novo Te-
stamcnto? 44o
3. Ulrum rnissio sil yralia; fjratum facienlis, vel gratia; pratis
dala5? 4m
4 1'trum missio visibilis lieri debuit magis per Filium quam per
Spiiitum sanctum, vcl e convcrso ? 448
b. Quare sunt duo inodi niissionis Filii, etSpiritus sancti? 449

B. Prins de illo modo missionis qui ftt visibilitcr, agit. 450

Aiir. 0. Quarc Filius apiiaruil in crcatura sibi unifa, et Spiritus san-

cliis n(in apfiaruit in uiiila sibi ? et an columba illa iii (jua ap-
paniil, fiiil naluiaic aiiinial, ct dc motu coIunib;r qaalis fuerit? i;; I

7. Quarc Spiritus sanctiis mittaliiiad Filiuni, ct numquam Filius ad

Spiriliiiii saiicluin ? 4.; 2

8. Cuni Patcr tanlum apparuil in sduo audibili, et noii iii alia spe-
cie corpoiali ? 4o2
9. Quare Spiritus sanctus lantuiii in iiis tribus spcciebus, lingua-
iiim, coluinba;, ct llatus apparuit? 4:i3

10. Itrum pra!tcr missionem inlerioicm invisibilem neccssaria fuc-

ril extcrior missio ? 4;i3

C:. Cuni Filius sit niinor Potrc sccnnduni /orinani crraiani in qua apparuit, cur
non ct Spiritus sanctus similitcr t 454

Divisio tcxliis. io',')

.\nT. H. lltrum C.hristus sccuiidiiin qiind bomo, sit miiior Palre. cl Spiiilii
*:>•'•
Sancto, ct sc ?

D. Quod Filius sccunduin qnod hoino facius cst, non iiiodo Patrc, scd Spiritn
sancto, ct ctiam seipso minor cst.
'\:\\'\

\n\. t-. Aii Aiii:r|ii>i ^il iiiclioi linmiiic vd c coiil la ?

F. Hilarius alitcr dicit, scilicct qiiod Patcr sit nia/or, ncc Filius tamcn minor. i")'.l

\\\\. i;t. ,\ii l'alci |io|c>l diii majoi Filio. cl Filius ininoi Palrc? 400
 I.NhKX «51)

DISTINCTK) KVIl.

A. Dc Spiritiis sancii inissionc invisibili. , 461

Divisio tcxtus. 401

AiM. 1. riiiiiii charitas qua diliginius Dcuiii, sit Spiiiliis sanctus, vd
aliquod doiiuiu habitualc creatum ? 461

B. Prxmittitur qnoddam ad hanc ostensionem nccessarium, scilicct qtiod Spi-

ritus sanctus est charitas qua diligimus Deum et proximum. 466

AuT. 2. IJtruni uiitti possit Filius, itu ([uod nou uiittatur Spiritus sau-
ctus •?
467

C. Auctoritatibus ita esse confirmat. 468

Art. 3. Utrum qui proxiinum diligit, etiam (liloctionem diligat, ct qua3

sunt diligenda e.v charitate. 409
4. TJtrum proximus quem diligimus, minus sit nobis notus quam
ipsa dilectio ? 471
5. Au ali(iuis potest scire in via se habere charitatcm? -ilZ

G. An Deus in via videri polest a nobis per seipsum aut per spe-
ciem ? 474

D. Qiiod fraterna dilectio ciim sit Deus, non cst Pater vel Filius vel tantum
Spiritus sanctus. 475

Art. 7. An charitas sit maximum omnium donorum ? 475

E. Qiiod non est dictum per causam illnd, Deus charitas est, sicut illud, Tu es

paiientia mea, ei spes mea. 476

AiiT. 8. rtruui patieutia sit Dei substantia? ct utrum fides, spes, salus,
pafientia, habeant in Deo exemplaria ? 477

F. Quomodo Spiritus sanctus mittatur, vel detur nobis ? 478

Art. y. An soia charitas dividat iutcr filios regni etperditionis? et utruni

in quolihet augmento charilatis dicitur mitti Spiritus sanctus ?
ct utrum mittalur in aliis muneribus quam charitate? 479

f ». Utrum concedendum sit, quod Spiritus sanctus augeatur in homine, vel ma-
gis vel minus habeatur vel detnr ? 480

H. Responsio ad primam qucestionem. 480

600 INDEX
I. Rcsponsio ad sccundam. 481

Divisio texlus. 481

Art. 10. .\u charitas potest augeri, vel minui ".'
481

K. Auctoritate confirmat utramque responsionem. 483

L. Onod aliqui dicunt Spirituni sanctum non csse charitatcm qua diligitnus
Deum et proximum. 484

M. Responsio ad prxdicta, determinans auctoritates. 485

N. Determinatio primse auctoritatis. 486

O. Determinatio secundce. 48G

P. Aliud objiciuut. 486

Q. Qiiod alias inducunt rationes et auctoritates ad idem probandum. 487

R. Quod charitas est motus vel affectio animi. 487

S. Responsio determinans auctoritates. 487

Art. li. l trum Christo datus sit spiritus non ad mensuram, ita quod gra-
tia ejus sit inlinita ? 489
12. Quid intolligitur per hoc quod dicitur per Eliseum, Sit in me
spiritus tuus duplex? 489

DISTINGTIO XVllI.

A. An concedendum sit, quod pcr donum dentur dona t 490

Divisio textus. 490

Ain. I. Utrum per donum quod est Spiritus sanctus, omnia alia dona
donantur? 491

B. Ulrum eadem raiione Spirilus Siiirclus diralur donum, rt datum sive dona-
tum ? 402

C Quare iia esse vidclur ? 492

D. Rcsponsio quarc daium sive donatum dicatur Spiriius sancius ? 493

Art. 2. rtrum una sit ratiodoni ct dati ? 493

.'}. .Vn proprium sit Spiritui sancto esse donum? 494
 E. Ilic qnarc doniiin. 4!)()

F. QiicBritiir, Cui donabilis ? 4!i0

AitT. 4. Aii S|)ii iliis sanctus oo dioitui" Spiritus sanctiis, qiio (loiiiiin ;
ct

co (lomiiii, ijiio procodcns. 4'.»7

I). An doiiuiu rliaiu iiiipoitiit icljitioiicm sicut 1'alci- ct l''ilius, di-

stinf^noiitom Spiriluiu sauctimi a!» iilriquc? 'i'tH

C. lltriiiii ImHus possil dici datuiu al) a-torno ? iiOO

G. Qiiod sicut Filins nasceiidn acccpit iion laiitniii ut isset Filius, sed etiam
cssentia : ita et Spiritus sanctus procedendo accepit non tantum ut csset
donum, sed etiam ut essct essentia. ^)02

Divisio le.xtus. .'i03

H. Qiiod ex prxdictis videtiir, quod Filius nvn tantum sit Filius nativitate,
sed etiam de simili essentia, et Spiritus sanctus processione. 503

I. Exponit verba Hilarii. 503

K. Qiiod Spiritus sanctus diciiur donuin et donatum secundum duos prsedictos

modos processionis. 504

Art. 7. An haec sit vera, Filius accepit nascendo, vel habet nascendo
quod sit Deus, vel essentia divina ? 504
8. .Vn ista sit vera, Filius nativitate est Deus? 505
9. An isti sunt tres modi generationis tantum per defectionem,
processionem, et derivationeru ? 505

L, Secundnm hoc quod doiium est, refertiir ad Patrein et Filiuin : secundum

quod datum, ad eum qui dedit, et ad eos quibus datum est. 505

M. An Filius cum sit nobis datus, possit dici noster ut Spiritus sanctus ? 506

N, Utruin Spiritus sanctus ad seipsum referatur^ 507

Art. 10. Cum quibus nomiiiibus diviuis possit conjungi hoc pronomen,
nofitruin, vel rneuin ? 507

DISTINGTIO XIX.
I>e icqiialiliite li*iiiiii pei*sonai*iini,

A. De proprictatibus et conditionibus qnodammodo essentialibus et quodammo-

do personalibus trinitatis et unitatis. 510

Divisio textus. JJIQ

0(12 IM)EX
Aitr. I. An iii (lisiiiis (lossil cssf .Tfiualilas ? ,ill

2. (lurn in divinis sit similitudo iM idi^ililas, (luan' iila iinn taimit

Magister sicut aiqualitatoni ? ul2
3. Pcnes quid suniiUir ipiiualitas in diviiiis? oli)

4. Aii aMjualitas conveniat liihus personis, ila ut quadihct dicalur

aH[uaIis altori? 310
.). Uuid signiriciMit ista nomina, acqualilas rt ;c(jualis, siinilitudo
et similis : et ulruin Pater ot Filius ot Spiritus sanctus possint
dici uiia .Tqualitas ? 517

B. Q^iiod aHcrnitas ct magnifndo ci potestas i)i Deo sunt unum, licct pnnaninr
qnasi divcrsa. 518

Akt. 6. Ltrum in OQternitate sunt anni a generaliono in gonerationem ? ol9

C. Hic de magnitndine, qnod ea aliqna personarum aliam non excedit. 520

Divisio toxlus. 520

D. Qnod non cst major una persona alia, ncc majns aliqnid dnsp, quam nua^
nec tres vcl dn,r quam una. .i-id

\\\T. 7. rtrum tros personro siiil aliqiiid iiiajus iiuani «Uia-, ot duii)

(luam una ? .'»-1

E. Qnomodo dicitnr esse Dens Pater in Filio, ct Filins in Patre, et Spiritns

sanctns in utroque, et singnli in singulis. 522

.\in. 8. LLruin Piiler possit dici essc iii Filio, ot una persona in iilia ? o23
9. Aii Filius addat aliquid siipcr id (iiiod acccpit a Patre ? o2.")

10. An omne quod nascitur, nascilur o.\: (liiiilici genere, scilicet

masculo ol faMuina? o^o
11. Undo conliugit ali(iuid degenerarc, et qua» sint causc-c ejus? o2lj

F. Ad id quod cwpcrat rcdii^ scilicet ut ostendat quod magnitudinc alins alium

snperat. 526

Divisio (o\lu>-. 327

.\ht. 12. .\(l ossontia |u;cdicctur do porsonis sicut quoddam loluin? .^27

G. Quod nulla personarnni pars in Trinitate. 52!)

Aiir. 13. Aii lidos piiocodal iiilcllciiiim, ila qiiod iiiiiil iiilidligalur nisi
prius credalur ? ,
3|

H. (2um dicimns tres pcrsonas cssc unam esscntiam, ncc iit genus dc spccicbnSy
nec nt specicm de iivlividuis pnvdicamus : quin unn csi rssentia gcnus. ci

pcrsona spccics, vcl esscniia specics, ei pcrsona individuum. 531

1. Hic prohai qund non diciiur ni spccics de indniduis. 532

K. Alio modo prohat idcm, 532

 liM)i:\ (K;,}

I,. Nrr smiiuliiiii iiiali'riiilciii iiiiisaiii ilitiiiihir lrr\ fu-rsoini' 1111,1 rssriilia. ^uM

M. Nrr ilii iliriniliir Irrs f^rrsoinv 1111,1 rssriiliii, iil Irrs liDiniiirs uiri iriliirii, vrl
iiiiiiis ihiliir,r. !).'{:{

N. Qii;r viilriiliir iiilvcrSiiri prxdictis. 5;j3

Aiii. 11. Aii iii (liviiiis sil lalio ooinmunicaliilis, vcl iiiooiniiiiiiiicaliilis .' .'i.Tt

I,'). Aii 111 iliviiiis sil niiivcisaic cl. p.'ii'liciil;iii'. ^iciil, ciiiii iiiiiiiicahil»!

cl iiicniiiiiuiiiicaliili' ? '•VA'.\

1(>. I liiim iii (liviiiis cssciiliii sil i;cinis? 536

O. Qiiod sane possiint inlclligi qu;e Joanncs Damasccnns dicit, rl cjitomodo,

oslcndit. •")37

P. Ex qiio sciisii dixcrit persoiias diffcrrc iiinncro. ")38

Q. Qnibiis modis dicantiir diffcrre nnmero., cl sccundnm qucin modum possit

convenirc pcrsoiiis ( 538

R. Qitnd nna persona non est major alia., ncc trcs simul quam tina : et hoc ra-
tionc ostendit CatJiolica. 539

S. Ratione ntitur subtilissiina ad ostendum quod ita sit. 539

AiiT. 17. Au tres pcrsonoe difleianl nuniero iu tlivinis ? 540

T. Qiiod D:iis itoii cst dicendits Iriplcx, sed triiins. 542

AiiT. 18. Aii polest concedi, quod Deus sit triplex? 542

U. Quod non cst ila iit rchus cnrporeis. ut in Trinitate. 543

Akt. 10. .\n iii rebus corporalihtis tantum possit csse una quanfum tres ? o43

DISTINGTIO XX.

Ile li'iiiiii |><M'soiiaiMiiii :r<|ii:ilHal<' <|iiaiiliiiii a<l poleslaleiii. /

A. Osunso quod aliqua pcrsonariim aliam non siipcrat magniludiite., nuuC os-
tendit qiiod alia non excedit aliam potcnlia. 544

nivisio textus. 544

-ViiT. 1. An pnlcntia secnndum omne ecnus caUsrc sil in Dco, vcl sccun-
(Juiii alifiuod genus laiituiu? iJ4o
 2. L'lruin polcntia operanili iii Filio uiiivoca sit cum potcntia gene-
randi et spiraiidi ? o46
3. An in Deo prior sit polentia spirandi quam potentia operandi? 547
4. An solus Spiritus sanclus polest tantum quantum Pater et
rilius? 547

B. Qnod non polest minns FiJins qnam Pater. 548

C. Hoc verum fatebatnr Jipereticns, cx qno progrcdiebatnr ad falsa. 548

D. Quxstio Augnstini, qua arctat hxreticnm. 5i8

Akt. ;>. An Pater, Filius, et Spiritus sanctus sunt in potentia oecquales? 549

E. Aliter probat Filinm xqnalem Patri. 551

F. Per simile ostendit, quod non minorem Pater Filinm genuit. 551

.\uT. ti. Itium Deus voluit, sed non potuit : aut potuit, sed non voluit
creaturas facere melioros? 552

G. Opinionem hxretici ponit^tct destruat. 552

Akt. T. Aii iii divinis sit ordo ? 553

DISTINGTIO XXI.

(^iialilrr (li<*lloiios ovrlnsiva» enpiniilni' iii «lixinis? v

A. Qnxritnr, Qnomodo possct dici solus Pater, vel solns Filins. vcl solns Spi~
ritns sanctns, cum sint inseparabilcsl 555

Divisio lcxlus. 556

Akt. I. Aii (liclionos exclusivm possunl poni iii divmis? 556

B. Utrum possit dici, solns Patcr est Dcns, solns Filins est Deus, vel solus
Spiritus Siinctns est iJeus, vcl Patcr est solus Deus, vel FiJius est soJus
Dens, vcl Spiritiis sanctns est sohis Dcns ? 558

C. Qnomodo dicilnr Trinitas soJiis Driis, ciini ipsa sit cuin spiritihns et ani-
mabns sanctis ? 55fl

Aiit. i. \\\ ista sil vora, i|iiiHl sdliis l'alor osl Dou-^ ? 559
3. An ista sit vora, l^alcr rst solus Dous, ••1 isla, Palor ost mius
sdIiis Doiis ? 560
4. .\\\ isla >il. vora. riiiiilas ost sidus Dcus ? 361
 . .

iivnrA fio:;

I). Z'7.s7 cle Palic solo l^ixduLi ({icrrtiiliir , iioii laiiicii cxcliuUrclnr iilius cl
Spiritus sanctus. 502

Aht. ii. .\ii (liclio cxoliisiva aildil.i l'alii fxcliidal Kilmiii, otc. ii63
('). Aii isla sil, vi'ia, .Nciiid ikivii IViIicim iiisi l''ilius".' ;iG3

DISTINGTIO XX 11.

l)e noiiiiiiiiiii (linVr<Milin qiiibiis iiiniiiiir ioqiMMilcs <ie ll<'<).

A. De Trinitate et unitatc secundiim quod credita et intellecta rationaliter et

calholice exprimilur 565

Divisio le\tus. o65

Art. 1. Utrura omne nomen dictum de Dco significet proprietatem, aut
essentiam, aut dicatur de Deo per translationem? ,566

B. Prxmissis addit quaedam esse nomina, quae temporaliter Deo conveniunt, et

relative dicuntur. 569

Art, 2. Utrum aliqua nomina conveniant Deo ex tempore, et an conve-

niant simul omnibus, aut aliquibus, et aliquibus non, etc. o70

C. De hoc nomine, Trinitas, addit. 570

Art. 3. Utrum in divinis hoc nomen, Trinitas, dicat pluralitatem per-

sonarum, et sit nomen divinum ? o71

D. De aliis nominibus qux tcinporaliicr Deo congruunl, et non relative dicun-

iur. 573

AuT. 4. An hoc nomen, ^?8cama<MS, conveniat uni personae, vel omni-

bus ? :i73

o. An nomina negativa et privativa cadant in sex nominum diffe-

rentiis, quas Magister ponit in textu ? o73

E. Qiiod nomina qux ad singulas pertinent personas, proprie relative di-

illa

cuntur ea vero qux unitatem esscntls' significant, ad se dicuntur, et de

:

singulis, et de omnihus communiter dicuniur personis, et singulariter et

non pluraliter in sumina accipiuntur 574

Art. 0. An qiiatuor regulae de divinis nominibus a Magistro suiit bene

assignata; ? 575
7. Aii bene dicat Augustinus, Unus magnus, non tres magni ? 576
«liO INDKX
F. Qnoii Dciis tnagniis cst ca inagnitiuiiiic qiia Dciis cst : sic dc honitate, ct dc
omnibus qiix scciiiutiiin siibstanliain diciinliir. 576

AitT. H. ,\n |)culi(i[ialuiii iii divinis poli^sl osse niaius parlicipante "?
1)77

DISTINGTIO XXIIl

l)e siibN(aiinalil>iis iioiiiiiiiiMis dixiiiis iii s|)<M*iali.

A. Dc hoc noniinc qiiod cst persona, qiiod cnm sccnndnm snhstantiam dicatur,
tamcn pluralitcr non siiigularitcr in summa accipitnr. 578

B. Anctoritas qnod persona ad se dicatur ct secundnm suhstantiam. 'hS

Divisio textus. . ;i79

AiiT. 1. lltrum^in divinis sit vel possit esse persona? ;i79

2. riiiim porsdna in divinis siiinilioot subslantiam, vel propricta-

lom ? .j82

C. Cur Patcr ct Filius ct Spiritiis sanctus non dicantur iina pcrsona, ct una
substantia, et unus Deus c o,S7

Divisio toxlus. aSS

Ai!T. 3. V.nv in diviiiis dicimus Iros personas, non Ires substantias? ;i88

D. Qua necessitate dictum sit, tres personce a Latinis : ct a Gr.rcis, tres hypo-
stases^ vcl substantias. 590

AuT. 4. Quid signiflcont liroe nomina socuiulum fJrjBcos, ojt^x, ojjiwt;;,

'jTTOTtam, et T:po7(ij-'j\/ o\ hajc socundum l.alinos,
: essentia,
subsislenlia, stibslanlia, ol porsona ? '.WH

E. Qnid hoc nomifie, tres, signijicetur .? 594

AitT. ii. Aii boc iiomon, fiersoiui, sil pluribus commiiiio, scilicot l*atri,

Fiiio, ol Siiiritui Sanclo ? i>04

V. Qnare non diciiniis trcs dcos cssc, Patrcin ct Filium ct Spiritum sanctum,
tit dicimus trcs pcrsonas : cum id qiiod Dcus cst^ sit cis commiiuc, qiiia
Pater est Dciis, ct Filius cst Deiis, ct Spiritus sanctus cst Deus f 597

G. Alia qn.vstio, Cur non dicimus trcs cssentias, iit trcs personas, cum Scrip
contradicat •^J°
tura itoii ?

An diviiiis siiil Ircs subslanliaj sicut tros porsona. > ? 1)99

AiiT. G. iii
 liNhi'\ ijcj

II. Siiii/ iiDS (liiiimis /rrs /irrsonijs, /A; (invci /ri^s substari/ias, (jiuis didir/
hypos/asi-s, alitcr acvipicii/rs siibs/aii/iani (/11,1111 iios. !j99

AnT. 7. Aii iii (liviiiis siiil lirs liypnsl.iscs cl iina iisia? ftOO

1. Qnotl iii iriiii/a/c iioii rs/ liiversi/as, iirr siii^r/t/,i/ i/.is, vrl soli/iiilo : sed
iiiii/iis, r/ /riiii/as, r/ dis/iiir/io, r/ iilril/i/as, 001

K. Qiioil iioii (Irbr/ (liri Priis niiil/i/^Irx. 602

Aitr. S. .\ii iii (liviuis sil, (livt'1'siUis, siii;iul;irilas, (!l siililudo .'
602

DISTINGTIO XXIV.

Qiiid si^-iiili<*<^liii' p<'i' iioiiKMi iiiiiiieraih'. <miiii i<><|iiiiiiiii' <le <liviiiis ?

A. Qnid significctur liis noininibus, unns vrl una^ duo vel dusg, Ires vel tria,
trinus vel trinitas, plures vel pluralitas, distinctio vel distinctx, cum liis

utimur de Dco loqucntes. (»04

Divisio textus 604

Art. 1. An numcrus sit in divinis? 60.-)

2. riruui uuivoce sit numt^rus iu divinis pI in creatis, et utrum

Deus sit niagis linus quam ipsa Unilas? 008

B. Magis illa dicuntur ad cxcludendwn ea quae non sunt in Deo, quam ad po-
ncndunt aliqna. GIO

Art. 3. An unitas vel unum aliquid ponat vel quomodo opponi-

niliil, et

tur multo ? et quoinodo dilTorunt unum quod convertitur cum

ente, et unum quod est principium numeri? GIO

C. Quid per unum significetur, cuni dicitur, unus Deus.^' G15

Art. 4. Utrum termini numerales in divinis prasdicent esseuliam vel per-

sonam ? 61.)

D. Quo sensu dicitur, unus est Patcr, vel unus est Filiiis. 61G

E. Quid per ternarium signi/icetur cuin dicitur, tres personae. 617

AnT. .T. Utrum unitas sive termini numerales univoce praedicentur tle

essentia, persona et notione ? 617

F. Quid per duo, cum dicitur, duxpersonae, vel Pater et Filius duo suiit. G18
0(i8 TNDRX
AnT. G. rtium Palor et Filins ot Spiritus sanctus aliquo modo possunt
dici unus ? 619

G, Ex qiio sensu dicitiir in personis disiinctio, vel personx distinctx. 619

H. Q_uoniodo ibi accipiatur discretioi 619

I. Quoniodo Trinitas ibi accipiatur ?

620

\nv. 7. Quid sit distinsiui indivinis? 620

K. Hoc videiur contrarium esse prsedictis. 620

AuT. 8. An bene dicalur Deus trinus et unus : et an trinitas sit trium

unitas ? 621

DISTINGTIO XXV,

yiiul si^-iiificaliii' cMiiii (iicitiir piiiraiitei*, tfes persona», vcl dua?

persona» ?

A. Quid significatur hoc nomine, persona .''

622

B. Quod videtur secundum essentiam dici, Alia est persona Patris, alia Filii,
sive tres personx, ut cum dicitur, Pater est persona, Filius est pcrsona. 622

C. Aliter etiam videtxir posse ostendi, quod sccundum essentiam dicatur etiam
cumpluraliter profertur. 623

Divisio te.\tus. 623

AnT. 1. Quid sit pcrsona socundum <lilTinilionom. 624
2. An pcrsona univoce sit in divinis et in creaturis ".'
628

D. Opinio quorumdam qui pntant esscntiam significari nomine person;e, cum

dicimus tres personas. 629

Kxpositio toxtus. 630

E. Quod hoc nomen, persona, triplicitcr in Trinitate accipitur: et hxc cst uti-

lis et cntholica doctrina de persona et pcrsonis. «^iU)

Divisio texlus. 631

.\nT. ?>. An iii divinis sif alia communilas quam iiatura) sive essonti.T?

diviiiir? 631

F. Oslcndit verha Augustini convenire hnic sententia\ 632

 LM)i:\'

Aur. k ,\ti iii (liviiiis |i(ili-sl .'KliiiiLli, (|ii(i(l siiil Ircs ciiU^s ?
.'i. (Jii.irc liciic (liciliir, cjiisdcm cssciili.i', (?l, iioii cjiisdcin Hfii : (jiiarc

i|ii;i'lilicl |iciMiii.i, cl. 11(111 i|iiiiilicl Dciis : ct cin ikiii |i(iI)'sI, dic.i

lics |icrs(iii.'c cx c.idcMi csseiiliii ? <>.'IU

Ci. Ohjcctioiii illornin hic respoiidct, qita iiituiitiir probare pcrsonas sccundnm
cssciitiiVii accipi : qitia rcspoiidciiiiis qiixrciitilius qiiid Ircs, vcl qiiid tria. i\\\'i

Aiii', 0. (Jiiiciilur ^V' li.ic (|iiicsliiiii(^, Quid Iriii, cl. (Hiid l,r(!S res ? 534

H. Qiiid trcs res, ct quid niia rcs hic dicitur ? m

AnT. 7. An possumus coiicederc Ires csse substantias, vel tres hypostases,
sicut tres personae ? 635

I. L'x qno scnsn dicatnr, Alia est persona Patris, alia Filii, alia Spiritns
sancti ? 036

K. Qtioinodo hxc intelligantur, Alius iii persona Patcr., alius Filius,alins Spi-
ritus sanctus ? 036

Expositio textus. 636

L, Quomodo secundum hunc modum ctiam in prxdictis locntionihus potest 637

accipi ?

Expositio textus. 637

M. Anctoritatihus Sanctorum ostendit qnod dixit. 637

Expositio textus. 638

Sancti Amandi (Cher). — Ex typis de DESTENAY, Bussiere Fheres.

2^3009
 I
g

BQ
Albertus Magnus, S
633h
1890
Opera ortinia,
V.25

735

^Acdi.evo. S.udie.
Pon.ificai
.nsr.u.e 0.

n3 ST. JOSEPH STREET

CAHADA M5S 1J4
TORONTO. ONT.,