Albertus Magnus. Opera Omnia (Borgnet Ed.) - 1890. Volume 21.

READIN&
ROOM
D. ALBERTI MAGNL
RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRJIDICATORUM,
ENARRATIONES
IN MATTKÛM (XXI-XXVIII) - IN MARGUM.
i
Hill i^P fmmnm wmm «ww WWR"
,
B. ALBERTI MAGNl,
RATISBONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRiEDICATORUM
OPERA OMNIA,
EX EDITIONE LUGDUNENSI RELIGIOSE CASTIGATA, ET PRO AUCTORITA.TIBUS
AD FIDEM VULGAT.E VERSIONIS ACCURATIORUMQUE
PATROLOGLE TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA SUORUM
OPERUM A PP. QUETIF ET ECIIARD EXARATIS, ETIAM REVISA KT LOCUPLETATA
CURA AG LABORE
Steph. C^s. Aug. BORGNET,

Sacerdotis dicecesis Remensis.
ANNUENTE FAVENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII.
VOLTJMEN VIOESIMUM PHIMUM
E\ARHATIO\ES I\ MATTII/EUM (XXI-\XVIII) - 1\ MARCIJM.
PARISIIS
APUD LUDOVICUM VIVES, BIBLIOPOLAM EDITOREM,
13, VIA VULGO DICTA DELAMBRE, 13
MDCGCXCIV
IHE INSTITUTE: CF hÊDIAEVH STUOlES
10 ELMCLCY FLACE
TOROUTO E, CANAOA.
OCT22 1931
13/
D. ALBERTI MAGNI,
DOCTRINA TOTO ORBE CKLKBEREIMI,
II
LUCCLENTA EXPOSITIO.
CAPUT XXI.
Jesus super asinam Jerusalem cum triumpho ingressus, negotiatores de templo

ejicit, et Pharisaîs de triumpho indignantibus respondet : discipulis autem de
Jiculnea Christi verbo arefacta mirantibuSy declarat fidei efficaciam : interro-
gationem desua potestate retundit qucestione de Joannisbaptismo : et ex para-
bolis de homine duos fdios habente, et de patrefamilias, cujus vinitores post
aiios servos, etiam filium vinex hceredem occiderunt, prtvdicit regnum Dei a
Judaîs ad gentes trans/erendum.
1. Et cum appropinquassent Jeroso- habet, et confestim dimittet

lymis, et venissent Betphage eos.
ad montem Oliveti *, tunc Je- 4. Hoc autem totum factum est ut
sus misit duos discipulos, adimpleretur quod dictum est
2. Dicens eis : Ite in casteilum quod per prophetam dicentem :
contra vos est, et statim inve- 5. Dicite filias Sion * Ecce Rex tuus :
nietis asinam alligatam, et pul- venit tibi mansuetus, sedens su-

lum cum ea : solvite, et adduci- per asinam et pullum filium sub-
te mihi : jugalis.
3. Et si quis vobis aliquid dixerit, 6. Euntes autem discipuli, fecerunt
dicite quia Dominus his opus sicut pr£ecepit illis Jesus.
' Marc. XI;, 1 ; Luc. xix. 29. 2 Wa. Lxii, II ; ZaLliai'. ix, 9;.)oan. xii, 15.
XXI 1
D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
7. Et adduxerunt asinam et pullum, 17. Et relictis illis, abiit foras extra

et imposuerunt super eos ve- civitatem in Bethaniam, ibique
stimenta sua, et eum desuper se- mansit.
derc feccrunt. 18. Mane autem revertens in civita-
8. Plurima autem turba straverunt tem esuriit.
vestimenta sua in via : alii au- 19. Et videns arborem unam se- fici
tern caidebant ramos de arbori- cus viam^ venit ad eam, et

bus, etsternebant in via. nihil invenit in ea nisi folia
9. Turbse autem quse prtecedebant et tantum : et ait illi : Numquam

quae sequebantur clamabant, ex te fructus nascatur in sem-
dicentes Hosanna filio David: ! piternum. Et arefacta est con-
benedictus qui venit in nomine tinuo ficulnea.
Domini *
: hosanna in altissi- 20. Et videntes discipuli mirati sunt,
mis. dicentes : Quomodo continuo
10. Et cum intrasset Jerosolymam, aruit ^?
commota est universa civitas, 21. Respondens autem Jesus, ait eis :
dicensQuis est hic? : Amen dico vobis, si habueritis

11. Populi autem dicebant Hic est : fidem, et non haesitaveritis, non
Jesus, propheta a Nazareth Ga- solum de ficulnea facietis, sed
lilsese. et si monti huic dixeritis Tolle, :
12. Et intravit, Jesus in templum et jacta te in mare, fiet.
Dci « : et ejiciebat omnes ven- 22. Et omnia qusecumque petieritis

dentes et ementes in templo, et in oratione credentes, accipie-
mcnsas numulariorum et cathe- tis ^
dras vendentium columbas ever- 23. Et cum templum, ac-
venisset in
tit : cesserunt ad eum docentem
i3. Et dicit eis : Scriptum est : Do- Principes sacerdotum et senio-
mus mea domus orationis vo- res populi, dicentes In qua :
cabitur : vos autem fecistis il- potestate hasc facis? Et quis

lam speluncam latronum ^ tibi dedit hanc potestatem ' ?
14. Et accesscrunt ad eum ca^ci et 24. Respondens Jesus dixit eis : In-
claudi in templo, et sanavit terrogabo vos et ego unum
eos. sermonem : quem si dixeritis
ib. Videntes autem Principes sacer- mihi, etego vobis dicam in qua
dotum et Scribae mirabilia quse potestate hjec facio.
fecit, et pueros clamantes in 25. Baptismus Joannis, unde erat?
templo et dicentes : Hosana e coelo, an ex hominibus? At
filio David ! indignati sunt, cogitabant inter se, dicen-
illi
16. Et dixerunt Audis quid ist ei :

tes :
dicunt? Jesus autem dixit eis 26. Si dixerimus : E coelo, dicet no-
Utique. Numquam legistis bis Quare ergo non credidistis
:
Quia ex ore infantium et lacten- illi? Si autem dixerimus Ex :
tium perfecisii laudem*? hominibus, timemus turbam :
* Psal. cxviT, 26 ; Marc. xi, 10; Luc. xix, 38. * Marc. XI, 13.
' Marc. XI; 15 ; Luc. xix, 45 ; Joan. 11, 14. * Marc. XI, 20.
' Isa. Lvi, 7 ; Jerem. vii, 11 ; Luc. xix, 40 ^ Supra, VII, 7 ; Marc. xi, 24 1 Joau. iii, 22.
;
*PsaL VIII, 3. « Marc. XI, 28 ; Luc. xx, 2.

CAP. XXI MATTfl/FJ.
omncs enim habebant Joannem ejus, alium coiciderunt, alium

sicut prophetam '. occiderunt, alium vero hipida-
27. Et respondentes Jesu, dixerunt : verunt.
Nescimus. Ait illis et ipse Nec : 36. Iterum misit alios scrvos plurcs
ego dico vobis in qua potestate prioribus, et fecerunt illis simi-
hcec facio. liter.
28. Quid autem vobis videtur ? Homo 37. Novissime autem misit ad cos
quidam habebat duos filios ct : fiUum suum, dicens Verebun- :
accedens ad primum, dixit : tur filium meum.

Fili, vade hodie, operare in vi- 38. Agricolae autem videntes filium,
nea mea. dixerunt intra se Hic est hae- :
29. Ille autem respondens, ait Nolo. : res venite, occidamus eum,
:
Posiea autem poenitentia mo- et habcbimus haireditatcm ejus^.

tus, abiit. 39. Et apprehensum eum ejccerunt
30. Accedens autem ad alterum, dixit extra vineam, et occiderunt.
similiter. At ille respondens, 40. Cum ergo venerit dominus vine.T,
ait : Eo, domine : et non ivit. quid faciet agricolis illis?
3i. Quis ex duobus fecit voluntatem 41. Aiunt illi : Malos male perdet, et
patris ? Dicunt ei : Primus. Di- vineam suam locabit aliis agri-
cit illis Jesus Amen dico vo-
: colis, qui reddant ei fructum
bis, quia publicani et meretri- temporibus suis.
ces pra3cedent vos in regnum 42. Dicit illis Jesus : Numquam legi-
Dei. stis in Scripturis : Lapidcm
32. Venit enim ad vos Joannes in via quem reprobaverunt êdifican-
justitia^, et non credidistis ei : tes, hic factus est in caput an-
publicani autem et meretrices guli : a Domino factum est is-
erediderunt ei vos autem vi- : tud, et est mirabile in oculis
dentes, nec poenitentiam habui- nostris *.
stis postea, ut crederetis ei. 43. Ideo dico vobis, quia auferetur a
33. Aliam parabolam audite : Homo vobis regnum Dei, et dabitur
erat paterfamilias ", qui planta- genti facienti fructus ejus. "
vit vineam, et sepem circumde- 44. Et qui ceciderit super lapidem is-
dit ei, et fodit in ea torcular, et tum, confringetur superquem :
êdificavit turrim, et locavit vero ceciderit, conteret eum.

eam agricolis, et peregre profe- 45. Etcum audissent Principes saccr-
ctus est. dotum et Pharisaî parabolas
34. Cum autem tempus fructuum ap- ejus, cognoverunt quod de ipsis
propinquasset, misit servos suos diceret.
ad agricolas, ut acciperent fru- 46. Et qua^rentes eum tenere, timue-
ctus ejus. runt turbas, quoniam sicut pro-
35. Et agricol^, apprehensis servis phetam eum habebant.
* Supia, XIV, 5. ^ Infra, xxvi, 3, etxxvii, 1 ; Joan. xi, S3.

^ Isa. V, 1 ; Jerem. n, 21 ; Marc. xn, 1 ; Luc. * Psal. cxvii, 22 ; Act. iv, 11 ; ad Roman. ix,
XX, 9. 33 ; I Pelr. 11, 7.
6(3
:
I). ALB. MAG. OHD. PRiED.

Circa primum quinque seriatim inter-
ponuntur unde, et quis, : et quos, et quo,
et ad quid misit.
De primo dicit :
IN CAPUT XXI iMAHTLEr
ENARRATIO. « Et cum appropinquassent, etc. »
Nam Jesus veniens de Jericho Irans-
« Et cum appropinquassent Jerosoly- eundo caecos sanaverat : sic enim con-

tinuatur ad praecedens.
mis,et venissent Bethphage ad mon-
Dicit autem tria : loci propinquilatem,
tem Oliveti, tunc Jesus misit duos
quo tendebat ; locum proprium, qucm
discipulos. »
transibat : et locum communem, unde
mittebat.
De primo dicit « Et cum appropin- :
Hic incipit agere de lenipoi"ibus no- quassent » jam ad locum Passionis, plus
vissimis statum Ecclesiae describenti- aflectu, quam viae spatio. Deuter. iv,
bus. 7 : Non est alia natio tam grandis,

Habet autem tres patres in quarum : quse habeat deos appropinquantes sibi,
prima demonstrat potestatem abjicien- sicut Deus noster adest cunctis obse-
tis Synagogara, et vocantis gentes in : crationibus nostris. Joan. xvn, 19 :
secunda, describit ipsam abjectionem Pro eis ego sanctifico meipsum. Joan.
cum sua causa, et incipit circa medium xvin, 4 : Jesus... processit, et dixit eis.
istius capituli, ibi, t- 17 : « Et relictis Ideo enim passionem revelavit,

ante
illis abiit. » Jn tertia, describit judicium ut sciretur quia ex electione libera se
novissimum abjectorum, et vocatorum :
Passioni obtulit.
et incipit in capitulo xxv, 31 et seq. « Jerosolymis : » quia eo quod erat
In demonstratione poteslatis Christi metropolis pluraliter nominatur propter
abjicientis, et vocantis facit duo : primo multitudinem habitantium, non quia
ênim demonstrat potestatem, et Dei tam civitas fuit quam patria multorum.
gloriam : secundo, convincit contradi- Isa. II, 2 et 3 : Fluent ad eum omnes
centes, ibi, t- 13 : Videntes autem Prin- gentes. Et ibunt populi multi^ et dicent
cipes Sacerdotum. » Venite, et ascendamus ad montem Do-
Adhuc, prior harum duo habet : pri- mini. Isa. i, 26, secundum Septuaginta :
mo enim demonstrat gloriam in confes- « Post hoc vocaberis civitas sancta, ma-
sione laudis et veritatis : secundo, exer- « ter civitatum in Israel. » Xostra littera
cet auctoritatem suae justae potestatis, ibi, habct : Urbs fidelis. IIoc etiam con-
t. 12 : « Et intravit Jesus in tem- gruit : quia per passionem itur ad vi-
plum. » sionem aeternae pacis. Ad Ephes. u, 14 :
Adhuc, in priori horum duo dicit :

Ipse estpax nostra, qui fecit utraciue
modum vidclicct regis gloriose venien- unum, et medium parietem macerise sol-
tis, et confessionem laudis ex parte tur- vens, inimicitias in carne sua, etc. Joan.
bae recipienlis, ibi, >-. 8 : « Plurima xiv, 27 : Pacem relinquo vobis, pacem
autem turba. » meam do vobis.
In prima tria conlinontur : injunctio Et venisseid liethphage. » Ecce lo-
((
ex parte Domini, confirmalio facti, et cus proprius, quo transivil est autem :
impk'tio obsoquii. Et liaec palent in lit- nomen compositum ex hebraeo ot grieco :
tera. l$ETn ]|2 ci^'1" hebraicum interprelatur

:
IN EVANG. MATTK KI, XXI-2.
dornus : cpdtYs-v graecum interprelatur est miltcrc. Ahdia}, t. I : Legatus ad

comedere, quod cst of(iciuin oris ct '
: (jenles missus esl. Isa. xviii, 2 : lle,
ideo dicitur, quod iiiicrpretatur domus Anyeli veloces, ad goitein convulsam et
huccx : ct est juxta liclliuniani. dilaceratam.

« Ad montem Oliveti, » vitulus
Sacerdotum. Unde, Luca), xix, 21), in « Duos discipulos suos. »
eadcm liistoria ponitur eliam liclhania,

quoe domus obedienticB intcrprctatur. Tria dicit : quot, ct cujus professio-
JMarci idem pcnitus dicitur,
autcm, xi, I, nis, et cujus vitae.
quodhic. Congruil autem quia IJetlipha- : Quot, quia « duos : » ut charitatis in-
ge confessionem vcritatis signilicat, un- ter se frucrentur solatio. Kcclc. iv, 11 :
de mittuntur Apostoli. Infra, xxviii, Si dormierint duo, fovebu)Uur mutuo

19 : Emites., docete omiics gentes. \ ad unus quomodo calefiet? Luc. x, l :
Gorinth. i, 17 : Misit Christus evange- Designavit Dominus Jesus et alios sep-

lizare. Ezechiel. ii, 8 : Aperi os twnn, tuaginta duos, sciiicet discipulos, et mi-
et comede qusecumque ego do tibi. Et sit eos binos ante faciem suam, in om-
sequitur, iii, 2
111,2 : Cibavit me volumine. nem civitatem et locum quo erat ipse
« Ad montem Oliveti. » Ecce locus com- venturus.
munis congruus missioni, qui est exccl- « Discipulos, » qui doctrinam Christi
lcntia et cclsitudo misericordiae. Jerem. profitentur. Isa. viii, 1() : Signa legem in
XXXI, 23 : Bcnedicat tihi Dominus discipulis meis. Joan. viii, 31 el 32 :
pulchritudo justitise, nions sanctus. Si manseritis in sermone meo, vere dis-

Psal. Lxvii, 17 : Mons, in quo bcnepla- cipuli mei eritis : et cognoscctis verita-
citum est Deo liabitare in eo. 'EAatov tem.
enim graece, latine sonat misericordiam. « Suos. » Ecce sanctitas vitoe : non
Olci enim natura lucis ministra est, Li- enim Christi esscnt nisi per inforina-
boris, et dolorum per unctionem et so- tioncm vitffi. Ad Roman. viii, 9 Si :
lamen, et excellit cunctis iiquoribus :

^^„/5 Spiritum Christi non habet, hic
sic Passio ad quam venit, illuminat :
non est ejus. I Paralip. xii, 18 Tui su- :
quod signiticatur, Tobiae, xi, 13 et seq., mus, David, rt tecum, fili Isai.
ubi pcr hoc est, amaritudincm piscis,
fel,
qui Christum significat, illuminatus est

Tobias. De secundo, Eccli. xxxviii, 7 : « Dicens eis : Ite in caslellum quod
Unguentarius faciet pigmenta suavita- conlra vos est. »
tis. De tertio, Jacob. 11, 13 Superexal- :
tat autem misericordia judicium. Ecce quo mittit. Tria dicit : iter impe-
« Tunc, » opportuno tempore. rat, et quo vadant, et difficultatem ex-
ponit.
« Misit Jesus. »
Primum notat per hoc quod dicit :
« Ile. » Quasi dicat : Nolitc stare. Pro-

Ecce quis misit? Auctor videlicet sa- ygrb. vi, 3 : Discurre, festina. Luc. x,
Jutis. Ad Hebraeos, 11, 9 et 10 : Videmus 3 •
He .-
gcce ego mitto vos. Ezechiel. 1,
Jesum, propter passionem mortis, glo- 9 ; inumcjuodque eorum ante facieni

ria et honore coronatum, ut gratia Dei suam gradicbatur.
pro omnibus guslaret mortem. Decebat « in castellum. » Ecce quo. Et non
enim eum.... auctorem salutis eorum dicit civitatem, quia jam se contra Deum
per passioncm consunimare. Illius cnim incasteilaverat, et munierat, et munitio-
* Vel molius, ex hebraco X:r-rn^2 Beth- Phaghe^ domus flciinm.

:
6 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
n€S posuerat : quia a dignitate prima infirmitate capitis moriens, pigrum, duri
recesserat. Eccle. ix, 14 : CiviUis parva, oris, et ideo rigidorum comestivum,

el pauci in ea viri. tenuissimi lactis, et ideo lac ejus mul-
« Quod contra vos est. » Ecce difficul- tum ablutivum, et valens ptisicis, quia
tas. Non cnim contra eos fuit tantum in ex subtilitate penetrat, et restituit humi-
situ, sed etiam in voluntate nocendi. Ju- dum radicalium membrorum : est etiam
dith, II, G : Omnemque urbem munitani animal oneriferum, in clunibus fortissi-
subjugabis mihi. II ad Corinth. x, .5 : mum, spissse pellis, inerme, innocens,

ConsiUa destruentes, et omnem allitudi-- laboriosum, parvo pabulo contentum,
nem extollentem se adversus scientiam post laborem sufficit ei si convertatur et
Dei, et in captivitatem redigentes omneyn revertatur super dorsum, in depositione
intellectum in obsequium Christi. supcrlluitatis humidae, vel siccae, amans
commune stabulum, in vero lascivum,
« Et statim invenietis asinam alli- et luxuriosum : quae omnia facile genti-
gatam, et pullum cum ea. » bus adaptantur. Et quia asina significat

Samariam, quae etiam asinaria interpre-
Ecce id ad quod, sive propter quod tatur : et Philippus Samariai praedicavit
misit. Et dicit duo : unum praedicendo, sicut dicitur, Act. viii, 5. Pullus autem
et alterum injungendo. significat gentilitatem in toto silvestrem,
En quod pra^dictum est : « Stalim cujus primo gentili Cornelio centurioni
invenietis : » ne haesitentde injuncto mi- primo praedicavit Petrus ^. Ideo duo
nisterio, dubitantes an alter prior solve- discipuli missi creduntur Philippus fuis-
rit, et adduxerit, et oporteat exspectare se, etPetrus.
ullra placitum. Genes. xxvi,. 20 : Vo- Sed quomodo dicit pullum stantem
luntas Dei fuit ut cito occurreret mi- cum ea, si pullus stetitante januam?
hi quod volebam. IV Regum, iv, li :
Adhuc, ante quam januam stetit pul-
Ne mihi moram facias in eundo. lus?
Asinam alligatam, et pullum cum
« Dicendum, quod asina fuit animal em-
ea. » Quasi diceret Asinam alligatam :
ptum ad communes usus pauperum, qui
et pullum non alligatum quia, dicit :
in ascensu montis ferre sua onera non
Marcus xi, 4, quod invenerunt pullum poterant, nec habebant unde animalia
antejanuam quia super eum nulius :
conducerent : et ideo in genere asini
hominum sederat^ sicut dicitur, Luc. fuit emptum animal, quia in petrosis plus
XIX, 30 ^ Nec adhuc ligabitur loro. Asina valent asini quam equi, praecipue in
enim est gentilitas Samariee, habens lo- calidis regionibus, in quibus multum
rum legis, et retinens idololatriam. Pul- magni sunt asini. In sexu autem eme-
lus autem significabat idololatriam in- runt asinam, ut fructu ventris continue
domitam, cui nullus umquam fraenum haberentur animalia pauperibus subser-
legis alicujus imposult. Job, xi, 12 :
vicntia.
Vir vanus in superbiam erigitur, et Dicendum igitur ad secundum, quod
tamquam pullum onagri se liberum janua fuit stabuli communis ibidem ante
natum putat. Onager est asinus agre- portas aedificati. Cum ea autem dicitur
stis enim graice, latinc e&i asinus
: ovoc fuisse pullus, quia sequebatur asinam,
asinus enim signilicat homines gentiles :
et non longe a matre,
stabal sicut puUi
est enim animal brulum inter alia ratio-
sequi matrem consueverunt.
nis expers, melancholicum, frigidum, de
Luc. XIX, .30

* : Invenietis pullum asinx aUi- ' Cf. Act. X, 1 ot seq.
gatum, cui nemo umquam Iwminum sedit.
:
IN EVANG. MATTH.«I, XXI-3, 4, 5.
« Solvite, et adduoite mihi : « aninialium istonim asinavorit, quia ri-
ti Et si quis vobis aliquid dixerit, dici- « diculum osset : sed utrumque adduci
te quia Dominus his opus liabet, et

« fccit, utrumquo slcrni focit,
et forle
« proptor mystoriun) quod diximus, et
confestim dimittet eos.
« pi'optor prophotiae congruontiam. » Nec
* IIoc autem totum lactum est ut
currum, vel oquum pompfE ot belli ama-
adimplereturquod dictumest per Pro- torom olegit Dominus, quia fallax eqims
phetam dicentem. » adsalutem\ Et ilorum, Psal. xix, 8 :
Hi in ciirribus^ et hi iii equis. Amatoros

Ecco injunclum ministerium. Et dicit mundi sunt : sod nos in humilitate l)o-
duo pr(Eceptum_, et responsionem ad
: mini ambulantes, nomine Domini in
id quod allegare possent impedimentum. Dei nostri invocabimus ^ Amos, u, 15 . :
De primo dicit duo « Solvite, » hoc :

Ascensor equi non salvabit animam
est, absolvite a vinculis errorum et pec- suam. Genes. xlix, 11 : Ligans ad vi-
cati. Matth. xvni, 18 : Qiuecumque sol~ tom pullum suum, et ad vinoam, asi-
veritis super terram, erunt soluta et nam suam. Haec est littera Soptuaginta ^
in coelo. Joan. xi, 44 : Solvite eum, et
sinite abire. « Hoc autem totum factum est. »
Secundo dicit : « Adducite, » per
attractionem charitatis. Quod vidolicet discipulos misit, quod
duo animalia duci prsecepit, quod ea
« Et si quis vobis, etc. » quse dicta sunt, praedlxit : et est illud
totius facti confirmatio per auctoritatem •
Ecce exclusio impedimenti, quod pos- « Ut adimpleretur quod dictum est. «

sent allegare : et littera plana est. Matth. V, 18 lota unum, aut unus apex :
« Dicite quia Dominus » Mirum vide- 7ion prseteribit a lege. « Per Prophe-
tur, si Dominus universorum venturus tam » Zachar. ix, 9 « dicentem *. »
in gloria indigontiam dicatur habere asi-

ni pauperum, et si allogabitur a discipu-
lis, vix alicui credibile erit. Sed Domi- « Dicite filiee Sion : Ecce rex tuus •»
nus dives in spiritualibus, I ad Corinth. venit tibi mansuetus, sedens super

1, 5 : hi omnibus divites facti estis in asinam, et pullum filiumsubjugalis. »
illo : pauper autem in tomporalibus, et
erat notae paupertatis : propter hoc re- Tria dicit : jubet instanler vocem laeti-
cipiebatur verbum discipulorum. Psal. tiae prsedicari, et cui sit proedicanda, et

Lxxxvii, 16 :Pauper sum ego, et in quid.
laboribus, etc. Matth. viii, 20 : Filius « Dicite, » inter vos Prsedicatores. Isa.
hominis non habet ubi caput reclinet. XII, Annuntiate hoc in universa terra.
.')
:
« Et confestim dimittet eos. » Unde « Filia' Sion. » Ecce cui. Filia Sion
Lucas, XIX, 33, dicit eos dixisso : Quid est Jerusalem, quia ab arce Sion tueba-
solvitis pullum ? Ncc credondum est, tur. Psal. Lxxxvi, 3 : Diligit Dominus
ut dicit Hieronymus quod « Dominus in portas Sio)i super omnia tabernacula
« tam brevi itineris spatio in utroque Jacob.
^ Psal. XXXII, 17. * En verba Zachariao, ix, 9, ex Vulgata Ex-:
"^
Psal. XIX, 8. sulta satis, filia Sion : jubila, fdia Jermalem
^ Vulgata habet, Genes. xlix, II : Ligans ad ecce Rex tuus veniet tibi justus, et salvator : ipse
vineampullum suum, et ad vilem, o fiii mi, asi- pauper, et ascendens super asinam, et super pul-
nam suam. lum filium asinse.
Quid autem dicendum sit ? « Tihi. » Tangitur utilitas. Unde dicit
Glossa, quod pro nobis veniet, si devoti :
« Ecce Rex tuus. » contra nos, si indevoti. Luc. n, 34 :
Ecce positus ruinam et est hic in in re-
Describitur autem hic Christus veniens surrectioncm multorum in Israel. I Petr.
ab octo ab evidentia venientis, a digni-

:
II, 7 et 8 ; Vobis igitur honor credenti^
tate potestatis, a connaturalitate homi- bus : non credentibus autcm lapis offen-
nis, ab appropinquatione amoris, ab sionis et petra scandali his (j[ui offendunl
utilitate operis redemptionis, ab optimo vcrbo, ncc crcdunt in quo ef positi sunt.
habitu cordis, a quiete regiminis, ab hu- « Mansuetus. » Ecce optima animi
militate conversationis, et a simplicitate dispositio enim ssevus esset, accedere
: si
subjectionis. non auderemus. Matth. xi, 29 Discite a :
Primum notatur per demonstrationem. me quia mitis sum et humilis corde.

Luc. III, 6 : Videbil omnis caro salutare Numer. Mogses erat vir mitissi-
xii, 3 :
Dei '. Luc. II, 30 et seq. Videru?it oculi : mus supcr omnes homines qui mora-
mei salutare tuum, quod parasti, etc. hantur in terra.
« Rcj » Ecce dignitas potestatis.
. « Sedcns. » Ecce quies regiminis, in
Isaiae, xlix, 10 : Miserator eorum reget quo non tumultuat concupiscentia,
cos, ad
et fonies aquarum potahit sed residet tranquilla sapientia. Isa.
eos. Rex autem est ne dicat de caetero : XVI, 5 : Prseparahitur in misericordia

populus ejus Non habemus rcgem, nisi :
solium, ct scdchit supcr illud in verita-
Csesarem "
: quia, Daniel. ix, 26 : Non tc..., judicans et qusercns judicium, etc.
erit ejus populus qui cum negaturus est. Luc. i, 32 : Dahit illi Dominus Deus
Sed potius cantet cum Isaia, xxxiii, 22 : sedem David patris ejus.
Doniinus legifev noster, Dominus rcx « Supcr asinam. » Ecce humilitas.
noster. Et, Jercm. xxiii, y : Rcgnahit Act. VIII, 33 In humilitate judicium :
rex, et sapiens erit. ejus sublatum est '.
« Per hoc notat ad nos conna-

Tuus. » Et pullum filium subjugalis. » Ecce
«
turalitatem per humanitatem assumptam. simplicitas sine omni duplicitate fastus

Fsa. IX, 6 Parvulus natus est nohis, et
: saiculi. 1 Paralip. xxix, 17 Scio, Deus :
filius datus cst nohis, ct factus est prin- mcus, quod simplicitatem diligas. Su-
cipatus supcr luimenim cjus. Ad Hebr. pra, X, IG : Simplices sicut columbse.
XI, IG : J\on con/unditur Deus vocari Asellus enim vakie est simplex, et rude
Deus eoriim. II Machab. i, 2 : Bcncfa- animal auasi nihil liabens aslutiae.
ciat vobis Dcus, et meniinerit testamenti
sui quod ad Ahraham, et
locutus cst
Isaac, el Jacoh, servorum suorum fide-
« Euntes aulem discipuU, fecerunt 6
lium.
siout prsecepit illis Jesus.
« Voiit. »hoc tangit appropin- l*er
qucitionem amoris. Pruverb. viii, 31 Et adduxerunt asinam et pullum, et
:
Dclicias mcce essc cum filiis hominum. imposueruiitsuper eos vestimentasua,

Isa. Lxvi, Eccc cgo declinaho super
12 :
et eum desuper sedere fecerunt. »
eam quasi fluvium pacis, ct quasi tor-

rentem inundantnn gloiiarn gcntium l^^ccc iiiiplclio injuncli obsequii. Et
quam sugctis. IFabacuc, ii, 3 : Veniens nolaiilur tiia ; obodiontia, et modus obe-
veniet, ct non tardahil. diendi, el supeiabundantia.
' Cf. Isa. XL, 5. •'

Cf. Isa. T.ll!,
• Joan. XIX, ili.
IN EVAN(.. MATTri.FJ, XXI-0, 7, 8, 9.
Obedicntia notafnr, cuni dicit : « luin- lum varialui- in verbis, et non iii sensu :
tes uKtem (liscipiili fecerv)it. » Et per dicit enim sic Exsulta

: satis,filia Sio)i:
parlicipium euntes nolalur diligonlia. jubila, filia Jerusalem : Ecce Rex tuus
Quasi diceret : Continue ibant, donec veniet tibi justus, et salvator : ipse pau-
fccerunt quod dixerat. Exod. xxiv, 7 : per, et ascendens super asinam, el super
Omnia quse locutus est Dominus, facie- jyullum filium asinse.
mus.
« Sicut prxcepit illis Jesus. » Ecce
modus. Simile, Luc. xiv, 22 Factum :
Plurima autem turba straverunt
«
est ut imperasti, et adhuc locus est. %
vestimenta sua in via alii autem cacr :
debant ramos de arboribus, et sterne-

« Et adduxerunt asinam et pu-
bant in via.
lura. »
Turbse autem quoe praecedebant et
9
Gontradixerunt quidam, sicut dicit qua3 sequebantur clamabant, dicen-
Lucas : et illi responderunt sicut prije- tes : Hosanna filio David ! benedictus
cepit Dominus '
: quod brevitatis causa
qui venit in nomine Domini : Hosari-
tacet Matthaeus, etsignilicat adductionem
na in altissimis ! »
Gentium, ut dictum est supra 2. Isa. lxvi,
20 Adducent omnes fratres vestros de
:
cunctis gentibus donum Domino. Isa. xiv, Ecce devotio turbae recipientis. Et
2 : Tenebunt eos populi, et adducent eos habet duas partes : in quarum prima
in locum suum. continetur tripudium turbae concomitan-
« Et imposuerunt super eos vestimenta tis : in secunda, admiratio turba^ in
sua. » Ecce superabundantia in duobus :

civitate recipientis, ibi, t- 10 : « Et cum
in mollitie stramenti, et in adjutorio intrasset, etc. »
insessionis : et littera patet. Vestimenta In prima sunt tria signa devotionis :
sunt conversationes virtutum positae suin stratu vesfimentorum, in succisione
per gentes conversas. Apocal. xvi, 15 :

ramorum, et in uniformi laudis proeco-
Beatus qui custodit vestimenta sua, ne nio. Et hsec patent in littera.
nudus amhulet. ApocaL iii, 18 Suadeo :

De primo dicit : « Plurima autem
tibi, ...ut vestimentis albis induaris, et turba, » quae, ut dicit Joan. xii, 9, con-
non appareat confusio nuditatis tuae. venerat ad diem festuin, et exierat dc

« Et eum desuper sedfre fecerunt. » Dethania ad Christum videndum, « stra-
Secunda superabundantia juverunt :
verunt vestimento. sua in via. » Via se-
eum ascendere super asinum. I ad Co- cundum sensum litterse lapidosa fuit, et
rinlh. iii, 9 : Dei sumus adjutores. Ju- dura, et fuerunt in ea scopuli acuti et
verunt enim Apostoli Christum, ut prse- spinosi, et fuit valliculosa et defossa in-
sideretmentibus fideHum simplicium et ter lapides. Cogitabat ergo, quod animal
indoctorum. 11 ad Corinlh. vi, 1 Adjv- :
dure calcans pede ofTenso forfe cespitaret,
vantesautem exhortamur, etc. Adjuto- el sedenfem concuferet : et pede laeso
rium autem istud est potius ex parte acutis scopulis forte claudicaret, et se-
asini qui tenetur, et aptatur, et sistitur, denfem inaequaliter porfando laederet :
quam ex parte Christi ascendentis. Lit- vel forte in defossum calcando caderet, et
tera nostra in Zacharia ix, 9, aliquantu- sessorem dejiceret. Et contra priraum
* Lur. XIX, 33 et 34 : Solventibus illis, scificet Quia Dominus eum necessarium habet.
ctiscipulis, pullum, ducerunt dornini ejus ad d- - Cf. enairalionem in
yy. \ el 2 iiujusce ca-
los : Quid solvitis pullum ? At illi dixerunl : pitis.
straverunt vestimenta, ut molliter cal- « praecedebant Christi in carne praesen-
cans suaviter porlaret. Contra secunduin « tiam : qui sequebantur, significant
sternebant flagra arborum, et frondes, « fideles post adventum Christi in una
ne acuta pedem figerent, et sic «qualiter « fide confessionem laudis cantantes, »
velieret. Conlra terlium magnos sterne- ut dicit Augustinus. Joan. viii, 56 :
bant ramos, ut defossa tcgerent, et sic Abraham paster vester exsultavit ut vi-
animal tute ponens pedem sessorem deret diem meum. Ecce praecedens. Isaiae,
secure portaret. Sternentes autcm vestes, xLiii, ,^ et 6 : Ab Oriente adducam semen

mystice significant sanctos Martyres, qui tiium, et ab Occidente congregabo te.
vestimentum corporis straverunt, ut Dicam Aquiloni : Da : et Austro : Noli

Cliristus cordibus insideret. Cantic. v, prohibere. Ecce turba sequens.
3 : Exspoliavi mc iunica mea, et quo- Et de hujus laude dicit qualuor : in-
modo induar illa ? II ad Corinth. xn, tcnsionem devotionis, qucT. notatur in
1.^ Ego autem libentissime impendam
: clamore desiderium salutis, quod nota-
:
et superimpendar ipsc pro anirnabus tur per Ilosanna : praeconium veritatis,

vestris. quod notatur cum dicit « filio David : »
« Alii csedebant ramos de arboribus. » et quarto, praeconium deitatis, dicendo :
Per quos significantur virores virtutum, « Benedictus, etc. »
et sanctorum verborum. Judicum, ix, Dicit ergo : « Clamabant^ dicentes. »

49 Certatim ramos de arboribus prse-
: Isa. XL, 9 : Exalta in fortitudine
cidentes, sequebantur ducem. vocem tuam, qui evangelizas Jerusa-
Et sternebant in via, » scilicet corda
« lem.
ut pararent Domino iter. Isa. xl, 4 : « Ilosanna, » hoc est, Salva, obsecro.
Omnisvallis exaltabitur et omnis mons , Compositum ex corrupto verbo, et inte-
et collis humiliabitur, et erunt prava in gro Osi enim est salva
: Anna, inter- :
directa, ct aspera in vias planas. Levit. jectio desiderantis, et aufertur in media

xxiii, Sumetis vobis ramos ligni
40 :
per synallephen : et dicitur Ilosanna,
densarum frondium spatulasque palma- hoc est, salva, obsecro '. Matth. i, 21 :
rum, et Iselabimini coram Domino Deo Ipse salvum faciet populum siium, etc.
vestro. Eccli. xLvi, 1 et 2 Magnus secundum :
nomen suum, maximus in salutem ele-

« Turbae autem quee preecedebant, ctorum Dci, expugnare insurgentes ho-
et quse sequebantur. » stes.
« Eilio David. » Ecce praeconium ve-
« Praecedentes significant eos qui ritatis secundum naturam humanam, et
De hoc verbo sic ait Hieronymus qui ap-

'
« cimus. » Tract. li in Joan.
prime liuguam callebat hebraicam Osi sal- : <(
La prononciation primitive de cette loculion
vifica inlerpretatur, Anna interjectio depre- hebraique 6tait Hoschiah-Na ; plus tard on
« cantis est. Si ex duobus his velis compositum ecrivit Hoschah-Na par abreviation, puis Hos-
« verbum facere, dices Osianna, sive ut nos chahna en un seul mot, d'ou nous avons fait
« loquimur Osanna, media vocali littera elisa : Hosanna, a la suite des Grecs et des Latins :
« sicut facere solemus in versibus Virgilii- Ses racines etaient ie verbe imperatif
ni?';:;!."!,
« quando pro Mene incepto desistere victam, hiphil du verbe yv^, sauver, et la parlicule nj.
« scaadimus Menincepto. » Epist. ad Damasum. Elle signille Sauve donc : atbdov Sr^, comme I
Augustinus qui linguam liebraicam ignorabat traduisent ies Septante. Cetait par consequent
ha'c ait « Vox obsecrantis est Hosanna ma-
:
. une priere ardente et ploine de foi qui seml)Ie
" gis afreclum indicans quam rem aliquam sNHre transformee plus lard en un cri d'alle-
« signiticans, sicut sunt in lingua latina quas gresse, en un souhail de bonheur. (D. Fillion,
« interjectiones vocant velut cum
dolentes
:
Not. in Matth).
« dicimus, Ucu ! vel cum delcctamur, Vah di-
:
IN EVANG. MATTHyEI, XXI-'.), 10, 11, 11
secLinduin naluram divinam. « Filio mimis et laudadilis nimis, in civitale

David, » cui jurc successionis debetur Dci 7iostri, in monte sanclo ejns. ViiXw
regius honor. Jerem. xxiii, .')
: Siiscitabo est civitas, quam sua potentia visitavit :
David ge?'men justum. Ad [{oman. i, 3: ielicior, quam sanjûine suo consecrare

Factus est ei ex semine David secundum venit : felicissiina, in qua gaudia resur-
carnem. i-ectionis multis sibi consurgentibus os-
« Bencdictus. » Ecce prajconium dei- tendit. Isa. u, 3 : Gaudium et lietitia
talis : nomen enim Domini est notitia invenietur in ea, gratiarum actio , et vox
deitatis innata ei. Ad Philip. ii, 9 : Do- laudis.
navit illi nomen quod est super omne no- « Commota est universa civitas, »
me?i. « Qui venit in nomine Domini, » inirans frequentiam, nesciens veritatem.

in dictis testatis per facta : et ideo bene- Psal. xcv, 9 : Commoveatur a facie
dictus est. Veniens autem in nomine ejus universa terra. Job, xxxvii, 1 :
proprio maledictus est. Joan. v, 43 : Super hoc expavit cor meum, et emotum
Ego veni in nomine Patris mei, et non est de loco suo.
accipitis me : si alius venerit in nomi-
ne suo, illum occipietis. « Dicens : Quis est hic ? »
« Ilosanna in altissimis ! » Bis idem

dicunt : et geminatio notat atfectum. Ecce confessio laudis. Et secundum
« In altissimis, autem hominis, quia » tria genera populi tripUciter exponilur :
venit de altitudine humanee naturse, devoti enim dixerunt hoc admirative. Et

quantum ad iminunitatem peccati. Joan. est simile, Supra, viu, 27 : Qualis est
m, 31 Qui de cmlo venit^ super omnes

: hic, quia venti et mare obediunt ei ?
est. De altis divinitatis, quia virtute coe- l^sal. xxiii, 10 : Quis est iste rex glorise ?
lestis Dei omnia fecit. Joan. iii, 13 :
Dominus virtutum ipse est rex glorise.
Filius hominis, qui est in coelo. De aitis Simplices autem dixerunt hoc ignoran-
hominis, quia suscitat de terra inopeni, ^lo- Joan. ix, 36 Domine, ut
: Quis est,
et de stercore erigit pauperem : ut collo- credam in eum ? Invidi dixerunt hoc

cet eum cum principibus, ei &o\'mm g\o- despiciendo. Joan. vii, 12 : Quidam
ria3 teneat '. Luca3, ii, 14 : Gloria in dicebant : Quia bonus est, alii autem
altissimis Deo, et in terra pax homini- dicebant : Non, sed seducit turbas. Luc.
bus, etc. VII, 49 : Quis est hic, qui etiam peccata
dimittit ? Despective enim dictum est.
Taiiautem confusione existente in tur-

« Et cum intrasset Jerosolymam, ^^' ^^^^^ instruit prophetam, Numer.
lO
.
-i A- xxii, hoc est, humilis et simplex
28,
commota
, .
est universa civitas, dicens , , r» , -n i^

plebecula, Doctores et rontihces.
Q^^^^^thic?
Ethocestquodsequitur:
II Populi autem dicebant : Hic est Je-
sus propheta a Nazareth Galilaese. » « Populi autem »
Ecce laus turbse in civitate suscipiente Secum venientes, et signis eruditi,

Dominum. El dicit tria causam moven- : « dicebant : Hic est Jesus, etc. » Judi-
tem ad laudem, conimotionem laudis, et cum, xv, 10, Samson sol fortis stravit
confessionem. hic in mandibula asini, hoc est, in con-
Primum est : « Cum intrasset Jeroso- fessione rudis et simplicis populi, non
lymam. » Psal. xlvii, 2 : Magnus Do- modo mille viros hostes suos, sed millia
* Psal. cxii, 7 et 8.
Scribaruin, Sacerdotum et Pharisaeo- tis per miracula, ibi, ^. 14 : « Et acces-

rum. Dicunt enim in confusionem eo- serunt ad eum cseci. »
rum : « Ilic est Jesus, » confitentes sa- In primo sunt duo, scilicet demon-
lutis auctorem, « Proplieta, » exhibens stratio cultus Dci, et dcmonstratio zeli.
legis promissum. Deutcr. xviu, 13 : De primo dicit : « Et intravit Jesus in
Prophetam de gente tua et de fratribus tempiuni Dei : » docens (ut dicit Remi-
tiiis sicut me, suscitahit tibi Dominus gius) omni loco primo visitare
nos in
Deus tuus ipsum audies. Et, t- 19:
:
debere templum Dei, si est ibi et deinde :
Qui verha ejus, quse loquetur in no- fusa oralione ad propria secedere nego-
mine meo, audire noluerit, ego ultor tia. Dsal. v, 8 : Adorabo ad templum
existam. Luc. xxiv, 19 : Fuit vir pro- sanclum tuum. Daniel. vi, 10, Oravit
pheta, potens in opere et sermone coram Daniel contra templum, cum remotus
Deo et omni populo. Joan. vi, 14 : Ilic esset.
est vere propheta, qui venturus est in « Et ejiciehat, etc. » Ecce zeli de-
mundum. Luc. vu, 16 : Propheta ma- monstratio : et ideo, Joan. ii, 17, ubi
gnus surrexit in nohis : et quia Deus vi' simile quid descrlbitur, inducuntur verba
sitavit plebem suam. Psalmistae, quoniam zelus domus tuse
« A Nazareth. » Locus nativitatis, flos comedit me '.
in flore natus. Ut ille esse credatur, de Dicit autem duo, factum videlicet, et
quo dicitur, Isa. xi, 1 et 2 : Egredietur confirmationem facti per Scripturam. In

virga de radice Jesse, et ftos de radice facto duoe sunt diversitates quosdam:
ejus ascendet : et requiescet super eum enim ejicit simpliciter, et quosdam ejicit,
spiritusDomini. Supra, ii, 23 : Quo- et instrumenta mali lucri evertit in dam-
niam Nazarcenus vocahitur. num eoruni. Ejicit autem duo genera

« Galilaefe, » scilicet patria. Joan. i, hominum, ementes sciiicet, et vendentes :
4o : Quem scripsit Moijses in lege, et et evertit mensas, etses nummukiriorum,

prophetse, invenimus : Jesum, filium Jo- et cathedras vendentium columbas, non
seph, a Nazarelh, scilicet Galilaese. Isa. curans damna eorum, quse Dominus
IX, 1 et 2 : Aggravata est via maris trans effudit ut in diripientes : quia illi avari-
Jordanem Galilsese gentium. Populus tise et simonise et sacrilegii merito damna

qui ambulahat in tenehris, vidit lucem sul)ire meruerant.
magnam : liabilantihus in regione umbrse « Vendentes et emcnies in templo, »
mortis, lux orla est eis. hoc est, in templi alrio, quod sacerdotes
locabant : aut etiam ministros suae ava-
ritiae posuerunt ad animalia immolatitia
19 « Et intravit Jesus in templum Dei :

vendenda, his qui sacrihcarc venerant,
et ejiciebat omnes vendentes et

ut ab eisdem hsec iterum immolata reci-
perent. Quia, Exod. xxiii, lo, prsecipi-
ementes in templo, et mensas num-
tur: Non apparehis in conspectu meo
mulariorum, et cathedras vendentium
vocuus. Ementes autem erant. qui hoc
columbas evertit ».
ad sacrificia emebant el illi non pec- :
cabant, nisi quoad locum (juia non :
llic incipit pars ilki, in quu exorcct, erat licitum emere in templo.
et demonstrat putcslateiu in operc. VA « Et mensas nummulariorum » .
habcl duas partes, unam quidem, in Nummuhirios autem mutuatores pecu-

qua quod dictum ost secun-
continetui' :
niae posuerunt sacerdotes : qui licet uû-
dam autem, iii qua Pit probatio potesta- ram non acciperent, sictil [^roiiibetur,
• Psal txvni, 10.

IN EVANCi. MATTHyEI, XXI-12. 13
Lovit. XXV, lamen luunusculu

:it) el :n, Simoniacam haeresini liic (lamnandani
acceperunt pro muluo fructuum, vel ostendit. Zacliar. xiv, 21 : Non eril ullra
pullorum, vel anserum, vel liujusmodi mercator iu domo Domini. \\ AtiTxmoWi.
de iicentia saccrdotum : vel forte [)er- n, 4 :

Nemo militnns Deo impiicat se
commercium, sicut
agi nef/otiis sxcularibus, ut ei placeat, cui
miltebant ibi
modofit in curia, quia mutuabant misc probacit. Kccli. xxvi, 28: Duse spccies
nus : et illi recognoverunt coram sacer- difficiles et periculosse milii apparue-

dotibus majus inutuum, et accedens runt : difficile exuitur negotians u negli-
promiltebat solvere damnum : et tunc gentia : et non justificabitur caupo a
saccrdos summus illos solvere compelle- peccatis labiorum.
bat dans audaciam, usuram et super- « In ternplo. » Augustinus: « In ora-
abundantiam alio nomine juvando ad re- « torio nemo aliquid agat, nisi id adquod
cipiendum, sicut modo faciunt Praelati, « factum est, unde nomen et accepit. »
dicentes sine talibus curicB frequentiam Psal. xcii, 5 : Domum tuam decet san-
slare non posse. ctitudo, Domine, non mercatio.

« Et cathedras voidentiuni columbas « Et mensas nummulariorum. » Hie-
evertit. » Cathedrae autcm erant aedes ronymus « Mensas has dicit altaria,
:
docendi, in quibus sedere debebant « quae avaritia sacerdotum permisit in
Scribae : sed occupati lucris quibus inhia- « mensas nummulariorum commutari » :
bant, in locis iilis vendenles columbas sed quia non erant altaria in templo
sedebant apud se habentes columbas in extra in atrio, nisi altare holocaustorum,
caveis, et forte alias aves sacrificabiles, quee altaria sunt, de quibus loquitur
ut pauperibus venderent : quia columbae Hieronymus? Dicendum sicut dicitur,
erant sacrificia pauperum. Ejecit autem Ezechiel. xl, 39 et seq. : In vestibulo
per flagellum factum ex tribus funiculis, portx, duse mensx Jiinc, et duse mensae
ut dicitur, Joan. ii, 15. indc, immoletur super eas holocau-

ut
Dicit autem Hieronymus quod « multi stum, etc. Mensffi quaidam stabant in
« disputant, quod majus sit inter inira- atrio, super quas ponebanlur portiones
« CLila qucie fecit Dominus : alii dicunt Sacerdotum, et de immolatis, et aliae
« suscitationem Lazari : alii illumina- carnes immolandae : et illae altaria dice-
« tionem ccecorum, et alii aliud. Ego bantur propter sanctitatem sacrificiorum :
« piito omnibus majus esse, quod homo et de illis loquitur Hieronymus. Additur
« unus, illo tempore contemptibilis et autem, Luc. xix, 15, et Marc. xi, 15,
« odiosus, uno flageUo tantam multitudi- et Joan. ii, li, quod nummulariorum
« nein cum dispendio rerum, et lucri, et effudit ass. Et significant isti, illos qui
« honoris ejicere potuit, quantam ma- aire sonante petunt dona Ecclesiastica.
« gnus exercitus armis bellicis ejicere Act. viii, 20 : Pecunia tua tecum sit in
« non Sed quoddam divinum
valuisset. perditionem : quoniam donum Dei exi-
« radiabat in facie, quod eos deterruit, stimasti pecunia possidere. IV Reg. v,
\ « sicut et in Moysifacie, quando de mon- 26 et 27: Nunc accepisti argentum, et
« te descendit. » accepisti vestes ut emas oliveta, et vineas,
Dicit iijitur : « Et intravit Jesus in etc. Sedet lepra Naaman adiiserebit tibi,
templum Dei. » Ezechiel. xliii, 2 : Et et semini tuo, usque in sempiternum. In

ecce gloriaDei Israel ingrediebatur per qua historia duo notantur quod vide- :
viarn orientalem : et vox erat eiquasi vox licet damnatus est, qui non ex pacto, sed
aquarum multarum, et terra splendebat post acceperit : et quod haeredes, ad

a majeslate ejus. quos alia pecunia per donum devoluta
« Et ejiciebat, » nagcllo de tribus fu- est, lepra sunt damnati : quia jus non
niculis, « omncs vendentes et emoiies. » habebat accipiendi, Propheta cxcutiente
:
14 D. ALB. MAG. ORD. PR^.D.
manum ab omni munerc : nec dare hse- dilferenles a latronibus, nisi majori no-
redibus potuit, quod auctoritate Pro- cumento:quia ipsi interficiunt animas,
phetae non accepit. latrones autem corpora sed non suum :
« Et cathedras » Cathedra componi- rapiendo vi excommunicationis cum la-
tur a cathechiso quod est doceo et ,

: tronibus conveniunt. Isa. v, 23 : Jiistifica-
iedes unde cathedra quasi Doctorum

*
:
tisimpium pro muneribuSf et justitiam
aedes. « Vendc?ittum cohimbas. » Signi- justi aufertis ab eo. Hoc est quod dicitur,
ficant vendentes Sacramenta. « Evertit., » Osee, VI, 8 et 9 Galaad civitas operan-
:
ne de csetero in tcmplo apparerent. tium idolum, supplantata sanguine. Et

Matth. X, 8 : Gratis accepistis, gratis quasi fauces virorum latronum,particeps
date. Isa. lv, Emite abscjue argento et
1 : sacerdotum, in via interficientium per-
absque ulla commutatione vinum et lac. gentes de Sichem. Quasi diceret : Quem-
admodum latrones qui observant vi-
rum, ita conspiratio sacerdotum qui in
via quaitur Sichem trucidant. Tn Sichem
13 « Etdiciteis: Scriptumest: Domus
enim tunc fuit tabernaculum Domini,
mea domus orationis vocabitur : vos
autem fecistis illam speluncam latro-
num. »
« Et accesserunt ad eum ceeci et 14
claudi in templo, et sanavit eos. »
Ecce probatio per Scripturam : ut in-
ter medium montium fluant aquae, hoc Hic omnium factorum probatio po-
est, rivi Ecclesiasticorum actuum, et nitur,quod virtute divina facta sunt.
descendant de auctoritatibus altitudinis Gongrue autem sanat caecos et claudos
duorum testamentorum. in templo, caecos per fidei illuminatio-
« Scriptum est. » Tsa. lvi, 7 : Domus nem,'cIaudos per virtutis expeditae pro-
mea domus orationis vocabitur cunctis fectum ad opera. Ad Hebr. xii, 13: Non
populis. claudicans quis erret, magis autem sa-
duo primo, usum domus, et
Et dicit :
netur.
secundo, abusum.
De primo dicit « Domus mea, » no- :
mini meo consecrata et sedificata, « do- « Videntes autem Principes Sacer- 15

mus orationis vocabitur . » Genes. xxviii,
dotum et Scribae mirabilia quee fecit,
17: Non est hic aliud nisi domus Dei,
porta et pueros clamantes in] templo et di-
et cceli. \\V Reg. viii, 11 : hnpleve-
rat gloria Domini domum Domini ei :
centes : Hosanna illio David ! indi-
ideo aliud capere non debuit. gnati sunt,
« Vos autem fccistis. » Ecce secun- Et dixerunt ei : Audis quid isti di- 16
dum. Dicit autem « Fecistis, » profa- :
cunt?Jesus autem dixiteis: Utique.
nando locum sanctum. II Machab. vi, 2
Misit rex contaminare etiam
:
Numquam legistis : Quia ex ore infan-

quod in
Jerosolymis erat templum. tium et lactentium perfecisti lau-
« Spelun-
cam latronum. » Jerem. vii, 11 : Num- dem ? »
quid spelunca latronum facta est domus

ista, in qua invocatum estnomen meum ? Hic ponitur convictio ex invidia mur-
Sacerdoles enim insidiantcs rebus ho- murantium. Dicuntur autem hic tria
minurn, in insidiis doli stabant, non quorum primum est id quod movet ad
' Vel melius a y.aTot, sSpa, scdes.

::
li\ EVANG. MATTILEl, XXI-lo, 10, 17. 15
indijj;nationem : secundum est queestio quc : » audio, ot audire debco : quia hoc
orta ex indignatione : tertium autem per per spirilum praicepi, quando dixi Lau- :
veritatem Scriptura! invidorum convictio. dale, pueri, Dominum : laudate nomen

In [)rimo dicit oculum nequam nun- Domini i. Testimonium innocentium non
tiantem, dicens : « Videnles aulem^ » aslutorum nonnisi veritati nititur : vos
nequam oculis, qui de bono vulnera- autem personis quibusdam adulamini
bantur. Supra, xx, 15: An oculus tuus indignis, et vitupcratis dignos.
nequaui est, quia ego bonus sum ? « Numquam legislis, » ad intellectum.
Eccli. XXXI, 15 : Nequius oculo quid Matth. xxii, 2'.J : Erralis nescientes Scri-
creatum est. pturas, nequc virtutem Dei.
Deinde dicit auctorcm ipsorum : « Ex ore infantium et lactentiiim. »
9 Principes Sacerdotum, » qui dignitate Sed si non fans_, quali-

infans dicitur
prffieminebant, « et Scribse, » qui scien- terlaudat? Dicendum, quod a duobus
Wdd habebant excellentiam. dicitur infans, a teneritudine nervorum,
Deinde tangitidquod vulnerabal intus: et organorum, qui trahi, et moveri, et
duo autem erant, quoruni primum est : flecti non possunt ad voces formandas
« Mirabilia quse fecit » Jesus. Non dicit et hoc modo proprie dicitur infans. Alio
miracula, quia non erant praeter spem : modo dicilur, eo quod careat conccptu
eo quod Scriptura illa futura promiserat. quem signilicant voces, propter lluxum
Eccli. xxxvi, 7 : Innova signa, eiimmuia eetatis tenerae et hoc modo dicitur hic
:
mirabilia. Glorifica manum, et bra- infans unde infantes de ludis et con-

:
cliium dexirum. cinnis loquuntur et ideo non in- :
« Et pueros. » Ecce secundum : et hoc fantes dicuntur : quia, sicut dicit Basi-
tangitur, Joan. xu, 13 : Acceperunt ra- lius ; « Sermonis usum nobis Deus in-
mos palmarum, et processeruni obviam « dulsit, ut consilia cordium nobis invi-
ei, etHosanna ! etc.
clamabant : « cem pandamus. » Et de talibus hic lo-
« Indignaii sunt, » non reputantes quitur. Sapient. x, 21 : Sapientia aperuit
eum dignum tanta laude. Joan. xu, 19 : os muiorum, et linguas infantium fecii
Videiis quia nihil proficimus ? ecce disertas. I Petr. u, 2 : Sicui modo geniii
mundus totus post eum abiit. Sapient. infantes, rationabilc, sine dolo lac con-
II, 15 : Gravis esi nobis eliam ad viden- cupiscite, ut in eo crescatis in saluiem.
dum. Luc. XIX, 39 : Quidam Pharisseo- laudem. » Notanda est mi-

« Perfecisti
rum de turbis dixerunt ad illum: Magi- rabilis modestia Ghristi quia hoc quod :
sier, increpa discipulos tiios. Et hoc prae- Propheta addidit, siluit, ne inimicum
termittit Matlhaeus. provocaret : nam, Psal. viii, 3, dicitur
Ex oreinfantium et lactentium perfecisti
« Et dixerunt ei. » laudem propter inimicos iuos, ut de~
struas inimicum et ultorem. Luc. xix, 40,
Matth. XII, 35 : Malus homo de malo addit : Dico vobis, quia si hi tacuerini,
ihesauro, scilicct cordis sui, proferl lapides clamabunt.
mala. « Audis, quid isii dicunt. » Quasi
dicant : Tu delectaris in tua laude, et
usurpas libi honorem divinum. Joan. « Et relictis illis. abiit foras extra
17
viii, 13: Tu de teipso testimonium per- civitatem in Bethaniam, ibique man-
hibes : testimonium tuum non esi verum. sit. »
« Jesus autem dixit. » Ecce convictio
per Scripturam in Psalnio vui, 3. « Uti- Hic agitur de reprobatione Judieorum,
' Psal. cxii, I.

:
16 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
el vocatione Gentium. Et tangunlur iria, daicae sterilitatis abjectio in naturte ve-
scilicct causa reprobationis, abjectio de- stigio.
structionis, et judicium. Secundum est in « Mane, etc. »
cap. XXIV. Tertium in cap. xxv. Dicuntur autem tria : primum est Do-
Causa reprobationis hic tangitur tri- mini instantia et soUicitudo de conver-
plex primo parabolica, quse est ingrati-
:
sioneJudaeorum : secundum autem figura
tudo et inobcdienlia : secundo, prsesentes perlinacis perfidiae et reprobatio : tertium,

insidiae et tentatio : lerlio, per parles ex hoc accepta discipulorum instructio.
langitur explicite sub malediclione diver- De primo dicit quatuor, scilicet matu-
sorum vitiorum. Secunda incipit circa ritatem temporis, benignitatem et patien-
medium capituli xxn, ibi, jr.V): « Tunc liam Domini ad ingratos redeuntis, et
abeuntes Pharissei. » Tertia incipit in ca- tanlum desiderium salutis hominum quod
pitulo xxui. necessitates corporis neglexit, et quod ta-
Prima harum tria conlinet : quorum men futuram sterilitatem in eis praevidit.
primum est figura abjectionis accepta in De primo dicit : « Mane autem » facto,
facto Christi proprio : secundum, figura cum Jacob, Genes. xxviii, 18, surrexit
ejusdem in naturcB vestigio : tertium est diluculo, ad opus praedicationis. Eccle.
ostensio justae abjectionis in parabolis XI, : Mane semina semen tuum, et ve-
duabus. p]\haec patebunt in littera. spere ne cesset manus tua quia : nescis
De primo ergo dicit : « Et reliclis quid magis oriatur, hoc aut illud : et si
iliis, » tamquam indignis et abjiciendis, utrumque simul, melius erit. Supra, xx,
« abiit, » ab iis scilicet, non tani pree- 1 : Exiit p7'imo mane conducere opera-
sentia quam gratise subtractione, « fo?'as rios in vineam suam. Joan. viii, 1 et 2 :
extra civitatem, » synagogam relinquens. Jesus perrexit in montem Oliveti : et di-

Luc. XIII, .35 : Ecce relinquetur vobis liculo iterum venit in templum.
domus vestra deserta. « hi Bethaniam, » « Revertens in civitatem, » ut omnia
domum obedientiae. « Ibique mansit, » faceret ultra quam deberet conversioni
cum Lazaro in rure : et significat man- eorum opportuna. Genes. xxxi, 30 : Ad
sionem in gentililate. Malach. i, lOetll: tuos ire cupiebas, et desiderio erat tibi
Non est milii voluntas in vobis, dicit domus patris tui. Matth. xxiii, 37 : Quo-
Dominus exercituuni : et munus non ties volui congregare filios tuos, quem-
suscipiam de manu vestra. Ab ortu enim admodum gallina congregat pullos suos
solis usque ad occasum, magnum est no- sub alas, et noluisti ? II ad Timoth. iv,
men meum in gentibus, et in omni loco 2 : Insta opportune, importune : argue,

sacrificatur et offertur nomini meo obla- obsecra, increpa in omni patientia et do-
tio munda. ctrina.
autem notandum est, quod
Litleraliter « Esuriit. » Et tamen hanc dissimu-
in tanta civitate nullum invenit invitan- lans necessitatem, ad praedicandum ivit.
tcm se hospitem, cum pauperesset quia :

Et praesumitur, quod nocte ita diu ora-
ita nulli adulatus fuit, quod omnes se tioni quod inccenatus cubitum
institit,
sii)i subduxerunt : el sic terminatur pars ivit : esuriem enim salutis eorum esuriei
prima. corporis anteposuit. II ad Corinth. xi, 27
In fame et siti..., in frigore et nuditale.
Ad Ilebr. xi, 37 et 38 : Egcntes, angu-
stiati, afflicti : quibus dignus non erat
19 « Mane autcm, reverlens in civila-
mundus.
tem, esuriit. »
Sccunda pars csl, in qua figuralur ju- « Kt videns fici arborem unam se- |9
:
IN EVANG. MATTH.EI, XXl-19, 20. 17
cus viara, vonit ad cam, et niliil inve- Kt scquitur, ibidcni, ^. 7 : Ecce. anni tres
nit in ea nisi folia tantum : et ait illi :

siint ex quo venio,quairens fructum in
Numquam ex te fruclus nascatur in ficulnea liac, et non invcnio : succide

erfjo illam : iit quid etiam terram occu-
sempiternum, Et arefacta est continuo
pat ? Marc. xi, i:}, dicifur Non rnim :
ficulnea. »
cral tempus ficorum. VA lioc videtur,
quia circa Pascha fuit et tunc vidclur, :
Ecce praevisio futurne sterilitatis. quod injuria fuit malodicf» arbori quia :
Dicit crgo : « Videns, » plus considc- non est signu m sterilitatis quando non ba-
ratione mentis quani corporis, « fici ar- betpoma tompore quo non dcbct habere.
borem. » Ceciliani declinatio est. Et di- Sed respondendum est, quod in terra ca-
cit quatuor : quorum primum est signum \\^^ gjcut est Jerusalem,' et maxime in
dulccdinispeccati, in qua nutriti fuerunt : clivis montium, in quibus est reverl)era-
seciindum est unanimis consensus in matio solis, ficus in Pascba babent fructum
luiii :
tortium est transitus, et frequentia prscoquum, quem dcsideravit Dominus.
dcemonum per eos in conculcatione vi- Et quod dicit iMarcus intelligiturde fructu
tiorum : quartum est ex his tanta inventa communi ficus enim duo genera emittit,
:
sterilitas. praecoquas, et sequentes : ficus praeco-

Dicit ergo : c< Et videns ficiarhorem. » quas somel emittit, et abas continue : ita
Joan. I, 48 : Cum esses suh ficu, vidi te. quod semper habet fructum.
Glossa Augustini, hoc est, sub dulcedine
peccati. Jerem. xxiv, 3 : Quid tu vides, « Et ait illi : Numquam ex te, etc. »
Jeremia ? Et dixi: Ficus, ficus... malas,
malas valde. « Unam, « ex unanimi con- Maledictio est reprobationis : nec in-
sensu in malum. Psal. xni, 3 Omnes :
juria est, quia Greator utitur creatura ad
declinaverunt simul inutiles facti sunt ,
signum, et instructionem. « Fructus na~
non est qui faciat honum, non est usque scatur in sempiternum. » Habacuc, ni,
ad unum. « Secus viam. » Et ideo mi- 17 ; picus etiim non florehit,
non erit et
rum esset, si (icus usque ad malurita- </erme/i m?;mew. Sed videtur non respon-
tem conservasset : et est via transitus dere figuree quia Judai convertentur in
:
dffimonum in omni vitio. Supra, xin, 4 : fine. Isa. x, Reliquix convertentur

21 :
Quod cecidit secus viam, volucres creli ad Deum fortem. Responsio, quod dicit
comederunt. Psal. lxxix, 13 :
Vinde- e^ /e ; ex Synagoga enim (quce in sacra-
miant eam omnes qui prsetergrediuntur mentis et figuris mortua est) fructus non
viam. Isa. Li, 23 Posuistiut terram cor- : nascetur, sed ex insitione Evanêlii et
pus tuum, et quasi viam transeuntibus. fluentis gratiee. Job, xiv, 7 et seq. : Li-
« Et venit, » per misericordiam, « ad gnum habct spem : si prsecisum fuerit,
eam. » Psal. lxxix, 15 : Vide, et visita rursum virescit, et rami ejus pullulant.
vineam istam. Luc. i, 78: Per viscera Si senuerit in terra radix ejus, et in pul-
misericordige Dei nostri, in quihus visi- vere emortuus fuerit truncus illius, ad
tavit nos, oriens ex alto. odorem aqu,v germinahit., et faciet co-
« Et nihil invenit. » Ecce sterilitas :
mam, quasi cum primum plantatum est.
folia enim sunt verba eloquii Propheta- Et arefacta
« est continuo ficulnea. »
rum sine fructu operis. Proverb. xiv, 23: Judae epistola, y. 12 : Arbores autumna-
Ubi verha sunt plurima, ihi frequenter les, bis mortuie.
egestas in opere est. Ideo dicit Aristote-
les, quod « plantae lati folii cito fluunt
Luc. xiu, 6 Arhorem Et videntes discipuli mirati sunt,
« folia. » : fici ha- «
30
behat quidam plantatam in vinea sua. dicentes : Quomodo continuo aruit ?
XXI
:

Respondens aut?m Jesus, ait eis arguit, et generaliter de omnibus conclu-
21
Amen dico vobis^ si liabueritis fidem, dit.
Dicit ergo : « No7i solum de ficulnea

et non ha3sitaveritis. »
facietis, » quod minus est. Psal viii, 8 :
Omnia subjecisti sub pedibus ejus, oves

Ilic ponilur discipulorum instructio. et boves, etc. Sapient. v, 21 : Pugnabit
Et tanguntur duo : via ad instructionem, cum illo orbis terrarum contra insensa-
quae est facti admiratio : et ipsa instru- tos, sicut per miracula fecit contra Pha-
ctio. raonem '.
De primo dicit : « Videntes aulem dis- « Sed et si monti huic dixeritis. » Hic
cipidi mirati sunt, etc. » Marc. xi, 20 : arguit majus. I ad Corinth. xiii, 2 : Si
Cum mane transirent^ viderunt ficum ari- habuero omnetn fidem ita ut montes
dam factam a radicibus. « Mirati siint, transferam, etc. Objiciunt gentiles, quod
dicentes : Quomodo continuo aruit ? » hoc Apostoli non feccrunt ergo fidem :
Sapient. xvi, 24 : Creatura tibi Factori non habuerunt. Respondet Hieronymus,

deserviens, exardescit in tormentum ad~ quod et si hoc fecerunt Apostoli, scri-
versus injustos. Marc. xi, 14 Jam non : ptum non est propter incredibilitatem
amplius in seternum ex te fructum (alias, increduUtatem). Mystice autem
quisquam manducet. Adliuc autem IMar- mons est Christus in mare saeculi missus
cus narrat istud ante ejectionem emen- praidicatione Apostolorum. Jercm. xxxi,
tium ct vendcntium de templo sedMar- : 23 : Benedicat tibi Dominus pulchritudo
cus non sequitur historiam, sed priepo- justitise, mons sanctus. Psal. xiv, 1 : In
nit ad ostensioncm diviuie potestatis, monte sancto ejus. Vel, mons est diabo-
quam exercuit in templo. lus prsedicatione Apostolorum in mare
amaritudinis missus. Jerem. Ecce
li, 2.5 :
« Respondens autem Jesus, aiteis. » ego ad te, mons pestifer, qui corrumpis
universam terram. Psal. xlv, 3 : Non
Ecce instructio Domini. « Amen dico timebimus dum iurbabitur terra, et
vobis, si habueritis fidem » sicut granuni transferentur montes in cor maris.
sinapis, ut dicitur, lûc. xvii, G, « et non Et omnia qusecumque petiej-itis in
«
hsesitaveritis, » hoc est, errori inhseseri- oratione, » quae secundum Damascenum,
tis. Jacob. 1, G et 7 : Qui hgesitat, si- est « petitio decentium a Deo. » Per peti-
milis est fluctui maris, qui a vento motionem ergo notatur pietas per oratio- :
vetur et circumfertur. Non ergo sestimet nem quoad salutem. « Credentes accipie-
homo ille quod accipiat aliquid a Do- tis. » Marc. xi, 24 Qusecumque oran- :
mino. tes petitis, credite quia accipietis, et eve-

nient vobis. Joan. xv, 16 : Quodcumque
petieritis Patrem in nomine meo, dabit
« Non solum de ficulnea facietis, vobis. Si objicitur de Apostolo, II ad
sed et si monti huic dixeritis : Tolle, et Corinth. xii, 9, quod non fuit exauditus,
jacta te in mare, fiet.

saepe supra solutum est -.
«j^ Et omnia queecumque petieritis in
oratione credentes, accipietis. »

« Et cum venisset in templum, ac-
93
Tria dicit : minus praemittit, majus cesserunt ad eum docentem Principes
> Cf. Exud. V cl scq. cap. vn Maltlia>i, pag. 3iO el scq. Tom XX
* Cf. pr;coipue siipra eiiarralionem in y. 7 tiujusce editionis.
.
IN EVANG. MATTH/I^J, XXl-2:^ 24 19
Sacerdotum et seniores populi, dicen- sif-nis cebd)rare ? .loan. x, 2i : Qiioiisîue
tes: In qua potestate hcrsc facis ? ct animam noslram iollis ? si lu cs C/tri-

stus, dic nobis palam ? Ad hanc qua?stio-
quis tibi dedit hanc potestatem ? »
nem rcsponsum est, Joan. v, 27 et 28 :
Poteslalcm dedit ci judicium faccre,

llic incipit sub sermoiiibus parabolicis (juia Filius hominis cst. Nolile mirari
ostcndere merituni abjectionis Judoeo- Jioc.
rum. El dividitur in parles duas: in qua- « Et quis tihi dcdil lianc poleslatcm ? »
rum prinia declarat causani iuduclionis Qutestio cst de auctoritale. Et innuunt la-
parabolarum : et in secunda, inducit patenter, quod non divina virtus hoccontu-
rabolas. Ht, sed malitia daemonis. Luc. xi, 15 : /n
Prima harum duo continet, insidias Bcclzcbub principc dsemoniorum ejicit
videlicet sacerdotum, et convictionem dsemonia. Joan. vni, 48 Samaritanus
:
dolositatis eorum. cstii, et dxmonium habes. Non attende-

Insidiae sacerdotum quadrupliciter runt isti, quod opera dcmonstrabant eum
exaggerantur, loci videlicet incongruen- omnia a divina facere, potestate, sicut,
tia, quia in templo, inquo nullus in dolo, Luc. XI, 20, dixit \Si in digito Dei eji-
sed in simplicitate cordis Deum quserere cio dsemonia, profecto pervenit in vos
debuit : accessus simulatione : quseren- regnum Dei. Istorum enim malitia ma-
tium auctoritate : et quaestionis blas- litiam superavit magorum maieficorum,
phema calliditate. qui cum, Exod. viii, 19, cognovissent mi-
Dicit enim : « Et cum ve?iisset in tem- rabilia Dei, clamaverunt in confessione
plum, » ubi locus cultus fuit sapientiae et veritatis : Digilus Dci cst hic, hoc est.
doctrinse. Matth. xxvi, 35 : Quotidie demonstratio divinae potestatis.
apud vos sedebam docens in tcmplo.
« Accesserunt, » dolose, familiaritatem
et amorem simulantes. Isa. lvii, 3 : Ac- « Respondens Jesus dixit eis : Inter- 24
ccdite huc, filii auguralricis.^ semen adul-
rogabo vos et ego unum sermonem :
teri el fornicarise.
« Principcs, » in quibus potestas, « sa-

quem si dixeritis mihi, et ego vobis
cerdotum, » in quibus debuit esse sancti- dicam in qua potestate heec facio. »
tas. Isa. 1, 23 : Principes tui infideles,

socii furum. « Et scniores populi, » in Hic revincit eos reinterrogando. Et
quibus debuit essesapientia. Daniel. xiii, continentur hic quinque, scilicet interro-
3 : Egressa ju-
est iniquitas a senioribus gationis interposita conditio : et sapiens
dicibus, qui vidchanlur rcgere populum. interrogatio : et obligationis quae in
Jerem. xxiii, 13 A Prophetis Jcrusalem : quaestione est, a Judaîs perceptio : et
egressa est pollutio supcr omnem ter- mendax responsio : et tandem propter
ram demeritum mendacii veritatis quoesitoe
« Dicentes : In qua potestate hxc fa- occultatio.
cis ? Ecce blasphema calliditas quaestio- In primo horum Iria continentur :
nis : et est bimembris : quaerunt enim de propositum interrogandi, facilitas inter-

tspeciepotestatis, et auctoritate. De primo rogationis, et conditio interrogantis.
dicunt : « In qua potestate hsec facis ? Propositum notat, cum dicit « Inter- :
Quasi dicant : Non enim es natus de sa- rogaho vos et ego. » Luc. ii, 46 Invene- :
cerdotali prosapia: Senatus tibi hoc non runt eum in medio Doctorum, audien-
concessit : Caesar non donavit : in qua tem illos, et interrogantem eos. « Unum
ergo potestate hoc facis, quod ejicis de sermonem, » brevitate facilitatem suam
e mplo, et facis te cum triumphalibus ostendentem. Proverb. xiv_, 6 : Doctrina
20 D. ALB. MAG. ORD. PRÊD.
prude?itium facilis. Job, xxvi, 14 : Cum cundum veritatem fuit ex coelo, Joan. i,
vix parvam stillam sermonis cjus au- 33 Qui me misit baptizare in aqua, ille
:
dierimus, quis poterit tonitruum magni- mihi dixit : Super quem videris Spiri-
tudinis illius inlueri? « Quem si, » re- tum descendentem, et manentem super
spondendo, « dixeritis mihi, » hoc est, eum, hic est, qui baptizat in Spiritu
solveritis, « et ego vobis dicam, ctc. » sancto. Non ergo fuit ex figmentis ho-
Interposita est conditio, minum. Act. v, 38 et 39 : Si est cx ho-
Sed quaeritur, quare non declaravit id minibus consilium hoc, aut opus, dissol-
quod quserebant hoc enim videtur utile
: vetur : si vero ex Deo est, non poteritis
fuisse lidei, quia sic innotuisset ejus di- dissolvere illud.
vinitas.
Et dicendum, quod ipse vidit eos non
« Ait illi cogitabant inter se, dicen-
esse devotos, sed insidiantes ut si audi- :
tes :
rent quod se diceret Deum, imponerent

ei blasphemiam. .Toan. x, 33 De bono :
Si dixerimus : E coelo, dicet nobis :
operenon lapidamus te, sed de blasphe- Quare ergo non credidistis illi? Si
mia, et quia tu homo cum sis, facis te- autem dixerimus : Ex hominibus, ti-
ipsum Deum. Matth. xxvi, 63 et 66 :
memus turbam : omnes enim habe-
Ecce nunc audistis blasphemiam : quid
bant Joannem sicut propbetam. »
vobis videtur ? At illi respondentes di-
xerunt : Reus est mortis. Hoc igitur
sciens et cavens, eos videns contra veri- Ecce percepta queestionis obhgatio.
tatem latrantes. Cogitabant ergo intra se ratiocinantes ad
Attendendum, quod supra, vn^ 6, di- utramque partem qua^stionis. Psal. xni,
xerat Nolite dare sanctum canibus :

:
5 : Trepidavcrunt timore ubi non erat
neque mittatis margaritas vestras ante tinior. El, Levit. xxvi, 36 : Terrcbit eos
porcos. II oc igitur cum dederit prsecep- sonitus folii volantis : pavor enim est
tum, attendit quod per Spiritum dixerat liis qui operantur malum.
in Psal. cxLvin, 6 : Prgeceptum posuit,
et non prseteribit. Et veritatem occulta- « Si dixerimus e coslo. »
vit, ne majoris peccati daret occasionem.
Responsio est ad unam partem. « Di-
cet nobis Quare non credidistis illi ? »
:
;g5 « Baptismus Joannis, unde erat? e in hoc videlicet, quod de me testimo-

coelo, an ex hominibus? » nium perhibuit. Vos misistis ad Joan-
nem et ille testimonium perhibuit ve-
:
Ecce sapientissima qucestio, et divina, ritali '.
etcoram turbis locum habens. Dicitur « Si autem dixerimus : Ex homini-

autem baptismus Joannis, quia nihil bus, hoc est, ex hominum figmentis,
»
eratineo, nisi quod Joannes coiiferebat, « timemus turbam, » quia ipsi a Joanne
sicut dictum est, Supra, ni, 11, Act. i, ncc baptismum, nec formam vitae susce-
5 : Joannes quidem baptizavit aqua. perant : sed tota turba baptizata fuerat a
Act. XIX, 4 : Joannes baptizavit baptis- Joanne quod sequitur
: et hoc est, :
mo poenitentiie populum, dicens in eum « Omnes enim habebanl Joannem sicut
qui venturus esset post ipsum ut crede- Prophetam. » Luc. ii, 76 Tu, puer, :
rent. propheta Altissimi vocaberis : pranbis

« E caelo, an ex hominibus ? » Se- enim ante faciem Domini parare vias
* Cf. Joaii. I, 19 etseq.

IN EVANG. MATTHyEI, XXl-27, 28, 29, 30. 21
ejiis. Jorem. i, 5 Prophetam in genti- quidam habebat duos filios : et acce-

bus dedi te.
dens ad primum, dixit ; Fili, vade
hodie, operare in vinea mea.
llle autem respondens, ait : Nolo.
20
« Et respondentes Jesu, dixerunt :
Postea autem poenitentia motus, abiit.

Nescimus. »
Accedens autem ad alterum, dixit
30
Ecce mendax, ei fictai humililatis rc- similiter. At ilie respondens, ait : Eo,
sponsio. domine : et non ivit. »
« Nescimus. » Ilumilitatis enim ver-
bo, quo sc ncscire dixerunt, mendaciter Inducitur hic sermo parabolicus. Et
coram hominii)us eirugcrunt inconve- sunt duai parabolee : una ostendit prop-
niens responsionis, ad quod obligati ter ingratiludinem et inutilitatem esse
erant ex qiieestione : aut si verum dicunt, reprobandos : alia autem est propter
tunc intidelitas fecit ncscire, si fuit e peccati multitudinem, et sceleris imma-
coelo : falsitas fecit nescire, si erat ex nitatem.
hominibus : quia falsum nescitur : unde, In prima continentur duo : parabola,
Joan. 1, 23 : Quid ergo haptizas, si tu et elicita ex parabola reprobatio.
non es Chrislus, neque Elias, neque Parabola habet tria : ad attendendum
Propheta ? invilationem, et parabolae propositio-
nem, et judicii postulationem.
« Ait illis et ipse : Nec ego dico vo- Invitans ad attentionem dicit \ « Quid
bis in qua potestate lisec facio. » autem vobis videtur ? » Job, xxxni, 5 :
Si potes^ responde mihi. Psal. xlix,
Ecce negatio illuminationis propter 21 Arguam te, et statuam

:
contra
mendacium negatee veritatis. Jerem. faciem tuam. Ad Roman. n, 15 : Inter
xxni, 14 : In prophetis Jerusalem vidi se invicem cogitationibus accusantibus,
similitudinem adulterantium, et iter aut etiam defendentibus. Et est, ac si di-
mendacii. Psal. xxxv, 5 : Iniquitatem cat Unde sit baptismus Joannis, nesci-
:
meditatus est in cubili om-

suo : adstitit tis ecce humana propono vobis
:
quid :
ni vi<e non bonse, malitiam autem non autem vobis videtur secundum judicium
odivit. humanae rationis ?
Et ideo sequitur : « Nec ego dico vo-
bis. » Non dicit nescio, sicut illi : quia
7ion est Deus quasi homo, ut mentia-
« Homo quidam. »
tur '. Ad Tit. i, 2 : Non mentitur Deus.

Ad Roman. autem Deus ni, 4 : Est Ecce parabolae propositio. Haec para-
verax : omnis autem homo mendax. bola sumitur a Iribus : a patrefamilias :
« In qua potestate hsec facio. » Joan. a Qlio verbo inobediente, et opere devo-
XV, 24, 22 Si opera non fecissem in eis
: to : et a tilio opere inobedicnte, et verbo
qu3e nemo alius fecit, peccatum non ha- mendace.
berent... Nunc autem excusationem non De primo dicit « Ilomo quidam, » :
habent de peccato suo. Non oportuit di- Deum Patrem significans qui homo est, :
cere, quod in propatulo patebat ex opere. quia humanus et benignus est, sicut
paulo ante diximuss. Luc. xiv, 16 Ho- :
mo quidam fecit coenam magnam. Sa-

« Quid autem vobis videtur? Horao piont. VII, 23 : Ilumanus est, benignus,
' Numer. xxiii, 19. » Cf Supra, XX, 15.

etc. Jocl, II, 13 : Benignus et misericors loqui verhum Dei : sed quoniam repel-
est. litis illud, et indignos vos judicatis

« Tlahchat diios /ilios, » hoc est, selernss vilse, ecce convertimur ad gen-
duos populos iu airectu filiorum dilectos. tes. Isa. XLix, 6 : Dedi
lucem gen-
te in
Genes. xxv, 23 : Duae gentes siint in tium, ut sis salus mea usque ad extre-
utero tuo, et diio populi ex utero tuo di- mum terrae. Joan. xii, 21 : Gentiles, qui
videntur. Sapient. xvi, 21 : Substantia ascenderant addiem festum dixerunt :
tua dulcedinem tuam quam in filios ha- Domine, volumus Jesum videre.
bes osicndebat.
« Et accedens, » per notitia3 suaj illu- « Accedens autem ad alterum. »
strationem, justitia naturali quam in
corde scripsit, filium alloquens. Psal. Tangit tertiam partem parabola;,

Lxxxiv, 9 : Audiam quid loquatur in quae est in fdio devoto in verbo, et con-
me Dominus Deus quoniam loquetur : tumace in opere.
pacem inplebem suam. Primus autem Dicit igitur, quod « accedens, » per le-
est gentilis, justitiam naturalem acci- gislationem in monte Sinai, « ad alte-
piens. rum » filium, qui significat Judaeos :
« Vade, » profectu operis, « hodie, » quia jus naluraie in praeputio prius fuit
orto sole cognitionis justitice naturalis : quasi lex scripta in circumcisione.
« operare, » per exercitium laboris, « in Et si objiciturhoc quod dicitur, Exod.
vinea mea, » plantata de vitibus po- IV, 22 et 23 : Eilius meus primogenitus
liticee virtutis, quae germinat vinum Israel... Dimitte filium meum primoge-
jucunditatis et honestatis. Jerem. ii_, 21 : nitum. Dicendum, quod non dicitur pri-
Ego plantavi te vineam electam, omne mogenitus tempore, sed dignitate et pri-
semen verum. Isa. v, 7 : Vinea Domini vilegio amoris et donorum et hoc si- :
exercituum domus Israel est : et vir Ju- gnificatur, Genes. xxvii, 1 et seq., ubi
da germen ejus delectabile. Jacob pater Judaeorum supplantavit Esau

patrem gentium in dignitate primogeni-
« Ille autem, » turae. Genes. xlix, 3 Primogenitus :
meus, p?'ior in donis, major in imperio.

Scilicet gentilis^ respondens interius lo- « Dixit similiter, » hoc est : « Vade, »
quenti sibi Patri, « ait : Nolo, » sed con- profectu justitiae legalis, et intellectu ve-
verlar ad delicias et idola. Ad Roman. i, ritatis in mysticis profice, « hodie, » in
21 : Qui cum cognovissent Deum, non sic- orto tibi radio solis clarae intelligentiae.
ut Deum glorificaverunt, aut gratias Sed, heu ! dicere potuit illud Sapient. v,
egerunt : sed evanuerunt in cogitatiojii- G : Sol intelligentise non est ortus nohis,
bus suis, et obscuratum est insipiens cor propter perfidiam excaecationis.
eorum. At ille respondens ait, » viva voce
« :
« Postea autem,
tempor6 revelatae » « Eo, domine. » Exod. xix, 3 et 8 Si :
gratioe in adventu meo, et prsedicatione audieritis vocem nieam, et custodieritis

Apostolorum, poenitentia motus, » de i<.
pactum meum, eritis mihi in peculium
inlidelitate, « abiit » operari in vineam de cunctis populis... Responditque omnis
Ecclesioe, dicens illud Judicum, ix, 13 : populus simul : Cuncta quse locutus est
Non possum . dcscrere vinum meum Dominus, faciemus. « Et tion ivit. »
quod tietificat Deum et homines, et ire Joan. VII, 19 Nonne Mogses dedit vobis
:
per devia errorum, et inter ligna csetera legem : et nemo ex vobis facit legem ?
promovori silvestrium morum, in pas- Isa. XLviii, 8 : Transgressorem ex utero
sionibus concupiscentiarum sequendo. vocavi te.
Act. xiii, 4G : Vobis oportebat primum

:
IN EVANG. MATTHvEI, XXI-31, 32. 23
« Quis ex duobus fecit voluntatem « Et mcrelrices, » sicut mulicr illa
patris ? Dicunt ei : Primus. » quie erat in civitate poccatrix '. Mere-

trix autem a merendo dicitur et cst, :
Ilic incipit quierere judicium ex para- quae non eligit passionem propter pas-
bola proposita. Et dicit tria : quaislio- sionem, sed propter prelium. Fornica-
nem judicii, responsionem, et ex re- trix autem etmente et corpore turpis est.
sponsione elicita justam Judteorum abqua) passionem propter passionem eli-
jectionem. git. Isa. i, 21 Qiiomodo facta cst mere-

:
De primo dicit : « Quis ex diiohus y> trix civitas fidclis, plcna judicii?
filiis propositis, « fccit, » non dixit, « Praecedent vos in regno Dei, » quia
« voluntatem patris ? » Voluntas dicitur plenitudo gentium tandem intrabit, et
hicsignum voluntatis, quod est prsece- fiet conversio Judoeorum. Ad Roman. xi,
ptum de operando in vinea. Joan. xiv, 25, 20 : Ciecitas ex partc contiyit in
23 Si quis diligit me, sermoncm meum
: Israel, doncc plenitudo gentium intra-
servabit. omnis Israel salvus fierct. Ad
ret, et sic
« Dicunt ei : Primus. » Libri quidam Roman. ix, 2u et 26 Vocabo 7ion ple- :
habent : « Hic novissimus. » Et tunc, bcm meam, plcbem mcam : et non dile-
sicut dicit Ililarius, intelligendum est, ctam, dilcctam : et non misericordiam
quod ausu temeritatis et proterviente consecutam, misericordiam consecutam.
malitia tergiversantur : advertentes, Et erit : in loco ubi dictum est eis : Non
quod de ipsis dicat. Sed verior liltera plebs mea vos, ihi vocabuntur fiiii Dei
habet Primus. » : « Causa redditur, Pro- vivi '.
verb. XXV, 14 Nubes, et ventus, et plu- :
viae non sequentes, vir gloriosus, et pro-
missa non complens. Eccle. v, 3 Si Venit enim ad vos Joannes in via

:
«
9%
quid vovisti Deo,^ ne moreris reddere :
justitiee, et non credidistis ei : publi-
displicet enim ei infidclis et stulta pro- . , , ,
, ...
. .
r-r ,
' •••,.• ^ cani autem et meretnces crediderunt
missio. Unde augmentum iniquitatis est
vovere. et non solvere. Psal. lxv, 13, ^' ' ôs autem videntes, nec pceniten-
14 : Reddam Domino vota mea, quse ditiam habuistis postea, ut crederetis
stinxerunt lahia mea. ei. »
« Dicit illis Jesus : Amen dico vobis, Ecce reprobationis causa. Et dicit tria
quia publicani et meretrices preece- vocationem justi contemptam, vocatio-

dent vos in regnum Dei. » nem a peccatoribus creditam, et tertio
finalem de obstinatione impcenitentiam.
Ecce justa condemnatio ex verbis eo- Circa primum, contemptum vocantis
rum. Supra, xii, 37 Ex verbis tuis ju- : exaggerat ex tribus: ex vicinitate inex-
stificaheris, et ex verbis tuis condemnabe- cusabili, ex auctoritate incontradicibili,
ris. Luc. XIX, 22 : De orc tuo te judico^ et exemplo innegabili.
serve nequam. De primo dicit. « Venit ad vos, » non
« Amen dico vobis. » Duo dicit : ab- longe existens a vobis, « Joanncs, » qui
jectionem, et abjectionis causam. tantee fuit aucloritatis apud vos et opi-
Abjectionem dicit, « quia publicani^ » nionis, quod Christus credi potuis§et.
aperti peccatores gentiUum : et omnium Joan. V, 33 : Ille erat lucerna ardens, et
sicut Matthaeus, Supra, ix, 10, et Za- lucens. Vos autcm noluistis ad horam
chceus, Luc. xix, 2. exsultare in luce ejus.
1 Cf. Luc. vui, 37. » Cf. Osee, II, 24.

24 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
« /n via juslitice. » Tanlae enim erat « Aliam parabolam audite : Homo
juslitiae in viclu et habitu, quod de erat palerfamilias. »
pilis camelorum induebatur, et zona
pellicea erat circa lumbos ejus : et esca Aliam parabolam
« audite. « Psal.
ejus locusla, et mel silvestre, ad quam Lxxvii, 2 Aperiam : in paraholis os
jusliliam obsliipuit mundus '. Prop- meum: loquar propositiones ab iniiio.
ter quod etiam Lucifer dicilur, Job, Ostendilur autem immanitas in ista
xxxviii, 32 Nuniquid producis Lucife-
: sceleris, propter quam juste reproban-
rum in iempore suo^ et Vesperum super tur. Tria autem dicuntur primo enim :
filios terrse consurgere facis ? Et ideo proponitur sermo parabolicus secundo, :
peccato graviori, « non credidistis ei. » quaeritur judicium et tertio, ex respon- :
Isaiaj, Liii, 1 : Domijie, quis credidit au- sio elicitur justa condemnatio.
ditui nostro ? et brachium Domini cui In parabola autem exaggeratur scelus
revelatum est ? Exod. iv, 1 Non cre- : tripliciter, scilicet ex peccato in servos
dent mihi, neque audient vocem meam, simpliciter, et ex peccato in multiludi-
sed dicent : Non apparuil tibi Domi- nem servorum voluntatem domini scien-
nus. tium, et ex peccato in filium heeredem :
« Publicani autem et merelrices credi- magnum enim est peccare in servos,

derunt ei. » Unde^ Luc. iii, 12 et seq., majus in multos servos domini secreta-
dicitur, quod exiverunt ad eum publicani rios, maximuin autem in (ilium lieere-
et milites, et diversi generis peccatores dem.
conlitentes peccata sua : et accipientes In primo horum tria dicuntur, domini
ab ipso baptismum, et formain vitse ab videlicet cura de salute eoruin et soliici-
eo compositam sustinuerunt. Sed Pba- tudo, etper servos admonitio, et pessi-
rissei nec baptisma receperunt, nec for- morum ingratitudo per redditionem
mam vitae : et similiter Sacerdotes. Sed boni pro malo.
interrogabant eum dicentes : Tu quis es ? Sollicitudo est in tribus : in cura, in
et, quid ercjo haptizas? sicut dicitur, opere, et in commissione fidei.
Joan. i, 19, 25. Et ideo dixit eis : Geni- Cura describitur, cum dicit : « Homo
mina viperarum, quis ostendit vobis fuerat. » De quo dicitur : Homo est : et
gere a ventura ira ^ ? quis cognoscet eum ? Psal. lxxxvi, 3 :
c( Vos autem videntes » compungi pec- Homo, homo naius est

et in ea : et ipse
catores et merelrices, « nec » tunc saltcm fundavit eam Altissimus. Paierfami- «
« poenitentiam habuistis postea. » Job, lias, » et ideo curam impendens, Supra,
XV, 2(3 : Cucurrit adversus eum, scilicct XX, 1 : regnum ccelorum ho-
Simile est
Deum, ereclo collo, et pingui cervice ar- mini patrifamilias, qui cxiit primo mane
matus est. kz\. vii, 51: Dura cervice, et conducere opcrarios in vineam suam.
incircumcisis cordibus et auribus, vos
semper Spiritui sancto resistitis. « Ut « Qui plantavit vineam, et sepem
crederetis ei. » Isa. vi, 10 : Excseca cor
circumdedit ei, et fodit in ea torcular,
populi hujus, et aures ejus aggrava, et
oculos ejus claude : ne forte videat ocu-
et eedificavit turrim, et locavit eam
lis suis, et auribus suis audiat, agricolis, et peregre profectus est. »
et corde
suo intelligat, et convertatur, et sanem
eum. Ecce opera. Et tangit quinque plan- :
tationem in terrae coliatione, munitio-

nem in rectorum et Angclorum custodia,
* Cf. Supra, m, i, el Luc. iii, 2 et seq. ' Luc. III, 7, et Mattli. iii, 7.
:
IN EVANG. MATTH.EI, XXI-33, 34. 25
purificalionem iu leyishitioue, defcusio- Mich.. iy,S : El iu, iurris gi-eyis 7it'bulosa
ncru iu lcuipli cultura, locationem in /iliie Sion, uscfue ad ie veniet.
maudatofum exercitio. « El locavit eam agricolis. » Ecce lo-

l)e primo dicitur: u Qui plantavii vi- catio. Agricolae autem ejus fucrunt pa-
neatn, » quando plantavit populum in tres, qui sarculo disciplinai colucrunt

lcrra promissionis. Psal. lxxix, *J : Vi- alios, ut fruclum facercnt, sicut Sacer-
neani de /Egypio, iransiulisii : cjccisii dotcs et Judices, et liujusmodi Dei adju-
gentes, ei plantasii earn. Et, ibidcm, tores. 1 ad Corinth. m, U : Dei surnus
infra, y. 10: Planiasii radices ejus, et adjutores : Dei agricultura eslis,Dei sedi-
iinplevit ierrani. Exod. xv, 17 : Inirodu- ficaiio esiis. Zachar. xiii, 5 : Uomo
ces eos, ei plantabis in monie hseredilaiis agricola ego sum quoniam Adarn cxem-
:
tuse, firmissimo habiiaculo iuo, quod plum mcum ab adolesceniia mea.

opcratus Domine. Jerem. ii, 21:
es, a Et peregre profcctus com- est. y> ¥iCCc
Ego plantavi te vineam meam eleciam, missio vinea; fidei eorum non autem :
omne semen verum. Vites autem istius J)eus proficiscitur locum mutando, qui
vineoe fuerunt primitivi patres. ubique est sed quia subtraxit opera po-
:
« Ei scpem circumdedit ei, » in cu- tcnlitE, qui iu praesentia corum operaba-
stodibus, Judicibus, ct Regibus, etpraici- Lur in ^gypto per plagas, et in deserto

pue Angelis. Isa.Super muros
lxu, 6 : per apparitiones et miracula. Ideo dici-
tuos, JerusalemyConstitui custodcs. Apo- tur profectus esse. Infra, xxv, 13: Pro-
calyps. XXI, 12, Super muros et portas fectus estsiaiiin. Lnc. xix, [2: Ilomo qui-
novae Jerusalem crant Angeli duodecim. damnobilis abiit in regionem longinquam
Eccli. XXXVI, 27: Ubi non csi sepes, di~ accipere sibi regnum, et reverti. Quando
ripietur possessio. Isa. v, 2 : Sepivit enim potentiae suee miracula subduxit,
eam, et circumfodit. et fidei eorum vinearn quam miraculis
(( Et fodit in ea iorcular. » Torcularis plantavit, commisit, tunc peregre a
praelum est legis gravitas. Act. xv, 10 : sensibus eorum profectus esse dicitur :
Quid tentaiis Deum, imponere jugum non quod ipse abesset, sed quia sensus
super cervices discipulorum, quod neque eorum longe erant ab ipso.
patres nosl.ri neciue nos poriare poiui-
mus? Hoc prselum premit merum ab aci-
nis et feece. Isa. lxiii, 3 : Torcular calca- « Gum autem tempus fructuum ap- 34
vi solus, et de geniibus non est vir mc- propinquasset, misit servos suos ad
curn. Thren. I, 13: Torcular calcavit agricolas, ut acciperent fructus ejus. »
Dominus virgini filise Juda. Quod au-
tem dicit, « fodit, » nota timoris est Ecce admonitio per missionem.
quia ex timore sufTodiente serviliter im- Dicit autein : « Cum appropinquasset
plebatur. Psal. lxxvii, 17 et seq. : In- tempus fruciuum. » Non fructus : quia
censa igni el suffossa, ab incrcpatione per negligentiam eorum quibus tradidit
vulius tui peribunt, cic Isa. v, 2 : Tor- eam, fructus nullos habuit. Isa. v, 2 :
cular exstruxitinea,etsedificavitturrim, Exspectavi ui faceret uvas, ei fecit la-
hoc est, templum muuiens populum, m bruscas. Jerem. viii, 13 : Non est uva in
medio ejus, ad altitudinem turris. Ibi viiibus, ei non sunt ficus in ficulnea.
enim erat propitiatorium, quod munivit Deuter. xxxii, 32 et 33 : Uva eorum uva
populum et altare, quod sacrificiis tu-
: fellis, et boirus amarissimus. Eel dra-
tum fecit hominem. Psal. cxxi, 7 : Eiat conum vinum venenum aspi- eoriim, ei
pax in viriuie tua, et abundaniia in iur- dum insanabile. « Misit. » Ecce quo
ribus iuis. Canlic. iv, l : Turris David tempore misit. Quos autem misit sequi-
qux sedificaia est cum propugnaculis. tur ; « Servos suos, » qui obsequiis ejus
:
26 D. ALB. MAG. ORD. FRJED.

fuerant mancipali, et quorum injuria rerunt. Est autem ista apprehensio, quod
dundat in Dominum. Zacliar. ii, 8 : Qui libertatem eis fructum in populo colli-
teligerit vos, tangit pupillam oculi mei. gendi abstulerunt : quia docere populum
Luc. X, IG : Qui vos audit, me audit : non permiserunt, sed eos in carcere
et qiii vos spernit, me spernit '. Servi au- posuerunt, sicut dicit Paulus, I ad Thes-
tem isti fuerunt viri zelum Dci habentes, sal. II, IG : Prohihentes 7ios gentibus lo-
et monentes populum quos semper in : qui ut salvse fiant, ut impleant peccata
illo populo Deus suscilavit. Isa. xlix, 3 sua scmper. Et, Act.
:
v, 18 : Posuerunt
Servus meus es tu, Israel, quia in te eos in custodia publica. Et, Act. v, 28
gloriahor. Psal. cxv, IG : Ego se.rvus Prsecepimus vohis ne doceretis in nomine
tuus, et filius ancillge tuse. Sap. ix, .5 : islo. Amos, VII, 12, 13; Qui vides, gra-
Servus tuus sum ego, et filius ancillie fuge in terram Juda... Et in Dethel
dere,
tuse. Isa. XLi, 8 : Et tu, Israel, serve meus, non adjicies ultra ut propheles : quia
Jacob quem elegi. sanctificatio regis est.
Ad quos misit ? « Ad agricolas, » qui Alium ceciderunt. » Tria sunt genera
debitores sui fuerunt ex commisso. Mi- punitionis : alium enim ceciderunt fla-
chaeae, vi, 4 : Misi ante faciem tuam gellis, II ad Gorinth. xi, 2o : Ter virgis
Mogscn, Aaron, et Mariam.
ct
csesus sum. Et, ibidem, t. 24 : A Judseis
Ad quid autem misit? « Ut acciperent quinquies, quadragenas, una minus, ac-
fructus ejus. » .loan. xv, IG : Elegi vos, cepi.
etposuivos ut eatis, et fructum affera- « Alium occiderunt, » ut Isaiani quem
tis, et fructus vesler maneat. Gantic. occiderunt serra lignca, et Hur sputis.
VIII, H
Vir affert pro fructu ejus mille
:
Ad Hebree. xi, 37 : In occisione gladii
argenteos. Accipere autem fructus est in mortui sunt. Act. xii, 2 : Occidit autem
cellaria Domini reponere fructus gau- Jacohum, fratrem Joannis, gladio.
diorum Ad Hebr. xii,
justitiffi exercitse. « Alium vero lapidaverunt, » Naboth
11 Postea fructum pacatissimum exer-
:
Jezrahelitem^, Stephanum , et infra,
citatis per eam reddet juslitise.
xxui, 37 : Jerusalem, Jerusalem, quse
occidis Prophetas, et lapidas eos qui ad
te missi sunt.
35 « Et agricolee, apprehensis servis
ejus, alium ceciderant, alium occide- « Iteram misit alios servos plures
runt, aliam vero lapidaverunt, prioribus. »
3G Iterum misit alios servos plures

Secunda exaggeratio major praece-
prioribus, et fecerunt illis similiter. » dente, quia plures, quia conscii secreto-
rum, quia isti servi fuerunt Propheta-
Ecce ingratitudo in occisione nuntiorum. Jeremiae, xxv, 4 Misit Dominus :
rum. Et tria dicit, scilicet capturam, et ad vos omnes servos suos Prophetas, con-
enormitatem criminis ex persona capto- surgens diluculo mittensque : et non au-
,
rum, ct modum punitionis. distis, etc. Et hoc est, quod dicit plures
Gaptura : « Apprehensis servis. » Et prioribus. Daniel. vii, 10 : Millia millium
quod hoc fecerunt im- agricolse quibus ministrabant ei, et decies millies centena
malum est pejus, quod
pendit bcneficia, :
millia assistchant ei.
violentas manus injecerunt pcssimum : M Et fecerunt illis similiter. » Ingrati-
autem, quia hoc servis domini sui fece- tudo est similis priori : peremerunt cniin
» Cf. Matlh. X, 40. » Cf. Act. VII, 58.

"Cf. III Reg. XXI, 13.
IN EVANG. MATTHiEI, XXI-37, 38. 27
eos coedendo, occidcndo, ct lapidando, vcnit in Sicheni, hoc cst, dc orlu luminis
Act. VII, .'32 : Quem propltctanim non a;temi venit in dcserlum paupcrlatis et
siint perseciiti patrcs vestri ? Et occide- miserioc.
runt eos qui prxniintiahant de adveniu « Diccns : Forsitan '

vercbuntur. n
Jifsii, citjits vos nunc proditores cstis, ct Ecce ex quanta misit cum charitatc, ct
homicidce fuistis. sapicnlia : ct dicit, « forsiian, » non cx

i^nioranlia, scd ut locum liabeat liberlas
arbilrii, ad quod vult faciendum. Vercri.
« Novissime autcm misit ad eos aulcm est timerc cum reverentia : quo-
filium suum, dicens : Verebuntur modo cnim non timcrent et vcrercntur,
filium meum. » quem praecipue reges sancli timuerunt.

Job, IX, 28 : Vercbar omnia opcra mea,
Tcrtia est cxaggeratio : quia non modo sciens quod non parceres dclinquenti.
servum, scd ipsum Dci Filium occidc- Apocal. xv, 4: Quis non timcbil te, Do-
runt, et scicnter, ut dicit littera. minc, et magnificahit nomen iuum. Je-
Dicit autcm tria : Patrisfamilias bcnc- rcm. x, 7 : Quis non timebit te, o rcx
ficium in lilii missione : ct qualiter me- gcniiian? Qucm etiam non vererentur,
ditati sunt in cordibus suis de filii occisi Illium non vcrentur ? Vereri enim se-
sione : et qualiter pcrfecerunt in operis cundum aliam cxpositionem est vere-
perpctratione. cundia timcre. Jeremiae, xxxi^ 19Pcr- :
Circa primum duo dicit, scilicet quod cussi fcmur mcum : confusus sum, et
misil, et ex quanta charitate misit. eriibui, quoniam siistinui opprobrium
In primo dicit tria : quando, ad quid, adolcsccntise mcsc.
et ad qucm.
Quando ? « Novissime. » Decebat enim
talem et tantum Regcm multos praecur- « Agricolee autem videntes filium, SS
rere nuntios, ct in novissimo temporc,
dixerunt intra se : Hic est hseres, ve-
post quod nullus mitteretur. I Joan. ii,
nite, occidamus eum, et habebimus
18 : Novissima hora est. I ad Corinth.
X, 11 Nos sumus, in quos fines saeculo-
:
haereditatem ejus. »
riim devenerunt. At ubi Ad Galat. iv, 4 :
venit plcnitudo temporis, misit Deus Fi- Eccc studium inalitiae in cordibus in-
lium suum factum ex mulicre, factum gralorum, de quibus dicitur, Psal. cviii,
sub lcge. Ad Hebr. i, 1 et 2: Multifa- 4 : Pro eo ut me diligerent, detrahcbant
riam, niultisque modis olim Deus lo- mihi. Et notantur quinque : invidentia.
qucns patribus in prophetis, novissime studiosa malitia, consensus in maluni,

diebus isiis locutus est nobis in Filio. nocumenti magnitudo, et avaritia, quae
« Misit, » hac intentionc, ut ab errore omnium malorum fuit radix.
reduceret et sanctificaret hoc enim dicit

: Dicit igitur : « Bene
Agricolx. »
missio, ut tradit Augustinus. Joan. iii, agricolee, qui secundum Philosophum

17 Non enim misit Dcus Filium suum
: rustici sunt, et indispositi ad virtutem,
in mundum, sed ut salvctur mundus pcr de quibus dicilur, 1 ad Timoth. i, 19 :
ipsum. Homines corrupti mcnte, et rcprobi circa

«Filium suum, » unigenitum. Joan. fidemnaufragaverunt. « Videnies. » Su-
III, 16 Sic Deus dilcxit niundum, ui
: pra, XX, 10 : An oculus iuus nequam
Filium situm unigcnilum darct. Genes. cst, quia cgo bonus sum ? et vocatur invi-
xn, G, Abraham missus de valle Hebron dentia gratiae, quae peccatum est in Spi-
Vox illa forsitan non est in Vulgata.

28 D. ALB. MAG. ORD. PRtED.
tum sanclum. Mich. vii, 10 : Adspiciet oculis. Joan. xv, 24, 22 : Si opera jion
ininiica mca, et induelur confusione. fecissem in nemo alius fecit, pec-
eis, quse
Job, XVI, 10 : Ilostis meus terribilibus caturn nonhaberent... Nunc autem excu-
oculis me intuitus est. sationem non habent de peccato suo.
« Filium. » Non est enim materia Quoad hoc ergo dicuntur cognovisse :
iilius, in quem transeat visio : sed for- quia opera ostenderunt eum, et Scriptu-
maliter legendum est. Videbant enim rae, testimonium Joannis, sicut digitus
et
. esse filium per plenitudinem gratiae, quse ostendit solem et sic dicitur, Luc. xi, :
apparuit in eo. Joan. i, 14: Vidimus 20 : Si in digito Dei ejicio dsemonia,

gloriam ejus, gloriam quasi unigeniti a profeclo pervenit in vos regnum Dei.
Patre. Undc dixerunt, Sapient. ii, 13, ITj Augustinus in libro de Civitate Dei :
et 17 Filium Dei se nominat..., et glo-

:
« Si quis alii solem digito ostenderit, et
riatur patrem se habere Deum. Videa- c( ille solem non viderit, culpet potius
mus ergo si sermones illius veri sint. « oculi lippitudinem quam digiti osten-
« Dixerunt intra se. » Ecce malitise « sionem *. Sic ergo quoad indicantia di-
studium. Psal. xxxv, 5 : Iniquitatem me- cuntur scire : sed caecitale infidelitatis
dilatus est in cubili suo : adstitit omni dicuntur ignorare. Et undecumque cau-
vise non bonse, malitiam autem non setur ignorantia, licet non excuset a toto,
odivit. Jerem. xvii, 9 : Pravum est cor tamen excusat a tanto, Genes. xxxi, 27 ;
omnium, et inscrutabile : quis cognoscet Cur ignorante me fugere voluisti, nec in-
illud ? dicare mihi, ut prosequerer te cum gau-
« Ilic est hseres. » Ecce malum contra dio, et canticis, et tympanis, et citharis ?
conscientiam : quia scilicet in hoccogno- Glossa : « Cur adventum tuum occultare
verunt eum : contra quod est, quod dici- « voluisti ? si enim te cognovissem, num-
tur, I ad Corinth. ii, 8 : Quam nemo « quam crucifixissem, cum signis

sed
principum hujus sseculi cognovit : si enim « triumphalibus nomen tuum celebras-
cognovissent, numquani Dominum glorise « sem. »
crucifixissent. Act. iii, il Et nunc, fra- :
tres, scio quia per ignorantiam fecistis, « Venite. »

sicut et principes vestri.
Ad hoc objicit Anselmus, quod si scien- Ecce consensus in malum. Jerem. xi,
ter Filium Dei interfecerunt, cum pec- 19 Mitlamus lignum in panem ejus, et
:
care in Deum infinities majus sit quam eradamus eum de terra viventium. Genes.
peccare in quantaecumque dignitatis ho- xxxvii, 20 Venile, occidamus eum^ et
:
minem, videtur peccatum eorum irreme- mittamus in cisternam veterem,... et tunc

diabile : est autem remediabile : ergo apparebit cjuid illi prosint somnia sua.
ignorantes fecerunt.Luc.xxiii, 34: Pa/er, « Occidamus eum. » Ecce completum
dimitte illis : non enim sciunt quid nocumenlum, quo majus inferre non po-
fa-
ciunt. Ad Roman. x, 3 Ignorantes ju- : tuerunt. Sapient. ii, 20 Morte turpissi- :
stitiam Dei, et suam quserentes statuere, ma condemnemus eum. Proverb. i, 11 :
justitise Dei non sunt subjecti. Insidiemur sanguini, abscondamus ten-

Responsio. Dupliciter dicitur sciri ali- diculas contra insontem frustra.
quid, in principiis, et conclusione. Prin- Et habebimus hsereditatem ejus. »
«
cipia autem cognoscendi Christum esse Ecce avaritia. Est autem duplex haeredi-
Filium Dei sufficienter habuerunt, et ex tas, terra videlicet, quani per hoc reti-
his cognovisscnl, nisi infidelitas
obslitis- nere putabant : quae Christi fuit haeredi-
set 111 meule, et iiubescarnis assumptie
in tas ex David, patre ejus, Joan. xi, 50-48,
' S. ALT.iJSTiiVus, Libr. l dp Civilate Dei.

IN EVAlNG. MATTJLEI, \XI-39, iO, i1. 29
53 : Expedit vobis, ut unus moriatur « Gum ergo venerit dominus vi-

40
homo pro populo, et non lota gcns pe- nea;, quid faciet agricoHs illis?
reat... : ne forte veniant liomani, et tol-
lant locum nostrum, et gentem... Ab illo Hic incipit qu.Trerc judicium bumanai
ergo die cogitaverunt inter/icere eum. rationissecundum mcritorum distribu-
Alia est liajrcdilas, Ecclesia de gentibus, tionem ut ex responso eorum justani
:
quam sublata (Miristi priEdicatione, suis ostendat esse condemuationem. I^^t ideo
traditionibus cogitabant addere, ut prosunt hic duo, scihcet quaestio, et respon-
selilani, et in ea dominari. Psal. ii, 8 : sio.
Postula a me, et dabo tibi gentes hsere- Queestio innuit tria advcntum judicis, :
ditatem tuam. Proverb. i, 13 : Omnem potentiam, et judicium quod qua^ritur.

pretiosam substantiam reperiemus im~ , Dicit ergo « Cum vencrit. » Ha])acuc,
plcbimus domos nostras spoliis. Exod. II, 3; Veniens veniet, et non tardabit. Ad
XV, 9 Dixit inimicus : Persequar et com-
: Hebr. x, 37 : Adhuc modicum aliquan-
prehendam, dividam spolia, implebitur tulum, qui venturus est, veniet, et non
anima mea. tardabit. Jacob. v, 9 : Judex ante januam
assistit. Non ergo spcretur impunitas
delictorum.
39 « Et apprehensum eum ejecerunt « Dominus vinese. » Ecce potestas.
extra vineam, et occiderunt. » Isa. Lxv, 18 : Ego Dominus, et non est
alius. PsaL lxvii, 3 Dominus nomen :
Hic ponitur mali perpetratio in opere. illi. Ambrosius « Dominus nomen est:
Et dicit tria : captivitatem violentise, eje- « potestatis. » Non ergo speretur hbera-
ctionem tamquam immunditiffi, et occi- tio, vel resistentia.
sionem perfectoe malitioe. « Quid faciet agricolis illis?f) Qui,

De primo dicit « Et : opprehensum sicut dicit Job, ix, 4 : Sapie?is corde est,
eum. » Infra, xxvi, 35 : Tamquam ad ei fortis robore, et justus in judicio.

latronem existis cum gladiis et fuslibus II ad Timoth. ii, 13: Ille fidelis perma-
comprehendere me. net, negare seipsum non potest. Proverb.
« Ejecerunt extra vineam, » tamquam VI, 34 et 33 : Zelus et furorviri nonpar-
immundum extra civitatem Jerusalem. cet in die vindictae . .
.
, nec suscipiet pro
Isa. Liii, 12 : Cum iniquis deputatus redemptione dona plurima.
est *. I ad Gorinth. iv, 13 : Tamquam
purgamenta hujus mundi facti sumus,
omnium peripsema usque adhuc. Ad
« Aiunt illi : Malos male perdet, et
41
Hebr. xiii, 12 et 13 : Jesus, ut sancti-
ficaret suum sanguinem populum,
per vineam suam locabit aliis agricolis,
extra portam passus est. Exeamus igi- qui reddant ei fructum temporibus
tur ad eum extra caslra, improperium suis. »
ejus portantes.
« Occiderunt, » in cruce, ut mortis
supphcium crucis accumularent confu- Ecce responsio. Job, ix, 20 ; Os meum
sione. Act. ui, 14 et 13 : Petistis virum pravum me esse comprobabit. Luc. xix,
homicidam donari vobis : auctorem vero 22 De ore : tuo te judico, serve nequam.
vitse interfecistis. Daniel. ix, 26 : Occi- Tria autem dicunt respondentes : puni-
detur Christus : ei non erit populus ejus tionem videlicet malorum, ejectionem a
ciui eum negaturus est. cultura vineae, et vocationem siveintro-
' Cf. Luc. XXII, 37 ; Marc. xv, 28.

30 D. ALB. MAG. ORD. PILED.
ductionem aliorum, pcr quos vocatio Ecce hic ex responsione justa clicitur
condemnatio. Et habet tres paragra-
gentium designalur.
Dicunt igilur : « Malos, » in culpa, phos : in quorum primo responsionem
Numer. xxiv, Scripturse coaptat, ut magis terreantur
« male perdet, » in pcena. :
qui dominetur, per- in secundo, responsionem dat justoe con-

10 : De Jacob eril et
dat reliquias civitatis. Isa. xiv, 22 : Per~ demnationis quoad ejectionem JudcEo-
dam Bahylonis nomen, et reliquias, rum, et vocationem gcntium in tertio, :
progeniem. ostcndit condemnationem, quod malos

et germen, et
« Et vineam siiam locabit, » non da- male perdet in pcena.

I ad In horum primo duosunt: reprehensio
bit, « aliis agricolis. » ejectis illis.
de Ecclesia de gen- ignorantiae Scripturce quoe ducit ad Chri-

Corinth. iii, G, dicitur
tibus : Ego plantavi, Apollo rigavit,sed stum, cjusdem Scripturae introductio.

et
Deus incrementum dedit. Supra, xx, 4: De primo dicit « Numquam, » ad in- :
Ite et vos in vineam meam, et qiiod ju- tellectum, quod dicitur in

« legistis » '<
Scripturis. » Non solum in una scriptura,

stum fuerit, dabo vobis. Demalis autem
Isa. 14 Vos depasti sed in multis. In historia enim accidit,
ejectis dicitur, iii, :
rapina pauperis in domo quae cst scriptura populi.Psal. lxxxvt, 6

estis vineam, et :
vestra. Psal. v, 11 Expelle eos, quo- :

Dominus narrabit in scripturis populo-
niam irritaverunt te, Domine. Attendant rz/m. InPsalmis etiam legitur ', et Isaia
vineam eis esse non datam, sed per sensum ^, et Isa. xxvin, 16, etiam
Prcelati
locatam. per sensum '\ Et ideo introducit hoc Pe-
Qui reddent ei, » trus '\ Infra, xxii, 29 Erratis, nescientes
Et ideo sequitur : « :
Scripturas neque virtutem Dei.

non suo qusestui retinebunt, « fructum » ,
temporalem et spiritualem, « temporibus

suis, » singulis annis de eleemosyna an- « Lapidem, etc. »
nui redditus. Psal. i, 3 : Fructum suum
dabit in tempore suo. Cantic. viii, 11: Ecce Scriptura et tangit tria, scilicet, :
Vinea fuit pacifico in ea C[U8e habet po- duo mira quae sunt in lapide et aucto- :
pulos : tradidit eam custodibus : vir af- rem horum. Duo autem mira sunt, re-
fertpro fructu ejus mille argenteos. probatio lapidis, et utilitas. Primum
competit Judaeis, secundum Gentibus.
Dicit igitur : « Lapidem ciuem repro-
42 « Dicit illis Jesus : Numquam legi- baverunt sedificantes » templum. Dicitur
stis in Scripturis : Lapidem quem re- enim quod lapis dolatus invcntus est in
«dificio templi, quem caementarii nus-
probaverunt (fidificantes, liic factus
quam aptare poterant inter alios in
estin caput anguli : a Domino factum muro reponendum, et tandem posuerunt
est istud, et est mirabile in oculis no- eum in summa duorum murorum con-
stris? » clusione, in capite anguli, ad aptissimam
* Psal. cxvii, 22 : Lapidem quem rcprobaverunt Scriptura : Ecce pono in Sion lapidem suminum
sedificantcs, hic factus est in caput anfjuli. angularem, clcctum, pretiosum : ct qui crediderit
* Isa. VIII, l'i : Erit vobis, Dominus scilicet, in eum, non confiindetur. Vobis igitur honor ci'e-
m lapidem offensionis, el in petramscandali, dua- dentibus non credentibus autem, lapis quem re-
:
bus domibus Israel. probaverwit xdificantcs, hic factus est in caput

3 Isa. xxviii, IG: iiccc ego mittam in funda- anguli, et lapis offensionis, et petra scandali, his
mentis Sion lapidem, lapidem probatum, angula- qui offcndunt verbo, ncc credunt in quo et positi
rcm,prcliosum, in fundamento fundatum. sunt.
* I Pelr. II, 6 et scq. : Propter quod continet
IN EVANG. MATTIT/ET, XXT-i2, 13, 4i. 31
pcrfecti redilicii consummalioncm. Isa. nam al)JGclorum : etterlio, obstinalorum

xxviii, 16 : Ecce cgo mittam in /un- incorrigibililalem, ut oslendatur in operc
damenlis Sion lapidem, lapidem proba- quod signilicatur in scrmone.
tiim, anrjidarem, pretiosiim, in funda- Dicit igitur : « El ideo, » quia boc vos
mento fundatum. I Pelr, u, i et 5 Ad ; juslum judicatis, ex ore vestro vos judi-
quem accedentes lapidem vivum, ab ho- co, quod k auferetur avobis, » SynagogiE
minibiis quidem reprobatum, a Deo au- magislratibus, « regnum, » hoc est po-
tem electum, et honorificatum : et ipsi testas et ordo spiritualis expressus in
tamquam lapides vivi superxdificamini. Scripturis, quod per vineam designalur.
Act. IV, 11 : Hic est lapis, qui reproba- Sic enim ex ore proprio condcmnatur.
tus est a vobis sedificantibus ,
qui factus Sapient. i, 19 : In cogitationibus impii
est in caput anguli. interrogatio erit. Daniel. v, 28 : Divisum
« II ic factus est in caput angidi : » duos <?^^regnum tuum, et datum est Medis et
populos quasi duos parietes in se in unum Persis. De hoc regno, Supra, vi, 10 : Ad-
^^««"«^ regnum tuum, etc.
conjungens. Ad Epbes. ii, 4 : Duos con-
6/e/z5m5eme/«>o. AdEphes. 20et2l: II, ^^ dabitur genti facienti fructus
«
Supenedificati super fundamentum Apo- ^h^^^ » hoc est, Ecclesiae de gentibus. Et .
îcit, « facienti, » quia vinea non nisi

stolorum et Prophetarum, ipso summo
anqulari lapide Christo Jesu : in quo P^r opera ad fructilicandum elaboratur.
omnis aedificatio constructa crescit in ^^*^* ^^' "* • ^^^^ testem populis dedi
templum sanctum in Domino. ^"^*' ^^^^^'^ «^ praeceptorem gentibus.
« A Domino factum est istud. » Ecce ^^^- ^îx, 6 : Dedi te in lucem gentibus,
auctor mirabilium horum. Act. v, 38, ^^^ ^^^ '^^^^^ "^^^ "^^"^ «^ extremum
39 Sicst ex hominibus consilium hoc
:
^^'"''^; ^"^^^- ^^^^^' ^^ : Plantasti radi-
aut opus, dissoivetur: si vero ex Deo ces ejus, ct implevit terram.
est, non poteris dissolvere illud, ne forte

et Deo repugnare inveniamini. Psal.
cxvii, 16: Dextera Domini fecit virtu- « ^^ ^^^ ceciderit super lapidem is- 44
tem. Daniel. ii, 34: Abscissus est lapis tum, confringetur : super quem vero
de monte sine manibus,e{ figuram mundi ceciderit, conteret eum. »
dissipavit.
<i Et est mirabile in oculis nostris. » Duplicem tangitcondemnationem, cre-
Job, IX, 10 : Facit magjâ, et incompre- dentium videlicet malorum, et infide-
hensibilia, et mirabilia, quorum non lium. llabens enim fidem informem ca-
estnumerus. Videmus enim opusDei, et dit super lapidem, et conterelur merito
omnesiniramur. Joan. vii, 21, 23 Unum :
perversi operis, et inobedientiae manda-
opus feci, et omnes miramini... : quia to- torum infidelis autem in fundamento
:
tum hominem sanum feci in sabbato. non habet lapidem, et super illum cadit
lapis per judicium, et conterit eum :
quia magnus et gravis est juste judicans.

« Ideo dico vobis quia auferetur a Et hoc est quod dicit :
vobis regnum Dei, et dabitur genti « Qui ceciderit super lapidem is-
facienti fructus ejus. » ^""^' » P^^" inobedientiam, confringetur

duritia lapidis in judicio. Isa. viii, 15, de
Ecce juxta Scripturam responsio quoad lapide loquens dicit : Offendent ex eis
abjectionem Judiêorum, et vocationem plurimi, et cadent, et conterentur, et ir-
gentium. Et tria tangit : primo, abje- retientiir, et capientur. OtTendent qui-

ctionem videlicet, et vocationem : et sedem in culpa, cadent in mortis pcena,
cundo, tangit condemnationem pcr poe- conterentur in judicio, et irretientur in
32 D. ALB. MAG. ORD. PRiED,
virtule sententiae condemnantis eos, et De primo dicit : « Et cum audissent

capientur in inferno. « Super quem vero Principes Sacerdotum, » scilicet, ponti-
ceciderit, » per judicium, « conleret fices, « et Pharisiei » de religione sibi
eum, » gravitate justee sentenlite. Isaiae, applaudenles, paraholas ejus. » Pro-

«
XXX, 27 : Ardem furorejus, et (jravis ad verb. I, 6 : Animadvertet parabolam, et

portandiim. Isa. xxx, 13 et 14 : Veniet interpretationem. « Cognoverunt, » per
contritio ejus. Et comminueiur sicut adaptationem, « quod de ipsis diceret. »
conteritur lagena figuli contritione per- Ecce perceptio veritatis. Psal. xlix,
valida, et non invenietur de fragmentis 21 : Arguam te, et statuam contra fa-
ejus testa in qua portetur igniculus de ciem tuam. III Regum, ii, 44 : Tu nosti
incendio, aut hauriatur parum aquse de omne malum, cujus tibi conscium est
fovea. De utraque istarum contritionum, cor tuum.

Jerem. xvii, 18 : Duplici contritione
contere eos.
« Et quserentes eum tenere. »
45 « Et cum audissent Principes Sa- Ecce iniquae machinationis protervia

cerdotum et Pharisaî parabolas ejus, contra veritatem. Unde, Sapient. ii, 12 :
Improperat nobis peccata legis, et dif-

cognoverunt quod de ipsis diceret.
famat in nos peccata disciplinse nostrae.
46 Kt quajrentes eum tenere, timue-
Joan, x, 39 : Quserebant eum apprehcn-
runt turbas, quoniam sicut prophetam dere : et exivit de manibus corum. Psal.
eum habebant. » Lxii, 10 : Ipsi vero in vanum qusesierunt
animam meam.
Ecce incorrigibilitas perversorum post « Timuerunt turhas. » Hse turbae
tot monita salutis. Ezechiel. iii, 7 Do- :
sunt, quse eum cum victricibus laudibus,
mus Israel nolunt audire te, quia nolunt et signis receperunt.
audire me. « Quia sicut prophetam eum habe-
Dicuntur autem hic tria, scilicet veri- bant. » Supra, xiv, .5 : Volens illum
tatis perceptio, iniquse voluntatis machi- occidere, timuit populum, quia sicut
natio contra veritatem, et ne in actum prophetam eum hahebant. Unde, Supra,
procedat malitia, impeditio per timorem XXI, 11 Ilic est Jesus, Propheta a
:
humanum qui pelU suae timel. Nazareth Galilseae, etc.

:
CAP. XXII MATTILEI. 33
CAPUT XXII.
Parabola de rege qui fecit nuptias fllio suo, in quibus discumbens absque veste
nuptiali, in tenebras ejicitur exteriores : tentatur Jesus a pharisa,'is super
censu dando Ca^sari, et a Sadducceis super resurrectione quorum redarguit
:
inscitiam, mortuorum evincens resurrectionem : rursumque a /egis mandato

vicissim quoque interrogat Pharisceos, cujus filius sit Christus.
1. Et respondens Jesus, dixit iterum gregaverunt omnes quos inve-

in parabolis eis sdicens : nerunt;, malos et bonos et im- :
2. Simile factum est regnum ccelo- pletas sunt nuptise discumben-

rum liomini regi, qui fecit tium.
nuptias filio suo. 1 1. Intravit autem rex ut videret dis-
3. Et misit servos suos vocare invi- cumbentes et vidit ibi homi-
:
tatos ad nuptias, et nolebant nem non vestitum veste nu-

venire. ptiali,
4. Iterum misit alios servos, dicens : 12. Et ait ilH Amice, quomodo huc
:
Dicite invitatis Ecce prandium

: intrasti, non habens vestem
meum paravi, tauri mei et ai- nuptialem? At ille obmutuit.
tilia occisa sunt, et omnia pa- i3. Tunc dixit rex ministris : Ligatis
rata : venite ad nuptias. manibus etpedibus ejus, mittite
5. Illi autem neglexerunt, et abierunt eum in tenebras exteriores :
alius in villam suam,alius vero ibi erit fletus et stridor den-

ad negotiationem suam : tium^.
6. Reliqui vero tenuerunt servos 14. Muhi enim sunt vocati, pauci vero
ejus, et contumeliis affectos oc- electi.
ciderunt. i5. Tunc abeuntes Pharissei, consi--
7. Rex autem cum audisset, iratus lium inierunt ut caperent eum

est : et missis exercitibus suis, in sermone '.
perdidit homicidas illos, et civi- 16. Et mittunt ei discipulos suos cum

tatem illorum succendit, Herodianis, dicentes : Magister,
8. Tunc ait servis suis : Nuptias qui- scimus quia verax viam es, et
dem paratce sunt, sed qui in- Dei in veritate doces, et non est
vitati erant non fuerunt di- tibi cura de aliquo non enim :
gni. respicis personam hominum.

9. Ite ergo ad exitus viarum, quos- et 17. Dic ergo nobis quid tibi videtur :
cum.que inveneritis vocate ad Licet censum dare Ceesari, an

nuptias. non?
10. Et egressi servi ejus in vias, con- 18. Cognita autem Jesus nequitia eo-
' Luc. XIV, ir» ; Apocal. xix, 9. ^ Marc. xn, 13 ; l.uc. xx, 20.
* Supra, viii, 12, et xui, 42; Infra, xxv, 30.
XXI
34 D. AI.B. MAG. ORD. PRiED.
rum, ait : Qaid me tentatis, hy- Deus Jacob * ? Non est

Isaac, et
pocrita^? Deus mortuorum, sed viven-

19. Ostendite mihi numisma census. tium.
At illi obtulerunt ei denarium. 33. Et audientes turbaemirabantur in
20. Et ait illis Jesus ; Cujus est imago doctrina ejus.

hxc et superscriptio? 34. Pharissei autem, audientes quod
21. Dicunt ei Caesaris. Tunc ait illis
:
: silentium imposuisset Saddu-
Reddite ergo quas sunt Cassaris cseis, convenerunt in unum :
Cassari, et quc^ sunt Dei Deo '. 35. Et interrogavit eum unus ex eis
22. Et audientes mirati sunt, et re- legis doctor*, tentans eum :
licto eo, abierunt. 36. Magister, quod est mandatum ma-

23. In illo die accesserunt ad eum gnum in lege?
Sadducaî, qui dicunt non esse 37. Ait illi Jesus Diliges Dominum :
resurrectionem- : et interrogave- Deum tuum ex toto cordetuo,

runt eum, et in tota anima tua, et in tota
24. Dicentes : Magister, Moyses di- mente tua ^

xit 3 : Si quis mortuus fuerit 38. Hoc est maximum et primum man-
non habens filium, ut ducat datum.
frater uxorem illius,
ejus et 39. Secundum autem simiie est huic :
suscitet semen fratri suo. Diliges proximum tuum sicut
25. Erant autem apud nos septem fra- teipsum '.
tres : et primus, uxore ducta, 40. In his duobus mandatis universa

defunctus est : et non habens Lex pendet, et Prophetge.
semen, reliquit uxorem suam 41. Congregatis autem Pharisaîs^ in-
fratri suo. terrogavit eos Jesus,
2(3. Similiter secundus, et lertius, us- 42. Dicens : Quid vobis videtur de
que ad septimum. Christo ? cujus filius est ? Dicunt
27. Novissime autern omnium et mu- ei : David.
lier defuncta est. 43. Ait iliis : Quomodo ergo David
28. In resurrectione ergo, cujus erit in spiritu vocat eum Dominum^,
uxor? omnes enim
de septem dicens :
habuerunt eam. 44. Dixit Dominus Domino meo » :
29. Respondens autem Jesus, ait il- Sede a donec dextris meis,
lis : Erratis, nescientes Scriptu- ponam inimicos tuos scabellum
ras, neque virtutem Dei. pedum tuorum?
3o. In resurrectione enim,neque nu- 45. Si ergo David vocat eum Domi-
bent neque nubentur: sederunt num, quomodo filius ejus est?
sicut Angeli Dei in coelo. 46. Et nemo poterat ei respondere
3i. De autem mortuo-
resurrectione verbum, neque ausus fuit quis-
rum non legistis quod dictum quam ex illa die eum amplius
est a Deo dicente vobis :
interrogare.
32. Ego sum Deus Abraham, et Deus
* Ad Roman. xiii, 7. 5 Marc. XII, 28 ; Luc. x, 2o.

- Act. XXIII, 8. * Dcuter. vi, 5.
» Dcutcr. XXV, o ; Marc. xii, 19 ; Luc. xx, ^ Levit. XIX, ^8 Marc. xii, 31
;
28. ^ Luc. XX, 41.

^ Exod. III. 0. 9Psal. cix, 1.
:
IN EVANG. MATTIT/EI, XXII-1, 2. 35
« Kt respondens Jesus. »
Supra, Ciim vidisscl Jcsus co-

IX, i :
gilalioncs eorum, dixil : Ut quid co(jila-

IN CAPUT XXII MAnTLEI tis rnala in cordibus vestris ? Ila el hic
respondet nequitiae cordis eorum, qua
ENARRATIO. reluctabantur Christo vocanti eos ad Dei
copulam. Psal. xxxii, i") : Qui finxit
sin(/illatim corda eorum : qui intelligit
« Et respondens Jesus, dixit iterum omnia opera eorum.
in parabolis eis, dicens. » « Dixit iterum. » II ad Timoth. iv, 2
et 3 : Insta opportune., importune... Erit
enim tenipus, cum sanam doctrinamnon
Hic inducitur tertia parabola, in qua sustinebunt. Ezechiel. iii, 8 Dedi :
non modo ostenditur abjectio Judaeorum, frontcm tuam duriorem frontibus eo-
et vocatio gentium, sed etiam cversio rum.
civitatis, et occisio Principum, quoe fa- « In parabolis.y> Supra, xiii, 34 : Sine
cta est sub Tito et Vespasiano. Et causa parabolis non lociucbalur eis. Hujus cau-
hujus eversionis non modo ponitur Chri- sa est duplex : unam reddit Dionysius in
sti occisio, sed etiam occisio discipulo- Coelesti Quia nobis non
Hierarchia : «
rum ejus, qui ad eos sunt missi, et Apo- « est possibile lucere divinum radium,
stolorum, sicut fuit occisio Jacobi majo- « nisi velaminibus similitudinum cir-
ris per Herodem, et Jacobi minoris per « cumvelatum. » Secunda est^ quia co-
pontificem, et Stephani et aliorum mul- ram rudi turba loquebatur, quae divina
torum. non caperet nisi pcr similitudincs huma-
Dividitur igitur parabola in duas par- nas exprimerentur. Turbas enim magis
tes primo enim justam ostendit ever-
: instruere intendit quam Principes, et
sionem Judaeae secundo, inducit gene-: Pharisaeos, quos scivitesse indociles. Ad
ralem vocationem gentium, et Ecclesiae Roman. i, 14 et 15 : Sapientibus et insi-
aedificationem, ibi, f. 8 : Tu?ic ait servis pientibus debitor sum. Ita [quod in me)
siiis. » promptum est et vobis, qui Romse estis,
harum partium sunt tres pa-

In prima evangelizare.
ragraphi in quorum primo beneficia
;
gratiae ostendit in Deo praeparatse in :
secundo, largitatem in invitatione, et « Simile factum est regnum cfjelo-
contemptum ex eorum qui invitabantur rum homini regi. »

ingratitudine : in tertio, magnificentiam
Dei describit in eorum quse praeparata Ecce doctrinae series. Et dicit tria, as-
sunt copiis, et instantiam invitationis, et similatum videlicet, et cui assimilatur,
malevolentiam vocatorum contra Domi- et in quo simiHtudo accipitur.
ni heneficium. Et haec patent in littera Assimilatum dicit « Simile factum :
per ordinem. est regnuni ccelorum. » Regnum in re-

In primo horum paragraphorum duo gnante est animatum justum movens ex
dicuntur : in quoruni priori Evangelista justo, et dirigens justum, et ad justum,
doctrinae hujus describit modum, et in ut ad finem omnia reducens : ut sic sit
secundo doctrinse proponit seriem. movens virtute, et dirigens sapientia, et
Dicitur igitur finiens bonitate justitice. « Coelorum »
autem regnum est, quando haec omnia
fiunt respectu justitia^ cceli, quse divina
36 D. ALB. xMAG. ORD. PRiED.
est, et cstomnis justitiae prima forma. in ipsius rei, quse assimilatur sufficien-
Hoc est regnum, tlc quo, Supra, xiii, tissima nobiiitate. Non enim semper si-
41 Colligent de regno ejus omnia scan-

:
mile fuit regnum ccelorum his quge per-
dala. Apocal. v, 10 : Fecisli nos Deo fecta sunt in nobis gratia^ operibus : eo
nostro regnum. Supra, xi, 12 : Regnum quod peccando illud amiseramus ; et
coelorum vim palitur, et violenti rapiunt ideo nobis ad regnum coelorum, et con-
illud. junctionem divinam nulla erat congrui-
Hoc igitur est, quod assimilatui' « ho- tas. Sed pius rex hoc fecit, ut iterum
mini regi. » Ecce cui assimilutur : et di- congrueret redemptio, quod incompe-
citur liomo, quia humanus, et benignus, tens erat damnatis per peccatum.
et misericors est, et preestabilis super Et hoc notat, quando dicit : « Simile
malitia conversorum '
: sicut homo est factum est, » pro certoa Deo, qui refecit
animal mansuetum natura, et mollis ta- hoc quod defecerat a coelcstium assimi-
ctus, et lenis corporis. Rex autem glo- latione. Psal. lxxxv, 17 : Fac mecum
ria, ctrectitudine justitise, et distributio- signum in bonum, ut videant qui ode-
ne graduum honoris, et continentia mul- rwit me, confundantur : quoniam tu,
et
titudinis, et gubernationis earum. Isa. Domine, adjuvisti me, et consolatus es

xxxiii, 22 : Dominus legifer noster., Do- me. Amos, ix, 11 Suscitabo tabernacu- :
minus rex noster. Isa. xxxii, 1 : Ecce in lum David quod cecidit, et resedificabo
justitia regnabit rex, et principes in ju- aperturas murorum ejus.
dicio prseerunt. I ad Timoth. i, 17 : Re- « Regnum. » Facti est nobililas in ori-
gi autem sseculorum immortali, invisi- gine, in potestate, in ordine, in divitiis,
bili, soli Deo honor et gloria in smcula in gloria. Orignne enim cceleste est. Joan.
sseculorum. xvm, 30 Regnum meum non est de hoc
:
mundo. Sapient. v, 17 Accipient re- :
« Qui fecit nuptias filio suo. » gnum decoris, et diadema speciei, sive
pulchritudinis, de manu Domini. Pote-
Ecce in quo sollicitudo attenditur. Et stas autem regni istius invincibilis est in
notantur tria, scilicet factura, factum, et omni justitia, qaa agit regnantes, qua
cui fit factura. In primo est opus divi- dirigit operantes, qua revincit insurgen-
num, quod Deus sine nobis, sed in no- tes. Daniel. vii, 14 Potestas ejus, po- :
bis, et pro nobis operatur : in secundo, testas seterna, quse non auferetur et re- :
magnitudo amoris, et unitas conjunctio- gnum ejus, ciuod non corrumpetur. Et

nis, et jucundilas delectationis in hoc ideo regnum David dicitur, qui manu
quod fecit : exprimitur in terlio altitudo fortis, et adspectu desiderabilis interpre-
materialis, et honor imporlatur : nubere tatur. Ordo ejus mirabilis est in officio-
enim natura, vel spiritus noster non pot- rum congruitate, in urbanitatum hone-
est altius et gloriosius, quam Filio Dei state. De primo est illud Psalmi xlvu,
conjungatur. Resumentes igitur ab inilio 14 : Distribuite domos ejus, ut enarretis
dicimus, quod bonum et gaudium no- in progenie altcra.\)& sec\inô,Vro\evh.
strum in his verbis exprimitur, in assi- xxxi, 23 ; Nobilis in portis vir ejus,
milati magnitudinc, in facientis bonum quando sederit cum senatoribus terrse.
nostrum descriptione, et in eo in quo si- De utroque, III Regum, x, o, quod re-
militudo attenditur modo, et jucundita- gina Saba videns ordines, et habitacula
4*1Jionore.
ministrantium, non habebat ultra spiri-
Magnitudo autem assimilati in duobus tum. I ad Corinlh. xiv, 40 Omnia se-
:
est in assimilati ad nos congruilate,

:
et cundum ordinem fiant, scilicet in vobis,
' Cf. Joel, II, 13.

IN EVANC;. MATTII/EI, XXll-1, 2. 37
quilibet in suo officio sit utilis, et gradu « quo navigalis : ])unctum est, pro quo
honoris secunduni urbanitatos honcstus. « liligalis : infinila sunt spalia cffili,
Ad lloman. xi, 13 : Muiislerium mcum « quai non curalis. » Psal. xvii, 20 :
/lOiiorificabo. l)c divitiaruin copiis, sinc Eduxit me iii Intiiudinem : satvum me

quibus regnum non dispensatur, III Reg. fecit, quoniam voluit me. Eccli. xxiv,
X, 23 : Magnificatus est rex Salomon 8: Gijrum coeli circuivi sola.

super omnes reges terrie divitiis, et sa- « Hominiregi. » Doscribitur ab liabilu
pieniia. Ad Roman. x, 12 : Dives in animi et dignitatc honoris. Honignus est

omrws rjui invocant ilium. Eccli. xnv, rex vere rex est, qui omnia bone et
:
() : Divites in virtute. I ad Corinth. i, .'), 0, ulilitor disponit. Ferus autem rex et in-
7 : In omnibus divites facti estis in illo, humanus degenerat in tyrannum, de quo

in 07nni verbo, et i?iomni scientia : sicut dicitur, Ezechiel. xxxn, 2 : Leoni gen-
testimonium Christi confirmatum est in tium assimilatus es. Et, ibidem, xix, 3 :
vobis : ita ut nihil vobis desit in ulla Leo factus est : et didicit capere prae-
grntia. De gloria autem, .loan. i, 14 : dam, hominesque comedere. Zachar. ix,
Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi 9 : Ecce re,x tuus veniet tibi justus '.
Unigeniti a Patre, plenum gralix et veri- Matth. xi, 29 : Discite a me, quia mitis
tatis. Psal. viii, G et 7 : Gloria et ho- sum. Rox autom dicitur regula justi in-
nore coronasti eum, Domine : et consti- deflexibilis. Joromise, xxiii, 3 et G : Re-
tuisti eum sernper opera manuum tua- gnabit rex, et sapiens erit : et faciet ju-
rum. Hoc est regnum coelorum undique dicium et justitiam interra... Et hoc est
perfectum, de quo dicitur, Luc. xvii, nomen quod vocabunt eum : Dominus
21 : Regnum Dei intra vos est. Et de Justus noster. Et ideo dicitur, ibidom,
quo immediate dictum est : Auferetur a quod in diebus illis salvabitur Juda, et
vobis regnum Dei, et dabitur genii faci- Israel habitabit confidenier. Sed contra
enti fructus ejus *. Et de quo, Supra, vi, de tyrannis dicitur, Provorb. xxviii, 12 :
i^, (WcAiViV'. Adveniat regnumtuum. Qmdi Regnantibus hominum. impiis ruinse

enim melius fieri potest homini quam di- Isa. xix, 4 Tradam Aiggpium in ma-
:
vinus sit? Sui boni origine invincibilis, nu dominorum crudeliitm, ei rex for-
et ad omnia sufficiens virtutis perfectio- tis dominabitur eorum.
ne, ut dicere possit : Omnia possum in Hic ergo rex « fecit, » opere suo, et
eo qui me confortat ^. Congruus tempo- expensis prseparavit. I 'ad Corinth.
ri, et ioco, et Deo, et hominibus, in or- n, 9 : Quod oculus non vidit, nec
dine sufficiens, et copiosus in omnibus auris audivit, nec in cor hominis as-
Spiritus sancti bonis, et gloriosus in de- cendit, quae prseparavit Deus iis qui
core virtutis ot honestatis : hic jam re- diligunt illum. « Nuptias. » In na-
gnat supor terram. Apocal. v, 10 : Re- tura, in spiritu, in gloria. In natura,
gnabimus super terrnm. Hoc est re- quando nostram naturam univit
sibi :
gnum, in quo nullum scandalum. Sa- in spiritu, q\iando spiritum hominis sibi
pient. VI, 22 : Diligiie sapieniiam, nt in conjungit in gloria, quando hominem
:
perpeiuum regnetis. Ecce quanta est as- totum inluce suse deitatis implebit. Pri-
similati nobilitas. mse factae sunt in Virginis utero secun- :
Per hoc auteni, quod « coelorum » dse, in conscientise thalamo tertise, in :
est, amplitudo designatur : sicut enim faciei Dei secreto. De primis dicitur,
dicit Seneca in Naturalibus Qusesiio- Psal. xvni, 6 : In sole posuit iabernacu-

nibus : « Centrum est, o homines, in lum suum : et ipse iamquam sponsus
'
Mattli. XXI, ^3. ^Matth. xxi, o : Ecce Rex tuus venit tibi man-
^ Ad Philipp. IV, 13. suetus, etc.
: » .
38 D. ALB. MAG ORD. PR^D.

procedens de thalamo siio. De secundis, « Et misit servos suos vocare invi-
Osee, 11, 19 : Sponsaho te mihi in sem- tatos ad nuptias, et nolebant venire.
piternum. De lertiis, Apocal. xix, 7 et 8
Venerunt nuptix Afjni, et uxor ejus Hic exprimitur largitas. Et dicuntur

prxparamt se. Et datum esl illi ut duo, scilicct largitatis munificentia, et
cooperiat sc byssino splendenti et can- ingratitudinis eorum qui vocantur ma-

dido. PrinicT signilicanlur per nuptias litia.
quai factx sunt in Cana Galilsese et : Et dicit primo quatuor

beni- de :
erat mater Jcsu ibiK Cana enim inter- gnitatem vocantis, in hoc quod misit
pretatur zelus, quem habuit Filius Dei, servos eis qui venire debebant per se-
ut nobis conjungeretur. Secundse si- ipsos et honestatem vocationis, ne ali-
:
gnificantur pcr conjunctionem Abisag quis verecundetur se ingerere : et debi-

ad David in castitatis perfectione. Ter- tum veniendi ex parte vocatorum, quia
tiae, per conjunctionem Esther cum bea- invitati fuerant : et solemnitatem festi,
tissimo Assuero, qui secundum nomen ad quam vocabantur.

suum omnes in copula nuptiarum Esther De primo dicit, quod « jnisit servos. »
beatihcat. Primge perficiunt individuita- Jerem. xliv, 4 : Misi ad vos omnes ser-
tem vitse in persona : secundae, indivi- vos meos prophetas, de nocte consurgens,
duam vitam in uno spiritu : tertise reti- et mittens. Jerem. i, 7 et 8 : Ad omnia
nent individuae vitae consuetudinem in qUcB mittarn te ibis, et universa quae-
gloria. De prima est illud Psal. lxiv, cumque mandavera tibi loqueris. Ne ti-
5 : Bcatus quem elegisti, et assumpsi- meas. Hieronymus dicit, quod « quidam
sti. De secunda, T ad Corinth. vi, 17 : « libri habent servum. » Et tunc per
Qui adhaeret Domino^ unus spiritus est. servum intelligitur Moyses. Exod. iii,
Dc tertia, Psal. xxx, 21 Abscondes :

10 : Veni, mittam te ad eos. Verior ta-
eos in abscondito facie tuse a contur- men littera est servos : et tunc per
batione hominum. Haec est magnitudo servos intelliguntur Prophetae.
amoris in omnibus, cumulus jucundita- « Vocare, » ne forte seipsos ingerentes
tis, et unitas individuitatis. De primo, verecundentur. Numer. xvi, 2 Proce- :
Cantic. viu, (> : Fortis est ut mors di- res synagogse per nomina vocabantur
lectio. De secundo, Baruch, iv, 36 :
Ad Roman. viii, 29 et 30 Quos prsesci- :
Vide jucunditatem a Deo tibi venientem. vit, et prsedestinavit conformes fieri ima-
De tertio, Deuter. iv, 4 : Qui adhxretis ginis Filii sui..., hos et vocavit. « Invi-
Domino Deo vestro, vivitis universi. tatos : » qui debitum habebant veniendi
Psal. Lxn, 9 ; AdJidesit anima mea post per invitationem legis naturae et circum-
te : me suscepit dextera tua. cisionis, et legis scriptae. Proverb. ix, 3 :
« Filio suo. » Ecce honor maritalis :

Misit ancillas ut vocarent ad arcem, et
altior enim nuUa potest esse conjunctio, ad moenia civitatis.
quam ut caro Filio Dei, spiritus « Ad nuptias. Ecce solemnitas con-
»
Vcrbo Dei, homo totus glorioe Dei conjunctionis Dei cum homine. Apocal.
jungatur. Ad Ephes. v, 2,j : Vii'i, diligite XIX, 9 : Beati qui ad coenam nuptiarum
uxores vestras, sicut et Christus dilexit Agni vocati sunt.
Ecclesiam. Et sequitur, ^. 32 : Sacra- « Et nobebant venire. » Ecce ingrati-
mentum hoc magnum est : ego autem ludo per simpliccm inobedientiam. Pro-
dico in Christo et in Ecclesia. Sapient. verb. I, 24 : Vocavi, et renuistis : exten-
XIX, 20 : In oninibus magni/icasli po- di manum nieam, et non fuit qui ad-
pulum tuum, Doniine, ct honorasti. spicerct. Job, xix, IG : Servuni meum
* Joan. II, i.
TN EVANG. MATTH/EI, XXIl-i. 39
vocavi, et non respondit : orc proprio pulos cirusus est *, quando ructare musti
dcprccahar illum. crapulaiii judicabantur discipuli. Genes.
XLiii, 16 : Introduc viros domum...,
quia mccum sunt comesturi meridie.
« Iterum misit alios servos, dicens :

Joan. XXI, 12 : Venite, prandete.
« Tauri mci. » Ecce praeparatorum
Dicite invitatis : Ecce prandium
diversitas. Tauri autem sunt maluri viri,
meum paravi, tauri mei et altiliaoc-
qui in utroqueTestamento jujûm Domini
cisa sunt, et omnia parata : venite ad
portantes, et trahentes, agrum cordis
nuptias. » subdltorum excoluerunt. Isa. xxx, 24 :
Tauri tui, ct pulli asinorum qui operan-

Iterata ct instans magnificcntiae vocatur tcrram, commistum migma com-
tio, et ingratitudo cum malilia exercita edcnt sicut inarea vcntilatumcst. W\gma.
in vocantes. commistum, spiritus est in littera : ven-
Vocatio autem describitur per itera- tilatum in area, mysterium est ex histo-
tioneni, quae notat desiderium Dei, ut ria elicitum flatu sancti Spiritus. Job,
veniant : per honestatem nunliorum : i, 14 : Boves arahant, ct asinse pasceban-
per ostensionem dclicatse et sumptuosee tur jiixta eos.
pr£Eparationls. « Et altilia, » ab alendo dicta, quasi
Dicit igitur : « Itcrum. » Psal. xciv, alitilia : et sunt levia saginata, alte vo-
10 : Quadraginta annis proximus fui lantia : lcvia spiritus libertate, saginata
gcnerationi huic, et dixi : Sempcr hi pinguedine devotionis, alte volando con-
errant cordc ', tcmplatione veritatis. Psal. liv, 7 : Quis
« Alios servos, » Apostolos in prima dabit mihi pcnnas sicut columhse, et uo-
missione. Supra, x, 3 et 6, quando labo, et requiescam ? Psal. lxii, G :
dixit : In viam gentium nc abieritis, et Sicut adipc et pingucdine repleatur

in civitaies Samaritanorum nc intrave- anima nica. Et de utraque istarum prae-
ritis. Sid potius ite ad oves quse peric' parationum, Genes. xv, 9 et 10, ubi
runt domus Israel. Matth. xv, 24 : Abraham vitulum et avem, arietem et
Non sum missus nisi ad oves quse perie- capram immolavit. Genes. xvni, 7, ubi
runt domus Israel etiam vitulum tenerrimum Angelis prse-
paravit.
« Dicite invitatis, » « Et omnia parata sunt. » Ecce
abundantiaj sufficientia, quam praepara-
Per prophetas qui primo vocaverunt vit in dulcedine sua pauperi Deus . Nec
invitatos in lege. Et est allegatio prsepa- poterant omnia parata esse nisi in se-
rati convivii. Et dicuntur quatuor : op- ipso in quoestomnis boni plenitudo, in
:
portunitas temporis, diversilas preepara- quo panis purissimae et solidse veritatis,
tionis, complementum abundantiae, et refectio delicata dulcissimae bonitatis,
vocatio. pinguedo charitatis, sapor deitatis, vinum

Temporis opportunitas importatur, sapientiae, convivantcs personae, lint-
cum dicitur : Ecce prandium meum pa- eum munditiae, minister et pater omnis
ravi. » Quasi dicat Hora prandii est
: ; boni, promptuarium copiosissimum, di-
et haec est hora sexta, quando parum vitiae Dei, symphonia cantus Angelorum
ante Spiritus intus reficiens super disci- societas omnium bonorum. Psal. xli, o :
' Vulgata habet, Psal. xciv, 10 : Quadraginta ^ Cf. Act. ii, lo.
annis offensus fui generationi illi, et dixi : ' Psal. lxvu, 11 : Parasli in dulcedine sua
Semper hi errant corde. pauperi, Deus.

40 D. ALB. MAG. ORD. PRvED.
In voce exsiiltationis et confessionis^ so- « Alius in cillam suam. » Diversitas
nus epulantis. Luc. xxii, 29 ct 30 : Ego tangitur varise occupationis detinentis.
dispono vohis sicut disposuit mihi Pater « hi villam. » Per villam intelligitur
meus rcgnum, ut edatis, et bibatis super omnis occupatio humani laboris, a voca-
mensam meam in regno meo. Isa. xxv, tione aeternorum retinens : quia agricul-
6 Facict Dominus exercituum om?iibus
: tura praecipuum est in quo laborat huma-
populis in monte hoc convivium pin- na necessitas. Luc. xiv, 18: Villam emi,
guium, convivium vindemice, pinguium et necesse habeo exire, et videre illam :
medullatorum vindemiie defsecatse. , rogo te, habe me excusatum. Sic Cain

« Venite ad nuptias. » Supra, xi, exivit in agrum, et factus est homo agri-
28 Venite ad me, omnes qui laboratis
: cola omnino deditus fructibus agri et :
et onerati estis, et ego reficiam vos. ideo non respexit Deus ad Cain, et ad
munera ejus '. Ideo prsecepit Deus ut
terra et homines sabbatizarent, ut in
5 « Illi autem neglexerunt, et abie- quiete cordis et laboris epulis Dei inter-
runt alius in villam suam, alius vero essent. « Alius vero ad negotiationem
suam. » Qusecumque lucra sunt praeter
ad negotiationem usam ;
laborem manuum, in negotiationes hic

O Reliqui vero tenuerunt servos ejus,
dicuntur. Psal. lxx, lo ct 16 : Non co-
et contumeliis affectos occiderunt. » gnovi negotiationem ^, introibo in po-
tentias Domini. Osee, xi, 12 : Circum-
Ecce ingratitudo. Et exaggeratur tri- dedit me Ephraim in negotiatione ^ sua,
pliciler : negligentia, et occupatione, et et in dolo domus Israel. Ezechiel.
nequitia in nuntios. xxviu, 16 : In multitudine negotiatio-
De negligentia dicit : « Illi autem, » nis tuse repleta sunt interiora tua iniqui-
non curantes epulas spirituales, « ne- tate. Eccli. xxvi, 28 : Difficile exuitur
glexerunt, » deliciis earnis resoluti. Ad negotians a negligentia.
Pliilip. ni, 18 et 11) : Inimicos crucis
Christi : quorum finis interitus, quorum « Reliqui vero. »
Deus venter est

gloria in confusione : et
ipsorum qui terrena sapiunt. Ad Hebr. Expressa malitia triplex : captivilalis,
XIII, Ilabemus altare, de quo edere
10 : vituperationis, et occisionis.
non habenl potestatem qui tahernaculo De prima dicit : « Reliqui vero tenue-
dcserviunt : et ideo, quia non habent runt sei^vos ejus, » Act. xii, 3 Ap-
et 4 :
poteslatem veniendi ad mensam Domini, posuit ut apprehenderet et Petrum —

pigritia ventris vcnire negligunt. Eccle. Quem cum apprehendisset, misit in car-
vn, 19 Qui timet Deum, nihil negligit.
: cerem. Ad Hebr. xi, 36 Captivati sunt. :
Genes. xlii, 1 et 2 Quare negligitis ? : Act. V, 18 : Posuerunt eos in cusiodia

Audivi quod triticum venumdetur in publica.
yEggpto. « Et contumeliis affectos. » Ecce vitu-
Et abierunt. » Secundum impedi-
« peratio. Matth. x, 25 : Si patremfami-
mcnlum. Zachar. vu, 11 Noluerunt at- : liasBeelzebub vocaverunt, quanto ma-
tendere, et averterunt scapulam receden- gis domesticos ejus ! Sic et vos voca-
tem. Joan. v, 40 : Non vultis venire ad bunt. Psal. xxi, 8 Deriserunt me : :
me ut vitam habeatis. locuti sunt labiis, et moverunt caput.
* Cf. Genes. iv, 5.

nova edilione, Tom. XVI.
'
Vulfjala habet littcraiuram. Vide quaj dixi- ^ Vulgata habel mgatione.
mus supor hoc loco, Psal. lxx, lo, in noslra
IN EVANG. MAH H/RT, XXII-6, 7, 8. 41
I ad Corinlh. iv, 12, 13: Malcdicimw, vocatur Dominus Sabaolh,hoc est, excr-
ct bcncdicimus... : hlasplicmamur, ct cituuni \ Isa. viii, 8 : Ibit jier Judam,
obsecramus. Tamquam purgamcnta liu- inundans, ct transicns usquc ad cuUum
jus mundi facti sumus, omnium per- veniet. Et erit extensio alarum ejus,
ipsema usque adhuc. implcns lalitudinem terrse tuse., o Emma-
« Occiderunt. » iMatth. xx, 37 : Jerii- nuel : quia exercitus isti expanderunt
salem, Jerusalem, quse occidis prophe- se in terraDomini.
tas, et lapidas eos ciui ad te missi sunt. « Perdidit homicidas illos. » I Joan.
Psal. XLiii, 22 : yEstitnati sumus sicut III, Omnis homicida nonhabct vitam
15 :
oves occisionis. I ad Corinth. xv, 31 : seternam in scmctipso mancntem. Luc.

Quotidie morior pcr gloriam vestram, XIX, 27 : Inimicos meos illos, qui nolue-
fratrcs. runt me regnare super se, adducite huc,
et intcrficite ante me.
« Et civitatem illorum, » Jerusalem,
« succcndit, » ad litteram. Thren. ii, 3
« Rex autem cum audisset, iratus
:
Succendit in Jacob quasi ignem flammai

est : et missis exercitibus suis, per-
devorantis in ggro. Isa. x, 16 : Succcn-
didit homicidas illos, et civitatem sa ardebit quasi combustio ignis. Isa.
illorura succendit. »
1, 31 : Succendetur utrumciue simul, non
erit cûi exstinguat Ista est olla succen- .
Tangitur hic destructio Judaeorum. Et sa, in qua excocti sunt Judaei ^

tangit iram judicis, ct instrumenta ultio-
nis, et ipsam ultionem duplicem in oc-
cisione hominum, et cversione civita- Tunc ait
« servis suis : Nuptiee
S
tis. quidem paratee sunt, sed qui invitati
Causam ergo irae judicis tangit, cum erant non fuerunt digni. »
dicit : « Rex, » qui justitiam negligere
non potest. Isa. xxxii, 1 : Eccc in justi- Hic abjectis Judeeis, agitur de gentium
tia rcgnabit rex. vocatione. Et habet partes duas : voca-
« Cum audissct » clamorem sangui- tionem, et vocatorum discretionem.
nis, nullo alio nuntiante : et est argu- In vocatione tria sunt : reprobatio
mentum, quod in apertis criminibus Judaôrum, vocatio gentium, impletio
judex de officio suo procedere debet ad nuptiarum.
ultionem. Genes. Vox sanguinis
iv, 10 : De reprobatione dicit : « Nuptiie ciui-
fratris tui clamat ad me de terra. II Ma- dem paratse sunt. » In ea prseparatione
chab, viii, 3 et 4 Voccm sanguinis cla-
: praedestinationis est gratise appositio, et
mantis ad se audirct..,, et indignaretur omno sacramentum Incarnationis, et sa-
super his. lutis. Isa. V, 4 : Quid cst quod dcbui
« Iralus est. » Psal. cv, 40 : Iratus cst ultra facere vineae mese, et non feci ^.
in furore Dominus in populum suum, ct Joan. XIX, 30 : Consummatum est.
abominatus cst hacreditatem suam. Isa. Sed qui invitati fuerant, » per Pro-
«
Lxiv, 5 : Eccc tu iralus es, et peccavi- phetas, et primam missionem Apostolo-

mus : in ipsis fuimiis semper. rum, Judsei videlicet, « non fuerunt di-
« Et missis excrcitibus suis. » Ecce gni. » Act. xiii, 46 et 47 : Quoniam...
instrumenta vindictse, exercitus Titi et iiidignos vos judicalis seternse vitse, ecce
Vespasiani missi contra eos : propter hoc convertimur ad gcntes : sic enim prsece-
i
Cf. Isa. VI, 3. » Cf. Mich. VI, 3.
- Cf. Jereni. i, 13 ; Ezechiel. v, 2.
42 D. ALB. MAG. ORD. PRJEB.
pit 7-iobis Dominus. Propler hoc Judaei gent, eo quod non sint qui veniant ad so-
dicuntur faeces. Isa. xlix, 6 : Parum est lemnitatein «.
ut sis miJii servus ad suscitandas tribus

Jacob, et fasces Israel convertendas : « Et egressi servi, etc. »
ecce dedi te in lucem gentium, ut sis sa-
lus mea usque ad extremum terrse. Servorum hic tangitur obedientia, et
Ordinis Praedicatorum egressus. Isa.
xxvii, 6 : Qui ingrediuntur impetu ad
H « Ite ergo ad exitus viarum, et quos- Jacob, fiorebit et germinabit Israel, et
cumque inveneritis, vocate ad nup- implebunt faciem orbis semine. PsaL

tias.
Gxxvi, 4 : Sicut sagiitse in manu poten-
tis, ita filii excussorum. Est autem
10 Et egressi servi ejus in vias, con-
egressus de Judaea Gentium vias.
ad
gregaverunt omnes quos invenerunt, Cantic. VII, 11 : Egrediamur in agrum,
malos et bonos, et impletae sunt nup- commoremur in villis.
tiae discumbentium. » « Congregaverunt, » in unum cor, et
unam animam, et unum baptisma, et
Ecce vocatio (}entium. Et dicuntur unam fidem, et unum spiritum, et unius
duo injunctio vocationis,
: et obedientia religionis professionem, « omnes quos
servorum. invenerunt. » PsaL xux, 5 : Congregate
Injunctio continet tria : unde vocan- illi sanctos ejus, cjui ordinant testaynen-
tur, et quam generaliter, et ad quid. tum ejus super sacrificia. Genes. xlix,
Dicit enim : « Ite. » Luc. x, 3 : Ite, 2 : Congregamini, et audite, filii Jacob,
ecce ego mitto vos. Joan. xv, 16 : Posui audite Israel patrem vestrum.
vos ut eatis, et fructum afleratis, et fru- « Bonos et malos. » Boni sunt politi-
ctus vester maneat. cis virtutibus praediti, mali autem vitio-
K Ad cxitus viarum, » hoc est, ad si.Unde, Act. x, 2, de Cornelio dicitur,
omnes vitae professiones et actus. Je- quod erat vir religiosus, ac timens
rem. in,In viis sedebas, exspectans
2 :
Deum cum omni domo sua, faciens ele-
eos. Proverb. i, 20 Sapientia foris :
emosynas multas plebi. De Job, i, 1 :
clamitat, in plateis dat vocem suam. Vir simplex, et rectus, ac timens Deum
Job, XXXI, 4 : Ipse considerat vias meas, et recedcns a malo. Supra, xiii, 47 : Si-
et cunctos gressus meos dinumerat. mile regnum coelorum sagense missse
est
v.Etquoscumque inveneritis.n Sapient. in mare, et ex omni genere piscium con-
VI, 8 : Pusillum et magnum ipse fecit, greganti. Ecclesia enim praesens congre-
et sequaliter cura est illi de omnibus. gat bonos et malos infernus tantum
:
Job, m, 19
Parvus et magnus ibi sunt,
:
malos, et coelum tantum bonos. Psai.
et servus liber a domino suo. Psal. cxiii, Lxxxvi, 5 : Memor ero Rahab et Baby-
13 : Pusillis cum majoribus. Ad Galat. lonis, scientium rne : ecce alienigense, et
III, 28 : Non est Judseus, neque Grsecus : Tyrus, et populus îhiopum, hi fue-
non est servus, neque liber : non est ma- runt illic.
sculus, neque foemina.
« Et impletse sunt nuptise discumben-
« Vocale ad nuptias. » Isa. xxx, 29 : tium. » Act. xui, 48 : Crediderunt quot-
Canticum erit vobis sicut nox sanctifica- quot erant prseordinati ad vitam seter-
tsesolemnitatis:et Isetitia cordis sicut qui nam. Haec enim implctio non est nisi
pergit cum tibia, ut intret in montem perfecta Ecclesiae per mundum dilatatio :
Domini. Sed, heu ! hodie vise Sion lu- domus enim nuptialis mundus est, ut fiat
1 Thren. i, 4.
IN EVANG. MATTH/ET, XXII-H, 12. 43
quod dicitur, Malach. i, 11 : Ab orlu rinth. iv, 5 : Vcniet Domiiitis, qui et il-
solis ad occasum, magnum cst

usque luminabit abscondita tenebrarum, et
nomen meum in gen/ibus et in omni : manifeslabit consilia cordium : ct tunc
loco sacrificalw\ et ofjertur nomini meo laus erit unicuique a Deo. De veste au-
oblatio munda. Psal. cxu, 3 A solis : tem nuptiali, Isa. lxi, 10 : Induit me
ortu usque ad occasum., laudabile nomen Dominus vestimentis salulis, et indu-
Domini. mento justitiae circumdedit me.
« Et ait illi, »
« Intravit autem rex ut videret dis-
cumbentes : et vidit ibi hominem Increpando, objiciens actuum turpitu-

dinem « Amice. » Eccli. xxxvii, 1
non vestitum veste nuptiali.
: :
Est amicus solo nomine amicus. Simile,

Et ait illi : Araice, quomodo huc
Infra, xxvi, 50 Amice, ad quid veni- :
intrasti non habens veslem nuptia- sti ? « Quomodo huc, » ad numerum fide-
lem? At ille obmutuit. » lium, et sacramenlorum participationem,
ad ecclesiasticum officium vel beneficium,
Ecce vocatonim discrelio. ¥A habet « intrasti ? » Judicum, xviii, 3 : Quis te
quinque particulas, sive versus : in pri- huc adduxit ? quid hic agis ? quam ob
mo continetur visitatio per discussio- causam huc venire voluisti ? Isa. xxii,
nem : in secundo, reatus inventio per 16 : Quid tu hic, aut quasi quis hic ?
actuum ponderationem : in tertio, red- « Non habens vestem nuplialem. »
argutio per peccali objectionem : in Sophon. 1,8: Visitabo super omnes c/ui
quarto, condemnatio pcr suppliciorum induti sunt veste peregrina. Ad Ephes.
interminationem inquinto, in similibus :
IV, 2\ Induite novum hominem, qui se-
:
judicii informatio per discipulorum in- cundum Deum creatus est injustitia, et
structionem. Et hcec per ordinem jacent sanctitate veritatis. « At ille, » redar-
in littera. guente conscientia, « obmutuit. » Isa.
De primo dicit, quod « intravit, » per xxxviii, 15 : Quid dicam, aut quid re-
inquisitionem, « id videret, » per famse, spondebit mihi, cum ipse fecerit ? Job,
et confessionis, et testimonii veritatem, IX, 3 : Si voluerit contendere cum eo,
« discumbenies, pabulum » in Ecclesia non poterit ei respondere unum pro mil-
accipientes, et sacramentis communican- le. Propter hoc dicitur, Eccle. ix, 8 :
tes et sic intrat adhuc in bono Praelato,

: Omni tempore sint vestimenta tua can-
quando visitat. Genes. xxxvii, 14 Va- : dida, et oleum de capite tuo non defi-
de, et vide si cuncta prospera sint erga ciat.
fratres tuos, et pecora : et renuntia mihi Sic quaeretur a Praelatis : Quomodo
quid agatur. Psal. LViii, 6 : Intende ad huc intrasti? Quomodo vixisti? Quo- et,
visitandas omnes gentes : non miserearis modo rexisli ? et, Quomodo intrasti non
omnibus qui operantur iniquitatem. veniens perostium? Joan. x, 1 Quinon :
« Et vidit, » per actuum ponderatio- intrat per ostium in ovile ovium, sed
nem, « ibi hominem : » si fidem infor- ascendit aliunde, ille fur est et latro.
mem non haberet, bestia vocaretur. Un- Quomodo vixisti ? Zachar. xi, 17 :
de, I ad Corinth. xv, 32 : Ad bestias pastor, et idolum, derelinquens gregem.

pugnavi Ephesi. Amos, VI, 4 et seq. : Qui dormitis in
« Non vestilum veste nuptiali, » quod lectis eburneis, et lascivitis in stratis
est vestimentum charitatis, et honestae vestris : qui comeditis agnum de grege,
conversationis. Daniel. vu^ 10 : Judi- et vitulos de medio armenti : qui canitis
cium sedit, et libri aperti sunt. I ad Go- ad vocem psalterii, sicut David putave-
4i D. ALB. MAG. ORD. FR.ED.
runt se hahere vasa cantici : hibentes randi. Isa. xxxviii, 11 : A'on adspiciam
vinum in phialis, et opiimo unguento hominem ultra, et hahilatorem quietis.
delihuti, cl nihil patiebantur super con- Job, VII, 7 : Non revertetur oculiis meus,
tritione Joseph. Dorniire in lecto ebur- ut videat bona. Proverb. v, 22 : Iniqui-
neo, est resolutum esse in voto castita- tates suse capiunt impium, et funibus
tis : quia ebur castitatem significat. La- peccatorum suorum constringitur. In
scivire in slratis, est transgredi metas orationeManassae, circa medium : Incur-
voluptatis, turpitudinis libidine per in- vatus sum multo vinculo ferreo,... et
cestuni et pluralitatem foeminaruni, et non est respiratio mihi.

hujusniodi. Quomodo rexisti ? Isa. xiv, « Mittite eum in tenebras exteriores : »
20 Tu terram tuam disperdidisti, tu

: a luce gloriae separate, in carcerem in-
populum tuumoccidisti. Jerem. xiii, 20 : ferni projicite tenebrosum : interiores

Uhi est grex qui datus est tihi, pecus in- enim tenebras in ignorantia Dei secum
clytiim xxxm, 13 Ad-
tuum ? Jerem. : habuit. Job, Noctem illam te-
iii, G, 4 :
huc transihunt greges ad manum nume- nehrosus turbo possideat,... et non illu-
rantis, ait Dorninus. Contra omnia haec stretur lumine. Isa. xxvi, 10 : Miserea-
dicit bonus pastor. Genes. xxxi, 38, et mur impio,... et non videhit gloriam
scq. : Viginti annis fui tecum. Oves tuse Domini. Psal. xlviii, 20 Introibit us- :
et caprse steriles non fuerunt, arietes que in progenies patrum suorum : et us-
gregis tui non comedi : nec captum a que in seternum non videbit lumen.
hestia ostendi iihi, ego damnum omne :<Ibi erii fletus ei stridor dentium. »
rcddeham : quidc/uid furto perihat, a me Idem, Supra, viii, 12, et xui, 42 et 50, et
exigehas. Die nociuque aestu urebar et Luc. xiu, 28. Infra, xxiv, 50, et xxv, 30.
gelu, fugiehatque somnus ab oculis Job, XXIV, 19 : Ad nimium calorem
meis. transibunt ab aquis nivium.
« Multi enim suntvocati. »
13 Tuno dixit rex

« ministris : Ligatis
manibus et pedibus ejus, mittite eum Discipulos informat : quia enim unum
tanium abjecerat, propter hoc illius for-
in tenebras exteriores ibi erit fletus,
:
mam indicat poiius quam personam.

et stridor dentium. Quicumque enim vocati suni, graiiae
Multi enim sunt vocati, .pauci vero electionis non corcordanies per vitam,
14
electi. » suni sicut ille qui abjectus est.
« Pauci vero electi. » Eccli. i, 15 :
Tunc dixit rex tninistris, » Angelis

« Stultorum infinitus esi numerus.
bonis, qui faciunt hoc imperio et ma- :
lis, qui faciunt hoc ministerio. Supra,

XIII, 49 et 50 Exihunt Angeli, et sepa-
:
« Tunc abeuntes Phariseei, consi-
rahunt malos de niedio justorum, et
lium inierunt ut caperent eum in ser-
mittent eos in caminum ignis.
mone.
aulcm Iriplitis
Dicit poense intermina-
iionem, Prima notat impossibihtatem Et mittunt ei discipulos suos cum
redeundi ad gratiam : secunda dicit ex- Herodianis dicentes. »
clusionem a gloria : et leriia, cruciaium

in gehenna. Hic incipit agere de tentaiione qua Do-
Dicit igitur : « Ligatis, » obligaiione minum tentant, ei se merito esse repro-
realus, « pedibus, » aflectus et intelle- bandos osiendunt. Et iangit ires per or-
ctus, « et tnanihus, » poteslatibus opc- dinem ientationcs. Prima esi de veritale
.
m EVANG. MATTir.EL XXII-I5, 10. 45
judicii ct justiliie : sccunda, dc vcrilatc fusio, quasi [)aruni iiislruclis : et vinccn-

lidci et doctrincB : tcrtia, de vcritatc vitibus discipulis, major sit gloria. Secun-
tae et gratia?. Et omnia patent in littcra. do, conjungûnt Ilerodianos : ut si au-
Primani IMiarisaî, sccundam Sadducfci, diant loqui contra Cajsarem, indigncntur,
tcrtiam legis doctores perficiunt. Prima et statim capiant. Tertio, quia pcr hoc
revincitur cuni incrcpatione hypocrisis, utramquc vidcbantur liabcrc partcm et
secunda cuni objurj^âtione erroris, tcr- Judoeorum ct j,êntilium, ut si (ieret tu-
tia cum quaestionc de nativitatc Redcm- multus, omnes esscnt pro eis. Sunt au-
ptoris. tem llerodiani, non qui Herodem Cliri-
In prima duo continentur, tentatio vi- slum esse crediderunt, quod nusquam
dehcet, et tentantium rcvictio. lcgitur : sed cum Judaia facta fuerit tri-
Tcntatio autcm liabct duo : malitiam butaria sub Ctcsare Augusto, sicut legi-
I
tcnlantium, et tentationis dolosum mo- tur, Luc. 1, 5, Ilerodes, Antipatris filius,
dum. alienigena ct proselytus, pra?positus est
Circa primum tria sunt : malum cogi- tributis a Romanis, et adjuncta est ei
tatum, dolosum factum, et fictum com- cohors italica, quce pro pacc tributa sol-
mcndationis vcrbum. ventium, ad imperium Ilerodis milita-
I Malum cogitatum tripliciter exaggera- ret : et milites illius cohortis Herodiani
tur : pcr veritatis avcrsionem, per studii dicebantur. Et illi adjuncti sunt discipu-
malignitatem, per intentionis perversita- lis Pharisseorum, ut quando contra Ro-
tem. manos Christus fortc loqucretur, statim
Veritatis avcrsio tangitur perhoc quod ab cisdem detineretur manibus violentis.

dicit : « Tunc, » eadem die, « aheuntes Vel, Ilerodianos Pharisaei irrisoric voca-
Pharissei^ » per veritatis avcrsionem. Sa- bant, qui sicut Ilerodes imperavit, Ro-
pient. m, 2 ct 3 : yEstimata est afflictio manis tributa solvenda esse dicerent.

exitus illorum, quod a nobis est iter ex-
et Marc. x[i, 13, sic dicitur Mittunt ad :
terminium. Intelligcntes cnim veritatem, eum quosdam ex Pharisseis et Herodia-

averterunt auditum. II ad Timoth. iv, 4 :
nis, qui eum caperent in verbo. Luc.
A quidem auditum avertent, ad
veritate XX., 20 : Ohservantes miserunt insidia-
fahulas autem convertentur tores, qui se justos simularent : ut cape-
« Consilium inierunt. » Ecce studium rent eum in sermone, et traderent eum

malignitatis. Isa. viii, 10 : Inite consi- principatui, et potestati prsesidis.
lium, et dissipahitur : loquimini verhum,
et non fiet. Apocal. xvii, 13 : Hi unum « Magister, scimus quia verax es,
consilium hahent, et virtutem et potesta- et viam Dei in veritate doces, et non
tem suam hestise tradent. Job, xii, 17 :
est tibi cura de aliquo : non enim re-

Adducit consiliarios in stultum finem, et
judices in stuporem.
spicis personam hominum. »
Ut Jesum caperent in sermone. »

((
Ecce perversitas intentionis. Proverb. Ecce sermone. Blandiuntur

fictio in
I, 17 : Frustra jacitur rete ante oculos autem a quatuor ab auctoritate magiste- :
pennatorum. Supra, xx, 15 : An oculus rii, a veritate sermonis, a vcritatc doctri-

tuus nequam est, quia ego bonus sum ? nae, a veritate judicii sine personarum
acceptione : vel commendant eum ab
« Et mittunt ei. » amore veritatis, ab odio falsitatis, ab
amore veritatis in sensu et doctrina.
Dolus est in opere tripliciter : quia Dc auctoritate dicunt : « Magister. »
« mittunt discipulos, tamen a se in-

» Blandiuntur, ut laude delcctatus myste-
structos, ut discipulis victis non sit con- rium cordis aperiat. Proverb. xxxvii, 14 :
: ^
46 D. ALB. MAG. ORD. PRyED.
Qui henedicit proximo suo voce grandi, « Dic ergo nobis quid tibi videtur :
de nocte consurgcns malediccnti similis Licet censum dare Caesari, an non ? »

erit. Psal. lxi, 5 : Ore suo benedicebant
et corde suo maledicehani. Joan. ni, 2 :
Jiahbi, scimus quia a Dco venisti magi- Exprimitur liic versutia quaestionis. Et
ster : nemo enim potest hsec sicjna facere tangittria: quorum primum est, ututili-
quse tu facis, nisi fuerit Deus cum eo. tatem populi sui in respondendo atten-
« Scimus, » per experimenta signo- dat : secundum, ut secundum conscien-
rum, « quiaverax es. » Ad Roman. iii, 4 : tiam respondeat: tertium, est quaistio in-
Est autem Deus verax : omnis autem volula, quam non evadat.
homo mendax. Numcr. xxiii, 19 : Non De primo dicunt : « Dic ergo nohis, »
est Deus quasi homo, ut mentiatur : nec hoc est, utilitati nostrae consulens qui
ut filius hominis, ut mutetur. sumus popuius tuus. Isa. xxx, 10 : Lo-
« Viam Dei, » mandata quae ad Deum quimini nohis placentia, videte nobis
ducunt, « in veritate, » sine iictionis abs- errores. « Nohis » enim dicunt, non
consione doces. Isa. xl, 43 : Parate contra nos.
viam Domini, rcctas facite in solitudiiie « Quid tibi videiur ? hoc est, ad con-
semitas Dei nostri '. Proverb. iii, 17 : scientiam responde : et hoc dicunt, ne
Vise ejus vise pulchrse, et onines semitse postea excusare valeret dicens, quod non
illius pacificse. .Joan. xiv, G : Ego sum ita intenderit. Simile, Act. xv, 28 ; Vi-
via, et veritaSf et vita. Vel, in veritate sum est Spiritui scuicto , ei nohis. Ad Ro-
docere, est non in mercede docere: quia man. ix, 1 Veritatem dico in Christo,
:
munera exccecant oculos sapientium, et non mentior : testimonium mihi perhi-

subvertunt verba justorum ^ Micii. iii, bente conscientia mea in Spiritu sancio.
1 1 : Sacerdotes ejus in mercede docehant, Contra quod dicitur in Psalmo xi, 3 : In
et proplietse ejus in pecunia divina- corde et corde locuti sunt.
hant. « Licei censum dare Csesari an non ? »
<i Et non est tihi cura de aliquo, » ut Blanda et ficta interrogatio illuc provo-
propter illud a recto devies. Sapient. cat respondentem^ ut citius hominem
VI, 8: Pusillum et magnum ipse fecit, et quam Deum offendat et : sic in manus
sequaliter cura est illi de omnihus. Unde, hominum incidat. Daniel. xiii, 23 Me- :
Eccli, xLviii, 13, dicitur, (\\io({ Elias in lius cst mihi ahsque opere incidere in
diehus suis non pertimtut prijicipem. manus vestras, quam peccare in con-
« Non enim respicis personam homi- spectu Domini. Caesar primus fuit qui
num. » Respicere, sive accipere personas, Romse omnes postea
regnavit, a quo
est honorare loquendo vel tacendo in ju- CsBsares suntvocati. Erat autem conten-
diciohominem, propter illud quod for- tio in populo quidam enim dicebant
:
tuna posuit in homine : vel solam dille- censum esse dandum Romanis, qui pro
rentiam fortunse in hominibus per appro- omnibus militabant Phariseeis auteni :
bationcm considerare. AdRoman. ii, 11: conira dicentibus Non debere populum :
Non est acceptio personarum apud Dei (qui decimas solverel, et primilias
Dcum, Ad Galat. ii, 6: Deus personam daret) humanis legibus subjacere*: et ha3C
hominis non accipit. Act. x, 34 : In veri- fuit causa qucestionis. Ad Roman. xiii, 7 :
\
tate comperi, quia non est personarum Redditc omnihus dehita : cui trihutum,
acceptor Deus. trihutum : cui vectigal, vectigal : cui ti-
* Cf. M;iltli. 111, 3; Marc. 3 Lik

i, ; III, muncra, quia munera excsecant oculossapientum,
Joan. I, 23 et mulanl vcrba juslorum.
' DeuhM-. XVI, l',>: iSon accipies pcrsoiuun, nec
IN EVvVNG. MATTH.i:i, XXlI-18, 19,20,21,22. 47
morem, timorcm : cui honorcm, hono- i, Nc

37 : fucris hypocrila in conspcclu
rem. hominum.
« Ostendite, etc. »
« Gognita autem Jesus nequitia eo-
Inquisitio est opporlunae solulionis. Et
rum, ait : Quid me tentatis, hypocri-
sunt hic duo, scilicet postulatio census,
tee ?
et iuquisitio imprcssionis.
Ostendite mihi numisma census. At
Postulalio ccnsus habet petitioncm, ct
illi obtulerunt ei denarium. oblationem.
Et ait illis Jesus : Gujus est imago De petitione dicit « Ostenditc mihi :
htBC et superscriptio ? numisma ccnsus, » hoc est, quod solvi-

Dicunt ei : Gaesaris. Tunc ait illis :
tur pro censu, Numisma enim proprie
vocatur hgurae impressio in denario et
Reddite ergo quse sunt Geesaris Gassari, :
illam voluit videri, et considerari ah ho-

et quffi sunt Dei Deo.
minibus, ut ex ipsa convenientem ad
Et audientes mirati sunt, et relicto conscientias eorum aptaret responsio-
eo, abierunt, » nem. Sapientia enim Dei omnia agit
sapienter, ut dicit Psalmus ciu, 24 :
Hic post tenlationem ostenditur coii- Omnia in sapicntia fecisti.

I ad Gorinth.
victio nequitiee tentantium et dicunlur : I, 24 : Christum Dei virtutem, et Dei

duo. Primum est illuminatio veritatis : sapientiam,
secunduni autem admiratio perfidorum « At illi obtuleruni ei denarium. »
ex ihuminationc confusionem patien- Qui ideo denarius dicitur, quia decem

tium, eo quod imperfecti fuerunt ad lu- valuit usuales, et habebat imaginem Ro-
men bonum), et rebelles.
(alias, mani Gaesaris, et nominis ejus inscriptio-
Girca iUuminationem tria dicuntur : nem. Sic etiam in I Machab. xv, 6, di-
primuni est irradiatio nequitise : secun- citur Permitto tibi facere percussuram
:
dum est inquisitio convenientis respon- proprii numismatis.

sionis ex his quae in censu solvebantur :
et tertium est ipsa responsio, et illumi- « Et ait illis Jesus. »

natio quaestionis.
Irradiatio autem nequitife duo habet, Quserit, ut ex responso eorum eos
cognitionem videlicet veritatis, et mani- convincat. « Cujus est imago hatc et su-
festationem hypocrisis. perscriptio » nominis ? de his enim quse
De primo dicit : « Cognita autem Je- mundi sunt, obnoxii sumus his qui mun-
S2(s nequitia corum. » Nihil enim est dum regunt.
opertum, quod non revelabitur, sicut di-
ctum est, Supra, x, 26. cc Prima enim « Dicunt ei : Gaesaris. »
« virtus respondentis est interrogantium
« mentem cognoscere, » sicut dicit Hie- Luc. xxii, 25 : Reges gentium domi-
ronymus. Psal. vii, 10 : Consumetur ne~ nantur eorum.
quitia peccatorum : et diriges justum, .« Tunc ait illis. » Eccequsestionis so-
scrutans corda et renes, Deus. lutio. « Redditc ergo quse sunt Csesaris
(( Dixit : Quid me tentatis, lujpocri- Csesari. » Si enim Gsesar per suos mUi-
tse ? » ahud simulantes : non enim estis tat, et disponit contractus, et commuta-
discipuh, sed tcntatores. Proverb. xi, 9 : tiones inter vos, sicut ostendit imago :
Simulator ore decipit amicum suum : justum est ut tributum sibi solvatur, per
justi autem liherabuntur scientia. EccH. quod ista possit efficere.
« Et qu3s sunt Dei Deo, » hoc est, arefacta est ficuinea, et praecedentia sunt
decimas et primitias solvite ministris facta : tunc enim fortiter instabant ut ca-
Dei, qui cultui Dei et religioni sunt de- perent eum in aliquo, quia jam concepe-
diti qui etiani in his quse Deisunt, mi-
:
rant eum interficere.
litant pro vobis. Ad Roman. xiii, 8 : « Accesserunt, » ut ex familiaritate si-
Nemini quidquam deheatis, nisi ut in- mularent amicitiam, et citius deciperent.
vicem diligatis. Supra, xviii, 28 : Redde Isa. Lvii, 3 : Accedite huc, filii augura-
quod debes. tricis, semen adidteri, et fornicarise.
« Sadducsei qui dicunt non esse rcsur-
« Et audientes mirati sunt. » rectionem. » Perfidise est descriptio. Di-
cebant enim iili nec esse spiritum, nec
Ecce confusio oculorum csecorum ad animam vivere post mortem, sicut su-
iliuminationem mirantur enim verita- : perius in prsehabitis dictum est. Sapient.

tem sapientise, nihil contradicere valen- 11, 1 : Non est refrigerium in fine homi-
tes. Act. VI, 10 Non poterant resistere : ?iis, et non est qui agnitus sit reversus
sapientise et Spiritui qui loquebatur. Et, ab inferis.
ibidem, vii, 54 : Audientes autem hsec,
dissecabantur cordibus suis, et stridebant
dentibus in eum.
Et hoc est Et relicto
quod sequitur : «
« Et interrogaverunt eum,
eo, » qui illuminat omnem hominem ve- Dicentes : Magister, Moyses dixit Si :
nientem inhunc mundum \ « abierunt. » quis mortuus fuerit non habens filium,
Psal. Lxxv, 5 et 6 llluminans tumira-
:
ut ducat frater ejus uxorem illius^ et
biliter a montibus seternis, turbati sunt
suscitet semen fratri suo.
omnes insipientes corde.
Erant autem apud nos septem fra-
tres : et primus, uxore ducta, defun-

« In illo die accesseruntadeum Sad- ctus est et non habens semen,reliquit
»3 :
duceei, qui dicunt non esse resurre- uxoremsuam fratri suo.

ctionem. '>
Similiter secundus, et tertius, us-
ponitur tentatio veritatis fidei et

que ad septimum.
llic
religionis. Et habet tres partes : in qua- Novissime autem omnium et mu-

rum prima ponitur tentationis ex parte lier defuncta est.
tentantium versuta propositio : in secun- In resurreclione ergo, cujus erit de

da, nequitiae tentantium increpatio in
:
septem uxor?omnes enim habuerunt
tertia, veritatis ostensio. Et haec patent
eam. »
in littera.
In prima harum sunt tria : in quorum
primo perfidia tentantium describitur: in « Et interrogaverunt eum, dicentes. »
secundo.lex ad exacuendam tentationem Tentando, non ut addiscerent. « Magi-

inducitur : in tci'tio, quoestio tentationis ster.y) Magistrum vocant,cujus noluntesse
ex lege simul ct perQdia tentantium eli- discipuli. « Mogses dixit. » Deuler. xxv,
citur. 5 '. « Si quis mortuus fuerit non habens
Dicit igitur : « In illo die^ » in qua filium. » Legis ratio fuil distinctio htere-
• Joan. I, 0. simul, unus ex eis absque liberis mortmis ftierit,

et
* Cf. enarrationom snpra faclam in y. 7 cap. uxor defuncti non nuhet alteri : sed accipiet eam
ni, el in >?. 1,11 «M 12 cap. xvi. frater ejus, et su)ir,itat>it scmen fratris sui, etc.
•'
Deuler. xxv, .")
: Quando habitaverlnl fratre$
TN EVANG. M/VTTILE[, XXI[-2i, 2^, 2(), 27, 28. iO
(Utatum et memoria patrum, quam m « Erant autem apud nos septem

niiis voluit remanere Uominus et idco :
fratres. »
proecepit ut suscitarent semcn fratri de-
functo. IIoc de facto esse poterat. « Et primus,
Dicuntur autem duo hic : primo enim uxore ducta, defunctus est. » Simile,
ponunt legem : et secundo, recitant Tob. VI, 14, tradita fuerat Sara septem
faclum quod est occasio qusestionis: viris, quos dsemonium Asmodieus oc-
« Moi/ses dixU. » Eccli. xxiv, 33 : Leyem cidit.
mandavil Moyses in pneceptis justitia- « Et non hahens semen, » fioc est,

rum, et heereditatem domui Jacob, et Is- hasredem. Isa. xxxvni, 12 : Geiieratio
rael promissiones. Joan. i, 17 Lex per : mea ablata esl, et convoluta est a me
Moijsen data est. quasi tabernaculum pastorum. « Reli-
« Si quis mortuus fuerit, » in hseredi- quit uxorem suam fratrisuo » ad semi-
tate sua, « non habens filium, » vel hliam nis suscitationem.
ha?redem, sicut patet in tiliabus Sal-
phaad *
: quia per filiam potest suscitari « Similiter secundus. »
nomen ejus, sicut per lilium. « Ut ducat
frater ejus:^ non uterinus semper, Sapient. ni, YQ : Ab iniquo thoro se-
sed propinquior genere, sicut patet, Ruth, men exterminabitur.
III, 13, de Booz qui duxit Ruth. « Et « Et tertius usque ad septimum. » Isa,
suscitet seme?2 fratri suo » defuncto. Vi- XIV, 20 : Non vocabitur in 3dternum se-
detur ex modo loquendi significare hoc men pessimorum.iod^n. Quinque
iv, 18 :
quod dicunt naturales : quia quamvis se- viros habuisti, et nunc quem habes, non
men adeo non sit efticax ad fcEcundan- est tuus vir. »
dum, tamen est eflicax ad altcrandum
quaUtates matricis : et ideo mulier exse- « Novissime autem omnium et mu-
cundo marito generat ssepe patrum si- lier defuncta est. »
milem marito priori, si non magnum
tempus interponatur inter viduationein Oppositum hujus est, Isa. iv, 1 :
primi, et concubitum secundi et hoc : Apprehendent septem mulieres virum

importat, quando dicit, « suscitet^ » quia unum in die ilLa, dicentes : Panem
in se sopita qualitate, matricem infecit : nostrum comedemus, et vestimentis no-
et ex secunda foecunditate suscitatur, ut stris operiemur : tantummodo invocetur
imprimat partui qualitates quae ex ipso nomen tuum super nos : aufer oppro-
in matrice remanserunt, quamvis ipsum brium nostrum.
semeneffluxerit. Signum autem ejus est,
quod si leprosus coit cum mulicre, et si « In resurrectione ergo. »
sanus cito post coeat cum eadem, sanus

efficitur leprosus : eo quod matrix quali- Acuunt quaestionem ex inductis. « Cu-
tatibus corrupti seminis infecta sit. Hoc jus erit uxor ? » Quia numquam licuit
etiam a patribus ante legem servabatur: uni mulieri haberc plures viros, co quod
unde, Genes. xxxviii, 6 et seq., Filii Ju- hoc rcpugnat foecunditati « una cnim :
dse accepcrunt successive Thamar, ut « impletur ab uno, et unus implot mul-
unus alteri semen suscitaret. « tas, » sicut dixit Plato. Gencs. ii, 21 :
Erunt duo in carne una.

« Omes enim habuerunt eam. y) Causa
' Cf. Numer. xxvn, 6.
x\i
: :
quod dicilur, Genes. ii 24 : oppositum supponebant : hoc est,

et
dicti est,
homo palrrm suum, et ma- quoddicit : » Erratis. » 11 ad Timoth. ni,

lielinquet
adhxrebit uxori sux. Cui ergo 13 Mali homines et seduciores proficieni
:
irem, el
inpejus: errantes, et in errorem mii-
istorum adhaerebit, ex quo omnes ha-
tentes. Sapient. v, Erravimus a via
buerunt eam ? Tgnoraverunt isti, quod
:
veritatis..., et sol intelligentiai non est

matrimonium, et foecunditas sunt bona
ortus nobis.
mortalium et oflicia, sed non immor-
dicitur, I ad Corinth. « Nescientes. » De duobus arguun-
lalium. Et ideo
legi quanto tur de ignorantia Scripturse per quam
vu, 3U : Mulier alligala est :
dormie- resurrectio probatur, et de ignorantia

iemporevir ejusvivit: quod si
liberata scilicet a lego virtutis Dei per quam resurrectio cau-

rit vir ejus, e,?/,
Cui vult nubai, tantum in Domi-

satur.
viri.
An igno- De primo dicit: « Nescientes Scriptu-
no. Ad Roman. vii, 1 et 2 :
quia le.x in homine do- ras, » hoc est, Scripturae spirituales in-
ratis, fratres
minatur quanto iempore vivit ? Nam tellectus. Isa. xxxiii, 18; Ubi est lite-
mulier, vivente viro, ratus ? ubi legis verba ponderans ? Isa.

qucB sub viro est
legi, sciUcet viri. V, 13 : Propterea captivus ductus est po-

alligata esf
pulus meus, quia non habuit scientiam.
II ad Corinth. iii, 15 : Cum legitur
« Respondens autem Jesus, aitillis ; Moyses, velamen positum est super cor
nescientes Scripturas, neque

eorum. « Neque virtutem Dei scientes, »
29 l^rratis,
quia virtute Dei causabitur resurrectio.
virtutem Dei.
Psal. Lxvii, 34 : Dabitvocisuas vocem vir-
In resurrectione enim, neque nu-
tutis. 1 adThessal. iv, 16: In jussu, et
30 bent neque nubentur: sed sunt sicut in voce Archangeli, et in tuba Dei de-
Angeli Dei in coelo. scendei de coelo : et mortui, qui in Chri-
De resurrectione autem mortuorum sto sunt, resurgent primi. Jussus enim
non legistis quoddictum est a Deo di-

Dei virtus est suscitans mortuos. I
31
cente vobis
« In resurrectione enim. »
Ego sum Deus Abraham, et Deus
Isaac, et Deus Jacob ? Non est Deus
39 Responsio estqusestionis. « Neque nu-
mortuorum, sed viventium. bent nubentur » foeminae
» viri, « neciue :
Et audientes turbge, mirabantur in eo quod ista oflicia sunt mortalium. Et-

si ante necessitatem moriendi ista insti-
33 doctrina ejus. »
tuta sunt, tamen mortaliatuncetiam cor-
Ecce convictio tentantium. Et hahet

duas particulas, confusioncm videlicet
pora erant per naturam
non mori per gratiam, et
: sed poterant
esum ligni vi-
I
crrantium, et fructum illuminationis ex tae. Et in resurrectione etiam meinbra
parte turbarum. erunt genitalia, non quae excerceant li-
Confusio erranlium in tribus est : in bidinem, quie nuUa erit resurgentibus,

occupatione erroris, et solutione qua^stio- sed in quibus contempletur admirabilis
nis per interemptionem, et in probatione ordo sapientiae in propagalione naturae.
resurrectionis. Psal. XGi, 5 : Delectasti me, Domine in
Dicit igitur increpando dc errore et de factura tua, et in operibus ^nanuum
ignoranlia. Est autcm error in hoc, quod tiiarum exsultabo. Psal. cxxxviii, 0:
oppositum principiorum lidei suppone- Mirabilis facta est scientia lua ex me
bant principia cnim lidei sunt
: articuli, conforiata est, et non potero ad eam.
quorum uiius est de resurrectione, cujus « Sed ertint sicut Angeli Dei. » Non
m EVANr,. MATTIT.EI, XXII-.iO, 31,32,33. 51
natura, sed oflicio : quia, ut dicit Dama- « Ego sum Deus Abraham. »
scenus,unum cum Angelis opus liabebunt,

quod est hymnis laudare Deum. Deuter. Iloc est, remunerator Abraham, « et
XXXII, 8, secundumhlteram Septuaginta : Deus Dcus Jacob.n Ad Hebr.

Isaac, et
« Statuil terminos populorum juxta nu- xi, 1(3 Non confuudUur Dcus vocari
:
merum Angelorum Dei '. » Apocalyps. Deus corum :paravit enimillis civtiatem.
XXI, 17 Mensura hominis, quse est An-
: lIMacliab. i, 2: Meminei'it tcstamenti
geli. I ad Corinth. vi, 3 : An nescitis sui, quod locutus cst ad Abraharn, ct
quoniam Anyclos judicabimus ? judicio Isaac,et Jacob, servorum. fideiium.
videlicet comparationis. Ex ista auctoritatc arguit : « No7i est
« In caelo, » quoad habitationem : cum De?(s mortuorum, » in animaet corpore :
jiuptise factaj sunt officium terrenorum. quia illi non sunt, et Deus non cst Dcus
Ad Philip. lu, 20 et 21 : Nostra conver- ejus quod non est. Dsal. cxiii, 17 : Non
Unde etiam Salvatorem
satio in coelis est. mortui laudabunt te, Domine : neque
exspectamus Dominum nostrum Jesum omnes, ciui dcsccndunt in infernum.
Christum, qui reformabit corpus humi- « Sed vivcntium. » Isa. xxxvni, 19 :
litatis nostrse, configuratum corpori cla- Vivens, vivens ipse cofifitebitur tibi, sicut
ritatis suse. I ad Corinth. xv, 41 et 42 : el ego hodie notam faciet: pater filiis
Alia claritas solis, alia claritas lunse, veritatem tuam. Ar^ûmenti autem vis
et alia claritas stellarum. Stella enim est in hoc, quod si Deus est servorum,
astella differt in claritate. Sic et re- debet remunerare eos, in quo servierunt
surrectio mortuorum. opere justitise. Servierunt autem in cor-
pore, remunerabuntur igitur in corpore.
« De resurrectione autem mortuo Et siquod corpus non est
objiciatur,
rum. » nisi sicut instrumentum in operibus vir-

tutum instrumentum autem prsemiari
:
Probatio est resurrectionis futurae per non debet et sic corpus non oportet re-
:
Scripturam. Non, » ad intellectum,

« surgere. Dicendum, quod corpus in
« legistis quod dictum est. » Exod. ni, agendo cum anima est unum composi-
« G ^. ^ Dco, » tanto auctore, « diccnte votum cum ea : et ideo plus est quam in-
bis,yy ad fideiutilitatem, etinstructionem. strumentum. Oportet igitur quod resur-
Inducit autem testimonium Moysi, quia gat. Joannis, xi, 23 et 26: Ego sum re-
aliam Scripturam Sadducaei non recepe- surrectio et vita : quicredit in me, etiamsi
runt. Alias enim poterat evidentiora in- mortuus fuerit, vivet : et omnis qui vivit,
duxisse testimonia. Job, xix, 2o et 26 : et credit in me, non morietur in seternum.
De terra surrecturus sum... : et in carne Si objicitur quod dicit Apostolus,
meavidebo Dcummeum. Isaiae, xxvi, 19 : I ad Corinth. xv, 50, quod caro et san-
Vivent mortui tui, Domine : interfecti guis regnum Dei possidere non possunt.
meiresurgent.ViZ(ich.\e\. x^^xyii, i2 : Ape- Dicendum, quod caro et sanguis ibi in-
riam tumulos vestros... : et inducam vos telliguntur corruptela carnis et sangui-

de sepulcris vestris. Daniel. xii, 2 : Multi nis.
de his qui dormiunt in terrse pulvere,

evigilabunt, alii in vitam seternam, et « Et audientes turbse. »
alii in opprobrium, ut videant semper.

Ecce fructus illuminationis, propter
^ Vulgata habet, Deuter. xxxii, 8 : Comlituit Exod. III, 6

^ : Ego sum Deus patris tui, Deus
terminos populorum juxta numerum filiorum Ahraham, Deus Isaac, et Deus Jacob.
IsraeL
:
quos etiani solvit questionem : quia ali- imitantur autem illum quisunt ex parte
tcr sanctum non dcdisset canibus, neque illius.
mariâritas sparsissct ante porcos, '. Secundum quod multitudine se

est,
« iMirabantur : » et admiratio via est armaverunt, qui a veritate se nudos esse

ad credendum. Psul. lxxvi, lo : Tu es professi sunt : et hoc tangit, subdens :
Deus qui facis mirubilia. « Convenerunt in unum. consonando »
« In. doctrina ejus. » Supra vii, 28 : contra vcritatem. Judicum, xv, 4, Vul-
Erat enim docens eos sicut potestatem pes Samsonis caudis erant colligatae.
habens, et non sicut Scribse eorum et PsaL Lxvii, 31 Congregatio taurorum :
Pharisxi. in vaccis populorum : ut excludant eos

qui probati sunt argento.
Tertium exaggerans est astutia, quod
per unum interrogant, ut omnes vincere
9^ « Phariscfii autem audientes quod si-
in uno vincente vid;3antur : et si vincatur,
lentium imposuisset Sadduceeis, con-
solus victus reputetur.
venerunt unum
in :
Et hoc est
35 Et interrogavit eum unus ex eis le
gis doctor, tentans oum. » « Et interrogavit eum unus. »
Hoc significatur pcr Philistaeum qui

Hic incipit tentatio de mandatorum provocabat populum Dei ad singulare
comparatione, quse est de veritate vitse. certamen, quo volebat certare pro omni-
Et habet tres partes : in quarum prima bus 2.
describitur tentantium machinatio : et Quartum est litteratura illius, ut sci-

in secunda, tentationis progressio : et ret objicere et proponcre : et hoc notat,
in tertia, tentantium confusio. cum dicit: « Legis doctor, » quae suiit
harum tentantium machinatio
Tn prima arma Saul, in quibus nescivit ire David,
exaggeratur per quinque quorum pri- :
eo quod non haberet usum eorum ^
mum est causa quae est invidentia gra- Quintum est intentionis perversitas,
tiae : et hoc importatur per hoc, quod cum subdit « Tentans eum. » Supra in
:
dicit: (f Pharissei autera, » qui cum Sad- eodem, t- 18 Quid me tentatis, hypo-
:
ducaeis in credendis non concordabant, critse. Psal. lxxvii, 41 : Conversi sunt,

« audie7ites » fama celebri. Genes. xlv, et tentaverunt Deum, et sanctum Israel
IG Auditum est., et celebri sermone vul-
:
exacerbaverunt.
gatum in aula reyis.
« Quod silentium imposuisset Saddu-
C3sis. » Quod licet appeterent, tamen in- « Magister, quod est mandatum
videbant quod per Jesum factum est.
magnum in lege ? »
Luc. xxni, 12, Pilatus et Herodes recon-
ciliati sunt in morte Jesu Christi, sicutct Ecce tentationis progressio. Et dicit
isti : licet dissideant inler se, tamen ju- duo primo enim laudat, ut decipiat in-
:
vant sc mutuo contra Chrislum ex invi- cautum secundo, qua^rit.

:
dia. Sicut etiam dsemoncs inter se dis- Dicit enim « Magister, » cujus non
:
sidentes ex invidia, juvant sc contra ho- vult esse discipulus. Joan. ix, 27 et seq :
mines. Sapient. ii, 2i et 23 Invidia dia- Numquid vos vultis ejus

:
ct discipuli
boli mors intravit in orbem terrarum : fieri ? Maledixcrunt ergo ei, et dixerunt:
'
Cf. Siipra, vii, 6. ^lbidom, xvn, 39.
- 1 Hcirum, xvii, 8.
IN EVANG. MATTH^T, XXn.30, 37, 38, 39, 40. 53
Tu discipulus ejus sis : nos autem Moijsi Responsio autem continet tria exposi- :
discipuli sumiis. Nos scimus quia tionem maxinii ct expositioncm illius :
Moijsi locutus estDeus: hunc autem similis, sed non *qualis : et rationcm
nescimus unde sit. maj,niitudinis utriusquc horum man-
« Quod est mandalum magnuni. » datorum.
Ecce versutia quiestionis, quee consistit I)e primo dicit :
in tribus : in laude quaesiti, in magnilu-

dine, et auctoritate. Primum dicit ratio- « Diliges, etc*. »
nem boni : secundum, magnitudinem
honcsti : lertium, acceptabilitatcm Dei. Et dicuntur hic tria : modus dilectio-
Primum tangilur, cum dicit Quod est :
nis, et dilectum, et dilectionis quantitas.
mandalum ? » Signum cnim voluntatis Modus imporlatur perverbum, u Dili-
Dei est mandatum et haec voluntas Dei : ges. » Amare cnim ipsam passionem di-
bona. Bencplacens autem ex eo quod cit amoris secundum aHcctum, qui etiam
est lcgis et pcrfecta ex eo quod est

: communis est coeteris animalibus cha- :
magnum. Et dicitur m«^?zz/m antonoma- ritas autem dicit appretiationem : et di-
stice : quia quantitateni meriti tribuit lectio ex vi compositionis dicit rationem

omnibus aliis. Psal. cx, 2 Magna opera : electionis. Amorergo afficiendo destituit,
Domini, exquisita in omnes voluntates charitas amatum insestimabili pretio
ejus. Augustinus « In rebus quee non : praeponit, dilectio ex omnibus vere dili-
« mole, sed virtute magnae sunt idem : gendum eligit. De amore, Cantic. v, 8 :
« est majus esse, quodmelius esse » « /n Nuntiate dilecto quia amorc langueo.
lege : » quae sola attendenda est : quia II Reg. i, 2G : Sicut mater unicum amat
ipsa est in prseceptis justitia?ûm, slcui fiHum suum, ita ego te diligebam. De
dicitur,Eccli. xxiv, 33. Psal. i, 2 : In lege charitate, Cantic. viii, 7 : Si dederit liomo
Dominivoluntas ejus. omnem substantiam domus suse pro di-
lectione, quasi nihil despiciet eam. De
dilectione, Cantic. v, 10 : Dilectus meus
« Ait illi Jesus : Diliges Dominum candidus et rubicundus, electus ex mil-
Deumtuum ex toto corde tuo, et in to-

^'^^^' ^.^^î'. ^^^^' ^^ • ^9^ mater pul-
,
anima
• , X •
X < . . chrse dilectionis. Haec enim tria unum
ta tua, et in tota mente tua. ™ . .
atiectum amoris nominant, etideo quod-

Hoc est maximum, et primum man- i-, . •, ,• tt. .
'
^ libet ponitur pro alio. llic ergo est mo-
datum. jjyg
Secundum autem simile est huic : Dilectio autem importatur per tria :
Diliges proximum tuum, sicut te- per

ipsum.
« Dominum Deum tuum. »
In his duobus mandatis universa
Lex pendet et Prophetse. » Dominus nomen excessus est et pote-
statis, et nomen facultatis et ideo, ; ut di-
Hic ponitur tentationis confutatio per cit Dionysius, « non dicit tantum infe-
duo opera sapientiae, respondere scilicet, « riorum excessum, sed etiam omnium
et interrogare : quae etiam exercuit Do- « facultatum, pulchrorum, et bonorum
minus, cum esset annorum duodecim in « perfectam possessionem, et robur tale
templo *. « potestatis, quodnutarenon valet. » Ex
Cf. Luc. u, 46. ^x toto corde tuo, et ex iota anima iua, et ex

* Deuter. vi, 5 : Diliges Dominum Deum tuum tota fortitudine tua.
54 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED.
primo habet, quod dilectio ignobilia et Joan. I, 5 : Lux in tenebris lucet, et te-
infima excedens inferioribus non commi- eam non conprehenderunt Per se-
nebrse .
scetur : ex secundo, dilectionis causam et cundum exurit rubiginem peccati, Ad

fundamentum : ex tertio, dilectionis fir- Hebr. xii, 29: Deus noster ignis consu-
mamentum. Alte ij^ntur et recte et perse- mens est. Per tertiumconservat, Sapient.
veranter diligitur. Verba Dionysii sunt iii, 1 : Justorum animse in manu Dei
haec inlibro de Divinis nomhiihus : « Do- sunt, et non tanget illos tormcntum
« minusestnon inferiorum excessus tan- mortis.

« tum, sed et omnis pulchrorum et bo-
« norum perfecta et omnimodapossessio, « Tuum, »
« vera, et non caderc valens forlitu-

« do. ' » In primo est honor, in secundo Per cultum nostrum factum. Ille magis
sufficientia, in tertio aeternitas amoris. enim diligibilis est animae nostrse, quem
Primo repugnat vilitas ignobilis servitu- per cultum jam meruimus esse nobis
tis : secundo dispendium paupertatis vir- propilium et propinquum. Deuter. iv, 7 :
tutis : tertio odiosum taedium (quod amari Non est alia natio tam grandis, quae
non potest) inamabilitatis. Exprimo, mi- habeat deos appropinquantes sibi, sic-
rabilis in altis Dominus ^
: de secundo, ut Deus noster adest cunctis obsecratio-
Dominus dives est in omnes qui invo- nibus nostris. Sic igitur ponitur di-
cant illum ' ; ex tertio, tam amabilem se lectus. Meum enim et tuum maxime
exhibet, ut consuescentibus eum dile- facit charitas, quae transponit cor unius
ctio dilectioni succedat * : ut dicat : vul- diligentium in alium. Unde dicit Dio-
nerata charitate ego sum. Memoriam nysius quod « exstasim est faciens
enim suavitatis suffi ita eructant, quod « divinus amor, non sinens quod aman-
nomen ejus, et memoriale ejus in desi- (c tes suiipsorum sint, sed eorum quos
derio' est animse ^ Deus autem est Qto^ « diligunt. )) I ad Corinth. vi, 17 : Qui
grcece, quod a eewpiw-w grseco verbo de- adhseret Domino, unus spritus est.
scendit, quod est videre^: eo quod omnia Sic ergo diliges Dominum Deum
lucis suse perlustret prsescientia. Dicitur tuum.
etiam a eepfjietvi quod est ardere : a eeacreat»
quod est contemplari, Contemplatur « Ex toto corde tuo, et in totaanima

vero omnia, quee sua fruuntur provi- tua, et in tota mente tua. »
dentia : et hsec sunt verba Dionysii et
Damasceni. Ex primo horum lux est in- Ecce dilectionis quantitas ex mensura
tellectus in vero : exsecundo, ignis ar- diligentis.
dens est affectus in bono ex tertio, vir-
: Secundum Augustinum : « Ex toto
tus continenti;e in periculis tentationum. « corde diligere est diligere ex intellectu
De primo dicit, Psal. xxxi, 8 : Intclle- « sine errore, ut sic totum cor tendat in
clum tibi dabo,et instniam te in via, etc. « verum nullo errore irretitum ex tota :
De secundo, Lucae, xii, 49 : Ignem veni « autem anima diligere est ex volun-
mittere in terram : et quid volo )iisi ut « tate diligere sine contradictione, ut
ascendatur. De tertio, Eccli. xv, 4 : Con- M voluntas tendat in bonum, nulla mali
tinebit illum, scilicct apud proximos suos. « contradictione revocata : ex tota au-
Per primum illuminatpurgandotenebras, « tem mente diligere, est ex memoria
' S. DioNYsius, De divinis Nominibus, cap. * Cf. Eccli. XX, 13.

12.
i. 5 Cf. Isa. XXVI, 8.
2 Psal. x(:ii, 'i. ^ Vel melius a Alf, r.
3 A(l Homan. x, 12. ' Inusit. proeepijiatvio, QspfJioc (6ep, r.)
: :
IN EVANG. ISIATTIT.ÊI, XXII-37, 38, :3*l, 40. 55
« diligcre siiie ublivione, ut memoria in vas : quia omnes virtutes et animiB

« sic fleternaliler notitiam Dei sibi im- vires implet charitate, sicut vidua oicum
« pressam teneat, quod nulia eam obli- in vasa vacua oblata a fdiis '
.Deuter. x,
« vio intcrcipiat. » 12 '.
Et nunc, Isracl, quid Doniinus Deus
Secunduni rilnysostomum « Ex toto : iuus petii a te, nisi ut diliyas Dominum
« cordc diligcre, est totam cordis dele- Deum tuum in toto corde tuo, ei iniota
« ctationem in Deum transferre, et ex anima iua mens dicitur a me-

? Et quia
« nuUa parte in rebus mundi contra tiendo, eo quod est mensura omnium
« Deuni delectari : et lioc etiam carnali- certa et recta usque in (inem cujuslibet
(( ter experiri : quia ctRlum composilura ex tota mente diligere, est ex tota et
« est ex motore primo, et corporis prima simplici intentione sibi soli quaerere pla-
« parle. Ex tota anima diiigere, est, cere, et omnia infra rnetas hujus ordinis
« ut totam animam referas ad Dei veri- comprehcndere. I ad Corîntli. x, 31 : Sive

« tatem, rerum vanitate et men-
nulla ma)iducatis^ sive hihitis, sive aliud quid
« dacio deceptus quia anima non caio,
: facitis,omnia in gloriam Dei facite. Sic
« sed spiritus est : et de his duobus, enim motus ad meritum, vita ad virtu-
« Psal. Lxu, 2 : Sitivlt in ic anima mea tem, et mens refertur ad intentionem :
quam mallipHciier iibi caro mea ! et liaec expositio forle est magis propria.
Ex
(( tota autem mente diligere, est iMotus a charitate accipit merendi efli-
« omnes sensus in Dei experientiam ex- caciam, virtus ab eadem accipit gratitu-
« tendere per rectam intentionem, in dinis formam, et ideo charitas mater vir-
« omnibus nihil prseter Deum qu«re- tutum appellatur intentio a charitate:
« re. » accipit fmem.

Secundum Isidorum : « Et toto corde Secundum Bernardum Ex toto corde :
« diligere, est ex tota cogitatione Deum diligere, est diligere dulciter sine amari-
« quserere : ex tota anima, ex omni tudine : diligere ex tota anima, est di-
« afTectione desiderare : ex tota mente, ligere sapienter sine deceptione : dili-
« ex omni ratione cunctis praeponere. » gere ex tota mente, est diligere fortiter
Posset dici, quod
probatum est (quia sine depressione. Llnde dicit : « Disce,
in libro de Principiis motuum anima- « Ghristiane, a Ghristo, quomodo dili-
lium, quod omnes motus a corde inci- « gas Ghristum. Dilige dulciter, sapien-
piunt, et in ipsum revertuntur) quod ex « ter, fortiter. Dulciter, ne illectus : sa-
toto corde diligere, est omnes motus for- « pienter, ne deceptus : fortiter, ne de-
ma suee dilectionis informare : ut om- « pressus avertaris a dilecto. »
_nes fiant ex charitate, et ad charitatem Diligitur dulciter in remissione pec-

referantur secundum omnia praecepta. catorum, in memoria beneficiorum, et in
I ad Timoth. i, 5 : Finis prsecepti esi prsegustalione aeternorum bonorum. De

chariias de corde puro, ci conscieniia remissione peccatorum, Psal. cxliv, 9 :
hona, cl fide nonficia. Et quia anima, Suavis Dominus universis, ei miseratio-

ut probat Aristoteles, principium est et nes ejus super omnia opera ejus. Luc.
causa vitse et fons, ex totaanima dili- vu, i7 : Remiiiuniur ei peccaia mulia,
gere est totam vitam vinculo charitatis quoniam dilexii mulium. De recordatio-
mancipare in omni virtute. Ad Roman, ne beneliciorum, Psal. cxliv, 7 : Memo-
v^ 5 : Chariias Dei diffusa est in cordi- riam ahundaniise suavitaiis iuse erucia"
hus nosiris per Spiritus sancium qui dahunt. Et, Isa. lxui, 7 Miserationum :
tus est nohis. Spiritus enim principium Domini recordabor, laudem Domini su~
est vitse, qui diffundit charitatem de vase per omnihus quse reddidit fwbis Domi-
'
Gf. IV Reg. IV, 5.
!^6 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
nus. De prflegustatione aeternorum bono- bere. Eccli. xiv, 22 : Beatus vir qui in
rum, Psal. xxxiii, 9 : Gustate et videle, sapientia morahitur, et qui in justitia
etc. Proverb. xxxi, 18: Gustavit,et vidit sua meditahitur, et in sensu cogitahit
quia hona est negotiatio ejus. circumspectionem Dei. Unde Aristoteles
Diligendus est sapienter, insidias dia- vocat continentem eum qui moratur in
boli prsevidendo, prsevisas praecavendo, mente, et mentis metas non egreditur

et occasiones peccandi fugiendo. De pri- propter vim passionis.
mo, II ad Corinth. ii, 11 Ut non cir- :
Dicit autem, « diliges non cogno- : »
cumveniamur a Satana non enim igno- : sces : quia notitia Dei omnibus natura-
ramus cogitationes ejus. De secundo, liter impressa est, et circa illam pauci
Proverb. xx, 8 Rex qui sedet
: in solio deviant : sed circa dilectionem multi :
judicii, dissipat omne malum intuitu quia qui diligit iniquitatem vel mundum,
suo. De tertio, Zachariae, ii, 6 : o fu- inimicus Dei constituitur '. Psal. lxxiii,
gite de terra aquilonis ! Genes. xix, 23 : Superhia eo7'um ciui te oderunt,

M : Ne stes inomni circa regione. ascendit semper.
Diligendus est fortiter, timorem ex-
pellendo, usque in finem perseverando, « Hoc est maximura, et primum
et constanter pro Christo moriendo. De raandatum. »
primo, I Joan. iv, 18 : Perfecta charitas

foras mittit timorem. De secundo, Sa- « IIoc est primum, » ordine, « et ma-
pient. viii, 1 : Attingit a fine usque ad ximum, « dignitate, « mandatum. »
finem fortiter, et disponit omnia suavi- I ad Corinth. xiii, 13 : Major horum
ter. De tertio, Cantic. viii, 6 : Fortis est est charitas.
ut mors dilectio. Joan. xv, 13 : Majo- Maximum autem dimensione est, et
rem hac dilectionem nemo hahet, ut utilitate, et comprehensione.

animam suam ponat quis pro amicis suis. De dimensione, Ad Ephes. iii, 17 et
Posset autem adhuc dici, quod ex toto 18 : ]n charitate radicati et fundati, ut
corde diligeie est intime diligere : quia possitis comprehendere cum omnihus
cor intimum est, et charitas intimus sanctis, quse sit latitudo, et longitudo,
est affectus. Cantic. viii, 6, dilectus meus et suhlimitas, et profundum. Longitudo
clamat ad me : Pone me ut signaculum seternitatis : quia charitas numquam ex-
super cor iuum. « Signaculum, sicut cidit -. Latitudo ordinis a se usque ad in-
« dicit Gregorius,« est sigillum profunda- finitum per omnia diligenda. Psal. cxviii,
« tum in cordis intimum. w Ex tota au- 96 Omnis consummationis vidi finon
: :
tom anima diligere est, quia anima est latum mandatum tuum nimis. Sublimi-
spiritus, et ex toto spiritu diligere, ut tas protensione usque ad Deum, qui ex
spiritus spiritui adhaereat in dilectione. toto corde diligitur. Profundum usque
Isaioe, xxvi, 9 : Anima mea desideravit ad intimum affectum, qui in intimis afli-
te in nocte, sed et spiritu meo in prse- cit, et adstringit.
cordiis meis de mane vigilaho ad te. De utilitate : quia caetera niliil sunt
Ex autem mente, quia mentis est
tota sine charitate. I ad Corinth. xiii, 1 et 2 :
continere brutalitatem (quae est in homi- Si linguis hominum loquar et Angc/o-

ne) intra limites sapientis et humanita- rum, charitatem autem non haheam, fa-
tis. Diligere ergo ex tota mente, est ctus sum velut xs sonans, aut cgmbalum
intra mentis metas et humanitatis pro- tinniens... Et si hahuero omnem fidem^
pter amorem Dei omnia animalia cohi- etc.
* Jacob. IV, 4 : Quicumque volueril amicus esse * I ad Corinlh. xiii, 8.

sxculi fiujus, inimicits Dei constituitur.
IN EVANG. MATTH.ET, XXTI-37, 38, 39, 40. 57
Dc ambitu, sive comprohensiono, Ad I ad Corintli. xiv, 40: Omnia secun-

Galat. V, 14 : (hnnis lcx in uno sermone dum ordinem fiant, scilicot in vobis.
implctur : Diligcs, ctc. Ad lloman.xni, Tmportatur etiam modus dilectionis,
10 : IHenitudo legis est dilectio. l*ri- cum dicitur : « Sicut teipsum. » in nic-
mum autem est prcerogativa ordiniset di- ipso diligo bonum, quod est Dci simili-
gnitatis. Ad Ephes. iii, 19 : Scire etiam tudo : et bonum quod est via, et lioc est
supereminentem scientise charitatem justitia : et bonum quod est linis, ct
Christi. hoc est fruitio summi boni : et sic dili-
gam proximum. Quia si aliter diligo

« Secundum autem simile est me, non diligo vere : quia qui diligit
\\u'\c. » iniquitatem, odit animam suam *. « Di-
« lectionis enim fundamentum, ut dicit
Simile dicitur, non aequalc. Dicitur « Tullius, cst honcstum et prima lex :
autem simile, quia de simili. Esi ctiam « amicitise est, ut pro amicis non nisi lio-
de proximo, qui est ad Dei simiHtudi- «nestafaciamus.» Ista cst formadilectio-

nem. Gcncs. i, 26 Faciamus hominem : nis divina. Psal. xliv, 12 : Concupiscct
ad imaginem et similitudinem nostram. rex dccorem tuum^ quoniam ipse cst
Vcl dicilur similc, quia cst dc eadem Dominus Deus tuus, et adorabunt eum.
dilcctione una enim et eadcm dileclio-
: Deuter. xxxiii, 3 : Dilexit populos : om-
ne diligitur Deus, et imago ejus in proxi- nes sancti inmanu illius sunt. Ex quo
mo : et hoc continetur, Levit. xix, 18 : enim Sanctos in manu sua dicit esse, for-
Diligesamicum tuum sicut teip.mm. Et mam dat, popuhs sit
quod sanctitas in
ex modo consignificandi notatur perseve- diligenda. Joan. xv, 15, etiam dicit ami-
ranlia, quia vult in futurum extcndi dicos non servos quia omnia quaecum- :
leclioncm. Sicut ctiam Dominus, dicit que audivit a Patre, nota fecit eis '^
Joan. XIV, 21 : Ego diligam eum, et
mauifestabo ci mcipsum. Osee, xiv, 5 :
, i
•
i i i ,• ,
_,.,. ' ^ . « In his duobus mandatis, etc. »

DUigam eos spontanee, quia aversus est
furor meus ab eis.
Tmportatur etiam id quod diligeudum Ratio est ostensionis, quare sunt

est, cum dicit : « Diliges proximum maxima mandata : quia « tota Lcx, »
tuum. enim supra docuimus,
» Sicut quoad prcecepta omnia, « et Prophctae, »
formatus ex eadem nobiscum virtute quoad monita prophetarum, « pendct in
Patris est proximus et hic est omnis : cis, » sicut ex movente, et forma, ct
homo ad imaginem Dei factus. Lucae, x, finc. Et aha mandata non habcnt nisi
27 : proximum tuum sicut teip-

Diliges materiam, circa quam exercenda sunt
sum. IIoc etiam modo Christus homo opera. Joan. xiv, 23 : Si quis diligit me,
praecipue proximus est, per quem ado- sermonem meum servabit. \ ad Corinth.
ptati sumus in fdios. Luc. x, 30 : Quis xni, 4 : Charitas paticns est, benigna
videtur' tibi proximus fuisse illi qui esl, Unde, Gregorius dicit, quod
etc.
incidit in latrones ? Est igitur proxi- « praecepta Dei multa sunt, et unum.
mus ex Patre Dco, et proximus gradu « Multa per ramos operis unum in ra- :
naturae, et proximus bencficio. Et in « dice charitatis. »
his est ordo naturae et charitatis. Can-

tic. II, 4 : Ordinavit in me charitatem.
* Psal. X, 6. autem dixi amicos, quia omnia qusscumque audi-

Moan. w, 13: Jam non dicam vos servos, vi a Patre meo, nota feci vobis.
quia nescit servus quid faciut dominus ejus. Vos
: :
58 D. ALB. MAG. ORD. FRMD

4f « Congregatis autem Pliariseeis, in- Secundo, de quo quaerit, cum dicit
terrogavit eos Jesus. »

a Be Christo, » quem exspectatis in lege
promissum. Et terlio, proponit quaestio-
Ponitur hic aliud opus sapientias, nem Cujus filius est, » per naluram ?
: «
quod est sapienter interrogare, et habet Causa autem hujus interrogationis cst,
duas partes, scilicet confutationem ho- quia Christum dicebant venturum, et prae-
sliuni, et fugam ipsorum : quia amplius sentem Filium Dei esse confiteri nole-
nec respondere,nec interrogare ausi sunt. bant. Joan. x, 33 : De bono opere non la-
Circa primum tria dicuntur : quorum pidamus te, sed de blasphemia, et quia
primuni est commendatio quserentis per tu, homo cum sis, facis teipsum Deum.
virtutem ejus, cui fit quaestio : secundum « Dicunt ei, » omnes unanimiter re-
est subtihtas formatce quaestionis : ter- spondcntes « David ,eo quod illi dictum
:
)•>
tium autem elisio insufficicntis respon- fuerat, Psal. cxxxi, 11 : De fructu ven-
sionis. Et hoec patent in httera. tris tui ponam super sedem tuam. Et,
De primo dicit : « Cong?'egalis aiitetn Jerem. xxiii, 5 : Suscitabo David ger-
Pharisseis. » Non enim utitur versutiis, men justum: et regnabit rex, et sapiens
ut ab uno aliquo quserat (sicut illi per erit, etc. Et est responsio insufficiens,
unum interrogant), sedtotam vitam eorum quia non est nisi secundum humanam
(quse in omnibus erat) in unum congre- naturam : et ideo statim infertur objectio
gatam quaerendo sollicitet. Isa. xl, 17 : per auctoritatem ejusdem David, elidens
Omnes gentes quasi noti sint, sic sunt eam.
coram eo. Isa vni, 9 : Congregamhii, po- Et hoc est quod sequitur :
puli, et non in unum eritis.
« Interrogavit eos Jesus. » Supra, « Ait illis »
XXI, 24, simile : Interrogabo vos et ego

unum sermonem, elc. Jesus contra objiciens. « Quomodo
ergo David in spiritu ? » Si enim alium
prophetam induceret, non esset ita coin-
4* « Dicens : Quid vobis videtur de mendabile : quia ille, cui promissio fa-
Christo? cujus filius est ? Dicunt ei cta est, melius cognovit modum promis-
David. sionis : et dicit, quod « in spiritu, » ne
putetur humana esse deceptio. Ad Ro-
43 Ait Quomodo ergo David in
illis :
man.ix, 1 Non mentior testimonium mi-

: :
spiritu vocat eum Dominum, dicens :

hi perhibente conscientia mea in Spiri-
44 Dixit Dominus Domino meo Sede :
tusancto. II Petr. i, 21 Non voluntate :
a dextris meis, donec ponam inimicos humana allata est aliquando prophetia,
tuos scabellum peduni tuorum ? sed Spiritu sancio inspirati, locuti sunt
sancii Dei homines.
45 Si ergo David vocat eum Dominum,
« eum Dominum » quod notat
Vocat ;
quomodo filius ejus est ?
superpositionem cum nuUus pater in
^^ Et nemo poterat ei respondere ver-
eo quod filius ab ipso habet, filio suppo-
bum, neque ausus fuit quisquam ex natur, sed potius superponatur.
illo die eum amplius interrogare. » Et inducit auctoritatem confirmantem,
de qua non dubitabant, quin in Spiritu
Qusestionis est subtilitas. Et dicittria : esset dicta :
primo sciUcet utad conscientiam respon-

deant, non per ambnges fugam quae- « Dixit Dominus »
rant, cum dicit : « Quid vobis videiur, »
qui scienliam profilemini et religionem. Pater « Domino meo, » Filio. Inde
CAP. XXTIT 1\1ATTH/EI 39
I
ipse dicit, Psal. cxv, IG : Domhw, r/iiia spontanei in fine mundi conversi. Ad
ego servus tuus : ego servus luus, cl filius Ilebr. X, 12 et 13 : Sedet in dextera Dei,
ancillse tuae. de csetero exspectans donec ponantur iui-
« Sede^ » consessiihonoris, « a dextris mici ejus scabellum pcdum ejus.
mcis^ » in scde jjequalitaUs secundum
divinani naluram, et secundum hunia- « Si ergo David vocat eum Dorai-
nam in potioribus bonis. Ad Goloss. iii,
num. »
1 : Ubi Christus cst in dextera Dei se-
dens. Ad Hebr. i, 13 : Ad quem Angelo- Repetit primum, per quod elisa est
rum dixit aliquando : Sede a dextris responsio. « Quomodo filius ejus est ? »
meis, Iêr istam parteni auctoritatis suffi- cum nullus filius superponalur patri se-
cienter probatum est propositum, et elisa cundum naturam quam habet ab ipso :
insufliciens responsio. hoc enim contra ordinem esset nalur.e.

quod sequitur, inducitur ad percu-
1'^t
tiendum eos qui ex odio tentabanl : « Et nemo poterat ei respondere ver-

« Donec ponani inimicos tuos, » relu- bum. »
ctantes tibivictos et conculcatos, uscabel-
lum pedum tuorum. » Isa. lxiii, 3: Con- Isaiae, xli, 28 : Vidi, ct non erat ne-
culcavi eos in ira mea. Judicum, v, 21 : que ex istis quisquam qui iniret co)isi-
Conculca, anima tnea, robustos. Et hoc lium, et interrogatus rcsponderet ver-

eliam promittitur Sanctis. Malach, iv, 3: bum.
Calcabilis impios, cum fuerint cinis sub « Nec ausus fuit ex illo die, » Videntes
planta pedum vestrorum. 1 ad Corinth. quod intentiones eorum sciret. « Quis-
XV, 23 : Oportet autem illum regnare, quam eum amplius interrogare. » Job,
donec ponat omnes inimicos suos sub IX, 3 : Si voluerit contendere cum eo,
pedibus ejus. Et donec est inclusivum, non poterit ei resporulcre unum pro
quia etiamillisconculcalis regnabit. Con- mille.
culcantur autem victi per Titum, vel Et hoc est, quod dicitur in littera.
CAPUT XXIII.
Scrihis et Pharisceis super cathedram Mq/si sedentibiis prcecepit Jesus obedire,

ipsorum autem opera non imitari, retegens ipsorum hypocrisim et ambitio-
nem, discipulos vero contrariam docens humilitatem : deinde multiplex vce
illis ob hypocrisim ac reliquas suas iniquitates interminatur, pi^cedicens eos
patrum suofvim mensuram in justorum persecutionibus impleturos, ac Jeru-

salem deserendam.
1, Tunc Jesus locutus est ad turbas sederunt Scribae et Phari-

etad discipulos suos, saei '.
2. Dicens Super cathedram Moysi

:
3. Omnia ergo quascumque dixerint
II Esdrae, vui, 4.
vobis, servate et facite : secun- facitis eum filium gehennje du-
dum opera vero eorum nolite plo quam vos.
facere : dicunt enim et non fa- 16. Vse vobis, duces Cifici, qui dicitis :
ciunt. Quicumque juraverit per tem-

4. Aiiigant enim onera gravia et im- plum, nihil est : qui autem ju-
portabilia, et hu- imponunt in raverit in auro templi, debet.
meros hominum digito autem : 17. Stulti et caeciquid enim majus !
suo nolunt ea movere ». est? aurum, an templum quod

5. Omnia vero opera sua faciunt ut aurum?
sanctificat
videantur ab hominibus : dila- 18. Et quicumque juraverit in altari,
latant enim phylacteria sua, et nihil est quicumque autem ju-
:
magnificant fimbrias 2. raverit in dono quod est super

6. Amant autem primos recubitus in illud, debet.
coenis, et primas cathedras in 19. Cseci quid enim majus est? do-
!
synagogis \ num, an altare quod sanctificat

7. Et salutationes in foro, et vocari donum ?
ab hominibus Rabbi. 20. Qui ergo jurat in altari, jurat in

8. Vos autem nolite vocari Rabbi ^ : eo et in omnibus quse super
unus est enim Magister vester, illud sunt.
omnes autem vosfratres estis. 2 i . Et quicumque juraverit in templo,
9. Et patrem nolite vocare vobis su- jurat in illo et in eo qui habi-
per terram ^ unus est enim : tat in ipso.
Pater vester qui in coelis est. 22. Et qui jurat in coelo, jurat in
10. Nec vocemini magistri quia Ma- : throno Dei et in eo qui sedet
gister vester unus est, Christus. super eum.
11. Qui major est vestrum erit mi- 23. Vae vobis, Scribs et Pharisasi
nister vester. hypocritse, qui decimatis men-
12. Qui autem se exaltaverit humilia- tham», et anethum, et cymi-
bitur, et qui se humiliaverit num, et reliquistis qu£e gravio-
exaltabitur *.
ra sunt legis, judicium, et mi-
i3. V« autem vobis, Scribge et Phari- sericordiam, et fidem. Haec
Scei hypocritae : quia clauditis oportuit facere, et illa non omit-
regnum coelorum ante homi- tere.
nes vos enim non intratis, nec
: 24. Duces cseci, excolantes culicem,
introeuntes sinitis intrare. camelum autem gluttientes.
14. Vê vobis, Scribse et Pharisaei hy- 25. Vas vobis, Scribae et Pharisasi hy-
pocritEe quia comediiis domos
: pocritê : quia mundatis quod
viduarum \ orationes longas deforis est calicis et paropsidis,
orantes : propter hoc amplius intus autem pleni estis rapina
accipietis judicium. et immunditia.
i5. Vas vobis, Scribae et Pharisaei 56. Pharis£ee ca^ce, munda prius quod
hypocritê : quia circuitis mare intus est calicis et paropsidis,
ei aridam ut faciatis unum prout fiat id quod deforis est mun-
selytum, et cum fuerit factus, dum.
' Luc. XI, 46; Act. xv, <0. " Malach. i, 6.

» Dculer. vi, 8, et xxii, 12 ; Numer. xv, 38. ^ Luc. XIV, H, et xvni, 14.
' Marc. XII, 39 ; Luc. xr, 43, et xx, 46. ' Marc. XII, 40 ; Luc. xx, 47.
* Jacob. *
III, 1. Luc. XI, 42.
!
IN EVANG. MATTILEI, XXHI-1. 2, 3. 01
27. Vx vobis Scribae et Pharis?ei phetas, et sapientes, et Scribas :
hypocritae : quia similes estis ct ex iliis occidetis, ct cruci-

sepulcris dealbatis, quae a foris figetis, et ex eis Hagellabitis in
parent hominibus speciosa, in- synagogis vestris, et perseque-
tus vero plena sunt ossibus mini de civitate in civita-
mortuorum, et omni spuci- tem :
tia. 35. Ut veniat super vos omnis san-

28. Sic et vos a foris quidem paretis guis justus qui effusus est super
hominibus justi, intus autem terram, a sanguine Abei justi ^
pleni estis hypocrisi, et iniqui- usque ad sanguinem Zachariae,

tate. filii Barachiai^, quem occidistis
29. Vae vobis, Scribse et Pharisgei hy- inter tempium et altare.
pocritae, qui sdificatis sepulcra 36. Amen dico vobis, venient haec om-
Prophetarum, et ornatis monu- nia super generationem istam.
menta justorum, 37. Jerusalem, Jesusalem, quae occi-
30. Et dicitis ; Si fuissemus in diebus dis Prophetas et lapidas eos
patrum nostrorum, non esse- qui ad te missi sunt, quoties
mus socii eorum in sanguine volui congregare fiiios tuos,
Prophetarum. quemadmodum gallina congre-
3i. Itaque testimonio estis vobismet- gat pullos suos sub alas, et no-
ipsis, quia filii estis eorum qui luisti *
Prophetas occiderunt. 38. Ecce relinquetur vobis domus

32. Et vos implete mensuram patrum vestra dcserta.
vestrorum. 39. Dico enim vobis, non me videbi-
33. Serpentes, genimina viperarum, tis amodo, donec dicatis Be- :
quomodo fugietis a judicio ge- nedictus qui venit in nomine

hennfe '? Domini.
34. Ideo ecce ego mitto ad vos Pro-
describlt, quare sunt abjiciendi, et con-

IN GAPUT XXIII MATTHJEI demnandi.
Dividitur autem in duas partes : in
ENARRATIO. quarum prima circumstantias aggravan-
vantes peccata eorum describit in so- :
cunda autem interminationes maledi-

« Tunc Jesus locutus est ad turbas et ctionum ponit, cum speciali peccatorum
ad discipulos suos, determinatione, ibi, t- 13: « Vse autem
vohis! »
Dicens : Super cathedram Moysi se-
Tn prima harum partium tria conti-
derunt Scribse et Phariseei.
nentur peccata aggravantia, scilicet su-
Omnia ergo qugecumque dixerint blimitas potestatis, doctrina veritatis, et
vobis, servate et facite. » simulatio sanctitatis. Sublimitatem pote-
statis ambivit Lucifer, scientiam veritatis
concupivit Adam, simulationem sancti-
Haec est pars, in qua specialiter causani tatis praetendet Antichristus. Istorum au-
'
Supra, iii, 7. 3 IlParalip. xxiv, 22.
^ Genps. IV, 8 ; ad Wohv. x\, 4. ^ Luc. xiii, 34.
tem iniqaitas ex omnibus capitibus ma- « Omnia ergo quaecumque dixerint
lorum congeritur, et agj^regatur. vobis »
Prsernitlit autem h>angelista, quod il-
listamquam indignisabeunlibus, « docuit De cathedra Moysi procedentia. Apo-

turbas,^) adhucdevotas, « et dlsclpulos, « cal. IV, 5 De throno procedebant ful-
:
futuros rectores Ecclesiarum. Simile, gura, ct voces, et tonilrua : fulgura si-
Supra, V, 1 et seq., et Luca, vi, 20 e^. gnorum, voces docentium, et tonitrua

seq., quod videns Jesus turbas ascendit judiciorum. « Servate, » permemoriam,
in montem, et postea elevatis oculis in « et facite » per opus. Deuter. xvii, 10 :
discipulos, dixit : Beatl pauperes spiri- Facies quodcumque dixerint qui prse-
tUy etc. suntloco quem elegerit Dominus. Dicit
autem Omnia qusecumque, » et non
: «
quomodocumque, quia legem dicunt, et

« Super cathedram Moysi. »
hsec retinenda est : sed carnaliter inlel-
ligendam dicunt, et hoc modo tenenda
Qui, sicut dicit, PsaL i, \: In cathedra non est. Sic ergo ostensa est veritas doc-
non sedit, utperversa doceret.

pestilentise trinae.
Dicitur enim cathedra sedes cathechi- De simulatione autem sanctitatis dicit:
zandi, sive docendi. Et sedet in cathe-
dra pestilentiaj, qui ad iniquitatem con-

cessa sibi abutitur potestate. Et hoc « Secundum opera vero eorum no-
modo Christus exhibitor gratise, quem lite facere : dicunt enim, et non fa-
prffifiguravil Moyses, non sedit in cathe-
ciunt.
dra. Superius etiam, xxi, 12, evertit ca-
Alligant enim onera gravia et im-
thedras vendentium columbas simonia-
nec queesivit
portabilia, et imponunt in humeros
corum, et non sedit in eis :
cathedram ambitionis, quee quaeritur po- hominum : digito autem suo nolunt
testate saeculari. Eccli. vii, 4 Noli quse- : ea movere, »
rere adomino ducatum, nec a rege ca-

thedram honoris. Sed in auctoritate pu- Et habetduas partes, scilicet ostensio-
blicae doctrinae sedit Christus, loquens nem simulationis, et interdictionem imi-
discipulis et turbis. Job, xxix, 7 : In pla- tationis in speciah, ibi,t- 8 : <« Vos au-
teaparahant cathedram mihi. PsaL cvi, tem nolite vocare Rahbi. »
32 Exaltent eum in ecclesia plebis, et
:
Circaprimum quinque dicuntur : quo-
in cathedra seniorum laudent eum. rum primum est generahs prohibitio imi-
Inhacigitur cathedra primum « .seflfe- tationis : secundum est causa prohibi-
runtyi) Dei permissione, non ordinatione, tionis in genere : tertium est ostensio
« Scribse, » per sublimitatem scientiae, austeritatis eorum inducta ad subditos :
« et Pharisdei, » per.falsai religionis pro- quartum, duritia contra passionem infir-

fessionem : et quanto altior gradus, tanto morum quintum, ostensio simuhilionis
:
casus profundior Se-

: quia, Eccli. x, 17 : exterioris vanitatis cum interiori mahtia
des ducum superborum destruxit Deus iniquitatis. Et haec pcr ordinem sunt in
Et, Lucie, II. 52 Deposuit potentes de: littera.
sede, et exaltavit humiles. Recognoscitur De primo dicit « Secundum opera :
ergo etiam in malis auctoritas potesla- vero eorum nolite faccre. » Ad Roman
tis, quae tamen facit ad cumulum dam- i, 21 et 22 Qui prsedicas non furandum,
:
nationis eorum. furaris : quidicis nonmoechandum, moe-

charis. Ideo dicit Apostolus, ad Galat.
IV, 18 : Bonum semulamini inbono sem-
1
IN EVA.\G. iMATTILEI, XXIII-i „>, (1, 7. iV.]
per. Doctrina in malo honiinc acoipien- dura gestabant viscera. Kt motus (li"îli
da est, ct vita spernenda, sicut aurum de minimi signilicat adjutorium, vcl com-
terra tollilur, et terra relin([uilur, et sicut portationem. Contra quod dicit Aposlo-
mella de lierbacoUiguntur, et vilis herba lus, ad Galat. vi, 2 : Alte)' aiterius onera
in proximo peritura per ariditatem relin- portatc : et sic adimplebitis legcin Cliri-
quilur. sti. Sed isti econtra in se sunt concupi-
Et subjungit causam, dicens : « /)ic?«<^ scentiis resoluti, et circa alios austcri.
enim » bona, « et non faciiint. » Contra Amos, vi, G: liihcntes cinum inphialis,
quod dicit Apostolus ad Uoman. xv, 18 : ct optimo umjucndo dclibuti, et nihil
Non audeo aliquid loqui eorum
cnini patiebantur supcr contritione Joscph.
quse per me non efficit Christus. Psal. xi,
5 Dixerunt Linguam nostram magni-
: :
ficabimus : labia nostra a nobis sunt. « Omnia vero opera sua faciunt ut
5
Quis nosler Dominus cst ? Supra, v, J9: videantur ab hominibus : dilatant
Qui solverit unum de mandatis istis enim phylacteria sua, et magnificant
minimis, ct docuerit sic homincs, mini- firnbrias
mus vocabitur in rcqno
^ coelorum. . •,
Amant autem primos
. , . •
i
recubitus in 6
« Alligant enim. »
('^CBm?,, et primas cathedras in syna-
gogis,
Ecce austeritas. Alligare enim est pce- Et salutationes in foro, et vocari
nitentias etstatuta congerere :« gravia, »
qJ^ hominibus Rabbi »
in se, (( et importabilia, » viribus et fa-
cultatibus subditorum : (( ct imponunt, » Hic fit ostensio exterioris simulationis
per injunctionem ct obligationem, (c in cum interiori malitia iniquitatis. Duos
humeros hominum » i\.e hnmoidiCioYyim, ergo paragraphos habet hsec particula :
et ideo fragilium : etideo necesse est, aut in quorum primo exterioris simulationis
frangi humerum, etcadere sub onere, aut ostendit vanitatem ; in secundo, interioris
abjicere onus per contemptum et hoc : malitiae ostendit iniquitatem.
faciunt, quando mandatis Dei carnaliter In primo dicit duo
primo enim tan- :
observatis suas gravissimas immiscent git generaliter corruptam eorum in si-
traditiones. Supra, xv, 6 : Irritum fecistis mulando vanitatem et secundo, probat :
mandatum Dci propter traditionem vc- hoc per certum signum.

5/ram. III Regum, XII, 14, et il Paralip. X, Dicit igitur : « Omnia opcra sua, »
14 Patcr mcus grave vobis imposuit ju-

: quia cogitationes non patent, « faciwit, »
gum, quod ego gravius faciam : patcr non ex charitate vel obedientia : sed
mcusceciditvos flagcllis, cgovcro csedam u ut videantur ab hominibus : » et hoc
vosscorpionibus. Horum imitatores esse vanum est. Ad Galat. i, 10 : Si adhuc
videntur, qui religiosis regulam canoni- hominibus placercm, Christi servus non
cam approbatam super Evangelium
et csscm. Psal. lii, 6 Confusi sunt qui ho- :
professis, tota die novas constitutiones in- minibus placent : quoniam Deus sprcvit
geminant, et praecepta gravia plusquam cos. Supra, vi, 2 et 5 : Amen dico vo-
humana fragilitas. Act. xv,
ferre possit bis,... receperunt mercedem suam. Psal.
10: Quid tentatis Deum, imponere ju- xlviii, 12: Vocaverunt nomina sua in
gum super ccrviccs discipulorum, quod terris suis.
neque patres nostri, neque nos portare
potuimus. (( Dilatant enim. »
n Digito autemsuo nolunt camoverc.^y

Ecce incompassio, quod super afflictos Probatio est a signo evidentissimo.
« Dilalant phylacteria. » Phylacteria fimbriis, magnificare est fimbrias. Psal.
dicunlur a cpuXaaaeiv quod est servare : cxxx, 1 : Neque ambulavi in magnis,

quasi signum servandae legis. Dixerat neque in mirabilibus super me.
enim Moyses, Numer. xv, 38 et seq.,
et Deuter. vi, 8 : Ligabis ea qiiasi si- « Amant enim, etc. »
gnum in manu tua, eruntque ct move-

buntur inter oculos tuos : volens ut in Hic interiorem ostendit iniquitatem.
opere manuum et frequenti conspeclione Est autem ambitio conjuncta gulae, et
oculorum meditationem
cordis, per ambitio conjuncta superbise, et amljitio
lex conservaretur in mandatis. Phari- conjuncta favori populari, et ambitio

saei autem scribebant in membranulis, conjuncta laudi.
et alligabant illas fronti et manibus, Ambitio conjuncta gulae, quod amant
ut per hoc justi apparerent. Et illse « primos recubitus, » quod est ambitio-
membranulse. phylacteria, vasa scilicet nis, « in coenis, » hoc est, quod gulae- est
Evangeliorum parvorum vocantur. Di- conjuncta ;

quia in tali locomeliores da-
cunlur etiam phylacteria, vasa reliquia- pes dabantur, et meliora vina propina-
rum quse quidam devotionis causa tam-
: bantur. Ad Phihp. ni, Multi
18 et 19 :
quam sacrorum amatores circumferunt enim ambulant, c/uos sxpe dicebam vo-
etiam apud Christianos, ut ex hoc de- bis [nunc autem et flens dico) inimicos
voti appareant. Et dicitur ab eodem verbo crucis Christi: quorum finis interitus,
grseco, (fu>.aaffciv, quod est servare. Hsec qiiorum Deus venter est : et gloria in con-
igitur dilatabant, ut longe circumspice- fusione ipsomim qui terrena sapiunt.
rentur. Proverb. xx, 19 : Ei qui sua di- Luc. XIV, 7 : Dicebat autem
ad invita- et
latat labia... ne commisccaris. ios parabolam, intendens quomodo pri-
Et magnificant fimbrias. » Dixerat

« mos accubilus eligerent. Et, t- 10; Cum
etiam Moyses, quod in quatuor summi- vocatus fueris, vade, recumbe in novis-
tatibus palliorum (quae ad modum scapu- simo loco.
lariorum incisa erant) fimbrias facerent, « Et primas, » hoc est, praecipuas
per quas a caiteris gentibus discerneren- « cathedras in synagogis, » quse po-
tur : et illis fimbriis immitebant acutis- nuntur pontificibus : et est ambitio cum
simas spinas, quibus puncti recordaren- superbia, quae est immoderatus amor
tur legis '. Et tales spinas immiscere dignitatum. Isa. xiv^ 13 et 14 Super :
De phylacteriis et firabriis h;EC dicit D.

*
H-kl?"!! en Tephillines de la tete, et les 71-
Fillion in commentariis super Evangeliuni Hu/'n ou Tepliillines de la main. L'obIiga-

Mattheei (Op. cit. p. 438 439) : tion de les porter pendant la priere ou pen-
« Dilata7it phylacteria sua. Les phylacteres dant plusieurs autres actes religieux est de-
ne different pas des mD"Ql"a, mentionnes a duite par les Juifs de ces paroles de Moise au
trois reprises dans fAncien Testament, Exod. livre du Deuteronorae, vi, 6-8: Eruntque verba
XIII, 16; Deuter. vi, 8 et xi, 18; non plus que hsec qux cgo prxcipio tibi hodie in corde tuo... :
des Tephillines, "''SDn, des Juifs modernes. et ligabis ea quasi signum in manu tua, eruntque
Cetaient de petites bandes de parchemin sur et movebuntur inter Leur usage
oculos tuos.
lesquelles etaient ecrits les quatre passages serable d'ailleurs remonter a une assoz haute
suivanls du Pentateuque : Exod. xii, 2-10 ;
11- antiquite, et il est probable qu'il elait general
17 : Deuter. vi, 4-9 ; xi, 13-22. Pliees dclicate- au temps de Notre-Seigneur Jesus-Christ. Le
ment, ces bandes ^laient plac(5es dans une nom de cpuXaxxy^pia, donno au Tephillines par
capsule en basane, laquelle etait elle-meme les Juifs Hellonistes, signifie proservatif : peut-
fix^G sur unn laniere de cuir dont les deux ex- otre ravait-on choisi pour exprinior que cet
tremites servaient a attacher tout Tappareil orneraont sacre otait un synibole visible rap-
soit an front, soit au bras gaucho. U y avait pelant a IJsra^lite qu'il doit fidelemont ob-
ainsi deux soilcs dc Tophillinos, los "CNl- server les divins preceptes (iei {xvr^fjiTjv lyetv
I
:
IN RVANG. MATTHÎ, XXIII- 7, 8. 65
astra Dci cxaltaho solium nirum, sedcho fratres mei, scicnlcs quoniam maius iu-
in motite testamenti, in laterihus Aqui- dicium sumilis. Acl Iloiaaii. ii, I!) et 20 :
lo)iis. Ascendam supcr altitudincm nu- Confidis tcipsum csse erudilorcm insi^
biurn, similis ero Altissimo. pientium, matjistrum infanlium.
« Et salutationes in foro. »
«Vosauteni iiolite vocari llabbi

»
AmLilioest cuni cupidincliumanifavo- unus est enim Magister vester. «
ris. Conlra quod dicitur, Luc. x, 4 : Ne-
mincm pcr viam salutaveritis. IV Rcg. Dissuasio est, ne imitentur cos disci-
IV, 21) : Si occurrcrit tihihomo, non sa- puli in hoc. Et dicit tria : primo enim
lutcscum. intcrdicit appctitum primatus, secundo
« Et vocari ab hominibus Jlahbi. » dat ct inducit formam Immilitatis, tcrlio
Ambitio est cum appetitu vanse laudis. utriusque subjungit causam.
Ambilio cst voluntas ambicns aliquod Est autcm primalus triplcx : unus qui-
vanum, quod magnum coram homini- dcm magisterii, dignitatis, potestatis :
bus vidcatur. VA dicit, « vocari. » Non unus autem formationis in bono virtutis :
enim laborem, et utiiitatem nominis et unus secundum instructionem verita-
exercent, sed vanum nomen appetunt. tis. Dicimus enim Praelatos Ecclesiee ma-
Jacob. ui, 1 : Nolitc plures magistri fieri, gistros disciplinai in potestate judiciaria:
Toj Oeoj, S. Just. Mart., Dial. cum Tryph,) : de se suspendre au cou des editions.miniatu-
peut-t'tre aussi doit-il conserver sa significa- res des Evangiles {parvula evangelia, p(SXta
tion habituelle d'an]ulette, a cause des idees l-iixpa), pour faire parade dc leur devotion et
superstitieuses que les Juifs d'autrefois (Cf. de leur foi. »
Targ. ad Cant. viir, 3 ; Winer, Realwoerter- « Magnificant fmbrias.

Autre allusion a une
»
hiich, s. V. Amulete, Phykicterien) et d'au- piatique religieuse Juifs. des
Ces fmbrix
jourd'hni (Cf. Coypel, le Judaisnie, p. 65) ont elaient des franges de laine bleu (en hebreu
attaclie a son emph)i. Les dimensions de cha- n'yi% tzizzHh en grec xpac7-£oa) que les He-
;
cune des parties dont composaient les Te- se breux, eu vertu d'une prescription divine,
phillines avaient et^ d^terminees mathemati- Cf. Nunier. xv, 38, portaient aux coins de leur
quement, comme toutes choses 1'etaient dans le mauteau, pour se rendre sans cesse present
Judaisme mais les Pharisiens se plaisaient a
: par ce signe exterieur le souvenir des com-
elargir demesurement soit Tetui de basane, mandements de Jehova. De nos jours encore,
rij^^îp? qni contenait les membranes du parles Israelites sont fideles a porler le tzizzilh,
chemin, soit les coutToies, rniy^Sfl, qui ser- comme les phylacteres, a partir de Tage de
vaient a maintenir les phylacteres au bras et treize ans ils les ont toutefois modifies et re-
:
au front: ils une plus grande

alfectaient aiusi legues au-dessous des vetements. Ce ne sout
piete et un plus grand attachement aux moin- plus que deux petits sacs de toile qui tombent
dres observances religieuses. Cest a cela que Tun sur la poitrine, Tautre
le dos a la sur
'e Sauveur fait allusion dans samordante criti- facon d'un scapulaire, et renferment de qui
que. —
Sur les Tephillines oii peut consulter petites franges bariolees de bleu. On recite en
Lightfoot, Hor. Hebr. in h. 1 ; le Diclionnaire bi- les revetant la priere sui\ante:« Sois loue,
blique de D. Calmet au mot Phylacteres ; Bux- « Eternel notre Dieu, roi de TUnivers, qui
torf,Synag. jud. c. ix ; id. Lexic. talm. p. 1743 ; « nous as sanctifies par tes commandements et
le Dictionn.encyclopedique de Wetzer et Welte, u qui nous a donne le precepte des tzizzith. »

trad. par Goschler ; Leon de Modene, Ceremo- Cf. Coypel. op. cit. p. 66. — Les Pharisiens
nies des Juifs, i, 11,4, etc. Les Perses avaient de meme que leurs
dilataient leurs franges
aussi un appareil de priere analogue a celui des Tephillines, et pour
un motif semblable. S.
Juifs ; de meme les Indiens qui se muuissent Jerome ajoute dans son commentaire qu'ils
des sainis cordons desBrahmanes. S. Jer6me y inseraient en outre des epines tres aigues
et S. Jean Chiysostome menlionne«it, mais qui leur dechiraient les pieds a chaque pas :
pour la condamner, la coutume qu'avaient de ils se donnaient ainsi un plus grand air de
leur temps certaines mulierculx chretiennes saintete. »
xxi
:
66 D. ALH. MAG. ORD. PR.ED.
et magistros scliolae dicimus magistros in gratia, Et dicit duo, cequalitatem vi-
imbuenles nos ad scientiam e1 for- :

delicet, et primatus proliil)itionein.
manles nos in gralia sacramentali di- De aequalitate dicit : « Omnes autem

cinms patres:etin liis trii)us interdicit vos fratres estis,» in gratia et esse spiri-
appelitum principatus, oi suadet actum tuali formati ex uno Patre. Ad Ilebr.
humilitatis et utilitatis. III, 1 : Fratres sancti, vocationis ccelestis

Dicit igitur : « Vos auleni, » quorum participes. Ad Hebr. u, 11 et 12 ; Avn
juslitia debetabundare super justitiam confunditur Christus fratres eos vocare,
Pharisiiiorum et Scribarum, « nolile dicens : Nuntiabo nomen tuum fratri-
vocari liabbi. » iNon interdicit esse, sed bus meis : et parum ante reddit rationem,
ne vacnum nomen appetamus. 1 Petr. y. 11 Qui enim sa)ictificut,
: et qui san-
V, 3 : NuH ul domhianles in cleris, sed ctificatur, ex uno omnes.
forma facti ijregis ex animo. Supra, xx,

26 : Non ila eril inter vos, etc. Unde subdit : El » ideo, (Kpalrem, »
«
« Uniis est enim, » formaliter, hoc est, vos in gratise esse formantem, cum for-
unicus : quia in his quoe sunt superiori- matio gratiae non nisi a Deo sit, et non
tatis, soius Christus magister est et Do- a Piaelatis, « nolite vocare vobis supcr
minus. Joan. xiii, 13: Vos vocatis me terram : » quia haec gratia de Patre
Mayister, el Domine et bene dictis : coelesti est. Supra, vi, 9 : Patcr noster,
sum etenim. Omnes enim sumus disci- qui es in coilis.
puli Dei. Necest Praelationis ministerium Et subjungit rationem : « Unus est
super nos nisi vicarioruni Dei, propter enim Pater vester, » formans in esse
quod illi sunt ministri, non magistri : gratiae, « qui in coelis est. » Ad Eplies.
et dispensatores,nondomini.I adCorintli. ni, li et 15 : Flecto genua mca ad Pa-
XII, : Dioisiones ministeriorum sunt, trem Domini nostri Jesu Christi, ex ([uo
idem autem Dominus. Hic interdicit ma- omnis paternitas in coelis et in terra no-
gisterium Praîationis, sed non actum, minatur. Malach. ii, 10 : Numquid non
I ad Corintli. iv, 1 : Sic nos existim<it pater unus omnium nostrum ? Secun-
homo ut ministros Christi, et dispensa- duiii aflectum tamen aliqui patres di-
torcs mysleriorum Dei. cuntur a Religiosis, sed non formatores
in esse gratiae. Ad Hebr. xii, 9 : Patres
carnis nostrse eruditores habuimus, et
« Omnes autem vos fratres estis. reverebamur eos : non multo magis ob-
iemperabimus Patri spirituum, ct vive-
9 Et patrem iiolite vocare vobis super
mus ?
terram : unus est enim Pater vester
qui in ccelis est.
« Nec vocemini magistri, »
10 Nec vocemini magistri : quia Ma-

gisler vester unus est, Christus. Prima illuminationis auctoritate,
Qui major est vestrum, erit minister « cjuia magister vester u?ius, » hoc est,
II unicus, « est Christus, » qui illuminot
vester.
omnem hominem voiientem in Jiunc
Qui autem se exaltaverit liurailia-
19 mundum, quia est luxvera ^. Sicut eniin
bitur, et qui se humiliat exaltabi- quia color movet secundum actum lu-
tur. » cidi,omnis colorum ilUuminatio refer-
tur ad lucem, et omnis lux ad solem eo :
Inlei-dicit hic primatum formationis quod omne quod est in multis, est primo
' .Inlill. I, <•.

IN EVANG. MATTHiEI, XXllI-11, 12, 13, 14. 67
iii uno ali([iio qiiod est causa omuiuni nostras, et in spiritu constituti Jiumi-
illoruni omnis illuminalio intellcctus
: ita liato, dicamus /loites
servientes illi,
licet sit in multis, tamen est in uno pii- Domino, ut secunduni volwdatem suam
mo, quod causa est oninium illumina- sic facial nohiscum misericordiam suam.
tionnm et lioc est lumen intellectus di-

: De humilitate oris, Eccli. xxxv, 21 :
vini, quod est Verbum Patris, lumen de Oralio humilianlis sc, nubes penotrabit.
lumine, Dominus Jesus Christus, qui .ludilh, IX, in : Jlumilium el mansueto-
de se dicit, Joan. viii, 12 : E(jo snm lux rum semper tibiplacuit deprecatio. De
muntli. Sunt tamen sub ipso Doctores humilitate operis, ad Philip. iii, 21 :
mulli, ab ipso illuminati. Matth. xi, 27: Hcformahit corpus humilitatis nostrse.
Nemo novit Patrem nisi Filius, et cui I)e tribus 1,2:
simul, ad Ephes. iVj
volue?'it Filius revelare. Ohsecro vos, ego vinctus in Domino, ut

dique amhuletis vocatione qua vocati
(( Qui majop est vestrum. » estis, cum omni humilitate. Tfumilitatem
autem tria custodiunt, considoratio vi-

Formam actum humilitatis in-
et delicet propriae frapîlitatis, assiduitas
dicit, ut qui major est, palris vice et subjectionis, et comparatio melioris.
magistri, « erit sicut minister vester. » Primam non curavit Adam, secundam
Supra, XX, 28 : Sicut Filius hominis contempsit Lucifer, tertiam non cura-
non venit ministrari, sed ministrare, et bit Antichristus. Et ideo Adam voluit
dare animam siiam redemptionem pro esse sicut Dii, et Lucifcr Praelatus se-
multis. Ad Philip. ii, 7 « Seme- :
dere, et Antichristus cx.toIletur super
tipsum cxiiiauivit fonuain servi acci- omne quod vocatur Deus, aut quod co-
piens. litur.
(( Qui autem se exaltaverit humilia-

bitur. )) « Vae autem vobis, Scribse et Pha- 13
rissei hypocrita? : quia clauditis re-
Ratio est preeinductorum ex justiticC
gnum ccelorum ante homines : vos
ordine. Luc. xiv, 11 : Omnis quise exal-
tat, humiliahitur. enim non intratis, nec introeuntes
« Et qui se humiliat exaltahilur . » sinitis intrare.
Job, XXII, 29 : Qui humiliatus fuerit, Va3 vobis, Scribae et Phariseei hypo-
Proverb.
14
erit in gloria. xxix, 23 : Su- critffi : qnia comeditis domos vidua-
perhum sequitur humilitas, et humilem
rum, orationes longas oi antes : pro-
spiritu suscipiet gloria. TTumiliari de-
pter hoc amplius accipietis judi-
bemus corde, ore et opere : corde in
sensu, ore in verbis et oratione, opere in cium *. »
humilitatis obsequio. De humilitate cor-

dis, Supra, xr, 29 : Discite a me, quia Hic per ordinem ponuntur sepfem vse,
mitis sum, et humilis corde. Judith, qu.T} sunt septem maledictionis intermi-
VIII, l()etl7: Ilumiliemus illi auimas nationes propter septem corruptiones
NoTA editionis I.ugciunensis Antiqui iibri

•
:
u manuscrits E, F, G, H, K, etc, on reproche
non habent istud vne. HcTc ait D. Fillion » l.a : « a ce verset d'avoir ete omis par les manus-
« critique a dirige depuis longtemps de se- » crits grecs B, D, Z. et ver-Sinait , par les
« rieuses attaques contre rauthenticite de ce sions armenienne, saxonne, rilala, par pln-
verset. Independamment de la Iransposition (1 sieurs manuscrits de ki Vulgate, el par plu-
« avec le verset 13«, transposition qui se « sieurs Peres. Aussi Albert le-Grand le regar.
« trouve dans quelques versions, et dans les K (lait ii deja comnie une interpolafion. -•
(I.a
68 D. ALB. MAG. ORD. FRJED.
quse erant in eis. Et duae primae quidem Augustinus : « Defectionem veritatis se-
sunt contra veritatem doctrinoB : duae au- « quitur mendax hypocrisis. »
tem secundae, contra veritatem justitiae : Est autem triplex perversitas hypo-
et tres tertiai sunt contra veritatem vitoe : crisis hujus : claudendo viam veritatis,
omnes autem sunt contra proximum : et non intrando per fidem, et alios prohi-
ideo octava, quae secunda ponitur in bendo per veritatis occultalionem.
quibusdam libris, « Vse vohis, Scribse De prima dicit « Qui clauditis re- :
et PharisiFi liypocritce : quia comeditis, gnum coelorum. » Luc. xi, 32, dicitur:
etc, » non est de veritate litterae, sed de Quia tulistis perclavem scimtise, scilicet
Marco, xii, 40, ct Luca, xx, 47, inter- auctoritatem discernendi inter lepram et
posita est ista malcdictio. lepram. Regnum enim ccelorum etiam

Primae dua) maledictiones, quae sunt quando via quae ducit ad re-
clauditur,
contra veritatem doctrinae diircrunt : quia gnum, occultatur et hoc faciebanttollen- :
prima est de occultatione veri in doctri- do et occultando mysteria Scripturarum,

na, et secunda est de introductione quae ducunt ad Christum. Finis enim
falsi erronei, sicut expresse patet in lit- legis, Christus, ad justitiam omni cre-
tera. denti ^.
In prima maledictione duo sunt, male- « Ante homines, » idiotas, in quorum

dictio videlicet impietatis, et impietatis persona dicitur in Psalmo cxvii, 19 :
nocumonlum. Aperite mihi portas justitise, ingrcssus

De primo dicit : « Vss aittem vohis, » in eas confitchor Domino. De talibus
eeterna) maledictionis, « Scrihie » pro- enim dicitur, Isa. xxii, 22 Daho clavem :
pter scicntiae sublimitatem : qiiia iii- domus David super humerum cjus : ape-
tellcctus honus omnihus facientihus riet, et non erit qui claudat : et claudet,
eum >. De non facientibus autem, et et non erit qui aperiat.
scientibus dicitur, Luc. xii, 47 : Servus De secunda dicit : « Vos cnim non in-
qui cognovit voluntatcm domini sui, ct tratis, » per fidem, ut veniatis ad Cliri-
non secundum voluntatem cjus,

fecit slum, perquem accessum habemus ad
plagis vapulahit multis. « Et Phari- Patrem ^ Joan. vii, 48 Numquid ex :
ssei, » propter religionis professionem :

Principihus aliquis credidit in cum, aut
quia dicitur, Proverb. vi, 12 : Ilomo ex Pharisseis Joan. v, 44 : Quomodo vos
apostata, vir inutilis. Quanto enim potestis credere, qui gloriam ab invicem
altioris sanctitatis est gradus, tanto pro- accipitis : et gloriam quse a solo Deo
fundior est casus. est^ non quseritis ? Tumor enim mentis
His ergo prae aliis, « Vse ! » Eccli. in eis impedivit introitum salutis. Supra,
XLi, 11 : Vse vohis, viri impii, qui dere- xviii, 3 : Nisi conversi fueritis, et efficia-
liquistis legem Domini Altissimi. Isa. v, mini sicut parvuli, non intrabitis in re-
20 : Vie qui dicitis malum honum, et gnum coelorum.
bonum malum ponentcs tenchras lucem,
: De tertia dicit : « Nec introeuntes , y>
et lucem tcnehras : ponentes amarum in hoc est, intrare volentes, « sinitis in-
dulce, et dulce in amarum ! trare, » quia turbam paratam credere
« Ilypocritae .,
» aliud simulantcs, et retrahitis. Luc. xi, 52 Et eos qui in- :
aliud existentes. Job, xiii, IG: Non vc- troibant, prohihuistis. Proverb. iii, 27 :
niet in conspectu ejus omnis hgpocrita. Noli prohihere benefacere ewn qui
Saiiite Hible, Kvauf,'. selon. S. Maltliieu, jiag. et Luc. XX, 47 . (Nola editoris.)
442.) Kt ideo i,u])Ci- istuni y. 14 uullaiu lacil ' Psal. cx, iO.
enarratioiiem D. Albertus, sed commentat ^ Ad Roman. x, 4.
illud v,e iti cnarralioncm super .Mar c. 50,
>
Cf.ad Roman. v, 2.
:
IN EVANG. MATTHÎ, XXIII-15, 16, 17, 18, 19, 20, 21,22. 00
potesl : si vales, ef ipse benefacere. Non verae fidei nocumentuin : quia vos tan-
sunt similes ei, qui dicit, Luc. xiv, 23 : tum in circumcisione, ihi aulem et in
Compelle intrare, ut impleatur domus circumcisione ct in pra^putio excilant in
mea. hdeles persccutionem. Isa. lix, 5 : Qui

comederit de ovis eorum, morietur : et
quod confotum erumpet in regulum.

est,
« VcG vobis, ScribiB et Pharisan Vel, « duplo quum vos,» quia vos in mor-
tuis speratis ceremoniafibus: isti autem
hypocrita) : quia circuitis mare et ari-
et in his sperant, etjustitiam naturalem
dam ut faciatis unum proselytum, et
negligunt. Vel, « duplo,» quia scientiam
cum fuerit factus, facitis eum filium additis, quae est aggravans. IlPetr. ii,21 :
gehennai duplo quam vos. » Melius erat illis non cognoscere viam
justitise, quam post agnitionem retror-
Verbum est contra veritatem doctrinae :
sum converti ab eo, quod illis traditum
et est per immissionem erroris, ut ex est, sancto mandato. Prima expositio est
multiphcatione falsoe superstitionis ma- mehor.
jor sit faslus ambitionis. Et tanguntur
tria, interminatio videhcet maledictio-
nis, studium suse ambitionis in dilata- « Vae vobis, duces cseci, qui dicitis : 10
tione erroris, et aemulalio reatus in dis-
Quicumque juraverit per templum,
cipuhs erroris.
nihil est : qui autem juraverit in
De primo dicit : « Vse vobis, etc. »
Isa. V, 18 : Vx qui trahitis iniquitatem auro templi, debet.

in funiculis vanitatis, et quasi vinculum Stulti et cffici ! Quid enim majus 19
plaustri peccatum ! esf?aurum, an templum, quod san-
« Qui circuitis. » Psal. xr, 9 : In cir- ctificat aurum ?
cuitu impii ambulant. Job,i, 7: Cir-
Et quicumque juraverit in altari, 18
cuivi terram. Veritas enim recta est
nihil est: quicumque autem juraverit
error autem perfidia^ vadit per ambages.
« Mare, » in insuhs, « et aridam,y> in aliis in dono quod est super illud, debet.
terris, ut erroris vestri multi fiant dis- Gseci ! Quid enim majus est ? donum, 10
cipuh : et sic Ecclesiam de gentibus cre- an altare quod sanctificat donum?
dituram vestro addatis fastui. Supra, jurat in eo
Qui ergo jurat in altari, »o
XXI, 38 : Occidamus eum, et habebimus omnibus quse super illud sunt.
et in
hereditatem ejus. « Ut faciatis unum, » for-
Et quicumque intraverit in templo,
maliter,hoc est, qui in errore conveniat
urat in illo et in eo qui habitat in ipso.
vobiscum, « proselytum, » advenam de j
gentibus ad vos conversum. Jerem. xvu, Et qui jurat in coelo, jurat in throno
1 1 : Perdix fovit quas non peperit : fecit Dei et in eo qui sedet super eum. »
divitias, et non injudicio.«Et cum fuerit

factus, » per perversitatem erroris, « fa- Ilic ponit duo vae contra veritatem
citis eum hoc est, na-
filium gehennae, » mandatorum. Primumest contra
justitise
tum ad gehennam hlius enim gehennge : rectitudinem juramenti, quod est finis
vocatur, quo modo filius perditionis, II ad controversiee ad confirmationem inter
Thesal. ii, 3. Et, filii hujus saeculi^ Luc. homines secundum est de compara-
:
XVI, 8 et Joan. viii, 44 : Vos ex patre : tione mandatorum, in qua praefertur mi-
diabolo estis : et desideria patris vestri nus majori et hoc etiam fit in jura-
:
vultis facere. « Duplo quam vos, » quia mento, sicut patebit. Non enim au-
imbuti errore vestro, duplum ferunt debant aperte docere contra mandala :
70 D. ALB. MAG. ORD. VBMTi.
quia non fuisscnt liypocritiB. Sed

sic tomplum, « dcbeL » hoc est, obligatui
contra ordinem mandatorum docebant, Vel, (( debet » hoc solverc per quod ju-
propler qutpslum minora majoribus di- rat.Voluerunt forte implere, quod dixit
ccnles esse prieferenda. David Domine, dilcxi decorem domus
:
primo autem, quod est contra or-

In iu.-e '
. A ggei, ii, et 10: Meum est argcn-
dinem juramentorum. tangit duo falsi- :

lum, et meum est aurum. Magna erit
tatis objurgationem, et verilatis doctri- (jloria domus istius novissimse plus quam
nam. primse.
autem objurgationem tangit

Falsitatis
« Stulti, »
dupliciter penes duo juramenta, in auro
templi, et in dono allaris.
Utrumquc autem tangit duplicitcr :
Per superbiam slantes in allo, « et
primo enim maledicit errorem, et se- cseci, » per errorem. Quid enim ma-
«
cundo convincit per rationem. jus est ? aurum, » sanctificatum, « an
Dicit igitur : « F/e vobis !» Isa. x, 1,

templum, » sanctificans, « c/uod sanctiji-
2 : Vx qui condimt leges iniquas, et scri- cat aurum ? » Regula enim est per se
bentes injustitias scripserunt, ut oppri- nota, quam scribit •Apostolus, ad Hebr.

merent in judicio pauperes, vim et face- VII, 7 : Sine ulla contradiclione, quod
rent causse humilium populi mei ! minus est a meliore benedicitur : et ideo
« Duces cseci. .» Ad Roman. ii, 19 :

stulli sunt et ceeci, qui contra hoc ali-
Confidis teipsum esse ducem cxcorum, quid dicunt. Deuter. xxxii, 3 et 6 : Gene-
lumen eorum qui in tenebris siint. Do ratio prava atcûe perversa ! Hseccine
^'^ddis Domino, popule stulte et insi-
centes enim alios duxerunt in cfecitatem
justitise. Isa. lvi, 10: Speculatores ejus piois ? Isa. XLii, 19 : Quis csecus, nisi
cseci omnes. Matth. xv, 14 : Csecus si

qui venumdatus est, sciUcet ut faciat
cseco ducatum prsestet, ambo in foveam malum ? Et, ibidem : Quis csecus nisi
cadunt. servus Domini ?

Qui dicitis : Quicumque juraverit
«
per iemplum, nihil est. » Traditio enim

« Et quicumque juraverit in altari,
vim legis habens, fuit data a Pharisseis, nihil est. »
quod in contentionibus non juraretur per

lemplum : et si quis jut-aret per tem- non tenetur perjurii obnoxius:
lioc est,
plum, quod non valeret, nec teneret ju- Et nota, quod templum locus fuit propi-
ramentum. Si autem juraret per auium tialionis hominum, sicut patet, III Reg.
quod oirerebatur in templo, quod hoc viit, per totum. Altare autem locus fuit
juramentum teneret. Et si convinceretur sanctificationis eorum quee sunt propter

de perjurio, solveret tantum auri quan- hominem homini concessa.
tum fuit per quod juravit et hoc aurum : « Quicumque antem juraverit in dono
solvebatur Sacerdotibus et Pharisseis. Et quodcsi superillud, dcbety » hoc esl, te-
hoc est, quod dicit. Contra hoc autem netur solvere: patet littera per antedicta.
estquod dicitur, Genes. xxviii, 17: Quam Isa. lx, 7 : Offereniur super placabili al-
terribilis est locus iste! non est hic aliud iari meo, et domum majestatis mese glo-
nisi domusDei, etporta cceli. Et, ibidem, rificabo.
y. IG : Vere Dominus est in loco isto^ ct
ego nesciebam. » « Caiei I »
« Qui autem juraverit irt auro tem-

pli, » quod in auro fertur ad ornandum T Rt^g- xi, 2 : In hoc feriam vobiscum
< Psal. x\v, «.

.
IN EVAN(,. MATTH.EI, XXIIM9, 20, 21, 22, 23, 24. 71
/(Bdiis, ut eritam omninmvestrum oculos «Va3 vobis,!Scribajet Piiariscni hypo- 't\l
dextros. critaR, qui decimatis mentham, et ane-

Quid enim majus est, » iii sanctilate,
(»
thum, et cyminum, et reliquistis qu<r;
« donum, » oblationis, « an aUarequod
graviora sunt legis, judicium, et mi-
sanetificat donum ? » Expone sicut prius.
sericordiam, et fidem. Haec oportuit
Hieronymus dicit, quod « huic siniile,
« quid nunc majus esse juramentum :
facere, et illa non omittere.
« per Evangelium, quam per Deum : et Duces caeci, excolantes culicem, 34

« magis timent perjurium iii Evangelio camelum autem gluttientes. »
« quam in Deo jurantes, «
Secundum vce de erronea mandatorum

« Qui ergo jurat. » comparatione, quce causata est ex avari-
tia.Et dicit tria : maledictionis intermina-
Traditio est veritatis. Kt dicit tria : tionem, veritatis eruditionem, et ciecita-
addit enim coelum duobus pra?inductis : tis objurgationem.

quia templum typus est coeli, sicut dicit Circa primum dicit duo, curam videh-
Damascenus. cet, quam habent de minimis ad quae-
Dicit igitur « Qui ergo jurat in al-: stum pertinentibus, et incuriam de maxi-
tari, )) cujus sanctitas causat sanctitatem mis ad cultum Dei ordinatis.
doni, « jurat in eo » quidem, « et in Dicit ergo : « K« uo6w .^) Isa. xxix, 15:
omnibus quas supcr illud sunt, » quia VcV qui profundi estis corde, ut a Do-
non habent sanctitatem nisi altaris. Licet mino ahscondatis consilium : quorum
enim multa sint, tamen una est forma sunt in tenebris opera^ et dicunt : Quis
sanctitatis, per quam juratur. Dilferunt videtnos?
tantum per causam et causatum : et ideo « Scribse et Pharisgeihijpocritce. » Job,
major est in altari. viii, II : Numquid virere potest scirpus
absciue humore ? aut crescere carectum
« Et quicumque juraverit in tem- sine acjua ? Scirpus extra viret et intus
plo, » vacuus est, et similiter carectum : et ideo
quaerit refrigerium insipidum van?e lau-

« Jurat » quidem « in illo, » non dis, et lucri temporahs.
absolute, sed jurat « in eo qui habitat « Qui decimatis. » Ecce perversitas
in ipso, » hoc est, in Deo^ ad quem re- hypocrisis. Et exponit Chrysostomus,.
ferunt juramenta : quia ipse est qui san- « decimatis, decimas datis de
» hoc est,
ctiticat templum. Psai. x, 5 : Dominus in minimis, ut a Sacerdotibus justi praedi-,

templo sancto suo.V%ci\. xlv, 5: Sancti- cemini. Luc. xvni, H et 12 : Non sum
ficavit tabernaculum suum Altissimus sicut cseteri hominum, raptores, injusti,
adulteri: velut etiam hic publicanus. Je-
« Et qui jurat in ccelo. » juno bis in sabbato, decimas do omnium
quse possideo . Hieronymus exponit, « de-
Hoc addit : quia templum est typus cimatis, » hoc est, decimas exigitis. Et
coeh. « Jurat in throno Dei. » Nec ibi prior expositio magis est secundum htte-
sistit, quia veritas divina confirmat jura- ram.
mentum. Et ideo subdit : « Et in eo qui « Mentham. » Mcnlha est minimum in
sedet super eum. » Supra, v, 31 : Neque oleribus, « et anethum, et cgminum, »
per caelnm juraveritis, ciuia thronus Dei quae sunt minima in granis, sive semini-
est. Psal. xLiv, 7 : Sedes tua, Deus, in bus. Hoc enim olusculo, et seminibus
Sccculum sseculi : virga directionis virga pauperes utuntur potius in condimentum
regni tui. quam in cibum : et tales a morali Philo-
:

sopho y.E[jL6 hoc cst, granorTim cy-
-./.£<;, facientem judicium, et quserentem fidem
mini compulalores vocantur el dicun- '
: De misericordia, Proverh. ui, 3 : Mise-
lur grsece [jir/.poy.tvcuv&t, hoc est, in par- ricordia et veritas non te dcseroni. Je-
vissimis magnam vim facientes. Bernar- rem. l, 42 : Crudelcs sunt et immiseri-
dus Optimi videlicel festimatores re-
: « cordes. De fidc, Jerem. vir, 28 : Periit
« rum, qui magnam dc minimis, et nul- fides , ei ahlata est de ore eorum. Isa. i,
« lam penitus, vel parvam de maximis 23 : Principes tui infideles, socii furum :
» curam gerunt. Cadit asina, et hahet omnes diligunt mwiera, sequuntur retri-
« sublevantem pcrit anima, et non es^ ;

hutiones.
« qui recogitct in corde suo. » Luc. xiv,

5 : Ciijiis vesirum asimis aid hos in pii-
« Haec oportuit facere. »
icum cadet, ct non caniimio extraliet
illum die sabbati ? Et etiam, Luc. xiii,
15 et 16 : Uypocritse, unusfjuisque ve- Confiletur hic, et docet veram manda-

strum sabbato non solvii bovem suum torum compai'ationem^ dicens : « Ilcec, »
aut asinum a prsesepio, et ducit ad- sciUcet judicium et misericordiam et
aquare'^. Hanc autem filiam Abrahse... fidem, « oportuit, » preecepli necessitate

non oportuit solvi a vinculo isto die sab- et coactione legis, » facere. » Michaeae,
bati ? VI, 8 : Indicabo iibi,o homo, quid sit ho-
« Et relinquitis qux graviora, » in num, et quid Deus requirat a te : utique
pondere meriti, et reatu omissionis, facere judiciitm, et diligere misericor-
« sunt legis. » IIoc etiam expressefaciunt diam, et sollicitum ambulare cum Deo
Praelati et Sacerdotes nostri temporis. tuo.
Jerem. vi, 13 : ^ minore iisque ad ma- <f Et illa, » hoc est, solutiones deci-
jorem omnes avaritise siudent. Ilahacuc, marum, « non omittere, » necessitate
II, 9 : Vse qui congregat avariiiam ma- sustentationis ministrorum. Malach. iii,
lam domui suse, ui sit in excelso nidus 10 : Inferte omnem decimam in horreum,
ejus ! Isa. lvi^ 11 : Ipsi pastores ignora- et sii cihus in domo mea.
verunt inielligenliam : omnes viam in
suam declinaveruni, unusquisque ad « Duces cseci. »
avariiiam suam.
Et enumeral maxime ordi- tria, quse Ecce objurgatio. Supiâ, xv, 14 : Cseci
nant communitates hominum. Proximus sunt, ei duces csecorum.
enim aut ordinatur secundum aequum :
« Excolantes culicem et camelum glut-
et sic est a judicium. » Aut secundum tientes. » Culex parvarurn muscarum est
defectus supplementum ettuncest « mi' :

genus quoddam ab aculeo quem oi'e ge-
sericordia. » Aut secundum veritatem stat, sic vocatum : etnascitur exhalatione
et tunc est « fides, » quae est inler homi- humorum : et est mctaphora, quod sicut
nes sine deceptionemendacii. Fides enim in potu facile gluttitur, ita facile trans-
componitur a lieri et dicta et quando : iverunt magnas vitiorum deformitates,
dicta complenlur, fides servatur. De qua^ per camelum deforme et gibhosum
judicio dicitur, Isa. lix, 14 : Conversum animal et magnuin designantur, ut ubi
esi retrorsum judicium, et justitia lo)igc tangebat aliquod eorum damnum, ihi
stetit : quia corruit in platea veritas, et etiani in parvis muUum mordebant ct
sequiias non potuit ingredi. De judicio colabant. Supra, xv, 3: Quare et vos
similitcr et ride,.lerem. v, 1 : Quseritc in transgredimini mandatum Dei propter
plateis Jerusalem, an inveniatis virum iraditionem vesiram ? Majorcm enim vim
* Vel mclius, Jtoiji.jvoy.iii.ot^.tv.oi, avarufi.

TN EVANG. MATTH.^1, XXIlI-2?i, 2fi, 27, 28. 73
fecerunLiii iiuulolis uiauibusniauducaie, iuleriorem iniiuuiidiliain, quoe iion cura-

quaui in fornicalionc. balur ab eis.
Et hoc e. t quod sequilur: « Intus aii-
tem pleni eslis rapina. » Isa. iii, 14 :
llapina pauperis in domo vestra. Na-

« Voe vobis, Scriboe et PharisaQi hy-
hum_, II, 12 : Jrnplcvit pripda speluncas
pocrita): quia mundatis quod deforis
suas, et cubile suum rapina,
est oalicis et paropsidis, intus autem Et immunditia » carnali, quia di-
«
pleni estis rapiua et immunditia. cebant legem non prohibere auimam,

Pharisffie ceece, munda prius quod sed manum : et ideo erant in concupi-
intus est calicis et paropsidis, ut fiat id

scentiis venereorum continue. Ezcchiel.
XIV, 3 : Fili hominis, viri isti posuerunt
quod deforis est mundum. »
immunditias suas in cordibussuis. Daniel,
xiii, 5G : Semen Chanaan, et non Juda,
Tangit hic ea quae sunt contra vitae ve- species decepit te : et concupiscentia sub-
ritalem, secundum quod veritas vanitati vertit cor tuum.
opponitur. Et lioc est in tribus, scilicet
in vanitate observantiarum, et in vani-

« Phariseee casce.»
tate exlerioriscompositionis, etin jactan-
tia sermonis et sanctitatis : et quoad htec
tria per ordinem sunt tria voe.
Objurgatio est cum doctrina recti or-
De primo dicit duo, maledictionem vi- dinis. Thren. iv, 14 : Erraverunt cseci in
deHcet, et objurgationem.
plateis, polluti sunt in sanguine.
De maledictione dicit : « Vse vobis,
« Munda prius quodintus est calicis et
Scribse et Pharisse.i. » Attende, quod paropsidis, » hoc est, cordis ex quo pro-
praecedentia vse magis fuerunt contra do- pinanda est sapientia, et ofTcrendus cibus
ctrinam, Scribarum
quse subse-
est :
virtutis. Jerem. iv, 14 : Lava a malitia
quentia autem magis sunt contra appa- cor tuum, Jerusalem, ut salva fias. Isa.
rentiam vanam, quse est Pharisseorum. 1, Lavamini, mundi estote, auferte
16 :
Dicit igitur : « Vae vobis, etc. » So- malum cogitationum vestrarum ab ocu-
phon. 111, 1 : Vss provocalrix, etredemp- lis meis.
ta civitas, columba I Extra enim est co- Ut fiatidquod deforis estmundum. »
«
lumba, intus milvus. Ecce quod exteriorem munditiam non vi-
« Quia mundatis quod deforis est cali- AdTitum,i, 15 Omnia munda
tuperat. :
cis. » Metonymia est, contentum pro mundis coinquinatis autem et infideli-

:
continente. Jerem. li, 7 : Calix aureus bus nihil est mundum.

Babijlon in manu Domini. Amos, vi, :
Dibentes vinum inphialis.

« Et paropsidis. » A paribus absidibus
dicitur paropsis '
: et est vas de tabulis « Vee vobis, Scriba? et Pharisaei hy- (^^
cequalibus factum, sicutpicaria, vel tina. pocritae : quia similes estis sepulcris
Marc. vii, 3 et 4 : Pharisxi etomnes Ju-
dealbatis, quse a foris parent homini-
dcvi, nisi crebro laverint manus, non
bus speciosa, intus vero plena sunt
manducant...: e/a/o?'o,scilicetvenientes,
nisi baptizenlur, non comedunt. Et haec ossibus mortuorum et omni spurci-
observanlia exterioris munditioe non vitia.
tuperatur nisi per comparationem ad Sic et vos a foris quidem paretis ho- ^^
'
Vel mellus a ita,;o'|"!; (irapa, ôv). Dicitur etiam parapsis.
7i D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
minil)us justi, intus autem pleni estis quod dicit, Psal. xliv, 14 : Omnis gloria
hypocpisi et iniquitate. » ejus filiae regis ab intus. Et, Cantic. i,
4 Nigra suin, sed formosa, sicut taber-

:
Secunduin vie, quod est in vanilate nacula Cedar, sicut pelles Salomonis.
exterioris compositionis cum interiori Tabeinacula enim Cedar intus pulchra,
immundilia vitiorum. Et dicit duo : ma- et extra sunt horrida : et pelles quas fecit
ledictionem sub metaphora, et ejusdem Salomonad tegendam arcam, intus erant

metaphorae explanationem. auratse et fulgentes gemmis, et extratur-
Dicit igitur : « VcV vobis, Scribge et pes.
Pharisaei lujpocritx. » Eccli. ii, 14 : Vx « Intus autem pleni eslis hgpocrisi. »
duplici corde, et labiis scelestis, et mani- I ad Timoth. iv, 1 : Spiritus manifeste

bus malefacientibus, et peccatori terram dicit, c/uia in novissimis diebus discedent
ingredienti duabus viis ! quidam a fide, attendentes spiritibus er-
« Qui similes estis sepulcris dealba- roris, et doctrinis dsernoniorum in ligpo-

tis. »Cui dealbationi comparatur exte- crisi loquentium mendaciurn.
rior composilio hypocritae. Pinguntur « Et iniquitate, » scilicet contra proxi-
enim in sepulcris pulchrse imagines, et mum. Ezechiel. vii, 23 : Civitas plena ini-
magnorum factorum, et heroum magna- quilate. Psal. lxxiii, 7 : Prodiit quasi ex
lia. Psal. Lxvii, 7 : Qui exasperant, qui adipe i)iiquitas eorum : transierunt in
habitant in sepulcris. Isa. xxii, 16 : Ex- affectum cordis.
cidisti tibi hic sepulcrum. Isa. xi, 10 :
Erit sepulcrum ejus gloriosum. Unde

cuidam tali dixit Paulus, Act. xxiii, 3 :
« Vae vobis, Scribae et Pharisaei hy-
Percutiet te Deus, paries dealbate.
pocritse, qui sedificatis sepulcra Pro-
« Qusea foris apparent
hominibus spe-
ciosa. » Proverb. xxxi, 30 Fallax gra- :
phetarum, et ornatis monumenta ju-
tia, et vana est pulchritudo. storum.

Intus vero plena sunt ossibus mortuo-
« Et dicitis : Si fuissemus in diebus
rum, » per quae significatur robur ad patrum nostrorum, non essemus so-
peccandum et duri cordis obstinatio.
cii eorum in sanguine Prophetarum.»
Ezechiel. xxxn, 27 : Iniquitates eorum
in ossibus eorum.
« Et omni spurcitia, » quantum ad Tertium est vse contra veritatem vitae,
carnis desideria, Psal. v, 11 :Sepulcrum quod est propter falsam sermonis jactan-
patens guttur eorum, linguis suis do-
est tiam. Et habet partes duas : in quarum
lose agebant. Psal. xiii, 3 Venenum as- :
prima ponil maledictionem cum objur-
pidum sub labiis eorum. Isa. xiv, J9 :
gatione : etin secunda, convincit jactan-
Tu projectus es de sepulcro tuo c[uasi tiam esse mendacem, ibi, t- 34 : « Ideo
stirps pollutus et obvolutus. ecce ego ad vos mitto, etc. »
In prima harum partium tria continen-
« Sic et vos a foris quidem paretis tur, interminatio videlicet maledictionis
hominibus justi, » pro jactantia operis et sermonis, et os-

tentio vanitatis et falsitatis, et objurgatio
In exteriori corporali compositione, et criminis.
virtutis similitudine. Et cst explanafio Adhuc, primumhorum duo habet, sci-
prieinduclai melapliora^. II ad Tiniolh. licet maledictionem pro jaclanlia opcris,
III, 25 : Erunt homines seipsos aman- et pro jactantia sermonis.
tcs habentes speciem quidem pielaiiSy
.., Dicit igilur : « Vx vobis, Scribae et
virlutem aiitcni ejus abnegantes. Conlra Pharisa'1 Jigpocrit.r. » Sophon. n, .'5
:
I
IN EVANG. MAimf:!, XXII1.29, 30, 31, 32, 33. />
Va^ c//// liabilalis /uniculum maris, ycns ruiit, « teslirnonio estis vobism tipsis, »
perdilorum ! hoc esl, contra vonK^tipsos : [)cr hoc jarn

« Qui, » per sanctilatis jaclalum amo- tractatis quahler Domiiuim [)ro[)helaium
rom, « aulificalis, » solcmnibus saxis, occidatis, et (lisci[)ulos ejus : « quia cs-
« sopulcra Prophctarum, » in quibusfuit tis, » per imitationein, « filii eorum q7ii
excellens (iivinjje volunlatis revelatio. l^rophetas occiderunl . » III Itej^. xix, 10:
Psal. Lxxxviii, 20 : Tunc loculus cs in vi- Altaria tua detruxerunt, Prophetas tuos
sione sanclis luis. Osee, xii, 10 '.
Eyo vi- occiderunt gladio, sum
derelictus ego
sionem mulliplicavi, et in manii Prophe- solus, et c/userunt animam meam.
tarum assimilatus sum. « Et vos impletc, » hoc est, implehi-
« Et ornatis, » decoris picturis et colo- tis, sicut, Joan. ii, 19 : Solvite templum
ribus, « monument a : n {Wcidi quasi moni- hoc, id est, solvetis. Et est pra?diclio fu-
menla, eo quod tituli ponebantur in ta- luri liomicidii, per quod prohaiitur lilii
libus bustis et tumulis, <.<.

justorum,)-) in liomicidarum.
quibus fuit excellons divina bonitas. Mensuram. » IIoc enim solum deest,
«
quod non cst plena, quia Doniinus Pro-

« Et dicitis, » phetarum est occidendus ct tunc men- :
surfle plenaj respondebit deslructionis et

Ecce jactantia sermonis. « Si fuisse- abjectionis poena. I ad Thessal. ii, IG :
mus in diobus pairum nostroriDiiy » Ut impleant peccata sua semper. Genes.

homicidarum, « non essemus socii eo- XV, 10 Necdum cnim completse sunt
:
rum, » per consensum, « in sanguine » iniqiiitafes A morrhpeorum.

effuso « Prophetarum. » Psal. lxxviii, 3 : « Patrum vestrorum. » E/echiel. xvi,
PlIfuderunt sanguinem servorum tuorum, 3 et 4 : Pater tuus Amorrhseus, et mater

tamquam aquam in circuitu Jerusalem. tua Cethsea. El cjuando nata cs, in die
Act. vii, 52 : Quem Prophctarum non ortus tui, non cst prsecisus umbilicus
sunt persecuti patres vestri ? Et occide- tuiis. Adhuc enim adhaeres ventri homi-
runt eos qui prsenuntiabant de adventu cidarum. Isa.i, 4 : Vse genti peccatrici.,
Jusli, cujusvos nuncproditores et homi- populo gravi iniquitate, semini nequam,
cidse fuistis. filiis sceleratis !
« Serpentes. »
« Itaque testimonio estis vobismetip-

sis,quia filii esiis eorum qui Prophe- Obiurgatio est criminis. Serpentes au-
tem sunt morsu quo cruciligunt
linguse,
tas occiderunt.
Christum. Eccle.. x, U Si mordeat ser- :
Et vos implete mensuram patrum

pens in silentioi nihil minus hahct qui
vestrorum. occulte detrahit. Serpens enim morsu
{
Serpentes, genimina viperarum, pejor est quam vipera : et ideo serpentes
quomodo fugietis a judicio gehen* sunt in morsu Christi.

« Genimina viperarum : » venenati
nae? »
venenalorum hhi in occisione Apostolo-
;
Ecce confutatio per ostensionem vanae rum, quara jam meditamini, sicut patres
et planoe falsitatis. Dicit autem duo : vestri prophetas occiderunt. Supra, ni,
primo enim confutat : et secundo, con- 7 : Progenies viperarum, quis demonstra-
futationem per id quod anima de sua oc- vitvobis fugere aventura ira ?
cisione conceperat, prsedicit. « Quomodo fugietis, » falso nomine
Dicit igitur : « Itaque, » ex quo iilos jactatae justitiae, « a judicio gehen-
conrilcmini palros qiii Projihclas occide- n:e ? » quod erit secundum cordis scru-
lalioiiem, non secundum exteriorem
et Ecce ego mitto vos sicut oves in medio
jactantiam. Sophon. i, 12 Scrutabor : luporum.
Jerusalem in lucernis. Apocal. xx, 12 : « Prophetas » Act. xuu, 1 : Erant in
Libri aperti sunt : et alius Liber apertus Ecclesia quse erat Antiochise, PropJtetse,
est, c/ui est vitcB : et judicati siint mortui et Doctores. Joel, ii, 28 Prophetabunt
:
ex his quse scripta crant in libris. filii vesiri, et filiae vestrse \ I ad Co-
rinth. xiv, 29, 31 : Prophetse duo aut
tres dicant, etcseteri dijudicent... Potestis
enim omnes per singulos prophetare, ut

34 « Idco ecce ego mitto ad vos prophc-
omnes discant, etomnes exhortentur.
tas, et sapientes, et scribas.
« Sapientes, » qui de magnis et arduis
dicant, sicut sunt coelestia. Proverb. vui,
Hic convincit jactantiam esse menda- G, dicitsapientia : De rebus magnis locu-
cem. Et tangit duo, scilicet quodocciso- tura sum. I ad Corinth. ii, 6 et seq. : Sa-
res sunt Prophetarum, et ingrali maxi- pientiam loquimur inter perfectos,sapien-
mis beneficiis Domini et ideo extermi- : tiam vero non hitjus sseculi, necjue princi-
nandi, ibi, t- 37 : « Jerusalem Jerusa- pum hujus sseculi, qui destruuntur : sed
lem. » loquimur Dei sapientiam in mysterio,
In prima harum partium sunt tres pa- quse abscondita est..., quam nemo prin-
ragraphi : in quorum primo conlinetur cipum Jiujus sseculi cognovit.
beneficium missionis Aposlolorum : in « Et Scribas, » in lege doctissimos, Spi-
secundo, maleficium occisionis : in ter- ritu sancto docente. Act. xxvi, 2i, dixit
tio, justitia vindicationis. Et haec patent Festus : Insanis, Paule : multse te litte-
in littera. rse ad insaniam convertunt Daniel. xii, .
Nota aulem quod excellentia scientiee 3 Qui docti fuerint^ fulgebunt quasi
:
non est nisi tribus modis, scilicet in ac- splendor firmamenti et qui ad justitiam :
cipiendo, et in scito, et in generalitate erudiunt multos, cjuasi stellse in perpe-

sciendi. Excellentia autem in acceptione tuas seternitates.
scientise est in propheta : in scito autem
excellentia est in sapiente : quia « sapiens « Et ex illisoccidetis et crucifigetis,
« est qui scit ea quae difficile est homini
et ex eis flagellabitis in synagogis ve-
« scire propter sciti altitudinem, » ut di-
Philosophus
stris,etpersequemini de civitate in ci-
cit : et hic est, qui scit divi-
na per experimentum divinorum. Excel- vitatem. »
lentiam autem in generalitate sciendi

est in Scriba, qui, sicut dixit Hierony- Hic tangit istorum filiorum paternam
mus, « est in tota lege doctissimus. » In imitationem. Et tangit duo genera pcena-
primo horum, preedicatio fidei habet cer- rum, mortis scilicet et afflictionis.
titudinem : ex secundo_, saporem : et ex Mortis autem duo genera, quorum
tertio, probationem : et his tribus perfi- unum simplicem dicit mortis mulctam :
citur praedicator fidei. aliud autem supra mulctam mortis cu-

Dicit igitur : « Ideo. » Quia dicitis vos mulum addit confusionis. Simihter affli-
non esse patrum homicidarum,

socios ctiones sunt captorum, et capiendorum :
« ideo, » ut ostendam vos esse menda- captorum quidem flagellatio, capiendo-

ces, « ccce, » in proximo, « ego mitto ad rum persecutio. Et hoc est : « Et exillis
vos. » Luc. X, 3 : Ite : ecce ego mitto vos occidetis, » sicut duos Jacobos : unum
sicut agnos inter lupos, Mallh. x, 16 : procuraverunt occidi per Herodem. Act.
<
Cf. Act. n. 16 et 17.
IN EVANG. MATniMl, XXIlI-3i, 33, 30. 77
XII, 2 :autem Jacobum, fratrem

Occidit lum realus. II Machab. vi, 1,") : Ut pec-
Joannis, gladio. Allerum pi\TCC[)it occi- catis nostris in finrm devolutis, ita de-
di Pontifox iii tem[)lo [êrlica fuUonis. mum in nos vindicet.
« Et criicifKjetis, » confusionem ad- « Supervos,
opprimcndossicut mas-
»
dendo morlis horrori ; ut l*etrum, et ipsa. Psal. xxxvii, ;> Sicut onus grave :
sum Dominum, et Andream: et multos gracatse sunt supcr me. IIoc csl enim
alios. Ad llebr. xii, 2 : Proposito sibi onus vallis visionis '.
(jaudio sustiniiit crucem, confusione con- Omnis sanguis, «hocest, reatussan-
«
tempta. guinis, II Machab, viii, 3 et Et vo- i- :
« Et ex eis fJagellabitis, » quae cst cem sanguiuAS ad se clamantis audi-

mulcta sinc morte. II ad Corinth. xi, 2i : ret... '.
et indignaretur super his.
A Judaeis quinquies, ciuadragenas, una « Qui effusus est super terram. » Job,
mimis acccpi. Act. v, 41 : Ibant, scilicct XVI, 19 ; Terra, ne operias sanguinem
Apostoli llageUati, gaudentes a conspe- meum, neque inveniat in te locum la-
ctu conciHi, quoniam digni liabiti sunt tendi clamor meus.

pro nomine Jesu contiimeliam pati. « A sanguine Abel justi, » quem oc-
« In sgnagogis vestris, » ubi major cidit primus hujus generationis pater
estconfusio.Apocalyps.il, 9 : Blasphc- Cain ^ « Usque ad sanguinem Zacha-
maris ab his qui se dicunt Judgeos esse, rise, filii Barachise. » Zacharias fuit
et non sunt, sed sunt sgnagoga Sa- fiHus Joiadee sacerdotis, qui pro prsero-
tanx. gativa justiliae sua? Barachias, hoc est,
Et persequemini, » non captos, sed bcnedictus Domini cognomento diceba-

spoliatos, « de civitate in civitatem. » tur, II ParaUp. xxiv, 20 et 21 : Spiritus
Supra, X, 23 : Cum persequentur vos in Dei induit Zachariam, fiUum Joiadie
civitate ipsa,fugite in aliam.l ad Corinth. sacerdotem : et stctit in conspectu populi,
IV, 12 : Persecutionem patimur, et su- et dixit eis Dominus Deus :
: Hsec dicit
siinemus, Quare transgredimini prseceptum Domi-
ni, quod vobis non proderit, et dere-
liquistis Dominum ut derelinqueret vos ?

« Ut veniat super vos omnis sanguis Qui congregati adversus eum, miserunt
justus qui efTusus est super terrani, a lapides juxta regis imperiutn in atrio
sanguine Abel justi usque ad sangui- domus Doinini.

nem Et hoc est, quod sequitur : « Quem
Zacharia?, UUi Barachice, quem
occidistis inter temptum, » hoc est, tem-
occidistis inter templum et altare.
pU frontem exteriorem, « et altare » ho-
Amen dico vobis, venient hsec om- locaustorum.
nia super generationem istam. » Et quia aUquis posset dicere, quod
isti non fecerunt hoc ideo subsequen- :
« Ut veniat super vos. » Ut notat ter asserit omnes istos, et iUos de una
hic consecutionem, non causam : et tan- esse generatione dicens
git hic ex dictis cumulum damnationis
eorum ex multo reatu sanguinis. Et di- « Amen dico vobis, »
cit duo : reatus cumulum ex operibus

eorum : et quia futura hsec adhuc sunt, Quia in veritate talis vindicla seque-
ideo asserit ea pro certo ventura etcom- tur, « venient hsec omnia. » Licetnon in
plenda. tempore eorum facta sint, quia tamen
Uicit ergo : « Ut veniat, » per cuinu- per istos compleiitur malitioe praetenden-
Ci'. Isu. xxii, 1. - Cr. Geiics. IV, 8.

7J D. ALB. MAG. ORD. 1>1{/ED.
lium. Isa. in, 1 1 : Vx impio in ma- tumeliis affectos occiderunt. Act. vii,
lum ! retribiUio enim maniium ejus fiet 59 : Lapidahant Stephanum, ejectum

ei.
scilicet extra civitatem. Ad Hebr. xi,
Super generationem istam » pessi- 30 et 37 : Alii ludibria et verbera

«
Generatio prava experti, insuper et vincula et carceres
mam. Psal. lxxvii, 8 :
:
quxnon direxit lapidati sunt, secti sunt, ientati sunt,

et exasperans. Generalio
creditus cum Deo mortui sunt.
in occisione gladii
corsuum, etnon est
generatio est « Quoties volui, » hoc est, quoties-
spiritus ejus. Sicut enim
cumque volui. Et est ostensio dilcctionis
reclorum, qu« benedicetur,qua} non est
ita etiam malorum.

etiam nolentibus et reluctanlibus.
in uno tempore :
« Congregare, » in unum cor, et unam

animam, sicut erat mullitudinis creden-
tium*. Psal. cxlvi, 2 : Dispersiones Israe-
« Jerusalem, Jerusalem, quse occi-
37( lis congregabit. Ezechiel. xi, 17 Con- :
dis prophetas, et lapidas eos qui ad te gregabo vos de populis, et adunabo de

missi sunt, quoties volui congregare terris in quibus dispersi estis.
quemadmodum gallina a Filios tuos, » quos ex semine meo,

filios tuos,
hoc est, ex verbo legis genuisti.
congregat pullos suos sub alas, et no-
« Quemadmodum gallina congre-
luisti I »
gat. » Gallina quae etiam non suos
fovet et congregat et infirmatur ad pul-
Hic ostendlt etiam ad malos suse di- los, ita ut vox acuatur, et sibi cibum
lectionis etTectum et afTectum, et illorum subtrahens pullis ministrat, et periculis
incrratitudinem et malitiam. Et dicit se pro puUis exponit, et eos ad vitalem

o
tria : primum est pertinax judaicse per- suum calorem sub pennis congregat. De
vcrsitatis malitia contra beneficum revo- primo horum, Supra, xi, 28 Venite : ad
cantem : secundum est ostensio sutfi di- me, omnes qui laboratis et onerati estis.
lectionis etiam nolenti : tertium est con- De secundo, II ad Corinth. xi, 29 Quis :
clusio capituli de justa vindicta, quae infirmatur, et ego non inflrmor ? De ter-
procedet in eos. Et haec patent in tio, Joan. vi, 36 Caro mea vere est :
littera. cibus, et sanguis meus vere est potus.
De primo dicit : « Jerusalem, Jeru- De quarto, Joan. xviii, 8 et 9 : Si me

salem. » Geminatio notat compassionis quaeritis, sinite hos abire. Ul impleatur
afTectum. Vel, quia dixerat de patribus sermo quem dixit : Quia quos dedisti
viperis, et liliis serpentibus in mahtia mihij non perdidi ex eis quemquam,
convenientibus, signilicansutrumque suc- Dequinto, Psal. cv, 47 Congrega nos de :
cessione, per metonymiam nomen civi- nationibus, ut conflteamur nomini san-

tatis ingeminat, continens ponens pro cto suo, et gloriemur in laude tua.
contento. Luc. xix, il et 42 : Videns « Congregat pullos sub alaa. » Psal.
Dominus civitatem Je?'usalem, flevit su- Lvi, 2 : In umbra alarum tuarum spe-
per illam, dicens : Quia si cognovisses rabo, donec transeat iniquitas. Deuter.
et tu. xxxii, 11 Expandit alas suas, et as-

:
« Qude occidis prophetas. » III Reg. sumpsit eum, atque portavit in hiimeris
XIX, i_, Jczabel occidit prophetas Domi- suis.
ni : « et lapidas cos qui » ex magna « Et noluisti, » hoc est, etiam quos

charitato, « ad te missi sunt. » Suprii, congregavi, te nolente, et rcluctante con-
xxn, () : Tenuerunt servos ejus, et congregavi. Joan. v, iO : Non vultis venire
'
cr. Act. IV, :\2 : MallHndinhcredenlkim erat cor unum et anima una.
IN EVANG. ^FATTILKI, X.\ni-38, 30. 70
ad rne ut vildui habcalis : el idco jusla « Dieo vobis, non me videbitis

vos consequilur condeinnalio. amodo, »
VA hoc est :
A tomporo passionis, « dnner dica-

tisy » in socundo advenlu : « /iencdi-
« Ecpo relinquetiir vobis domiis ve- ctus » cst, in quo non est nisi i)encdi-
ctio, « qui venit in nomine Domini, »
stra descrta.
in quo nihil nisi nomen ot aotitia Doi
Dieo enim vobis, non mo videbilis
ad nomon
apparuit, queni Pater misit
amodo, donec dieatis : Benedietus qni suum clarilicandum : et tunc tardc di-
venit in nomine Domini. » cotis. Luc. XXI, 27 : Videbunt Filium
hominis vcnientem in nube. Zachar. xn,
« Ecce relinquetur votji.s, » non niilii 10 : me quem confixerunt.
Adspicient ad
de c»£lei'o, « dornus, » scilicet templum, Apocal. 1,7: Ecce vcnit cum nubibus,
« vestra, » non mea, « deserta. » .lerem. et videbit cum omnis oculus, et qui eurn
xu, 7 et 8 : Ueliqui domum meam, Ijupugerunt. Isa. xxx, 27 Ecce nomcn :
dimisi haereditatem meam.... Facla est Domini venit de longinquo ardens /u- :
mihi hasreditas mea quasi leo in silva : ror ejus et gravis ad portandum. ILtc
dedit contra me vocem. Isa. i, 7 Terra : est expositio Chrysostomi. Hieronymus
vestra deserta, civiiates vestne succensse autem exponit de ultima conversione
igni : regionem vestram coram vobis Judaeorum, quando vidontos se ab Anti-
alieni devorant, et desolabitur sicut in cliristo esse decoptos, convortentur et
vastitate hostili. Jerem. li, 9 : Dere- conlitobuntur Filium Doi esse Jesum, ol
linquamus eani, et eamus iaiusquisqrte ])onodictum qui venit in nomino Domi-

in terram suam. In ecclesiastica historia ni, prodens multis signorum experimon-
legitur, quod audilfle sunt voces in tem- tis notitiam Patris. Psal. Lvni, 15 :
plo dicentes Transeamus ab his se-

: Famen patientur ut cancs : ct circuibunt
dibus. civitatem. Isa. x, 22 : Si fuerit populus
Probatio autem quod deserta erit, tuus Israel quasi arena maris, iêliquise
est quia convertentur exeo.

Sic igitur terminatae sunt intermina-
tionos maledictionum, etc.
1
80 I) ALB. MAG. ORD. PRiED.
CAPUT XXIV.
Prcedicit templi eversionem, monetque caveant a venturis sediictoribiis, fiitu- iit
raprcenuntians bella ac persecutiones : surgent pseudochristi et pseudopro-

phetce : deadventu Filii hominis prcecedentibus signis in sole, luna et stellis
omnibus ignotum dicit Christus diemjudicii : et de fideli ac malo servo : pro-
pter quce docet semper esse vigilandum.
1. Et egressus Jesus de teniplo, ibat. 9. Tunc tradent vos in tribulatio-

Et accesserunt discipuli ejus i, nem, et occident vos ^ : et eritis
ut ostenderent ei asdificationes odio omnibus gentibus propter

templi. nomen meum.
2. Ipse autem respondens dixit illis : 10. Et tunc scandalizabuntur muhi,
Videtis hffic omnia? Amen dico et invicem tradent, et odio ha-
vobis,non relinquetur hic lapis bebunt invicem.

super lapidem, qui non de- 1 . Et multi pseudoprophetce surgent,
struatur^. et seducent multos.
3. Scdente autem eo super montem 12. Et quoniam abundavit iniquitas,
Oliveti, accesserunt ad eum dis- refrigescet charitas muhorum.
cipuli sccreto, dicentes : Dic i3. Qui autem perseveraverit usque in
nobis quando hasc erunt? et finem, hic salvus erit.
quod signum adventus tui et 14. Et praidicabitur hoc evangelium

consummationis saeculi ? regni in universo orbe, in testi-
4- Et respondens Jesus, dixit eis : monium omnibus gentibus : et
Videte ne quis vos seducat ^. tunc veniet consummatio.

5. Multi enim venient in nomine i5. Cum ergo videritis abominatio-
meo, dicentes Ego sum Chri- : nem desolationis % quai dicta
stus : et multos seducent. est a aniele propheta ®, stan-
6. Audituri enim estis proelia, et opi- tem in loco sancto, qui legit
niones prceliorum. Videte ne intelligat .
turbemini : oportet enim ha^c 16. Tunc qui in Judâ sunt, fugiant
fieri, sed nondum est finis. ad montes :
7. Consurget enim gens in gentem, 17. Et qui in tecto, non descendat

et regnum in regnum : et erunt tollere aliquid de domo sua :
pestilentice, et fames, et terrse- 18. Et qui in agro, non revertatur

motus per loca. tollere tunicam suam.
8. Hêc autem omnia initia sunt do- 19. Vce autem prcegnantibus et nu-
lorum. trientibus in illis diebus!
*
Mcirc. XIII, 1 ; Iaic. xxi, o. xvr, 2.
2 Luc. XIX, 44. ^ Marc. XIII, 14; Luc. xxii,20,
3 Ad Ephes. v, G ; ad Coloss. n, 18. 6 DanieL ix, 27.
^ Supra, X, 17 ; Luc. xxi, 12; Joan. xv, 20 ct
.
CM\ XXIV MATTH/EI. 81
20. Orate autcm ut non fiat fuga vc- tis, a summis coelorum usque
stra in hicme, vcl sabbato *. ad tcrminos eorum.
21 Erit cnim tunc tribulatio magna, 32 Ab arborc autcm fici discite para-
qualis non fuit ab initio mundi bolam : cum jam ramus ejus
usque modo, ncque fict. tcner fucrit ct folia nata, scitis
22, Kt nisi breviati fuisscnt dies illi, quia prope cst ii;stas :
non ficret salva omnis caro : 33 Ita et vos, cum vidcritis hasc om-
scd proptcr electos breviabun- nia, scitolc quia prope est in
tur dics illi. januis.
20. Tunc si quis vobis dixerit^ : Ecce 34. Amen dico vobis, quia non pr£e-
hic cst Chrisius, aut illic, noii- teribit generatio ha^c, donec
tc crcderc. omnia hxc fiant.
24. Surgent enim pseudochristi et 35. Coelum et terra transibunt, verba
pseudoprophetae, ct dabunt si- autem mea non pra^teribunt \
gna magna et prodigia : ita ut 36. De die autem illa et hora nemo
in errorem inducantur, si fieri scit, neque angeli coelorum, ni-
potcst, ctiam elccti. si solus Pater.
2?. Ecce praidixi vobis. 37. Sicut autem in diebus Noe % ita
26. Si ergo dixcrint vobis : Eccc in crit et adventus Filii hominis.
deserto cst, nolite cxire : ecce 38. Sicut enim erant in diebus ante
in penetraHbus, nolitc crede- diluvium, comedcntes et biben-
rc. nubentes ct nuptui traden-
tcs,
27. Sicut enim fulgur cxit ab Oricnte tes, usque ad eum diem quo
ct parct usquc in Occidentem, intravit Noe in arcam.

ita erit et adventus Filii homi- 39. Et non cognoverunt donec venit
nis. diluvium, et tulit omnes ita :
28. Ubicumque fuerit corpus, illic erit et adventus Filii homi-

congregabuntur et aquil^ ^. nis.
29. Statim autcm post tribulationem 40. Tuncduo erunt in agro : unus as-
dierum illorum, sol obscurabi- unus relinquctur.
sumetur et
tur ', et luna non dabit iumen 41. Duai molentes in mola una assu- :
suum, et stellte cadent de coelo, metur et una rclinquetur.

ct virtutes coelorum commove- 42. Vigilate ergo, quia nescitis qua
buntur : hora Dominus vester venturus
3o. Et tunc parebit signum Filii ho- sit.
minis in coelo et tunc plangent : 43. Illud autem scitote, quoniam si
omncs tribus terrae, et videbunt scirct paterfamilias qua hora

Filium hominis venicinem in fur vcnturus esset ^ vigilaret
nubibus coeli cum virtute multa utique, et non sineret perfodi
et majestate ^. domum suam.
3i. Et mittet angelos suos cum tuba 44. Ideo et vos estote parati, quia qua
ct voce magna ^
: ct congrcga- nescitis hora Filius hominis
bunt electos ejus a quatuor ven- venturus est.
* Act. I, 12. * ApocaL I, 7.

* Marc. XIII, 21 ; I.uc. xvit, 23. 6 I ad Corinlh. xv, r)2 ; I ad ThessaL iv, lo,
''
^ Luc. XVII, 37. Marc. XIII, 31.
* Isa. XIII, 10 ; Ezechiel. xxxii, 7 ; Joel, it, 10 * Genes. vii, 7 ; Luc. xvii, 26.
et iii, 1,") ; Marc. xiii, 24; Luc. xxi, 25. 3 Marc. Mii, 33 ; Luc. xii, 39.
XXI 6
:
45. Quis, putas, est fidelis servus ct in corde suo : Moram facit do-
prudens, domi-quem constituit minus meus venire :
nus suus super familiam suam, 49. Et coeperit perrutere conservos

ut det illis cibum in tempore ? suos, manducet autem et bibat
46. Beatus ille scrvus quem, cum ve- cum ebriosis :
nerit dominus ejus, invenerit 50. Veniet dominus servi illius in dic
sic facientem '. qua non sperat, et hora qua
47. Amen dico vobis, quoniam super ignorat,
omnia bona sua constituet 5i. Et dividet eum, partemque ejus

eum. ponet cum hypocritis: illic erit
48. Si autem dixcrit malus servus ille fletus et stridor dentium ^
turum in secundo, ex hoc inducti disci-

:
IN CAPllT XXIV IMATTITyEI. puh describuntur ostendere eedificatio-

nes firmas templi, quae ruinam non
ENARRATIO. paterentur suhito et de facili : in tertio,
universalis praedictio ruinae ostenditur
.« Et egrcssus Jesus de templo ibat discipuhs a Domino : et in quarto, ex
accesserunt discipuli ejus, ut os- hoc dicto occasionata quaestio tiiformis a

et
discipuhs Domino proponitur, propter
tenderentei cedificationes templi.
quam terminandam, tota sequens in-
autem respondens dixit
Ipse illis :
ducitur narratio. Et haec patent in lit-
Videtis haec omnia Amen dico vobis, tera.
non relinquetur hic lapis super lapi-

dera, qui non destruatur. » De primo igitur dicit « Et egressus. » :
Quia enim dixerat « Ecce relinque- :
tur vohis domus vestra deserta ^, » vo-

Descripta sufficienter causa destructio- luit hoc corporali signo ostendere. Et
nis Judseorum et ahjectionis, hic tangit ideo, « egressus Jesus, « qui sanctifica-
preedicationem modi destructionis eorum :

tor erat temph, « de templo ibat, » indi-
et in modo destructionis et excidii Judsese gnatus de perversitate eorum qui dispo-

includit signa, et modum consummationis nebant templi cultus. Ezechiel. ni, 12 :
saecuh, et adventus sui : propter quani- Benedicta gloria Domini de loco suo,
dani Discipulorum suorum quaestionem. supple, recessit. Et, ihidem, f. 14 : Abii

Dividitur ergo capitulumtotum in duas amarus in indignatione spiritus mei.
partes : in quarum prima more historio- Osee, V, G : Ablatus est ab eis. Nec
graphi tangit opportunitatem congruam, dicitur quo ibat, ut significetur quod
qua venil ad ista piaedicenda in secun- : .jam in dispersionem gentium praemedi-
da aulem ipsam texit seriem preedictionis, tabalur ire, et docturus ffentes, Joan.
ibi, t. ^) « Et responclens Jesus, etc. »
: vn, 3.") : Numquid in dispersiotiem gen-
In prima harum sunt quatuor paragra- tium ilurus est, et docturus gentes ?
plii : in quorum primo conlinetur si- « Et, » videntes jam discipuli signa
gnum indignationis suce ad templum, indignationis ejus ad templum, « acces-
quo jam quasi minn])atur cxcidium fu- serunt, » scientes quod sancta non com-
'
Apocal. wii, 1.5. Cf. y. 38 capilis piajcedentis.
^ Supra, xui. \'l ; Infra, wv, 3^1.
IN EVANG. MATTUJE], XXIV-1, 2, 3. 83
municaret canibus ', familiarius adjun- lapidwn inriima. Isa. xxxiv, II : Ex-
gentes se ; quia dixerat, Supra, xiii, 11 : tendetur super earn mcnsura, ul rediga-
Vobis datum est nosse mysteria rcgni tur ad nihiluni, el perpoidiculum ad
coelorum, illis autcm non est datum, desolationcrn. Luc. xix, 43 et 44 : Cir-
sed tantum in parabolis. cumdabunt te inimici tui vallo, et cir-
« Discipuli ejus. » Dc quibus, Joan. cumdabunt te, et coangustabunt te un-
XV, 15 : Vos dixi amicos quia omnia : dique, et ad terram prosternent te, et
qupecumque audivi a Patre meo, nota filios tuos qui in tesunt, et non relin-
feci vobis. quent in te lapidem super lapidem,

c< Ut ostenderent ei ledificationes tem- eo quod non cognoveris tempus visitatio-
pli : » quain sumptuosae essent, et quam nis tuas.
lortes : nec ut ignoranti ostenderent,
sed ul ipsa ostensione praeloquerentur,
ut aliquid futurum circa templum de in- « Sedente autem eo super montem
dignatione quam prsetendebat, prsenun-
Oliveti, accesserunt ad eum discipuli
Unde, Marc. xiii, 3
tiaret. Interroga- :
secreto, dicentes : Dic nobis, quando

bant eum separatim Petrus, et Jacobus,
etJoannes, et Andrseas, qui majores erant heec erunt? et quod signum adventus
zelatores doctrinae futurorum. Quaere- tui et consummationis saeculi ? »
bantpro omnibus aliis. In signura ejus,
quod dictum est, dicitur, Marc. xiii, 1, Hic vult ponere ordinem qusestionis.
quod unus discipulorum dixit Magi- : Et tangit tria opportunitatem videlicet
:
ster, adspice quales lapides^ et quales respondendi ex loco acceptam, et posi-

slructurx ! (^\XA?,\ diceret : Multa virtus tionem respondentis Domini et digni- :
requiritur ad lioc quod deserta remaneat, tatem qucerontium, qui merentur ut re-
sicut jam indignatio tua praeloquitur. spondeatur eis : et ordinera ipsius quae-
stionis.
« Ipse autem respondens dixit illis. » Ex parte autem Domini, a quo quae-
rendum est, duo tanguntur : positio cor-
Ad animura enim respondet scrutans poris, et locus.
corda et renes Deus ^
; quia, sicut dicitur, De positione corporis dicit « Sedente :
I Regum, XVI, 7 : Dominus intuclur autem eo. » Voluit enim Dominus situ
cor. corporis demonstrari, qualis esse debeat
« Videtis hsec omnia? » tam cedili- respondens interrogatus de divinis. In
ciuin, quara cuUurn, et cultores. '
stante enira, vel arabulante non quie-
« Arnen dico vobis. » Conrirmatio est scunt spiritus, sed protenduntur ad cun-
futurae prophetiae : « non relinquetur cta quae corpus sustentant, et portant :
hic, » in isto loco, a lapis super lapi- et ideo tunc abstrahuntur a virtutibus
dem, » quia a fundamentis evertetur, aniraaUbus non bene tunc
: et ideo iUae
« qui non destruatur » destructione tah, operantur. In jaccnte autem discurrunt
quod non tantura praecipitentui-, sed fumi ad caput, qui turbant, propter
etiara lapides conlerantur, et comburan- quod non clari sunt spiritus in capite.
tur in pulvcrera. Jerera. xxvi, 6 ; Dabo Sed in sedente quiescunt, et puri sunt :
domum istam sicut Silo, et nrbem hanc et ideo potest loqui sapientiara inter per-
dabo in malediclionem. Isa. xvii, 1 : fectos . Supra, v, 1 et 2 : Cum sedisset,
Desinet esse civitas, et erit sicut acervus accesserunt ad euni discipuli ejus, et
3
» Cf. Matth. vu, 6. 1 ad Corintii. 11, 6 : Sapientiam loquimiir
* Psal. vii, 10. inter perfectos.
84 1). ALB. MAG. ORD. PR^D.
aperiens os siiKm. docebat eos, dicens. Et est,edicsonante voceclara. Cantic. ii, 14:
sirailiter, Lucse, vi, 20. Hoec est causa, Sonet vo.x tua in auribus meis : vox
quod cathedra ponitur Doctoribus. Luc. enirn tua dulcis. « Nohis, » ad intelle-
II, i6 : Invenernnt illum in templo se- clum unum, ut audiamus. 1 Reg. iii, 10 :
dentem in medio Doctorum. Hinc est, Loquere, Domine, quia audit servus
quod PsaL lxxix, 2 Qui sedes super :
tuus. PrcEmittit autem, quod, « secre-
Cherubini, qui plenitudinem scientia^ si- to, » non cum turbis. Job, iv, 12 :
gnificant. Quasi furtive suscepit auris mea venas

« Super montem Oliceti. » Opportu- susurri ejus.
nitas est ex loco, ubi cst generatio olei, « Quando hsec erunt ? » Qusestio
quod est ministerium luminis. Et ideo esl triformis. enim quando fu-
Quserit
Zacharioe, iv, 14, dicitur dc duabus oli- turum sit Judoece excidium et hoc est :
vis a dextris et sinistris lampadis : Isli quod dicunt « Quando hsec crunt ? » :
sunt duo filii olei, scilicet splendoris. Et, Act. I, 6 Domine, si in tempore hoc
:
Prudentes virgines acceperunt oleum in restitues regnum Jsrael ? Qua^runt ite-

vasis suis cum lampadihus '. Isa. lxii, rum « Quod est sigfium adventus tui, »
:
1 : Propter Sion non taceho, et propter ad judicium ? « Et » quod sit signum

Jerusalem non quiescam, doncc egredia- « consummationis sseculi ? » Et dicit
tur ut splcndor Justus ejus, et Salvator Chrysostomus quod « primum interro-
ejus ut lampas accendatur Ubi enim .
(1 gant propter seautem duo prop- : alia
aptius sederct candor lucis aeternse, et « ter nos posleros eorum. » Nobis enim
splendor glorioe -, nisi super minislerium expedit scire hsec, sicut dulcis est som-
luminis et fomitem oninis illuminatio- nus : et viator qucerit, ubi manendum sit.
nis, cum de tantis illuminare voluit di- Mercenarius libenter computat, quando,
scipulos.
finiatur annus prgegnans : semper deci-'
Addilur aulem, Marc. xiii, 3, quod mum mensem computat. Supra, vi, 21 :
sedit contra templum. Sed boc dicitur, Uhi est thesaurus tuus., ihi est et cor
ut contraria dicturus oslenderetur ad tuum. Job, VII, 2 et 3 Sicut cervus de- :
templi statum. siderat umbram, et sicut m,ercenarius

prsestolatur finem operis sui : sic et ego
« Accesserunt. » hahui nienses vacuos, et noctes laborio-
sas enumeravi mihi.
Ausu familiaritatis, quem jam dederat
eis aperiendo aliquid de futuro excidio.
Eccli. Li, Appropiate ad me, iiulo-
31 :
« Et respondens Jesus, dixit eis :

cti, et congregate vos in domum discipli-
nse. « Discipuli ejus, » qui responsione
Videte ne quis vos seducat. »
digni fuerunt. Qui autem fuerint ? Marc.

xiii, 3, dicitur, quod fuerunt Petrus, et Ilis ita praiinissis, inducitur responsio
Jacobus, et Joaimcs, et Andreas, qui pra3 dicta, tria continens. Primo enim osten-
caiteris siliebant doclrinam de futuris dit signa futuri excidii : secundo, signa
audire. Eccli. xxiv, 4t : Quoniam doclri- excidii consummationis saeculi, eo
et
nam quasi anlelucanum illumino omni- quod hoc erit ante adventum suum, licet
hus, et enarrabo illam usque ad longin- ultimum ponatur in ordine qua^sitorum,
quum. Et post modicum, ^. 4.3 Jllumi- : ibi, t- 13 « Cum ergo videritis abomi-
:
na1)o omnes speranles in Domino. nationem, ctc. » Tertio, dal signa adven-
c Diccntes, qua^rendo
» : « /)i,', » boc tus sui ad judicium, ibi, ^. 23 : Tunc si
.MaKli. xxv, l-. - Cf. adHehr. i, ;!.

TN EVANG. MATTH.Î, XXlV-i, 5. 8:;
qiiis vohis dixerit : tJcai liic esl Ckri- rnedio vestrum. Ad l^^pluis. v, (i Nemo
sltis. » vos seducat iiianibtis verbis.
lii priiiio liarum duo suut, scilicel tri-
bulalio iu qua erit JuiliBoe oxcidium : et
quod ex lioc causatur ubique praedica- « Multi eiiim venieiiL iii iiomine
o
luui Evangelium, discipulis de Judisa iu meo, dicentes : Ego sum Ghristus : et
orbem tcrnirum exeunlibus : et bic esl
miiltos seducent. »
fmis excidii Judaâi. Et cum perfcclum
fueril, erit signum cousummalionis sae- llic tangit modum seductorum. Et tan-
culi : et ideo in medio duariim partium git tria multitudinem, per quam nota-
:
positum diaserticum est boc est ad : prae- tur diversitas seclarum adventum, per :
cedens, etad sequens referendum. quem notatur quod non babeaut aucto-
Adhuc, prima pars in duas dividitur : rilalem : et quod in nomine Christi, per
in tribulationem generalem inducentem quod notatur falsi nominis pietas, et Jiy-
excidium : et iu tribulationem specia- pocrysis.

lem sanclorum : quse tribulalio crit pro- Dicit igitur Multi enim. » Non in
: «
batio meriti et fidei et virtutis, ibi, uno corde et uno spiritu, unitatem spiri-
t. y : « Tiinc tradent vos. » tus servantes in vinculo pacis » : sed
Antecedens autem pars duo continet, in muUiludiue dissentientium seclarum.
scilicet seductionem pseudoprophetarum, 1 ad Corintb. i, 11 : Signi/icatum est
quce est in praejudicium veritatis ad no- mihi de vohis ah his qui snnt Chloes,
cumentum fidei : et turbationem quietis quia contentiones sunt inter vos. Et, xi.
sanctorum, in priejudicium tranquillila- 19 : Oportet et hsereses esse, ut et qui
tis ad charitatis damnum et dispendium, prohati sunt in vobis manifesti fiant. Et
ibi, t. <> : « Audituri enirn estis proelia, ideo ante hoc dicit, I ad Corinth. i, 10 :
etc. » Obsecro vos, fratres.., ut idipsum dicatis

omnes, et non sint in vobis schismata.
In prima harum tria continentur, cau- « Venient, » propria auctoritate non
tela videlicet cavendae seductionis, mo- missi. Supra, vn, 15 : Q?ii veniunt ad
dus, seductorum, et praesumptio eorum- vos in vestimentis ovium, intrinsecus au-
dem. 'temsunt lupi rapaces. Joan. x, 8 : Om-
Praemittit autem Evangelista, dicens, nes quotquot venerunt, fures sunt, et
« fJt respondens Jesus, dixit eis^ » sicut latrones.

pius Magister omnia nota faciens disci- « In nomine meo. » Dupliciter : quia
pulis. Deuter. xxxiii, 3 : Qui appropin- exteriori pietate visa notam Dei habent.
quant pedibus ejus, accipient de doctri- II ad Timoth. ni, 5 : Habentes speciem
na illius. quidem autem ejus ab-
pietatis, virtutem
« Videte ne quis vos seducat, » hoc negantes. Vel, quia etiam signa quaedam
est, seorsum a verilate ducat. Et reddit fecerunt in suae haeresis argumentum.
hic cautos. x\d Coloss. ii, 8 : Videte ne Supra, Multi dicent mihi :
vii, 22 et 23 :
quis vos seducat per philosopldam et Domine, Domine, nonne in nomine tuo
inanem fallaciam secundum traditionem prophetavimus, et in nomine tuo dsemo-
hominum : quia pseudoprophetae semper nia ejecimus, et in nomine tuo virtutes
veniunt in sublimitate philosophici ser- multas fecimus? Ettunc confitebor illis :
monis, et in persuasibilibus humana? sa- Quia numquam novi vos. Horum multo-
pientiae verbis. Jerem. xxix, 8 : Non rum unus fuit Simon, magus de Sama-
vos seducant prophetse vestri, qui sunt in ria, de quo dicitur, Act. viu, 9 : Haec est
' Ad Epties. IV, 3 : SoUiciti senare unitatem spiritus in vinculo pacis.

:
86 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
virtus Dei, quse vocatur m«^nfl «. Qui Tangit autem hic quatuor : quorum pri-
etiam de se scriptam reliquit :Ego sum mum est cautehT a perturbatione cum
sermo Dei : Ego speciosus : Ego para- causa perturbante : et secundo, positio-
cletus Ego omnipotens
: : Ego omnia nem perturbantium : tertium autem est
Dei. Theodas etiam quidam Ju- fuit et descriptio modi perturbantium secun-
das Galilceus_, et alii quam plures. Sed duin speciem periculorum : quartum au-
etiam Joannes, ii, 18, in prima epi- tem est istorum quanlitas.
stola, dicit : Audistis quia Antichri- Circa priinuin sunt duo : causa pertur-
sius venit nunc aniichrisii
: et mulli bans, et cautela.
facti sunt. « Consuelum enim est, ut di- Causa autem duplex prima est in :
« cit Chrysostomus, in omni tribulalione hoc quod dicit « Audiiuri enim estis:
« multos surgere, qui futura fanalico proilia. » Luc, xvi, 9 : Cum audieriiis
« proedicant spiritu, et in errorem mit- proelia ei sediliones, nolite ierreri. Prce-
« tunt homineSj eo quod tunc homines ha enim ad hostes pertinent, seditiones
« sicut parturientes continue conjiciunt, ad cives : et hcec multa fuerunt in Ju-
« qualis exitus debeat essebelli, et qualis daâ ante cladem communem, sicut pa-
« futurus status. » Psal. cui, 20 : Posui- tet DanieL x, pertotum. Isa. ni, 8 :
sti tenebras, et facla est nox : in ipsa Ruit enim Jerusalem, ei Judas concidit
periransibwit omnes bcstise silvse. Eccli. quia lingua eoruni et adinventiones eo-
xxxiv, 6 : Sicui parturientis cor tuum rum conira Dominum, ut provocarent
phantasias patitur : nisi ab Altissimo oculos majesiaiis ejus.
fuerit missa visitaiio. Secundum autem est : « Ei opiniones
« Dicentes. » Ecce prsesumptio. prceliorum, » hoc est, exspectationes. Et
sunt dua3 causse scissurae, videlicet quas
« Ego sum Christus. » faciebant haeretici, et monstra quae ap-
parebant in coelestibus. Ex praedicatione
II ad Thessal. ii, 4 : Extolliiur supra cnim pseudoprophetarum, discordia mo-
omne c/uod dicitur Deus, aui qiiod coli- ta est contra aliquos, qui de doctrina illa
tur. Sufficeret veris Prophetis, quodvere non fuerunt quod signiticatum est,
:
ostenderent se esse Christi. II ad Co- ApocaL XVI, id ei li Et vidi de ore :
rinth. xi, 23 : Ministri Christi suni, plus draconis, ei de ore besiise, et de ore pseu-
ego. I ad Corinth. iv, 1 : Sic nos existi- dopropheise , spiriius tres in modum ra-
met homo ut minisiros Chrisii, ei dis- narum... ei procedunt ad Reges toiius
pensatores mijsleriorum Dei. ierrse congregare illos in proelium. Alia
« Et mulios seduceni. » Ecce elfectus causa describitur, II Machab. v, 2 et
fallaciae. II ad Timoth. iii, 13 : Maliho- seq., quod contigit Jerusalem apparere
mincs et seduciores proficient in pejus, cohortes armatas, et congressiones fieri
erranies, et in errorem mittentes. II ad cominus, et galeatorum mo-

scutorum et
Thessal. ii, 3 : Videte ne quis vos sedu- tus. Quapropter omnes rogabani in bo-
cat ullo modo. num monstra converii. Job, vii, 14 lêr- :
rebis me per somnia, ci per visiones hor-

rore concuiies. Unde etiam tunc audie-
6 « Audituri enim estis pradia, et opi- banlur voces in templo : Transeanius ab
niones proeliorum. » his sedi])us. Et sicut Josephus dicit, vi-
tula rufa, qure ofFerebatur in sacriticiuni

Ecce perlurbatio quietis Sanclorum. puriticationis, ex qua liebat aqua expia-
' Act. aulcm quidam, uomine Si-

VIII, 9 ; Vir genlem Samariw, diceiis fe ease ahqnevn mngmmi,
mon qui anle fuerat in civitale magus, soducens clc.
IN EVANG. MATTH.EI, XXlV-f), 7, 8. 87
lionis, iuter maims oirereiitium enixa est et regnum in regnum : et erunt pe-
agnam : qute natune inordinatio futuri stilentia*, et fames, et terrccmotus per

excidii dedit opinionem. loca.
Htco autem omnia initia sunt do- 8

,,. , , . , . . ,
,
« videte ne turbemini : oportet
, p . , , lorum. »
enira haec lieri, sed nondum est
.
finis.
Dcscribil tribuiationis inodum per ea
Ecce cautebT admonitio, ne turbentur. quie turbabunl. Rt tangit tribulalionem
Proverl). xii, 21 : Non contristabit ju- ex parte pugnai liominum, et ex parte
stum quidquid ei acciderit. Joan. xiv, corruptionis electorum.
27 : Non turhetur cor vestrum, neque Rx parte quidem pugnaj hominum,
formidet. Turbalio autem est inaequali- malum perturbans dupliciter est ma-
tas, sive casus quidam cordis in pcricu- gnum, generalitate videhcet, etpotentia
lorum angustia, lumen rationis obnubi- pugnantium.
lans hoc habet triplicem gradum
: et :
Generale notat, cum dicit : « Consur-
tangit enim afticiendo, et impedit ratio- get gens in gentem. » Luc. xxi, 9 : Cum
nem, etprosternit. Priinum est infirmila- audieritis pra^lia, et seditiones, nolite
tis naturae : quia licet spiritus promptus terreri : -oportet primum hxc fieri, sed
sit, caro tamen est inlirma : sccundum nondum Hujus conlrarium

statim finis.
est venialis culpee, Haruch, lu, 1 : Anima pra^cessit Christi in carne adventum. Isa.
in angustiis, et spiritus anxius clamat ", ^ ^ôn levabit gens contra gentem
:
ad te. Tertium est vitiosae perversitatis, gladium, nec exercebuntur ultra ad

Josue, vn, Quia turbasti nos, ex-
2.5 :
proelium. Apocal. vi, 4 : Datum est ei
turhet te Dominus. Propter hoc dicit ^t sumeret pacem de terra, et ut (homi-

Job, xxin, 17 : Non perii propter immi- nes) invicem se interficiant.
nentes tenebras, nec faciern meam ope- De potcntia pugnantium subdit « Et :
ruit caligo. regnum adversus regnum. » Hoc descri-

Assignat autem rationem, quare non bitur, Danicl. x, 20, qualiter rex austri,
turbentur : et haec est ratio, quare per- sive ^gypti, pugnabat adversus regem
mittit Deus talia fieri, diccns « Opor- : Grseciae. Daniel. vii, 2 Quatuor venti :
tet, )-)
hoc est, opportunum est, scilicet cceli pugnahant in mari magno.
meritis malorum expediens, et probatio- nEteruni, » corruptione elemcntorum

nibonorum. tripliciter Qualiiale quidem corruptis
:
Prinium autem generale Judaeae exci- elcmcntis crunt « pestilentise : » agro-

dium « Ilasc fieri, » ut per hoc admo-
: rum sterilitate erunt « fames : » compu-
neantur quod graviora exspectant, nisi gnationis impulsu erunt « terrsemotus
corrigantur. per loca. » Ezechiel. vii, 14 et 13 : Ira
« Sed nondum est finis, » et ideo non mea super universum populum ejus...
statim a Judiea recedatis, quinimo forti- Qui in civitate sunt, pestilentia et fame
ter praedicationi instetis. Sic etiam, Su- devorabuntur. Jerem. xxix, 18 : Perse-
pra, xvin, 7, dictum est : Necesse est ut quar eos fame, et in pe-
in gladio, et in
veniant scandala verumtamen : vse ho- stilentia : dabo eos in vexationem uni-
mini illi per quem scandalum venit ! versis regnis terrse. Apocalyps. vi, 8 :
Ezechiel. vii, 2 : Finis venit, venit finis Ecce equus pallidus : et qui sedebat su-
super quatuor plagas terrae. per eum, jwmen illi Mors. Et sequitur :
Et data est illi polestas interfcere gla-

dio, fame, et morte. De terraemolu dici-
« Consurget cnlm gens in gentcm, tur, Apocalyps. xvi, 18 Terrsemotus :
88 D. ALB. MAG. ORD. PBJED.
factus est magmis^ qiialis numquam In modo tripliciter describitur : tradi-
fuit ex quo /lomincs fucrunt super ter- tione, occisione, et odio persecutio-
ram. rsai<T, xxiv, 10 et 20 : Conlrilione nis.
conlcrctur terra, commotionc commovc- Dicit igitur : « Tunc tradcnt vos, »

hitur terra, acjitatione afjitabitur lerra. non cmendati, sed exasperati inalis pioe-
dictis, « tradeni vos in tribulationem, »
fi-audulenter et dolose capientes, et insi-

« Hiec autem omnia initia sunt do-
diantes flagellabunt. Supra, x, T7 et T8 :
loruni. »
Tradent enim vos in conciliis, et in sy-
nagogis suis flagellabunt vos. Et adprse-
b^cce mali quanlilas : quia enim dixe- sidesetad reges duccmini. II Machab. vii,
rat quod ?«o??c/m;« statim finis : ideo dicit, 1, Seplem fratres flagris taurcis sunt
quod haec sunt pi'imse parturitionis con- cruciati.
ceptus. Verunitamen, « dolorum, » non « Et occident vos. » Daniel. xi, 44 :
est in hebraô et est male translatum,

: Veniet in multitudine magna ut 'conterat
et deberet esse sic « ITaec omnia initia :
et interficiat plurimos. Apocal^qis. xiii,
sunt parturitionum : » sed translator T5 : Faciet ut c/uicumriue non adorave-

ponit eflectum pro causa. Tsa. xiii, 8 :
rint imaginem bestise, occidantur.
Torsiones ct dolores tenebtmt, quasi par- « Et eritis odio. » Odium est radicata
turiens dolebunt. Isa. xxxvn, 3 : Dies ira « omnibus : hominihus, » huinum

tribulationis, et correptionis, et blasphe- sapientibus. Exod. i, 13 Odcranl filios :
mi<E dics hxc : cjuia venerunt filii uscjue Israel /Eggptii. Genes. xxvu, 4T : Ode-
ad partum, et virtus non est pariendi. rat semper Esaii Jacoh. Genes. xxxvii,
Luc. XXI, 2P) et 26 : Li terris erit prcs- 4 : Oderant Joseph fratres sui, nec poie-
sura gentium... : arcsccntibus hominibus rant ei quidquam pacifice loqui.
prse timore et e.xspcctatione, quse super- « Propter nomen meum. » I Petr. iv,
vcnient universo orbi. 1 i : Si exprohramini in nomine Christi,
beati eriiis. Luc. vi, 22 : Beati eritis
cum vos oderint homines..., et exprohra-
Tunc tradent vos vcrint, et ejecerint nomen vestrum tam-

O « in tribulatio-
(j[uam malum propter Filium hominis :
nem, et occident vos : et eritis odio
quia poena non facit Martyrem, sed cau-
omnibus gentibus propter nomen sa. Joan. xv, 21 : Usec omnia facient
meum. »
vobis propier nomoi meum, quia ne-
sciunt eum qui misii mc. Et hsec omnia
Ecce specialis tribulatio Sanctorum. passi sunt discipuli a Judccis : et ideo,
Et hoc malum describitur quadruplici- Supra, XXII, 6, dixit quod ienuerunt

ter : in afflictione Sanctorum perfecto- servos suos, et contumcliis affectos occi-
rum, in scandalo in lide infirmorum, in deruni.
instantia pseudoprophetarum tyrannos
confirmantium, in iniquitatis abundantia
pr£Evalente adversus Sanctos. Et htec « Et tanc scandalizabuntur multi,
10
patent in littera.
et invicem tradent, et odio habebunt
Afflictio perfectorum describilur dupli-
invicem.
citer, scilicet tribulationis modo, et tri-
Et multi pseudoprophetse surgent,
bulationis causa, quoe est nomen Domi- II
ni : et ideo « felix est tribuhitio, cujus
et seducent multos.
« nonien Domini est causa, » ut dicit Et quoniam abundavit iniquitas, re-
19
Auguslinus, frig-cscet charitas mullorum.
:
IN l!:VAN(i. MATTILÎ, XXlV-i(l, II, 12, 13. 8i)
Otii nutem perseveraverit usque in prophetm, et dabunt signa et portenta ad

linem, iiic salvus erit. »
seducendos, si fieri potest, etiam electos.
Apocalyps. xix, 20 : Ajjprehensa esl be-

Ecce scandalum infirmoruin. El dc- stia, ei cum ea pseudopropheta, qui fecit
scril)ilur Irihus uuidis : in aposlasia, in signa coram ipso.
tradiliouc, el iu odio, quie apostasiaiu
sequuutur. « Et qaoniam abundavit iniqui-
Dicit ergo : « El lunc scandaiizabuii- tas. »
tur, » lioc est, iuq)inj,'endo in j)ronas ti-
more aposlabuut a Ude. I ad Tiuiotli. iv, Du[)Iiciler abundaul : muUipIicilale,

I : In novissimis temporibus disccdent el in hoc quod praevalet : ct secundum
quidam a fide, uttendentes spiritibus er- est causa primi. Ilabacuc, i, 4 Quia:
roris, et doctrinis dsemoniurum. Isa. impius prxvalel adversus justum, prop-

vin, 15 : Offendent exeis plurimi, el ca- terea egreditur judicium pervej'sum.
dent, et conterenlur, et irretientur, et Psal. Lxxii, 7 : Prodiit quasi ex adipe
capientur. Luc. ii, 34 Ecce posilus est
: iniquitas eorum : transierunt in affe-
hic inruinam, et in resurrectionem multo- ctum cordis. II ad Timoth. iii, 1 et 2 :
rum in Israel, et in siynum cui coiitra- In novissimis diebus erunt homines se-
dicetur. ipsos amantes, cupidi, elati, superbi,
« Et invicem tradent, » quia cum blasphemi, et cieteri liujusmodi. Ad Ro-
aposlatal)unt, tunc tradent alios fideles inan. i, 29 : Peplelos omni iniquitale.
scientes familiaria eorum. Jercm. ix, 4 : Psal. Lxxii, () : Operti sunt iniquitate et
Omnis fraler supplantans supplantabit, impielate sua.

et omnis amicus fraudulenter incedet. « Refrigescet charitas multorum. »
II ad Corinth. xi, 20 Periculum in : Psal. cxLvu, 17 : Mittit crgstallum

falsis fratribus. Jerem. xii, 6 Fratres : suam sicut buccellas : ante faciem frigo-
tui, et domus patris tui, etiam ipsi pug- ris ejus quis sustinebit ? Eccli. xliu,
nabunt adversum te. Cantic. i, 5 Filii : 22 Frigidus venius acjuilo ftavit, et
:
matris mccB pugnaverunt contra me. gelavit crgstallus ab aqua. Apocalyps.

« Et odio habebunt invicem, » quos 11, 4 : Ilabeo adversum te, quod charita-
tradere non poterunt. Supra, x, 22 : tem tuam primam reliquisti. Contra
Eritis odio omnibus propter nomen quod de Ecclesia dicilur, Proverb. xxxi,
meum. Joan. xv, 25 : Ut adimpleatur 21 : Non timebit domui suss a frigoribus
sermo qui in lege eorum scriptus est nivis omnes enim domestici ejus vesii-
:
Quia odio habuerunt me gratis. Psal. ti sunt duplicibus, hoc est, gemino prse-
Gviii, 4 Pro eo ut me diligercnt, delra-
: cepto charitatis.
liebant mUii. Psal. xxiv, 19 : Odio ini-
quo oderunt me.

« Qui autem perseveraverit usque
« Et multi pseudoprophetae sur-

in fmem. »
gent. »
Ecce consolatio (alias, confirmatio) in
Ecce instantia pseudoprophetarum ty- promissione salutis : et, Supra, x, 22 :
rannos adjuvantium. idem dicitur ' : quia perseverandum in

« Et seducent multos, » blandimenio veritatis cognilione et fide, et in afie-
religionis, et impunitatis. Mai-ci, xiii, ctionis cliaritate. Sapient. viii, 1 : Attin-

22 : Exsurgent pseudochristi et pseudo- git a fine uscjue ad finem fortiter. Levit.
'
Cl'. enarrutionem iJi liunc lociim Mallha.M, x, 22, pa^'. 463, Tom. XX.
III, 9, cauda praecipitur ofTerri, per quam tionem et ahbreviationem audivi a l)o-
perjseverantia designalur. mino. Isa. x, 22 : Consummatio abbre-

viata inundabit justitiam.
14 Evangelium
« Et prsedicabitur hoc
« Gum ergo videritis abominatio- 15
regni in universo orbe, in testimo-
nium omnibus gentibus : et tunc ve- nem desolationis, qua3 dicta est a Da-
niet consummatio. » niele propheta, stantem in loco san-

cto, qui legit intelligat. »
Ecce tribulationis JudeecB et Sancto-

rum enim destructa, dis-
fructus. Judoea Hic incipit tangere tria signa consum-
cipuli per totum orbem diirusi Evange- mationis sa?culi, in signis consummatio-
lium regni prsedicaverunt propter quod : nis Judaeoe : quia eadem particulariter
etiam filii excussorum vocantur. Et tan- preesignabant destructionem Judsese re-

git tria : pra^rogativam ejus quod prae- lata ad Titum et vElium Adrianum : quse
dicatur, et generalitatem praedicationis, univcrsaliter accepta, relata ad Antichri-
et iinem. stum finem mundi significat. Dividitur

Praerogativa est, quia est Evangelium autom pars ista in duas partes in qua- :
regni. Apocal. xiv, : Vidi alterum An- rum prima signum tanlee tribulationis,
gelum volantem per medium casli ha- qualis praecedit finem consummationis,
bentem Evangelium geternum, ut evan- ponit quod signum est completse et
:
gelizaret sedentibus swper terram, et jam condemnandse iniquitatis et secun- :
super omnem gentem, et tribum, et lin- do, tribulationis dicit modum et quanli-
guam, et populum. Apocal. x, 11 : Opor- tatem, ibi, i\ 16 : « Tunc qui in .ludsea
tet te iterum prophetare gentibus, et sunt, etc. »
populis, et linguis, et regibus multis. Adhuc, in priori harum dicit duo, si-
(( In universo orbe. » Psal. xviii, 5, et gnum videlicet, et excitationem attentio-

ad Roman. x, 18 : In omnem terram nis ad signum.
exivit sonus eorvm, etc. Ad Coloss. i, De signo dicit quinque : abominatio-
6 : Pervenit ad vos Evangelium, sicut nem, nocumentum, certitudinem, confir-
et in universo mundo est, ei fructificat, mationem, et sacrilegium.
et crescit. Dicit igitur « Ciun ergo videritis, »
:
« In testimonium, » scilicet salutis, si in successoribus vestris sanctis, vel vos-

credunt : et condemnationis, si non cre- ipsi, « abomi)iationem » idoli, quod
dunt : et hic est finis. Marci, xvi^ 16 : omnis abominatur humana ratio. Sa-
Qui crediderit, et baptizatus juerit, sal- pient. XIV, 27 Infandorum idolorum:
vus erit : qui vero non crediderit, con- cullura, omnis mali causa est, et ini-
demnabitur. tium, et finis.
(i Omnibus gentibus. y> Matth. xxvni, » Desolationis » civitatis : quia post

19 : Docete omnes gentes. Marci, xvi, talem abominationem sequitur destru-
15 : Prsedicate EvangcUum omni crea- ctio parietum templi, et eversio civita-

turse. tis. Daniel. ix, 26 Post finem belli sia- :
« Et tunc, M quando sic genlibus prai- tuta desolatio : et hoc est nocumentum
dicabitur, « veniet consummalio » Ju- quod inducit desolalionis.
daeiE, vel mundi : quia, sicut diximus, « Quse dicta est a Daniele propheta. »
istud ct ad antccedens et ad consequens Ecce certitudo. Daniel. ix, 27 Erit in :
referlur. Isaias xwiii, 22 : Consumma- templo abonwiatio dcsolalimiis.

. :
IN EVANG. MATmEI, XXIV-IS, 1(1, 17, 18. 91
« Stantem. » Ecce coufinnatio : stat liclirisli cnim prssenlia in loco lenipli

cnini iinniobiliter (ixa. Isa. xli, 7 : Con- est aboniinatio desolalionis. Zachariai,
forlaml eum clavis, iil non moneretur xi, 17 : i) paalor, el idolum derelin-
« fn loco sancto. » Ecce sacrileyium. quois gregem ! II ad Tliessal. n, ;} el i :
Ezccliiel. VIII, {\\ : Cerle vidisti, fili Nisi... revelatus fuerit homo peccati,
//omt»w, scilicet abominationes pessimas /ilius perditionis, (/ui adversatur el ex-
quas isti faciunthic, hoc est, in templo '. toltitur super onine quod dicitur Deus,
Attende historiam : Pilatus primo po- aul quod colitur, ita ut in templo Dei
suit in templo imaginem Ca^saris : et sedeat ostendens se tom^juam sit Deus.
indignali JudaM crcperuiit rebellare, quod Tunc « qui )^ ha3C « tegit intelligat, r»
Tilus viiidicans, incendit teinplum, etci- quia cito erit saeculi consummalio.
vitatem. Postea autem /Elius Adrianus Moraliter etiam abominalio desoiatio-
inter parietes templi posuit suam imagi- iiis iii lemplo, malus Pradatus est in V^c-
nem, quod (\\Q,'\\,m' abominatio desolatio- clesia. l*roverb. xvi, J2 : Abominabiles

nis : 60 quod jam desokitum fuit per Ti- regi qui agunt irnpie.
tum, et in proximo complenda erat de-

solatio per /Elium. Judaii autem indi-
gnati ad imaginem yElii, confregerunt, u Tuno qui in Judaea sunt, fugiant 16
et coinminuerunt eam in pulverem ad :
g^^ montes •
quod iiidii^natus yElius, penitus evertit ^ • •

j
^ ° . . ^ . .
ij^^
r^t qui in itecto,
i
non descendat i t i
tol-
i
19
parietes templi, et totam civitatem, et
,•
aiiam parvuiam
, M
ibi prope
],.
a^diticavit,
^ •. lere aliquid
^ de domo sua
quamexnomine suo vocavit yEIiam :
Et qui in agro, non revertatur tollere 19
et hoc est, quod dicit : et hoc piangit tunicam suam. »
Isaias, lxiv, 9 et seq. : Ecce, Domine,

respice... : civiias sancti tui facta est de- Modum hic, et quantilatem turbatio-
serta, Sion deserta /acta est, Jerusalem n'« describit. Et tangit duo, inodum vi-
desolata est. Domus sanctificationis no- delicet mali, et quantitatcm, ibi, >^. 21 :
strx, et glorise nostrse, ubi laudaverunt « Erit enim tunc tribulatio magna,
te patres nostri, facta est in exustionem <îc. «
ignis. Circa modum duo dicit : suadet enim

Sequitur :
primo omnibus reiictis fugere : et in se-
cundum ostendit infelicitatem eorum qui
« Qui legit. » impedimenta fugiendi tunc habebunt,
ibi, ^. 19 « Vie autem praegnantibus. »
:
Et monet esse attenlos. « Qui legit, » Circa primum tangit tres differentias :
haec : tunc « intelligat » instare tempus et ioquitur Sanctis qui in Judaa erant
expetendae ultionis de sanguine Prophe- tempore Romanae captivitatis tunc :
tarum, et meo eiruso. Psai. lxxviii, 10 enim Agrippa tenebat terram, quae est
et 12 : Ultio sanguinis servorum tuo- ullra Euphratem, et parebat Romano
rum, qui effusus est... Redde vicinis no- imperio : et ideo terra iiia pacem habuit.
stris septuplum in sinu eoriim : impro- Loquitur ergo per simiiitudinem acccie-
perium ipsorum quod exprobaverunt ti- rantibus fugam : ilii enim generaiiter
bi, Domine. Hoc idem generaliter ac- sparsi erant in Judaeam, aut famiiiaribus
ceptum, et ad Antichristum reiatum rebus aliquibus dediti : et generaliter
signum est consummationis saeculi : An- quidem hortatur eos fugere ad terras
* Ezechiel. vin, 14 : Et introduxit me per os- aqiiilonem, et ecce ibi mulieres sedebant plangen-
tiuin porlx dwnus Doinini quod rc»picichat ad les .\donideiii.
112 D. ALB. MAG. ORD. PRJED
montuosas Agrippae, ut ibi salventur. in montibus, et speluncis, et in cavernis
Genes. xix, J7 omni circa
: Non sles in terrsR.
regione, sed in monle salvum le fac. Et similiter per lectum intelliguntur

Psal. cxxiv, 2 Monles in circuitu ejiis,
: domesticis dediti : et per agruui dediti
et Dominus in circuitu populi sui. laboribus, quibus, si fideles sunt, nihil
Qui autem familiarijjus rebus sunt dc- suaj utilitatis licebit facere tempore An-
diti, aut erant in domo, aut in agro ali- tichristi.
quid operantes. Mystice autem in Judaea sunt (quae
Dicit igitur : confessio intcrprelatur) illi, qui confes-

sioni laudis sunt dediti, sicut Clerici et
« Et qui in tecto. » Rehgiosi, quibus tempore persecutionis
fugiendum ad culmina virtutum : quia
In Judsea plana fuerunt tecta, et cum virtutum perfectione tunc indigent, ut
immineret captivitas, non libenter per- possint resislere in die malo, et in omni-
dentes ea quse erant in domo, ascende- bus perfecti stare '. Psal. lxxi, 3 : Susci-
runt in tecta, ut hostcs eniiims possent piant montes pacem. Et iterum, PsaL
speculari : et his dicit, quod celeriter fu- Lxxxvi, 2 : Fundanienta ejus in monti-
giant, antequam praeoccupentur. bus sanclis. Qui autem sunt in tecto,
« Et non descendat aliquid tollere de in arce contemplalionis, quibus praecipi-
domo sua, » quo detineatur a fuga, vel tur, iie descendant in domum carnis, sed
onerentur fugientes : et hoc ad litteram alta contemplatione veritatis postponant
plangens Isaias dicit, xxii, 1 et 2 : omnia commoda carnis pro Christo for-
Quidnam tihi est, quia ascendisti et iu titer morientes. PsaL lxxxiii, G, 7 : As-
omnis in tecta ? Clamoris plena, etc. censiones in corde suo disposuit, in valle
lacrymarum, in loco quem posuit. In
agro autem existentes bonos signili-
« Et qui in agro, »
cant activos, quibus etiam suadetur, quod
non dimissa difficultate virtutis resoluti
Agriculturse deditus, qui propter calo- domi torpescant, tunicam veteris vitae
rem excitatum ex labore in terra calida reinduentes. Cantic. \, 3 : Exspoliavi
domi dimittere tunicas consueverunt, me iunica mea, quomodo induar illa ?
« non reverlatur, » domum sciiicet, « tol- Canlic. V, 7 : Tulerunt pallium meum
lere tunicam suam, » vel aliquid dis- milii custodes murorum.
positurus de domo, sed omnibus di-
missis cito fugiat. Luc. xxn, 21 : Qui
in medio sunt Judsese, discedant : et qui « V* autem praegnantibus, et na- ^^
in regionibus, non intrent in eam. Isa. trientibus in illis diebus ! »
xui, 14 : Erit quasi damula fugiens.
Tempore autem Antichristi, cum confir- Ilic tangitur infelicitas eorum qui
mabilur potestas ejus, tunc maxime subito habent etfugiendi impedimenta.
regnabit in Judsea persequens Ecclesiam Et habet duos paragraplios : unum qui-
fideHum : ot tunc oportet ad litteram fu- dem, quod evadi non potest aliud au- :
gere ad montium speluncas et deserta. tem evadi potest, sed non est in no-
Ad Ilebr. xi, 37 et 38 : Circuierunt inme- stra potestate, sed Dei omnia ordinan-
lotis, in pellibus caprinis, egentes, an- tis et dispensantis et contra hoc oppo-
:
gustiati, afflicti ; quibus dignus non nit orationem.

erat mundus : in solitudinibus errantes, Priinum autem quod evadi noii j)ot-
Cf. ad l"4jiies. vi, 13.

IN EVANG. MATTILEI, XXIV-19, 20 03
est, iiifelicilulis cst (>t lioc cst iinpr;e- escam : nonduni enim potcratis. \d
gnatio, V(;l nulritio parvuloriinn : pi\Te- llebr. v, 13 : Omnis qui lactis est parti-
gnans (Miini (!X viol(Milo motu per abor- ceps, expers est sermonis justitise. : par-
luni pcriclilalur non abortiens gra- : et vulus enini est. Omnes autem tales, (io
vatur, ita quod fugere non potcst. Nu- quod in lide et charitate non sunt so-
triens autem et ex niotu, ct cx calorc lidati, vioientia lcntationis vincuntur, el
babet consuinptioncm laclis, ct lactans cedent Antichristo : et ideo vai eis.
fugjie incurrit debilitatcm. Adliuc auteni

onere gravatur portandi infantis : aut
innaturale homicidium incurrit abjiciendi « Orfite autem ut non fiat fnga ve- :9o
lilii quem peperit. Llnde, II Reg. iv, i, stra in hiemc, vel sabbato. »
uxor Jonathte propere fugiens, lapsum

puerum pcrpetuo claudum ulroque pede Tangit impedimenta fugae, qua^ non
rccepit. Alitcr ctiam, sicut narrant Jose- sunt in nobis : et ideo contra illa dicit
phus et Ilegesippns, pra-gnantes dividc- opponendam esse orationem. j^^t sunt

bantur, et ad abortus immaturos coge- duo : unum proveniens ex asperitate
bantur : ut partus excussus obscssis tem[)oris : et aliud ex rcligione feria-
fieret in cibum. Tlircn. iv, 10 : Manus rum.
miiliennn iniscricordiKni coxerunt filios Dicit igitur : « Orate. » Jacob. v, 1(5 :
siios : earum in contri-

facli sunl cibus Multum enini valet deprecatio justi as-
tione filice populi mei. Unde et Moyses, sidua. Marc. xi, 2t: Oninia quxcuni-
Deuter. xxviii, 5G et ;37, dicit, quod teque orantes petitis, credite quia accipie-
nera mulier et delicata, qu<e supcr ter- tis, et evenicnt vobis.
ram ingredi non valebat, nec pedis vesti- « Ut non fiat fuga vestra, » tempore
giwn ftgere, propter mollitiem et tene- Antichristi, vel destructionis Judeea?,
ritudinem nimiam, invidebit, scilicct quando fugiendum est. Isa. xvi, 3, 4 :
vicinae suae, de illuvie sccundarum, qu3S Absconde fugientes, et vagos nc pro-

egrediuutur de medio feminum suorum. das Moab, esto latibulum eorum.
Narrat etiam Hegesippus et in Ilistoria Et iterum, Isa. xxi, 15 : A facie gladio-
Ecclesiastica legitur, quod matrona norum fugerunt, a facie gladii immi-
bilis dixit filio suo : Veni, infelicis ma- nentis, o facie arcus extenti, a facic
tris infelicior nate : et occidit eum, et gravis proslii.
comedit in captivitate Romana. Et istae « In hieme, » quando est intemperies
sunt maledictiones Moysi '. elementorum : quo tempore etsi fugere
In tempore etiam Anlichristi, propter posset aliquis, tamen permanere in de-
hoc quod apud homines tunc fideles ha- sertonon posset quia tunc fugere ad :
bitare non audebunt, nimio impedimen- homines non licebit qui omnes occu- :
to detinebuntur prtegnantes et nutrien- pantur a Romana captivitate tempore

tes.Sed et praegnantes sunt, qui de no- destructionis Judffia}, vel adha?rebunt
vo propositum bonum conceperunt. Isa. Antichristo temporibus novissimis.
xxvi, 17 et 18 : A facie tua concepimus, Sed tunc quaeritur : Quia cum tribus
et quasi parturivimus, ct peperimus spi- annis et dimidio duratura sit persecutio
ritum, scilicet salutis. Nutrientes autem Antichristi, oportebit sa^pius fugere
sunt, qui jam quidem proficiunt, sed hieme. Sed ad hoc dicendum, quod
adhuc lacte tcneriori indiênt. I ad non dicitur hic hiems, pro spatio tem-
Corinth. iii, 1 et 2 : Tamquam parvulis poris, quo sol movetur circa tropicum
in Christo, lac vobis potum dedi^ non Capricorni, sed potius pro temporis as-
Cf. Deutor. xxvin, lo et seq.

peritate, quse hieme esse consuevit : « Erit enim tunc tribulatio magna, 91
quia tunc nec iu deserlis fructus, nec qualis non fuit ab initio mundi usque
aura tolerabilis inveniretur, nec unus modo, neque fiet. »
alii solamen societatis auderet exhibere :
quia plures simul habitantes latere non

possent : sed unus potest abscondi in Magnitudinem hic describit tribula-
inviis deserti. Unde Ecclesia liberata a tionis dupliciter : quantitate mali, et
persecutione dicit illud Gantic. ii, 11 mensura temporis. Quantitas est in
et 12 : Jarn hiems transiit, imber ahiit periculo et acerbitate. Et quando haec

et recessit, flores apparuerunt in terra magna sunt, non expedit tempus esse
nostra. Est eliam hiems amoris gelici- longum, sed breve : ut patet in liltera.
dium, quo refrigescet charitas mul- Dicit igitur : « Erit enim tunc trihu-
torum, qui tunc fugere non poterunt, latio magna, » quia conflata ex tribus
frigore charitatis membra constringente. magnis, scilicet tyrannorum invasione,

Supra, jf. 12 : Quoniam ahundavit ini- haereticorum seductionc, et falsorum
quitas, refrigescet charitasmultorum. fratrum proditione. Quae tria mala passa

« Vel sahbato, » quando propter est successive Ecclesia : tyrannorum
religionem fugere non licebit. Sed hoc invasionem in principio, haereticorum
falsum videtur quia dicitur, I Machab. :

seductionem in progressu, et in perfecla
]j, 41,quod cogitaverunt Sancti pugna- dilatatione proditionem patitur falsorum

re die sabbati : ergo etiam in necessita- fratrum. Tyrannus persequitur potestate,
te licet fugere. Responsio est, quod in haereticus simulata veritate, falsus frater
veritate licet fugere, sed fuga in feriis ficta bonitate. Daniel. vii, 3 et seq., di
non potest latere. In diebus enim pro- citur,quod tres bestiae de mari ascen-
fostis poterunt se subducere, tamquam derunt, prima similis leoni, quae tyran-
quippiam operis vadant facturi : sed in nos significat : secunda similis urso, quae
die festo, cum ab opere vacat populus, baereticos : tertia similis pardo vario,
non potest aliquis fugam abscondere : et qui falsos fratres varios et dolosos. De
ideo tunc magis est periculosa. Religio conflatione harum persecutionum in
autem festorum ab Antichristo institu- unum, Apocal. xiii, 2, dicitur de bestia,
torum, tunc in maxima erit veneratione. per quam Antichristus figuratur, cujus
Tempore etiam Romanae captivitatis nml- caput simile erat pardo, et pedes ejus
tum observabatur sabbatum, quod licet sicut pedes ursi, et os ejus sicut os leo-
Sancti non tenuerunt, tamen multum nis : et sic habet totum. Priino enim
observabantur dies sabbatorum. Isa. pardus erit simulata sanctitate, secundo

Lviii, 13 : Si averteris a sahhato pe- erit ursus ore foetido simulatae verita-
dem tuum, facere voluntatem tuam in tis, quam dulci sermone proponet, sic-
die sancto meo : et vocaveris sahhatum ut ursus mel sugens. Ad Roman. xvi,
delicatum, etsanctum Domini gloriosum. 18 : Per dulces sermones et henedictio-
Spiritualiter autem loquitur de torpenti- nes seducunt corda innocentium. Et tan-

bus olio, et nihil operantibus ex inertia, dem accepta potestate ore dentato leo-
qui tunc fugere non poterunt. Thren. i, nis, omnia devorabit, et lacerabit : sic
7 : Viderunt eam hostes, et dcriserunt ergo erit magna : magnum enim est, ut
sahhata ejus. Tob. ii, 6 : Dies festi ve- dicit Plato,quod componitur ex multis.
stri convertentur in lamentationem et lu- Mensuram autem hujus magni propo-
ctum '. nit, cum dicit ad praeteritum. « Qualis
numquam fuit ah initio mundi : » et
' Cf. Amos, viii, 10 ; I Macliab. ii, M.

IN EVANG. MATTIT.T:!, XXIV-.^2, 23.
ad prresens, ciiin dicit ; « Usqiic mote, et in miserationihus mafjis congre.gn-

do : » et ad fiituruin, cuni subdit : « Aê- bo te.
qi/c fict. » I)ani(;l. xii, I : Vcniet tem~

piis qunle non fiiit ab co cr qno gentes
esse coe.perunt usque ad tcinpus illud :
« Tanc si quis vobis dixerit : Ecoe
%'^
et idco, nt dicit (Iregorius : « Oplat bic est Christas, aut illic, nolito cro-
« Kcclesia pra^cedentibus tribnlationibus dere. »
« afilij^n, et videnlnr ei dulces respeclu
« mali illius quod tunc patietur. » .fob, Hic poriil solutionem terticE partis
XXIX, 2 : Quis milii trihuat, ut sim qua-stionis. VA tangit duo : sij^nia ccrtis-
juxta menses pristinos, secundum dics simi adventns, et incertitudinem liorai,
quibus Deus custodiebat me? quando veniat, ibi, ^. 30 : « Dcdie au-

tem illa. »
Signa adventus sunt dupiicia, prcedi-
catio videlicet pseudopropbetarum qucc
« Et nisi breviati fuissent dies illi,
prsecedit : et signa in ipso judice et ju-
noii fieret salva omnis caro : S€d pro-
dicio sumpta. ibi, t 27 : « Sicul enim
pter electos breviabuntur dies illi. »
fulgur, etc. »
Circa primum borum dicit tria : ad-

l)uo tangit : abbreviationem, et abbre- monitionem cautelae, causam necessita-
viationis causam. tis admonitionis, et conlirmationem ejus-
De abbreviatione dicit : « Nisi brevia- dcm.
ti fuissent dies illi : » non quidem mo- De primo dicit : « Tunc, » in illo f]n;ili
mentis temporis, vel breviori cursu solis, tempore, « si quis vobis, » in successo-
sed polius numero : quia non dura- ribus vestris, « dixerit. » Joan. xvii, 20 :
bunt nisi tribus annis et dimidio quan- :

Non pro eis rogo tantum, sed et pro eis
tum dicitur pra^dicasse Cbristus. Apocal. gfd credituri sunt per ve.rbum eorum in
xu, 14 : Datse sunt mulieri, quai si- ^;^^.
gniticat Ecclesiam in deserto fugientem « Dixerit, » invitans ut avertat a Deo

Antichristum, alss dux aquilse magnie, vestro. Ad Hebr. iii, 12 : Ne forte sit in
ut volaret in desertum, in locum ubi aliquo veslrumcormalumincredulitatis,
alitur per ternpus, et tempora, et dimi- discedendi a Deo vivo.
dium temporis, hoc est, per annum et Et notantur in verbo tria, scilicetmen-
duos annos et dimidium. Apocal. xiii, dacium verbi, et diversitas schismatum,
5 : Dala est ei potestas facere menses et admonitio ne credatur eis.
quadraginta duos,\\OQ, est, tribus annis jMendacium notatur in hoc quod dicit :
et dimidio, duodecim mensibus pro an- « Si quis vobis dixerit. » Quasi dicat : Si
no compntatis. Apocal. xii, 12 : Vse seipsis loquantur ex propriis, et lingua
terrse et mari, qiiia descendit diabolus eorum non est calamus scriboe velociter
ad vos, habcns iram magnani, sciens scribentis *. Piophetse enim dicunt : Haec
quod modicum tempus habet. dicit Dominus : Apostoli vero dicunt
Sed propter electos,» nenimis
(.(. tribu- illud de se, II ad Corinth. xiii, 3: An
lentur, « breviahuntur dies illi, » scilicet experimentum quseritis ejus, qui in me
numero : sicut etiam prolongantur in be- loquilur Christus ? Joan. viii, 44 :Cum
eorum. Psal. xc, 16
jiedictione Longi- :
loquitur niendacium, ex propriis loqui-
tudine dierum replebo eum. Isa. liv, tnr, quia mendax est, et pater ejus.
7 Ad punctum in modico dereliqui
: Schisma notatur in hoc quod dicit :
' Cf. 1'SUI. XLIV, 2.

ya D. ALB PR^D.. MAG. ORD.
« Eccehic cst Christiis, aut illic. » Chri- prop]ietse in populo, sicutei in vobis erunt
stus autem duplicitur accipilur, inpersona magistri mendaces, qui introducent se-
videlicet, ct in virtute operante in sacra- cias perditionis.
mentis. In his enim unctus unctioncm « Et dabunt signa magna ei prodi-

difTundit, et conlicit sanitates ^ Et hoc gia. » p]cce polestas miraculandi. Et di-
modo Christum jactat se hahere quoeh- citursignum, quod porlencJit aliquid in

bet hffiresis, etnegateum alteri. Eccle- futurum sicutquod Jeremias vidit olKim
:
sia autem dicit eum esse, non hic discre- succensam, quod significabat Jerusalem
te, aut illic, et non alibi : sed ubique succendendam. Prodigium est mag-
esse
per totam Ecclesiam in toto orbe difTu- num miraculum, quod omnium digito
sam. I ad Corinth. i, 13 : Divisus est proditur, propter admirationem, nihil in
Christus? Quasi dicat Non. Joan. xix, :

futurum significans. Quidam tamen di-
24 Non scindamus eam, sed sortiamur

:
cunt, quod signum est quod sigiiilicat
de illa cujus sit. III Reg. iii, 26 Nec :
aliquid de praesentibus : et prodigium
mihi, nec tibi sit, sed dividatur. quasi procul a digito dictum, aliquid de
« Nolite credere. » Ecce admonitio. futuris designat. Sed prima exposilio

I Joan. IV, 1 : Nolite omni spiritui cre- melior Sunt est. spiritus daemoniorum
dere, sed prohate spiriius si ex Deo siît. facientes signa ^ II ad Thessal. ii, 11
Eccli. XIX, 4 : Qui credit cito, levis corde et 12 Deus operaiionem

: Mittet illis
est. II ad Thessal. ii, 2: Rogamus vos, erroris ut credant mendacio ul judi' ,
utnon moveamini a vestro

cito sensu..., centur omnes qui non credideruni veri-
((uasi inslet dies Domini. tati, sed consenserunt iniquiiati.
« Ita ut in errorem inducantur . » Ecce
efficacia, qua in pejus proficiunt crrantes,
«4 « Surgent enim pseudochristi, et et in errorem mittentes « si fieri potest, :
pseudoprophetse, et dabunt signa etiam elecii. » Aliud est errore tangi, et

aliud in errorem induci. Tangitur enim,
magna et prodigia : ita nt in errorem
qui tentatur : et hoc humanum est, quia
inducantur, si fieri potest, etiamelecti.
humanse ignorantise est errare. Sed in
«5 Ecce praedixi vobis. errorem inducitur, qui errori consentif.
Si ergo dixerint vobis: Ecce in de- Sed hsereticus est, qui defenditpertinaci-
serto est, nolite exire : ecce in pene- ter.
Dicit autem : « Si fieri potesi, » ut

tralibus, nolite credere. »
gratiam Dei continentes Sanctos osten-
Ecce tangit admonitionisnecessitatem. dat. Deuter. xxxiii, 3 : Omnes sancii in
Et dicit tria, exaltationem seductorum, manu illius suni : hoc notat, cum di-
et
potestatem, et efficaciam in nocendo. cit : « Si fieri potesi,y> quia tantum hu-
Exaltationem tangit, cumdicit : « Sur- manum est trepidare et timere et tentari,

gent, sursum se agent. Thren.
» hoc est, dicit : « In errorem inducanlur . » Et haec
I, 9 Vide, Domine, afflictionem meam,
:
est expositio Gregorii. Apocal. xiii, 13
quoniam erectus est inimicus. et 14 : Fecit bestia signa magna, ut etiam
(( Pseudochristi, » sicut hfleresiarchse iqnem faceret de coelo descendere in ter-

majores,, « et pseudoprophetse, » sicut ram in conspeciu hominum. Ei seduxit
discipuli eorum minores. I Joan. iv, 1 : habitantes in terra, propter signa quse
Multi pseudopropheice exierunt in mun- daia suni illi facere in conspectu bestise.
dum. 11 Pelr. ii, Fuerunl ei pseudo- 1 : « Etiam electi, » quostamen trepidan-
' Gf. Eccli. xxxvm, 7. tiam... El fecit signa magna, etc.

^ Apocal. xui, H (;t 13 : Et cidi aUam bcs-
IN EVANG. MATTIIiEI, XXIV-25, 2(), 27, 28. 97
tes gratia continebit elcctionis. Job, \li, significant Monachos divilias congregan-
21 : Sub ipso eriinl radii solis, el ster- tcs, et lucris inhiantes, venanles in dc-
net sihi aiirum quasi luturn. VA, xl, 18: sertis pecunias, sicutlecit Esau pilosus ^
Absorbebit fluvium^ et non mirabitur : Per ululas quai lixo in luto rostro tubi-
et habet fiduciam qund influat Jordanis cinant, sicut cum cornu (et est avis in-
in os e/ns. Vcl dicatur, quod non dicitur fausta), significantur Monaclii in cncno
hoc de eleclis gratia finali, sed de electis carnis conversantes. Per sirenes, signili-
secundum prtcscnlem justitiam, qui iunc cantur foemina3 monialcs mortiferis can-
scepius inducentur in errorem, si hoc tibus animas decipientes, hujus mundi
potest fieri ahqua tentationis seductionc. mare navigantes, qualcs tempore Anti-
.loan. VI, 71 Nonne ego vos duodecim
:
christi erunt, et, heu nunc sunt. !
cleiji: et ex vobis unus diabolus est? « Nolite exire, » sicut existis ad .loan-
nem Baptistam. Supra, xi, 7 : Quid
i( Kcce prspdixi vobis. » existis in desertum videre? etc. Exod.
XII, 22 : Nullus egrediatur ostium do-
Certitudo est dictorum, quasi dicat :
mus suse.
Ego, qui sum veritas *
: quia inevitabili- « Ecce in penetralibus, » in quibus
ter evenicnt. .loan. xiv, 29 : Et nunc sunt subtilitatum sapientise studia. Ilsec
dixi vobis prius quam fiat : ut cum fa- enim duo profitebuntur Antichristiani,
ctum fuerit, credatis. Eccli. xlii, 19: religionem et sapientiam. Psal. civ, 30 :
Cognovit Dominus omnem scientiam. Et Ediditterra eorum ranas in penetralibus

sequitur : Revelans vestigia occultornm. regum ipsorum. Ranse quibus lingua
,\oh,iL\y\u, [{: Absconditainlucempro- faucibus adhseret, significant philoso-
duxit. phias haerentes ad phantasias, et philo-
Repetit igilur cautclae admonitionem, sophicam linguam habentes.
dicens : « Nolite credere. » Ad Coloss. ii, 8 :
Videte ne quis vos decipiat per philoso-

« Si ergo dixerint vobis » phiam, inanem fallaciam. Proverb.
et
XXVI, 25 Quando submiserit vocem

:
Pseudoprophetse, vel credenteseorum: suam, ne credideris ei : quoniam septem

« Ecce in deserto est, » supple, Christus, nequitiae sunt in corde illius.
secundum operalivam virtutem et charis- «y
matum et unctionis. In deserto autem
esse dicitur : quia aliquos sequaces ha- « Sicut enim fulgur exit ab Oriente,
bebit primo eremitice viventes, ut sub
et paret usque in Occidentem, ita erit
specie religionis magis decipiant. .lerem. 28
et adventus filii hominis.
IX, Super montes assumam fictum
10 :
et lamentum, et super speciosa deserli Ubicumque fuerit corpus, illic con-

planctum, quoniam incensasu)it, eo quod gregabuntiir et aquilce. »
non sit vir pertransiens. Isa. xiii, 21 et

22 In deserto habitabunt sruthiones, et
: Hic dat signa adventus vera, et vere
pilosi saUabunt ibi : et respondebunt ibi Cliristum vcnientem demonstrantia. Et
ululse in sedibus ejus, et sirenes in de- sumuntur in ipso judiceet judicio.
lubris voluptatis. Per struthiones qui Sunt igitur duplicia universafia, et :
alarum, hoc est, contempiationis spe- particulariter sumpta et haec tangit, ibi, :
ciem habent, sed a terra non elevantur, 5'- 32 « Ab arbore autem fici. » Post
:
significantur hypocritse Monachi. Pilosi utraque autem subsequitur confirmatio
' .loan. XIV, fi : Ego mm ria, pf rerUaa, ef rUa. -

Cr. fiiMies. XVII, 3 et seq.
XXI
98 D. ALB. MAG. OKD. Pfi.ED.
dictorum, ibi, f. 35 : « Coelurn el terra dentem. » Ecce manifestalionis genera-

traiisihiint. » litas. Psal. cxn, ;j : A solis oriu usque
Univcrsalia autein signa sunt duplicia : ad occasum laudahile nomen Dornini.
in judice vidclicet, ct in judicii circun-
Sed videtur mirabile, quod dicit Quia :
stantiis sumpta, ibi, 5'- 29 : « Slatim au- fulgur non exit ab Oriente, sed fulgor exit
leni, elc. » al) Oriente^ fulgurautem exit a nube. Di-
In judice autem tria notat, scilicct ad- cendum, quod sunt multi ortus secundum
ventus manifestationem in se, mani-
et eos qui loquuntur de astris. Ortus autem
feslationis generalitatem, et sanclorum hic sumitur pro manifeslalione : sicut
ad judicem congregalionem. etiam sol et aliae slellse oriuntur aliquando

Manifestalio auteni ostenditur in hoc, de sub nube. Occasus autem secundum
quod dicit :
Augustinum, dicitur finis horizontis sen-
« Sicut fulcjur. » Tn quo tria nolantur, sibilis : ubi visu deficiente, coelum terrae
quod subitus, quod terribilis, quod bbin- conjungi videtur : et est sensus, quod
dimentum liabct luminis. v Subito au- cuilibet hominum, apparebit manifestus,
« tem fit, ut dicit Dionysius, quod fit pree- et illustrabit omnia quae videri ab ipso
« ter spem.» I ad Thessal. v, 2 : Dies l)o- possunt loca in circuitu : ut nusquam
mini sicul fur in nocte, ita veniet. Unde liceat abscondi, vel celari. I ad Gorinth.
etiam in Grammaticis iiccWnîwv fulgur, IV, .3 : Veniet Dominus, qui cl illuminuhit
fuhjuris, media correpla : eo quod su- ahscondila tenehrarum, ct manifestahit
bito venit, et impraemeditate : fulgor au- consilia cordiurn. Joan. i, 3 : Lux in te-
tem charilalis stantis declinatur fulgor, nebris luccl, el tenehrse cam non compre-
fulgoris, media producta. Et fulgeo, henderunt. Et ideo dicitur, Sapient. vi, (> :
fulges, quod venit a fulgure, infinilivum Horrcndc et cito apparehit vohis.

facit fulgere, media correpta. Quod au-
tem venit a fulgore, infinitivum facit « Itaeritet adventus Filii hominis. »
fulgere, media producta, sicut tradunt

antiqui grammatici. Terror autem est in T ad Thessal. v, 3 : Cum dixerint : Pax
ictu fulguris : quia cum tonitruo est ful- et securitas, tunc repentinus eis superve-
gur semper. .)ob, xxvi, 14 : Cum vix niet interitus, sicut dolor in utero ha-
parvam slillam sermonis cjus audieri- hcnti, et non effugient.
mus, quis poterit tonitruum magnitudi- Dicit autem ; « Filiihominis, » et non
nis illius intueri ?Blandimentum autem Iîlii Dei quia in forma hominis judica-
:
habet in lumine. Psal. ciii, 2 Amictus : bit nos, in qua pro nobis judicatus est.
lumine sicut vestimento. Subitum igitur Joan. V, 27, 28 : Potestatem dedit ei ju-
est propter omnes ut parati sint, et ca- : dicium facerc, quia Filius hominis est.
veant.Gum iclu est, propter reprobos.Cum Nolitc mirari hoc, hoc est, non vobis vi-
l)hindimento luminis, propter electos. deatur mirum, quod Filius hominis est :
Ecce manifestatio exit enim

« Exit. » : quiahomo ille constitutus est judcx vivo-
ad manifestationis aperlum. Psal. xux, rum et mortuorum,sicutdicilur,Act.x, i2,
3 Deus ma)iifeste veniet : Deus noster et
:
non silchit. Isa. xi, 3 Videhit omnis : « Ubicumque fuerit corpus, illic con-
caro saluturc Dei\ Apocal. i, 7 : Videhit gregabuntur et aquilee. »
eum omnis oculus.
K Ah Oriente, ct patct usquc in Occi- Dat signum congregationis Sanctorum,
'
Vul-a(;i liali.l, Jsa. xl, ii : Vidcbil oinnis )^tri. Liic. ui, 6 : Et videbit oiiuiis caru Sidutare
((iro pnrilcr (juod os Doiiiini locutum esl. Isa. lii, Dci.
H» : \'i(Ii'l,ii)ii oiiincs /iiics icrr;v sdlutarc Dci no-
Ji\ i:VAN(i. MAH II.i:i, XXIV-28, 21). 99
ad ipsuiu loquens per siinililudinem : ad slo. Job, III, 0, \ : Noctcm illam tene-
corpus eniin odorcin nidoris spar-gcMis, brosus turbopossideat..., et non illustrc-
ad uUra inarina [)er odoratuni invilanlur lur lumine. Sapienl. xvni, 1 : Sanclis
aijiiihe, al) acuniine visus et odoratus autein tuis maxima crat lu.r.
atjuiUe vocatcB. iMulto ergo magis ad re- Et langit signa in cn^lestilûs corpori-
dolentiaiu suavissimani judicis, bonita- bus, sole et luna, el steliis, dicens :
lem suam in omnes intcllectuales nares

distiibuentis et spargentis, aquila,' sancta^ « Sol obscurabitur. »
videlicet omncs sancti, aculi visu in con-

templatione, et bene odorantes in aio- Marc. xii, 25 : Stellx casli eruut deci-
malum illorum perceplionc, ad judicem dentes. Et dicit Interlincaris : « IIoc est,
conj^reirabuntur : ut refectione bonitatis « lumine carcbunl : » el potest similitcr
ct dulcedinis ejus, cum manifcstalur glo- intelligi dc sole. Quid autem trium sen-
i'ia ejus, satienlur. Psal. xvi, 15 : Salia- tcntiarum qua^ hic dici consuevcrunt, vc-
bur cum apyarueril gloria tua. Isa. xl, rum non est certum utrum enim
sit, : sol
31 Assumenl pennas ut aquilse, current
; ad tempus tunc lumcn amittat, sicut di-
et non laborahiint, anihulabunt ct non cit (liossa Marcum
Interlincaris super :
deficient. I ad Tbessal. iv, 17 Simul ra- : aut dicatur obscurari, quia cum duo sint
piemur cum illis in nubibus obviam Chri- in lumine solis, scilicet illustrarc, et mo-
slo in aera, et sic semper cum Domino verc ad generationem : alterum amittet,
erimus. In aerem enim ascendit volans. scilicct ad gencrationem movere : aut
Dicit autem « Congregabuntur ,^^ quia
: quod supervenicnte majori claritate, quse
tunc vere omnibus viribus suis congre- fulget a corpore Christi ct corporibus
galis, altivolai in Deum ascendunt. Isa. glorificatis, dicatur ohscurari, quia lu-
Lx, 8 : Qui sunt isti., qui ut nuhes volant^ men cjus non percipitur sicut nunc lu- :
et quosi columbse ad fenestras suas ?Job, men candclse non vidctur, quando tenc-
xxxix, 28 et 29, dicitur, quod aquila sc- tur in radio solis. Quod ego probabilius
det in summis rupibus, et inde contcm- judico : quia lioc dicitur, Isa. lx, 19 :
platur escam. Non amplius sol ad lucendum

erit iibi
per diem, neque splendor lunse illumina-

bit te. Sed potius, sicut dixit ante, i'. 1 ;
« Stalim autem post tribulatioiiem Surge, illuminare, Jerusalem, quia venit

lumen tuum, et gloria Domini super te
dierum illorum, sol obscurabitur, et
orta est. Apocal. xxi, 23 : Civitas non eget
luua non dabit lumen suum, et stellye
solc, neque luna ut luceant in ea : nam
cadent de co^lo. »
claritas Dei illuminavit eam, et lucerna
ejus est Agnus.
Tangit signa sumpla in his quoe circum-
stant judicium dupliciter : in coelcstibus « Et luna non dabit lumen suum. »
bonis primo, et in terrestribus malis sc-

cundo. Hoc cst necessarium : sic sol obscura-
In coelestibus autem bonis tanuit in bitur,quod luna non det lumen quia :
corporibus ccelestibus, in virtutibus An- non habet lumcn nisi a sole. Ilabac. iii,
gelicis et in Sanctis in ccelum assumptis. 1 1 : Sol, et luna steterunt in hahitaculo
autem lempus istorum sig-
Prcemittit suo.
norum dicens « Statim autem post tri-
:
bulationem dierum illorum. » Dies enim, « Et stellee cadent de ccelo. »
hoc est, sancti tribulabuntur : noctes au-

tem, hoc est, mali consentient Antichri- Xon casu corporali, sed potius quoad
100 J) ALH. MAG. OHD. PR.ED.
efToctum, in his quai gcneranlur. Sol in- De AngeUs enim quod di- intelUgitur,
fundit calorem nativum, ct luna movet cit « Virtutes coelorum. » Aut omnes
:
humidum, ((luod suhjecluui est vita? et coilestes essentiae, quae communi nomi-
matcria gencrationis), ct imagines stcUa- ne Virtutes(WQ\xr\\.\\v, sicutdicit Dionysius.

rum confcrunt figuram generato : et Aut ille ordo, qui Virtutes vocalur : eo
quoad eHectus suhtrahunt himcn
Jios et :
quod uUimum potenticE attingat in fa-
ideo obscr:rari et cadere de coelo dicun- ciendo miracula, qua? tunc maxima fient.
tur, quia lunc non erit amphus gencra- AngeU enim ante judicium omnes sunt
tio : scd omnia formabuntur ad statum in ministerium missi, propter eos quihsc-
collcctionis justorum in gloriam, ct [)cc- reditatem capient salutis ' .*
et ideo in
catorum in poenam. Isa. xni, 10 : Stellsp. colleciione eorumdcm moventur ad mi-

cosll, ct splendor earum non expandent racula in judicio. Psal. cii, 21 : Bene-
Itfmen suum : obtenebratus est sol in orlu dicite Domino, omnes virtutes ejus : mi-
siio, et non splendebit in lum,ine
Inna nistri ejus, qui facitis voluntatem ejus.
siio. Apocal. VIII, 12 Quartus Angelus :
Rabanus tamen aUter exponit « movc-
tuba cccinil : et percussa est fertia pars Inmtur, » id est, timebunt : hoc est, con-
solis, et tertia pars lunse, et tertia pars siderato terrore judicis ad modum timen-
stellarum, ita ul obscuraretur tertia pars tium se habebunt, aut reverentife inotu
eorum. Trcs cniin partes sunt, locus, lu- movebunturad gloriam judicis. Job, xli,
men, cl elfcctus in generabilibus : et hcec Ki: Cum sublafus fuerif, timebunt An-
tertia porcutietur. Apocal. vi, 12 et 13 :
geli, etterritipurgabunfur. Job, xxvi, 1 1 :
Solfactus est niger tamcpiayn saccus ci- Colummse coeli contremiscunt, et pavent
licinus,et luna totafacta estsicut sanguis, ad nutum ejus.
et stellai de c<bIo ceciderunt. De media au-
tem cxposilionc, quod scilicet compara- « Et tunc parebit signum Filii ho-
tionc majoris luminis ohscurari vidcbun- minis in coelo. »
tur, videtur inteUigi, quod dicitur, Isa.
XXIV, 23 : Erubescct luna, ot confundetur Ecce signum in animabus sanctis, quae
sol, cum regnaverif Domimis exerci- omnes consignitse merito fidei, Filio ho-
tuum. Pcracto autem judicio, ut omnia minis Deo apparebunt. Et hoc est sig-
ostendantur propter hominem esse facta :

num, quo distinguentur electi areprobis.
sicut homo mutabitur ad speciem glo- EzechicL ix, 4 : Signa thau super fron-
rioe, ila mutabuntur et luminaria. Isa. tes virorum gementium ef dolentium.
XXX, 2G : Erif lux lunse sicut lux solis, Exod. XII, 22 et 23, signantur postes et
et lux solis erit septempliciter sicut lux superUminaria sanguine agni, contra
septem dicrum. percussorem Angelum. PsaL iv, 7 :
Signatum est super nos lumen vultus tui,
Domine. Yel, « Signum Filii hominis »
sunt stigmata vulnerum, quje ostendit.

« Ktvirtutes coelorum conQniovebun-
Zachar. xii, 10 : Adspicient ad me quem
tur :
confixerunt. Et idem est, Joan. xix, 37.
30 Ft tunc parebit signum Filii homi- Apocal. I, 7 : Videbit eum omnis oculus,
nis in ca^lo. » et qui eum pupugerunt. Dicunt eliam
quidam, quod lignum crucis, in signuin
Tangit signa in speciali creatura : pri- Sed hoc
crucis apparebit sole splen(fidius.
UKi iu AngcUs, secunih) in animabus san- non asserendum, quia pcrspicue non pro-
clis. halur. ApocaL vii, 3 Nolite nocere ter- :
•.\(i H(-br. I, 1'i.

,
.
li\ KVANG. MATri(/EI, XXIV-iiU. 101
rae, et mari, neque arboribus, quoadus- hic manentem civitatem, sed /uturam
que signcmus serDos Dei noslri in/ronfi- inquirimus.VA luerunt nati de sanguini-
bus eoruni. bus, ex voluntate concupiscenliaj carnis,
et ex voluntate viri pertinacis ad ma-
« VA tanc plangentomnes tribus ter- lum ^ : et ideo terrai sunt adscripti, de
(|ua dicitur, Job, ix, 2i : Terra duta est
r». »
in manus impii.
Signum dc inliniis, lioc est, de terra
dat hic : et iioc est planctus nialoruni.
« VX videbunt Filium hominis ve-
Circa hoc auteni tangit duo : planctuni, nientem in nubibus cceli cum virtute
et causani. multa et majestate. »
Causa autem est triplcx, scilicet visus

horribilis irati judicis auditus tcrribilis Ecce visus liorribiiis. Sapient. vi, (> :
:
tubce adjudiciurn vocantis : collectio tri- Ilorrende et cito apparebit vobis. Et dicit
stabilis bonorum ad (^hristum, impiis in de judice viso quinque, scilicet formam

terra desertis. in qua eis apparebit, approximationem,
Dicitigitur : « Tunc plangent. » IJnus- gloriam, virtutem, et curiae frequentiam.
quisque se ipsuin plangit accusante con- « Videbunt » autem visu horribili. Apo-
scientia. Ad Roman. u, 13 et IG : Jnter cal. VI, 15 et seq. Et reges terne, et
:
se invicem cogitationibus accusanlibus principes, et tribuni, et divites, et fortes,
aut etiam defendentibus, in die cum ju- et omnis servus, et liber, absconderunt se
Deus occulta hominum, secundum
dicabit in speluncis, et in petris montium : et
Evangelium meum, perJesum Christum. dicunt montibus et petris : Cadite super
Supra, xui, i2 : Ibi erit fletus, et stridor nos, et absctnidile nos a facie sedentis su-
dentium. Isa. xvi, 9 : Inebriabo te lacrg- per thronum, et ab ira Agni : quoniam
ma mea, Hesebon et Eleale. venit dies magnus irx ipsorum. Apocal.
xviu, 9 : Plangent se super illam reges
« Omnestribus terrae. .» terrse. Thren. i, 22 : Multi sunt gemitus
mei, et cor meum moerens. Isa. lxv, 14 :
Hoc nullum habent

est, qui in coelo Vos clamabitis prse dolore cordis, et prse
municipatum,. quibus non est dictum :

contritione spiritus ululabitis.
Vado parare vobis locum *. Apocal. xu^

8 : Neque locus inventus est eorum am- « Filium hominis. »
plius in coelo. In terra enim remanent,

quam dilexerunt, sanctis raptis in nubi- Si quaeritur, in qua forma videbunt ?
bus obviam Christo in aera. Jerem. xvn, Dicit quod in forma humana. Et si quae-
13 : Recedentes a te, in terra scribentur ritur utrum videbunt eum in gloria ?
Tribus autem terrse dicuntur : quia Dicendum, quod videbunt eum non in
nullam nisi in terrahabent generationem gloria (et tamen Filius Dei non induet
et amicum : si enini fecissent sibi amicos alium habitum quam glorioe), sed sicut
de mammona iniquitatis, cum defecis- solem aquila videt in lumine. Oculo au-
sent in terrenis, fuissent utique recepti tem infirmo naluralis defectus inest,
ab amicis in a^terna tabernacula '-.
Et quod adspiciens ad solem humore con-
habuerunt hic manentem civitatem, fu- fluente convolvitur, viclus fulgore solis :
turam non inquirentes contra id quod. : etprimo apparet rubeum, deinde viride
dicitur, ad Hebr. xui, li: Non habemus maais humore vincente, et tandem lit ni-
* Joan. XIV, 2. » Cf.Joan. I, 13.
^ Cr. Luc XVI, \A scq.

grum tenebrosum quod apparet. Tta eo- tunc immittentur d;minandis. Sapient. v,
dem modo se habcnlein jadiccm sancli 22 et 2^} : Ibunt directe emissiones ful-
videl)unl in gloria, propter potestatem giirum, et tamquam a bene cnrva/o arcu
oculi glorilicati : et damnati videbunl nubium cxterminabuntur el ad cerlum ,
eum sub specie cob)ris, secundum infir- locum insilient. Et a petrosa ira plrnx
mitatem oculi non glorificati. Isa. xxvii, 7nittentur grandines, etc. Sic beatus Dio-
10 : non videhil
Misoye.amw' impio,... rt nysius, exponit cabginem, in quam in-
gloriam Domini. Joan, v, 27, 28 Po- : gressus est iMoyses ad Dominum '\ Non
testatcm dedit ci judicinm facere, quia enim consequens est, quod Deus in ob-
Filius hominis est. Nolite mirari Jioc. scuris habitet, qui sicut dicitur, 1 ad Ti-
Et sic inlelligitur illud Joan. xix, 37 : moth. VI, 16 : Lucem inhabitat inacces-
Videbunt in qjiem transfi.Terunt. sibilem. Nec rationabile est ex cabgine
splendidam factam esse faciem Moysi :
« Venientem. » ita ut non possent in gloriarn vultus ejus

intendere filiilsrael ^ Luc. xxi, 27: Timc
Ecce appropinquatio, quod maxime videbunt Filium hominis venientcm in
horrent impii. Isa. iii, 14 : Dominus ad nube.
judicinm veniet cumsenibus populi. Isa. Et propterhocdicunlur nubes « coeli, »
XXX, 27 : Venit de longinquo, ardens fu- non terroe. Job, xxxvii, 11, 12 : Nubes
ror ejus, et gravis ad portondum. Tunc spargunt lumen suum..., ciuocumque
enim verificatur illud Proverb. vi, 34 et eas voluntas gubernantis duxerit. Apocal.
35 : furor viri non parcet in die
Zelus et i, 7 :Ecce venit cum nubibus. Daniel.
vindictse..., nec susripiet pro redemptio- v)i, 13 Ecce cum nubibus coeli quasi
:
ne dona plurima. filiiis hominis veniebat.
« Iii nubibus. » « Gum virtute multa. »
Ecce gloria venientis : nec est intelli- Hoc est, robore, qui primo judicatus
gendum, quod nubes hic sit vapor ele- apparuit in infirmitate. Job, ix, 19 : Si
vatus ab infcrioribus elementis, sed sicut fortitudo quseritur, rohustissimus est :
diximus ante : Tunc justi fulgebuni sicut virtute enim ultimum attingit omnis po-
sol in regno Patris eoriim, sicut dictum tentiae. Exod. xv, 11 : Quis similis tibi
est supra, xiii, 43. Et crunt circa Chri- in fortibus, Domine ? quis similis tibi,
stum supra modum solein in claritate ex- magnificus in sanctitate, terribilis atque
cedentem et hujus tota claritas in oculis
: laudabilis, faciens mirabilia.
terrenorum in vi fulgoris non percepta,
quamdam in oculis segris eorum generat « Et majestate. »
obscuritatem. Et hcec vocatur nubes.

III Reg. VIII, 12 : Dominus dixit ut ha- Hoc referlur ad frequentia", quoe circa
hitaret in nehula. Act. i, 11 : Sic ven'\et eum apparebit, solemnitatem, et ambi-
quemadmodum eum euntem invidistis lionem, qua impii opprimentur. Daniel.
caehan, quando nubes suscepit eum ab vii, 14 : Potesias ejus, potestas seterna,
eorum
oculis Erit autem ex hoc terror '. quse non auferetur : et regnum ejus, quod
damnatorum quia haec nubes flammi- : non corrumpetiir.
voma, ut dicit Ilieronymus, Ihesauros
grandinis, et fulgurum significat ; quae
'
.VcL. 1, 9. ' Cf. Exo.l. xxxiv, 30.
» Cf. Exod. XIX, 18.
IN EVANG. MATTFf^^J, XXIV-31. i03
« Kt mittet Angelos suos cum tuba ^êlus autem est ('lirislus Piinceps Ange-
et voce magua. » loruni, ut (licit (llossa. Et secundum
hoc tria concurrunt ad resurrectionem,
Hic tangit auilitum tcrrihilcm vocan- frajôr ruundi in resliUilione malcria; :
tem ad judiciurn. .loh, xv, 21 Soniliis : ministerium Angelorum in composilione

terroris semper in aiirihus illiiis. Et tan- [)ulverum, et corpor-um : et jussus, sive
git tr'ia Angelorum ministeriurrr in vo-
: vox Dei et Christi in vivificatione et ci-
cando, tuha? chaniôr-crrr, rt vocis magni- talione. .loan. v, 2."j : Morhii audient vo-
hrdinem. Angelorum ministerium est in ccm Filii JJei, et qni nwlierinl, viccitl.
collcctione cinerum, cx quihus integ^randa Psal. Lxvu, 34 : Dahit voci suae vocem
sunt corpora. Tuhê clangor est terrihiUs virtiitis.
frâgor elementorum : ut quodlihet red-

dat quidquid hahet de corporihus r-csur- « Et congregabunt electos ejus a
gentium. Vox magna est vox Christi quatuor ventis, a summis ccjelorum
suscitans et vivificans et vocans ad judi- usque ad terminos eorum. »
cium.
Dicit Et
igitur : « miitet Auf/elos ITic tangit congregationem honorum
5^^05. » Congruum enim est, ut quos ha- ah eo futur-am, qui disper-siones Israel
buerunt duces vice, haheant etiam colle- congregahit, relictis impiis. Dicit autem
ctores cinerum, ct productores ad judi- tria congregationem electorum, et gene-
:
cium. Supra, xrii, 41 : Mittct Angelos ralitatem locor-um unde congregahuntur,

suos, et colHyent de regno ejus omnia et congregandorum inlegrilatem.
scandala, Ihidem, t- 49 : Exibunt An- «Congr-egatioestad sinumPatrisomnia
geli, et separahunt malos de medio ju- congr-egantis », ut dicit Dionysius. Psal.
storum.\n signum hujus, Angeli sepa- xlix, 5: Congregate illi sanctos ejus.
^
raverunt Lot de medio impiorum Impii autem dispergentur, quia non ha-
hehunt unum, in quo congr-egentur : sed
« Gum tuba. » dissipati cordihus manehunt in infei^no.
Ezechiel. v, 1 et 2 : Divides eos,... et di-
Doc est, mundi fragore. Sapient. v, sperges ventum, et gladium nudabo post
23 et 24 .•
Excandcscet in illos aqua eos. Ezechiel. xi, 17 : Congregaho vos
maris, contraillos stabit spiritus virtutis, de populis, et adunaho de terris in qui-
etc, et flumina concurrent duriler. Et, hus dispersi estis. Psal. cv, 47 : Salvos fac
ihidem, t- 21 : Pugnahit cum illo orbis nos, Domine, Deus nostcr, ct congrega
terrarum contra insensatos. I ad Corinth. nos de nationibus : ut confitcamur nomini
XV, .52 : In momento, in ictu oculi, et in sancto tuo, et gloriemur in laude tua.
novissima turha : canet enim tuha, et
mortui resurgent incorrupti. « A quatuor ventis »
« Et voce magna, » Cceli pi'incipalihus : qui significant
quatuor mundi plagas, et climata. Isa.
Quee est jussus Dci, quod vivant, et XLiii, 5 et 6 : Ab Oriente adducam semen
surgant mortui^ et veniant ad judicium. tuum, et ab Occidente congregaho te.
I ad Thessal. iv, 1(3 : Ipse Dominus in Dicam Aqidloni : Da : et Austro : Noli

jussu et in voce Archangeli, et in tuha prohihere. Supra, vrii, 11: Midti ab
Dei descendet de ccelo : ct mortui, qui in Oriente et Occidente venient, ct recumbent
Christo sunt, resurgent primi. Archan- cumAbraham, etlsaac, et Jacob in regno
'
Cf. Gene?. xi\, i^.
:
104 D. ALB. MAG. ORD. PR.^D.

cceloriim. Psal. cvi, 3 : A solis ortii, et Coelum et terra transibunt, vorba 33
occasu, ab Aquilone, et mari. Ezechiel. autem mea non praiteribunt. »
xxxvu, 9 : A quatuor ventis veni, spiri-
ius, etc.
Ecce signum parliculare temporis,
quod eiit tempus collectionis. Dicit au-
tem tria parabolam, adaptationem, et
« A summis caslorum, »
:
veritatis confirmationem.
Circa primum primo enim dicit duo :
Hic langit integrilalem. Dicit enim innuitquod parabola sit quod dicit et :
Aristotelcs, quod summum, et imum, secundo, exponit secundum quas pro-

quod est a coelo usque ad centrum, est prietates sit accipienda,
principiura longitudinis. Sed dextrum et Dicit igitur : « Ab arbore autem fici : »
sinistrum, quod est ab oriente in occi- cui, supra, xxi, 19, maledictum est. Etde
dentem, est principium lalitudinis. Ab qua^ liabac. iii, 17 Ficus non florebit.
:
ante autem et retro, quod est a meridie Sumite, vel « discite parabolam,)) hoc
in Aquilonem, est principium profundita- est, similitudinariam sententiam, Pro-
tis. Secundum primum molus accipitur verh. 1, 6 : Animadvertet parabolam et
incrementi et nulrimenti secundum alte- : interpretationem, verba sapientum et
rum accipitur motus localismembrorum : xnigmata eoruni.

secundum tertium accipitur motus altera- Et subdit, in quo sumilur :
tionis secundum sensum. Et hoc est

« A swnmis coelorum usque ad terminos »
inlinitatis, latitudinis, et profundilatis,

« Cum jam ramus ejus tener fue-
rit. »
ut integre resurgant. I ad Corinth. xv,
52 : Mortui resurgent incorrupti. Luc.
XXI, 18 : Capillus de capite vestro non Ficus interomnes arbores tardius vi-
peribil. Unde Augustinus dicit, quod rescit, elflores grossorum emittit. Transit
summum cceH dicitur zenith capitis cnim ver^ et in sestate fert flores : et
uniuscujusque hominis, et terminus or- longe in sestate versus autumnum dat
bis dicitur terminus horizontis visibilis :
fructum iii signo Leonis : et ideo a ficu
in cujus circumferentia sunt ditTerenlise signum temporis maturitatis, et colle-
quatuor situs, sciUcet dextrum et sini- ctionis accipitur.Ver enim magis compa-
strum, et ante et retro aliaj autem duse
:
ratur statui generationis : et ideo Judaei,
situs difTerentiee sunt, altum in zenith qui per ficum designantur, conversionc
capitis^ et imum in centro horizon- sua finem mundi praeloquuntur. Joel.i,
tis. 7 : Ficum meam decorticavit : nudans spo-
liavit eam, et projecit : albi facti sunt
rami ejus. Cum ergo jam ramus ejus,
quem eodem anno emittet, tener fuerit,
Ab arbore autem fici
« discite pa- novella ad fidem conversione, Osee, xiv,
3:3
rabolam cum jam ramus : ejus tener 7 : Ibunt rami ejus, et erit quasi oliva.
fuerit et folia nata, scitis quia prope Eccli.xxiv, 22 : Rami mei honoriset gra-
tise.
est cRstas :
« Et folia nata, verborum in con-

»
Ita etvos, cum videritis heec omnia,
33 fessionc et laude. Psal. i, 3 Foliwn ejus :
scitole quia prope est in januis.

non defluet. Proverb. xi, 28 : Justi quasi
31 Amen dico vobis,qnia non prseteri- virens folium germiîabunt.

bit gcncrnliohffc, donec omnia fiant.
IN EVANG. MATTIl/l':!, \X\\-'M, -.Vi, Vk r,, iiO. lo:;
« Scitis quia prope ost aestas, t> cal. xxi, 1 : Vidi ccelum novum et ter-
ram novam..., et mare jam non est. VX
Scilicet tempus niaturitatis ct colleclio- hoc notat ex modo hxpieudi, quando

nis. Proverb. xx, 4 : Propter /rigiis pl- dicit : « Transibunt, » quia liansilus de
ger arare nolidt : mendicabit ergoxstate, uiio ad aliud esl, permanente substanlia
et non dahitnr illi. transeunlis.
c< Ita et vos. » « Verba autem mea non praeter-
ribunt, »
Ecce adaj^latio.
« Cimi videritis hfpc omnia, » quce dixi, In lalsilalem. Supra, v, 18 : lolaunum,
« scifote qnia prope est in januis, » ut aut unus apex non prseterihit a lege, do-
jam intret judex. .lacob. v, 1) : Judex nec omnia fiant. Isa. xl, 8 : Verbum Do-
ante januam assistit. Apocal. iii, 20: mini nostri manet in seternum. Psal.
Ecce sto ad ostitini, et pulso. I ad Co- cxviii, 89 : In seternum,Domine,verbum
rinth. vii, 29: Tempus hreve est : reli- iuum permanct in ccelo. Isa. lv, 11 :
quum est, ut el qui liahent uxores, tam- Verbum meum, quod egredietur de ore
quam non habentes sint. meo, non reoertetur ad me vacuum, sed
faciet qusecumque volui, et prosperabitur
« Amen dico vobis. » in his ad quse misi illud.
Contirmatio est signi, quod posuit.

« Non prsetcribit hoc gcneratio hsec, » (( De die autem illa et hora nemo 30
est, .Tudoeorum, velsuccessio mortalium, scit, neque Angeli coelorum, nisi so-
« donec omnia fiant. » Exclusive : quia lus Pater. »
generalio Judoeorum et mortalium termi-
nabilur ad signa inducta. Psal. lviii, 12 : Hic ostendit temporis incertiludinem,
Deus ostendet mihi super inimicos mcos, quando veniat judicium. Dividitur au-
ne occidas eos nequando obliviscantur
: tem pars ista in duo : in quorum primo
populi mei. Eccle. i, 4 : Generatio prse- ostendit insecundo au-
quod dictuin est :
terity et generatio advenit : terra aulem tem reddit nos cautos, ne nos judicium
in seternum stat. inconsideralos preeoccupet, ibi, "^. 42 :
« Vigilate ergo. »
« CcDlum et terra transibunt. » In prima harum tria dicit, scilicet pri-
mo, impossibilitatem praesciendi judi-

Confirmatio est omnium induclorum cium ex aliquibus conjecturis et secun- :
in praecedentibus. Transibunt autem cce- do, inconsiderationem hominum quos

lum et terra, non quoad substantiam, involvet incautos, ibi, t- 37 : « Sicul
sed quoad actus, et figuram generationis, autem in diebus Noe, etc. » Et tertio,
quam nunc habont. Psal. ci, 27 et 28 : qualis erit discretio in judicio, ibi,
y/?5i,scilicet cceli, peribunt, tu autem per- f. 40Tunc duo, etc. »

: «
manes... : et sicut opertiorium mutabis In prima harum, Angelos ct hoinines

eos^ et mutabuntur tu autem idem ipse : a priccognitione judicii excludit, et so-
es, ct anni titi non deficient. Isa. lxv, lum includit Patrem.
17 et 18 : Ecce ego creo caelos novos et Dicit igitur quoad temporis qualitatem :
terram novam : et memoria

non erunt in
priora, et non ascendent super cor. Sed « De die autem illa. »
gaudebitis et exsultabimini usque in

sempifernum in his quse. ego creo. Apo- Dicilur aulem <;//e5quoadillustrationem
:
lOB D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.

judicis, et iion quoad motum solis super nis non ad personam
ad essentiam, et :
terram quia ncscitur quando Dominus

: quia notitia est essentialis. Et ideo una
venlurus sit, sero, an media nocte, an esl notitia trium, sicut nna est essentia
gaili cantu, an mane, ut dicit Marc. xui, trium unde non excluditur Filius, ne-
:
33. Si objiciatur per id quod in sequenti que Spiritus sanctus et hoc notatur, :
capitulo setjuitur: Media iiocte clamor

'
Joan. I, 18 Deitm nemo vidit umquam :
:
factus est.YX per illud Sapient. xviii, 1 4 et unifjenitus Filius cjui est in sinu Patris,
seq : Cnm quieliim sileyitium contineret ipsc cnarravit. Quasi dicat : Licet nemo
omnia, nox in suo cursu mcdium iter
ct Deum novcrit et viderit, tamen Unigeni-
liaberet, etc. Dicendum, quod omnia haec tus(qui in ejusdem deitatis occulto) videt
dicuntur quoad tenebras ignorantise eum. Et ideo, quod habetur de notitia
horte, et non quoad qualitatem tempo- Dei, ex enarratione est Unii?eniti. Tta in-
ris diurni, vel noclurni. Nescitur enim ciudit infra notitiam S])iritus sancti
qua temporis qualitate lucida, vel tene- Apostolus, f ad Corintli. ii, 11 : Quse
brosa. Dei swit, nemo cognovit nisi Spiritus
Et quoad spatium quantitatis temporis Dci. Et, I ad Corinlh. ii, 10 : Spiritus
subdit omnia scrutatur, ctiam profunda Dei.
Sic ergo solus Pater novit, hoc est, Pa-
« Et hora. » etnon aliusin essentia quam Pater.
ter,
Cum enim Filius habeat essentiam a Pa-

Siccnim, Infra, '^\ 30, dicit : Veiiiet do- tre, et SpiritusSanctus ab utroque, sic
minus servi illius in clie cjua non sperat, oportet quod etiam notitiam habeat Filius
et hora qua ignorat. a Patre, et eamdem notitiam habeat
Spiritus sanctus ab utroque : quod hoc
« Nemo scit, » sit ibi esse quodnosse, et e converso.
lioc est, nullus homo, Act. i, 7 Non

:
est vestrum nosse tempora vel momen- « Sicut autem in diebus Noe, ita erit 3^
ta quse Pater posuit in sua potestate. adventus Filii hominis.»
et
Erubescant, qui de judicii tempore vati-
cinantur. « Ncque Angcli, » quia non ITic tangit qualiter inconsideratos in-
pertinet ad beatitudinem eorum. Etideo, volvit. Et dicit tria : primo, preemittit as-
Tsa. VI, 2, sicut velabant caput, per quod similationem : secundo, ostendit negli-
ostenditur id quod ante mundum erat in gentium et carnalium incuriam: et tertio,
Deo, Seraphim velabant pedes, per
ita repetit quales tales praeoccupantur.
quos finis mundi ostenditur, quem An- Dicit igitur : « 5/cw^ autem in diebus
geU ignorant. Noe » justi ^
: quifabricando arcamprae-
Tn quibusdam codicibus additur : « Ne- dixit diluvium, et prsedicavit poeniten-
que lîlius. » T^^t hoc ponitur, Marc. xiii, tiam, et non attenderunt, sed videbatur
32, quod ideo dicitur, quia non facit nos eis ludens loqui '.
scire ; vel quia non scit ex virtutehuma- « Ita erit, » impra^visus negligenti-
nitatis. bus, « adventus » ad judicium « Fiiii
hominis. » IT Petr. 111, G et 7 : T7/nc mun-
« Nisi solus Pater. » dus aqua inundatus periit. Cceli autem
qui nunc sunt, et terra, eodem verbo re-
Exclusionem facit respectu oppositio- positi sunt, ig?ii reservati in diem ju-
'
Maltli. XXV, 6. 3 Genes. xix, 14 '.Et visus est eis quasi ludens
^ Ct, Genes. vi, 9 cL seq. loqui.
.
IN EVAiNG. MATTII.FJ, XXII-;58, ;]!i, 4(), '.

I .
!()•
(11(11. VA tanûiilur duo judicia : uiiuiu /// nauKiuc qui ita conjugiam su.scipiunl,
|)cr aquainj.perquod rcfrigeratus ost ignis ut Deum a se et a mente sua excludaiit,
concupisccatite : altcruin pcr igncni, pcr et sux libidini ila vacent sicut equus rl
qucin inccndetur frigiditas charitatis. rnuliis quibus non est intellectus, habct
potestatcm diemonium super eos. 11 Pelr.
II, 13: Dcliciis affluentes, in conviviis
j
« Sicut enim eranl in diebus anle
suiis luxuriantes.
diluvium, comedenles et bibentes, « Us(/ue ad eum diem quo mlravit Noe
nubentes et nuptui tradentes, usque ad inarcain:» quia libido insatiabilis cst.
eum diem quo intravit Noe in ar- Proverb. xxx, 15 et 10 : Iria sunt iiisa-
cam, turabilia, et (/uartum ([uod numquam

dicit : Sufficit : Infernus., et os vuivse,
) Et non cognoverunt donec venit
el lerra quae non satiatur aqua : ignis
diiuvium et tulit omnes: ita erit et
vero numquam dicit : Sufficit. Infernus
adventus Filii liominis. »
est amor carnalis : os vulvse, concupi-
scentia venercorum : tcrra, desideriuni
Ecce incircumspectio, el inconsidcra- sitis : et ignis, aistus gulse.
tio futuroruni, provenicns ex inordina-
tione carnalis concupisccntioe. « Et non cognoverunt donec venit
« In dicbus », scilicet Noe, qui solus
diluvium et tulit omnes. »
vixit in die : alii enim erant in nocte.
Joan. XH, 33 : Qui ambulat iii tenebris, Quia non crcdidcrunt praedicanti Noe.
nescit quo vadat. Job, XXIV, 23 Dedii ei Deus locum poe-
:
« Antediluvium, quando cxspectabat

»
nitenti3e,et ille abutitur eo in superbiam.
Dei patientia homines ad pcenitentiam.
II Petr. ni, 9 : Patiejiter agit propter « Ita erit adventus Filii hominis. »
vos, nolens aliquos perire, sed omnes ad

prenitentiam reverti. Psal. xxxi, 6 : In Adaptatio est, et similitudo inertiae
diluvio aquarum multarum, ad eum eorum, qui in duobus judiciis incircum-
non approximabiint. spectisunt. II Petr. iii, 10 : Adveniet dies
« Comedentcs et bibentes^ » secundum Domini ut fur: in quo cosli magno iin-
gula3 inordi^nationem. Isa. xxii, 12 et 13 :

petu transient. I ad Thessal. v, 2 : Dies
Vocabit Dominus Deus exercituum in Domini sicut fur in nocte, ita veniet.
die illaad fletum, et ad planctum... : et
ecce gaudium et Isetitia, occidere vitu-
los, etjugulare arietes. Exod. xxxu, G:
Tunc duo erunt in agro unus assu- : 40
Sedit populus manducare, et bibere, et
metur, et unus relinquetur.
surrexerunt ludere. Sapicnt. n, 7 ; Vino
Du8e molentes in mola una assu- :
41
pretioso et wiguentis nos impleamus.
Et « nubentes » viri, « et nuptui tra- metur, et una relinquetur.
dentes » Scd numquid hoc pec-
fseminas.
catum est? Ad Hebr. xiii, 4: Honora- Hic ponitur discretio colligendorum.
bile connubium in o?nnibus, scilicet nu- Sunt autcm tria genera hominum, in
ptiae honorabiles, et thorus immaculatus quibus continelur tota hominum uni-

Sed dicendum, quod cum matrimo- versitas, scilicet Praelati, activi, et con-
nium sit in ofticium naturifi, et in socia- tcmplativi ; de quibus dicit Ezechiel.
lem et civilem vitam, et in sacramentum XIV, 20 : Tres viri, scilicet Noe, Daniel,
Ecclesise, illi nihil inhoc queerebant, nisi et Job, ipsi justitia sua liberabunt
sociclaloni coacupisconlia'. Tob. vi, 17 : aiiimas suas. Noe, qui rexit arcani, Prae-
latos : Daniel vir desideriorum, con- in alterum agrum ad colligendum :
templativos : Job dolens, activos bo- quia licet duo sint in agro, tamen ager
nos in laboribus dulentes significat. Ecclesiae,quantumcumque malus sit agri-
Luc. etiam, x, 38 et seq., significan- cola, non est nisi unus.
tur per duas sorores, et tertium fra-
trem Lazarum, quibus erat amicus « Duae molentes in mola, »
Dominus, et ad ipsos decbnabat. Maria,

quae sedebat ad pedes audiens, contem- Supple, erunt. Mohi, per quam cir-
plativos : Marlha satagens circa frequens cuitus laboris hujus mundi designatur,
ministcrium et turbata crga plurima, in qua homincs conterantur. Et dicit in
activos : Lazarus autem gubernator do- fceminimo propter foecunditatem et efToe-
mus, Prcelatos. IIos igitur tangit hic mmationem : quia molles et effceminati
sub triplici differentia, manent in ea. ApocaL xviii, 22 : Fo.r
Et de Pra^latis dicit sic : « Tunc, » molae non audietur in ea amplius.

in tempore fmali, « erunt duo, » duae « Una assumetur , » ad gloriam : ut
Proelatorum et Praedicatorum difleren- JMartha ministrans Domino, quae consi-

tise, « in agro,^^ Ecclesise, vel cordium, lium Domini facit. Facit enim sibi ami-
exercentes eam vomere verbi Dei. Genes. cos de mammona iniquitalis, ut cum
XXIV, 63, Isaac exierat ad meditandum deficeret, recipiant eam in a?terna ta-
in agro. Supra, xiii, 38 Ager est mun- :

bernacula '*.
PsaL cxxvii, 2 Labores :
dus. I ad Corinth. ui, 9 : Dei agricultura manuum tuarum quia manducabis :

estis. beatus es, et bene tibi erit.
« JJnus assumetur , » ad gloriam. ille, « Et allera relinquetur, » labore

videlicet, qui Apo- potest dicere ilhid stullo consumpta. De qua dicitur, Eccle.
stoH, II ad Corinth. ii, 17 Non sumus :

X, 13 Labor stultorum affliget eos, qui
:
sicut plurimi, adulterantes verbum Dei :

nesciunt in urbem pergere : quia haec
sed ex sinceritate, sed sicut ex Deo, quae elaborant, non ponunt in thesauris
coram Deo, in Christo loquirnur : quia cceli, sed expendunt ad vanitatem mundi.
et verbo Dei falsum non admiscet : nec

malo exemplo vitiat : et ex Deo auctore « Erunt duG in lecto uno \ »
et coram Deo, pia intenlione in Christo

loquitur, confirmante per unctionis gra- Scilicet contemplalionis. De quo,
tiam. Cantic. i, 15 : Lectulus noster floridus.
Et unus relinquetur » ad poenam in
« ,
« Unus assumetur, » qui amplexibus
terra, quando alius rapitur obviam charitatis, et dulci eloquio veritatis de-
Christo in aera. Et ille est, de quo di- lectatus, in conscientia et religione re-
citur, ad Philip. i, Lj : Quidam propter quiescit. Cantic. iii, 4 : Tenui eum, nec
invidiam, aut propter contentionem dimittam, donec introducam in domum
Chrislum annuntiant : sive per occasio- matris mese, gratiae scilicet, et in cubi-
nem eodem agro Na-

qujestus. Sicut in culum genitricis mese, scilicet sapientiae.
both assumplus est, ct Achab et Jezabel Sapient. viii, 2 : Ilanc amavi..., et quae-
a canibus devorantur ^ Et in eodem agro sivi sponsam mihi eam assumere, et
Abel assumptus est, et munera ejus et :

arnator factus sum formae illius.
Cain damnatus 2. Ruth, 11, 8 : A^ê vadas « Et alter relinquetur : » extra habens
* Cf. III Reg. XXI, 13, 23 et 24. * Haec verba : Erimt duo in lecto uno : nnus
* Cf. Genes. iv, 4 et seq. assumetur, el alter relinquetur, non sunt in
3 (i. I,nr. XVI, (Tol). iv, 7 : riccli, iv, 1 ot Evangelio .MaHha?i, sed in Evangelio Lucjp,
XIV, 13). XVII, 34.
: .
IN EVANO. MATTn.FJ, \XIV-42, 43, 44. 100
C()nloin[)lati()n!s liahiluin : cf interins nescitis hora Fiiius hominis venturiis

(juiescit. Is;i. i.vii, 8 : JiLita mc discn- est. »
f)p/'rf(f.s/i, rt suscepisliaduUerum. Su-
pra, xii, 3U : Gencralio mala et aduUeru Persuasio est ad vigilandum. |-:t dicit
sif/)n/m f/f/cvrit. duo : rationem a ininori sumptam, ct
a(hnonitionis rcpetitionem.
Ratio cst : quia si pro damnis tempo-
« Vig-ilnte crfô, quia noseitis qua raliiiuscavendis solerter vigilatur, tunc
iiora Dominus vester venturus sit. »
multo magis vigilanduin cst soliicite pro
prfecavendis damnis spiritualibus : et lioc
llic indncit adnionitioneni cautelae, est : « Illud autem scitote, i» boc est,
Et (lividilur in parles trcs. In prima po- advertite : quia quilibet hoc scit, hcet
nit adinonitiononi : in secnnda, liujus non semper advertat.
admonitionis ex rebns domeslicis ponit « Quofiiam si sciret, » boc est praesci-
persuasionem : in tertia autem invitat ad ret, i<
paterfamilias, » cujus est custo-
eam ex consideralione judicii servi boni dia domus, « qfia hora » noctis « fur
et servi mali, qni diversa a Domino ju- venturus esset » qui fur a furno quod est
dice stipen(]ia accipiunt meritorum. Et nigrum, dicifur, quia in nigra nocte
hnec patent in littera. furatur. Joan. x, 10: Fur tionvenit nisi
Dicit igitur : « Vigilate erfjo, » boc ut furetur, et fnaclet, ct perdat. Osee,
est, vigiianti animo vos circumspicite. VII, I : Fur ifigressus est spolians, la-
1 Petr. IV, 7: Estote prudentes, et vifji- trtincfilus foris.
late h/ orationibus. Ad Roman. xiii, 11 : « Vigilarct utiqt/e. » Isa. xxi, 8 : Su-
Hora est jam nos de somno surgere. per speculam Dofnifii ego stim, statis ju-
I Petr. V, 8 et U : Sobrii estote et vigi- gUer per diem : et stiper spectilcifn ffieam
la(e, ijuio adversarius vester diabolvs ego sum, statts totis fioctibus.
tamijuam leo rugiens circuit, quserens « Et non fifteret perfodi doffium suatn »
quem devoret : cui resistite fortes in fide. Veteres codices babent « perfodui, »
Apocal. III, 2 : Esto vigilans. est antiqua grammatica. Job, xxiv, IG:
Et sui)jungit causam « Quia nescitis : Perfodit i)i tetiebris dotnos, sicut in die
qua hora Dominus vester venturus sit » coftdixerant sibi. Psal. lxxix, \1 : In-
ad judicium, aut particulare, quod est ccftsa igiti ct stiffossa, ab ificrepatiorte
in cujusqae morte : aut universale, vuUiis ttd peribufit
quod erit in generali resurrectione.
Apocalyps. iii, 3 : Si non vigilaveris, ve- « Ideo et vos, »
niafn ad te tamquam fur, et nescies qua

horaveniam ad te. Eccle. ix, 12: Nescit Quibus non una bora, sed continuo
homo fifiem sufim sed sicut pisces ca- : domus sutToditur. I ad Corintb. xv, 31 :
piufitur hamo, et sicut aves lafjfieo cofii- Qtiotidie morior per vestram gloriam,
prehcfidufitur , sic capiufftur homifies ifi fratres. Nec incertum, sed certuin est,
tempore malo. quod fur venturus sit.
V. Estote parati. » Ad Titum, iii, 1:

Adfftone illos principatibus et potestati-
« IUud autem scitote, quoniam si

bus subditos esse, dicto obedire, ad otnfte
optts honufft paratos esse. Psal. cxviii,
seiret paterfamilias qua hora fur ven-
00 : Paratus sutfi, et tiofi sum turbattts.
turus esset, vigilaret utique, et non « Qtiia qtia ttescitis hora. » Sancti
sineret perfodi domum suam. tamen in omni bora putant : et ideo,
Ideo pt vos estote parati: quia qua Sapient. iv, 7, dicitur : .lustt/s si
:
morte prseoccupaiiis fuerit, in refrigerio optimse intentionis et sim[)Iicitatis, ter-

m7. Et. ibidein. t- 13: Consummatus in tium est ver.ie sui domini imitationie,
brevi explevit tempora mulla. iMalus quartum provisionis et ordinis, quintum
autem (juia seniper sperat longiorem vi- optimai vocationis, sextum est aedificatio-
tam, subitanea semper morte praeoccupa- nis. Per primum excellit et cfricitur ido-
tur. Luc. XII, 20 : Stulte, hac nocte ani- neus, per secundum Deo ut domino pa-
mom tuam repetunt a ie : quse autem ratus, per tertium congruit officio, per
parasii, cujus eruni ? quartum congruit honori gradus quem
« Filius hominis venturus est. » tler- sortitur, per quintum utilis regimitii, et
tissime ecce veniet. Ad Hebr. x, 37 : per sextum utilis est proximo.
Adhuc modicum aliquaniulurn.^ qui Dicit igitur
veniurus esi, veniei, et non tardabii.
Habacuc, ii, 3 : Si moram fecerit, ex- « Quis putas, etc. »
specla illurn, quia vcniens veniel, et non

tardabit. Non impossibilitatem, sed rarilatem
notat. I ad Corinth. iv, 2 : Hic jam quse-
ritur inter dispensatores, ut fidelis quis
45 « Quis, pulas, est tidelis servus et invcniaiur. Proverb. xx, 0: Multi homi-
prudens, quem constituit dominus nes misericordes vocaniur : virum autem

fdelem quis inveniel ? Eccle. vii, 29 :
suus super ramiliam suam, ut det illis

Virum de mille unum reperi, mulierem
cibum in tempore? »
ex omnibus non inveni. Et ideo cum unus
Samuel inventus esset, dixit sacerdos
Hic invitat ex consideratione diverso- matri Reddat tibi Dominus pro foenore
:
rum stipendiorum vigilantium et non quod commodasti Domino \ i-
vigilantium, bonoruin et malorum ser- « Fidelis » autem est intentione. Ber-

vorum. Et dicit duo primo, qua? fiunt ; nardus : « Profecto fidelis minister eris,
bono vigilanti scrvo et postea, quee : « si de universa gloria Domini tui, etsi
malo et dormienti, ibi, t. 48 « Si au- : « transeunte per te, nihil manibus tuis
tem dixerit malus, etc. » « adhserere contingat. » 1 Reg. iii, 20 :
In primo autem adhuc duo dicit con- : Cognovit universus Israel a Dan usque
siderationem videlicet ineriti, ct consi- Bersabee, quod fidelis Samuel propheta
derationem preemii ponendo, ibi, >^. 40 : esset Domini: qui totum Deo, nihil sibi
« Beaius ille servus, etc. » attribuit. SicutJoseph, xli, 10. AdHebr.
Notandum autem, quod liic in fine in , 3 •.Mogses fidelis erat in tota domo Dei,
tres inducit parabolas, quarum ista com- tamquam famulus in testimonium eorum ^j
petit Prielatis, qui assumuntur, vel re- quae dicenda erant. Eccli. xxxiii, 31 : Si
linquuntur : sequens autem contempla- est tibi servus fidelis, sit tibi quasi anima
tivis, quaj est de virginibus : el tertia tua. Eccli. XLV, 4 : In fide et leniiaie
activis, quae est de servis quibus com- ipsiussanctum fecii illum, et elegit euni
missa sunt bona. exomnicarne. I Regum, xxii, li: Quis
De merito igitur vigilantis servi sex in omnibus servis tuis., sicut David fide-
tangit : raritatem, fidelitatem, obsequii lis, et gener regis., et pergens ad impe-
humilitatem, prudentiai circumspectio- rium iuum, ei gloriosus in domo tua ?
nem, ordinariam auctoritatem, et dis- « Servus. » In hoc notatur obsequii
pensationis utilitatem. Primum est vir- humilitas. Supra, xx, 27 : Qui voluerit
tutis et honestatis, secundum autem inter vos primus esse, erit vester servus.
'
I Rfig. H, 20.
IN KVAiNCi. MAHn.EI, XXIV-iS, t6, 47. II
A(l IMiili[). u, .')

el seq. : IJoc senlile in Pasce, Pasce, Pasce. Iv.ccliiel. x.wi. lu-
vobis, qnod et in Chrislo Jesu : (jni cvni luni capiluhiiii esl(Je ista niatoria.
in forma Dei essel, non rapindin arhi- Sic : « Quis, pulas, » idoneitali.s di-
Iratus est esse se :equaleni Deo : sctl gnitale, « est fidrlis, » in intenliono,
senietipsum exinanivit forniam servi ac- « servus, » humilitatis allectione, « et
cipiens. Isa. xi.ix, 'd : Servus meus cs tu, prudens^ » iii oKicii exsecutione, u quem
Israel, quia in te (jloriabor. constituit dotninus suus, » inoflicii susce-
« Et prudens, » ordine oinniuiu suo- plionc, « supcr farniliam suam, » in
ruin. Sapientis eniin est ordinare : ct gubernationis niansuetudinc. Estlier,
ideo prudens csse debet, ut totam ordi- XIII, 2 : Volui nequaquam ahuti pote-
net verho et sciciilia famiUani Domini. statis magnitudine, sed clementia et le-
Provcrb. xiv, 33 : In corde prudentis nitate guhernare suhjectos. «. Ut dct

requiescit sapientia, et indoclos quosquc illis cibum in tempore., » temporali suh-
erudiet. Supra, x, !(): /istote crgo pru- sidio ct exemplo el prLedicationc.
dentes sicuf serpentes, et siinplices sicut

columhie.
« Beatus ille servus quem, cum ve- 46
« Quem conslituit dominus suus. »
nerit dominus ejus, inveneril sic fa-
cientem.
Rccc vocationis clcctio Hujusmodi
cnim « constituit Dominus : » non mu-
Amen dico vobis, quoniam super fS
nus, non sanguis, non fastus soecularis. omnia bona sua constituet eum. »
Ad Hcbr. v, 4 Nec (luisquam sumit sibi

:
honorem, sed qui vocatur a Deo, tam- Hic langit primo prajmium aurcic^ ct
(luam Aaron. Jerem. i, 1(1: Ecce con- postea tangit proemium aureola». Beali-
stilui te hodie supcr gentes et super re- tudo enim cst status omnium bonorum
gna. Psal. xuv, 17 : Constitues eos congrcgatione pcrfectus : ct hsec est au-
principes super omnem terram. rca^ quae imponitur capiti honorum scr-
Super familiam suam.y^ Ecce utilitas
« vorum. Eccli. xlv, li : Corona aurea
regiminis. Exod. xvin, 21 Constitue ex : super mitram ejus, expressa signo
eis tribunos, et centuriones, et quhiqua- sanctitatis.
genarios, el decanos. Act. xx, 28 : Atten- « Quem cum venerit dominus ejus. »
dite vobis, et universo gregi, in quo vos Proverb. viii, 34 ; Beatus Jiomo qui audit
Spiritus sanctus posuit Episcopos regere me, et vigilat ad fores nieas quotidie, et
Ecclesiam Dei, quam acquisivit sanguine ohservat ad postes ostii mei.
suo. « Invenerit sic facientem. » Ad Galat.
Et ad quid constituit? Lt det illis c< vi, 10 : Dum
tempus hahemus, operemur
cihum in tempore. » Opportune cniin honum ad omnes, maxime autem ad do-
distribucnda sunt pahula procongruenlia i/iesticos fidei. Ecclc. ix, iO: Quodcum-
personarum et locorum et temporum. que facere potest manus iua, instanler
Psal. cui, 27 : Omnia a te exspectant, operare : quia nec opus, nec ratio, ncc
ut des illis escam in tempore. Eccli. xx, sapientia, nec scientia erimt apud infe-
22 : Ex ore fatui reprobahitur parahola : ros, quo tu properas.
non enini dicit illam in tempore suo.
Cibum autem dicit verbi, exempli, et « Amen dico vobis. »
temporalis suhsidii : quia ad hoc aurum

habet Ecclesia, ut dicit Ambrosius, ut « Confirmatio est, ut majus solatium
distribuat pauperibus. Joan. xxi, 15 et spei sit in dicto.
seq., piopler hoc dicitur Petro ter : « Quoniam super omnia bona sua con-
.
H2 I). MAi. MAG. ORI). PRyEI).
stUnet eiim. » Hoc est pra>mium aureo- « Et coeperit percutere conservos

Ise, quod debelur officio Christi. 1 ad Ti- suos. »
moth. V, 17 Qui bene prsesitnt presby-
:
teri, duplici lionore digni habeanlur : Ecce corruptio quoad irascibilem. Est
maxinie qui laborant in verbo et doctri- autem percutere anathemate, et malo
na. Hoc enim est constituere super om- exemplo. I adCorinth. viii, 12 : Sic au-
7iia bona, quod est gloriari in se de bono tem peccantes in fratrcs, et percutientes
quod est in tota Dei familia quani optime conscientiam eorum infirmam. in Chri-
gubernavit. Daniel. xii, 3 : Qui docti stumpeccatis. Eccli. iv, 3.1 : Noli esse sic-
fuerint, fulgcbunt sicut splendor firma- ut leo in domo tua, evertens domesticos
menti : et qui adjustitiam erudiunt mul- tuos, et opprimens subjectos tibi.
tos, quasistellai in perpetuas sdternitates. « Manducet autem et bibat cum ebrio-
sis. » Ebrius dicitur extra briam, hocest,
mensuram bibens : vel brians, dicitur
scyphus sobrio proportionatus : et ebrius
« Si autem dixerit malus servus ille
4S dicitur briantem excedens, et bibens us-
in corde suo : Moram facit dominus que ad sensus et rationis subversionem.
meus venire :
Et langit hic concupiscibilis corruptio-
49 Et coeperit percutere conservos nem : et sunt illi Praeiati, qui de subdi-
suos, manducet autera et bibat cum tis non quterunt nisi voluptatem. De qui-
bus dicitur, Eccle. x, 16 : Vse tibi, terra,
ebriosis. »
cujus rex puer est, et cujus principes
mane comedunt, scilicet, ad ebrietatem.
Sumil liic rationem a stipendiis mai Eccli. xxxvii, 34 : Propter crapulam
servi, sive mah Prailati. Et tangit duo, multi obierunt. Proverb. xx, 1 : Luxu-
malitiam culpce, et stipendium poenae. riosa res vinum, et tumultuosa ebrietas.
Malitiam culpae tripliciter exaggerat Ad Roman. xiii, 13 : Non in comessa-
secundum corruptionem rationis, irasci- tio)iibus et ebrietatibus, non in cubilibus
bilis, et concupiscibilis. et impudicitiis
Corruplio rationis nofatur in hoc, quod
dicit : « Si autem dixerit malus servus ille
in corde suo. » Psal. xni, 1 : Dixit insi- « Veniet dominus servi illius in
piens in corde suo : Non est Deus. Cor- die qua non sperat, et hora qua igno-
rupti sunt, et abominabiles facti sunt in rat. »
studiis suis.
fn quo autem corruptus sit, subdit, Tangit hic pcenam. Et dicit duo : judi-
quia dicit dominus
: « Moram facit cium, et poenam.
meus venire, » Sperat enim longam vi- Circa judicium tangit tria : appropin-
tam, et evadere judicium. Conlra quod quationem, praeoccupationem, ignoran-
dicitur, H Machab. vn, 34 et 3,j Noli : tiam. Ex primo est certitudo damnatio-
frustra extolli vanis spebus... Nondum nis : ex secundo, reatus accusationis :
enim omnipotcntis Dei, etomnia inspicien- ex tertio, periculum sententisp mortis.

tis, judicium efjugisti. Eccli. xvni, De primo dicit : « Veniet dominus ser-
\ : Vidit prsesuniptionem cordis corum, vi illius, » cujus judicare interest et vin-
quoniam mala est, et cognovit subver- dicare. I ad Corinth. iv, 3 : Veniet Do-
sioncm illorum, quoniani nequam csl. minus, qui et iltuminabit abscondita te
11 Pctr. 111, 4 : Ex quo patres dormie- nebrarum.

runt, omnia sic perseverant. « In die qua non sperat, » quia adhuc
speravit diu vivere : et ideo praeoccupa-
IN EVANG. MATTILEI, XXIV-ol. 113
lur, Danicl. IV, K) et 11 : Vigil, el san- ratum, appensum,divisum. Regnum eniin

cliis de cuelo descoidit. Clamavit fortiter, talis l*ra.dali numeratur, ut numerus pce-
et sic ait : Succidite arborem. narum sit secuntJum numerum peccalo-
Et horaqua ignorat. » Quod [)ei'icu-
« rum et apponditur, ut quantitas pcena-
:
losum est quia tunc non patet locus

: rum sit secundum quanlitalem circum-
fugiendi, nec ordinalde sunt rationes ex- stantiarum, et pra^cipue intentionis : et
cusandi, nec Iiabetur tenipus emendandi. dividilur ab eo, et locus libcr datur me-
Job, xLi, 3 : Non parcam ei, ct verbis po- liori.
teniibus, cl ad deprccandum compositis. « Partemque ejus, » boc est, sorlem,

« ponet cum hgpocriiis, » qui aliud sunt
extra. Extra enim oblinet Cbristi locum,
« Et dividet eum, partemque ejus et intus exbibet Pilalum, vel Luciferi
ponet cum hypocrilis : illic erit fletus actum. Psal. lxii, 11 : Partes vulpium
et stridor dentium. » erunt. Job, xxiv, 18 \ Maledicta sit pars
cjus in terra. Jerem. 24et 23 Dis- xiii, :
Ecce pcEna triplex, damni scilicet, et seminabo eos quasi stipulam, quae vento
sortis in inferno, et afflictionis. raptaturin descrto. Hsec sors tua, pars-
Dicit igitur : « Dividet eum, » a con- que mensurse tuse. Isa. xvii, 13 : Papie-
sortiobonorum. Vel, « dividet, » quia tur sicut pulvis montium a facie venti,
cum ex duobus componatur agni enim :
et sicut turbo coram tempeslate. Hêc est
vellus est extra, in vice Cbristi quam ob- pars eorum qui vastaverunt nos. Job,
tinet : lupi malitia est intus in opere XX, 28 Devorabit eum
2(i, : ignis, quinon
quod exbibet : et ba^c duo dividentur :
succenditur, affligetur relictus in taber-
quia locus sanctus liberatur, et ipse dia-
naculo suo... Detrahetur in die furoris
bolo assignatur. II ad Corintb. vi, lY^ :
Domini. Hsec est pars bominis iinpii.
Qu/e conventio Chrisfi ad Belial? Aut
quse pars fideli cum infideli ? Osee, x, « Illic erit fletus, »
2 : Divisum est cor eorum^ nunc interi-
bunt. III Reg. xviii, 21 : Usquequo clau- Propter fuinum incendii : « et stridor
dicatis in duas partrs ? Mipbibosetb vir dentium, » propler frigus. Job, xxiv,
conlusionis, claudus erat ulroque pede '.
19 : Ad 7iimium calorem transeat ab
Hoc est quod dicilur, Daniel. v, 25 :
aquis nivium. Hoc supra ^ expositum
Maney Thecel, Phares. Hoc est, nume- est, etc.
•
Cf. H Reg. IX, 13. 573. Tom. XX.
' Cf. supra expositionem dalam,xiii, 42, pag.
XXI
:
114 D. ALB. MAG. ORD. PRJEU.
CAPUT XXV.
Parabolas proponit de decem pirgiiiibus, ac taleiitis distributis servis : quorum

doifiijius peregre rediens singulos pra.'miat aut puftitjuxta ipsorum nierita :
extremum judicium ponit ob oculos, et causas prcemiationis bonorum ac puni'
tionis malorum.
1. Tunc simile erit regnum cnelorum 12. At ille respondens ait : Amen di-
decem virginibus, quas accipien- co vobis, nescio vos.
teslampades suas, exierunt ob- i3. Vigilateitaque, quia nescitisdiem
viam sponso et sponsse. neque horam '.
2. Quinque autem ex eis erant fa- 14. Sicut enim homo peregre profi-
tuae, et quinque prudentes. ciscens vocavit servos suos *, et
3. Sed quinquc fatuce, acceptis lam- tradiditbona sua.
illis
padibus, non sumpserunt oleum i5. Et uni dedit quinque talenta, alii
secum : autem duo, alii vero unum,
4. Prudentes vero acceperunt oleum unicuique secundum propriam
in vasis suis cum lampadibus. virtutem, et profectus est sta-
5. Moram autem faciente sponso, tim.
dormitaverunt omnes et dor- 16. Abiit autem qui quinque talenta
mierunt. acceperat, et operatus est in eis,
6. Media autem nocte clamor factus et lucratus est alia quinque.
est Ecce sponsus venit, exite
: 17. Similiter et qui duo acceperat,
obviam ei. lucratus est alia duo.
7. Tunc surrexerunt omnes virgines 18. Qui autem unum acceperat,
illge, et ornaverunt lampades abiens fodit in terram, et abs-
suas. condit pecuniam domini sui.
8. Fatuas autem sapientibus dixerunt 19. Post multum vero temporis, ve-
Date nobis de oleo vestro : quia nit dominus servorum illorum,
lampades nostr« exstinguuntur. rationem cum eis.
et posuit
9. Responderunt prudentes, dicen- 20. Et accedens qui quinque talenta

'^
tes Ne forte non sufficiat no-
: acceperat, obtulit alia quinque
bis et vobis, ite potius ad ven- talenta, dicens : Domine, quin-
dentes, et emite vobis. que talenta tradidisti mihi, ccco.
10. Dum autem irent emere, venit alia quinque superlucratus sum.
sponsus : et quas paratae erant 21. Ait illi dominus ejus Euge, ser- :
intraverunt cum eo ad nuptias, ve bone et fidelis, quia super

et clausa est janua. pauca fuisti fidelis, super multa
11. Novissime vero veniunt et reli- te constituam : intra in gau-
quas virgines, dicentes : Domi- dium domini tui.
ne, Domine, aperi nobis. 22. Accessit autem et qui duo taienta
'
'
Maic. XIII, :33. [.uc. .\ix, 12.
CAP. XXV MATTIL^J. 115
acceperat, et ait : Dominc, dtio 33. Et statuct ovcs quidcm a dcxtris

talenta tradidisti mihi, qccc alia suis, ha^dos autcm a sinistris.
duo lucratus sum. 34. Tunc dicct Rcx his qui a dextris
23. Ait illi dominus ejus Euge, ser- :
ejus erunt : A'enite, benedicti
ve bone et fidelis. quia super Patris mci, possidctc paratum
pauca fuisti fidelis, super multa vobis regnum a constitutione
te constituam intra in gau- :
mundi.
dium domini tui. 35. Esurivi enim, ct dedistis mihi
24. Accedens autem et qui unum ta- manducare- : sitivi, ct dcdistis
lentum acceperat, ait Domine, : mihi bibcre : hospes eram, et
scio quia homo durus es metis :
collegistis me :
ubi non scminasti, et congregas 36. Nudus, ct coopcruistis mc : infir-

ubi non sparsisti : mus, et visitasiis me ''
: in car-
2D. Et timens abii, et abscondi talen- cere eram, et vcnistis ad me.
tum tuum in terra ecce habes :
37. Tunc respondebunt ei justi, di-
quod tuum est. centes Domine, quando te vi-
:
•26. Respondens autem dominus ejus, dimus esurientem, et pavimus

dixit Serve male et piger,
ei : te sitientcm, et dedimus tibi
:
sciebas quia meto ubi non se- potum ?

mino, et congrego ubi non 38. Quando autem te vidimus hospi-
sparsi : tem, et collegimus te : aut nu-
27. Oportuit ergo te committere pcdum,et cooperuimus te ?
cuniam meam numulariis, et 39. Aut quando te vidimus infirmum,
veniens ego rccepissem uti- aut in carcere, et venimus ad
que quod meum est cum te?
usura. 40. Et respondens Rex, dicet illis :
28. Tollite itaque ab eo talentum, Amen dico vobis, quamdiu fe-

et date ei qui habet decem ta- cistis uni ex his fratribus meis
lenta : minimis, mihi fccistis.
29. Omni enim habenti dabitur^, et 41. Tunc dicet et his qui a sinistris
abundabit : ei autem qui non erunt : Discedite a me, male-
habet, et quod videtur habere dicti, in ignem ceternum, qui
aufereturab eo. paratus est diabolo et angelis
30. Et inutilem servum ejicite in te- ejus ^.
nebras exteriores : illic erit fle- 42. Esurivi enim, et non dedistis mi-
tus £t stridor dentium. hi manducare : sitivi, et non
3i. Cum autem venerit Filius hominis dedistis mihi potum :
in majestate sua, et omnes An- 43. Hospes eram, non collegistis

et
geli cum eo, tunc sedebit super me : nudus, et non cooperui-
sedem majestatis suge. stis me : infirmus, et in carcere,
32. Et congregabuntur ante eum om- et non visitastisme.
nes gentes^ et separabit eos ab 44. Tunc respondebunt ei et ipsi^
invicem, sicut pastor segregat dicentes : Domine, quando te
oves ab hcedis : vidimus esurientem, aut sitien-
^ Supra, xiii, 12 ; Marc. iv, 23 ; Luc. viii, 18 3 Eccli. VII, 39.

et XIX, 26. * Psal. VI, 9 ; Supra, vii, 23 ; I.uc. xui, 2'
^ Isa. Lviii, 7 Ezecliiol. xviii, 7 el 16.
;
tem, aut hospitem, aut nudum, fecistis uni de minoribus his,
aut infirmum, aut in carcere, nec mihi fecistis.
ct non minisiravimus tibi ? 46. Et ibunt hi in supplicium aeter-
45. Tunc respondebit illis, dicens :

num, justi autem in vitam «ter-
Amen dico vobis, quamdiu non nam'.
pades siias, etc. » Complementum est,
IN CAPUT XXV MATTHvEl ibi, V. 3 : « Moram aiitem faciente,

etc. »
ENARRATIO. In primo horum tria notantur, scilicet
duo assimilata, et ratio assimilationis eo-

rum, et ratio assimilatorum est, ibi, « Re-
«Tunc simile erit regnum coelorum gnum coelorum. n
decem virginibus. »
« Tunc simile erit regnum ccbIo-
Hic adhuc inducit duas parabolas, in rum. »
quibus monet ad vigilandum et tandem :
in fine declarat modum et ordinem judi- Nec regnum ccelorura hic ahud intelh-
cii extremi, propter quod vigilandum gitur nisi studium pulchritudinis quod :
est : et haec estdivisio istius capituli. secundum leges ad coelum ducentes homi-
Parabola; autem istae distinguuntur :
ni proponitur. Ecch. xliv, 6 : Pulchritu-
quia prior ad vigilantiam munditise et dijiisstudium habentes : pacificantes in
continentise contra peccatam, et preepa- domibus suis. Supra, xm, 41 Colligent :
rationem virtutis : et ideo attribuitur de regno ejus omnia scandala. Sapient.

contemplativis, quorum est sludium vir- V, 17 : Accipient regnum decoris, et dia-
tutis, et puritatis et decoris proprium. dema speciei de manu JJomini.

Sequens autem indicitur ad vigilantiam Ahud isti assimihitum est decem vir-
instantiae operis, et multiphcationis bo- gines, cum dicit « Decem virginibus, »
:
norum operum : et ideo attribuitur acti- hoc est, virginahbus mentibus, quae con-
vis bonis. ceptam fidei puritatem cum nullo iUicito
Modus igitur primce parabolse est, devirginant amatore. ad Corinth. xi, II
quod primo iuducit parabolam, et se- 2 Despondi vos uni viro virginem ca-
:
cundo inducit intentionem vigilantise, slam exhibere Christo. Esther, 11, 2 :
cum dicit, f. 13 : « Vigilate itaque. » Qussrantur regi puellse virgities ac spe-

Parabola est in duobus in studio pu- :
ciosx. Psal. XLiv, 13 : Adducentur regi
ritatis et decoris quoad meritum et in :

virgines post eam. Sapient. m, 13 : Fe-
discussione sinceritatis et intentionis lix, quae nescivit thorum i)i delicto. Su-
quoad judicium, ibi, t. 6 : c< Media au- pra, XIX, 12 : Sunt eunuchi, qui seipsos
tem nocte. » castraverunt propter regnum ccelorum.
Sludiura puritatis quoad meritum du- Hse virgines deceni dicuutur : aut
plex, vel triplex, sciHcet, quoad studii propler decera mandatorura obedien-
ilHus conceptum, ct quoad profectum, tiani ; non consequenter quin-
sed tunc
el quoad coniplemenluin perseverantiie. que essonl fatUiT, quia sununa sapientia
Profeclus cst, ibi, « Quae accipientes lani- est Dei mandatis intendere. Aut dicunlur
' Daiiiel xii, 2; Jouu. v, 29.

IN EVANG. MATTH^r, XXV-l. 117
melius dccem, propler custodiam decem rapla est, cumegrcssa essetad videndum,
sensuum : quinque exteriorum, et quiii- ut videret, et videretur. .lob, xxxi, 1 :
que interiorum, qui mentcm illibatam Pepuji /cedus cum oculis meis, ut non
denorant, et devirginant. Primus autem cogilarem quidem de virgine.
inler extoriores est tactus, in cujus dele- autem sunt turpis imagina-
Interiores
ctatione est ipse concubitus. Tamen etiam tio, turpium mcmoria prseteritorum, sen-
tactus impudici multum corrumpunt sualis motus turpium, et cogitatio turpis,

mentis purilatem. LJnde, Hieronymus : et concupiscentia. Imago enim turpis proe
« Tactus et joci, risus et sibili, moritura^ cordis oculis posita, corpus laxat ad illi-
n virginitatis solent csse principia. » citum, et mentis puritatem violat. Unde

Ideo de purissima cantamus : « Beata Domiims improperat, Ezechiel. xvi, 17,
« mater et intacta Virgo, » Est etiam 2G, quod mulier fornicaria fecerit sibi
gustus quorumdam atferens libidinem : imaginesmasculinas magnarumcarnium.
propter quod dicitur, ad Ephes. v, 18 : Jerem. ii, 20 Sub omni ligno frondoso,
:
Nolite inebriari vino^ in quo estluxuria. lu prosternebaris meretrix quod : csse

Et, Genes. ix, 21, verenda Noe nudata non poluit nisi per imaginationem
tur- :
sunt, cum vinumbibisset. Et, Gencs. xix, pium autem memoria multum violat.
33 et 33, filias Lot ebrius corrupit. Tnde, Numer. xi, .3, illi, quibus vene-
Hieronymus « Non vEtnei montes,: runt in memoriain pepones, et allia, et
« non vulcani ignes ita eestuant, ut juve- carnes, voluerunt redire in yEgyptum.
« niles medullae vino et dapibus inflam- h^tideo intemeratavirgo moneturin Psal-
« matoe : quod princeps
» ideo dicitur, moxLiv, 11 Obliviscere populum tuum,
:
coquorum templum Domini, quod virgo et domum patris tui. Sensualis autem
est secundum Apostolum, succendit. Ter- motus, est animalis et brutus motus non
tium est odorodoramentorum luxurioso- restrictus : et ille vocatur serpens, qui
rum |signum enim est petulantise. Isa.
: corrupit hevam^, II adCorinth. xi, '^:Ti-
m, 20, habere olfactoriola, et praeferre meo ne sicut serpens Hevam seduxit as-
rosas in manibus, et hujusmodi. Unde, tutiasua, itacorrumpantur scnsus vestri,
Proverb. vii, 17, mulier vaga et garrula et excidant a simplicitate, quss est in
inler aha dicit, quod cubile aromatibus Christo. Ssepe enim tit, dum motus ten-
aspersit, et preecipue his quse libidinem tationis non restringitur, quod ingrave-
accendunt '. Quartus est auditus tur- scente tentatione, etiam mens ad conseu-
pium. I ad Corinth. xv, 33 : Corrum- tiendum illicitae delectalioni deducitur.
punt morcs bonos colloquia mala. Et Cogitatio autem est, quando talia in cor-
econtra de puris dicitur, Cantic. i, 10 : de coagitantur : et qualia sint, et quali-
Murenulas aureas faciemus tibi, vermi- ter perficiantur, mente curiosa perquiri-
culatas argento, hoc est ornamenta aurea tur. Et dum primo ex curiositate talia
dabimus, divina, et candida puritate vir- rimantur, poslea ingerente se delecta-
ginali. Psal. xliv, 11 : Audi, filia, et vi- tione, mens polluitur, et illicite delecta-
de, et inclina aurem tuaniy etc. Visus tur : et ideo dicit Apostolus, I ad Corinth.
est quintus : Qui enim viderit mulierem vi, 18 : Fugile fornicationem : qum]ê&i\s
ad concupiscendum eam, jam mcechatus ista non nisi fugiendo vincitur, ut in toto
est eam in corde suo *, Gtmes, Etiain, a cogitatione mentis abjiciatur : et ideo
III, 6, mulier primo conspexit iignum dicit Philosophus, quod illud quod sa-
quod esset pulchrum oculis, adspectuque pientos passi sunt ad Helenam, hoc nos
delectabile. Genes. xxxiii, 1 et 2, Dina p:iti oportet ad delectationem veneream:
* Proverb. vii, 17 : Aapersi cubile meum - Sujira, vi, 28.

myrrha, et aloe, et cinnamomo. ^ Cf. Genes. iu, 1 et seq.
:
.
H8 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

sapientes aiitem vasa Helenoe fugerunt, 2 : Inpsalterio decem chordarum psallite
ne illicifo corruniperentur amore. Ulti- illi. Lignum enim aridum psallerium
mum autem concupiscentia omnia vitiat supra sonans, virginitas est,quae. Isa, lvi,
propter quod Deo laudabilis virgo dicit, 3, dicit : ^Vce ego lignum aridum\ de-
Tob. III, 16 et 17 Tu scis, Domine, quia :
cem autem chordae decem sunt castita-
numquam concupivi virum, et servavi tem observantia, quse diximus, quando
animam meam ab omni concupiscentia ad mortificationem carnis extenduntur.
ISumquam cum ludentibus miscui me,
neque cum his qni in levitate ambulayit
« Quce accipientes lampades suas,
participem me praebui.
exierunt obviam sponso et sponsse. »
Quinque sensus interiores sunt,
Vel,
quos ponunt Pbilosopbi. Sensus com-
munis, qui sensata componit imagina- :
Hic tangit profectum dupliciter, sub
tio, quse imaginem absentis rei retinet et modo videlicet convenientiae, et suh mo-
repreesentat : a^stiinatio, quae amicum et do differentiae.
inimicum, convcniens et inconveniens sibi Sub modo convenientiae tangit qua-

ex sensibilibus elicit : et pbantasia, quse tuor, voluntarium scilicet integritatis
elicita componit et dividit : et memoria, propositum, pulchritudinis studium, a

quae sicut in thesauro omnia reponit. commodo carnis recessum, el ad receptio-
Sedadbuc quinque sensus sunt cor-
et nem sponsi processum.
porei, quos diximus et quinque spi- :
Yoluntarium integritatis propositum
rituales, qui ad malum extenti violant, notatur, cum dicit : « Qu3e accipientes , »
ad bonum extenli conservant mentis sponte propria : non enim est necessita-
castitatem. Et tactus quidem est expe- tis, sed liberae voluntatis, T ad Corinth.
rientia conjunctionis in corde per delec- VII, 25 : De
Domini virginibus prseceptum
tationem : gustus autem est perceptio non habeo consilium autem do ,tamquam
:
dulcedinis rei, quae reducitur ad cordis misericordiam consecutus a Domino, ut

palatum : odoratus autem perceptio eva- sim fidelis. Et, in eodem, tt. 36 et 40 :
porationis boni, vel inali, quodper cordis Non peccat mulier, si nubat... Beatior
nares distribuitur, quando cor meditando autem erit si sic permanserit secundum
illud quasi dividendo distribuit, et quid meum consilium. Matth. xix, 11 : Non
vigoris intus babeant, cognoscere quae- omnes capiunt istudverbum.
rit : auditus autem spiritualis est, quando Pulchritudinis studium notatur, cum
verba, et cantus, et hujusmodi amati ad dicit : « Lampades suas. » Lampas est
cor revocantur : visus autem in speciem lucerna lucida, perspicua, luminis con-
amati^ quod ocuHs cordis ingeritur. tentiva : et hoc est corporis integri-
Die tribus autem simul dicitur, I Joan. tas perspicuae munditiae. autem
Suse
1, 1 ct seq. : Quod audivimus, quod vi- dicuntur, quia innatae sunt omnibus hu-
dimus oculis nostris, quod perspeximus, jusmodi innocentis munditiae. Job, xii,
et manus nostrse contrectaverunt de verbo 4 et 5 : Deridetur justi simplicitas. Lani'

vitse:... et vidimi/s, et testamur, et an- pas contempta apud cogitationes divi-
nuntiamus vobis, etc. tum. Eccli. XXVI, 21 et 22 : Sicut sol
De gustu, I Petr, ii, 3 : Si tamen gu- oriens mundo in altissimis Dei, sic mu-
statis quoniam dulcis est Dominus. De lieris bonse specics in ornamentum do-
odore, II ad Corinth. ii, 15 : Christi bo- mus Lucerna splendens super can-
ejus.
nus odor sumus Dco, in iis qui salvi delabrum sanctum, et species faciei, hoc
fiunt, et in iis qui pereunt. Cantic. i, est corporis, super êtatcm stabilem.
\\ : Curremus
odorem unguentorum vi Ideo dicitur, Cantic. vi, 9 : Pulchra ut
tuorum. Sic ergo decem sunt. Psal. xxxii, luna, electa ut sol : quoe luminaria mundi
J
:
IN EVANG. MATTIIÎ, XXV-2. 119
sunt lampades. Ideo huniâdcs eranl in niotus corporis, ot eflicilur vujâ, f,ârrula,
tcmplo. quielis impaliens ^
: cum ludcntibus se
A commodo cor[)oris reccssus notalur, miscens, ct cum his qui iu levitale aml)u-
cum dicitur : « Exienint. » Zacliar. ii, lant, participcm se pra?bens '. Ilanc cnim
(j : 0, o fuf/tte dc terra AquUonis. Apo- virginem ctiam vulgus faluani consuevit
Zd\. \yn\, \ : Exitede illa.,populusmeus. appellare. Et Philosophus in VII Ethi-
Isa. 1.11, 11 ; Hecedite, exite inde, pollu- corum dicit, quod « lusivusetiam est in-
twn nolitc langere : mundamini, qui fer- conlinens. » Et in III Ethicorum: « No-
tis vasa Domini. « men incontinenliae ad pucrilia peccata
« Obviam, » Christo, « spoiiso. n « inferimus. » Quinque autem sunt, pro-
Processus notatur, cum subinfertur pler quinque sensus delectabilia, in qui-
« Obviam sponso et sponsie. » Et hoc lil bus fatuitates exercent.
per occursum desiderii et devotionis in
oralione, et proiectu boni operis. Amos, « Et quinque prudentes. »
IV, 12 : Prseparare in occursum Dei tui,
Israel. S[)onsus autem est Christus, de Per oppositum. De quibus dicitur,

quo dicitur in Psalmo xviii, G : Ipse tam- Eccli. XIV, 22 : Beatus vir qui in sapien-
quam sponsus procedens de tlialamo suo. tia morabitur, et qui injustitia sua me-
Sponsa autem est Ecclesia, ad Ephes. ditabitur, et in sensu coyitabit circum-
IV, 2o : Viri, diliyite uxores vestras , sic- spectionem Dei. Istae enim prudentes di-
ut el Christus dilexit Ecclesiam. Vel cunlur, quia sensus rcducunt ad justitiee
melius Sponsus est Filius Dei, secun-
:
meditationem, cum prudenter circumspi-
dum quod est Verbum Patris et sponsa :
ciunt, in quibus sensus suos occupare
est humana natura, quie est in partu vir- debeant : justitiam reducunt ad moran-
ginis matris, Joan. ni, 29 : Qui habet dum in sapientia, cum sapientice ordi-
sponsam, sponsus est. Sapient. viii, 2 : nem et metas in nullo excedunt.
Hanc amavi, et qusesivi sponsam mihi Quinque sunt, propter quinque
Vel,
eam assumere, et amator factus sum quse vigorem perpetuse integritatis con-
formse illius. servant : dum meditantur divinam in-
corruptionem, suae integritatis causam :
dum sinceritatis Angelicse scrvant imagi-

« Quinque autem ex eiserant fatuae, n^m : dum plenitudinis virginalis Christi
et quinque prudentes. »
concupiunt decorem : dum exemplo Vir-
ginis matris ab omni inquinamento libe-
Tangit hic dilferentiam in merito duram servant sanctitatem : dum ducibus
pliciter secundum habitum intellectus,
:
virginibus sacris, incoinquinati certami-
et secundum habitum affectus. nis quod habent contra carnalia, evin-
Secundum habitum quidem intelle- cunt mercedem.
cins, qu\ai Quinqueex eis era)it fatUcV,
<( y> Deitatis igitur integritatcm habent
quaedestitutae erant habitu inlellectus. Fa- causam. Unde Augustinus dicit, quod
tuitas enim est, quando dissoluta lascivia « Virginitas est in carne corruptibili in-
fcrturquis adsensibilia peranimalitatem, « corruptionis perpetuae meditatio. » Ad
quam intra metas mentis spiritus rector Hebr. viii, o : Vide, omnia facito secun-
non continet : et haec fatuitas dicitur dum exemplar quod tibi ostensum est in
incontinentia : quando vis illecebrosse )nonte. \i\eo,\je\'\i. \ix, 2: Sa)icti estote,
passionis a regimine sapientiae abducit quia ego sanctussum, hoc est, mundus.
* Cf. I Reg. 11, 3, et Zachar. iv, 2. » Cf. Tub. III, 17.

» Cf. Proverb. vii, 10 et i\.
:

I ad Corintli. vii, 34 ; Mulier innupta, phat, adversus carnem et sanguinem re-
et virgo cogitat quse Domini sunt, ut sit sistens. I ad Corinth. vii, 34: Mulier
sancla corpore et spiritu. innupta, et virgo cogitat quse Domini
Imaginis eliam Angelicfle virginilas est sunt, ut sit snncta corpore et spirilu.
aemulatrix. ¥A hoc fit, dum adeo indesi- H.TC enim est illa, de qua dicitur, Genes.
nenter vultui Dei assistit, quod etiam XXIV, 16 : Virgo pulcherrima, et incog-
ministrans circa thorum maritalem, con- nita viro. Adducentur
Psal. xliv, 13 :
nubia disponens et tractans non inquina- regi virgines post eam, proximse ejus
tur. Sicut Raphael Angelus, Tob. vii et afferentur tibi.
viii. Matth. XXII, 30. In resurrectione ne- • Econtra fatuae sunt, quae diaboli habent
que nubent, neque nuhentur : sed erunt integritatem in corpore, inferni semper
sicut Angeli Dei in coelo ^. Sapient. \\\, plense igne et fcetore, apparentiam exte-
25 inquinatum in eam incurrit,
: Ni/iil rius Antichristi, spurcitias immundas
propter suam munditiam ethaecinundi- ; mundi, et ad omnem virum capiuntur:,
tia multum necessaria est Prselatis, qui quse nunc in nullo nisi in exteriori opere,
ordinare debent actus carnalium, utnon tentationi libidinis resistentes. De quibus
polluantur ex ipsis. Et hoc proprie a'o- dicilur, Isa. iii, 16 et 17 : quod elevatse
catur coelibatus : est enim dehbatio mun- sunt filise Sion..., et nutibus oculorum
ditise coelestis. ibant..., et composito gradu incedebant
Plenitudinis autem Ghristi concupiscunt et ideo decalvabit Dominus verticem
decorem quando Verbum ita quiescit
:
filiarum Sion, et Dominus crinem earum
in cordibus earum, quod carni mistum nudabit. Thren. i, 4 : Virgines ejus
habitat in eis effundens id quo Unige-
:
squalidse, et ipsa oppressa amaritudine.
nitum praefulget a VdivQplenum gratise, Eccli, XLii, 11Super filiam luxuriosam
:
et veritatis ". Ita quod dicatur de ipsis :

confirma custodiam. Fatuitas enim est
Mgrrha, et gutta et casia spirant a vesti- virginis, gestum accipere meretricis, et
mcntis tuis, a domibus eburneis, scilicet habitum contra morem sanctarum virgi-
castis : ex quibus delectoverunt te diviles num, spurcitias cordis contra sanctitatem
filise regum nobiles in honore tuo ^. Et gloriosae Virginis, nihil habere gratiae
illud Proverb. xxxi, 29 : Multse fdise saporis conlra gratiae plenitudinem, quae
congregaverunt divitias, tu, sola scilicet, est in Christo, ardere igne infernah libi-
supergressa es universas. dinis contra integritatem et sinceritatem
Exeinplo autem Virginis matris ab angehcam, et sola et sterili integritate
omni inquinainento Hberam servant san- corporis esse contentam, contra fcecun-
ctitatem, dum totum corpus spiritui man- dam incorruptionem divinam. Haec enim,
cipant, et spiritum Spiritui sancto subji- sicut dicit Ambrosius, virgo corporeomni
ciunt. Sic enim venitin eas Spiritussan- devirginatur gestu, sensu, et cogitatione,
ctus, etvirlusâltissimiFiUi Deiconceptum lupanar diaboli existens.

format in ipsis. Isa. xxvi, 18 : ^ facie tua
concepimus, et quasi parturivimus, et
peperimus spiritum, ôWicQisdXwWs. Eccli.

lam-
« Sed quinque fatuse, acceptis
xxiv, 42 : Inebriabo prati mei fructum.
padibus, non sumpserunt oleum se-
Ducibus autem virginibus sacris, in-
coinquinati certaminis prsemium vincunt. cum :
Sapient. iv, 2, dicitur, de casta genera- Prudentes vero acceperunt oleum

tione : Et in perpetuum coronata triom- in vasis suis cum lampadibus. »
'
Cf. Luc. XX, 35. 3 Psal. XLiv, 9.
' Joan. I, 14.
:
TN EVANf,. ^NrATTTf EI, XXV-:). 121
Describil hic differenliam liarum vir- probet unusquis(iu(', ct sic iu semetipso

giiium in alVectu inlelleclum sequenle. tantum gloriam habebit, et non in al-
« Accpptis lampadibus » inlegrilatis, tero.
ruiei et corporis. Isliein sinistris manihus « In vasissuis, » hoc est, in cordibus.

Jiabebant lami)ades. Judicum, vii, 20, mi- Unde, iV iieg. iv, ;>, uxori i*roi)betaB
lites dedeonis manibus lenebant

sinistris filii offerebant vasa, ct illa infundebat.
lampades : quiatotum adinanem {.^loriam 11 ad Corinlli. iv, 7 : Habemus thesaurum
referebant, interius cum diabolo luxu- islumin vasis fictilibus: ut sublimitas
riantes. il Petr. ii, 14: PeUicientes ani- non sit ex nobis.
mas i)istabik's. « Cum lcmipadibus, » fidei integritate
« Aôn siimpsenmt oleum, » pielatis in quoad credenda, et corporis munditia
aflectu gloriae, in testimonio conscien- quoad caslitatem.
tise : illustrationis in intentione : cbarita- Ilae igitur quinque dicuntur « Acce- :
tisin amplexu Dci : misericordiae in com- peruni » cnim per meritorum conser-
passione proximi. Fietas enim ungit vationem, « oleum, » per pielatis aife-
testimonium conscientiseexbilarat recta : clionem, « secimi,n per propriam aedili-
intentio totam vitam iUuminat charitas : cationem, « in vasis suis, » per cordium
impinguat : et misericordia superenatat: custodiam, « cum lampadibus, » per ex-
quae quinque habet olei natura. iloc teriorem munditiam : omnia defi-
quae
oleum non sumpserunt « secum, » quia ciunt fatuis, praeter ultimum, quod va-
haic per laudem quaesiverunt in alio, num est sine aliis. I^roverb. xxi, 20 :
et non in seipsis. Eccli. xx, 13: Gratise Thesaurus desiderabilis, oleum in ha-et
fatuorum effundentur. Osee, xii, 1 : bitaculo justi : et imprudens homo dis-

Oleum in A^gyptum ferebat. sipabit illud.
(( Prudentes vero. »
« Moram autem faeiente sponso,

Dictffi prudentes, quia sibi providentes, dormitaveruntomnes et dormierunt. »
« acceperunt oleum^ » unctionem Spiri-
tus, Isa. Lxi, 1 . Eo quod unxerit Domi- Hic tangitur conformitas islarum vir-
nus me. Psal. :j:liv, 8 : Unxit te Deus, ginum in perseverando. Et dicuntur duo,
Deus tuus, oleo Isetitiae prse consortibus sciiicet dilatio judicii, et surrepens dor-
tuis. Hilaritatem cordis in devotione, mitatio ex dilatione judicii causata.
Psal. Ut exhilaret faciem in olco.
Giii, 15 :
De primo dicit : « Moram autem fa-
Fomentam lucis in boni exempli osten- ciente sponso, »hoc est, differente judi-
sione, Zachariae, iv, 14: Isti sunt duo cium. Supra, xxiv, 48 Moram facitdo- :
filii olei., scilicet splendoris, fiui assi- minus meus venire. Et objicitur conlra
stunt dominatori universae terrse. Pin- hoc, Jacob. v, 9 : Ecce judex ante ja-
guedinem devotionis, Judicum, ix, 9, nuam assistit. Apocal. xxii, 7 : Ecce ve-
dicit oliva Numquid possum deserere
: nio velociter. Isa. xlvi, 13: Prope feci
pinguedinem nieam, qua et dii utun- justitiam meam, non elongabitur, et sa-
tur, et homines, et venire, per vanam lus mea non morabitur. isa. xiv, 1 :
gloriam scilicet, ut inter ligna irra- Prope est ut veniat tempus ejus, et dies
WondiV\\\di promovear in laude hominum? ejus non elongabuntur. Responsio Re- :
Ubertatem gratise, Jerem. xi, 16 : Oli- spectu aeternitatis prope est : sed respe-
vam uberem, pulchram, fructiferam, spectu desiderii sanctorum et irrisionis pec-
ciosam vocavit Dominus nomen tuum, catorum longe est. De desiderio sancto-
Hse prudentes virgines « acceperunt rum, Apocal. VI, 10: Usquec/uo, Domine,
oleum. » Ad Galat. vi, 4 : Opus suum {sanctus et verus) non judicas, et non
vindicas sanguinem nostruni de iis qui « Media aatem nocte clamor factus
habilant in terra ? Psal. xii, 1 : Usque- est. »
quo, Domine, oblivisceris me in finem ?

De irrisione peccatorum, qui non cre- Hic tangitur prseoccupans eos in som-
dunt venturum, eo quod ita diu dilTer- nojudicium. Et tanguntur tria, scilicet
tur, dicentes illud epist. II Petr. iii, 4 : citatio, pra^paratio ad veniendum, et in-
Ex quo patres dormierunt, omnia sic troitus. Citatio est aequalis fatuarum et
perseverant. Isa. xxviii, 10 : Irriserunt prudentium : pr.-Bparatio partim sequalls

prophetas mandata Doinini nuntiantes et et partim differens ; introitus ex toto
dixerunt : Manda, remanda : manda, ina'([uah's et differcns.
remanda : exspecta, rcexspecta : exspecta, De citatione dicit tria esse circa judi-
reexspecta : modicum ibi, modicum ibi. cium, scilicet quod improvisum, quod
Contra quod dicitur, Habacuc, ii, 3 : apeitum, quod peremptorie citatorium.
Si moram fecerit, exspecta illum : quia Quod improvisum, quia « media autem
veniens veniet, et non tardabit. Sponsus nocte, » hoc est, mediis tenebris ignoran-
autem est Christus. Psal. xviii, 6 : Ipse tiae. Sapient. xviii, 14 et 13 : Cum quietum
iamquam sponsus procedens de thalamo silentium contineret omnia, etnox in suo
suo. Et qua ratione sit sponsus, supra cursu medium itcr haberet, omnipotens
dictum est. sermo tuus, Domine, venit. Supra autem
Sequitur :
dictum est, quod non pro qualitate tem-
poris, sed pro obscuritate improvisionis
« Dormitaverunt omnes. » horse judicii dicitur istud : quia, I ad Thes-
sal. V, 2 Dies Domini sicut fur, in nocte
:
Dupliciter exponitur, Dormitare enim ita veniet. Sapient. xvii, 3 Ignis nulla :
est kinguore destitui : et dormire, corpo- vis poterat illislumen prsebere, nec side-
raliter mori. Joan. xi, 11 : Lazarus ami- rum limpidse flammse illuminare poterant
cusnosterdormit. Somnus eniin est mors, illam noctem horrendam. Hieronymus
60 quod mortui sunt suscitandi sicut dicit, quod traditio Hebrseorum est, quod
dormientes. Daniel. xii, 2 : Multi de his media noctefuturasitjudicii dies:quando,

qui dormiunt in terrse pulvere, etc. Psal. Exod. XII, 29, Pascha celebratum est, eo
cxxvi, 2 : Cum dederit dilectis suis som- quod essent ab exterminatore Angelo li-
num. berati qui media nocte transivit per do-
:
Alio modo secundum Chrysostomum :

mos ^gyptiorum. Unde dicit se opinari,
« Dormitaverunt omnes, » prse exspecta- quod traditio apostolica fuerit, quod in
tionis taedio. Psal. cxviu, 28 :Dormitavit vigilia Paschse populus a laudibus divi-
anima mea prse tsedio : confirma me, nis ante medium noctis dimittendus non
etc. fuerit, ut hora qua hberati sunt ab ex-
terminatore, per Christi Resurrectionem
« Et dormierunt, » dimitterentur : tunc securi Pascha cele-
braluri. Psal. cxviii, t>2 : Media nocte
Somno ignaviae et torporis a bono surgebam ad confitendum tibi.
opere. Proverb. vi, 9 et 10 : Usquequo,

piger, dormies ?... paululum dormies, c( Glamor factus est. »
paululum dormitabis. I ad Corinth. xv,

34 : Evigilate, justi. Ignorantiam enim Fragoris mundi, et vocationis angeli-
Dci quidam habent usque nunc. Osee, cse, et vocis Christi. De quibus, Supra
VII, 6 Tota nocte dormivit coquens eos.
: dictum est *. Isa. vi. i : Commota sunt
1 Cf. MaUli. XXIV, 31 et seq.

IN EVANG. MATTFT.^J, \XV-7, 8. 123
superlimina7'in cardimim a voce cla~ positio non ex lihidine, sed ex virtiite
mantis. Joan. v, 2') Morlui audicnl vo- :

pendehat. VA isle ornalus est in con-
cem Filii Dei. scientiije pulclira defensione, a culpae ob-
jectione, Ad Itoman. ii, K) ol K): Inter
« Ecce sponsus venit, exite obviam se invicem cof/itationibus accusantihus,
ei. »
aul etiam defcndentibus, in die, cumju-
dicabit Deiis occulta homintim secun-
In ista peremptoria citatione duo dicit, dum Evangelium meum. Propter istum
scilicet, adventuni sponsi, et citationem. ornatum dicit Apostolus, 1 ad Corinlii.
Adventus sponsi exprimitur, cum di- IV, 3, quod illuminabit absrondita tene-
cit « Ecce sponsus vcnit. » Daniel. vii.

:
braruni, et manifestabit consilia cor-
13: Filius hominis venit, et usque ad dium : et tunc lauserit unicuique a Deo.
antiquum dierum pervenit, et in con- Quidquid enim pulcliri ornatus in con-
spectu ejus obtulerunt eum. scientiis tam bonorum quani malorum,
« Exite obviam ei. » Ecce citatio. commendabitur a lumine judicis.

Amos, IV, 12 : Prseparare in occursum « Lampades suas, » hoc csl, conscien-
Dei tui, Israel. Isle autem exitus est vo- tias, vel corda sua. Ideo enim dicitur,
catio obviam Ciiristo in aera : sicut dici- Psal. cxxxi, 17 Paravi lucernam Chri-
:
tur, I adThessal. Simul rapiemur

iv, 17 :
sto meo. Luc. xv, 8 : Accendit lucernam,
cum illis in nuiibus obviam Christo in et everrit domum, et quserit diligenter,
aera, et sic scmper cum Domino eri- donec inveniat. Lampades enim parare,
mus. est corda lumini judicis acccndcnda, et
illuminanda exhibere : ut in eis aperte
luceat omne quod gesserunt. Everrere

i< Tunc surrexerant omnes virgines autem et quserere diligenter est sollicite
volvere quid digiium lumine judicis in

illce, et ornaverunt lampades suas. »
corde inveniatur.
Ecce ad veniendum priBparatio, in
qua in aliquo sunt similes, et iii aliquo
dissimiles. Dicit autem tria : et in priinis « Fatuse autem sapientibus dixerunt: %
duobus sunt similes, et in tertio dissimi- Date nobis deoleo vestro, quia lampa-
les. Primum est communis resurrectio :
des nostrse exstinguuntur. »
secundum est communis conscientiarum
ad defendendum se prceparatio : tertium Ecce tertium, in quo est diflerentia.
est differens conscientiarum excusatio. Tanffuntur autem duo. Primum est de-
De primo dicit : « Timc surrexerunt ceptio fiducifie fatuarum, secundum est
omnes, » ad auditum vocis et clamoris. prudentium humilitas et veritas.

Joan. v, 25 : Venit hora..., quando mor- In deceptione fatuarum tria notantur,
tui audient vocem Filii Dei : cl qui au- scilicet tiducise vanoe deceptio, commu-
dierint, vivent. I ad Corinth. xv, 32 : nicationis bonorum alienorum petitio, et
Canet enim tuba, et mortui resurgent imperfectionis propriae confessio.

incorrupti. « Virgines, » in integritate Dicit ergo : « Fatuse autem, » videntes
fidei, et castitatis corporalis (qua? sunt se fiduciam non habere in exteriori mun-
» sapien-
communia bonis et malis). Quia, sicut ditia, et solius fidei infegritate, «
dicitur, Jacob. ii, 19: DiEmones credunt, tibus dixerunt. » Simile quid est, Sa-
et contremiscunt. pient. v, 3 : Ili sunt quos habuimus ali-
« Et ornaverunt, » hoc est, orna- quando in derisum, etc. Et sequitur,t- 3 :
mcnta virtutum, prout potuerunt, quoe- Ecce quomodo computati sunt inter filios
siverunt. Judith, x, 4 Omnis ista com- : Dei et inter Sanctos sors illorum est.
:
124 D. ALB. MAG. ORB. PR^D.

(( Date nobis de oleo vestro. » miserabilis, et pauper, et csecus, et nu-
dus.
Ecce petitio communicationis alieni
boni. Sensus enim est : Communicate
nobis de bonis, in quibus conscientise « Responderunt prudentes, dicen-
vestraB abundant : tarde commemorantes
tes : Ne forte non sufficiat nobis et vo-
illud Apostoli, II ad Corinlh. viii, 14 :
bis, ite potius ad vendentes, et emite

lllorum abundantia vestrx inopise sit
supplementum, ut sequalitas fiat. Psal. vobis. »
Lxxv, 6 Dormierunt somnum suum : et

.•
nihil invejierunt omnes viri divitiarum Ista prudentiumresponsio, est proprise

in manibus suis. Viri enim divitiarum humilitatis ostensio : et peccati fatuarum
sunt illi, qui in imperfectis et informibus oblique facta exprobratio.
bonis exterioris munditise se putant suf- Et ideo dicit : « Responderunt pru-
ficere. Job, xxvii, 19 : Dives ciim dor- dentes, » ex prudentia sua providentes,
mierit, nihil secum auferet: aperiet ocu- (( dicentes. » Simile quid, Job, v, 1
los suos, et nihil inveniet. Proverb. xx, Voca ergo^ si est qui tibi respondeat , el
4 : Mendicabit sestate etnon dabitur illi. ad alicpiem sanctorum convertere.
(( Ne forte non sufficiat nobis et

« Quialampades nostrseexstinguun-
vobis. »
tur. »
Non est diffidentige, vel avaritiae re-
Ecce confessio insufficientise. Lampa- sponsio. Ad Hebr. xiii, 3 : Sint mores

des enim exstingui, est conscientias ab sine avaritia, contenti prsesentibus : ipse
interni boniluminedestitui. Job, xxi, 17: enimdixit : Non te deseram, neque dere-
Quoties lucerna impiorum exstinguetur, linquam. Sed humilitatis est, et verita-
et superveniet eis hiundatio, et dolo- tis. Humilitatem enim notant, dicentes :
res dividet furoris sui ? Econtra de forti « Ne forte non sufficiat nobis. » IV Reg.
muliere dicitur, Proverb. xxxi, 18: Non IV, 2 Non habeo ancilla tua nisi quid-
:
exstinguetur in nocte lucernaejus. Joan. quam in domo mea, nisi parum olei, quo
V, 35 : llle erat lucerna ardens et lu- ungar. Veritatis autem est, quod dicunt.
cens. Sed illis accidit sicut Heli, I Ueg. (( Non sufficiat nobis et vobis. » Nulli
111, 2 et 3, quod non vidit lucernam Dei, enim suffragantur aliena, qui cum alie-
antequam exstingueretur. Non enim pi-i- nis non habet propria quia sicut in se- :
mo providerunt thesauros olei in vasis : quentibus ejusdem capituli dicitur, t. 29:

nec consideraverunt lampades, antequarn Omni habenti dabitur, et abundabit : ei
coram judice exstinctas conspexerunt. autem qui non habet, etiam id quod vi-
Dicunt autem, « exstinguuntur, » et detur habere, auferetur ab eo. Unde di-
non exstinctae sunt: ut notetur, quod citur, Jerem. vii, 16^ ct xi, 14, et xiv,
bonum informe ante adventum judicis 11: Noli orare pro populo hoc... quia
in oculis earum fulsit mullum : unde non exaudiam te. Ad Roman. xiv, 12 :
laudes (alias, lampades) queesiverunt.Sed Lhiusqtdsque nostrum pro se rationem

lumine judicis discutiente quod ad lau- reddet Deo.
dem hominis factum fuerat, exstingui
coepit et ofTuscari. DanieL v, 27 : Inven- « Ite potius ad vendentes, et emite
ius es minus habens. ApocaL iii, 17 : vobis. »
Dicis : Quod dives sum, et locupletatus,
et nullius egeo : et nescis quia miser es, et Non est consilium, sed oblique rcprne-
IN EVANG. IMATTFT.El, XXV-iO. 11, 12. 12:
hendunt vilani praitetilain : oleuin enini esse '. Ezechiel. xlui, 2 : Terra sploule-
est laus liumani favoris deniulcens, quod bat a majestate ejus. « Et quoi paratie
omnibus bonis suis scmperemere a venerant^ » soli Deo [)laccre desideranles, et
denlc mundo consueverunt. Eccle. vii_, in oieo hjclitiui abundanl(;s, et lucernas

: Melius est a sapienle eorripi, quam ardentes per charitalis lucem in manibus
slullorum adulalione decipi. Psal. cxl, habentes. Cantic. Lampades ejus
viii, (i :
5 : Corripiet me justus in tnisericordia, lampades ignis atque flammarum. Luc.

et increpabit me oleum autem peccato-
: xii, 36 : Similes hominibus exspectanti-
ris non imphiyuet caput meum. Isa. iii, bus dominum suum^ non vagantibus ad
12 Popule rneus, qui te beatum dicunt,
:
qugerendos favores hominum.
ipsi te decipiunt, et viam gressuum tuo- « Intraverunt cum eo. » Infra, eodem,
rum dissipant. jff. 21 et 23 : Intra in gaudium Domini
tui. Isa. XXV i, 2 : Aperite portas, et in-
grediatur gens justa, custodiens verita-
tem.
IQ « Dum autem irent emere, venit
« Ad nuptias, » scilicet conjunclionis
sponsus : etqu6e parata3 erant intrave-
Dei cum spiritu hominis. Apocal. xix, 7 :
runt cum eo ad nuptias, et clausa est Venerunt nuptiie Agni, et uxor ejus prse-
janua. » paravit se.
« Et clausa est janua, » repagula ini-

Hic tangilurintoto diflerens introitus. quilatis fatuarum. Luc. xi, 7 : Ostium
Et tanguntur tria : occupatio fatuarum clausum est, et pueri mei mecum sunt in
cum sponso veniente, et introilus pru- cubili. Ezechiel. xliv, 2 : Porta hisc
dentium, et perpetua exclusio fatuarum. clausa erit : non aperietur. Apocal. 111,
Occupatio fatuarum tangitur, cum dici- 7 : Aperit, et nemo claudit : claudil, et

tur : « Dum irent emere. » Ire autem est nemo aperit. Janua enim regni, qua?
conatu adhuc laudes Immanas
cordis modo pcenitentibus aperitur, tunc eliam
quaerere quia in qua voluntate peccati
: lugentibus clauditur.
quis moritur, in ea semper permanebit.
U IJnde, Supra^ vii, 23 : Discedite a me,
qui operamini iniquitatem. Ezechiel. « Novissime vero veniunt et reliquae
11
XXXII, 27 : Descenderunt in infernum cum virgines, dicentes : Domine, Domine,
armis suis..., et fuerunt iniquitates eo-
aperi nobis.
rum in ossibus eorum. Eccii. xxvii, 2 :
Inter medium venditionis et emptionis At ille respondens, ait : Amen dico 19

angustiabitur peccatum. vobis, nescio vos. »
« Venit sponsus. » Hic tangitur perpetua fatuarum exclu-

sio in tribus : iii tempore adventus sui, in
Tangitur prudentium introitus : et di- postulatione, et in exclusione.

cuntur tria, scilicet sponsi adventus, De primo dicit : « Novissime cero ve-
prudentium introitus, et ostii conclusio. niunt, » quando serus est adventus :
Dicit igitur quod illis adhuc in emp- tunc veniunt per desiderium salutis,
tione laudis occupatis, « voiit sponsus, » cum adhuc vigeat in eis affectus iniqui-
illuininans abscondita tenebrarum, et tatis. Eccli. v, 8 et 9 : Non tardes con-

ostendens illas adhuc hominibus velle verti ad Dominum, et ne differas de die
placere : et ideo Christi ancillas non in diem : subito enim veniet ira illius,
'
Ad Gcilat. !, 10 : Si adhuc hominibus place- rem, Chmti servusnon esscm.
et in tempore vindictx disperdet te. Isa. « Vigilate itaque, quia nescitis diem, 13
XXXVIII, 18 : Vivens, vivens ipse confi- neque horam. »
tebitur tibi,
Conclusio est intenta ex omnibus prae-
« Dicentes : Domine, Domine, ape- inductis. Infra, xxvi, 41 : Vigilate et
ris nobis. » orate, ut non intretis iu tentationem.

Et subdit causam vigilantiae « Quia :
Ecce vana de Dei misericordia prae- nescitis diem, » hoc est, temporis quali-
sumptio. Egregia quidem confessio in tatem utrum in die,
: vel in nocte. « Ae-
nomine Domini et hoc ipsum nomen : que horam, » quoad quantitatis tempo-
Domini repetitum magnee fidei est indi- ris determinationem. Apocal. xvi, 15 :
cium sed quiaterlioDominumper opus

: Ecce venio sicut fur. I ad Thessal. v,
non confitentur, excluduntur. Simile, 3 : Cum dixerint : Pax et securitas, tunc

Supra, VII, 22 Domine, Domine, nonne : repentinus superveniet eis interitus, sicut
in nomine tuo prophetavimus et in no- , dolor in utero habenti, et non effu-

mine tiio dsemonia ejecimus, et in nomi- gient.
ne tuo virtutes multas fecimus? Ad Ti-
tum, I, 16 : Confitentur se nosse Deum,
factis autem negant. Isa. xxix, 13, et
homo peregre profi- 14
« Sicut enira
Matth. XV, 8 Populus : hic labiis me ho-
ciscens, vocavit servos suos. »
norat. Tstae virgines fatuae sunt sicut Scri-
bae et Pharisaei h3'pocritee, extra, et non
intus pulchrae. Supra, v, 20 : Nisi abun- Hic induciturtertiaet ultima parabola,
daverit justitia vestra plus quam Scri- qua? est ad admonilionemactivorum, qui
barum et Pharisseorum^ non intrabitis talenta Domini receperunt.
in regnum coelorum. Et habet partes tres, scilicet bonorum
commissionem, et ex commissis negotia-
<i Aperi nobis. » tionem, et ex commissis et lucratis Do-
mini cum eis positam rationem. Et haec
Desiderium enimhabentsalutis, quam- patent in littera plane.
vis adhuc perseveret in eis emptio vanae In commissione tria sunt : providentia
laudis.Sed quia sponso roganti cordis committentis, debitum ejus cui commit-
januam non aperuerunt, ideo rogatus titur, et utilitas commissi.
januam regni non aperit. Isa. i, l.j : Providentia enim est, quod sua Domi-
Cu?n multiplicaveritis orationem, non nus interim, dum abesset, multiplicari
exaudiam. Thren. iii, 8 Cum clamave- : voluit. Etideotria dicit: hominemvocat a
ro , et rogavero , exclusit orationem ratione providentiae, peregre profici-
meam. scentem ratione absentiae, vocantem ser-

Et hoc est, quod sequitur : vos ratione benevolentiae.
Dicit ergo : « Sicuthomo, » providens
« At ille respondens ait, » ex ratione. Supra, v, 23 : Judex tradet
te ministro : et sequitur, t- 26 : Non
Obfirmante justitia januam : « Amen exies inde, donec reddas novissimum
dico vobis, nescio vos. » 11 ad Timoth. quadrantem. Supra, xviii, 23 : Simile
II, 19 : Cognovit Dominus qui sunt ejus. est regnum coelorum homini qui voluit
Supra, VII, 23 : Confitehor illis : Quia rationem ponere cum servis suis.
numciuam novi vos. « Peregre proficiscens, » hoc est.
Christus in ccelum ascendens : quia locus

carnis terra est, quae ad peregrina proli-
:
IN EVANG MATTH.El, XXV-iJS. 127
ciscitur, cum iu cfplc-sli sede collocatur'. quam ad pondus, et proporlio facullalis
Uiidc licet secunduui quod Deus ubiqiie et virtutis accipientis ad acceptum, et

sit, tamcn secundum quod liomo mutal relictum commissi ad liljerum usum. I^^t
locum. Unde, (iencs. xx, I, Abraham haec per ordinem patebunt in iiltera.
profectus est ad australem plagam, et Largitas est inhoc, quod dicit : « 7>y/-
pcregrinatus est in Geraris, quaj visio didit illis bona sna, » Jacohi, i, .")
: Dat
inculatus interpretatur. omnibus affluenter, et non impropcrat.
Et, ibidem, t. 17 Omnc dalum opti-
:
« Vocavit servos suos, » mum, et omrie donum perfectum desur-

sum est, desccndcns a Patre luminum.
Per benevoientiam tripiici vocatione.
Et in omnibus oslendit benevolcntiam : « Et uni dedit quinque talenta, alii
per creationem enim vocat omnes. Ad autem duo, alii vero unum. »
lloman. iv, 17 et seq. : Vocat ea quse
non sunt, tamquam ea quse sunt, etc. Deindc secundo tangit distrihutionem
Isa. XLi, 4 : Vocans yenerationes ab cx- secundum numerum et pondus, secun-
ordio, per segregalionem a massa per- dum ordinem su<tb sapientiae. Numerus
ditionis : et sic vocat per primam gra- enim notatur quod « uni dcdit
in hoc,
tiam. Ad Roman. viii, 29 et 30 : Quos quinque talenta, alii autem duo, alii
pnescivit, ct prsedcstinavit conformcs vero iinum : » pondus autem in hoc,
fieri imagini Filii sui..., hos ct vocavit quod talenta dedit et mensura notatur :
et sic vocat Sanctos. Vocat etiam ad fa- in lioc, quod « unicuique secundum pro-
miliaritatem discipulatus. Joan. i, 39 : priam virtu/cm » dedit. Sapient. xi, 21 :
Venite, et videte. Venerunt..., et apud Omnia in mensura, et numero, ct pon-

eum manscrunt die illo. Psal. xxxiu, dere disposuisti.
12 : Venite, filii, audite mc : timorem Sunt autem quinque genera honorum,
Domini docebo vos. Supra, xi, 28 Ve- : quse exercentur in Ecclesia ad meritum :
nite ad me, omnes qui laboratis, etc. quorum primum est innatum, quod est
Ecc\\.yi\\\,2<6:Transiteadme,omnesqui bonum naturse, sicut inlellectus, et ra-
concupiscitis me. Paucos autem vocal ad tio et ingenium et hujusmodi, quorum
ministerium, et negotium curae anima- habilitas est ad gratiam : et de hoc bo-
rum, sicut servos, de quibus. hic loqui- no, Genes. i, 31 : Vidit Deus cuncta
tur. Supra, iv, 19 : Vcnite post me, et quse fecerat : et erant valde bona. Secun-
faciam vos fieri piscatores hominum. dum est bonum gratiae, de quo, Supra,
VII, 11 : Si vos, cum sitis mali, nostis
bona data dare filiis veslris : quanto
« Et tradidit illis bona sua. magis Paler vester qui in coelis est, dabit
Et uni dedit quinque talenta, alii au-
*^"« petcntibus se ? Et hcec duo neces-
... . . saria sunt cuilibet ad meritum. Sunt alia
tem duo, aln vero unum, unicuique , • ^ •
duo, quse necessaria sunt ad regimen

' i
secundum propriam virtutem,etpro- animarum commissum, scilicet bonum

fectusest statim. » ad docendum. Sapient. viii, 9
scientiae :
Proposui sapientiam adducere mihi ad

Ecce commissio. In qua notantur qua- convivendum : sciens quoniam mccum
tuor, largitas videlicet committentis, di- communicabit de bonis, et erit allocutio
stributio sapientis tam ad numerum cogitationis et tsedii mei. Aliud est bo-
' S. Gregorius Magnus, Ex Homil. ix in « est, qua quasi ad peregrina ducitiir, dum per
Evans. ; « Cainis enim Incus proprius tei ra « Redemplorem nostvuni in conlo cnllocatur. »
128 ]). ALB. MAG. ORD. PRJED.
num ordinariae, vel vicarise, vel commistum plumbi fertur, Zachar. v, 7, per
sse poteslalis. Nehemise, seuIIEsdrse, ix, aurum bonum gratise et ideo, Apocal. :
33 : liegcs nostri in regnis suis, et in boni- XXI, 18, dicitur quod civitas est aurum
tatetuamulia quam dederas eis...,non mundum. \n argento bonum scientiae sa-
servierunt tibi. Adhuc est unum bonum, crse Scripturse. PsaL xi, 7EloquiaDo- :
quod insrumentaliter se habet ad meri- mini, eloquia casla : argentum igne exa-
tum, et datum cst in sustentationem et : minatum. In talentis ferri intelligitur
hoc est bonum opulentiai. Isa. i, 19 Si : bonum potestatis, quod domat alia : in
volueritis, et audierilis me, bona ierrse talentis seris intelligitur bonum naturse,
comedetis. Luc. xii, 19 Anima, habes : quia aesconvertibile est ad alia, sicut bo-
mulia bona posita in amios plurimos. num naturse aptabile aliis. In talento
ll£ec igitur omnia quinque dantur Prse- plumbi, quod vilissimum est et gravis-
latis duo autem, naturse scilicet et gra-

:
simum, intelligitur bonum opulentice.
tiffi omnibus bonis duo alia, necessa- : tamen exponunt, quod quinque
Sancti
ria ad regimen animarum commissum, talenta sunt usus rationis bonus in quin-
Pradatis unum autem, quod est natu-

: que sensibus corporis duo autem sunt :
rse, datur omnibus. intellectus et operatio unum autem est :
Sed tunc quseritur, quare non dantur intellectus sohis. IIoc cst, quod dicit :
tria, et quare non quatuor ? Responsio, « Alii dedil quinque talenta, » quia prse-
quod cum naturali bono et gratise bono cipuis supradicta quinque committuntur.
conjunctascientia inutilis est, quia non Vel,omnibus exercitium quinque sen-
habet quem expendat
in : conjuncta suum ad gratiam. « Alii aulem duo, »
etiam potestas cum eisdem sine scientia quia boniscommittuntur duo, vel sapien-
est inutilis, quia nesciet uti : conjuncta tibus intellectus et PsaL cx, operatio.
autem opulentia etiam inutilis, quia opu- 10 Intellectus bonus omnibus facien-
:
lentia datur propter familiam commis- tibus eum. VA ideo secundum dicta San-
sam. Necessitas autem propter perso- ctorum, plus in pondere recipit, cui dan-
nam, non sonat opulentiam. Tria
quse tur duo, licet plus in numero recipiat
igitur ad aedificationem non sunt conjun- ille cui dantur quinque : quia plus valent
gibilia quatuor etiam quocumque modo
:
inlellectus et operatio quam exercitia
non suntconjurigibilia quia semper heec :

quinque sensuum. autem unum, » « Alii
duo conjuncta esse oportet, quse sunt omnibus quidem bonum naturse mul- :
naturse et gratise : et cum his conjuncta tis autem tonum scientise, quod docet
scientia et potestas non feliciter prode- usum regiminis animarum, quia docet
runt sine operibus, cum multitudo tene- usum clavium.
ri non possit sine temporalisubsidio. Un- Sequitur :
de cum Dominus, Joan. vi, 5 et seq. ,

pavit
multitudinem : et, Supra xiv, 15 et seq., « Unicuique secundum propriam
et Joan. xxi, 15 et seq., Petro dixit virtutem. »
ter pasce, propter verbum et exemplum
ettemporale subsidium. Patet igitur quod Hic tangit proportionem facultatis ad
quatuor non proficiunt ad felicem guber- usum gratise. Est autem virtus ultimum,
nationem. inquod potest potentia et ideo dicit cona- :
Hsec quinque dantur ad pondus : et tum. Unde tantum dat, quantumconando

ideo dicuntur talenta^ eo quod unicuique ad gratiam paratus est suscipere. Psal.
ad pondus vitse sunt reddenda. Unde, Lxxx, IJ : Dilataos tuum, etimplebo il-
I Paralip. xxix, 7, dicitur, quod Princi- lud. Os enim facultatis aperitur, quando
pes dederunt in opus Domini talenta cor per conatum, quod in nobis est, ad
auri, argenti, et seris, et ferri : el taleu- gratiam prseparatur. PsaL x, scc. llebr.
IN EVANG. MVmLKI, XXV-in, 17. 120
17 : Pvspparallonem cordis curutn aiidi- soplium. Af/cre eniiu propric pcilinel ad

vit aicris tua. volunlaria, quae sunt viiiutis. IJndc IMii-
losophus dicit, « quod prudonlia est cum
« Et profectus est statim. » « ratione activus habitus. » A^n;re enim
venit ab actu, complemenlum et
qui
Hoc cst,usum commissorum bonorum perfectio cst. Unde, ad Homan. viii, li :
libcrtati eorum pcrmisit. Luc, xix, 13 : Quicurnque spirilu Dei a(junlur, ii siinl
Negotianiini dwn vcnio. Proverb. vi, filii iJei. Spiritu enim Dei aguntur, (pii
[\) el'H) : Abiit via lonf/issima... In die virtulibus (quae sunt dona Spiritus, ct
plcnx lunai rcvcrsurus est. Cantic. v, animce actus) ad aclioncs voluntarias
17 : Quo abiit dilcclus tuus, o puicherri- moventur. Facerc autem est super praj-
nia niulirrum ? jacentem matcriam aliquid educerc. \j\\-
de IMiilosoplius deliniens artem mccha-
nicam, dicit : « Ars est cuin ratione fa-
,,..,, . .
,
ctivus habitus. » Et de liis, quae ex artc
« Abiit autem qui
^
qumque
^
talenta ,i;, -^^ ,, „^
(livina proccsserunt, i- •,
dicitur
r ,• ,
1 I/jse dixit, :
acceperat, et operatus est in eis, et et facta sunl : ipse mandavit, ct creata

lucratus est alia quinque. sunt^. 0/9W,9 autem, quod cst operatum,
Similiter et qui duo acceperat, lu- vocatum est, quod per laborem et mo-
^^"^ facienlis eflicitur, sicut cultcdius,
cratus est alia duo. »
vel calceus : et dc hoc dicunt Sancti,
quod hoc Graici anozilzvixu. vocant. Unde,
Hic tangitur servorum negotiatio pcr Isa. lxiv, 8 : Fietor noster cs tu, ct ope-
tres difTcrentias qu?e in littera tangun- ra mannum tuarum omnes nos. Opera-
tur. tio autem proprie ((juia al) opc et opibus
primo dicuntur tria, scilicet ap-^d
i)Q vocata cst) est exercitium hoc, quod pro-
seipsum commissi consideralio, ct labo- cedit a proprio et connaturali habilu,
ris exercili operatio, et in lucrum ejus, quo ipsa natura propter convenientiam
quod est coinmissum, sollicita mullipli- naturalem refloret. Unde Philosophus di-
catio. cit, quod « delectatio conlemplativa est
Dc primo dieit : « Abiit, » hoc est, in « operatio proprii et connaluralis habitus
sui cousiderationcm, quod rcceperat re- « non impedita. » Refloritio enim naturuj
duxit : et ideo receptionis facit comme- sic dilTusa in bono sibi proprio (quod est
morationem. Joan. xx, 10 : Abierunt inteilccluale, quia hoc proprium est lio-
discipuli ad semetipsos. I ad Corinth. mini) delcctatio vocatur. Juxta hoc no-
II, 12 : Acccpimus Spiritum qui ex Dco tantur operationes, in quibus humanas
cst, ut sciamus quae a Deo donata sunt et liberas quoerimus delectationcs, ex
nobis. quibus niliil quserimus nisi operari, sicut
De secundo dicit : vigilare, canlare, et hujusmodi. Modum

ergo liujusmodi nolans dicit : « Opcratus
« Operatus est in eis. » est, » ad proprium et intellectuale bo-
num, ponens cxercitium cum delectatio-
operandum
In donis enim bonis est : ne sincera. Provcrb. xiii, i : Anima
in laboribus autem mundi non est ope- operanfiumi mpingttabitur, sc\[\c(2ihon\s.
randum. Et est attendendum, quod aliud Eccle. ix, 10 : Qnodcumque facere potest
est opcratio, et aliud opus, et aiiud fa- m,anus lua, insfan/fr operarc.
ctum, et aliud actum secundum Philo-
' Psul. xxxu, 8.
XXI 9
130 D. ALB. MAG, ORD. PR^D.
« Et lucratus est, » in foveam quam fecit. Josue, vii, 21 :
Vidi inter spolia pallium coccineum val-

Per propagalioncm in alios,
sui boni de bonum, et ducentos siclos argenti, re-
« alia quinque. » Licel enim multo plu- gulamque auream c/uinquaginta siclo-
ra lucralus sit, tamen quia non nisi durum : et concupiscens abstuli, et abscon-
plae est proportionis, in se videlicet, et in di in terra medium tabernaculi
contra
aliis, dicitur alia quinque lucratus. I ad mei, argentumque fossa humo operui.
Corintli. ix, 22 : Omnibvs oninia factus Argentum eloquentioe naturalis, et acqui-
sum, ut omjws facerem salvos. Gencs. sitee, quod est duplcx argentum et re- :
XXXI, 1 : De illius facultatibus ditatus, gulam justitioe moralis, cujus notitiam

factus est inclytus. habuit : et pallium coccineum ordinis
charitatis, quem exponere scivit. Isa.
« Similiter et qui duo acceperat. « XXIX, 4 : De humo eloquium iuum mus-
sitabit.
Idem modus est expositionis. Sapient.
III, 15 : Bonorum laborum gloriosus est « Et abscondit, »
fructiis. « Lucratus est alia duo. » (jc-

nes. XXX, 43 : Ditatus est homo ultra Sub terrena conversationc, a peciaiiam
modum, et habuit greges multos. Psal. domini sui. » Eccli. xx, 32 : Sapientia
IV, 8 : A fructu frumenti, vini, et olei abseonsa, et thesaurus invisus, quse uti-
sui, multiplicati sunt. Frumentum est litas in utrisc/ue ? Proverb. xi, 26 : Qui
verbi pabulum vinum, coeleste et spiri- : abscondit frumenta, maledicetur in po-
luale gaudium oleum, misericordiae le- : pulis. Econtra, Supra, Et aper-
ii, 11 :
nimentum in pauperes expensum. tis thesauris suis, obtulerunt ei munera,

etc.
18 « Qui autem unum acceperat, ab-

iens, fodit in terram, et abscondit pe- « Post multum voro temporis, venit
euniam domini sui. »
dominus servorum illorum, et posuit
Tertia est dilTercntia. Et tria dicit : a

rationem cum eis. »
bono incommutabili scrvi pigri abslra-

ctionem, ad lerrcnam commoditatem Ilcec est tcrtia pars, de ratione quoe
boni commutabilis conversionem, et cre- exigitur ab omnibus sub tribus per ordi-
diti talenti absconsionem pcr terrenam nem difTerentiis, et laude profectus. In
conversionem. bonis cnim cum crescunt dona, cliam
De primo dicit : « Qui autem unum rationcs crcscunt donorum L
acceperat » bonum naturoe, vel intelle-
ctus, « abiens, » abstractione boni in- « Venit dominus servorum illo-

cominutabilis. Epist. Judte, >'• Vfi'
1 I :
rum. »
illis qui in via Cain abierunt. Jacob. i,
14 : Unusquisque tentalur a concupi- Contra vidctur esse, quod dicitur,

scentia sua abstractus, et illectus. Apocal. xxii, 7 : Eccc venio velociler.
« Fodit in terrain, » pcr tcrreni com- Sed hoc dicitur i-espectu aiternitatis : is-
modi inquisitioncm. PsaL vn, 1(1 :La- tud autcni sccundum dccursum inlirmi-
cum aperuit, et effodit eum : el incidil tatis dicitur.
' S. GregoriusMagnl'6, Ex Huiiiil.ix iu Evaiig. : « crescunt donorum. ;>
Cum eiiim augentur dona, ralioues cliani

L\ EVAiXG. MATTIIyi:!, XXV-20, 21, 22. 131
« ICt pos7i'U rationem cum eis. » Luc. conscrvavi in bonis tuis, ct proximum
XVI, 2 : Itcddc ratio/icm viUicationis lu;v. adjuvi. I ad Corinlli. xv, 10 : Abuudan-
tius omnibus laboravi : non cf/o aatcm,
sed (jratia Dci mecum. Ef, ibidcm,
« Et accedens qui quinque talenta t- 10 Gratia Dci sum id quod sum, et

:
(jratia ejus in me cacua non fuil.

acceperat, obtulit alia quinque talenta,
dicens : Domine, quinque talenta tra-
didisti miiu, ecce alia quinque super- « Ait illi dominus ejus Euge, serve
:
91
lucratus sum. »
bone et fidelis, quia supor pauca
fuisti fidelis, super multa te consti-
Et tria dicil : primo, accessuni pcr
tuam : intra in gaudium domini tui.
rcddcndae ralionis pra?parationcni : sc-
cundo, obtulit per meritorum cxhibilio- Accessit autem et qui duo taienta •««
ncm : tcrtio, dixit pcr graliarum actio- acceperat, et ait : Domine, duo talenta
ncm. tradidisti mihi, ecce alia duo lucratus
Dicit igitur Et accedcns, » proppa-
: «
sum. »
rando se ad rcddendam rationcm, « qui
([ainquc talcnla accepcrat, » in sc consi- Laus et acceptatio est profcctus in gra-
derando acceptum, sine quo se nihil po- tia.
cognovit.AdRoman.v, 2 iPer quem

tuissc Et dicuntur quatuor pcr ordincm :
cthabemus accessum per fidem in (jra- aggratulatio domini dc piolcclu scrvi,

tiam istam in qua stamus, et gloriamur laus scrvi, commcmoratio mcriti ct pro-
in spe glorix filiorum Dci. Quasi dimissio prccmii^ ct rcmuncratio gaudii.
cat : Nisi commissum datum fuissct, lu- Aggratuiatio Domini nolatur, cum di-
crum nullum fuisset. citur :
« Obtulit, » in co quod Ueo tolum at-

tribuit, « alia quinque talenta, » aut « Euge. »
bona superius enumerata duplicando in

proximum : aut exercitium bonum quin- Quod cst inteijeclio aggratulantis ct
que scnsuum. Baruch, iv, 28 : Sicut gaudcntis. Luc. xv, 7 : Dic() vobis, quod
fuit scnsus vesfer ut erraretis a Deo, dc- ita gaudium erit in ccelo supcr uno pcc-
cies tantum iierum convertentes require- catore, elc. Et, ibidem, i\ G : Congra-
tis cum. Quinque et alia quinque dc- tulamini mi/ii, quia inveni ovem meam
cem faciunt. Tob. xut, \i : Nationes e.x quse perierat.
lo)iginquo ad te venient : ct munera de-
ferenles, adorabunt in te Dominum. « Serve bonc et fidelis. »
« Dicens, » per gratiarum aclioncm :
Laus est scrvi : ct dicilur bonus in
« Domine, quinque talenta tradidi- conservalionc commissi, fidelis autcm in

sti mihi » rcportatione ct multiplicalione lucri. l']c-
cli. XI, 17 : Dalio Dei perma)iet justis,

Sine quibus niliil, ct pcr quoe omnia ct profectus illius successus habcbit in
potui : ct idco tuum est, quod lucratus leternimi. Toh. vii, 7 : Bo)ii et optiini
sura. Joan. xv, 5 : Si)ie nie )iihil potestis viri filius es, ct facientis eleemosynas.
facere. Provcrb. x.\. (i : Multi homi)ies ))iiseri-
« Ecce alia quhique, » profectu pro- cordes vocantur : viru)n auteni fidelcnt
xiini, « superlucratus su))i, » supcr sor- qtiis i)ivcniet?
tem conservatam, Quasi dicat : Et mc

132 D. ALB. MAG. ORi). mjED.
« Quia super pauca fuisti fidelis. » « obtulitmcritorum profcctum, non
»
sibi, sed Dco attribucndo. Isa. lx, 6 :
Commemoratio cst meriti ct promissio Aurum et thus defercntes, et laudem Do-

praemii : ct sunt omnia pauca, quae in mino annuntiantes Aurum graticc et .
pra^senti pati vcl agere possumus, re- thus redolens, boni naturae, pcrfecti in
spectu eorum quae in remuncratione ex- gratia. Vel, aurum sapicntiae, et tlius
spcctamus. operationis bonae.

Ethoc cst, quod dicit : « Siipei' miilla « Et ait, » gratias agendo : « Domine,
te constituam. » Ad Roman. viii, 18 : duo talenta. » II ad Corinth. ix, lo :
Non siint condignse passiones Jwjiis tem- Gralias ago Deo super incnarrahili dono
poris ad futuram (jloriam quse revelahi- ejus. « Ecce alia duo, » super conserva-
tur in nobis. Sapicnt. iii, 5 : Jn paucis tam sortem, « lucratus suni. » Jerem.
vexati, in niultis hene disponentur. II ad XV, 19 : Convertentur ipsi ad te, et tu
Corintli. iv, 17 et 18 : Id enim quod in non converteris ad eos. Job, xxvii, (j :
prsesenti est momentaneum et leve trihu- Justificationem meam quam coepi tene-
lationis nostrse, supra modum in suhli- re, non deseram. Apocal. iii, 11 : Tene
mitate seternum glorise pondus operatur ([uod hahes, ut nemo accipiat coronam
in nohis, non contemplantihus nohis ([ux tuam.
videntur., sed quse non videntur.
« Intra in gaudium domini lui. » « Ait illi dominus ejus : Euge,

serve bone et fidelis, quia super pau-
Ecce remuneratio gaudii. Introilus au-
ca fuisti fidelis, super multa te con-
tem iste significat undique circumfusum
stiuam : intra in gaudium domini
esse gaudium. Joan. xvi, 24 Petite, ut :
plenum tui. »
gaudium vestrum sit : supra, in
visione Dei : intus, felici conscientia :
subtus, in decorc justitiae : circumqua- Commendatio est gratitudinis et pro-
que, in glorificatione crcaturce. Isa. lx, fcclus.
5 : Videhis, et afflues, mirahitur et dila-

iahitur cor tuum. Psal. xxxv, '.) : hi- « liuge, etc. »
ehriabuntur ah uhertate domus tuse, et
torrente voluptatis tuse potabis eos. Euge multiplices notat afTectus in sa-
cra enim exsultatorium,
Scriptura : est
« Accessit autem et qui duo talenta Ezeciiiel. xxv, 3 Pro eo quod di.risti : :
T2uge, euge supcr sanctuarium mcum.

acceperat. »
Aliquando derisorium, Psal. xxxiv, 21 :
IIoc est, bonum naturae in naturali Dilataverunt super ine os suum : di~
justilia : et bonuui gratioe iu iidc et por- .rerunl : TJuge, cuge, viderunt oculi no-
fccla vita. Ycl, qui inlcilcctum habuit slri. Aliquando adulatorium, Psal. xxxiv,
instruclionis et operationcm virlutis, ve- 1(5 : Frrant confcsliin confusioncm suain
ritatc ct virtute lucrum rcportans : ctest qiii dicuiit mihi : lu(gc, eugc. AHquan-
idem modus expositionis, qui et prius. do cxbortatorium, Psal. xxxiv, 25 Non :
Accedit cnim pra^parando sc ct recogno- dicant in cordihus suis : Euge, euge,

sccndo commissum. I ad (iOrinth. iv, 7 : animse nostrse : nec dicant : Devoravimus
Quid hahes quod non accepisti ? Qund si eum.
« qui duo talcnta acccperal, » I Para- « Servc. » Proptcr dcl)itum. Psal.
li[). XXIX, 1 \ : Tu(i su)it oinnia : rl qn;v cxv, 10 : h'go scrvus tuus, et filius an-
dc nianu lua accepimus, dediinus tihi : cilloi tuse.
IIV KVAN(i. MATTir.t:!, XXV-2:3, 2i. 133
« Bone. » Propter roriiuuii ^ratiie, ct « Aocedens autem et qui uuum ta-

34
diirusioncm cominunicationis sui in altc- lentum acceperat, ait : Domine, scio
rum : bonum cnim cst (liirusivuiii sui.
quia homo durus es : inetis ubi non se-
Plato : « honi est ()[)tiiiia adduccic. »
minasti, ct congregas ubi non spar-
Isa. lA, 21 Germen planlalionis ct 22 :
sisli. »
me,-B, ojms manus meai ad (florifican-
dnm. Minimus erit in millc, et parvulus

ingentem rohustissimam. l*roverb. xi, II ic ponilur ralio dc malis, praecipuc
10 In bonis justorum exsultahit rivitas.
: quae consistunt in omissione bonorum,
Sapi(!nt. VIII, U : Mecum rommitnicahit in (juibus aliqui sc putant cxcusatos.
dc honis suis. Et dicuntur duo : primum cst culpa
« Et fidelis » in commisso. Econlra servi : sccundum condemnatio ejusdcm
illi expositioni quam fccimus supra. Vel, per sententiam domini.
« fidelis » intcntione, niliil sibi do gloria Circa primum dicuntur tria, scilicct
Domini sui attribuendo. Isa. xxi, 2 : acccssus praesumptionis, accusalio do-

Qui frauduloitus e.v/, infideliter aget. ' inini superioris, et excusatio sui torpo-
Eccli. XLV, 4 : In fide et lenitate ipsius ris.
sanctum fecit illum, et elegit eum ex Accessus priesumptionis proponitur,

omni carne. Ad Ilebr. iii, o Moyses : cum dicit : « Accedens et qui unum ta-
fidelis erat in tota domo ejus tamquam lentum acceperat, » prffisumptione pro-
famulus, in testimonium eorum quss di- pria. Unde, Glossa Interlinearis « In- :
cenda erant. « felicissimum habcns a sua conscientia

« Quia super pauca fuisti fidelis. » « testimonium. » Sic dicitur, Supra, iv,
Commemoratio meriti et promissio prse- 3 : Accedens tentator dixit.
mii. Isa. xlix, ('»
: Parum est ut sis rni/ii Ununi autem talentum est naturale
servus ad suscitandas tribus Jacob, et bonum, sive intcllectus, sivc quidquid
fseces Israel convertendas : ecce dedi te in habet homo naturalium bonorum, quae
lucem gentium. in unitate rctinet, et non multiplicat per
« Supra multa te constituam. » Es- profectum. Contra quod dicitur, Luc.
ther, VI, 9 : Sic honorahitur quemcum- xix, 13 : Negotiamini dum venio. Job,
que voluerit rexhonorare. Luc. xxii, 29 : V, 7 Ilomo nascitur ad lahorem. Eze-
Ego dispono vohis sicut disposuit mihi chiel. XVI, 49 Haec fuit iniciuitas Sodo-
:
Pater meus regnum. mx, ahundantia, et otium. Proverb. xii,
« Intra in gaudium domini tui » ut 11 : Qui sectatur otium, stultissimus est,

in abysso submergaris gaudiorum. Isa. « Et ait. » Non gratias agcndo, sed
XXXV, 10 : Gaudium et Ixtitiam obtine- dominum suum superiorem accusando,
bunt, et fugiet dolor et gemitus. Luc. detrahendo ei in duobus, scilicet, contra
VI, 38 : Mensuram bonam, et confertam, misericordiam vocando durum vel au-
et coagitatam, etsupereffiuentem dabunt sterum, et contra justitiam vocando ra-
insinum vestrum. PsaL lxxxix, lo ; Lie- ptorem.
tati sumus pro diehus quihus nos humi- Et hoc est, quod dicit : « Domine, »
liasti, annis quihus vidimus mala. PsaL contra se vocat eum dominum, cujus
XV, 11 : Adimplebis me Isetitia cum vul- non implevit mandatum.
tu tuo : delectaliones in dextera tua us-
que in finem. « Scio quia homo durus es, »
IIoc est, austerus es : quia duram et ar-
* Vulg. hahet increduhis

:

ctam viam propoiiis, quse ducit ad vitam. 1 Joan. V, 3 : Mandata ejus gravia non
Genes. Joseph quasi ad alienos
xlii, 7 : sunt. Et, Supra, xi, 30 : Jugum meum
fratribus durius loquebalur. Job, xxx, suavecst, et onus meum Contrahoc
leve.
21 : Mutatus es mihi in crudelem, et in autem, quod dicit injustum, est quod di-
duritia manus tuae adversaris mihi. citur in Psalmo xviii, 9 etseq. : Justiiise
Et proponit contra justitiam duo : Domini reclse, Isetificanies corda... Ju-
« Metis ubi non seminasti. » Seminare dicia Domini vera,... dulciora super mel
est verhum praedicationis proponcre. Su- et favum. Etenim servus tuus custodit
pra^ XIV, 1() : Exiit qui seminat, semina- ea.
re semen suum. Metere est falce judicii
praBcidere. Apocal. xiii, 3 : Misit Jalcem
suam in terram, et demessa esl terra. uEttiinensabii,etabsconditalentum «
Metere ubi non seminavit, est (idem per tuum in terra : ecce habes quod tuum
judicium requirerc ab his quibus per se est. »
ipsum verbum pra^dicationis non propo-
suit, ut dicit Gregorius. Et hoc licet piger Hic sui proponit excusationem, ut cul-
accusel, non est injustum : quia in omnem pa ab ipso retorqueatur in dominum.
terram exivit sonus eorz/m \ Adhuc au- Psal. cxL, 4 : Non declines cor meum in
tem insitum est rationi verbum, et Dei verba malitise, ad excusandas excusatio-
notitia impressa omnibus. Jacob. i, 21 :
nes in peccaiis. Proponit autem tria, ti-
Suscipite insitum verbum, quod potest morem videlicet amittendi, providenliam
salvare animas vestras. Deuter. xxx, conservandi, et sequitatem reddendi.
14 : Juxta te est sermo valde, in ore iuo, De primo dicit : Timens abii^ » ab-
«
et in corde tuo. Et, ad Roman. x, 8 : me
stractus a tc ad ipsum conservandum
Prope estverbum in ore tuo, et in corde « timens » ne dum alios lucrari vellem,
tuo : hoc estverbum fidei., quod prsedica- commodum meum perderem. Sapient.
mus. xvii, 10 Cum sit timida nequitia, dat
:
Aliud proponit contra justitiam « Et : tesiimonium condemnationis Et . est ac si

congregas ubi non sparsisti. » Congre- dicat : propter alios dispendium mei non
gare est virtutum fructus exigere. Eccli. debui subire.
XXIV, 23 : Elores mei fructus honoris et « Et abscondi talentum tuum in ter-
honestatis. Supra, xui, 30 : Triticum ra, » mihi terrena procurans commoda
congregate in horreum meum. Spargere aliis me subtraxi. Contra quod dicitur,
exempla ostendere. Congre-
est virtutis Eccli. xxix, 13 : Perde pecuniam propter
gare autem ubi non sparsit, est per judi- fratrem et amicum : et ne abscondas illam
cium futurum fructus bonorum operum sub lapide in perditionem. Proverb. v,
cxigere ab his quibus cxempla virtutum J (1 : Deriventur fontes tui foras, et in
nula per se ipsum prsebuit. Psal. cx, 1 : plaieis aquas tuas divide. Act. xx, 2i :
Jn consilio justorum, et congregatione. Non facio animam meam, hoc cst, ani-
Supra, xiii, 48 : Elegerunt bonosin vasa, malem vitam, pretiosiorem quam me.
malos autcm foras miserunt. Tsa. xlhi, II ad Corinth. xii, 15 Ego libentissime :
5 Ab Oriente adducani semen tuum,

: impendam, et superimpendar ipse pro
ct ab Occidente congregabo te. Nec hoc animabus veslris.
cst injustuin : quia alii ostenderunt,
quos misit : et virtus per se ipsam pla- « Ecce habes quod tuum est. »
cere debet. Undc contra hoc, quod
dicit austerum, est hoc quod dicit. T^quitatem proponit reddendi. Supra,
* Psal. XVIII, ii, et ad Roman. x, 18.
1
:
IN EVAN(i. MATTIl/EF. XXV-2f), 27. n-

XX, 13 et li : Nonfacio tihi injiti-iam... bas ([uia e<]o durus sum : (piia hoc
Tolle quocl luum est, et vadc. Mcntilus quod dixit conlra miscricordiam, oinnino
auloiii cst in caput suuni : (juia cuui scr- falsum csl. .Jocl, ii, \'\ : Jienifjiius et mi-
vus sit, dcbiluui ct paraluni ol)se([uiuni sericors est. Sed dicit « (Juia melo uhi
multiplicalionis sublraxit. Dauiel. xiii, non semino, » (juod et Apostoli feccrunt.
ri!) : liecle mentilus es et tu in caput .foan. iv, 38 : Kuo misi vos metere quod
tuum. Unde, Lucae, xix, 22, addit : De non laborastis. iXunc autcm ct hoc non
ore tuo le judico, serve nequam. Malach. nisi sccundum humanam pra^scntiain vc-
i, () : Si Dominus ego sum^ uhi est iimor rum est : quia secunduin (bvinam opera-
meus ? tionem Dei agricultura cstis '. Isa.
xxviii, 2i ct 2.J : Proscindet liumum

suam..., et seret gith.^ et cgminum spar-
« Respondens autem dominus ejus, get, ct ponet triticum per ordinem. Isa.
IV, 2 : Erit germen Domini in magnifi-

dixit ei : Serve male et piger, sciebas
centia et gloria., et fructus terrac subli-
c[uia meto ubi non semino, et cong-re-
mis.
go ubi non sparsi. »
« Et colligo ubi non sparsi. » Supra,
XXI, 3i : Misit servos suos, ut acciperent
Hic ponitur condemnatio servi. Et di- fructus. Secundum divinam tamen na-
cuntur duo : increpatio assignans con- turam per omnia opera sua significationis
demnationis causam, et condemnatio suoe sparsit indicia. Supra, xii, 30 : Qui

innigens poenam, ibi, y. 28 : « Tollilc, ^ôn mecum, contra me est
est : et qui
etc. » non congregat mecum, spargit.
Increpando dicit duo : improperatio-
nem culpoe et desidiae, et causam. Oportuit ergote committere pecu-
«
^7
Tncrepans igitur culpam transgressio-
nia meam nummulariis, et veniens
nis dicit
Serve male. xxxni, 28
ego recepissem utiquc quod meum
« » Eccli. : Ser-
vo malevolo tortura et compedes. Malus est cum usura. »
enim servus cst, qui in tantum prorum-

pit pr(.esumplionis, quod bono et suo do- Ecceconclusio : et quod putabat in ex-
mino calumniam imponit. Supra, xx, 13 : cusationem sui dicere, retorquet contra
An oculus tuus nequam est, quia ego eum, et condemnat. Psal. xlix, 21 Ar- :
bonus sum ? Supra, xu, 39 : Generatio guam te^ ct sfatuam contra faciem
mala, et adultera. Deuter. xxxii, .')
et G : tuam.
Generatio prava atque perversa, Jisecciiie « Pecuniam meam, » l)onum tibi cre-
reddis Domino ? ditum, « committere, » per doctrinam,
« El Improperat inertiam de-
piger. » « nummulariis, » his qui ftcnerantur
sidise. Proverb. xx, i Proptcr frigus : imaglnem meam proximis et sic multi- :
piger arare noltiit. Exhocautem, quod plicant eam. Isli cnim sunt nummularii
malus, piger est : quia Dionysius dicit, spirituales, qui de templo non ejiciciun-
quod « malum est infcecundum et [)i- tur -. Supra, Deuteron. xxviii, 12 : Foi-
« grum. » nerahis gentibus multis, et ipse a nullo
nSciebas. Causa increpationis. Et ha-

y> foenus accipies. Luc. vii, 41 : Duo debi-
bet duo in primo ex ore servi arguit
: tores erant cuidam fwneratori, hoc est,
praemittens : et in secundo concludit. praedicatori. Duo debitores : contompla-

Attende autem, quod non dicit : Scie- tivi, etactivi.
\ ad Corintli. iii, 9. 2 Cf. Supra, XX, 12.

. .
136 1). ALB. MAG. ORD. PR^D.

Et veniens ego, » ad rationem au-
« continuam imminutionem de peccato in
diendam in judicio. Isa. v, 3 Judicate : peccatum. IIRegum, iii, 1 Domus Saul :
inter nie et vineam meam. erat decrescens. PsaL lxxx, 13 Ibuntin :
« Recepissem iitique qiiod meum est, » adinventionibus suis. Luet

.lob, xx, 18 :
hoc est, sortem. Supra, xxii, 21 : Bed- quae fecit omnia, nec tamen consumetur
dite quse sunt Cxsaris^ Cxsari : et quiE Quia hcet continuo minuatur, non con-
sunt Dei^ Deo. sumitur quia naturale est et natura
: :
« Cum usura » superexcrescente. Li- manente, tohi non potest, quod poten-
cet enim detester usuram corporalemj tiahtcr infinitum est.
qua^, opprimit pauperes, Psal. xiv, .5 :
Et date ei qui hahet quinque talenta : »
«
Qui pecuniam suam non dedit ad usu- quia sicut in malo minuitur, ita in bonis,
r«m. EzechieL xvni, 8 Ad usuram non :
continuis profectibus augetur : et hoc si-
commodaverit, et amplius non acceperil: gnificatur in domo David, qui ibat pro-
tamen exiguousuram incrementiboni spi- ficiscens, et semper seipso robustior ^. Si
ritualis. Proverb. xix, 17 Fceneratur Do- : objiciatur : Quare non additur ei qui ha-
mino qui miseretur pauperis. Eccli. xxix, bet duo ? Jam solutum est : quia et illi
1 Qui facit misericordiani, foeneratur

: additur : sed additio plus apparet in eo
proximo suo. Supra, vi, 20 Thesauri- : qui plus proficit. Gregorius tamen dicit,
zate vobis thesauros in coelo. quod « plus in pondere habet qui duo,
« quam qui quinque, sicut supra diclum
« est : quinque habet, ad-
et ideo ei qui
» quia plerumque accidit, quod

2^ « Tollite itaque ab eo talentum, et « ditur :
simplex bene utens sensibus donum in-

dateei qui habet decem talenta.
tellectus meretur. Eccli. xv, 3 : Cibabit
^Q Omni enim habenli dabitur, et
illum pane vitse et intellectus, et aqua
abundabit : ei autem qui non habet,
sapientiae salutaris potabit illum.
et quod videtur habere auferetur ab eo.
30 Et inutilem servum ejicite in tene- « Omni enim habenti dabitur, et

bras exteriores : illic erit fletus et stri- abundabit. »
dor dentium. »
Ratio est duorum praecedentium : et
Hic incipit condemnare triphciter :

secundum expositionem priorem plana
pcenalitate in subtractione boni commissi, est littera quia habenti ex habitu hona
:
et ejectione cxtra communicationem loci gratiae, superadditur incrementis conti-

et sanctorum habitaculi, et in inflictione nuis bonum naturse ex profectu justitiae :
supphcii. et sic ahundabit. II ad Corinth. ix, 10 et

In primo sunt tria : pigri spoliatio, 11 : Multiplicabit semen vestrum, et au-
operosi ditalio, et utr'iusque horum ra- gebit incrementa frugumjustitise vestrx :
lio. ut in omnibus locupletati abundetis in
De pigri spoliatione dicit : « Tollite oninem simplicitatem. Ibidem, supra,

itaque, » o vos, daemones : et est verhum y. 8 : Deus omnem gratiam
Potens est
justa3 promissionis. Jerem. xvi, 13 : abundare Jacere invobis, ut in omnibus

Servietis diis alienis, die ac nocte^ ciui semper omnem su/ficientiam habentes,
non dahunt vobis requiem '. 'Jliren. v, 5 :
abundetis in omne opus bo7ium. Ecch.
Cervicibus nostris minabamur, lassisnon XV, 10 : Sapientise Dei adstabit laus, et
dabatur requies in ore fideli abundabit. Sic enim, Joan. i,
« Ab co talcnlum, » honi naturffi pcr 10 : Dep/enitudine ejus nos onmes acce-
1
Cf. Doiiler. iv, ii 2 II We^. 111, I,
:
IN EVANO. MATTIiyEI, XXV.28, 29, 30, 31 137
pinius, et (jraliam pro yralia. Zacliar. flavit, et gelavit crgstallus ab (ujua. .le-
vv, 7 : Exaujuahil (jraliam (jrntisecjus. reni. i, I i : Ah aquilone jândetur ina-

« Ki autem qui non hahet » liiibituin, luui : ventus frigidus a plaga tcnebrosu
(jiii cst faculUis virtutis : ille ciiini non vcnicns.
habcl non alia <le causa, nisi quia poc- VX hoc esl, quod dicit :
catuni adcmit cani. Luc. x, 30 : Despo-

liaverunt eiim, et plajis impositis ahie-
runt, semivivo rclicto. '< Cum autem venerit Eilius hominis 31
« Kt (/uod videtur liahere, » quia viin majestate sua, et omnes Angeli
tiatur l)onuni naturai, polius vidctur lia-
ejus cum eo, tunc sedebit seper sedem
bcrc quani liabcatur non enini habctur
:
majestatis sua\ »
ut bonum nisi quando intogrum et per-
fectum habotur per gratiam. Isa. xxii,
Perfectis parabolis jquae movenl ad vi-
16 : Quid tu hic, aut (luasi (/uis hic ?
gihintiam contra omnes pricoccupantes
Apocal. 111, 1 : Nomen habes quod vivas,
mortuus es.
judicium, tangithic modum judicii. Cir-
et
ca quciii modum dicit duo, scilicet mo-
« Auferetur ah eo, » continuis defc-
ctibus. Psal. cxxxvi, 7 : Dicunt : Exbm-
duni judicis : et modum judicii, ibi,
t. Etcongregahuntur. »
32 : (k
nite, exinanite usque ad fundamentuui
Modus autem judicis describitur in
in ea.
quinquc, scilicet secundum praesenliam ;
« Et inutilem servum. » secundum eain in qua apparcbit, natu-

ram secundum majestatis potentiam
: :
Jerem. xxii, 30 : Scribe virum istum secundum numcrosam ministrorum fre-

sterilem, virum qui in diebur. suis non qucntiam secundum possessionem ju- :
prosperahitur. diciariam.
« Ejicite » extra habitaculum bono- De primo horuni dicit : « Cum vene-

rum. Quasi diceret Mundate et liberate :
rit, » lioc est, judcx prcescntialiter in
locum ab ipso. Jerem. xv, 1 Ejice :

mundo apparuerit. Actuum, i, II : Sic
illos a facie mea, et egrediantur. Gcnes. veniet, (jiiemadjnodum vidistis eum,
IV, 1 i Ecce ejicis rne liodie a facie tua
:
Natura describitur, ibi, « Filius homi-
om?iis i(jitur qui invenerit nie, occidei nis, » quia iniila apparebit. Joan. v, 27 :
rne. Potestatem judicium facere, dedit ei
« In tenehras exteriores » tetri carcc- (juia Filius hominis est. Acluum, xvii,
ris^ quia vixit in tcnebris ceecitatis inte- 31 Statuit diem in quo judicaturus est
:
rioris. Thren. iii, 2 : Me minavit, et ad- orhem in sequitate, in vir(j in quem sta-
duxit in tenehras, et non in lucem. Job, tuit, fidem prsebens omnihus, suscitans
iii, () : Noctem illam tenehrusus turho eum a rnortuis. Constituit virum, in quo
possideat. Exod. x, 21 Sint tenehrse :
judicabit orbem terrarum. Daniel. vii,
tam densse, ut palpari (jueant. 13 : Ecce cumnuhihus cceli (juasi Filius
Jiominis voiiebat ,\\\ majestate sua. Daniel.
« lllic erit fletus. » VII, 14 : Potestas ejus potestas seterna,
(juse non auferetur : et regnum ejus, quod
Apocal. XIV, 11 : Funius tormenlorum non corrumpetur. Psal. lxxi, 19: lieple-
eorum ascendet in ssecula sseculorum. biturmajestate ejus omnis terra.
« Etstridor dentium. » Proptcr frigus. « Et omnes Angeli ejus cum eo. » l)a-
Psal. GXLViii, 8 : Nix, glacies, spiritus niel.vii, 10 :Milliam illiumministrabant
pracellarum, quse faciunt verhum ejus. ei, et decies millies centena millia assi-
Eccli. xLiii, 22 Frigidus ventus aquilo : stehant ei. Supra, xxiv, 31 : Mittet Ange-
los siios ciim tiiba, et voce macjna. Su- eas in vallem Josaphat : et disceplabo
pra, XIII, 41 : Mittet Angelos siios, et cumeis. 11 ad Corinlh. v, 10 : Omnes nos
colligent de rcgno ejus omnia scandala. manifestari oportet ante tribunal CJiri-
sti, ut referat unusquisque propria cor-
« Tunc sedebit, » poris, prout gessit.
Ecce auctoritas judiciaria. Apocalyps.

IV, 2 : Sedes posita erat in ccelo, et supra « Et separabit eos ab invicem, sicut
sedem sedens. Daniel. vii, 9 : Throni po-
pastor segregat oves ab hoedis :
siti sunt. Psal. lxxxvui, 38 : Thronus

ejiis sicut sol in conspectu meo. Isa. vi,
Et statuet oves quidem a dextris
1 : Dominumscdentem super solium

Vidi suis, hoedos autem a sinistris. »
excelsum et clevatum et plena crat om- :
nis terra majestate ejus. Eccce secundum. Et dicit tria, sciHcot

Et attende ditTerentias primi adventus quis, qualiter, et quomodo separabit.
et secundi. Primus enim fuit in infirmi- Quis, quia ipse separabit eos : virtute
tate, in humilitate, et in salutem, et enim gratise et veritatis, quoe per Jesum
Apostolorum missionem. Et de inlirmi- facta est, separabuntur. llcec enim gratia
tate, Isa. ix, 6 Parvulus natus est no- : est, quae assimilat sanctos judici, et di-
bis. De Jmmilitate, Ad Philip. ii, 8 : vidit intcr lilios rcgni et filios perdi-
Humiliavit semetipsum factus obedicns, tionis. Apocal. xviii, 4 : Exite de illa,
etc. De salute, Joan. lu, 17 : Non enim populus meus. Numer. xvi, 28 : Rece-
misit Deus Filium suum in mundum, dite a tabernaculis hominum impio-
ut judicet mundum sed ut salvetur rum.
mundus per ipsum. De missione Apo- « Sicut pastor, » jam ad caulas gre-
stolorum tamquam pusilli gregis Su- '. gem congregans. Ezechiel. xxxiv, 11 et
])ra, XI, 25 : Confiteor tibi Pater..., quia 12 : Ego ipse requiram ones meas, et
abscondisti hsec a sapientibus et pruden- visitabo eas, sicut visitat pastor gregem
tibus, et revelasti ea parvuUs. Secundus suum in die, quando fuerit in medio
autem est in potestate et majestate ad ovium suarum dissipatarum.
judicandum, et cum frequentia Angelo- « Segregat oves, » bonos, mansuetos,
rum, sicut patet per antedicta. simplices, et utiles. Psal. xciv, 7 : Nos
populus pascuse ejus, etoves manus ejus.
Ezechicl. xxxiv, 31 : Vos autem, greges
3* « Et congregabuntur ante eum om- mei, greges pascuse mex, homines cstis :
nes gentes. » et ego Dominus Deus vester, dicil Domi-

nus Deus. Joan. x, Ego eognosco
11 :
modus judicii.
Ilic tangitur ooes meas, et cognoscunt me moB. Et,
Et tanguntur tria. Primum est congre- ibidem, tt. 3 et 4 : Proprias oves vocat
gatiojudicandorum ante tribunal Christi: nominatim..., et ante eas vadit : et oves
secundumest discretio judicandorum bo- illum sequuntur.
norum a malis : tertium est sententia cum « Ab hadis, » indomitis, fcetentibus,
causa sua, quce est commendatio meri- scandentibus alla, depasccnlibus viridia
torum, ct exprobratio demeritorum. ramorum, cornibus acutis et altis impin-
De primo dicit « Congregabuntur gentibus. Zacharice, x, 3 : Super hircos
ante eum omnes gentes » Joel, m, 2 : visitabo. Dc ista sogregatione, Osee, xiii,
Congregabo omnes gentes, et deducam 14 et 13 : Consolatio abscondita est oh
* Cf. Luc. \\\, 32 : ôlUe timere, pusUhts grex, cfc,
i
.
TN EVANC,. MATTITyEI, XXV-32, 33, 34. 139
ociilis mcis. Quia ipsc uiler fratrcs di- majeslatem et juslitiam, (beens : « 7'uiic
vidcl. dicct rex. » Vere rcx a rcgendo. Qui,
sicut dicitur, Apocalyps. xix, 11 et 1(5:
Quomodo autcm staluet separatos, Vocatur Fidclis, ct Verax : et cum ju-
suhjuiiyit dicens :
stitia judicat ct pugnat... : ct hahct in
vestimento et in fcmori' suo scriptum :
« Et statuet oves quidem a dextris llcx regum, ct Dominus dominaiitium.

suis. » Jcrem. xxiii, .'i : Uegnahit rcx, ct sa-
piens crit : et faciet judicium et justi-^
In praecedenlibus dictum est, quarc tiam.
dextera significat aiterna et potiora bona. « Ilis qui a dcxtris ejus erunt. » Psal.
Ad Coloss. III, J : QucB sursum sunl, cix, 1 : Scdc a dextris meis, etc. Psal.
quceritc, uhi Christus est in dextera Dci xLiv, 10 : Adstitit rcgina a dcxtris tuis
scdens. Ad ITebr. i, 3 : Scdct ad dexte- in vcstitu deaurato circumdata varietate,
ram majcslatis in excelsis. Unde ctiam, hoc est, bonorum lilcclesia.
I ad Thessalonic. iv, 17, dicitur, quod
simul rapicmur obviam Christo in acra, « Venite, benedicti Patris mei. »
ct sic sempcr cum Domino erimus.
« Iloedos autem a sinistris : » inferius Tangit duo : invilationem, et ejus ad

in tcrra mancnlibus, et non diu. Pro- quod invilat, magniludinem et hono-
verb. IV, 27 : Vias quse a dextris sunt rem.
novit Doininus : pervcrsse vero sunt c/use In invitatione duo dicit : invitalio-
a sinistris sunt. Silus enim loci re- nem, et invitatorum honestatem.
spondet cordis amori. Sursum pcrgent, De invitatione dicit : « Venitc. » Je-
qui coelestia : deorsum in tcrram, qui rem. li, 50 gladium, vc- : Qui fugistis
terrena dilexerunt. Cantic. ii^ G : Lseva nite, nolitc starc : rccordamini procul
ejus sub capite meo, ct dextcra illius Domini, et Jerusalcm asccndat supcr
amplexabitur me. cor vcstrum. Ibi verificabitur quod su-
pra dixit, xi, 28 : Vcnitc ad me, etc, ct
cgo rcficiam vos.

« Tunc dicet rcx his qui a dextris Invitatorum honestas tangitur secun-
ejus erunt. » dum gratiam, et secundum justitiam.
Secundum gratiam, cum dicitur : uBc-
Hic ponitur scntentia cum causa sua. ncdicti. » Benedictio enim ad gratiam
Et habet duas partes, sententiam vi- rcspicit, in qua benedicti sunt omnes.
dftlicet, et etTectum, il)i, >'• 'iG : « Et I Petr. III, 9 : In hoc vocati cstis, ut bc-
ibunt hi, etc. » nedictionem lisereddatc possidcalis
Sententia etiam hahet duas partes. hoc quod dicitur
Juslitia tangitur pcr :
Primo ponitur sentcntia salutis a dcx- « Patris mci. » Per hoc enim quod adop-
tris : et postea sententia condcinnationis tati sunt a Patre unum naturalem filium
a sinistris, ibi, t- il '•

Tunc dicet ct habente (quia aliter non adoptaret, si
his, etc. » omnino inffficundus esset) facti sunt hse-
Tn prima harum sunt tres paragraphi : redes. Ad Iloman. vm, 17 : Hseredes
quorum primus continct invitationem, quidcm Dei, cohseredes autcm Christi. Ad
qu« est per inodum scntentiffi secundus, : Coloss. 1, 13, 12 .- Eripuit nos de pote-
meritorum commendationem tertius, : state tenebrarum, et transtulit in regnum
commendalionis admirationem, Et hoec filii dilcctionis suse, et dignos nos fecit
per ordinem jacent in littera. in partem sortis sanctorum in lumine.
Tn invitatione primo describit judicis Psal. XV, G : Funes ceciderunt mihi in
.
140 n ALB. MAG. ORD. PRtED.
prseclaris : etenim hseredilas mea prsecla- Sic enim est Alpha et Omega, principium
ra est mihi. et finis ^
; ut reducat nos in se, ubi pri-
mo praeparavit, ubi vita, et lux fuimus,
« Possidete paratum vobis regnum et erimus. Ad Roman. ix, 23 : Volens
a constitutione mundi. » ostendere divitias f/loriai suse in vasa

misericordise, quse prseparavit ui glo-
Eccc ad quid invilat. Et tangit tria .
riam. Psal. xxx, 21 : Ahscondes eos in
fructum, prcedeslinationem, et gloriam. abscondito faciei liue, a conturbatione
Fructum in lioc quod dicit : u Possi- hominum.
dete. » Dicit enim liermes Trismegistus, « Regmim. » Hoc pertinet ad glo-
quod possessio est post sessio, et cum riam : et hoc est regnum, in quo omnes
homo subnixus sit Deo, sub Deo sedere sancti ut reges regnabunt. Apocal. i, o :
in deliciis et bonis Doi_, ct ad nutum illa Princeps regum terrse. Sapient. v, 17 :
et quiete liabere est possidere. Job, Accipient regnum decoris et diadema

XXXVI, 33 : Anniintiat de luce amico suo, speciei de manu Domini. Apocal. xxii,
quod possessio ejus sit, et ad eam possit 3, 5 : Factum est regnum Dei nostri, et
ascendere. Numer. xvni, 20 Ego ero : Ghristi lilii ejus : et regnabunt in ssecula
possessio eorum\ sscculorum^
lloc ergo pertinet ad fructum.
« Paratum vobis regnum a consti- (( Esurivi enim, et dedistis mihi S5

tutionemundi. » manducare : sitivi, et dedistis mihi
bibere : hospes eram, et collegistis
Hoc est prcedestinationis, in qua est
Deus ipse priBparans : et nobis prsepa-
me :
rans, ut bcnevolentiam ostendat : et Nudus, et cooperuistis me : infir- 36

prgeparans a priina mundi constitutione, mus, et visitatis me : in carcere eram,
quse in mentc sapientite ab aeterno fuit, et venistis ad me. »
ut in praeparatione potentia. Et in hoc
quod « vobis, » notatur benevolentia. In Ecce meritorum commendatio.
hoc autem, quod mundi constitutio-
« a Et attende, quod commendat opera
ne, » sapientia denotatur. De primo, Isa. misericordiae, quia in ilHs homo maxime
Lxiv, 4 : Oculus non vidit, Deus, absque de suo facit : humanum enim est fluere
te, quse prseparasti exspectantibus te. pietate in poximum. Justitia autem non
I ad (ôrinth. ii, 9, dicitur, quod oculus sic, sed obligatio efficit opus. Similiter
non vidit, nec auris audivit, nec in cor charitas ex vinculo dilecti : et sicde aliis.
hominis ascendit, quse prseparavit Deus Et non facit mcntionem de sepultura

iis qui diligunt illum. De secundo, Sa- mortuorum, quia licet dicatur Cliristus
pient. XVI, 21 : Substantia tua dulcedi- esurire in pauperibus, non tamen con-
nem tuam quam in filios habes, osten- grue dicitur mori in morientibus et :
debat. Psal. lxvii, 11Parastiin dulce- : mortuus non vere dicitur membrum ca-
dine tua pauperi, Deus. De tertio, ad pitis vivi. De aiiis autem omnibus facit
Ephes, 1, 3et 4 : Benedixit nos in omni mentionem.

benedictione spirituali..., sicut elegitnos Qusedam autem suiit a defectu interio-
in Christo ante mundi constitutionem. ri dissolvente substantiam : ct subslan-
^ Vuliiata liahcl, Num(M', xviii, 20 : Fajo pars Âpocal. xxn, 3 ol ."i : ScdeA Deiet Agni in illa
el hiercdUati tua in inedio fdiorum hrael. erun(... Et jrtjnabiint in swcula sxciilonun.
2 Cf. Aixjcal. xxi, 6, ot xxii, 13.
1, 8, el
IN EVANr.. iMAn II.FJ, XXV-:jr), 3(). 141
liiun siccaiii (lissulvil funics. l^^t dc illo (;t aliquando caloris ; qui cvocat calorcm
(Jicit : naturalem, et dissolvit corpus : ct coii-
tra duo ista cst vestimcntum, dc (juo
« Esurivi enim, et decJistis milii dicit :« A'^?fr//6y, suj)plc, cram, îi cooperui-
manducare. »
stis me. » Isa. lviii, 7 : Cum vidcris 7iu-
d/rni opericum. Job, xxxi, 19 et 20 Si :
Isa. Lviii, 7 : Frangc esurienli pancni dcspexi pereuntcm, co quod non ha-
tuwn. Eccli. IV, '1 : Aniniani esurien- bucril indumentum, ct absquc opcri-
tem ne dcspexcris. Ad Uonian. .\ii, 20 :
mcnto paupcrem. Si )ion boicdixcrunt
Si esurierit inirnicus tuus, ciba illuni : mihi latera cjus, et dc velleribus ovium
si sitit, potum da illi ', mearum calefaetus est.
Contra dcfcctum autem, qui dissolvit

liumidam substanliam, dicit : « Sitivi, « Infirmus, ctc. »
et dedistis mihi bibcre. » Supra_, x, 42 :
Qui dederit calieem aquse friyidse, non Infirmitas cst dcfectus intcrior, non
pcrdct merccdem suam. (icncs. xxiv, substantiam nisi per accidens, sed quali-
J8etl9 : Bibc, doniine mi... quin ct tatcm complexionis per se dissolvens :
camclis tuis Itauriam aquam, etc. etest dcfectus accidcntalis, dc quo dicit :
« Infirmus, supple, fui, ct visitastis
« Hospes eram, etc. » mc. » Eccli. vii, 39 : Non te pigcat visi-
tare infirmum : ex his oiim in dilectione

Hospitalitas est bcneficium quod or- fi rmabcr is. ioh, V, 2i Visitaris specicni :
dinatur contra dissolvens extrinsecus : tuam, no)i pcccabis. Jacob, i, 27 licli- :
et boc est aer continens. Est autcm liE- gio munda et i)nmaculata apud Deum
dens impugnando turbine tempestatum, et Patron, lisec cst : Visitarc pupillos ct
et pluviarum et caumatum et fiigorum. viduas i)i tribulatio)ic eorum, et imma-
Et contra Iioc est Iiospitium, in quo culatum se custodirc ab hoc sseculo.
clausus aer quiescit ab hujusmodi turl)i-
nibus. Et de boc dicit : « IIospcs crani, « Iii carcere eram, elc. »
ct collcgislis me. » Et boc notat ex modo

loquendi : (( Collcgistis, » boc est, turiii- Ilaic est consolatio contra injuriam
ne aeris me dissolutum recollegistis. violentam illatam extrinsecus ab bominc.
Job, XXXI, 32 : Foris non maiisit pcre- Job, XXIX, J7 : Contercbarn )nolas i)ii-
grinus, ostium meum viatori paiuit. aufcrebam prse-

qui, ct dc doitibus illius
Luc. XXIV, 29 Ft coeycrunt illum, di-
: dam. Sic enim intelligitur Et vcnistis :
centcs : Ma)ie nobiscum, Domine^ quoad )nc, » scilicct liberandum. Provcrb.

niam advesperascit. Ad Ilcbr. xui^ 2 :
XXIV, 11 E)'uc eos qui ducwitur ad
:
Hospitalitatem nolitc oblivisci, per hanc mortem, ct qui trahmitur ad i)itcritum

enim latucrunt ([uidam, Angclis hospitio libcrarc ne cesscs.Di\mQ\h, xiv, 39, Ucx
reccptis. Genes. xviii, 3etseq., dc Abra- vcnit ad Daniclcm in lacu leonum. Jc-
bam, qui rccepit Angelos, et Genes. rcm. xxxviii, II ct 13, dc Ahdcmelccb
XIX, J et seq., de Eot. TJEthiopc, qui extraxit de lacu Jercmiam
prophetam.
« Nudus, elc. » Sunt ergo opcra misericordice contra
defectus misericE, intcriores naturales,
Sccunda laesio aeris est altcrando cx et exteriorcs naturalcs : intcriorcs nalu-
sua qualitate, frigôfis quidem aliquando. ralcs dissolvcntcs subslantiam bumidam,
'
Cf. rioverl) xxv, 21.
vel siccam : exleriores naturales impu- et compunctum corde morlificare ^
gnanlcs lurbine, vel qualilate. Similiter Veniat mors supcr illos, et desccndant
sunt contra defectus accidentales, inte- in infernum vivoitcs '.
rius impugnantes, vel exterius : et sic
etiam ordinantur a Domino, et conlinen-

tur in lioc vcrsu : c< Tunc dicet et his qui a sinistris 41
erunt : Discedite a me, maledicti, in
Visito, polo, cibo, redimo, tego, colligo, condo.
ignem eeternum, qui paratus est dia-
boloet angelis ejus.
Tanc respondebunt ei justi^ dicen- Esurivi enim, et non dedistis mihi 49

37 c<
tes : Domiiie, quando te vidimus esu- manducare : sitivi, et non dedistis
rientem, et pavimus te : sitientem, et mihi potum :
dedimus tibi potum ? Hospeseram, et non collegistis me :

49
3S Quando autem te vidimus hospitem, nudus, et non cooperuistis me :infir-
et collegimus te : aut nudum, et co- rnus et in carcere, et non visitastis
operuimus te ? me.
3f) Aut quando te vidimus infirmum, Tunc respondebunt ei et ipsi, dicen- 44
aut in carcere, et venimus ad te ? tes Domine, quando
: te vidimus esu-
respondens rex, dicet Amen rientem, aut sitientem, aut hospitem,

40 l^t illis :
dico vobis, quamdiu fecistis uni exhis autnudum, aut infirmum, autincar-
fratribus meis minimis, mihi feci- cere, etnon ministravimus tibi ?
stis. »
Tunc respondebit illis, dicens :
Amen dico vobis, quamdiu non feci-

Tangitur commendalionis hujus ad- stis uni de minoribus his, nec mihi
miratio. Non enim est ignorantise quse-
fecistis.
stio, scd attendentcs quod nihil taUum,
Et ibunt hi in supplicium a^ternum, 46
tantae commendationis, et remuncralio-
nis digiium fecerunt : vidontcs qiiod non
justi autem in vitam geternam. »
sunt condignoe passiones hujus temporis

ad gloriam qure manifostatur tunc eis '
: « Tu)ic dicet et his qui a sbiistris ejus
prjB admiratioiic, « Respondcbunl el jii- erunt, etc. » Sapient. xi, II : lllas tam-
sti, dicentes : Donilne, quando te vidi- quam durus re.r intcrroga)\s condomia-
mus csurientem, etc. » sti.
Et admirationi corum « respondens « Disccdite. » Sententia est cum ex-

rcx dicelillis : Anien dico vobis, etc. » Et probrationc demeriti. Sententia continct
hsec plana sunt. quatuor, scihcot, a vultu Dei et l)onis
Sed nolandum est, quod Dominus in soparationem : culpê cxprobrationem :
die honorum non est immcmor malo- iiinis a^tcrni afUiclioneni : Diaboli et
rum. Pauper enim expertus nccessitales malorum omnium societatem.

pauperum, in gloria ctiara judiciariae De primo dicit « Discedite a : )ne, »
potestatis praefulgons, dicit sibi omnia qui dum vixoralis, dixistis mihi, Job.
facla essc in pauporibus. Vaj crgo his XXI, 14 : Jieccde a )iobis, ct scioitiani
qui pcrsequuntur pauperem ot inopom, viarinn tuaru))i )wlu)nus. Supra, vii,
vm, 3 Psal. Liv, IG.

" Cf. ;h1 Honiaii. 18.
2 Cf. l>sal. cviii, 17.
IN EVANG. MATrn/EI, X\V-:n, 38, :i\), 40, il, 42, 43, 34, 43, iO. | i3
23 : Disccdile a me, qui operamini ini- XX, 12 : Aliiis Libi'1- apcrliis rsl, qui est
quitateni. viUff : etjudicati sunt morlni cr liis (/uie
« Malcdicti. » I^xprobratio cst culpae. scriptd eraut in libris : cl iii illa .scriptu-
Psal. cxviii, 21 : Maledicti qui declinant ra quilihet lc'f;et suorum morilorum ;iul
a mandalis luis. « A/aledicti, » lioc cst, commcudalioneiu, aut exj)robralioncm.
malo adilicti. Ad llebr. vi, 8 : Tcrra... Saucti etiam peiTecti, (jui cum Clirislo
pro/ercns spiims ac tribulos, rcproba est, judicabunt, ex contempjatione sapientiie
et malcdicto proxima : eujus consum- continua corda liabebunt inscripta et il- :
matio in combustionem. ,lob, iii, 8 : lorum cordium propalatio Sanctorum cst

Maledicant ei qui maledicunt diei, qui judicium. Daniel. vu, 10, et Apocal. xx,
parati sunt suscitare Lcviatlian. 12 Libri aperti sunt.
:
« In igiicm seternum. » Ignis ct afdi-

ctio. Isa. Lxvi, 21 : Vermis eorum non « Tunc respondebunt ei. »
morietur, ct ignis eorum non exstingue-
tur. lla^c quoestio etiam admirationis dc
Qui paratus est, » a Dco praesciente
« hoc, quod tantaB gloriae et rex paupcri-
culpam et parante poenam, « diabolo et bus vult connumerari. Sapient. v, 2 et3 :
Angelis ejus. » Societas est malorum. Videntcs turbabuntur timore horribili, et

Ad Roman. ix, 22 : Sustinuit in mirabuntur in subitationc insperatx sa-
multa potcntia vasa irce, apta in in- lutis,dicentcs intra se^pcenitentiam agen-
teritum. Isa. xxiv, 23 : Congregabuntur tes, et prae angustia spiritus gementes :
in congregatione unius fascis in lacum. Ili sunt quos habuimus aliquando in

Luc. iii, 17 : Purgabit aream suam, et derisum, elc.
congregabit triticum in Jiorreum suum : Et hoc est, quod sequitur : « Tunc

palcas autem comburet igni inexstin- respondebit illis., » inconscientiis eorum.
guibili.
« Et ibunt hi, etc. »
« Esurivi, etc. »
Ecce effectus sententiaj. Daniel. xii,

Ilsec est demeritorum cxprobratio. 2 Multi de his qui dormiunt in terrse
:
Non fiet voce corporali sonante, cum, pulverc evigilahunt, alii in vitam seter-
sicut dicitur, I ad Corinth. xv, 52 : Rc- nam, ct alii in opprobrium seternum ut
surrectio fulura sit in momcnto, in ictu videant semper. Joan. v, 20 : Proce-
oculi, iii novissima tuha, sed fit con- dcnt qui bona fecerunt, iii resurrectio-
scienlia dictanle. Est enim Christus linem vitgs : qui vero mala egerunt, iii
bcr vitcP, scriptus justitia Dei : et illc resurrectionem judicii.

aperitur oumibus, sicut dicitur, Apocal.
144 D. ALB. MAG. ORD. PRiEI).
CAPUT XXVI.
Consultant principes sacei^dotum de occidendo Jesu qui ung-uento pretioso a :
muliere perfunditur, murmurantibus discipulis : i>enditur a Juda : de cujus

proditione discipulis in coena loquitur, in qua panem in corpus suum, et vi-
num sanguinem consecrata tradit discipulis : pra^dicit omnes scandaliâji-
iu
dos, trinamque Petri negationem et post trinam orationem capitur a Ju- :
daîs quorum uni Petrus abscidit auriculam discipulis fugientibus, coram

: :
Caipha a falsis testibus accusatus, nwrtisque reus judicatus, conspuitur ac ca.'-

ditur, et tera Petro negatur.
1. Et factum est, cum consummasset enim bonum operata est in

Jesus sermones hos omnes, di- me :
xit discipulis suis : 1 1. Nam semper pauperes habetis vo-

2. Scitis quia post biduum pascha biscura, me autem non semper
fiet S ct Filius hominis trade- habetis.
tur ut crucifigatur. 12. Mittens enim hasc unguentum hoc
3. Tunc congregati sunt principes in corpus meum, ad sepelien-
sacerdotum et seniores populi dum me fecit.
in atrium principis sacerdotum, i3. Amen dico vobis, ubicumque pvae-
qui dicebatur Caiphas : dicatum fuerit hoc evangehum
4. Et consilium fecerunt ut Jcsum in toto mundo, dicetur et quod
dolo tenerent, et occiderent. ha3c fccit in memoriam ejus.
5. Dicebant autem : Non in die fe- 14. Tunc abiit unus de duodecim »,
sto, ne forte tumuhus fieret in qui dicebatur Judas Iscariotes,

populo, ad principes sacerdotum :
6. Cum autem Jesus esset in Betha- i5. Et ait iUis : Quid vuhis mihi
nia in domo Simonis leprosi, dare, et ego vobis eum tradam?
7. Accessit ad eum muher habens At iUi constituerunt ei triginta
alabastrum unguenti pretiosi, argcnteos.
et effudit super caput ipsius re- 16. Et exinde quferebat opportunita-
cumbentis -\ tem ut eum traderet.
8. Videntcs autem discipuh", indigna- 17. Prima autem die azymorum S ac-
ti sunt, dicentes Ut quid per- : cesserunt discipuli ad Jesum,
ditio ha;c ? dicentes Ubi vis paremus tibi
:
9. Potuit enim istud venumdari mul- comedcre pascha?

to, et dari paupcribus. iS. At Jesus dixit Ite in civitatem :
10. Sciens autem Jesus, ait iUis : Quid ad quemdam, et dicite ei Ma- :
molesii estis huic mulicri? opus gister dicit : Tcmpus mcum
* Maro. xi\ , 1 ;
ijic. xxii, I .
' Marc .\iv, U) ;
l.ur wii, 4.
2 Marc. XIV, 8 ; Joaii. xi, 2 cL .\ii, 3. *
Marc. XIV, 12 ; l.uc. xxii, 7.
:
CAP. XXVI xMATTH/EI. 145
prope est : apud te facio pascha 3o. Va hymno dicto, exierunt in mon-
cum discipulis mcis. tem Oliveti.
19. Et fecerunt discipuli sicut consti- 3i. Tunc dicit iUis Jesus : Omnes vos
tuit illis Jesus, et paraverunt scandalum patiemini in me in
pascha. ista noctc Scriptum cst enim '. "^
20. Vespere autem factoi, discumbebat Percutiam pastorem, et disper-

cum duodecim discipulis suis. gentur oves gregis.
21. Et edentibus illis, dixit : Amcn 32. Postquam autem rcsurrexero, prae-
dico vobis quia unus vestrum cedam vos in Galilâm \
me traditurus est '.
33. Respondens autem Petrus, ait illi
22. Et contristati valdc, coeperimt Et si omnes scandalizati fuerint
singuli dicere : Numquid ego in te, ego nunquam scandali-
sum, Domine ? zabor.
23. At ipse respondens, ait : Qui in- 34. Ait ilii Jesus : Amen dico tibi
tingit mecum manum in parop- quia in hac nocte antequam
side, hic me tradet. gallus cantet, ter me nega-
24. Filius quidem hominis vadit sic- bis^
ut scriptum est de illo vaj ^ : 35. Ait illi PetrusEtiamsi oportuerit :
autem homini illi per quem me mori tecum, non te nega-

Filius hominis tradetur bonum ! bo 9. Similiter et omnes disci-
erat ei, si natus non faisset ho- puii dixerunt.
mo ille. 36. Tunc venit Jesus cum illis in vil-
25. Respondens autem .Judas qui tra- lam quas dicitur Gethsemani,
didit eum, dixit Numquid ego : et dixit discipulis suis : Sedete
sum, Rabbi? Ait illi Tu di- : donec vadam illuc, et orem.
hic,
xisti. 37. Et assumpto Petro et duobus
26. Coenantibus autem eis \ accepit filiis Zebedî, coepit contristari
Jesus panem, et benedixit, ac et mcestus esse.

fregit, deditque discipulis suis, 38. Tunc ait illis Tristis est anima :
et ait : Accipite et comedite : mea usque ad mortem susti- :
hocestcorpus meum, nete hic, et vigilate mecum.

27. Et accipiens calicem, gratias egit, 39. Et progressus pusillum, procidit
et dedit illis, dicens : Bibite ex in faciem suam, orans et di-
hoc omnes. cens Pater mi, si possibile
:
28. Hic est enim sanguis meus novi est, transeat a me calix iste :
tcstamenti, qui pro multis ef- verumtamen non sicut ego volo,
fundetur in remissionem pecca- sed sicut tu.
torum. 40. Et venit ad discipulos suos, et in-
29. Dico autem vobis, non bibam venit eos dormientes : et dicit
amodo de hoc genimine vitis, Petro : Sic non potuistis una
usque in diem illum cum illud hora vigilare Tnecum?
bibam vobiscum novum in re- 41. Vigilaie et orate, ut non intretis in
gno Patrismei. tentationem. Spiritus quidem
* Marc. XIV, 17; Liic. xxii, 14. ® Zachar. xiii, 7.

^ Joan. xm, 21. >
Marc. xiv, 28 et xvi, 7.
3 Psal. XL, 10. * Marc. XIV, 30 : Joan. xiii, 38.
^ I ad Corinlh. xi, 24. ' Marc. XIV, 31 ; Luc. xxii, 33.

^ Marc. XIV, 27 ; Joan. xvi, .32.
XXI 10
:
i46 D. ALB. MAG. ORD. PR/EI).
promptus est, caro autem in- Patrem meum, mi- et exhibebit

firma. hi modo plus quam duodecim
42. Iterum secundo abiit, et oravit, legioncs Angelorum?
dicens : Patermi, si non potest 54 Quomodo crgo implebuntur Scrip-
hic calix transire nisi bibam turae 3, quia sic oportetfieri?
illum, fiat voluntas tua. 53. In hora dixit Jesus turbis
illa :
43. Et venititerum, et invenit eosdor- Tamquam ad latronem cxistis

mientes : erant enim oculi eo- cum gladiis et fustibus compre-
rum gravati. hendere me : quotidie apud vos
44. Et relictis illis, iterum abiit, et sedebam docens in templo, et
oravit tertio, eumdern sermo- non me tenuistis.
ncm dicens. 56. Hoc autem totum factum est ut
45. Tunc venit ad discipulos suos, et adimplerentur Scripturê pro-
dicit illis : Dormite jam, et re- phetarum \ Tunc discipuli om-
quiescite : ecce appropinquavit nes, relicto eo, fugerunt \
hora, et Filius hominis tradetur 57. At illi tenentes Jesum, duxerunt
manus peccatorum.
in ad Gaipham \ principem sacer-
46. Surgite, camus ecce appropin- : dotum, ubi scribas et seniores
quavit qui me tradet. convenerant.
47. Adhuc eo loquente \ Qcce Judas, 58. Petrus autem sequebatur eum a
unusde duodecim, venit, etcum longe, usque
atrium princi- in
eo turba multa cumx gladiis et pis sacerdotum. Et ingressus
fustibus, missi a principibus sa- intro, sedebat cum ministris,
cerdotum et senioribus populi. ut videret finem.
48. Qui autem tradidit eum dedit illis Sq. Principes autem sacerdotum, et
signum, dicens Quemcumque : omne concilium, queerebant fal-
osculatus fuero, ipse est : tenete sum testimoniumcontra Jesum,
eum. ut cum morti traderent :
49. Et confestim accedens ad Jesum, 60. Et non invenerunt, cum multi

dixit : Ave, Rabbi. Et osculatus falsi testes accessissent. Novis-
eum.
est sime autem venerunt duo faisi
50. Amice, ad quid venisti ? Tunc ac- testes,
cesserunt, et manus injecerunt (M Et dixerunt : Hic dixit : Possum.
Jesum, et tenuerunt eumi.
in destruere templum Dei, et post
5i. Et ecceunus ex his qui erant cum triduum reiedificare illud -.
Jesu, extendens manum, cxemit (32. Et surgcns princeps sacerdotum,

gladium suum, et percutiens ait illi Nihil respondes ad ea
:
servum sacerdotum,
principis quiE isti adversum te testifi-
amputavit auricuiam ejus. cantur?

52. Tunc ait illi Jesus Converte gla- : 63. Jesus autem tacebat. Et princeps
dium tuum in locum suum sacerdotum ait Adjuro te
illi :
omnes enim qui acceperint gla- per Deum vivum, ut dicas no-
dium gladio peribunt -. bissi tu es Christus, Filius Dci.
53. An putas quia non possum rogare 64. Dicit illi Jesus : Tu dixisti : ve-
' Marc XIV, 43; Luc. xxiii, 47 ; Joan. xviii, .3. '"
Marc. x;v, 50.
2 (ieiifib. IX, G; Apocal. xiii, 10. * Luc. xxii, 34; Joan. xviii, 24.
Isa. Liii, 10. ' Joan. II, 19.
Thren. iv, 20.
,
IN EVANG. MATTn.EI, XXVI. 147
rumtamen dico vobis, amodo vi- ancilla, dicens : Ki tu cum Jesu

debitis Fîiium hominis scdcn- Galilaio cras.
tem a dextris virtutis Dci, ct "O, At ilie negavit coram omnibus,
venientem
nubibus coeli '. in dicens: Nescio quid dicis.
65. Tunc princcps saccrdotum scidit Exeunte autcm illo januam, vidit
vestimenta sua, dicens Blas- : cum alia ancilla, et ait his qui
phemavit quid adhuc egemus : erant ibi : Et hic crat cum Jcsu
testibus? ecce nunc audistis Nazarcno.
blasphemiam : 72. Et iterum negavit cum Juramcnto :
66. Quid vobis videtur? At illi re- Quia non novi homincm.
spondentes dixerunt : Rcus est 73. Et post pusillum accesserunt qui
mortis. stabant, et dixerunt Petro : Ve-
67. Tunc exspuerunt in taciem ejus ^ re et tu ex illis es : nam ct lo-
et colaphis eum cêciderunt : quela tua manifestum te facit.
alii autem palmas in faciem ejus 74. Tunc ccepit dctestari ct jurarc
dederunt, quia non novissct hominem. Et
68. Dicentes : Prophetiza nobis, continuo gallus cantavit.
Christe : quis est qui te percus 75, Et recordatus est Petrus vcrbi
sit ? Jesu quod dixerat Priusquam :
69. Petrus vero sedcbat foris in gailus cantet, negabis. tcr me

atrio *
: et accessit ad eum una Et egressus foras, flevit amare.
«nostram moriendo destruxit, et vitam

« resurgendo reparavit. »
IN CAPUT XXVI MATTH.EI
Adhuc autem, sacramentum Passionis
ENARRATIO. in duo dividitur prirno cnim agit de :
Passione, et secundo de officio sepultu-

ra3, ibi, xxvii, 62 : « Altera autem die,
« Etfactum est, cum consummasset (/UcB est post Parascevcn. » In justifica-

tione per Passionem oportel nos et mori
Jesus sermones hos omnes, dixit di-
peccato, et complantari sepullurae in
scipulis suis :
baptismo.Ad Roman. vi, i : Consepulti

Scitis quia post biduum Pascha enim sumus cum illo per baptismum in
fiet. » mortem, ut qiiomodo resurrexit Christus
per gloriam Patris^ ita et nos in novitate
vitse ambulemus.
Hic incipit agere de duol)us sacramentis Adhuc autem pars quse de Passione est, ,
per quse omnia complenlur, hoc est, de habet partes duas, quia secundum quod
sacramento Passionis et nioi'tis primo, ipse, supra, xx, 18 et 19, pra^dixit, tra-
et Resurrectionis secundo, ibi, xxvui, I : ditus est Juilaeis, et a Judseis traditus est
« Vespere mitem sabbati : » quorum pri- Gentibus. Etideo de traditione, qua tradi-
tnum est ad deletionem pcccati, ct alte- tus est Judoeis a discipulo, agit primo :
rum ad justitiai innovationem. Ad Ro- detraditioneauteni,qua traditus est gen-

inan. iv, 25 : Traditus est proptcr dclicta tibus ad crucifigcnduni, agit secundo,
nostra, et resiirrexit propter justificatio- ibi, xxvii, 1 : « Maiie autcm facto, etc. »
nem nostram. Gregorius : « Qui mortem Adhuc, prior pars quae continetur in
-
Supra, XVI, 27 ; ad Uomaii. xiv, 10 ; 1 ad ^ Isa. L, ; Maic. xiv, Gii.
Tliessal. iv, 16. •^

Luc XXII, ."ij ; Joan. kviii, 17.
isto capitulo, dividitur in tria : primo Jesus, universaliter salvans populum

enim agit de traditione, qua per Judam suum a peccatis eorum.
traditus est Judaeis : secundo, de com- In prima harum sunt tria : primum
prehensione, ibi, in medio f. 50 : « Tunc continet effectum totius Passionis et con-
accesserunt, et manus injecerunt, etc. » gruentiam : secundum est traditionis
Tertio, de illusione et condemnatione praediclio ne a discipulis crederetur in-
facta per linguas Judaeorum, ibi, t- 39 :
voluntaria : tertium, quod medium est
« Principes autem sacerdotum, et omne inter duo, temporis a lege et Prophetis
concilium, etc. » prsedicti congruentia. Et hsec patent in
Adhuc, priorharum partium dividitur Littera.
in tres partes penes circumstantias : con-
sideratur enim traditio in pacto, in op-
portunitate, et in facto : et penes hoc Dicit igitur : « Et factum cst, cum
dividitur pars ista. Secunda incipit, ibi, consummassel , » hoc est, ad summam et
t. 16 : « Et exinde quserebat opportuni- perfectionem deduxisset, per hoc quod ul-
tatem, etc. » Terlia, ibi, f. 47 : « Adliuc timo adjecit hoc est passio. AdHebr.
; et
eo loquente. » II, 10 Decebat eum, propter cjuem om-
:
Adhuc, prior harum dividitur in qua- nia, et per quem omnia, ciui multos
tuor, secundum ea quse circumstant filios in gloriam adduxerat, auctorem
pactum traditionis quorum primum est :
salutis eorum per passionem consum-
temporis secundum prophetiam congruen- mare. Ad Hebr. x, 14 : Una oblatione
tia secundum autem qugerentium eum
:
consummavit in sempiternum sanctifica'
ad mortem completa malitia, ibi^ t- 3 :
tos.
« Tunc congregati, etc. » Tertium pretii, « Sermones hos omnes, » qui ab ini-
pro quo tradebatur ex facto, quod accidit, tio in Evangelio scripti sunt, cum omni-
occasionata avaritia, ibi, t- 6 : « Cum bus conlirmantibus eos et ex lege, et ex
autem Jesus esset in Belhania. » Quar- prophetis. Eccli. xliii, 29 : Multa dice-
tum est pactionis ipsius perfecta conven- mus., et deficiemus in verbis : consumma-
lio, ibi, t. 14 Tunc abiit unus, etc. »
: « tio autem sermonum ipse est. Unde,
Quocumque autem modo facta sittra- Joan. XIX, 30, in cruce pendens dixit :
ditio, tunc voluit tradi, ut ignorans : ut Consummatum est.

peccata destrueret quae fiuntper ignoran- « Dixit dlscipulis suis. » Quibus spe-
tiam unde dixit,Luc. xxiii, 34 Dimit-
: :
cialiter instruendis insistebat. Supra,
te illis : non enim sciunt quid faciunt. xiH, 11 : Vobis datum est nosse myste-
Comprehendi voluit, ut infirmus ut :
ria regni ciElorum.
peccata destrueret quse fiunt per impo-
tentiam unde, Marc. xiv, 38 Caro vero
: :
infirma. Iliudi voluit, ut reus malorum, « Scitis. »

et malus ut destrueret peccata quae
:
fiunt per certam malitiam. Marc. xiv, Exod. xu, 18, Quartadecima die ad
28 : Cum iniquis deputatus est. Isa. lili, vcsperum pascha Domini est'.
10 : Si posuerit pro peccato animam
suam, videbit semen longaevum, et vo- « Quiapost biduum Pascha fiet, »
luntas Domini in manu ejus dirigetur.

Sic enim destruxit peccatum in Patrem, Hoc est, solemnitas Paschse, id est
etpeccatum in Filium, ct peccatum in transitus. Non enim pascha a passione

Spiritum sanctum et : factus est vere diciiur, sicut quidam existimanl : sed
*
Exod. xii, 18 : /'nmo mense, quarlodecima die mensisad vesperam, comcdetis azyma, elc.
II
IN EVANG. MATmÊl, XXVI-2, 3. 4, 5. 149
grsece pascha, phase hebraice, latine di- tiono : in pessima intenfione : et impe-
citur transitus. Luc. xxu, 1 : Appropin- dimenlorum astuta exclusione.
quabat dies festus Azymorumf qui dici- De congregata et unanimi fortitudine
tur Pascha. dicit « Tunc conyreyati sunt, » ut mul-
:
« Post biduum. » Hoc ergo fuit in tifudinc armarentur. Psal. ii, 2 : Con-
quarta feria, quando jam fuit luna tertia- venerunt in unum adcersus Dominum,
decima. et adversus Christum ejus. Joan. xi, 47 :
Colleycrunt pontifices et Pharissei conci-

« Et Filius hominis tradetur ut cru- lium.
cifigatur. » « Principes. » Tria genera tangit_, in
quibus erat auctoritas agendorum Prin- :
In ista prcedicationc Iraditionis tria cipes in quibus potenlia justa, ut videba-

dicuntur, secundum quam vidclicet natur. Isa. xxxii, I : Principes in judicio
turam est traditus : et prjedictio traditio- prxerunt. Sed isti erant de illis, de qui-
nis, ne videatur ignarus : et ad quid tra- bus, Isa. I, 23 : Principes tui infideles,
ditus, quiest linis traditionis. sociifurum. Sophon. iii, 3 Principes :
Dicit igitur : « Et Filius hominis, » ejus in medio ejus quasi leones ruyien-
in quantum fdius hominls, quia secun- tes judices ejus lupi vespere, non re-
:
dum naturam divinam tradi non potuit. linquebant in mane.

Supra, XX, 19 : Filius hominis tradetur « Sacerdotum. » In quibus debuit esse
ad illudendum, et flagellandum, et cru- sanctitatis bonitas (alias, sanctitas boni-
cifiyendum. taiis). Exod. xxviii, 41 : Cunctorum con-
« Tradetur » a Juda active, a Patre et secrabis manus, sanctificabisque illos, ut
a seipso dispensative. Ad Roman. viii, sacerdotio funyantur mihi. Sed econtra
32 : Etiam proprio Filio suo non peper- isti sunt, de quibus, Sophon. ni, 4 Sa- :
cit, sed pro nobis omnibus tradidit il- cerdotes ejus polluerunt sanctum, inju-
lum. ste eyerunt contra leyem.
« Ut crucifiyatur. » flic est linis tra- •( Et seniores populi. » In quibus de-
ditionis. Malach. iii, 8 : Si affliyet homo buit essesapientia. Job, xii, \'2\ In anti-
Deum, quia vos cotifiyitis me ? (juis est sapientia, et in multo tempore
prudentia. Sed econtra de istis dicitur,
Job, xxxii, 9 : Non sunt lenysevi sa-
« Tunc congregati sunt principes pientes. Daniel. xui, Eyressa est ini- .3 :
sacerdotum et seniores populi in quitas a senioribus judicibus, qui vide-

bantur reyere popuLum. Sophon. iii, 4
atrium principis sacerdotum, qui di-
:
Prophetse ejus vesani, viri infideles.

cebatur Caiphas :
« In atrium principis sacerdotum, ([ui

Kt consilium fecerunt ut Jesum dolo dicebatur Caiphas, » eo quod, sicut di-
tenerent, et occiderent. citur, Joan. xi, 49, esset Pontifex afini
Dicebant autem : Non in die festo, illius, ut ab ipso ordinariam acciperet
ne forte tumultus fieret in populo. » potestatem, habe-
et sic formam justitiae
ret iniquitas. Eccle. x, o et (5 Est ma- :
Hic tangitur quserentium eum ad mor- lum quod vidisub sole :... positum stul-
tem completa mahtia et hic tanguntur : tum in diynilate sublimi,et divites sedere
octo : in ipsorum concordi
fortitudinis deorsum. II Machab. iv, 2,3 : Nihil ha-
congregatione in congregatorum au-: bens diynum sacerdotio, animos vero cru-
ctoritate in ordinaria ad hoc accepta
: delis tyranni, et ferae belluse iram ye~
potestate in consilii machinatione
: in : 7'ens.
cautelarum dolositate : in violentiae illa-

.
« Et consilium fecerunt. » Responderunt ministri, qui missi fuefant

ad capiendum eum Numquam sic locu- :
Ecce consilii macliinatio : ut ex con- tus est homo, sicut hic homo loquitur.
sensu et praenieditatil procederet iniqui-
tas. Genes. xlix, 6 : In consilium eorum
non veniat anima mea, et in ccetu illo- « Curo autem Jesus esset in Betlia-
rum non sit gloria mea. Isa. vn, 5 : Con- nia, in domo Simonis leprosi,
silium iniit contra te Syria in malum.
Accessit ad eum mulier habens ala-
Syria suhlimitas (alias, sublimis) inter-
pretatur : quia ibi erat sublimitas poten-
bastrum unguenti pretiosi, et effudit
tise sanctitatis apparentis et potentise super caput ipsius recumbentis. »
(alias, potentia).
« UtJesum. » Act. nj, 1.^ : Auctorem Hic ponit factum incitans avariliam
vitse interfecistis tradentis, et hoc est perditio unguenti,
« Dolo. » Ecce cautelarum dolositas. de cujus venditione concupivitfurtum de-
Jerem. ix, 6 : Ilabitatio tua in medio cimae : et quia perdidit, vendidit pro tri-
doli. In dolo renuerunt scire me, dicit decima trecentorum quos

ginta, qu8e sunt
Dominus. Quia extenderunt linguam hoc unguentum valuit. Dicuntur autem
suam quasi arcum mendacii, et non ve- hic tria : mulieris pietas, discipulorum
ritatis. Psal. xxxvii, 13 : Dolos tota die in mulierem fremitus et impietas, et Do-
meditabantur. mini mulieris de facto, quod fecit, excu-
« Tenerent.
Ecce violentia. Psal. xxi,
» sationis ostensio.
22 Salva me ex ore leonis, et a cor-
: In primo notantur quatuor, scilicet
nibus unicornium humilitatem meam. mulieris confidentia, providentia, hirgi-

« Et occiderent. » Ecce Ge-
intentio. tas, et pietas.
nes. xxxvii, 20 : Venite, occidamus eum. Gonfidentia accipitur ex loco : et ille
Supra, XXI, 38 : Venite, occidamus eum, describitur ex nomine villae, et ex domus

et habebimus haereditatem ejus, hospite.
De nomine villae dicit : « Cum esse.t
« Dicebant autem. » Jesus inBethania : » indomo obedienlite :
priesignans se tunc perfecturum obedien-

Ecce impedimentorum exclusio. tiam, de qua dicit Apostolus, ad Philip.
c( Non in die festo. » Non quod curarent II, 8 : Factus cst obediens Patri usque ad
de violatione festi. Isa. i_, 13 et 14 : Nco- mortem, mortem autcm crucis.
meniam, et sabbatum, et festivitates alias « In domo Simonis leprosi. » Non
non feram... facta sunt mihi molesta,
: quod tunc leprosus fuerit, sed ante, et
laboravi sustinens. Sed potius, « ne forte nomen retinuit in signum memorise tanti
tumultus fieret in populo. » jMarc. xi, ])eneficii. Supra, viii, 3 : Confestim
32, et, Supra, xxi, 2G, cum queereret, mundata est lepra ejus, IV Reg. v, 14,
Baptismus Joannis uiide erat, etc, po- Mundata estlepra ejus, et restitula est ejus
pulus videns prudentiam ipsius, defende- caro, sicut caro pueri parvuli '. Et ex
bat eum, quia sicut prophetam eum ha- hoc concepit mulier audaciam, non prae-
bebant et timebant, quod si iterum
: sumptionis, sed confidentiae : quiavidit,
injicerent in eum manus coram populo, quod non abhorruit eum qui leprosus
quod siiniliter defenderetur. Joan. vii, exstiterat, qui multis sunt horrori etiam
43 et 4(1 Quare non adduxislis illum ?
: post sanilatem, praesumpsit, quod etiam
^ IV Reg. V, 14 : Descendit, scilicet Naaman, Dei, et restituta est caro ejus sicut caro pueri
et lavit in Jordone acptiei^ ju.vta seimovem viri parvuli, et inundatus cst.
IN EVANG. MATTIl/EI, XXVI-7, 8, 9. 151
oflicium pielatis ab ea fullirum nou ;il)- qu.T (qnia suhlilins humidum est, q.iod
lioirerel. altiusasceiidil, et in;igis digesfum)
magis
El lioc est, quod dicit : sunt odoriferaj et |»relios;fi. .loannes au-
tem dicit, xii, :\ : ^Xardi pistici : quia
« Accessit aJ eum mulier. » contusae eranl arista\ Llnguentum
enim
non penelrat nisi sit subtile, et non
est
Dicit auteui llieronynHis, quod « nc- suhtile nisi s[)ecies contusee valde sint
'< mo [)utet eamdem esse, (juie super caiu eo. Caiilic. 1. II : JJum esset rex in
« put eirudit, et super pcdes : illa enim accubito suo, nardus mea dedil odorem
« et lacrymis lavit, et crine tersit, et ma- suuin.
« nifeste merelrix appellatur '. I)e liac
« autem niliil tale scriplum est. Nec enim « Et effudit. »
« potei'al statim ca[)ili Domini meretrix

« dij^na tleri. » Item, Clirysostomus : Ecce lil)cralilas : in eHusioue enim
« Mulicr una ct eadem
ista videtur esse nutatur abundantia, nihil in vase reti-
« apud omnes Evangelistas non est au- : nens. Cantic. i, 2 : Oleum e/fusum no-
lem, sed apud tres una quidem milii
(( men luum. Cantic. i, 2 : Fragranlia un-
« videlur apud Joannem autem non
: guentis optimis. Unde, Joan. xii, 3, di-
« adhuc, sed mirabilis qua;dam soror citquod domus im.pleta est ex odore
« Lazari. » In contraiium hujus est Ra- unguenti tam abundanter eirusum fuit.
:
banus « MuHer ista Maria Magdalena

:
« Super caput ipsius recumbentis. »
« erat, soror Lazari. » lloc idem dicit Ecce pietas quia scivit, quod ad occi-
:
Gregorius. Dicunt ad hoc quidam, quod sum accessum non haberet : et vivo exhi-
eadem in persona, altera in hal)itu : quia buit oflicium funeris. Psal. cxxxu, 2 :
prima peccatrix et capite Christi indi- Sicut unguentum in capite, quod descen-
gna, postea justilicata, et tunc digna. dit inbarbam, etc. Proverb. xxvii, IJ :
Ego puto esse dicendum, quod de hoc Ungucnto et variis odoribus delectatur
Sancti dissentiunt, quia spiritu suo locor.
quuntur, et non est de fide et moribus.
Unde Clirysostomus super Joannem dicit
Mariam Magdalenam virginem perman- « Videntes nutem discipuli, indi- S
sisse, et numquam fuisse [)eccalricem.
gnati sunt, dicentes : Ut quid perditio
IV Reg. IV, 37, cum Sunamitis venis-
set ad viium
hpec?
Dei, corruit ad pedes ejus.
Potuit enim istud venumdari multo, O
« Habens alabastram unguenti. « et dari [jauperibus. »
In hoc notatur providentia. Est autem Tlic tangilur indignatio discipulorum.

alabastrum album trenus marmoris : sic- Et tanguntur tria : [)rimum est oculus
ut si nitoi' argenti permistus sit niveo nequam : secundum, indignationis mur-
candori, et ost perspicuum, frigida.^ natu- muratio : tertium, causa.
ra", habens vim conservandi unguenta. Dicit igilur : u Videntes autem disci-
Cantic. Odor nnguenlorum luo-
iv, JO : puli. » Sed contra, Joan. xii, 4, Judas
rum super omnia aromata. solus indignatus dicitur. E]t dicendum,
« Pretiosi. » Marc, xiv. 3 : iXardi spi- quod solus Judas movit alios alii autem :
cati preiiosi. Nardus auti'iii h'Lilex cst, non cousenseriint nisi o[)inando, quod
crescens supcrius in figuram spicarum, inde impedita fuisset misericordia inpau-
'
Cf. Luc. VII, 37.
peres. Solus autem Judas fecit hoc ava- Nam semper pauperes habetis vobi- 11
ritise respectu. Eccli. xiv, 10 : Oculus scum, me autem non semper habetis.
malus ad mala : et non satiahilur pane^ Mittens enim hcec unguentum hoc 1%
sed indigens et in tristitia erit. Et paulo
in corpus meum, ad sepeliendum me
supra : Insatiabilis oculus cupidi.
fecit. »
« Indignati sunt. »
Hic ponitur per Dominum excusatio
Duo dicit, indignationem cordis, et facta. Et tangit duo plenam excusatio- :
murmurationem oris. De indignatione, nem, et operis remunerationem, ibi,
Daniel. xiv, 27, Indignati sunt Babylonii t. 12 : « Mittens enim hsec unguentum
contra regem pro Daniele. Iste enim mi- hoc. »
ser quia jam vilipendit Dominum indi- Operis excusatio tangitur per tria : per
gnabatur, quod mulier abquid expendit murmuris et molestise repressionem per :
in eum. operis laudem per temporis, in quo :
factum est, opportunitatem.

« Dicentes : Ut quid perditio hsec?» De primo dicit : « Quid molesti estis
huic mulieri? » Ruth, n, 9 : 3Iatidavi
Arguunt enim eam ut prodigam. Pro- pueris, ?it neino molestus sit tihi.
verb. xxix, 22 Qui ad indignandiim :
facilis est, erit ad peccandumproclimor. « Opus enim bonum. »
Sapient. i, 11 : Custodite vos a murmu-

ratione, quse nihil prodest, ct a detra-
Ecce laus operis. « Operataestin me, »
ctione parcite linguse. quia pielatis opus bonum est. Joan. x,

32 Multa bona opera ostendi vobis
:
« Potuit enim istud. » ex Patre meo, propter quod eorum opus

me lapidatis ? Quasi dicat Vos lapidatis :
Arguunt hic quasi impiam in pau- eam de bono opere.

peres. « Venumdari multo. » Ahus
Evangehsta Plus quam trecentis de-
:
« Nam semper pauperes habetis vo-
nariis K biscum. »
Et dari pauperibus. » Joan. xii, 6

« :
Dixit hoc, non quia de egenis pertinebat Ecce temporis opportunitas. Deuter.
ad eum, sed quia fur erat, et loculos XV, 11 : Non deerunt pauperes in terra
habens, ea quse mittebantur, portabat, habitationis tuse : Idcirco ego prsecipio
hoc est, asportabat. Supra, xix, 21 : Si tihi, ut aperias manum fratri tuo egeno
vis perfectus esse, vade, vende quse ha- et pauperi.
bes., et da pauperihus. Hujus pra^textu u Me autem
semper habetis, » se-
7ion
verbi volebat suae consulcre avaritia^. cundum corporalem infirmitatis praesen-

Psal. cxi, 9 : Bispersit, dedit pauperi- tiam : secundum deitatem enim, Infra,
bus : justitia ejus manet in sseculum sa'- xxvui, 20, Ecce ego vobiscum sum
dicit :
culi. omnibus diehus, uscj[ue ad consummotio-

nem sseculi. II ad Corinth. v, 16 : Kt si
cognovimus secundum carnem Christum,

« Sciens autem Jesus, oitilli Quid
-H :
sed nunc jani non novimus. Supra, ix^

molesti estis huic mulieri? Opusenim 15 Venient dies cum auferetur ab eis
:
bonum operata esL in me ; sponsus.
Marc. XIV, o : Potevat ungucntum istud ve- nimdari phisquam trecenfis denariis, etc.
IN EVANG. MATTUAL], XXV-13, 14, 15. 133
« Mittens enim haic, » Et ait illis : Quid vultis milii daro,
15
et ego vobis eum tradam ? »
Scilicct iiiulicr. T;ui-il inoduiu
quali-
tcr opus opporlununi fucrit Eccc hic ponilur paclum trudilionis
tempori. sc-
« Unguenlnm hoc corpus
cundum operis pcrfcctionem. Et dicun-
in meum, »
quod Spiritu sancto uncluin tur tria, scilicet Domiiii vilipendium, el
est. Isa. lxi,
Spiritus pretii conslitutio,
1 : Domlni super me, eo quod et traditionis promis-
unxeril Dominus me. sio.
« Ad sepeliendummc fecit, » quia

Primum tangitur in hoc quod .ludas non
tunc
erat consuetum ungere corpora defunc- einptores sanguinis exspectavit,
sed prai-
torum. lAJarc. xiv, 8 vcnit et pcr hoc, quod in arbitrio
Prsevcnit :
ungcrc
:
eo-
corpus mcum in
rum posuit ulrum parum, vcl multum
scpulturam.
dare vellent.
Dicit ergo : « Tunc, » prctio unguenti
amisso.
« Amen dico vobis, ubicumquepra^- « Abiit unus. » Psal. i, 1 : Dcatus vir
dicatum fuerit tioc Evangelium qui non abiitin consilio impiorum.
Joan.
in toto
mundo, dicetur xiu, 30 Exivil continuo. Erat aulcm
:
et quod h^c fecit in
nox. A vero enim lumine oculos
memoriam ejus. » averlit,
cupiditate excaecatus.
Et tangit ingratitudinem per hoc,
quod
Tangitur hic dicit « Dc duodccim,^) cui
operis remuneratio. Et :
gratiam illam
duo tanguntur, scihcet quod
fecerat, inter duodecim prffifecerat
prffiscientia Evan-
gehi praedicandi, et laus operis in prae- Apostolum \ Psal. uv, 14 et 15 Dux :
dicato Evangelio. mcus, notus meus : qui simul mccum

ct
Be primo
dicit « Ubicnmque pra^di- :
dulces capicbas cibos.
catum fuerit hoc Evangclium Et describit eum nomine et patria
in toto :
mundo. » Psal. xviii, 5 In « Qiii dicebatur Judos, nomine

:
omnem ter-
» : « Is-
ram cxivit S071US eorum. Marc. xvi 15- cariotcs, » patria : a villa unde natus est.
Euntes in mundum univ'ersum,pr^dicat'c
« Ad principcs sacerdotum. » I Esdr.
J^vangclium omni crcaturx. IX, 2 : Manus principum et magistra-
« Dicetur, hoc est etiam cum
» et tuum fuit in transgressione hac prima.
Evanoeho, « quodha^c fccit
inmemoriam
ejus, » muheris videlicet. Proverb « Et ait illis, »
7 x •
Memoria justi cum laudihus.

Psal. cxi"
^'In mcmoria xtema erit Quaerens avaritiae recuperationem. Pro-
justus. Sa-
pient. IV, 1 Immortalis verb. XXX, 15 Sanguisugx dux sunt
;
cst enim me- :
moria quoniam et apud Deum no-

illius, fHi.-E, diccnles : Affcr, affer : furtum vide-
ta cst, et apud homines. licet in Juda, et perditio sanguinis. Eccli.
X, 9 : Avaro nihil est scelestius. Et pau-
lo infra. t.
intra, :v |() .-
Uic et animam suam
„ rp„„ ..,
venalem habct, quoniam in vita sua pro
lunc ,
anus de duodecim, qui

abiit jecit intima sua.
dicebaturJudas Iscariotes, ad
princi.
pes sacerdotum. « Quid vultis mihi dare, elc? »
Ecce quasi vile mancipium conslituit
* Cf. Supra, X, 4.
iri ementium, quid dare velint.

potestate Quxrebat opportunitatem ut traderet
Asinum onim suum nemo sicvendit, ut illum sine turbis,T\Q, scilicet auxiiio, vel
Judas Salvatorem. Eccli. xx, 10 : Est tumultu turbarum evaderet manus tra-
datum quod non est utile. Et paulo in- dentium.
fra t. l^ : Datus insipientis non erit
utilisy etc. Genes. xxv, 3i : Abiit parvi-

pendens quod primogenita vendidisset. « Prima autem die Azymorum ao-
cesserunt discipuli ad Jesum, dicen-
tes : Ubi vis paremus tibi comedere
« At illi constituerunt ei triginta ar-
Pascha ? »
genteos.
1© Et exinde quaerebat opportunilatem
Peracta traditione secundum conrirma-
ut eum traderet. »
tionem pacti, tangit eamdem secundum
opportunitatem hoc autem est, ut in- :
Ecce pretii constitutio. veniatur sine turbis. Dute igitur sunt

K Triginta argenteos.y) Zachari8e,xi, 12 : opportunitates, una remota, et altera
Appenderunt mercedem meam triginta propinqua, et conveniens malitise prodi-
argenteos. Genes. xxxvu, 28, venditus toris. Prima est ccena sacramentalis in
est Josepii viginti argenteis, quia melius quadeclinare necesse fuit a turbis : alia
debuit esse forum servi quam Domini. est locus secretae orationis, cui non com-
Isa. Lxn, 11 : Ecce merces ejus cam eo, petit etiam intimorum accessus, ibi, in
et opiis ejus corarn illo : et ideo eadem medio Tunc dicit illis Jesus :
^. 31 : «
prophetia Isaiae legitur in Ecclesia, quarta Omnes vos scandalum patiemini, etc. »
feria ante Pascha. Et quia tunc venditus Et prima concluditur ad secundam :
fuit Dominus, ideo in jejunio, quod fit et ideo prima duas habet partes, scilicet,
honore passionis post sextam feriam (in in sequestro turbarum coense prseparalio-
qua crucilixus est Dominus) secundum nem et post coenam gratia orationis ad
:
locum tenet quarta feria, in qua est tra- secretum locum declinationem, ibi, y. 30 :
ditus et venditus. Sed qui jejunant in ho- « Et hgmno dicto exierunt, etc. » Un-
nore Virginis matris sabbatum, jejunant de alius Evangelista dicit, quod sciebat '
congruentius quia illa die caeteris dubi-

: autem et Judas locum quia frequenter :
tantibus, fides in ea stetit : et ideo in ibi introibat Jesus, etc.

sabbato inolevit consuetudo solemnizare Adhuc autem prior harum partium in
de gloriosa Virgine. tria dividitur secundum tres partes ccena?
sacramcntalis in quarum prima Sacra-
:
« Et exinde, » mentum vetus terminatur : in secunda

autem Sacramentum novum instituitur,
Pacto firmato, « quxrehat opportuni- ibi, t- 20 « Coenantibus auiem eis, ac-
:
tatem ut eum, » sine turbis existcntem, cepit Jesus panem, etc. » In tertia, ratio
« traderet. « I ad Timoth. vi, 9 : Qui vo- terminationis veteris assignatur, ibi, t^ 29:
lunt divites fieri, incidunt in tentationem, « Dico autem vobis. non bibam amodo,
et in laqueum diaboli, et in desideria etc. »
multa inutilia et fiociva, qme mergunt Prima liarum adliuc liabet parles tres :
hoinines in interitum et perditionem. quarum prima est de cceme typicie, sive

Unde, Luc. xxn, 6, apertius dicitur : figuralis prseparatione : secunda autcm
• Joan. xviii, 2 : Sciebat aulem et Judas, qui nerat ilhic cum discipulis suis.
tradebat eum, locum, quia frequenter Jesus conve-
.
1M f>
IN EVANG. MATTHyEI, XX\M7. 00
de proditoris henigna ct cauta a proposito [)ra3niillil : Non in fermento veteri, neque

nialo revocationc tortia autcm dc |)ro-
:
in jermenlo nialiUn\ el nequitiiv, olc.
diloris tcmcraria et pcrtinaci in m;dilia

obdurationc. Et hoec patcnt in littcra. « Accesserunt, »
Circa coenaj typicae praeparationcm

quinquo opponuntur, scilicct tomporis Ausu familiaritalis ct (lcl)ito sui ortli-
conf^rucntia, ministrorum potestas ordinis, « (lisci[)2ili nd Jesum, dicenles. »
naria, loci proprletas dctcrminata, de- Exod. xxviii, 11, dicitur : Consecrahis
terminanlis auctoritas divina, et coenaj sacerdotum rnmiusût sacerdotio fungan-
sanctai cum sanctis communio figurativa. tnr niihi.
Et hoec per ordinem jaccnt in Uttera.
Dicit igitur de primo, quod cum quae-
Ubi visparemus
« tibi comederePa-
reret opporlunitatem Judas cresccns in
scha ? »
maUlia, occurril
« Prima dies azymorum, » Non puto quemquam legisse, quod dis-
cipuli so ad coquinandum cxliihuei unt

In qua, sicut dicit Lucas', necessc fuit nisi lioc loco. Joan. enim iv, 8, lcgitur,
occidi Pascha, ct parari : et hoc fuit luna quod discipuU ahieranl in civitatem ut
decima quarla ad Vesporum. Exod. xii, cibos emerent, scd non ut coquinarent.
19 Septem diebiis non invenietur fer-
: Causa autcm est, quia sacramentaUs ccEna
mentatum in domibus vestris. Et hoc ordinata, et consecratse potestatis exigit
ideni dicitur, Numer. xxviii, 17, ct Lcvit. ministrum, ct illos ministros opportuit
xxiii, 6, ct Deutcr. xvi, 3. Et, iterum, esse Apostolos, qui Domino
ordinati a
Exod. xii, 6 et seq., Quarta decima die inteUiguntur. AUhi ctiam cum comnmnis
ad vcsperum Pasclia Domini est, ct in esset refectio, dicit gratia humiUtatis :
quinta decima solemnitatcm celchrabitis Ego in medio vestrum sum, sicut qui
altissimo Domino. Hoc autcm fuitquinta ministrat -K
feria ad noctem, quando non erat fcrmcn- Et attendo ordinem. Discipuli parant
tatum in domihus Judteorum eo quod : Sacramentum vetus et Jesus inchoat :
illa nocte, sicut dicitur, Exod. xu, 39, novum, et discipuUs committit frequen-
annis revolutis multis tulerat populus tandum, et intordicit usuni votcris. Infra,
conspersam farinam^ quae fermentari non in codem, 5'- 26 Cwnanlibus autem, ctc.
:
poterat, compellcntibus ^^gyptiis exire Dicunt aulem « Uhi vis ? » Non enim :
populum de i^gypto. Et cx hoc accipi- hahebat ccrtam hahilationem sed sicut :
mus ritum nostrum, quia consccramus supra, vui, 20, dixit Vuipes foveas ha- :
in azymis, convenientiorem esse ritu hent, et volucres cadi nidos : filius au-
Graecorum qui consecrant in fermentato. tem hominis non hahetubi caputreclinet.
Si enim in domihus Judaeorum non crat Joan. 1, 11 Inpropria venit, et sui eum
:
tunc fcrmentatum, non accepit Dominus non receperunt.

in consecratione sui sacrosancti corporis « Paremus, » nos qui ministri sumus,
nisi azymum. Dicitur enim azymum te nos ordinanto. Isa. lxi, (> : Vos outem
ah a quod est sine, et zt/ma, quod est sacerdotes Domini vocahimini : Ministri
fermentum -. Convenit autcm hoc etiam Deinostri, dicetur vobis. I Petr. ii, 9 :
mysterio. I ad Corinth. v 8 : /{puleniur. . Genus electiim, regale sacerdotium, gens

in azymis sinceritatis et veritatis : et sancta, populus acquisitionis : ut virtu-
* Cf. Luc. XXII, 7. * Luc. xTii, 27.

* Ta a^jfjta [d priv. et ^jfxx, fermentum]
.

tes annuntietis ejus qui de tenehris vos « Ad quemdam. Ecce paupertatis hu-
vocavit in admirabile lumen suum. militas. Pauper enim erat, non clarae di-
« Comedere Pascha, agnum
» hoc est, gnitatis, etnominis inter cives. Unde,Luc.
typicae et veleris immolationis, cum la- XXII, 10 : Occurret vobis homo quidam
ctucis agrestibus et azymis panibus. Non amphoram aquae portcms. Paupertatis
enim Pascha solemnitas ipsa,
dicitur hic enim judicium dedit, qui per se non vi-
quam nemo comcdit, sed id quod in Pa- num, sed aquam ad festum Paschae cele-
scha oirerebatur. Joan, xviii, 28 Ipsi non : brandum portavit. Zachar. ix, 9 Ipse :
introierunt in prsetorium, ut iXon conta- pauper. Psal. lxxxvu, 16 Pauper sum :
minarentur, sed ut menducarent Pascha. ego, et in laboribus a juventute mea.

Similiter accipitur, I ad Corinth. v, 7 :
Unde etiam Apostolus in tali ccena vitu-
Poscha nostrum immolatus est Chri- perat praeparationes divitum, I ad Co-

stus. rinth. xi, 18, 20 et 21 Primum quidem :
convenioitibus vobis in Ecclesiam.. jam ,
non est dominicam coenam manducare.

18 « At Jesus dixit : Ite in civitatem ad Unuscpdsque enim suam coenam prsesu-
quemdam. »
mit ad manducandum Et alius quidem .
esurit, alius vero ebrius est. Unde Ra-

et
At Jesus dixit.r» Locum determinans

<i : banus hic exclamat, dicens « : Audiant
in quo tria dicit. Discipulis enim mini- « quibus sedificandarum domorum vita
sterium coense injungit,locum determinat, « est, quos pretiosorum marmorum co-

et praetendit pauperlalis humilitatem. lunmae delectant ! » Jerem. xxii, 13 et
Per hoc enim, quod dicit : « Ite » in- 14 : Vse ([ui sedificat domum suam in in-
jungit ministerium. Similc, Luc. x, 3 • justitia ! Qui dicit : yEdificabo mihi do-
Ite : ecce ego mitto vos. Marc. xvi, 13 : mum latam, et ccenacula spatiosa : qui
Euntes in mundum universum, etc. aperit sibi fenestras, et facit laquearia
« In civitatem. » Loci determinatio, in cedrina, pingitque sifiopide. Amos, iii,
quo notatur, quod communicare debet, 15 : Percutiam domum hiemalem cum do-
qui coenam Domini coenat : quia civitas mo sestiva : et peribunt domus eburnese.
dicitur Non communicat
civium unitas.
autem sacramentaliter, qui excommu- « Et dicite ei : Magister dicit : Tem-
nicatus est Ecclesioe jurisdictione : spiri- pus meum prope est : apud te facio
tualiter autem non communicat, qui Paschacum discipulis meis. »
excommunicatus est Ecclesise triumphan-

tis excommunicatione, quse fit pro mor- Instituentis et terminantis hic tangitur
tali peccato. I ad Corinth. xvi, 22 : Si auctoritas. Et dicit quatuor, scilicet ter-
quis non amat Dorninum nostrum Je- minantis lypicum sacramentum auctori-
sum Christum, anathema sit, Maran tatem ejusdem in passione sua, qua
: et
Atha. Ha'C communio significatur in omnia consummantur, terminationem :
Psahiio Gxxi, 3: Jerusalem,, quae aidifi- et ultimam istius Sacramenti cclebratio-
catur ul civitas, cujus participatio ejus nem et significatam iu illo Sacramento

:
in idipsum. ApocaL iii, 20 : Si quis ape- communionem et haec tanguntur per :
ruerit mihi, inirabo ad illum, etcoenabo ordincm.

cum illo, et ipsemecum. Non ergo coenat De primo dicit ;« Magister dicit. n Po-
cum Domino nisiin quem jam per gra- tius dicit Magister quam Donunus : quia
tiam iniiabitat Deus. Ideo communis con- sacramentum est signum, quod praeter
fessio et poenitentia instituitur ante gene- speciem quam ingerit sensibus, aliudfacit
ralem, quse in Pascha cebibratur, commu- in nolitiam venire : et usus ejus est to-
nionem : et indicitur generale jejunium. tus in significando doctrinam spiritualem :

IN EVANO. MATTILEI, XXVI-18, 19. 157
et lioc poUus ad niagislcriiim, quain ad Iloc autem quod dicit, « facio, » cx mo-
doininiuni [)(Miinet. Isa. i,, .")
: DominHs do loquendi, notat poteslalcm (•cichiaii-
Dcus aperuil mihi (nirc.m, ut audiam eum tis ut faciat de sacramenlis sicut vult.
:
tamquam magistrum ego aulem uon : Joan. XIII, 3: Sciens quia omnia dedit
contradico. .loan. iii, Scimus quia a '1
: ei Pater in manus, et quia a Deo exivit,
Deo venisii niatjister. Luc. iv, 32 : .S7/^- et ad Deum vadit. IIoc signilicatum est,
pehant in doctrina ejus, quia inpotestate III Esdroi, I, I, ubi, fecit .losias Pascha,
erat sermo ipsius. quale non est factum a diebus regum et
« Tempus mcum prope est. » Cum tcm- judicum Israel.
pus sit quidani numci'us, ut dicit Philo- « Cum discipulis mcis.
Ecce signi- »
sophus, non habctur tcmpus hominis ficata in sacramento communio et ideo :
nisi sicut numerus vitoe hominis et hoc : fitcum discipuhs quia significatur in :
est per ultimae horoe adjectionem, sicut co mcmbrorum cum capite communi-
et numcrus constituitur pcr ultimae unita- catio in Spiritus unionc. Ad Ephes. iv,
tis adjectionem :enim tcmpus est mcn-
sic 4 Unum corpus, ct unus Spiritus. Ad
:
sura vitcE et numerus. Undc quidam di- Iloman. xii, 4 et o : Sicut in uno corpore
xit, Isa. xxxviii, Ego dixi In dimi-
10 : : niullamemhra habemus, omnia autem
dio dierum meorum vadam ad portas in- membra non eumdem aclum hahent, ita
feri. Qucdsivi residuum an)iorum meo- mulli unum corpus sumus in Christo K
rum. Hoc autem tempus duplicilcr fuit
Christi uno quidcm modo, qui dictus
:
est aUo autem modo, qui in dispositionc

:
« Et fecerunt discipuli sicut con-

sua fuit, quantus esset numerus tempo- ^^
ris. In nobis enim non est, quantum vi-
stituit illis Jesus, et paraverunt Pa-
vamus ct ideo tempus nostrum semper
:
scha. >)
est in termino quasi liniente vitam scd :
non sic Christo, Joan. vii, 0: Tcmpus Hictangitur modus celebrationis. Etin
meum nondum advenit : tempus autem hoc quod dicit « Sicut constituit illis :
vestrum semper est paratum. IIoc igitur Jesus, quod non est priesumen-
» notatur,
modo (tempus Christi passio est in linita dum ab aliquo, quod aliter celebret Sacra-
vita) dixit : Comummatum est ', omni- mentum, quama Deo est institutum. I ad
bus legalibus linem imponens. Et hsec est Corinth. xi, 29 Qui manducal et hi- :
ratio, quare de tempore suo in coena fa- hit indigne, judicium sihimanducat ct bi-
citmentionem. Ex hoc autem cliam dis- bit. Ibi Glossa Augustini : « Indigne su-
cipuli instruebantur, quod non ignorans «mit, quialitercelebrat, quam inslitutum
prseoccupabatur passione, sed volens, ct « est. » I adCorinth. xi, 23 Ego accepia
:
omnia ex sapientia prajordinans. Ad Ro- Domino quod et tradidi vohis. Et, ibi-
man. xi, 34 et 30 Quis enim cognovit : dem, t.2 Laudo autem vos, fratres., quod
:
sensum Domini ? Aut quis consiliarius per omnia mei memores estis, et sicut
ejus fuit ?... Quoniam ex ipso, et per tradidi vohis, pnecepta niea tenetis.
ipsum, et in ipso sunt omnia. Et paraverunt pascha, » quod certe
«
non fecissent, nisi formam, qua institu-

« Apud te facio Pascha. » tum est, retinuissent. Joan. xv, ,3 : Sine
menihil potestis facerc. Jsa. xxvi, 12:
Ecce Sacramenti ultima celebratio. Quia opera nostra operatus es nobis,
' Joan. XIX, 30. 6ra corporis cuin sini niiilld, unuin tamen corpus
^ ladCorinlli. xii, 12 ; Sicut corpus itnum sunt, ita et Christns.
est, et membra habet multa, omnia autem mem-
:

Domine. Exod. xii,21 l(c, : lollentes ani- proditorcm, ut revocet beneOcio. Cantic.
nial..., et immolate Phasc. I, f) : Indica mihi qiiem diligit anima
mca, ubi pascas, ubi cubes in meridie,
hoc est, in plcno lucis splendore et pleniB
« Vespere autem facto, discumbebat charitatis fervore, et hoc in sacramento
cum duodecim discipulis suis. coense nos illuminans et accendens. Hoc
impletum est, Gcnes. xuu, 1() Intro-
Et edentibus Amen dico
illis, dixit :
:
duc viros domum..., quoniam mecum

vobis, quia unus vestrum me traditu-
sunt comesturi meridie. Gantic. v, 1 :
rus est. »
Comedite amici, et bibite, et inebriamini,
9« Et contristati valde, coeperunt sin- charissimi. Exod. xxiv, 11 : Viderunt
guli dicere : Numquid ego sum, Do- Deum, et comederunt, et biberunt.
mine ?
« Et edentibus illis, dixit. »
At ipse respondens, ait Qui intingit
93 :
mecum manum in paropside, hic me Isa. xxi, 3 : Comedentes et bibentes,

'
tradet. surgite, principes, arripite clypeum.
94 Filius quidem liominis vadit, sicut « Amen dico vobis, quia unus vestrum
scriptum est de illo. »

me traditurus est. » Ut impleatur, quod
dixit Psalmus xl, 10 Uomo pacis mese, :
Hic tangitur quadruplex revocatiopro- in quo speravi : qui edebat panes meos,
ditoris. Nam qui pati vcnit, et voluit, ta- magnificavit super me supplantationem.
men actioncm tam detestahilem noluit,
et ab ea minislrum sceleris revocavit, « Et contristati valde^ »
Primo autem revocat, se prtescire tradi-

tionem et traditorom ostendendo, ut Eo quod intolerabiie erat eis aliquid
deitatis scientia perlustratus erubescat : contra dilectum magistrum audire. Su-

secundo^-beneflcium commensalitatis prae- pra, xvu, 22 : Absit a /e, Domine
non :
tendendo, ut beneficum tradere verecun- eril tibi hoc. Unde et Joan. xni, 24, Pe-
detur : tertio coraminationes ceternarum trus innuit Joanni, ut diligenter investi-
pcenarum terrendo ingeminat, ut sallem garet quis esset. Et dicit Chrysostomus,
timore retrahatura mahtia quarto et ul- :

quod « ideo hoc fecit, quia proditorem
timo, manifestando subobscure, ut sic no- « cogitabat interficere, et sic Dominum

tatus confundutur, et a proposito desistat. « liberare, ignarus sacramenli Passionis. »
Dicit igitur tria circa primum, scilicet, « Coeperunt singuli dicere, » quia licet
quando dixit et aperuit prffiscientiam pro- conscientia non accusaret eos, tamenplus
ditoris, etipsum dictum, et turbationem Magistro de se, quam propriis credebant
ex hoc ortam inter discipulos. conscientiis. Joan. xvi, 30 : Scimus qiiia
Dicit igitur « Vespcre autem facto,^)

:
scis omnia, et non opus est tibi ut quis te
lunse quarteedecimiB, « discumbebat cum interroget. Job, x, 13 : Scio quia univer-

duodecim discipulis suis, » pcr quos ad sorum memineris. Et, ibidem, xlii, 2 :
omnes ahos ordinatio sacramentorum Scio quia omnia potes, et nulla te lalet
descenderc debuit. Psal. cxxxii, 2 : Sicut cogitatio.
unguenlum in capite, quod descendit in Niimquid ego sum, Doniinc ? » Psal.

«
barbam, barbam Aaron, quod descendii XXV, 2 Proba me, Domine, et tenta me
:
in oram vestimenti ejus. Non excludit ure renes meos et cor meuni '. Ad Hebr.
Et iteruni, Psal. cxxxviii, 2i o( 2,") Proba

1 : coynosce semilas ineas. El vide $i lia inigiiilalis
me, Deus, ct scilo cor meuin : intcrruya mc, et in me est, elc.

IN EVANG. MATTILEI, \XVI-22, 23, 2i. 159
IV, 12 ct 13 : \'ivi/s est sernio Dei, el <'f- « Filiiis quidem hominis vadit, »
fiCdJ-, el penetiabiHor onini (jladio anri-

piti : et perliiKjens nsque ad divisioneni Ad Passioncm volualarius, « sicut
anirme ae s/iiritns, eonipagum ([uoque script/im esl de eo : » cl facit quud j)raj-
ac meduUaruin^ et discretorcojitatioiniin ordinatum cst : ncc aliquid dimitlit de

et intentionum eordis. Et non est ulla ad redcmptionciu pcrtincnt. Ipse
his ([Uic
creatura invisibilis in conspectu ejus : aulcm Judas caveat quid faciat, quia ego
omnia autem nuda et aperla sunt oculis faciendo quod convenit, monco eum ut
ejus. sibi caveat. Sic ergo non dans Juduj uc-
casionem, « vadit Fiiius liominis » ad
Passionem. Joan. xiv, 31 : Ut cognoscal
« At ille respondens, ait, »
mundus (juia diligo Patrem, et sicut
mandatum dedit mihi Pater, sic facio.
Volens revocare commemoralione Le- Surgite, eamus hinc. i\on est dubiuni,
nelicii. Eccli. xn, 9 ; /n bonis viri, ini- quin ad Passioncm. Joan. xvi, .">
; Vado
mici illius in trislitia : et in malitia il- ad eum, qui misit me.
lius, ainici/s ajnitus est. « Sicut scriptum est de eo, » hoc est,
« Qui intingit inecum manum in paro- sicut Scri[)tura tcstante pra?ordinatum

pside. » Attcndc quod paropsis est vas est, Psal. XXXIX, 8 ct 9 : In capitc libri
magnum a paribus absidibus dictum, est scriplum de me, ui facerem voluiiia-
quod Marcus '
vocat catinum : licct cali- teni iuain. Deus meus, volui, et legem
num proprie sit vas fictilc. I^^rat autcm tuain in medio cordis mei. Luc. xxiv,
vas magnum,
quototus jaccbat agnus,in 44 : Necesse est impleri omnia quae scri-
in extremitatibus habens parva recepta- pla sunt in legc Mogsi, ei Prophctis, ci
cuhi, in quibus erat sapor lactucic agre- Psalmis de me.

stis. Unde
omnes accipercnt de agno
licet
de paropside, non tamen omncs intingê-

« Vee autem quem
homini illi per
hant in eodem saporc_, sed Judas cum Filius hominis tradetur Bonum erat !
Domino. Joan. tamcn, xiu, 2(j, dicitur ei, si natus non fuisset homo ille. »
sic Cui ego iniinclum panem porrexe-

:
ro, quod idcm est, et majoris indicium Ecce revocatio comminatione pceucB.
amicitice, quod inter tot charos sibi soli « Vse autein, » a^terna damnationis, n ho-
manupropria saporcm porrexit. niini illi per (luem, » sicut scclcris mini-
« Hic me tradet. » Jerem. ix, 4 Unus- :

strum, « Filius hominis tradelur ! » Isa.
quisque se aproxiino suo custodiat, etin X, 5, simile : Vae Assur : virga furoris
omni fratre non habeat fiduciam : quia mei et baculus ipse est : iii manu eorum
omnis frater supplantans supplantabit, indignalio mea. F.ccli. ii, li ; ViB duplici
et omnis amicus fraudulenter incedet. corde, ct labiis scelestis, et manibus ma-
Mich. vu, 2, ; Vir fratrem suum vena- lefacientibus, et pcccaiori terram ingre-
tur ad mortem...j'et inimici hominis do- dienii duabus viis !
mestici ejus.
Bonum erat
« ei, si natus non fuisset
Ne autem dicat aliquis, quare Christus homo ille. »
non subduxit, nc Judae daret occasioncm
se prsecipitandi in lantum scelus ? Ideo Contra hoc ol)jiciunt quidam
Quia si :
sequitur : natus non fuisset, non esset etsi non os- ;
set, non cssct ei ncque bonum, nequc
1 Maic XIV, 20.

:
malum. Ad hoc dicit Hieronymus, quod n Ait illi .lesus : Tu dixisti. » Quasi
« modus est loquondi quia melius esset : dicat Tu teprodidisti. Eteodem scrmone
:
« non esse, quam in exlremo infelicitalis usus ost Domiuus contia Pilalum, Joan.
c<infelicem esse. » Et intendit quod non xvui, 37 Tu dicis quia rex sum ego.
:
esse dupliciter consideratur : in se vide-

licct, et sic nihil est, nec est ei aliquid
bonum, vel malum : aut ut est oppositum « Coenantibus aatem eis, accepit
ad esse, etin tali oppositione, csse potest
Jesus panem, et benedixit, ac fregit,
esse minus quam non esse : et sic est pu-
deditque discipulis suis, et ait: Acci-
tativum, vel negativum, et per conse-
pite et comedite : hoc est corpus
quens mali et infelicis esse : et hoc modo
sumitur hic. Cum dicit : « Bonum, » meum. »
virtutem habet comparationis in opposi-

to, hoc est, minus malum, a eval ei, si Hic tangitur Novi Testamenti Sacra-
natusnon fuisset liomo ille. » II ad Tiies- mentum, quod Eucharistia, hoc est, bo-
sal. 11, 3 : Ne quis vos seducat : cjuo- na gratia vocatur : eo quod contineteum
niam... nisi revelatus fuerit liomo pecca- qui est et auctor ot causa et vas omnis
ii, filius perditionis. Joan. xvii, 12 : Ne- gratiae secundum corpus et animam et
mo ex eis periit, nisi filius perditionis, deitatem.

ut Scriptura impleatur. Job, x, 18 et Tangit autem hic tria,sicut eliam in par-
19 Quare de vulva eduxisti me ? qui
:
to ante diximus, scilicet Sacramenti in-
utinam consumptus essem, ne oculus me stitutionem,et alterius Sacramenti (quod
videret. Fuissem quasi non essem, de typus hujus fuit) terminationem, et gra-
utero translatus ad tumulum. tiarum actionem.
Sacrainenti autem institutio dupliciter
tangîtur, scilicet institutio corporis, et
institutio sanguinis.
« Respondens autem Judas qui tra-
t35 autem Sacramenti
Circa institutionem
didit eum, dixit : Numquid ego sum^
corporis dicuntur octo secundum ordi-
Rabbi?Ait illi: Tu dixisti. »
nem in littera, quorum primum est con-
gruitas temporis. Et hoc notat, cum di-
Post alios omnes usque post commi- cit :
nationem tacet, induratus malitiae perti-
nacia : et tunc non interrogat nisi videa- « Coenantibus autem eis, »

tur tacendo se prodere. Unde, Joan. xiu,
2, dicitur : Cum diaholus jam misisset Hoc coenam typici agni complen-
est,
in cor, ut traderet cum Judas Simonis Is- tibus illo enim ultimo facto, ad ipsum
:
cariotse. Et propter hanc pcrtinaciam ir- immediate continuatum est novum ut :
revocabilem, dicitur non diabolicus, sed post illam ultimam coenam numquam
diabolus. Joan. vi, 71 : Nonne ego vos ampliusin eo spes poneretur. Levit. xxvi,
duodecim elegi : et ex vobis unus diabo- 10 : Comedetis veiustissima veterum, et
lus est ? vetera novis supervenieniibus projicieiis

Nuniquid ego sum, Rabbi ? » Dicit
« sed usque ad nova comodelis vetera. I*^t
Glossa quod in ipsa interrogatione nota- in hujus signum deteguntur, ct lavantur

tur affectio. Quasi dicat Ego sum, Rab- : altaria in die Coenae. Isa. xxvi, 3 : Vetus
bi et numquid non ita est? ct est ejus,
: error abiit. I ad Corinth. v, 8 : Epuh'
qui confundi nescit. Jorem. ui, 3 Frons : mur, non in fermenlo veteri, olc.
mulieris meretricis facla est tibi : nolui- Sed tunc qua^ritur qualitcr suis Apo-
sti erubescere. stolis dedit corpus suum complofa ccEna :
» ,
IN EVANCj. MATTll.V:!, XXVl-2(). Ii)l
nobis aiilcm propcipitur, iil jcjuni suina- crcatiiras, mulct in (luod V(jlucrit. riaulic.
mus? Viderctur quod riluin Apo-
cnini, v, I i : Manus illius lornatiles, aurent,
stolicuni aimulari dcbcrcmus. hll dicen- plenn'. hyacinthis. Tornatilcs dicunlur
dum est ad lioc, quod Apostolis postcoe- propter opcratiouis facilitatem : aureae,
nam dedit, ut vcritatcui Hûrjc conti- proptcr divinai potcntia> in opcre quo-
nuaret : quod maximi amoris
et ut illud, libct fulgorem : plcuaj liyaciulhis, propler
est indicium ultimo datum, magis memo- operis ccelcstem prctiositatem.
riae commendarct, cl ut Domini et Jled-
emptoris et amici hoc memoriale rclin- « Panem. j)
qucretur, I ad Corinth. xi, 24, ct Luc.

XXII, lU : Hoc facite in meam commemo- Tertiumest, in quo nolatur Sacramen-
rationem. Thrcn. ui, 20 : Memoria meti propria materia. In speciebus enim
mor ero, et tabescet in me <inima mea. quibusdam, licet multa' species esse vi-
IIoc enim raemoriale maximum dilectio- dcantur, tamen una est quae attingit com-
nis est si^^nuui : maximc nostri ad Dcum plemciitum, ct alia? sunt distantes ab ea
unitivum, et amici abeuntisquotiesplacet quibusdam aegritudinibus, sicut dicunt
revocativum. Sic enim Majorem dicil : Alchimici dc auro : ct idco omne metal-
hac dileclionem nemo hahet, ut animam lum purgatione maferiae in aurum dicunt
suam ponat qids pro amicis suis *. Unde transmutari. Sicut etiam videmus de
in hoc suos in finem dilexit 2. De secun- granis : quoniam bonitate terrac siligo in
do, Job, xxxL, '\\ : Si non dixerunt viri triticum nobilitatur, ct cjusdcm malitia
tabernaculi niei : Quis det de carnibus triticum dcgcncrat in siligincm. Et ideo
ejus, ut saturcniur ? hoc est, corpori simpliciter et absolute /?«??« triticeus est
ejus uniamur. Joan. vi, 57 : Qui man- panis.Hinc est, quod ipse Christus inhoc
ducat nieam carnem, et bibit meum san- Sacramenlo contcntus se grano frumcnti
guinem^ in mc manet, ct ego in De
illo. comparat, Joan. xii, 24 : Nisi granuni
tertio dicitur, Joan. vi, 52 : Panis quon frumenti, etc, Et quoad hochabet simili-
ego dabo, caro mea est pro minidi vita. tudincm ad corpus Christi verum. Com-
Secundum autcm est operatio virtulis parat etiam clectos tritico, Supra, xiii,
divinse. Et hoc notatur, cum dicit : 30 : Trilicum congregate in horreum
meuni. Et sic liabct convenieiitiam ad
« Accepit Jesus. corpus Christi mysticum. In cfTcctu
etiammaxime convenit quia puritate :
Adhoc enim accepit in manibus, ut ta- maxime nutrit, ct viscositate maxime

ctu suo transsubstantialitatem(alias,trans- membris adhaeret nutrimentum, quod
substantiabilitatem) confcrret materiae exinde sumptum est : et quoad haec duo
Sacramenti : quando forina accederct,
ut dicitur in Psal. ciii, 13 : Panis cor ho-
lieri posset, et ficrct Sacramentum. Sic minis confirniet. Genes, xviii, : Ponam
etiam tactu suaj mundissimte carnis vim bucccllani panis, et confortate cor ves-
rcgenerativam contulit aquis 3. Hoc quo- trum. Act. ix, 19 : Cum accepisset cihum
que significatum est, Supra, xiv, 19, et conforlatus est. Est aulem etiam hoc
Joan. VI, 11, ubi tangcns panes multi- granum nobilissimum et cibis homi-
plicavit eos in pastum et satietatem mul- num communissimum (alias, convenien-
torum millium hominum. Non est enim tissimum) quia competit infirmis et sanis.
mirum si manus, qua condidit cliam De nrimo dicit Psaimus lxxvii, 23 : Pa-
' Joaii. XV, 13. Vido siipradicta in expositiono cap. 111, 13 et

3
* Joan. xni, 1 : Cum dilexhset suos qui erant seq. Tom. XX hujnscc editionis. Cf. ctiam.
in mundo, in fmem dilexiteos. Maic. i, 9, et L.uc, iii, 22.
XXI 11
1G2 D. ALB. MAG. OKD. PR.ED.
nem Angelorum manducatit homo. In « Ao fregit. »
hoc enim notalur nobilitas. Communitas

autem notatur, Sapient. xvi, 21 Deser- : Fractio est quintum, et est in acci-
viens voluntali uniuscujusque eorum, dentibus, qua^ non afliciunt corpus Do-
ad quod quisque volebat, converlebatur, mini, sed circumstant ipsum, ut osten-
Est autem et alia convenientia : quia dat ibi Dominum esse in cibi elfeclu
sicut ex multis granis dcpuratis a pa- spiritualis. Osoe, xi, 4 : Declinavi ad
leis fit unus panis, ita de multis lideli- eum ut vesceretur . Et ideo mirabile est
bus a peccato depuratis una fit Ecclesia. accidens ibi esse sine subjecto, ad hoc
I ad Corinth. x, 17 Unus panis, unum
:
quod cibi effectum in corpore ostendat :
corpus multi sumus, omnes qui de uno et ideo etiam sicut corpus panis trans-
pane participamus. Adhucautem in pane substanliatur in carnem Ghristi veram,
quffilibet pars integra cibi et refectionis ita etiam accidens in obsequium Sacra-
habet plenam i-ationem : ita in Sacra- menti recipit virtutera super posse acci-
mento, quffilibet pars formte divisse ha- dentis exaltatam : ut circumstando cor-
bet integrum Christum totum reficientem. pus Sacramenti, sicut dixinms, ostendat
Joan. VI, .")8 : Qui manducat me, et ipse virtutem : ut etiam fractio sit in ipsis :
vivet propter me. Psal. cxlvii, 1 i : Adi- quia verum corpus non frangitur, sed
pe frumenli satiat te. Sapient. xvi, 20 :
fractis accidentibus, sub qualibet specie
Paratum panem de caelo prsestitisti illis et parte fractionis tolum est corpus
sine labore, onDie delectamentum in se Christi. Et ideo, Act. ii, 42, dicitur,
habentem, ei omnis saporis suavitateui. quod Apostoli erant persevcrantes in
fractione panis. Alarc. vi, 41 : Fregit
panes, et dedit discipulis suis, ut po-
« Et benedixit. »
nerent ante eos. Et praecepit, Joan. vi,
12, ut fragmenta colligerent, ne perirent.

Quaenam fuit ista benedictio ? Aliqua Thren. iv, 4 : Parvuli petierunt panem,
benedixitbenedictione speciali, qua etiam et non erat (pui frangcret eis. Haec enim
a discipulis agnitus est, Luc. xxiv, 35 : fractio sigiiificat etiam irae fractionem
Quomodo cognoverunt eum in fractione divinae, tam in vivos quam in mortuos
panis. Eccli. xxxix, 27 et 28 : Benedi- in purgalorio existcntes : et bonitatem
ctio illius quasi fluvius inundavit. suam in eos qui feliciter jam regnant
Quomodo cataclgsmus aridam inc- cum ipso. Et ideo in tres partes frangi-
biavit, Hac benedictione etiam
sic, etc. tur hostia. Psal. cv, 23 : Dixit Deus
ipsum Sacramentum benedictione gratise ut disperderet eos, si non Mogses, electus
exuberat. Unde, Sapient. xvi, 27 et 28 : ejus, stetissct in confractione in conspe-
Manna quod ab igne non poterat exter- ctu ejus. xMoyses electus significat Ghri-
minari, statim ab exiguo radio solis ca- stum in istius hostise fractione.
lefactum tabescebat, ut notum omnibus
essetquoniam oportet prsevenire solem ad « Deditque discipulis suis, »
benedictio)iem tuam. Et pro hac benedi-

ctione Ecclesia utiturcollectis ctiam ante Hoc est sexlum, quod ad dislributio-
transsubstantiationem, et post, tam pro nem pertinet Sacramenli : ideo eniin
vivis quam pro morluis : eo quod ad yocdUn- communio\i\\^mQ, sgnaxis ^v^Rce,
omnes hoc Sacramentum exu-
gratiai quia oinnes in eo communicant, ut Ghri-
berat. Genes. xlix, 20 : Asrr, pinguis stus in omnibus sit. I ad Gorinth. x, 10 :
panis ejus, et praebebit delicias regi- Panis, quein frangimus, nonne partici-
bus. patio corporis Domini est ? \deo, Supra,
VI, II, dicitur : Panem nostrum, non
fN EVANd. MAnir/i:r, x.\vi-2(;. 103
meum. Idoo eliam David rox, II Keg'. (( crescij, manducabis me nec tu me

<'t :
VI, 11), populo (livisit (oi'luIam jianis, « mutabis in t(( sicut cibum carnis tua*,
qure tortula sijâiilicaljal Clirisli passio- « scd tu mutabcris in me. »
ncm : quo faclo httantes abierunl ad

pro[)ria. « Dcdil » autem, non lam ul « Kt nit : Acci))ite et comcdite. »
munus, quam postestatem dandi de cae-

tero. Unde ista datione translulit in eos septimum, et perlinct ad ve-
lloc est
j)otestatem conficiendi et distribuendi. rum Sacramenti usum. Et duo modi
Llndc, Luc. xxu, l'.l : IIuc facilc in usus langunlur sacramentalis quidem, :
meam commcmoralioiicm . In quo verbo quando dicit « Accipitc » liax enim

: :
notatur acceptjie poteslalis exercitium : et pertincnt ad acceplioncm, quae cst in
forte in lioc ipso verbo sacerdotcs ordi- specie sacramentali. Quod autem dicit :
nati intcllij.;untur per translationem talis « Comeditc, » pcrtinet ad usum (alias,
potestatis. Iloc sigiiificatum est supra, esum) spiritualem.

XIV, 19, et Joan. vin, 10, ubi dicitur, Dicit igilur : « Accipitc, » in fidc, ct
quod dedit discipulis, ut apponercnt tur- devotionc, ct reverentia. In lidc, quia

bis, el non tantum ut comcdcrent. Su- mysterium cst fidei : in devotione, quia
pra, X, 8 : Gratis acccpislis, tjratis est sacramentum
plenae ciiaritatis in :
datc. Dcdit autem ad induendum, ad rcvcrentia, quia omnium dignorum cst

otferendum, et ad sumendum. De indui- dignissimum et ideo tria sunt in man-
:
tione, ad Galat. iii, 27 Quicumquc : na, nomen, et collectio, et reservatio '.

in Christo baptizati cstis, CJiristwii in- Nomcn manna quod est : quid cst boc ?
duistis. Ad Roman. xui, li Iiiduimi- : proptcr admirationcm
lldci collectio, :
ni Dominum Jcsum Christum. De obla- proptcr donationem rcservalio in urna. :
tione, Tsa. liu, 7 : Oblatus est quia ipse Urna aurea propter reverentiain ad di-
voluit. Ad suinendum, ,Toan. vi, .dO : gnitatem. Accipitur igitur lide, ut creda-
Caro mea vere est cibus, ct sanguis tur, Unde Augustinus : « Ut quid paras
meus vere est potus. Tnduitur in orna- « dentem et ventrcm ? credc, ct man-
mentum conversationis, olTertur in pre- « ducasti. » Golligitur pcr devotionem, ut
tium redemptionis, sumitur in rcstau- desidcretur, l*sal. lxxvu, 29, 30 : Man-
rum deperditae spiritualitatis. De primo, diicaverunt, et saturati sunt nimis, ct
Tsa. Lxi, Sed induit

1(1 : mc Dominus desidcrium corum attulit non sunt cis :
vestimcntis salulis, et indumcnto justi- fraudati a desiderio suo. Gonservatur in

tise circumdedit me. De secundo, 1 Têlr. apotiieca cordis, ut in memoria reserve-
i, T8 et T'J; Non corruptibilibus auro vel tur. Si enim amici abeuntis ad prandium
argcnto rcdempti estis dc vana vestra olerum nos invitantis recordamur, indi-
conversatione palcrnse traditionis, scd gnum cst nos proprii corporis convivium
prctioso sanguinc quasi agni immaculati Domino abcuntc deinccps non recordari.
Christi. Dc tcrtio^ .Toan. vi, o8 : Qui Tsa. xliii, 20 : Reduc me in memoriam,
inanducat me, et ipse vivct propter me. ct judiccmur simul.
Primum lit secundum va-
(Ihristi virtute, « Et comcditc, » spiriluali manduca-
lore, et tertium nostri ad ipsum mutatio- tione : vos mibi incorporate, ut masticatio
ne. Est ille mutans nos ad ipsum, et non liat pcr meditationem (quoe est frequens
mutatus, Jerem. xv, 11) : Convcrtentur reditus memoria? super idem) : digestio
ipsi ad tc, ct tu non convertcris ad eos. non corporis, scd noslri liat pcr confes-
TJnde Augutini dictum est voce sonantc sioncm, qu.Te ])urum ab impuro novit
de sublimi : « Gibus sum grandium, sepai'are : suctio autem corporis fiat per
'
Cf. Exod. XVI, lo et 16.
,
164 D. ALB. MAG. ORD. PllyED.
charilalis calorem : et unio fiat per spiri- « quc. » IJnde sicut propria lux, et pro-
tus unitatem. Sic enim Christo incorpo- pria figura et habitudo corporis vere de-
ramur, et incorporati secum ascendimus monstrant eum in coelo, ubi est per
in coelum et sic totum corpus mysticum,
: proprice (igurje reprsesentationem : ita
hoc modo efficitur corpus Christi. I ad accidentia coloris et figurse et saporis et

Corinth. xii,27 : Vos estiscorpus Cliristi, odoris refectionis (alias, repraesentative)
et membra de membro. De primo dixit, demonstrant eum in altari, in quo per
Psal. cxLii, 5 In factis manuum tua-
: veri cibi veritatem et repraesentationem
rum meditabar. Et iterum, Psal. lxxvi, est : et ideo vere demonstratur, quando
4 Memor fui Dei, et delectatus sum,
: dicitur : IIoc est corpus meum. Nec est
et exercitatus sum, et defecit spiritus verum, quod dicunt quidam, quod vide-
meus, scilicet prae admiratione bonitatis. tur sicut homo tectus velo hoc enim :
De secundo, Josue, vii, 19 Fili mi, da : non est verum sed videtur sub specie-
:
gloriam Domino Deo Israel, et confi- bus veri Sacramenti, sicut dictum est.
tere, scilicet peccatum tuum, atcjue in- Et commendatur devotio fidehum mani-
dica mihi quid feceris. De tertio, Isa. bus protensis, et visu occurrentium ei :
Lxvi, 11 : Ut sugatis...., et deliciis af- et significatur hoc, Exod. xix, 17 etseq.

fluatis ab omnimoda gloria ejus. De ubi legitur, quod cum Dominus descen-
quarto, Joan. xvii, 23 : Ego in eis, et tu deret, omnes occurrerunt ad ostia taber-
in me : ut sint consummati in unum. naculorum suorum, et viderunt Domi-
Sic ergo « comeditc, » hoc est, spiri- num. Cenes. xxxii, 30 Vidi Deum fa- :
tualiter sumite. cie ad faciem, et salva facta est anima

Et ait : mea. Numer. xxi, 8 Fac serpentem :
seneum, pone eum pro signo

et : c/ui per-
« Hoc est corpus meum. » cussus adspexeril eum, vivet.
Sic ergo terminatur pars, qua; est de
octavum et ultimum, quod
Hoc est Sacramento corporis.
pertinet ad formam. Et si quteritur :
Quid per pronomen hoc demonstratur ?

Dicendum, quod tota hsec oratio resol- « Et accipiens calicem, gratiasegit, ^
vitur ad rem, et res ipsa in unita et in- dicens Bibite ex hoc
et dedit illis, :
divisa virtute divina operatur. Et ideo

omnes.
non quserendum, quid dictiones in
est
Hic est enim sanguis meus novi «
hac oratione positse divisim operentur :
ethoc est, quod dixerunt antiqui Docto- testamenti, qui pro multis efTundetur
res, quod quando dictum est totum, in remissionem peccatorum. »
tunc totum factum est. Cum autem ele-
vatur jam consecratione facta, tunc ite- Tangit hic Sacramentum sanguinis. Et
rum potest dici, quia hoc est corpus si quaeritur, cum corpus non sit sinc
Christi verum : licet enim accidentia non sanguine, nec sine anima : et haec ambo
afficiant corpus Christi, verumlamen non sinl sine deitate, cui unita sunt :
sunt de essentia Sacramenti, et osten- quare oportuit haberi specialiter Sacra-

dunt Sacramenti verum efTectum, et mentum sanguinis ? Et dicendum adhoc,
hunc ostendunt sacramentaliter et ideo : quod mcmoriale summa? dilectionis
in
faciunt ad veram Christi demonstratio- instituit Deus hoc Sacramentum. Opor-
nem sacramenlalem. Sicut enim dicit (uit autem nos maxime recordari maxi-
Innocentius, « Corpus Cliristi per figu- mi in factis Christi, et maximi in passio-
« ram propriam est in coelo, sacramen- nibus. Maximum autem in factis est;
« taliler in altari, et ul Deus, est ubi- quod corpus suum dedit in cibum :
I
:
IN EVANG. MATTJIÎ, XXVI-iT, 28. 11)5
quia per hoc omnes nos sibi univil, cum ordinavit in me charitatem. Fulcite me
incarnationc non univeril sibi nisi unius /lori/ms, stipate me malis, quia amore
solius Undo Hilarius dicit,
nalurani, liuKjueo. Psal. xxn, \\ : Calix rneus ine-
quod per istud Sacramenlum onmes
c< brians quam pneclarus est ! Sic ergo
« naturaliter Ghristo unimur. » JMaxinmm vinum est cabdum, portativum, Iwtifi-
autem in passionibus est, quod sangui- cans, spem elevans, et inebrians : quae
nem fudit et nobis illum iufudit : ct ha3c omnia sunt in Sacramento, quod calefa-
est causa quod oportebat habere speciale cit dcvotione, potat refectione, iictilicat
memoriale Passionis. Est autem corpus spirituali exsultalione, spem certificat

in cibum, et sanguis in potum, et cor- magni meriti, quod est in Passione : ine-
pus in pretium, et sanguis in ablutio- briat autcm charitate. Psal. cxvi, 13 :
nem. Apocal. i, 5 : Dilexit nos^ et lavii Caliceni salutaris accipiam, etc. Genes.
nos a peccatis nostris in sanguine suo. xlix, H : Lavabit in vino stolam suam,
Dicit igitur : et in samjuine uvse pallium suum.
« Et accipiens. »
« Gratias egit. »
Dicit autem hic novem circa Sacra-

mentum sanguinis : quorum primum Supra dixit : lienedixit, hoc est, gra-
est operatio divinae virtutis in manibus tias egit, dicens, quod in passionibus de-
humanis : et hoc notatur, cum dicit bemus gralias agere, dicentes illud
« Accipiens. » Tactu enim enim contu- Apostoli, ad Roman. viii, 18 : Non simt
lit transsubstantiabilitalem, sicut dictum condignse passiones Jiujus tcmporis ad
est *. Psal. Lxxiv, 9 : Calix in manu futuram gloriam quse revelabitur in

nobis. Joan. xi, 41 Pater, gratias ago
Domini vini meri plenus misto. :
Secundo tangit materiam, cum dicit :

tibi, quoniam audisti me. Supra, xi,
23 : Confiteor tibi, Pater, Domine coeli
« Galicem. » et terrse. I ad Gorinth. x, Itl : Calix be-

nedictionis, cui benedicimus, Jionne com-
Galida est potio, simplex vinum, quod municatio sanguinis Christi est ?
vere potus est, praecipue dulce et ru- Sed hic non dicitur calix mistus aqua :
beum, quod designat sanguinem : unde quare ergo Ecclesia miscct ? Ad hoc di-
comparat se viti, Joan. xv, 3 : Ego sum cendum, quod Apocal, xvii, 15, dicitur,
vitis, vos palmites. Hoc est vinum, de quod aquai sunt populi et gentes ^ et :
quo dicitur, Gantic. vii, 9 : Dignum di- quia vult signiticare transitum populi in
lecto meo ad potandum, labiisque et Christum, ideo miscet insipidum popu- :
dentibus illius ad ruminandum. Psal. lum designans saporem gratiae Ghristi

in
ciii, 15 Vinum lietificat cor hominis

: :
transiturum : ethoc designatur, Proverb.
IX, ubi sapientia loquitur dicens
et bonae spei facit hominem, 3, :
ut dicit
Dibite vinum quod miscui vobis. Et de
Philosophus. Judicum, ix, J3, dicit vi-
tis Numquid possum deserere vinum
:
hoc specialiter gratias agit quia in hoc :
meum, quod Isetificat Deum el homines ? redemptus est populus ct hoc signilica- :
Inebriat etiam, III Esdrae, iii, 10 : For- vit, Joan. ii, 7 et seq., aquam mutans
te est vinum. Gantic. v, 1 : Inebria- in vinum. Unde et tam paruin aquae de-
mini, charissimi. Gantic. ii, i et o : In- bet poni, quod tota transeat in vini na-
troduxit me rex in cellam vinariam :
turam. Ex quo enim non ponitur nisi
* Cf. Supra, XIV, 19. li sunt, et genles, et linguae.

^ Apocal. XVII, 15 : Aqux quas vidisti. popu-
propter signiric<ituni,tantum facit ibi adamantem, sanguis Christi pro pec-

ita
gutta, quantum faceret mare totum. catis oblatus mollit cor durum, Ad Hebr.
Quartum est in potestatis coUationc : IX, 13 et li : Si enim sanguis hircorum

et hoc tangit, cura dicit etiam : ct vitulorum inciuinatos sanctificat ad
emundationem quanto magis cafnis,
« Et dedit illis, » sanguis Christi emundabit conscientiam
nostram ad serviendum Deo vivcnti.
In potestate consecrandum, et confi- Propter sextum dicilur, Joan. iv, 13 :
ciendum, et distribuendum : et hoc si- Qui biberit ex aqua cjuam ego dabo ei,
gnificatum est, Supra, xxv, 1 i : Tradi- non sitiet in seternum. Haec est enim mi-
dit illis bona sua. Isa. lxiii, 7 : Miscra- sta sanguini lateris Christi.
tioiium Domini recordabor, laudem Do-
mini super omnibus ciuse largitus est no- « Hie est enim sanguis meus. »
bis. II ad Corinth. ix, 15 Gratias Deo :
super inenarrabili dono ejus. Hoc est sextum, et pertinet adformam

Sacramenti : in verbis enim his fit trans-
« Dicens : Bibite ex hoc omnes. » substantiatio vini in sanguinem. Et quod
additur Novi et ceterni testamenti, »
: «
Quintum est, quod est sumptio com- et « mysterium fidei, » competit Sacra-
municationis. Psal. lxxx, 17 : De petra^ mento jam perfecto.

melle saturavit eos, hoc est dulcissimo Sed tunc quseritur Utrum sint duo :
sanguine de petra Christo fluente. I ad Sacramenta propter duas materias et

Gorinlh. x, 3 et 4 : Omnes eamdem es- formas ? Et dicendum, quod non quia :
cam spiritalem manducaverunt , et om- verum Sacramentum est corpus Christi,

nes eumdem potum spiritalem biberunt quod idem et totum est sub formapanis,
[bibebant autem de spiritali, consequente et sub specie vini. Et si objicitur de col-
eos, petra : petra autem erat Christus). lecta, qucB dicitur : « Perficiant in nobis,
Hic sanguis habet ea quse sunt potus : « Domine, tua Sacramenta quod conti-
nutrimentum enim vehit, membris in- « nent. » Dicendum, quod hoc dictum
fluit, incensa exstinguil, arida infundit, est propter species exteriores visibilium
indurata remollit, sitim exstinguit : et elementorum Sacramenti, Ad Hebr. ix,
ideo vere cst potus. Joannis, vi, o() : 12 Per proprium sanguinem introivit
:
Sanguis meus vcrc est potus. Propter semel in Sancta, seterna redemptione in-
primum dicitur, Isa. lxvi, 12 : Ego decli- venta.
nabo sicut flumen pacis, et quasi torren'
tem inundantem gloriam gentium, quam « Novi testamenti. »
sugetis. Propter secundum dicit, Psal.

XXXV, 9 : Inebriabuntur ab ubertate do- Hoc septimum, ct est sanguinis
est
mus tuse: et torrente voluptatis tux po- proprius effectus quod videlicet dedicator
:
tabis eos. Propter tertium dicilur, Eccli. est novi testamenti quo testatus est no-
XV, 3 : Aqua sapientise salutaris potabit bis haereditatem. Ad Hebr. viii, 8 et 9 :
illum. Aqua enim refrigerat, et praecipue Ecce dies venient, dicit Dominus, et
quge de latere Christi est egressa '. ]*ro- consummabo super domum Israel, et sii-
pter quartum dicitur in Psalmo lxiv, i J :
pcr domum Juda testamentum novum :
In stillicidiis ejus laetabitur germinaiis, non secuiidum testamentum quod feci

ariditate jam amissa. Propter quintum patribus eorum ^. Ad Ilebr. ix, lo Ideo :
dicitur, quod sicut sanguis hirci mollit novi testamenti mediator est, ut morte in-
* Cf. Joan. XIX, 34. * Cf. Jerem. xxxi, 31.

:
TN EVANCl. MATTH.EI, \.\VI-28, 20,30. 107
tcrccdcnlv , in icdcmplioncm cannn prie- l)c [)rim() (licit : « Dico aulcm voliis, »
varicationum qiiiv: crant sub prinri tcsta- (Jiii auclor siim legis. Ex quo cnim cahx
mcnto, rcpromissioncm accipiaîl, qui san-^ninis mei novi tcstamenti dedicator
vocati siDit ictcrn/c li;ercdilalis. cst, ideo velcravil. Ad Hebr. viii, Ei :
Dircndo novum, velcravil prius. Quo/l

(( Qui ppo mullis etlundolur. » aulcm antiq//atur, nt scnescit, propc iu-
tcritum c.st. n Dico autcm vobis, » \h^v
Octavuin cst, et esl linis. I^t dicil : qucm gratia ct veritas facla csf '. Et ideo
(( l*r() multis » eireclivo, liccl pro oin- scmen saeculare et sanctilicationis cultu-
nihus sidficicnter clVusus sil. Psal. xxik^ r;r dc ctelero tcrmino : ([uia sicut supra
10 : Qu;r> utilitas in sanguinc nico, d//m (hxi, XI, Omncs prophctn' ct
|:}: lcx
dcsccndo in corrt/ptioncm ? su|)[)lc, in usq//c ad Joanncm prophetavcrui/t : et
his pro quihus cirudi sanguincm. ex tunc apcrtc nova gratia pra^dicari in-
cc[)it, quoe modo in passionc mea con-
« In remissionem peccatorum. » summatur.
Et idco dicit : (( Non bibam, amodo, »
i\onum est, et est intentio. Ad Ilebr. ego in membris meis, (( dc hoc gcnimine
IX, 22 : Sinc sanguinis cffusionc non fit vitis, » dc cujus gcniminc bibi in ccena
rcmissio. Ad Hebr. xnr, 12 : Jcsus, ut agni typici. Lcvit. xxvi, 10: « Vetcra no-
sanclipcarcl per suum sa/iguincm popu- vis s/ipcn:cnicntibus projicictis. « (\<;-
lum, cxtra porlam passus est. Hinc cst, q//c. » Exclusivum est, quia nec tunc
quod dicit Apostolus, ad Hcbr. ix, 19 ct bil)am. In dicm (( » surgcntis auroric
20 : Lccto omni mandato lcgis a Mogsc resurrcctionis, quando ad matutinum
univcrso populo, accipiens sanguinem vi- surgit la?titia post fletum passionis, qui
tulorum et hircorum, cum aciua, et lana ad vesperam demorabitur, quando post
coccinca, et hgssopo, ips//m quoque li- noctem, quae prsecessit, abjectis operibus
brum et omncm populum aspcrsit, di- tencbrarum, indutus armis lucis filios iu-
ccns : Hic cst sangi/is testamenti, quod cis cfficiam.
ma/idavit ad vos Deus '. « membris meis,

Cuni, )) in (( ill/id
bibam novum, » quod nunc institui,
« vobiscum, » quos ministros institui,
(( Dico autem vobis, non bibain « in » novo « rcgno Patris mei : » quod
amodo de hoc genimine vitis, usque csl 1'kclesiasticae potestatis perfectio, in
sacro principatu et urbanitatc continente,
in diem illum cum illud bibam vobis-
et ofliciorum distributione, ct leiiibus
cum novum in regno Pntris mci.
justitiai' : lucc cniin omnia sunt dc regno,
Et hymno dicto, exierunt in mon- juxta ilhid Malach. 10 ct
i, II : M//nus
tem Oliveti. » non s//scipiam dc manu vestra. Ab ortu
o/im solis //sq/ic ad occasum, magn//m
Hic ponitur Vctcris Tcstanicnti cl Sa- cst nomci/ incum in gentib//s : et in
cramcnti lcrminalio. Et dicit duo, scili- oinni loco s//nct/fcal//r ct offert/ir i/omini
cet cessationcm Veteris, et inclioationcm meo oblatio nii/nda. Hoc significalura
Novi. cst, Gencs. xiv, 18, ubi JMclchiscdech
Ccssationcm Vcteris tanît dupliciter, obtulit pajicm et vinum AbraliaB reverso
per auctoritatem finienlis i[)suni, el pcr a csedercgum. Et idco post Sacerdotium
inliibitionem ritus hndticum dixit Spiritus sanctus Tu es :
'
Cf. Exod. XXIV, 31. Cliristum facla est.
- Joan. I, 17 : Grntia el rnila^ per Jesum
: :
Sacerdos m a^lernum secundum ordinem cundum quod inductiva est scandali,

Melchisedech *
: eo quod post sacerdo- prsedictionem in secunda autem tangi- :
tium non succedet aliud. tur soHtudo captata propter oralionem,

Aliter etiam exponitur, sed non ita ibi, ^. 3(j : « 7Vmc venit Jesus cum illis
bene, quod sit sensus « : Non biham in villam, qux dicitur Gethsemani.
amodo, » a tempore passionis, « de hoc \n prima duo continentur : quorum
genimine vitis, » hoc cst, mei calicis : quia primum est praedictio scandali gcneralis
non plus patiar et tunc quod sequitur :
ex traditione : in secundo autem tangi-
« Usque dum,- etc, » esl inclusivum :
tur scandalum spirituale Petri, ibi, t- 33 :
quia etiam de caetero non bibam plus « liespondens autem Petrus.

calicem passionis. Et sic dicebat, Supra Circa primum tangunlur Iria, scilicet
XX, 22 : Potestis bihere calicein, ciuem praedictio scandab, quod est signum
ego hibiturus sum ? Ad Roman. vi, 9 et prsescientiae divinse : confirmatio Scrip-
10 : Christus resurgens a mortuis jam turee, quod est signum divin^praeordina-
non moritur, mors illi ultra non domi- tionis eoruin quae sunt in passione : et
nahilur. Quod enim mortuus peccato, tempe-
prsedictio resurrectionis, quse est
mortuus est semel : quod autem vivif,vivit ramentum tristitiee prinmm enim os- :
Deo. tendit passionem esse voluntariam in

ipso patiente, secundum confirmat fidem
« Et hymno dicto, etc» in audiente, teitium autem praevenil tem-
perando scandalum in infirmitate.
Pars qua est gratiarum aclio.
est, in Dicit igitur : « Tunc, » in monte Oli-
Psal. XXI, 27 Edent pauperes, et satu-
: veti constitutus, ubi exspectabat tradito-
rahuntur, et laudahunt Dominum qui rem, « dicit illi Jesus, » volens praemu-
requirunt eum : vivent corda eorum in nire de futuro scandalo. Gregorius : « Mi-
saeculum saeculi, 1 ad Thessal. v, J8 : « nus enim jacula feriunt, quae praevi-
In omnibus gratias agite. « dentur. Et nos tolerabibus mundi mala
« suscipimus, si contra haec per clypeum
praescientiae communimur. » Joan. xiv,
Tunc dieit illis Jesus: Omnes vos
« 29 Et niinc dixi vohis prius ([uam fiat,
SR :
scandalum patiemini in me in ista ut cum factum fuerit, credatis.

« Omnes vos, » eo quod estis adhuc
nocte. Scriptum est enim : Pcrcutiam
pusilU in fide. Supra, xiv, 31 : Modicae
pastorem, et dispergentur oves gregis.
fidei, quare duhitasti ?
»9 Postquam autem resurrexero, pra- « Scandalum patiemini. » Supra, xviii,
cedam vos in Galileenm. » 7 : Necesse est enim ut veniant scandala :
verumtamen vaehomini illiper quem scan-

Hic incipit ponere circumstantias op- dalum venit ! Intelligiturautem hic scan-
purtanitatis ex loco, in qno caplus esl dalum passivum, quod est impactio in in-
Dominus sine turbis, ad quem decbnavit firmitatem Christi activum autem scan- :
propter sequestrum quod exigit quies dalum fecit Judas de quo dicitur, Su- :
orationis. Unde, Joan. xii, 2, dicitur, pra, xviii, 6 Qui scandalizaverit unum
:
quod sciehat autem ct Jndas locuin, quia de pusillis istis qui in me credunt, expe-
frequenter Jesus convcncrul illuc curndis- dit ei ut suspendatur niola asinaria in
cipulis suis. collo ejus, et demergatur in profundum
Dividitur autem iu duas partes ita :
maris.
Prima continef tracHlionis fulura^, se- « In me, » lioc est, in mea infirmitate
* Psal. cix, 4.
:
IN EVANG. MATTHtET, XXVI-31, 32, 33. 169
quia tradar sicul ignarus futurorum, ca- ejus quia surrexit^ et ecce prsecedit vos
j)i;ir sicul iinpotens agendoruni, illudar in Galilieam : ihi eum videbitis : ecce
et accusahor sicut reus maloruni. Luc. pnedixi vobis. Ibi enim incepit pra-di-
II, Si : Ecce positus est hic in ruinam et care, et ibi voluit bjcein resurrectionis
i)i resurrectionem midtorum in Israel, et ostendere : non quoniam prius non ap-
in signum cui contradicetur. paruerit, sed quia primo ibi mandata de
<i In isla nocte, » quando non modo Ecclesia instituenda dedit. Ibi enimdixit:
lucis exterioris occasus est, scd lux vera, Euntes hi mundum universum. etc. ^.
qux illuminat omnem hominem venien-

tem in liunc mundum ', sua2 claritatis
pati videbitur occasum. Job, ui, (1, i ;
« Respondens autem Petrus, ait illi
33
Noctem illam tenebrosus turbo possi- Etsi omnes soandalizati fuerint in te,
deat... et non illustretur lumine. ego numquam scandalizabor. »
« Scriptum est enim. » Tlic scandalum specialc Petri,

tangit
qui vertex vocatur Apostolorum, Et tan-
Et sic patet, quod est ordinatio divina guntur duo quorum primum est, in quo
:
prcfidicta a Prophetis. Eccli. xxxvi, 18 :

Petrus ex fervore prseponit se imbecilli-
Prophetae tui fideles inveniantur Est au- . tati aliorum secundum autein, in quo
:
lem scriptum, Zacliariee, xm, 7 ^

: « Per- confidit se fortiorem omni gravitate peri-
cutiam pastorem^ » Cliristum, qui dicit, culorum, ibi, >r. 3a : « Ait illi Petrus :
.Toan. X, 11Bonus pastor animam suam:

Etiamsi oportuerit etc. » ,
dat pro ovibus suis. « Et dispergentur In primo horum adhuc sunt duo in :
oves gregis. » Tll Reg. xxii, 17 : Vidi quorum primo Petri fervor minus exper-
cunctum Israel dispersum in montibus, tus (^xprimitur : in secundo autem per
quasi oves non habentes pastorem, sine sa[)ientiam Ghristi modesle reprimitur,
consolatione de dispersione. Quia dicitur, ibi, t. 34 : Ait illi Jesus : Amen dico
Ezecbiel. xxxiii, 11 et 12 : Ecce ego re- tibi, etc.
quiram oves 7neas..., et liberabo eas de Dicit igitur :
omnibus locis in quibus dispersse fuerant « Respondens autem Petrus, ait illi. »
in die nubis et caliginis. Et, Joan. xvi, Nec est mendacium, nec temeritas : sed
32 : Ecce venit hora, etjam venit, ut dis- fervor dilectionis sapienler diligentis.
pergamini unusquisque in propria, et me « Elsi omnes scandalizati fuerint in
solum relinquatis. Nostra littera sic ha- te, » hoc est, in tua infirmitate causam,
bet, Zachar. Framea, suscitare xiii, 7 ; vcl occasioiiem ruinee acceperint, « ego
super pastorem meum, et super virum numquam scandalizabor. » Accepit (idu-
cohxrentem mihi, dicit Dominus exerci- ciam ab eo, quod ante, multis retro
tuum : percute pastorem, et dispergentur abeuntibus, cum Ghristus diceret paucis,
oves. Septuaginta sic : « Percute pasto- qui remanseranl : Numquid et vos vultis
rem, et eripe oves. » abire ? dixerat Petrus : Domine, ad quem
« Postquam autem resurrexero. » ihimus ? verba vitfe seternse habes *, Et
Temperamentum est tristitise. « Prgece- quia lunc perstiterat, putabat se in seter-
dam vos in Gaiilseam. » Sophon. iii, 8 : num non commovendum. Psal. cxxiv, 1 :
Exspecta me in die resurrectionis. Tnfra, Qui confidunt in Domino sicut mons

xxviu, 7 : Cito euntes, dicite discipulis Sio/i, non commovehifur in ;pternum.
* Joan. I, 9. ^ Marc. XVI, 15

' Zacliar. xiii, Percute pastorem, et disper- 4 Cf. Joan. VI, 68 et 69.
gentur oves.
,
l70 I). ALB. MAG. ORD. PRtED.
Amor enim ita ropleverat eum, quod de iransibunt, verba autem mea non prse-
nullo nisi de non recedendo a Christo teribunt. Adhoc dicendum videtur, quod
cogitabat. Ad Roman. vui, 38 et 39 : cum dicitur, « ter me negabis, » est di-
Certus sum quia neque mors, neque victum quasi res dependens ad futurum, et
ta..., neque creatura alia poterit nos se- ideo contingens, quod neque verum est,
parare a charitate Bci, quce est in Chri- neque falsum, et quoad hoc super ipsum
sto Jesu. cadit Petri liberum arbitrium. Dictum
autem hoc in dicente consideratum non
respicit futurum, sed ab seterno praesci-
tur : et quoad hocest immobilis veritatis,
« - « Ait illi Jesus : Atnen dico tibi, qaia et sic non cadit super ipsum arbitrium.
in hac nocte, antequano gallus cantet, Unde non sequitur, si non negasset, quod
ter me negabis. » vacillasset dictum Domini sed sequitur, :
quod tunc non fuisset prsescitum etideo :
a Domino non prsedictum fuisset. Non

Repressio est fervoris Petri. advertit Petrus illud Ecclesiastici, xxvii,
« Amcn dico tibi, » hoc est, vere, qui (i : Vasa figuli probat fornax, et homi-
sum veritas. Joan. xiv, 6 : Ego sum via, nes justos tentatio tribulalionis . Domi-
et veritas, et vita. « Quia in hac nocte, » nus autem et hunc caecum fervorem et
non tam exteriori quam interiori. Sa- casum Petri permisit, ut in seipso disce-
pient. quidem nuUa vis,
xvn, 3 : Ignis ret, qualiter aliis compati pastor Eccle-
nec siderum limpidae flammse poterunt siae deberet : et hsec est sententia Grego-
ilhiminare illam noctem horrendam. rii. Eccli. xxxiv, 9 : Quinon est tentatus,
« Antequam gallus cantet, » Sic tres quid scit ? Et, Eccli. xxxi, 18: Intellige
Evangelistae dicunt : Matthaeus, Lucas, qux sunt proximi tui ex te ipso.
Joannes. Solus Marcus xiv, 30, dicit :
Priusquam gallus bis voccni dederit. Et

solvitur contrarietas, quse videtur : quia
in mente quidem Petri concepta negatio « Ait illi Petrus ; Etiamsi oportuerit
tota deliberatione perfecta fuit ante prime mori tecum, non te negabo. Simi-
mum gallicantum, sed in operis exsecu- liter et omnes discipuli dixerunt, »
tione non fuit ante primum perfecta
trina negatio, nisi postquam gallus bis
vocem dedit, sicut dicit Marcus. Job, Dic ostenditur, qualiter Pctrus pro-
xxxvHi, 36 : Quis dedit gallo intelligen- omnibus peiiculis fortiorem. Et
miltit se
tiam ? Naturale enim est, quod anima- tanguntur duo promissio conlidenlioe :
lia, quse parum circa propria sollicitan- Pelri, et aliorum consensus discipulo-
tur, fortiter percipiunt mutationes ele- rum.
mentorum qua3 fiunt ex renovatione an- « Dicit igitur : « Eiiamsi opporiuerit
gulorum solis : et ideo sero et media me mori iecum. » Sciebat enim illud
nocte ct mane, quando angulos horizon- Cantic. viii, (>, quod fortis est morsut
tis et mcdiae terrse mutat sol, gallus can- dileciio. II Reg. xv, 21 : Vivit Dominus,
tat : ct hoc vocatur intelligentia. ei vivit dominus nwus re.x, quia in quo-
« Ter me Sed cum Petrus
negabis. » cumque loco fueris, domine mi re.i
liberum arbitrium ex dicto Domini non sivc in morte, sive in vita, ibi erit servus
amiserit, potuit fieri post hoc diclum, iuus.IV Reg. II, 2, l, () Vivit Dominus., :
quod non negasset igitur potuit va- : et vivii anima tua, quia iion derelin-
cillare diclum Domini, quod est impossi- quam te. Advertit forte, quod Dominus
bile. Supra, xxiv, 3.'i Ccelum et terra : prceceperat : Ne terrecmwii ab his qui
::
:
IN EVANG. MATTll.ÊI, XXVi-:i3, ;5G, 'M, 38, :iy. 171
occidwit corpus, ei posl luec non liabent quam constantcr opoitet se exliiberc
aniplius quid faciaiit '. passioni, ibi, in medio f. i.j : « Dorniiie

jam, et requiesciie . »
« Similiter et omiies discipuli dixe- Prima tria patent in Littera.

Circa [)rimum dicit septem : primum
runt. »
cst,quod elcgit hjcum orationi quictae
Peiro consctilicntes : ct idco ctiam solus congruum : secundo, a communifrequcn-

Pctrus corrigilur, ut pcr ipsuni alii corri- tia etiam bonorum recessum : tcrlio,
gantur. Luc. xxu, :}l et 32 : Simon, Si- iûarum passionum lidule adhibet testi-
mon,ecce Satanas expeticit vos ut cribraret nuuiium : quarto, in oratione etiam a
sicut triticnm : ego auiem rogavi pro te paucis procurat silcntium : quinto, hu-
ut non deficiat fides tua : et tu aliquando militalis in orando praetendit signum

conversus, confirma fratres tuos. Istis sexto, in prima orationis parte humanum
poterat dici quoddicit Apostolus adTitum, ostendit alfectum : septimo, divinte vo-
I, 1(5 : Confitentur se nosse Deum, factis luntatis in omnibus praeponit consilium
auiem negant. Et illud Eccle. v, 3 Si :
et islaper ordinemin Litteracontincntur.
quid vovisii Deo, ne moreris reddere : De primo dicit « Tunc cenit Jesus cum :
displicet enim dei infidelis ei siulia pro- illis in villam qux dicitur Gethsemani. »
missio. Lucas dicit monte Olivarum factum

in
esse^, Joan. xvni, 1, dicit, quod egressus
est Jesus trans tot^rentem Cedron, ubi erat
n^ « Tunc venit Jesus cum illis in hortus in quem introivit ipse el discipuli
viilam quse dicitur Gethsemani, et ejus. Et dicendum, quod idem lotum :
dixitdiscipulis suis : Sedete liic, donec quia torrens Ccdron est in valle montis
vadam illuc, et orem. Olivarum, quam transgressus fuit Jesus.

Gethsemani autem est casale quoddam
15^ Et assumpto Petro et duobus filiis
ad radices montis Oliveti, juxta quod
Zebedaei, ca?pit contristari et moestus erat hortus consitus arboribus, in quo
esse. facta sunt quse hic narranlur. II Reg". xv,
3g Tunc ait iliis: Tristis est anima mea 23 : Rex transgrediebaiur iorrentem Ce-
usque ad mortem : sustinete hic, et

dron, et cunctus populus incedebat con-
tra viam qux respicii ad dcserium. Et in
vigilate mecum.
hoc notatur captatio occulti loci seque-
j^ Et progressus pusillum, procidit in
strati a tumultu mundi, quando volumus
faciem suam, orans et dicens : Pater orare. iMarc. vi, 31 Venite seorsum in :
mi, si possibile est, transeat a me calix deserium locum, ei requiescite pusillum.

iste : verumtamen non sicut ego volo^ Osee, II, li : Ducam eam in soliiudi-
sed sicut tu. » nem, et loquar ad cor ejus.

« Ei dixit discipulis suis, » volendo
Hic langit sequestrum orationis, quod secedere etiani ab intimis tempore oratio-
qusesivit : ubi orans pro Immani genei'is nis, ne interrogationibus inquietarent
redemptione inveniretur a traditore, et a eum : « Sedeie hic, donec vadam illuc, et
turbis Tangit autem hic tria : scilicet, orem.. » (ienes. xxn, o Exspectaie hic :
quam quiete, etquam vigilanter, et quam cum asino : ego ei puer illuc usque pro-
instanter oportel orare in tentatione. Et perantes, posiquani adoraverimus, rever-
post haec tria, docet quam patienter, et ieniur ad vos. In hoc autem quod dicit
'
Luc. XII, 4. Cf. etiam, Matth. x, 28. constietiidincm in montcm Olivarwn. Seciiti sunt
* Luc. XXII, 39 : Et cgressus ibat secimdum autem lUum et discipuU.
::
« Sedele, » quietem indicit, qua indiget res nostros ipse portavit. Erubescat igitur
orans. Psal. cxl, 2 : Dirigatur oratio Manichaeus haec phantastica dicens fuisse,
mea sicut incensum in conspectu tuo : et non vera. Marc. xix, 33 : Ccepit pa-
clevatio manuum mearum sacrificium vere, et tsedere.
vespertinum. » Sed objicitur quod, Proverb. xii, 21,
dicitur : Non contristahit justum quid-
quid ei acciderit. Christus autem super-
« Et assumpto Petro, » JQstus fuit, Ad hoc dicit Hieronymus,
quod est tristitia passio, et tristitia pro-
passio. Passio est^ quse movet sensuali-
Qui Apostoloruni fuit princeps, et Ec_ tatem, et qualitatem suam fortiter impri-
clesise fundamenlum,
duobus filiis « et mit in eam. Propassio subitus motus est,
Zebedsei, » quorum unus Theologorum qui licet tangat, tamen cor ab aequalitate
summus, alter primus Apostolorum pro deducens non alterat et hunc dicit mo- :
Christo martyrio laureatus, qui testes tum in Christo fuisse. Sed contra hoc
essent Immanarum passionum, quas sus- est, quod ul dicit Dionysius ad Gaium
tinuit : et per hoc a futuris caverent hse- monachum « Subito fit, quod fit praeter
:
resibus. Cantic. ii, 15 : Capite nobis vul- spem. » In Chrislo autem nihil preeter
pes parvulas, qucp demoliuntur vineas spem factum est, et praevisionem nihil :
nam vinea nostra floruit Deuter. xix, 15 . : igitur subitum fuit in ipso. Adhuc autem
In ore duoriim aut trium lestium stabit de Sanctis, qui minus fortes sunt, dici-
omne verbum. Vidimus
Isa. liv, 2 et 3 : tur, Sapient. iii, 1 : No7i tanget illos
eum..., novissimum virorum, virum do- tormenturn mortis minus: ergo multo
lorum, et scicntein infirmitatem. Unde tetigit Christum, qui comprehensor fuit,
unus teslium Petrus dixit, 11 Petr. i, 10: et viator: et gaudium comprehensionis
Non enim doctas fabulas secuti notam fe- exclusit in eo vim passionis. Et his con-
cimus vobis Domini nostri Jesu Christi sentire videtur Hilarius. Sed dicendum,
virtutem. Alter autem, I Joan. i, 1 et 2 ,
quod Christus vere propassione tristatus
dicit: Quod
fuit ab initio, quod audivi- est, et contristatus, hoc est, simul in
mus, quod vidimus oculis nostris, c/uod sensualitate, et ratione sive corde trista-
perspeximus et manus nostrse contrecta- tus : et magis etiam tristatus omnibus

verunt de verbo vitse : et vita manifes- aliis Sanctis. Quanto enim vita sua fuit
tata est, et vidimus.^ et testamur, et an- melior et dignior, tanto etiain fuit an-
nuniiamus vobis, etc. gustia mortis amarior. Et subilum, quod
Quid autem isti testificentur, subdit in Chrislo fuit, non dicitur respectu ra-
quia coram eis tionis praevidentis, sed respectu mensu-
rantis temporis. Et quod objiciturde aliis
Sanctis, non est simile : quia anima illo-
« Ca^pit contristari et moestus esse, » rum non habuit duas conjunctiones : et
ideo conjuncta Deo abstrahebalur a

carne (alias, corpore) et minus sensit
Lt scirent eum [)ropheliiE congruere, pcenarum acerbitates. Sed Christi anima
quce Virum dolorum, et
inducta est : in comprehensioue, quae continua fuit in
scientem infirmitatem, et verum homi- ipso, non abstrahebatur a carne : et ideo

nem veras sentire passiones humanas, et remansit sensus acerbitatis, et totus pa-
jam in coi'de pati angustias, ut interior tiebatur. Quia et ratio, ut erat natura et
passio exteriorem praevenirct jani enim : forma corporis regens corpus, necesse
gladius intus vulnerabat. Isa. liu, t: fuit ut eo plus doleret de morte immi-
Vere lanyuores nostros ipse tulit, et dolo- nente, quo scivit vitam esse meliorem,
IN EVANG. MATT[r/EI, XXII-38, 39. 173
cujns privalio mors fuil. liide nunc vcre I i : Exspecta Dominum, viriliter age :
de ipso dicilur, quod laclus dolure cordis et con/ortetur cor tuurn^ et sustine Do-
fuit inirinsecus '.Et J(!rem.xxxi, 20 : Con- minum. I ad Corinlh. xvi, 13: Vigilate,
turhald sunl viscera niea ^ Thren. i, 22 : state in fide, viriliter agite.
Multi (jernilus mei, et cor meum mcerens.

Et sicut in veritate patiebatur intus, « Et progressus ])usilluin. »
ita expressit foris ad suarum passionum

tesles, dicens :
Luc. XXII, il : Quantum j actus est la-
pidis. Threii. iii, 28 : Sedehit solitarius,
« Tunc ait illis: Tristis est anima et tacehit : quia levavit super se.
mea. »
« Procidit in faciem suam, » videns
quo caderet : non sicut Ileii, qui cadens
« Ad privandam
lilteram, quia scivit retrorsum fractis cervicibus exspiravit ^.
esse oplimam de mundo vitam, in qua Et notat humilem debere esse orationem.
necesse estplus dolere, sicut dicit Pliilo- Eccli. XXXV, 21 : Oratio humiliantis se
sopims in Ethicis. nuhes penetrahit. I ad Corinth. xiv, 2o :
« Usque ad morlem. » Usque non di- Cadens faciem suam adorahit Deum.
in
cit hic intensionem dejicientem in mortis « Orans. » Augustinus « Oratio est :
desperationcm, sed dicit passionem du- « pius afTectus mentis in Deum. » Da-
rantem usque ad mortem. Ad Pliilip. n, mascenus: « Oratio est ascensus intelle-
8 Factus obediens iisque ad mortem,
: « clus in Deum. » Et notat in hoc, quod
mortem autem crucis. Simul autem do- abstractus a carne, et altus in spiritu de-
cet eos in oratione in an^ûsliato spiritu bet esse orans. Joan. iv, 23 : Veri ado-
et contribulato esse ante Deum. Barucb, ratores adorahunt Palrem in spiritu et
111, 1 : Anima in angustiis, etspiritus an- verilate. Nam et Pater talcs quserit, qui
xius clamat ad te. Daniel. iir, 39 : In adorent eum. I ad Corinth. xiv, l'> : Ora-
animo contrito et spiritu humiHlatis sus- bo spiritu, oraho et mente. Isa. xxvi, 9:
cipiamur, etc. Psal. l, 19 : Sacrificium Anima mea desideravit te in nocte, sed et
Deo spiritus contrihulatus , etc. spiritumeo in prsecordiis meis de mane
vigilaho ad te.
« Sustinete hie. »
« Et dicens : Pater mi. »

Hic ulterius ostendit orantem esse de-
bere solitarium. Unde ad tres quos pas- Notat dulcis alfectus debere esse ora-
siouum testes assumpserat, Sus- dicit : « lionem : (( Quee enim dulcescit nomine
tinete hic, et vigilate mecum,)) ut omnia « Patris, dat impetrandi fiduciam, » ut
percipiatis veslra^ salutis mysteria. dicit Bernardus. Joan. iii, 33 : Pater dili-
1 Pelr. IV, 7 : Estote itaque prudentes, git Filium, ct omnia dedit in manu ejus.
et vigilate in orationihus. Ad Coloss. iv,
2 : Orationi instate vigilantes. Eccb. ii, « Si possibile est. »
3 et 4 : Sustine sustentationes Dei : con-

jungere Deo, et sustine, ut crescat in Duo continct ista oratio : consona enim
novissimo vita tua. Omne quod tihi ap- est oranti, et ei qui adoratur. Prima pars
plicitum fuerit, aecipe : et in dolore sus- congruit oranti, cum dicit « Si possi- :
tine. Psal. xxiv, 3 : Universi qui susti- bile est, transeat a me calix iste. » Per
nent te, non confundentur. Psal. xxvi, hoc enim, quoddicit : « Si possibile esf^ »
' Genes. vi, 6. mea.

- Osee, XI, 8 : Pariter conturbata est poenitudo ' Cf. I Reg. iv, 8.
humani affeclus notat subjcctionem. VA « Et venit ad discipulos suos, et in- 40

per hoc, quod dicit : « Transent, » ha- venit eos dormientes : et dicit Petro :
mani affectus nolat veritatem, qui horret Sic non potuistis una hora vigilare
passionem. El ista est discreta et ordina-
mecum ? »
ta oratio : et ideo non est illi similis, de
qua dictiim est, Supra, xx, 22 : Nescilis
qiddpetatis. Et illi, de qua, Reg. ii, 111 llic tangit quam vigilantcr oportctora-
23, diclum est : Vivit Dominns, quia re : et hoc docet exhorlatione, et exem-
animam siiam locutus est Adonias plo.
contra
autem Evangelista In exhortatione tria facit arguit, cx-
verbum hoc. Alius :
hortatur, et causam exhortationis sub-

Marcus, xiii, 30, dicit: Pater, omnia tibi
jungit et haec patent in littera.
possibilia sunt. Et lioc est verum de po-
:
Sed hic loquitur de po- In redargutione causam pnTmittit red-

testate absoluta.
argutionis praecepti in obedientiam,
testate ordinata per dispositionem consi-
rcdemptione humani generis et
cuQi dicit : « Et venit ad discipulos
lii de
suos, » tres vidclicet, quos sibi vicinio-
est sensus Si possibile est salutem hu-
:
omnia tuo con- res habuit : sicut et Moyses quasi tribus

mani generis, salvo per
silio, aliter per me procurari. Tunc af-
gradibus ad Dominum appropinquavit.
humanus horret istam passionem

Primo enim terminos circa montem po-
fectus :
suit, quo non appropinquaret populus

et hsec est agonia, qua natura passionem :
abhorruit : et ratio consilium statc vo-

et secundo, paucis assumptis montem
voluntatem Patris ascendit : et tertio^ etiam ab illis avulsus
luit: et spiritus elegit
impleri. Luc. xxii, 43 et 4i : Factus in solus in cahginem intravit. Primum,
agonia proUxius orabat : ct (aclus est
Exod. XIX, 12. Secundum et tertium,
Exod, XXIV, 14, 18. Sic Christus pluraU-
sudor ejus, sicut guttx sanguinis decur-
tatem discipulorum primo divisit, et se-
rentis in ierram. Hic Moyses electus Dei
confractione, tria habens in cundo paucos, quos assumpsit dimittens,
stans in
seipso agoniam moventia : in quibus no- solus ad orandum Patrem accedit.
tatur naturiE verilas, rationis prudcntia,

Et invenit eos dormientes. » Contra
«
hoc, quod dixerat Sustinete hic, et vi-

etoptimoe obedientia voluntatis.
:
Et hoc quod scquitur « Verum-

est, :
gilate meciim. Isa. li, 20 : Filii tui dor-
tamen non sicut ego, » sccundum natu- mierunt in capitc omnium viarum...,
ralem humanae natur* atfectum, « volo, pleni indignatione Domini, et incrcpa-
sed sicut tu. » Non sohim illud, quod

tione Dei tui. I ad ThessaL v, 7 : Qui
volo tibi et tua^. conformctur voluntati, dormiunt, nocte dormiunt.
sed ctiam in forma, et modo, et tine tuae Et dicit Petro, » qui se magna fa-
ii
voluntatis : ut quod vis, et sicut vis, ct cturum promiserat et in eo increpat aUos. :
propter quod vis, per omnia fiat. Fecit (c Sic non potuistis una hora vigilare
enim, quod supra, vii, 10, docuit : Fiat mecum ? » quod tam modicum est qua- :
voliuitas tua sicut in caelo, et in terra. si dicat Memoriam habe tuce fragiUta-
:
meum tis, et ne confidas tibi. Cantic. ii, 7

Isa. XLvi, 10 : Consilium stabit, :
et omnis voluntas mea fiet. Quod autcm Si ignoras tc, o pulcherrima inter mulie-
voluntas Dci fuit Llliristuiii pati, ct non res, egredere, ct abipost vestigia gregum,
transire ab eo cahccm, Isa. lui, 10 : Si et pasce hoedos tuos juxta labernaculn
posuerit pro peccato animam suam, vidc- pastorum. Ilcedi sunl defectus nalurales.
bit semcn loiujievum, et voluntas Domini Quasi dicatur : Considera te juxta eos,
in manu ejus dirigetur. (jui pascunl, hoc est, satisfaciunt defedi-
bus naturaUbus. Ad Roman. vii, 18 :
Scio (luia non habitaf in mc, hnc est in

IN EVANG. MATTILEI, XXVI-il, 42, i;j, ii. 17.")
cnriie mea, honuin. Sain velle, adjacvt animani, el tencna inhabilatio depriniit
mi/ii : /ler/icere autein bonum, non in- sensum muUa cofjilanleni. Ad Kijiaau.
venio. vii, 2i : Infeli,jc ego liomo ! quis ine libe-
rabit de corpore mortis hujus ?
« Vigilate et orate, ut non intretis « Iterum secundo abiit, etoravit,di-
in tentationem. Spiritus quidem prom- cens. »
ptus est, caro autem infirma.

Exempio docul, quod suasit exlior-
Itcrum secundo abiit, ct oravit, di-
tando.
cens : Pater mi, si non potest hic ca- «Paler mi, si non potest, » consilio
lix transire nisi bibam illum, fiat vo- tuo moventc, « Iransire hic calix » pas-
luntas tua. » sionis, « Fiat voluntas tua, » quia luuc
calicem salutaris accipiam, el nomeii
l']xhorlatio esl diio continens, scificot Doinini invocabo ' : sicut prius exj)osi-
vigilanduin esse et oranduni. Nîgilanduiu tuui est.
contra niahnn insidiaus, et oranduni, ut

delur Ijonuui promovons. Quia dicit Da-
mascenus, quod « oratio cst petitio de- « Et venit iterum, et invenit eos dor-
« cenlium a l)eo. » « Vigilate. » I Petf.
43
mientes : erant enim oculi eorum
V, 8 : Sobrii estote et vigilate, quia ad-
gravati.
versarius vester diabolus taniquam leo
Et relictis illis, iternm abiit, et ora- 41
rngiens circuit, qUcvrens quein devoret.
« Et orate, ut non intretis in tentatio-
vittertio, eumdem sermonem dicens. »
neni. » Inlrare in tentalionem est per

gradus tentationis, conseutiendo tenta- Hic tertio ostendit orationera debere
tioiii, progredi in praecipitium peccali. esse instantem : et est idem modus ex-
Su{)ra, VI, 13 : Et ne nos inducas in ten- ponendi, qui prius. « Invenit eos dor-
tationeni. I ad Corinth. x, 13 : Tentalio mienles. » Et suhjungit causam : « Erant
vos non apprehendat nisi Jiumana : Fi- eiiim oculi eorum gravati, » prae tristi-
delis autem Deus est, qui non patietur tiffi ttedio. Psal. cxvni, 28 : Dormitavit
vos tentari supra id quod poteslis, sed anima mea pr<s txdio : confirma me in
faciet etiam cum tentatione proventum verbis tuis. Supra, xxv, o : Moram au-
ut possitis sustinere. tem faciente sponso, dormitaverunt om-
IIujus cxhortationis subjungit causam nes et dormierunt.
dicens : Et ideo etiam hic non arguit eos, sed
« Spiritus quidem promptus est, » « Relictis illis, »
Qui superior pars est hominis, ad ima- IJt quicscant, ut postea recreati fugere
ginem Dei insignita. Ad Roman. vn, 22 : possint, « iterum ahiit » ah eis, « et ora-
Condelector legi Dei sccundum interio- vit lcrtio, eumdein sermonem dicens, »
rem hominem. quem serael et secundo dixcral.
« Caro auteiii infirina. » Joh, iv, 19 :
Sed contra hoc esse videtur, quod di-
Qui tcrrenum habent fundainentum, citur, Eccli. vn, 1.3 Ne iteres verbum in :
consumentur velut a tinea. Sapient. ix, oratione tua. Sed dicendura, quod sen-
lo Corpus quod corrumpitur aggravai
:
sus aucloritatisest, quod ita atlente oran-
' Psal. cxv, 13.

176 D. ALB. MAG. UKD. PR.ED.
dum sit, quod pro negligeiitia iterare « tradetur in manus, » hoc est, in pole-
non oporteat. slatem « peccatorum. » .fob, ix, 24 : Ter-
Tertia aulem Doniini oratio fuit contra ra dala est in manus
vultum ju- impii,
mortis horrorem, crucis confusionem, et dicum ejus operit. Habacuc, i, 4 Quia ;
doloris aceibitatem. Vel propter veniam impius j)rsevalet adversus justum, pro-
prseteritorum, tutelam pra-sentium, et pterea egreditur judicium perversum.
cautelam futurorum. Et multis aliis mo- Isa. Liu, 12 Trudidit inmortem animarn
:
dis facile est hoc variare. suam, et cum sceleratis reputatus est.
Simile dictum propheticum est, IV Heg.
VI, .32, ubi Eliseus dixit ad senes Israel :
« Tunc venit ad discipulos suos, et Numquid scitis quod rniserit filius ho-
45
dicitillis : Dormite jam et requiescite :
micidse, ut prsecidatur caput meum ?
Unde patet, quod suae traditionis non erat
Ecce appropinquavit hora, et Filius
ignarus.
hominis tradetur in manus peccato-
rum. « Surgite, eamus »
Surgite, eamus ecce appropinqua-

46 :
vit qui me tradet, » Obviam eis, conslantiam ostendentes.

Joan. xviii, 4, 3, 8 : Processit, et dixit
Hic ostendit, quam patientes et iortes eis : Quem quseritis ? Responderunt ei :
debemus esse in periculis. Et ideo tria Jesum Nazarenum. Dicit eis Jesus : Ego
hic dicit, scilicet compassionem discipu- surn .. Si ergo ine quasritis, sinite hos
lorum, patientiam periculorum, et con- abire. Joan. xiv, 31 Ut cognoscat mun- :
stantiam in comprehensione hostium. dus quia diligo Patrem, el sicut manda-

De compassione venit, quod dicit ; tu)n dedit mihi Pater, sic facio.
« Dormiie jam et requiescite, » quia « Surgite, eamus » ad locum videlicet
somnusrecreatio estsensuumet spiriluum Iraditionis et passionis.
et membrorum quies. Isa. Lvin, II : Re « Ecce appropincjuavit qui )ne tradet . »
quiem tibi dahit Dominus semper. I Petr. II, 23 ; Tradehat autem judican-
Sed tunc quseritur Quomodo dormi- ; ti se injuste. Joau. xvii, 19 ; Pro eis ego
re poterant, cum statim subdat : « Ecce sanctifico meipsum, hoc est, sacrifico
appropinciuavit hora. » Et dicendum, meipsum.

quod interposita fuit hora et spatium no-
ctis, in qua dormierunt : unde,Marc. xiv,
4l. interponitur : Sufficit. Voluit auteni
eos quiescere, sicut diximus, ut recreati
« Adhuc eo loquente, ecce Judas,
fugere possent. Et custodivit eos, vigi- unus de duodecim, venit, et cum eo

lans super custodiam gregis sui '. Jsa. turba multa cum gladiis et fustibus,
XXI, 11 : Custos, quid de nocte? custos, missi a principibus sacerdotum et se-
quid de twcte ? Psal. cxx, 4 : Ecce non
nioribus populi. »
dormitabit nerjue doruiiet, qui custodit
Israel.
Hic tangitur traditio secundum operis

« Ecce appropinquavit hora, » perfectionem. Et tangit duo : prodilio-
nein videlicet tradentis, el palionliam el
PraTmita a Patre, « ct Fjlius ho))ii- benignitatem Chrisli Iraditi, ibi, t. 30 :
nis, » secundum naluram humauam, « Diuitque illi Jesus. »
• Cf. Luc. II, 8.

IN i:VANG. iMATTH.KI, XXVI i7, i8, 49,50. 177
In prinu) suut duo : miuistri videlicot c(i qu;e inittcbuntur portabal . Isa. i, 'l'.\ .^
scelcris, et si<,niuui ti'aditionis. Principcs tui infidclcs, socii furum. De

Miuistri scelcris describuutur iu ducc, senioribus auleni dicitur, Daniel. xni, o :
ct scquacibus. Egressa est iniquitas a senioribus judi-

De duce dicit : « Adhuc. eo loîuoilc^ » ctbus, qui vidcbantur rcgere populum.
ut arctius incorde discipuloruni inligere-
lur, quod non erat ignarus oninium quae
venerunt super euni, scd praescius. .loan. « Qiii autem tradidit eurn dedit illis
4»
XIII, I : Sciois Jesits quia vcnil hora signutn, dicens : Quemcumque oscu-
ejus, etc. hitus fuero, ipse est : tenete eum.
« Kcce Judas, unus de duodccim, »
Et confestim accedens ad Jesum,
ingratus et proditor, Act. i, 16 : De Ju- 4»
dux corum qui comprehen- dixit : Ave, Rabbi. Et osculatus est
da, qui fuit
derunt Jcsum. Joan. vi^ 71 Nomic ego :
eum.
vos duodccim elegi, ct cx vobis unus dia- Dixitque illi Jesus : Amice, ad quid 50
holus cst. venisti ? »
« Et cum co turba, » multitudine for-
tis, armis impugnationis armata et mu- signum. Et taii-
Ilic {)onitur traditoris
nita, « missi, » ut ordinariam et publi- guntur duo. Dcterminatio videlicet signi

cam viderentur habere potestatem et : per vcrbum : et cxhibitio per opus.
lioc cst, quod dicit « Cum co turba : De primo dicit : « Qui autem tradidit
multa : » a turbando vere turba dicta. cum. » Joan. xiii, '1 : Cum diabolus jam
Sicut rex Syriae misit excrcitum ad com- misisset in cor ut tradcrct cum Judas
prehendum Eliseum '. Et sicut Saul ele- Sifuonis Iscariotse. Et nola studium ina-
git tria miUia virorum fortium, et egres- liticie, et dohim. Sludium in hoc quod
sus est ad comprehendendum David -. signuiii dedit : dolum in hoc, quod non
« Cum gladiis cl fustibus. » Quae sunt aperte videretur eum persequi, sed ex
arma impugnationis, non defensionis : confidentia familiaritatis accedere ad os-
et idco illicita, quando adhibentur ad no- culum amoris. Proverb. vi, 12 et seq. :
cumentum innocentis : uiide, infra,t- 3o '•
Ilomo apostata, vir inutilis, graditur

Tamquam ad latroncm existis cum ore pervcrso, annuit ocuiis, tcrit pcde,
gladiis et fustibus comprehcndere me. digito loquitur, pravo corde machinatiir
Exod. XV, 9 : Dixit inimicus : Perse- malum. Isa. xxxii, 7 : Fraudulenti vasa
quar ct comprchendani, dividam spolia, pessima sunt enim cogitationes con-
: ipse
implebitur anima mca : cvaginabo gla- ci7%navit ad pcrdendos mites in sermone
dium mmm, interficiet eos manus mea. mendacii, cum loqueretur paupcr judi-
« Missi a principibus, » in quibus pu- cium.
blica potestas judiciorum fuit, « Sacer- Sed quBBritur, Quare signum dabat de
dotum, » in quibus scientia legis et san- eo, qui omnibus continuo fuit manife-
ctitas del)uit esse ordinis, « ct senioribus stus? Et ad hoc dicit Hieronymus, quod
populi, n in quibus debuit esse consilium putabat signa, quse fecerat Salvator, rna-
agendorum in humanis. Et hsec omnia gicis esse facta artibus. Et quia in monte
perversa factasunt: quia, Proverb. xxix, audierat transfiguratum, limebat ne aliam
24, dicitur Qui cum furc participat,
: faciem sibi sumeret, et sic evaderet ina-
odit (mimam suam. Jam autem partici- nus capientium, si palam ut persecutor
pabant cum Juda, dc quo dicitur, Joan. accessisset.
XII, () Quia fur erat et loculos habens,
: « Dedit eis signum » suse proditioni
' Cf. IV Reg. VI, 14. 2 Ct'. I Heg. XXIV, 'i.
12
178 D. ALB. MAG. 0111). PR/ED.
congruuin, sed homicidio valde inconso- 8 : Esl umicus secundum tempus, et non
num. Psal. lxxui, 4 : Posuerimt signa permanebit in die tribulationis.
sua, signa. II ad Thessal. ii, 9 : Cujits
est advenlus secundurn operationeni Sa- « Ad quid venisti ? »
tanse, inomnivirtule, etsignis, et prodi-

giis mendacibus. Hoc est, de statu Apostoli in quam vi-
lem foveam proditoris cecidisti ? Isa.
« Quemcumqiie osculalus fuero, ipse XIV, 12 : Quomodo cecidisti de ccelo, Lu-
est. » cifer, qui rnane oriebaris ? corruisti in
terram. Ezechiel. xxviii, 1(> : Ejeci te
Sicut agnusa lupo osculatur. Proverb. de monte JJei..., demedio lapidum igni-
xxvu, 6 : Meliora sunt vulnera diligen- torum.
tis, quam fraudulenta oscula odientis.
« Tenete eum. Marcus, xiv, 44, ad- » « Tunc accesserunt, et manus in-
dit : Et ducite caute. Quasi dicat De :
jecerunt in Jesum, et tenuerunt eum. «
manibus non dimittite, ne transfiguratus
evadat. Hic post perfectam traditionem tangi-
tur captivitas sive comprehonsio Domini,
« Et confesiim accedens. » quae terminatur ad illusionem, sicut ante
dictum est. Habet autem partes duas :
Ecce signi oxhibitio. « Ad Jesum, comprchensionem videlicet, ettractionem

dixit : Ave, Rabbi. » Falsa salutatio per in captivitalem, ibi, y. 57 : « At illi te-
ave, quod vae mortis ministrat et procu- nentes Jesum, etc. » Coraprehensio tollit
rat.Jerem. ix, 8 Ore suo pacem cum : agendi iibertatem : compeUit ad

tractio
amico suo loquifnr, et occulte ponit ei sustinentiae difficultatem. Compreheusio
insidias. (M-i-o sua solvit in nobis difiicullatem ad
« Et osculatus est eum. » II Reg. xx, bene opcrandum : el tractio sua redimit
9 et 10, dixit .Toab Amasai : Salve, nii iaclinationem ad malum, qua trahimur
frater. Et tenuit manu dextera mentiim ex lege membrorum. Haec autem duo
Amasse, quasi osculans eum..., et per- tangunlur, adRoman. vii, 18 et 19 Per- :
cussit eum in Latere, et occidit eum. ficere bonum non invenio. Non enim quod
Proverb. xi, 9 : Qui despicit amicum volo bonum, hoc facio : sed quod nolo
suum, indigens corde est. nialum, hoc ago.
« Dixitque illi Jesus. » Patientiam Prima adhuc dividitur in duo : in com-
opponens contra omnia illata mala. Ja- preliensionem, et in auxiliantium destitu-
cob. I, t : Patientia opus perfectum lia- tionem, ibi, in medio y. .'3G : « Tunc dis-
bet, ut sitis perfecti et integri, in nullo cipuli, relicto eo, etc. »
deficientes. Adhuc prior dividitur secundum ea
quae circumstant comprehensionem, quae
« Araice. » sunt quatuor: quoruin primum est, quod
comprehenditur ut infirmus secundum :
Ex cuim amicitia salva

parte C.hristi autem est, quod ostenditur comprehcnsio
fuit quia l)onum pro mah) reddi(Ht,
: non esse infirmitatis, sed dispensationis
quod est amicorum. Sed quia amicitia discipulis : in tcrtio, ostendilur volunta-
inter duos est, et Judas egil iiiimicitias, ria esse comprehensio turbis : in quarto
ideo dicit Glossa, quod est ironia. Supra, autem oslenditur esse praeordinata consi-
XXII, 12 Amice, quomodo liuc inlrasti
; lio Patris, quod expressum est in Scrip-
)wn habens vestem nuptialem, lioc est, turis : et istae partes palent in littera.
amici liabilum, sed pi'oditoris ? Eccli. vi. lu piima, qua osleuditur inlirmitas
:
IN i:VANC;. MATTILEI, XXVI-ol, 52. 179
comprohensi, tanguiilnr Ires aclus nialo- cumin tentationibus incis. Joan. xv, 27 :
rum unus cst pi-icsumptuususacccssus

: Ab initio mccum estis.
secundus csl violenlus ca[)lus sai rilegu' « Ejctcndens manum, » ut fortiorem
manus : et tei'tius csl [)crtinacis nialilia' daret ictum. Isa. v, 2.') : i\on est aversus
tenlus. /urorejus, scd adhuc manus ejuscxlenta
Dicit igilur : « Taiic acccs.seruiil., » Exemit (jladium, » codem zelo quo
<(
signo accepto. I^ccli. i, iO : Acccssisli dixerat Tecum paratus sum et in carce-

:
rnaligne ad Duniinuin, ct cor tuuni plc- rem et iii mortcm ire '. Forte putabat sc
num estdolo. Isa. lvu, 3 : Acccdite liuc, ila debcre faccre : quia, Luc. xxu, 30,
filii auguratricis, semen adultcri, ct jor- dicitur : Qui non habet, vendat tunicam
nicarise. Exod. xix, \'-\ : Si bestia tetige- suain, et einat yladiiiin. LJnde etiani
rit monlem, lapidabilur. liestia (quasi ibi dicitur, quod dixerunt,>y. il) et .jI :
vaslia dicta) homicidiie sunl. Domine, si perculimus in (jladio ? Et

« Etmanus » sacrilegas « injeceruntin Jesus dixit : Sinitc usr/ue huc, Iu3C est,
Jesum. » Job, xvi, 1 2 : Conclusit nie Deus permittile cos captivarc me. Sed inter
apud iniquum, et manibus iinpiorum me loquendum, antcquamPetrus hocintelli-
tradidit. geret, fervore succensus dedit ictum.
« Et tenuerunt eum : » perlinaci mali- Et /)ercutiens servum princi/)is sa-
«
tia « tenuerunt » tenentem omnia. Tliren. cerdotum, » co quod ille iôtestatc do-
IV, 20 : Ante faciem nostram Christus mini sui accepta, videbatur esse caput
Dominus captus cst in pcccatis nostris : cohortis, et cogitabat Petrus, quod ilio
cui diximus : In umhra tua vivemus in interfccto, alii confusi fugerent : et volens
(/entibus. vibrare gladium in ccrebrum ejus, decli-
nato capite ad latus, « am/mtavit auri-
culam ejus dexteram. » Et Lucas addit,
« Etecce unus ex his qui erant cum quod Jcsus tangens auriculam sanavit
Jesu, extendens manum, exemit gla- eum 2
: ut probaret illud Psalrai cxix, 7 :
dium suum, et percutiens seivum prin- Cum pacem, eram paci-

his qui oderunt
cipis sacerdotum, amputavit auricu- ficus : cuin loquebar illis, impiKjnabant
lam ejus. »
me yratis.
Hic ostendilur liajc comprehensio non

Tunc ait illi Jesus Converte gla-
« :
esse infirmitatis, sed dispensationis : ct 5«

dium tuum in locum suum omnes :
in hac dicuntur quatuor. Llnum el pri-

mum paratum auxilium, quod Pctrus ex-
enim qui acceperint gladium gladio
hibuit : secundum, repressio zeli auxi- peribunt. »
liantis : tertium est ratio i"epressionis : et
quartum, ostensio dispcnsationis. Ilic tangitur coinpressio expetentis vin-

De primo ergo dicit : « Et eccc unus, » dictam duobus modis: primo, per inhibi-
inter tot discipulos, et est illc, qui fer- tionem secundo, pcrpoena? comminatio-
:
vore se omnibus praetulit. Unde, Juan. nem.

xvHi, 10 : Simon Petrus luibens (jla- De primo dicit « Converte gladium :
dium, eduxit cum, et percussil ponti/i- tuum in locum suum. » Cesset vindicta,
cis servum, etc. exhibealur patientia. Supra, v, 30 Si :
« Ex his cjui erant cuin Jc.su. » Luc. quis tr percusserit in dexteram maxil-
xxii, 28 : Yos estis c/ui permansistis me- laintuam, pnebe illi et alteram. II Wag.
* Luc. XXII, 33. ^ Luc. XXIV. 51.

:
480 D. ALB. MAG. OKD. mJEY).
XIX, 22 : Quid mihi cl vobis, filii Sar- portat princeps : vindex in irain est ei
viiB ? ciir Sa-

efficimini mi/ii hodie iii qui malum Machab. xv, 10 Ac-
agit. II :
tan ? an ignoro me hodie factum regem cipe sanctum gladiuni munus a Deo, in
super Israel ? quo dejicies adversarios populi mei Is-

Sed hic objicilur quia dicit Beda, :
rael. Sed quia Petrus fuit sacerdos, et
quod non sunt immunes a scelere, qui passio fuit dispensatoria, ideo est prohi-
permiserunt Christum occidere, cum po- bitus. Ad Titum, i, 7 : Oportet Episco-
tuerint prohibere. Hoc igitur defendens pum sirie crimine esse, no7i violentum ',
Petrus, non videtur esse prohibendus. Et non percussorem.

dicendum, quod injuria potest repelli « Gladio peribit : » materiali et spiri-
pluribus modis. Aut enim repellitur per excommunicatio: quia rea-
tuali, qui est
impedimentum aliquod, sicut, Act. xxui, tum interius incurrit^ qui gladium non
10, fecit Paulus, quando fecit prsemuniri juris ordinc suscipit. Job, xix, 29 : Fu-
Prsesidem, ut custodiretur a mililibus, gite a facie gladii, quoniam ultor ini-
ne interficerctur : et sicut aliquis tenct quitatum gladius est. Apocal. i, 16 De :
manum alicujus, ne la-dat : vel etiam ore ejus gladius ex utraque parte acutus
totum insanientem, ne Isedat ethoc cui- :

exibut. Psal. vii, 13: Gladium suum vi-
libet tam clerico quam laico concedilur. bravit, arcum suum tetendit, et paravit
Potest etiam repelli injuria propulsando illum.
eam : et hoc dupliciter : aut cnim fit vi

privata, aut publica. Si vi privata : aut
cum armis, vel sine armis. Sine armis « An putas quia non possum rogare
aut zelo dcfensionis, aut vindictai. Et
Patrem meum, et exhibebit mihi mo-
zelo defensionis sine armis impugnatio-
do plus quam duodecim legiones An-
nis, etiam cum armis defensionis omni-
bus licet tam clericis quam laicis. Si au- gelorum ?
tem publica et cum armis impugnationis, Quomodo ergo implebuntur Scriptu-

non licet clericis, sed permittitur kiicis, ra3, quia sic oportet fieri ? »
flagrante injuria statim cum moderamine

inculpataj tutelse. Sed si intervallum sit Hic ostendit discipulo, qui caput est
inter injuriam illatam et defensionem, ahorum, quod dispensative patitur, et non
non permittitur nisi per eum qui judex ex infirmitate. Propter quod etiam, Su-
est^ et ordinariam habet ullionis pote- pra, XVI, 23, dixit Vade post me, Sa- :
statem : ille enim justa bella moverepot- taua quia non sapis ea quae Dei sunt.
:
cst contra injuriam facientes. Et dicit sic : « An putas. » Quasi di-

cat : Mirum est, si hoc putas, tot signis
« Omnis enim qui gladium accepe- potentiam meam expertus.
rit. » «Quia non possum rogare Patrem

meum, » de quo, Joan. xi, 42, dixi Quia :
Comminatio est, per quam reprimit semper me audis : « et exhibebit mihi mo-
Petrum. Est autem accipere invectus ad do, » in hac necessitate, x< plus quam
capientem : gladium acci-
et intelligitur duodccim legiones Atigelorum : » quo-
pere propria spontc, capiens gladium ad niam scriptum est - Quoniam Angelis :
expetendam ultionem si enim datur : suis mandavit de te, etc. Qui enim hoc
ordinarie sibi gladius, tunc exercet com- feci servis, IV Reg. vi, 17 Ecce mons :
missum, et non accipit usurpatum. Ad plenus equorum, et curruum igneorum

Roman. xni, 4 : Non sine causa gladium in circuitu Elisei : inulto magissi vellem,
' VulguLa luilirl, )wn cinulcnluin. MSul. \c, 11.
I
,
IN KVANfi. MATT[LEI, XXVI-:)3, U, 5:;. 181
facerem lioc luilii Magistro et J)omino. preliensionis modeske de inutilitate ar-

Quasi (licat: Quid niilii prodest defeusio morum contra iiinocenlem non se dc-
et
Apostolorum, qui possuni habere duode- fendentem : secundo, dicit innuendo quod
cim legioues Angelorum, in quibus sunt cum tempus suum nondum advenerat,
septuagiutaduoniilliaAngelorum,sexmiI- eum tenere non poluerunt cum autem :
libus pro legioneuna computatis? El hi teinpus prsefinitum venit, sine armis po-
sunt innumeri Angeli qui per tolum mun- tuerunt tcmuisse.
dum pra^sunt septuaginta duabus linguis Et lioc est : « In illa hora, » cum de-
hominum et post Resurreclionem cum
; fensionem respuit, « dixit Jesus turbis. »
Tito et Vespasiano venientes, perdide- Joan. vii, 49 : Turba hsec, qux non no-
runt homicidas illos : do quibus, Supra, vit legein, maledicti sunt.
XXII, 7 : Missis exercitibus suis, perdidil « Tamquam ad latronem » nocentem,
homicidas illos, et civitatein illorum suc- et se defendentem, « existis cum gladiis
cendit. et fustibus, » qu» arma sunt expugnatio-
nis, « comprehendere me, » qui licet sim
« Quomodo ergo implebuntur Scrip- similis peccatori, non sum latro : sed
turae ? » propter verba labiorum Patris, custodivi
vias latronis, cauterium habens circum-
Ecce ostendit praiordinationem. Act. iii, cisionis, et possibililatem primi latronis,
18: Deus, quse prsenuntiavit per os om- qui similitudincm Dei furari voluit, et
nium prophetarum, pati Christum suum per rapinam voluit Deo osse sequalis :
sic implevit. ego autem cum in forma Dei sim, non

« Quia sic oportet fieri. » Si enim, ul rapinam arbilror me esse ffiqualem Deo \
Gassiodorus dicit, Prophetia est divina « Quoiidie, » hoc est, s.-epe his diebus :
inspiratio rerum eventus immobili veri- et tangit hic quatuor, qua? debet habere
tate denuntians, tunc oportet fieri ne- Doctor, scilicetprsedicationis instantiam,
cessilate ordinis, quamvis non sit ibi rei cum dicit : « Quotidie. » II ad Timoth.
ordinatae Quamvis enim de
necessitas. IV, 2 : Itista opportune, importune: ar-
potentia absoluta fuerit alius modus pos- gue, obsecra, increpa, in omni patientia
sibilis nostree liberationis, tamen de po- et doctritia.
tentia ordinata, et prsenunliata, non fuit Secun6!«m esf, quod quserataudientes :
alius possibilis. Luc. xxiv, 25. 26:^ et hoc notat, cum dicit : « Apud tws. »
stulti, ct tardi wrde ad credendum in Supra, IX, 35 : Circuibat Jesus omncs ci-
omnibus quse locuti sunt Proplietfe! Non- vitates, et castella, docens iii sgnagogis
ne hsec oportuit pati Clwistum, et ita in-
eorum, et prsedicans Evangelium regni.
trare in gloriam suam ? Tertium est quies, quod notat, cum
subdit: « Sedebam. » Psal. cvi, 32: In
cathedra seniorum laudent eum.
« In illa hora dixit Jesus turbis : Quartum est locus publicus, cum di-
Tamquam ad latronem existis cum cit: «In templo. » Joan. xviii, 20 Ego :
semper dociii in sgnagoga, et in templo,

gladiis et fnstibuscomprehendere me:
quo omnes Judsei conveniunt.
quotidie apud vos sedebam docens in
« Et non me tenuistis, » quia tempus
templo, et non me tenuistis. » meum nondum venerat. Quasi dicat : Sic
nec modo teneretis nisi vellem. Psal.

Ostendit hic turbis, quod voluntarie Liii, 8 : Voluntarie sacrificabo tibi. Psal.
se obtuHt : et dicit duo. Primum est re- XXXIX, 8, 9 : In capite tibri scriptum est
» Cf. ad Philip. ii, 6.

182 D. ALB. MAG. ORD. PRJ5D.
de me, ul facerem volunlatem tuam. lum, » ductu tractionis, ad Caipham. »

«
Deus meus, volui, etc. 1Parahp. xxm, 5 et seq., legitur, quod

David volens ampliare cultum Domini,
instituit viginti quatuor summos sacer-
50 « Hoc autem totam factum est, ut dotes. Qui ordo tamen postea in capti-
adimplerentur ScripturcT propheta- vitate babylonica corruptus est, sed rein-
rum. M tegratus ab Esdra. Quod sacerdotium

Herodessub Romanis imperans vendidit,
Hic ostenditur passio essc a Spiritu et quaestum suum fecit et emerunt ip- :
sancto praeordinata. sum Annas et Caiphas, et per vices anni

Et hoc quod dicit « Hoc autem
est, : instabant. Tunc autem administrabat
totum^ » quod dictum est de traditione Caiphas et hoc est, quod dicit
: :
et comprehensione, « factum est, » in « Principein sacerdotmn. » Joan. xi,
expletione operis, « ut » consecutionem 49 : Uwius ex Caiphas nomine,

ipsis,
notat, non causam, « adimplerentur , » cum esset Pontifex anni ilUus. Sed con-
supcrimplerentur, « ScripturiB propheta- tra, Adduxerunt eum
Joan. xvni, 13 :
rum. » EccH. xxxvi, 18 Da mercedem, : ad Annam primum. Dicendum, quod

Domine, sustinentibus te, ut prophetie primum ad Annam duxerunt, sed non
tui fideles inveniantur. Psal. l, 6 Ju- : ut audiretur, sed ut in Isetitiam et deri-
stificeris in sermonibus tuis, et vincas sum ibi ostenderetur : sed ad Caipham
cum judicaris. ducilur, ut audiatur in judicio, et accu-
sationes ejus ibi ordinentur.
« Tanc discipuli omnes, relicto eo, « l'bi » omnes « Scribse, » qui littera-
fugerunt. » turse calumnias invenire scirent. Luc.

XI, 52 Vds vobis legisperitis, quia tuli-
:
HIc auxilii tangitur destitutio : quia si stis claveni scientix : et Pharisaei, qui
aUquis auxiliari dehuit, discipuli debuis- simulata sanctitate accusationes zelo ju-
sent : et in littera patet, Job, xix, 13 et stitise factas esse probarent. Supra, vi,
14 : Noti mei quasi alleni recesserunt a IG : Exlerminant facies suas.
^"^^''^liguerunt me propinqui mei. « Et seniores, » qui longa experientia
\"^h,nuit me virtus malitiae multa objicere scirent, et re-
PsaL xxxvii, 11 Derti,.^,. '. .,,..
:
'^'ônsis obviare. Jerem. iv, 22: Sapientes

mea : et lumen oculorum meorum, hoo autem face-
7unt, ut facianl mdiz, hz^.t
est, Apostoli, etipsum non est mecum.
re nescierunt. Omnes isti « convene-
rant. » Act. iv, 27 et 28 : Convenerunt
At tenentes Jesum, duxerunt in civitate ista adversus sanctum puerum

&7 « illi
ad Gaipbam, principem sacerdotum, tuum Jesum..., facere quse manus tua et

consilium tuum decreverunt fieri. Psal.
ubi Scribai et seniores convenerant. »
11, 2 : Convenerunt in unum adversus
Hictangitur quahter tractus est Domi- Dominum, etc.
nus a ministris sceleris ad hujus sceleris

auctores et ordinalores.'Et tanguntur hic
duo, scilicet qualiter Irahebatur : etqua- « Petrus autem sequebatur eum a j^%
omni solatio prsesidii destiluebatur,
liter longe, usque in atrium principis sa-
Petrus aulein sequehatur.
58 « »
ibi, f.
cerdotum? Et ingressus intro, sedebat
:
Dicit igitur: « At illi, » sceleris mini-

cum ministris, ut videret finem. »
,j
stri, « tenentes Jesum, » qui tamen om-
nia tenebat. Ad Hebr. i, 3 :Portans om-
His tangitur destitulio solatii Petrus
nia verho virtutis suae. « Duxerunl il- :
IN EVANf}. iMATTII 1:1 , .\XVI-:i8, 59, 00. 183
onini, qui so promiserat socium esse tri- « Ppincipes autora sacerdotum, ot S9

bulationis, jam non cum ipso in carcc- omne concilium quccrebant falsum
reni vadit, sod longe scquilur. testiraonium contra Jesum, ut oum
El dicit hic quatuor per ordinem :
morti traderent.
Petrus milem se(iuebatur, » hoc esl,
Et non invenerunt, cum mulli falsi 60
non obhtus charilalis pristince. Daniel.
lu, 41 : Ser/uimur te in loto cordc, ct testes accessissent. »
timemus te. .loan. xni, :}() : Quo ego vudo,

no)i potes me modo sequi, hoc est, con- Jlic tangitur do condomnationo facta
sequi : sequeris autem postea. per linguas etconsilium .ludaeorum. Sunt
« A Iniuje. » Hoc esttimoris, et hoc est autem in hoc duo principaliter inducta,
secundum. quse Christum multuin afllixerunt quo- :
Sed quomodo dicitur secjui, cum anto rum unum est falsi criminis impositio
dictum sit, quod discipuli omnes relicto pcr inimicum socundum est veritatis
:
eo fugerunt ? Sed dicendum, quod pri- negatio per eumqui prsecipuus erat inter
mo fugerunt, sed postea occulte rever- amicos. Et haec patont in littora.
tentes,sequohantur duo, Petrus et disci- In prima parte tria sunt per ordinem,
pulus alius, qui erat amictus sindone su- vidolicet accusalio, condomnatio, et illu-
per nudo '. Oui erat notus Pontifici^ sio.
sicut narrat .loannes, xviii, !'). In accusaliono dupliciter procedunt :
« Usque ad atrium principis sacerdo- prn'ordinatur onim accusatio cx tosti-
tum : » exterius in curiam, quia ibi erat monio aliorum : ot subjungitur accusalio
multitudo ministrorum qui adduxei'an1 ex confessione proj)ria.
.lesum. Principes autem jam inlra se in Item, testimonium alionum duplex
domum receperant vinctum Jesum. inducilur ; falsuin videlicet, ot verum,
sod falso intcnortu inductum. Et hsec
« Et ingressus intro. » omnia por ordiiiom patentin littera.
In primo falso testimonio quatuor di-

Hoc sig^niticabat desiderium Petri. In- cuntur, videlicet tostantium instantia,
gressus autem fuit per discipulum qui erat tostimoniifalsitatisinsuflicientia : testan-
notus Pontifici. « Sedcbat cuni mini- tiuni malitia : ot ad invcniendum etiam

stris, » exspectans, a ut viderct finem » falsum tostimoniuin impotentia.
eorum qu?e fiebant circa Jesum. l)o primo dicit : « Principes autem
Sed quseritur, cum iste percusserit au- saccrdotum, » sicut auctores, « et omne
riculam servi Pontificis, qualiter audel)at concilium, » sicut consentiens neci.
sequi ? Dicendnm, quod in tonel»ris por- Eccli. xvi, 7 : f}} si/nagoga peccan-
cussit, et ideo notus non luit : multis lium ejcardebil i(/)iis, el i)i (jenle i)2cre-
enim ibi adstanlibus nesciverunt qui dibili c.rardescrt ira. Isa. 1, 13 : I)iic/ui
ictum doderat : et ideo supra, y. 51, s//)il caUus veslri. (jones. xlix, C» : hi
Evangelista dixit Unus ex his qui erant
: ((Btu il/ortim )iO)i sil jloria mca.
cum .Jesu. VA quod Joannes, xviii. 10. « Qwocbanl. » hxce instantia Psal.
dicit : Simon erqo Pctrus liabens f/la- XXXVII, 13 : Qui i)u/uirebant mala mihi,
dius hoc scivit famiiiaritei", quia som-
: loculi s/tnl va))itates. « Falsu/n testimo-
per proximi esse consueverunt Joannos )iiui)i, » quia defecit eis veritas. Job,
et Potrus et ideo Joannes hoc vidit, sod
: XVI, 18: IJcFX passus sum absqz/e iniqui-
alii non vidorunt. lale incmus mcse, cum haberem mundas
ad Deum preces. Job, xvi, 9 : Suscitatur
' Marc. XIV, 51 et o2.

:
184 D. ALB. PRMJ). MAG. ORD.

falsiloquus adversus faciem meam con- « Et dixerunt ^ : Hic dixit : Possum
tradicens mihi. destruere templum Dei, et post tri-
« Ul eum morli traderent. » Ecce ma- duum reaedificare illud. »
litia. Ostondunl se esse genimina vipera-
rum : sic enim falso lestimonio bonum
civem Na])oth interfecerunt patres eo- floc non dixit Dominus, sed sic,
rum '. Joan. n, 19 : Solvite templum Jioc, elc.
Sed isti videntes, quod facilius erat de-
« Et non invenerunt, » struere quam construere : et audientes,

quod post triduum excitaret, arguebant
Quia honestas fanice falsitatem menti- quod etiani in triduo destrueret. Et iioc
tam exclusit. dixit Dominus prsedicens sacramentum
« Cum multi falsitestes accessissent. » Passionis suse, et pra;dicens Resurrectio-
Multi enim laboraverunt. Psal. Lxni, 7 : nem : unde, ibidem, Joan. n, 21 additur ,
Defecerunt scrutantes scrutinio. Jerem. Ille autem dicebat de templo corporis

n, 5 Quid invenerunt patres vestri in
:
sui.
me iniquitatis, quia ambulaverunt post

vanitatem, et vani facti sunt ? Unde de
taHbus, Daniel. xni, "35 : Recte mentitus « Et surgens princeps sacerdotum %t
es in caput tuum. Nihil respondes ad ea quee
ait illi : isti
adversum te testificantur ?
Jesus autem tacebat. » 63

Ql « Novissime autem venerunt duo
falsi testes,
Tncipit exigere propriam confessionem,
Et dixerunt : Hic dicit : Possum de-
ut accuset ex ipsa : et dicuntur hictria.
struere templum Dei, et post triduum Primo enim in furorem captus exigit ob-
reaedificare illud. » jectorum responsionem : secundo, adju-
rans exigit confessionem : terlio, ex con-
Hic tangiturverum perverso intellectu fessione format accusationis condemna-
acceptum. tionem. Et haic patent in littera.
IJnde dicit : « Novissime, quando» Dicit ergo Et surgens princeps sa-

: «
jam omnes defecerant, « venerunt duo cerdotum, » quia motu corporis indicabat
falsi testes. » h^xod. xx, 16 : Non loque- insaniam mentis de lioc, quod conve-
ris contra pro.rimum tuum falsum testi- niens testimonium contra Dominum non
monium. Ouia vero sciverunt, quod lex inveniebatur, ita avidus fuit mortis ejus.
dicit, Deuter. xix, lo : Non stabit uniis Proverb. i, 16 : Pedes illorum ad ma-
testis contra aliquem..., sed in ore duo- lum currunt, et festinant ut effundant
rum, vel triuni testium stabit omne ver- sanguinem. Impii quasi
Tsa. Lvn, 20 :
^?/m .' ideo jungunt se duo falsi testes, mare fervens, quod quiescere non potest.
quia falso intellectu quod vere dictum « Dixit ilii, » insidiose. Eccli. xi, 33 :
erat, acceperunt. Job, x, 17 : Instauras Bona mala convertens insidiatur, et

in
iestes tuos contra m.e, et multiplicas iram in electis imponet maculam. Psal. x se-
tuam adversum me. Jerem. xn, 8 : Fa- cundiim TJebrfeos, 9 : Insidiatur quasi
cta est milii haereditas meu quasi leo in leo in spelunca sua : insidiatur ut rapiat
silva : dedit conlra me vocem. pauperem.
^ Cf. III Reg. XXI, 13. diehm excitaho illuiL

2 Juaii. ]i, 19 : Solrile templum hoc, rt in tribus
IN I^^VAN^;. MA TTH/El, XXVI-(13. 61, (io, (Ui. 185
« Niliil fcspondes ad ea quse isli » lal- « Filius Dci » vivi (juoad d(;ilatem. Hoc
si lostes « adversuni lc teslificanluv ? » Maitha simpliciter confessa est, Joan. xi,
Ipse polius pririceps respondere debuil, 27 : Kgo credidi, qui<i tu cs Ckrislus
el fiilsos testes exurninare, (^t dijudicare, Filius Dci vivi, qui in hunc mundum
et facere eis sicut male eêrunt contra venisti. Sed isto quaerit insidiose.
innocenteni : sicut fecil Daniel, xiu, ')l
et seq. Iloc enim erat officii sui. Pro- « Dicit illi Jesus : Tu dixisti. »
verl). XIX, !l : Falsus tcstis non cril ini-
pnnilus. Joan. xviu, 37 : Ego in hoc natus

sum, ut teslimonium perhibeam veritati.
« Jesus autem tacebat. » Et caute dicit Tu dixisti, » quia et si : <(
non affirmando, tamen quserendo dixit.

Proverb. xxiii, 9 : In auribus insi- Joan. vui, 23 : Tu quis es ? Et respon-
pientium ne loquaris, quia dcspicicnt dit : Principium qui ct loquor vobis.
doctrinam cloquii tui. Isa. liii, 7 : Quasi Joan. v, 18, propterea persequebantur
agnus coram tondcntc sc obmutescct et , eum Jud.'ei, non solum quia frangebat
non aperict os suum, Psal. xxxvii, 15 : sabbatum, sed quia se dixit Fihum Dei,
Factus sum sicut homo non audiens, ct a^qualem se faciens Deo.
non liabens in ore suo redargutioncs. (c Vcrumtamcn dico vobis, » licel mo-
do absconditus sit vultus meus, et de-
speclus -. « Amodo, » post Passionem in
« Et prinoeps sacerdotum ait illi :
secundo adventu, Filium ho- '( videbilis
Adjuro te per Deum vivum, ut dicas minis. » Joan. v, 22 Pater non judicat :
nobis si tu es Ghristus, Filius Dei. quemquamy sed omne judicium dedit

Filio. « Sedcntem, » regnantem, « a
Dicit illi Jesus : Tu dixisti : verum-
dextris virtutis Dei, » in potioribus bo-
tamen dico vobis, amodo videbitis Fi-
nis. Psal. cix, 1 Dixit Dominus, etc. :
lium hominis sedentem a dextris vir- Act. VII, l)ij : Video coelos apertos, et Fi-
tutis Dei, et venientem in nubibus liutn Iwminis stantem a dextris Dei.
COBli. )) Apocal. Ecce venit cum nubibus, et
I, 7 :
vidcbit cum omnis oculus, et qui eum

Et hoc est secundum. « Adjuro te per pupugcrunt. Et venientcm in nubibus ((
Deum vivum, » in comparatione idolo- cacli. » Eccc cum nubi-

Daniel. vii, 13 :
rum, de quibus dicitur : Ncque enim cst bus coeliquasi Filius hominis veniebat. »
ipsorum *. Interrogat au-
spiritus in ore
tem primum, antequam in vituperia illu-
sionum prorumpat, ut conformet se sa- « Tunc prineeps sacerdotum scidit 65
pienti. EccH. xi, 7 Priusquam
: interro-
vestimenta sua, dicens : Blasphema-
ges, nc vifupercs quemquam.
vit : quid adhuc egemus testibus ?
(( 67 dicas nobis, » Joan. i, 22 : Quid
dicis dc tc ipso ? Quasi dicat : Audisti
Ecce nunc audistis blasphemiam :
quid alii de te dicunt : et voluit aUos Quid vobis videtur ? At illi respon- 06
primo proponere, ut ex dicto illorum dentes dixerunt : Reus est mortis. »
irritaretur, et sic provocatus mala dice-
ret. Iloc est tertium. Et dicuntur in eo
« Si tucs Christus, » Messias in lege quatuor : primum est signum detestatio-
promissus, et hoc quoad humanitatem. nis dicti Salvatoris : secundum, senten-
Psal. cxxxiv, 1" - Cf. Isa. Liii, 3.

:
tia PontiHcis de crimine imposito Salva- judicastis, 7iec custodisiis legem justiiice,
tori : tertium est inquisitio sententise neque secundum voluniatem Dei ambu-
condemnationis quartum est senten- : el lastis. Exterius tamen volebant se con-
tia consilii communis. formare Qui blas-

legi, Levit. xxiv, 16 :
Dicit igitur « Tunc, » hoc audito, : phemaverit nomen Domini.^ morte mo-
« princeps sacerdotum. » Sophon. iii, riatur.
4 Sacerdoies ejus polluerunt sanctum.

:
« Scidit vestimenta sua, » quasi volens
ostendere detestationem blasphemise. « Tunc exspuerunt in faciem ejus. » 6S

Sicut Ezechias audiens J)hisphemiam
Rapsacis scidit vestimenta sua exsiliens Ilic tangitur illusio, quae conficitur ex
de solio ', et tamen iste libenler audivit. tribus : ex illusione vilitatis immunditiae,
« Dicens : Blaspliemavii, » in hoc et ex afflictione verborum exprobratse
quod se Filium Dei fecit. Joan. x, 33 blasphemiffi, et ex irrisione tamquam
et seq. : De bono opere non lapidamus ie, prolatse stultitise.
sed de blasphemia quia iu homo : et De primo dicit : « Tunc exspueruni in
cum sis, facis teipsum Deum. Sed ad hoc faciem ejus, » tamquam os illud con-
respondet Salvator : Si illos dixit Deos, spuentes, quod immuriditia bhisphemioe
ad quos sermo Dei facius non pot-

est, ei se polluit. Lsa. l, 6 : Faciem meam non
esi solvi Scripiura, ciuem Pater sancti- averti ab increpantibus et conspueniibus
ficamt, ei misil iii mundum, vos dicitis in me. Job, xxx, 10 : Faciem meam con-
Quia blasphemas, quia dixi : Filius spuere no?i verentur.

Dei sum.
« Quid adhucegemus testibus ? »

« Et colaphis eum Ccficiderunt : alii
Quasi dicat : Frustra biboramus. autem palmas in faciem ejus dederunt,

« Ecce nunc audistis blasphemdam » qua Dicentes : Prophetiza nobis, Ghriste :
sibi attribuit divinitateni. Job, xv, 5 ot

quis est qui te percussit ?»
6 :
fuum, ei imi-
Docuii iniquitas tua os
ta7'is linguam blasphemaniium. Con-
demnabii ie os iuum, et non ego. Tangit afflictionem duplicem : cola
phos in coUo, quo Adam gluttivit veti-
« Quid vobis videtur ? » tum pomum : alapas in maxilla, qua

masticavit.
QucErit judicium ab his qui sitiunt san- Dicit igitur : « Et colaphis cum cseci-
guinem ipsius, quos scivit cilo (hituros derunt » Isa. l, 6 Corpus meum dcdi
:
mortis sententiam. Exod. xxiii, 7: In- percutientibus, et genas nieas vellenti-

nocentem et jusLum non inierficies ^. bus.
Exod. xxiii, 2 : In judicio uon plurimo- « Alii autem palmas, » extensas, « in
rum acquiesces scnleniise, ut a vero de- faciem ejus dederunt » percutientes ma- ,
vies. xillas ejus. Thren. m. 30 Dabit percu- :
« At illi rcspondmies dixerunt : Reus tienti se maxillam, saturabitur oppro-

estmortis. » Sapient, ii, 21 : flcec cogi- 6;77.9. .lob, XVI, 11 Exprobranles percus- :
taverunt et erraverunt : exccecavit enim serunt maxillam meam. Mich. v, In I :
illos maliiia eorum. Sapienl. vi, .5 :

virga percutient maxillam judicis fsracl.
Cum esseiis mitiislri rcgni illius, uon recie Proverb. xvii, 26 No)i esi bomnn dam- :
* Cf. Isa. xxxvii, \. Cf. Daniel. xin, 53-

.
IN EVANG. MATTJ{/Er, XXVI-()8, (.9, 70. 187
num hiferre justo, iirc percutere princi- impatiens, nec valens in donw consistere
jicm qui recta judical. pedibiis siiis.
« Una ancilla. » Provcrb. xxx, 21 et

« Dicentes, » seq. : movetur terra, ct quarlum
Per tria
non potest sustinere : per servum, cum
Trridendo. regnaverit : pcr stultum, cum saturatus
fuerit cibo : per odiosam muliercm., cum
« Prophetiza nobis, Ghriste. » in matrimonio fuerit assumpla, et per
ancillam, cum fuerit Jiiercs dominie suae.
Luc. xxui, 6i, dicitur, quod volaverunt Potuit esso, quod in templo viderat Pe-
facicm ejus. trum Sciepe cum Domino : et ideo discre-
« Quis cst qui te percussit ? » Jerem. vit eum inter alios.

XX, 7 : sum
derisum tota die
Factus in : Ad cxaggerationem autem timiditatis
omnes suhsannant me. Thrcn. iii, G3 : Potri tria concurrunt : quod una fuit,
Ego sum psalmusêorum. Job, xn, 4 et o : quia muhiludo plus timetur et sexus :
Deridetur justi simplicitas. Lampas con- fconiineus, qui minus timetur et condi- :
temptaapud cogitationes divitum, paratio, quia ancilla minus timotur quam do-
ta ad tempus statutum. mina. Levit. xxvi, 30 : Terrebit eos soni-

tus folii volantis. Psal. xiii, o : Trepida-
vcrunt timorc, ubi non erat timor. Causa
« Petrus vero sedebat foris in atrio :
autem erat, quiaspiritum ad rolmr adhuc
et accessitad eum unaancilla, dicens : nondum accoperat. Luc. xxiv, 49 : Se-
Et tu cum Jesu Gnlileeo eras. » dete in civitale, quoadnsquc induamini
virtute ex alto. Et verificatum est in Pe-
Hic ponitur secundum, inquo tangitur tro, quod dixit sibi Christus, Supra, y. iJ :
defectus veritatis : qui in tantum affhxit Spirilus quidem promptus cst, caro au-
Cliristum, quod fecit eum respicere Pe- tem infirma. Ex promptitudine enim
trum. Et tangunlur duo, negatio videh- spiritus processit, quod supra dixit Te- :
cet, et poenltentia, ibi, t. 75 :« Et recor- cum paratus sum et in carcerem, el in

datus est Petrus. » mortem ire ex infirmitate autem car-
'
:
Adhuc autem nogatio hic inducitur nis, quod negavit advocem uniusancillai
triplex, et secundum hoc patet divisio. dicentis :
In prima tanguntur tria : locus, et oc-

casio, et negatio ipsa. « F]ttu cum Jesu GalilaBO eras. »
De loco dicit : « Petrus vero, » qui se-

quebatur ut videret finem, « sedebat fo~ GaHlseus (Hcitur quia ibi fuit nutritus
ris, » extra domum, « iii atrio, » cum et conceplus, et incJo incepit priedicatio
ministris. Et secundum Augustinum, hoc sua, et ibi fecit inilium signorum, sicut
dicitur per rocapitulationem : et est fa- dicitur, Joan. ii, I J
ctum in atrio Annoe, quia in illo dicit in-
cepisse negationem. Sed alii expositores

dicunt factum in atrio Caiphae. « At ille negavit coram omnibus,
70
dicens : Nescio quid dicis. »
« Et accessit ad eum, »
Tria dicit : nogationem, et pubticum

Ut melius discerneret. Proverb. vii, 10 gatiouis, ot modum.
et 11 : Mulier garrula, et vaga, quietis Primum signilicatur, cum dicit : « At
"^
Luc. xxu, 33.
illenegavit. » Ad Titum, i, JG : Confi- divit, ct lunc facta est negatio. Et quod
tentur se nosse Deiim, factis autem ne- Lucas innuit virum hoc fecisse, hic au-
gant. tem dicitur quod fcemina, Dicendum,
« Coram omnihns. » Supra, x, 33 : quod fcemina incitavit ahos primo : et
Qni autem negaverit me coram homini- tunc accessit vir et impetivit Petrum.
bus, negaho ct ego eum coram Patre « Vidit eum, » dihgcnter intuens,
meo. (kusa autem negationis erat, quia « alia ancilla, » qua scriptum est, de
non abnegaverat semetipsum, sicut dixe- Genes. xxi, 10 Ejice ancillam hanc, et :
rat, Supra, xvi, 24 : Si quis vult post me filium ejus. Istius enim ancihae petulan-
venire, abneget semetipsum, et tollat tis et tradentis discipulos Domini figura
crucem suam, et sequatur me. est Oha Ilerodiadis, quse saltihus fecit
Id autem quod in manifesto fecit nega- aniputari caput Joannis Baptistae ^ Ideo
tionem, hoc fecit ad scandalum, « Di- Paulus dicit : Non sumus ancillce filii,
cens : Nescio quid dicis. Modus » est ne- sed liberse, qua lihertate Christus nos
gationis : et dicunt quidam, quod hic non liheraviti.
negavit Christum, sed dictum : et contra « Et ait his qui erant ibi. » Et ideo in
hoc Augustinus, quod si isti verum
dicit ista negatione major est causa timoris,
dicunt, tunc respondeant ad dictum Do- quia multi concitantur ad tenendum Pe-
mini, quo dixit : Ter me negabis' : et trum. Eccle. vn, 27 : Inveni amariorem
non dixit ter dictum muheris negabis. morte mulierem, quse laqueus venalorum
Contra }iocdicitur, Eccli. iv, 24, 33: Pro est, et sagena cor ejus, vincula sunt ma-
anima tua ne confundaris dicere ve- nus illius.
rum... : et usque ad mortem certa pro « Et hic cum Jesu Nazareno erat. »
justitia. Job, II, JO : Quasi una de stultis mulie-

ribus locuta es. Quid enim maH fuit cum
Jesu Nazareno esse? Supra, Qui xii, 30 :
71 « Exeunte autem illo januam, vidit

non est mecum^contrameest etquinon :
colligil mecum, dispergit. Si enim Jesus'

eum alia ancilla, et ait his qui erant
est, non salvatur qui secum non est. Si
ibi : et hic erat cum Jesu Nazareno.
Nazarenus, non tloret virtutibus qui re-
72 Et iterum negavit cum juramento :
cedit ab ipso.
Quia non novi hominem. »
« Et iterum negavit. »
Hic ponitur secunda negatio. Et duo
tanguntur, scihcet occasio negationis, et Et quia major erat causa timoris, ma-
negatio. jor ponitur confirmatio negationis : et
Occasio negationls tangitur ex loco, et ideo additur, cum juramento. » Exod.
«
allocutione accusantis foemina. XX, 7 : Non assumes nomen Domini Dei
Ex loco, cum dicit : « Exeunte aulem tui in vanum. Zachariae, v, 4, dicitur,
illo januam. » Contra Nonne ante di- :
quod volumen maledictionis veniet ad
ctum est, quod sedehat foris ? Dicendum domum furis, et ad domum jurantis i)i
secundum Lucam, xxn, 58, quod post )wmine meo mandaciter.
pusillum o.um alius videns, dixit Et tu : « Quia uon luwi liominem. » Quidam
de illis es? In hoc ergo pusillo timore dicunt eum intendisse, quia non nosset
perterrilus exivit : et iteruni amore Ma- Christurn esse purum hominem. Sed hoc
gistri, cujus (Inem videre desidcravit, re- nihil, ut prohatum est prius. Jerem. ix,
' Maltti. supra, y. 34. 3 Ad Galat. iv, 31.

* Cr. Supra, XIV, 8 el sfq.
»
IN EVANi;. MATTILEI, XXVI-73, 7i, 7.). 180
(i : 1)1 dula icniienint scirc nic, duii l)o- i)ebant (bversos (jalila'i ei Jerosolymitie.
minus. Job, xxi, li : Dixeriod Deo : lie- Aci. 11, 7 : Nonne ecce omiws isti, qui
cedc a nobis, cl scicntiam vianim luarum loquuntur, (jalilxi sunt ? Simile, Judic.
nolumus. XII, .')
et : Numquid Ephrathseus cs ?...
Dic ertjo : Scibboleth. Et ille non pote-
rat dicere Scibbolelh, sed Sibboleth, alia
S « Kt post pusilluiii accesserunt qui littera posila : propter divcrsum modum

pronuniiandi conlribulium suorum, in
stabant, et dixerunt Pelro : Vere ettu
quibus fuerat conversatus.
ex illis es : nam et loquela tua mani-
festum te facit.
« Tunc ca?piidetestari et jurarequia y^.

Tlic iiu'i[)il tertia neîUio : ei iu ipsa non novisset hominem. »
est causa majoris iiinoris : et itJeo eliam

adjungitur inajor conrirmatio negalionis. Ecce quomodo mali homines proficiunt
Tanguntur auteiu in causa timoris tria : in pejus, et soductores errantes, et in er-
lempus, cum dicitur : a El post pusil- roreni mittenles. Primo enim aperte, se-
lum. » Luc. XXII, .^9 : Intcrcallo facto cundo cum juramento, teriio cuin deie-
quasi horie unius. siaiione et jurejurando negavit. Et priino

« Accesserunt, » causa tenendi, et ut quidem coinpulit ancilla, sccundo advo-
diligentius considerarent qui stabant se- cavit adstanies, et tertio adstiintes con-
cum, sicut dicit .loannes, xvm, 18, quod clamaverunt.
inter ministros stabat et calefaci(d)at se. Deiestatiu auiem est exsecratio, qua
Et ideo paiet quanium nocet malorum sibi malum imprecabatur, si nosset Chri-
societas. I ad (lorinih xv, 33 : Corruni- stum. Eccli. xxiii, 9, 12 : Jurationi non
punt rnorcs bonos colloquia mala. Psal. assuescat os tuum : multi cnim casus in
XVI 1, 27 : Cum perverso perverteris. Ec- illa... Vir mulluin jurans replebitur ini-
cli. XIII, 1 : Qui communicaverit super- quitate, et non discedet a domo iltius
bo, induet superbiam. plaga.
a El dixerunt Petro. » Luc. xxii, 39, Quianonnovisscthominem. »^1 Joan.
«
et Joan. xviii, 2(5, dicunt unum solum II, 22 Quis est mendax, nisi is qui ne-
:
cognatum Malchi (cui Petrus amputavit (jal, quoniam .Jesus est Christus ? Sed
auriculam), hocdixisse. Sed hoc solvitur, Peirus erai primo moUis cordis. Job, x,
quod primo dixit, et alios advocavit
ille : 9 Memento, quseso, quod sicut lutum fe-
:
et tunc multorum simul concUimatio fa- ceris me. Quod facile omnem recipit im-
cla est in Petrum. pressionem. Jsa. lxiv, 8 : Pater nostcr cs
« Vere et tu ex illis cs. » Non enim tu, nosvero lutum. Et ideo in monte, Su-
qua;rebani tantum pastorem, quem jam pra, xvii, i, videns Christi gloriam, facile
tenebant sed etiam mactare volebant
: impressus est, et manere statuit dicens :
totum gregem. Joan. x, 10 Fur non ve- : Bonum est nos hic esse. Et nunc videns
nit, nisi ut furelur., ct mactet, et perdat. Christi poenam, fugit timore perterritus :
Sed verus pasior venii, utvitam habeant, et allocutione comprehendeniium Cliri-

ct abundantius habeant. stum negat, tolus intra se confusus. Pro-
« Nam et loquela tna. » Adhibet si- verb. xiii, 19 : Detesfantur stulti eos qui
gnuin probabilitalis dicii sui, « manife- fugiuntmala.
stum tefacit. » Luc. xxn_, .j9 : Nam et
Galilseus enim oinnes loque-

est. Licet
rentur hebraice, tamen (sicut est in qua- « Et continuo gallus cantavit.
libet piovincia) modos pronuntiandi ha- Et recordatus est Petrus verbi Jesu y^
quod dixerat ; Priusquam gallus can- sericordiae polius iuterius, quam de re-
tet, ter me negabis. Et egressus foras, spectu oculi exterioi'is : cum, ut dicit,
Christus oculos velatos habuerit, et in in-

flevit amare. »
terioribus penclralibus domus conclusus
fuerit, et Petrus extra cum ministris. Ego
Pehi pceiiitentia. Et dicun-
llic incipit tamen sine proejudicio loquens opinor de
tui" tria primo enim brutum (;t irratio-
: respectu simul exleriori ct interiori intel-
nale animal reducit in sensum Aposto- ligendum esse quia oculi damnandorum
:
lorum principem : secundo, recordatur non ligantur, anlequam ultima sententia

pnescienliai futurorum, quam audivit a damnali sint nec legitur de Salvatore,
:
Christo : et terlio, lacrymis lavat deli" quod oculos velatos liabuerit, nisi ad de-
ctum. risum eorum qui colaphos et alapas da-
Dicit igitur : « Etcontinuo, » ut magis bant ei, et eum prophetare jusserunt,
esset commonitio divinse dispositionis quis esset percuticns. Puto etiam non ita
quam enim prse-

naturse inslinctus. Sicut in penetralibus esse conclusum, sed po-
ceptum divinum venit ad vermiculum, tius irrisioni publicae et interrogationi
qui percussit hederam ', ita etiam sen- expositum, ut omnes accederent, qui ali-
tentia divinee dispositionis movit gallum, quid imponere vellent : unde, supra di-
ut continuo inclamaret Petrum. II Petr. ctum est, t. 39, quod Principes sacerdo-
11, IG Subjugale mutum aiiimul pro-
: tumet onine concilium quserebant falsum
hibuit prophetse insipientiam. Designat teslimonium contra Jesum, nt eum mor-
etiam hic gallus clamorem, quo a priedi- ti tradcrent. Puto etiam, quod frequens
catione inclamandus est peccator. Isa. respectus Petri, et frequens mutatio vul-
Lviii, Clama, nc cesses : quasi tuba
1 : tus ad tormenta Jesu prodiderunt Pe-
exalta vocem iuam, et annuntia populo trum, quod suspicio adstantium move-
meo scelera eorum, el domui Jacob pec- batur contra eum. Sapient. iv, lo : Re-
cata eorum. spectus ejus in electos illius. Isa. lxvi, 2 :
Ad quem respiciam, nisi ad paupercu-

« Et recordatus est Petrus verbi lum, et coniritum spiritu, et trementcrn
Jesu, )) sermones meos ?
Per cantum galli commonefactus, Isa. « Et egressus foras, »
XLiii, 20 : Reduc nie in memoriam, et ju-

dicemur simul. Extra malorum societatem. Apocal.
« Quod dixerat : Priusquam gallus xviii, 4 : populus meus.
Exite de illa,
cantet, ter me negabis. » Et per lioc venit Jerem. l, 8 Recedite de medio Rabg-
:
in lidem deitatis, quae pra^scia fuit futu- lonis, et de terra Chaldeeorum egredimi-
rorum casuum. Job, x, 13 : Scio quia ni.
Universormnniemineris. Et,ibidem, xlii, « Flevit amare. » Jsa. xxii, 4 : Rece-
'1 : Scio quia nulla te tatet cogitatio. Luc. dite a me, arnare flebo. Psal.vi, 7 : La-
tamen, xxu, Gl, additur, quod conversus vabo per singulas noctes lectum meum,
Dominus respexit Petrum. Quod Augu- lacrgmis meis stratum meum rigabo.
btinus dicit intelligcndum dc respectu mi-
* Gf. Joiiic, IV. 7.

GAl». XXVll MATHLEl llJl
CAPUT XXVII
Judas, relatis argenteiSj laqiieo se sitspendit : Jesus coram Pilato accusatus,

non respondet : uxor autem Pilati dicit ipsum justum : prceeligitur tamen
Barabbas Pilatus lotis manibus Jesum Jlagellatum tradit crucijigendum
: :
qui a militibus multipliciter illusus dicitur ad crucijigendum : et felleo pino

potatus, inter latrones crucifigitur, divisis ipsius vestimentis et a variis mul- :
ta.'jactantur in ipsum blasphemia: : suboriuntur tenebrx : et clamans Jesus

Eli, acetoque potatus,\cum clamore exspirat, ac signa varia Jiunt : corpus Jesu
a Joseph sepultum, custoditur a militibus.
I. Mane autem facto, consilium ini- guinis, usque in hodiernum

erunt omncs principes sacerdo- diem \
tum et seniores populi adversus 9. Tunc impletum esl quod dictum
Jesum, ut eum morti traderent. est per Jeremiam prophetam,
2. Et vinctum adduxerunt eum, ct dicentem : Ei acceperunt tri-
tradiderunt Pontio Pilato pr«- ginta argenteos, pretium appre-
sidi'. tiati, quem appretiaverunt a
3. Tunc videns Judas, qui eum tra- filiis Israel *
:
didit, quod damnatus esset, 10. Et dederunt eos in agrum figuli,

poenitentia ductus, retuiit tri- sicut constituit mihi Dominus.
ginta argenteos principibus sa- 1 1 . Jcsus autcm stetit ante preesidem :
sacerdotum et senioribus, et interrogavit eum prceses, di-

4. Dicens Peccavi, tradens sangui-
: cens 5 : Tu es rex Judieorum?
nem justum. At illi dixerunt : Dicit illi Jesus : Tu dicis.
Quid ad nos ? tu videris. 12. Et cum accusaretur a principibus
5. Et projectis argenteis in templo, sacerdotum et senioribus, nihil
recessit, et abiens laqueo se respondit.
suspendit 2. I j Tunc dicit illi Pilatus : Non audis
6. Principes autem sacerdotum, ac- quanta adversum te dicunt te-
ceptis argenteis, dixerunt : Non stimonia ?
licet eos mittere in corbonam, H Et non respondit ei ad ullum ver-
quia pretium sanguinis est. bum, ita ut miraretur praeses
7. Consilio autem inito, emerunt vehementer.
ex iliis agrum figuli, in sepultu- i5. Per diem autem solemnem con-
ram pcregrinorum. sueveratprceses populo dimitte-
8. Propter hoc vocatus est ager ille re unum vinctum, quem vo- I
Haccldama, lioc est, ager san- luissent.
' Marc. XV, 1 ; Luc. xxiii, 1 ; Joau. xvui, 28. '•

Zacliai'. XI, 12.
^ Act. I, 18. ' .Marc. XV, i ; Luc. xxiii, '.]
Joau. xviii, 33.
;
3 Act. I, 19.
11)2 D. ALB. MAG. ORD. PR/ED
i6. Habebat autem tunc vinctuni insi- 28. Et exuentes eum, chlamydem
gnem, qui dicebatur Barabbas. coccineam circumdederunt ei :
17. Congregatis ergo illis, dixit Pila- 29. Et plectentes coronam de spinis,
tus : Quem vultis dimittam posuerunt super caput ejus, et
vobis? Barabbam, an Jesum qui arundinem in dextera ejus^ Et
dicitur Christus ? genu tlexo ante eum, illudebant
18. Sciebat enim quod per invidiam ei, dicentes Ave, rex Judae- :
tradidissent eum. orum.

19. Sedente autem illo pro tribunali, 30. Et exspuentes in eum, acceperunt
misit ad eum uxor ejus, dicens : arundinem, et percutiebant ca-
Nihil tibi et justo illi multa : put ejus.
enim passa sum hodie per vi- 3i Et postquam illuserunt ei, exue-
sum propter eum. runt eum chlamyde, et indue-
20. Principes autem sacerdotum et serunt eum vestimentis ejus, et
niores persuaserunt populis ut duxerunt eum ut crucifigerent.
peterent Barabbam, Jesum vero 32. Exeuntes autem, invenerunt ho-
perderent '. minem Cyrenasum, nomine Si-
21. Respondens pr«ses ait autem monem * hunc angariaverunt
:
illis Quem vultis vobis de duo-

: crucem ejus.
ut tolleret
bus dimitti ? At illi dixerunt : 33. Et venerunt in locum qui dicitur
Barabbam. Golgotha, quod est Calvarice
22. Dicit illis Pilatus : Quid igiturfa- locus \
ciam de Jesu, qui diciiur Chri- 34. Et dederunt ei vinum bibere cum
stus? feile mistum. Et cum gustasset,
23. Dicunt omnes : Crucitigatur. Ait noluit bibere.
illis prseses : Quid enim maii 35. Postquam autem crucifixerunt
fecit? At ilii magis clamabant, eum, divisenmt vestimentaejus,
dicentes : Crucifigatur. sortem mittentes, ut impleretur
24. Videns autem Pilatus quia nihil quod dictum est per prophetam
proficeret, sed magis tumultus dicentem Diviserunt sibi ve-
:
fieret, accepta aqua, lavit ma- stimenta mea, et super vestem

nus coram populo, dicens In- : meam miserunt sortem '.
nocens ego sum a sanguine justi 36. Et sedentes servabant eum.
hujus vos videritis.
: 37. Et imposuerunt super caput ejus
2.5. Et respondens universus populus, causam ipsius scriptam Hic :
dixit Sanguis ejus super nos,

: EST Jesus, rex Judôrum.
et super filios nostros. 38. Tunc crucifixi sunt cum eo duo
26. Tunc dimisit illis Barabbam, Je- latrones : unus a dextris, et
sum autem flagellatum tradidit unus a sinistris.
eis ut crucifigeretur. 39. Pra^tereuntes autem blasphema-

27. Tunc milites prfesidis, suscipien- bant eum, moventes capita
tes Jesum in pra;torium, con- sua,
gregaverunt ad eum universam 40. Et dicentes : Vah qui destruis
cohortem \ templum Dei et in triduo illud
' Marc. XV, H Liic. xmii, 18; ; Joan xvin, 40. 5 Maic. XV, 22; Luc. xxiii, 33 Joan. xix, 17. ;
^ Marc. XV, d6; Psal. xxi, 17. * Marc. XV, 24 F.uc. xxiii, 34; Joau. xix, 23.
;
^ Joan. XIX, 2. ^ Psal. XXI, lU.

* Maic. XV, 21 ; Luc. xxiii, 26.
: :
CA1>. XXVII MArTIT/KI. m

reaedificas, salva temetipsum : m sanctam civitatem, ct appa-
si Filius Dei es, descende de ruerunt multis.
cruce 1.
54. Centurio autem et qui cum eo
41. Similiter et principes sacerdotum, erant custodientes Jesum, viso
illudcntes cum Scribis et senio- terra^^motu et his quai fiebant,
senioribus dicebant timuerunt vaide, dicentes : Vere
42. Alios salvos fecit, scipsum non Fiiius Dei erat iste.
potest salvum facere : si rex 55. Erant autem ibi muiieres multic a
Israel est, descendat nunc de longe, qua3 secutai erant Jcsum a
cruce, et credimusei ".
Gaiilaia, ministrantes ei :
43. Confidit in Deo *, liberet nunc, si 56. InterquaseratMariaMagdalene,et

vult eum : dixit enim : Quia Fî-
Maria Jacobi, et Joseph mater,
lius Dei sum. ct mater fiiiorum Zebedaei.
44. Idipsum autem et lairones qui 57. Cumautemsero factum esset, ve-
crucifixi erant cum eo, imprope- nit quidam homo dives ab Ari-
rabant ei.
mathasa, nomine Joseph, qui et
45. A autem hora tenebrcC factse
sexta ipse discipulus erat Jesu ".
sunt super universam terram 58. Hic accessit ad Pilatum, et petiit
usque ad horam nonam. corpus Jesu. Tunc Pilatus jussit
46. Et circa horam nonam clamavit reddi corpus.
Jesus voce magna, dicens Eli, :
59. Et accepto corpore, Joseph invol-
Eli, lamma sabacthani? hoc est vit illud in sindone munda.
Deusmeus, Deusmeus,ut quid 60. Et posuit illud in monumento suo
dereliquisti me *
?
novo, quod exciderat in pe-
47. Quidam autem illic stantes et au- tra.Et advolvit saxum ma-
dientes, dicebant : Eiiam vocat gnum ad ostium monumenti, et
iste.
abiit.
48. Et continuo currens unus ex eis, Erat autem
61. ibi Maria Magdalene,
acceptam spongiam implevit Maria, sedentes contra
et altera
aceto et imposuit arundini, et sepulcrum.
dabat ei bibere. 62. Altera autem die, quse est post
49. Cceteri vero dicebant : Sine vi-
Parasceven, convenerunt Prin-
deamus an veniat Elias liberans cipes sacerdotum et Pharis«i
eum. ad Pilatum,
50. Jesus autem iterum clamans voce 63. Dicentes Domine, : recordati su-
magna, emisit spiritum. mus quia seductor ille dixit
5i. Et ecce velum templi scissum est adhuc vivens : Post tres dies
in duas partes a summo usque resurgam.
deorsum ^ et terra mota est, et
64. Jube ergo custodiri sepulcrum
petr^sciss* sunt, usque in diem tertium, ne forte
5?. Et monumenta aperta sunt et :
veniant discipuli ejus,

•
et furen-
multa corpora sanctorum qui eum,
tur et dicant plebi : Sur-
dormierant surrexerunt. rexit a mortuis : et erit novis-
53. Et exeuntes de monumentis post
simus error pejor priore.
resurrectionem ejus, venerunt
* Joau. II, 19. * Psal. XXI, 2

* Sapient. 11, 18. •"'
II Paralip. iii, 14.
' Psal. XXI, 9. •^
MaiT. XV 42 Luc. xxiii, ."iO ; .Joaii. xix, 38.
;
XXI 13
194 D. ALB. MAG. OKD. PR/ED.
65. Ait illis Pilatus : Habetis custo- 66. Uli autem abeuntes munierunt se-
diam : ite, custodite sicut sci- pulcrum, signantes lapidem,
tis. cum custodibus.
anticipaverunt judicem ex niniio occi-

JN CAiniT XXVIl iMATTHyEl dendi desiderio. Job, xxiv, 14 : Mane
primo consurgit homicida, intcrficil
ENAHRATIO. egenum et paupcrem per iioctem vero :
erit quasi fiir.
« Consitium inierunt. » Ecce studuini.

Mane autein fuetOy consi/ium inierunt Isa. XXX, 1 : Vx, filii desertores, ut face-
onines ^rincipes sacerdotuni et senio- retis non ex me. Jerem. xi,
consitium, et
res populi adversus Jesuni, ut eum 19 Ego quasi agnus mansuetus, qui
:
morti traderent. » portatur ad victimam et non cognovi i
quia cogitaverunt adversum me consilia,

dicentes : Mittamus lignum in panem
Ab hoc loco ostendit Evangelisla tra- ejus, et eradamus eum de terra viventium.
ditionem prosequi, qua traditus est Chii- « Omnes. » Ecce ad malum consensus.
stus gentibus ad crucifigendum, qua Psal. xin, 3 : Omnes declinauerunt^

sicut reus niakiruni condeninalus est, siniiil inutiles facti sunt : non est qui
et cum sceleratis deputatus ad cruceni. faciat bonum, nonad unum. est iisque
Tangit igitur tria, in quibus hoc per- Jerem. xv, 10 Omnes maledicunt mi- :
fecte ostenditur, scilicet, innocentem Jii, dicit Dominus.
condemnatum, impie crucitixum, et po- n Principes. » Ecce potestas duplex :
testateni mortis liabere etiam mortuum. auctoritatis et consilii. Auctoritatis, quia

Secundum est, ibi, t. 27 « Tunc mili- : dicitur : « Principes sacerdotum. » Eze-
tes prsesidis. » Tertium, ibi, t. 4.3 : « /1 chiel. xxn, 27 : Principes ejus in medio
sexta auteni hora^ etc. » illius, cûasi lupi rapientes prxdam
Prima harum partium adhuc liabet ad effundendum sanguinem.
tria, scilicet accusantium rnalitiam : ex- Consilii autem et senatus potentia
cusantium sufficientiam, ibi, t. 3 : notatur in hoc, quod dicit « Et senio- :
« Tunc videns Judas. » Et iniquc datam res popiili. » Daniel. xm, 5 Egressa :
vel potius permissam, secundum ipsius est iniquitas a senioribus judicibus, qui
juJicis protestationem, sententiam, ibi, videbantur regere populum. Ezechiel.
t. 24 : « Videns autem Pilatus. » VIII, 12 : Certe vides, fili hominis, qux se-
In prima harum partium duo indu- niores domus Israel faciunt in tenebris.
cuntur : malitia et violentia, ibi, y. 2 : « Adversus Jesum » Salvatorem. Ecce
« Et vinctum adduxermit. » malignitas in Deum salvantem. iMalach.
Malitia autem tradentium Judseorurn III, 8 : Si affligct homo Deum, quia
exaggeratur in sex, scilicet in fervore, vos configitis me ? 1 Reg. ii, 2.j : Si
studio, consensu ad malum, poteslate, pcccaverit vir in virum, placari ei pot-
malignitate, et intentionis perversitate. est Deus : si autem in Dominum pec-
Eervorem eorum ad nocendum notat caverit vir, quis orabit pro eo ? Osee,
in hoc, quod dicit : IX, Profunde peccaverunt,
9 : sicut in
diebus Gabau.
« Mane autem facto. » « Ut eum morii traderent. « Ecce
intenlionis perversitas : quia non cor-
Pri.evenerunl enim tempus judicii, et rectioni, sed morti studuerunl. Isa. x.
liN EVAN(;. MATTII Kl, \.\VII-J, :}. m
7 : /Iri cuiilcrenduin crU cor cju.s, ct (id ininuiu ; et lucc suiit tradiloiis coiilV-s-
inlcrnccionem (icnlium non inincarum. sio, judicis diligens in(|uisitio et al)solu-

Sapiont. ii, 20 ; Murc lurpissima coii- tio, uxoris judicis revelatio ; et luec
demnemus ewn. palent in litlera.
Traditoris confessio cum suis circum-

stantiis describitur hic tii[)liciter : in
« Kt vitioturn adduxerunt eiim, et p(Denilentia Judae : in dissimulatione
tradideruut Pontio Pilato prciisldi. » sacerdotuni, qui dissimulant .ludoe p(eni-
tentiam, ct obiimbranl (;am, iie veniat
Hic tanjît viulenliani ligalionis, quiB iu lucem, et ex ea putetur Dominus in-
auftM't ni(.>tus libei-tuteni : tractionis, nocens : et in confirmatione prophe-
qua3 infert niotus violenti voluntatein. tia^.
.loan. XXI, 18 : Alius te cinget, el ducct Pa3nitentia Judie tangitur in dolorc

quo tu non vis. Et tradionis, qujje sistit cordis, in confessione oris, et in quadam
ad condeninalionem. Dicit ergo : « Vin- salisfactione operis : quie pcr ordiriem
ctum. » Ezecliiel. iii, 2o : Fiii hominis, patent in littera.
ecce data sunt super te rincula, et li- Uicit igitur : « Tunc, » quando tradi-
(jabunt te in eis : ct non cgredieris. tus est piaesidi, « videns Judas, qui
« Et adduxcrunl, » hoc est, traxerunt. eum Iradidit, » ad dilTei-entiam Jiida;
Nahuni. ii, 7 : Miles captivus abductus ThaddsBi, qui eum non tradidit, « quod
cst. condemnatus jam linguis csset » Jesus
« Et Iradiderunt, » proditione em- Judicoruin, el ad occidendum traditus :
ptum, « Pontio Pilalo prxsidi. » Ponlius ut opere complerelur per gentes, quod
dicitur ab cvenlu, quia devicit Pontum, jam linguis sentenliaverant « pceniten- :
et sul)jecit Romanis : Pilalus proprio tia ductus. » Ecce dolor, qui peccala
nomine : preeses autem poteslate digni- non delevit, quia cum spe venice non
tatis : unde, Joan. xvni, 35 : Gens tua fuit : et intelligitur, quod Judas non cre-
et ponlificcs trudidcrunt te milii, quid didit, quod sacerdotes deberent euin in-
fecisti ? Psal. lxxxvii, V) : Traditus suin, terficere, sed cmendatum per llagella
et non egrediebor. dimittere. Sapient. v, 3 : Dicentes intra
se, poeniientiam agentcs, cf prse (in-
gustia spiritus gerneiites : Hi sunt, quos
« Tunc videns Judas, qui eum tra- liabuimus aiuiuando in dcrisum, et in
simiiitudinem improperii.
didit, quod damnatus esset, poeniten-
<( Rctuiit triginta argenteos, » quos
tia ductus, retulit triginta argenteos
adhuc apud se habuit : avarus enim
principibus sacerdotum et seniori- erat, et diligenter conservavit. Eccle.
bus. » v^ 9 : Avarus non implcbitur pecunia.
Et, Eccli. XIV, 9 : Insatiabiiis oculus
Hic tangitur de ostensione innocentice cupidi.
Domini. Et habet partes duas : in qua- « Principibus sacerdotum ct senio-
rum prima sufficienter innocens osten- ribus poptiii, » a quibus acceperat, ut
ditur Dominus in secunda, quod non : restituto pretio Cdiristus liberaretur. Job,
valuerunt efQcere per justitiam, suadcnt XX, lo : Divitias quas devoravit evomet,
et efficiunt tumultum populi, ibi,
per et de ventre illius extrahet eas Deus. Re-
y. 20 : Principes autem sacerdotem sua- tulitautem cum proposito reddendi.
serunt populo, etc. » Genes. xliv, 8 Pecuniam, ([uam inveni- ;
Adhuc, prior harum partium subdi- rnus in summifate saccorum, reportavi-

viditur secundum ea quae excusant l)o- inusad te de tcrra Chunaan. Heec autem
pnenitentia est, de qua, ad Hebr. xii, 17, « At illi dixerunt : Quid ad nos. »
Non iiivenit pcRnitenliai locum,

dicilur :
quamquam cuin lacrijmis inquisi.sset Pertinacia est sacerdotum : quia vi-

eam. denles Judam poenitere, non sunt com-
puncti : et haec verba possunt referri ad
hoc, quod dictum est : lletulit triginta
« Dicens Peccavi, tradens sangui- argenteos. Vel ad hoc, quod dixit :
41 :
Peccavi.
nem justum. At illi dixerunt : Quid
Primo quidem modo sensus est :
ad nos ? tu videris.
Quid ad nos de pecunia ? « Tu vide-
5 Et projectis argenteis in templo, ris » quando ponderasti et probasti eftni
:
recessit, et abiens laqueo se suspen- sufticiens esse pretium pro vendito san-
dit. » guine justi : igitur possidc eam, quia
nos tenebimus quod nobis vendidisti.
Ecce confessio oris el dolor cordis Secundo autem modo sensus est Quid :
cum proposito satisfactionis. Et tan- ad nos si peccasli ? « Tu videris, » si

guntur duo : confessio proditoris ad contra conscientiam operatus es : quia
exemplum sacerdotum facta, et sacerdo- nos de peccato tuo non curamus, dum-
tum pertinacia in malilia. modo voluntas nostra perficiatur. Hi
Confessio est, quse dicta est : et ex- sunt ligura malorum sacerdotum, qui
primit reatum, cum dicit : « Peccavi : » non curant peccata subditorum, sed
et ingratitudinem, cum dicit : « Tra- mittunt ad interitum. Osee, vi, 9 : Par-
dens : » et peccati speciem, cum dicit : ticeps sacerdotum, in via interficientium
« Sanguinem : » et peccati ex circum- pergentes de Sichem. Unde quoad hoc,
stantia quantitatem, cum dicit : » Ju- sceleratiores fuerunl sacerdotes quam
sium. » Et lia^c omnia frustra sunt pro- Judas : sed quoad ingratitudinem et
pter veniaj desperationem. Genes. iv, desperationem, Judas omnibus fuit sce-
13 : Major est iniquitas rnea, quam ut leratior. Psal. cviii, 7 : Oratio ejus fial
veniam nierear. Sanguis autem clamaret in peccatum.
pro eo, si veniam speraret. Ad Hebr. xii,
24 : Accessislis ad sanguinis apersio- « Et projectis argenteis. »
nem melius loquentem quam Ahel.

Sanguis enim Abel loquitur vindictam. Hic ponitur satisfactio operis informis
Genes. iv, 10 Vox sanguinis fra- : et infamis. Ad hoc enim projecit, quia
tris Ahel clamat ad me de terra.
tui recipere noluerunt ; in templo autem
Sanguis Christi clamat veniam. Luc. projecit, ut oblatio satisfaciens esset, ct
xxiu, 34 Pater, dimitte illis, non enim
: in thesaurum Dei reponerentur.
sciunl quid faciunt. Et quia veniam « Recessit, et abiens. » Sapient. iii, 3 :
non speravit, fiebat in eo quod dicitur, Abierunt ab itinere recto in extermi-

Genes. xlu, 22 : En sanguis ejus ex- nium '.
quiritur. Et illud Apostoli ad Hebr. « Laqueo se suspendit.y) 1 ad Timoth.
X, Quanto magis putatis deteriora
29 : VI, 9 : Qui volunt divites fieri, inci-
mereri supplicia, qui Filium Dei condunt in laqueum diaboli, et in desideria
culcaverit, et sanguinem testamenti pol- multa inutilia et nociva, qitse mergnnt
lutum duxerit, in quo sanctificatus est, Iiominem in interitum ct perditionem.
et spiritui graliie contumeliam fecerit ? \\Rcgum, XVII, 23 : Achilophel videns.
quod non fuisset factum consiliuni
' Viilgata habet, Sapicnt. iii, 3 : Et quod a nobis e$t itcr exterminiiim.
IN i:VANG. MATni/EI, XXVII-fi. 7, 8. VM
suiini..., abiit in flomurn suum, et dis- ohtulit eam sacerdolihus, et a sacerdo-
posita domo sua, suspendio intcriit. llic.
tihus acceporat, ideo ad corbonam per-
pendct Atnan iniquus in ligno, quod tinere videhatur : et ideo dicunt : « Non
Mardoclia3o paravit '. Act. i, 18 : Sus- licet eos mittere in corbonam, tam- »
pensus Judas crepuit medius, ef difju- quam immundos : et reddunt causam :
sa suni omnia visccra ejus. « Quia pretium sanguinis est. » Pro-

verb. XV, 8 Victimse impiorum abomi-
:
nabiles. Eccli. xxxiv, 21 Immolantis :
« Principes autem sacerdotura, ac- ex iniquo, oblatio est maculata.

ceptis argenteis, dixerunt : Non licet
eos mittere in corbonan, quia pre- « Consilio autem inito, <>
tium sanguinis est.
Gonsilio autem inito, emerunt ex

Qualiter Dominum reddercnt accusa-
hilem. Joh, xxi, IG : Consilium im-
illis agrum figuli, in sepulturam pe-
piorum longe a me. Eccli. xxvii, 30
sit :
regrinorum. Facienti neciuissimum consilium, super

Propter hoc vocatus est ager ille ipsum dcvolvetur.
irlaceldana lioc est, ager sanguinis, « Emerunt ex illis ogrum figuli. »
usque in hodiernum diem. » Vel, qui possessio erat hguli : vel, qui
erat de terra fictili, significante Spiritu
Ilic tangitur confessionis hujus ohum- sancto eis invitis, quod ficti de lutofiguli
bratio per sacerdotes, ne per eam Chri- redempti essent isto protio. I ad Corinth.
stus credalur innocens : et ideo pretium VI, 20 : Empti estis pretio magno. Glo-
tamquam immundum in templo rehn- rificate et portatc Deum corporc vestro.
quere noluerunt. Et dicuntur hic tria, a In sepulturam peregrinorum. » An-
scilicet, ejectio pretii de templo, ct em- tiquitus locus immundus sepulturae ex-
ptio agri, et nomen. sulum deputahatur. Quasi dicat : Ipso
Dicit igitur : « Principes autem sacer- facto quod immunditiae esset signum,
dotum, » qui auctores sunt et capita quia immundi hominis pretio esset com-
malitioe, « acccptis argenteis, » de loco, paratum, Contra quod dicitur, Isa. xi,
inquo projecerat eos Judas, dixerunt,-)^ <( 10 Erit sepulcrum ejus gloriosum.
:
eadem impietate, qua primo eos dede- Genes. xxiii, 20 et 21 : Confirmatus

rant : « Non licel eos mittere in corbo- est ager... Abrahse in possessionem,
nam. » Tria erant in templo reservato- scilicet sepulcri, videntibus filiis Heth.
ria oblationum : Musach sahbati, in quo
principum ohlata reponebantur : ct (ja- « Propter hoc vocatus est, etc.')
zophylacium, in quo reponebantur obla-
ta plehis Corhona, in quo poneban-
: et Tangit monumentum per nomen.
tur ohlala sacerdotum. Ouia iuitur.ludas « Ager ille Uaceldama -, ut esset per-
1
Cf. Esther, vii, 10. bus proclamat. » Hom. lxxxv in Malth. r)'apres
- Haceldaina ;
plus exarlement Hakal-Dema, S. Pierre, Act. i, 18, 19, ce serait celui de
les deiix mols aianirens N)2~ Spn qui sif;ni- Judas, car c'est dans le chanip du potier
fient <( cluimp du sang ». Dapies S. Ma- qu'auraient eu lieu ie suioide du traitre et
thieu, le santi; serait celui de Jt'^sus, ce qui relTusion affreuse de son sang. Mais rien n'em-
lait dire ^ S. Joan Chrysostfime : « lloc vero peche que deux circonstances rûnies aiiMit
les
et testiinonium contra illos et prodilionis contribue a la formation du nom Haceldama.
argumentum fuit. Nomen quippe loci ciarius (Fillion, Xot. in Matlh.)
quani tuba ca-dera al) iliis perpetratam omni-
: : ,

tetuum inonumentum, et detestatio no- in illis descriptionibus ista dixerit : ficet
minis Jesu Christi usq\ie in hodiernum ad nos non venerit ista scriptura. Au-
diem. Et est nomen impositum ab eventu, gustinus dicit quod Spiritu sancto ordi-
sicut etiam simile dicitur_, II Reg. ii, 16 : nante Evangelistce subvenit de Jeremia,
Vocatum est nomen loci illius : Ager ro- licethoc dixerit Zacharias \ ut ex hoc
bustonim in Gabaon. intelligatur omnes Prophetas uno spi-
ritu esse locutos : et ideo uni attribui
quod alius dixit. Possumus tamen di-
« Tunc impletum est quod dictum cere, quod hoc, quod dixit Evange-
lista, non refertur ad immedialum, sed
est per Jeremiam prophetam, dicen-
ad hoc, quod dicitur « Et dederunt eos :
tem : Et acceperunt triginta argen-

in agrum figuli, » quiade agri emptione
teos, pretium appretiati, quem appre-
hic agilur, et non de quantitate pretii,
tiaverunt a filiis Israel de cujus quantitate supra determinatum
lO Et dederunt eos in agrum figuli, sic- est.
ut constituit mihi Dominus. » Unde scnsus : Tunc impletum est

«
ciuod dictum est per Jeremiam propJie-

Tangitur hic condrmatio per prophetam, » qui dicit hanc sententiam de agri
tam : et est hic quaestio, quia hoc, quod emptione. Bene dico quod impletum est
hic dicitur, in Jeremia non invenitur : et quia ipsi sacerdotes « acceperunt triginta
ideo dicit Hieron^^mus in originali su- argenteos » quod erat « pretium » JudLB
per locum istum, quod antiqui latini co- « appretiati, quem » sacerdotes « ap-
dices hic habeant sic Tunc impletum : « pretiaverunt a filiis Israel, » assum-
est quod dictum per Asaph prophetam. » ptum non ab alienigenis, quia minus es-
Quod quidam non intelligentes, correxe- set inconveniens, si hoc fecisset alieni-
runt per Isaiam, quidam autem per Je- gena: et sicut dixit Jeremias, xxxn, 7 et
remiam, ct quidam aliter. Sed in He- seq. : Eme tibi agrum meum qui est in
braeo, in quo scripsit Matthaûs, inveni- Anathoth, etc.
tur sicut hic continetur : et idco dicit

Hieronymus, quod nuper invenit quae- « Dederunt eos in agrum figuli, »
dam Jeremiae apocrypha, in quibus de

verbo ad verbuni scriptum fuit sicut hic Sicut mihi, Jeremise, constituit, lioc
habetur et dc istis apocryphis etiam fit

:
est, ex revelatione sua preecepit Domi-
mentio in H Machab. i\, 4 et seq. Legi- nus. Verba autem Jeremiae, xxxu, 8 et
tur in descriptionibus Jeremise, quod ar- 9, sunt haec Intellexi quod verbum Do-
:
cam contutavit in locum secretum, et mini esset : et emi agrum ab Hanameel

oravit, ut omnibos incognitus essetlocus, filio patrui mei. Et iste est sensus lit-
etc. Et bene potest esse, quod Jeremias terae ^
'
Zacliar. xi, 12 : Et appenderunt mercedem ques a celles que Tevangeliste atlribue a Jere-
meam trirfinta argenteo!>. mie Cf. Zachar. xi, 12 et 13. Comment expli-
;
^ Super explationem v^-. 9 et 10 iMatthcei, quer cet etat de choses ? Origene s'en preoc-
hcec ait 1). Fillioii (Not, in Matth. xxvii, 9 et 10, cupait deja, et tous ceux qui, depuis lui, onl
pp. 1)33 et 534) : « Le nom.de Jeremie que Ton etudii' le premier Evangile ont d\\ s'en prdoc-
rencontre dans la pluparl des manuscrits etdes cuper a leur toui-. Jansenius, Comment. in
veT'sions, cree en cet endroit de tres serieuses Hnrmon. Evangel. c. r.xL, complait dix opi-
difficultes, car on ne trouve dans les ecrits de nions qni s'etaient formes sur ce point delicat.
ce propliete rien qui ressemble au passage Aujourdhui, il faudrait peut-^tre en compter
cite par S. MallhiiMi. r)'iin autre cote, Zacharie vingt si ron voulait elre complet; mais nous
a quelques lignes qui sont a peu pres identi- nous restreindrons aux plus serieuses. I.es
;
TN RVANG. MATTH/EI, XXVH-II 199
« Jesus autem sletit arite prff'sidem, (acilurnitatis, quod ctiam prfpsos admi-
et interrogavit eum pr£Dses, dioens :
raUir.
Tu es rex JudcPorum Dixit hicit igitur : a Jesim mitem, » ut jii-

? illi Je-
dicandus, « stetlt, » conslanler ajônizans
sus : Tu di(;is. »
ante pr.Tsidem, Sapient. v, I : Stahiint
justi in rnaijna constantia adversus cos
<liii se anfjustiaverunt.
llic ostcndilur Dominus iunoccns pcr « Etinterrofjavit euin priescs, » volcns
praesidis inquisilioncm ct inlcrrogatio- lormam servare justitia^ : quia ex ore,
ncm. Hic aulcm duo dicunlur: unum vcl cx tcstimonio quisquc condemnan-
cst diligens auditus accusanlium, ct in- dus csl. Rccli. XI, 7: Priusîuam inter-
tcrrogalio vcritalis : secundum autem rofjes, ne vituperes quemquam : et eum
est voluntas absolutionis Ghristi post in- interro(javeris,corripe juste. ioh, xxix,
ventam insuflicientiam accusationis, ibi, 10 : Causam quamnesciebam., diligoitis-
t. 15 « Per diem autem solemnem. »

: sime investigabam.
Tn prima parte duo sunt interrogatio :
pra^sidis, et auditus accusationis. « Tu es rex. Judeeorum? »
Tnterrogationi praesidis respondct T)o-

minus per confcssioncm veritatis : accu- Objiciunt Iria, dicentcs : Hunc inveni-
sationi auditus lanta rospondet patientia mus subvertentem gentem nostram, et
manuscrits 33 ot 157, les versions syriaque, autoiit('s coiitie cent t('moins st^rieux? II reste
porsane, etc., omettant le nom de Jeremie, encnre uiie conjeclure qui nous semble m('ri-
plusieurs auteurs ont pense qu'il s'etait glisse ter assez df confiance. EUe consiste a dire que
dans le recit par suite d'une interpolation. S. Matthieu, usant (rune libert^dont on trouve
lls retablissent donc ce qui etait suivant eux phis trun exemple chez les vieux t'crivains
le texte primitif, en supprimant 'lepejjLtcj. Juifs, aurait combint', amalgami' ensemble
D'autres, qui croient la lecon actuelle authen- plusieurs passages proplitMiques, tires en paitie
tique (Oi'igene, S. Augustin, de Cons. Evang. (](" J(''i'(''mie, en parlie df Zacharic, et donnt'-
Jeromenflirment expressement qu'elle
ui, 7, S. au lexte ainsi protluit lc nom du plus ct^lt''bre
Test en realite), supposent que S. Matthieu (les deux prophetes. Phisieurs passages de
mentionne soit une prediction orale de Jere- Jt^rt^mie, en parliculicr xviii, 2 et seq., xxxii,
mie, restt'e int'dite Jusque-la, soit un passage 8-14, peuveut se prtiter a une combinaison
de ses ecrits qui perdu (Rerlepsch,
se serait de ce genre. Le prophete d'Anathoth y parle
Ewald, etc), ou qui aurait ('te supprime a trun cliamp, et mSme d'un cbamp tle polier
dessein par les Juifs (S. Jean Chrysostome), situ^ ilans la vallt''e d'Hiiinom, que le Seigneur
soit un texte de quelque ouvrage apocryphe ordonna d'achetei'. Dans la prcdiction de Za-
faussement attrihue au prophete (Origene cliarie, ilpas question de champ mais
irest ;
S. Jt^rome est ht''sitant). Lighfoot qui pretend les trente picces d'argent y sont nettement
prouver a Taide de diverses traditions juives, dt'-terminees. Pourquoi S. Matthieu, eclaire
que le livre de Jeremie a occupe pendant quel- par rEsprit-Saint, et envisageant les pr('dic-
que temps la premiere place parmi les DiiJinN tions anliques au brillant reflet de riiistoirc de
DV'^^; de la Bible h('braique, conclut de la que J('sus, n'aurail-il pas compost- un alliage qui
S. Mattliieu a voulu d^signer tous les ^crits manifestait mieux pensee des Pmphetes?
la
prophf^tiques en nommant Jert^mie : les mots, D'ailleurs, des les premieres pages de son
per Jeremiam prophetam, dquivaudraient donc Evangile, il extrait de tous les prophetes reunis
u « per prophetas » ^c'est du reste ropinion un texte qu"aucun d"eux pris a part n'avait
d'Albert-le-Grand). Tout cela est assez aibi- ccrit Nazarxus vocabitur. Cest un resum^
:
traire. Nous aimerions a penser avec Jansenius analogue, quoique moins extraordinaire, qu'il
que la variante oio(.l~o~j^Zoc'iapio'j, qu'on trouve faitala derniere page du mt^me Evangile. (On
dans le Cod. 22 cl ailleurs, reprt'sente le vrai Irouvera dans Hengstemberg, Christologie des
texte officiel; la question serait alors bien A. Test. t. II, p. 2:i7. et seq., des preuves dt--
simplifitê. Mais qu'est-ce que deux ou trois taillees de cette opinion qui remonte du reste
:
prohlbentem tiihuld dare Csesari, et di- bum, ita ut miraretur pra'ses vehe-
centem se Cliristuin Recjem esse *
: et de menter. »
duobus quidem non interrogat praeses,
quia primum frivoluni reputabat : de Istud est secundum de auditu accu-
secundo autem audierat oppositum, quod sationum : hoc enim exigit ordo judicia-
dixerat : Reddite qux sunt Coesaris Cse- rius. Joan. viu, .51 : Numquid lex nostra
sari, et quse sunt Dei Deo ^. Et ideo quae- judicat hominem, nisi prius audierit ab
rit solum de tertio, quod remansit. ipso ?
Dicuntur hic quatuor, accusatio sacer-
dotum, taciturnitas Domini, provocatio
« Dicit ei Jesas : Tu dicis »
judicis ad respondendum, et admiratio
patientiae.
Tamen dicit Joannes, quod addidit De primo dicit : « Et cum accusaretur
Regnum meum non est de hoc rnundo. a principibus sacerdotum, » in quibus
Si ex hoc mundo esset regnum meum^ potestas, « et senioribus » populi, in
ministri rnei iitique decertarent, ut non quibus debuit esse veritas, « nihil re-
traderer Judaeis ^
Et quod dicit.-« Tu spondit. Chrysostomus « Quia omni-
» :
dicis, n sensus est : Tu dicis, sicut se ha- « bus patuit, quod non erant convenien-
bet veritas. Nulla autem causa fuit con- « tia testimonia quod digni : et etiam
demnationis, nisi ista confessio : et ideo ((non fuerunt. » Judici autem respondit :
haec tituio crucis inscribebatur. quia ad minus ille formam juslitiae tcnuit,
et invitus fecit quod fecit. Tacuit autem,
ut adimpleretur quod dicit Isaias, uii, 7 :
19 « Et cum accusaretur a principibus Quasi agnus coram londente se obmute-

sacerdotum et senioribus, nihil re- scet.
spondit.
Tunc Pilatus Non audis « Tunc dicit illi Pilatus, »
13 dicit illi :
quanta adversum te dicunt testimo- Libenter volens audire accusatio -
nia? nem. « Non audis quanta, » hoc est, quot,

14 Et non respondit ei ad uUum ver- <(adversum te dicunt testimonia ? » Non
jiisqu'a Sanclius). Mais comme sa citalinn se D"apres S. Matlhieu, les Irente pieces d"ar-
i-allaclir' davaniiiiie au texle de Zacliario, pour gent proph(':tisaienl la soinme pour laquelle
rexpiiquer nous aurons plus specialement re. Jesus-Christ, le bon pasteur,
a ses lul livrt^
cours aux paroies de ce pioplnMe Dans son eunemis prclium appreciatl. Cesl a ce vil prix
:
douzieme chapitre, Zaclinrie agit au nom de qu'il fut tax('' par les princcs des prefres,
Jrliova, et represenle d une maniere symboli- comme autrefois Zacharie, representanl de
que Tingratitude de la nation juive a Tf^^gard de J(ihova. I.ê-vangeliste cite lihremenl, a la facon
son Dieu. 11 est pasteur d'un troupeau qui des Targums, alin de rendro rapplication plus
ligure Israel ; fatiguti des ennuis que lui cau- sensible. De la les chaugements de personnes,
sent ses brebis, demande son compte pour
il les insertions de mots nouveaux et les autres
se retirer ensiiitc On liii (irire le prix (hhi- modifications qu"il introduit dans le texte pro-
soire de trente deniers mais Dieu lui com- ; plit''tique. Mais il ne change rien a la subslance
mande de jeter cet argent daiis le Temple. de la pr^diction. »
« Et je saisis, raconte-t-il d'apr(js le texte he- '

Luc. xxiii, 2.
breu, les trente deniers. » J(''hova lui dit:Jelte- - Supra, XXII, 21.
le au potier, ce prix magnitique auquel ils •^
Joan. xviu, 30.
ni'ont estime. » II obît aussitot ii cet ordre :
« Et je les jetai au polier dans la maison du

Seigni'ur. »
:
IN EVANG. MATTH/KI, X\VII-lo, Hi, 17, IS, 19. 201
(licit probanl, sed dicunl, (jiiia niliil diutius eum sustinerent, « popnlu » [)e-
potorant probare eoruni ([Uce dicebant. lenti « dimitterc unum vinctum, » in

Jerem. ix, 8: Stujilta vulneraiis ling?ia memoriam antiquoe liberationis dc
eurum, duluni lucula ei/. Psal. xiii, :{ yEgypto : « (/uem voluissent, » ut dare-
Venenuni aspiduni suh labiis eorum. tur honor populo. Isa. lviii, (i : Diuiilte
eos qui confrazti sunt liberos, et omne
« Rt non respondit ei ad ulium ver- onus dirumpe.
bum, ita ut miraretur prseses. »
« Habebat autem tunc vinctum in
Kccli. XX, 7 : Ilomo sapiens lacehil signem, »
usque ad tempus. Psal. xxxvm, 2 et -5 :
Posui ori meo custodiam, cum consiste- Hoc est, vulgalum in malitia : vel se-
ret peccatur adversum me. Ohmutui, et cundum alios insignem, id est, nohilem.
silui a bonis. Isa. xlii, I i : Tacui semper, « Q}(i dicehatur liarabhas. » iMarc. xv, 7,
silui, patiens fui. qui propter seditionem et homicidium,
quod commiserat in civitate, positus erat
in carcerem. Et captavit Pilatus illum
« Per diem autem solemnem con- nominare quia probabile erat multos esse
:
sueverat pra^ses populo dimitlere potentes, quos ille otlenderat, ut illi pe-
unum vinctum, quem voluissent. terent Jesum diinitti, et persuaderent

populo, quod ideo peterent secum : de
Habebat autem tunc vinctuminsi-
quo dicitur, Exod. xxii^ \^: Maleficos
signem, qui dicebatur Barabbas. non patieris vivere.
Gong-regatis ergoillis, dixit Pilatiis :
Ouem vultis dimittam vobis : Barab- « Congregatis autem illis, dixit Pila-
bam, an Jesum qui dicitur Christus ? tus. »
Sciebat enim quod per invidiam

Congregati autem tunc ad serviendum
tradidissent eum.
Domino in die festo. Psal. ci, 2^} : In
Sedente auteni illo pro tribunali,
conreniendu populos in ununi, et rcfjes
misit ad eum uxor ejus, dicens : Nihil
nt serviant Duminu.
tibi et justo illi : multa enim passa « Quem de duuhus vultis vubis di~
sum hodie per visum propler eum. » niitti ? Barahham » latronem, an«
Jesum qui dicitur Christus ? » A populo

Ilic post inventam veritatem qua^rit unctus vocabatur, et rex irrosorie : sed
innocentis absolutionem, sed humano a Sanclis secundum veritatem. Joan.
timore detenlus, quaerit lioc facere de XI, 27 : IJ(/(j credidi quia lu es C/irisif(S,
bona eorum voluntate. Kt dicuntur hic Filius Dei vivi, qui in liunc mundum
quatuor primo enini Evangelisla faci-
: venisti.^QXitwx. xxi, 8: Ecce egu do cu-
lem absoiutionem allegat nactus tempo- ram vobisviamvifse, etviam mortis. Deu-
ris opportunam consuetudinem secundo, : ter.xxx, I.") : Consideraquod hodie propu-
ejus qui cum Domino captus erat, scele- suerim in cunspectu tuo vitam et hun((m,
lis iinmanilatem : tertio, proponit quae- et econtrario mortem et malum.
stit)nein : quaito, allegat causam, (piare
quffisivit liberationem. « Sciebat enim, quod per invidiam
Dicit igitur : « Per diem autem solem- tradidissent eura, »
nem » Pasclise, quo liberati fuerant ab

vÊgyptiaca captivitate, « consiieverat Et hac de causa qucesivit eum libc-
pneses, » captans amorem populi, ne rare. Genes. xxxvii, 33 : Fera pessinia
:
202 ALB. MAG. ORD.

D. PR^D.
comedit filiiwi moKm, bestia devoravit illis preeses : Quid enim malifecit?
Joseph, hoc est, invidia. Sapient. ii, 24 :
At illi magis claraabant, dicentes
Invidia diaholi mors introivit in orbem
Crucifigatur. »
errarum.
« Sedente autem illo pro tribunali. » Hic incipit pars illa, quae est petitio
condeninationis Christi pertumultum ini-
Ecce excusatio facta per revelationem quse voluntatis, qui condeinnari non
diaboli, qui per uxorem quaesivit subver- poterat propter accusationem alicujus
tere forlitudinem Christi, sicut dejecit iniquilatis
Samsonem per Dalilam '.
fncipiebat enim Dicit ergo : « Principes sacerdotum, »
jam aestimare Christum Dominum esse, quos non excusat impotentia, « et se-
et se perdilurum potestatem per ejus niores, » quos non excusat ignorantia,
crucifixionem : et immisit terribilia visa « persuaserunt populis ut peterent lia-
uxori, si cruciiigerelur Dominus. Est au- rabbam, homicidam et latronem
» et se-
tem tribunal sedes judicum, sicut solium ditiosum, « Jesum vero perderent, » hoc
est sedes regis, et cathedra sedes docto- est, perdi postularent. Jerem. viii, 3 :
rum. Eligent magis mortem quam vitam, om-

« Misit ad eum uxor ejus dicens, » in- nes qui residui fuerint de cognatione hac
spirata per diabolum : « NiJiil tibi et pessima. Proverb. xvii, 15 Qui justi- :
justo Hic est enim justus, de quo,

illi. » ficat inipium^ ef qui condemnat jusfum,
Proverb. xii, 24 Qui negligit damnum : abominabilis est uferque apud Deum.
propter amicum, justus est.
« Multa enim passa sum hodie »
« Respondens autem prfeses ait
terribilia, « per visum propter eum. »
Haec autem justiti» illis, »
Cliristi indicia im-
misit dial)olus vera visa, non ex volun"
tate : quia sicut dicitur, Joan. viii, 44" Refricando qusestionem : « Quem vulfis
Mendax est, et pater ejus : sed magis vobis de duobus dimilfi ? » Quasi dicat :
volebat uni parcere et omnes perdere. Tn electione vestra pono. Eccli. xv, 17:
Eccli. xxxiv, (i : Sicut parturientis, cor Apposuit tibi aquam et ignem, ad quod
tuumphantasias pafitur. Nisi ab Altis- volueris, porrige manum tuam.
simo fuerit emissa visitatio, etc. « At illi dixerunf : Darabbam. » Act.
m, 14 et l.j : Petistis virum homicidam
dari vobis : auctorem vero vitse interfe-
cistis.
«O Principes autem sacerdotum et se-
«
niores persuaserunt populis ut pete-

« Dicit illis Pilatus, »
rent Barabbam, Jesum vero perde-
rent. Adhuc instans pro liberalione : « Quid
:^t Respondens autem prseses ait illis :
ergo faciam de Jcsu, <iui dicitur Chri-
Quem vultis vobis deduobus dimitti? stusY Quasi dicat : Rex vestcr est : ma-
At gnuni dedecus facitis. Luc. i, 32 : Dabit
illi dixerunt: Barabbam.
illi Dominus Deus sedem David patris
Dicit
«9 illis Pilatus: Quid igitur fa- cjus, cf regnahit i/i domo Jacob in cVfcr-
ciam de Jesu, qui dicitur Christus? num.
«3 Dicunt omnes : Grucifigatur. Ait
" Gf. Judicum, xvi, 18 et seq.

TN RVANG MATTH.I^J, XXVf-23, 24, 25. 20 203
« Dicunt omnes. » lur reatus sanguinis, et hachho facta per

judicem ad crucifigendum Dominum.
De [)rimo dicil : « Videns autem Pila-
Josue, IX, I ct 2 : Conf/regali sunf
tus (luia nihil proficeret, )> instando pro
cuncti paritcr (/ni erant Irans Jordanem,
Iil)eralione. Froverb. i, i(i : Pedes illo-
ut pitgnarent conlra Josue et Israel uno
rum ad matum currunt, et festinant ut
animo, eademque sentmtia.
effundant sanguinem, sciiicel, iiinoxium.
(( Crucificjatur. » Joau. xix, Ij :
l*sal. xiii, 3 : Veloces pedes eorum ad

Tolle, tolle^ crucifige eum.
effundendum sanguinem.
« Ait illis prxses: Quid enim mali fe-
Sed magis tumultus
(i fieret, » etiam
r//?))Joaii. XIX, 4 : Ego nttltam invenio
in periculum judicis et lleipublicoe sub-
in eo causam. Job, xvi, 18 : I/cec passus
versionem. Isa. iii, IS: Tumulliiabitur
sum absque iniquitate manus mese, cuni
puer contra senem, et ignobilis contra
haherem mundas ad Deum preces.
nobilem suscitabitur. « Accepta aqua,
« At illi magis clamabatU, dicentes :
lavit manus suas. » Ista ablutio non
Crucifigatur. » Tsa. v, 7 : Exspectavi
justificat, cum tradat eum voluntati po-
ut faceret judicium, et ecce iniquitas : et
puli, quem liberare debuerat. Proverb.
judicium, et ecce clamor. IjUC. xxiii, 23 :
xxiv, 1 1 Erue eos qui ducuntur ad

:
At illi instabant vocibus mag?iis, postu-

mortem, et cjui trahuntur ad interitum
lantcs ut crucifigeretur. Et patct, quod
liberare ne cesses. Job, xix, 17 : Conte-
a judice absolvendus judicalur : nec
rebam molas iniqui, et de dentibus illius
causa condcmnationis babctur nisi pro-
auferebam prsedam. Coram populo. » ((
terva voluntas.
Non coram Deo. Supra, xxiii, 28 Afo- :
Et baec est pai"S prima istius partis, in

ris paretis hominibus justi, intus autem
qua per disceplationcm po[)uli et judicis
pleni estis hgpocrisi, et iniquitate. Non
Domiuus probatur innocens.
enim profuit, quod innocentem absol-
venduni judicavit, et postea crucitigen-
dum tradidit, nisi in testimonium suae
condemnationis.
« Videns autem Pilatus quia nihil (( Dicens, » ut quos signo sedare non
proflceret, sed magis tumultus fieret, poterat, verbo sedaret.
accepta aqua, lavit manus coram po-
pulo, dicens : Innocens ego sum a
« Innocens ego sum a sanguine
sanguine justi hujus : vos videritis.
justi hujus. »
Et respondens universus popuhis,
dixit : Sanguis ejus super nos, et su-
Eccle. vii, IG : Justus perit in justitia
per fihos nostros. sua, et impius multo tempore vivit in
Tunc dimisit ilhs Barabbam : Je- malitia sua. Isa. lvh, 1 : Justus perit,
sum autem llagellatum tradidit eis ut et non est qui recogitet in corde suo.
« Vos videritis, » ex quibus allegatio-
crucitigeretur. »
nibus eum condemnetis : quia in eo non
est causa ex allegatione. Sed nonne,
autem parte se innocentem
In secunda Joan. XIX, 7, dicunt : Nos legem habe-
a sententia ostendit, etcausam voiuntati mus, secundum
et legern debet mori,
eorum et favori condescendens, Chii- quia Filium Dei se fecit ? ergo suificiens
stum cruciligendum tradit. Et idco bic erat allegatio.dicendum, quodAd lioc
tria dicuntur, scihcet falsa innocenlia Pilatus videns eum infirmum stare co-
judicis, a Judteis electio ut sibi impona- ram se, repulavit hoc frivoluni.
204 D. ALB. MAG. ORD. PhMB.
« Et rt3spondens universus populus, cisternas dissipatas, quse continere non

dixit, » valent aquas. Et, 111 Reg. xx, 42 : Quia
dimisisti virum dignum morte, erit ani-
Quia inducli per Pontilices concordes ma ti/a pro aninia ejus.
erant in malum. Genes. vi, 12 : Omnis
caro corruperat viam suam.
« Tunc milites pra^sidis, suscipien-
ct Sanguis ejus super nos, » tes Jesum in prsetorium, congregave-
runt ad eum universam cohortem.
Hoc est, reatus snnguinis, « et super
Et exuentes eum, chlamvdem coc-
filios nostros, » per successionem. Exod.
XX, Ego sum Deus zelotes, cineam circumdederunt ei:
.5 : visitans
iniquitatem patrum in flios, in tertiarn Et plectentes coronam de spinis,
et quartam generationem. Et iste rea- posuerunt super caput ejus, et arun-

tus opprimit eos liodie, quod dati sunt dinem in dextera ejus. Et genu flexo
in reprobum sensum. Dictum tamen op-
ante eum, illudebant ei, dlcentes :
timum licet perverse inleilexerunt: su-

Ave, rex Judeeorum.
per quem enim sanguis Jesu non est,
Et exspuentes in eum, acceperunt
non sanctiticatur : et super cujus filios
non est, non mundatur ab originali ge- arundinem, et percutiebant caput

neratio illa. Ad
Sanguis Hebr. ix, 14 : ejus. »
Christi emundahit conscientiam nostram
ab operibus mortis, ad servioidum Deo Hic agitur de Domini crucifixione. Et
viventi. dicuntur duo : illusio videUcet prseam-
bula, et crucifixio : et haec patent in lit-
« Tunc dimisit illis Barabbam, » tera.

Illusio autem componitur ex tribus :
impium pro dilectione suae

Justificans derisione, vilificatione, et ex afflictione.
potestatis, « Jesum autern » injuste Derisio autem describitur ex ministris
« flagellatum tradidit eis. » Condem- ejus, etloco, et spectaculo, et instrumen-
nans Justum et ideo ex duabus caiisis
: tis sive modis.
Deo abominabilis. Daniel. xui, 53, di- De ministris dicit : « Tunc milites, »
cente Domino Innocentem etjustum non
: quia ministri erant sceleris : contra il-
interficies. Sapient. vi, .")

: Cum essetis lud, quod dicitur eis, Luc. ih, 14: Ne-
ministri regni non recte judica-
illius, minem concutiatis, neque calumniam
stis, nec custodistis legem justitise. faciatis : et contenti estote stipendiis ve-
« Ut crucifigeretur, cum horrore pce- stris. Job, XXV, 3 : Numquid est numerus
nalis confusionem copulans, ut
mortis tnilit/nn ejits ? et super quem non siirgot
ostentui liabeatur. Ad Hebr. vi, G Cru- : lumen illius? Nihil autem horum isti fe-
cifigentes Filium Dei, et ostentui hahen- ccrunt, sed erant ministri diaboH.
tes. Joan. xix, I , apertius dicitur : Twic Jesum inprxtorium. »
« Siiscipientes
apprehendit Pilatus Jesum, et, scilicet Ecce locus incongruus derisioni^ eo quod
in conspectu Jud«orum, flagellavit eum. debuit esse locus justitia.^. Amos, vi, 3 :
Psal. xxxvu, 18 Ego in : flagella para- Separati estis in dieni malum, vt nppro-
tus sum, et dolor meus in conspectu rneo pinqiiatis solio iniquitatis.
semper. Et ideo merito dicitur eis illud Congregaverunt ad eum universam
«
Jeremice, ii, 13 : Duo mala fccit popu- cohortem. » Ecce spectaculum universah^
lus meus : A/e dereliquerunt fontem fecerunt do Fiiio Dei, ul ab omnibus de-
aqu.e vivie, et foderunt sibi cisternas, rideretur. Psal. xxi, 8 : Omnes videntes
IN EVAN(J. MATTH.1^:i, XXVir-28, 29, 30, 3), 3?. 20:
me, deriseruiit >//e. .loreni. xx, 7 : Factus liomo, coiifiinêlur, ct pei'foral)it rnariuni
suin iii (/crisum, sciliccl oinni populo illius -.
nico.
« Et genuflexo arite illiim, illude-
« Et exuentes eum, » bant ei. »
Propr-iis vestibus. Cantic. v, 7 : 7\ile- Tangit modum bonor-is r-egalis Ir-actum

ru)it pallium meurn mihi custodes muro- in derisum. Eccli. xix, 23 : Est qui ne-
rum. quiler humiliat sc, et interiora ejus ple-
« Chlamijdem coccineam circumdede- na sunt dolo.
runtei. » Tr-ia er*ant insignia regalia, clila-
mys coccinea, corona, cl sceptrum : etper « Ave, rex Judaiiorum. »
hsec tria dcridctur : quia confessusfuit il-
lam accusationcm coi-am judicc, quod di- Isa. xxrx, 13 : Appropinquat populus
ceret se esseregeniJudaiorum et illi inlu- :
iste ore suo, et labiis suis glorijicat me :
lcrunt, quod in lioccontradiceret Ca'sari :

cor autem ejus longe est a me.
et Iroc tangit hic in modo derisionis. Et
quod chlamys fuerit de insignibus regali- « Et exspuentes in eum. »
bus habelur, Machab. xiv, 43 et 44, ubi

1
Demetrius rex concessit Simoni uti Ecce vilihcatio, quam eliam supr-a
chlamyde coccinea. Erat autem purpura, passus est a suis.Isa. lvu, 3 et 4 Filii :
qua reges induebantur. Herodes autem augurairicis, semen adulteri et fornica-

derisit eum indutum veste alba *. Pro- rice, super quem lusisiis, super quem eje-
verb. XXXI, 22 et seq. : Ihjssus et purpiira linguain ? Job, xxx, 10
cistis
: Faciem
indumentum ejus, etc. meam conspuere non verentur.
Acceperunt arundinem. « Erat autem
«
arundo magna, qua3 sambucus vocatur

« Et plectentes coronam de spinis, ->-
:
« et percutiebani capui ejus. » Ecce illu-

sio afflictionis. Michse», v, 1 : In virga
Hoc est, de juncis spinatis et aculea- percuiieni maxillam judicis Israel. Job,
tis, qua? plexse fuerant ad modum capil- XVI, 1 1 : Exprobrantes percusserunt ma-
lorum foeminse, et aculei conversi ad in- xillam meam : saiiaii suni poenis meis.
terius circuli, ut caput compunger-ent.
Posuerunt super caput ejus. » Can.
«
tic. iri, 11 Egredeminiet videte, filise

: « Et postquam illuserunt ei, exue- 31
Sion, regem Salomonem in diademate runt eum chlamyde, et eum
induerunt
ciuo coronavit eum mater sua, scilicet vestimentis ejus, et duxerunt eum ut
synagoga.
crucifigerent.
« Et arundinem in dextera ejus, » loco
Exeuntes autem, invenerunt homi-
signum quod vacuum
sceptri r-egalis, in
33
et inane fuerit regnum ejus et instabile. nem Cyrenaeura, nomine Simonem :
Supra, xt, 7 Quid existis in desertum

:
hunc angariaveruntut tollereterucem
videre ? arundinem vento agitaiam ? Un- ejus. »
de, Isa. xxxvi, G, regnum ^'Egypti dicitur
baculus arundineus, cui si innixus fuerit Tangitur hic crucilixio cum su rs cir--
1 Cr. Luc. xxiii, 11. cuisi innixus fuerit homo, intrabit in iiianum
2 Isa. xxxvi, 6 : Ecce confidis super bacuhim fj<^'^, ^t perforabit eam.
arundineum confractum isfuin, super Mgyptuin :
cumstantiis praecerlentibus, concomitan- « Cyrenseum » de Cyrene, quee est in

tibus ct sequentibus eam : et secunduni ijybia, ul)i gentilitas habitabat. « Somine
istud dividitur. Simonem, » propter fuluram obedientiam
autem duo praeambula, reindui-
Dicit mandatorum.
tionem, et eductionem, in qua notatur »< fltmc anyariaverunt. » Angaria est
crucis portatio. servitus violenter exacta, et in propria
De reinduitione dicit sic : « Et post. persona exhibita : perangaria autem est
qicam illusenuit ei, » quod ipse, Supra, servitus violenta in rebus personae im-
XX, 10, praidixerat : Tnident eum yeii- pensa, etnon inpropriapersona : et signi-
tibus ad illudenduiri, et flayellandum, licateos, qui inviteChristi crucem propter
el erucififjendum. « Exuenint eum ehla- carnis contradictionem suscipiunt, et ta-
myde. » Jusserunt deponere signa rega- men portant. Ad Calat. v, 2i Qui sunt :
lia, cum tamen ipseesset, de quo dicitur, Christi, carnemsuam crucifixerunt cum
ad Philip. ii, 9 et seq. : Donavit illi no- vitiis et concupiscentiis suis. « it tolle-
nien, c/uod est super omne nomen., ut in ret crucem ejus. » Supra, xi, 29 : Tol-
nomAne Jesu omne ye)m fleetaluv coele- lite juyum meum super vos, etc. Ad
slium,terrestrium, et infernorum, om- et Roman. xv, 1 : Debemus nos firmiores
nis linyua confiteatur quia Dominus Je- imbecillitates infirmorum sustinere, et
siis Christus in yloria est Dei Patris. non nobis placere. Christus enim sicut
«Et induerunt eum vestimentis suis, » dicitur, Joan. xix, 17, primo exivit baju-
in signum assumptae paupertatis et infir- lans sibi crucem. Deinde inlirmatus las-
mitatis. II ad Corinth. viii, 9 : Scitis yra- situdine illusionum et verberuin, qu*
tiam Domini nostri Jesu Christi, quo- tota nocte et partediei sustinueral, volens
niam propter vos eyenus factus est, cum nobis verae infirmitatis ostendere indicia,
esset dives : ut illius inopia vos divites destitutus infirmitate, supportante indi-
essetis. Job, xvi, 16 : Saccum consui su. guit : et ad hanc compassionem genlilis
pcr cutem meam. Psal. xxix, 12 Con- : subservivit. Et dicitur, Marc. xv, 2 1
,
scidisti saccum meum, et circumdedisti quod iste Simon fuit pater Alexandri et
me Irctitia. Rufi : qui rustici noti erant ab omnibus,

Et duxerunt eum, » hoc est, traxerunt
« et post Resurrectionem fidem suscipien-
eum, sed obedientem. Unde hancductio- tes.
nem vocat portationem, Jerem. xi, 19 :
Eyo quasi aynus mansuetus, qui porta-

tur ad victimam.
« Ut crucifiyeretur. » Job, vii, 15 : «Etvenerunt in locum qui dieitur «^
Eleyit suspendium anima mea, et mor- Golgotha, quod est Calvaria^ locus.
tem ossa rnea. Et dederunt ei vinum bibere cum ..
felle mistum. Et cum gustasset, noluit

« Exeuntes autem. »
*
bibere.
Hic tangit communicationem crucis Postquamautem crucifixerunt eum, 35

Ghristi in via eductionis factani gentili, diviserunt vestimenta ejus, sortem
antequam communicaretur Israeli, in si- mittentes, ul adimpleretup, quod di-
gnum redemptionls gentilium. ctum est per Prophetam dicentem :
Dicit igitur, quod « invenerunt, » di-

Diviserunt sibi vestimenta mea, et su-
vina ordinatione procurantc hoc in proe-
sagium futurorum, « hominem n natura,
per vestem meam miserunt sortem.
licet uioribus esset silvestris. Psal. cxxxi, Et sedentes servabant eum. 9#
<i : Invenimus eam in campis silvse. Et imposuerunt super caput ejus jgr
IN EVANG. MATTlfyEI, \X Vl|.;5:i, :{i., .'io, :}(), :n, 38. 2(17
causam iqsius scriplnm : llic est Je- dicitur hic fellemistum. Drima responsio
sus, rex Judaiorum. convenientior est. Dsal. lwiu, 22 Dede- :
Tunc crucilixi sunt cum oo duo la-

runl in escam meam fel, ct in sili mea
/jotavcrwit me aceto. Qu\d<im etiam di-
trones : unus a dextris, et unus a sini-
cunt, quod j)()tavcrunt cum, ut ciliiis
stris. ;>
moreretur : et lioc falsum est, quia non
compatiebaiitur ei : et non est natural',!,
lltJBc suiil ciucilixionciu conconiiUui- ut lioiiio citius moriatur [)roptcr [)otuin,
liu : horror loci, potus amaritudinis, ex- nisi cum fel)re moriatur : sed ideo voluit
spolialio cl suspimsio nudae veritatis, hoc Cliristus lieri, ut dilueret deleclatio-
ciiTumvaljatio violentte crudclitalis, su- nem vetili, quam gustavit Adam. Thren.
perscriptio reatus, el turpium associatio, ui, lU : Hecordarr paupertatis et trans-
quos idem locus optimo Domino socia- yressionis mese, absynthii, et fellis.
vit.
Dicit ii;itur : « El venemiU in locuni » « Et cum gustasset, »
supplicii, c< qtii dicilur Gol(/olha, » quod

i^vangelista interpretatur, « c/uod est Cal- Ad fauces et linguain, « lutluit bibere, )>
vari<e locus. » Non a Calvaria Adse, queni gluttiendo unde Marc. xv, 23, dicitur,
:
ibi quidam sepuitum menliuntur, cum quod non accepit : quia quamvis accepit
Adam in Josue, xiv, I"), juxla Hebron ad gustandum, non tamen accepit ad
sepultus esse legatur : sed quia ibi calva- gluttiendum.
riu3 jacebant latronum et damnatorum
per justitiam publicam. Et lioc fuit, ut « Postquam autem crucifixerunt
ipse horror ioci, morli poenam cumu- eum. »
laret. Ad He])r. xiii, 12 et 13 : Jesus, ut.
sanctificaret per suum sanguinem popu- In ipsa crucifixione, « diviserunt sibi •>•>
lum, extra portam passus est. Exeamus quatuor « vestimenta ejus : » quilibet
igitur ad eumcxlra castra^ improperium tollensunura vestimentum : sicut dicitur,
ejus portanles. Joan. XIX, 23, 24, sortem mittentes de
quinto vestiinento, quod erat tunica in-
« Et dederunt ei » consutulis ^
: unde, Joan. xix, 2i : i\o?i
scindamus eam, sed sortiamur dc illa
Debilitato et lassato verberibus e Itra- cujus sit Proverb. xvi, 19
. Melius est :
ctibus sitienti, « vinumbibere cum felle humiliari cum mitibus, quam dividere
mistum, » ut impleretur quoddictum est, spolia cum superbis. Isa. ix, 3 : Sicut
Deuter. xxxn. Uva eorumuva fellis,
:32 :
exsultaid victores capta prseda, quatido
et boiri amarissimi. Et attende, quod his dividuntspolia. Job, xxiv, (i et7 : Ayrum
potatus est suspendendus, et in cruce non suum demetwit : et vineam ejus,
suspensus. Suspendendus Habacuc, hic, quem vioppresserint,vindemiant. Nudos
11, 15 Vx qui potum dat amico suo im-
: dimiitunt homines, indumenta tollentes.
mitens fel ! Dicit autem, Marc. xv, 23, « Ut adimpleretur quoddictum est per
qiiod dederunt vinum myrrhatum '. Et ei Prophetam dicentem : Diviserunt sibi
dicendum, quod myrrhalum, et felle mea » quatuor, « et super ve-
vestimenta
mistum fuit vel propter amaritudincm : stem meam, » quintam tunicam inconsur
'
Marc. XV, 23 : Et dabant eihiheremyrrhatum tuor partes, unicuique milili partem, et tunicam.
vinum : et non accepit. Erat autem tunica inconsutilis, desuper contexta
* Joan. XIX, 23 : Milites ergo cum criicifixissent per totum.
eum, acceperunt vestimenta ejus, et fecerunt qua-
:
miserunt sortem '.

tileiii, « » Job, xix, t) : putatus est. llabacuc^ ni,2, secundum
Spoliavit me gloria mea. translationem Septuaginta : In medio
duum animalium innotesceris, hoc est,
« Et sedentes. » duorum bestialiter viventium. Et signifi-
cat spiritum salutis in medio carnis et
Quiesceiites crudcliter in pcenis ejus, mundi crucitixum.

« servabant eum, » ne turbis abeuntibus
a discipulis deponeretur. Job, xix, 12 et
13 :
tabernaculum
Ohsederunt in gijro « Prgetereuntes autem blasphema-
meum. Fratres meos longe fecit a me, et bant eum, moventes oapita sua,
noti mei cûasi alieni recesserunt a me. Et dicentes : Vah qui destruis tem-
plum Dei, et in triduo illud raiedifi-
« Et posuerunt super caput ejus, »
cas salva temetipsum : si Filius Dei
In tabula aflixa cruci contra caput, es, descende de cruce.

« causcan ipsius scriptam, » quani confes- Similiter et principes sacerdotum
sus est coram Pilato, quia aliud probare illudentes cum Scribis et senioribus,
non poterant. dicebant
Alios salvos fecit, seipsum non pot-
« Hic est Jesus, Rex Juda3orum. »
est salvum facere : si rex Israel est,
Unde, Joan. xix, 21 Noli scribere, : descendat nunc de cruce, etcredimus

Rex Judseorum : sed qida ipse dixit Rex :
ei.
sum Judxoriim. Rex tamen est, quia ti- Confidit in Deo : liberet nunc, si vult
tulus crucis eum Regem fecit. Jerem.
Et
eum: dixit onim : Quia Filius Dei
xxni, 5 : Regnahit rex, et sapienserit.
sum. »
quod quia praedicavit novum
potest esse
regnum,judex credidit quod hoc esset
mundanum et quod se regem vellet fa-
:
Hic tangit sequentia*crucihxionem. Et
cere in illo. horum quffidam sunt facientia ad hono-
rationem intirmitatis : qusedam autem ad
u Tunc, » demonstrandam potestatem majestatis,
ibi, ji. 43 « A sexta autem hora, etc. »
:
In ipsa crucitixione, « crucifixi sunt Prima harum partium dividitur secun-

cum eo, » ut major esset sui detestatio, dum dilferentiam eorum qui Domino
quasi fuisset socius latronum, duo la- « illuserunt : et isti sunt plebeii, etprinci-
trones, » propter duo genera latronum pes, et latrones.

spiritualium, Adam, qui surripere voluit De plebeiis dicit : « Praetereuntes au-
divinitatem secundum omnem scientiam, tem hlasphemahant eum, » hoc est, ma-
et qui in actuali peccalo surripere vult ledicebant ei. Speciem enim pro gencre
Deo honorem imperii, quia non vult ponit : velquia sedixit Deum, irrisio ma-
subdi preecipicnti Deo. « Unus a dex- jeslatis (qu(e ininfirmitatem convcrsaesse
tris, )) qui poenituisse dicitur, « et alter videbatur) bhasphemiavocatur. Matlli. xii,
a sinistris, » qui remansit in perlina- 31 et 32 : Spirilus blaspJiemia non remit-

cia. Marc. xv, 28 Et impleta est Scri-
: tetur... neque in hoc sseculo neque infu- ,
piura quse dicit : Et cum iniquis reputa- turo.
tus est. Tsa. lhi, 12 : Cum sceleratis re- « Movenles capita sua. » Psal, cvui, 25 :
Psal. XXI, 19 : Diriserunt s</'t veslimenta mea, et super veslem meam miserwit sortem.
: : »:
IN EVANd. MATm.EI. XXVII- 40, 41, t2, 43, 44. 201J
Faclus sum oitprobriutn illis : vidcrnnl cetis mihi hanr simiHtudincin : Mcdice,
nic, el muvertinlcapila siia. IV llc^. xix, cura teipsum.
21, ct Isa. xxxvii, 22: Despcxit te, el « Seipsumnon potest saivum facere. »
subsannavil te virgo filia Sion : post te (ôntra hocdicitur, Isa. mx, I ; Fcce non
capnt movit filia Jerusalem. (Molus au- est abbreviata manus Domini,ut salvare
tcni capitis atrocitateui sigiiificat cordis). nequeat.
« Si rex Israel est, » sicut dicit jactaii-
« VX di(;entes, » do. Isa. IX, 7 : Super solium David, et
super regnum ejus sedebit, ut confirmet
Irrisorie illud et corroborel amodo et usque in
sempiternum.
(( Vah qui destruis templum Dei, et « Descendat nunc de cruce, » libcrans
in triduo illud reci^diiicas. » se a passione : contra quod est consilium
Patrisde ccjelo. Eccii. vii, 28 : Non credas
Dictum cst duoruui ralsoiuin tesliuin te odibih in toto corde tuo '. Proverb. i,
in praeccdenti capitulo posituni, quod nio- 10 : FiH mi, ne acquiescas eis.

do sine scitu ipsoruin inipleri incepit « Et credimus ei. » Mentiuntur. Sed
quia modo templuni solverunt. dicerent sibi sicut supra, xu, 2i, in Beel-
« Si Filius Dei es. » Sapient. ii, 13, zebub principe daimonioruni hoc (ieri.
10 : Filium Dei se nominat, et gloriatur

Patrem se habere Deum. « Gonfidit in Deo. »
« Descende de cruce. » Jerem. xiv, 1) :
Quare futurus es velut vir vagus, ut Daniel. xiii, 35 : Erat enim cor ejus
fortis qui non potest salvare, etc. Ha- fiduciam habens in Domino.
bacuc, III, 4 et 5 : //;/ abscondita est « Liberet nunc, si vult euni. » Eccli.
fortitudo ejus : ante faciem ejus ibit II, 11 etl2 : licspicite, filii, nafiones ho-
mors. minwn : et scitote quia nullus speravit
in Domino, et confusus est. Quis enim
(( Similiter et principes sacerdotum permansit in mandatis ejus, et derelictus
illudentes. » est ?
« Dixit enim : Quia Filius Dei sum. »
I Esdrae, ix, 2 : Manus prmcipum et Propterea persequebantur eum Judjpi
magistraluum eral in transgrcssione liac non solum quia boc fecit in die Sabbati,
prima, sed quia dixit se Filium Dei, sequalem se
« Cum Scribis. » Isa. xxxiii, 18 : Ubi faciens Deo '-.
est litteratus, ubi legis verba ponderans ?

Psal. Lxx, 15 et 10 : Quoniam non co-
gnovi litteraturam, introibo in potentias « Idipsum autem etlatronesquicru-
41
Domini. cifixi erant cum eo, improperabant ei.
(( Et senioribus. » Job, xxxii^ 9 : Non
sunl longaivi sapientes, nec senes inlel- Tertia est pars. Jerem. xv, 10 : Ojn/ics
ligunt judicium. maledicunt mihi. Et, Jerem. xx, 7 Om- :
nes subsannant me. Sed contrarium vide-

« Dicebant : Alios salvos fecit. » tur dici, Luc. xxiii, 40 et 41, ubi dicitur,
quod unus latronuni arguit alium dicens :
Ironice dicunt. Luc. iv, 23 : Utique di- Neque tu times Deuui, quod in eadem
' Vulyala liabet, Eccli. vii, 28 : ndibHi non cn - Joan. V, 18 : Palrem suum dlcchat Dcuin,
das le. In (olo cordc tuo lionoia patrem luum. sequalem sefaciens Deo.
xx; 14
210 n. ALB. MAG. OHI). Vn/RD.
(lamnalio)ie es : etnos quidemjuste, nam gencs : aut etiam sinipiiciter, sicut vide-
digna factis recipimus : hic vero nihil tur Dionysius dicere, qui dicit se hanc
niali gessit. Respondens autem Augu- eclypsim cum sancto Apollophane vidisse
stinus dicit, quod plurale ponitur pro sin- apud Helio[)ohm civitatcm J\uypli et :
gulari, sicut usitato nomine dicimus, dicit quod facta fuil, cum luna jani decs •
scilicct, rustici derident quamvis

nos, set et hoc est, cum essetquinla decima,
:
non rideat nisi unus. Melius dicitur, quod quando nuila potest esse naturalis cclyp-
primo ambo improperabant et postea :
sis, quianon ht nisi in conjunctione
illa
dexter videns signa, compunctus est, et luminarium unde et multa dicit fuisse
:
socium in perversilate perdurantem ar- in illa eclypsi quod videlicet luna tan-
:
guit. tum in ti'ibus horis movebatur, quantum

in triginta diebus moveri debuit et quod :
per eamdem portionem "circuli ad solem
45 « A sexta autem hora tenebrse factae accessit et recessit : et quod obscurilas

sunt sLiper universara terram usque solis a parte Orientis incepit, et ex parte
ad horam nonam, » Occidentis incepit reilluminari : quorum

quodlibet magis fuit impossibile secun-
Hic incipit agere de demonstratione dum astrorum cui"sum quam ipsa cclyp-
divinse virtutis Christi patientis, quse us- sis : et quod hajc omnia indicahant pati
que huc abscondita fuit in passione as- Jesum, qui est omnium
hoc di- causa : ct
sumptoe infirmitatis. Argumenta autcm cit Dionysius in duabus Epistolis, qua-
ostensionis sumita sex difTcrenliis, sicut rum unamscripsit Polycarpo, el alteram

et principium mundi in senario est per- Apollophani '.
fectum. Sumit enim a destitutione orna- Dicit igitur :
tus ccelestis et acalamitate assumptiho-

:
minis, qui etiam clamavit se derehctum « A sextaautem hora. »
propter protophisti peccatum sumit :
etiam a mysticis argumentis aperte re- Etvidetur esse contrarietas quia, Marc. :
velatis et sumit a mundi elementis reve-

:
XV, 2.J, Erat autem hora tcrtia,
diciiuv:
lationem : sumit etiam a mortuis sanctis : et crucifixerunt eum. Et dicenduni secun-
et sumit a confessione facta a vivis. Pri- dum Augustinum, quod in tertia con-
mum ostendit patientis autoritatem, se- demnatus est. Et ut notetur crucihxus
cundum passibilis naturae veritatem, ter- magis linguis Judteorum clamanlium :
tium figurarum impletionem, quartum Crucifige, crucilige, quam manibus gen-
Passionis virtutem, quinlum sanctam ex tiliumj ideo dicit tunc in hora terlia ciu-
l*assionc redemptionem, sextum futuram cifixum. Potest ctiam dici, quod ^Marcus
ex passione fidei dihitationem. tangit inceptionem crucilixionis, et htec
Circa primum dicit tria, sciHcet, quid fuit sententia, cl eductio, et hujusmodi.
factuni, quamdiu, et quantum secundum jMattheeus autem ponit ipsain horam sus-
latitudinem terrarum. pensionis,
Quid, quia « tenehriv factm sunt. » « Tcnebrse factse sunt, » per lunam se
Quamdiu? quia « a sc.rta hora usque ad soli supponentem, ut dicit Dionvsius, ct
nonam, quod estper tres horas, quam-

» non per retractionem luminis, ut quidam
diu eclipsis naluralis non durat. Quantum mentiuntur. Amos, vui, 9 Occidct sol :
dilatatse perterras ? quia (( per universam in mcridie, et ohtencbrescere faciam tcr-

terram : » aut .fudaôrum, ut dicit Oi'i- ram in die hnninis . Job, v, H :Pcr diem
* Cf. edilionem noslram Opp. Dionysii .\reo- Polycarpum, et II ad .Xpoliophanem.

pagitfp, Tom XIN' liujusce editionis, Epist. 7 ad
IN EVANG. MATHI.KI, XXVH-iii, i7, i8, iO, .^0. 211
inciirreiil lcnrbras, el quasi nuclc. sic Jesus autem iterum (damans voce
iii
50
palpabuiil iit iiicridic. Joel, ii, 10: Sol magna, emisit spiritum. »
cl luiia ohlcncbraLi suiit, cL sLclUc rclra-

xcrunL splendoreni suuiii. .Instiiiii [U(j- « /i7 circa Iiorain noiiain clamavit
foclo luit, ul ciiiii iiicoiTiiptihilc lurncn, Jcsus. » Et hoc est, quod ibi ostcndilur,
quod onmeni lioniinciu venicii-

illuniinat veritas assumpta; inlirmitatis. j-^t dicunlur
tcin in hunc niundum, paliebalur eclyp- tria. Primuin estclamor })ro maguitu(Jin(!
siin, etiani ex.tei'ius luinen occunihcret, causa; Passionis, qinc est p(,'ccatuin pro-
ne inferioris luininis defcctuni adspiceret. toplasti : sccundum cst pcrlinax malitia
« Supcr univcrsam Lcrrani. rt Oriiê- turbu3 circumstantis : tertium cst itcralus

nes dicit, (juod sicut, Exod. x, 22 et 23, cliimor pro magnitudine j)assionis.
/Egypliis fuerunt lenebrse, ct sanctis lux Dicit igitur : « Et circa huram iio-
in eadein terra, ita nunc .ludaîs conversis nam, » quando sol dcclinaverat. Jcrcm.
iu .^jgyptios erant tcnebrai, et aliisbonii- VI, i : Vai nobis, quia dcclinavit dics,
nihus lux. Dionvsius aulem dicit quod le- (juia lurujiores factse sunt uinbne vcspe-
nebrie extendchantur usquc in Plirygiain ri !
ad partes lliacas, ubifuit Troja. Sapient.

<•<.
Clamavit Jesus, n licct esset dchili-
XVII, 11) et 20 : Oinnis enim orbis terra- tatus. Et cum in debilihus, ct pru^cipuc
rum limpido iUuminabalur lurnine... So- qui cxsangues, et jam pciic exanimcs
lis aulem illis super posita craL yravis facti sunt, sit vox acuta et debilis, tamen
nox, imatjo tcnebrarum ([use superven- clamavit « voce magna., dicens : » ut dc-
tura iliis crat. monslrarct illud quod dixit, Joan. x, 17 :
Lsque ad lioram
« iiuiiam, » duranli- Ncmo tollit animain meain a mc : scd
bus tcnebris quando : etiain luinen gra- cyo poiio cam a mcipso, ct polestatem
tise in Adam occuhuit. Gcnes. iii, (S et 1),
habco poneiuli eam, et potestatem haheo
dum dcambularet Domiiius in paradiso iterum sumendi cam. Et eadcm virlutc
ad auram post meridiem clamavit, et di- Iranscendens dcbilitatcm nunc clamat.
xit : Adam, ubi es ? Et in eadem liora Ad Hebr. v, 7 : Qui iii diebus carnis suw,
postea clamavit in cruce obtenebrata prcces supplicationesque ad Dcuin...,

utraque interiori luce. cum clamore valido ct lacrijmis ojfcrcns,
Et hoc est, quod sequitur: in omnibus cxauditus cst pro sua rcvc-
reiUia.
Et hsec est vox turturis, qua? au-
« Et ciTCdi horam nonam clamavit dita cst in terra nostra \
Jesus V0(?e magna, dicens Eli, YAi, :
lamma sabacthani ? hoc est : Deus « VA\, Eli. »
meus, Deus meus, ut quid dereliquisti

me ? Dis dicit : quia in duahus naturis vere
Quidam aulem illic stantes et au- lilius fuit : ct iu utraquc Patcr vcrc suus
dientes dicebant : Eliam vocat iste. Dcus sihi in idcntitate csscntite secun-
Et continuo currens unus ex eis, ac-

dum deitatem, et in inliabitatione sum-
mae gratia? secundum humanitatem con-
ceptam spongiam implevit aceto, et
junctus. Joan. xx, 17 : Asccndo ad Pa-
imposuit arundini, et dabat ei bibere. tremmeum et Patrem vestrum, Dcum
Gd'teri vero dicebant : Sine videa- meuni ct Deum vestrum.
mus an veniat Elias liberans eum.
Cf. Cantic. ii, 12.

212 D. ALB. MAG. ORD. PRyflD
c< Lamma sabacthani. » impleretur iilud 'Jliren. iii, Jo : Replevit

me amaritudinibus , inebriavit me ab-
Miseriaiu piolupiasloram deplorat, sgnthio. Joan. xix, 28, dicilur, quod in
pro qua rediuienda protectio divinitatis cruce pendens dixit : Sitio : et quod
infirmitatcm humanitatis passioni expo- tunc accurrens iste, fecit quod hic di-
suerat, et sic derehquerat. ctum est : et sic his potatus in lingua

nHoc est, Dcus meiis, etc. » Verhum sustinuit passionem, eo quod linguacon-
est Evangclislse interpretantis sermonem gruit in duo officia, in gustum et in iur
hehraicum. Isa. liv, 7 ; Ad punctum in terpretationem : in quorum utroque pec-
modico dercliqui te, et in miserationibus cavit protoplastus gustando vetitum, et
magis congregabo te. Isa. lx, 10 : In loquendo cum serpenle.

indignatione mea percussi te, et in re-
conciliatione mea sum tui. Isa.

misertus « Gaeteri vero, »
Liii, 4 : Nos putavimus eum quasi lepro-

sum, el percussum a Deo, et humilia- Damnahili deteuti curiositate, « dice-
ium. Dicunt quidam, quod post hunc bant : Sine. » Non inferendo ei acetum,
clamorem Salvator legit centum quin- quod exasperat arteriam vocalem, et sic
quaginta versus, qui ahhoc loco psalterii raucescere facit vocem. Ac si dicat : Per-
usque ad islum versum Psalmi xxx, G :

mitle eum clamare et invocare Elitfi
In manus tuas commendo spiritum me- auxilium. Et videamus an veniat Elias

«
liberans eum. » Isa. xxviii, 11 In loque-

um, continentur '. :
la labii, et lingua altera loquetur ad

« Quidam autem » populum istum. Et sequitur, y. 12 : Et
noluerunt audire, dicit Dominus.
Romanorum gentilium ignarisermonis
hehraici, « illlc stantes, » et custodientes « Jesus autern iterum, »
eum, « et audientes dicebant : Eliam

vocat iste, » proptcr figuram dictionis Prse magniludine passionis, « clamans
similem Eli et Elias : et perversi cor- voce magna. » Erat enim passio Domini
dis perlinacia,quod judicahant eum alie- omnihus passionihus major. Et hoc tri-
no indigere auxiho, cum deeo dicatJere- hus de causis quarum una est melior :
mias, xxxii, 17 Ecce tu, Domine, fecisti

:
omnihus natura, unione deitatis nohili-
terram in fortitudine tiia ma- tata, peccato non corrupta, non inlirmi-
coelum et
omne ver- tate, vel senio deslituta et ideo necesse

gna...: non erit tibi difficile
:
bum. Isa. xl, 13 Quis adjuvit spiritum :

est amarissimam fuisse separationem.Alia
Domini ? aut quis consiliarius ejus fuit ? est honitas vita^, quce maxime diligitur
ah anima : ex malitia enim vitae quidam

unus ex taedium vitae concipientes interficiunt
« Et continuo currens eis, »
seipsos. Tertia causa est sumpta ex cir-
Volens ut magis puniretur, « acce- cumstantiis : quia innocens quia coram :
ptam spongiam, » qua? multum in se notis : quia a vilibus personis sacerdo-
trahit humorem, « implevit aceto, » tum ministris : quia ex causa invidiae, et
quod acutum est in actione et penetrati- hujusmodi. De prima dicitur, Thren. i,
vum, « et imposuit arundini, » samhu- 12 : Ovos omnes, qui transitis per viam,
co videlicet, ut tangere posset ad os exal- attendite, et videte si est dolor sicut do-
tati in cruce, « et dabat ei bibere, » ut lor meus ! Do secunda dicitur, Jereni.
•
Ab lioc Psalmo xxi, 2 : Deus, Deus meus, nus luas commendo spiritum meum.
quare rne dereliqinsti? ad Psal. xxx, 6 : In ma-
IN EVANG. MATTIF.Iil. XXVII-:3(), .il 213
XII, 7 licluiiii dumum incam, ditntsi Sapient. \\ i, li : Cnm exieiit sinritns,

hsereditatcm meam dedi : dilcctam ani- mm reverteticr, iiec revocahit aitimam
matn meam in manu inimicoriim cjns. quai recepta est, scilicet sub virtute iiatu-
Et Aristoteles iii Ethicis, quod « foiiis rae.
«virtuosus amariori morle moritur, iii
« quantum multisbonis privatur scieiis'.»

Et Auguslinus narrat, quod quidam sloi- « El eccevelurn terapli scissum est
51
cus magnje virtutis in periculo niaris in duas partes a summo usque deor-
valde timcre inventus est^ in quo servus sum. »
nauticus inventus est non timere : et
cum a periculo maris liheratus servus Sumit hic argumentum a mysticorum

nauticus insultaret stoico, dicens quare revelatione. Et lioc est, quod « velum
timuisset, cum probalum sit apud stoi- scissum cst, » quod velabat arcam conti-
cos.perturbationem non cadere in sa- nentem signa gratiae, et apparuit nuda
pientem. Respondit sloicus non esse mi- veritas.
rum quod timuit, cum sciret quantis bo- « In duas partes » mysticorum pro-
nis privaretur per mortem : sed mirum ])antium veritatem, et per gratiam ju-
esse quod servus non se diu in mare vantium ad bonitatem. Primum deseruil
priecipitaverit, cum desiderio sibi esse lidei, secundum virluti.
deberet ut atam turpi vita citius absolve- « A summo, » quod est significatum
relur. De tertio dicitur, Cantic. i, 12 : in ccelo quoad gaudium felicitatis, « us-
Fasciculus mijrrhae dilectus rneus mihi, que deorsum, » in profundum inferni,
inter ubera mea commorabitur. Quid ubi ostenditur judicii severitas in poenis.
autem clamaverit in tanto isto clamore, Isa. vii, 11 : Pete tibi signum a Domino
dicitur, Lucae, xxiii, 34, quia duo clama- Deo tuo in profundum inferni^ sive in
vit, scilicet : Pater, dimitte illis, non excelsumsupra. Apocal. xi, J9 : Visa est
enim sciunt quid faciunt. Et illud, arca testamenti Dei in templo Dei. Hanc
t. 40 : Pater, in manus tuas commendo expositionem probat Apostolus, II ad
spritum meum. Corinth. lu, 16 etlT Cum conversus :
El hoc est, quod sequitur : ad Dominum, auferetur ve-

fucrit quis
lamen. Dominus autem Spiritus est.
« Emisit spiritum. »
« Et terra mota est, et petrffi scissse

Nullus igitur extorsit : sed propria sunt. ))
voluntate et potestate, sicut voluit, pro

pretio redemplionis in manus Palris Accipit argumentum ab elementis
posuit. Hic coIumi)a evoLit de arca, re- mundi dupliciler quidem, ex : a terra
ditura cum signo clementise Dei raino qua materialiter corpus hominis consti-
virentis olivse '. Hic benedicta gloria Do- tuitur : et ex hipidc, per quem durities
mini recedit de teinplo *. Isa. i.iii, 10 :
cordis infidehs designatur.
Si posuerit homo pro peccato animam Dicit igitur : « Et terra rnota est. »
suam, videbit semen longsevum, et voluii- Psal. Lxvii, 1) : Terra mota est, etcnim
tas Domini in maiiu ejus dirigctur. Tn caeli distillaverunt a facie
Dei Sinai, a
ahorum autem potestate non est ponere, facie Dei Israel. Et significat motus iste
vel emittere spiritum. Luc. xu, 20 : Stul- compunctionis justificationem. Isa. xxiv,
te, hac nocte animam tuam repetunt a te. I-*: Contritione conteretur tcrra, com-
' Aristoteles, Lib. III Etliicorum. 3 Cf. Ezeciiiel. x, 18.

* Cf. Genes. vin, 11.
I
jnotioiie commovebitiir lerrn. Tremore Sanctorum, » ibi sepultorum, a qui dor-
enim reverentise concutilur a majestate mieranl. » Psal. cxxvi, 2 et 3 : Cum

ejus quom susceptura erat. Eccli. xxiv, dedrrit dileciis suis somnum, ecce hsere-
45 ; Penetrabo omnes inferiores partes ditas Domini.

ierrse, et inspiciam oinnes (hrmientes, el « Surrexerunl. » Et ideo in terra illa
illianinabo om,nes sperantes in Domino. scpeliri petiverunt Abraham, Isaac, Ja-
« FA petrx scissse sunt, » in signum cob, Joseph et alii : et hoc est signilica-
scissuroe duri cordis, quod sanguis pastum IV Hog, xui, 21, ubi ad taclum
sionis emollit. Ezecliiel. xi, 11», etxxxvi, ossium Elisei surrexit mortuus.
20 :
lapidewn de carne
Auferam cur
vestra, et dabo robis cor carneum. Joel, « Et exeuntes de monumentis post
II, 1:5 Srindite corda vestra, et non ve-
: resurrectionem ejus, »
stimenta vestrn, et convertimini ad Do-

mimim Deum vestrum. Zachar. xiv, i : Hoc est, Christi, « veneruni in sqn-
Scindeiur mons Olivarum ex mediu ctam civitalem, » olim sanctam, sed
parte sui ad orientrm ct ad occidentem, tunc per immunditiam hoinicidarum fa-
prcerupto grandi valde. cta est Sodoma etTEgyptus \ Isa. i, 21 :
Justitia habitavit in ea, minc aulem

homicidse.
« Et monumenta aperta sunt : et « Et apparuerunt multis. » Ila quod
5« in Evangelio Nicodemi dicitur, quod
mulla corpora Sanctorum qui dor-
fdii sancti Simeonis duo, qui surrexe-
mierant surrexerunl.
rant coram sacerdotuni principibus ma-
Et exeuntes de monumentis post re-
53 nifeste in templo testimonium dabant
surrectionem ejus, venerunt in san- Resurrectionis. Isa. xxvi, 11) : Exper-
ctam civitatem, et apparuerunt mul- qiscimini, et laudate, qui habilatis in
lis. » pulvere, ciuia ros lucis ros iuus, ei
terram gignnium detrahes in ruinam,

Hic sumit argumentum ab ipsis mor- hoc est, homicidarum Judseorum per Ti-
tuis et morte. Et dicit tria : obeclien- tum et Yespasianum.
tiam elementi mortuos rcddentis, et
mortuorum resurrectionem, et fidei te-

stimonium quod dederunt. « Centurio autem et qui cum eo
De primo dicit Monumcntn aprrta :
erant cust.odientes Jesum, viso terra^-
sunt, » ad littcram. Ezechiel. xxxvii,
motu et his quffi fiebant, timuerunt
12 : Aperiain tumulos vestros, et edu-
valde, dicentes : Vere Filius Dei erat
cam vos dr sepulrris vrstris populus
iste. »
meus. Et attende, quod licet aperta fue-
rint monumenta in Christi Passione, ta-
men non surrexerunt corpora ante ter- Sumit hic argumentum a conversione
tium diem. Christus enim primus liber gentilitatis. Est autem Cenlurio, qui cen-
inter mortuos surrexit. T ad Corinth. xv, tum sub se habet milites. « Ei » illi
23 : 'Primiiise Chrislus : deinde ii qui • qiii erant cuni ro, » qui sibi commissi
simt Chrisii, qui in advrntu ejus credi- fuerant a Pilato, ut procuraret suppli-
derunt. Apocal. i, 5 Primogenitus mor- :

cium. Et hoc quod soquitur Cu-
est, :
iuorum, et princeps regum terrse. stodirntes Jrsum., » cuslodem hominutn.
« Et multa, » non omnia, « corpora Job, vn, 20 O cusios hominum. quare

:
'
Cf. Apocal. XI, H.
:
IN i:vAi\(i. iViATTii/Ki, xxvii-.i:;, r)(i, i\i,:\h. •>\:\
jiosuisli mc c(nttrnrium lihi, cl faclus lis autem mulieres, qu;o adhaisil ossi-
sum mihimelipsi gravis ? 1)US.
Viso lerraBmotu et his (juse fiehant . » « A lonf/e. » Contra, Joan. xix, 25 :
JjUC. XXIV, iC», (licil, quod vidontcs, Stahant ju.rta crucem Jesu Maria mater
quod sic ciamans exspirassct, (|uod ejus, cl s(rror matris ejus. ]{ksi»onsio.
ficilicet chunorcm
ad lot apparuc- Priino stolerunt prope : quia non nega-
runt signa, quod totus mundus concla- batur damnatis ut sua cum suis dispone-
mavit so mortem illam suslinere non rent : et tunc coinmisit matrem discipu-
posse. lo. I^t poslea cum hoc factum fuerat,
Timuermit vaUle. » Luc. xxiii, i8
« :
0[)(jrtuit ut longius starent : et hoc tan-
Pcrcutientes pectora sua revertehanlur. git iMatthiPus.
« Dicentcs. » Et sicut dicit Lucas, « Quir. secutse eranl Jcsum. » Daniel.

confessionc lidei glorilicaverunt Deum : III, 11 : Nunc sequiniur te in toto corde,
« Verc Filius Dei erat iste » Eccli. xxxvi, et timemus le.

17 : Da testimonium his qui ab initio Et minislrahant ei, » de facultatibus
((
creaturce tuce sunt. Supra, iii, 17 : Ilic suis. IV Heg. IV, 13 Ecce scdule in :
est Filius meus dilectus, in quo milii omnihus ministrasti nohis. Eccli. xxiv,
complacui. 14 In hahitatione sancta coram ipso
:
ministravi. Luc. x, 40 Martha autem :
satagehal circa frequens minisierium.

« Erant autom ibi miilieres multcB
(( Inter quas erat Maria, »
a louge, qucD secutse erant .lesum a
Galilsea, ministrantes ei :
Proprio nomine, Magdalene, » co- «

Inter quas erat Maria Magdalene, et gnomento a castro unde orta est. Marc.
Maria Jacobi, et Joseph mater, et ma- XVI, 9, dicitur, de qua ejecerat septem
ter filiorum Zebedcnei. » dsemonia. Et Maria, » quce erat « Ja-
((
cobi » minoris, et ((Joseph,» qui cogno-

Hic tangitur obsequium sepultur». Et minabatur justus, « mater. » 11 Machab.
primo languntur person.ne, per quas ofli- vii, 20 : Sitpra modum mater mirahilis,
cium illud completur. Et secundo, tan- el honorum memoria digna. (( El mater
gitur modus, ibi, y. 60 ; Et accepto (( filiorum Zebcdrei, » quse supra, xx, 21,
corporc, Joseph, etc» Tertio, tangitur regnum liliis postulavit. Dicilur autem
sepulcri custodia, ibi, "^^. 02 : « Allera quod et Maria Salomc ibi fuit, sed tunc
autem die, quse est post Parasceven. » forte lassa ab eis parum diverterat.
In primo tanguntur mulieres, quae aro-
inatibus sepulcrum visitare disponebant
secundo etiam tangitur Joseph, qui rod- « Cum sero autem factum esset, ve-
57
di corpus impetrabat. Et haec patent in nitquidam hom.o dives ah Arimathfea,
bttera.
nomine Joseph, qui et ipse discipulus
In prima dicit tria, scibcet, communi-
erat Jesu.
ter mulieres, et ad quid illuc convene-
Hic accessit a(i Pilatum, et petiit 5^
rant, et tertio tangit principales.
Dicit igitur : (( Erant autem ibi mu- corpus Jesu. Tunc Pilatus jussit reddi
lieres multge. » Quod signficatum est, corpus. »
Job, XIX, 20 : Pelli mese, consumptis car-

nihus, adligesit osmeum. Os enini forti- Hic describit personam quoe corpus
tudo est Christi : caro Apostoli, qui per impetravit. Dicit Matthaeus circa hoc :
fugam et dubitationem recesserant : pel- tempus, naturam, fortunam, locum, no-

216 D. ALB. MAG. ORU. PR^D.
men, professionem, et modum impe- accessit °, Eccli. vi, 7 : Si possides ami-

trandi, et concessionem IMati. cum, in tentatione, scilicet Iribulationis,
Dicit igitur Ciim sero aiitem factum
: « posside eum.
esset. » Postquam uterque sol lucem « 1^1 petiit corpus Jesu. » Eccli. vii, 37
suam abscondit in Parasceve. Psal. xxix, et 38 : Mortuo non prohibeas gratiam.
6 : Ad vesperum demorabitur flelus, et Non desis plorantibus in consolatione,
ad malutinum lcetitia. et cum lugentihus ambula.
(( Venit, » quia de die manifeslare non

ausus fuit. Simile, Joan. iii, 2 : Hic venit « Tunc Pilatus jussit reddi corpus. »
ad .Jesum nocte.
« Quidam liomo. n Nalura rationalis, Moc est enim pignus, quod ante occa-
et discernens, et humanorum studium sum solis debebat reddi Unde etiam, «,
liahens. Econtra de quibusdam dicit Joan. xix, 31, ait quod petierunt ut non
Psalmus XLViii, 21 : Homo, cum in ho- remanerent corpora in cruce in die sab-
nore esset, non intellexit : comparatus bati, ut frangerentur eorum crura el de-
estJumentis insipientibus et similis fa- ,

ponerentur.
clus est illis. Hic est homo, qui ad ima-

erinem Dei factus est et similitudinem
« Et accepto corpore, Joseph invol-
hominis, qui secundum Deum creatus est
in justifia et sanctitate veritatis '. vit illud in sindone munda.
-
« Dices. » Ecce fortuna. Cnde, Marc, Et posuit illud in monumento suo
XV, 43, dicitur nobilis decurio, eo quod novo, quod exciderat in petra. Et ad-
ofHcium publicum minislrabat. « Ab volvit saxum magnum ad oslium mo-
Arimallisea, » quee est civitas suee nati-
numenti, et abiit.
vitatis : quee est Remata "
Elcanae et Sa-
Erat autem ibi Maria Magdalone, et
muelis civitas, ut dicitur, I Regum, i, 1.
« Nomine Joseph, » preesago nomine, allera Maria, sedentes contra sepul-

qui crtivit in virtute. Psal. lxxxiii, 8 : crum. »
Jbunt de virtute in virtutem : videbitur

Tangiturhic modus sepulturai. Et dicit
Deus deorum in Sion. Tn cujus ligura
Joseph Patriarcha prcecessit ^ Et Joseph
duo : modum sepulturai, et muUerum
nutrilius Domini fuit i, 18 ". Et iste se-
nomina praenominatarum, quse sepultu-
rcp interfuerant ut iocum sepulcri no-
quens obsequitur mortuo.
ipse discipulus tarent.
« Qui » accessil, « et
eratJesu. n Ecce professio. Joan. vm, Modus autem sepulturse describitur
'.][ et 32 : Si vos mariseritis in sermone primo ex parte corporis, quod Joseph,

meo, vere discipuli rnei eritis, et cocjno- « accepto corpore, » ut munere pretioso,
scetis veritatem, cl vcrilas liberabit vos. « involvit illud in si?idone munda, »
hoc est, linteo mundo et ideo etiani :
statutum est, ut corpoialia non nisi de

« Hic accessit ad Pilatum. »
lineo mundo liant, quod signilicat mun-
« flic, » ut amicus, a accessit ad Pila- ditiam sanctitatis. Proverb. xxxi, 13 :
tum, » quia de curia (alias, decurio) erat Qucvsivit lanam et linum, et operuta est
et familiaris. Marc. xv, 43, hic audacter consilio manuum suarum. Lanam ad
i
A(i Eplies. IV, 24,
^*
Marc. XV, 43 : Venit Joseph ah Arimathxa,
- 1 IWs.. 1, I : Fuit vir unus de Ramathaim-So- nobilis decurio,... et andacter introivit ad Pila-
phhn,. . el nomcn ejus Elcana. tum, o\c.
3 Cf. (Jciiies. xxxvii, 2 et seq. '^
Cf. Exod. xxii, iC.
M:f Luc. I, 27 etMallh. i, iS.

IN EVANG. MATTH EI, XXVII-OO, (il. (\2, c:}, ()4, 63, 60. 21
vesliineiiluiu virtulis, ct linuiii de iunu- « Altera autem die, quit' est post «'<
cenlia candoiis. Parasceven^ convenerunt principos
Deinde diiscribil ex parte se^julcri,
sacerdotum et Pharisffii ad Pilatum,
dicens :
Dicentes : Domine, recordati su- o:{
monumento. mus, quia seductor ille dixit adhuc vi-

« Kt posuit illud in »
vens : Post tres dies resurgam.
Quod quasi monimenlum. eo (juod in Juhe eigo custodiri sepulcrum us- 64
ipso sit monitio el recordatio morluo- que in diem tertium, ne forte veniant
rum. « Suo, » non alieno, ne quisquam discipuli ejus, et furentureum, et di-
ejicere posset. « lYovo, » ne si forte alius
cant plebi : Surrexit a mortuis : et erit
ibi scpultus fuisset, quod ille et non l)o-
minus resurrexisse diceretur : « quodex- novissimus error pejor priore.
ciderat in petra : » ne si forle in tcrra Ait illis Pilatus : Habetis custodiam : 65
esset, quod eifossum mentirentur : et si ite, custodite sicut scitis.
esset de pluribus petris, diceretur quod autem abeuntes munierunt
Uli se- 66
per remotionem lapidum et repositio-
pulcrum, signantes lapidem, cum cu-
nem esset ablatum.
stodibus. »
« b]t advolvit saxum, »
Hic tanjîtur sepulcri custodia, Et di-

Integrum, « magnum, w non nisi plu- cunlur tria : custodiae impetratio, et
rium auxilio removenduin, ut indubitata custodiai concessio et monumenti sigilla-
esset lides integri sepulcri : et ideo dici- tio.
tur, Isa. XI, 10 : Erit sepulcrum ejus autem impetratio tangilur

Gustodiae
gloriosum. Job, v, 2() : Ingredieris hi descripta sccundum tempus et secundum
abundantia sepulcrum, sicul infertur dignitatorn impetrantium, et rationem
acervus tritici in tempore suo, hoc est, impetrationis, et rpsamjpostulationem.
in abundantia honoris. Et subjungit causam timoris si non cu-
« Et abiit, » dimittens sepulcrum stodiretur.
custodiae tortorum. Ezechiel. m, 14: Abii Dicit igitur : « Altera autem die., quie
amarus in indignatione spiritus mei. est post Parasceven, » hoc est, in die
sabbati. Sed contra. Tunc non licuit opc-
rari, ergo nec sepulcrum munire. Ad
« Erant autem ibi Maria Magdalene,
hoc dicunt, quod custodia sepulcri non
et altera Maria, »
est opus servile, sicut nec sigillatio litte-
rarum. Aliter dicitur secunduni Rcini-
Mater filioruin ZebedaM, « sedentes gium, quod Parasceve non ponitur pro
contra sepulcrum. » nt notarentÎocum. die, sed pro pra^paratione ad festum :
Ruth, I, 17 : Quw te terra morientem unde dies alteraa proeparatione fuitsexla

susceperit, hsec et rae suscipiet. Joan. xi, feria, quse erat luna decima quinta, quia
ÎO : Eamus et nos, ut moriamur cum eo. in quinta feria praeparatio facta fuit : et
Et non
hicmentio de matrcDomini,
lit hoc probabile fuit, quia nisi statim inuni-
nec de tertia Maria quia mater Domini : tum fuisset sepulcrum in prima nocte,
afflicta nimis ad quietem ducta] fuissc poterant timere furtum.
creditur : et in ejus obsequio tertiaMaria
abierat, et quadam de nmlieribus aliis. « Convenerunt, »
Ut nec mortuo parcerent, « Priîcipes

:
sacerdotnm, » in quibus auctoritas, « ct tanto fides Resurrectionis cerlior a()pare-

Scribfe, » in quibus magisterium erroris. ret, et hoc significatum Judicum, est,
Jerem. iv, 22 : Sapientes siint, ut faciant XVI, 2, ubi Pbilistiim obsedcrunt Samso-
mala : bcnefacere autem nescieruni. « Et nem Gaza gloriantes, quod jam com-
in
Pharissei, » in quibus simulata sanctilas, prehendissent eum conclusum infra suas

(( ad Pilatum, » qui prsefuit rcipublicse. portas et seras.
Usque in diem tertium, » quando
((
« Dicentes, » putabant et corruptum fuisse corpus, et

falsificatum verbum non attendentes, :
Detractorie. Ezecbiel. xxii, 9 : Viri quod Psalmisla dicit Non dabis san- :
detractores fuerunt in te ad effundendum ctum tuum videre corruptionem : notas

sanguinem. Job, xix, 18 : Cum ab eis mihi fecisti vias vitse ^. Act. ii, 24 : Quem
recessissem, detrahebant mihi. Deus suscitavit, solutis doloribus infer-
ni. Juxta quod impossibile erat leneri
(( Domine. » illum ab illo.
qua persuadeant.
Allegant rationem, Et subjungunt timoris causam, quse
« Recordati sumus. » Multorum bono- non fuit fides veritatis, sed mendacii
rum nullam habebant memoriam sed : pertinacia :
ejus, quod obesse poterat, optime recor-

dantur. Quia seductor, etc. » Et de ta-
(( « Ne forte veniant discipuli ejus. »
libus dixit, Joan. vm, 49 : Honorifico

Patrem meum, et vos inhonorastis me. Et hoc mirabile est : quia discipuli
Psal. cvin, 4 : Pro eo uf me diiigerent, videntes eumpermanere in morte, potius
detrahebant mihi : ego aittem. oraham. recederent detestando eum, et propalan-
Erat tamen seductor in bono. Jerem. xx, do vias ejus, quam quod de morte causas
7 Seduxisti me, Domine, et seductus
: erroris fabricarent : et propter hoc dici-
sum : fortior mc fuisti, et invaluisti. tur in Psalmo xl, 11 : Tu autem, Do-
Sed isti dicunt in malo, secundum quod minc, miserere mei, ct resuscita me : el
seductor dicitur : seorsum vero a veritate retribuam eis.
ductor. Joan. vii, 12 : Quidam dicebant : Ef furcntur eum. » Turpe furtum

((
Quia honus est. Alii autem dicebant esset fcetidi hominis mortui et ideo di- :
Non, sed seducit turbas. citur, Job, XIX, 3 : En decies confudisfis

« Dixit adhuc vivens. » Putabant enim mc, cf non erubescitis opprimentcs me.
cum in toto mortuum, qui dixit Ego : (( Et dicant plebi. )) IIoc fuit eis tota
sum via, ct veritas, et vita '. causa timoris. « Surrexit a mortuis. »
(( Post tres dies resurgam. » Supra, Et est stullitia custodire quoad eos : quia
XX, 19 : Et tertia die resurget. Osee, vi, si vincens mortem et infernum surgit a
\\ : Vivificabii nos posf duos dies : in die mortuis, quid prodesl custodia infirmi
tertia suscifahit nos. hominis ? Et hoc est, quod prius dictum
est, quod omnia hsec ordinavit Spiritus
(( Jube ergo. » sanctus in fidei demonstratione. Osee,
xni, 14 : Ero mors tua, o mors : morsus
Petitio est. n Custodiri scpulcrum. » fuus ero, inferne.
Et licct hoc in malitia dicerent, tamen « Et erif )U)vissimus error, » de praMli-
hoc Spirilu . sancto prffiordinante dixc- catione vitte immortahs per multos (Hs-
runt, ut quanto custodiverint diligentius, seminatus, « pejor priore, » qui per
'
Jouii. xiv^ 6. 2 Psal. XV, 10.
CAP. XXVin, MATTH/ET. 219
uuuni ct nioilaleui cJissenuualus est. cousensi iiiuocoulis : quic restant, facile

II Petr. 11, 22 : Canis reversus ad suurn Jerem. u, 12
sicut vultis. Levate si- :
comilum : c/, Sjts lola in volutabro Inti. gnum, augctc custodiam, levate custo-
Dicunt farn(Miverum quoad sc quia : dcs,prwparate insidiwi quia cogilavit :
priiuo iguorabaiit modo aulem con- : Dominus, ct /ecit qmecumquc Inculus

[cmuunt jxruitentiam. Act. xiii, iC» Hc- : esl.
pellitis verbum, et indignos vos judica-

tis ieternae vitê. Isa. vi_, 10 : Excseca « Illi autem abeuntes, »
cor populi /lujus, et aures ejus aggrava,

ct Qculos cjus claudc : nc forte vidcat Accepta potestatc, vmunierunt scpul-
oculis suis, ct auribus suis audiat, ct crum. .lob, xix, 12
)) : Obsederunt in ggro
corde suo intelligat, et convertatur, ct tabernaculum meum. Eccli. xi, 31 : Mul-
sanem eiim. t<e sunt insidiiv dolosi.
VA subdit modum muuitionis dupli-
« Aitillis Pilatus, » ccm « Signantes, m annulis suis, « la-
:
pidem » suppositum, « cum ciistodi-

Annuens petitioni eorum, quia huma- buSy » in circuitu positis. Daniel. vi, 17,
num captabat favorem. Psal. lii, : obsignavit rex lapidem qui positus erat
Confusi siint qiii hominibus placent, supcr os laci annulo suo, et annulo op-
quoniam Dcus sprevil eos. timatum suoruin. Genes. xlix, 9 : Re-
« llabetis custodiani, » hoc est, cu- quicscens accubuisti ut leo : quis suscita-
stodes sunt parati, milites videlicet Prse- vit eum ?
sidis. « ItCy custodite sicut scitis. » Qua- Sic igitur terminatur sepulcri custo-
si dicat : Sufficiat vobis quod in mortem dia.
CAPUT XXVIII.
Facto terrcemotu, exterritisque custodibus, angelus mulieribus [narrat Christi

1'esnrrectionem : qui ipsis apparens jubet {sicut et angeluslfusserat) ut disci-
pulis nuntient, quod Dominum in Galilcea pisuri sintj: milites sepulcri custo-
des, pecunia corrupti, dicunt corpus Christi furto sublatum : discipuli viden-
tes in Galihva Dominum, jubentur ire ad docendas et bapti:{andas onines
gentes.
i. Vespere autem sabbati quse luce- descendit de ccelo, et accedens

scit in prima sabbati ','venitMa- revolvit lapidem, et sedebat su-
ria Magdalene et altera Maria per eum.
videre sepulcrum. Erat autem adspectus ejus sicut
2. Et ecce terr^motus factus est ma- fulgur, et vestimentum ejus sic-
gnus. Angelus enim Domini ut nix.
* Marc. XVI, 1 ; Joan. xx, ii.

.
220 D. ALB. MAG. ORD. VnMB.

4. Prse timore autem ejus exterriti 12. Et congregati cum senioribus,
sunt custodes, et facti sunt veiut consilio accepto, pecuniam co-
mortui. piosam dederunt militibus,
5. Respondens autem angelus, dixit i3. Dicentes : Dicite quia discipuli
mulieribus : Nolite timere vos : ejus nocte venerunt ct furati
scio enim quod Jesum qui cru- sunt cum, nobis dormientibus.
cifixus est quasritis. 14. Et si lioc auditum fuerit a prse-
6. Non est hic : surrexit enim, sicut side, nos suadebimus ei, et sc-
dixit. Vcnite, et locum
videte curos vos faciemus.
ubi positus erat Dominus. i5. At illi, accepta pecunia, fecerunt
7. t!t cito euntes, dicite discipulis sicut erant Et divulga-
edocti.
ejus quia surrexit, et ccce prê- tum est verbum istud apud Ju-
cedit vos in Galiiaâm : ibi eum dasos usque in liodicrnum diem .
videbitis : ecce prasdixi vobis. 16. Undecim autem discipuii abierunt

8. Et exierunt cito de monumento in Galilaeam, in montem ubi
cum timore et gaudio magno, constituerat illis Jesus.
currentes nuntiare discipulis 17. Et videntes eum, adoraverunt :
ejus. quidam autem dubitaverunt.

9. Et ecce Jesus occurrit illis, di- 18. Et accedens Jesus locutus est eis,
ccns : Avete. Illae autem ac- dicens Data est milii omnis
:
cesserunt, et tenuerunt pedes potestas in coelo et in terra.

ejus, et adoraverunt eum. 19. Euntes ergo, docete omnes gentes,
10. Tunc ait iliis Jesus : Noiite time- baptizantes eos in nomine Pa-
re : ite, nuntiate fratribus meis tris, et Filii, et Spiritus san-
ut eant in Galiiaeam, ibi me victi '
:
debunt. 20. Docentes eos servare omnia quas-

1 1 Quffi cum abissent, ecce quidam cumque mandavi vobis. Et cc-
de custodibus venerunt in ci- ce ego vobiscum sum omnibus
vitatem, et nuntiaverunt Prin- diebus, usque ad consummatio-
cipibus sacerdotum omnia qu^ nem sa^culi.
facta fuerant.
* Marc. XVI, 15.

IN EVANd. MATHI/EI, XXVIII, 1 221
praeconium, ibi, f. 7 : Et citu euntcs, di-

cite discipulis, elc. »
Circa priinum Iria dicuntur, sciiicct,
IN CAPUT XXVIII MATTM.EI lcinporis conj^rui circurnslanlia, advcn-

tus personaruni (juihus testilicatio esi
ENARRATIO. facla, et ipsa Kesurrectionis teslilicatio.
primo liorum dicitur

l)e « Vespere :
« Vespere autem subbati, qua' luce- autem sabbati. n Vesperam Scriptura

scit in prima sabbati,venit Maria Mag- computat pro nocte unde, Genes. i, 5 :
:
Factum est vespere et mane, dies unus.

dalene et altera Maria videre sepul-
Et sic conjungit hic duos terminos no-
crum. ))
ctis, in quorum primo lux recumhit : et

in secundo oritur : dicens, « (iwe, »
transacta nocte, « lucescit, » in mane,
Sicut Clirislus niortuus esl propter de- in prima
« » feria « sabbati, » hoc est,
licta nostra, ut nos a morte absolveret :
a sabbato: et non facit mentionem noc-
ita resurrexit propter nostram justifica- significans, ut
tis, dicit Petrus beati
tioneni, ut nos ad immortalitatem secum Gregorii diaconus, quia « haec nox est,
educeret, et ut sua U(isurrectio nostroe quse sicut dies illuminabitur,
« et nox
resurrectionis causa esset. Etde resurre- illuminatio mea
'(
in deliciis meis '. »
ctione Christi ayit Evangelista in isto
Michaege, vii, 8 : Cu7n sedero in tenebris,
ultimo capitulo, ostendens eam triplici-
Domuius lux mea est. autem Significat
ter. Primo, in testimonio ereaturarum. Evangelista ex modo loquendi, quod
Secundo, in testimonio custodum inimi- sanctae mulieres in nocte post sabbatum
corum suorum, quia non est suspectum venire disponebant per hoc quod aro- :
testimonium veritatis ah hoste perhibi- mata empta praeparaverunt, etin dilucu-

tum. Deuter. xxxn, 31 : Non enim est lo pervenerunt unde, Marc. xvi, 2:
:
Deus nosler ut dii eorum, et inimici no- Valde mane una sabbatorum, hoc est,
stri sunt judiccs. Hoc autem testimonium prima sabbatorum, veniunt ad monu-
inducit, ibi, t- H Quac cum abiissoit,
'.
mentum, orto jam sole. Et ideo dicitur,

ecce quidam de custodibus, etc. » Tertio Luc. XXIV, quod ibant diluculo ad mo-
1,
autem adstruit fidem Resurrectionis cum numentum. Cum enim Marcus, xvi, 2,
demonstratione potestalis, qua dat man- dicat, orto jam sole, intelligit quando
data prsedicandte veritatis, ibi, t- l'J :
radii solares apparent in nubibus, non
<( Undecini autem discipuli. »
super terram : et hoc est, quando luce-
Prima harum subdividitur in duas :
scit hora in mane diei sequentis. Hoc
in quarum prima adstruitur Resurrectio quod dicit Psalmus xxix, 6
est, Ad :
per creaturas Christo resurgenti deser-

cesperum deniorabitur fletus, et ad ma-
vientes : et in secunda, testimonium hoc tutinum Isetitiai.
confirmatur per apparitionera Christi
aperte factam, ibi, t- 9 : a Et ecce Jesus
« Venit Maria. »
occurrit illis, etc. »
Circa testimonium Resurrectionis duo adventum personarum, quihus

Tang-it
inducuntur, scilicet, ipsum testimonium, factum es testimonium. « Madyalene, »
et rei testificataB mulierihus injunctum quae ardentius caeteris amabat cum, « et
' Vide hyranuin Exsultet jam angelica turba sancto

cadorum, in ofTicio matutino in Sabbato
090 D ALB. MAG. ORD. PR/ED.
altera Alaria, » una de tribus Mariis. Psal. Lxvii, 9 : Terra mota est, etenim
Rulli, lu, 11 : Scit omnis populus, sci- cmli distillacerunt a facie Dei Sinai, a
licet Israel,... uiuHerem te esse viriulis. fdcie I)ei Isruel. Psal. lxxv, \) et 10 :
« Videre sepulcrum. Per metony- » Terra tremuit ct quievit, cum exsurgeret

miani, hoc est, sepullum. Ul imgercnt injudicium Deus. Et hoc esl testimo-
Jesum, sicut dicit alius Evangelista *. nium de infci'no.
Si queeritur de tempore Resurrectio- Testimonium autem de excelso supra
nis, diversi diversa sentiunt. Gregorius subdit, cum dicit :
dicere videtur, quod media nocte surre-

xit per illud Judicuni, xvi, î, Samson
:
fortissimus media nocte surrexit, et « Angelus enim Domini descendit

portas (iazae tulit ad supercilium montis. de coelo, et accedens revolvit lapidcm,
Proverb. xxxi, 15 De nocte surrexit, :
et sedebat super eum.

deditque preedam domeslicis suis, et ci-
Erat autem adspectus ejus sicut ful-
baria, hoc est, refectioneni de gaudio
gur, et vestimentum ejus sicut nix.
Resurrectionis, ancillis suis. Augustinus
videtur dicere, quod ante auroram pa- Pra3 timore autemejus exterriti sunt
rum, ut tenebras nostras in lucem se custodes, et facti sunt velut mortui. »
mutare designaret. (jenes. xxyiii, 18 :
Surgens Jacob mane, etc. Et ideo beata? Et dividitur in duo. Priino enim po-
fuerunt mulieres, quaj mane vigilabant nit descriptionem testilicantis, et secun-

ad ipsum. Psal. lxu, 2 : Ad te de luce do, certitudinem teslimonii, ibi, 'î. V) :
vigilo. Proverb. vni, 34 : Bealus hoino « Respondens autem Angelus.

qiii audil me, et qui vigilat ad fores Descriptio autem Angeli ponitur liic,
meas quotidie, etobservat ad postes ostii ab oflicio, ab auctoritate, a loco, a vir-
mei. Tsa. xxvi, 9 : Anima mea deside- tutis opere, a forma adspeclus, ab ha-
ravit te in nocte, sed et spiritu meo in bitu, et a terrore.
prsecordiis meis de mane vigilabo ad te. Ab officio, cum dicit : « Angelus, »
quod est idem quod nuntius. Psal. cni,

4 Qui facis Angelos tuos spiritus. Isa.
:
ma- xviii, 2 Ite, Angeli veloces, ad gentem

2 (. Et ecce terrfemotus factus est :
convulsam, et dilaceralam, hoc est, ad

gnus. »
discipulos dispersos, et tristitia dilacera-
tos, et dubielate convulsos.
Hic dantur Resurrectionis testimonia.
Primo quidem de profundo inferni, et « Domini. » Ecce auctoritas : quia
secundo de excelso supra, sicut dicitur, ministri sunt Christi Domini sui, et ab
Isa. vii, H
Pcte tibi signum a Domino
:
ipso habent legationis auctoritatem. Su-
Deo tuo in profundum inferni, sive in pra, IV, 11: Angeli accesserunt et rnini-
ercelsum supra. strabant ei. Daniel. vii, 10 : MiUia mil-

De profundo dicit evidentiam testimo- lium ministrabant ei, et decies millies
centena niillia assistebant ei.

nii, cum dicit : « Ecce. » Psal. xcii, 5 :
Testimonia tua credibilia facta sunt ni- « Descendit, » et condescendit honiini-
mis. Secundo, tangit rem testantem. bus, « de coilo, » ut hominihus operare-

« Terrannotus. » Et tertio, quantitatem, tur. quod dicit,
Et videtur contrarium,
magnus, .loan. XX, 12, ulii dicuntur duo AngeH

cum suhdit : « Factus est »
concutitur, (juia visi fnisse, unus ad ca[)ut, unus ad pe-

quia ab intimis terra
Christus victor ab inferis resurrexit. des. Sed dicendum, ijuod in nionnmoii-
'
Marc. XVI, I ,
i
.
IN EVANG. MATTH/EI, XXMll-2, 3, 4, o. 22.3
lo visi siint diio : sod inoiiumontnm ro- « Vriv tiraoreaulcm ojiis. »
seravit unus, noc ciltoi'ius indiguil auxi-

lio : ot forto niulti valdociroa nionunion- Doscribil bic a tcrroro lulguris. Tanla;
tuni orant, cuni ol i[)S(! Doniinus cssct enim majoslatis apparuil, (pii locit Angc-
circa nionunicntum : ot lioc si^niilicatum los suos spirilus ot minislros suos llam-
osl, (lonos. xxxii, 2, ul)i diciiur : Castra inam ignis % quod in corde « cjternli
Dcl snut hfec : ct appclavit noincn loci sunt custodcs. » Et quia cor oinnibus
iUins Mahanaim, id cst Castra. , niembris ministrat motum et vitam, idoo
« Et acccdens, » ut s\ui accessu lidu- otiain in corpoie « /acti snnt velut mor-
ciam darot, « rcDolvit lapidcm, » in suae Ini. » Exod. xxxiii, 20 : Non videbit me
virtutis dcmonstrationeni ccjnlra custi)- homo, ct vivrl. Et ex quo sic cmarcuo-
des. Prcecipue quia muliores î6'e/'«y/^ ad runt custodes visum unius, quid ossol
inviccni : Quis rcvolvet nobis lapidem si duodecim legiones taliuni misissot?
ab obslio monnmcnti
El respicientes ? Daniol. IX, 1(5 : Doniine mi, in visione
viderunt revoiutum lapidem. Eral quip- tua dissolutse sunt compages mcm, et
pe magnns valdc '. nihil in nie remansit virium. Sapient.
« Et scdebat snpcr cu)n. » Qul, sicut V, 2 : Vidcntes tnrbabnntur timore hor-
dicitur, Taic. ii, 0, in Nativitate pastori- ribili, etc.
bus gaudia nuntians stabat : ut ipso

silu ostenderet, quod qui in nativitate
pugnaturus venerat, modo resurgons a « Respondens autem Angelus, dixit
mortuis quiete in dextera Doi consideret. mulieribus: Nolite iimere vos. »
Ad Goloss. m, 1 : Si consurrexistis cum
Christo, qiirie sursum sunt qucprite, ubi Hic tangitur tostimonium quod conti-
Christns est in dextcra Dei scdens. Isa. netur in duobus in confortatione vidc- :
xxxii, 18 : Sedcbit populus meus inpul- licei contra iimorem, et veritatis de-
chritudinepacis, in tabernaculis fiducise, monstratione contra dubiotatem.
et in requie opulenta. Sed boc praemiitii Evangeiisia, di-
cens : « Hespondois,
non ad verba, »
sed ad corda irepidantia, « Angelus di-

« Erat autem aclspectus ejus. »
xit mulieribus, » exierius sonans per
corpus assumpiurn. Et hoc dignum fuit :
Descriptio est ab adspoctu. « Sicut quia istse fuorunt quaj luclabantur ora-
fulgur, » in quo adspectu terror est ma- tione ei desiderio cum Angelo, non diniit-
lorum. Apocal. i, 14 : Ociili ejus tam- tentes eum nisi benediceret eis. Genes.
quam flamma igiiis. Psal. cxLni, 6 : xxxii, 2() Non dimittam te, nisi bcne-
:
Fulgnra coruscationem, et dissipabis dixeris mihi. Osee, Invaluit ad xii, i :
eos. Angelnm, el conforlatus est flevit, ct :
« Et vestimcntnm cjns sicnt nir. » In rogavit enm. Et est concordans tempus :
quo notatur blandimentum oorum qui quia lucta Jacol)facta est in aurora, quae
ccelestis sunt conversationis, et vesti- auream horarn pr^ligurabai Ressurre-
mentum decoris Cbristi. Isa. xlix, 18 : ctionis, quando jam radii gloriosae fe-
Omnibus his velut ornamento vestieris, licitaiis dilfusi sunt in nube assumptse
et circujndabis tibi eos quasi sponsa. carnis.
Psal. ciii, 2 : Amiclus lumine sicut ve- « Nolite timere vos. » Discretionem
stimento notat pronomen, Quasi dicai : Illi ti-
meant, qui ad gloriam nostram non per-
' Marc. XVI, 3 et 4. Psal. cui, 4.

224 D. ALB. MAG. OKI). mJE\).
tinont : vos auteni (juid timctis, qu* diiigênter locum. Quia sicut dicilui, Luc
vestros concives videlis ? .ludicuni, vi, XXIV, 3, 12, corpus Jesu non invene-
23 : Pax tccum, ne timeas, non morie- runt : sed linteamina, et sudarium quod
ris. Daniel. x, 19 : Noli timere, vir desi- fuerat super caput Jesu scorsum posi-
deriorum : pa-r tibi : confortare," et esto tum involutum in unuin locum '.
« Ubi positus fuerat Dominus. » Ln-
rohustiis.
dedicitur, Joan. xx, 15, quod sublatum
credidit, et dixit : Domine,si iusustulisti
Scio enim quod Jesum qui cruci- eum, dicilo niihi ubi posuisii eum et
6 ('.
:
fixus est qua^ritis. Non esthic. »

ego eum tollam.
Hic ponitur veritatis assertio, quam

asserit a tribus : a conscientia revelatio- « lilt cito euntes, dicite discipulis
ne, ut csetera melius credant a praeteri- :
ejus quia surrexit, et ecce prsecedit

torum recordatione a prsesentium de- :
vos in Galilaâm : ibi eum videbitis :
nionstratione.
Scio ecce prasdixi vobis. »
De revelatione conscientise est : «
est
enim quod Jesum qui crucifixus
quxritis. » Psal. xxin, G : Hsec est gene- Hic injungit nuntiationem llesurrectio-
ratio quserentium Dominum. Sapient. nis, in qua sanctae mulieres ApostoljE
i, i : In simplicitate cordis quserite sunt Apostolorum enim in prima : sicut
Quod autem dicit « Qui crucifi- prcevaricatione mors per angelum ma-
ilium. :
xus non dicit ad specificandum,

est, »
luin malum venit ad foeminam, et per
sed ad dubium de cordibus earum ex- fceminam ad virum, ita nunc nuntia vi-
pellendum. tse per Angelum veniunt ad fceminas, et
Et subinfert ex hoc assertionem, di- per foeminas ad viros.
cens : <( Non est hic, » corporali prce- Dicuntur autem hic duo : injunctio
sentia : sicut enim dicit alius Evangeli- nuntii boni, et confirmatio veritatis.
sta, Luc. XXIV, 5 : Quid quieritis vicen- Injunctio autem nuntii optimi perfici-
tem cum mortuis ? tur in velocitate nuntiantium, et deter-
minatione eorum quibus lit nuntium,

€t quid nuntietur.
c< Surrexit enim, sicut dixit. »
De primo dicit : « Et cito euntes, »
memoria preeteriti. et notat velocitatem, et velocitatis con-

?]cce adstruitur a
J)ixit enim, Supra, xx, 19 : Et tertia tinuationem.
die resurget, et xxvi, 32 : Postquam De velocitate dicit : « Cito. » Isa. xl,
autem resurrexero, prxcedam vos in 31 ; Curreni, et non laborabwit : am-

iO Sicut fuit bulabunt, el )ion deficient. v Ciio, » in-
Galilseam. Supra, xii, :
Jonos in ventre ceii tribus diebus, etc.

quam,gaudio vos agitante et incitante.
Psal. Gxviii, 32 Viam mandatorum :
« Venite, et videte locum ubi positus tuorum cucurri, cum dilatasti cQrmeum.
Psal. cxLvii, 15 : Velociter currit sermo
erat Dominus. »
ejus.
Adstruit hic a demonstratione praesen- « Eunies, » continuo sine mora in-
tium, dicens : « Venite. » .loan. xx, 11 : terposita. IV Reg. vi, 2i, dixit Suna-
Inclinavit se Maria, et prospexit in nio- mitis pergens ad Prophetam Ne mihi :
nwnentum. « Et videte, » consideratc fucias moram in eundo.
'
C-l'. eliam, loan. xx, 7 ot 8.
:
IN EYANG. MAniLEI, XXVIII-7. 8. 22.0
« Dicite. )) IV Reg'. vii, : Hivc dics ser : et est traushitio ilicMonvmi. Dc ter-
hoiii nunlii esl : si lacuerinius, el nolue- tio, II ad Coriuth. iii, 18: Nos omnes,
riinus nuntiare usque mane, sceleris ar- reveiata facie gioriam Domini speculan-
ijuemur. Provcrb. xxv, 25 : Jc/zm f''i!ji- tes, in eamdem imaginem transforma-
da animis sitienti, ct nunlius bunus de mur a claritate in ciaritatem, famquam
terra longiûjua. « Discipulis ejus, » li"i- a iJomini Spiritu.
slitia deteulis, el dubietale vacillautibus. « Jbi eum videbitis, » visioue kelitiie,
.lob, IV, i : VaciUantes confirmaverunl quiE merces est heatorum. Isa. xxxiii,
sermones lui, et goiua tronentia confor- J7 : Itegem iu decore suo videbunt. Isa.
lasti. « Et Petro, » ne desperet propter Lxvi, I i : Videbitis, et gaudebit cor ve-

ucjâtioucui. Luc, xxii, 31 et 32 : iii- strum, ei ossa vestra quasi herba germi-
mo)i, Simon, eece Satanas expetivit vos, nabunt.
ut cribraret sicut triticum : ego autem
rogavi pro te ut non deficial fides tua « Ecce pricdixi vobis. »
et tu aliquando conversus con/irma fra-

tres tuos. Conlirmatio est dictorum, quod verum
esl, quia ego nuntius veritatis dico vobis.
« Quia surrexit. » ApocaL III, 14 : Hiec dicit : Amen, testis
fideiis. Ad Roman. ix, J : Veritatem di-

Tria suut nuutianda : Resuirectio, co in Chrislo Jesu. non mentior.
praecessio iu Galileaui, et leeta vislo.
Resurrectio iuteutiouem elevat, prse-
cessio dirigit, et visio illuminat intelle- « Et exierunt cito de monumento »
ctum. Vel, Resurrectio elevat cor, pra^- cum timore et gaudio magno^ curren-
cessio rectificat opus, et visio cousolatur tes nuntiare discipulisejus. »
peregriuationem incolatus.
« Quia surrexit : » de caetero iiumor- Hic incipit mandati EvangeUci perfe-
talis sursum a mortalitate se erexit. Ad ctio. Et quia ohedientia velox meretur
Coloss. lu, 1 et 2 : Si consurrexistis cum remunerationem, ideo inter obediendum
Christo, quse sursum sunt quaerite, ubi visione Dei sacrae mulieres remuneran-
Christus est in dextera Dei sedens : qme tur, et certificantur de uuntio, quod An-
sursum sunt sapite, non quiE super ter- gelus asseruerat.
ram. Dicit igitur in primo quatuor : oinnis
« Et ecce pnecedit vos. » Quasi dicat : enim honestatis mulieres nouiinat, velo-
In evidenti est statim. Mich. ii, 13 As- : citatem commemorat, exitus de monu-
cendet pandens iter ante eos. Joan. x, 3 meuto, cursum charitatis etiam dicit :
et 4 : Proprias oves vocat nominatim..., ad nuutiaudum discipulis et quibus pas-

et a)ite eas vadit : et oves illum sequiin- sionibus afticiebantur, dum ista perlice-
tur. reut.
« In Gatilseam, » Qua^ transmigratio Dicit igitur Rene Maria : « Maria ^. »
facta intcrpretatur, uta vitiis ad virtutes, amaritudine plena de hoc quod desoLata,
a miseria ad gloriam, a dissimilitudinis quem auima quiesivit, non invenit. Ruth,
exsilio in imaginem Dei transmigremus. 1, 20 Vocate me Mara{id est, amaram),
:
De primo, 1^/echieL xii, 3 : Transmigra- quia amaritudi)ie caide replevit me 0))i-
bis per diem coram eis. De secundo, Psal. )iipote)is. « Magdaiene, » lurrita. Proverb.
x, 2 : Transmigra in monlem sicut pas- XVIII, Hl : Turris fortissima no))ie)i Do-
' Expositio ii^la uomiiuuu piaruiu luulieiuua uinuumenlo ad >. 1 refeienda est.
quae veneraut priuio maue et cilo exeuut de

XXI la
226 D. ALB. .MAG ORD. PR^D.
mini, ad ipsam confuglt justus, el sal- sedmagni quod apparuerat et ilh^ est :
vahitiv. Canlic. vii, Collum iuum i : timor, in quo cor fugit in stupore et ad-
sicui lurris ehurnea. Collum nexus est mirationo et gaudium est diffusio qua-
:
capitis et corporis : el significat gratiam, dam, et dilalatio animi in concepiu boni :
quae nectil nos cum capite, Christo : ebur ut dicere possint : Lwtetur cor meum, ut
autem candensct infrigidans, refrigcrium timeat )wme)i tuum '. Et illud : Servite
est, et munditia castilatis : turris autem Dornmo in tiniore, ei exsuUale ei cum
forlitudinem et altitudinem et rectitudi- tremo)-€ 2.
nem, fortitudo est in adversis, altitudo « Curroites, » ,)oan. xx, 2 : Cucurrit

in prudenliee et sapienlia^ contemplatione Maria, et venii ad Simo)iem Pelru))i.
et circumspectione, sed rectitudo in ope- I ad Corinth. ix, 26 : Sic curro, )W)i
ribus justitiae et recta intentione. quasi in incerium. Act. xx, 24 : Nihil

« Et altera Maria : » altera amaritu- horwn vereor,... dummodo co)isummem
do do peccatis in poenitentia. Ezechiel. cursum meum.
ni, I i : Ahii amarus i)i i)idignatio7ie spi- « NiDitiare discipulis ejus. » Isa. xii.
riius mei. Hse duse sunt myrrha ungentes i Notas facite i)i populis adinve)itio)ies
:
Dominum ; una amara, quia non est ejus : monoitote quo)uam excelsum esi
praesens ad dilectum : altera amara, quia nomen ejus. Psal. xxi, 23 Narraho 110- :
a dilecto perpeccatum recesserat. Cantic. men tuum frairihus meis. II oc enim cou-
V, o : Manus mese stillave)"ant mijrrha)n, ceptum gaudium pi'oferendum est ad du-
et digiti mei pleiii myrrha prohatissima. com. Psal. Lxv, 16: Na)'raho... qua)i-
ta fecii a)ihme mese. Apocal. xxn. J7 :
« Exierunt cito de moniimento, » Qui audit, dical : Voii.
Non invento corpore, nec ipso Jesu,

Eccli. XXXI, 27 : I)i om^rihiis operihus « Et ecce Jesus occurrit illis, dicens :
iuis esto velox. Proverb. xxii, 29 : Vidi- Avete. »

sti virum velocem i)i opere suo ? coram
regihus stahit. Ezechiel. \, ii : Quatuor Hic ponit apparitionem Domini certi-
a)iimalia ihant, et reverteha)itur i)i simi- licantem vcrba Angeii. Et dicit quatuor :
litudinern fulguris corusca)iiis. Notat benignam et plenam alfectu salutationcm,

autem quod de raonumento, ubi non est devotam sanctarum mulierum et plenam
Jesus, cito exoundum est imperantibus charitate adorationem, Domini apparen-
Angelis, Jioc est, de religione, in quanon tis quam mulieribus fecit fiduciam etcon-
invenitur Christus, sed tantum vestis : ihi fortationem, et iteratam ut gaudium dis-
enim periculum estremanore. Luc. xxiv, cipulis nuntictur injunctioncm.
.5 Quid quxritis vivoitern cum mortuis ?
: Dicit igitur Evangelista : « Et ecce, »
lila enim sunt monumenta, quoedicuntur evidenter. I Reg. ii, 27 : Nu))iquid non
sepulcra concupiscentise, ubi non est stu- aperte revelatus su))i do)nui pairis iui ?
dium nisi ventris. Ad Roman. xvi, IS : « ,/esus occurrii iUis. » Isa. lxiv, 5 : Oc-
Christo l)o))iino nosiro ))on servimit^ sed curristi l<eta))ti, et facioiii jusiitia))i i))
S)io voitri. Ad PJiilip. 111, 19 : Quorum viis tuis. Isa. xxi, 14 : Q)ii hahitaiis
Deus venter est Numor. xi, 34 : Vocatus ierra)n Ausiri, cuui panih)ts occurrite
esi ille locus, Sepulcra coîcujiiscfnticB. fugioiti.
« Cum timore et gaudio niagîo. » Ecce « Dicois : Avele. » Avo boala^ Viryini
quilnis alfoctibus movebantur in corde. datum purgavit a vae culpae in nalivilale :
Timore eniin non mali quod non aderat, sed inodo purgata} sitis a vae miseriit in
'
Psul. LXXXV, 11, 2 Psal. II, 11.
IN EVANCl. MATTH.t:i, .\XVIll-9, 10. 227
Uesiirrectioiu'. I^ccli. xxii, :{l : Amician « lle^ nuntiutc. » Injunclio (!st r)flicii.
salutare no)i confnndar. Iste est ramus « Fratribus mcis^ » (•ohjorodibus gh)ii;e
virenlis olivcc, qiicin columlm aniinu (îiri- 11100». Ad llebr. ii, II cl 12 : Qui sancti-
sii reverteiis ah iiiferis ad corpus, fraclis ficat, ct qui sanclificantur, c,i uno oiniws.
clatisliis inferni, roporlavit atl inuntluui
'.
Proptcr quam causuin non confuntlitur
IJoc cst osculuin oris sui, Canlic. i, I : fratres eos vocarc, diccns : NuiUiabo iio-
Osculcluv rnc osrulo uris sui, in signo men tiium /rairibus meis : in medio Ec-
pacis, propulsala miseria infernalis pcE- clesise lauduho tc. (jcnes. xlv, i : Ego
nalitatis. sum fraier vesier, quem von/idistis in
/Eggpto. Et sequitiir, ,\'. .'i : Pro salulc

vcstra misit mc Dominus ante vos. Non
« lila^ autem aocessenint, ot tenue- enim spernere potest fratres^ qui sunl os
de ossibus suis, et caro de carne sua.
runt pedes ejus, et adoraverunt eum.
« Ui eant in GalilfCam. » II ic eiiim
Tunc ait illis Jesus : Nolite timere :
locus competit, eo quod jam a morlali-

ite, nuntiate fratribus meis ut eant in tale ad immortalitalis f^loriam transnii-
Galilceam, ibi me videbunt. » graverim. Isa. ix, 1 et 2 : Aggravata cst
via niaris trans Jordanem GalilsesR gcn-

liic tangit tria : accessum charitalis, tium. Populus qui anibulabut intenehris,
tenlionem peduin imitationis, et adora- vidit lucem magnam : liahitantihus in re-
tionem lidelis confessionis et veritatis. gionc umbrse moriis, lux ortu est cis.
Dicit igitur : « lUx auteni accesse- Etiam est et alia causa : quia finem prin-
runt, » quia dilectio quierit conjunctio- cipio conjungere voluit enim pra*-
: ibi
nem. Cantic. i, 12 : Inter uhera mca coni- (licaro incepit : et ideo ibidem lucein vo-
morabitur. Psal. xxxiii, G : Accedite ad luit Resurrectionis clarescere. Apocal. i,
eum, et illuminamini. (S : Ego sumAlphaei Omega, pri)wipium

« Et tenuerwit pedes ejus, » nt et re- ei fi)iis.
verentiam exhiberent, et loca clavorum « Ibi mc vidcbu)ii, » visu purgante

deoscularentur, ut vestigia imitarentur. tristitiam, tjuae ex compassione accidorat.
Psal. Gxxxi, 7 Adorohimus
: in loco ubi Joan. XVI, 22 Iterum autcm vidcho vos,
:
steterunt pedes ejus. IV Reg. iv, 27,cuin ct gaudcbit cor vestrum, et gaudiuin ve-
venisset illa Sunamitis ad virum Dei, strum nemo tollct a vobis. Islud autom
apprchendit pedes ejus. non est sic dictum, quod ante non vido-
« Et adoraverunt eum, » confessione rint : quia ipso die Rosurreclionis qnin-
deilatis. Isa. xlix, 23 : Vultu in terrani quies visusesl. l*riino, xMarite lAlagdalonfe
demisso adorahunt te. Isa. lx, I i : Ado- in specie hortulani, quando dictuiii ost
rabunt vesligia pedum tuorum. Supra, ei ; Nolime tangere ^. Deindc, eidem Mti-
11, 11 : Procidentcs adoraverunt eum. ricc MaydalencO cum aliis mulieribus, cuin
irent nuntiare discipulis gaudia Resurro-
« Tunc ait illis Jesus : Nolite ti- ctionis, ut hic dictum est. Tertio, visus
mere. » est duolius discipiilis euntibus in castol-

lum Einmaus in specio peregrini ^
Ecce confortatio. Luc. xii, 32 : iXolite Postea, visus est Potro : quod qua-
iimere, pusillus grej-, quia co)nplacuit liter ot ubi factum sit, nullus nai-
Patri vestro dare vobis regnum. Isa, vii, rat Evangelistarum, sed quod factuin
4 : Noli timerCj etcor tuum ne formidet. sit lAicas commemorat ^. Deinde, red-
^ Genes. viii, il. 3 Luc. XXIV, 13 et seq.

' Joan. XX, 17.
'•
Cf. Luc. XXIV, 3i-.
.
euntibus illis duobus in Jerusalem, et « Ecce quidam dc custodibus. » Non

uan-antibus quomodo coj^noverunt cum omnes : quia quidam illorum territi^sunt
in fractione panis : stetit iterum Jesus in compuncti, et fugerunt. Nahum, ni, 17 :
medio eorum : quod itera est in evange- Cuslodes tui quasi locustai : et parvuli
lio Lucse, XXIV, ;}6 et seq. Et post dies tui quasi locustx locustarum, quse consi-
octo iterum visus cst ab eis, quando Tho- dent in sepibus in die frigoris : sol ortus
mas erat cum eis '. Et iterum ad mare est, et avolnverunt.
Tiberiadis, quando stetit in littore Et '. « Et venerunt in civitatem. » Dc qua,
istse sunt septem apparitiones, oinnes fa- Isa. 1, 21 : Justitia liabitavit in ea,
ctffi antequam in Galilaia videretur sed : nunc auton homicidfe. Nalium, ui, I :
omnes illa3 non sunt facta? nisi ad fidem Vge, civitas sanguinum, universa mcnda-
Resurrectionis confirmandam sed in : cii dilaceratione p lena
Galilaea praedixit locum, unde (ides illa « Et nuntiaverunt . » Indocta enim sim-
per tolum mundum, et ordo Ecclesiasticus plicitas fatetur veritatem. c< PrincipHms
per praedicationem Apostolorum deriva- sacerdotum. » Isa. i, 23 : Principes lui
retur. Hic igitur est sensus littera;. infideles., socii furum. « Omnia quse fa-
cta fuerant, » miracula et apparitiones et
terrores, quse viderant. II Machab. iii,
11 « Qucb cum abiissent, ecce quidam 36, Heliodorus omnibus nuntiabat, quam
de custodibus venerunt in^civitatem, cxpertus fuerat magnificam Dei virtu-
tem.
et nuntiaverunt principibus sacerdo-
tum omnia quse facta fuerant. »
« Et congregati cum senioribus, con- fo

llic tangitur testimonium Resurrectio-
silio accepto, pecuniam copiosam de-
nis factum ab inimicis : et ideo est minus
derunt militibus,
suspectum. Tanguntur autem duo :quo-
rum primum Dicentes : Uicite quia discipuli ejus f3
est simplex testificatio veri-
tatis : secundum aulem astuta nequitia nocte venerunt, et furati sunt eum,
inducens veritatis corruptionem et falsi- nobis dormientibus. V
tatis assertionem, ibi, f, 12 : « Et con- Et si hoc auditum fuerit a prasside, ,|j
gregati cum senioribiis^ etc. » nos suadebimus ei, et securos vos fa-
Girca primumnotandum est : quando,
ciemus. 1
et qui, et ubi, et quibus, et quid nuntia-

verunt.
At illi, accepta pecunia, fecerunt fj(
Quando : « Qiae, » mulieres, « cian sicut erant edocti. Et divulgatum est
nbiissent, quia durante visione et allo-

» verbum istud apud Judicos usque in
cutione Angeli jacebant immobiles quasi hodiernum diem. »
mortua3. Job, xxv, 2 Potestas et terror :
apud cum est. Sapient. v, 2 : Videntes Hic tangitur veritatis corruptio. Et di-
lurbabuntnr timore horribili^ et mirabun- cuntur duo, videlicet corruptio, et corru-
tur in subilatione insperatee salutis. ptionisnocumenlum, ibi, in medio y. lo :
Amos, Leo rugiet, quis non time-

iii, 8 :
« Et divulgatum est verbum istud. »
bit? Exod, XV, 10 Fiant immobiles : Gorruptio autem tangitur ex parle cor-
quasi lapis, donec transeat populus tuus, rumpentium, et ex parte corruptorum,
Dominc, donec pertranseat populus tuus ibi, t- 13 : « At illi accepta pecunia. »
iste quem possedisti. Ex partc iiutem corrumpenlium tan-
* Cf. Joan. XX, 26. - Cf. Joan. .\xi, i et seq.

,
IN EVANG. MATTU/VA, XXVIII-II, 12, 13, 14,15. 22f)
gunlur quinquo : quoruni [)iiniuni (!st ad poris, ut seipsos (leci[)ei('iil, ct iii lalsi-
corrumpentlain verilatcni concordia : se- tat(! detinercnt, ex qua nihil einolumenti
cunduin est sludiuni : tertiuin cst avari- consequerentur nisi [)ersecutionem et
liae,quie excsecat oculos, instrumentuin : exspolialionem rerum suarum, et morlem
quartum est persuasum mendacium : turpem : unde constat nihil habere pro-
quintum est assecuratio iinpunitatis : et babilitatis.
haec patent per ordineni in littera. Et furati sunt eum, nobis dormioi-
«
De priino dicit : « A7 co)irfregati cum tibus. » Si enim dormiverunt, quomodo

senioribus, » ut simul possent quod sin- viderunt?et si non dormiverunt, quo-
guli non potuerunt. Isa. viii, 9 et 10 : modo auferre discipuli potuerunt ? Psal.
Congreyamini, populi, et vincimini :... XXVI, 12 ; LisurrexeriDtt iti me testes ini-
(juia nobiscum Deus 2. Psal. xv, 4 : Non qui, et mentita est iniquitas sibi. Job, xiii
cotigregabo conventicula eorum de san- 3, 4 : Disputare cutti Deo cupio : prius

guinibus, nec memor ero nominum eo- vos ostetidens fabricatores jnendacii, et
runi per labia inea. Psal. lv, 17 : Ope- cultores perversorum dogmatwn. Jerem.
ruit terram super congregationeni Abi- i\, ."5: Docuerunt linguam suatn loqui
ron. mendacium : ut inique ageretit laborave-
« Cotisilio accepto. » Ecce sludiuin. rimt.
Genes. xlix, (i : In consilium eorum no)i
veniat auima mea, el in coetu illoruin « Et si hoc, etc. »
non sit gloria mea. Isa. viii, 10 : Inite

co))silium, et dissipabitur : loqunnnti Ecce promissio impunitatis : ut sicut
verbum, et tion fiet. concupiscibilis corrupta corrumpit ratio-
nem, ita irascibilis corrupta per spem
« Pecuniam ropiosam dederunt mi- securitatis, in corruptione teneat corrup-
litibus. » tam rationem, et non rcdeatad veritatem.

Auditutn fuerit a prxside, » qui in-
«
Ecce avaritia? instrumenta, per quam vitus condemnavit eum, et ideo citius
corrupta concupiscibilis : et ideo indu- puniret lestes falsitatis, « suadebunus
cta est caicitas bonffi rationis. Diciturau- ei, » non ratione, sed pecunia : et ita « se-
tem, a pecujiia copiosa, » quaetanta est, curosvos faciettius n a pcena,non a culpa.
quod supj)lens necessitales etiam refundi Jerem. xvi, lU : Vere mendacium posse-
potest ad alios : et sic custodes, et custo- derunt patres nostri, vanitatem qux eis
dum amici ditati sunt al) eis. I ad Timoth, non profuit. Job, xvi, : Suscitatur
VI, 10 : Radix onDiium malonnn est cu- falsilofiuus adversus faciotti ineam coti-
piditas. Eccle. x, P) : Pecuniie obednuit tradicetts milii.
omtiia. Deuter. xvi, P.) : No)) accipias
munera quse excsscatit oculos sapioilum, « At illi accepta pecunia. »
et mutant verba justorum.
(ôrruptio cst ex parte corruptorum.

« Dicentes : Dicile. » 1 ad Timoth. i, 19 : Habens fidem, et bo-
nam conscientiam, quam quidatn repel-
Ecce persuasum falsitatis mendacium. letites, scilicet homines corrupti mente,
« Quia discipuli ejus voierwit nocte, » circa fidem )iaufragaverunt. i*sal. xi, 3:
quasi essent fures mortui et foetidi cor- Vana locuti sunt unusquisque ad proxi-
* Isa. VIII, 9 et 10 : Conciregamini, populi, et cimini : inile consilium, el diAsipabitur : Inf/ui-
vincimini : et audite, universx procul terrx : mini verbum, et non fiet, qiiia nobhcum Deus.
conforiainiiii, et vincimini : accingile vos, et viu'
::
230 I). ALB. MAG. ORD. PJ\JED.
miim suum : lahia dolosa^ in corde el « Undecim autem discipuli abierunt 16

corde loculi sunt. in Galibi3am, in montem ubi consti-
« Fecerunt » igitur « sicut erunt edo- tuerat illis Jesus.
cli. » Joan. vui, 4^- : Cum loquitur men-
Et videntes eum, adoraverunt : qui-
dacium.^ ex propriis loquitiu\ quia men-
22
dam antem dubitaverunt.
dax est, etpater ejus. III lleg. xxii, :
spiritus mendax in ore Et accedens Jesus locutus esteis, di-

Egrediar, et ero
omnium prophetarum ejus. cens : Data est mihi omnis potestas

in coelo et in terra. »
« VX divulgatum esi verbum hoc, »
Hic incipit pars iUa, quae est de argu-

Hoo est, in cominune vulgus deriva- mento vera^ Resurrectionis : facta ad
tum apud JudcTBOS mendacium diligentes. hoc, quod fides indubitata per mundum
Isa. xxviii, 15: Posuimus mendacium ad ipsis testibus prredicelur.
spem nostrarn, et mendacio protecti su- Habet autem quatuor paragraphos
mus. in quorum primo fides adstruitur Resur-
hodicrnum diem.n Sic im-
« Usqiie in rectionis, ut testes ejus in veritate con-
pletum est illud Psalmi xi, 2 Diminu- :
firmentur : secundus, demonstrationeni
tse sunt veriiatcs a /iliis hominum. Us- habet potestatis, ut ordo Ecclesiasticus
que in hodiernum enim diem in menda- ab ipso per gradus instituatur, ibi, in flne
cio illo perseverant. llieronymus liic di- t. 18 : « Data est 7nihi omnis potestas,
cit in Glossa quod eadem avaritia, quce etc. » Tertius, sub hac potestate continet
captivavit discipulum comitem Domini, coltatam ministris potestatem docendi,
decepit et milites custodes sepulcri. Et sacramenta dispensandi, et ordinem vitae
qui rebus Ecclesise abutuntur in abis secundum divina mandata determinandi,

rebus, quibus suam expleant voluptatem, ibi, t- P' •"
« Euntes ergo docete. » Quar-
similes sunt Scribarum et Pharisaeorum tus et ultimus continet indeQcientiam
et Sacerdotum redimentium mendacium fontis in gratia, et potestate semper in
per sanguinem Salvatoris. Ecclesia manendi, ibi, in fme t- 20
Hcec est Glossa Augustini sumpta de « Et ecce vobiscum sum, etc. »
concordiis EvangeHstarum valde bona, In primo autem dicuntur tria : locus,

quse sex determinat circa litterani qua^- visus, et per confortationem tremor du-
stiones : quarum prima est de tempore bitationis abiatus.
terrsemotus, quando acciderit : secunda In loco duo sunt : communis, et pro-
quando Magdalense apparuerit: tertia de prius.
numero mulierum quse quandoque duse, Dicit igitur : « Undecim discipuli, »
quandoque tres dicuntur quarta de ap- : qui principales erant, qui Apostoli no-
paritione Angelorum, quia quandoque minati sunt K Gum quibus tamen multi
duo, quandoque unus leguntur appa- abi pergebant credentes ut beata visione
ruisse quinla de Angelorum positione^
: fruerentur. I ad Corinth. xv, Vy et (i : Vi-
quia quandoque stantes, quandoque se- sus est Cephse, et post hoc undecim :
dentes leguntur sexta de Angelorum : deindr visus est plus quam quingentis
allocutione. HaecGlossa Augustini incipit fratribus simul, ex quibus multi manent
sic Prima sabbati diluculo, etc, »
: « usque adhuc, quidam autem dormierunt.
et non est necesse quod verba (jlossae « Abierunt, » a Jei"usafem, « in Gali-
ponamus, quia quilibct per seipsum re- tccam. n Causa quidcm est : quia GaliUâ
legere polerit. a Gentibus in parte, el inparte a Judaeis
'
Supi';!, Xj -2 rl sci
FN i:VAN(}. MATTII/EI, WVIII-Ki, 17, 18. 2:n
luibiliilmlur : ct |)i'.T(iicati() a .ludoeis cle- git (.'.\ .stupore adniiraliouis: ali(|uau(l(» cx

buit ad g(mtes transire. Act. xiii, 40 : Vo- uia<^nitudiuc signoruin ad uiiaru [lailciu,
/fis uporlehdt primum loqui vcrbu^n Dci, ct voritatc tralicutc ad aliaiu : i'\ aliqiiau-
s('<l quoniam rcpeltilis iUud, ct iudif/nos do contingit ex [jictatc aircclus, (jna! i(a
vos judicatis xternse vitse, ccce coiverti- quod cruerc

dctinct rationcin ad unuru sc
niur ad gcntes. VA iioc dixcrat sanctus non potcst ad spccuiandum ailcruui : ct
Simeon, Luc. ii, ^^2 ; Luincn ad revcla- ideo distiuiûilur iuuiti[)icx dui)ilatio.
tioncm gentium, el gloriam plcbis tuse. Est euini duliitalio lardilatis, sicul fuit
« In montem » Tliabor, ubi cliam Tliomui et luultoruni discipuiorum, Luc.

Iransligurntus cst, ut |)ulatur '. xxiv, 2i : O sultif cl tardicorde ad crc-
(( Ubi constitucral ittis Jcsus. » Supra, dendum ! Est ctiani dubitatio adiniratio-
XXVI, 32 : Postquam aulcm rcsurrcxero, nis, ut liic et Luc. xxiv, il : Ad/iuc uu-
prseccdam vos in Galilaiam. (ônstituit tem illis non credentibus et mirantibus
cliam per sermouem angciicum ct pro- prse gaudio. H^st ctiam dubitatio ratioci-
[)rium. Isa. ii, V) : Domus Jacob, vcnite, nalionis, Joan. i, ili A Nazarctk potest
;
ct ambulemus in lumine Dci nostri. Psal. aliquid boni c.<ise ? Luc. i, 31- Quomodo :
Lxxv, .^ et () : Illuminans tu mirabiliter fict istud ? Est etiam dubitatio erroris,

a montibus seternis : turbati suiit omnes .loan. x, 24: Quousquc animam nostram
insipientcs cordc. Iste est mons, in quo tollis ? si tu cs Christus, dic nobis pa-
beneplacitum Deo liabilarc in eo -.
est lam. Est etiain dubitatio pietatis, Supra,
Lsa. XL, U ; Super montcm excclsum as- xi, 3 : Tii cs qui venturus es, an aliuin
cende, tu qui evangelizas Sion. exspectamus ? Quidam igitur liic dubi-
taverunt ex admiratione stupefacti. Ge-
nes. xxvii, 33 : Ullra quam crcdi potest,
(( Etvidentes. »
admirans, ait : Quis igitur ille est qui
dudum captam venationem attulit mihi ?
Kcce visus qui conjungitur dcvotionis Isa. Lx, .")
: Tunc vidcbis, ct af/lues, rni-
adorationi. rabitur et dilatabilur cor tuum.
Dicit igitur Et videntes eum, » cor- ; «
poreo intuitu in argumcntum vcrae Re-

(( Et acredens, »
surrectionis. Genes. xxxii, 30 VidiDeum :
facie ad faciem, et salva facta est anima

mea. Luc. xxiv, 39 : Palpate, et videte Ut suo acccssu ausum darct discipulis ;
quia ego ipse sum. quia sicut dicitur, Genes. xlv, 3 et i,
Adoraverunt » verum Deum, et vi-

« cum diceret Joseph : Ego sum Joseph...
ventem ex mortuis confitentes. Exod. Non poterant respondere fratres nimio
IV, 31 Proni adoraverunt in terram.
:
terrore pcrterriti. Ad quos illc clementcr :
Psai. Lxv, 4 : Oninis terra adoret tc, JJeus. Acceditc, inquit, ad mc. Et cuni accessis-
sent prope : Ego sum, ail, Joseph, fralcr
vester.
« Quidam autem »
« Locutus est eis, diccns » multa [)er-
tincntia ad iiluminationem dubitationis.

Ex Apostolis adbuc « dubitaverunt. » Unde, Marc. xvi, 14 : Apparuit illis Je-
Dubitalio est tremor rationis, quo in- sus, et exprobravit incredulitatem eorum.
tcrminate movetur ad utramque partem et duritiam cordis : quia iis qui viderant
contradictionis : et iioc aiiquando contin- cum resurrexisse, non crcdidcrunt.
' Vide expositionem iii i. 2 ca[). xvii. Toiii. - Vsal. lxvii, 17,
XX
: :

« Data est mihi omnis potestas. » citur, .loan. xxi, 13 et seq. Et commis-
surus discipulis dispcnsationem doctrinse
Et quare non omnis sapicntia, dicit : et sacramentorum.AdRoman.xiii, 1 et 2 :
vel bonitas ? Dicendum, quod sapientia Non est poteslas nisi a Deo : quse autem
nota fuit eis, eo quod sciverunt, sicut di- sunt, a Deo ordinata sunt. Itaque ([ui re-
citur, Luc. XXIV, 19, quod fuit vir pro- sistit potestati, Dei ordinationi resistit..
pheta, potens in opere et sermone coram Qui autem resistunt, ipsi sibi damna-
Deo et omni popido. Bonitas etiam nota tionem acquirunt. Et tunc planum est
fuit, eo quod animam volunlarius posuit, quare dicit, « in coelo et in terra: » in
et corporis et sangûinis communicatio- quibus operatur potestas clavium, qui-

nem dedit. Sed potentia in inllrmitate bus non preevaleant porta^ inferi,
licet
nmlta depressa videbatur : ct ideo illam tamen non sunt claves inferni, sicut do-
ostendit. Et tunc quaMMtur :Qualitcr illam cuimus supra, xvi, 18 et 19.
imnc datam sibi dicit, cum omnipoten- Attende autem, quod propter apparitio-
tiam ab seterno habuerit ? Si dicatur, nes septem, quas supra notavimus, Au-
quod dicit sibi datam secundum huma- gustinus hic in Glossa ponit tres esse
nitatcm, non est solutio, quia illa etiam factas : octava autem est, quce narratur
data sibi fuit ab instanti suse conceptio- hic facta in monte nona est, Galilaese : et
nis. Rj-;spoNSio,.quia dicitur quan- dala, quando recumbentibus undecim discipu-

do innotescit secnindum Augustinum. Ad lis apparuit '. Et est simiiis isti sed non :
PhiHp. II, 9 et 10 Donavit illi nomen :

eadem, nec eadem die facta quia etiam ;
quoil est super omne nomen : ut in no- discipuli noii ita cito reversi sunt de (ia-
mine Jesu omne genu flectatur coelestium, hlaea. Oecima autem

quando eos fuit,
terrestrium et infernorum. eduxit extra Jerusalem in Bethaniam, et

a monte Oliveti ascendit coram eis, sicut
« In ccbIo et in terra. » dicitur, Luc. xxiv, ol, et Act. i, 9.
Attende, quod apparuit discipuUs plo-
Quare non in inferno ? Responsio. No- i-anlibus, ut Petro et Mari;» Magdalena', -
tum erat hoc per Resurrectionem quia : per quod intelliguntur poenitentes, qui-
nisi potestatem super inferna habuissel, l)us apparet per gratiam. Apparet eliam
victor ab inferis non resurrexisset. EccK'. piscantibus '^
: per quod intelliguntur pree-
viii, 3 : Omne quod voluerit faciel, ct dicantes.Apparet etiam currentibus cum
sermo illius potestnte ploius est. Psai. limore et gaudio per quod intelligun- '•
:
cxxxiv, () : Omnia quaicumque voluil tur bene in charitatis fervore operantes.

Dominus fecit, in coelo, in terra, in Apparuit et de se conferentibus in via '
mari et in omnibus abijssis. Supra, vi, per quod intelliguntur legentes Scriptu-
10 : Fiat voluntas tua, sicut in coelo et ram. VA hsec omnia sunt de perfectione
in terra. activse vitae. Apparet etiam vacantibus
Vel, possumus dicere quod dicit : sive feriantibus otio sacro, .loan. xx, 19 :
« Data est milii omnis poteslas^ » et non Cum sero esset, et forcs essent clausie
potentia : quia potestas nomen est civih^ per quod intelligitur olium contempla-
et dicit potenliam slantem adjuris ordi- tionis. Apparuit etiam in (ialila?am as-
nem : et ideo ordinaturus Ecclesiam fa- cendenlibus, ut hic : per quod inlelligi-
citmentionem de plenitudine potestalis, tur ascensus de virlute in virtutcm. Ap-

dicturus Petro de pastura ovium sicut di- paruit etiam iii monte *
: per quod intelli-
' VS. Marc. xvi, 14. * Cf. Supra, y. '.).
'
(ir. Jorin. XX, 14 et seq. ° Cr. Luc. XXIV, l.'i et sc(|
' (il'. .1(1.111 \\i, 3 el se(|. 6 Cf. Mavc. vvr, 19.
: :
IN EVANG. MATTH/Er, XXVHF-19, 20. 233
gitur exaltatio iiitellectus, et excessus in Jem Christi (jlori<e. Isa, xlix, fi : Dedi
luminc. Apparet ctiain cceluin intucnti- te in lucevi (jenliurn, nt sis salus mea
bus ', quod signilicat raptuin cum Paulo usîue ad ultiuium lernv. VX attcndc quod
in tertium crelum, iioc cst, per considc- jam dilatat Evangclium, ut totum capial
rationem Crcationis, Redcmptionis, ct mundum, qui, Supra, x, .'i, dixciat : ///
aeternae beatitudinis quorum primum

: viam (jentium ne abierilis., el in eiritates
est in Chrisli nativitate, sccundum in Samaritanornm ne intraveritis.

Passione, et terlium in liesurrectione et
Ascensione. « Baptizantes eos. »
Hoc solum Sacramentum quia

tangit :
(' Euntes ergo, dooete omnes gentes, hoc cst janua sacramcntorum et dat esse
spirituale, per hoc quod est generatio
baptizantes eos in nomine Patris, et
spiritualis, et est ad salutcm necessarium
Filii, et Spiritus sancti :
sacramcntum non
et justo et injusto ubi
Docentes eos servare omnia qua^- excludit neccssitas ibi cnim baptismus :
cumque raandavi vobis. » flaminis vel sanguinis vicem supplent

sacramcnti. Joan. iii, 5 : Nisi quis rena-
Commcmorata potestate, hic transfun- ius fuerit uqua et Spiritu sancto, n<jn
e.r
dit eam in pcrsonas Rcclesiasticas sccun- potest uitroire in regnum Dei. IV Ueg. v,
dum ordincs tres : praedicandae fidci, dis- 10: Vade, et lavare septies in J(rrd(ine,
pcnsationis Sacramentorum, et ordinan- et recipiet sanitatem caro tua, atque
dae vitae : et haec tangit per ordinem. mundaberis. I ad Corintli. x, 2 : Omnes
De primo dicit : « Docete omnes (fen- in. A/ogse bdptizati sunt in nube, et in
tes. » Doctrina proprie rationi subjecto- niari. De baptismo require, Supra, iii,
rum est, sicut supra, iv, 17, notatum est G et seq.

et hicimproprie sumitur: et idco expres-
sius dicitur, Marc. xvi, 15 : Prsedicale « In nomine, »
Evangelium onmi creaturse. Praedicarc

enim pertinet ad ea quae sunt supra na- Non in nominilms : quia una est es-
turam, quae noster intellectus non capit scntia trium quae operatur in baptismo.
nisi pcr fidem. Isa. vi^ *), secundum Numer. vi, 27: hivocahunt nomenmeuni
afiam translationem : « Nisi credideiitis, super eos, et ego benedicam eis : et ideo
non intelligelis. » non tit in iiomine baptizantis, quia solus

Per hoc autem quod dicit : « Euntes, » Deus benedicit in Sacramentis. Joan. i,
notat instantiam. II ad Timoth. iv, 2 33 Super quem videris Spirilum de-
:
Prxdica verhwn, insta opportune, im~ scendentem, et manentem super eum, hic
portune. IJnde, Supra,xx, 4, 7 Ite et vos : est qui haptizat.
in vineam meam. Psal. cxxv, (i Euntes :
ibant et flebant, mittentes sernina sua. « Patris,et Filii, et Spiritus sancti, »
Quod autem dicit: « Omnes gentes, »
sine pcrsonarum acceptione, generaliter Ad fidei distinctionem : ideo fiunt ca-

notat esse praedicandum. Sapienl. vi, 8: tcchismi in baptismo : hanc for-
ct ideo
Pusillum et magnum ipse fecit, et mam nulli licet mutare. Jerem. xiv, :
seciuseliter cura est illi de oninibus. Tu auteni in nobis es, Domine, et nomen
Jacob. 11, l : Nolite in personarum actuum invocatum estlsuper nos: ?ie dere-
ceptione liabere fidem Domini nostri linquas nos. 1 Joan. v, 7 : Tres sunt ([ui
t
cr. Act. 1,
: :
testmionkim dant in c(bIo : Pater, Ver- bus diebus, usque ad consummalio-

buniy el Spiritus sanctus : et hi tres nem sseculi. »
unum sunt.
Et tangit quinque : potestatis videlicet
divinae demonstrationem, et ejusdem
« Docentes eos servare, »
verum et primum auctorem, et ejusdem
in ministros transfusionem, et ejusdem
Per memoriarn ct opus. Et hoc cst per ministros successionem, ejusdem

et
tertium, quod est doctrina mandatorum : usque in finem sseculi durationem.

quod cst secundum viitutes qua3 rationi Demonstrationem notat, cum dicit :
consentaneae sunt : unde Philosophus :

« Ecce. » Unde, Marc. xvi, 20, dicit:
« Innati sumus eas suscipere : perficere Domino cooperante, et sermonem confir-
« autem est ab assuetudine. » Et hsec mante, sequentibus signis. Signum enim
vere, sicut dicit Chry- fit in demonstrationem potestatis.
sunt doctrinalia
sostomus. Unde , Jacob. i, 21 : In Auctoritatem notat, cum dicit
mansuetiidine suscipite insitum verbum,

quod potest salvare animas vestras. « Ego. »
Deuteron. XXX, l4;Nonlonge est ver-

bum a corde tuo '. Ad Roman. x, 8 :
Joan. XV, : Sine me nihil potesti.s
Prope verbum inore tuo, etin corde
est
facere. Isa. xxvi, 12 : Omnia opera no-
hoc est verbum fidei, quod praedi- stra operatus es nobis, Domine. II ad
tuo :
camus. Corinth. xni, 3 : An experimentum

« Omnia, » generaliter : quia dicitur, quseritis ejus, qui in me loquitur Chri-
Qui stus ?
Jacob. II, 10 : offendit in uno, factus
est omnium reus. Transfusionem potestatis notatper hoc
« Qugecumqiie mandavi vobis. » Psal. quod dicit
cxviii, 4 : Tu mandasti mandata tua

custodiri nimis. Iste igitur est congruus
« Vobiscum sum. »
ordo : ut potestas detur per gratiam, in-

tellectus purificetur per fidei doctrinam. Et vocabitur nomen cjus
Isa. VII, 14 :
Act. XV, 9 : Fide purificans corda eorum. Emmanuel, hoc est, nobiscum Deus ^
Et peccatum emundetur per regeneratio- Luc. X, 16 Qui vos audit, me audil et
: :
nis sacramentum. Ezechiel. xxxvi, 2S :

qui vos spernit, me spernit. Est tamen
Deus etiam aliter nobiscum est enim
Effundam super vos aquam mundam^ et :
mundabimini ab om?iibus inquinamentis nobiscum meditantibus, Job, xxix, 2 et

vestris. Et demuni vita perficiatur per
4 Quis mihi tribuat ut sim juxla dies
:
pristinos..., quando secreto Deus erat in

mandatorum obedientiam. Joan. xiv,
23 Si quis diligit me, sermonem meum
:
tabernaculo meo ? Est etiam nobiscum
servabit el Pater meus diliget eum, et

:
laboranlibus, Sapient. ix, 10 : Ut mecum
ad eum veniemus, et mansionem apud sit et mecum laboret. Est item nobiscum
eum orantibus, Supra, xviii, 20: Ubi sunt
faciemus.
duo vel tres congregati in nomine meo,
De qua mansione subdit :
ibi sum in medio eorum. Est etiam no-

biscum loquenlibus vel prsedicantibus,
Jerem. i, 8 : Ne tinicas, quia tecum ego
« Et ecce ego vobiscum sum omni- sum. Est item nobiscum fruclus compor-
1 Deuter. xxx, 14 : Juxta le esl sermo mlde, ' Mallli. i, 2:} : Et vocabunt nomen ejus Emma-
in ore tuo, el in corde tuo, ut faciai illum. nuel, quod est interpretatum : Xobiscuin Deus.
1
m EVANG. MATTH.EI, \XVIII-1«), 20. 23:;
tantibus, Kulh, ii, i : JJomimis vobiscum. « Omnibiis diebus. »
VA, Judicuni, vi, 12, (jedeoni exculienli

IVuinentuni in ai-ea dicitur : Dominus tc-
cum, vironim /orlissime. Et per islain Per hoc nolatur successio lucis Eccle-
comporlationein inlelliguntur studenles, siaslicae. Psal. cxviii, 01 : Ordinatione
grana verilalis colligentes. Esl itein no- tua perseverat dics, quoniam omnia scr-
biscuin patienlibus, Psal. xc, lo: Cu)}i viunt tibi. I*sal. xliv, 17 : Pro patribus
ipso sum in tribulationc. Psal. xxii, I :
tuis nati sunt tibi filii: constitues eos
Non limebo in</la, quoniam tu mecum principes super omnem terram.

cs. Est etiain nobiscum pugnantibus,
il l'ai'aliponi. xx, 17 Juda, elJcrusa-
:
« Usque ad consummationem sse-

lcm,nolitc timere^ nec paveatis : cras cgrc-
culi. »
diemini conlra cos^ ct Domimis erit vo-
bisciim. Est etiam nobiscum perseveran-
tibus, Gencs. xxviii, 20 el 21 : Si fucrit Per hoc notatur duratio. Tunc enim
Deusmecum, et custodierit mc in via pcr nobiscum regnabit in saecula. Sapient.
quam cgo ambulo, et dcderit mihi pa- xix, 20 In omnibus magnificasti popu-
:
ncm ad vcscendum et vestimcntion ad lum tuum, Dornine, et honorasti, ct non

indumcntum... : crit milii Dominus in dcspexisti, in omni temporc, ct in omni
Deum. II Paralipom. xv, 2: Dominus loco assistcjis eis. Ezechiel. xlviii,3.j Non :
vobiscum, quia fuistis cum eo. Est vocabcris ultra Dcrelicta^ et terra tua
etiam nobiscum triumphantibus, Judith, non vocabitur amplius Desolata : scd
XIII, 13: Aperitc portas, quoniam nobis- vocaberis Voluntas mea in ea, et lerra
cum Dcus, qui fccit virtutem in Israel. tua inhabitata. enim Ghristus est
Ilic
Hic autem intelligitur, itvobiscumsum, » sacerdos in aiternum secundum ordinem
in operatione Ecclesiasticse potestatis. Melchisedech ', cui est honor et gloria
Joan. XVII, 23 : Ego in eis, et tu in mc, in seecula sseculorum. Amen,
ut sint consummati in unum.
' Psal. cix, 4 : Tm es sacerdos in aeternum se- cundiim ordinem Melchisedech.
t~-~SJISLJ^--
INDEX
Capitmn in alteram Partem Matthaei
(XXI-XXVIII)
Caput XXI. Jesiis superasinam /erusalem cum triumpho ingressus, ne-

gotiatores de templo ejicit, ct Pharisxis de triumpho in~
dignantihus respondet discipulis autem de ficulnea
:
Christi verbo arcfacta utirantihus, declarat fidei effica-

ciam : interrogationem de sua potestate retundit quxstione
de foannis haptismo: et ex paraholis de homine duos Jilios
hahente, et de patrefamilias, cujus vinitores, post alios
servoSy etiam filium vinese Ixredem occiderunt, prxdicit
regnum Dei a Judxis ad Gentes transferendum. I
In caput XXI Matthaei enarratio. 4
CÂPUT XXII. Parahola de rege quifecit nuptias ftlio suo^ in quihus dis-
cumhens absque, veste nuptiali, in tenebras eficitur exterio-
res : tentatur Jesus a Pharisxis super censu dando Cae-
sari, et aSadducxis super resurrectione : quorum redar-
guit inscitiam, mortuorum evincens resurrectionem : rur-
sumque a legis doctore tentatur super magno legis man-
dato : vicissim quoque interrogat Pharisaeos, cufus filius
sit Christus.
In caput XXII Matthêi enarratio. 35
Caput XXIJI. Scrihis et Pharisseis super cathedram Moysi sedentihus prae-

cepit Jesus ohedire, ipsorum autem opera non imitari, re-
iegens ipsorum hypocrisim et ambitionem, discipulos vero
contrariam docens humilitatem deinde multiplex vae illis
:
ob hypocrisim ac reliquas suas iniquitates interminatur,

praedicens eos patrum suorum mensuram
jnstorum per-in
secutionibus impleturos, ac Jerusalem deserendam. 59
In caput XXIII Matthaei enarratio. 6i
238 INDEX CAPITUM
Caput XXIV. Praedicit templi eversionem, mo)ietque nt caveant a venttiris
sediictoribus^futura prxnuntians hella ac perseciitiones :
surgent pseudochristi et pseudoprophetae: de adventu Filii

hominis, prxcedentibus signis in sole, luna, ct stellis :
omnibus ignotum dicit Christus diem judicii et de fidcli :
ac malo servo, proptcr qux docet semper esse vigilandum. 80

'n caput XXIV iMatthiei enarratio. 82
Caput XXV. Parabolas proponit de decem virginibus, ac talentis distri-

buiis servis : quorum domimis peregre rediens singulos
prmmiat atit punii juxia ipsorum merita : extremtim judi-
cium ponil ob oculos, et causas prxmiationis bonortim ac
ptmitionis malorum. ii4
In caput XXV Matthaei enarratio. 116
Caput XXVI. Consttltant principes sacerdotum de occidendo Jesu: qtii
ungticnto pretioso a muliere perftittdittir , murmurantibtis

discipulis : vendittir a Juda : de cttjus proditione discipu-
lis in ccena loqtdttir., in qua pattem in corptis stiunt, et vi-
num in sattgtiinem consecrata tradit discipulis : prcedicit
omnes scattdaliândos ,trinamque Petri negationem etpost :
trinam orationem capittir a Judxis qttortim tini Petrtis :
abscidit auriculatn discipulis fugietttibtis, coram Caipha

:
afalsis testibtis accusattis^ mortisque retis jtidicattis, con-
spttitur ac ccedittir, et ter a Petro negattir. '44

In caput XXVI Matthaii enarratio. 147
Caput XXVII, Jiidas^ relatis argenteis, laqueo se sttspendit : Jesus coram

Pilato acciisatus, iion respondet : tixor atitem Pilati dicit
ipstim jtistum : prxeligttur tamen Barabbas : Pilatus
lotis manibus Jestint flagellatum tradit crticifigendum :
qui a militibtis mtiltipliciter illusus, ducitur ad crucifi-

geitdttm : et felleo vino potattis, inter latrones crtici/igitur,
divisis ipsitis vestimentis : et a variis multx jactatttur itt
ipsuin blasphentix : sttboriuntur tenebrx : et clamans Jestis

Eli, acetoqtte potatus,cuin clamore cxspirat, ac signa varia
fiunt : corpus Jesu a Joseph sepultum, custoditur a militi-
bus. 191
In caput XXVII Matthaei enarratio. 194
Caput XXVIII. Facto terrxmotu, exterritisqtie custodibtis, Angelus inulieri-

bus narrat Christi resurrectionem : qui ipsis apparens ju-
bet (sicut et Angelus jtisserat) ut disciptilis nuittient, qtiod
Dominum in Galilxa vistiri sint : milites scpulcri custo-
des, pecunia corrupti, dicuitt corptis Christi ftirto subla-
ium disciptili
: videittes Galilxa Dominum, jubentur
in
ire ad docendas et baptiândas omnes gentes. 219
In caputXXVlII Matthasi enarratio. 22 1
INDEX
Analyticus et historicus in alteram partem Matthoei
( XXI-XXVIII)
PARS TERTIA.
Ultimi dies Domini Jesu.
§ I. — JeSUS TRlUilPHALITEB INGREDITLR .JeROSOLYMAM.
Christi triumphus. XXI, 1-li.
!^ II. — CHRISTI MliMSTERIUM I.N lERUSALEM I.NSTANTE PASSIO.NE.
Venditores e teraplo ejecti. XXI, 12-17.

Ficulnea arefacta. XXI, 18-22.
Synedri confutati.
1" In qua potestate Jesus agat. XXI, 23-27.
2° Parabola de duobus filiis. XXI, 28-32.
3° Parabola de perfidis vinitoribus. XXI, 33-44.
4° Ira Synedrorum. XXt, 4o et 46.
o" Parabola de nuptiis regis. XXII, 1-14.
Pharisaji confutati. XXII, i;i-22.
SadducaM confutati. XXII, 23-33.
Iterum confutaniur Pharisasi.

i° De maximo legis mandalo. XXII, 33-40.
2° De Messia filio David. XXII, 41-40.
Jesus denuntiat hypocrisim Pharisxorum.
Sermonis prima pars : monitum ad plebem. XXIII, 1-12.
Sermonis secunda pars : octo vae. XXIII, 13-32.
Sermonis tertia pars : dira coinrainatio. XXIII, .33 -.39.

240 INDEX ANALYTICUS
Prophetia de ruina Jerusalem ac mundi fine.
i° Occasio prophetiae. XXIV, i-3.
2o Indicantur sigua ruiucB. XXIV, 4-3.0.
3" Adhortatio ad vigilantiam.
1) Vigilate. XXIV, 36-.ii.
2) Parahola deceni virginuni. XXV, 1-13.
'S) Parabola talentorum. XXV, ii-30.
4° Ultimi judicii descriptio. XXV, 31-46.
NaRRATLR PA.sSlO CHRISTl.
Instantis passionis pra.-dictio. XXVI, i et 2.
Deliberant synedri de Jesu tenendo et occidendo. XXVI, 3 5.
Unctio Ghristi in Bethania. XXVI, 6-13.
Judae pactuni de Jesu tradendo. XXVI, 14-16.
UItima3 ccenaB prseparatio. XXVI, 17 19.
Ccena legalis, in qua prwdicitur Jud* proditio. XXVI, 20-2.;.
Sanctissimae Eucharistiac institutio. XXVI, 26-29.

Prfedicitur Petri lapsus. XXVI, 30-35.
Agonia Jesu in Gethsemani. XXVI, 36-46.

Jesus comprehenditur a Judscis. XXVI, 47-36.
Jesus coram Synedris. XXVI, .57-6H.
Negatio Petri. XXVI. 69-73.

Jesus traditur Pilato. XXVII, 1 et 2.
Juda3 desperatio et suicidium. XXVII, 3-iO.

Jesus coram Pilato. XXVII, li-26.
Spinea corona. XXVII, 27 30.
Via dolorosa. XXVII, 3i-34.

Circumstantia^ crucifixionis et mortis Cliristi. XXVII, 33-56.
Ejus sepultura. XXVII, 57-61.
Custodia sepulcri. XXVn, 62-66.
PARS QUARTA,
Christi resurrectio gloriosa.

I
Pia; mulieres sepulcrum invisunt. XXVIII, 1-10.
Custodes sepulcri pecunia corrupti. XXVIII, 11-15.

Chrislus redivivus apparet discipulis in Galihva. XXVIII, 16-20.
INDEX RERUM
Et verhoiûm notahilmm,qucB in Commcntmnis in Matt/iaeuni
continentur.
N.-B. —
Numerus primus romanus designat caput, secundus arabicus versi-
culum capitis, tertius vero romanus tomum hujusce editionis. Verbi gratia :
ABBREVIATUM quomodo fcril Dominus super terram ? I, 18-XX. Expositionem

verbuin
hujus sententiae require in capite I, versiculo 18, in tomo XX.
Absolvit Deus, absolvit Sacerdos, sed longe

diversa ratione : quae sit? XVI, 19-
XX.
Abstinere a quibus debeant jejunantes?

VI, 17 et 18-XX.
Abreviatum verbum quomodo fecit Dominus
super terram? I, 18-XX.
Ex ABUNDANTIA cordis quomodo loquatur
homo? XII, 34-XX.
Ablutio corporis ex se nihil penitus confert
ad munditiam mentis. XV, 20-XX.
Accessit diabolusChrislum tentaturus aliter
I quam nos. IV, 3-XX.
Abnegare seipsum quomodo oporteat qui
vult venire ad Christum ? XVI, 24-XX.
AcciDENTiA quare maneant in sacramento
Eucharistige? XXVI, 28-XXI.
Abscondita quse sint a sapienlibus? XI, Accideintia non afficiunl corpus Christi, sed
23-XX. circumslaiit ipsiim. Ibid.
XX ( 16
I
2'j-2 .M)i:X riKKU.M
Ut acciperf.t coujugem quomodo admone- Adoitivi filii in vero filio adoplanlur.
lur Josepli ab Angelo cum non dimisisset XVI, 16-XX.
eam ? h 2U-XX.
Advenut regniim tuum, quare dicitur, non

autem, Veniamusad regnum ? VI,
AciEM mililum quomodo nobis comparamus
parlicipando perfeclionibus Angelorum?
10-XX.
Yl, lO-XX.
Quomodo AiJVENiT regnum Dei ? Ibid.
Adventum primura Domini in Gaiilaeam tres
Evangeiista> omillunt, solus Joannes qui
Acus foramcn dicebanlur porlulse in muro ullimo scripsit, commemorat. IV,
Jerusalem. XIX, 24-XX. Vide in Luc. 12-XX.
XYIII, 2o-XXiy. Adventus Antichristi duo signa sunt.
XXIV, 23-XXI.
AoAMsi in similitudine Dei incorruplus per-
slilisset, ad similitudinem illam omnes Adulterans mulier quatuor peccata com-

genuisset In argumento S. Hieronymi, mittit. V, 32-XX.
circa finem. Adultera quaiido dimilteiida ? XIX, U-XX.
Adam nomen veri palris amisit, et nomen Adulterium quare appellatur fornicalio ?
corruploris obtiouit. Ibid. V, 31-XX.
Adam in monte Calvariae sepaltum auctor

non approbat. XVII, 33 XXI.
^^tates hominum significantur per horas
quibus paterfamilias conduxit operarios.
AdiMi'LE[U cl impleri quomodo difTerunl? XX, 1-8-XX.

II, 15-XX.
Affectum carnalem non esse prajponendum

Adjutorium triplex conlra tres infirmilates. operi spirituali. XII, 46 ct 47-X.X.
VI, 13-XX. Affectus tnalos nou sctnper immillit diabo-

lus. XV, 19-.\X.
Admiratio quid sit ? VII, 28-XX.
Admiratio est inilium omuis iniiuisitionis Affligi nt calor el frigus in inferno, non in
veritatis. Ibid.
ratione qualitatum elemcnlaliiim. VIII,
Admiratio quomodo fueiit in Chrislo ?

12-XX.
XII, 10-XX.
Admihatio ducit ad fideiR. VIII, 27-XX.

Agar quomodo interprelatur, el quid signi
ficat? In argumenlo
Admqnitus qiiare dicitur Joseph insomnis? S. Hieronymi, ad inilium
II, 19 XX.
Aglns negotia eorum quibus lenelur, licet

INDKX RKKIIM 2i:{
illicile acquisita accipial, polesl ab eis Amuulo undedicalur? Xlf 43-\X

acciperevictum inslipendium necessilalis. Ambulatio Jcsu super mare quale fuenl
IX, 10-XX. miraculum? XIV 25-XX
Aggb est mundus. XIII, 3S-XX. Amen, .lua^pars, et cujus lingua^ vocabu-
Agrr cordis nolat oplimam exercilalionem lum? V, 18-XX.
per disciplinam. XIII, 24-XX. Amkn quare subjungiturorationi Dominicee?
AGEft est cor humanum. XIII, 44-XX VJ, 13-XX.
Ager dicilur mundus, Ecclesia, etc.
XXIV, 40-XXI.
Ageb figiili cur sic dictus? XXVII, Amiciti.e quam Dominus prnedicit, mulli-
7 et 8-XXI. plex gradus. X, 35-XX.
Ager ille cur fuerit in scpulturam peregri-
norum deputatus ? Ibid.
Agri fundus quomodo debeat esse disposi- Amor duplex : amicitiw, et concupiscenlia.'.
tus? XIII, 8-.XX. V, 43-XX.
Amor, dileclio, et charitas quomodo dille-
runt? Ibid.,etXXII, 37-\XI.

Agilitatis usum non assumpsit Dominus Amor Chrisli praeponendus amori suiipsijs.
quando ambulavit super mare. XIV, X, 38 XX.
25-XX.
AxATnoTii interprelaUir mh ohedientia.

Agricolj: indisposili ad virtutem. XXI, XIII, 44-XX.
38-XXI.
Agricultura prsecipuum est in quo laborat
humana necessitas. XXI, o-XXII. AsciLLA unde dicalur? 1, I8-XX.
Alleluia, quae pars? V, i8-XX. Andkkas interpretalur fnrtis vel vinlis.
IV, 18-XX.
Andreas et Petrus ter vocati sunt a Do-

Altare allegorice dicilur fides, moraliter mino. Ibid., iO-XX.
cor humanum. V, 23-XX.

.Vltaria quare detegunlur in die Ccenee ?
XXVI, 26-XXI. Angaria quid sit, et quomodo difPerat a pe-
rangaria? XXVIF, 32-XXI.

Angaria est coaclio ad opera servilia. V,
.Vltus status non sanclificat. X, 4-XX. 43-XX.
Ambitio conjuncta guJEe, superbiae, favori .\.vgelis suis mandavit de 'e, his verbis tria
populari, et laudi. XXIII, 6-XXI. dicuntur. !V, 6-XX.

Ubitio quid sit .?
Ibid.
244 INDEX RERUM
Cutn Angelis ambulanl qui eoruni dona Anna ex Iribus viris peperit tres Marias.
parlicipanl. VI, 10-XX. X, 3et4-XX.
A^GELOs Ciiristus ad custodiam non habuit.
IV, 6-XX.
Angelum cuslodem deputatum habet quipJi- Annis scptem permansit Jesus in .Egypto.
bet anima. XVIII, 10-XX. 11, 15-XX.
A^GRLUM unum descendisse de cailo qui re-
volvit lupidem, dicit Matthijeus : Joannes

vero ait duos visos fuisse in monumenlo, ANTicnRisTi adventus duo signa. XXIV,
quomodo conciliantur ? XXVIII, 23 et 27-XXI.
2-XXI. Anticmristi perseculio durabit tribus annis
Angrlus idem quod nunlius. Ibid. cum dimidio. XXIV, 20-XXI.

Angrlus Domini verax : Satanee, mendax. Anticuristi lempore Iribulatio magna erit
I, 20-XX. proptertria. XXIV, 21-XXI.

Angelus quare non inslruxit Joseph anle- Antichristus significatur per besliam. Ibid.
quam veiiiret in agoniam dubii ? I, Anticuristus maxime regnabit in Judaea.
21-XX. XXIV, 10-XXI.

Angelus quare dixit Joseph, Acci/jc pucru-. ,
Anticuristus quare habebit aliquos sequa-
non autem tuum ? II, 20-XX. ces eremitice vivenles ? XXIV,
26-XXI.
Angustia duplex : bona, et mala. XV,

21-XX. Antelucanum noclis quid sit? XXIV,
20-XXI.
Anima jusli est sedes sapientiae, V,

34-XX. Antidota salulis tria conlra tres operationes
Anima dicitur ab animalitate, et ab ani- dsemonum. XII, 22-XX.
meitate. VI, 25-XX.
Animam quomodo perdere debeamus, ut
eam salvemus? XVI, 25-XX. Antiquum quid dicatur ? V, 27-XX.

Animarum magna dignilas, Angelorum ha-
bere custodiam. IV,
11 et XVIII, 10-XX. Apex et iota quomodo diflerant, et quid

significent ? V, 18-XX.
Animal monslruosum quare dicitur porcus?

VIII, 31-XX. Apostoli congrne duodecim. X, 1-XX.
Animales et terreni qui dicantur ? XI, AposroLi qui fuerint fratres, versu exprimi-
28-XX. tur. X, 2-XX.
ArosTOLi quomodo putaverunt Chrislum

ambulantem super mare phantasma esse?
Animus quomodo est perfeclus, et ordinator XIV, 26-XX.
lotius vitiB ? V, 3-XX. Apostoli quomodo fuerunt increduli ?
XVII, 22-XX.
INni:X RERUiM 2'^)
Apostoli cur ante Ilesurreclionem jussi sunl Appetitus nimius mundii.iee corporis inducil
solis Judaeis praidicare, ct non rTenlibus, sordes meniis. XV, 20-XX.
triplex assignatur causa. X, 5-XX. Appetitum principalus inlerdicit Dominus,
Apostolorum vocationes figuralcc sunt. et suadet aclum luimililalis et vilitatis,
IV, 20et 21-XX. XXIII, 5 et 6 XXI,

Apostolus primus dignitate, non vocatione,
Simon Petrus. X, 2-XX.
Apostolorum licet Petrus sit primus, tamen Aqum quomodo habeant vim regenerativam
Andreas non dicilur secundus, nec Phiiip- ex contactu Chrisli? III, 13-XX.
pus tertius, etc, quare ? Ibid.
Apostolorum duodecim figurse quantum ad

ea quai eis conveniunt, Ibid. et seq. Arbor duplici causa exciditur. III,
Apostolorum missio significala est in Joseph 10-XX.

missione ad fralres. X, 16-XX. Arbor bona dicilur delectabilis, et salularis,
Apostolorum parcitas iii cibo. XIV, et utilis in fructu. VII, 17 et seq.-XX.
17-XX. Arbor quffidam mala, quaedam inutilis.
Apostolos non habuisse fidem, quia montes Ibidem.

non eradicarunt, arguitur. XXI, Arbor bona quomodo non possit malos
21-XXI. fruclus facere, et bona malos facere ?
Apostol^ Apostolorum fact» sunt mulieres. Ibidem.
XXVIII, 7-XXI. Arbor quae bona, et quae mala ? XI b
Apostolic^ vitse austeritas. XIV, 17-XX. 33-XX.
Arbor, frutex, herba, olus, et germen difTe-
runt etiam in eadem specie planlae.

Apparere debuisse Dominum per seipsum XIII, 32-XX.
Joseph, et Angelum arguitur. I,
Arbori comparat Joannes Baptista condem-
20-XX.
nandos, lil, 10-XX,
Apparere proprie quae dicantur? Ibid.
Arboris praecisio est praecisio ab Ecclesia,
Apparere discipulis quare voluit Jesus
VII, 19-XX.
post resurrectionem ? XXVIll, 9 et
10-XXI.
Apparitio in somnis mulliplex. Ibid. Area esi Ecclesiu. III, 12-XX.

Apparitio facta Joseph in somnis qualis
fuerit? Ibid.
ApPARiTio facta pastoribus de puero nato Arena vocalur congeries peccanlium.

quare praitermittitur a iMatthaeo? II, VII, 26-XX,
1-XX.
AppARiTioNES septem faclae sunt Christi post
Resurrectionem anlequam in Galiiaea vi- Arguitur contra tilulum Matlhaei, I,
deretur. XXVIII, 9 et 10-XXI. 1-XX.

ApPARuiT Jesus qninquies ipso die Hesurre- Arguitur contra ultimam quaterdenam ge-
ctionis. Ibid. nealogiae Christi. I, 12-XX.
Apparuit mulliplici generi hominum, Ibid. Arguitur contra hoc quod dicitur, .1 al/tan
genuit Jacob. I, lo-XX,
Arguitur conira genealogiam Christi ex hoc

2ir, INDEX RERUM
quod Josepli non fiiit cjus pater. I, Arguitur conlraid quod dicitur, ^M/irasci/i/r
16XX. fratri sao, reus erit judicio. V, 22-XX.

Arguituu lonlra hoc quod dicitur, Antequam Arguitur Ghristum inconvenicnler dixisse,
conuenirent, inventa est in ulero habem. non esse resistendum malo. V,
I, 18-XX. 39-XX.
Arguitur Joseph non fuisse juslum. I, Arguitur ex hoc quod Christus non praebue-
19-XX. rit maxillam alleram perculienti. V,
Ahguitur Dominum per se debuisse appare- 39-XX.
re Joseph, non autem Angelum. I, Arguitur eleemosynam semperesse dandam.
20-XX. VI, 2-XX.
AaGuiTUrt conlra hoc quod dicitur, Et tu, Arguitur Chrislum posse dici Filium no-
Bethlehem, nequaquam minima es, etc. strum. VI, 9-XX.
II, 6-XX. Arguitur debere dici, Pater mi, vel meus,
Ahguituh Magos non inlrasse domum. If, non autem, Pater noster. Ibid.
U-XX. Ahguitur hanc petitionem, Panem noslrum

Arguitur cum dicitur Joseph mansisse in supersubstantialem, elc, non esse suffi-
^gyplo, hoc non convenire cum superio • cientem. VI, 11-XX.

ribus. II, 13-XX. Arguitur petendum esse panem annuum,
Arguitur contra hoc quod dicitur, Rachel vel mensurnum, non aulem quotidianum.
plorans filios suos. II, 18-XX. Ibidem.
Arguitur Joannem non baptizasse in igiie. Arguitur Deum neminem inducere in tenla-
III, H-XX. tionem. VI, 13-XX.
Arguitur Joannem uon debuisse recusare Arguitur debere dici, Ne nos permittas in
baptizare Christum. III, 14-XX. tentationem, non autem, Ne nos inducas in
Abguitur conlra id quod dicitur, Ul tenta- tentationem. Ibid.
retur a diabolo. IV, 1-XX. Arguitur pluribus mediis conlra hanc pelitio-
Arguitur contra id quod dicitur, nos non nem, iSed libera nos amalo. Ibid.
debere facere nobis occasiones tenla- Arguitur Patrem coelestem non dimittere
tionis. IV, 1-XX. nobis propter hoc quod proximo dimilla-
Arguitur neminem tentari a Deo. IV, mus. VI, 14 et lo-XX.
1-XX. Arguitur contra hoc quod dicilur, Nemo

Arguitur contra id quod dicit Matlhaeus, potest duobus dominus servire. VI,
Vocavit duos fratres, Petrum et Andream. 24-XX.

IV, 18-XX. Arguitur diabolum posse esse dominum ho-
AuGuiTUR filios Zebedaei non debuisse relin- minis. Ibid.
quere patrem. IV, !22-XX. Arguitur soliicitudinem non interdici. VI,
ArGuitur non fuisse sermonem Christi fa- 25-XX.

ctum in monte. V, 1-XX. Arguitur Deum non providere homini de
Arguitur qui persecutionem patitur non esse necessariis. VI, 28 et seq.-X.X.
beatum. V, 10-XX. Arguitur conlra hoc quod dicilur : Nolitc
Arguitur contra hoc quod dicitur, Non veni judicare, et non judicabimini. VII,
solvere Legem aut Prophetas. V, 17-XX. 1 XX.

Arguitur conlra hoc quod dicit Christus se Arguitur contra hoc quod dicitur Attendite :
venisse adimpleie Legem, et non addit a /alsis Prophetis. VII, lo-XX,
Prophetas. Ibid. Arguitur conlra hoc quod dicilur : Non

:
INDEX RlillUM 2i7

potest arbni" bona malos /i-uctus facerc. Arguituu c.tcos illuminatos fccisse contra
VI I, 18-X\. iiihibitionem. IX, 3i-XX.
Arguituk conlra hoc quod dicilur : Num- Ah(;uituh coiilra hoc quod dicit : Tolerahi^
quain novi vos. VU, 2;{-XX. iius erit terrx So/omorum. X, lo-XX.
ARGUITUU contra hoc quod dicitur : Discedite Arguitur contra hoc quod dicit de cura Doi
a me, etc. Ibid. de passeribus. X, 29-XX.
Arguitur contra id quod dicit turbas adrnira- Ahguituh de hoc quod dicit : Ca/ji(li capitls
tas fuisse. VII, 28-XX. vestri numerati sunt. X, 30-XX.

Ahguitui^ non fuisse conveniens Christum Arguitur conlra hoc quod dicit grauurn si-
tangere leprosum. VIII, napis minimum. XIII,32-X.X.

3.XX. Arouitur contra hoc quod (WvM : JSolite ar-
Arguituh leprosum curatum non paruisse bitrari quia pacem venerim mittere in ter-
praiceplo, eoquod ccepil difiarnare et prae- ram. X, 3i-XX.

dicare. VIII, 4-XX. Arguitur Joannem non essse Prophetam.
Arguitur male dici, quod centurio accessit XI, 9-XX.
ad Jesum. VIII, 5-XX. Arguitur Joannem male nominari Eliarn.
Arguitur, quod Dominus dixit se venturum XI, 14-XX.
ad servum Centurionis, et non venit. Arguitur sabbatum non violari per opera
VIII, 7-XX. templi. Xii^ 5-XX.
Arguitur contra hoc quod dicitur : Audiens Arguitur Judaeos non dixisse Christum fi-
Jesus miratus est. VIII, 10-XX. lium fabri. XIII, 5o-XX.

Arguitur contra hoc quod dicitur Arguitur peccata semel dimissa redire post
Non inveni tantam fidem in Israel. lapsum. XVIII, 35-XX.
Ibidem. Arguitur Apostolos non habuisse fidem,
Arguitur contra id quod dicit fletum in in- quia montes non eradicaverunt. XXF,
ferno. VIII, 12-XX. 21-XXI.
Arguitur in inferno non esse calorem, nec Arguunt quidam Dominum tamquam phy-
frigus. Ibid. sicffi disputationis ignarum. XV,
AhGuiTUR contra ordinem illorum miraculo- 17-XX.
rum. VIII, 14-XX. Arguuntur Sacerdotes et Scribae de tribus.
Arguitur neminem posse esse obsessum a II, 6-XX.
diabolo. VIII, IG-XX.
Arguitur quod Dominus fecisset ista mira-
cula absens. VIIl, 28-XX. Argumentum ab aucloritale in Evangelio est
Arguitur contrahoc, quod dicil duosdcemo- infallibile. In argumento
niacos occurrisse Domino. Ibid. S. Ilieronymi.
Arguitur contra hoc quod dicitur, quod Argumenta ponuntur per ordinem de hoc,
CapharnauiQ fuerit civilas Christi. quod Joseph ponilurin genealogiaChrisli,
IX, 1-XX. cum tamen non sit pater ejus. I, IG-XX.
Arguitur contra hocquod dicitur : Non veni
vocare justos, etc. IX,13-XX.

Arguitur contra ordinem miraculorum, et Aridam manum habens et curalusa Domi-
solvitur. IX, 18-XX. no, csementarius fuit. XII, 10-XX.
Arguitur quod male dicalur : Filia mea
modo defuncta est, Ibid.
248 INDEX RERUM
Afiiollp, incanlaior, niagu% malhemalicu?, AsiNi pius valent in petrosis quam equi.
etc.differunt. II, 2-XX. XXI, 2 XXI.

Asinj: pullus quomodo dicitur fuisse cum ea :
cum lamen, Marci, xi, 4, dicatur sletisse
Aristocratia quse sit potestas, et unde di~ antejanuam. Ibid.
catur ? Vi. 10-XX. Asinam et pullum quare jussit adduci : cum

Aristocratiam spiritualem quomodo habe- tamen non sedit super utrumque ?
mus? Ibid. XXI, 35-XXI.
Arma exercere torneamentis, et cursibus Assumpsit diabolus Christum in sanctam ci-
equorum, et lelis, erat officium railitum. vitatem : vide an portando, vel ducendo.
VI, 10-XX. IV, 3-XX.
Arma quibus roboratur regnuni spirituale.
Ibidem.
Arma ista sunt solerlise et audacise obviandi Attendendum quomodosit a falsis Prophetis?
tentamenlis diaboli. Ibid. VII, 15-XX.
ARUNDOnon fuitJoannes. Xl, 7-X\'. AucroRiTATEM Evangelicae veritatis omnibus

Arundinis proprietates. Ibid. humanisesse anteponendam determiuatur.
Arundo quassata fuit cor Judseorum. XII, XV, 2 et seq.-XX.
20-XX. AuCTORiTAS praedicandi ex missione. X,
5-XX.
Aruspex, incantator, ariolus.magus, mathe-

maticus, etc, differunt. II, 2-XX. Audire non polest Paler coelestis, contra
quem clamet alius, VI,
J4etI5-XX.
AsCENDiT Christus in montem, docensnosas- Audiens Jesus centurionem quomodo mira-
cendere per verbum suum. V, 1-XX. tus est? VIII, 10 XX.
AscENsiONiBussuis Christus nostras ascensio-
nes disposuil. VIII, 23-XX.
Ascendere nos fecit Christus via Passionis

ûgustini glossa de resurrectione et appari-
suffi devirtuteinvirtut<>m. XX, tionibus commendalur. XXVIII,
netl8-X\. 15.XXI.
AsER i{»ca/t<s interprelatur. II, 1-XX. AuHis triplex notatur. VII, 24-XX.
AsiNA alligata cum pullo quid significel ?
XXI, 2-XXI. AuRUM obtulerunt Magi in signum regalis
AsiN^ lac valet ptisicis, quare ? Ibid. dignitalis. H, 11-XX.
AsiNi proprielatos qiife sint ? Ibiil. AuRUM possidere interdicitur Doctoribus

INDEX REULM 2i9
(Lhrisliana! roliîonis non liimon iisue. Baptismus in se Iria habet. III, 11-XX.
X, 9-XX. liAPTisMus Christi quomodo requirat poeni-
tenliam? III, G-XX.
Bapiismus Joannis utrum conferebat gra-
AusTERiTAs vilae Apostolicse. XIV, tiam, vel non ? Ibid.
17-XV. Baptismus Joannis nullam conferebat gra-
tiam, et hujus tres sunt causae. Ibid.
Bapti?mi Chrisli efficacia in comparatione
AvARis maledicil Chi-istus. XXIII, Baptismi Joannis. ITI, H-XX.
23-XXI. Baptismi formam nulli licet mutare.
AvARus quare jejunet? VI, XXVIII, 19-XXI.
4 7etseq.-XX. Haptist.e Joannis commcndatio ponitur.
III, 3-XX.
Baptista quare dicebatur Joannes a baplis-
AzYMO in pane quare consecrannus ?
mate suo, non autem Petrus vel Paulus?
XXVI, 17-XXl. III, 6-XX.
Barjona filius columbse interpretatur, et quis

B sit XV],17-XX.
Beatitudo quomodo differt a felicitate et vir-
Babylon quomodo dividatur in tres partes ? tute? V, 3-XX.

VII, 27-XX. Beatitudo est potius perfectionis, quam ac-
tus, vel operatio. Ibid.
BeatitudilMS definitio declaratur. Ibid.
Baculum in manibus tollere quid sit ? X, Beatitudo quomodo sit status in optimo ?
10-XX. Ibid.
Beatitudines multiplicantur a Domino se-
cundum status optimos. Ibid.
Baptizasse Joannem in igne falsum esse ar- In qualibet Beatitudine a Mattheeo inductae
guitur et solvitur. 111, 11-XX. considerantur tria. Ibid.
Baptizari Christus quare voluit? III, Beatitudo quae consistit iu abdicatione re-
13-XX. rum, status allissimus est. Ibid.
Baptizatus Ghristus slatim ascendit, et quid Beatitudo secunda ponitur cura dicitur :
hac ascensione nos docuit ? III, Beati mites. V, 4-XX.
16-XX. BEATiTUDOtertia : Beati qui lagent. V,
Baptismatis doctrina quantum ad id quod 5-XX.

in baptizando requiritur. III, 2-XX. Beatitudo quarta : Beati qui esuriunt et si-
Baptismatis figura pouilur. 1II,6-XX. tiunt juslitiam. V, 6-XX.
Baptisma Christi dicitur omne baptisma, in Beatitudo quinta : Beati misericordes. V,
quo Christi gratia laval interius. Ibid. 7-XX.

Baptismatis Joannis finis ponitur. Ill, Beatitudo sexta : Beati mundo corde.
1-XX. V, 8-XX.
250 INDEX RERUM
Beatitudo seplima : Beati pncifici. V, Bkstfê tres qiisp ascendrrunt de mari, quid
9-XX. significenl ? XXIV,21-XXI.

Beatitudo octava : Beati qui pcrsecutionem Bestia significat Anlichrislum. Ibid.
patiuntur. V, 10-XX.
Beatitudinum oclo sufficientia ponitur.
Ibidem. Bethania domus obedientix interprelalur.

Bbatitudo multiplex, et quid sitqua'Iibet? XXI, 17-XXI.
XVI, 17-XX.
Bethlehem quomodo Maria venit quando

Beatus quomodo vir Sanctus dici possit ? peperit Filium prseterit Matlhaeus, quare?
V, 3-XX. II, 1-XX.
Beati mendici, habet translatio de Grseco Beutlehem Judte dicit ad difTerenliam al-
facla, ubi aha habet : Beati pauperes. terius lielhlehem. Ibid., et II,
Ibidem. 6-XX.
BiiATi pauperes spiritu. Ibi, spiritu, potest Bethlehem dignitas notatur. Ibid.
accipi sequivoce. Ibid.
Beatis omnia bona parata sunt. VI,
20 et 21-XX Betphphage est nomen compositum ex Gree-
coetHebraeo. XXXI, 1-XXI.
Beelbzebub vir muscarum inlerpretatur.

X, 25-XX. Bethsabee ponitur in genealogia Christi,
Bel, Baal, et Beelphegor quae idola ? non tamen sub nomine proprio, et quare ?
Ibidem. I,6-XX.
Benedictio qua Ghristus benedixerit panem Bethsaida interpretatur domus venatorum,

ignoralur. XIV, 19-XX. et significat divites. XI, 24-XX.
Benefacere debemus his qui nos oderunt. Bethsaida est civilas sita in Galilsea. Xf,
V, 44-XX. 21-XX.
Beneficium cui sit impendendum ? V,
43-XX.
Beneficium quanlo est magis requisitum, Bigamia duplex quae iiiducit irregularita-
tanto est magis gratum. VlII, lem, non peccatum. XIX, o-XX.
14-XX.
Beneficium facienti tria conveniunt. XI,
23-XX. BiMOS pueros et infra occidit Herodes : qui
Benefici qui, et qui malefici dicantur? dicantur infiâ ? II, 16-XX.
XX, 2o-XX.
Blandiuntur missi a Judseis ad tentandum

Beselfel umbraculum divinum interpretatur, Christum a quatuor. XXII, 16-X,\I. »
et signat Sanclos in umbra alarum Dei

sperantes. VI, 9-XX,
iM)i:x Ri:iiLiM
^yi
Hf.\si>iiKMiA esl qiiando lionor divinus ad res CÊCOs istos illuminatos nullus Kvangeligla
mutas transferlur. VI, 9-XX. commemoral nisi Mallhffius. Ibi,).
BLAsrniiMiA esl impositio falsi criminis in G/EGUM unum sedisse secus viam quare Mar-
Deum. IX, 3etxn, 3i-XX. cus dicit, Matlhajus vero duos. XX,
liLAsrnEMLE spirilus dilTert a blasphemia. 30-XX.
Ibidcm.
nLASiMiEMos esse derelinquendosostondit Je-
sus. C.KREM0NIALIA legis pneccpta quro sinl?
XII, ;n et 32-XX.
V, 17-XX.
CyEHEMONiALiA omnia ad veritalem spirilus
BoNAarbor quaesit? sunt revocata. XV, 18-XX.

XII, 33-XX.
BoNA non cxeunt de corde, scd ex Deo.
XV, 18 et 1<J-XX.
BoNA omnia parata in nuptiis illis. XXII CyESAREA Philippi civilas quare sic dicta ?
,
4-XXl. XVI, 13-XX.
BoN-os amariori morte mori, aucloritatibus
et exemplo probatur. XXVII,

50-XXI. Calceorum portatura notatur humilitas ob-
BoNORUM quae exereentur sequii, et prffiparalio l^vangelii.
in Ecclesia ad me- III,
ritum quinque sunt genera. 11-XX.

XXV
14-XVI. Calceus quid significet? Ibid.
BoNUM et malum quomodo habeant Calceamentum est necessarium, quod intel-

se ad
invicem ligilur habuisse Dominus. X, 10-XX.
penes divisionem, et quomodo
sint in genere Calceamentis non esse utendum dixerunt
? VI 13-XX.
EuNUM increatum quibus
quidam haeretici. Ihid.
adipiscimur ?
VII, 7-XX.
BoNUM multiplex significalum per septem

Panes. XV, 34-XX. Calix dicitur calida potio. XX, 22-XX.
BoNUM unum est Deus. XIX, 17-XX. Calix unde dicitur, et quare dicitur passio?
Ibidem.
Calix communicatio sanguinis Christi dici-
tur. ibid.
Calix in malo dicitur potio iraj vindicantis.

Ibidem.
C Calix dicitur aliquando oblivio insaniae.

Ibidem.
Calicem meum bibelis, quomodo verifica-
lum sit hoc verbum de Joanne ? Ibid.
Cadere in prostrationem est proprie homi-

nis coram Creatore. IV, 9-XX. Calor et frigus quomodo affligtint in in-
ferno? VIII, 12-XX.
Calores tres habet vinum novum. IX,
CiECi illuminali quia fecerint contra inhibi- 17-XX.
tionem, arguuntur. IX, 30 el 31-XX.
252 INDEX RERUM
CALVAnLE locus quare dicalur? Aucloris sen- Castitatis amore Origenes dicilur seipsum
tenlia. XXVII, 33-XXI. mutilasse. y, 29 XX.
Castitas quibus custoditur? XXV, 1-XXI.
Casti debent esse traclantes florem castita-
Candelabrum est fasligium Ecclesiasticae tis. I, 18-XX.
dignilatis. V, 15-XX.
CATnEDRA cur ponitur Doctoribus, et judi-

Canis proprietates malae quid significent? cibus thronus? V, 1-XX, el XXIV,
ViI,6-XX. 3.XXI.
Cantus columbaj dicitur meditatio. X, Census an Csesari esset dandus vel non,
16-XX. quare Judtci a Christo qujKsiverunt ?
XXII, 17-XXI.
Census ultroneus debet oflferri. XVII,
Capharnaum incepit Christus prsedicare, 26-XX.
quare? IV, 13-XX.
Capharnaum quomodo dicatur Christi civi-
las? IX, d-XX. Centurio laudatur a Domino. VIII,
Capharnaum villa pulcherrima interpreta- 10-XX.

lur. Ibid. Centurionis potestati comparatur potestas
Christi in quantum est homo. VIII,
9-XX.
Capilli capitis quomodo sint numerati apud
Deum, et quomodo se habeant ad corpus,
et an reassumendi in resurrectione? X, Cepram vocant Hebraei et Syri, quem nos
30-XX. Petrum vocamus. XVI, 18-XX.
Gaptivitas sive comprehensio Jesu ponitiir. Cqananêa qnse mulier dicalur ? XV,
XXVI, 50-XXI. 22-XX.
Capiti Ecclesiai Christo qu» conveniant? Cqaritas, dileclio, amor, quomodo difte-
XH, 18-XX. rant? V, 43-XX, et XXII, 37-XXl.

CflARiTAS, qua Deus diligit nos spontance
non ex meritis, avertit furorem. VI,
Carnalem afTeclum non esse praeponendum
12-XX.
spirituali operi innuit Christus. XII,
Charitatis sollicitudo deprehenditur in
18-XX.
quatuor. VI, 13-XX.
Camo in qua quantitate reassumenda in re-
CiiARiTAS ligat Deum et hominem. XI,
surreclionc? XV, 17-XX. 29-XX.
Charitas significalur pcr fermenti natu-
ram. XIII, 33-.\-\.
INDKX RKRCM 233
CuKiSTUs in |),'iliibu3 Iriplex opus perfecil. GuiiiSTUS iion pnedicavit aperle, adhuc vi-
In argumento S. Hieronymi. vente Joanne, quare ? IV, 13-XX.

GiiRiSTUS est idem quod unctus, et quomodo Curistus quare non inoepit praedicare Na-
differt ab hoc nomine Jesus, et quare di- zarelh, ubi nunliatus, conceptus et edu-
catur nomen officii? I, 1-XX. catus fuit? Ibid.
Ghristus Hex fuit, et Sacerdos, Ibid. CuRisTUM sequebantur multi, cujus (piatuor
GuKiSTi gcneratio describitur dupliciter. tangunlurcausae. IV, i2o-XX.
ibidem. CiiRisTus est Princeps, Dux et liberator.
CiiuiSTi goneratio inelTabilis eliam huma- Ibidem.
na. I, 18-XX. CuRiSTUs per quid excitahatur montem as-
GuRisri generationis et conceptus sincerita- cendere .?
V, i-XX.
tem ponit, ct tanguntur septem. Ibid. CuRisTus quomodo impleverit legem ? V,
GuRiSTUS nasci voluit de virgine desponsata, 17-XX.

cujus ponunlur octo causae. Ibid. Cqristus dixit se venisse non solvere Legem,
Cqristum non natum esse de materia semi- et non addit Prophetas, quare? Ibid.
nali oslenditur. Ibid. GHRisTusnon potestdicifilius nosler. VI,9-XX

GuRisTUS Jesus polest nos salvare per hoc Curistus curavit infirmos multis modis.
quod est Deus, el debet [)er hoc quod ho- VIII, 16-XX.
mo. I, 22-XX. CuRisTUs ascensionibus suis disposuit ascen-
GuRisTUM genlibus juJicium non nunliatu- siones in cordibus nostris. VIII, 23-XX.
rum arguilur et solvitur. XII- 18-XX. Christus quomodo dicatur magister, quo-
GuRiSTi opus est congregare, diaboli disper- raodo Dominus, quomodo paterfamilias
gere. XII, 30-XX. secuudum tria in ipso ? X, 24-XX.
CuRisTus de Juda nasci debuit. II, Ghristum fuisse Filium Dei quomodo dsemo-
6-XX. nessciverunt? VIII, 29-XX.
GuRiSTUs quo anno fuerit adoratus a Ma- Geristum dixerunt filium David propter
gis, baptizatus, etc? III, 13-XX. quatuor. IX, 27-XX.
Christus quot annos vixerit ? Ibid. Christi veritas omnibus quae diliguntur,
Christus quare baptizari voluit ? Ibid. est anteponenda. X, 32-XX.
Christus baplizatus quare statim ascendit? Christi amor prajponendus suiipsius amori.
III, 16-XX. X, 37-XX.
Christus esuriit, quando voiuit : et quando CuRibTi crucem quod debeamus quotidie
voluit, non esuriit. IV, 2-XX. portare. X, 38-XX.
Christus quare non videbatnr ab homini- Ghristi actus proprius. XII, 18-XX.
bus, quando super pinnaculum templi ip- CuRiSTUS accipitur dupliciter, in persona, et
sum statuit diabolus? IV, 5-XX. in virtute operanle in sacramentis.
Christus Angelos ad custodiam non habuit. XXIV, 23-XXI.
Ibidem. Christum quievisse in sepulcro tribus die-
CuRiSTi adventum primum tres Evangelislae bus et tribus noctibus, quomodo inlelligi-
prfetermittunt, sed solus Joannes ponit. tur? XII, 40-XX.

IV, 12-XX. Christus bis polatus fuit, suspendendus et
GuRisTus secessil in Galilaeam, ubi prsedica- suspensus. XXVIl, 34-XXI.

tionem suani initiavit. Ibid. Christus docuit nos antequam snmamus ci-
CuRisius sece.-sit a Judeea in Galilseam pro- bum, ad Patrcm coelestem adspicere.

pter tres causas. Ibid. XIV, 19-XX.
2.3 i INDRX RERUM
CflRiSTUS qua benediclione panem benedi- secundum quod homo locum mulal.
xerit, ignoratur ? Ibid. XXV, 14-XXI.
Christus docel ad humililatem confugere Christus est liber vitte, qui aperietur omni-
post magna facta. XIV, 22-XX. bus in judicio. XXVI, 5o-XXI.
CuRisTus docet post magna orare, et ad Cuhisti corpus differenter in allari el in coe-
Doum confugere. XIV, 23 XX. lo. XXVI, 26-XXI.
CflRisTUs quare solus erat in moiite? XIV,
13-XX.
Christus incipit illuminare discipulos. CiBOS corporis vel mentis non esse sumen-
XVI, 8-XX. dos sine benedictione docuit Christus.
Christi discipuli veri tribus perficiuntur. XIV, 19-XX.
XVI, IG-XX. CfBUS non bene nulrit nisi fraclus. Ibid.
Coristus traditus est a Patre, a se, a Juda, CiBUS triplex, verbi, exempli, et lemporalis
a Judseis, differenter. XVII, 21-XX. subsidii. IbM.
Cqristus ulrum habuerit pecuniam ad sol-
vendum didrachma, seu Iributum?
XVII, 26-XX. Circumcisionis Chrisli Malthaeus non facil
Cdristus passionem suam anle revelavit, mentionem, tamcn meminil nominis Jesu,
quare? XX, 18-XX. quare? I, 21-XX.
CnaisTUS dat resurreclionem celerem, qua-
re? XX, 19-XX.
CiiRisTUS pro mullis passus est efficienter, CiRCUMSTANTi.E ponunlur quibus daiida est
pro omnibus sufficienler. XX, 28-XX. eleemosyna. Y, 42-XX.
CuRisTUM congruit pati in Jerusalem. XXI,
1-XXI.
Cdristus quare passurus ivit ad inontem CiviTAS quse fuerit in qua Dionysius vidit
Oliveti? Ibid.
eclipsim tempore Passionis Christi? II,
Christus describitur ab octo. XXI, 13-XX.

5-XXt.
CiviTAS Babylon quomodo dividalur in tres
Christus ejecit vendentes et ementes de partes? VII, 27-XX.
lemplo. XXI, 12-XXI. CiviTAS quae dicatur Chrisli? IX, 1-.\X.
CnniSTus in quo fecerit miraculum maxi- CiviTAS dicitur alicujus dupliciler. Ibid.
mum? Ibid.
CiviTATis munitio in quibus consislal ?
Christum cognoverunt Judaei quomodo, et
XII, 25 -XX.
quomodo non ? XXI, 38-XXI.
Christi haereditas duplex. Ibid.
Christus loquebatur in parabolis propter Clamor triplex notatur, et quomodo Chri-

duas causas. XXII, 1-XXI. stus non clamabat? Xll, 19-XX.
Christum tentaverunt Judaei de verilate ju-
diciietjustitiae. XXII, 16-XXI.
Christum tentaverunt de veritate fidei et re- Claves datae sunt his qui sunl in regno
ligionis. XXII, 23-XXI. Chrisli. XI, H-XX.
CiiuisTUM tentaverunt de veritate vitae. Claves Ecclesice quae sint? XVI, 19-X.K.
XXII, 34-XXI. Claves Ecclesiae quomodo acceplac a Petro
CuRiSTUS secundum quod Deus, ubique est, el ab aliis in unitale Ecclesise? Ibid.
iNi)i<x HEnrM 2d:;
C(»;li quumodo aperli sunl Ghrislo el mem- CoiTis non habens riiodum generaiilis in
bris? 111, 16-XX. viro et adjuvantis in foemina, damnalus.

Cu-;li natura cst nobilis, ingenerabilis, et in- XIX, 5-XX.
corruptibilis : quare omnes Philosopbi di-
xerunl coelum locum Dei ? VI, 9-XX.
CoF.Li forma seu species, cui nihil potest CoLUMB.K species convenit Spirilui. 111,
admisceri foedum. Ibid. 16-XX.

CCELi usus est ad splendorem conlemplatio- CoLUMBA mea in foraminebus pelrie, expo-
nis in gloria, Ibid. nitur. IV, 1-XX.
C(ELi quamdam simililudinem habenl in si- CoLUMHA quu3 nihil serpenlis habet, esl fa-
gnificandaSanctorum gratia. Ibid. cile seducibilis. X, 10-XX.

CCELUM quomodo repiaesentet pulchritudi- CoLUMB.E cantus dicitur meditalio, quare?
nem Dei, et cur non liceat jurare per Ibidem.
cffilum? V, 34-XX. CoLUMB.K proprielates. Ibid.
CcELUM dicitur quies et sedes regia. VI, CoLUMBAs vendentes in tomplo significant
9-XX. vendentes Sacramenta. XXI, 12-XXI.
CcELUM vespere rulilans quid significet? De serpentina prudentia el Columbixa sim-
Ibidem. plicilate. X, 16-XX.
CcELUM inlrare desiderantem oportet conti-
nuis profectibus intrare. XVlII,
3-XX. Collum tium sicut turris eburnea, exponi-
CoELUM et terra transibicnt, non quoad sub- tur myslice. XXVIIJ, 8-XXl.
stanliam, sed quoad actum et generatio-

nem. XXIV, 3o-XXI.
CoMEDENDi necessitas quotidiana, unde ?
VI, IIXX.
C(ENA completa, Ghristus corpus suum dedit
CoMEDENDUM an sero ? Ibid.
Apostolis, tamen nobis prsecipilur ut je-
juni sumamus illud, quare ? XXVI,

26-XXI.
CoMMUNiGATio Sauguiuis Christi dicitur ca-
CcENAM Domini qui coenat, commuiiicare XXVI, 27-XXl.
lix.
dcbet. XXVI, 10-XXI.
CtENANDUM an sit, et quomodo? VI,
H-XX. CuMMUNioNfcM generalem in Pascha debet

prsecedere confeasio et poenilenlia.
XXVI, 18-XXI.
CoGNiTUS an et quomodo fuerit Christus a
Judaeis? XXI, 38-XXI.

CoGMTUs an et quomoilo fuerit Christus a
CoMPASsTo Chrisli describitur. X, 38-XX.
Joanne Baptista ? III, 14-XX.
CoGNOSCENDA tria in littera Evangelii. In
argumento S. Hieronymi.
GoMPLACUiT quomodo Pater in Filio? IJI,
17 et XVII, 5-XX.
CoiNOuiNATUR homo ex eo quod de ore

procedit. XV, 18-XX.
INDEX RERUM
CoMPLETA coena corpus suum Clirislus dedit Gonsilio humano deficiente, justis seniper
Apostolis. XXVI, 26-XXI. adest divinum. I, 20-XX.
CoMPREHENsio Jesu, sivc caplivitas. XXVI, CoNTEMPLAKvis sludium virlutis, purilatis,
50-XXI. et decoris est proprium. XXV, i-XXI.

CoNxriMPLANTiBus aptus est locus desertus.
III, 1-XX.
CoNCiLiUM et consilium diirerunl. V,
22-XX.
CoNTEMPTUM laudis post magna facla docet
Chrislus. XIV, 22- XX.

CoNCiPiET etpariet, quare? I, 23-XX. CoNTEMPTUs habitualis quis sil? IV, 1-XX.
CoNCiPERE, et in ulero liabere differunt.
Ibidem.
CoNTENTio, quid? XII, 19-XX.
CoNTENDERE quomodo dicitur Christus ?
CoNCORDiA Evangelislarum de Aposlolorum Ibidem.

vocatione et enumeratione. X, 2-XX.
CoNTENTORUM in libro Evangeliorum Mat-

CoNCUPiscENTiA carnis immensa, et infinita thaei enarratio, et ordo. In argu-
in desideriis. IV, 4-XX. mento S. Hieronymi.

CoNCUPisciBiLiUM mundi enuraeratio. X,
9 et 10-XX.
CoNTiciNiUM pars noctis quae sit? XIV,
25-XX.
CoNDEMNATUR nullus ad tantam poenam,
quantam meruit. VII, 1-XX.
CoNTiNENTi^ inter virtutes altribuitur fru-

ctus, quare? XIII, 9 -XX.
CoNDOLENDUM tentatis. VI, 13-XX.
GoNFESSio triplex, laudis, verilatis in prse- Contra Deum quomodo aliquis possit esse ?
dicatione, et peccati X, 32 et XI, XII, 30-XX.
25-XX.
CoNFiTENDUM cui sit? XI, 25-XX.
CoNFESSio el poenitentia quando instilui-

CoNTRADiCENTiBus veritali necessarium esl
,
YXVI 18-X\I
resistere. IX, i-XX.
CoNGREGARE opus Chrisli, dispergere diabo-
li. XII, 30-XX. GoNTRARiETAS intcr Mallhceum, et Lucam,

cnjus filius sit Joseph. I, 15-XX.
INDEX RRRUM 257
CoNVERSio est per spem. VI, 12-XX. Gorporalia mis.«arum debent fieri de panno
lineo. XXVII, 59-XXI.
CoRPORALiTER non potest homo esse a dia-
CoNVOCATis duodecim, quare non vocatis? bolo obsessus, nec spiritualiter : arguitur
X, 1-XX. et solvitur. VIII, IG-XX.
CoPiiiNcs quid sitet quid significet? XIV, Gohrectio duplex, fraterna scilicet, et alia,
20-XX. quae cogit per censuras. V,

22-XX.
CoRRECTio est de mortalibus peccatis, non
CoRDis mundilia ad plenum tribus perfici- de venialibus. XVIII, 15-XX.
^^^' V» 8-XX. De nullius Correctione desperandum.
CoRDA daemoniacis operationibus plena di- XVIII 12-XX.
cuntur vasa. XII, 29-XX. Correctionis et revocalionis modum tangit.
CoR quomodo terra habeat? Ibid. XVIII lo-XX.
CoR tritum consuetudine peccati et delecta-
tionum, non recipit verbum Dei iu pro-

fundum. XIII, 4-XX. Gorrigia calceamenti quid significet? III,
CoR terrenis sollicitudinibus obumbratum, 11-XX.

quomodo significetur per spinas? XIII,
7-XX.
CoRVUS qui pavit Eliam, ministros Ecclesise

significat. XIV, 19-XX.
CoRBONA quid sit, et quod tria repositoria
erant in templo ? XXVIl, 6-XXt.
Crassitudo unde proveniat, et quid signifi-

cet? XIII, 15-XX.
CoROZAiM est clvitas in Galileea sita. XI,
21-XX.
CoROZAiM secreium meum interpretatur. Crasttnus dies soUicitus erit sibi ipsi, expo-
XI, 22-XX. nitur. VI, 34-XX.
CoRPUS terrenum et corruptibile obumbrat Creatura omnis sensum habet, quo impe-
mentis oculum, non autem gloriosum. rium Creatorispercipit et perficit. VIII,
V, 8-XX. 27-XX.
CoRPUs dupliciter accipitur, et quomodo,
cum dicitur, Lucerna corporis tui est
oculustuus? VI, 22-XX. Credendum non est, quod Dominus curam

CoRPUS non resurgere cum anima arguitur necessitatis prohibeat. X, 9-XX.
et solvitur. XXII, 31 et Credenti omnia sunt possibiiia. XVII,
32-XXI. i9-XX.
Corporeus actus noster dicitur tenebra^
quare ? VI, 22 et 23-XX.

258 INDEX RERUM
Orimen judicis dicitiir majus duobus modis.
VII, 3-XX.
Crucem significat navicula, in qua Jesus

ascendit. VIII, 23-XX. D
Cruci conformata est vita Ecclesiastica.
Ibidem.
Crucem Christi portare quotidie debemus.
X, 38-XX. D^MONEM unum esse raro in homine obses
Crucem suam Christus portavit. Ibid.

so, probabile est. VIII, 28-XX,
D^MON unus est qui uni vitio dominatur.
XII, 4o-XX.
Crucifixus quoto anno sit Dominus ? III, Dj:mon assumit septem alios spiritus ne-
13XX. quiores se. Ibid.
Crucifixi sunt cum Jesu duo latrones, qua- D^MONEs quomodo sciverint Christum fuisse
re? XXVII, 38-XXI. FiliumDei? VIII, 29-XX.
Crucifixionem Christi concomitantia .

D^MONES dixerunt Christum venisse ad tor-
XXVII, 33 et seq.-XXI. quendum eos ante tempus, quomodo ?
Crucifixionem sequentia, potestatem osten- Ibidem.
dentia ponuntur. XXVII, 45 etseq.-XXI. Djhmones in animal irrationale et mundum

Crucifixionis hora. Ibid. poteslatem non habent nisi permissi.
VIII, 31-XX.
D^MONiACUs iste de quo Matthseus, non est
GuLPA, vitium et macula quomodo differant ? idem illi de quo Lucas, xi, 18 et seq.,
IV, 17-XX. loquitur. IX, 82-XX.
DÊMONiUM quid ? VIII, 28-XX.

Dj;monium Latinum est, sed Graece 8a(;jiwv
CuRAM necessitatis Dominus non prohibet. est intellectus. Ibid.
X, 9-XX. DiEMONiuM est collectivum daemonum.

CuRA de futuris quando fuit prohibita Apo- Ibidem.
stolis, et quando non. Ibid. D^MONiA quare quidam dicuntur habuisse,

CuRA et scientia providenliae differunt. X, cum lamen dsemonia potius habaerunt
29-XX. eos? Ibid.
CuRAviT Christus infirmos multis modis. D^MONiA septem esse dicuntur, non per nu-
VIII, 16-XX. merum personarum, sed malitiarum.
Ibidem.
CusTODiA castitatis. XXV, 1-XXI.

Damnatis in inferno debetur frigus, quare ?
VIII, 12-XX.
Damnantur juste qui virtuti divinre detra-
hunt, innuit Dominus. XIII, 58-XX.

Damnum tale in porcis quare Dominus per-
misitfieri? VIII, 32-XX.

INDEX RERUM 259
Dandum hilariler, cito, large, et opportune, Denarius diurnus quis sil quem paterfami-
et discrete. V, 42-XX. lias deditoperariis? XX, 2-XX.
Dahe eleemosynam praecipitur, et quomo-
do pauperes hoc praeceplum impleant?
Ibidem. Dentium stridor ex frigore provenit. Vill,
Dat Deus large, prudenter, utihter, et sine 12-XX.

improperio. ,
VI, 11-XX.
Deprecatio, oratio, obsecratio, postulatio.

David et Abraham in genealogia Christi petilio, gratiarum actio differunt. VI,
quare prsemiltuntur? I, 1-XX. 9-XX.
David filium vocaverunt Ghristum propter
quatuor. IX, 27-XX.
David quatuor habuit virtutes. Ibid. Deriserunt Christum tribus insigniis regali-
bus, quare ? XXVII, 28 ec seq.-XXI.
Debita nostra dimitti petimus, quare dici-
tur, debita, in plurali? VI, 12-XX. Desertus locus aptusest contemplationibus.

Debiti recognitio sine spe veniae nihil valet. III, 1-XX.
Ibidem. Desertum intra cor et extra. IIT, 3-XX.
Debitoribus nostris quomodo debitum di- Desertum locus tentationi congruus, et quid
mittimus? Ibid. sit desertum? IV, 1-XX.
Debitoribus suis non dimittens, an possit Desertum dicitur mens : vide quotuplex sit,
dicere dominicam orationem? Ibid. et qui inhabitent. Ibid.
Decentia quee peti a Deo possunt ? VI, Desiderantem intrare ccelum oportet conti-
5 -XX. nuis profectibus intrare. XVIII,
3-XX.
Declinandi rabiem persequentium dedit
exemplum nobis Ghristus. XII, 15-XX. Desponsata de virgine Christus nasci voluit
propter octo causas. I, 18-XX.
Defendere se quando licet, et quando non.

XXVI, 52-XXI. Deus quomodo diciturtentare? IV, 1-XX.
Defensio libertatis nimia, ne fiat scandali Deus a nemine comprehenditur, sed ipse
occasio, instruitur. XVII, 24-XX. est suiipsius visor et comprehensor. V,
8-XX.
Deus quomodo sit ens primum, simplex,
Demonstratur fontale, immutabile, perfectissimum ?

res homini multipliciter.
I, 20-XX. VI, 9-XX.
Deus an ducat nos in tentationem? VI,
13-XX.
Denarius quantum valeat? XXII, 19-XXI. Deum an aliquis odit? VI, 24-XX.
i
260 INDE RERUMX
Deus sequaliler omnibus se exhibet, sed non DiABOLi tentamenta quomodo irruant in do-
oequaliter on:ines eum recipiunt. XI, mum diaboli ? VII, 27-XX.
23-XX. DiABOLUs qualem domum habeat ? Ibid.
Deus quomodo dicatur proficisci ? XXI, DiABOLUs utrum possit possidere hominem,
33-XXI. et quomodo obsidet hominem ? VIII,
Deus unde dicatur? XXH, 37-XXI. 16-XX.
Dei notitia omnibus naturaliter est impres- Diabolus non illabitur, animae, sed opera-
sa. Ibid. tiones animee impedit. Ibid.
Deus est nobiscum mullis modis. XXVIII, DiABOLi voluntas semper est ad nocendum.
20-XXI. VII, 28-XX.
DiABOLi opus est dispergere, congregare

Ghristi. XII, 30-XX.
DaxTEii oculus quis dicatur? V, 29-XX. DiABOLus quomodo dicitur exire ab homine ?
Dextera manus quee sit, et quid significet? XII, 43-XX.

V, 30-XX. DiABOLUs dicitur mwnicMs homo. XIll, 28-
XX.
DiABOLO partus virginis occultatus est. I,
iS-XX. DicERE, docere, et prsedicare, quomodo dif-
DiABOLUS quot modis tentet hominem ? IV, ferant ? IV, 17-XX.

1-XX.
DiABOLus per quse tentet, et quod tentare est
officium ejus. Ibid. DiDRACHMA est munus duos valens usuales.
DiABOLUS quasi deorsum fluens, vel crimina- XVII, 23-XX.

tor interpretatur. Ibid.
DiABOLUS quomodo differenter accesserit ad

Christum, et accedat ad nos tentandos? DiES accipiturproclaritate sermonis Christi.
IV, 3-XX. VI, 34-XX.
DiABOLUs quando statuit Christum super
pinnaculum templi, quare non videbatur
abaliis? IV, 5-XX. DiFFERENTER conveniunt alicui sedere, stare,
DiABOLus quando assumpsit Christum in ci- bborare, ambulare, jacere. V, 1-XX.
vitatem sanctam, an portaverit vel duxe- DiFFERUNT virtus, felicitas et beatitudo.
ritipsum? Ibid. V, 3-XX.

DiABJLus semper usurpavit sibi reverentiam
Creatori debitam, et ideo idololatriam in-
troduxit. IV, 9-XX. DiLATATio seminis Patriarcharum notatur.

DiABOLUs victus ab aliquo, non audet et ul- I, 4 et 5-XX.
terius tenlare. IV, li-XX. DiLATATio seminis tria exigebat. Ibid.
DiABOLUS qui tentavit Christum, fuit Lucifer.
Ibidem.
DiABOLUs semper est odio habitus. VI, DiLECTio, libilum, complacitum, quomodo
24-XX. difTerant ? IH, 17-XX.
DiABOLUM qui praiest divitiis, potius nomi- DiLECiio, amor et charilas, quomodo difTe-
nat quam alium, quare? Ibid. rant ? XXI!, 37-XXI, et V, 43-XX.

INDEX RERUM 201
DiLECTiONis causam in proximo quomodo DisciPULi Joannis murmuraverunt, quare ?
Pharisaei acceperint ? V, 43-XX. IX, 14-XX.
DiLECTiONis proximi vera ratio. Ibid. DisciPULi Christi quare non jejunaverunl ?
IX, 15-XX.
DisciPULi aple sunt duodecim. X,

DiLiGENDi plus sunt parentes quam proximi. 1-XX.
Ibidem. DisciPULi duodeoim figurantur in duodecim

DiLiGENDUs semper est Deus. VI, 24-XX. filiis Jacob. Hiid.
DiLiGERE ex toio corde, ex tota anima, et ex DisciPULORUM spicas vellentium famis causa
tota mente, quid sit ? XXII, 37-XXI. qucofuerit? XII, 1-XX.
DiLiGES Dominum Deum iuum dicitur : et DisciPULORUM vitae austeritas notatur in hoc.
non dicitur, cogoosces, quare ? Ibid. Ibid.
DisciPULi obliti sunt panes, quos, et quare ?
XVI, 7-XX.
DiMiCATio post transmigralionem Babylonis DisciPULi veri Ghristi tribus perficiuntur.
pro patriis et Dei legibus facta, in quin- XVI, 16-XX.

que perficitur. I, 12-XX. DisciPULi missi ad asinam adducendam cre-
duntur fuisse Petrus et Philippus.
XXI, 1-XXI.
DiMissA peccata an redeant ? XVIII,
35-XX.
DiMiTTE nobis debita nostra : in ista petitione DiscuBiTUS est positio composila ex sedere et
quatuor dicuntur. VI, 12-XX. jacere. IX, 10-XX.
DiMiTTE nobis debita nostra, quare dicitur DiscuMBEBAT Jcsus vcsperc lunae decimae
debita nostra ? Ibid. quartae. XXVI, 20-XXI.
DlMiTTfiRE proximo debemns, ut Pater coe-
lestis dimittat nobis. VI, 14-XX.
DiMiTTi adultera quando debeat, et quando DisPENSATio non debet fieri nisi causa publi-
non ? XIX, 8-XX. cae necessitatis. XII, 4-XX.
DiJ^PENSATiVE Christus passus esl. XXVI,

50-XXI.
DiONYsius, vidit eclipsim in die passionis
Dominicae in civitate. II, 13-XX.

DisPERGERE est opus diaboU, congregare ve-
ro Christi. XII, 30-XX.

DiPONDius, quid sit ? X, 29-XX.
DisPOsiTio Docloiis Evangelici notatur.
DiscEDiTE a me, quomodo Christus ut Deus XII, 30-XX.
dicere possit, cum ubique sit ? VII,
23-XX.
DiviDiTUR totalis liber Matthaei in titulum et
tractatum. I, 1-XX.
DisciPULi vita perversa redundat in infa-
miam magistri. IX, 14-XX.

262 INDEX RERUM
DiviNA intelligere non possumus nisi sensi- DocTORis Evangelici dispositio. XIII,
bilibus coaptata, XIII, 1-XX. 2-XX.
DiviNATiONBs ex somniis quomodo fieri pos- DocTOREs quomodo sacram Scripturam ex-
sunt? I,20-XX. ponerent, docuit Dominus ? XV,
DiYiNATio per cursus siderum aliquando est 34-XX.
bona, aliquando mala. II, 1-XX. DocTOREM humilem decet humilis innocentia.
XVIII, 3-XX.
DocTOKES multi sunt sub Christo, ab ipso
DiviTiis qui praeest, diabolum potius nomi- illuminati. XXIII, 10-XXI.
net quam alium, quare ? VI, 19-XX. DocTOREs docendo debent sedere. XXIV,
DiviTES illi significanlur per Belhsaidam. 3-XXI, et V, 1-XX.
XI, 22-XX. DocTOR debet habere quatuor quse tangun-
DiviTEM intrare regnum Dei difficile est. tur. XXVI, 55-XXI.
XIX, 24-XX.
DoCTRiNA sacra non debet esse divisa per

DiURNUS denarius quis sit quem paterfamilias
haereses et schismata. V, 14-XX.
dedit operariis ? XX, 2-XX.
DocTRiNA verorum Prophetarum quse sit ?
VII, 16-XX.
DocERE, dicere et prsedicare, quomodo diffe- DocTRiNiE usurpatio sine justitia, non est
rant? IV, 17-XX. veritas regni, sed vanitas nudi sermonis.
DocENs quomodo se habere debeat, an se- VII, 21-XX.
dere, an stare ? V, 1-XX, DocTRiNA proprie dicitur disciplina, quse ?
DocENTis potestas quadruplex. VII, VII,28-XX.

28-XX. DocTRiNiE veritatis contradicentibus resiste-
DocEHE non debet non doctus. XIII, re est necessarium. IX, 1-XX.
52-XXI. DoctriNjE Apostolorum ordo determinatur
DocERE in veritate quid sit ? XXII, secundum quatuor. X, 3-XX.
16-XX. DocTRiNA nulla ita humilibus innititur sicut
doctrina fidei. X, 7-XX.
DocTOR Evangelii non debet sedere in uno DocTRiNAM homo ex se facere non potest.
loco. IV, 23-XX. XV,9-XX.

DocTORES in docendo comparantur civitati. DocTRiNA perversa si dicitur fermentmn,
V, 14-XX. consequens est ut Catholica dicatur panis.
DoCTORES Ecclesiae dicunlur Prophetae. XVI, H-XX.
VII, 15-XX. DocTHiNA bona est accipienda ab homine
DocTOREs veri et falsi qui dicantur, et quo- malo, et vita spernenda. XXIII, 3-XXI.
modo differant falsi inter se, et quomodo
cognoscantur fructibus eorum ? Ibid.
DocTOH verbis propriis ostendit se ad opera DoLOREs matris Virgo Maria inexperta.
obligatum. IX, 37-XX. I, 18-XX.

DocTOREs operarii sunt pauci. Ibid.
DocTORES Christianse religionis quomodo

prohibentur possidere aurum? X, DoMiNATio quid dicat secundum Dionysium''
9-XX. XI, 25-XX.
INDEX RERUM 263
DoMiNATUS in quo consistat ? VI, 10-XX. DuBiTATio quid sit, et quomodo causetur, ct
DoMiNATUs perlinet ad potestatem qua con- quotuplex ? XXVIII, 17-XXI.
tinentur mulliludines. Ibid.
DoMiNATUS est nomen potestatis : animata

justitia secundum Ambrosium. Ibid. DucENTiA ad bonum increatum, bonum vir-
DoMiNATUM regni in spiritualibus quse fa- tutis, et lumen veritatis. VII, 7-XX.
ciant ? Ibid. Duci et agi quomodo differant ? IV,
DoMiNiUM an diabolus possit liabere in ho- i-XX.
minem? VI,24-XX. DuciT nos Deus in tenlatione, sed non in
DoMiNus ubi est, et ubi non ? VI, tentationem. VI, 13- XX.
6-XX. DucTUS est Jesus in desertum a Spiritu sancto.
Hoc nomen, Dominus, quid dicat secundum IV, 1-XX.

Dionysium, et quid requiratur ad domi-
num secundum Ambrosium ? VI,
10-XX. DuoDECiM sunt discipuli apte. X, 1-XX.

DoMiNi potestatem oportet esse ordinatam DuoDECiM discipuli figurantur in duodecim
legibus. Ibid. filiis Jacob. Ibid.
DoMiNUS nomen potestatis est. Ibid.
DoMiNus nomen majestatis est. VIII,
2-XX.
DoMiNus an venerit ad servum Cenlurionis
sicut dixerat ? VIII, 7 -XX.
DoMiNus quomodo suscitator spiritualiter ? E

VIII, 25-XX.
DoMiNus fortis : illius est mundus, conscien-
tia et infernus. XII, 28-XX.
Ebionitj: haeretici dicunt Ghristum habuisse
fratres. XII, 50-XX.

DoNUM consilii attribuitur beatitudini mise-
ricordise, quare? V, 7-XX.
Ebrius dicitur extra briam, hoc est, mensu-
ram bibens. XXIV, 49-XXI.
DoRMivissE Dominum super cervical in navi
dicitur, Marci, iv, 38. Ex quo notatur, quod
aliquid commodi in viasecum deferebatur. EccLEsiA est area quam Christus permunda-
VIII, 24-XX. bit. III, 12-XX.

DoRMiRE in lecto eburneo est resoiutum esse EccLESiA quomodo fundetur in Apostoiis ?
in voto castitatis. XXII, 12-XXI. X, 1-XX.

EccLEsiA Apostolica sancta est, et habet
quatuor. XVI, 18-XX.
DoTE agilitatis non est usus Dominus quan- Ecclesij: claves quae sint ? XVI, 19-XX.
do super mare ambulavit, sicut neqne EccLESiJE sententia timenda est valde.
subtilitatis usum assumpsit in nativitate. XVIIl, 19-XX.
XIV, 2o-XX. EccLESTA dicitur ager, et est unus. XXIV,

40-XXI.
.
264 INDEX RERUM
EccLESiA ad hoc liabet aurum, ut distribuat Elegit Dominus piscatores, non nobiles, non
pauperibus. XXIV, 45-XXI. lilteratos. IV, 18-XX.
ECCLESIA3TICA bona qui petunt, sere sonante

significantur. XXI, 12-XXI.
Emmanuel, nobiscum Deus. I, 18-XX.
EcLiPsis tempore Passionis et mortis Christi
qualis fueril ? XXVil, 4S-XXI. Emutilantes se sunl irreguiares. V,

29-XX
Edulium hominis Iriplex. VI, H-XX.

^ ', ^.i panis T?n/.Viar;eiifp
primum, simplex,
Ens t' fontale et immutabile
T^
Edulium compositum est r^^rîc Eucnarisiiee. i ? >
., ., perfectissimum quomodo Deus sit ?
VI, 9-XX.
Ens est nomen Patris. Ibid.
Effectus tres peccati notantur. IV, i7-XX.
Erroris causa tangitur dupliciter. XVI,
Efficacia Baptismi Christi. III, H-XX. 17-XX.

Errore tangi et errore duci difTerunt.
XXIV, 24-XXI.
Ejecit Christus spiritus immundos verbo.
VIII, 16-XX.
Eruendus an sit oculus ? V, 29-XX.
Eruitur oculus dupUciter. Ibid.
Elefmosyna praecipilur, cui, et quomodo sit
danda, et quibus circumstantiis ? V,

42-XX. EsAU significat illos, qui ex spiritu ad con-
ELEEMOSYNAMinnuit voluntariam esse. VI, cupiscentiam mutantur. 1, 2-XX.

2-XX.
Eleemosyna unde dicatur ? Ibid.
ELEEMOSYNAan sitdanda ? Ibid. Esuriit Chrislus quando voluit. IV, 2-XX.

Eleemosynam faciendimodus verus tangitur. Esurire justitiam, et sitire justitiam diffe-
VI, 3-XX. runt. V, 6-XX.
Eleemosyna cur vocatur omnia gratia ?
Ibid.
Eleemosyn^ perfectio unde sit? Ibid. EucnARisTiiE panis quod efficax, et quomo-
Elemosyna quomodo debet esse in abscon- do sumitur ? VI, 11-XX,
dito ? VI, 4-XX. Eucharistia sanctum sacrans. VII, 6-.XX.
Eucharisti^ cibus quomodo confeclus ?
XI,28-XX.
Electi ad mililiam non sunt permissi uxo- Eucharistia quibus adminislranda ? XII,
res videre. VI, 10-XX. 4-XX.

EucHARisTiiE Sacramentum quare coena ul-
INDEX UEKUiM 205
tima complela inslilulum ? XXVI, Exauditio oralionis qualuor exigit. VI,

26-XXI. 13-XX.
ExAUDiT Deus semper suos quando oralio
est ad salutem. Ibid.
EuGE est interjectio aggratulantis. XXV,
21-XXI.
EuGE multiplices notat affectus in sacra Excjscationis Deus non est causa, sed illu-
Scriptura. XXV, y3-XXI. minationis. XI, 55-XX.
ExciECATiONis meritum obslinalorum unde
veniat? XIII, 14-XX.
EuNUcni in triplici gradu ponuntur. XIX,
12 XX.
ExcELLiiNTiA scicnliae esl in tribus. XXlIl'
34-XXI.
Evacuatur aliquid dupliciter: vide quomodo
Lex vetus evacuetur? V, 17-XX.
ExciDiTUR arbor duplici de causa. III,
17-XX.
EvANGELiSTARUM primus cur ponitur Mat-
thaeus ? In argumentoS. Iliero-
"ynii' ExcoMMUNiCATioNis vi rapicnles non suum,

EvANGELiST^ trcs intermittunt facta Ghristi cum latronibus conveniunt. XXI.
unius anni : quae solus Joannes ponit, eo 13-XXI.
quod ultimo scripsit. IV, 12-XX.
EvANGELiSTARUM concordia circa enumera-

tionem et vocationem Apostolorum. X, Excutite pulverem de pedibus vestris, multi-
2 et seq.-XX. pliciter exponitur. X, 14-XX.
EvANGELii in littera tria sunt cognoscenda.
In argumento S. Hieronymi.
EvANGELiUM in omnibus abundat a Prophe- Exempla duo ponuntur quomodo lentatio sit
tia. I, 23-XX. a Deo, et quomodo a tentato. VI, 13-20.
EvANGELii Doctor non debet in uno loco se-

dere. IV, 23-XX.
Evangelium est bonum nuntium quod ducit Exercenssc dignus est cibo et veste. VI,
ad regnum. Ibid. 30-XX.
Evangelium secundum finem differt a lege
Moysi. X,7-XX.
EvANGELiciE veritatis auctoritas humanis est Exeundum est usque ad Joannem. Vide
omnibus anteponenda. XV, 3-XX exeuntium triplicem diversitalem, et
Evangelizare non debetis ut manducetis. quid signiticent. XX, 1-XX.

VI, 33-XX. Exitus patrisfamilias ad condncendum ope-
rarios qui et quot, et quid significent ?
Ibidem.
ExALTATio seminis Patriarcharum, ad quam
duo exiguntur. I, 5-XX.
.
266 INDEX RERUM

ExpoNi quomodo debeat sacra Scrlptura if/nis, non autem si cum causa. V,
docet Dominus. XXVIII, 20-XXI. 22-XX.

Fatu^ virgines quomodo non sumpserunt
oleum ? XXV, 3-XXI.
ExpROBRAT tribus generibus hominum Do-
Fatuitas quid sit ? XXV, 2-XXI.
minus. XI, 21-XX.
Fatuitas est virginis, accipere gestum me-
retricis. Ibid.
Fatuum dicere illum quem Deus sale sapien-
tise condivit, furor non modicus est.
F V, 22-XX.
Fatuus quis dicatur ? Ibid.
Facere, etagere, etoperari, quomodo diffe-
rant ? XXV, 16-XXI. Febris quid sit, et quomodo causetur ?
Facta post magna docet Christus ad humi- VIII, 14-XX.
litatem confugere. XIV, 12-XX.
Felicitas difTert a virtute et beatitudine.
Facies hominis secundum totum librum V, 3-XX.
Matthseo convenit. I, 1-XX. Felix quis sit ? Ibid.
Falsus Propheta dicitur dupliciter. VII, Fermenti natura significat charitatem.
17-XX. XIII, 33-XX.

Falsi Prophetee Simon Magus, Theodas, Fermentum erroris et corruptionis quid sit ?
Judas Galil8eus. XXIV, 5-XXI. Ibidem.

Fermentum significat hseresim Pharisaeorum
XVI, 6-XX.
Familia est multitudo ex uno exorta et ab Fermentum dicitur perversa doctrina, ergo
uno denominata. X, 25-XX. Calholica dicitur /jan<s. XVI, Il-XX.
Famis discipulorum spicas vellentium quse Festuca dicitur subditus : quare non ponit
fuerit causa ? XII, 1-XX. festucam in judice ? VIII, 3-XX.
Farina Fibula datur regibus ad quid, et quid signi-

significat virtutis innocentiam.
ficet ? VI, 10-XX.
XIII, 33-XX.
îcus quatuor habet quando bona est.

FASTUMinterdicitChristushis qui prsesunt.
XX, 26-XX. ^"' ^^'^^-
Ficus fructum facit duplicem. XXI,
19XXI.
Fatue dicens sine causa, reus erit gehennx Ficis quare a Christo maledicta ? Ibid.
INDEX RERUM 267
FiDEM propriam quare paralyticus habuit ? FiLius noster, quare non dicimus in oratione
Nota ibi de fide propria et aliena IX, Dominica, sed Pater noster ? VI, 9-XX.
2-XX. FiLius non petit nisi quod est ad honorem
FiDEi fuit debilis infirmus curatus : quod patris. Ibid.
notatur ex hoc quod dicit : Confide. FiLiUM David vocaverunt Christum propter
Ibidem. quatuor. IX, 27-XX.
FiDEs salvam fecit mulierem et Ghrislus, sed FiLio Dei quomodo omnia tradita sint a
differenter. IX, 22-XX. Patre ? XI, 27-XX.
FiDEi cur attribuuntur miracula, non spei, FiLius qua notitianoscatPatrem,etquomodo
vel charitati ? VIII, 13 et IX, 29-XX. nemo alius ? Ibid.
FiDEi lumen absconditur a sapientibus. FiLius fabri dicitur Ghristus. Xlll,
XI, 25-XX. 55-XX.

FiDEi verbum habet proprietates sinapis, et FiLiuM hominis quem dixerunt, et quibus
fides quomodo potest omnia, et quomodo motivis movebanlur ? XVI, 13-XX.
fidei subjectum est prima veritas ? FiLii omnes adoptantur in Dei Filio. XVI,
XVII, 19-XX. 16-XX.
FiDEM Apostolos non habuisse arguitur ex FiLiuM occidit et comedit mater. XXIV,
hoc quia nou ejecerunt montes in mare. 19-XXI.
XXI, 21-XXI. FiLii duo in vineam missi quid significent ?
XXI, 28-XXI.
FiGURA partus Virginis. I, 18-XX,

FiGURA Baptismatis. III, 6-XX. FiMBRiAs magnificare quid sit ? XXIII,
FiGURA numeri Apostolorum. X, 1-XX. 5-XXI.
FiGURAT^ quomodo sint Apostolorum voca-
tiones ? IV, 21-XX.
FiNALis impoenitentia quomodo sit peccatum

in Spiritum sanctum? XII, 31-XX.
FiLius David est Ghristus propter regnum,
et Abraham propter sacerdotium. I,
1-XX. FiNis quadruplex. In argumento
FiLius David dicitur Christus prius, et S. Hieronymi.

postea Abraham propter diversas ratio- FiNis Evangelistse Malthaei triplex. Ibid.
nes. Ibid. FiNis alius est operis, et aiius intentionis
FiLius Melchisedech an deberet dici Jesus in Ibidem.

genealogia ? Ibid. FiNis studentium et legenlium in Evangelio.
FiLius David et Abraham quare dicitur Ibidem.

fuisse Christus potius quam aliorum ? FiNis baptismatis Joannis. III, U-XX.
Ibidem, FiNis simpliciter est Ghristus, et est finis
FiLios et patres legales Lucas frequenter conjungens nos fini ultimo. XIII,
ponit in genealogia, quare ? I, 15-XX. 4o-XX.

FiLios quatuor reliquit Herodes. II,
22-XX. Fletus quomodocausetur, et quot ad ipsum
FiLii Dei quomodo nunc simus per graliam, exigantur, et quomodo sit in inferno, et
et postea per gloriam ? V, 9-XX. quomodo non ? VIII, 12-XX.

268 INDEX RERUM
Flos quare dicitur Jesus ? I, 18-XX. Frater tuus si habet aliquid adversus te : qua-
Flos quomodo dicilur Ciiristus ? II, re non dicit, tu adversus illum ? V,
23-XX. 23-XX.
Fratres Christum habuisse dicunt quidam
haerelici. XII, 49-XX.
FoNs quare dicitur Virgo Maria ? I, 23-XX. Frater dicitur multis modis : de hocdantur
FoNS vilse estPaler, Filius, Spiritus sanctus. versus. Ibid.
XVI, 16-XX. Frater quis dicatur quando dicitur, Quiira-
FoNs fundens vitam esl Deus Paler. VI, scitur fratri suo ? V, 22 -XX.
9-XX.
FoNTALiTATE causalitatis suse Deus inebriat
omnia bonis suis. Ibid. Frigiditas inducens somnum, ex tribus cau-
sis provenit. I, 20-XX.

Frigus quare debetur damnatis in inferno ?
FoRAMEN acus dicebantur portulae parvae in
VIII, 12-XX.
muro Jerusalem. XIX, 24-XX.
Frigus et calor in inferno affligunt non in
ratione qualitatum elementarium. ibid.
FoRMA Sacramenti Corporis Christi ponitur.

XXVI, 26-XXI. FflUCTUS studii Evangelii duplex. In
FoRMA Sacramenti Sanguinis Christi poni- argumento S. Hieronymi.
tur. XXVI, 28-XXl. Fructibus cognoscuntur Prophetee falsi, et
FoRMAM Baptismi nulli licet mulare. qui sunt fructus illi? VII, 16-XX.
XXVIII, 19-XXI. Fructus mali sunt indelectabiles, pestiferi,
et inutiles. VII, 17-XX.
Fructum centesimum quomodo faciant vir-

FoRNlCATio prohibelur. V 28-XX. gines ? Xlil, 8-XX.
FoRNiGATio pro adulterio ponitur. Fructum sexagesimum quomodo faciunt
V, vi-
32-XX. duse, et trigesimum conjugati ? Ibid.
FoRNicATRix et meretrix quomodo differant? Fructus quare inter virtutes attribuitur po-
XXI, 31-XXI. tius continentiae ? Ibid.
Fructum ficus facit duplicem. XXI, 19-XX.
FoRUM ponitur pro theatro, quare ? XI,

16-XX. Frutex, herba, germen, olus, arbor diffêrunt
in eadem specie plantse. XIII, 3o-XX.
Fractis speciebus Sacramenti, Corpus sub

qualibet specie manel integrum. XXVI, Fugere debere eum in ^gyplum qui natus
26-XXI. est de Spiritu sancto, videtur mirabile.

Quare Frangitur in tres partes hoslia ? II, 13-XX.
XXVI, 26 XXI. Fugere quare debuit Jesus potius in Êgyp-
tum quam in aUum locum ? Ibid.
Fugere quando liceatPraedicatori, etquando

non X, 23-XX.
INDEX RKHUM 209
FuLGEBUNT justi skut sol : quomodo expoiii- Gallus anlequam cantet, Ircs Kvangelislfe
tur de dotibus bealorum ? XIII, 43-XX. dicunt Petrum negalurum : Marcus, an-
FuLGUR et fulgor quomodo differunt ? tequam bis ; vide concordiam. XXVI,
XXIV, 27-XXI. 34-XXI.
Gallus quare cantet in nocte ? Ibid.
FuNDATUR Ecciesia in Apostolos. X,
t-XX. Gaudium est difTusio animse in conceptione

et adeptione boni. V, 12-XX.
FuNDi bona disposilio. XIII, 8-XX.
Gehenna est pcena acerba a judice inQicta.

V, 22-XX.
FuROR est non modicus dicere fatuum Hoc nomen, Gehenna, in veteribus libris
illum quem Deus sale sapienlife condivit. non legilur, sed a Domino est imposilum
V, 22-XX. X, 28-XX.
FuTURUM est ut Herodes quserat puerum : ar- Genealogiam Glirisli quare incepit ab Abra-
guiturcontra. II, 13-XX. ham, etnon Adam. I, 2-XX.
Genealogia quam Lucas ponit, ad quid sit ?
I, 1-XX.
Genealogiam Christi non texit Lucas sicut
Matlhaeus. I, 2-XX.
Genealogia nulla per fceminas texi potuit.
I, 16-XX.
GENERAREimpotenspater, adoplare non pot-

est. XVI, 16-XX.
Genuit quare dicitur in genealogia ? I,
Gabaonit^, proclives iniqmtate. X, 16-XX.
10-XX. Generatio Ghrisli est facta, ut in nobis per-
ficiat regenerationem. I, 1-XX.

Generatio passiva Christi et activa nostii
Galil.ea locus communis, in quo conve- significalur cum dicitur : Liber gcneratio-
niebat Christura iniliare suam praedicatio- tiis, sed differenter. Ibid.
nem. IV, 12-XX. Generatio Chrisli describilur dupliciter.
Galil-E^ erant duse parles. IV, 13-XX. I, 2-XX.
Galilêi dicebantur omnes credentes. IV, Generationes quadraginta duee, quare po-
16-XX. nuntur in genealogia Christi a Matthaeo ?
I, 17-XX.
Generatio Christi etiam humana est ineffa-
Gallicinium, qu9e hora noctis dicatur ? biiis. Ibid.
XIV, 2o-XX. Generationis et conceptus Christi sincerita-

270 INDEX RERUM
tem tangit, et ponit septem ad eam perti- Joannis, cujus Ires ponunlur causae.
nenlia. I, 18-XX. III, 6-XX.
Generatio temporalis et aeterna quomodo Gratia omnis cur vocatur eleemosyna ?
conveniant et differant ? Ibid. YI, 3-XX

Generatio multiplex, et quomodo Ghristi Gratias debemus agere in passionibus.
generatio se habeat ad alias ? Ibid. YI, 3-XX.
Generatio Chrisli refertur ad noslram re- Gratle Christi plenitudo dicitur quadrupli-
generationem. III, 1-XX. citer. XXVI, 27-XXI.
Generatio quare dicitur mala, quare adul- Gratiarum actio quid sit ? XI, 2o-XX.
tera ? XVI, 4-XX. Gratiam remissionis peccatorum significant
Generatio petens signum a Domino, qualis et continent Sacramenla. XIV, 20-XX.

fuerit? XII,39-XX.
Gratis accepisds, gratis date, intelligitur tri-
Genitalia membra quare erunt in resurre- pliciter. X, 8-XX.
clione ? XXII, 30-XXI.
Gubernatio officiorum coelestiumin Ecclesla
Gentes immundse sunt, et significautur per dicitur regnum coelorum. XI, 2-XX.
canes. X, 5-XX.
Gutta aquae in calice vino mixta sufficit.
Genu quare curvatur Deo ? XVII, 14-XX. XXVI, 27-XXI.

Genuflexio est proprie ad humanitatem,
prostratio ad deitatem. Ibid.
H
Germen, herba, frutex, olus, arbor differunt
etiam in eadem specie plantse. XIII,
gc>_Yv
IIabetur vir a muliere, et mulier a viro.
I, 18-XX.
Gladii duo quos habet Ecclesia. X, 10-XX.

H^MORRnoissA unde dicatur? IX,
20-XX.
Glossa Augustini de resurrectione et appari-
tionibusChristi commendatur. XXVIII,

15-XXI. HjEreditas Christi duplex. XXI, 38-XXI.
Granum sinapis minimum est. XIII, H^resis nova confunditur, quee dicitaliquos
32-XX. repelli posse ab auditu sacrse doctrinse.
V, 15-XX.
HiEREsis significatur per leprosum. X,
Gratiam nullam conferebat Baptismus 8-XX.
INDEX RERUM 271
H^RESisPharisseorum, qualis fuerit? XVI, Herodes quarc turbatus fuil ex adventu

6-XX. Magorum? II, 3-XX.
HiERESis Sadduccoorum, qualis fuerit? Ibid. Herodis dolosa de inquirendo puero simula-
H.EKESES sunt porlae inferi. XVI, 18-XX. tio. II, 7 et 8 XX.

HiERETici Helvidiani dicentes Spiritum san- IIerodes quare et quando inlerfecil pueros,
ctum Patrem Christi, secundum tempora- et quare se putavit illusum? II, 10-XX.
lem generalionem, mentiuntur. I, Herodis crudelitas comparatur crudelitati
18-XX. Pharaonis. Ibid.
HyERETici quidam nolentes petere nisi terroe- Herode defuncto quare Angelus dixit, De-
nascenlia. VI, 11-XX. functi sunt guiquaerebant, etc. ? II,
HuERETici quomodo dicuntur lupi rapaces ? 20-XX.
VII, lo-XX. Herodes reliquitquatuor filios. II, 22-XX.
Hereticos quomodo Chrisluscuret? VIII, Herodes quis luit qui tenuit Joannem, et
n-xx. occidit Jacobum? XVI, 1-XX.
H.ERETICUM quomodo leprosus significet ? Herodes seipsum accusat. XIV, 2-XX.
Ibidem, et X, 8-XX. Herodi quomodo dicere potuit Joannes, Non
H.ERETicus Porphyrius arguit Mattheeum de licet tibi habere uzorem, cum tamen fuit
levitate. IX, 10-XX. alienigena? XIV, 4-XX.

Herodes fuit turpis in causa jurandi, stul-
tus in jurando, et impius in reddendo.
Helvidius hsereticus dicit virglnem plures XIV, 7-XX.
filios concepisse. I, 18-XX. In juramenlo Herodis tria considerantur.

Ibidem.
Herodis corruptioest occulte insidiari Chri-
Her et Onan frater suus quare non comme- sto. XVI, 6-XX.
morantur in genealogia Ghristi ? I, Herodi persuaserunt Judeei ut occideret
3-XX. Joannem. XVII, 12-XX.
Herba, olus, germen, arbor, frutex, quo- Herodiani quare dicantur qui missi fuerunt
modo difTerant etiam in eadem specie a Judaeis adChristum tentandum? XXII,
plantse? XIII,32-XX. 16-XXI.
Herb^ quae creverunt sub fimbriis figurae
Ghristi,eamdem habuerunt virtutem quam

fimbrise Christi : narratur. IX, 22-XX. Herodias erat filia Arethae. XIV, 3-XX.
Herodes quare plurimos libros combussit ? HiSTORiAnulla authentica invenitur de Abiud

I, 13 et seq.-XX. usque ad Joseph. 1, 13 etseq.-XX.
Herodes 8ub quo natus est Christus, non Historia de interfectis pueris ab Herode
fuit tetrarcha, sed totam tenebat regni narratur. II, 16-XX.
monarchiam. II, 1-XX. HiSTORiAM non ordinat Matthaeus secundum
IIerodis dierum mentionem quare facit Mat- quod gesta est. XII, 1-XX.
thaeus, non autem Augusli Ccfisaris ? HiSTORiA destructionis Judeeae et Jerusalem
Ibid. ponitur. XXIV, lo-XXI.
272 INDEX RERUM
Hoc, quid demonslret in forma consecratio- HoKREUMunum commune est in coelo, quam-
nis corporis Chrisli ? XXVI, 26-XXI. vis mansiones mullse sint. XIII,
30-XX.
HoMO liberalur a malo Iribus raodis et per
triaadjutoria. VI,13-XX. IIoRTus conclusus quare dicitur Virgo Ma-

HoMO se exercens, dignus est cibo et veste. ria ? 1, 23-XX.
VI, 30-XX.
HoMO malus est pejor omni animali in duo-

bus, et nocivior in uno, diabolo. X, HosANNA, hoc e?t, obsecro, salva : composi-
17-XX. tum ex integro et corruplo. XXI,
HoMo numquam polest esse perfeclus nisi 9-XXI.
capiatDeum. XI, 28-XX.
HoMo triahabet tempora. XIII, 3-XX.
HoMO inimicus quare dicitur diabolus ? HosPEs dignus tria habet in se. I^ 11-XX.
XUI, 28-XX.
HoMO non potest facere doctrinam ex se.
XV, 9-XX. HosTiA quare frangitur in tres parles?
HoMO rex, qui fecit nuptias filio, qualis fue- XXVI, 26-XXI.
rit ? XXII, 2-XXI.
HoMiNi cum debilissimus sit, quare fortissi-
ma imperantur? VH, 7-XX. HuMANis omnibus veritas Evangelica est an-
HoMiNi nihil melius fieri potest quam quod teponenda. XV, 3-XX.
divinus sit. XXII, 2-XXI. HuMANUM est fluere pietate in proximum.
HoMiNES qui mirati sunt, quando Christus XXV, 35-XXI.
imperavit ventis et mari, an fuerint in na-
vi ? VIII, 27-XX.
HoMiNUM duo genera quibus non est pryedi- HuMiLiARi debemus corde, opere et ore.
candum. X, 5-XX. XXIII, 12-XXI.

HoMiNUM tribus generibus exprobrat Domi- HuMiLiTAs in imo stans, firmo stat pede.
nus. XI, 22-XX. XVHI, 2-XX.

HoMiNUM tria genera in quibus continetur HuMiLiTATEM tria custodiunt. XXIII,
tota hominum universitas. XXIV, 12-XXI.

40-XXI. HuMiLis innocentiae doctrina quae decet hu-
milem doctorem. XVill, 3-XX.
HoR^ diei et noclis duodecim, et quomodo

horse noctisvocentur? XIV, 2o-XXI. HuR occiderunt stupis. XXI, 35-XXI.
HoR^ quibus paterfamilias exit conducere

operarios, quce sint, et quid significent?
XX, 1 et seq.-XX. Hypocrisis semper mendax est. VI, 16-XX.
HoRA tertia stantesotiosi quare a patrefami- Hypocrisis perversitas triplex. XXIII,
lias non reprehenduntur ? Ibid. 13-XXl.
IIoRA mortis Christi, et de hoc concordia Htpocrita quasi subresponsor. VI, 2-XX.
XXVH, 45-XXI. Hypocrita unde dicitur? Ibid.

Evangelistarum.
HDEXRERUM 273
MPERANruR liomini forlissima licet debilissi-
mussit. V1I,7-XX.
Impetum naturaepraevenit Spiritussanctus in

Chrislo. IV, 1-XX.
Impoenitentia finalis quomodo sit peccatum

in Spiritum sanclum? XII, 31-XX.
Ide.e omnium faclorum splendent in verbo
Dei. IV, 4-XX.
Impugnatio agnitae veritatis vocatur hoc pec-

catum. ibid.
Idololatriam quare diabolus inlroduxit ?
IV, 9-XX.
Idolum non fuit in lemplo, quod non corrue- Incitativa tentationum qneedam extra nos,
ret dum Jesus puer intravit .^gyplum. qusedara in nobis. IV, 1-XX.
II, 13-XX.
Idolum abominalur omnis liumana ratio.
XXIV, I5-XXI. Inconttnentia fatuitas dicitur. XXV,

2-XXI.
Ignis unde habebit actionem purgationis

mundi innovandi? V,18-XX. Incredulitas dicitur dupliciter, et quomodo
Ignis quomodo possit agere in animam et Apostoli fuerunt increduli? XVII,
Spiritum? Ibid. 19-XX.
Ignis cur semper incendit existentes in in-
ferno? VII, 23-XX.

Indifferens et otiosum differunt. XII,
36 -XX.
Illuminationis Deus causa est, sed non ex-
caecalionis. XI, 26-XX.
Illuminatio quatuor ficit. XVI,8-XX. Individuitas inter virum et mulierem quo-
Illuminari incipiunt d s p . Ibid. modo causetur ? 1, 18-XX.
Illusisse quare Magi Heiodi dicuntur, et Inducatne Deus aliquem in tentalionem ?
quare Herodes sic pi iavit ? II, 16 XX. VI, 13-XX.
Illudere alicui, bonorum virorum non est. Induci in tentationem quid sit ? Ibid.
Ibidem.
Illusio Christi conficiebatur ex tribus.
XXVI, 67-XXI. iNDULGENriA quid sit, et quot requiranlur

ad indulgonlias conforendas ? XVI,
19-XX.
xxt 18
274 INDEX RERTJM
iNDULGENTiAsconsequendoquanlum oporteat In injuria nostra decet nos esse patienles,
dare? XVI, 19-XX. sed nullo niodo in divina. IV,

Indulgentiis stanlibus omnibus causis totum 10-XX.
remittilur. Ibid. Injuria potest repelli pluribus modis. VI,
12-XX.
Infantes quomodo laudare possunt ? XXI,

16-XXI. Innocentia, simplicitas, mansuetudo, in ove
et homine difTerenler. XII, 12-XX.
Infelix, infelicior, infelicissimus quis sit?
V, 3-XX. Innovandus quod sit mundus, et quomodo,

et ad quam speciem, et an tolus, etc. ?
V, 18-XX.
Infirmus quis dicatur? V, 40-XX.
Infirmitatibus tribus adjutoria tria compo-
nuntur. VI,13-XX. Insignia regalia qnibusChristum deriserunt.
Infirmitatem triplicem incurrit homo per XXVII, 28 XXI.

malum seu peccatum. Ibid.
Infirmitates et tentationes conlingunt quin

que modis. IX, 2-XX. Institutio Sacramenti Eucharistise perfici-
Infirmitas et languor quomodo difTeranl? tur octo. XXVI, 26-XXI.

IX, 35 etX, 1-XX.
Infirmitas impediens, a bono retrahens quo-
tuplex? X, 8XX. Instrumenta uUionisetira judicis. XXII,
7-XXI.
Inflictio poenaeduplex. VII, 23-XX.

Intellectus bonos et memorias quee faciant ?
V, \'XX.
Influentia primi parentisexceditinfinitatem Intellectus est Iocus specierum. VI,
maris. VI, 9-XX. 9 XX.
Intellectus in anima et verbum ejus habent
se sicut pater et filius in divinis. XI,
Inimicis benefacere prsecipit lex, V, 27-XX.
"^^-XX. Intelligere divina non possumus nisi sensi-
Inimicos diligere pra^cipitur. V, 44-XX. bilibus coaplata. XIII, 1-XX.
Inimicus ho7no quomodo dicitur diabolus? Inteiligibilibus studens quare facilius fit in-
XIII, 28-XX. telligens? XI, 28-XX.
Iniquitas abundat dupliciter. XXIV, 9-XXI; Intempestum quee hora noclis vocetur?
Iniqui judices minus experiuntur de miseri- XIV, 25XX.
cordia relaxanle quam alii peccatores.
VII, 1-XX.
INDEX RRRUM 275
iNTicNTA qualiior in Evangelio Mallhoei. Inventa est in ulero hnbens de SpirUus san-
In argumenlo S. Ilieronymi. do : ha3C lociitio polest csse composila
Intentio legislatoris duplex. V, 22-XX. vel divisa. i, 18-XX.
Intentio dicitur oculus dexter, qiiare?
VI, 22-XX.
Intentio est voluntas cum fine secundum Invidentia fraternae gralifn quomodo sitpec-
Augustinum. Ibid. catum inSpirilum sanctum ? XII,
Intentionis usus est sicut usus lucernse. 32-XX.
Ibidem.
Chrislus a nullo invitatus. XXI, 17-XXI.

NTERR0GAS3E Pharisoeos Christum an liceat
Sabbalo curare, dicitur Matthaei, xir, 10 :
et Luciie, vi, G, dicitur Christus eos inter- Invocatio perfecta perficitur ex tribus.
rogasse. XII, 10-XX. VII, 21-XX.
Quare interrogavit Dominus non ignorans?

XVI, 13 -XX.
lOTA quare Dominu? nominavit, et non iod 7
quid significet iola ? V, 18-XX.
Intitulat Evangelista Matthseus librum

suum, qiiod sil de generalione Jesu Chri-
sti. I, 1-XX. Ira quid sit? et dicuntur tria in gradibus
iree, et tria in poenis irse. V, 22'XX.
Iha duplex, passio et propassio. Ibid.
Intrare regnum coelorum vel non, el esse Ira qusedam est per zeluai, qugedam per vi-
in regno coelorum, vel non, difTerunt. tium, et quomodo ita per zelum sit ma-
V, 20-XX. gistra disciplina3 ? Ibid-
Intrarb in tentationcm quid sit? VI, Ira judicis etinstrumenta ultionis. XXII,
3-XX . 7-XXI.
Intrare oportet nos ad vitam per angustam

portam. VII, 13-XX.
Non intratuk in regnum ccelorum nisi per BAsciTUR fratri suo qui sine causairascitur:
observalionem justitiee et legum. VII, et qui eum corrigit, non peccat. V,
21 -XX. 22-XX.
Intrare in regnum coelorum est continuis
profectibus proficisci. V, 20-XX

IsAiAS Propheta occisus ligneaserra. XXI,
35-XXI.
Introitus ad vitam redemptionis EcclesisB

ad vitam gratise, ad vitam gloriee. VIII
13-XX.
Introitus ad perdilionem duplex. Ibid.
270 TNDEX RERUM
Jejunium cur non habuerunt dlscipuli Do_
mini. IX, 14-XX.
Jejunium triplex : sanctificativum, contrista-
tivum, laetificativum. IX, 15XX.

Jejukium quod fil in feria quarla, fit in ho-
norem passionis, quia traditus et venditus
estChristus. XXVI, 13-XXI.
Jacobus devovit jejunium donec vidisset
IX, 13-XX. jEREMijEquare attribuilurtestimonium, quod

Chrislum resurrcxisse.
in eo non invenitur ? Hieronymi, Au-
Jacobus et Joannes fuerunt consobrini Do-
guslini, et auctoris de hoc loco difficili
mini. ^' ^-^^-
sententia? XXVII, 9-XXI.
Jacobus minor quare fraler Domini sit ap-
IJîf^-
pellatus?
jERicno interpretatur defectus. XX, 29-XX.
Januam clausam faluis virginibus quare
sponsusnon aperit? XXV, 12-XXI.

Jerusalem quare dicitur civitas sancta ?
IV, 3-XX.
an fuerit Jerusalem, Jerusalem : geminatio notat com.

jEcnoNiAs de quo in genealogia,
H-XX. passionisafTectum. XXIII, 37-XXI.
unus vel duo? I.
Jbrusalem et Judsese destructio. XXIV,

15-XXI.
JiiRUSALEM fuitlocussolemnis et sacerdotum
Jejunant repleti, avari, hypocritee, differen-
VI, 17-XX. el religionis. XVI, 21-XX.

ter.
Jejunant justus, medicus, simulator, ava-

rus. Ibid.
sabbalo in honorem Virginis. Jesse cur non nominatur in genealogia Isai

Jejunatur
nomine proprio? I,3-XX.
XXVI, 15-XXI.
Quare jejunaverunt Moyses et Apostoli?
IX, 15-XX.
Jejunavit Jacobus donec videret Christum Jesus quomodo sit Salvator, et quomodo
surrexisse. Ibid. sit nomen nalurse? I, 1-XX.
Jejunando a quibus abslinendum est, et Jesus quare non assumpsit nostram natu-
quare non a vino ? VI, 16 et 17-XX. ram in sexu foemineo? I, SJl-XX.
Jesus quomododicalur flos? II, 23-XX.

Jejunantibus quarc non prohibeotur legu-
mina? Ibid. Jesus cum sit nomen naturse, quare dicitur
Jejunantes quomodo debeant ungere caput, Matlhsei, i, 21 : Vocabis, etc. I, 21-XX.
et faciem lavare ? Ibid* Hoc nomen Jesus, tripliciter consideratur
non obli secundum tria quse sunt in ipso. Ibid.

Jejunii praiceptum affirmalivum,
gat ad semper. Ibid. Jesus cum non nascatur Joseph, sed beatae
Jejunii lempus. I bid Virgini, quare non injungit nominisimpo-

Jejunium debel nobis esse volunlarium. silionem beatcc Virgini? Ibid.
Ibidem.
INDEX RERUIM 277
JeoUS quare fugere debuil in iEgyptum? Joannis occisio describitur. XIV,

II, 13-XX. 3etscq.-XX.
Jesus quando rediil ex /Egypto Nazarelh, Joannes Baplista ubi sepultus sit? XIV,
fuit septem annorum. III, 13-XX. 12-XX.
Jesus duclus esl in desertum a Spiritu san- Joannis morlem persuaserunt Judaei Herodi.
cto. IV, 1-XX. XVI, 12 XX.
Jesus Nave quare non ponilur in tilulo ge-

neralionis JesuChrisli? I, 1-XX. Joanni quandoGhrislus dixit, Calicem meum
bibetis. XX, 23-XX.
JoANNES incepit prsedicare, cum esset trigin-
ta annorum. III, 1-XX. JoN.E signum fuit signum morlis Chrisli ; et
JoANNis Baptistce commendatio. III, (}uomodo inlelligitur fuisse tribus diebus,
3-XX. et tribus noclibus in corde terrse. XII,
JoANNES commendatur a vilee perfeclione. 39-XX.

IM, 4-XX.
JoANNEs quare dicitur Baptista a baptismo

suo, non autem Petrus, vel Paulus? III, JORAM qui nequam fuit, ponitur in catalogo
6-XX. Regum propler bonum patrem, quem ha-

JoANNES reprehendit Pharisseos et Saddu- buit. I, 8-XX.
cseos. III, 7-XX.
JoANNEs Baptista quo tempore sit incarcera-
tus, et quando decollatus ? III, JosEi'a a Matlhseo dicitur filius Jacob, el a
la-xx. Luca, Heli. I, 15-XX.

JoANNEs in quo est gratia, signiQcat mini- JosEPH laus exprimitur in quatuor : in Dei
strum Ecclesise, non hserelicum. Ibid. familiaritate, in clarorum virorum educa-

JoANNKs baptizare Ghristum qualiler recu- tione, in proposili sanctitate, et in virtulis
savit? III, 14-XX. commendatione. I, 18-XX.
JoANNEs quomodo cognovit Christum ? JosEPU vir Marise a fide sponsionis. I, 19-XX,
Ibidem. JosEPU apparitio, an somnium fuerit ? I,
JoANNES quare dicit se debere baplizari, 20-XX.

cum tamen sanctificalus fuerit in utero? JosEPn quare Angelus non plene inslruxit,
Ibidem. antequam veniret in agoniam dubii ? I,
JoANNEs et Jacobus fuerunt consobriui Do- 21-XX.

mini. X, 3-XX. JosEPH accrescens significat Chrislum. I,
JoANNEs Baptista utrum dubitaverit de Ghri- 25-XX.

sto? Xf, 2-XX. JosEPH quare non commemoratur invenlus
JOANNES quomodo non fuit arundo, vel mol- a Magis? II, 11-XX.
libus vestitus? XI, 7 et 8-XX. JosEPLi quare debuit cum puero et matre
JoANNES commendatur auctoritatedoclrinse, fugere in iEgyptum potiusquam in alium
et quodnon est solumProphela, sed plus- locum? II, 13-XX.
quam Prophela. XI, 9-XX. JosEPH quare Angelus non determinavit
JoANNEs commendatur ab officio et perfe- tempus, qno maneret in M^y^\o ?
ctione virtutis. Ibid. Ibidem.

278 INDEX RERUM
non die secessit in JuDiciALiA legis pra3cepta qusesint? V,
JosEPn quare nocle, ct
^gyptum? R, 14-XX. 17-XX.

ire in Judseam, JuDicio an liceat sua re[)etere? V, 40-XX.
JoSEPH quare potius timuit
quam in Galilaeam, JuDiciuM fit multis modis, et sufficienlia, et
ubi Archelaus regnavit,
regnavit? II, 22-XX. qualiler liceat et qualiter non, et plura
ubi Herodis filius
somnis? alia de judiciis nolantur ? VII, 1-XX.

JosEpn quare dicitur admonilus in
Ibidem. JuDiciUM extremum quae signa circumstenl
et sequanlur ? XXIV, 29 et seq.-XXI.

JuDiciuM sanclorum et cordium illorum pro-
JuDAs et fratres ejus quos significeni? T, palatio. XXV, 42-XXI.

2-XX.
JuGUM vinculi charitalis toilere debernus.

XI, 29-XX.
JUDAS non credidit, quod deberent Judsei
Jesura inlerficere. XXVII, 3-XXI.
JuNCisignificant pietatem ex notitia Scriptu-
315DJEM et Jerusalem destructio. XXIV, rarum. XVI, 10-XX.
15-XXI.
JuDvEAMPompeius fecit Iributariam. XVlT,
23-XX.
JuRAMENTUM quid sit, et ejus necessitas et
II, 2-XX. fiois, et quae exigantur ad juramenlum?

JuDî inexcusabiles.
ovcs X, V, 23-XX.
JuDôs quare vocat Christus ?
JunAMENTi Ires comites secundum Hierony-

6-XX.
JuD-Eiresurreclionem non credentes arguun-
mum, et quae exiganlur ad juramentum
XIV, 2-XX. licitum? Ibid.

tur.
XXII, 7-XXI. JuRAMENiuM scmper oportel intelligiin illam
JuDiEORUM destructio.
JudJlI cur dicuntur /h?ces? XXII, 8-XXI. partem in quam accipit ille, propter quem
JuDî teutaverunt Christum de veritate ju-

fit, quacumque arte verborum jurans
XXII, 16-XXI. ulatur. Ibid.

dicii et jusliliai.
Item, de veritale fidei et religionis. JuRAMENTUM quare a jure denominatur ?
XXII, 23-XXI. Ibidem.

JuRAMENTUM reddcre quid sil? Ibid.
JuiiARE periculosum est, etassuescenslabitur
Judex debet cogi ab allegalis, el quomodo inperjurium. Ibid.
debet esse sciens? VII, 1-XX. JuRATUR duobus modis in genere. Ibid.
JuDicis nostri ira et
XXII, 7-XXI.
instrumenta ultionis. JuRARE quomodo prohibeat quando
JSgo dico vobis non jurare omnino ?
dicil:
V,
I
JuDiciscrimen dicitur majus duobus modis. 34-XX.
VII, 3-XX. JuRABANT homines per creaturas duobis mo-

dis. Ibid.
JuDiCEs iniqui minus experiuntur de miseri-
cordia relaxante quam alii peccatorcs. JuRAUE quare non debemus per coelum?
VII, 1-XX. Ibidem.
JuDiCARE prohibemur ut non judicemur. JuRARE quare non debemus per lerram, per
Ibidem. Jcrosolyman, pcr caput ? V, 3rj-XX.
f
1NDI:X RERUM 279
Quarf, JURAT Ecclesia per Evangelia et reli-
quias Sanctorum? V, 36-XX.
JuRA et leges oequissimas, qui discunt
propler cavillaliones causarum, foveas
astuliarum faciunt. VIII, 20-XX.

Jus naturale non contineri in his duobus
mandatis oslenditur. Vil, 12-XX.
Labor spiritualis et corporaUs, et quilibet
duplex. VI,26-XX.
JusTiTiA duplex : generalis, et specialis : et LABORcausatur ex tribus. XI, 28-XX.
quid utraque ? V, 6-XX. Laburare quomodo tenetur homo? VI,
JusTiTfAM facere, el facere justiliam justi- 26-XX.

tiae modo, et appetere facere, et esurire Laborantes labore universali possunt acci-
justiliam et silire differunt. Ibid. pere ab illis ciroa quos laborant. Ibid.
JuSTiTiAM quomodo quis esuriat et sitiat, et
quid sit saturari juslitia ? Ibid.
JusTiTiA Pharisaeorum quse fuerit, et quae LAMPAsquid sit et quid significet? XXV,
Scribarum ? V, 20XX. 1-XXI.
JusTiTiA dicit rectitudinem. VI, 1-XX. Lampades exstingui est conscientias ab in-
JusTiTiAMfacere coram hominibus monemur, terni bonilumine destitui. XXV, 8-XXI.
sed non ut videamur ab eis. Ibid.
JusTiTiA Pauli et justilia Ghrisli. Ibid.
JusTiTLE secunda pars, scilicet oralio, inci- LANGUORquid sit? IV, 24-XX.
pit determinari. VI, o-XX. Languor et infirmitas quomodo differant?
JuSTiTi^ et caslitati studens, facilius opera^ IX, 35-XX.
turjusta. Xt, 28-XX.
JusTiTiA dal lucem iu merito, et ideo dat
lucem in praemio. XIII, 43-XX. Lanis ovium induuntur omnes. VII, IS-XX.
JuSTiTiAM rex negligere non potest. XXII,
7-XXI.
JusTus dicitur a justitia generali, et an Jo- Lapides duodecim quos Joannes demonstra-
seph fuerit justus? I, 19-XX. vit venientibus ad se, quid significent?
JusTis semper adest consilium divinum, de- III, 7-XX.
ficienle consilio humano. I, 20-XX. Lapis significat cordis duriliam charitati
JusTi fulgebunt sicut sol. XIII, 43-XX. contrariam. VII, 10-XX.
Lapis quem reprobaverunt xdificantes, qua-

lisfuerit? XXI, 44-XXL
Largus est Pater coelestis in filios. VI.

11 XX.
280 iNDKX \\\mm
l,ATii()N(',H (Iiio (|iiiii() cnicilixi sunl ciim I-himiusijs cfncitur oicns Blaliin cum una
Jchii ? XXVil, yS-XXi. posl lc|jr(j3uni. XXJI, i2i-XXI.
liAiinAnit inrant<)H(|ii()m(i(lo'p()Bsunl? XXI, I.isvi noincn di^nilatts fuit. IX, O-XX.
i(;xxi.
Laudaiiimh H()lli(-,itii(lo (tsl inuiliplcx. VI,
!2(J-XX. Lnx coiiciipisccntiin rcgnavil anlc Abrabam.
Lauh .lositpli (M)njiifîs Maiiiit cxpriiniliii' in I, 2-\\.
(pialiior. IS X\. Lkx a iigando dicla, cl (piomodo lcx vclu8

1,
Laiiiiks (1() mngnis ('iicliH ('.oiilomiKtru doc^tl

cvacuclur? V, I7-\X.
I,i:x contiiKit iiiora ia, jiidicialia, cairemo-

dlirisliiH. XXIII, 7 cl 8C(|.-,\XI.
nialia, Hacraiiicnlalia, cl promissa. Ibid.
Lkx lalioiii», iiivciil.i ost pro [)ace. V,
LicriAiis iniHsiHail capicndos inalos hiiiiI, diio 'iU-XX.
noccssaria. X, Kl-XX. I,i',\ niisipiam contincbat dc odio inimici,

inio pricccpil inimicis bcncracorc Ibid.
I,Kx cst jiis scriplum ascisccns lioiicslum,
Lkuict (piilil)cl si-.riptiiram siiorum mcrilo- proliil)Oiis(piccoii',rarium. V, 1()-X.\.
rum iii jiiilicio. XXV, -iii-XXI. Lkx licct juslo posita noii sit, lamen ajusla
mente. Ibid.
Lk.v cf /\i)jilic(;e usqiic ati Junnnoii. XI,
Lkoihlatou ipiid inlciidat cl ipioiiioilo i')iis i:ixx.
inlciilio cHt diiplcx? V, 22-XX. Lkx t(!rmiiiala ost diiin iii crucc dixit :
LicoiHLATOiiKS ad coiiliiK-ndam miilliLiidiniMn, (Mnaummntitni est. Ibid.
oportct, Irihiis iiiodis su liabcrc ad caiu. Li (;i'M (pioiiiodo fJirislus implovcrit ? Ibid.
v,yi-xx. Lkukm solvcro cst vincula logis non atton-

dcro. V, lU-XX.
Lkgkm docons imp. cro (piaro ouiiltat aliipia
LKmiMiNA vcntosa siiiit, (piaro non proliilioii- mniidata? Ibid.
lur jcjuiianlilius? VI, 17 XX. Li.ciM duplicoin posuerunt Scribu;. Ibid.
liKC.uM ipiatuor tiansgrcssioncs. In

argumcnto S. Ilicroiiymi.
Li<ntA (•orruplio ost niilriiiHMiti. Nlll, I \\. Li CKs diviiuu inscribunlur cordibus nostris
LiriiA cst corniptio vasoniiii (piic coiriiiii iiiviolahililer obsiuvandat Yl, iO-X.\.
puiil luitriinciiliiiii. \'lll, .'l-X\. Lkhkm si justus rc.t violat, cxcmplaria erit
LKniOKim (piarc (llirislus iion solo vcrbo cii- violatio ot doctrinalis. XII, ^-XX.
ravit sicul Kliscua Naaman. Ihiil. 1,1 (iis vclcris diHi''ultas, ct novic levitas.
Li' piiosus ciir non obodivcrit praiccpto, (piaii- V, 17-X\.
do coopit dilVamarc ct pi;cdicarc? N'II1,
4-XX.
Lkphosus t]uaro dcbcat so oslciulcro Sacor- Liincii.us rcpudii (juarc pcrmUlcbatur a
dotibua? Ibid. Moysc? V, 31 -XX.
Licrwosus (]uoino(lo siguillccl lucrcticum ?
VIII. I(i W.
INDEX RERUM 281
LiUER vilae scriptus juslitia [Uei aperielur LiGATio Sacordotis praecedit absolulionem.
omnibus in judicio, XXV, 42-XXI. XVII, 19-XX.

LiBER primus in Veteri Teslamenlo est de
generatione, simililer in Novo, sed dille-
renter. I, 1-XX. Per LiLiouuM agri similitudinem probibet

LiBHi in quibus scribilur consilium Aposto- sollicitudinem, VI, 28-XX.
lorum. V, 22-XX.
Locus orationis et exauditionis noslraj in

LiBER secundum Philosophum dicitur, qui
coelo est duplici de cuusa. VI, 10-XX.
sui causa est. VI, lO-XX.
LiBER est homo, quando in Deum libere et
consulle et placite movelur. Ibid. LocusT^ quales fuerint, quas Joannes com-
LiBERTAS triplex, naturEe,consilii, et compla- edit ? III, 4-XX.
cili. Ibid.
LiBERTAS voluntatis Iriplex, naturse, gratiee,

et slorise. Ibid. LoQUi in parabolis quid sit ? XIII,
LiBERTAS consilii quse sit, et quse benepla- 3-XX.
citi ? Ibid. LoQUUNTUR omniasapienliam Dei in myslerio
LiBERTAS naturee est quando natura se nulli verbi abscondilam. XIII, 3oXX.
subdit servili. Ibid. Quare loquebatur Jesus in parabolis?
LiBERTAS gloriae perfecte habetur in palria :
XIII, 1-XX, et XXII, 1-XXI.
hic tamen habentur primilise. Ibid.
Quge sit libertas in qua debet fieri voluntas

Patris ? Ibid.
LucAS non texit genealogiam Christi sicut
LiBERTATis nimia defensio ne fiat scandali
. Matthaeust I, 2-XX.
occasio, instruit. XVII, 26-XX.
Libera nos a malo : contra hanc petitionem Lucerna ardens est Praelatus, lucens scientia
multipliciter arguitur : nota etiam de quo et ardens charitate. V, 15 XX.

malo intelligitur, et plura alia. VI, LucERNA corporis est oculus. VI, 22-XX.
13-XX.
Liberatur homo a malo tribus modis, et per
tria adjutoria. Ibid. LuciFER lentavit Christum : quomodorelega-
Liberatio Patriarcharum quatuor exigebat. tus sit in infernum ? IV, H-XX.
I, 2-XX.
Luctus duplex, et secundus habet gradus.

V, 5-XX.
Liberum arbitrium vocatur arbor bona.
VII, 18-XX.
LuMEN triplex, gratiae, revelalionis divinae,
Libtdo quid sit ? IV, 1-XX. et theophaniae. V, 8-XX.

LiBiDiNEM faciunt tria. VI, 16-XX. LuMLN veiilatis et bonum virtutis ducunt ad
Libido insatiabilis est. XXIV, 38-XXI. bonum increatum. VII, 7-XX.
282 INDEX RERUM
LuMEN fidei absconditur a sapientibus. Magmficare fimbrias quid sit? XXIII,
yi, 25-XX. 5-XXI.
LuMiNARiA coeliin judicio, et peracto jucJicio Magnum esse in regno coelorum bonum est,
quomodo mutabunlur? XXIV, 29-XXI. sed non magnum sibi videri. XVIII,
1-XX.
Magnum mandatum quod sit? XXII,
LuN^ rubor quare est signum pluvise? 36-XXl.
XVI, 3-XX.
LuNATicus quem Dominus curavit, quomodo
surdus et mutus factus sit ? XVII, 14-XX. Magus, maleficus, mathemalicus, incantator,
necromanticus, ariolus, aruspex, divina-
tor, differunt. II,
Lupus non solum habet dentes mordaces 2-XX.

sed et venenatos. Vll, 15-XX. Magi evidenter et patenter inquisiverunt de
LuPi rapaces quomodo dicantur hseretici ? Christo. '
Ibid.
Ibidem. Magi quomodo venerint ofFerre, narratur.
Ibidem.
Magi in terras suas revertendo multos con-
Lux ut nos illuminet, oportet obicem remo- verterunt. Ibid.
vere. XI, 2o-XX. Magi grammalice magni sunt. Ibid.
LucEAT lux vestra, exponitur. V, 16 XX. Magi unde venerunt, et quomodo fuerunt
reges ? Ibid.
Magi quomodo fuerunt certi de nato rege?

Ibidem.
Magis stella occultata erat propter tria
Ibidem.
Magi quanto tempore pervenerunt ad Chri-
M stum ? II, 2-XX.
Magos quare Herodes clam vocavit ? II,
7-XX.
Magi dicuntur invenisse matrem et puerum :
et nihil dicitur de Joseph, quare? II,
Macula qualis sit et cur dicatur peccatum ? 11-XX.
IV, 17-XX. Magorum munera oblata puero quid signifi-
cent ? Ibid.
Magister dicitur Christus Dominus et pa-

terfamilias. X, 25-XX. Major quomodo slt Joannes ? XI,
Magisterium non interdicit Christus, sed ne H-XX.

vacuum nomen appetamus. XXIII, Majus miraculum quod Christus fecit, quod
8-XXI. fucrit? XXI, 12-XXI.
Magisterium praelalionis intcrdicit, non ac-
lum. Ibid.
INOEX RERUM 283
Malkdictio conlra recliludinem joramenli. Mandatum minimum, magnum, et maxi-
XXIII, 16-XXI. mum, quod dicatur? V, 18-XX.
Malkdictio de erronea mandalorum compa- Mandatum communicationis proximi.
ralione causala ex avarilia. XXIII, VII, 12-XX.
23-XXI. Mandatum est signum voluntalis Dei.
Maledictio conlra vanilalem observantia- XXII, 3G-XXI.
rum. XXIII, 2.0-XXI. Mandatum primum quod sit? AXII, 38-XXI.
Maledigtio contra sermonis jaclanliam. Mandatum secundum cur dicitur simile pri-
XXIII, 29XXI. mo? XXII, 39-XXI,
Mandatorum via quomodo sit paranda?

'.II, 3-XX.
Malitia sua quie dici sufficeredicitur, qualis Mandata quae sint maximi meriti in obser-
sil? YI, 34-XX. vanlibus, et minimi peccati in transgre-
dienlibus? V, 18-XX.
Mandata aliqua de his quse ponuntur Exod.

Mali ortus. XIII, 27- XX. XX, 2 et seq., quare Salvator docens legis
Malum a quo pelimus liberari in oratione impletionem, omitlit? V, 21XX.
Dominica, quod sil? VI, 13-XX.
Malum an sit amplioris divisionis, quam bo-
num, et quomodo in generesint? Ibid. Mansiones quamvis multoe sint in coelo, ta-
Malum est infirmitas modi commensuralio- menestunum communehorreum. XIII,
nis et harmonise. Ibid. 30-XX.

Malum quomodo tribus infirmilatibus homi-
nem destiluat, et infirmum reddat ?
Ibidem. Manus organum. est inlellectus operalivi.
Mala an aliquando sint facienda, ut inde IV, G-XX.
eveniant bona ? V, 3i-XX. Manus dextera et manus sinistra quse sinl ?
Malo quomodo non debeamus resistere y, 30-xx.

docet Chrislus. V, 39-XX- Manus est organum organorum, et signifi-
A MALi contagione. causa, et defectu quo- catvirtutemdivinamuniversalem. VIII,
modo liberatur homo ? V, 13-XX. 3-XX.

Mali in inferno an possint consumi ? Manus Christi virtutem habet multiplica-
% VIII, 12-XX. tricem. XIV, 19-XX.
Malus minister regni ccelorum quomodo Manum aridam habens et curatus a Domino,
major est Moyse, Prophetis. et Joanne ? fuit csementarius. XII, 10-XX.
XI, 11 -XX.
Malus accipitur pro diabolo. XIII, 19-XX.
Malus semper morte subitanea praeoccupa- Margabita quid sit, et quid significet ?
tur. XXIV,43-XXI. VII, 6-XX.

Mali cur tolerantur? •
XIII, 29-XX. Margarit^ bonse dicuntur colore, nalura et
Mali servi vel pr&elali stipendia. XXV, effectu. XIII, 45 et 46-XX.
lo-XXI. Margaritarum conchse sunt odoriferse.
Ibidem.
MAnGAuiTUM dicitur congrogalio talium mar-
Mammona quid significet? VI, 24-XX. garitarum.
284 INDEX RERUM
Maria, illuminatrix, stella maris, Domina, Matrimonium verum fuit Virginis beatse et
amarum mare. I, 18-XX. Joseph, I, 18-XX.
Maria commendatur ex hoc quod despon- Matrimonium Virginis Iribus suis bonis est
sata fuerit Joseph virgini. Ibid. perfectum. Ibid.
Maria virgo quare dicitur hortus conclu- Matrimonii actus, et quis finis? XIX,
sus, et quare /b)is? I, :23-XX. 5-XX.
Marias tres genuit Anna, et qui sint earum Matrimonium et foecunditas sunt officia mor-
filii? nota versus. X, 3-XX. tahum, non immortalium. XXII,
Maria Magdalena virgo fuisse creditur. 28-XXI.
XXVI, 7-XXI.
Matthjiius nomen commune fuit. X,
Maris motus dicitur magnus. Vlll, 9-XX.

24-XX. Mattd.eum arguit Porphynius haerelicus de
Maris motus seu tempestas quomodo cau- levitate. IX, 10 XX.
setur? Ibid. MATTHiEUS quando vocatus sil? Ibid.
Matthûs non ordinat historiam secundum

quod gesta est. XII, 1-XX.
Martha secundum Ambrosium fuit quae ha- Matthûs donator consiUi. In S. Hiero-
buit profluvium sanguinis, et curata per nymi argumento.

Jesum. IX, 20-XX. Matthûs in convcrsione quare sic dictus
est, et ratio quare primus Evangelistarum

ponitur ? Ibid.
Martyrem causa facit, non poena. XX. Matthûs quare non facit mentionem cir-
23-XX. cumcisionis, sed nominis Jesu ? I, 2i-XX.
Mater Jesu, mater immaculata, mater in- Maxill^ percussionem quare potius tangit,
tacta. 1, 18-XX. quarn alterius partis ? V, 39-XX.

Matris dolores virgo Maria est inexperta. Maxillam alteram quomodo debeamus prae-
Ibidem. bere percutienli ? Ibid.
Mater et pater tripliciter accipiuntur.

XIX, 5-XX.
Mater occidit et comedit filium. XXIV, Maximum mandatum quod sit? XXil,
d9-XXI. 36-XXI.
Matuematicus, maleficus, magus, incanta Medi adsequanles et mensurantes. X,

tor, necromanticus, etc, differunt. 9-XX.
II,
1-XX.
Mathematicus duplex sicut mathesis.
Ibidem. MELcnisEDEcn figura Christi Rex fuit et
Matqesis dicitur dupliciter prout media pst Sacerdos. I, 1-XX.
brevis vel longa. ihij. MELCiiisrLUECU
stus dici ?
(ilius quarc non dcbuil Chri-
Ibid.
I
INDEX RKRUiVI 285
Membra genitalia crunt in resunectione. Milites non permiltebanlur uxores videre.
XXII,30-XXI. VI, iO-XX.

MiLiTUM duo officia. [bid.
MEMORiAset intellectus bonos quoe faciunt?

V, 1-20. MiNiSTER legis gratiae quomodo sit major
Joanne? XI, H-XX.
MiNiSTRi Ecclesisesignificantur per corvum,
Mrndacium prohibetur. V, 37-XX. qui pabulum praebuit Eliae. XIV,
Mendacia dicuntur miracula duobus modis. 19-XX.
VII, 22-XX. MiNisTRORUM Ecclesiae duoe sunt vocationes
formaliler dislinctae. IV, 18-XX.
Mendicitatem in praedicatoribusquidamcon-
demnant. X, 9-XX. Minimus in regno coelorum quis dicatur?
Mendicus et pauper differunt. V, 3-XX. V, 19-XX.
MiNOR in regno ccelorum qui est, major est
illo : exponitur mullipliciter. XI, 11-XX.

Mens unde dicatur, et quotuplex sit in no-
bis? IV,1-XX.
Ad munditiam Mentis nihil penitus confert Mirabilia quare dicitur Jesus fecisse potius
ablulio corporis. XV, 20-XX. quam miraculum? XXI, 15-XXI.
Mensura eadem qua mensi fuerimus, quo- Miraculum quantum fuit, quod Jesus am-
modo remetietur nobis ? VII, 2XX. bulavit super mare. XIV, 25-XX.
In expostulatione Miraculi Iria exiguntur.
VII,1-XX.
Meretrix omnis est crudelis. XIV, Miracula non eodem modo ordinant Evan-
8-XX. gelistae. VIII, 14-XX.
Mbretrix quomodo difTeral a fornicatrice ? Miraculorum eirectus quare plus attribuitur
XXI, 31-XXI. fidei quam spei et charitati ? IX,
22-XX.
Miracula quare Dominus fecerit aliquando
Meritum efficiunt quinque, quorum duo absens, aliquando praesens? Vlll,
sunt necessaria. XXV, 15-XXI. 28-XX.
MERiTASanclorum sunt dispensatoribus cre- Miracula omnia attribuuntur fidei. IX,
dita. XVI, 18-XX. 29-XX.
Messis quidem multa dicitur, et non semina. Mibum omnium mirorum. I, 20-XX.
IX, 37-XX.
Messis esl consummatio sfeculi. XIII,
39-XX. MisERABiLissolIiciludo est multiplex. VI,

2o-XX.
286 INDEX RERUM
MiSERiA duplex ex Prselatorum defeclu Mollities du()lex. XI, 8-XX.
IX, 3G-XX. MoLLiBus qui induantur moraliter? Ibid.
MiSERicoRDiA triplex, et quse perfectissima? MoNACHi liypocritae per struthiones signifi-
V, 7-XX. cantur. XXIV, 2o-XXI.

MiSERicoRDiA duplex relaxans et liberans. MoNAcni et moniales qualcs crunt tempure
Ibidem. Antichristi? Ibid.
MiSERicORDiA quae debetur misericordia^
beatiludini. Ibid.
MiSERicORDiA relaxans si non remilteret, MoNARCniA quid sit ? VI, 10-XX.
peccator in nihilum esset conterendus

VII, l-XX.
MiSERicoRDiiE opera Christus commendat. MoNiALES mortiferis cantibus animas deci-
XXY, 35-XXI. pientes, significantur per Sirenas.
MiSEBicoRDiiE opera enumerando quare non XXIV, 26-XXI.

facit mentionem de sepultura mortuorum ?
Ibidem.
MisERicoRDLE operum sufficientia. Ibid. MoNs in quo diabolus Dominum tentavit, et
qualis ille mous in nobis sit ? IV, 8-XX.
MoNS in quo civitas ponitur, quid sit? V,
MisiT ppcedicare solum Judaiis in prima mis- 1 et 14-XX.
sione propter trescausas. X, 5 et 6-XX. MoNs in quo Jesus transfiguratus est, fuit
Missio Apostolorum significata est. X, Thabor. XVII, 2-XX.
16-XX. MoNTEM se esse notat Christus. V, 1-XX.
MiTis est aliquis tripliciter. V, 4-XX. MoNSTRUOsuManimal dicitur porcus. VIII,
MiTEM oportet prius esse pauperem spiritu 31-XX.

Ibidem.
MiTiuM magistrnm se fecit Christus. Ibid.
MiTiTAS quam quidam mansuetudinem vo- MoNUMENTA in Chrisli p?ssione apeita fue-
cant, est trium graduum. V, 4-XX. runt, non tamen surrexerunt corpora an-
te terlium diem. XXVII, 52-XXI.
MoDius tria significat. V, 15-XX.
V,
I
MoRALiA legis prsecepta quse sint?
17-XX.
MoDus praedicalionis duplex. .1V,23-XX.
MoRiUNTUR boni morte amariori inquantum

MoLA asinaria significat hominem. XVIII, multis bonis privantur. XXVII, 50-XXl.
6-XX. MoRS Christi significatur per dies, et per il-
lam destruxit duplicem mortem nostram.

XII, 40-XX.
INDEX RERUM 287
MoRTE subilanea scmper malus praioccupa- MuNDiTiA cordis ad plenum tribus pnrficitur.
tur. XXIV, 44-XXI. V, 8-XX.
MonTALiuM bona et officia sunt matrimonium MuNDiTLE corporis appetitus nimius, sordes
et ftecundilas, non immortalium. XXII, inducit raentis. XV, 20-XX.
28-XXI.
MoRTUi in peccatis el mortui in Domino.
VIII, 22-XX. MuNDUS est innovandus. V, 18-XX.

MuNDUS in quo sit iiinovandus, et quomodo
innovabilur? Ibid.
MoTUS primi divisio in primo primum et se- MUNDUS est ager. XIII, 24 et 38-XX.
cundo primum non approbatur. IV,
3-XX.
MoTUS maris dicilur mngnus, et quomodo MuNERUM quae Magi obtulerunt puero Jesu,
exposiiio. II, 11-XX.

causetur? VIII. 24-XX.
MuNus quod offers, debet esse tuum. V,
23-XX.
MuLiER et vir quomodo se habent penes pa-

ritalem ct suppositionem ? I, 18-XX.
MuLiER adulteransquatuor peccata commit- Musicis dulcibus milites post exercitum
tit. V, 32-XX. erant dediti. VI, 10-XX.
MuLiER quai fuit in profluvio sanguinis, quo-

modo audebat tangere Christum ? IX,
20- XX. MusTUM quare vaporosum est et bullit?
MuLiER alia quare vocabatur Chanansea ? IX, 17-XX.
XV, 22-XX.
MuLiER quse lavit pedes et quae unxit caput,
utrum eadem MuTANDUM nihil est in sacro eloquio. II,
fuerit .?
XXVI, 7-XXI.
MuLiEREM qui viderit, quare dicitur potius, 6-XX.
quam qui odit, vel olfacit? V, 28-XX.

MuLiERES formas prospectibus hominum ob-
jicientes vituperantur. V, 29-XX. MuTUARE praecipitur nobis. V, 42-XX.
MuLiERts factaj sunl Apostolae Aposlolorum.

XXVIII, 7-XXI.
MuTus ejecto daemonio locutus est : hsec hi-
storia non est eadem quae a Luca narra-
tur. IX, 33-XX.

MuLTi primi novissimi, et novissimi primi.
MuTi frequenter sunt surdi. XV, 30-XX.
XX, 16-XX.
Myrrhv quid significet, et quos effectu!? ha-

MuLTiLOQUiuM prohibendo, orationes longas u t? II 11-XX
non prohibuit. VI, 8-XX.
Mysterium undc dicitur.^ XIII, 11-XX.

MuLTiPLiCAviT panes Dominus in deserto
propter duas causas. XV, 34-XX.
288 INDEX RERUM
Negotia. eorum agens ([uibus tenetur ille
qui iilicite accipit, potest ab eis accipere

victum in stipendium necessitatis, si non
habeat unde vivat. IX, 10-XX.
N
Nemo potest duobus dominis sesvire. VI,
24-XX,
Nasci voluit Christus de virglne desponsata, NiHiL noslrum est, si agitur inter nos et
cujus ponuntur octo causae. 1, 18-XX. Deum. VI, H-XX.
Nasci debuit Christus de Juda. II, 5-XX.
Nativitati Christi tres sunt in coelo qui te-
stimonium dant. U, 1-XX. Nix est rara, alba et mollis, quare, et quid
significet? XVII, 2-XX.
Natura vel spiritus noster nubere allius vel
gloriosius non polest quam Filio Dei con- Nobilitas regni cceleslis in quibus cousislat ?
jungatur. XXII, 2-XXI. XXII, 2-XXI.
Natur^ impetum praevenit Spiritus san-
ctus in Christo. IV, 1-XX.
Naturale est homini in mari timere. VIII, Nobiscum est Deus mullis modis. XXVIII,
25-XX. 20-XXI.
Nayicula in quam ascendit Christus, signi- Nocumentum, quando veritas non lucide do-
ficat crucera. V1II,23-XX. cetur. XV, 14-XX.
Nazarûs vocatur Christus. II, 23-XX. NoLiTE pulare qnoniam veni solvere Legem
multis raodis exponitur. V, 17-XX.
NoLO in oranibus condecliniis relinquit vo-
Necessaria Deus omnibus providel. VI, lunlalem affirmatam, et negat volitum.
28 et seq.-XX. Ibidem.
Necessaria duo sunt ad vitam. VII, 7-XX.
Necessitatis curam Dominum prohibere

credendum non esl. X, 9-XX. NoMEN Jesus, et nomen Chrislus quid [signi-
ficent, et quomodo difTeranl? I,
1-XX.
Negromanticus, magus, mathematicus, ma- NoMEN duplex, personae et naturae. VI,
leficus, differunt. II, 1-XX. 9-XX.

NoMiNis hujus octo efTectus proprii. Ibid.
NoMEN declarat rem, cui datur? Ibid.
Negavit Pelrus Ghrislum : nota concordiam NoMEN declarans rera est super rem, cui da-
Evangelislarum. XXV!, 35-XXI. tur? Ibid.

INDEX RERIIM 2S9
NoMEN quod imponilur, soepiussine nominis Nox morlis Christi non omnino fiiit nox.
causa imponilur : quod autem datur, sem- XII, 40-XX.
per cum causa dalur. VI, D-XX. NocTE quare Joseph fugit, cum lamen An-
NoMKN Dei, quod sanclum est, sanclificatur gelus non dixit? II, 14-XX.
adhuc quadruplici sanclificalione. Ibid. NocTis horac sex sunt, et quomoda vocan-
NoMEN Domini qualuor polluunt. Ibid. tur? XIV, 2o-XX.
NoMEN Patris quare potius'sanclificatur in
nobis quam alia nomina? Ibid.
NoMiNiBus quomodo possumus genealogiam NuBKRK natura vel spiritus noster altius non
Ghrisli conjicere? I, 2 et seq.-XX. potest, quam ut Filio Dei conjungatur.
NoMiNis Jesus ratio ponitur. I, 21-XX. XXII, 2-XXI.
NoMiNiBUS divinis quibus possit addi noster,
vel meus. VI, 9-XX.

NoMEN Palris cum dicllur Patev noster, sup- NuBES, in qua Dominus ad judicium veniet,
ponit pro tola Trinitate. Ibid. qualiserit? XXIV, 30-XXI.
NosciTFiUus Dei Patrem : nota quee notilia. Numerus bealiludinum. V, 10-XX.

XI, 27-XX.
Numisma vocatur impressio figurae in dena-

NosTER Pater, qui es in ccelis : nota quid si. rium. XII, 19-XXI.
gnificet ibi noster? VI, 9-XX.
NosTER Pater per communicationem inha-

bitanlis gratiae. Ibid. NuPTiALis vestis est vestimentum charitatis
NosTER Pater est per eara, qua in nobis in- et honestae conversationis. XXII,
vicem obligamur, fraternitatem. Ibid. U-XXI.
NosTER Paterquare debemus dicere, et non NuPTiAS triplices fecit Christus. XXII,
Patermeus. Ibid. 2XXI.
NosTER Pater dicitur ad usum et ad fru- In illis NUPTiis quomodo omnia parala sint?
ctum. Ibid. XXII, 4-
Nostrum est aliquid secundum rem et le-
gem, et aliquid secundum rem et non le-
gem, et aliquid non secundum rem sed NuTRiMENTUM quod accipilurdc pane, magis
legem. VI, 11-XX. adhseret membris. VI, 11-XX.
NosTRUM panem qiiare petimus, et non di- NuTRiENTiA bona sunt quatuor. Ibid.
cendo meurn. Ibid.
NovissiMUS quadrans quis sit ? V, 26-XX.

Novius omni novo. I, 18-XX,
NovuM quid dicatur? V, 21-XX.
NovuM vinum habet tres calores : nota qua-
re rumpit vasa. IX, 17-XX.
xxr 19
290 INDEX RERUM
In homine obsepso raro unus, sed semper
plures dsemones sunt. VIII, 28 XX.
Obsidentur multi secundum animam et
corpus a dsemone. Ylll, i6-XX.

Obsidio regni Dei duobus perficitur. I, 8-XX.
Obstinatorum excaicationis meritum unde

Obduratio quomodo sit peccalum in Spiri- veniat? XIII, 15-XX.
tumsanclum? XII, 32-XX.
Obdurationis hujus effeclus tres. XIII,
IS-XX. OcGisus Isaias lignea serra. XXI, 3o-XXI.

Occisus Hur sputis. Ibid.
OcciDENsetoriensest duplex. YIII, 11-XX.
Obedientia mandalorum plus dal intellectu

in divinis quam labor studiorum. XYl,
16-XX. OccuLTUM et operlum quomodo diflerant?
X, 26-XX.
Obicem oportet removere, si lux illa nos il-
luminare debeat. XI, 23-XX. Oculus dexter si scandalizet, quare dicilur
polius quam si sinister? V, 29-XX.

OcuLUs an eruendus sit? Ibid.
Oblatio debet esse voluntaria. V, 23-XX. Oculus eruitur dupliciter. Ibid.
Oblationem placabilem facit odii depositio. Oculus ex quibus componitur, et quee pro-
Y, 24 XX. prietates, et quomodo atlribuuntur inlen-

tioni ? YI, 22-XX.
Oculi bonitas est simplicilas, et ejus malitia
Obligatum ad opera ostendit se Doctor ver- est duplicitas. Ibid.
bis propriis. IX, 37-XX.
Odit aliquis Deum. VI, 24-XX.
Obsecratio, oratio, postulatio, petitio, de- Odii depositio facit oblationem placabilem.
precatio, gratiarum aclio, quomodo diffe- Y, 21-XX.
rant ? YI, 9-XX. Odio habebis immicum, an fuerit contentum

in lege? V, 43-XX.
Odio semper sunt boni malis. XXIV,
Obseuvatio septimi diei alia est, et alia san- 9-XXI.
cliOcatio sabbati. XII, 5-X.X.
Offer munus tuum in lestimonium illis, ex-
Obsessus a diabolo utrum aliquis possit es- ponitur dupliciter. YIII, 4-XX.
se? YIII, 16-XX. Offerendum quid, et ubi, quia non in omni
Obsessi qui sint, et obîdendi potestas unde loco? ^» 23-XX.
tradita sit ilipmoni? Ibid. Offerue debcs munus tuum. Ibid.

INDEX RERUM 291
Officium seminandi recipit, qui liabet cau- Opkrtum et occullum quomodo difTerant?
sam, vel prolessionem pra^dicandi. XIII, X, 26-XX.
3-XX. Opeiitum reveiabilur tripliciter. Ibid.
Oleum cujus naturnc est? et quare ivit Chri- Otes quomodo necessariae sint Ecclesite ?
stus ante Passionem in montem Oliveli? XXV, 20-XXI.

XXI, 1-XX.
Oleum non sumpserunt faluse virgines, quo-
modo intelligitur ? XXV, OriNARi, poslulare, dubitare, quomodo difTe-
3-XXI. rant ? V, 17-XX.

Oleum est laus humani favoris demulcens.
XXV, 9-XXI.
Opinionis bonse debet esse prffidicalor.
IV, 24 XX.
Olus, herba, germen, frutex, arbor, difle- Opinionem bonam omnes homines habebant
runtetiam in eadem specie planta3. XIII, deChrislo. XVI, ll-XX.
32-XX.
Opus virtulis oportet accipere ex nobis.

Omnis justitia quae dicatur? III, VII, 12-XX.
lo-XX. Opus Prajlati quomodo erit perfectum?
Omnes allquid magni prsesumebant de Chri- XX, 20-XX.
sto. XVI, 14-XX. Opus et operatio differunt. XXV, 16-XXI.
Opera magna ad tria reducta. VII,
22-XX.
Onager est asinus agrestis, et dicitur ab Opera misericordise commendat Chrislus.
6vo,'. XXI, 2-XXI. XXV, 3o-XXI.
Operum misericordise sufficientia. Ibid.
Operandum est in donis bonis. XXV,

46-XXI. Orans gemit, flectit, vel totum se prosternit
Operatur Deus ea quae sunt in nobis nobis- in humililate coram Deo. VI, S-XX.
cum. 1, 22-XX. Orante seu oralione cum jejuiiio et ele-
Operarius dicitur prcEdicator duplici de emosyna nihil est validius. XVII,
causa. X, 10-XX. 20-XX.
Operarius dignus est cibo, non voluplatis, Orantes nolite multum loqui. VI, 7-XX.
sed necessarise sustentalionis. Ibid,
Orare an semper oporteat ? VI, 5-XX.
OpERARii conducuntur in vineam. XX, Orare multum,' assidue, diu et mullum lo-
1-XX. qui in oratione quomodo differant ?
Operarios vocat Ghristus, quos prius vocat VI, 7- XX.

pastores. X, 10-XX. Orare et post magna ad Deum confugere do-
Operarii pauci, tales sunt doctores, Ibid. cet Christus. XIV, 23-XX.
Orare debemus in loco secrclo, VI, 6-XX,
et XXVI, 39-XXI.
292 INDEX RERUM
Orat sine intermissione, qui conlrarium ora- OfliGENEs castitatis amore dicitur seipsum
lioni nihil interponit. YI, emutilasse. y, 29-XX.
5-XX.
Oratio an sit pars justitiae ? Ibid.
Oratio quid sit secundum Damascenum et Os capiturpro corde. XV, ll-XX.

secundum Augustinum cum definilionum
declaratione ? VI, o-XX.
ORATicpelilio suplex. VI, 9-XX. OvA nulriunt et sunt converlibilia ad omne
Oratio, poslulatio, obsecratio, pelilio, de- quodinveniunt, sive bonum, sive malum.
precatio, gratiarum actio, quomodo dif- VI, 11-XX.

ferant? Ibid.
Oratio ut proficiat ad salulem, oportet quod

a nobis et in nobis impicatur voluntas Ovis, substantia manente, mutuat lanam.
Dei. VI,10-XX. VII, 15-XX.
Oratio ut exaudiatur, qualuor exigit. Ovis errans non est perdita, sed in via per-
VI, 13-XX. ditionis. XVIII, 12-XX.

Oratio debet esse humilis. XXVI, 39-XXI. OvEs vocat Christus Judseos. X, 6-XX.
Orationis effectus. XIV, 23-XX. OvES in judicio separabuntur ab hoedis.
Orationi Dominicse quare additur Amen'^. XXV, 32et33-XXI.
VI, 13-XX. OviBus comparantur Praelati missi. X,
Oratiunem quare gentiles putabant consi- 16-XX.
stere in multiloquio ? VI, 7-XX.
Oratioxes longee non prohibenlur, sed mul-

tiloquiam. VI,8-XX.
Oratiombus juvalur preedeslinalio. Ibid.
Ordinant Evangelislse Aposlolos diversi-
mode enumerando. X, 2-XX.

Ordinant hominem communitates, maxime
misericordia, judicium et fides. XXIII,
23-XXI.
Ordo divinae providenliae non imponit rebus PalEjE quid sint, et quid significent ? III.
necessitatem. H, 13-XX. 12-XX.
Ordo lenlationum Christi non idem apud XX.
Palea dicitur peccatum. XIII, 3
Matthaeum, et Lucam. IV, 5 XX.
Ordinem geslorum Salvatoris qualem serva-
vaverit iMatthaeus ? Vlll, 18XX. Pallilm est vestis exteriur. V, 40-XX.
Ordo institutorum Praelatorum. X, 5-XX.
Panis plus aliis nutrit. V, 40-XX.

OaiENs et Occidens in ccelo est duplex. Panis spiritualis duplex, secundum affe-
VIII, M-XX. ctum, et secundum intellectum. Ibid.
Panis dicitur verbum Dci propter tres pro-

prietates pani?. Ibid.
LXDEX ri:rum 2!)3
Panis gralice quomodo fial, oslendilur [)er Sacramcnli, ct qiiam convenienliam ha-
auclorilatern Isaiai ? V, 4U-XX. beat ad corpus Chrisli mysicum ?
Panis Kucharisliie qiiis sil ? Ibid. XXVI, 26-XXI.
Panis Euciiarisliae origine coeleslis, suhslan-
tialiler deificus, causaliler vivificus, sa-
cramentaliler unitivus, etleclu viulicus, Pahauola de eflectu verhi Dei. XIII,

specie tenus esl aeternse fruitionis signali- 24etseq.-XX.
vus. Ihid. Parabola prima, qun? docet profectum vir-
Pams Eucharistiie est efTectivus quadru{)li- tutis. XIII, 33-XX.
cis graticB. Ihid. Parabola de duohus filiis missis in vineara.
Panem noslrum supersubstanlialem da nobis : XXI, 28etseq.-XXI.
cur dicalur supersubtantialis, el quare Parabola de plantalione vinese. XXI,
quotidianus secundum diversas transla- 33 et seq.-XXI.
tiones ? Ibid. Pababolis locutus est Christus multa, et
Panem nostrum quotidianum, elc. : isla petilio quid sit loqui in paraholis ? XIII,
continet sex. Ibid. 3.XX.
Panem petere docet Christus, quare non Parabolis locutus est Jesus propter duas
eliam potum ? Ihid. causas. XXII, 1-XXI.
Pane petito in oralione intelligitur omne es-
culentum necessarium. Ihid.
Panis quare plus expresse pertitur prse cae- Paralysis quomodo impediat viam sensus,
teris necessariis, assignantur tres causse. et inducat virtulis motivge detrimentum ?
Ihidem. VIII, 5-XX.

Panis petitus debet esse noster. Ibid. Paralyticus significat inconslantem ex longa
Panis ut sit nosler, duo exigunlur. Ihid. peccali consueludine. VIII, 16 XX.
Panem nostrum quare dicit, et non panem Paralyticus utrum hahuerit etiam fidem
raeum ? Ihid. propriam ? IX, 2-XX.
Panis dicitur dupliciter quotidianus. Ihid.
Panis est charitas quse confortat. VII,
10-XX. Paropsis est vas de sequalibus tabulis factum.

Panes quinque et duo pisces, quihus salu- XXIII, 25-XXI.
ravit quinque millia, quid significent ? Faropsis vas magnum a paribiis ahsidibus
XIV, 17-XX. dictum, Ihid. et XXVI, 23-XXI.

Panes non dat Dominus ad servandum : et
quareChristus commendavit manihus mi-

nistrorum ? XIV, 19-XX. Parare viam in deserto quomodo debea-
Panis filiorum quem sumere non est bo- mus ? III, 3-XX.
num, etc, quis dicatur ? XV, 26-XX. Paranda est via mandatorum. Ihid.
Panes multiplicavit in deserto propler duas Parata omnia in nuptiis. XXII, 4-XXI.
causas. XV, 34-XX. Paratum quid dicatur ? Ihid.
Panes septem significant septem partes poe-
nitentia). Ihid.
Panes accipere obliti sunt discipuli propter Parentes quando possunt relinqui a filiis ?
quatuor causas. XVI, 5-XX, IV, 22- XX.
Panis trilici, quare sit materia Eucharistiae

294 INDEX RERUM
Partes pcEnitentite quomodo se conlineant? polius quam Fiiius nosler, et Spirilus
IV, 17-XX. sancle noster. VI, 9-XX.
Partes poenitentiffi seplem significantur per Pater noster, nota quare dicitur noster, et
septem panes. XV, 34-XX. quare non dicilur, pater misericordiarum,
pater benignitatis ? Ibid.
Pater noster dicitur per communicalionem

Partus Virginis ut diabolo occultarelur, inhabitanlis gratise. Ibid.
desponsata est Maria viro. I, 18-XX. Pater noster est per eam, quam in eo habe-
mus, communitatem. Ibid
Pater noster esl per eam, qua nobis invi-

Parvulus quis sit ? XVIII, 2-XX. cem obligamur, fraternitalem. Ibid.
Pater noster, quare dicere debemus, non,

Pater meus, qui es in coelis ? Ibid.
Pasce quare Pelro ler dixit Dominus ? Pater noster dicitur ad usum et fruclum.
XXIV, 40-XXI. Ibidem.
Pater sic influens merilo est orandui-.
Ibidem.
Passer in Jerusalem vendebatur, ad quid ? Patris primi influentia excedit infinilatem
X, 29-XX. maris. Ibid.
Patris semen semper simile sibi in sexu et
aliis generaret, uisi, elc. In argumen-

Passio quare dicitur calix ? XX, 23-XX. to S. Hieronymi.
Passio Domini omnibus passionibus erat Patris actus sunt sex, quibus filium facit, et
major, Iribusde causis. ]^XVII, 50-XXI. ties quibus perficit ipsum. Ibid.
Passionem suam proedicit Chrislus, ut sem- Pater trahit per charilalem. Ibid.
per sit in cordibus nostris sangiiis palien- Patris tam corporalis quam spirilualis se-
tis. XVII, 21 et22-XX. men fermento comparatur. VI,9-XX.

Passionem suam Christus priusquam fieret, Patri in quantum genuit nos, tria conve-
quare revelavit ? XX, 18 et 19-XX. niunt, notilia patiis, unio ejus ad natum,
Passus est Chrislus pro mullis efficienter, et consequens affeclus in fiUum. Ibid.
pro omnibus sufficienler. XX, 28-XX. Pater sine gradu conjungitur filio, et sibi
proximiorest quam filius palri. Ibid.
Pater noster, qui, etc. : quare Pater dicitur,

Pastorum defeclus dupliciler inlelligilur. non Dominus, non Deus, nou magister ?
•
IX, 36XX. Ibidem.
Pastgres quos prius vocavit, vocat opera- Patris nomine quomodo fiducia impetrandi
rios. IX, 37-XX. causetur ? Ibid.
Pastoribus malis impioperat. XVIII, Pater nostcr, qui es in coelis, quare dicilur,
12-XX. et non in coelo ? Ibid.
Pater coelestis largus est in fiUos. VI,
U-XX.
Pater quomodo supponil pro Trinilate tota, Patris nomen quare in nobis sanctificalur
cum dicilur : Pater noster, qui es, etc. ? poiius quam aiia nomina ? VI, 9-XX.
VI, 9-XX. Pater impotens generare, adoptare non pot-
Pater noster, qui es in coelis, quare dicimus est. XVI, 16-XX.

INDEX RERUM 295
Pater et nialer tripliciler accipiuntur. Pauperibus veris conferunlur tria ad regni

XIX, 5-XX. siifficientiam requisila. V, 3-XX.
Patrem vocare in terra inlerdicit Christus. Pauperum rex et praemialor cst Chrislus.
XXIII, 9-XXI. •
Ibidem.
Paterfamilias quid significet, et quid ejus Pax multiplex. V, 9-XX.

exitus ad conducendum operarios ? Pax in afTectibus carnalibus, et pax Christi
XX, 1 et seq.-XX. diflerunt. X, 3/i-XX.
Pax quam prornulgant praedicalores in ho-
spitiis, permanebit. X, 12-XX.
Pati iicet sit miserum, tamen pati propter
jusliliam est gloriosum. Y, 10-XX.
Pati Chrisfum in Jerusaiem congruit, quia PECCATPreelatus mortaliler si non praedicat.
per passionem itur in visionem a^terniie X, 5-XX.
pacis. XXI, 1-XXI. Peccat aliquis in hominem mullipliciter.
Patitur quis facile, cum in gaudio et cha- XVIII, 15 -XX.
rilate palilur. XX, 2;]-XX. Peccant graviter non recipienles praedicato-

Patiuntur propler justUiam, cur dicilur, res et verbum Dei. X, li-XX.
non propter paupertatem, vel mansuetu- Peccatum David non preejudicavit veritali
dinem, vei aliquid aliud. V, lO-XX. promissionis. I, G-XX.

Patientes decet nos esse in injuria noslra, Peccatum quomododicatur culpa, quomodo
sed nullo modo in divina. IV, lO-XX. vilium, et quomodo peccatum ? IV,
Patientes propler justitiam, tribus regnum 17-XX.
constituentibus destituuntur. V, lO-XX. Peccatum quomodo deleatur, et ea quoe se
habent ad peccatum ? Ibid.
Ad Pecgati remissionem quatuor exigun-

PATRiARcnA est princeps pater. I, 2-XX. tur. VI, 12-XX.
PATRiARCnARUM seminis dilatalio, ad quam Peccatum non recipientium verbum Dei,
tria exiguntur. I, 4-XX. peccato Sodomorum comparatur. X,
Patriarcharum seminis exaltatio, ad quam 15 -XX.
duo exiguntur. 1, 5-XX. Peccatum veniale dicilur venia dignum tri-
bus modis, genere, eventu et circumstan-

lia. XII, 32-XX.
Paucos pisciculos dicil, ut notelur virtus Peccatlm dicitur irremissibile, quia congrui-
mulliplicantis. XV, 3i-XX. talem remissionis non habet. Ibid.
Peccatum ut sit in Spiritum sanctum, exi-

guntur tria : etquot sint peccata in Spiri-
Pauperem persequentes maledicli. XXV, tum sanctum in genere. Ibid.
42 et seq.-XXI. Peccatum dlcilur palea. XIII, 3-XX.
Pauperes Spiritu quot modis dici possint ? Peccatum in Spiritum sanctum est inviden-
V, 3-XX. tia gralise. XXI, 37-XXI.
Paiiperes volunlarii quomodo habebunt Peccati delestalio, cujus virlutis sit ac-
prgemium idem cum martyribus ? V, tus? III,2-XX.
10-XX. Peccati tres effectus. Ibid.
296 INDEX RERUM
Peccati servus quamvis sit bomo, tamen Pehjurio enormius crimen est blasphemia.
diabolus non est Dominus. VI, 24-XX. XIi,31-XX.
Peccata mortalia el heeresis sunt porlee in-
feri. XVI, 18-XX.

Peccata semel dimissa utrum redcant post Perniciosum quidsil? XII, 36-XX.
lapsum ? XVIII, 32 et seq.-XX.
Peccatohum radices, non tentationum, qu8e

sint? IX, 1-XX. Persecutio magna erit tempore Anlicbri-
Peccatorum reliquiae in genere sunt tres. sti. XXIV, 20 et 21-XXI.
V, 8-XX.
Persecutionis Christi causaj fuerunt, inanis
gloria, invidia et superslitio. XII,
14-XX.
Pecuniam in usus pauperum oblalam Chri-

stus noluit in usum proprium conver-
tere. XVII, 26-XX. Pesf.verandum est in veritatis cognilione,
in fide el cbaritas affeclione. XXIV,

13-XXI.
Pera ponitur pro instrumentis quibus escu- Perseverantia usque ad finem significata
lentum vel poculenlum in futurum prse- per tbau. X, 22-XX.
paratum deportatur. X, 10-XX.
Personam bominis respicere, seu recipere
Percutienti maxillam dexteram quomodo quidsil? XXII, 16-XXI.
debeamus praebtre alteram ? V, 39-XX.
Perversitas est hypocrisis Iriplex. XXIII,
Perdere quomodo debeamus animam ut 13-XXI.
salvemus eam ? XVI, 2o-XX.

Perditur omne quod in terra thesauriza-
tur. VI, 19-XX. Quis in pestilentle calhedra sedeat ?
XXill, 2-XXI.
Perfectus uumquam potest esse homo nisi
capiat Deum. XI, 28-XX. An liceat aliquid petere? VI, 11-XX.
Perficiuntur tiibus veri discipuli Christi. Petere panem docetur, quare non eliam
XVI, 16-XX. polum? Ibid.
Non esse petenda nisi terraenascenlia qui-
dam hseretici voluerunt. Ibid.
Periculum est remanere in religione, ubi Peterr habet homo non sibi soli, sed aliis
non est Christus, sed tanlum vestis. multis. Ibid.
XXVIII, 7-XXI. Petere non debemus panem annuum, vel
mensurnum, etc. Ibid.
Petite et dabitur vobls : Iria sunt necessa-
PEr.njnirM qnid slt, et quomodn dicntnr ria ad implenda ista. VII, 7-XX.
analogice de perjuriis ? V, 33-XX. Pltentium fiducia. VII, 8-XX.

INDEX RERUM 297
PtiTiiNTi cui dandum sil? V, 42-XX. Petri negalioiics. XXVI, 69 et
PhTiTio, poslulalio, oralio, obsecralio, de- seq.-XXI.
precalio, graliarum aclio diflerunt. VI, Petrlm quomodo rcspexerit Chrislus, an

9 XX. interius, vel exterius? XXVI, 75-XXI.
Petitio illa, Panem nostrum quolidianum,
sex conliuct. VI, 11-XX.
Petitio omnis debet lieri in fraternitatis PuARis.1',1 reprehenduntur a Joanne. 111,
charitate. Vi, ll-XX. 7-XX.
PETrno, Et ne nos i/iducas in tentationem, PiiAHis.Ei et Sadducsei quare dicuutur vi-
videtur frustra. VI, 13-XX. perx Ibid.
Pktitiones septem in oratione Dominica, et PnARis.EOHUM justitia quae fuerit? V,
harum sufticienlia : el qiiomodo regantur 20-XX.
donis Spiritus sancti? VI, 9-XX. PuARis.t;i quid feccrint, ut justi apparerenl?
PiiTiTiOiNi huic, Fiat voluntas tua, non aliis, Ibid. el XXIII, 28-XXI.
quare addilur, sicut in cdiio, et in terral
VI, 10-XX.
PiiTiTiONES de amotione mali quare non sint PfliLOSOi'111 qui sini? XI, 2o-XX.
plures? VI,13-X\. 1'uiLosopuLE quare significanlur per ranas?
XXIV, 2d-XXI.
Petrus et Andreas a Domino ter vocati
sunt. IV, 20-XX. PiETAS est benevolenlia in homines, et ma-

PfiThi dilectio. XIV, 28 XX. xime in parentes. I, 19 et IV, 2i-XX.
Pethus quare sic dicilur, quare Simon, PiETAs mirabilis in Ghrislo Domino. LX,
quare Cephas, quare vertex Apostolo- 1 XX.

rum, elc? XVI, 16-XX.
PfcTRUs prge omnibus et pro omnibus re-
spondet. Ibid. PiLATUS Pontius Piffiês dicebatur diversis
Petrus Prailatos, Jacobus activos, Joannes ralionibus. XXVII, 2-XXI.

contemplativos signiQcat. XVII,
l-.XX.
Petrus prsecipitur piscari pretium ad ne- PiNNACULUM templi quid fuerit? IV,
cessitatem hamo, animas autem sagena. 5-XX.
XVII, 26-XX.
Petrus et Philippus missi creduntur ad ad-
ducendam asinam alligatam. XXI, Piscis quare significat fidem ? VII,
2-XXI. 10-XX.
Petro dixit ter Dominus, Pasce. XXIV, Piscis prflebet frigidum dulcoramentum, et
45 -XXI. non fovet libidinem. XIV, 17-XX.

Petrus utrum necessario negaverit Chri- PisCES duo et quinque panes quibus salura-
stum ex hoc quod ipse preedixerat ? vit quinque millia, quid significent ?
XXVI, 34-XXI. Ibidem.

Petrus quomodo sequebatur Jesum, et qua- PiscicuLOs paucos dicit, ut noletur virtus
re non timuit illum, cujus amputavit au- multiplicantis. XV, 34-XX.

riculam? XXVI, 5S-XXI.
298 INDEX RERUM
Plantatio quam non plantavit Pater coelestis, Polluunt nomen Domini quatuor, VI,
eradicabitur. XV, 13-XX. 9-XX.
Plantavit quidam homo vineam. XXI,
33-XXI.
PoMPEius Judoeam primo fecit sibi tributa-
riam, XVII, 23-XX.

Plenitudo gralije Chrisli dicitur quadrupli-
citer. XII, 18-XX.
PoNTius Pilatus Praeses dicebatur diversis

rationibus. XXVII, 2-XXI.
Ploratus et ulutatus differunt. II.
IS-XX.
PoRCi proprietates pessimae quid signifi-
cent? \\\, 6-XX.

Pluit super justos et injustos. V, 45-XX.
PoRCUs quare dicitur monstruosum animal?
Pluvia quomodo significetur per colorem
VIII, 31 -XX.
coeli? XVI, 3-XX.
PoRCUs nisi quis efficiatur per malos aclus,
dsemon non accipit poteslatem in eum.

Ibidem.
P(ena et peccatum multipliciter comparan-
tur. X, 13-XX.
Poena scandalizantis in Palsestina fuit*
PoRPHYRius haereticus arguit Matlhaeum de
XVI II, 6-XX.
levilate. IX, 10-XX.
PoEN^ inflictionem quomodo Deus operatur
in nobis ? I, 22-XX,
P(ENiE infliclio duplex. VII, 23-XX. Per angustam portam oportet nos intrare ad
PoENiE vinculum muIUpIex. XVI, vilam. VII, 13-XX.
19 -XX. PoRTA quee est introilus ad vilam red-
emplionis, Ecclesice, gratiffi, et glorioe.
Ibidem.
PcEMTENTiA quid sit, et quomodo est prima Porta quae est introitus ad perdilionem, est
virtus ? III, 2-XX. duplex, Ibid,
PcEMTENTiA in quo genere, et quando sit PoRT.E inferi sunt hgereses et peccata mor-
virtus? •
Ibid. talia. XVI, 18-XX.

PoENiTENTiA cst corrpctio malse voluntatis,
et non maloe naturee. IV, 17-XX. !
PcENiTENTiA consistit iu tribus partibus, qus PossESSio in jure quid sit, et quid jure pos-
se continent, Ibid- sideatur ? V, 4-XX.
PoENiTENTiiE elTectus tangitur, cum dicitur : PossESSio et possidere quid dicatur? X,
Appropinquavit enim regnum coelorum. 9-XX.
Ibidem. PossiDERE aurum interdicitur Doctoribus
PcENiTFNTiiE pavtes scptcm significantur per Chrislianffi religionis, conceditur tamen
seplem panes, XV, 34-XX. ad usura. Ibid.
PoENiTENTiAM cîVe, est prsedicabile. IV,

17-XX.
INDEX RERUM 299
PosTULATio, petilio, oralio, obsecratio, de- num Deum, etc. exponilur. XXII,
precatio, graliarum actio diflerunt. VI, 36-XXI.

9- XX. Ph.eceptum secundum cur dicitur simile
primo ? XXII, 39-XXI.

PRiECEPTA tria dat Christus leproso sanato
PoTESTATEM diminulam tentandi nos habet ad sanitatem conservandam. VIII,
diabolus postquam est victus a Christo. 4-XX.
IV, H-XX. Pr.kcipitur Petrus piscari pretium ad ne-
PoTESTAS dominalus debet esse animata ju- cessitatem hamo, animas autem sagena,
slitia secundum Ambrosium. VI, XVII, 20-XX.
iO-XX.
PoTESTATEM hanc oportet esse ordinatam
legibus. Ibid. Pr.edestinatio juvatur orationibus. VI,
PoTESTAS regni duo habet genera potesta- 8 et IX, 2-XX.
tum. Ibid.
PoTESTAs regni debet strenuitate armorum

et juventutis esse roborata. Ibid. Pr.edicare incipit Christus in Galilaea in ci-
PoTEsTAS tentatoris admonct nos de qua- vitate Capharnaum. IV, 12 et
tuor. \l, 13-XX. 13-XX,

PoTESTAS docentis quadruplex. VII, Pr.edicare, dicere, docere, quomodo diffe-
28-XX. rant? IV, 17-XX.
PoTESTAS Christi hominis et Centurionis Pr.edicare prohibuit Genlibus in prima

comparantur. VIII, 9-XX. missione, sed post resurrectionem misit
POTESTAS obsidendi unde sit tradita doemo- prsedicare omnibus_, et hoc tribus de cau-
ni ? VIII, 16-XX. sis, X, 15-XX.
An majoris potestatis sit curare animam, Prêdicare pertinet ad ea quse sunt super
velcorpus? IX, 5-XX. naturam. XXVIII, 2a-XXI.

PotEstas curandi animas quare non est Prj^.dicandi auctoritas est ex missione.
communicata sanctis sicul curandi cor- Ibidem.
pus? Ibid. Pr^dicandum quibus non est, sunt duo ge-
Potestas humana Iriplex. XII, 2o-XX. nera hominum. X, 5-XX.
Potestatem sibi traditam dicit Dominus Pb;edicandum est sapienlibus et insipienti-
post resurrectionem, quare non bonita- bus multis et paucis. X, 11-XX.
tem, vel sapientiara? XXVIII, Pr^dicantur quse fidei sunt : et quomodo

18-XXI. Christus praedicavit? IX, 35-XX.
Pr^dicavit Dominus his quos novit praesci-

tos et non devotis, quare? IX,
PoTATUs fuit Christus bis : nota quando et 21-XX.

quare? XXVII, 34-XXf. Pr^dicayit Deus solum Judais, non genti-
bus, cur? Ibid.
PRiEDicATiONis officium pcr metaphoram est
PBiECEPTUM eleemosynse. V, 42-XX. rete. IV, 18-XX.
Pr.eceptum jejunii affirmativum est, et non Pr.edicationis retia reficiunlur studiis Scrip-
ad semper obligat. VI, 17-XX, lurarum et litteratorum virorum promo-
PR.ECEPTUM primum, scilicet, Diliges Domi- tione. IV, 21-XX.
300 INDEX RERUM
PR.EDICATIONIS officio nullus se ingerat, nec PryELAtus debet queerere quee sit opinio de
prece, etc. IV, 21-XX. eo, et in plebe, et inter alios Prselatos.
Pk.edicationis ponuntur duo modi differen- XVI, lo-XX.
tes. IV, 23-XX. PRiELATUs quando visitat, tunc rex intrat ad
PRJ2DICAT0R sit boniB opinionis et curam discumbenles. XXII, U-XXI.
habeat de bono nomine. IV, 24-XX. PRiELATUS malus est abominatio desolationis
Pr.edicator videns aulas plenas populorum in templo. XXIV, 15-XXI.

incitalur ad prcedicandum. V, 1-XX. Pb.elati praedicare debent perseipsos. X,
Pr^dicator dicitur operarius duplici de 5-XX.
causa. X, 10-XX. Pr^lati deberent per seipsos facere ea quae

PRiEDiCATOR dignus est cibo non voluplalis, sunt Christi. X, 16-XX.
sed necessariae sustenlationis. Ibid. Pr^lati mittuntur sicut oves. Ibid.
Prjsdicator quando fugere debeat, et quan- PRiELATi opus quomodo el quando erit per-
do non ? X, 23-XX. fectum ? XX, 20-XX.

PRyEDiCATORES aliquando preedicant se quo- Prêlati audiant verba Chrisli cum dicit,
dam ornatu. XMI, 3-XX. Non est meum dare vobis. XX, 23-XX.
Pr.edicatores de officio pra^dicationis quse- PRjELati maiiet avari latronibus oomparan-
renles implere peras, significantur per lur. XXI.13-XXI.

Gabaonitas. X, 10-XX. PrjELATi atlendant vineam sibi locatara, non
Pr.edicatores quale hospitium intrare de- datam esse. XXI, 41-XXr.

beant? X, H-XX. PRiELATi dissoluti dc subditis non quserunt
PrjEdicatores prohibenlur discurrere per nisi voluptatem. XXIV, 48 et 49-XXI.
domos. Ibid. Ex PRj^LATORUM dcfectu miseria. IX,
Prôicatoribus primis interdixit Dominus 36-XX.

soliiciludinem necessariorum, sed poste- Pr^latorum institutorum ordo. X, 5-XX.
riores ad laiia non obligantur. X, 9-XX. PRiELATORUM potcstas, qua ordinanlur ad

subditos. XVI, 1-XX.
Pr^latis missis ad capiendos malos, sunt
Ph^dicit passionem suam Christus, ut sem- duo necessaria. X, 16-XX.
per sit in cordibus nostris sanguis patien- Pr.elatis quseretur : quomodo intrasti, quo-
tis. XVII, 21 et 22-XX. modo vixisti, quomodo existi? XXII,
15-XXI.
Pr.elatis munditia necessaria. XXV,
pRyELATiONis magistcrium interdicit Domi- 2-XXI.
nus, non aclum. XXIII, 8-XXl. Pfi.ELATis dantur quinque talenta. XXV,
Pri<:laturas desideranles quomodo dicantur 15-XXI.
ai'es ? Ibid. pR^LATos Ecclesice ad instantiam operis
Pr.elatus quando carnali concupiscentias invitat. XX, 1 et seq.-XX.
subjicitur, sal evanescit. V, 13-XX. PR^LATOS invitat ad illumiuationem subdi-
Pr^latus lucens scienlia et ardens charitate torum per doctrinam. XX. 29-XX.
dicitur lucerna. V, l-i-XX. Prvelatos quos dicamus? XXIII, 8-XXI.
Pr^slatus quomodo corrigat ? V, 22-XX.

Ph^.latus dicitur trabs. VII, 3-XX.
Pr-elatus peccal morlalitersi non preedicet. Ph.e.mium quod datur perseculionem paticn-
X, 5 XX. tibus propter justitiam? V, 10-XX.
TNDEX RERUIM 301
Pr^mium aurcolre quod debelur officio Chri- Phoficimus pcr Ires gradus, ut januam re-
sli. XXIV, 47-XXI. gni pulsemus. VII, T-XX.
PRyEPARAT Deus aliqua in nobis dupliciler. PnoFicisci quomodo Deus dicalur ? XXI,
I, 22-XX. 33-XXI.
Pr.t;scibntia Dei non inoponil rebus necessi- PRoniBETUR magis visus mulieris quam au-
tatem. XI, 25-XX. ditus, vel olfaclus, quare? V, 28-XX.
Proiiibetur omnis libido innaturalis. Ibid.
PRoniBiTio moechise. V, 27-XX.
PBiESES Pontius Pilatus dicebatur diversis

ralionibus. XXVIl, 2-XXI.
Promissio in tribus perfecta de semine na-
scituro. VIII, 11-XX.
PHiEsuMENS de se inclinatur per tentaliones. Promissiones legis quse sint? V, 17-XX.
VI, 13-XX.
Pr.esumi>tio quomodo sit peccalum in Spi'-
ritum Sanctum ? Xlt, 32-XX. Non PROMOVEATUR ad officium prgelicationis,
nisi quem vocat Deus. IV, 22-XX.
Prima virtus quae sit? III, 2-XX.

PhiMATUS triplex, magisterii, dignilatis, po- Propheta quare nemo acceptus est in patria
testatis. XXIII, 8-XXI. sua? XIII, 52-XX.

Propheta quis sit? etquod Joannes est pius
quam Propheta. XI, 11-XX.

Phimogenitum dicitur tribus modis. I, PHOPnETjE et lex usque ad Joannem : exponi-
25-XX. tur. XI, 13-XX.
Propuet^ non sunt aliqui qui futura praedi-
xerunt et adhuc prcedicunt. Ibid.

Principes gentium dominantur eorum, etc. PhopheTjE falsi, Simon magus de Samaria,
exponilur. XX, i^5XX. Theodas, Judas Galilaeus, et alii quam-
Phincipatus appetilum interdicit, el suadet plures. XXIV, o-XXI.
actum humilitatis, et ulililatis. XXIII, Prophetia quomodo est signum futuri, et
8-XXI. noncausa? I, 22-XX.
Phophetia triplex, praescientiae, prsedesti-
nationis, et comminalionis. Ibid.

Processus Verbi a Patre primo rerum semi- Prophetia capilur large et stricte. V, 17-XX.
natore. XIII, 24-XX. Prophetia quomodo fuit finila usque ad
Joannem? VIII, 15-XX.
Prodigium et signum differunt. XXIV,

24-XXI. Propria sapientiae sunt quatuor. XVII I,
23-XX.
302 INDEX RERUM
Proprietates canis malae quse et quid signi- PuLYis in pedibus signum est itineris : nota
ficent? YI1,6-XX. multiplicem expositionem ilineris. X,
Proprietates porci pessimse quid signifi- 14 -XX.
cent? VII, 6elVIII,31-XX.

Proprietates columba' exponuntur plures
mystice. X, 16-XX. PunGATUR quis a peccatorum lenebris, et a
Proprietates asini. XXI, 2-XXI. peccalorum reliquiis. V, 8-XX.
Prostratio toto corpore facla, quid signifi- Pusillus est parvus in fide. XVIII, 6-XX.
cet? Rj 11-XX.
Putare, dubitare, ambigere, opinari, crede-
Providentia Dei quomodo se habeat ad fu- re^ scire, existimare, conjicere, differunt.
tura? II» 13-XX. V, 17-XX.
Proximus quare sit diligendus, et quis sit
proximuR? V, 43 et 44-XX.
Froximus hominis quis, et quot modis dica-
tur aliquis proximus? XXII, 39-XXI.
pROXiMi compassio describitur. X, 28-XX.
Prudentes qui sint, et quomodo differant a Quadrans novissimua quis sit? V, 26-XX.
sapientibus ? XI, 2o-XX.
Prudentia quid sit secundum Aristotelem.

Ibidem. Qu.EKERE debet Praelatus quae sit opinio de
Prudentia mundi et sapientia an sit mala? eo in plebe, et inter alios Praelatos?
Ibidem. XVI, 15-XX.

Prudentia serpentina quce sit ? X,1G XX. QUjEREtur a Praelatis quomodo
: intrasti, quo-
modo vixisti, quomodo existi? XXII,
12-XXI.
Plblicanus dicitur a publico, et non a pu- QuiERiTE piîmum iêgnum Dei, est locutio du-
blio. In argumento plex. VI, 33-XX.
S. Hieronymi. Qu^RiTE consilium ab expertis, a Scriptura,

Publicanus et peccator quomodo differant? iii vobis ipsis. VII, T-XX.
IX, 10-XX. Qu^RiTUR, quare Christus de desponsata

Virgine nasci voluit? et assignanlur octo
causffi. I, 18-XX.
PuERi laudantur a multis. XI, 16-XX. Qu.ERiTUR, quare dicitur, Futurum est ut
Herodes guosrat puerum? II, 13-XX.
Qu.ERiTUR, quare Joannes dicitur Baplista a
PuLLUS asinoe ct asina alligata quid sigiiifi- baptismo suo, non autem Petrus, vel
cenl? XXI, 2-XXI. Paulus? 111,6-XX.

INDEX RERUM 303
Qu.EniTUR, si aquoe haberent vim regenera- Qu.ERiTUR cnm nomen Patris sanctificatur.
livam ex conlactu Chrisli, ad quid invo- quid de aliis nominibus? Ibid.
catio Trinitalis ? I, 13-XX. Qu^ttiTUR, quare in orationr! Dominica aliis
Qu.ERiTUR, quare Matthaeus, cap. iv, non ad- petitionibus etiam non additur illa clau-
ducit tolam prophetiam, Terra Zabulon, sula, sicut in cceh et in terra. Vi,
el terra Nephthalim, etc. IV, 15-XX. iOXX.

Qu.KRiTUK de mandatis, quae Salvator omit- QuiERiTUR, quarc in oralione Dominica non
tit in enumeratione impletionis legis. docuit etJam petere potura sicut panem?
V, 21 -XX. VI, 11-XX.
Qu.ERiTUR, quare potius loquilur de viris, QUiERiTUR, quare non docet plura petere
dicendo, Qui viderit mulierem, quam de quam panem? Ibid.
muUeribus, dicendo : qua; viderit virum? QuiERiTUR, quare dicilur, Panem nostrum, et
V, 28-XX. non meum? Ibid.
QU-ERITUR, quare dicitur, 5^' oculus dexter QuyEritur, an non dimittens debitoribus suis
scandalizaverit te, et non sinister ? V, possit dicere orationem Dominicam? VI,

29-XX. 12-XX.
Qu^RiTUR, quare exclusa ira proecipitur re- QujiiRiTUR, utrum Deus inducat aliquem in
conciliatio, et in secundo prsecepto solum tentationem? Ibid.
excluditur concupiscentia? V, 30-XX. Qu^KiTUR, quid sit tentare, quid in tenla-

Qu.EniTUR, utrum Moyses permiserit libel- tionem induci, quid intrare in tentatio-
lum repudii sine peccato ? Ibid. nem, et quid esse in tentatione? Ibid.
Qu.ERiTUR, an non resistere malo sit pra)- Qu.ERiTUR, quare quatuor sunt petitiones de
ceptum, vel consilium? V, 39-XX. boni adeptione in oratione Dominica, et

Qu^RiTUR, quare in laesione corporum po- tantum una de mali amotione? VI,
lius tangit percussionem maxillae? Ibid. 13-XX.

Qu^HiTUR, an aliquis possit sua repetere co- QujEritur de quo malo intelligitur pelilio
ram judice? V, 40-XX, quae dicitur, Libera nos a malo ? Ibi-
Quji:RrruR, ex quo Deus scit, antequam pedem.

tamus, quare tunc rogamus eum? VI, Qu.eritur, utrum Deus aliquem odio habeat?
8-XX. VI, 24-XX.
Qu.ERiTUR, pro quo supponit Pater, cum di- Qu.ERiTUR, quare magis nominat dsemonem
cilur, Pater noster, qui es in ccelis ? VI, qui praêst divitiis quam alium, quando
9-XX. dicit, Non potestis servire Deo, et mam-

Qu.ERiTUR, utrum pronomen, noster, cum di- monae'? Ibid.
citur, Pater noster, Filius et Pater signi- QujEritur, utrum diabolus possit dici Domi-
ficetur communis nobis et Christo? Ibi- nus alicujus hominis? Ibid.
dem. Qu.ERiTUR, de qua sollicitudine intelligitur,
Qu^RiTUR, quare dicilu r Pater noster, et non quando dicit, Ne sitis solliciti nnimae ve-
Paler misericordiae, vel benignilalis, elc? strce,elc.? VI, 2o-XX.
Ibidem. Qu-ERiTUR, quare Dominus dictis suis addit
QujiSiTUR, quare dicitur, Pater noster,qui es rationem ? Ibid.
in coelis, et non dicitur, in ccelo? Ibid. Qu.ERiTUR, quare Dominus polius sumit si-
QU.ER1TUR, quare dicitur in oralione Domi- militudinem a volatilibus coeli, quam a

nica, Sanctificetur nomen tuum, et non di- natatilibus, vel gressibilibus, vel reptibili-
citur, sanctifica nomen tuum ? Ibid. bus? VI, 26-XX.

304 INDEX RERUM
QU.ERITUR, qaare addil Prophetas, dicendo : Qu^RiTUR de muliere quse fuit in profluvio
Lex et propketx, etc. ? VII, 12-XX. sanguinis, quomodo audebat tangere
Qu^RiTUR, quomodo Ciiristus possit dicere, Christum ? IX, 20-XX.
Numquam novi vos, et quomodo a Deo Qu.ERiTUR, cum multoties Christus fecerit
quis potest dicere? YII, 23-XX. miracula coram turba, quare raodo non
QuiERiTUR, quare Ciiristus leprosum non so- facit similiter ? IX, 23 et 24-XX.
lo verbo curavit, sicut Eliseus Naaman ? Qu.ERiTUR, quare dicitur, In civitales Sama-
VIII, 3-XX.
ritanorum ne intraveriiis, et non dicit viam ?
Dominus laudavit Centu- X, 5-XX.
QUiEHiTUH, quare
Qu.ERiTUR, utrum Joannes Baplista dubita-
rionem apud discipulos tantum, et non
VIII, 10-XX. verit de Christo ? XI, 2 et .3-XX.
apudomnes?
QuiERiTUft, quare nominat solum duas pla- Qu^RiTUR, quare prsedieavit Dominus non
gas dicens, Multi ab Oriente et Occidente liis, quos novit devotos, sed prajscitis?
veniunt ? Vill, lO-XX. XI, 21-XX.
Qu^RiTUR, quare effectus miraculorum non QuJERiTUR, quanotitia Paler novil Filium,an
ita attribuitur spei, vel charitati sicut creata vel increata ? XI, 27-XX.
fidei ? VIII, 13-XX. Qu^HiTUR, quare Christus non fecerit men-

QujERiTUR, utrum aliquis possit esse obses- tionem suarum dignitatum ? XII, 3-XX.
sus a diabolo ? VIH, I«-XX. QuJi^RiTUR, quare Chrislus prohibuit Apo-
QUiERiTUR, unde tradita sit daemoni poteslas stolis ire ad gentes, et tamen ipse in pro-
obsidendi hominem? Ibid. priapersona ivil ? XV, 21-XX.

Qu^RiTUR, qui homines fuerint in navi, Qu^RiTUR, quare Christus dicitur secessisse
quando Dominus imperavit ventis ? in partes Tyri et Sidonis, et non in totum ?
VIII, 27-XX. Ibidem.
QuiERiTUR, utrum tam multi doemones sicut QuÊRiTUR, quare Matthseus dicit pullum
legio possint esse in uno corpore? VIII, fuisse cum asina, cum tamen Marcus dicit
28-XX. eum stetisse ante januam? XXI,2-XXI.
QuiERiTUR, unde venerunt porci, in quos
Christus permisit intrare dcemones ?
YIII, 30-XX. QuAREqusesivitChrislus, quiseum teligisset,

cum tamen sciret ? IX, 22-XX.
Qu^RiTUR, quare Dominus permisit intrare
in porcos, et non in aliud animal, et quare
tantum damnum permisit fieri hominibus

I
Y1II,31-XX. QuiESTio mola circa titulum libri Malthsei.
inporcis?
QrjERiTUR, quse civitas dicatur Cliristi civi- I,1-XX.
tas? IX,1-XX. QuJE*Tio, quare Matthsus non induxit pa-
Quj:ritur, utrum fidem propriam habuerit trem aliquem in genealogia significantem
paraiyticus, an aliena fide curatus ? unum nomen Salvatoris, sicut inducit si-
IX, 2-XX. gnificantes aliud ? Ibid.
QuîuTUR,quareChristus vocavit Matthaeum Qu^sTio de hoc, quod allegatur ex Jeremia,
obligatum ratiociniis de susceptis vecliga- et ibi non invenitur. XXVII, 9-XXI.
comedit acquisi- QuÊSTiONEM an liceat sabbato curare, aliter

libus, et qualiter iliicite
ta? IX, 10- XX. formant Judsei, aliter Christus. XII,
QujERiTUR, quare non reprehendit Archisy 10-XX.

nagogum sicut regulum ? IX, 19-XX. Qu^STioNES plures moventur. I, 21-XX.
i
INDEX RERUM 30:')
Qui es in cadis ihi quinque nolanlur. KkyM significanl Pliilosophias hfmentcs ad

VI, 9-XX. phantasias. XXIV, 2G-XXI.
QuoTiDiANus panis dicilur dupliciter. VI, IUptus violcnliam sonat. XIK, 19-XX.
ll-XX.
QuoTiDiANA ncccssitas coinedcncli unde pro-
veniat? Ibid. Non nEcii-iiimi se quid dcbet praedicator fa-
cere ? X, 14-XX.
R Recognitio debiti sine spe veniae nihil valef.

VI, 12 XX.
Reconciliabi quomodo debeamus adversa-

Raca Hebracum est inlerjeclio indignanlis. rio ? V, 24-XX.
V, 22-XX.
Reddere juramentum Domino quid sit ?
Racdel quomododicalurplorare filios suos? X, 33-XX.
II, 18-XX.
De Redemptionis noslrse Sacramento quae

RE.EDIFICATIO tcmpli in sex perfici videba- dicuntur, omuia certissima sunt. I,
tur. I, 12-XX. 20-XX.
Ratio quse et qualiter reddetur de verbo Redire quomodo dici possint peccata post
otioso ? XII,36-XX. relapsum ? XVIII, 32 et seq.-XX.
Ratio.nem diclis suis Dominus quare addit ?
VI, 25-XX.
Reficere relia quid sit ? IV, 2i-XX.
REFiCEnE est reparare deperdilum ex labore,

Radix charitatis est ab bonum sugendum, vel oneris gravitate. XI,
radix limoris conlra malura. XIII, o-XX. 28-XX.
Radices peccatorum non tentationum qua)
sint? IV, 1-XX.
Regalia insignia Iria sunt, quibus Christus

deriserunt. XXVII, 28-XXI,
Rama est civitas Saul in sorte Benjamin.
II, 18-XX.
Rama verius dicitur esse appellativum, curn Regekeuat nos Christus sua gencralione,
dicitur : Vox in Rama audita cst. Ibi- causans nostram spirilualem generalio-
dem. nem. III, 1-XX.
zxi 20
306 INDEX RERUM
Rf.Generativa vis quomodo sil in aquis ex Regvum coe!orum quomodo claudilur, quan-
conlacluChrirli? 111, 13-XX. do ? XXIII, 13-XXI.

Regnum coelorum non aliud intelligilur
quam studium pulchritudinis. XXV,

Regimen Iriplex notalur. XII, 25-XX. 1 XXI.
RtGNi nomine importantur divitiff;, ct po-
testates. IV, 8-XX.
Regina Austri siirget in judicio. XII, Regni potestas debet esse determinata ur-
41-XX. banitalibus, et habet duo genera potesta-
tis. VI, 10-XX.
Regni dominatum in spiritualibus quae fa-
Regnantis est sedere. XX, 21-XX. ciant. Ibid.
Regnum quidsil, in quibus consistal, et quid
ad ipsum requiralur ? VI, 10 XX.
Regnum quare debet esse abundans ? Regula in mandatis et votis. XII, o-XX.
Ibidem. Regulam Canonicam religiosis qui ingemi-
Regnum quid sit secundum Dionysium ? nant, imitatores sunt Phariseeorum.
Ibidem. XXIII, 4-XXI.
Regnum quare dicitur Palris ? VI, 10-XX.
Regnun tuum adveniat : quare non dicit,
veniamus nos ad regnum tuum ? Ibid. Religionem cito debemus exire, ubi non est
Regnum Dei quanJo advenial? Ibid. Christus, sed tantum vestis. XXVIII,
Regnum Dei dicitur rctribulio selerna. VI, 8-XXI.
33-XX. Religiosi Monachi hypocrilae significantur

Regnum quid sit, et quomodo regnum coelo- per struthiones. XXIV, 26-XXI.
rum vim patialur ? XI, 12-XX.
Regnum in se divisum desolabitur. XII,
23-XX. RELiQUiiE peccatonim triplices, et quomodo

ReGNUM hoc erat distribuendum ex corde ab eis purgamur? V, 8-XX.
Christi in omnes Ecclesice Dei minislios. ReliquijE istae sunt .'quamse, quae ab oculis Xi
XII, 28-XX. Pauli ceciderunt. Ibid.
Regnum quare sit simile grano sinapis ? ReliqjIjE peccalorum dicuntur progenies
XIII, 31-XX. peccatorum. VI, 9-XX.
Regnum coelorum comparatur sagense missse
in mare. XIII, 47-XX.

Rfgnum coelorum accipltur pro congregatio- Repellere violentiam et resistere malo dif-
ne juslorum, vel pro completa potestate ferunt. V, 39-XX.

in officiis et legibus, vel pro gloria.
XVIII, 1-XX.
Regnum coclorum quare dicitur gubernatio Repeteue an aliquis possit sua coram judi-
coelestium ofticiorum ? XX, ce? V, 40-XX.
1 et seq.-XX.
R-^GNUm coelorum quid sit, et quomodo sit
factum simile homini regi ? XXII, Repreuendit Joannes Pharisaeos et Saddu-

2-XXI. ceeos. III, 7-XX.
INDEX RERUM 307
HEPuniUM quando datur ? XIX, 6-XX. IIkvelatio in somnis fil multis modis et dif-
ferentcr ? I, 20-XX.
Revelatio fitperFilium Dci. XI, 27-XX.
Reouies animarum est in visione veritalis, Revelavit Dominus illa parvulis, non dicit
in amore bonilatis et in sincerilate a)tcr- slullis vel hebetibus, quare ? XI
nilatis. XI, 29-XX. 25-XX.
Reouiem non invenit cor hominis nisi in
Deo. Ibid.
Rex dicitur solus David in genealogia Chri-
sli- I, XX.
5,
Reseratio sublilium tria exigit neccssaria. Rex licet sit supra legem, non lamen ei con-
V, 2-XX. trarius. VI, iO-XX.
Rex in hoc regno est Deus. Ibid.
Rex ferus et inhumanus degenerut in ty-
Resistere malo quomodo non debeamus ? rannum. XXII, 2-XXI.

V, 3'J-XX. Rex ille fecit nuplias, in natura, in spiritu,
in gloria. Ibid.
Rex justitiam negligcre non polest. XXII,
Respiceue personam hominis quid sit ? 7-XXI.
XXII, iG-XXI. Reges snb quibus rcgnum Dei impugnari
ca3pit. Ibid.
Regidus cur dabalur fibula, sceptrum, diade-
Respondsntis prima virtus est interrogan- ma, ctc. ? VI, 10-XX.
tium mentes cognoscere. XXII, 18-XXT.
Rubedo serotina et matutina quid indicet ?
Resubgexs Jesus appariiit Apostolis in Ga- XVI, 2 et 3-XX.

lilEea. XXVIII, 10-XXI.
Resurget caro et alia membra. XV,
n-XX. Item, XXII,30-XXI. Hufa vituia enixa est agnam. XXIX,
Resurgent homines integre. XXI II, 6-XXI.
31 -XXI.
Resurrectio generalis tribus procurabitur.

Ibidem. Ruinam facientia tria. VII, 27-XX.
Resurrectionem celerem, scilicet tertia die,
quare permisit Chrislus? XII, 40-XX,
etXX, 19-XX.
Resurrectio an fiet sine corpore ? XXII,
30-XXI.
RETEofficium prsedicalionis. IV, 18-XX.

Rete Petri trahit bonos. XIII, 47 et
48-XX.
i Retia reficere quid sit ? IV, 21 -XX.
308 INDEX RERUM
Sacra Scriplura quomodo exponi debeat,
docet Dominus. XV', 34-XX.
Sacra Scriptura non esl conlemiiialionis
gratia, sed ut boni fiamus. XVI, 16 XX.
Sacramentalia legis veteris quse sint? V,

17-XX.
Sacramentum primum deslruens peccatum
actuale, est poenitentia. IV, 17-XX.
Sacramentum Eucharisliee quomodo sumi-
tur? VI, 11 -XX.
sequen- Sacramenta non efficere sanitatem virtutc

Sabaim conversivenient ad filium et
^V, 2o-XX. propria, significavit Christus. VIII, 3-XX.

tur eum.
Sacramenta significantur per vasa piscato-
rum. XIII, 48-XX.
Sabbatizare prsecepit Deus, ut homines in Sacramenta significant et continent gratiam
quiete cordis epulis Dei interessent. remissionis peccatorum. Ibid.
XXII, s-xx. Sacramenta vendenles significantur perven-
an violarctur per opera qua3 denles columbas in templo. XXI,

Sabbatum
XII, 5-XX. 12-XXI.
erant ad cullum Dei ?
Sabbati solutio fiebat in lcge tribus modis. Sacramentum nemoaliter celebret quam in-
Ibidem. stilutum est. XXVI, 19-XXI.
Sabbati sanctificalio alia est, et alia obser- Sacramentum Eucharislia^ quare coena com-
valio septimi diei. Ibid. pleta instilulum ? XXVI, 26-XXI.
Sacramentum Eucharistias Clirislus insti-
tuendo octo facit. Ibid.
Sacerdos quomodo et a quo absolvat ? Sacramentcm sanguinis. XXVI, 27 et
XVI, i9-XX. 28-XXI.

Sacerdos tenetur diligenler cognoscere vul- Sacramentum Christi corpus et sanguis
tus pecoris sui. Ibid. unum sunt. Ibid.
Sacerdoti tenetur subditus semel se osten- Sacramenti veleris terminalio. XXVI,

dere in anno. Ibid. 29-XXI.
Sacerdotis ligatio prgecedit absolutioncm. Sacramenti Baplismi formam nulli licet
Ibidem. mulare. XXVIII, 19-XXI.

Sacerdotes mali non differunt a latronibus.
XXI, 13-XXI.
Sacerdotes similes Pharisseis, quibus male- Sachificium non vult Deus nisi per accidens.
dicit Christus. XXIII, 23-XXI. XII, 7-XX.
Sacerdoies et Scribpe quos congregavit

Herodes propter Regem nalum, arguun-
turextribus. II, 6-XX. Sadduc.ei et Pharisoei quare dicuntur vipe-
Sacerdotibus cur leprosus curalus debebat rffi? III, 7-XX.
seostendere? VIII, 4-XX. Sadduc.ei dicebantur Sadochaei a Sadoch.

Ibidem. Ijf
4
TNDEX RERUM 309
Sagena bona et mala. XIII, 47-XX. Sanctificetur qoaro dicilur, et non, sancli-
fica? VI, 9-XX.

Sanctitas quid sit, et quot modis dicatur
Sal prajcipitur ofTerri in omni sacrifiGio. sanctum ? Ibid.
V, 13-XX.
Salis materia, ex qua generatur, est terra.
Ibidem. Sanguinis Sacramentum, XXVI, 27

Salis definilio, efTeclus et proprielates. et 28-XXI.
Ibidem. Sanguis et corpus Cbrisli Sacramentum

unum sunt. Ibid.
Saltus filiae Herodiadis, testimonium fuit
scorli matris. XIV, G-XX. SapiiiNs ordinare debet familiam ad reclilu-
dinem. XVIII, 23-XX.
Sapientes mundi qui sint, et quomodo dif-
Salvarb potest nos Christus Jesus per hoc feraiit a prudentibus? XI, 2o-XX.
quod est Deus, et debet per hoc quod est Sapientia et prudentia mundi an sit mala?
homo. I,20-XX. Ibidem.
Salutis anlidota tria propler tres operalio- Sapientia divina rusticse simplicitati in om-
nes dsemonum. Xlf, 22-XX. nibus se coaplavit. XIII, 34-XX.
Salvum faciel populum suum, dicit Mat- Sapientiam Dei absconditam in myslerio
Iheeus, et non, omnes gentes, quare ? vcrbi omnia loquuntur. XIII,
I, 21 -XX. 35-XX.
Sapienti^, virtuti, et cccleslibus studenlcm
oporlet amare solitudinem silentii. XIII,
Sancti sicut obstupescunt in malis nostris, 4i-XX.

ita juvant ad bona noslra, et gaudent Sapientle quatuor sunt [iropria. XVIII,
quando obtinemus ea. VI, 9-XX. 23-XX.
Sanctorum el Christi merila sunt dispensa-
toribus clavium credita. XVI, I8-XX.
Sanctum quid sit, cum dicitur, Nolite dare Sata tria sunt tria quae sunt in anima nobi-
sanctum canibus : et difTerenlia inler san- bili. VI, 9-XX.
ctum sacrans, et sacratum. VII, Sata ^na farinae quid significent? XIII,
6-XX. 33-XX.
Sanctificatio quomodo sit destructio pec-
cati in nobis? VI, 9-XX.
Sanctificatio per emundationem est ex tri- Scandalum activum nullusdebet facere pro
bus. Ibid. quacunque causa. Quid sit activum,
Sanctificatio sabbati alia est, et alia obser- quid passivum? V, 40-XX.
valio seplimi diei. XII, 3-XX. Scandalum Joannis pnievenit Chrislus, XI,
Sanctificetur nomen tuum, an hoc sit no- 7-XX.
men Patris. VI, 9-XX. Scandalum erit impius. XIII, 41-XX.
Sanctificetur nomen Dei quod sanctum Scandalum provenit ex duobus : et quomo-
est, adhuc quadruplici sanctificatione. do vitari scandalum activum unusquisque
Ibidem. debeat ? XVIII, 6-XX.
810 INDE RERUMX
ScANDALUM infirmorum describilur Iribus ScRiPTUHiE sacrse librorum ordo. V,

modis. XXIV, 10-XXI. 17-XX.
ScANDALUM passivum docet vilare. XVIII, Sghipturarum sludia significanlur per
7-XX. aquam. X, 16-XX.

ScANDALA venire quomodo necesse sil ?
Ibidem.
ScANDALiZANTis poena quse fuerit in Palae- Scurrile verbum quod dicatur ? XII,
slina. XYIII, 6-XX. 36-XX.
SciA duplex fuil in Chrislo. Vlll, SECEbSissB dicilur Chrislus in parles Tyri
10-XX. et Sidonis, et non in lolum. XV,

SciA, providentia Dei, ct cura, quomodo dif- 21-XX.
ferant? X, 29-XX. Secessus vocalur omnis porus per (otum
corpus. XV, 17-XX.
SciENTiA est habitus bene conservandi. IX,
37-XX. Secreto quare assumpsit discipulos in mon-

SciENTi* liberales et virlules sunt de perfe- tem? XX, 17-XX.
clionej naturse humanse, et eliam esscnt,
si homo non peccasset. IV, IT-XX.
SciENTi^ excellentia est in tribus. XXIII, Securi comparat Joannes Baptisla senlen-
34-XXI. tiam divini judicii. lll, 10-XX.

SciRE, credere, cxislimare, opinari, et plura
alia quomodo differant? V, I7-XX.
ScivERUNT dsemones Christum fuisse Filium Sedere in tenebris el in umbra morlis,
Dei. VIII, 29-XX. quidsit? IV, 16-XX.
Sedere debet docens el studens. XXIV,

3-XXI.
ScoRPio significat relro adspicere, quod est Sedere regnanlis esl. XX, 21-XX.
causa deceplionis. VII, 10-XX. Quis dicilur sedere in cathedra peslilentiae?
XXIll, 2-XXI.
ScRiB^ dicebanlur magislri approbali, et
quorum sermones scribebanlur. II, Semen quod per patres descendit usque ad
4XX. Chrislum, quinquc continet in genere no-
ScRiB^ et Sacerdotes quos congregavil Hc- tanda. I, 2-XX.
rodes propler Regem nalum, arguunlur Semex palris tam spiritualis quam corpo-
ex tribus. II, 6-XX. ralis comparalur fermento. VI, 9 XX.
ScRiB^ legis erant perili. VIII, 19-XX. Semen cum sit verbum Dei, in sc habet
ScniBARUM juslitia quEe fuerit ? V, naluram gcneranlis, XIII, 3-XX.
20-XX. Semen seminatum exponilur de homine.

XIII, 19.XX.
biEMEN suscilare primi viri, quomodo secuu-
SCRiPTURiE sacroe munilio. V, 14-XX. dus possit? XXII, 2-i-XXl.

INDEX RERUM 3H
Semims palriarcharum liberalio. I, Siquedantur mw/^/ Chrislum, cujus tangun-
'^-^^- lur causae, et quare Evangelisla dicit,
SiiMiNis clivcrsilas ex parle suscipientis. mulli, et non omncs. IV, 25 et VJII
XIII, 4-XX. 1-XX.
Sr:QUERE me, quare dicit Dominus, et non
imitare? IX,9-XX.
SiiiMORUM Iradilio propter quam irritum fe- Sequi volens Dominum debet abnegare seip-
cerunt mandatum Uei. XV, 7XX. sum. XVI '^^-XX
Sequewdus est Dominus propter tres ratio-
nes. Ibid.
Sensus communis, qui in corde est, unus Secutus est Mallhffius Dominum imitando
®^^- ^^ 6-XX. profectum virtutis. IX, Jj-XX.
De SENSUUM custodia interiorum et exterio-
rum. XXV, l-XXI.

Serenitatis signum quare et quomodo sit
serotina rubedo? XVI, 2 et 3-XX.

Sententu Ecclesiffi limenda est valde.
XVIII, 19-XX.
Sermo vester sil : Est, esf, quare dicitur, Fst,

est. V, 37-XX.
Separabit in judicio oves ab hffidis. * XXV,
32-XXI.
Sero an comedendum sit, et quid? VI,
n-xx.
Sepelire morluos pium est. VIII,
21 -XX.
Serpens significat pcrfidiam erroris, con-

trariam fidei. VII, 10-XX.
Septem mulieres apprehendentes virum Serpens columbinus quis ? X, 16-XX.

unum, sunt septem virtutes. VI,
10-XX.
Sepiem spicae puUuIantes in Christo sicut in Servilta opera violant sabbatum. XII,
culmo uno. XV, 34-XX. 5-XX.
Septem panes significant septem poeniten- S&i\\n\E netno polest duobus dominis. VI,
tise parles. Il)id. 24-XX.

Septem sporlae sunt seplem abundanlioe Seryire diviliis quid sit? VI,
Scripturse. XV, 37 -XX. 25-XX.

Servitia coScta Deo non placent. VI,
10 XX.
Sepulcrum cuslodiverunt Judaji inslinctu Seryitutis modus optimus quis ? XI,
Spirilus sancti. XXVIII, 64-XXI. 29-XX.
Servus peccafi quamvis sit homo, non ta-
men diabolus est Dominus. VI, 24-XX.

Sepultur^ Christi modus. XXVII, Servi isti fuerunt viri zelum Dei habentes.
G6-XXI. XXI, 34-XXI.
312 INDEX RERUM
Servi missi vocarc al nuptias regis, qui Sol et lumen ejus inducuntur pro simili,
fuerint ? XXII, 3-XXI. quomodo Pater omnia revelat per Filium.
Servi mali slipendia. XXIV, 48 et XI, 27-XX.
seq.-XXI. SoL quomodo obscurabilur in adventu Cliri-
sli in judicio, et quomodo cadet cum stel-
lis aliis de coelo ? XXIV, 29-XXI.

SinoN, vcnatio. XV, 21 ct XI, 2i-XX. SoLEM suum oriri facil siiper bonos et malos.
y, 45-XX.
SiGNUM quale Judaei a Ghristo petiverint?

XII, 38-XX. SoLLiciTUDO duplex : et quae non interdici-
SiGNUM Jo)iX fuit signum mortis Christi. tur? VI, 2o-XX.
XII, 39-XX. SoLLiciTUDO charitatis dcprehenditur in qua-
SiGNUM consummalionis sseculi. XXIV, luor. VI, 13-XX.
14-XXI. SoLLiciTUDO iaudabilis muitiplcx. VI,2o-XX.
SiGNUM et prodigium quomodo differant? SoLLiciTUDO laudabilis, vituperabiiis, tole-
XXIV, 24-XXI. rabiiis. Ibid.
SiGNA quaedam sunt, el non caiisae, et quae- SoLLiciTUDO futurorum primis Praedicalori-
dam causffi. I, 12-XX. bus fuit inlerdicta : ad hoc posleriores
SiGNA quae circumstant judicium extremum. non obliganlur. X, 9-XX.
XXIV, 29 etseq.-XXI. SoLLiciTUDiNEM piohibendo quare potius su-
mit similitudinem a volatiiibus quam ab

aliis animalibus ? VI, 29-XX.
SlMiLlA duo pulcherrima in naturalibus de
revelatione quae fit a Patre per Filium.

XI, 27-XX. SoLVERE legem est vinculum legis non at-
tendere. V, i7-XX.
SoLvi sabbatum dicit Dominus, ad quid ?
SiMrLiciTAS columbffi conjungilur serpenti- XII, 5-XX.

nee prudentiae. X, 16-XX. SoLUTio sabbali fiebat in lege Iribus modis.
SiMrLiciTAS, mansuetudo, innocentia difTe- Ibidem.
renler sunt in homine et ove. XII,
12-XX.
SoLus Christus in monte. XIV, 23-XX.
SiNAPis proprietales. XIII, 31-XX.

SiNAPis granum est minimum, XIII, SoMNiuM an fuerit apparitio Joseph? I,
32-XX. 20-XX.
SoMNUs quomodo contingat videre et praedi-
cere fulura? Ibid.
SoDOMiA quare non prohibetur a Domino SoMNUs est ligamentum sensuum : et unde
expresse? V, 29-XX. proveniat? Ibid.
SoDDMORUM peccatum quomodo fuit pessi- SoMNUs qualis fucrit Sancti Joseph? Ibid.
mum, et quomodo non? X, 15-XX. SoMNi diversitas inducit divcrsitalem appa-

ritionum. Ibid.
INDEX RERUM 313
Spina nigra el tnagna significat hosrelicos. STELLAquae magos perduxit, difTert ab aliis
VII, IG-XX. in quinque, natura scilicet, silu, molu,

SiMNA alba sive tribulus, quid significet ? claritate et significalione. II, 2-XX.
Ibidem. Stella quae perduxit Magos, dicilur ejus,
hoc est, pucri nali quadrupliciter. Ibid.
Stell^ perducenlis Magos quis efiêctus
Spiritus quomodo aequivoce accipiatur, cum mysticus, et quaj significatio ? Ibid.

dicilur, Beati pauperes spiritu ? V, 3-XX. Stell^ quoe Magos perduxil, iterata redu-
Spiritus immundos Cliristus ejecit verbo. ctio, quid significabat? II, 9-XX.
VIII, IG-XX. Stellj;; quomodo cadent dc coelo tempore
SiMRiTus blasphcmiae difTerl a blasphemia. judicii? XXIV, 29-XXI.
XII, 31-XX.
Spiritus novus quem innovat Deus in viscc-
ribus noslris, duo operatur in nobis. IX, Stiudor dcnlium ex frigore provenit, et
16-XX. quomodo difiêrt a tremore? VIII,
SpiniTUs non quiescunt in stante, vel ambu- 12-XX.
lanle, et in jacenle non sunt puri, sed in
sedente sunt puri, et quiescunt. XXIV,

3-XXI. STRurniONES sigdificant monachos hypocri-
Spir.iTUS sanctus quare non dicatur palcr tas. XXIV, 26-XXI.
Clirisli? In argumenloS. Ilieronymi.
SriRiTus sanclus prsevenit naturae impetum.
IV, 1-XX. Studentem virtuli, sapientiae et ccfleslibus
SriRiTUM sanclum esse patrem Chrisli se- oportet amare solitudiiiem silenlii. XIII,
cundum generalionem temporalem affir- 44 -XX.

mant Helvidiani haerelici. I, 18-XX. Studium virtutis est thesaurus. Ibid.
Spiritus sancle noster, cur non dicimus in Studii Evangelii modus et duplex fructus.
oralione Dominica, sed Paler nosler ? In argumento S. Hieronymi.
VI, 9 XX. Studia Scripturarum significanlur per
aquam. X, IG-XX.
Sponsus quis dicalur, et quae sponsa ?
XXV, 1-XX. Stultus dicilur quasi stans in alto. VII,
26-XX.
Stagnum Genesarelh fluiditatem mundi si-
gnificat. IV, 18-XX Subtilitas prout est dos electorum, non fit
per rarefactionem. XIII, 43-XX.
Subtilium ad reserationem tria sunt neces-

Status altissimus est beatitudo quae in ab- saria. V, 2-XX.
dicalione rerum consislit. V, 3-XX.
Sufficientia solum ex summo bono est.

Stella occullavit se a Magis propter tria. V, 3-XX.
II, 1-XX. SuFFiciENTiA regnl ex tribus accipitur. Ibid.
314 INDEX RERUM
SuFFOCAHE quid significel, et quomodo suf- Tempus quod exquisierat Herodes a Magis,
focemur spirilu ? VI, 2o-XX. quodfuerit? II, 16-XX.
Tempus jejunii. VI, i7-XX.
Tempus vilse hominis est in ultimee horae ad-
SusciTARE semen primi viri quomodo secun- jeclionc. XXVI, 18-XXI.

duspossil? XXII, 24- XXI. Tempora tria habet homo. XIII, 3-XX.
Quomodo susciTATUR spiritualiter Dominus?
VIII, 25-XX.
Tentari Christus quare voluit, duplex ra-
tio. IV, 1-XX.
SyiNagogam exslirpandam esse dicit Joannes Tkntari a Deo aliud est, et aliud a Diabolo.
Baptisla. lil, iO-XX. Tentatio quid est, et quot tentalionis in-
citamenla, quaedam extra nos, quoedam
in nobis? Ibid.
Tentandi nos diabolus diminutam potesta-

tem habet. IV, U-XX.
Tentat diabolus : et an tentalio sit pecca-
tum vel cum peccato ? et quod tentatio
qua Christus tentatus fuit, non fuit nisi
extrinsecus. IV, 1-XX.
Tentat Deus. Ibid.

Tabernaculum unum esl Legis, Prophetiee, Tentatio secunda a Matthaeo posita, poni-
et Evangelii, tricameratum tamen. XVII, tur tertia a Luca. IV, 5-XX.
4-XX. Tentationum victoria quid in nobis efficiat?
Tabernalula tria, admirationis, delectatio- Tentationis modi. IV, U-XX.
nis, et quielis. VII, 7-XX. Tentationi locus congruus, est desertus.
Ibidem.
In tentationem induci quid? VI, 13-XX,
Talentum unum est nalurale bonum. Tentationum occasiones non debemus no-
XXV, 24-XXI. bis facere. IV, 1-XX.
Talenta quinque dantur Proelatis, sed aliis Tentationes et infirmitates conlingunt quin-
non dantur omnia. XXV, 15-XXI. IX, 2-XX.
que modis.
Talenta quare non dantur tria? Ibid. Tentationum vicloria Christus nobis meruit
Talenta cui duo dantur, plus recipit pon- Angelorum conjunctionem. IV,
dere licet ille cui quinque, plus numero.
:
11 -XX.
Ibidem. Tentatur Chrislus de veritate \i\x. XXII,
SS-XXI.
Tentaverunt Judsei Christum de veritate
Telonium unde dicatur ? In argumento judiciiet juslilise. XXII, 16-XXI.
S. Ilieronymi, et IX, 9-XX. Tentaverunt Christum de veritate fidei et
religionis. XXII, 23-XXI.

Tentatis condolendum est. VI,
Templum unde dicatur? VI, 9-XX. 13-XX.
Templi reiodificatio in sex videtur perfici. Tentatoris poteslas admonet nos de qua-
I, 12-XX. uor. Ibid.
INDEX RERUM 315
TiiNiiBRÊ quare (iicilur corporeus aclus no- Tuus qiiitl significel? II, ll-XX.
ster? VI, 23-XX.
Tenebr^ intsriores et cxteriores quae sinl?
IV, IG-XX. TiMOCRATiA quid sit, et unde dicalur? VI,
10-XX.
TiMocHATiAM spiiitualem quomodo liabea-
Terra triplcx secundum quaradam GIos- tnus? Ibid.
sam. V, 4-XX.
Terra quomodo habeat cor? XII,
*^'*^'^-
TiiiiciNES fuerunt tibii'* canenles carmina
Terr^ bona3 condiliones. XIII, 8-XX. lu^ûbiia IX 23-XX
Terim: diversilas in bona voiuntate et ma-
lilia quomodo diversificet fructum ?
Ibidem. X,Mon Dei corripit culpam. XIV, o-XX.
TEKRiENAscENTiA sola quidam haeretici pe- Titulus hbri Matlhsei. I, 1-XX.

tenda voluerunt. VI, U-XX.
ToLERARiLis soIUcitudo cst muUiplex. VI,

Testamenti Veteris Sacramenli terminatio. 25-X.X.
XXVI, 29-XX!.
ToLiiTE jugum mcum soper vos : servitulis
Testimonium nalivitali Ghrisli tres dant in raodus Iiic est optimus. XI, 29-XX.
cceIo. II, 1-XX.
Trabs quis vocetur? VII, 3-XX.

TuABOR est mons, in quo transfiguralus est
Christus. XVII, 1-XX-

TfiADiTio seniorum propter quam irrilum
fecerunt mandalum Dei. XV, 8 et
Tdeatrum unde dicitur? XI, 16-XX. 9-XX.
Traditionis Chrisli pactiim cum operis per-
fectione. XXVI, 14 et I5-XXI.
TuEOPUANiA est lumen a Deo desce.^dens in Traditus est Chrislus a Palre, a se, a Juda,
animam : el quare sic dicalur? V, a Judseis. XVII, 21-XX.
8-XX.
Transfiguratus est Christus in monte Tha-

Tuesaurizare possumus nobis el Sanctis. bor. XVII, 1 el seq.-XX.
VI. 19-XX.
Transgressiones quatuor legum. In

Thesalrls sapienlise. VI, 20-XX. argumento S. Hieronymi.
316 INDEX RERUM
Transitus ille quo dicuntur coelum et terra Tumor mentis est obslaculum veritalis.
transire, quid sit ? V, 18 XX. XI, 23-XX.
Tremor in membris quomodo causelur ? Tunica est vestis interior corpori tegendo
YIII, 12-XX. necessaria. V, iO-XX.
Tribulatio quse veniet tempore Anlichristi, Turba secuta est Jesum propter quatuor
erit magna propler tria. XXIV, causas. VIII, 1-XX.
21-XXI. TuRBA a turbando dicitur. VIII, 18-XX.
TuRBA tumulluantium cogilalionum. XX,

3I-XX.
Tribus terrse quee dicanlur? XXIV, TurbjE quae pracedebant et sequebanlur
30-XXi. Dominum equitanlem, quid significent ?
XXI, 9-XXI.
Tbiduum quo turbse suslinent Dominum,

est compunclionis, confessionis, et satis- Turbatio civilatis Jerusalem valde irratio-
faclionis. XV, 32-XX. nabilis : cujus ponuntur tres causae. II,
3 XX.
TuRBATUs est Rex Herodes el omnis Hiero-

Tributum et census qualiter dabanlur a Ju- solyma in adventu Ilegum. Ibid.
daeis? XVII, 23-XX.
Turpe lucrum condemnatur. VI, 11-XX.

Tristes fieri et Iristes esse differunt. VI,
IG-XX.
Tristitia jejunii prohibetur nobis. Ibid. Tyrus est civitas metropolis Phoenicls. XI,
Tristitia quffidam est passio, qusedam pro- 21-XX.
passio, et quomodo Christus fuerit tristis? Tyrus, anauslia. XV, 21-XX.

XXVI, 38-XXI.
Triticeus panis, materia Sacramenti Eu-

charistise. XXVI, 26-XXI.
Triticum significat electos. III, U
12 XX.
Triticum degenerat in siliginem et e contra.
XXVI, 26-XXI.
Ululatus et ploratus difTeront. II,
propalat 18-aa.
Tuba vocalur quse ex intentione
opus. VI, 2-XX.

INDEX RERUM 317
Umbram quoraodo habeat virlus Allissimi? Vasa quare rumpit vinuni novutn ? IX.
I, 18-XX. 17-XX.
Vasa dicuntur corda daemoniacis operalio-
nibus plena. XII, 29-XX.
Urbanitates Ires, Monarchia, Aristocralia,

etTimocratia. VI, iO-XX.
Urbanitates spirituales quomodo effician- Vlndentes Sacramenta significantur per

turinnobis? Ibid. vendenles columbas in templo. XXI,
Uhbanitaiibus regni potestas debet esse de- 12-XXI.
terminala. Ibid.
Vexdere uniuersa qux liubenliir, ({aid sit?
UsuRA est venenum aspidis quod latenter XIII, 'i4-XX.
omnes facullales domus, quam intrat, ad

se trahit. V, 42-XX.
Velum templi scissum est, exponitur my-
stice. XXVII, 51 -XXI.
Usus ccbU ad splendorem contemplalionis
in gloria. VI, 9-XX.
Usus Sacramenli Eucharistia. XXVI, Vi'-nam habet vila in Filio Dei. XVI,
26-XXI. 16-XX.
Ut et similes conjuncliones, quid notenl? Venatio duiÎex, bona, et mala. XIV,

I, 22-XX. 21-XX.
Uthes veteres et novi qui dicantur? IX, VtNiALE peccatum dicitur venia dignum tri-
17 XX. bus modis. XII, 32- XX.
UxoR non est nisi legilime conjuncta. V, Ventus periculosus in mari quissit? XIV,
32-XX. 30-XX.
VfNTi habent de nalura sua quatuor. In
argumento S. Hieronymi,
Y Ventilabrum unde dicilur, et quare Judaei

sic dicti sunt? III, 12-XX.
Yje septem propter septem corruptiones. Verbum Dei cum sit scmcn, generantis in se
XXIII, 13 etseq.-XXI. babet naturam. XIII, 3-XX.
V^ illis qui persequuntur paupercm. XXV, Verbum Dei quomodo Iraclivum sit? Ibid.
37-XXI. Verbum Dei non recipit in profundum cor

318 INDEX RERUM
tritum consuetudine peccati et delectatio- Vestimenta quinque habuit Christus, et
num. Xni, 4-XX. quomodo divisa? XXVII, 3o-XXI.
Verbum Dei suscipiendum est primo potius

cum gemitu quam cum gaudio. XIII,
20XX. Vestis alba in transfigiiratione significat
Verbum Dti quantum in se est, non pullulat Sanetos. XVII, 2-XX.
nisi in divinum aliquid. XIII, 24-XX. Vestis nuptialis est vestimcntum charitatis
Veubum fidei liabet sinapis proprietales. et honestac conversationis. XXII,
Xill, 31-XX. 11 -XXI.
Vebbum ahbreviatuni fecit Dominus super
terram, quomodo intelligilur? I, I8-XX.
Verbum a quo vita dependet, quod siL? Veteris Testamenti Sacramenli terminalio.
IV, 4 -XX. XXVI, 29-XXI.

Vebbum triplex. Ibid.
Verbum Dei dicitur panis propter tres pro-
prietates. VI, 11-XX. Vexatiu triplex. IX, 36-XX.
Verbum et ipse intellectus in anima habent

se sicut Pater et Filius in divinis. XI,
2T-XX. ViA mandatorum paranda est. III, 3-XX.
Verbum oliosum differt ab indifTerenti, ste- ViA et veslimenta et alia quaj fiebant, Do-
rili et pcrnicioso. XII, 36 -XX. mino eiiuitante, moralitcr exponuntur.
Vi RBi processus a Patre primo seminatore. XXI, 7 et seq.-XXI.
Ibidem. ViAM regeneralionis prseparavit Joannes.
Verbo genuif, non utitur Lucas, sed qui XI, 10-XX.
fuit. 1, 2-XX.
Verbo ejecit Christus spiritus immundos.
VIII, 16-XX. ViCTORiA tentationum innobis quid efficiat ?
IV, U-XX.
ViCTORiA tentationum Chrislus nobis meruit
Vereri est timere cum reverenlia. XXI, conjunctionem Angelorum. Ibid.
37-XXI. ViCTUS diabolus ab aliquo, non audet ulle-

rius tentare. Ibid.
Veritas per templum et omnem ejus ritum
figuratur. XII, 5-XX. Videbunt Deum qui sunt mundi. V,8-XX.

Veritatis omnis inquisitio incipit ab admi- Videri ab hominibus vanum est. VI,
ralione. VII, 28 -XX. 18-XX.

Veritas Evangelica omnibus humanis ante-
poncnda. XV, 3-XX.
ViGiLANTis scrvi meritum. XXIV, 45 et
seq.-XXI. B
Vhsperam Scriptura computat pro nocte. Vigilare moncmur. XXIV, 42-XXI,
XXVIII, l-XXI.
ViLLA intelligitur omnis occupatio hunijin

INDEX RERUM 319
laboris a vocatione aclernorum relinens. Vibga duplcx. T, 18-XX.

XXII, 5-XXl.
ViRGiNEA sinceritas quid sit, ct quomodo

ViM quomodo palialur regnum coelorum, et consistat in quinque ? J, 18-XX.
quid sil vis ? XI, 12-XX. ViRGiNiTAS grata est Angelis. Ibid.
ViRGiNirAS est in carne corruplibili incor-

ruptionisdivina}a3lerna medilatio. XIII,
ViNCULUM poenie et cuipEe. XVI, i9-XX. 23-XX.
ViRGiNiTATis custodia et periclitatio. XXV.
1-XXI.
AîNEAM planlavit homo quidam. XXI, ViRGiNiTATEM conscrvant quinque. Ibid.
33-XXI. ViHGO quse fornicata fuit, quando lapidaba-
ViNEAM sibi locatam non datam attendant tur et quando non ? I, 18-XX.
Prffilali. XXI, 41-XXI. ViRGO continue meditatur divinam mundi-
tiam. Ibid.
ViRGiNis parlus occuUatus diabolo. Ibid.

ViNUM quare non interdicitur jejunanlibus ? ViRGiNEs quomodo faciant fructum centesi-
VI, 16-XX. mum ? XIII, 8-XX.
ViNUM spiritus dirigit sursum, laetificat men- ViiiGiNES clecem^ quare dicitur iii parabola ?
tem,elc. VII, 16-XX. XXV, 1-XXI.
ViNUM novum tres habet calores. IX, ViRGiNES quse dicantur fatuse, et quee yr?'«-
17-XX. dentes? XXV, 2-XXI.
ViRGiNiBUS fatuis januam clausam sponsus
non aperit. XXV, 12-XXI.
VioLABATUR sabbatum in iege tribus modis.
XII, 3-XX.
ViRTUS, felicitas, beatitudo difTerunt, et
circa quse consistant cardinales, et quid

V101.ENTUM quid sit, et quid violentia? et sit virtus secundumTullium? V, 3-XX.
quod violenli rapiunt coelum. XI, ViRTUs quaelibet quando dicalur virtus, ct
12-XX. quando /MS^/Vm? I, 19-XX.

ViRTUs multis modis dicitur prima. III,
2-XX.
ViPERA dicilur quasi vi patiens. III, 7-XX. ViRTUTis cujus actus sit detestatio pcccati.
Ibidem.
ViRTUTis opus plus consistit in modo quam
ViR dicitur Joseph a vigore et virore. I, in faclis. VI, i-XX.
16-XX. ViRTUTis opus accipi oportel ex nobis.

ViR Mariae quare dicitur Joseph ? Ibid. VII, n-xx.
ViR et mulier quomodo se habeant penes ViRTUTisprofectusincomparatione ad finem.
paritatem, vel superpositionem ? I, XIII, 43 et46-XX.
18-XX. ViRTUTis tres sunt profectus, et quomodo
Iria virtutum genera significantur pertria
sata ? XIII, 33-XX.
320 INDEX RERUM
ViRTUTis sludium esl thesaurus. XIII, Vitula rufa quae in sacrificium ofTerebatur,
44-XX. enixa est agnam. XXIV, 6-XXI.

ViRTUTES multas nonpoterat facere Christus
in patria sua, quomodo intelligilur.
XIII 57 ct 58-XX. ViTUPERABiLis solliciludo mulliplex. VI,
ViRTUTEs coelorum movebuntur, exponitur 2d-XX.
diversimode. XXIV, 29-XXI. Vituperantur mulieres, formas prospectibus
ViRTUTES inopes sunt sine charilate. VII, hominum objicientes. V, 29-XX.
iO-XX.
ViRTUTEs et scientise liberalessunt de perfe-
ctione naturse humanee, et essent si homo Vocare venit Deus non justos, sed peccato-
non peccasset. IV, 17--XX. res. IX, 13-XX.
ViRTUTiBUs, sapientise, et coeleslibus studen- Vocat generaliter omnes Deus. XI,
tein oportct amare solitudinem silenlii. 28-XX.

XIII, 44-XX. VoCAT Deus omnes homines, sed diflerenter.
XXV, 14-XXI.
VocATio duplex, interior et exterior, quo-
Visio duplex, rei, et videnlis. VI, 5-XX. modo fiat ? IV, 21-XX.
Vocationes ministrorum EccIesijB duae sunt

formaliter, licet plures materialiter.
VisiTARE primo debemus templum in omni IV, 18-XX.
loco. XXI, 12-XX. VocATioNES Apostolorum quomodo figuratae

sint ? IV, 21-XX.
VocATUs quando sit Matthseus ? IX,
ViTA individua viri et mulieris triplicatur. 9-XX.
I, 18-XX. VccATisuntter aDominoPetrus et Andraeas.
ViTA Joannis Baplistae commendatur. IV, 20-XX.
III, 4-XX. VocATORUM Apostolorum idoneitas. I V

ViTA dcpendet a verbo, non a pane, nisi se- 2i-XX.
cundum quod virtus verbi est in ipso.
IV, 4-XX.
ViTA Eccleslastica est cruci conformata. Volucres coeli quos significent ? VIII,
VIIT, 23-XX. 20-XX.
ViTA quomodo est a Patre, Filio, elSpiritu Volucres significant daemones. XIII,
sancto? XVI,16-XX.
YiTM austerilas Apostolorum et Domini.
XIV, 17-XX.
ViTAM contemplativam et activam quomodo Voluntas Dei ordiiiata quomodo imponat
dextra et sinistra significent? V,30-XX. necessitatem rebus? 1I,13-XX.
VOLUNTAS non negatur per verbum, 710I0,
sed solum volitum. V, 17-XX.
ViTis proprietate sua quid significet ? Voluntas est in ratione. VI,
VII, 16-XX. 10-XX.
ViTiBUs primitivi pa'res comparali. XXI, Voluntas est universalis in animae regno.
33-XXI. Ibidem.
INOEX RERUM 321
VoLUNTAs facit impelam ad opus. VI,
10-XX.
VoLUNTAs tua, scilicet Patris ccelestis, dicitur
quinque modis. Ibid.
VoLUNTAs auctoritatis, voluntas Dei antece-

dens, voluntas consequens, quae dicatur ? Z
Ibidem.
VoLUNTAS est appelitus cum ralione. Ibid.
VoLUNTiTAS tres sunt libertates. Ibid.
VoLUNTAS Dei est semper bonum nostrum.

VIII, 3-XX. ZEBEDiEUS non fuit dives, nec pauper. IV,
VoLUNTAs Dei bona, placens, et perfecla, 22-XX.
q"8e sit ? XXn, 37-XXr. Zebedj:i filii an reliquerint palrem ? Ibid.
VoLUNTATEM Dci nullus hominum effugere
potest. VI, 10 -XX.
Zelus salutis nostrte in Christo mirandus.

IV, 5-XX.
VoTORUM et mandatorum regula. XII,
5-XX.
VovERE voluntatis est, et reddere neces?ita- Zizania quid ? XIII ô
'•'^-
^' ^^ ^^ 24-XX. ZiZANiA quomodo siiperscminavit diabolus ?
VovERE et nonsolvere, augmentum iniquita- Ibidem.
tis. XXI, 30-XXI.
Vox tria habet in se. III, 3 XX,
VuLPEs quasi volvipes. VIII, 20-XX.
XXI 21
I
1
IINDEX
Locoriim sacrce Scripturce, qid in Commentariis
in Matthoeum expUcantur.
N.-B. — IVimierus priuiiis roiiianiis dcsis;iiat eapiit, seeiindiis ara-

bieiis, versiciiliim eapitis, tei'tiiis aiitcm tomiim liiijiisee editionis.
GENESIS.
Cap. II, 18. Faclamus ei adjutorium simile sihi. I, 18-XX.

IV, 10. Vox sanguiiiis fratris tui Abel cla-
mat ad me de terra. XXVII, 4-XXI.
XXI, 10. Ejicc ancillam hanc, et filium ejus. XXVI, 71-XXI.
XXII, 5. Exspectate hic cum asino : ego et
puer illuc usque properantes etc. , VI, 3-XX.

XXIV, 47. Suspendi inaures ad ornandam fa-
cicm ejus, et armillas posui in
manihus ejus. I, 18XX.
XXXVII, 14. Missus de valle Ilehron venit in
Sichem. XXI, 37-XXI.
XXXVFI, 33, Fera pessima comedit eum, bestia
dcvoravit Joseph. XXVII, 18-XXI.
XLII, 15. Joscph juravit per salutem Pha-
raonis. V, 33-XX.
XLIX, 20. Ascr, pinguis panis cjus, et prxbe-
bit delicias rcgibus. II, 1-XX.
XLIX, 27. Bcnjamin lupus rapax, manc com-
edet prwdam, et vespere dividet
spolia. X, 16-XX.
324 INDEX LOCORUM SGRIPTUILE.
EXODI.
III, 14. Qui esl, misit me ad vos. VI, 9-XX.
LEVITIGI.
XIX, 12. Nonperjurabis nomine meo, nec

in
pollues nomen Dei tui. V, 33-XX.
DEUTERONOMII.
XXXII, 10. Invenit eum in terra deserta, in

loco horroris, et vastse solitudinis. XVIII, 13-XX.
XXXII, 20. Generatio perversa est, et infideles
filii. XI, 16-XX.
XXXIII, 19. Inundationem rnaris quasi lac su-
gent, et thesauros absconditos are-
narum. XIII, 45-XX.
JOSUE.
VII, 21. Vidi inter spolia pallium coccineum

valde bonum, et ducentos siclos
argenti, regulamque auream... :
et concupiscens abstuli, et abscon-

di in terra. XXV, 18-XXI.
I REGUM.
XXII, 2. Convenerunt ad David omnes qui

erant in angustia constituti et op-
pressi aere alicno. XI, 28-XX.
INDEX LOCORUM SGUIPTURyE. 325
IIIREGUM.
XI, 30, 31. Ahias pallmm suiim novum,... quo

coopevtus erat, scidit in duodecim
partcs : et ait ad Jeroboam : Tolle
tibi decem scissuras. XIII, 26 XX.
II PARALIPOMENON.
Orat. Manassae : Incurvatus sum multo vinculo fer-

reo...y et nonest respiratio mihi. XVI, 19-XX.
JOB.
I, 3. Erat vir ille magnus inter omnes

Orientales. I, 19-XX.
YIII, H. Numquid vivere potest scirpus abs-
que humore ? aut crescere care-
ctum sine aqua ? XXIII, 23-XXI.
XIX, 20. PellimeXyConsumpiis carnibus, ad-
hsesit os meum. XXYII, 55-XXI.
XIX, mihi tribuat ut scribantur sei'-
23. Quis
mones mei ? etc. I, i-XX.
XXIV, 19. Ad tiimium calorem transeat ab
aquis nivium. VIII, 12-XX.
XXXVII, 17. Norme vestimenta tua calida sunt,
cum pcrflata fuerit terra austro ? X, 16-XX.
XLI, 4, 5. Quis revelabit faciem indumenti
ejus ? et in medium oris ejus quis
intrabit ? Portas vultus ejus quis
aperiet ? YI, 13-XX.
PSALMORUM.
I, 1. In cathcdra pestilentise non sedit. XXIII, 2-XXI.

IV, 8. A fructu frumenti, vini, etoleisui,
multiplicati sunt. XXY, 16-XXI.
.
320 INDEX LOCORUM SCRIPTUR^.

XI, 2. Diminutae sunt veritates a filiis ho-
miniim. XXVIII, io-XXI.
XVII, 46. Filii alieni inveterati sunt,... et
claudicaverunt asemitis suis. In arg. S. Ilicronymi.

XVIIl, 6. In sole posuit tabernaculum suum. I, 18-XX.
XXII. 5. Calix meus incbrians quam prxcla-
rus est ! XXVI, 27-XXI.
XXXII, 2. In psalterio decem chordarumpsal-
lite illi. XXV, i-XXI
XXXVII, il. Dereliquit me virtus mea, et lumen
oculorum meoram. XXVI, 56-XXI.
XLIV, 9. Myrrlia, ct gulta, ct casia a vesti-
mentis domibus eburneis.
tuis, a II, 11-XX.
XLV, 5. Fluminis impetus Isetificat civita-
tem Dei. YI, 9-XX.
XLVII, 2. Magnus Dominus et laudabilis ni-
mis, in civitate Dei nostri, in
monte sanctn ejus. XXI, 10-XXI.
XLIX, 5. Congregate illi sanclos ejus. XXIV, 31-XXI.
XLIX, 11. Pulchritudo agri mecum est. XIII, 24-XX.
L, 0. Ut justificeris in sermonibus tuis, et
vincas cum judicaris. \, 6-XX.

LIV, 7. Quis dabit mihi pennas sicut co-
lumbx ? IV, 1-XX.
LXIV^, 3, 6. Sanctum est tcmplum tuum, mira-
bile in sequitate. VI, 10-XX.
LXVII, 3. Dominus nomen illi. XXI, 40-XXI.
LXVII, 7. Inhabitare facit unius moris in
domo.
LXVII, 26. Praevenerunt principes conjuncti
. _,. ,
• psallentibus, etc.
**
LXVIII, 22. Dederunt in escam meam fel, et in
- - siti mea potaverunt me aceto.
LXXV, 6. Dormieinint somnum suum, et nihil
invenerunt omnes viin divitiarum

in manibus suis. XXV, 8-XXL
LXXXIII, 4. Passer invenit sibi domum, et tur-
tur nidum sibi, ubi ponat pullos

suos. V, 23-XX.
LXXXV, 17. Fac mecum signum in bonum, ut
videant qui oderunt me, et confun-
dantur. XVI, 4-XX.
CIII^ 28. Aperiente te manum tuum, omnia
implcbuntur bonitate. VI, 9 -XX.
CIV, 30. Edidit terra eorum ranas in pene-
"'
tralibus regum ipsorum. XXIV, 26-XXL

CIX, 3. In splendoribus sanctorum : ex idero
ante lucifcrum genui te. VI, 9-X.\.
INDEX LOCOUUM SClUl>iUR/E. 327
CX, 2. Magna opcra Domini, exquisita in

omnes voluntates ejus. XXII, 3G-XXI.
CXVIII, 37. Averte oculos rneos.ne videant vani-
tatem. V, 28-XX.
CXIX, ^:. Sagillai potentis acutse. IV^ 4-XX.
CXXV, G. Euntes ibantet /lebant,mittentes se-
mina sua. VI, 3-XX.
CXLVI, 4. Qui numerat multitudinem stella-
rum, et omnibus eis nomina vo-
cat. In arg. S. Hieronyini.
PROVERBIORUM.
I, 4. Ut detur parvulis astutia, adole-

scenti scientia et intellectus. X, IG-XX.
V, 19. Cervacarissima, el gralissimus hin-
nulus. In arg. S. Hieronymi.
IX, \.2. Illusor solus porlabit malum. II, i6-XX.
X\I, 32. Qui dominatur animo suo, melior
est expugnatore urbium. V, 4-XX.
XVIII, 3. Impius, cum in pro fundum venerit
peccatorum, contemnit. VI, 12-XX.
XXIV, 16. Septies cadet justus, et resurget. I, 17-XX.
XXX, lo. Tria sunt insaturabilia, et quartum
quod numquam dicit : Sufficit. XXIV, 38-XXI.
XXX, 17. Oculum qui subsannat patrem, et
qui despicit partum matris su£e,
effodiant eum corvi de torrenti-
bus ! XV, 4-XX, et V, 29-XX.
XXXI, 10. Mulierem fortem quis inveniet? Pro-
cul, et de ultimis finibus pretiiim
ejus. I, 18-XX.
XXXI, 13. Qusesivit lanam et linum, et ope-
rata est consilio manuum suarum. XXVII, o9-XXI.
XXXI, 13. De nocte surrexit, deditque prx-
dam domesticis suis, et cibaria
ancillis suis. XXVIII, 1-XX.
328 INDEX LOCORUM SCRIPTUR^.
CANTICORUM.
I, 1. Osculetur mc osculo oris sui. I, 1-XX.

I, 6. Indica mihi, quern diligit anima
mea, uhi pascaSy ubi cubes in me-
ridie. XXVI, 20-XXI.
I, 7. Pasce hdedostuosjuxtatabernacula
pastorum. XXVI, 40-XXI.
II, 8. Ecce iste venit, saliens in montibus,
transiliens colles. XVIII, 12-XX.
II, H et 12. Jam hiems transiit : imber abiit, et
recessil. Flores apparuerunt in

terra nostra. XXIV, 20-XXI.
II, 14. Columbamea,inforaminibuspetrse,
in caverna macerise. X, 16-XX.
II, 15. Capite nobis vulpes parvulas quse
demoliuntur vineas. II, 3-XX.
III, H. Egredimini et videte filiae ,
Sion, re-
gem Salomonem, etc. XXVII, 29-XXI.
IV, 9. Vulnerasti cor meum in uno oculo-
rum tuorum. VI, 22-XX.
IV, 13. Emissiones iuge paradisus malorum
punicorum, cum pomorum fructi-
bus. I, 23-XX.
V, 1. Messui myrrham meam cum aro-
matibus meis .... bibi vinum meurn
cum lacte meo. IX, 17-XX.
V, 10. Dilectus meus candidus et rubicun-
dus. XVI, 2-XX.
V, 14. Manusilliustornatiles,aurese,plen3e
hyacinthis. VII, 11-XX, et XXVI, 26-XXI.
VII, 1. Quam pulchri sunt gressus tui in
calceamentis, fdia principis l X, 17-XX.
VII, 4. Collum tuum sicut turris ehurnea. XXVIII, 8-XXI.
VIII, 6. Pone me ut signaculum super cor
tuum, ut signaculum super bra-
chium tuum. VI, 10-XX.
ECCLESIASTICI.
1, 20. hi thcsauris sapientix intellectus

et scienti/e religiositas. VI, 20-XX. tt
f
:.
INDEX LOCORUM SCRIPTUR.E. 329
VII, 6. Noll quxrcre fieri judex, nisi va-

leas viriute irrumpere iniquitates VII,1-XX.
XX, 21. Ilomo acharis quasi fabula vana. V, 13-XX.
XXXI, 8. Dcalus dives... qui post aurum non
ahiit. VI, 2-XX.
XXXIV, 23. Dona iniquorumnonprobat Altissi-
mus. V, 23-XX.
ISAI.E.
VIII, 1 Sume tibi librum grandem, et scribe
in eo slylo hominis. In arg. S. Ilicronymi.

VIII, 4 . Antequam sciatpucr vocare pairem
suum el malrem suam, auferciur
foriiiudo Damasci. I, 18 XX.
X, 23, Abbreviaiionem Dominus Deus exer-
ciiuum facict in medio omnis
terrse. I, 18-XX.
XI, 1. Egredieiur virga de radice Jessc, ei
flos de radice ejus ascendet. II, 23-XX.

XI, 1. Egredietur virga de radice Jesse. I, 3-XX.
XIII, 17. Ecce ego suscitabo super eos Medos,

ciui argcntum non quxrani, nec
aurum vclini. X, 9-XX.
XIII, 21, 22. Habiiabunt ibi, scilicet in deserto,
siruihiones, eipilosi saliabuni ibi
ei respondebuni ibi, ululse in
sedibus ejus. XXIV, 26-XXI.

XIV, 22. Perdam Babglonis nomen, et reli-
quias, ei germcn, et progeniem. VI, 9-XX.

XVl, 5. Prseparabiiur in misericordia so-
lium, ei sedebit super illud. VI, 10-XX.

XXI, 14. Qui habiiaiis ierram ausiri, cum
panibus occurrite fugienii. XVI, 11-XX.
XXIV, 19. Coniriiione contereiur terra, commo-
tione commovebiiur ierra. XXVII, 51-XXI.
XXVI, 1. Urbs foriiiudinis nostrse Sion : salva-
tor ponetur in ea murus et ante-
murale. V, 14-XX.
XXVI, 12. Omnia opera nosira operaius es no-
bis,Domine. I, 22-XX.
XXVI, 19. Terram gigantum dctrahes in rui-
nam. XXVII, S3-XXI.
XXX, 24. Tauriiui, et pulliasinorum... com-
mistum migma comcdeni. XXIV, 2-XXl.
!
330 INDEX LOCORUM SCRIPTURiE.

XXXVII, 3. Dies tribulationis, et correptionis, et
hlasphemige, dics hsec. VI, 13-XX.
XL, 9. Exalta in fortitudine vocem tuam. V, 1-XX.
LIV, 11, 12. Fundabo te in sapphiris : et ponam
jaspidem propugnacula tua. VII, 25- XX.
LXI, 1. Spiritus Domini super me, eo quod
unxerit Dominus me. I, 1-XX.
JEREMIvE.
IV, 2. Jurahis :Vivit Domiyius ! inveritate,

et in judicio, ct in justitia. V, 33-XX.
VII, 11. Numquid spelunca latronum facta
estdomus ista in qua invoca-
tum est nomen meum ? XXI, 13-XXI.
XXIII, 14. In Prophetis Jerusalem vidi simili-
tudinem adulterantium, et iter
mendacii. VII, lo-XX.

XLVI, 12. Fortis impegit in fortem, et ambo
pariter conciderunt. XII, 29-XX.
THRENORUM.
IV, 1. Quomodum obscuratum est aurum,

rnulatus est color optimus VI, 9 -XX.
IV, 4. Parvuli petierunt panem, et non
erat qui frangeret eis. VI, 12-XX.
BARUGH.
111 23. Filii Agar, qui exquirunt pruden-

tiam quse de terra est, negotia-
tores Merrhse, etc. In arg. S. Hieronynii,
f
INDEX LOCORIIM SCRJPTUR/E. 331
EZECIUELIS.
IX, 4. Signa iJiau super frontcs virorum

gementium et dolentium. X, 22-XX.
XXXII, 27. Desccnderunt ad infernum cum ar-
mis suis, et posueruiit gladios
suos sub capitihus suis. VII, 23-XX,
XXXIV, 8. Factx sunt oves mex in devora-
tionem omnium hestiarum agri, eo
quod non esset pastor. IX, 36-XX.
XLII, 1 el seq. Exedrse fuerunt in lemplo. IV, 5-XX.
DANIELIS.
VII, 2. Quatuor venti coili pugnahant in

mari magno. In arg. S. Hieronymi.
OSEE.
IV, 19. Ligavit eum spiritus in alis suis. \ , 28-XX.

XI, \ . Puer Israel, et dilcxi eum et : ex
Ai.ggpto vocavi filium meum. VI, i2-XX.
XII, 1. Ephraim pascit ventum, et seciuitur
sestum. VI, 2 -XX.

XII, 3 et 4. Infortitudine sua directus est cum
Angclo. Et invaluit ad Angelum, et
confortatus est. VI, i3-XX.

XI V^ i. Pereat Samaria, quoniam ad amari-
tudinem concitavit Deum suum ! VII, i3-XX.
JOEL.
I, 4. Residuum erucx comedit locusta, et

residuum locustse comedit hru-
chus, et residuum bruchi comedit
ruhigo. In arg. S. Hieronymi.
II, 10. Sol et luna ohtenebrati sunt, et
stellse retraxerunt splendorem
suum. XXVII, 45-XXI.
II, 32. Omnis qui invocaverit nomen Do-
mijii, salvus eril. VII, 21-XX.
III, 18. Fo7is de domo Domini egredietur,
et irrigahit torrentem spinarum. V, 43-XX.
AMOS.
VI, 4, Qui dormitis in lectis eburneis, et
lascivitis in stratis vestris. XXII, 12-XXI.
HABACUG.
I, 8. Leviores pardis equi ejus, et velo-
ciores lupis vespertinis. VII, lo-XX.

III, 2. In medio annorum notum facies. XXVII, 38-XXI.
ZACHARIiE.
VIII, 19. Jejunium quarti^ et jejunium quin-

ti, jejunium septimi, et jeju-
et
nium decimi erit domui Juda in

gaudium. VI, IG-XX.
I MACHABÔRUM.
X, 89. Misit Jonathae Alexander /ibulam

auream, sicut consuetudo est dari
cognatis regum. VI, 10-XX.
INDEX LOGOKIJAI SGRIPTURiE. 333
MARCI.
IX, 22. Oninia possibilia sunt credenti. In arg. S. Hieronymi.
LU(îE.
IV, 30. Jesus autem transiens per me-

dium illorum, ibat. XI, 1-XX.
XII, 6. Nonne quinque passeres veneunt
dipondio ? X, 29-XX.
XV, 32. Frater tuus mortuus erat, et revi-
xit : perierat, et inventus est. VII, 13-XX.
XVI, 19. Induebatur purpura, et bijsso. XI, 8-XX.
XIX, 12. Homo quidam nobilis abiit in re-
gionem longinquam accipere sibi
regnum^ et reverti. XXI, 33-XXI.
XXI, 9. Cum audieritis proelia et seditio-
nes, nolite terreri, XXIV, 6-XXI.
XXII, 19. Hoc facite in nieam commemora-
tionem. XXVI, 26-XXI.
JOANNIS.
I, 25. Quid ergo baptizas, non es si tu

Chistus, neque Elias, neque Pro-
pheta ? XI, 18-XX.
I, 48 Cum esses sub ficu, vidi te. XXI, 19-XXI.
X, '30 Ego, et Pater wium sumus. In arg. S. Hieronymi.
XIII, 34 Mandatum novum do vobis. V, 4iXX.
XIII, 36 Quo ego vado, non potes me modo
sequi. XXVI, 58-XXI.
XIV, 27 Non turbetur cor vestrum, neque
formidet. XXIV, 6-XXI.
XVI, 24 Petile, et accipietis, ut gaudium
vestrum sit plenum. XXV, 21-XXI.
XVII, 17. Sanctiflca eos in veriiate. Sermo tuus
verilas est. VI, 9-XX.
XVIII, \?). Adduxerunt eum ad Annam primiim. XXVI, 37-XXI.
XIX, 7. Nos legem habemus, et secundum
legem debet mori. XXVII, 24-XXI.
XIX, 2{. Noli scribere : Rex Juddeorum. XXVII, 37-XXI.
XX, 19. Cum sero esset,... et fores essent
clausse. XXVIII, 17-XXI.
ACTUUM.
V, 29. Obedire oportetDeomagis quam ho-

minibus. XV, 6-XX.
XVII, 28. In ipso vivimus, etmovemur, etsumus. VII, 7-XX.
AD ROMANOS.
VIII, 22. Omnis creatura ingemiscit, etpartu-

rit usque adhuc. V, 18-XX.
XII, 2. Ut probetis quse sit voluntas Dei
bona, et beneplacens, et perfecta. VI, 10-XX.
XIV, 4. Tu quis es qui judicas alienum ser-
vum ? Domino suo stat, aut cadit. VII, l-XX.
I AD CORINTHIOS.
II, 8. Si cognovissent, numquam Dominum

gloriae. crucifixissent. VIII, 29-XX.
II, 10. Spiritus omnia scrutalur, etiampro-
funda Dei. XXIV, 36-XXI.
IV, 5. Veniet Dominus, qui et illuminabit
abscondita tenebrarum, et mani-
festabit consilia cordium. X, 20 XX.
VII, 6. Hoc autem secundumindulgen-
dico
tiam, non secundum imperium. V, 31-XX
VII, 33. Qui cumuxore est, sollicitus estquae
sunt mimdi, quomodo placeat
uxori : et divisus est. VI, 2:)-xx.
IX, 9. Numquid de bobus cura est Deo ? X, 29-XX.
INDEX LOCORUM SCIUrTURiE. 33a
XI, 29. Qiii manducat et bibit indigney ju-

dicium sibi manducat et bibit. XXVI, 19-XXI.
XIII, 2. Si habucro omneni fidem ita ut
montes transferam, etc. XXI, 21-XXI.
XV, 50. Caro et sanguis regnum Dei possi-
dere 7wn possunt. XXII, 32-XXI.
II AD CORLNTIIIOS.
IV, 7. Habemus thesaurum istum in vasis

fictilibus, ut sublimitas sit vir-
tutis Dei, et non ex nobis. XIII, 44-XX.
AD EPHESIOS.
II, 14. Ipse est paxnostra, qui fecituiraque

unum. X, 34-XX.
II, 13. Legem mandatorum decrelis evacuans. V, 17-XX.
AD PHILIPPENSES.
III, 9. Et inveniar in illo, non habens meam

justitiam qux ex lege est, sed
illam quse ex fide est. VI, 1-XX.
IV, 7. Et pax Dei, quae exsuperat omncm
sensum, custodiat corda vestra ct
intelligentias vestras. V, 9-XX.
AD COLOSSENSES.
II, 8. Videte nequis vos decipiat per philo-

sophiam, et inanem fallaciam,
secundum traditionem hominum. XXIV, 4-XXI.
336 INDEX LOCORUM SGRIPTURyE.
I AD THESSALONICENSES.
IV, 15. Ipse Dominus in jussii, et in voce

Archangeli, et in tuha Dei descen-
det de coelo. XXIV, 3I-XXI.
I AD TIMOTHEUM,
V, 20. Peccantes coram omnibus argue, ut

et cseteri timorem habeant. xvm, i7-xx.
JACOBI.
11, 1. Nolite in personarum acceptione

habere fidem Domini iiostri Jesu
Christi glorise. XX, 23-XX.
III, 1. Nolite plures magistri fieri, fratres
mei. VII, 1-XX.
APOCALYPSIS.
II, 17. Vincenti dabo manna absconditum,

...et nomennovum. VI, 9-XX.
III, 20. Si quis ...aperuerit mihi januam,
intrabo ad illum, et coenabo cwn
illo, et ipse mecum. XXVI, 18-XXI.
IV, 5. De throno procedebant fulgura, et
voces, et tonitrua. XXIII, 3-XXI.

V, 9. Dignus es,Domine, accipere librum,
et aperiresignaculaejus. In arg. S. Hieronymi.
XII, 1 . In capite ejus corona stellarum duo-
decim. XIX, 28-XX.
XVIII, 2. Cecidit, cecidit Babylon magna, et
facta est habitatio dsemoniorum. VII, 27-XX.

XXI
D. ALBERTI MAGNI,
RATISBONENSIS EPISGOPI,
oi^rJiiîs :pr. je, diga.tort:j]vi:,
LUCULENTA EXPOSITIO.
INCIPIT EVANGELIUM
Secundum Marcum.
GAPUT I.
Joannes in aiisteritate vitce prcedicat, ac baptiiat aqiia : Cliristus vero Spiritu

sancto : qiii cum
agens in deserto, post jejunium
a Joanne bapti\atus, bestiis
quadraginta dierum a Satana tentatur : et Joanne tradito^ prcedicare incipit
in GaliLva vocatisque Simone et Andtêa, Jacobo et Joanne Zebedcei, accedit
:
Capharnaum, et reliqua Galilcex loca, ibique prcedicans curat socrum Simo-

tiis, et leprosum, quem misit ad sacerdotes, plurimosque dcumoniacos ac male
habentes cum magna omtiium admiratione.
1. Initium Evangelii Jesu Christi, meum ante faciem tuam, qui

Filii Dei. pr£eparabit viam tuam ante
2. Sicut scriptum est in Isaia prote K
pheta : Ecce ego mitto angelum 3. Vox clamantis in deserto : Parate
Malach. iii, 1.
340 D. ALB. MAG. ORD. PRMD.
viam Domini, rectas facite senes ®, venit Jesus in Galilâm,
mitas ejus . prcedicans evangelium regni
4. Fuit Joannes in deserto baptizans, Dei,
et praedicans baptismum poeni- i5. Et dicens Quoniam impletum :
tentiee in remissionem pecca- est tempus, et appropinquavit

torum. regnum Dei : poenitemini, et
5. Et egrediebatur ad eum omnis credite evangelio.

Judte£E regio ^ et Jerosolymitae 16. Et prêteriens secus mare Gali-
universi, et baptizabantur ab Iceae ^% vidit Simonem, et An-
illo in Jordanis flumine, confi dream fratrem ejus mittentes
tentes peccata sua. retia in mare erant enim pis- :
6. Et erat Joannes vestitus pilis ca- catores.

meli ^ et zona pellicea circa 17. Et dixit eis Jesus : Venite post
lumbos ejus, et locustas et mel me, et faciam vos fieri piscato-
silvestre edebat *. Et praedica- res hominum.
bat, dicens :
18. Et protinus, relictis retibus, secu-
7. Venit fortior me post me, cujus ti sunt eum.
non sum dignus procumbens 19. Et progressus inde pusillum, vi-
solvere corrigiam calceamento- dit Jacobum Zebedasi et Joan-
rum ejus ^. nem fratrem ejus, et ipsos com-
8. Ego baptizavi vos aqua, ille vero ponentes retia in navi :
baptizabit vos Spiritu sancto \ 20. Et statim vocavit illos. Et relicto

9. Et factum est : in diebus illis ve- patre suo Zebedêo in navi cum
nit Jesus a Nazareth Galilaâe, mercenariis, secuti sunt eum.
et baptizatus est a Joanne in 21. Et ingrediuntur Capharnaum *'
:
Jordane. et statim sabbatis ingressus in

10. Et statim ascendens de aqua vidit synagogam, docebat eos.
coelos apcnos, et Spiritum tam- 22. Et stupebant superdoctrina ejus :
quamcolumbam descendentem, erat enim docens eos quasi

et manentem in ipso \ potestatem habens, et non sicut
11. Et vox facta est de coelis Tu es :
Scribas.
Filius meus dilectus, in te com- 23. Et erat in synagoga eorum homo
placui. in spiritu immundo, et excla-
12. Et statim Spiritus expulit eum in mavit ,
dcsertum \ 24. Dicens Quid nobis et tibi, Jesu

:
i3. Et erat in deserto quadraginta die- Nazarene? venisti perdere nos?

bus et quadraginta noctibus, et scio qui sis, Sanctus Dei.
tentabatur a Satana : eratque 2 5.Et comminatus est ei Jesus, di-
cum bestiis, et angeli ministra- cens Obmutesce, et exi de ho-
:
bant illi. mine.

14. Postquam autem traditus est Joan- 26. Et discerpens eum spiritus im-
* Isa. XL^ 3; Matth. iii, 3; Luc iii, 4; ^

Luc. iii, 22 : Joan. i, 32.
Joan.
2
I, 23.
Mailh.iii, 3.
^
'
Matlh. IV,
MaLlli. IV, 12
1 ;
;
Luc.
Luc.
iv,
iv,
1.
14 ; Joan. iv. 43.

I
' MaLlh. 111,4. *" MalLh. IV, 18 ; Luc. v, 2.
''
I.evit. XI, 22. " MaLlh. IV, 13; Luc. iv, 31.
« MaUli. III, 11 ; Luc. iii, 1«; Joan. i. 27. «« MaLlh VII, 28 ; Luo. iv, 32.
^ Acl. 1, '.i el 11, 4, L'L xi, IG, cL xix, 4. 13 huc. IV, 33.
CAP. I MARCJ. 341
mundus, ct exclamans voce ma- sus abiit in desertum locum, ibi-

gna exilt ab eo. quc orabat.
27. Et mirati suntomnes, ita ut con- 36. Et prosecutus cst eum Simon et
quirerent inter se, dicentes : cum illo erant.
qui
Quidnam hoc? quienam do-
est 37. Et cum invenissent eum, dixerunt
ctrina ha^c novaPquia in pote- ei : Quia omnes qucxrunt te.
state etiam spiritibus immundis 38. Et ait illis Eamus in proximos
:
impcrat, ct obediunt ei. vicos, et civitatcs, utct ibi prae-

28. Et processit rumor ejus statim in ad hoc cnim veni.
diccm :
omnem regionem Galiiêas. 39. Et erat prtedicans in synagogis

29. Et protinus cgrcdientes de syna- eorum et in omni Galilasa, et
goga ', venerunt in domum Si- dfemonia ejicicns.
monis et Andre^, cum Jacobo 40. Et venit ad cum leprosus depre-
et Joanne. cans eum \ genu flexo dixit
et
30. Decumbebat autem socrus Simo- ei : Si vis, potes me mundare.

nis febricitans : et statim di- 41. Jcsus autem misertus ejus exten-
cunt ci de illa. dit manum suam, ct tangens
3i. Et accedens elevavit eam, appre- eum, ait illi Volo, mundare. :
hensa manu ejus et continuo :

42. Et cum dixisset, statim discessit
dimisit eam febris, et ministra- ab eo lepra, et mundatus est.
bat eis. 43. Et comminatus est ei, statimque

32. Vespere autem facto, cum occidis- ejecit illum,
set sol, afferebant ad eum om- 44. Et dicit ci Vide nemini dixeris
: :
nes mala habentes et daemonia sed vade, ostende te principi

habentes : sacerdotum, et offer pro emun-
33. Et erat omnis civitas congregata dationetua qu« prjEcepit Moy-
ad januam. scs, in testimonium illis *.
34. Et curavit multos qui vexabantur 45. At ille egressus coepit praedicare
variis languoribus et dsemonia : et diffamare sermonem, ita ut
multa ejiciebatS et non sinebat jam non posset manifeste in-
ea loqui, quoniam scicbant troire in civitatem, sed foris in
eum. desertis locis esset : et conve-
35. Et diluculo valde surgens, egres- niebant ad eum undique.
* Matth. vm, 14 ; Luc. iv, 38. 8 Matth. VIII, 2; Luc. v, 12.
* Luc. IV, 41. * Levit. XIV, 2.

:

nientiae tituli, ubi mducit auctoritates
convenientiam demonstranles.
Dicit igitur :
Ii\ CAPUT I MARGI

« Initium. »
ENARRATIO.
Est duplex initium : inducens videli-
cet, et inchoans. Inducens est^non pars
rei, sed prsecedit causas. Et omne Evan-
(( Initium Evangelii Jesu Ghristi Filii
gelium non est nisi de faclis Christi : et
Dei. sic praedicatio Joannis non est de Evan-
Sicut scriplum est in Isaia Pro- gelio, sed est medium Evangehi et le-
pheta. » gis : terminans legem, et inducens Evan-

gelium. Et puto quod sic sumuntur haec
verba Matthaei, Omnes Pro-
xi, 1.3, 12:
Sicut (lictum est in proehabitis, sep-
phetee, et Lex usque ad Joannem prophe-
tem siglUa per Leonem aperta, quae se-
cundum septem Leonis proprietatcs ac- taverunt... A diebus autem Joannis Bap-
tistce usque nunc, regnum coelorum vim
cipiuntur, sunt istius Ubri materia. Et
patitur, et violenti rapiunt illud.
primum quidem est in rugitu clamoris
lestimoniorum Prophetarum, et Joannis, Alio modo dicitur Evangelium, quae-
cumque continentur in codice Evangelii
quibus rugit de deserto. Et ideo quia hsec
:
et sic testimonium Joannis est de Evan-

describit Marcus, in leonis transforma-
omnis tiactans gelio : et tunc initium est inchoans, et
tur figuram : sicut et
aliqua divina, transformatur in imagi-

rei pars prima. Ad Hebr. n, 3: Quomo-
do nos effugiemus, si tantam neglexeri-
nem eorum. Sicut Moyses, Exod. xxxiv,
nius salutem ? cûse cum initium acce-
29,ex consortio sermoncs Domini in
eamdem imaginem rautalus, cornutus pisset enarrari per Dominum ab eis qui
ad Co- audierunt, in nos confirmata est. Est igi-
factus est, et splendidus. Et, II
Apostolus Nos vero tur sensus : Istud est initium.
rinth. ni, 18, dicit :
omnesy revelata facie gloriam Domini

eamdem imaginern trans- Sequitur autem cujus sit initium, et
speculantes, in
dicit duo : noraen vidclicet libri, et ra-
formamur.
quo decla- tionera noininis.
Preemittit igitur titulum in
partemprimam de Leonis ru-
rat libri sui
Nomen, quando dicit
gitu. Cujus sensus est, quod inilium

« Evangelii. »
Evangelii est secundum testimonium pro-
phetiae Isaise. Quia sicut Isaias prcedi-
praedicationis Singulariter dicit quialicet scriptores
xit, quod primus rugitus :
novai gratia) veniret de deserto, ita etiam plures sint, tamcn secundum materiani
in opere et impletione Christus exhi-
unum Evangelium. Et hoc notatur,
est
Ezechiel. i, G, ubi dicitur, quod quatuor
buit, novse gratise prceconium inducens
facies uni erant et ideo quihbet Evan-
per claraorcm Joannis ex deserto.
:
Tilulus autem isteduo continct. Unum gelistarum describit huinana, et ad Pas-
quidem cujus sit titulus quia non nisi

:
sionein et Resurrectionem et naturara
primae partis, et primi sigilli Leonis. Se- divinam perlinentia et ideo junclae sunt :
cundum autcm continet rationeni convc- pennai alterius ad alterum'. In initiis ta-
* IZzcchiol. I, G, : Quatiior facies uni, et qua- alterius ad alterum, etc.
tuor pcnnx uni... Jumlxque erant pennx eorum

IN EVANG. MARCI, M. 343
mcn nonin malcria, sed inodo

et finibus, ctiim est antiqius, etc. Kt mulla hujus-
discrepant. lMatllia!US a generalionc hu- rnodi, (ju;e tiniorem inducunt, a peccalis
mana incipit: Marcus aulem lianc proe- facienlem reccdere. De mandatis aulem,
terit, et inciplt a Joannis pra^dicatione : .loan. xm, 34: Mmidatum novum do vo-
Lucas auteni a Joannis anuunliatione et his : Ut dilujatis invicem,(i[.Q,.}\<\i\.\i.\\n,
nativitate Joannes aulem a coaeterna

: 'dl ci'i^ : Diliges Dominum Deum tuum
cum Patre Verbi divinitate. Item, Mat- ex toto corde tuo, et in tota anima tua,
thaeus in llesurrcctionem terminat, et et in tota mente iua. IJoc est maximum
potestatem Ecclesiastici ordinis collalam. etprimum mandatum. Psal. cxvm, 95:
Post resurrectionem Marcus procedit us- Latum mandatum tuum nimis. De te-
que ad Ascensionem Lucas usquc ad : slimoniis,sicut hic inducitur Malacbias et
manifeslationem et ad mittcndi Spiritus Isaias.Joannes testimonium perbibuit
promissionem Joannes usque ad ma-
: dicens Ecce agnus Dei^. Joan. v, 39:
:
nifestationem, et ad eam (quae Petro Scrutamini Scripluras, ciuia vos putatis

facla est) Ecclesise commissionem. tn in ipsis vitam seternam habere : et illse
mediis etiam quaedam babent propria. sunt quse testimonium perliibent de me.
Et ideo quatuor esse dicuntur animalia Et ideo, Mattb. ii, 17, et alibi, sa3pe
spiritum sequentia ante tlironum Dei dicitur Tunc adimpletum est quod
: di-
stantia '. Haec igitur est cauca, quod ctum est per Prophetam. PsaL xcii, 5 :
singulariter dicit. Testimonia iua credibilia facta sunt ni-

Dicitur autem Evangelium^ bonum wn'5. De exemplis, Joan. xiii, 15 : ^^.cem-
nuntium, eo quod habet illud, quod cst plum dedi vohis^ ui quemadmodum ego
solum bonilicc^ns (ut ita dicam) omne feci vobis, ila et vos faciatis. Sic enim
quod bonum efficitur, boc est, bonum dicitur, quod omnis Christi actio nostra
gratise et glorise. IV Reg. vii, 9 Hsec : est instructio. Sic igitur timor in praecep-
dies honi nuntii est. Ea autem quae gratis, amor in mandalis, Odes in testimo-
tiae sunt, qualuor qualitatibus descri- niis, spes in exemplis annuntialur in bac
buntur : praeceptis, mandatis, tcstimo- Scriptura. Et ideo Evangelium (boc est,
niis, et exemplis. Praeceptum est operis : bonum nuntium) vocatur. II Reg. xviii,
mandatum, formae operis. Et ideo prae- 27 : Vir bonus est, et nuntium bonum
ceptum est justitiae et obedientis (alias, portans venit.
obedientiae), mandatum autem charitatis Sequitur :
meritoriae omnia implentis et praecipien-

tis. Praeceptum quidem sufficienter de- « Jesu Christi. »
chnat malum, mandatum autem merito-

rie perficit bonum. Testimonium autem Ratio nomlnis omnium est prima, esse
sunt fidei attestantia dicta et facta, de nuntium bonum, quod est de omnis boni
coelo et Spiritu sancto confirmata. Exem- bono. Et tangit tria : Naturam divinam
pla autem ad perfectionem vitae propo- in humana, in qua est boni auctoritas.
sita sunt ad imitandum. Fidei ergo ad Naturam humanam in divina, ex qua est
veritatem deserviunt testimonia : vitae boni affiuens copiositas. Et personam,
autem ad formam et perfectionem manu- in qua est utraque natura, per quam
ducunt exempla. De praeceptis quidem est bona, perfecla, et perficiens nos ope-
dicitur in Psalmo xvm, 9 Prseceptum :
rositas et officiositas.
Domini lucidum, illuminans oculos. Primum est quod dicit : « Jesu » qui
Matth. v, 21 et seq. : Audislis quia di- salvator interpretatur Latine, Graece au-
' Apocal. IV, 6 et seq. : In medio sedis, et in iro. Et animal primum simile leoni, etc.
circuitu sedis, animalia plena oculis, ante H re- * Joan. i, 29.
:
tem aco-crjp dicilur. Dama-

Et siciit dicit describens faciem Leonis, terrorem ru-
scenus: « Naturam divinam in humana digitus ex Deo ostcndit : na-
et ideo totain
« cit hoc nomen. Vocaium » Luc. ii, 21 : tivitatem praeteriit. Est autem Filius Dei
est nome?i ejus Jesus, quod vocatum est ostensus in initio rugilus istius : quia
ab Angelo jiriusquam in utero concipere- iste incipit a baptismo Joannis, et in
tur. Nec cst vacuum nomen: quia sicut illo, cum baptizaretur Dominus, vox lap-
dicitur, Matlh. i, 21 Ipse salvum faciet : sa de coelo dixit Hic est Filius meus
:
populum suum a peccatis corum. dilectus, in quo mihi complacui^. Cum

((Christi, » uncti Latine, Messise Hebrai- ibi ergo ostendatur esse Filius Dei, et
ce : unctione Spiritus qui in ipsum a Pa- non David, neque Abraham, ideo dicit
tre,et ab ipso fluit in membra. PsaL xliv, eum Filium Dei.
8, et ad Hebr. i, 9 : Unxit te Deus, Deus Sequitur :
tuus, oleo exsultationis prse participibus

tuis. Isa. Lxi, 1 Domini super : Spiritus
me, eo quod unxerit Dominus me ad : « Sicut scriptum est in Isaia. »
annuntiandum mansuetis misit me ut

mederer contritis corde. Notat autem Hic debet suppleri, est, vel, debet esse
Christum unctum, unctione ipsa conse- tale : « Sicut scriptum est, etc. »
cratum esse regem de generc David, et Et tunc non habet locum objectio
Sacerdotem Pontificem aeternorum bono- quam inducunt Glossae de sequenti im-
rum. Ad Hebr. ix, 11 Christus assistois : mediate auctoritale quae non est Isaiae,
Ponlifcx futurorum bonorum. De regno sed Malachiae. Non enim inducitur hic
autem dicitur, Luc. i, 32, 33 Dabit illi : Isaias nisi ut ostendatur quam congruen-
Dominus Deus sedem David patris sui ter exit Evangelium ex testimoniis Legis
et regnabit in domo Jacob in seternum, et Prophetarum. Et si quaeritur, quare
et regni ejus non erit finis. Haec unctio potius dicit, quod initium Evangelii sit,
exhibita cst in doloris lenimentum, pro- vel debeat esse secundum testimonium
fecit in saporis condimentum, et in to- Isaiae, quam alterius? Respondet Hie-
tius Ecclesiee illuminalionis fomentum. ronymus in Prooemio Bibliae Galeato,

De priino, Eccli. xxxvm, 7 Unguenta- :
quod Isaias non tam prophetiam quam
rius unctiones conficiet sanitatis. De se- Evangelium videtur texere quia luci- :
cundo, Sapient. xvi, 20 : Omne delecta- dius omnibus prophetavit et ideo ma- :
mentum in se habentem, et omnis sa- gis est in initio]Evangelii sumendum te-
De tertio, Joan. viii,

poris suavitatem. stimonium ab eo, quam ab alio. Eceli.
12 Ego sum lux mundi qui sequitur
: : XLviii, 27 Isaias Propheta spiritu ma-
:
me, non ambulat in tenebris. I Joan. ii, gno vidit ultima, et consolatus est lu-
27 ; Unctio docet vos de omnibus. gentes Sion. Isa. ix, 1 et seq., haec dixit
quando
Isaias vidit gloriam Dei. Sic
« Filii Dei. » enim sumpto initio, iChristus apparet
gloriosus inter Eliam et Moysen s, te-
Tangit personam in utraque natura stimonium habcns Legis et Prophelarum.

existentem. Sic rota in medio rotae esse ostcnditur *,
Et dicit « Filii Dei, » cum Matthaius Psalmita, Psal. ciii, 10, dicit, quod inier
dixerit, FiliiDavid,filii Abraham^ : quia medium montium legislaloris et prophe-

ille describens faciem hominis, per quos tarum pertransibunt aquse Evangehi.
patres descendit, manifestat : iste autem Ad Roman. iii, 21 : Nu)ic autem sine
* Matth 1. 8 Mattli. xvji, 3.

1,
2 Mallh. 111, 17 et Luc. ix, 3S. Êzecbiel. i, 16.
A
: : :,
TN EVANG. MARCI, 1-2. 345
lcge justilia Dei manifeslala csl : lesli- In auctoritate divina tria sunt no-
ficata a loge et PropJietis. tanda : missionis evidenlia : mittcnch si-
Dicit aalom scripluin, ct auctorcm gnihcantia: et legalio injuncta.
Scri[)turiB, et inspirationcm. Scriptum I)c primo dicit
quidcm (ut dicit Maximus) ob posterilatis
utilitalcm. Ad Uoman. xv, ^k: Quxcimi- « Ecce. »
que scripta sunt, ad nostram doctriruim

scripta sunt. Habacuc, ii, 2 : Scribe vi- Quod cst deinonstrandi advcrbium.
sum, et explnna eum super tahulas : ut Quasi dicat:In evidenti est, et certum
pereurrat qui legerit eum. Auctorcm no- est. Tam evidens enim fuit, ut etiam
niinat magnum, eo quod spiritu magno CJiristus ipse esse putaretur. Propter
vidit ultima : sicut diclum est, Eccli. hoc dicitur, Joan. v, 35 : Jlle erat lu-
XLvin, 27. cerna ardens ct lucens, qute per seipsam
Et dicit claret et evidens est : et ideo dicitur Lu-
cifer, Job, xxxviii, 32 : Numquid produ-
« Propheta, » cis Luciferum in tempore suo.
Innucns infallibilitatem. Est enim (ut « Ego. »
dicit Cassiodorus) Prophctia divina in-^
spiratio rerum eventus sub immobiH vc- Significantiam non a notat : et ideo
ritatc denunlians. Sapient. vii, 27 Per :

quoquam nisi a Deo auctoritatem ha-
buit. Luc. 111, 2: Factum estverhum
nationes in animas sanctas se transfert,
ainicos Dci et Prophetas constituit. Domini super Joannem., Zacharise filium
Sic ergo terminatus est istius hbri ti-
in deserto. Joan. i, 6 et 7 : Fuit homo
tulus.
missus a Deo..., ut testiinonium perhi-
beret de lumine.
« Ecce ego mitto Angelum meum

ante faciem tuam, qui prgeparabit « Mitto. »
viam tuam anle te. »

Scilicet legatione injuncta. Abdise,
Ex quo autem hber iste initiari dcbet t. 1 : Legatum ad gentes misit. Ezechiel.
secundum Isaice vaticinium, oportetquod II, 3 ; Mitto ego te ad filios Israel, ad
ostendatur primum ipsum vaticinium :
gentes apostatrices, quae recesserunta me.
et postea inducatur secundum ipsum Deinde tangit officium. Et duo dicit
initium Evangehi. Et hoc facit, ibi, t. ^ :

officium, et dignitatem officii.
« Fuit Joannes, etc. » De primo dicit:
Vaticinium autem induci non potest

nisiprimum ostendatur auctoritas ejus « Angelum, »
propler quem prcemissum est vaticinium :
etsicinducat vaticinium inpersona ihius Joannem : non natura Angelum, sed

cuicollala est auctoritas. Etut sciaturau- officio : quia sicut Angeh miltuntur
ctoritas, inducitur testimonium MaUichiae, ut ministri salutis, ita et Joannes. Ad
111, 1 Ecce ego mitto Angelum meum,
: Hebr. i, 14 : Nonne omnes sunt adminis-
et prseparahit viam ante faciem nieam, tratorii spiritus, in ministerium missi ?
etc. In quo tria dicuntur de Joanne :
Malachiae, Labia sacerdotis custo-
ii, 7 :
auctoritas, officium, et utilitas. In aucto- dient scientiam, et legem Dei requirent

rilate enim, missio divina: in officio, ex ore ejus : quia Angelus Domini exer-
praecursio a Joanne celebrata : in utilitate cituum est. Exod. xxxii, 34 Angelus :
autem, est ad Christum reductio nostra. meus prxcedet te.

: : : : :

« Meum. n enim ante faciem Domini parare vias
ejus. Et, Luc. 1, 17 : Ipse prsecedet ante
Ecce officii dignitas : honor enim est, illum in spiritu et virtute Elise. Isa.
esse nuntium Dei. II ad Corinth. iii, 6 Lxii, 10 : Prseparate viam populo, pla-
Idoneos nos fecit ministros novi testa- num facite iter, eligite lapides.
menti : non littera, sed Spiritu. «Viam autem )) fecit se Joannes per
exemplum. Jerem. vi, 16: Slate super
« Ante faciem tuam. » vias, et videie, et interrogate de semitis
antiquis, quae sit via bona., et ambulate
Tangitur preecursio, et prsecursionis et in ea : optima enim via, doctor magni
utilitas. exempli est.
Dicit igitur « Tuam » opere, o Christe fili, tua

enim est, quia ad te dirigens. Proverb.
« Ante faciem tuam, » III, 17: Vise ejus vise pulchrse, et omnes
semitse illius pacificse.
Hoc est, ante pra^sentiam temporalem
tuam, et ante prsesentiae ejusdem mani- « Ante te. »
festationem. Heec est facies de qua dici-
tur, Exod. xxxni, 13, 19 : Ostende mihi Ut plane et recte, reHcto devio prisci
faciem tuam Respondit Dominus : erroris, tu ad corda accedas. Psal. cxxxi,
Ego ostendam omne bonum tibi. Luc. 17 : Paravi lucernam Christo meo. Isa.
II, 30 : Vid€}Û7it oculi mei salutare XLV, 2 : Ego ante te ibo, et gloriosos
tuum. Psal. Lxxvii, 4 : Ostende faciem terrse humiliabo.

tuam, et salvi erimus. Ad hanc enim fa-
ciem contuendam non ducit nisi gratia
Dei. I Joan. iii, 2 : Cum apparuerit, simi- « Vox clamantis in deserto : Parate
les ei erimus : similes enim non erimus viam Domini, rectas facite semitas
nisi gratia nos ducente. Et tunc imple- ejus. »
bitur in nobis istud Job, xxxiii, 26 : Vi-
debit faciem ejus injubilo. Psal. xv, 10 : Inducto praecone, inducitur Isaise te-
Adimplebis me cum vultu tuo. Si

Isetitia stimonium de voce prseconis. Et duo di-
autem gratia Dei manu ducat (alias, non cuntur, titulus videlicet, et dictum.
manu ducat) coram stantem non cogno- Titulus est
scemus : unde, Joan. i, 26 Medius ve^ :
strumstetit quem vos nescitis. Isa. liii, 3 : « Vox clamantis. »
Quasi absconditus est vultus ejus, et de-
spectus. Et vox respondet verbo quod vocem

Et ideo sequitur animat, quod manifestare venit Joan-
nes : sicut vox verbum. Yox enim est
« Qui preeparabit viam tiiam. » via et vehiculum verbi quo cordibus au-
dientium invehitur : et verbi manifesta-
Tria dicit : praeparalionem illam, et tio quae dare praecipitur. Joan. i, 23 : Ego
illum cui prceparalio tit, in ostensionc et vox clamantis in deserlo. Psal. xxviii, 8:
planationem vise : viam autem, in exempli Vox Doniini concutientis deserlum.
processione, et Christo paratur in inten- « Clamantis » autem vox dicilur, ut
tionis directione : et hoec tria fecit Joan- dicit Glossa, ad Judaeos surdos, propter
nes. peccata longe positos, indignationis cla-
De primo dicitur, Luc. i, 76 : Tu,puer, more dignos. De surdis, Isa. xlu, 18
prophcta Altissimi vocaberis : prxibis Surdi, audite. De longe posilis propter
:
IN EVANG. MARCI, 1-3. 3 17
peccalum, Isa. lix, 11 : Exspectavimus « Viam. »
sahitem, et clorigata est a nobis. De in-

clamatione proptor indignilateni, Isa. Via est qu.TB trita cst : et hiec esl, ve-
XLU, 1 i : Tacui semper, silui, patiens stigia praecedentium patrum qui ivcrunt
fui, sicut parturiens loquar. Isa. xxx, ad Cliristum : quae quidem deleta fuit,
27 : Lahia ejus repleta sunt indigna- quia lilii non sequebantur fidem in de-
tione. votione patrum. Thren. i, 4 : Viae Sion
Scquitur : lugent, eo quod non sint ciui veniant
ad solemnitatem. Jerem. vi, IG : Inter-
« Iii deserto. » rogate de semitis antiquis quse sit via
bona, et ambulate in ea. llaec est via
Duo tangit quoe clamat : unum perti- obedientiae mandatorum, Psal. cxviii,
nens ad omnes, quod necessarium est ad. 32 : Viam mandatorum luorum cucurri,
salutem, aliud pertinens ad perfectos, cum dilalasti cor meum. Tob. iv, 20 :
quod est expediens. Omni tempore benedic Deumy et pete ab

De primo dicit quatuor : prseparatio- eo ut vias tuas dirigat, et omnia consi-
nem, viam, et cui paretur, et ubi. lia tua in ipso permaneant.
Ubi prajmiltit quidem dicens : « In
deserto, » ad litteram : quia ibi incepit « Domini. »
praedicare Joannes. Per locum desij^nans
quantum Judoeorum synagoga jam de- quoniam Dominus iturus est ad
Et
serta a cultu justitiae, in proximo dese- corda et quoniam vos tenebitis munde
:
renda a caerimoniis. Luc. iii, 2, 3 Fa- : per fidei devotionem ad Dominum Psal.
ctum est verbum Domini super Joannem, XXIV, 4 : Vias tuas, Domine, demonstra
Zacharise fiHum, in deserto. Et venit in mihi : et semitas tuas edoce me. Osee,
omnem regionem Jordanis, etc. Psal. XIV, 10 : Reclae vise Domini, et justi am~
LXiv, 13 : Pinguescent speciosa deserti: bulabwU in eis.
et exsultatione colles accingentur.
« Rectas facite semitas ejus. »
« Parate. »
Tangit id quod est perfectorum. Et di-

Hoc est, praeparate. Paratur autem, cit tria : reclitudinem, compendium, et
ofTendicula devia (alias, de via) remo- opus quod est in nobis. Scias autem
vendo.Prseparatur etiam sternendo viam, quod, ut dicit Plato, recta est brevissima
ut suavis sit et pulchra : suavis, per con- linearum inter duos terminos : el haec est
versationem exempli : et pulchra, per via consiliorum. Semita autem dicitur a
virorem fidei, et veritatis, et virtutis. semis et iter, quasi dimidium iter quia :
Matth. xxi, 8 : Plurima autem iurba circuitus mundi sollicitudinum amputat

straverunt vestimenta siia in via : alii de quo dicitur in Psalmo xi, 9 In cir~ :
autem csedebant ramos de arboribus, et cuitu impii ambulanl. Et, Job, i, 7 : Cir-
sternebant in via. Paratur etiam, humi- cuiviterram, et perambulavi eam. Et haec

lia et sutfossa eievando, quce mundanus semitae maxime Christifuerunt, quia has
timor suffodit : et alta, quae tumor ere- verbo et facto exhibuit. Proverb. iv, 11
xit, ad sequalitatem deprimendo, et dis- et 12 : Ducam te per semitas sequitatis :
torta vitiorum corrigendo. Et de his si- quas cum ingressus fueris, non arcta-
militer dicitur, Isa. xl, 4 : Omnis vallis buntur gressus tui. Isa. xxvi, 7 Semita :
exaltabitur^ et omnis mons et collis humi- jusii reciaest, rectus callis jusli ad am-
liabitur, ct erunt prava in directa, et bulandum.
aspera in vias planas.
: : :

« Fuit Joannes in deserto baptizans, « Baptizans. »
et praedicans baptismum pcenitentiee

in remissionem peceatorum. »
Ecce forma operis. Et dicitur ipse
baptizans, quia non erat in baptismo
Joannis, nisi opus Joannis : co quod in-
Postquam praemisit prophetiam pro- terius non conferebat gratiam. Unde,
bantem congruum esse inilium Evangelii Joan. 1, 26: Ego baptizo in aqua. Non
per pra^dicationem Joannis, consequen- dicit : In gratia. Act. xix, 2 et 3 : Si Spi-
ter hic ipsam inducit praedicationem, ritum sanctum accepistis credentes ? At
Joannis. Et inducit tria: praedicationem, illi dixerunt ad eum Sed neque si :
vitae qualitatem, et testimonium, quo Spiritus sanctus est, audivimus. Et in-

ostendit Christi veritatem. Primam, de terrogaverunt eos Paulus et Apollo : Tn
perfectione virtutum : secundum, dat for- quo ergo baptizati estis ? Qui dixerunt
mam operis : tertium autem, fmem con- Jn Joannis baptismate. Ideo etiam solus
firmat fidei, et veritatis. Heec autem pa- inter baptizantes5a/?^/5^« vocatur. Matth.
tent in littera. XI, 11 : Non surrexit inter natos mulie-
Girca prajdicationem duo inducit : quarum major Joanne Daptista. Alii enim
litatem videlicet praedicationis ex parte omnes in Christi baptismate baptizati, a
praedicantis, et qualitatem ejusdem ex Christo baptizati sunt. Joan. i, 33 : Su-
parte populi eum audientis. per quem videris Spiritum descendentem,
Ex parte autem docentis inducit duo et manentem super eum, hic est qui
opus, et doctrinam. baptizat. Dicitur autem baptizans : quia
De opere dicit tria : nomen, iocum, in materia, et in actu, in quadam forma
et formam operis. per similitudinem Christi baplisma prae-
De nomine dicit ostendit et induxit. Baptizabat enim in
forma venturi. Act. xix, 4 : Joannes ba-
« Fuit Joannes, »
ptizavit baptismo poenitentige populum,
dicens in eum qui venturus esset post
ipsum ut crederent, hocest^ injesum.
Qui gralia Dei interpretatur. Congrue-
bat enim utgratiara et veritatem quae per
« Et prsedicans. »
Jesum Christum facta est ', gratia Dei
inchoaret. I ad Gorintli. xv, 10 : Gratia
Dei sum id quod sumêt gratia ejus in Ostendit qualis fuerit in verbo, motlo,
me vacua non fuit. Exod. xxxui, 19, 17 :
et materia, et intentione finis.
Ego ostendam omne bonum tibi... inve- Modo quidem cum dicit : « Prsedi-
nisti enim gratiam coram me. cans. n enim Ghrysostomus, quod
Dicit
praedicatio est eorum quae sunt supra in-
tellectum, doctrina autem est intelle-
« In deserto, » ctualium et rationabilium. II ad Timoth.
IV, 2 : Prgedica verbum : insta opportu-
Judaeac populo in proximo deserendo. ne, importune. Talia enim quae sunt fidei
Matth. xxni, 38 : Ecce relinquelur vobis non possunt doceri, sed inspirari necesse
domus vestra deserta. Osee, ii, 14: Du- est. Scd exterius possunt annuntiari et :
cam eam in solitudinem, et loquar ad haic annuntiatio, pra^dicatio cst. I Joan.

cor ejus. I, 2 : Annuntiamus vobis vitam seter-
nam.
* Joan. 1, 17 : Gratia et verltas per Jesitm Christiim facta est.

:
IN EVANG. MARCr, 1-3. 319
« Baptismum. » adolcscentise mese. Matth. iii, 2 : Poeni-

tentiam agite, appropinquavit enim re-
Ecce materia pcr quam assuescitur gnum coelorum.
populus, ct inducitur paulatim ad for-
mam novi sacramcnti. Sic enim praecur-
sor baptismi Cliristi fuit quia, sicut di- Et egrediebaturad eum omnis
:
« Ju- «>
cit Jicda, « Haptismum Ghrisli quo daeae regio, et Jerosolymitai universi.
« peccata solvuntur suo baptismate (quo
et baptizabantur ab illo in Jordanis
« peccata solvi non possunt) praecucur-
flumine, confitentes peccata sua. »
« rit. » Mundationem lamen corporis
exhibuit, et in Christo ostcndit forc mun-
dationem mentis. IV Reg. Ilic tangitur doctrina ex parte audito-
v, 10 : Lavare
septies in Jordane, et recipiet sanilatem
rum. Et tanguntur quatuor : devotio
caro tua, atque mundaberis. Per corpo- scilicet, in egrediendo : generalitas, in
rale enim opus Joannis venitur ad mun- affluendo : obedientia, in baptismo su-
ditiam mentis per Christi baplisma. scipiendo : compunctio, et pcenitentia

quam praedicavit, in peccato confitendo.
« Poenitentite. » Et heec patent in littera.
De primo duo egressum a pro-

dicit :
Tangitur hic fmis. Et intelligitur de priis, et accessum in appropinquando

poenitentia interiori et exteriori. Et ideo sanctis.
dicitur, Luc. Dicit igitur :

in, 8 : Facite ergo fructus
dignos poenitenlise. Et formam san-
ctificationis imposuit. Et, Matth. \u, 8, « Et egrediebantur, »
dixit : bacitecrgo fructum dignum poeni-

tentiae. autem baptisma exterio-
Christi Ex propriis actibus, et rebus, et nego-
rem pcenitentiam et lamentum non re- tiis. Actus pertinent ad peccata, et pecca-
quirit, sed omnia peccata gratis dimitlit torum circumstanlias et occasiones res :
et si requirit interiorem, hoc est, ut

autem pertincnt ad inllrmitatis solatia :
sit
non fictus qui baptizatur. Sapient. et negotium ad curas. Nihil enim habet
i, 5 :
Spirilus sanctus discipHnee effugiet homo proprium nisi peccatum ornnia :
fi,-
ctum. aha accepit a Deo. I ad Corinth. iv, 7 :
Quid habes quod non accepisti ? De hoc

« In remissionem peccatorum. »
egressu, Genes. xii, 1, dicitur Egrede- :
re de terra tua, et de cognatione tua-,
Merito poenitentiae, non baptismatis :

Numer. xvi, 26 : Recedite a tabernacu-
quia per poenitentiam semper peccata lis hominum impiorum.
soluta sunt. Ezechiel. xvni, 21 et 22 :
Quacumque hora peccator ingemuerit, « Ad eum. »
oninium iniquitatum ejus non recordabor

amplius K Jerem. xxxi, 19 Postquam :
Non enim sufficit egredi, nisi perve-
ostendisti mi/ii, percussi femur meum..., niatur usque ad illum per doctrinse im-
et egi poenitentiam. Confusus sum et buitionem, et exempli informationem.
erubui, quoniam sustinui opprobrium Aliter enim dicelur nobis iUud Job, vi,
* Ezechiel. xviii, 21 et 22 : Sl impius egerit morietur : omnium iniquitalum ejus, qiias opera-
pcpnitentiam ab omnibus peccaiis suis, qux opc- tiis est, non recovdabor : in justitia sua, quam
ratus est, et cuslodicrit omnia prxcepta mea, et operatus est, vivet.
fecerit judicium et justitiam, vita vivet et non

350 D. ALB. MAG. ORD. mjED.
21 : Nu?2C venistis, et modo videntes cam, stabilitatem et altitudinem accepe-
plagam meam timetis.YiQvXev. xxxiii, 3 : runt : inferiores autem in deterius muta-
Qui appropinquant pedibus ejus, acci- tae sunt, quia defluxerunt in salsedinem
pient de doctrina illius. maris. Sic Christo (arca deitatis) intran-
tc in baptizatiim ', aquas per vias rationis
« Omnis regio Judseee. » humanae qua3 fluunt ad ipsum stabilit
per mentis continentiam, ct exaltat per
In quibus notantur subditi. Praelati juslitiam. Qaa) autem fluunt ab ipso in-
enim sacerdotum et regum erant Jeroso- feriores sunt, qua? pertinent ad carnis
lymitae : et liberi erant respectu aliorum. concupiscentiam : et has in deterius mu-
Job, 111,19: Parvus et magnus ihi sunt, tat amaritudinis aeternae. Et sic corpus
et servus liber a domino suo. Psal. Christi talibus non proficit, sed in dete-
XLViii, 3 Quique ierrigense, et filiiho-
: rius mutat. I ad Corinth. xi, 29 : Qui
minum, simnl in unum dives et pauper. manducat et bibit indigne, judicium sibi
Admiratio enim tantae sanctitatis attraxil manducat, non dijudicans cor~
et bibit :
omnes. pus Domini. Vel, oportet aliena quae non

sunt secundum naturam, humilitcr
« Et Jerosolymitge universi. » abluere, sicut in figura docet Joan-
nes : et in juslitia exaltari, et inferiori-
In quibus notantur Praelati. bus fluxibilibus in amaritudinem poeni-
tentiae converti. Psal. cxiii, 3 : Jordanis
« Et baptizabantur ab illo. » conversus est retrorsum. Genes. vii, 17 :
Multiplicatx sunt aquse, et elevaverimt

Ecce obedientia quia hoc suadebat :
arcam in sublime. Aquae enim per natu-
Joannes. Egredi tantum ad Prophetam ram pervietatis, etffficunditatis, et abluti-
parvum est, nisi obediatur Prophetae. vai viitutis in bona sumuntur significa-
Isa. Lavamini, mundi estote, au-
I, 16 : lione : quae confluentes exaltant homi-
ferte malum cogitationum vestrarum ab nem ad coelestia. Per naturam autem
oculis meis. Zachar. xiii, 1 : Erit fons fluxibilitatis, et frigiditatis, et instabili-
patens domui David, et habitantibus tatis, significant concupiscentiam : et hae
Jerusalem in ablulionem peccatoris, et debent defluere (alias, mutari) in mare.
menstruatse. Genes. i, 7 : Deus divisit aciuasc[use erant
sub firmamento , ab his quae erant super

« In Jordanis flumine. » firmamentum. Daniel. iii, 60 Benedi- :
cite, aquse omnes quse super coelos sunt,

Sicut per baplizationem tangit sacra- Domino.
menti modum, ita per Jordanem tangit
figuratam praeparationem adbaptismum. « Flumine, »
Jordanis enim interpretatur aliena de-
scensio, sive humilis descensus. Et at- Hoc est, affluentia donorum quae pra3-
tende quod secundum Hieronymum, figurantur in Christi baplismatc futuro.
aquae superiores affluunt super intran- Psal. xlv, 5 : Fluminis impetus Isetificat
tem Jordanem aquae autem inferiores

in : civitatem Dei. Ezechiel. xxxvi, 23 :
Ef-
separantur, et non attingunt intrantem. fundam super vos aquam mundam, et
Unde, Josue, in, 16, cum intravit arca in mundabimini ab omnibus inquinamentis
Jordanem, superiores affluentes ad ar- vestris.
1 Codex alius habet : Sic Christus (arca dei- rationis, etc.

tatis) intranteb in baptizatum aquas per vias
IN EVANG. MARCI, 1-6. 351
« Confitentes peccata saa. » ejus, et locustas et mel silvestre ede-

bat. ))
PraBparando sc ad haptisma. Prsedica-

bat enim Joannes, Luc. iii, 8 : Facile Dicit hic qualitatem vitae, qua3 potius
fructiis dignos pai)iitentiai. In poiniten- est in miraculum quam quod aliquis
tia autcm priEcedit compunctio, sequitur imitari possit. Et hoc etiam omnes tra-
confcssio, et pcrfectionem inducit satis- hebat ad auditionem (alias, audicndum),
factio : et fructus liujus est plena pecca- et vincebat ad credendum. Tangit autem
ti remissio. Jacob. v, 10 : Confitcmini qualis fuit in vestitu, et qualis in victu.
alterutrum peccata vestra, et orale pro De domo enim et familia nulla erat quae-
invicem ut salvemini. Josue, vii, 19 : stio in eo qui eremi erat incola.
Fili mi, da gloriam Domino Deo Isracly De vestitu notantur quatuor : usperi-
et confitere, atque indica mihi quid fe~ tas, humilitas, paupertas, et hoc in vesli-
ceris, ne abscondas Dicit autem, . « pec- mento protegente, et quarta notatur
cata, » contra eos qui in confessione continentia in vestenon protegente. Per
narrant non pcccata, sed maculant pilos enim nolatur asperitas per came- :
confessionem, aliorum actuum narra- lorum pilos humilitas pcr vestitum ta- :
tione interposita. Contra quod dicitur, lem, in quo sola est verecundiae prote-
Isa. XLiu, 25 : Dic tu iniquitates tuas *
; ctio, notatur paupertas. De asperitate,
non dicas cum detesta-
quasi dicat, alia : Matth. XI, 8 Quid existis in desertum
:
tione enim eorum quae narrantur fit con- videre ? hominem mollibus vestitum ?
fessio. Quse autem non sunt peccata, non Ecce qui mollibus vestiuntur in domibus
sunt detestanda. Psal. xxi, 5 Dixi : : regum sunt. De humilitate, Eccli. xi, 4 :
Confitebor adversum me injustitiam In vestitu ne glorieris umquam. De utro-

meam Domino, hoc est, iniquitatem que horum Sac-
dicitur, Job, xvi, 16 :
narrans, quse sola est adversnm me. cum consui super cutem meam. Ad Hebr.
Sequitur. « Sua, » non aliena. Et hoc XI, 37: Circuierunt in melotis, in pellibus
est contra eos qui in confessione produnt caprinis, egentes, angusliati, afflicti :
alios plusquam seipsos quod non est : quibus dignus non erat mundus. Depau-
faciendum. Ad Roman.xiv, 12 Unusquis- : pertate dicitur, Tob. iv, 23 Pauperem :
que nostrum pro se rationem reddet vitam gerimus, sed multa bona habebi-
Deo, non pro alio. Jerem. iii, 2 Leva : mus. Psal. XXIX, 12 Conscidisti saccum
:
oculos tiios in directum, et vide ubi non meum, et circumdedisti me Isetitia.

prostrata sis, De ista confessione dici- De quarto vestimento dicitur :
tur, Eccli. xvii, 26 et 27 : Ante mortem

confilere : a mortuo, quasi nihil, perit « Zona pellicea, »
confessio. Confiteberis vivens^ vivus et
sanus confiteberis : et laudabis Deum, In qua notatur cingulum continentiae

etc. Isa. xxxviii, 19 : Vivens, vivens ipse et castitatis, et memoria mortis, et casti-
confitebitur tibi, sicut et ego hodie. gatio concupiscentise carnalis. Zona enim
continet et constringit : pellicea, memo-
riam mortis inducit : et circa lumbos,
locus est concupiscentise carnalis, mor-
« Et erat Joannes vestitus pilis ca- tificationem significans. Isa. xi, 5 : Erit
meli, et zona pellicea circa lumbos justilia cingulum lumborum ejus, et
*
Vulg. habet, Isa. xlih, 25 et 26 : Ego sum, Narra si quid habes ut justificeris.
ego sum qui dtleo iniquitates tuas propter me...
fides cinctoriiim renum ejus. Haec est significat dulces naturalibus virtutibus,
enim justitia quae debetur carni : et fides tamen per infidelitatem

silveslres eo :
quae debetur vero animse viro, ne susci- quod non domitum per fidem habent
piatur adulter. Luc. xii, 33 : Sint lumhi intellectum. Et hos comedit incorpo-
vestri p7'3ecincti. IV Reg. i, 8 : Vir pilo- rando venturum, quando docuit in
fidei
sus, etzona pellicea accinctiis renibus. eum qui post eum venturus erat ut cre-
In lumbisenim vigor concupiscentiae est: dercnt. Simile, Act. x, 13, dicitur de
ideo de diabolo dicit Deus, Job, xl, 11 : Petro : Occide, et manduca. Abscissis
Fortitudo ejus in lumbis ejus, et virtus enim vitiis a peccatoribus, quod remanet
illius in umbilico ventris ejus. naturale et mundum est. 1 Reg. xiv, 25,
Ecce qualis fuerit in vestitu. comparavit super faciem agri mel fluens.
Sequitur : Et, ibidem, t- 27 : Jonathas... extendit
summitatem virgse.., et intinxit in favum
« Et locuslas. » mellis... : et illuminati sunt oculi ejus.
Et, infra, t. 43 : Gustans gustavi...
Parva animalia, oleo esibilia. paululum mellis, etc.
« Et mel silvestre edebat. »

« Et prsedicabat dicens :
Mel enim ros viscosus et spissus calo- Venit fortior me post me. »
re aeris in dulcedinem digestus, qui ad

radium solis exsiccatur ad furvedinem et Hic ponit testimonium. Et habet duo :
albedinem granulosam. Idem continetur, testimonium virtutis et dignitatis, ex

Matth. 111, 4. parte legislatoris : et testimonium diffun-
Locustae autem in quibus est volatus dendae gratiae in sacramento baptismatis.
alacer, et cito deciduus, significant saltus In utroque autem horum quaedam est
gaudiorum cordis divinum bonum in comparatio Joannis ad Christum : mi-
coiitemplatione concipientis, mel autem noritatis et baptismatis Joannis ad bap-
significat dulcedinem spiritualis consola- tisma Christi : sicut exemplum simili-
tionis. Tsle enim cibus est proprius ere- tudinis ad veram causam gratiae et veri-
mitae. De primo dicitur, Genes. xlix, 21 : tatis.
Nepthali, cervus emissus. Cantic. ii, 8 : In primo ergo Christi iangit dignita-
Ecce iste venit saliens inmontibus, tran- tem in virtute in ordine adventus,dicens:
siliens colles. Salit enim in montibus
gaudiorum, transiliens colles desiderio- « Venit, »
rum. De melie dicitur, Cantic. iv, 11 :
Mel et lac sub lingua tua. Eccli. xxiv, Non iiv ludum (ahas, luctum), sed ad
27 : Usereditas mea super mel et favum. praedicandum, et baptizandum, et redi-
Aliter autem locusta plaga ^gypti si- mendum. Malach. iu, 1 Statim veniet :
gnificat eos qui hcet verbis et fide de terra Dominator quem vos quseritis, et Ange-
eleventur, tamen decidui sunt in opere, lus testamenti quem vos vultis. Ibideni,
depascentes virorem virtutis dente con- t^. 1 et 2 Ecce venit, dicit Dominus
:
cupiscentiae et avaritiae. Psal. civ, 34 : excrcituum. Et quis potcrit cogitare diem

Venit locusta, et bruchus. Hos autem adventus ejus, et quis stabit ad viden-
Joannes sibi incorporavit verbo occidendum eum ? Vincit enini omnem admira-
do, ct opere Christo capiti et Ecclesiae tioncm in altitudine, excellit omne de-
incorporando. Poverb. xxx, 27 : Rcgcm siderium in lionitatis consohatione, et
locustanon habct, ct egreditur unicersa oninem Airtutem iuimici vincit in forti-

per iurmas suas. Mel autem silvestre ludinc gratiae ledimentis.
:
IN EVANG, MARCl, 1-7,8. 353
« Fortior me. » « Solvere corrigiam calceamento-

rum ejus. »
Quis foitior Joanne, qui in matris ule-
ro vincens naturam, in occursum salva- Notabile (!St quod dicit calceamento-
toris exsultavit ? Qui in diebus juventu- rum et corrigiam : quia secundum hoc
tis mundum fugiens, eremum habilavit ? ligatos calceos habuit. x\ec ergo nudipes
Qui Spiritu Dei plenus ad baptismum ivit,nec rostratos et superbos calccos
venit ? Qui Dei ore vitium omne vicit ? habuit. Et est sensus Minimi obsequii :
Qui in spiritu et virtute Elise salvatorem non sum dignus exhibere famuhitum.
suscepit ? Nullus prorsus praeter eum Matth. VIII, 8, simile Non sum dignus :
qui sibi fortitudinem hanc ministravit. ut intres suh teclum meum. Vel mvsli-
De quo dicitur, Job, ix, 19 : Si fortiludo ce, pes est deitas : ct calceamentum,
qitseritur, robustissimus est. Numer. humanitas mortalis: et corrigia, estunio
XXIV, 8 : De}is eduxit illum de A^fjijpto^ ulriusque naturde : quam dissolvere, lioc
cujus fortitudo similis est rhinocerotis. est, Sacramentum exponere intelligcre et
Hic ergo tam fortis cum veniet fortior non est Joannes idoneus. Unde Greo-o-
me nus : « Yenit ad nos calceata divinitas. »
Psal. Lix_, 10 : In Idumseam extendam
« Post me. » calceamentum meum. Vel, sicut dicitur,
Deuter. xxv, 9, et Ruth, iv, 7, solvens
Non dignitate, sed tempore. Matth. xx, calceamentum, accepit debitam uxo-
alii
30: Sic erunt primi novissimi, et novis- rem et sponsam : et ideo Joannes cum
simi primi. Sic, Matth. Qui mi~ xi, 11 : sponsus Ecclesiae credi potuisset, non
nor est in regno coelorum (secundum usurpavit sibi nomen sponsi et ideo :
opinionem hominum), major est illo. Christum noluit discalceare.

Sequitur :
« Cujus non sum dignus procum-

bens solvere corrigiam calceamento- 8
« Ego baptizavi vos aqua, ille vero
rum ejus. »
baptizabit vos Spiritu sancto. »
Tangitur Joannis indignitas nomine Introductio est baptismatis Christi per

humilitatis: signo, et ultimse humilitatis comparationem inefficaciae baptismatis
obsequio. Dicit de prinio sui.
Dicit ergo :
« Cujus non sum dignus. »
« Ego baptizavi vos aqua, »

Isa. XL, 17 Omnes gentes quasi non
:
sint, sic sunt coram eo. Quasi similitudinem quamdam in ma-

actum quemdam baptismatis exhi-
teria et
« Procumbens. » beo. Et dicitur « Ego » discretive non :
:
Deus, sicut supra diximus. £t oportuit

Ecce humilitatis signum. Ad calcea- quod in aqua quia, Joan. ui, 3 :
Nisi :
raentum enim non procumbit nisi jacens quis renatus fueril ex aqua et Spiritu
in puivere. Ad Philip. ii, 10: Innomine sancto, etc. In aqua enim primo fuit ani-
Jesu omne genu flectatur, coeleslium, ma vivensi. Et etiam ideo competebat
terrestrium, etinfernorum. figuram baptismatis in aqua proecedere.
*Cf. Genes. i, 20.
XXVI
: :
« llle vero, » nem eflectus baptismi : et demonstratio-

nem formae operantis sanctitatem.
Qui foi'lior me veniet : et « haptizahit Gircumslantia aulem aquae significa-
vos, » interius mundando, « Spiritu san- tionem sunt temporis opoilunitas, san-
ctOy )) adspirando virtutes; et sanctifican- ctilicantis benignitas, et ejusdem con-
do, sive mundando apeccatis. Act. i, 5: summatoris et sanctificatoris perfecta

Joannes quidem haptizavit aqiia, vos au- bumilitas, et ipsa perfectio sanctitatis.
tem haptizahimini Spiritu sancto non Temporis autem congruitas (alias, op-
post multos hos dies. Joan. i, 33 : Super porlunitas) importatur in duobus ex :
quem videris Spiritum descendentem, et praeterito, et praesenti.

manentem super eum, hic est qui hapti- Ex prseterito cum dicit :
zat.
« Et factum est. »
Et factum est in diebus ve- Videhcet cum Joannes verbo et facto

» « : illis
praecurrens viam sanctihcatori praepa-
nit Jesus a Nazareth Galilsese, et ba-
rasset. Eccle. ui, 1 Omnia tempus ha-
:
ptizatus esta Joanne in Jordane. »

hent, et suis spatiis transeunt universa.
Tempus autem ex praesenti significatur,
Hic incipit ponere secundam Leonis cum dicitur
proprietatem, quae est liberalitas in com-
municatione suorum. Communicatio au- « In diebus illis. m
tem Christi charismatum est per regene-
rationis sacramentum per quod, Christi :
Quando lux luci succederet in apertio-
operatione, diflunduntur charismata in ne veritatis. Hoc enim notat ipsa quali-
omnes regeneratos. Ad hoc autem quod tas temporis. Psal. xvin, 3 : Dies diei
hoc fieri possit, oportuit quod Sacramen- eructat verbum. Lux Joannis testificans
to gratia per sacramentum diffundenda soli. Isa. xxx, 26 : Erit lux lunse sicut
infundatur. Et aqute quidem infusa est lux solis, et lux solis erit septempliciter
vis regenerativa per contactum carnis sicut lux septem dierum, qui sunt se-
Christi : in qua, sicut dicitur, ad Coloss. ptem sacramentorum, vel donorum illu-
n, y, habitat plenitudo divinitatis corpo- strationes. Joan. v, 35 : Erat Joannes
ralileri. lucerna ardens et lucens. Vos autem vo-
Forma autem baptismi instituta est ex luistis ad horam exsultare in luce ejus.
ipsa personarum praisentia Pater enim :
in voce, Spiritus in columba, e1 Filius in « Venit Jesus, »
carne demonstrali sunt. Effectus autem

baplismi ostensus est apertione ccelo- Propria largitate et benignitate indu-
rum. Pra?terit autem Marcus exhortatio- ctus, ut suam
mundi elementum dif-
in
nes et comminationes quas fecit Joannes funderet sanctitatem quo omnes a pec- :
quia festinat ad Leonis proprietates, catis mundarentur. Joel, ii, 13 : Beni-

sciens illa per ahos Evangehstas esse de- gnus et misericors. Sapient. i, : Beni-
scripta vel describenda, et eorum vulti- (jnus est spiritus sapientise, hoc est, Jesu
bus magis congrua.
illa qui est Patris sapientia. INominat autem
Dividllur autem pars ista in tres par- Jcsum, quia ipsius est salutem dilTun-
tes, scilicet significationem aqua^ quae dere. Matth. i, 21 : Ipse enim salvum
est baptismi maleria : et demonstratio- faciet populum suum a peccatis eorum.
'
Ad Coloss. II, *.)
: In ipso, scilicet Christo, habitat plenitudo divinitaiis corporaliter.
I
» :
IN EVANG. MARCI, T-9, 10. 355
« A Naznreth. » Unde, Isa. xii, li : llaurielis aijuaa in

gaiidio de fonlihm salvatoris. IV Heg.
ITic tangitur consummatoris liumilitas II, 21 : Sanavi aquas has^ el non erit ul~
111 duobus : in loco unde venit, et in eo tra in eis mors, neque sterilitas.
ad quem venit.
Locus duplex communis, : et miuus
« A Joanne. »
communis. Dicitur enim « ; A Naza-
rclh, ubi conceptus et educatus fuit : et
designatur per locum ; quia flos virtu- Tlomine, Deus : minore, major : ut
tum excellens in omni honestate, sic se nuUus refutaret Ecclesife minislnim se
humilem prcebuit ut non ad se liapti- inferiorem. Matth. iii, 14 et 15: Ego a
stam vocaret, sed ipse de longinquo, te deheo haptizari, et tu venis ad me ?
longo labore venit. Per quod docuit Respondens autem Jesus dixit ei : Sine
quod nos indigentes Ecclesiae ministros modo : sic enim decet nos implere om-
debemus quaerere. Joan. xiii, 13 Exem- :
nem justitiam. VAos&ai'\h\fi(im: lloc est,
plum dedi vohis, ut quemadmodum ego pcrfectam iiumilitatem.
feci vohis, ila et vos faciatis. Ilic est
flos de quo dicilur, Cantic. ii, 1 : Ego flos « In Jordane, »
campi. Et, Isa. xi, 1 : Flos de radice Jcs-

se ascendet. Qui aliena descensio interpretatur,
vel humilis descensus.^ sicut superius di-
ximus. Et sunt illas aquae propria mate-
« Galilsese.
ria per quas aliena, hoc est, peccata
innaturalia in mare amaritudinis pceni-
Patria communis : quee transmigratio tentise descendunt : et baptizatus humilis
facla interpretatur, eo quod ista sancti- ab eJemento propter Christum sanctifi-
ficatione migrandum est ab exsilio ad cationem requirens descendit, aquae re-
palriam paradisi, unde excidimus per verentiam exhibens. Genes. xxxii, 10 :
primum peccatum. Act. ii, 7 : Omnes In haculo meo transivi Jordanem istum^
qui loquuntur Galilsei sunt, , qui videli- hoc est, in crucis virtute omnes trans-
cet spiritum Christi acceperunt. Isa. ix, vexi. IV Reg. iii, 16 et 17 : Facite al-
1 et 2 : Novissimo oggravata est via veum torrentis hujus fossas et fossas
maris trans Jordanem Galilsese gentium. hsecenim dicit Dominus : Non videbitis
Populus qui amhulahat in tenebris, vidit ventum neque pluviam, et alveus iste re-
lucem magnam : hahitantibus in regione plehitur aquis. Alveus est carnalis aquae
umhrse mortis, lux orta est eis. humilitas : fossa et fossa, corda timore
Dei concita, non vento inanis doctrinae
« Et baptizatus est. » circumagitata, nec pluvia tentationum
quae domum in arenam fundatam ever-
Ecce perfectio sanctitatis et consum- tunt, subruta : et erunt plena aquis quae
matio. enim tetigit aquam
Baptizatus sunt tlumina gratiarum.
secundum quod est aqua baptismatis.
Nec etiam aqua aliter habet vim rege-
nerativam, nisi secundum quod est ma- « Et statim ascendens de aqua vidit
to
teria baptismatis. Et hoc notat verbum coelos apertos. »
passivum haplizatus quod est sup- est :
pletio verbi passivi. Patiens autem sic Hic tangiturvirtus baptismi et etTectus.
agit in id a quo patitur. Tactus enim ab Et quia duae sunt res sacramenli istius :
aqua, infundit aquas vim regenerationis. una contenta est, et significata : alia au-
:
tem significata, et non contenta ideo : « Vidit ca^los apertos, »
duo hic dicuntur. Primo enim prsesignat

rem contentam et signatam in ascensu Beatitudinis viam homini reseratam.
suo de aqua rem autem signatam et
:
Et quoad hoc dicitur baptismus aperire
non contentam praesignat in apertione januam. Cum enim Christi baptismus sit
aqua et Spiritu sancto in Genesi au-
ccelorum, in quibus nolatur adeptio bea- in :
titudinis. tem, ni, 24, dicatur quod Cherubim ha-

Dicit igitur bentem et tlammeum gladium collocavit
Deus, ad custodiendam viam ligni vitae :
« Et statim ascendens de aqua. » ignisflamma exstinguitur per sanctiiica-

tionem aquse, Cherubim autem remove-
Litteraliter quidem ascendit ad ripam. tur per Spiritum sanctum : et sic janua
Et quia humiles sunt alvei aquarum, re- vitae reseratur, et via facilis praebetur.
spectu illius dicitur ascendisse quando Psal. cvi, 16 et 17 : Contrivit portas
redivit ad terram si autem preepositio, : sereas, et vectes ferreos confregit. Sus-
de aqua, notat causam ascensus, non in cepit eos de via iniquitatis eorum. Isa.
capite sed in membris, tunc notantur tria xlv, 2 : Portas sereas conteram, et ve-
in verbo. Modus gratiae baptismalis, et ctes ferreos confringam. Portae enim
efTectus, et causa. sunt maledictiones, et semen damnatio-
Modus hoc quod dicit « Statim : »
in : nis antiquae in sono terribili pronun-
nescit enim tarda rerum molimina Spiri- tiatae, sicut sonus aeris. Vectes ferrei
tus sancti gratia. Non enim indiget ex- sunt repagula peccati.
perimento et tempore, sicut virtus in- Quod autem dicit :
tellectualis : nec in difficilibus indiget
longa consuetudine, sicut in moralibus « Coelos apertos, »
habitibus : sed statim infundit se gratia
Spiritus sancti. Actuum, ii, 2 : Factus Ut dicit Hieronymus, non intelligitur

estrepente de coelo sonus, tamquam ad- factum esse reseratione elementorum,
venientis spiritus vehementis. vel fractura : sed est visio occultorum

«yl5cen^m5.»Ecce etTectusascensionis (alias, coelorum) quae fit spiritualibus
de virtute in virtutem, quem in se Chri- oculis. quando visus in lumine

Et hoc est
stus demonstravit et in aliis effecit. Psal. revelutionis divinae, jam non in ccelo
Lxxxin, 8 : Ibunt de virtute in virtutem. speculi et aenigmatis (in quo celans est
Isa. II, 3 : Ascendamus ad montem Do- Deus), non in coelo figurali (atias, figura-
mini, ad domum Dei Jacoh,
et et docebit rum) et in imaginaria vision (in qua
nos vias suas, et amhulabimus in semitis Deus muftis Prophetarum celatus, osten-
eJKs. sus est), sed potius in tertio coeto intet-
tectualis et revetatae veritatis ostenditur :
« De aqua, » et occutta quae ditigentibus se praepara-

vit aperiuntur II ad Corinth. xii, 2, 4 :
Quae causa est sanctitatis in membris Raptum hujusmodi usque ad tertium

quam caput demonstravit. Ezech. xxxvi, ccelum..., et audivit arcana verba, quse
25 Effundam super vos aqiiam mun-

:
non licet homini loqui. Et ideo, dicilur
dam, et mundabimini ab omnibus inqui- pturatiter ; Ccclos apertos. Apocat. xi,
namentis vestris. Et hoc signatur aper- 19 : Apertum est templum Dei in ccelo :
lius, Luc. IV, 1, uhi dicitur : Jesus au- et visa est arcii tcstamenti ejus in iern-
tem plenus Spiritu sancto regressus est a plo ejus. Arca est rota (atias, nota) re-
Jordane. rum divinarum quas Deus suis praepara-
vit. Actuum, VII, .16 : Ecce video ca^/os
i
IN EVANG. MARCI, I-IO. 357
apcrtus, et Filiinn liouiinis stantem a habuit maiitiam a Pelro dictum esl, Act.
dextris Dei. Ezechiel, i, 1 : Aperti sunt VIII, 23 : In felle amaritudinis, et obli-
coeliy et vidi visiones Dei. gatione iniquitatis video te esse. lla;c est
columba quae cum signo misericordiae

« Et Spiritum tamquarn columbam Dei in ramo virentis olivae reversa est ad
descendentem et manentem in ip- arcam, hoc est, Ecclesiam •. Cantic. ii,
so. »
14 : Columba mea in foraminibus pe-
trae, in caverna macericC. Petra est Chri-
Ecce personaruin dcmonstratio per stus : foramina, vulnera : caverna mace-
inslitutionem formtE sacramentaiis. Et riai, foramen lateris factum in jam ma-
quia Spiritus sanctus per altributioncra cerato, etexsangui, et exanimi corpore :
dilfuudit se et gratiam, ideo miltitur in liis enim passionibus operalur in baptis-
nos sanctificandos. Pater autem non rao per columbara.

mittitur, ut dicit Augustinus. Et idco
Spiritus sanclus proximior nobis esse « Descendentem et manentem in
dicitur, ideo primo ponit Spiritus sancti ipso. »
manifeslationem.
Et dicit tria : auctorem sanctitatis, Tria dicit : benignitatem Spiritus,
cum dicit, Spiritum sanctum : figurani, mansionem, et plenitudinem.
cum dicit, tamquam columham : mis- Benignitas notatur in descensu. Non
sionem autem et manifestationem, cum enim descendit per naturce et personae
dicit, descendentem, etc. inferioritatem, sed per bonitatem incli-
Dicit igitur :
nans se nobis. Sapient. xn, 1 : quam
bonus et suavis est, Domine, spiritus
« Et, » tuus in omnibus ! Ideo dicitur cadere,
Act. X, 44 : Cecidit Spiritus sanctus su-
Supple, vidit Joannes. per omnes qui audiebant verbum.
Mansionera ad perseverandura, Isa. xi,
« Spiritum sanctum. » 2 : Et requiescet super eum spiritus Do-
mi?ii : et hoc maxime competit Christo.
Ideo baptismus Christi est in Spiritu In aliis enim inquietatur ad minusper ve-
sancto. Act, i, 5 : Vos autem baptizabi- nialia. Et licet maneat habitu in Sanctis,
mini Spiritu sancto. Licet enim baptis- tamen in continuo actu, et omni modo
mus operetur gratiam ut disposilio dis- non mansit nisi in Christo. Joan. i, 33 :
ponens in subjecto (alias, subjectum) sic- Qui misit me baptizare in aqua, ille
ut etiam medicina operatur sanitatem, mihi dixit : Super cjuem videris Spiri-
tamen efficienter homini operatur gratum descendentem , et manentem super
tiam Spiritus sanctus. eum, hic est qui baptizat. III Reg. ii,
15 : Requievit spiritus Elise super Eli-

« Tamquam columbam. » seuni.
Quia (alias, quae) slne felle esse dici- « In ipso. »
tur : quia fellis peccati amaritudo per

baptismum purgatur. Ad Hebr. x\i, In hoc notatur pleniludo Spiritus, et
13 Ne qua radix amaritudinis sursum
: demonstratio personae Filii in forraa bap
germinans impediat, et per illam hiqui- tismi. Plenitudo enim Spirilus est in
nentur tnulti. Et ideo ei qui serpentinam fonte unde procedit. A Filio autera pro-
* Cf. Genes. viii, H.

cedit sicut a Patrf. Unde in Evan|2êlio et spirationis : et testimonium accepla-

Nazarenorum legitur in isto loco : « De- bilis operis redemptionis.
sccndit in eum fons omnis Spiritus. » In primo dicit : « Tu, » qui in carne
Joan. 111, 34 : Non enim ad mensuram videris esse humiliatus. Ad Philip. ii, 7 :
dat Deus spiritum ; ibi enim Filius Spi- Semetipsum exinanivit formam servi ac-
ritum diirundit ad membra vivificanda. cipiens.
Genes. i, 2 : Spiritus Dei ferehatur su- « quod est nomen Dei inefla-
Es, »
per aquas. bile. Exod. m, 14 Ego sum qui sum. :
Et, ibidem « Qui est, rnisit me ad vos.

:
« Filius meus. » Ecce deitatis cum Patre

K( Et vox facta est de coelis : Ta es connaturalitas. Ad Philip. ii, 6 : Cum in
11
Filius meus dilectus, iii te compla- forma Dei esset, non rapinam arbitra-
tus est esse se aequalem Deo. Joan. xi,
cui. »
27 : Ego credidi quia tu es Christus,
Demonstratio est personee Patris, ut Filius Dei vivi, qui in hunc mundum
verum quod dixit, Joan. xiv, 23
sit : venisti.
Patcr meus diliget eum, et ad eum ve-

niemus, et mansionem apud eum facie- (f Dilectus. »
mus.
Tangit autem hic duo : originem vo- Spiratio communis Patri et Filio, qua
cis, et testimonium. spirant Spiritum sanctuin. Cum enim

Origo importatur in hoc quod dicit : dicit : « Dilectus, » notatur dilectio pro-
cedere a Patre in Fihum : et a Fiho in
« Vox de coelo facta est. » Patrem, et in nos. Ad Coloss. i, 13 :
Eripuit nos de potestate tenebrarum, et
Vox quidem est verbi vehiculum. Et transtulit in regnum filii dilectionis
significatur processus Verbi a paterno suce. Matth. iii, 17 : /lic est Filius meus
corde, Psal. xliv, 2 : Eructavit cor dilectus.
meum verbum bonum. Cantic. ii, 14 :
Sonct vox tua in auribus meis : vox {( In te complacui. »
enim tua dulcis. Psal. xxviii, 3 : Vox

Domini super aquas, Deus majestatis Acceptando opus meriti redemptionis.
intonuit. Tactus enim dolore cordis intrinsecus,
« De coelo » summse Trinitatis a Pa- pcEuituit me fecisse hominem *
: sed
tre. Psal xviii, 7 : A summo ccelo egres- nunc commotio quievit : ad complaci-
sio ejus. Psal. xviii, 14 : Intonuit de tum veni in te, acceptando bonum tuum
Dominus,
cobIo ct Altissimus dedit vocem pro homine redimendo factum et facien-
suam. dum : et in baptismo sanctifico et acce-
« Facta est, » quia corporalis fuit in pto redemptos. Ad Coloss. i, 19 et 20 :
qua Pater sonuit, ut a nobis esset audi- Di ipso complacuit omnem divinitatis
bilis. II Petr. i, 47 : Voce dclapsa ad plenitudinem inhabitare, ct per eum

eum hujuscemodi a magnifica gloria, reconciiiare omnia. Proverb. iii, 12 :
Quasi pater in filio complacel sibi.
« Tu es Filius meus. » Sic ergo terminatur pars in qua Leo

de tribu Juda communicalivus est suo-
Testimonium est Patris. Et dicit duo : rum.
teslimoniuni unius cum Patre divinitatis,
^ Genes. vi, 6.
IN EVANG. MAHCI, M2. 359
« Et statim Spiritus expulit eum in « Spiritus »
desertum. »
Sanclus : qui est virtulis divinae ve-
Wic ostenditur proprlelas Lconis^ qua ctor, et invector. Psal. xxxii, : Spiritu
iniperterritus est in occursu contrapu- oris ejiis omnis aorum. Judicum,
virliis
gnantium. Proverb. xxx, 30 : Lco for- vi, 34 : Spirilus Domini induit Gedeon :
tissimus bestiarum, ad nullius pavebit ct in illa fortitudine confudit et prostra-

occursum. Demonstrat igitur vigorem in vit castra IMadian. Et significatur quod
spiritu, et vigorem in coi'porc, et vigo- congressuri cum diabolo, prinio Spiritu
rem contra nequitias spiriluales : et item Dei in devotione sunt confirmandi.
super crealuras inferiores, et ad creatu-
ram superiorem. Et haec quinque per « Expulit eum. »
ordinem dicit in Litlera. Primum est

devotionis : secundum cst abslinentise Luc. IV, I, dicitur quod agebatur a
corporalis : tertium, virtutis et fortitudi- Spiritu. IMatth. iv, I, quod ductus est :
nis : quartum, innocentiae et primte in- hic autem,quod expulsus. Agitur autem,
stitutionis, et dignitatis : quintum, reve- cujus omnis actionis Spiritus est motor
rentise ct honoris. In his autem defecit et principium. Ad Roman. vin, 14 :
primus homo. Primo enim, per elevatio- Quicumque spiritu Dei aguntur, ii sunt
nem (alias, elationem) quaj surrepsit A^""
^<^''- Iûcitur aulem cujus omnem
menti, spiritus amisit vigorem : et se- exitum et processum regit sapientiae
cundo, per appetilum vetiti, corporalis Spiritus. PsaL cxur, 10 : Spiritus tuus
concupiscentice sensit infirmitateni : tcr- bonus terram rectam.
deducet me in
tio, per consensum succubuit tentatori : Expellitur autem, cujus impetus devo-
quarlo, propter reatum, super ea qui- tionishominem non sinit quiescere, nisi
bus praepositus fuerat amisit dominium : veniat ad Dominum. Psal. xv, 1, secun-
et quinto, per exsilium ad quod dam- dum translationcm Hieronymi : « Scrva
natus fuit, Angelorum perdidit consor- me, Domine, quoniam in te speravi : et
tium. non mihi bene est sine te '. » PsaL

De primo dicit : cxxxi, 4 et 5 : Si dedero somnum. oculis
meiset palpebris meis dormitationem :...
« Et slatim. » clonec inveniam locum Domino. Priinum

fit dono virtutis secundum, guberna- :
Tangit autem spiritus in devotione im- tione lucis : tertium autem, iinpetu
petum, et virtutem, et motum, et lo- charitatis. Cantic. viii, 6Lampades
:
cum. ejus lampades ignis atque flamma-

Impetum tangit cum dicit : « Et sta~ rum.
tim. » EzechieL i, 12 : Ubi erat impe-
tus spiritus, illuc gradiebantur. Chry- « In desertum. »
sostomus, super Joannem : « Magnum,

« amor est, et igne vehementius et : Locus est quieti silcntii, ubi tumultus
« non est aliquid quod ejus proprium mentem non evocat Osee, ii, 14 Du- :
« impetum possit sustinere. » Job, cam eam in solitudinem, et loquar ad

xxxii. 19 : En venter meus quasi mu- cor ejus. Thren. iii, 28 : Sedebit soli-
stum absque spiraculo, qiiod laguncu- tarius, et tacebil, quia levavit super se.
las novas disrumpit.
* Vulg. habet. Psal. xv, 1 : Conserva, me, Oo- mine, quoniam apercvi in te, etc.
« Et erat in deserto quadraginta Sequitur

19 :
diebus et quadraginta noctibus, et
tentabatur a Satana ; eratque cuni « Et tentabatur a Satana. »
bestiis, et Angeli ministrabant illi. »

Tentatio prout hic sumitur, est pro-
pulsus ad iilicitum, non quidem ab
Tangitur abstinentia per quam resti- intra, sed ab extra : tentabalur au-
tuitur vigor corpori membrorum, in tem, sed non movebatur. Nos autem
primis parentibus per concupiscentiam quia interius tentat a motu corrup-
perditus. tionis, sentimus, ideo etiam exteriore
Circa hoc autem tangit duo : locum facta tentatione, interius moti ab illicito,
jejunii, etlongitudinem. tentamur. Unde, Jacob. i, 44 : Unusquis-
Locum, cum dicit :
que tentatur a concupiscentia sua abs-
tractus et illectus. De Christi autem ten-
« Et erat in deserto, »
tatione dicitur, ad Hebr. iv, lo : Tenta-
tum per omnia pro similitudine absque
Ne putetur accessisse ad locum pree- peccato. Luc. xxii, 28 : Vos estis qui
parati cibi. Psal. lxiv, 13 : Pinguescent permansistis mecum in tentationibus
speciosa deserti. Ilinc primi Religiosi meis. Christi ergo tentatio ex parte ten-
acceperunt quod ad desertum se trans- tatoris fuit tentantis malitia : et ex parte
tulerunt : quia ibi nec delicise profe- Christi fuit tentati exercitium, et victoria.
runtur (alias, proponuntur), nec favor Utrum autem per continuos quadraginta
laudis, nec elatio tentare possunt. Je- dles tentaretur, vel tantum semel, non
rem. Recordatus surn iui., miserans
ii, 2 :
hic describitur, sed Matth. iv, 1-11, et
adolescentiam tiiam, quando secuta Luc. IV, 1-13, videtur innui, quod se-
es me in deserto. Infra, vi, 31 : Venite mel : et tunc per tria tentabatur, scilicet,
seorsum in desertum locum, et requie- superbiam, avaritiam, et gulam, sicut
scite pusillum. notatum est super Matthseum. Et quia
omnia reducuntur ad hsec quffi concu-
piscuntur, ideo dicit Apostolus in prae-
« Quadraginta diebus. »
inducla auctoritate : Tentatum autem
per omnia. I Joan. ii, 16 Omne quod
:
Et ne putetur noctibus comedisse est in mundo, concupiscentia carnis est,
addit Et quadraginta noctibus. »

: « et concupiscentia oculorum, et superbia
Numerus autem i?te figuralis est poeni- vitx. In his autem primus homo lenta-
tentiee, et effectus pcenitentise. Pceniten- tus, nihil retinuit non corruplum ra- :
tise quidem, quia est decima anni : effe- tionabilem quidem, per appetitum scien-
ctus autem poenitentise, quia partibus tise boni et mali : irascibilem, per hoc
suis surgitin quinquaginta, qui eslacces- quod voluit esse sicut dii : et concupi-
susadannum quinquugesimum Jubileei, scibilem, per appetitum vetiti. Quae Chri-
per quem signatur remissio perfecta. Hoc stusassumens vincendo restituit. Ratio-
jejunium prsefiguratum est in Moyse *, nabilem quidem, per Scripturas tentato-
et in E4ia ^ : perfeclum autem a Chrislo. rem repellens : irascibilem, regna mundi,
IMoysen ilbiminavit ad legem intelligen- et altitudinem glori^ contcmnens : con-
dam Eliam ad Dominum evexit. Do-
: cupiscibilem etiam, in fame naturalia de-
minus autem jejunans a tenlalore trium- sideria continens, et tolum hominem,
phavit. Ethseclriafacitinnobisjejuniura. non tentando Deum (alias, non ten-
* Exod. XXIV, 13. « III Reg. XIX, 8.

IN EVANG. MAIICI, 1-13, 14. 361
latori), sed Deo se humiliter subji- « Postquam autem traditus est Joan- II
ciens. nes, yenit Jesus in Galilecam, pra^di-
cans jj^vangelium regni Uei. »

« Kratque cum bestiis. »
Ilic tangitur restitutio innocentise^ et Leo dicitur esse rex bestiarum. Et hanc
honoris perditi in primis parentibus. Sic- proprietatem ostendit hic Marcus. Ilic
ut enim dicitur, Genes, i, 28, ille sic enim ostendit quahter lejês vitai per
factus iuit, ut praeesset voiatilibus cceli, doctrinam posuit, et qualiter Senatus et
et bestiis terrae, et piscibus maris : per Ofliciales Ecclesiaj (alias, ejus) instituit,
peccatum autem, quia homo honorem quod proprium est regis.

Deo non exhibuit, amisit dominium et Tangit autem hic duo, verbum videli-
honorem, quo bestiis praelatus fuit per :
cet comrnunis vocationis ad regnum, et
Ghristum autem rcparatur. Job, v, 23 :

vocationes speciales ministrorum.
Destise ierrse pacificse erunt tibi. In si- Verbum autem commune communis
gnum hujus IJaniel inler leones illsesus vocationis determinatur hic a tempore
permansit '. Interius etiam in baptizatis inceptionis, et a loco unde procedit, et a
mansuescunt bestise, quando mitigantur modo propositionis, et a materia

motus brutales, et animaies. Undc ani- Ab ipsa, vocatione tempus tangitur,
malia pacata fuerunt in arca Noe ^ Job, cum dicit :
XXX, 29 Frater fui draconum^ et socius

:
strutJmmum. « Postquam autemtraditus est Joan-

nes. »
« Et Angeli minislrabant illi. »
Non quod immediatc post jejunium

Qui enim ante viam, et reditum ad vi- quadraginta dieruni Joannes traditus sit,
tam prohibebant : et si aliquando appa- sed quia Marcus facta prirai anni, quan-
ruerunt, adorare se permittebant, sicut do Christus cum Joanne prsedicavit,
Genes. xviii, 2, et xix, 1 : et in multis praeteriit. Et propterea etiam pra?cipue
ahis locis. Et, Josue, v, 15, ubi Josue Joannes scripsit suum Evangelium, ut
pronus in terram adoravit Angelum : iHa facta poneret, quse perpauca ahi po-
nuncperexallationem naturse ministrant. suerunt Evangelistse. Marcus autcm in
Non enim Christus in persona ministerio toto prseteriit, quia hujusmodi ab alio
indigebat, sed Christus in membris. Ad ponenda prsevidit. Et quia Christus hoc
Hebr. i, 14 : Nonne omnes sunt admini- non adeo publice fecit sicut fecit postea,
stratorii spiritus, in ministerium missi, unde Joan.ii, ll,dicitur,/7oc/ec«7 «yziVizm
propter eos quihsereditatem capient salu- signorum Jesus coram discipulis suis, et
tis ? Unde etiam adorari se postea non manifestavit gloriam suam noluit Je- :
permiserunt. Apocal. xxii, 9 : Vide ne sus manifeste prsedicare quamdiu prsedi-

feceris : conservus enim tuus sum, et cavit Joannes, ne Joanni derogare vide-
fratrum tuorum :... Deum adora. Hoc retur, et sic livorem discipulorum Joan-
signalum est, IV Reg. ii, 11, ubi totus nis contra se suscitaret : quia, Joan. iii,
monsplenusequorum et curruum igneo- 25, continetur, quod facta est qusestio
rum apparuit in circuitu Elisei. ex discipulis Joannis cum Judseis de pu-

rificatione baptismatis Christi et Joannis :
ita quod oportuit ipsum Joannem livo-
1 Cf. Daniel. vi, 23. Ad Ephes. ii, 14, 20 et seq.

* Cf. Genes. vn, 8 et seq.
rem pro se zelantium miligare. Alia cau- dicare Evangelium omni creaturse. Act.
sa est ; quia Joannis ofliciuni fuit prseire I, 1 : Coepit Jesus facere et docere.
et parare viam et ideo currenle officio
: Et subjungit praedicationis materiam,
Joannis, non debuit palam currere praB- cum dicit :
dicatio Christi. Marcus igitur, cum non

scribat nisi addendo diminuta circa ma- « Evangelium, »
nifesta facta Christi, non ponit aliquid
eorum quse facta sunt currente praedica- Quod est bonum nuntium. Non enim
tione Joannis. Haec igitur est ratio ejus nosmelipsos prsedicamus, sed Jesum
quod dicit : « Postquam aiitem traditus Christum. II ad Corinlh, iv, 2 : Non am-
est Joannes » in manus Ilerodis qui de- bulantcs in astulia, neque adulterantes
collaviteum, sicut dicitur, Matth. iv, 12, verbum Dei, sed in manifestatione veri-
Tunc, inquam, opportuno tempore para- latis commendantes nosmetipsos ad om-
ta via, prseeunte Angelo, nem conscioitiam hominum. EzechieL n,
7 Loqueris verba mea ad eos, si forte au-
:
« Venit » diant, et quiescant. Jacob. i, 2i : Susci-

pite insitum verbum, quod potest salva-
Dominalor Dominus ad templum san- re animas vestras. Aliae enim fabulae non
ctum suum facere sibi Ecclesiam. salvant, velut recitationes bufarum, quas
Et tangitur loci congruitas, unde ser- quaBstuarii inducunt, in majori parte men-
mo proccderet Evangelicus, cum dicit :
tientes. Job, xui, 7 : Numquid Deus in-
« In GalU/eam, » eo quod ubi gentes si- diget vestro mendacio, ut pro illo loqua-
mul et Judsei habitabant, ibi debuit fun- mini dolos ? Hoc Evangelium non habet,
dari lapis angularis, qui fecit utrumque cum sit boni gratiae et glorise nuntlum :
unum duos parietes, gentium et Judse-

: cujus etiam effectus non est mentiri.
orum, in se concludens. Unde, Isa.ix, 1
et 2 Novissimo aggravata est via maris
: « Regni Dei. »
transJordanem Galilsege gentium. Po-

pulus qui ambulabat in tenebris, vidit Regnum autem est distributio confir-
lucem magnam : habitantibus in regione matae et perfectse potestatis in sacris of-

umbrse morlis, liix orta est eis. ficiis, et exercitiis, et legibusDei, sicutdi-
Loco autem sic determinato tangit citur, Matth. vi, 33 : Quserile primum reg-
modum, cum dicit : num Dei, et juslitiam ejus : sicutdicitur,
Luc. quod regnabit Christus in
I, 32, 33,
domo Jacob in xternum, et regni ejus
« Preedicans. »
non erit finis.
Sequitur modus vocationis, cum sub-
Praedicatio est eorum quae sunt super dit :
intellectum, sicut dicit Chrysostomus. Et

est preedicare prse audientibus dicare,
hoc est, sacrata et dicata ostendere ea
« Et dicens :Quoniam impletum est
quae dicuntur : praedicator enim tenetur
tempus, et appropinquavit regnum
ex officio sacrata ostendere quae dicit,
quod non tenetur Doctor quia prsedica- :

Dei : poenitemini, et credite Evange-
tor non habet aliud argumenfum suorum lio. »
dictorum nisi vitam. Unde Apostolus ad

Roman. xv, 18 Non audeo aliquid lo- : Tangit autem quatuor : quorum pri-
qui eorum quae per me non efficit Chn- mum est prsefinitionis impletio, ad ex-
stus. Sicut dicitur, Marc. xvi, 13 : Prse- hibendum gratiam : secundum est exhi-
IN EVANCx. MARCl, I-i:;, 1(1. 363
biloris gratiae praesentia : fertium est sua- delectalione dcguslamus : et sic impcdi-
sio remotionis impedimenli graliai ex menla rcgni a nobis removemus.
parle nostra : quartum aulem est in gra-
tiam per (idem inlroitus. « Et credite Evangelio, »
De primo dicit :
Hoc est, intrate in gratiam nunliatam.

« Quoniam impletum est tempus » Credere enim Evangelio est consentire,
et nos ei credendo committere ex toto
Quo pater promisit exhibere gratiam : corde. Et liis promittitur salus. Marc.
et hoc est tempus ubertatis et plenum : XVI, IG : Qui crediderit, el baplizaius
de quo in Psalmo lxiv, 12, dicitur Be- : fuerit, salvus erit. Infra, ix, 22 : Omnia
nedices coronse anni hcnignilatis^ etc. possibilia sunt credenti. Joan. iii, l5 :
II ad Corinth. vi, 2 Ecce nunc tempus : Ut omnis qui credit in ipsum, non per-
acceptabile, ecce nunc dies salutis. Ad eat,sed liabeat vitam aiternam.
Galat. IV, 4 At ubivenit plenitudo tem^
:
poris, misit Deus Filium suum, etc.
« Et praeterienssecusmare Galileeee,
lO
« Et appropinquavit regnum Dei, » vidit Simonem et Andream fratrem
ejus mittentes retia in mare : erant
Per exhibitoris et regis praesentiam. enim piscatores. »
Act. XVII, 27 : Non longe enim est ab

unoquoque nostrum. Joan. i, 26 : Me- Prsemissa vocatione generaliter, tangit
dius vestrum stetit. Luc. xvii, 21 : Reg- hic vocationera ministrorum duplicem.
num Dei iidra vos est. Et ideo dixit la- Vocantur enim quidam in plenitudinis
troni, Luc. xxiii, 43 : Hodie mecum eris poteslatis successionem, sicut Petrus : et
in paradiso. Hoc regnum patres diu ex- adjungitur ei coadjuvans frater Andreas.
spectaverunt. Habacuc, ii, 3 : Adhuc vi- Et vocantur partem soUicitudinis,
alii in
sus procul :... si moram fecerit, exspe- sicut Joannes cum fratre Jacobo et ista :
cta illum. Nobis autem prope. AdEphes. duo hic dicuntur et ideo per istam du-
:
n, 13 : In Christo Jesu vos qui aliquan- plicem vocationem omnis vocatio disci-
do eratis longe, facti eslis prope. pulorum intelligitur.
In prima vocatione tria tanguntur :
« Poenitemini. » dispositio vocantis, actus et usus vocato-

rum, et ipsa vocatio.
Hoc est a pcena doloris (alias, poense Dispositio autem vocantis notatur in
dolore) teneamini : et sic impedimcnta quatuor : in natura videlicet electionis,
regni removebitis a vobis. Luc. ui, 8 : stabilimento suae aeternilatis, effectu suse
Facite fructus dignos poenitentise . Matth. prsedestinationis, et signo suse bonae vo-
III, 2 : Poinitentiam agite : appropin- luntatis.
quavit enim regnum coelorum. Sic enim Modus electionis notatur, cum dicitur :
per hoc quod poeniteamur, hoc est, pu-

niamur poena nos tenente continue, ad « Et praeteriens. »
vomitum non redimus per hoc quod :
pcenitentiam agimus, operibus satisfa- Omnis enim quosdam ex mul-

eligens
ctionis per justitiam insistimus : per hoc tis proeterit mentis consideratione, pon-
autem quod dlgnos fructus poenitentiae deratione meritorum : quia aliter sorte,
facimus, dulcedinem virtutum quas per non arte eligeret. Unde, I Reg. xvi, 6 et
exercitium poenitentiae acquirimus, cum seq., cum ponerentur ante Samuelem

.

filii Isai, praeleriens dixit : Non hunc ventis Abraham, quia ibi visus est a Do-
elegit Doniinus : et sic de omnibus usque mino. Sapient. iv, 13 : Respectus ejus
ad David : undc, Psal. lxxvii, 70 ct 71 : in electos illius.
Elegit Dominus David, servum suum, et Signum autein suae bonse voluntatis
sustulit eum de gregibus ovium de post : notatur in convenientia nominum, cum
/oilantes accepil eum : pascere Jacob, dicit :
servum suum, etc. Joan. xv, 16 : Non

vos\me elegistis, sed ego elegi vos, et po- c( Simonem, »
sui vos ut eatis, fructum afferatis, et et
fructus vester maneat. Et sic docet nos Qui obediens interpretatur :
eligere Praelatos.
Stabilimentum suae seternitatis nota- « Et Andream fratrem ejus, »
tur, cum dicit :
Qui interpretatur virilis. Exod. xxxni,

« Secus mare Galilaese. » 12 : Aôvi te ex nomine, et invenisti gra-
tiam coram me. Isa. xlix, 1 : De ventre
Non in mari : quia mare tumultuosum :
matris mese recordatus est nominis
et Galilaea quae interpretatur transmi- mei. Signum enim optimae voluntatis
gratio facta, significabat inconstantem est per nomen scribi in corde Filii Dei.
tumultum transeuntis hujus mundi. I ad Apocal. III, 3 Non delebo nomen ejus
:
Corinth. vii, 31 : Prseterit figura hujus de Libro vitss.
mundi. « Secus, » quia Christus ivit non Hic autem in nominibus ipsis notan-
transiens cum mundo : sed ad stabile tur tria : quis sit vocandus in plenitu-
aeternitatis vocans suos. Psal. ciii, 25 : dinem potestatis, quiaobediens mandatis
Iloc mare magnum et spatiosum mani- divinis : quis in adjutorem quasi cardi-
bus : illic reptilia quorum non est nu- nalem_, quia virilis a vi mentis strenuus :
merus. Daniel. vii, 2 Quatuor venti

:
et mutuum vinculum societatis notatur
cosli pugnabant in mari magno. Joan. in fraternitate. Proverb. xviii, 19 : Fra-

XXI, 4 Mane autem
: facto, stetit Jesus ter qui adjuvatur a fratre quasi civitas
in littore. firma. Eccle. iv, 10 : Vse soli, quia cum
ceciderity non habet sublevantem se.
« Vidit. » Attende quod secundum historiam
tres fuerunt vocationes discipulorum :
EfTectum notat praedestinationis : quos primo enim vocabantur ad notitiam

enim ab aeterno praedestinando praevi- gratiae, quando Andreas testimonio
dit, hos nunc videns per gratiae apposi- Joannis secutus est : et Petrus adductus
tionem vocavit. Ad Roman. viii, 29, per Andream : et Philippus, per istos
30 Nam quos: prdsscivit et praedesti- duos : et Philippum
Nathanael, per '
:
navit conformes fieri imaginis Filii sui. . secundo autem vocati sunt ad promis-
hos et Docavit. Joan. i, 48 : Priusquam sionem officii, Luc. v, 11, ubi dicitur
te Pliilippus vocaret,cum esses sub ficut, quod cum vocarentur, subductis ad ter-
vidi te. Videre enim est oculos mise- ram navibus, rciictis omnibus, secuti
ricordiae in eos figere. Psal. xxxi, 8 : sunt eum
hoc enini quod dicitur
: in :
In via haCf qua gradieris, firmabo super Subductis ad terram navibus, notatur
te oculos meos. Sic videre est vivilicare quod^ropositum habebant revertendi ad
per gratiae appositionem : unde, Genfis. res quas custodia commiserant, et nec-
XVI, 14 ; Vocavit locum videntis et vi- dum reliquerant : hic autem et Matth.
* Cf. Joan. I, 40 et seq.

IN EVANG. MARCI, 1-17, 18. .m
IV, 20 et 22, tertio vocati sunt : et om- stis gladhim, venite, nolitestare. Mallh,
nibus qujB habcbant renunliabant, et XI, 28 : Venite ad me, omnes qui labo-
secuti sunt Jesum absquc proposilo re- ralis et onerati estis, otc.
vertcndi ad sua.
« Post me. »
ct Mittentes retia in mare. »

Neque ad doxteram ncque ad sinis-
Et tangit actum,usum, et rationcm ct

^^^^ declinando. I Pelr. ii, 21 Ser/ua- :
usus. Notatur autem quod lucris intcn- ^""' êsiigia ejus. Hoc cnim perfectum
mare, est et in hocsequuntur idoncitatcm, ut
debant : « Mittentes retia in » :
sint vicarii in potestate, si sint successo-

sine quorum usu vitam agere non pote-
res et suscitatores vitoe Christi.
rant. Psal. cxxvii, 2 : Labores manuum
tuarum quia manducabis : beatus es, et
bene tibi erit. Genes. iii, 19 : In sudore « Faciam vos fieri piscatores homi-
vullus tui vesceris pane. num. »
Et subjungit laboris istius rationem :
Ecce ad quid vocanfur. Homines enim

« Erant enim piscatores, » submersi in concupiscentiis mundi, ca-
piuntur et trahuntur ad Httus stabilitatis
Hoc est, usu piscationis viventcs :
sagena praedicationis. Habacuc, i, 14 :
patres enim Veteris Testamenti pastores Facies homines quasi pisces maris.
fuerunt ovium, sicut dicitur, Genes. Matth, XIII, 47 : Simile est regnum coelo-
XLvii, 3 : Patres autem Novi Testamenti rum sagense missse in mare, et ex ornni
piscatorcs piscium fuerunt. Jerem. genere piscium congreganti

xvi,
16 : Mittam eis piscatores multos, et
piscabuntur eos. Luc. v, 4 : Duc in al-
« Et protinus. »
tum, et laxate retia vestra in capturam.

Hic tangitur obedientia velox, et sim-
plex, et perfecta : velox, hoc quod
in
ff Et dixit eis Jesus : Venite post me, dicit : « Protinus : » simplex, in hoc
quod dicit : « Relictis retibus : » per-
et faciam vos fieri piscatores homi-
focta, in hoc quod dicit : « Secuti sunt
num. eum. »
Et protinus, relictis retibus, secuti De primo, Proverb. xxii, 29 : Vidisti

sunt eum. » virum velocem in opere suo ? coram re-
gibus stabit. Sed contra, I Petr. iv, 12 :
Hic tangitur vocatio : et subjungitur ad ten-

Nolite peregrinari in fervore, qui
simplex obedientia discipulorum. â/«w?em uoiw/i/. Respondeo quod non
Vocatio autem ponitur et subjungitur peregrinabantur in fervore, cum jam
ad quid vocantur : vocatio est ad ve- ante habuerint nolitiam et experientiam
niendum, et modum dicit cum addit : per alias vocationes, sicut paulo ante
« Post me. » diximus.
Dicit igitur :
« Relictis retibus. »
« Venite. »
Ut impedimento sequerentur.
sine
Relinquendo vestra et vestros. Daniel. Non enim camelus transit per foramen
iii, 41 : Nunc sequimur te hi toto corde, acus, nisi deposito gibbo. Et licet cen-
et timemus te. Jerem. u, 50 : Qin fugi- sus hic relictus parvus sit, tamen affe-
»
ctus attendendus est qui major est in Tu Deus qui vidistime.Et, ibidem, xliv,
paupere quam in divite : eo quod pluri- 21 : Ponam oculos meos super illuni.
bus indigens plura concupiscit unde, :
Math. XIX, 27, et Luc. xviu, 28 Eccc : « Jacobum Zebedaei. »
nos reliquimus omnia. Malth. xxiv, 18

et 17 : Qui est in agro^ non revertalur Luctatorem contra vitia : Filium fugi-
tollere aliquid de domo sua. tivi qui fugit mundum' : talis enim eligi
debet. Malach. i, 2 : Dilexi Jacoh. Za-

« Secuti sunt eura. » char. II, 6 : 0, fugite de terra Aquilo-
nis.
Hoc est perfectum, ut dicit Hierony-
mus, et quod fecit eos veros discipulos « Et Joannem fratrem ejus. »
Christi. Job, xxiii, 11 : Vestipa ejus se-
cutus est pes meus. Ad Philip. ni, 12: In quo est gratia charitatis et scien-
Sequor autem, si quomodo comprehen- tiae : h.iec enim exiguntur in eligendis.
dam in quo et comprehensus sum. I ad Corinth. xv, 10 : Gratia Dei sum id
quod sum : et gratia ejus in me vacua
mn fuit. Eccli. xx, 21 : Homo acharis
Et progressus inde pusillum, vidit quasi fahula vana «yâpt;, est sine gra-
19 « :
Joannem fratrem tia tales igitur vocandi sunt Episcopi.

Jacobum Zebedeei et
:
Determinat autem et opus istorum,

ejus, et ipsos componentes retia in
cum dicit :
navi :
20 Et slatim vocavit illos. Et reiicto

« Et ipsos in navi, »
patre suo Zebedseo in navi cum mer-
cenariis, secuti sunteum. » Negotiationis. « Componentes, » post
piscationem, « retia sua, » tendiculas
Tangit hic vocationem secundam quae lucrorum suorum. Proverb. xxxi, 14 :
est in partem sollicitudinis vocatorum. Facta est quasi navis institoris, de

Et tangit quatuor, modum videlicet vo- longe portans panem suum : hi sunt
cantis in vocando, actum vocatorum, et enim de quibus dicitur, Deuter. xxxiii,
vocationem, et vocatorum obedientiam. 19 Qui inundationem maris quasi lac
:
Modum vocantis sicut prius tangit in sugent propter lucrum thesauros oc-
:
electione, et in eligendorum visione, et cultissimos venantes arenarum.

visorum nomine et genere. Subjuiigit autem vocationem istorum,
Dicit ergo : subdens :
« Et progressus inde pusillum, » « Et statim vocavit illos,
Dimissis inutilibus ad officium gratia?. Sciens idoneos fore ministros. Actuum,

Cantic. III, 4 Paululum cum pertransis-
: IX, 15 : Vas electionis mihi iste, ut
est
sem eos, inveni quem diligit anima mea. portet nomen meum coram gentibus, et
regibus, et filiis Isracl.
« Vidit, » Et sequitur festinata, et simplex, et

perfecta obcdientia :
Oculis bencplaciti. Genes. xvi, 13 :
' Jacobus, luclatur. Zebedaei, scilicet filius, ^"

Joannes seu Jehova fecit gratiam (^:n*^ ab-
qui interpretatur frlius fugitivi. brevialio pro 'jin n*"'').
IN EVANG. MARCI, 1-2 1, 22. 367
« Et relicto patre suo Zebedepo, » slcut m piima istius libri glossa conli-
nclur, cxhihelar pcr lconcm qualuordc-
Viro tanlae lioncstalis ct ietatis : et cim modis. l*rinjo quidem, in cxpul-
tam conjunclo per naturam, ut pater sione diEmonis in synaj^ôga : sccundo,
cssct tam proficuo, ut liliis collabora-
:
in liberatione socrus Simonis Pctri :
rct. Dculcr. xxxiii, 9 : Dixerunt patri tcrtio, in mundationc lcprosi : quarto,

siio, ct malri su<b : Nescio vos : ct fratri- in curatione paralytici : quinlo, in rcsli-
hus suis : Ignoro vos. Psal. xliv, 1 1 ct tutionc manus aridic synagoga in
in
12 : Obliviscere popuhtm tuum, et do- sabbato : scxto, in iiberatione daimonia-
mum patris tui. Et concupiscet rex deci a lcgione daemonum : septimo, in rc-
corcni tuum. strictione lluxus languinis tactu mulieris :
octavo, in suscitatione filia^ Jairi in do-
« In navi cum mercenariis. » mo : nono, in satiando quinque millia

hominum de quinquc panibus : decimo,
Merccnarius cujus non sunt pisces in expulsionc damonis a fiiia Syrophce-
proprii, sed conductus est mercede ad nissse : undecimo, in apertionc aurium
trahenda retia et ad navigandum et os- :
et linguse surdi et muti liominis : duode-
tcnditur hic relictio suorum bonorum. cimo, in illuminatione caeci cxtra vicum
Ad Philip. III, 7 et 8 Quse mihi fuerunt :
Bethsaidae : tcrtio decimo, in saturando
lucra... hsec arbitratus sum ut stercora quatuor millia hominum de septcm pa-
ut Christum lucrifaciam. nibus : quartodecimo, in liberando ho-

minem a surdo et muto spiritu, quem
« Secuti sunt eum. » discipuli liberare non poterant omni- :
bus his modis demonstratur virtus Lco-

Hoc c&t perfectionis. Matlh. xix, 21 : nis istius. Sed quia in quolibet animali
Si vis perfectus esse, vade, vende qux numquam est ita una facies quod aliam
liabes, et da pauperibus :. et veni, se- faciem non habeat, ideo dividilur pars
quere me. ista in duas partes : in quarum prima
virtus divina Christi super omnem natu-
ram, ut dictum est, demonstratur. Quia
autem ad hoc demonstratur ut fides
« Et ingrediuntur Gapharnaum : et praedicata accipiatur, idcirco in secunda
statim sabbatis ingressus in synago- parte quaedam de facie hominis cujus est
gam, docebat eos. docere, quaedam ad doctrinam vitae ct
Et stupebant super doctrina ejus :

dispensationis Ecclesiae subnectuntur :
sicut patebit infra ante medium noni

enim docens eos quasi potesta-
erat
capituli '.
tem habens, et non sicut Scribae. »
Et si objicitur quod Matlhaeus qui fa-
ciem hominis gerit ista ponit. Dicendum
Hic incipit ostendere Leonis quintam quod hoc non est inconveniens, cum
proprietatem : quae est propriae fortitudi- quodlibet animalium quatuor facies ha-
nis demonstratio. Propter quod etiam buerit : sed Malthaeus narrat illa, ut dc-
hoc animal ssepe extendit ungues : et monstret in homine esse virtutem divi-
movet eos, et crura, et ostendit ea, et nam : unde narrat ea post sermonem
respicit diligenter, propriae fortitudinis qui proprie hominis fuit : iste autem po-
exliibens et admirans signa. Ilaec autem nit ista proptcr se : quia ostendit virlu-
demonstratio in Leone de tribu Juda, tem super omnem naturam, sicut leonis
' Gf. Marc. ix, 32 et seq.

»

virtus omnes excedit : sic igitur patet exaltaberis. Psal. lxxxvi, 4 : Gloriosa
divisio istius partis. dicta sunt de te, Dei : unde dixe-
civitas
Opera autem virtutum quae hic indu- runt Judaei : Quanta audivimus facta in
cuntur, ad specialem fortitudinem leonis Capharnaum '
! Unde etiam interpreta-
indicandam unde prima ordinantur : tur villa pulcherrima, vel, villa conso-
quidem miracula conjunguntur secun- lationis.
dum ea quse exiguntur ad destructionem Postea subjungit de solemni tempore,
peccati originalis. Hoc enim triplicitcr dicens :
consideratur secundum tria quae sunt in

ipso. Est enim ibi originalis injustitia in « Et statim sabbatis^
mente, quae dsemoni dat pote&tatem in
homine : est etiam secundum fomitem Qiiando voces Prophetarum legeban-
ignis concupiscentiae in corpore : et setur et feriantibus Judaeis plures convene-
cundum infectionem corruptionis in pro- runt. Isa. lvui, 1.3 : Si averteris a sab-
pagine. [{estaurator ergo naturae curam bato pedem tuum, facere voluntatem
ejus, quoad vim daemonis in mente, tuam in die sancto meo et vocaveris :
praesignat in curatione daemoniaci cor- sabbatum delicatum, et sanctum Domi-

rumpentis hominem ; cura autem ejus ni gloriosum. Congruum autem fuit
secundum restrictionem et temperamen- tempus, ut in die quietis, in Deo solo
tum ignis concupiscentiae, praesignatur quiescere doceret, per virtutis divinae os-
in curatione mulieris a febre : cura au- tensionem. Jsa. lxvi, 23 : Erit sabba-
tem ipsius, secundum quod est infectio tum ex sabbato : et ideo operibus ab in-
propaginis, pr»-signatur in leprosi cura- stitutione mundi perfectis, sanctificavit
tione : sic igitur inducuntur ista tria sabbatum.
miracula capituli istius. Exponamus igi-
tur ista tria : postea procedemus ulterius « Ingressus Synagogam. »
dividendo.
In primo ergo miraculo duo sunt no- Locus solemnis privatus ubi erat con-
tanda quorum primum est excitatio
:
ventus populorum. Sicut enim Ecclesia
ad miraculum, et secundum est perfe- dicitur apud nos congregatio fidelium, et
tio istius miraculi. ipsa aula in qua congregantur etiam di-
De excitantibus autem ad miraculum, cilur Ecclesia ita apud Judaeos, et po-
:
dicit Evangelista viriutis manifestatio- pulus Judaeorum dicebatur Synagoga

nem, et virlutis admirationem, postquam tunc, et etiam aula in qua congregaban-
ostensa est. tur. Psal. xxxiv, 18 : Confitebor libi in
Ad virtutis ostensionem exiguntur ecclesia magna, populo gravi lauda-
in
tria : locus solemnis, communis, et bo te. Psal. vn, 8 Sgnagoga populo- :
proprius : et tempus solemne et ipsa : rum circumdabit te.
virtutis expressio. Deinde ponitur veritatis et virtutis os-

De loco communi solemni dicit : tensio, cum dicit :
« Et ingrediuntur Gapharnaum, » « Docebat eos. »

I
Quae fuit Galilaeae metropolis : et ideo Sapient. viri, 7 : Sobrietatem et pru-
solemnis civitas, in qua etiam Jesus plu- dentiam doc.et, etjustitiam, et virtutem,
rimafecit miracula. Matth. xi, 23: Tu, quibus utiUus nihil est in vita homini-
Capharnaum, numquid usque in coelum bus. Isa. xlvui, 17 : Ego Dominus Deus
* Luc. IV, 23.

:
IN EVANG. MARCI, T-22, 23, 24. 369
tuus docens te utilia. Matth. v, 2etseq. : etsermone coram Deo et omni populo :
Aperiens os suum docebat cos, dicens : hac igitur potestate excilatio facta est ad
Beati, etc. miraculum facionduu».
« Et stupebaiit. »
« Et erat in Synagoga eorum homo «^^

Haec est admiratio virtutis ostensae :
in spiritu immundo. »
stupor enim motus est cordis per systo-

len in magno apparentc. In tribus autem tangitur hic miraculi
perfectio : primo enim ponit daemonis
« Super doctrina ejus. » coactam confessionem secundo, virtu- :
tem Christi, ad daemonis expulsionem :
Necesse enim fuitquod Verbum increa- tertio, ponit miraculi pcrfectioncm, ad-
tum, vehens se in verbo creato, in aures jungens ejusdem ulilitatem.
efficacissime sonaret. Et lioc notatur in Dicit igitur :
verbis Apostoli ad Hcbr. iv, 12 : Vivug

est enim sermo Dei, el efficax, ei pene~ « Et erat in Synagoga eorum. »
trahilior omni gladio aîcipiti, et pertin-
gens usque ad divisionem animas ac spi- Forte per se veniens, vel forte addu-
ritus, compagum quoque ac medulla- ctus fuit ad locum sanctum ut ibi libera-
rum, et discretor cogitationum et inten- retur : sic, Genes. xxvni, 16 : Vere Do-
tionum cordis. minus est in loco isto, et ego nesciebam
Et subjungit rationem stuporis, cum frequentia enim virorum Sanctorum dat
dicit : loco reverentiam.
« Erat enim docens eos quasi pote- « Homo in spiritu immundo. »
statem habens. »
Virtute locutionis ostenditur quod in
Tripliciter : quia virtute vitse ostende- potestate erat praesidentis sibi, et im-
bat, signis confirmabat, et virtute in- mundi spiritus. Dicitur autem spiritus
creata incorporata, in voce creata sona- immundus ab affectu, quia imniunda
bat. Luc. IV, 32 : In potestate erat sermo suadet et facit et loquitur : undc, Matth.
ipsius. Matth. vii, 28 Erat en}m docens : XII, 43 : Cum immundus spiritus exierit
eos sicut potestatem liahens, el non sicut ah homine. I Reg. xvi, 14 : Do-
Spiritus
Sc7'ihê eorum, et Pharisxi. mini recessii a Saul, ei exagitahat eum
Et hoc est quod subjungit : spiritus nequam, a Domino. Et sic spi-
ritus immundus habitat in mente per-
« Et non sicut Scribae. » versi horainis.
Hi enim verecundia turpis vitae re-

pressi, et non de Dei virtutesibi conscii,
« Et exclamavit,
quasi mortua dabant verba unde de :
Dicens : Quid nobis, et tibi, Jesu 24

illis dicitur, Matth. xxiii, 3 : Dicunt, et
non faciunt. Ad Roman. ii, 21 Qui :

Nazarene ? venisti perdere nos ? scio
alium doces., teipsum non doces. Contra qui sis, Sanctus Dei. »
quod, Eccli. xlvui, 1, dicitur : Surrexii

Elias, propheta, quasi ignis, ei verbum Ecce confessio coacta daemonis. Et
ipsius quasi facula ardebat. Luc. xxiv, dicit tria. Primo enim confitetur nihil in
19 : Fuit vir Propheta, potens in opere Christo esse commune cum dsemone :
XXI
»
et hoc est testimoninm liberrima! inno- erit in extremo judicio : perditus autem
centiae Christi : secundo, confitetur vir- in diminuta potestate erat in Christi pas-
tutem damnandi da^mones habere Chri- sione : et hoc tempus dirainutae potesta-
slum tertio, confitctur Christum esse
: lis nondum dcemon instare putubat : et
Deo acceptum. Prinium, est perfectae ideo jam perdi suam potestatem ante
sanctitatis testimonium : secundum, ma- tempus clamavit. 11 Petr. ii, 4 : Buden-
gnce potestatis praeconium : tertium, est tihus inferni detractos in judicium
reconciliationis Dei et hominis signum reservari condemandos : unde dicitur, ad
veridicum. Ephes. VI, 12 : Non est nobis colluctatio
Dicit igitur : adversus carnem et sanguiyiem : sed ad-
versus pinncipes et potestates, adversus
« Quid nobis, » mundi rectores tenebrarum harum, con-
tra spiritualia nequitise in coelestibus.
Daemonibus, « et tihi^ » supple, com- De tempore autem dicitur_, Apocal. xii,
mune? Egressus es de radice Jesse, et 12 : Descendit diaholus ad vos habens

educatus in flore virtutis. iram magnam, sciens quod modicum
tempus habet.
« Jesu Nazarene.
« Scio qui sis, Sanctus Dei. »
Quasi dicat : In omnibus ex conceptu

viri et mulieris natis (quia ad Ephes. Et sic Deus homini est ex parte re-
II, 3, dicitur : Filii irss nascuntur) ali- conciliandus. Isa. vi, 3 : Sanctus, san-
quid commune habuimus vel habemus. ctus^ sanctus, Dominus Deus Sahaoth,
Psal. L, 7 : Ecce enim in iniquitatihus hoc est, execitum. Sanctus enim in
conceptus sum, et in peccatis concepit natura, sanctus in opere, sanctus in obla-
me mater mea in te autem de virgine : tione, sive hostia. Joan. xvii, 19 : Pro
nato, nihil commune invenimus.[I ad Co- eis Ego meipsum. Sed objici-
sanctifico
rinth. VI, 15, 14 : Quae conventio Christi tur quia secundum hoc da^mones scie-
ad Belial ?... aut quse societas luri ad bant Cliristum esse Filium Dei, contra
tenebras ? Sapient. vii, 30 : Sapientiam quod dicit Apostolus, I ad Corinth. ii,
non vincit malitia. Ecse confitetur dae- 8 : Quam scilicet Dei sapientiam, nemo
mon se nihil juris in Christo habere : et principum hujus sseculi cognovit : si enim
ideo cum inter mortuos omnes liber sit cognovissent, numquam Dominum glo-
Christus alicui peccato non obnoxius, rise crucifixissent, hoc est, crucifigi per-
extendens in eum manum malignus, jus suasissent. Responsio. Non sciverunt,
amisit proprium. sed vehementer putaverunt ex sanctitate

et testimonio Joannis, et operum pote-
« Venisti ante tempus, perdere state : et hoc hic vocatur scire.
nos ? »
Ecce potestatis pr^conium. Tempus « Et comminatus est ei Jesus, di-
autem perditionis daemonum triplex est. cens : Obmutesce, et exi de homine. »

Perditus autem daemon in miseriafuit in
primo casu : perditus in carceris horrore Hic notatur virtus in daemonem : el
' Hfcc verba ante tempus non inveniuntur in in regione Gerasenorum, Matth. viii, 29 : Ve-
Marco nec in Luca (iv, 34) sed, ut s;Bpe acci- nisli huc ante tcmpus torquere nos ? Cf. enarra-
dit, miscet verba Evangelistarum B.Albertus, et tioneni in MallhaHim, vui 29. Tomo XX hu-
h£BC vei'ba mutuat e.\ expulsione dicmoniorum jusce editionis novaj.
: »
IN EVANG. MARCI, 1-25, 26, 27. 28. 371
(licit duo, comminalioncm, et imperium. sicut dicit Marcus, projicit eum in me-
Comminalio siynat excedentcm in dium^ sicut dicit Lucas : sed hoc quod
Christo potestatem : comminatione au- dicitur, nildl illi nocuisse, refertur ad
tem ulilur, quia efTerata malilia non hoc quod nullum amputavit, memhrum
reprimitur, nisi timore poenarum : unde, Innuitur etiam quod nullus hberatur a
Jacol), n, 19 Dssmones credunt, el con-
: diemone nisi discerpatur per compun-
tremiscunl : verbo enim tracti (alias, ta- clionem. Joel, ii, 13 : Scindite corda ve-
cli) cnnlunt et judicium ejus contre-
: stra, et non vestimenta vestra.
miscunt. Psal. cxi, 10 : Peccator videbit
et irascetur : dentibus suis fremel et ta- « Et exclamans, »
bescet, (hic enim peccator diabolus est).
Molestia divinae praesentiae, « voce ma-

« Dicens : Obmutesce. » gna, ab interioribus exeunte dfemone.
»
Iste est rugitus de quo dicitur, I Petr.

Duo dicit contra duo : quia enim cla- V, 8 et 9 : Adversarius vester diabolus
mavil, dicit : « Quia vexa-
Obmutesce. » tamquam leo rugiens circuit quserens
vit, dicit : « Exi de homine. » Obmutesce quem devoret : cui resistite fortes in
autem dicit, quia, Eccli. xv, 9, dicitur :
fide. Luc. 41 Exibant
iv, : dsemonia
Non est speciosa laus in ore peccatoris. a multis clamantia, etc.
Psal. XLix, 16 : Peccatori dixit Deus :
Quare tu enarras justitias meas, etc. « Exiit ab eo, »

« Exi, » non tam loco quam vexatione
intus enim praesidens vexabat eum. Act. Notatur quod intus fuit in visceribus,
X, 38 : Pertransiit benefaciendo, et sa- et spiritibus, manens, et
et sanguine
nando omnes oppressos a diabolo. Luc. conturbans comprehensiones ipsius et :
IV, 41 Exibant dsemonia a multis.

:
notatur in hoc liberatio hominis, Isa,
Matth. xii, 28 In spiritu Dei ejicio .
XIX, 20 Clamabunt yEgyptii ad Domi-
:
deemones. num a facie tribulantis : et mitlet eis

salvatorem, ei propugnatorem qui libe-
ret eos.
« Et discerpens eum spiritus im-
mundus, et exclamans voce magna,
exiit ab eo. »
« Et mirati sunt omnes, ita ut con-
«y
Hic ponit miraculi effectum, et perfe- quirerent inter se dicentes : Quidnam
ctionem. est hoc ? Qusenam doctrinam heec no-
Effectum autem notat in tribus : vexa- va ? quia in potestate etiam spiritibus
tione exeuntis, clamore fugientis, et exi-
immundis imperat, et obediunt ei.
tu recedentis.
Et processit rumor ejus statim in
De primo dicit : 2%
omnem regionem Galilseae.
« Et discerpens eum, »
Fructus miracuU importatur hic du-

Alia littera habet : « Convexans, » et plex, particularis in prsesentibus : et
notatur hoc malitia daemonis. Sed
in universalis, in his ad quos fama per-
videtur contrarium quia, Luc. iv, 3o, : venit.
dicitur, quod projecit illum dsemonium In praesentibus autem sunt quatuor :
in medium,... nihilque illum nocuit. via videHcet de ignorantia ad fidem qua^

Sed aH hoc dicendum quod discerpendo, est admiratio, et inquisitio potenticT fa-
cti, et quaestio de doctrina, et causa centibus confluxerant qui famam facti
trium istorum quee dicta sunt. disperserunt hic est Christi bonus odor. II
:
Primum nolatur cum dicitur :

ad Gorinlh. Odorem notitise suse
ii, 14 :
manifestat per nos in omni loco. Cantic.

« Et mirati sunt omnes. » IV, Odor unguentorum tuorum super
10 :
omnia aromata. Eccli. xlix, 1 et 2 Me- :
Job, IX, 10 : Qui facit magna, et in- moria ejus in compositionem odoris facta
comprehensihilia, et mirabilia, quorum opus pigmentarii. In omni ore quasi
non est numerus. Isa. xxv, 1 : Exaltabo mel indulcabitur ejus memoria.
te, et confitebor nomini tuo : quoniam
fecisti mirabilia.
« Ita ut conquirerent inter se dicen- « Et protinus egredientes de Syna- !8fl
tes. » Psal. cxxxvin, 6 : Mirabilis facta goga. venerLmt in domum Simonis et

est scientia tua ex me : confortata est, et
Andrese, cum Jacobo et Joanne. »
non potero ad eam.
u Quidnamest hoc? » Qusestio est de Tangit secundum miraculum, in quo
potestateoperis. Isa. xuii, 19, 18 : Ego declaratur potestas super incendium fo-
facio nova... Ne memineritis priorum. mitis, et moUitise corporaiis. Et dicuntur
Apocal. XXI, 5 : Ecce nova facio urnnia. duo, perfectio videiicet miraculi particu-
laris, et propagatio gratiae universalis
a Queenam doctrina hsec nova? » (alias, utilitatis aut universaUtatis) in om-
nes.
Quajstio est de doctrina. Act. xvn, 19 Perfectio autem miracuU tangitur in
et 20, simile, ubi Athenienses dixerunt tribus :[in adventuSalvatoris, in indigen-
Paulo Possumus scire quseesthxc nova,
: tia salutis, et in adjutorio gratiae : ethaec
quse a te dicitur, doctrina ? Nova enim plana sunt in Uttera, nec oportet uUerius
qusedam infers auribus nostris. dividi de adventu Salvatoris.
Et subjungunt causam tantse admira- Dicit ergo :
tionis et inquisitionis « Quia in pote- :
state » verbi solius quo dixit, et facta « Et protinus. »
sunt omnia : et hoc est eiiam : « Spiriti-
bus immundis imperat, » qui sunt poten- Aviditate etiam aUos juvandi. Psal.
tiores omni carne. Job, xli, 24 : Non cxLvii, 15 : Velociter currit sermo ejus.
est super terram potestas, quse compare- « Egredientes de Sgnagoga, qua »> in
tur ei, qui factus est ut nullum timeret. virtus est ostensa super spiritum vexan-
« Et obediunt ei : » quia, sicut dicit tem immundum.
Gregorius « IIU militat etiam id quod
.*
« permalitiamvoluntatis obstat sicenim : « Venerunt in domum Simonis. »
« inimicos suos ponit scabellum pedum
« ejus. » Sed nonne Petrus erat de Bethsaida,

sicut dicitur, Joan. i, 44? Qualiter ergo
« Et processit rumor ejus statim in in Capharnaum habuit domum? Respon-

DEO. Uxor ejus fuit in (alias, de) Caphar-
omnem regionem Galileese. »
naum, et propterillam affinitatem domus
Generalis est utilitas in his ad quos fa- matris uxoris suae dicitur domus Petri.
ma facti pervenit. « Rumor ejus, » famae, Dicittamen Stcphanus, quoddomus Petri
« statim, » audilo miraculo, « processit non dicitur possessive, sed ad quam de-
in omnem regionem GaUlsese, » quia in cUnare consuevit causa vendendi pisces.
civitate metropoli undique de terris adja- Et hac etiam familiaritate uxorem duxit
TN EVANG. MARCr, 1-30,31 373
de domo illa. Haec autem domus dicitur dium fomitis in natura humana. Osee,
etiam « Aiidreoe, » propter iiiseparal)ili- VII, 4 : Quasi clibanus ipse succensus.
tatem eorum iii lucris, et neyotiatione
(alias, negotiationem) piscium : quoniam
expensas communes agebant « Et slatim dicunt ei de illa. Et ac-
et lucra et 81
et habebant. cedens elevavit eam, apprehensa ma-
nu ejus. »
« Cum Jacobo et Joanne. »
Hic ponitur curatio in quatuor in in- :
Ecce ministri magni medici : obedien- tcrcessorum suflragio, in vicinante sibi

tia praecepti, virilis virtus, lucta tenta- remedio, quse sequilur curatio, et ad
tionis, et gratia devotionis : jam exem- pristinum vigorem restitutio.
plo docuit fieri quod praecepturus erat Dicit igitur :
per Apostolum, Jacob. v, 14, 15 : lufir-

matur quis in vobis ? Inducat presbyte- « Et statim dicunt ei de illa. »
ros Ecclesisb', et orent super eum :... et
oratio fidei salvabit infirmum. Sed, Luc. IV, 38, dicunt intercedendo
pro ea *. Jacob. v, 16 : Orate pro invi-
cem ut salvemini : multum enim valet
deprecatio justi assidua. Proverb. x, 24 :
« Decumbebat autem socrus Simo- Desiderium suum justis dabitur.

nis febricilans. »
« Et accedens, »
Ecce indigentia salutis. Et tangit tria,
virium destitutionem : quia « decumbe- Vicinando ad salutem. Luc. x, 34 :
bat, » magnitudine aegritudinis oppressa. Approprians alligavit vulnera ejus.

Isa. xxxviii, 13 : Quasi leo sic contrivit Accedit enim cum per praesentiam in-
omnia ossa mea. clinatur. Deuter. iv, 7 : Non est alia na-
Tangit secundo cum bonis affinitatem, tio tam grandis, quse habeat deos appro-
et quam idonea sit ad curationem, cum pinquantes sibi, sicut Deus noster adest
dicit : cunctis obsecrationibus nostris.
« Socrus Simonis, » « Elevavit eam. »
Ut in ea attenderetur (alias, eo accen- Curatio est. Et est elevatio corporis

deretur) affectus discipuli. Simile, II signans levationem ad ccelestia mentis :
Machab. iii, 33 : Oniae sacerdoti gratias ut quae prius aestu fomitis in carnis con-
age : nam propter eum Dominus tibi vi cupiscentia prostrata languerat, nunc ab
tam donavit. aestuvitiorum temperata, coelestia petat.
Tertio, tangit speciem infirmitatis, cum Thren. iii, 41 Levemus corda nostra
:
dicitur : cum manibus ad Dominum in coilos.

Ad Coloss. iii, 2 : Quse sursum sunt sa-
« Febricitans. » pite, non quae super terram.
Luc. IV, 38 : Socrits autem Simonis « Apprehensa manu ejus. »

tenebatur magnis febribus, et rogave-
runt illum pro ea. Et significat incen- Ecce virtutis restitutio. Significatenim
* Luc. IV, 38 : So^rus Simonis tenehatur magnis febribus, et rogaverunt illum pro ea.
:
manus quam apprehendit, opus quod nem contemplationis declinatio : tertium

gratia Dei ad perfectum perducit. Isa. autem, cum nos proximorum necessitas
XLv, 1 : Cujus apprehendi dexteram, ut requirit, ad intendendum instructioni
subjiciam o,nte faciem ejus gentes. Psal. proximorum, revocatio. Et haec patent in
Lxxn, 24 : Tenuisti manum dcxterarn littera.
meam : et in voluntate tua deduxisti me, In primo horum rursus tria continen-
et cum gloria suscepisti me. tur, scilicet, salutis et eruditionis indi-
gentia, et aviditas : Domini exhibentis
« Et continuo dimisit eam febris, salutem gratuita benignitas : et in decli-
et ministrabat eis. » nanda laudis gloria, in magnis quae fecit,
humilitas.
Tangilur demonstratio sanitatis inpur- Dicit igiturcirca aviditatem eruditionis
gatione febris, et devotione gratiarum et salutis, determinans temporis oppor-
actionis. In qua notatur indicium resti- tunitatem, et salutis exspectatse avidita-
tutee virtutis. tem, et desiderantium instantiam, et
Dicit igitur : multitudinem.

Tempus enim opportunum innuit cum
« Et continuo dimisit eam febris. » dicit :
Non enim est mora : quia velle suum, « Vespere autem facto. »
fecisse est. Psal. cxxxiv, 6 : O^nnia quse-

cumque voluit Dominus fecit, in coelo, Mirabilis populi devotio quos nec in-
in terra, etc. Esther, xui, 9 : Si decreve- stans nox retrahit ab aviditate salutis;
ris sacvare nos, continuo liberabimur. « Cum sol occidisset, » et tenebrae essent
« Et ministrabat eis » vires quas ac- quando horrent homines ambulare. Con-
cepit : gratias agens, in obsequium sui gruit autem mysterio, quia vespera fmis
salvatoris exercens. Psal. Lvni, 10 : For- est mundi occubitus soUs, mors Christi
:
titudinem mearn ad te custodiam. Luc. quee salutem in omnes profundit. Psal.

x, 40, simile : Martha satagebat circa cxxxvni, 12 et 11 : Nox sicut dies illu-
frequens ministerium. minabitur nox illuminatio mea in
;... et
deliciis meis. Joan. viii, 12 Qui sequi- :
tur me, non ambulat in tenebris, sed ha-
9% « Vespere autem facto, cum occi- bebit lumen vitse. Isa. lx, 3 Ambula- :
disset sol, afTerebant ad eum omnes bunt gentes in lumine tuo, etc.
male habentes et dffimonia habentes :
Et erat omnis civitas congregata ad

« Afferebant ad eum, »
33
januam.
Aviditate salutis, « omnes » qui habe-
34 Et curavit multos qui vexabantur bant infirmos, ut dicitur, Marc. ix, 32.
variis languoribus : et dsemonia mul- « Omnes male habentes, » in corpore,
ta ejiciebat, et non sinebat ea loqui, « et dsemoniahabentes, » et ideo languen-
quoniam sciebant eum. » tes in mente. Matth. ix, 28 : Venite ad

me, omnes qui laboratis et onerati estis,
Hic tangitur in omnes propagatio sa- et ego reficiam vos.

lutis. Et docemur hic tria quorum pri- :
mum esl, in operibus beneiicentise ad « Et erat omnis civitas congre-

proximorum utilitatem communicalio :
gata. »
secundum aulem est, aliquando extra
tumultum propter quietem ad soHtudi- Nehemite seu II Esdrnp, viii, 1 : Con-
IN EVANG. MARCI, 1-33, 34, 33. 373
gregatus est omnis populus quasi vir sus abiit in desertum locum, ibique
unus : et sleterunt ante Nehcmiam. orabat.
u Ad jauuam^ m hoc est, fidei introi-
tum. Joan. x, 9 : Ego sum ostium. Per Hic docel nos a tumultu aliquando
me si quis introierit, salvabilur. segregatos, contemplalionis petere se-
cretum.
« Et curavit multos, » Et circa hoc dicit quinque : mentis de-
siderium, in hoc quod dicit : « Diluculo
Gratuitabcnignitate. « Multos » autcm valde. » Isa. meo in
xxvi, 9 : Spiritu
curavit efficienlcr, qui omnes curare po- prsecordiis meis de mane vigilabo ad te.
tuit sufficienter, si se ad curam praepa- Proverb. vin, 17 Qui mane vigilant ad
:
rassent. Jacob. i, 3 : Dat omnibus af- me, invenient me.

fluenter, et non improperat. Eslher, ii, Secundo, dicit mentis in Deum ere-
18 : Dona largitus est juxta magnifi- clionem (alias, directionem) cum addit :
centiam principalem. « Surgens. » Psal. xxiv, 1 Ad te, Do- :
« Qui vexabantur variis languoribus ,

ly mine, levavi animam meam. Cantic. m,
in corpore. 2 : Surgam, et circuibo civitatem : per
vicos et plateas quseram quem diligit ani-
« Et dsemonia multaejiciebat, » ma mea.
Tertio, subjungit a tumultu sequestra-
De eis qui vexabantur in mente, ut os- tionem, cum dicit : « Egressus, » a suis,
tenderet se habere potestatem super spi- a se, et a turbis. Genes. xxii, 3 Exspe- :
ritum et carnem, contra Manichaeum : et ctate hic cum asino : ego et puer illuc
curam salutis utrique impendere : unde, usque properantes, postquam adoraveri-
Marc. XVI, 17, 18, haec duo etiam com- miis, revertemur ad vos.
mittit discipulis in potestate : In nomine Quarto, addit desiderium in Deum
meo daamonia ejicient : et post pauca : perfectum, cum dicit :
Super segros manus imponent, et bene

habebunt. « Abiit in desertum. »
« Et non sinebat ea loqui. » Declina-

tio inanis laudis per humilitatem. Et no- Ezechiel. i, 14, 13 : Ibant et reverte-
taturquod iaudem a malis nobis factam bantur in similitudinem fulguris coru-
obmutescere faciamus, quamvis de veris scantis.... Et erat in medio splendor
et scitis sit aliquando : quia ad jactantiam ignis, per ignilum cordis desiderium.
profertur. Et hoc est quod dicit : « Quo- Quinto, subjungit locum et opus, cum
niam sciebant eum, » praesumptione ope- dicit : « In desertum locum, » mundi occu-
rum, non veritate perfecta, sicut supra pationibus remotum, inquietudini sen-
diximus. Psal. Oleum autem
cxl, 3 : suum "non vicinum, ab instantia suorum
peccatoris non impinguet caput meum. sequestratum, hoc est desertum, ad cu-
Osee, XII, 1 :Ephraim pascit ventum et jus interiora minavit greges Moyses,
sequitur aestum. Non enim vadit emere cum videret Dei visionem magnam *.
oleum cum virginibus fatuis, sed potius

accendit cum prudentibus lampades, ut « Ibique orabat. »
videat viam salutis.
Ecce opus. « Oratio autem, ut dicit Au-
« gustinus est pius affectus mentis in
4 Et diluculo valde surgens, egres- « Deum directus. » Joan. iv, 23 ; Veri
* Cf. Exod. in, 1 et seq.

: :

adoratores adorahwit Patrem in spiritu « Et ait illis, »
et veritate. Nam et Pater tales quserit

qui adorent eum. Obediens ad benefaciendum : « Ea-
mus seminatum verbum bonum, sci-
»
licetEvangelium, « in proximo^ vicos et
86 « Et prosecutus est eum Simon et civitates, » ordinata charitate, qua; prius
qui cum illo erant. curat de proximis quam de longinquis

in vicis autem habitant rusticani pau-
97 Et cum invenissent eum, dixerunt
peres. Sic igitur notantur in verbo qua-
ei : Quia omnes quaerunt te.
tuor profectus verbi et operis, ordo cha-
3S
:
Et ait illis : Eamus in proximos vi-

ritatis, cura salutis generahs sine perso-
cos et civitates, ut et ibi prsedicem narum acceptione, et doctrina pietatis.
ad hoc enim veni. » De profectu verbi et operis, Joan. xv,
16 : Elegi vos et posui vos ut eatis, et
Ecce iterata revocatio (alias, vocatio) fructum afferatis. Matth. x, 16 : Ite :
ad beneficenlioe opera. Ettanyuntur tria : ecce ego mitto vos. De ordine charitatis,
invitatio discipulorum, consensus Domi- Cantic. ii, 4 : Ordinavit in mecharitatem.
ni', ad prsedicandum et benefaciendum, I ad Timoth. v, 8 : Si quis suorum, et
et suaj benevolentise debitum. maxime domesticorum curamnon habet,

De primo primo invitantes, quia
dicit fidem negavit, et est infideli deterior. De
« prosecutus est eum Simon, » qui vertex vicis et civitatibus, in quibus et parvi, in
futurus erat Apostolorum, « et qui cum vicis : et magni, in civitatibus habitant.
illo erant, » qui atlingere meruerunt ad Cantic. III, 2 : Circuibo civitatem : per
suae contemplationis secretum. Joan. vicos et plateas quasram. Sapient. vi, 8 :
xvn, 24: Volo, Pater, ut ubi sum ego, Pusillum et magnum ipse fecit, et sequa-
et illi sint mecum, ut videant claritatem liter cura est illi de omnibus. Jacob. ii,
meam. 1 : Nolite in personarum acceptione ha-

bere fidem Domini tiostri Jesu Christi
« Et cum invenissent eum, » glorise. Ad Ronian. iii, 22 et 23: Non
enim est distinctio : omnes enim pecca-
Ausu familiaritatis. « Dixerunt ei, » verunt, et egent gloria Dei.
invitantes eum ad beneficentise opera :
sicut etMoyses de deserto missus est ad « Ut et ibi preedicem. »

1
persequentes '. Et Joannes de deserto,
facta super eum manu Domini, missus Ecce doctrina pietatis : quia non inan
est ad ignorantes*. Et Elias ad incredu- prsedicatione, sicut saepe diximus. Pro-
los et crrantes de deserto missus est ^. verb. I, 20: Sapicntia foris prsedicat, in
« Et cum invenissent eum, dixerunt plateis dat vocem suam. Proverb. v,
ei, » eum invitantes : « Quia omnes 16 : Deriventur fontes tui foras, et in
quasrunt te. » Cantic. ni, 2 :Quseram plateis aquas tuas divide.
quem diligit anima mea. Isa. lv, G :
Qussrite Dominum, dum inveniri pot- « Ad hoc enim veni. »
est : invocate eum., dum prope est.
Psal. civ, 4 : Quserite faciem ejus sem- Recognoscit se hujus beneficentiae de-
per. bitorem ex fine adventus sui. Joan.
xviii, 37 : Ego in hoc natus sum, et ad
< Cf. Exod. in, 10. » Cf. III Reg. iix, 15 et 16.
» Cf. Luc. 111, 2.
: : :
IN EVANG. MARCT, 1-39, iO. 377
hoc veni in mundum, ut testimonium « Et deemonia ejiciens. »
perhibeam veritati.
Confirmans verbum per magnalia
operum. Ad Hebr. n, 4 Contestante Deo :
« Et erat prcedicans in synagogis signis et portentis, et variis virtutibus,

et Spiritus sancti distributionibus secun-
eorum et in omni Galilica, et da^mo-
dum suam voluntatem. Fraecipue autcm
nia ejiciens.
mirasfacit curas, ut homines a daemoni-
Et venit ad eum leprosus deprecans bus libcraret, ut vircs daemonum cva-
eum : et genu flexo, dixit ei : Si vis, cuaret. Matth. xii, 28 : Si cgo in spiritu
potes me mundare. » Dei ejicio dsemoneSj igitur pervenit in
vos regnum Dei.
Hlc incipit cura originalis ab infe- His igitur excitatus,
ctione naturee procedenlis in membra :
quae infectio per leprosum designatur.

« Venit ad eum leprosus. »
Tanguntur autem duo : scilicet, lepro-
sum ad invenienduni excitans, et leprosi
curatio. Dicit autem Matth. viii, 1 et 2, quod
Excitans autem fuit fama mirabilium descendente Jesu de monte in quo ser-
quae in omnes operabatur Dominus : e monem fecerat, venit leprosus. Et ideo
hoc est quod dicit de doctrina publica et intelligitur quod qua in praedicatione de
generali : et conlirmatione doctriniii per mentionem fecimus, totum istum sermo-
magnalia operum. nem fecit, quem Marcus transit brevita-
Doctrinam enim tangit cum dicit tis causa : quia Matthaeus scripserateum.
De curatione autem leprosi hujus no-
« Et erat preedicans. » tantur tria : devotio leprosi in merito
curationis : pietas Domini in prompti-
Et notat instantiam per hoc quod tudine miserationis : et doctrina in cau-
conjungit simul praesens et praeteritum sa aedificationis.
imperfectum. Hoc enim, ex praeterito, Devotio leprosi in quinque cognosci-
dicit temporis dilFerentiam quae praeces- tur : in salutis inquisitione, in indigen-
sit : ex praesenti, instantem : et ex im- tise magnitudine, in petitionis devotione»

perfecto, futurum, continuatum autem in adorationis humilitate, et in fidei suae
praesentem actum. Erat enim fons sa- professione.

pientiae numquam exsiccandus, Eccli. i, De primo dicit : « Veîit ad eum, »
5 : Fons sapientige verhum Dei in excel- curam habens suae nonjussus salutis :
sis. Eccli. XXIV, 43 : Factus est mihi tra- venit, laborem viae non abhorrens nec :
mes abundans, et fluvius meus appropin- venire dicitur usque ad Christum, qui
quavit ad mare. non tangit eum imitationis affectu.
Solemnitatem autem notat, cum di- Psal. xxxiii, 6 : Accedite ad eum, et illu-
cit minamini : et facies vestrse non confun-
dentur.
[2~« In synagogis eorum. » « Leprosus. » Luc. v, 12, dicitur :
Vir plenus lepra. Et sic tangitur ma-

Et generalitatem, cum dicit : « Et in gnitudo indigentiae. Job, ii, 7 : Percussit
omni Galilsea. » Marc. xvi, 15 : Ite in Job ulcere pessimo, a planta pedis usque
mundum universum. Joan. xviii, 20 ad verticem ejus. Isa. i, 6 ^ planta pe- :
Ego palam locutussum mundo :... et in dis usque ad verticem, non est in eo sa-
xculto locutus sum nihil. nitas.

:
378 D. ALB. MAG. ORD. mjED.

« Deprecans eum. » Causam salutis tangit in quinque in :
nomine Salvatoris, in compassione cor-

Deprecatio est petitio in amovendis dis, in protensione virtulis, in operatio-
malis : et notatur in hoc petitionis de- ne potestatis, et in verbo plenae curatio-
votio. Jacob. v, 16: Multum valet de- nis.
precatio justi assidua. Psal. lxiii, 2 Nomen Salvatoris est
Exaudi, Deus, orationem meam cum
deprecor. « Jesus. »
« Et genu flexo, dixit ei. » Fortis juxta nomen suum in salutem

gentis.
Humilitas tangitur adorantis. Eccli. « Misertus ejus, » compassione cor-
XXXV, 21 : Oratio humiliantis se nuhes dis. Jerem, xxxi, 20 : Miserans misere-
penetrabit. Ad Ephes. iii, 14, 15 : bor ejus. »
Flecto genua mea ad Patrem Domini

nostri Jesu Christi, ex quo omnis pa-
ternitas in coelis et in terra nominatur.
« Extendit manum suam, »
Ad Philip. II, 10 : In nomine Jesu omne

genu flectatur, etc. In protensione usque ad nos suae vir-
tutis. Psal. cxLiii, 7 : Emitte mayium
« Si vis, potes. » tuam de alto : eripe me, et lihera me de
aquis multis.
Professio est fidei omnipotentiae : quae « Et tangens eum, » operatione pote-
in voluntate habet posse. Ethoc est quod statis. Sed contra Levit. xiii, 1 et seq., :
dicit : « Si vis, potes. » Sapient. xii, 18 :

praecipit non debere tangere leprosos :
Subest tihi, cum volueris, posse. Psal. dixit autem Matth. v, 17 Non veni :
cxiii, 3 : Omnia qusecumque voluit Do- legem solvere, sed adimplere. Respon-
minus fecit. sio. Est tactus ad inquinationem, et
ille prohibetur : tactus autem ad emun-

« Potes me mundare. » dationem non prohibetur : quia illud
esset contra (alias, tactus ille est ad)
Quia ita prsecessit in Eliseo qui erat misericordiam. De priori tactu, Eccli.
servus, qui dixit, IV Reg. v, 10 : Reci- xiii, 1 : Qui tetigerit picem, inquinabitur
piet sanitatem caro tua, atque munda- ah De secundo, IV Reg. v, 11 Pu-
ea. :
beris. Et de lepra spirituaH quse est in- taham quod egrederetur ad me, et stans
fectio originalis dixit, Ezechiel. xxxvi, invocaret nomen Domini sui, et tange-
25 Mundahimini ah omnihus i?iquina-
:
ret manu sua locum leprae, et curaret me.
mentis vestris. Sciens ergo hunc esse
Salvatorem, professus est in voluntate
« Ait illi : Volo. »
sua esse posse,ad consequendam salutem.
Verbum est curationis.

« Jesus autem misertus ejus exten- gt sequitur Mundare. Sapient.
41 : « »
dit manum suam, et langens eum, ait xvi, 12 Neque herba, neque malagma
:
illi : Volo, mundare. » sanavit eos : sed tuus, Domine, sermo,

qui sanat om?iia. Psal. cvi, 20 : Misit
Tangit Domini ad curam promptitu- verhum suum, et sanavit eos.
dinem. Et tangit duo, causam videlicet,
et effectum salutis.
: :
IN EVANG. MARCT, 1-42, 43, 44. 379
« Et cum dixisset, statim discessit De sccundo dicit
ab eo lepra,.et mundatus est. »

« Statimque ejecit illum, »
Ecce effectus : Ipse dixit, et facta
siintK Nolens apud se habere materiam lau-
Tangit autem tria, velocitatem, pur- dis non avertens detraclionem et
: et
gationem, et mundationem. murmurationem Judae proditoris. Psal.

enim a Statim. » In hoc enim
Dicit : ci, 9 Qui laudabant me, adversum me
:
supra naturam est verbum Dei operans jurabant. II ad Corinth. iii, 1 : Num-
quod illud quod paulatim facit natura, quid egemus commendatitiis epistolis ?
statim operatur, Psal. cxlvii, 15 : Velo- Epistola est commendalitia quaedam,
citer currit sermo ejus. quando quis secum circumfcrt materiam
Purgationem tangit, cum dicit suae laudis et ostentationis.
Et dicit ei
« Discessit ab eo lepra. »
« Vide nemini dixeris. »

Psal. cii, 4 : Qui redimit de interitu
vitam tuam. Perfecta enim humilitas est quando
Munditiam tangit, cum dicit : « Et nec absens laudari desiderat. Psal. lh,
mundatus est. » Psal. l, 12 : Cor mun- 6 Quihominibus placent confusi simt,
:
dum me, Deus. Primum est in

crea in quoniam Deus sprevit eos. Ad Galat. i,
opere divinse virtutis secundum, in ex- : 10 Si adhuc hominibus placcrem,
:
pulsione iniquitatis : tertium, in adventu Christi servus non essem.

formantis.
« Sed vade, ostende te principi sa-

cerdotum, et ofTer pro emundatione
« Et comminatus est ei, statimque
tua quae preecepit Moyses, in testimo-
ejecit illum,
nium ilis. »
Et dicit ei : Vide nemini dixeris. »
Hic tangitur nostra instructio, tam in Doctrina est praecavendae infirmitatls.

Salvatore, quam in salvato. Et praecipit quatuor quod sacerdotes :
In Salvatore quidem in quatuor : in quaerantur, quod morbus ostendatur,

comminatione seriosae humilitatis, in quod munus offeratur, quod munditia per
abjectione materise humanse laudis, in sacerdotes testificetur : et haec sunt ne-
prohibitione prsedicandi honoris, et in cessaria pcenitenti.
doctrina prfEcavendae infirmitatis. Dicit igitur : « Sed vade : » pigerenim
De primo dicit : exspectat donec eum sacerdos quaerat.
Sed tu, praeveni sacerdotem, provide,
« Et comminatus est ei. » discurre, festina, suscita amicum tuum ^
« Ostende te, » per confessionem,
Hoc est contra quosdam qui audientes « principi sacerdotum, » in se vel in vi-
de se magna loqui, viriliter recusant et :
cariis eorum. Isa. xlhi, 23 et 26 : Ego
tamen aurem praebent : unde, Supra, sum, ego sum qui deleo iniquitates tuas
t- 23 : Obmutesce. Et, ibidem, t- 43: propter me :... narra si quid habes ut
Comminatus est ei. justificeris. Josue, vii, 19 : Confitere^
* Psal. xxxn, 9. amicum tuum.

' Proverb. vi, .3 : Discwre, festina, suscita
:
scilicet peccatum tuum, alque indica (' Coepit prsedicare » ostensam in se

mihi quid feceris. omnibus virtutem divinam. Haec enim
prsedicatur, Tob. xii, 20 Vos autem :
« Et olfer » benedicite Deum, et narrate omnia mi-

rabilia ejus.
Votum et constitutum « pro emunda- « Et diffamare, » per nuntios in locis
iione tua » testificanda et ostendenda, ad quae ipse venire non potuit. Psal.
« quse prsecepit Moyses^. » Psal. l, 19 : Lxvii, 32 : Venient legati ex ^gypto
Sacrificium Deo spiritus coniribulatus : /Ethiopia prseveniet manus ejus Deo.
Quid dignum offe-
cor, etc. Mich. vi, 6 : Sed numquid inobediens fuit ? Dicen-
ram Domino? Ad Roman. xu, 1 Exhi- : dum quod est duplex et Iriplex praece-
beaiis corpora vestra hostiam vive7itemj ptum : scilicet cautelce, probationis, et
sanctam, Deo placentem, raiionabile obedientiae. In praecepto cautelae non in-
obsequium vestrum. terdicitur actus, qui optimus est, sed
« In testimonium illis, » scilicet le- gloria quae immiscet se bonis et honestis :
prosis mundatis. Vel, « In testimonium et tale prseceptum fuit hic (alias, hoc), et
ofjer illis, » ut videntes per miraculum hoc intellexit iste praecipue ex doctrina
testificatam virtutem deitatis, si credant, Angeli Tobiae *. In praecepto probationis
sit eis testimonium virtutis et salutis : si non vult Deus actum, sed ostensionem
non credant, siteis testimonium condem- virtutis quae latet in eo cui datur praece-
nationis. Psal. xcii, 5 : Testimonia tua ptum : et est utilis sibi et aliis ostensio
credibilia facta sunt nimis. Job, x, 17 : virtutis ejus : sicut, Genes. xxii, 12 :
Instauras testes tuos contra me. Joan. v, Nimc cognovi quod times Deum. In prae-
36 : Opera quse dedit mihi Pater ut per- cepto autem obedientise vult Deus ac-
ficiam ea, ipsa opera quse ego facio, tum*.
testimo?iium perhibent de me.
« Ita ut jam non posset manifeste
45 « At ille egressus ccepit preedicare introire in civitatem, sed foris in de-
et diffamare sermonem. » sertis locis esset : et conveniebant ad

eum undique. »
Doctrina hic accipitur ex parte ejus
qui curatus est. Et tanguntur duo, prse-
conium videlicet curati, et fructus prae- Tangit fructuspraeconii. Et tanguntur
conii. tria : scilicet excitatio devotionis, multi-
In pr«conio tanguntur tria, scilicet tudo populi venientis, et diversitas.
apud diversos miraculi ostensio, divina De primo dicit :
virtus testificata, et per alios in locis ad

quae venire non potuit virtus nuntiata. « Ita ut jam oon posset, »
De primo dicit :
Propter devotionem quaerentis eum

« At ille egressus. » populi, « manifeste introire in civitatem ;»
omnibus eum trahentibus ubi erat ma-
Non enim in clanculo et subsilenter, nifestus. Luc. xxiv, 29 : Coegerunt il-
sed ubique discurrens nuntiavit. Isa. xii, lum, dicentes : Mane nobiscum, Do-
.") .•
Annuntiate hoc hi universa ierra. mine.
' Cf. Levit. XIII, por loium. 3 Cf. Exod. XX, por loluni.
2 Cf. Tob. XII, 20.
CAP. II, MARCl. 381
« Sed foris in deserlis locis esset, » dedivcrsis locis. Isa. lx, ;) : Videbis, et
quia riulla plulea vel aula capere multitu- ajflucs; et mirabitur cl dilatabilur cor
dines posset. Isa. ii, 2 : Fluenl ad ciim tuurn, quando conversa fuerit adtemul-
omnes ge?ites. titudo maris, /ortitudo gentium veiierit
« Et conveniebant ad eum undique, » tibi.
CAPUT 11.
Murmurantibus Scribis quod paralftico per tectum in grabato demisso, diceret

remitti peccatay jubens ipsum ferre grabatum, sanat eum : apud Levi, quem
ad se sequcndum vocaverat, discumbens cum plurimus publicanis, rationem
dicit, murmurantibus Pharisceis, quare cum peccatoribus conversetur, et cur
ipsius discipuli non jejunent : quos etiam spicas sabbato vellentes exciisat.
I. Et iterum intravit Capharnaum dicit illis : Quid ista cogitatis

post dies '
: in cordibus vestris ?
2: Et auditumestquod in domo esset, 9. Quid est facilius dicere paralyti-

et convenerunt multi, ita ut co :Dimittuntur tibi peccata :
non caperet neque ad januam : an dicere Surge, tollegrabatum

:
et loquebatureis verbum. tuum, et ambula?

3. Etvenerunt ad eum ferentes para- 10. Ut autem sciatis quia Filius ho-
lyticum, qui a quatuor pona- minis habet potestatem in terra
batur 2.
dimittendi peccata, ait paraly-
4. Et cum non possent offerre eum tico :
illi pra3 turba, nudaverunt te- 11. Tibi dico : Surê, tolle grabatum
ctum ubi erat, ct patefacientes tuum, et vade in domum tuam.
submiserunt grabatum in quo 12. Et statim surrexit ille, ei sablato
paralyticus jacebat. grabato, abiit coram omnibus^
5. Cum autem vidisset Jesus fidem ita ut mirarentur omnes et ho-
illorum, ait paralytico : Fili, norificarent Deum, dicentes :
dimittuntur tibi peccata tua. Quia numquam sic vidimus.

6. Erant autem illic quidam de Scri- i3. Et egressus est rursus ad mare,
bis sedentes, et cogitantes in omnisque turba veniebat ad
cordibus suis : eum, et docebat eos.
7. Quid hic sic loquitur? blasphemat. 14. Et cum praeteriret ^, vidit Levi
Quis potest dimittere peccata, Alphsei sedentem ad telonium,
nisi solus Deus ? * et ait Sequere me. Etsur-
illi :
8. Quo statim cognito Jesus spiritu gens secutus est eum.

suo quia sic cogitareni intra se, i5. Et factum est, cum accumberet
• Matth. IX. 1. ^ Job, XIV, 4 ; Isa. xlih, 25.

2 Luc. V, 18. * Matth. IX, 9 ; Luc. v, 27.
:
in domo ilHus, multi publicani quin aufert supplementum no-

et peccatores simul discumbe- vum a veteri, et major scissura
bant cum Jesu et discipulis ejus ; fit.
erantcnim multi qui et seque- 22. Et nemo mittit vinum novum in

bantur eum. utres veteres ahoquin dirum- :
16. Et Scribae et Pharissei, videntes pet vinum utres, et vinum ef-

quia manducaret cum publica- fundetur, et utres peribunt : sed
nis et peccatoribus, dicebant vinum novum in utres novos
discipulis ejus : Quare cum mitti debet.
publicanis et peccatoribus man- 23. Et factum est iterum, cum Do-
ducat et bibit magister vester? minus sabbatis ambularet per
17. Hoc audito, Jesus ait illis : Non sata % et discipuli ejus ccepe-
necesse habent sani medico, sed runt progredi et vellere spicas.
qui male habent : non enim 24. Pharisasi autem dicebant Ec- ei :
veni vocare justos, sed pecca- ce, quid faciunt sabbatis quod
tores *.
non licet ?
18. Et erant discipuli Joannis et Pha- 25. Et ait iliis : Numquam legistis
risî jejunantes : et veniunt, et quid fecerit David quandoneces
dicunt Quare discipuli illi : sitatem habuit ^, et esuriit ipse,
Joannis et Pharis«orum jeju- et cum eo erant
qui ?
nant, tui autem discipuli non 26. Quomodo introivit in domum Dei
jejunant? sub Abiathar principe sacerdo-
ig. Et ait illis Jesus : Numquid pos- tum, et panes propositionis man-
sunt filii nuptiarum, quamdiu ducavit, quos non licebat man-
sponsus cum illis est, jejunare? ducare nisi sacerdotibus^, et de-
Quanto tempore habent secum dit eis qui cum eo erant ?
sponsum, non possunt jejunare. 27. Et dicebat Sabbatum propter

eis :
20. Venientautem dies cum auferetur hominem factum est, et non

ab ei sponsus ^ : et tunc jejuna- homo propter sabbatum.
bunt in illis diebus. 28. Itaque Dominus est Filius homi-
21. Nemo assumentum panni rudis nis etiam sabbati.
assuit vestimento veteri : alio-
Et auditum est quod in domo es-
set. »
IN CAPUT II MARCI
In praecedenti capitulo demonstrata est
ENARRATIO. fortitudo Leonis super crimine originalis
peccati. Sunt autem duo defectus origi-
nale peccatum consequentes contra :
« Et iterum intravit Capharnaum (alias, juxta) quos oportet fortitudinem

post dies demonstrare. Unus quidem esl inordina-
* I adTimoth. i, 15. I Reg. XXI, 6.

^ Matth. *
IX, 15; Luc. v, 35. Levit. XXIV, 9.
3 Matth. XII, 1 ; Luc. vi, 1.
IN EVANG. MARCI, 11-1,2. 383
tus motus, causafus ex inobedicntia cor- « Et iterum. »
porls ad spiritum : alter autem im- est

potentia bene et recte agendi ad meri- Et in hoc miranda esl instanlia Domi-
tum. Etprimus!>igni(icatur in parulylico, ni, quia iterum et ilerum sa^pissime se
secundus autem in habente manu ari- ingerens inslilit sicut dicilur, II ad Ti- :
dam. Et sic inducunlur hic duo capilula moth. IV, 2 : Insta opportune, importu-
sequentia conscquenter post primum ne : argue, ohsecra, increpa in omni
quod jam est expositum. « Marcus enim, patientia et doctrina. Miranda est etiam
<i ut dicit Hieronymus, flores carpit, et benignitas : quia ipse non vocatus intra-
« ordinat eos addemonstrationem virtutis vit. Genes. xxiv, 31 : Ingredere, benedi-
« Leonis, super defectum causatum in nocte Domini cur foris stas? Miranda
:
« bis. » (alias, videnda) etiam sapientia quia in- :
Illud autem capilulum, quod est con- travit locum solcmnem ut multis pro-
tra dcfectum dissolutionis, dividitur in desset.
quatuor partes : in quarum prima, in

figura dissolutionis preedictce, secundum « Intravit Capharnaum. »
virtutem divinam medicina exhibetur : in

secunda, quibus sit necessaria, ostendi- Et ideo dixit, Act. ix, 15 : Ut portet
tur, in vocatione infirmi telonarii, et sub- nomenmeum coram gentibus, et regibus,
infertur quod infirmis est parata, ibi, et fiVus Israel, quia per solemnia loca,
t. 13 « Et egressus est, etc. » In ter-
: et solemnes personas verbum apertius
tia, non verus hujus infirmitatis cura- derivatur ad inferiora loca, et homines.
tionis modus excluditur quem quidam : « Post dies *, » visitans (alias, rigans)
esse putabant in exercitio justitise cor- ea quae ante seminaverat : egressus enim
poralis, in factis exterioribus, sine fide et fuerat in montem ubi sermonem feceral,
devotione perfecto, ibi, t- 18: « Eterant et in cujus descensu leprosum curave-
discipuli Joannis, etc. » In quarta et ul- rat : et octavo die regressus, rigavit ea
tima, vera medicina peccantium, non in quse seminaverat. Eccii. xxiv, 42 :Dixi :
lege, sed supra legeni esse oslenditur, Rigabo hortum meum plantationum.^ et
ibi, f. 23 : « El factum est iterum, etc. » inebriabo prati mei fruclum.
Et in hoc terminatur capitulum, in verse
medicinse declaratione.
In prima harum quatuor continentur :
« Et auditum est. »
in quorum primo, fama medici excitat
aegrotum : in secundo, sollicite quserit
medicum : in tertio, medicinae hujus enim sermone vulgatum est
Celebri :
verus ordo probatur : in quarto et ulti- sicut dicitur, Genes. xlv, IQiAuditumque
mo, perfectse sanitatis effectum eegrotus est, et celebri ser^mone vulgatum est, etc.
a medico consequitur. « Quod in domo esset. » Simile,

Tangit autem in prima harum tria : Luc. vii, 37 : Et ecce mulier, quse erat
medici praesentiam videlicet, et medici in civitate peccatrix, ut cognovit quod
famam, et adventantium undique multi- accuibuisset in domo P/iariscei, etc. In
tudinem copiosam. transitu enim consequi eum non pote-
Praesentia autem describitur cum di- rant, qui exsultavit ut gigas ad curren-
cit : dam viam ^ : unde mansio in domo signi-
* In edit. Lugdunensi'additur, post dies octo: notis ad Evangelium S. Marci (D. Fillion, Not.
sed evidens est interpolatio ex quibusdam in Marcum, p. 41).
maauscriplis gra^cis et latinis, uti videre est in * Psal. xviii, 6.
ficat exspectationem per misericordiam nus, sed perostium. Et significat quod

(alias, ad pcenitentiam). volentes audire, deposito pariete peccati,
qui dividit inter eos et Deum suum, ve-
« Et convenerunt multi, ita ut non niant ad veritatis ostium apertum, quod
naperet (alias, caperentur) neque ad est Christus, dicens, Joan. x, 9 : Ego
januam; et loquebatur eis verbum. » sum ostium. Per me si quis introiei'it^
salvabitur : et ingredietur, et egredietur,

Tertium est. Et tangit tria conven-
: et pascua inveniet, EzechieL vni, 8 :
tum, et multitudinem, et auditum do- Fode parietem : et cum fodissem parie-

ctrinse. tem, apparuit ostium unum, per quod
Multitudinem autem dupliciter in se, : cognovit veritatem. Eccli. li, 31 : Ap-
et in modo quia ad januam contende-
: propiate ad me, iiidocti, et congregale
bant. vos in domum disciplinse.
Dicit ergo : « Et convenerunt, » non

tam loco quam cordis unitate. Nehemise, « Et loquebatur eis verbum. »
seu II Esdrae, vin, 1, et I Esdrae, u, 64 :
Convenit omnis multitudo quasi vir Verbum loquitur, quia in verbo uno,
unus. Sic enim bonum et jucundum est omnis notitia verborum Dei formatur :
habitare fratres in unum '. et ideo dicit Augustinus, quod « verbum

a Multi, » ex omni natione quae sub « est plena ratio omnium viventium. »
ccelo est. Multi ab Orien-
Matth. ix, 11 : Joan. I, 3 : Omnia per ipsum facta
te et Occidente venient, et recumbent sunt : et sine ipso factum est nihil quod
cum Abraham et Isaac etJacobîn regno factum est.
coRlorum.
Et tangit modum dicens :
« Etvenerunt ad eum ferentes para-

« Ita ut non caperet. » lyticum, qui a quatuor portabatur.
Et cum non possent ofFerre eum illi 4
Locus sive domus
Neque ad ja- eos : «
prse turba, nudaverunt tectum ubi
nuam, » quia hi (alias, bene) intrare non
erat, et patefacientes submiserunt
poterant steterunt extra, contra januam
:
per quam viderent et audirent eum. Et grabatum in quo paralyticus jace-

notantur duo in verbo audiendi videh- : bat. »
cet aviditas, et inchoandi in veritatem
sermonis intentio. Ecce excitati per famam segroti, salu-
Audiendi aviditas notatur perhoc quod tis petitio. Et tanguntur tria infirmita- :
dicit : « Ut non caperet^ » et est modus tis magnitudo, conjunctorum sibi devo-
k)quendi : nunc videmus
sicut etiam in tio, et praesentandi infirmum medico
avidis ad audiendum, quod de domo in solers sollicitudo.
qua docet, anticipant capere loca apta, Dicit igitur :
in quibus mehus potest audiri docens.

Directio autem intentionis notatur per « Et venerunt, »
hoc quod dicit :
Per non exspectantes donec ad eos

se :
« Neque adjanuam. » veniret Dominus.

« Ferentes, » potius compassione mise-
Non enim per parietem venit Uber so- ricordiae, quam humeris corporis. Ad
i.
' Psal. cxxxn, 1.
I
IN EVANCx. MARCr, 11-3, 4, S. 385
Galat. VI, 2 : Alter allerius onera porta- « 1^-^t cum non possent. »
te, et sic adimplebilis legem Chrisli.
Ecce ostenditur ex conatu intra feren-
« Ad eum. » di. « Et cum non possent. » Multum sunt
attendenda vcrba ista : quia significatur
Usque ad eum, ita quod infirmus me- in eis quod aliquis in conspectu turb«
dico conjungebatur : lioc enim oportuit, non potest intra ferri ad Dominum per
quia medicus ipse medicina fuit. Gonjun- apertam suorum criminum coram turba
gitur autem qui veritatem tangit, intelle- detectionem : quia faceret scandalum.
ctum, fide : et charitate, affectum in amo- Uude, Isa. in, 9 : Peccatum suum quasi
re : et opus, per exemplum in conversa- Sodoma prsedicaverunt, nec absconde-
lione. Psal. xxxiii, G : Accedile ad eum, runt.
et illuminnmini : et facies vestrse non
confundentur. (( Nudaverunt tectum. »
(( Paralyticum, » Tecta enim plana sunt in Palsestina :
et ideo ascendere poterant. Nudare au-
Toto corpore dissolutum mollitie contem tectum est apcrire tegulas et tan- :
cupiscentise : cui frigidus humor mem- gitur solers cautela istorum aperte prse-
bra resolvit : qui stillicidio humoris sentandi infirmuin Domino. Cum autem
resistit spiritui movenli : et frigiditate domus sit Scriptura, tectum
domus est
caritatis, et motu tremoris conversatio- historia, et nudatio, est historiae detectio
nis honestati. Thren. i, 8 : Peccalum usque ad Christum per mysterium at-
peccavit Jerusalem, propterea instabilis tingere. Ad Roman. x, 4 : Finis legis,
facta est. Jacob. i, 8 : Inconstans est in Christus, ad justitiam omni credenti.
omnibus viis suis. Et hoc est quod sequitur :
« Qui a quatuor portabatur. » Adeo
enim fuit infirmus, et dissolutus, quod « Submiserunt grabatum. »

nulla pars aliam ferre potuit : et ideo
sequaliter eum a quatuor portari opor- Graba Syriace est caput, et grabatum
tuit : qui quatuor naturales virtutes si- est lectulus in quo est quies capitis '
:
gnant, scilicet prudentiam, temperan- sicuthabent infirmi pauperes. Idem est

tiam, fortitudinem, et justitiam. Sapient. autem, Matth. ix, 2.
vni, 7 : Sobrietatem, et prudentiam do~
cet, et justitiam, et virtutem, quibus uti-
lius nihil est in vita hominibus. Vel, « Cum autem vidisset Jesus fidem
quatuor sunt : recordatio praeteriti, ad illorum, ait paralytico ;FiIi, dimittun-
dolendum : spes futuri, ad veniam contur tibi peccata tua. »
sequendajn : ostensio delicti, ad confi-
tendum propositum emendee, ad satis-
: Hic tangitur medicinae expositio (alias,
faciendum. Proverb. xxx, 24 Quatuor : medicina Christi). Et tanguntur tria :
sunt minima terrse, et ipsa sunt sapien- primo enim origo medicina? ostenditur :
tiora sapientibus. secundo, murmuratio quorumdam contra
* Grabalum : graece xpaSSaxov, verbum quod pauvre peuple, n'ayant qu'un reseau de
cor-
S. Marcus e Romanis forto (iidicerat. « Les an- des ^lendu sur un chassis (Lucil. Sat. vi, 13 •
ciens appelaient grabal uu lit petit et bas du Petron. Satyr. 97) pour supporlerle matelas. >'.
genre le plus commun (Cic. Div. n, 63 ; Virg. Ant. Rich. Dictionn. dos Antiquites rom.
et
Moret. o), semblable a ceux dont se servait le grecq. s. v. Grabatus.
AXl
25
:
virtutem medici oritur : et tertio, mur- omnes \ Herodem autem punivit, ut

muralio compescitur. ostenderet aelernam ejus damnationem
Dicit igitur : « Cum vidisset, » id est, hic in corpore. Act. xii, 23, ubi dicitur
videri a turbis fecisset « Jesus fidem il- quod percussit Ilerodem Angelus Domi-
lorum » quia, sicut dicitur, Infra, ix,
:
ni .... et cojisumptus a vermibus exspira-
22 : Omnia possihilia sunt credenti. (* Ait vit.
paralytico, » benigne loquendo ne deter-

reret. Ezechiel. xxxiv, 16 : Quod con-
fractum fuerat alligabo. « Erant autem illic quidam de Scri-

bis sedentes, et cogitantes in cordibus
« Fili. »
suis
Quid hic sic loquitur? blasphemat.

Mira benignitas simul et utilitas, ut
Quis potest dimitterepeccata, nisi so-
dicit Beda, quia filium nominat quem
alii abjiciebant. Matth. ix, 2 : Confide, lus Deus V »
fili, remittuntur tibi peccata tua.

Et hoc est quod dicit : Ilic tangitur murmuratio quorumdam.
Et tangit tria : qui videhcet, et quaUter,
et quid dicentes murmuraverunt.
« Dimittuntur tibi peccata tua. »
Dicit igitur :
Luc. VII, 47 : Remittuntur ei peccata « Erant autem quidam de Scribis. »
multa, quoniam dilexit multum. Nota-

tur autem ex modo loquendi quod para- Non omnes : quia nec Nicodemus, nec
lysis hujus ortum habuit, quia peccavit :
Gamaliel, neque alii devoti. « Sedentes^ »
et ideo primum oportuit purgari pecca- inter ahos in auditu verbi fingentes se
tum in anima, quam curari posset dolor quiescere, ut accusarent eum. « Et cogi-
in corpore: unde Glossa dicit quod quin- tantes in cordibus suis, » hoc est, qua-
que modis infliguntur infirmitates : quse liter murmuraverint, quia in corde : in
notantur in versu : ore autem non audebant putantes lale- :
re, sed non profecit. Sapient. i, 10 Au- :
ris zeli audit omnia. Et, ibid.t. 9 : Co-

Job probat inclinat Paulum sese manifestat
: :
In caeco purgat Mariam :punit Herodem. :

gitatio illius ad Deum veniet.
« Quid hic sic loquitur? »
Job primo ostendit probatum per tribu-

lationem. Paulum autem quem magni- Ecce quid dicunt murmurantes. Et di-
tudo revelationum potcrat extollere, in- cunt tria : despiciunt enim loquentem,
clinat per colaphos Satan» '. In cseco crimen imponunt, et rationeni subjun-
autem qui sicut dicitur, Joan. ix, 3 : gunt.
Neque hic peccavit neque parentes ejus, Quod enim dicunt : « Quid hic sic lo-
manifestat gloriam suam per factum mi- quitur ? » despectivum est : sicut et il-
racnhim. Et similiter in suscitatione La- lud Malth. xni, 35 : Norme hic est fnbri
zari *. Mariam autem sororem Moysi quae filius ? Nonne moter ejus dicitur Ma-
murmuraverat contra Moysen, pcr le- ria ?
pram purgat a peccato et tunc sanat :
* Cf. II ad Corinth. xn, 7. ' Numer. xti, 10.

* Cf. Joan. XI, 4 et seq.
TN EVANG. MARCI, II-7, 8, 9, 10, 11. 387
« Blasphemat. >> « Cognito Jesus spiritu suo, *
Ecce criminis impositio : sicut etiam, Qui est divinus spiritus ab ipso proce-
Joan. VIII, i8 : Noniic bcne dicimiis nos dens, qui novit omnia. I ad Corinth. u,
qida Hamaritaniis es tu, et dxmonium 11 : Quc-e Dei sunt nemo cognovit, nisi
habcs ? Jilaspliemia autem sumitur hic Spiritus Dei.
in hoc, quod usurpare eis vidotur divi- Quia sic cogitarent : » et in hoc os-
«
nam operationem, homo. Joan. cum sit tenditse esseDeum. Psal. xxxii, 1.') Qui :
X, 33 : De bono opere non lapidamus te, finxit sigillatim corda eorum qui intel- :
sed de blasphemia : et quia tu homo cum ligit omnia opera eorum.
sis, facis temetipsum Deum.

Et subjungunt rationem : (( Quid ista cogitatis in cordibus ve-
stris? »
« Quis potest dimittere peccata, nisi

Matth. IX, 4 : Ut quid cogitatis mala
solus Deus ? »
in cordibus vestris? Isa. i, 16 : Auferte
malum cogitationum vestrarum ab ocu-
Verum dicunt, et non intelligunt. Be- lis meis.
da in persona Ecclesiae contra Arium :
u Nemo potest dimittere peccata in ter- « Quid est facilius'dicere paralytico,

« ra nisi solus Deus : ergo ipse est Deus. » etc. »
Ratio autem est, quia peccatum non
remittit nisi quem factum est
ille in : Quasi dicat : Quoad potentiam facien-
omne autem peccatum fit contra Deum, tis, omnino ejusdem est facultatis curare
et ideo non dimittit nisi Deus. Ad Ro- in corpore supra naturam, et curare in
man. viii, 33 et 34 : Quis accusabit ad- mente licet quoad potentiam ejus in
:
versus eleclos Dei ? Dcus qui justificat. quo fit, magis sit curare in mente quam
Quis est qui condemnet ? Christus Jesus, in corpore. Luc. i, 37 : Non erit impos-
etc. sibile apud Deum omne verbum.
« Quo statim cognito Jesus spiritu « Ut autem sciatis quia Filius homi- 10
suo quia sic cogitarent intra se, dicit nis potestatem habet in terra dimit-
illis : Quid ista cogitatis in cordibus tendi peccata, ait paralytico :
vestris ? Tibi dico : Surge, tolle grabatum

II
Quid est facilius dicere paralytico :
tuum, et vade in domum tuam. »
Dimittuntur tibi peccata : an dicere :
Verba sunt EvangeHstfe. Et est argu-

Surge, tolle grabatum tuum, et am- mentum a visibiH efTectu potestatis, ad
bula?» invisibilem : ut demonstrata deitate in
corporali effectu, intelligatur operari in-
Tangit murmuris repressionem. Et visibiliter in mente. Et littera per se pa-
tangit tria : virtutem videlicet, qua corda tet : notabile autem est quod dicit :
cognoscit : et murmurantium reprehen-

sionem : et falsitatis convictionem. « Surge, tolle grabalum tuum, et
Dicit igitur : « Quo statim, » sine in- vade in domum tuam. »
quisitione.
Et dicit tria : quorum primum, cordis
:
388 D. ALB. MAG. ORD. VnJED.
in Deum notat elevationem : secundum, « Et statim surrexit ille, et sublato

peccati in pondus transitionem tertium, :
grabato, abiitcoram omnibus, ita ut
conscienliffi quictem. « Surge » enim est mirarentur omnes et honorificarent
sursum te age. Ad Ephes. v, 14 Surge :
Deum, dicentes Quia numquam sic :
qiii dormis, et exsurge a mortuis, et illu-

vidimus. »
minabit te Christus. Ad Coloss. iii, 1 et 2 :
Si consurrexistis cum Christo, quas sur-

sum sunt quserite, uhi Chrislus est in Duo tanguntur : salus, et salutis fru-
dextera Dei sedens : quse sursum sunt ctus. Salus autem est subita, integra, vi-
non quse super terram. Thren. iii, gorosa, et aperta. Subita quidem, quia
sapite,
Levemus corda nostra cum manibus c< statim : » integra, quia dissolutus per
41 :
ad Dominum in ccelos. omnes artus consolidatus « swrexit : »
vigorosa, quia « suhlato grabato » suo
«ToUe grabatum tuum. » (( abiit : » aperta sive manifesta, quia

(( coram omnibus. »
Ut pondus et onus sit, quod fuit dele- Fructus autem triplex est : via enim
ctatio resoluti. Psal. xxxvii, 5 : Sicut ad fidem est admiratio : et hanc tangit,
onus grave gravatse sunt super me. Joan. cum dicit :
V, H Qui me sanum fecit, ille mihi

:
dixit : Tolle grabatum tuum, et ambu- « Ita ut mirarentur omnes. »
la.
Gratiarum autem actio secundum est :
« Et honorificarent Deum. » Laus autem

« Et vade in domum taam. »
est in hoc quod dicit Quia numc/uam : ((
Ire est proficere in merito : in domum sic vidimus. » Isa. lxvi, 8 : Quis audivii
jre, est per profectum in pacata con- umquam tale ? et quis vidit huic simile ?
scientia quiescere : in domum suam ire^ Joan. XV, 24 : Si opera non fecissem in
est in merito proprio, non in alienis
et eis quse nemo alius fecit, peccatum non
actibus curiosum esse. De primohorum, haherent.
Ezechiel. i, 14 : Ibant et revertehantur
in similitudinem fulguris coruscantis.
(( Et egressus est rursus ad mare, Q3
Psal. Gxxv, 6 : Euntes ibant et flebant,
mittentes semina sua. De secundo, Sa- omnisque turba veniebat ad eum, et
pient. VIII, 16 : Intrans in domum meam, docebat eos. »
conquiescam cum illa : non enim habet

amaritudinem conversatio illius. Job, v, Et egressus est rursus ad mare, » de
«
24 : Scies cjuod pacem haheat taberna' domo in qua fuit.

culum tuum. De tertio, II ad Timoth. iii,
Tangitur autem in hac secunda parte
domos capituU propagatio hujus mediciuae ad

6 et 7, ex his quse penetrant otio-
verbosse ^ Psal. 30 spiritum secundum quod dictum est :
sse simul et civ, :
(( [Jt sciatis quia Eilius hominis potesta-

Edidit terra eorum ranas in penetrali-
temhabetin terradimiitendipeccata.-i» Et
bus regum ipsorum.
tangitur verus hujus medicinse situs et
modus.
Dicuntur autem hic quatuor : primo
' II ad Tiinolh. 5 et scq. E/ ho^ devita ex : : tur variis desideriis, sempev discentes, et numquam
hisenim sunt qui penetrant domos, et captivas ad scientiam veritatis pervenientes.
ducunt mulierculas oneratas peccalis quae ducun-
» :
IN EVANG. iMARCI, 11-13, li. 389
enim tanîtur aeGrroti ad medicum vo- c< Vidit. »

calio : secundo, niedici in profcctu aegro-
ti refectio ; tcrtio, murmurantium de hoc Sapient. iv, 1)3 ; Rcspectus ejus in
reprehensio : quarto et ultimo, ostensio, electos illius. Genes. xvi, 14 : Propterea
et per opera haec, sui adventus linalis appellavit puteum illum, Puteum viven-
intentio. tis et videntis me.
In prima autem harum partium duo
sunt : vocatio generalis omnium, et vo- « Levi. »
catio specialis ejus cujus morbus malus

apcrtus. ^lii nomcn non proprium ponunt
Vocatiogeneralis induciturperhoc,quia Evangelistae, sed cognomen ipse autem :
de se ponit nomen vuJgatum, causa hu-

« Egressus est militatis «.
Genus tangit cum dicit :
Extra domum murmurantium, « rur-

sus ad mare, » quod inquietudinem sig- « Alphcei. »
niticat peccatorum. Isa. lvu, 20 : Impii

quasi mare fervens, quod quiescere non Nec poneret nomen patris, nisi voce et
potest. prsedicatione dignificatus fuisset. Tob.
« Omnisciue turha^ » fama excitata, V, 19 : Ex magno genere es tu. Sapient.
ad eum.
« veniebat » Isa. ii, 2 : Fluent VIII, 3 : Generositaiem illius glorificat,
ad eum omnes gentes. » contubernium habens Dei. Et ideo fugi-
tivus interpretatur, quia ejus qui fugit
« Et docebat eos. » mundum filius : additus est electorum
numero in Ecclesia primitivorum^ qui
Isa. xLvni, 17 : Ego Doininus Deus conscripti sunt in coelis K Genes. xxxi,
tuus docens te utilia : unde, Matth. 27 : Cur ignorante me fugere voluisti ?
xxviii, 19 : Docete omnes gentes. Psal.
cxviu, 68 : hi bonitate tua doce mejusti- « Sedentem ad telonium. »
ficationes tuas.
Hoc est, secundum Chrysostomum, in
lucris illicitis quiescentem, quia in telo-
niis plerumque illicita auferuntur.
« Et cum praeteriret, vidit Levi Al-
phsei sedentem ad telonium, et ait illi

« Et ait illi. »
Sequere me. Et surgens secutus est
eum. » Ecce vocatio.
Tria tangit : vocandum primo descri- « Sequere me. »
bit : secundo, vocat : tertio, vocatus vo-

canti obsequitur. Relictis lucris terrenis. Ad Philip. ni,
In descriptione autem vocandi quatuor 7 et 8 : Quse mihi fuerunt lucra, hsec

dicit : misericordise respectum, nomen, arbilratus sum propier Christum detri-
genus, et studium lucrorum injustorum. menta... Omnia deirimentum feci, et ar-
Misericordise respectum tangit cum bitror ut stercora, ut Christum lucrifa-

dicit : ciam.
* Matth. IX, 19 : Et cum transiret inde Jesus, mine.

vidit hominem sedentem in telonio, Matthxum no- « Ad Hebr. xu, 23.
« Et siirgens secutus esteum. » concupiscentia carnis. Matth. xxi, 31 :
Publicani et meretrices prgecedent vos in

Non prius dans raiionem de illicile regnum Dei. <( Simul discumbebant, »
(alias, illicilo) accepto, sed lotum dimit- pcenitehtes, « cum Jesu, » salvatore, « et
tens : ei est argumentum, quod in illicite discipulis cjuSj » veris animarum medi-
acceptis ministri non tenentur dominis cis in Ecclesiae refectione. Isa. xxv, 6 :
ad ratiocinia. Matth. xiii, 46 : Inventa Faciet omnibus

Dominus exercituum
una prctiosa margarita abiit, et vendidit populis in monte hoc convivium pin-
omnia quse hahuit, et emit eam. Luc. v, guium, convivium vindemise, pinguium
II : Relictis omnibus, sccuti sunt eum. medullatorum, et vindcmise defaeca-
III Reg. XIX, 20 : Eliseus rclictis bobus, tse.
cucurrit post Eliam. Et adjungit id quod perfectum est :
« Erant enim multi qui et seque-
f& « Et factum est, cum accumberet in bantur eum. »
domo illius, multi publicani et pecca-

Matth.
Poenitentes de actibus malis.
tores simul discumbebant cum Jesu XIX, 27 : Ecce nos reliquimus omnia, et
et discipulis ejus : erant enim multi secuti sumus te.
qui et sequebantur eum. »
Tangitur hic refectio Christi in conver- « Et Scribae et Pharissei, videntes 16

sione poenitentium. Tangit autem tria : quia manducaret cum publicanis et
Christi refectionem, peccatorum pceni- peccatoribus, dicebant discipulis
tentium cum Christo et discipuhs epula-
^^^
^^^^ .
q^^^^ publicanis et pecca-
tionem, et de eorumdem in sequendo , ., , , , , ., ..
n ^. ,
- toribus manducat et bibit Magister
pcrlectionem. t:l;v,_
Dicit igitur
vester ? »
« Et factum est, cum accumberet in Tangit murmuris repressionem. Et di-
domo illius. » citduo, murmur, et repressionem.

Murmurantes in tribus reprehendun-
Quia sicut dicitur, Luc. v, 29 : Fecit tur : in apparentia falsi nominis, scien-
ei convivium magnum Lcvi in domo tiae, et religionis.
sua : et sicut dicit Chrysostomus, de Et hoc est quod dicit :
illicitis bonis : quse quia communitatis

erant, poterant converti ad usum eorum « Scribee et Pharissei, »
qui communitati deservierunt auctore

Domino. Reficiebatur autem intus in Invidiae oculis « videntcs, » et invi-
poenitentia pubhcani. Apocal. iii, 20 :

dentes. Matth. xx, 15 : An oculus tiius
Intrabo ad illum, et coenabo cum illo, nequam est, quia ego bonus sum ?
et ipse mecum. Luc. xv, 32 : Epulari et «Quia manducaret cum publicanis et
gaudere oportebat, (juia frater tuus hic peccatoribus. » Occasionem autem acce-
mortuus erat, et revixit : peinerat, et in- perunt, quia Deuter. xvii, 15, prohibe-
ventus est. tur ne societatem habeant cum gentibus :
ille autem, ut quidam dicunt, gentihs

« Multi publicani, » fuit : ct ad minus, officium gentile exer-
cuit, quia vectigalibus praefuit, in qui-
Illi citacapicntes, « ct peccatores^ » in bus ofliciis gentiles a genlili potestate
I
»
IN EVANG. MARCI, 11-10, 17, 18. 391
ponebanlur. I ad Corinlh. v, 11 : Cmn repulant enim non indigent, qui

: sani
ejusmodi nec cibum sumerc. Sed non aulem se rcputant sanos non requirunt.
erat occasio sufficicns quia isti sequc- :
« Medico, » nisi fortc quoad medicmam
bantur Christum jam imilantes, et pravis praeservativam : sed hic loquitur de pur-
actibus renunliantes. Act. x, 13 : Accipe gationlbus.
etmanduca. Et, sequilur, ji. 15 : Quod
Deus purificavit, tu commune ne dixeris. « Sed qui male habent. »
1 ad Corintli. vi, 11 : Ilsec quidam fui~

Idco dicitur, Eccli. xxxvin, 7, quod
stis, sed abluli eslis, scd sanclificati es-
tis, sed justificati estis in nomine Domi- unguentarius faciet pigmenta suavitatis^
ni nostri Jesu Christiy et in Spiritu Dei et unctiones conficiet sanitatis. Luc. x,
nostri. 34 Appropians alUgavit vulnera ejuSy

:
Tertio, rcprehenduntur de timiditate, infundens oleum et vinum : et im-

quia non Christo, scd ponens in jumentum suum, duxit in sta-
bulum, et curam ejus egit. Isa. lxi, 1 :
« Dicebant discipulis. » Misit me ut mederer contritis corde.
Confutati enim a Christo, non audent « Non enim veni. »

aggredi Christum : sed sicut serpens
Adam aggressus in debilitate Evae, ita et Concludit hic omnia per sui adventus
isti, probantes vcrum esse quod Joannes intentionem, dicens : « Non enim veni
dixit dc eis, Matth. iii, 7 : Progenies vocare justos, » quia non vocatur nisi
viperarum, quis demonstravit vobis fu- qui longe est, qui adhuc massse perdi-
gere a ventura ira ? tionis conjunctus est : et hic justus non
est ; « sed peccatores, » qui longe sunt.
« Quare cum publicanis, etc ? » Proverb. ix, 3 : ad arcem, etad
Vocavit
mcenia civitatis. Ad Roman. vin, 29 et
Quasi dicant : Turpem sequimini ma- 30 : Quos prsescivit et prsedestinavit con-
gistratum. Matlh. xxiii, 24 : Excolantes formes fieri imaginis Filii sui..., hos et
culicem^ camelum
autem gluttientes. vocavit : et quos vocavit, hos et justifi-
Non attendentes quod attendens Aposto- cavit : quos autem justificavit, illos et
lus dicit, 1 ad Corinth. ix, 19 : Omnium glorificavit.

me servum feci, ut plures lucrifacerem '.
Et, Sapient. xvin, 24 : In veste poderis

quam habebat totus erat orbis terra-
« Et erant discipuli Joannis et Pha- 18
rum.
rissei jejunantes : et veniunt, et dicunt
illi Quare discipuli Joannis et Pha-
:
« Hoc audito, Jesus ait illis : Non risseorum jejunant, tui autem disci-
necesse habent sani medico, sed qui puli non jejunant ? »
male habent : non enim veni vocare

justos, sed peccatores. » Hic inducitur tertia historia, in qua
non verus medicinae spiritualis modus
Hic ponilur repressio (alias, reprehen- excluditur. Et tanguntur tria : primo
sio) murmuris uno verbo : « Non necesse enim, ponitur istius inquisitionis data
habent sani, » vere sani, vel qui se sanos occasio secundo, de medicinse modo,
:
»
Cf. etiam, infra, I ad Corinth. ix, 22 : Om- nibus omnia faclus sum, ut omnes facerem salvos.
orta qusestio : tertio, veree medicinae « Et ait illis Jesus : Numquid pos-
per rationes probatio. sunt filii nuptiarum, quamdiusponsus
Dicit igitur :
cum illis est jejunare ? »
« Et erant discipuli Joannis jeju-

Repressio (alias, reprehensio) est mur-
nantes, »
muris : Numquid possunt, etc. Inducit
Uno speciali jejunio, quod in exteriori hic tres similitudines, ex quibus ostendit
observantia consistebat sine Christo : hoc veram medicinam esse in cordis interiori
est, fine devotione hoc fidei Ghristi : et dcvotione, eo quod tria sunt in poeniten-
jejuniuni habet quidem gloriam, sed non lia : conjunctio scilicet reconciliati cum
apiid Deum '. Isa. Lvni, 3 Quare jeju- :
Deo, et heec habet gaudium : novitas
navimus, et non adspexisti : liumiliavi- conversationis, et haec habet justiliee
mus animas nostras, ei nescisti ? decorem et spiritus fervor, qui signatur

:
per vinum.
« Et Pharisaei. » In primo dicit quatuor primo enim :
proponit in humanis acceptam similitu-

Alio jejunio isti jejunabant, hypocri- dinem : secundo, accipit ex similitudine
tarum scilicet qui cum hoc venabantur
: concessam veritatem tertio, prsedicit :
pecuniam ut marsupia implerent sicut :

causae positse sublationem et quarto :
patet, Matth. vi, 16 Exterminant enim : inducit ex hoc jejunii Deo accepti dispo-
facies suas, ut appareant hominibus je- sitionem.

junantes. Isa. Lvin, 5 : Numquid tale est Dicit igitur :
jejunium quod elegi, per diem affligere

hominem anim,am suam ? Numquid con- « Numquid possunt, »
torquere quasi circulum caput suum,
etc? Ex congruitate Isetitiae, quam exigit
festum, (« filii nuptiarum, » hoc est, ad

« Et veniunt, et dicunt illi, » nuptias pertinentes, « quamdiu cum il-
lis est sponsus, » ut sponsus : et in spon-

De exteriori justitia preesumentes : si Isetitia, et habitu. « Jcjunare. » Jeju-
« Quare discipuli tui, etc. » Quaestio est nare autem est aliqua lugubriaexercere :
de puriticatione : et patet in littera. Joan. nuptiae autem sunt conjunctio Dei cum
111, 23 : Facta est cjusestio ex discipulis homine, et cum fideli aniraa in corde.
Joannis cum Judseis de purificatione. Ac Joan. II, 1 : Nuptise factse sunt in Cana
si dicant Tu non purificas, neque sanas
: Galilsese : filii autem nuptiarum sunt in
peccatores, quos concupiscentise carnis gaudio illo nati. Joan. i, 12 Quotquot :
studere doces, ad Philip. ni, 19 Quo- : autem receperunt eum, dedit eis potesta-
rum Deus venter est : et gloria in confu- tem filios Dei fieri, his qui credunt in
sione ipsorum, qui terrena sapiunt : nomine ejus : sponsus autem Christus,
inducunt autem Joannem (quem Chri- Dominus in carne patiens (alias, adve-
stus laudavit, Matth. xi, 11 : Non sur- niens). Psal. xviii, G Et ipse tamquam :
rexit inter natos mulierum major Joan- sponsus procedens de thalamo suo.
ne Baptista) et Pharisgeos (qui in lege Cantic. iii, 11 Videte rcgem Salomo- :
erant probatissimi) ut sic ex lege et ex nem in diademate quo coronavit illum

Joannis fama ostenderent esse raalum mater sua in dic desponsationis illius, et
modum prsesentiae quem exhibuit. in die Isetitise cordis ejus : et est hic ar-
' Ad Roman iv, 2.

\
IN EVANG. MARCI, 11-20, 2\, 22. 393
giimenlum, quod cum mugna cst solcm- « Nemo assumentum panni rudis 21
nitas, non est jcjunandum. assuit vestimento veteri : alioquin au-
fert supplementum novum a veteri, et
major scissura fit.

« Quanto tempore habent secum
sponsum, non possunt jejunare.
« Nemo assumentum, » quod dicitur ab
Venient autem dies cum auferetur assucndo : et est secunda similitudo. Et
ab eis sponsus, et tunc jejunabunt in dicit duo : similitudinem, et similitudinis
illis diebus. » rationem. Intendit autcm quod in prima
hominis conversione, adlmc remancnt
Ilic accipit ex simiHtudinc proposita dispositiones vcteris consuetudinis, sicut
vcritatom ab omnibus concessam : et assumpta quaedam vetcra : et nisi illa3
littera patct.
paulatim cducantur, fortis et nova vir-
Intelhgitur enim de potentia congrui- tutis conversatio, non potest conjungi

tatis quod dicit : « Non possiint jejuna- cum illis : et ideo dicit Apostolus, ad Co-
re. » Plus enim proficit sponsi prsesentia loss. in, 9 : Exspoliantes vos veterem ho-
ad curam morbi, quam omnis afflictio minem cum actibus suis, etc. Et non dicit
corporalis exercitii. I ad Timoth. iv, 8 :

quod novus assuendus sit veteri. Jerem.
Corporalis exercitatio ad modicum uti- IV, 3 : Nolite serere super spinas.
lis est : pietas autem ad omnia utilis est,
promissionem habens vitss quse nunc est,

« Alioquin. »
et futurse.
Ratio est similitudinis : quoniam no-

« Venient autem dies, etc. » vum ad se trahendo, pejus lacerat vetus
quam primo fuerat : quia tales tristitia
Tertium est, in quo prjedicit causae victi revertuntur : unde qui tales injun-
laetitice ablationem. Isti dies fuerunt dies gunt poenitentias, non sunt medici, sed
passionis, cum ablatus est a vita : et dies crudeles animarum interfectores : simi-
ascensionis, cum ablata est corporalis les stultis, qui potionem ita fortem dant
praesentia : et de his dicitur, Joan. xvi, infirmo, quod cum morbo occidunt ani-
20 : Mundus gaudehit : vos autem con- mam. Matth. xxiu, 4 : Alligant onera
tristabimini, sed tristitia vestra vertetur gravia et importabilia, imponunt in
et
in gaudium, humeros hominum : digito autem suo

nolunt ea movere.
« Et tunc jejunabunt in illis diebus. »
Determinatio est boni jejunii quod est nemo vinum novum

« Et mittit in »«
Ecclesiae etest tertium, ab inductis duo-
:
utres veteres : alioquin dirumpet vi-
bus superius. Et hoc est jejunium de quo,
num utres, et vinum effundetur, et
Matth. VI, 17 : Cum jejunas, unge caput
utres petribunt sed vinum novum in
faciem tuam lava
:
tuum, et : ut unctio
spiritus sit in mente per devotioiiem, et utres novos mitti debet. »
ablutio faciei per pcenitentiam, et satisfa-

ctionem. Daniel. x, 2 et 3 : Trium heb- Tertia est similitudo. Et dicit tria : si-
domadarum diebus panem desiderabilem militudinem, veram et et rationem, et
non comedi. ordinatam praesentiam vinum autera :
novum hic dicitur mustum. Job, xxxii,

19 En venter meus quasi mustum absque
:
: :
304 D. ALB. MAG. ORD. PRÊD
spiraculo, quod lagunculas novas dis- Dicit igitur primo duo : tempus, et
rumpit : et hoc esl verum de impetu spi- factum.

rilus in fervore caritalis qui in neophytis De tempore dicit
est temperandus. I Petr. iv, 12 : Nolile

peregrinari in fervore qui ad tentalio- « Et factum est iterum cum Domi-
nem vobis fit. nus sabbatis ambularet per sata. »
c( Alioquin, etc. »
De hoc tamen non est qusestio : quia
iter sabbati quolibet in sabbato poterat
quia ambulare (alias, ambulari) sicut dicitur,
Ratio est similitudinis inducta :
Luc. XXIV, 1.
inspirando calorem, frangit vinum utrem
debilem : sic novitius fervor rumpit vim Factum autem subjungit
naturae nisi restringatur.lll Esdrse, ni,24 :
« Et discipuli ejus coeperunt pro-

viri, num prsncellit vinu?n : et dicitur
ibi quod fecit hominem per talenta loqui. gredi et vellere spicas. »
Idem autem continetur, Luc. vi, 1,

« Sed vinum novum. »
et Matth. xii, 1. Hic autem dicitur quod
formam bonaj « vellebant : »> et hoc est quod radicitus

Tangit veram vitae :
extraxerunt. Alii autem dicunt quod fri-

quod vinum novum spiritus fervoris
cabant, quia ad litteram tales primitise
novi, mittitur in vas novitate spiritus
primo velluntur, et postea fricantur.
confortatum. IIoc enim est vinum quod
Aliquando autem velluntur nisi testae
l^tificat Deum et homines *. Cui lagun-
:
in calidis enim terris cito apparent quse-

cula novi cordis prseparatura spiritu qui
sedet in throno, et dicit : Ecce nova fa- dam prsecoqua : nec fuit istud factum ex
^.
paupertate, cum multi ministraverint
cio om?iia
Domino de facultatibus suis, sed potius,
sicut innuitur in sequenti capitulo, et
cum Domi- sicut dicit Chrysostomus, « tanta fuit

«3 « Et factum est iterum
« turbarumfrequentia,quodtempus com-
nus sabbatis ambularet per sata, et
« edendi bberum non habebant : » et
discipuli ejus cueperunt progredi et
hoc innuitur, quia prsegrediebantur ut
vellere spicas. Domino viam facerent propter (abas, per)
24 Pharissei autem dicebant ei : Ecce, turbas : sicut etiam Joannes viam fece-
quid faciunt sabbatis quod non li- rat ad corda. Luc. i, 76 : Praeibis enim
ante faciem Domini parare vias ejus.
cet? »
In ista quarta historia^ ostendit verum « Pharissei autem dicebant ei : Ecce,
animse medicinse modum non esse in quid faciunt sabbatis quod non licet? »
lege. Et tanguntur hic tria : primum est
quoad Orta est ex facto qusestio et quia evi-

solutio legis in opere discipulorum,
:
dens esl, dicunt « Ecce, qui faciunt »

unum quod prsecipuum esse reputabatur : :
legis mandatum secundum est orta ex :

et reprehensionem addunt : « Quod 7ion
tertium autem licet facere sabbatis : » de quo dictum

hac solutione disputatio :
est justitise quse per lidem est supra legem est : Omne opus non facietis in eo K Isa.
ostensio. Lviii, 13 : aS^ averteris a sabbato pedem
* Judicum, IX, 13.

3 Exod. xx, 10; Levit. xxiii, 2.
* Apocal. XXI, j.
: : :
IN EVANG. MARCI, 11-25, 2G, 27, 28. 395
tuwn, facere voluntatem tuam in die qui faciet omnes voluntates meas et :
sanclo meo : et sabbatum de-

vocaveris ideo faclum ejus non est calumniandum,
licatum, et sanctum Domini gloriosum.
« Quando necessitatem habuit. »
« Et ait illis : Numquam legistis

QujE est causa soluhilitatis legis. « Et
quid fecerit David quaiido necessita-
esuriit ipse. » Et ne dicalur quod ipse
tem habuit, et esuriit ipse, et qui cum
hoc poluit facere solus, et inspiralus fuit,
eo erant
suhjungit : « Et qui cum eo crant, »
\ Quomodo introivit in domum Dei qui non erant prophetse et ideo eliam sa- :
sub Abiathar principe sacerdotum, et ccrdos ibidcm non quaesivit de dignitale

panes propositionis manducavit, quos David, sed de idoneitate puerorum, di-
non licebat manducare nisi sacerdoti- cens : Si mundi sunt pueri, maxime a
mulieribus *, manducent. Quasi dicat
bus, et dedit eis qui cum eo erant?
Mirum est quod hoc non ad intellectum
j Sabbatum propter
Et dicebat eis :
legistis: et inducit scripturam historiae

hominem factum est, et non homo uhi hoc legitur dicens :
propter sabbatum.
I Itaque dominus est Filius hominis « Quomodo introivit in domum

etiam sabbati. » Dei, »
Hic tribus rationibus ostenditur justi- Hoc est, in atrium interius ubi erant
tia Christi esse supra legem, a causa vi- excubiae sacerdotum ministrunlium in ta-
delicet, et ralione ordinis, et auctoritate hernaculo ; « sub Abiathar principe sa-
novi legislatoris. A causa enim ostendit cerdotum. » Alii Evangelistae dicunt, sub
legem quandoque esse solubilem. A ra- Abimelech : ad quod dicit Chrysostomus,

tione ordinis vero, dicit legem homine quod binomius fuit iste. Hieronymus au-
esse inferiorem. Ab auctoritate legisla- tem dicit quod pater fuit Ahimelech quem
toris ostenditlegem esse solutam. interfecit Saul filius autem Ahiathar, :
In ratione autem quam sumit a causa, qui tunc in facto praesens fuit cum pa-
duo inducit csBcitatis reprehensionem,
:
tre, et nominatior fuit quam pater in
et solubilitatis legis ostensioncm. agendis : et exsulavit cum David expul-
Dicit igitur so : et ideo meruit hic nominari, quia
postea regnante David, ministravit : et
« Numquam legistis, etc. » ideo nomen ejus inducitur celehre, quod

sciatur quod ille nil fieri permisisset illici-
Ad intellectum. Quasi dicat : Non stu- tum.

diose legistis : quia sicut dicitur, II ad Et inducit factum, dicens :
Corinlh. ni, 15 : Cum legitur Moyses,

velamen positum est super cor eorum. « Et panes propositionis manduca-
« Quid fecerit David *, » qui propheta vit. »
fuit et rex : hahens auctoritatem et inspi-
rationem. I Reg. xxn, 14 : Quis in om- De quihus, Exod. xxv, 30. Et intelli-
nibus servis tuis, sicut David fidelis in- gitur hoc factum fuisse in die sabbati,
ventusest. I Reg. xvi, 12, et Act. xin, quia die sabbati auferehantur propositi,
22 : Inveni virum secundum cor meum, et alii ponebantur. « Quos, » secundum
* Cf. I Reg. XXI, 3 et seq. 2 Ibidem, xxi, 4.

legem, « non licebat edere nisi sacerdo- sancto, Machab. v, 19 et 20 A^b;!

II :
tibus » majoribus ct Levitis. propter locum gentem, sed propter gen-

Et ne putetur solus hoc fecisse, subjun- tem locum Deus elegit. Ideoque et ipse
git. locus particeps factus est populi malo-
rum, postea autem fiet socius bonorum.
« Etdedit eis, etc. »
« Itaque dominus est, etc. »
Prius expositum est. Innuit autem ra-

tionem talem : Si propter necessitatem Tertia ratio est. Et est sensus : Ex quo
lex solvitur, constat legem esse solubi- propter hominem factum est sabbatum,
lem : male reprebenditis. I Machab.
etsic et homo meUor est sabbato, tunc multo
n, 41, Fecit edictum Mathathias ut pu- magis melior est homo Deus caput ho-
gnarent in die sabbati. minis sabbato et sic est Dominus sab-
:
bati. Ad Galat. in, 19 : Lex propter

« Et dicebat eis, etc. » transgressiones posita est :... ordinata per
Angelos inmanu mediatoris. Ad Galat.
Secunda ratio est quia ex quo sab- :
III, 23 : Jam non sumus sub psedagogo,
batum « propter hominem factum est, » lioc est, sub lege.
et non e converso ergo homo melior est :
Sic igitur ostensum est quoniam ju-
sabbato : et sic conferens homini, prseci- stitianon est ex lege, sed per Christum,
pue in anima, propter sabbalum non est qui est Dominus legis. Et hoc est quod
dimittendum. Et simile quid est de loco intendit.
CAPUT III.
Postquam manum aridam curaverat, Pharisceorum cedens machinationi secedit,

tiirbis undiqtie ad ipsum coyijluentibus, quarum infirmos curat : duodeciin a
se electos {qui hic recensentur) mittit ad p?~cedicandum, data ipsis potestate
super infirmitates ac doimonia : Scribas blasphemayites ipsum in Beel:êbub eji-
cere dcemonia convificit falsitatis, dicens blasphemiam in Spiritum sanctum
irremissibilem, et quoe sifit mater et fratres ejus.
1. Et introivit iterum synagogam,

in facere, an male? animam sal-
et erat ibi homo habens manum vam facere, anperderePAt illi
aridam *. tacebant.
2. Et observabant eum si sabbatis Et circumspiciens eos cum ira,
curaret, ut accusarent illum. contristatus super caecitate cor-

3. Et homini habcnti manum ari-
ait dis eorum, dicit homini : Ex-
dam Surge in medium.
: tende manum tuam. Et exten-
4. Et dicit eis Licet sabbatis bene
: dit, et restituta est manus illi.
* Mutlh. XII, 9 : Luc vi, 6.

CAP. III MARCI. 397
6. Exeuntes autem Pharisaei s statim 19. Et Judam Iscariotem, qui ct tra-
cum Herodianis consilium fa- didit illum.

ciebant adversus cum, quomo- 20. Et veniunt ad domum, et convc-
do eum perdercnt. nit iterum turba, ita ut non
7. Jesus autem cum discipulis suis possent neque panem mandu-
secessit ad mare, et multa turba care.
a Galilaea et Judasa secuta est 21. Et cum audissent sui, exierunt
eum, tenereeum dicebant enim : :
8. Et ab Jerosolymis, et ab Idumasa, Quoniam in furorem versus

et trans Jordanem : et qui circa est.
Tyrum et Sidonem, multitudo 22. Et Scribae qui ab Jerosolymis

magna audientes quae faciebat, descenderant, dicebant Quo- :
' venerunt ad eum. niam Beelzebub habet % et quia

9. Et dixit discipulis suis ut navicu- in principe deemoniorum ejicit
la sibi deserviret propter tur- deemonia.

bam, ne comprimerent eum. 23. Et convocatis eis, in parabolis di-
10. Multos enim sanabat, ita ut irrue- cebat illis : Quomodo potest Sa-
rent ineum, ut illum tangerent, tanas Satanam ejicere ?
quotquot habebant plagas. 24. Etsiregnum in se dividatur, non

11. Et spiritus im.mundi, cum illum potest regnum illud stare.
videbant,, procidebant ei, et cla- 25. Et si domus super semetipsam
mabant, dicentes : dispertiatur, non potest domus
12. Tu es Filius Dei. Et vehementer illa stare.
comminabatur eis ne manife- 26. Et si Satanas consurrexerit in se.-
starent iilum. metipsum, dispertitus est, et

i3. Et ascendens in monterfi 2, voca- non poterit stare, sed finem
vit ad se quos voluit ipse, et habet.
venerunt ad eum. 27. Nemo potest vasa fortis ingressus
14. Et fecit ut essent duodecim cum in domum diripere, nisi prius
illo, et ut mitteret eos preedi- fortem alliget, et tunc domum
care. ejus diripiet.
i5. Et dedit illis potestatem curandi 28. Amen dico vobis, quoniam om-
infirmitates, et ejiciendi d£e- nia dimittentur filiis hominum
monia. peccata *, et blasphemise quibus
16. Et imposuit Simoni nomen Pe- blasphemaverint :
trus :
29. Qui autem blasphemaverit in Spi-
17. Et Jacobum Zebedaei, et Joannem ritum sanctum, non habebit
fratrem Jacobi, imposuit eis
et remissionem in feiernum, sed
nomina Boanerges, quod est, reus erit aeterni delicti.
Filii tonitrui : 30. Quoniam dicebant : Spiritum im-
i8. Et Andream, Philippum, et et mundum habet.
Bartholomûm, et Matthasum, 3 1 . Et veniunt mater ejus et fratres '"
:
et Thomam, et Jacobum Al- et foris stantes, miseruni ad eum

phî, et Thaddaeum, et Simo- vocantes eum.
nem Cananceum, 32. Et sedebat circa eum turba, et
' Matth. XII, 14. "*

Mattli. XII, 31 ; Luc. xii, 10 ; I Joan, v, 16.
* Matth. X, 1 ; Luc. vi, 13. ^ Matth. XII, 46 ; Luc. viii, 19.
» Matth. IX, 34.
:

dicunt ei : Ecce mater tua et cuitu ejus sedebant, ait : Ecce
fratres tui foris quaerunt te. mater mea et fratres mei.
33. Et respondens eis^ ait :Quse est 35. Qui enim feceritvoluntatem Dei,
mater mea et fratres mei ? hic frater meus, et soror mea, et
34. Et circumspiciens eos qui in cir- mater est.
« Et erat ibi, etc. » Ecce praesentia

miseri. Dicit autem Hieronymus de
isto, quod in Evangelio Nazarseorum le-
IN CAPUT III MARCI gitur, quod iste fuerat caementarius
furiosus : et querulas voces prius emi-
ENARRATIO. sit ad Dominum, ut curaret eum, ne
ignominiose cogeretur mendicare, sic-
ut notavimus super Matthaeum et ex '
:
« Et introivit iterum in Synago- istis vocibus Pharissei non moveban-

gam : et erat ibi homo habens manum tur ad misericordiam, nara erant ex-
caecati per invidiam. Significat autem
aridam.
genushuinanura, cujus potentia operandi
Et observabant eum si sabbatis
aruerat, eo quod extenderat ipsam ad
curaret, ut accusarent illum. »
vetitura sicut, III Reg. xiii, Manus
: 4,
Jeroboam aruit, quam contra virum Dei
percutiendum extendit. Est etiara manus
Hic incipit agere de cura diflicultatis avaritise quam ad accipiendum extendit,
bene operandi. Et tangit duo. Primo contracta ad dandura. Eccli. iv, 36 : Non
enim, ostendit hujus gratiae in se esse sit porrecta maniis tua ad accipiendum^
potestatem : secundo autem, facit hujus et ad dandum collecta.
gratiae in ahos propagationem, ubi ele-
git ministros.
Adhuc prima habet duas historias : in « Et observabant eum, etc. »
quarum prima, hanc gratiam in se os-
tendit esse expresse in figura unius : in In pietate, non raoti pietate in paupe-
secunda autem ostendit hoc generahter rera : jam obliti quod probavcrat se esse
in multis. super sabbatum, et sabbatum propter
In prima dicuntur tria : scilicet, prse- horainera esse factura.
sentia miseri : ostensio, per novam gra- Vide dicta in capitulo prsecedenli.
tiam quse supra legem est, beneficii : ter-
tio^ exhibilio ejusdem.
Dicit igitur « Et ait homini habenti manum ari-
dam : Surge in medium.

Et dicit eis: Licet sabbatis bene fa-
« Et introivit iterum in Synago-
gam, etc. »
cere, an male? animam salvam fa-
cere, an perdere? At illi tacebant. »
Ut in loco solemni doceret. Est autem

hsec historia, Matth. xn, 9 etscq.,et Beneficiura hic cxponit : et ostendit
Luc. VI, G et seq. esse concedendura in sabbato. Tangit
^ Cf. Enarrationem in Matthasum iii, 9. Tomo XX hujusce editionis.

:
IN EVANG. MARCI, ITl-3, 4, 5. 399
autem tria, scilicctostensioncm miseriae : I. Reg. II, 9 : Impii in lenehris conti-

vcritatis judicium ex ratione : ct non cescent.
vaicnlibus respondcre, et cum invidia

perduranlibus, Christi supcr coecitatcm
cordis eorum compassionem. Kt lioec fa- « Et circuraspieiens eos cum ira,
cile est subdividere. contristatus super ca^citate cordis eo-
Dicit igitur
rum, dicit homini : Extende manum
tuam. Extendit, et restituta est manus
« Surge, »
illi. .)
Ad coBlestia te extcndcns ut dignus sis
salute. Tangit compassioncm cajcitatis. Et tan-

(( In medium, » ut omnium in te pro- git tres affectus Dei : scilicet, providen-
voces compassionis afTectum, ut pro te tiam per circumspectionem : iram, per
inlcrcedant. zelum et propassionem contristantium.
:
Et de illis quaerit judicii veritatis ra- Ilaec enim sccundum humanum allcctum
tionem. omnia in sc habuit.
(( Licet sabbatis bene facere? » « Super caBcitate cordis eorum. »
Beneficium enim non est servile, sed Isa. XLir, 19 : Quis csecus, nisi servus
libcrtatis opus. Ad Hebr. xni, 1(3: Bene Domini .^ Isa. vi, 10 : Excaeca cor populi
ficentise et communionis nolite oblivisci' hujus, et aures ejus aggrava, et oculos
ejus claude.
« An male? »
« Dicit homini, »
Cum nialum sit privatio, non bene fa-

cere cum possit, et opportunum sit, est Impendendo beneficium. Et tanguntur
malefacere. Proverb. iii, 27 : Noli pro- tria impensum beneficium, et livorisac-
:
hibere benefacere eum qui potest : si censio in beneficium, et ejusdem cauta

vales, et ipse benefac. Et est qusestio ge- declinatio : ne per (alias, propter) be-
nerahs. neficium pateretur maleficium.
Et subjungit specialem :
Dicit igitur :
« Animam salvam facere? » « Extende manum tuam. »
Proverb, xxiv, 11 : Eriie eos qui du- Ut sicut cxtensa aruit per inobedien-
cuntur admortem: et qui trahuntur ad tiam, ita extensa per obedientiam resti-
interitum liberare non cesses. tuatur. Proverb. xxxi, 20 : 31 anumsuam
An perdere?
(( » Hoc ipso enim per- aperuit inopi, palmas suas extendit ad
et
dunt cum non juvant cum possint. pauperem. Et attende quod istum curat
Sanguinem ejus
Ezechiel. ni, 18 et 20 :
A-erbo, leprosum aulem tetigit quia :
de manv tua requiram : eo quod non nnUam occasionem vult dare adversario
salvavit cum potuit. maledicti gratia^. Quia non erat prohi-
bitumquandoin sabbato verbadicerentur.
« At illi tacebant. » Psal. cxLviii, 5 : Ipse dixit et facta sunt.
^ I ad Timoth. v, 14.
: : :
400 D. AB. PR.ED. MAG. ORD.
« Et extendit, » runt ut Jesum dolo tenerent, et occide-

rent.
Laxatis nervis induratis et contractis.

« Et restituia est manus illi. » Matth.
XI, S : Claudi ambulant, leprosi mundan- « Jesus aatem cum discipulis suis
tur.
secessit ad mare. »
^ r»u.^v.;c^,' ot-,f;rr. . ponitur

TTic qualiter Dominus subduxit
Exeuntes autem Phanssei statim
.
6 «
i
^
„ . , , se mahs, ne haberent materiam mali-
cutn Herodianis cons.lium faciebant ^^ ^.^^^^^^^. ^^^ ,
^^.|.^^^_ ^^^
adversus eum, quomodo eum perde- ^^.^^ ^^ ^^^ ^^^^^^
rent. » Primum notat, cum dicit :
Ecce livor in Pharisaeis excitatus ex « Jesus autem cum discipulis suis, »
incontradicibUi miraculo. Et ideo Phari-

ssei hypocritee conciliant sibi
miUtes He- Sicut pastor cum grege. Joan. x, 4 :
rodis : eo quod Herodes Joannem per- Ciim proprias oves emiserit, ante eas va-
secutus Joannes Christo testimo-
fuit, et dit : et oves illum sequuntur,
nium perhibuit, ut ex illo odio etiam

Herodiani Christum persequerentur. Con- « Secessit. »
siliatur ergo hypocrisis apertae violentise :
et hoc quod dicit historia.

est Subduxit autem se Dominus quatuor
Ex modo autem loquendi tanguntur de causis. Primo, ut scilicet discipulos se
quinque : a vero videlicet lumine reces- subducere doceret. Matth. x, 23 : Cum
sus, cum dicit persequentur vos in civitate ista, fugite
inaliam. Secundo, ut tempus passionis
« Exeuntes. » nondum impletum esse ostenderet. Joan.
II, 4 : Nondum venit hora mea. Et, ibi-
Joan. XIII, 30 : Exivit continuo. Erat dem, Tempus meum nqndum ad-
VII, 6 :
antem nox. venit. Tertio, ut non ibi, sed in Jerusa-
Secundo, notatar impetus praceps in lcm futuram suam passionem declararet.

malum, cum dicit « Statim » non enim : : Luc. XIII, 33 No7i capit prophetam per- :
difTcrebant usque ad animi mitigatio- ire extra Jerusalem. Quarto, quia adhuc
ncni. sacramenta praedicationis completa non
Tertio, notatur quod conciliabant sibi fuerunt. Luc. xiii, 32 : Ecce ejicio dse-
malos, cum dicit : « Cwn Herodianis. » monia, et sanitates perficio hodie et cras,
Psal. xLix. 18 : Si videbas furem, curre- et tertia die consummor. Ezechiel. iv, 5
bas cumeo : ctcuin adulteris portionem Diem pro anno, diemînc/uam, pro anno
tuam punebas. dedi tibi : hodie ergo et cras, hoc est, hoc
Quarto, notatur mahgnitatis studium, anno et futuro, et tertio anno patiar.
cum dicit : « Consilium faciebant. t> Isa. Perrexit autem

VIII, 10 : Jnite consilium, et dissipabitur
loquimini verbum, non fiet. et « Ad mare. »
Quinto, notaturnocumcntum, cum di-

cit « Adversus eum, » scilicetDominum
: Quia hoc congruit inquietis, quos ut
Jesum. Glossa : Magna insania ! qui sain ipso requiem invenirent, vocavit. Isa.
lute indigcnt, de ncce Salvatoris consi- Lvii, 20 Impii quasi mare fervens,
:
hantur. Matth. xxvi, i : Consilium fece- quod quiescere non potest. In Christo au-
. :
IN EVANG. MARCT, III-8, 0. 10, 11, 12. 401
tem est quies. Matth. xi, 29 : Invenieiis Et causte compressionis iterum subdit
requieni animabus vestris. causam :
« Multos enim sanabat. »
« Et rnulta turba a Galilaea et Judsea

Indigentes enimsaluteirruerunl in Sal-
secuta est eum,
vatorcm : non sicut Pharisaei qui salute
Et ab Jerosolymis, et ab Iduma)a, et
indigentes, Salvatorem quaerebant inter-
trans Jordanem : etqui circaTyrum et ficere.
Sidonem, multitudo magna, audientes
quae faciebat, venerunt adeum. »
« Quotquot habebantplagas. 11
Ecce fructus. Et tanguntur duo pri- :
Et spiritus immundi, cum illum vi-
mo enim, septem gentes sequentes se- :
debant , procidebant ei : et clamabant
cundo aulem, causa sequendi, ibi, « Au-
dicentes
dienies quae faciebat, » sicut et regina
Saba a linibus terree venit audire sapien- Tu es Filius Dei. Et vehementer 1«
tiam Salomonis '. comminabatur eis ne manifestarent
Et liltera est plana. illum. »
Tangitur virtutis propagatio. Et tan-

guntur quatuor : scilicet, generalitas in-
c( Et dixit discipulis suis ut navicula
firmorum, fides, cultus, et confessio. Et
sibi deserviret propter turbam, ne post hsec quatuor, ponitur doctrina hu-
comprimerent eum. militatis ex parte Domini.
Multos enim sanabat, ita ut irrue- Et hoc est :
rent in eum, ut illum tangerent. »

« Quotquot enim habebant plagas, »
Hic tangitur propagatio sanitatis in In corpore nocumenta. Isa. i, 6 : Vul-

mullitudine : et demonstratur virtus red- nus, ei livor, et plaga tumens, non est
emptoris esse sufficiens ad omnes. Di- circumligata, nec curata medicamine,
cuntur autem tria : primo enim, petit nequefota oleo.
usum naviculse, ut ex illa ad littus lo-
quens doceret : secundo, subjungit os- « Et spiritus immundi. »

tensionem virtutis, tam super spiritum
quam super corpus : et hoc est quod di- Matth. XII, 28 : In spiritu Dei ejicio
xit : dsemones.
« Cmn illum videbant, » visu fidei.
« Ut navicula sibi deserviret. » Numer. xxi, 8 : Qui percussus adspexe-
rit eum, vivet. Luc. x, 23 : Beali oculi
Et iti hoc veram ostendit humiiita- qui vident quse vos videtis. Non enim in-
tem. Matlhsei autem, vni, 26, ubi mare telligitur de visu corporis simpliciter, sed
calcavit, ostendit deitatis potestatem. de visudeitatis in carne Salvatoris. Joan.
Et surjjungit causam : « Propter iur- XII, 43 : Qui videi me, videt eum qui
bam, ne comprimerent eum. Luc.vm, 45 : misit me.
Turbse te comprimuni
* Gf. III Reg. X, 1 et seq.
XXI 26
402 D. ALB. MA&. ORD. PRiED.
« Procidebant ei. » pite quam membris. Et ideo infra

in
*
dicit Filii vestri in quo ejiciunt

: ut os- :
Ecce cullus qui Deo debetur. Exod. iv, tendat etiam Apostolos in digito Dei daj-
31 Audierunt quod visitasset Dominus
:
monia ejicere.
fiUos Israel, el quod respexisset a/fiictio- In prima autem harum partium tangit
nem illorum : et proni adoraverunt. duo : modum videlicet vocationis, et no-

mina vocatorum.
« Et clamabant dicentes : Tu es Fi- Modus autem vocationis exprimitur in
tribus in vocatione, et vocatorum obe-
:
lius Dei. »
dientia, et vocatorum numero et officio.
Ecce confessio invita per daemones, et Hiec enim ad unum referuntur, quia nu-
voluntaria per homines. Et notatur quod merus est propter officia.
daemones profecerunt experientia signo- Vocationis modus est in quatuor est :
rum quem enim supra primo dixerunt

: enim ad alta, et Hber, et imitativus, et
Sanctum Dei, modo Filium Dei confiten- Deo acceptus.
lur. Sed adhuc non perfecte noverunt : I^rimum notatur, cum dicit :
opinando enim dicunt, quod dicunt. Ad

Philip. II, II : Omnis lingua confiteatur « Et ascendens in montem »
quia Dominus Jesus Christus in gloria

est Dei Patris. Eminentis sanctitatis. Isa. xl, 9 : Super
montem excelsum ascende, tu qui evan-
« Et vehementer, etc. » gelizas Sion.
Secundum notatur, cum dicit : « Vo-
Doctrina est humilitatis. Causa enim cavit, » libere, non pretio, non prece,
comminationis est, quia daemon non prae- nec violentia coactus, non sanguine in-
dicat verum, nisi ut intermisceat falsum :
ductus. Ad Hebr. v, 4 : Nec quisquam
ethoc non vult Dominus. Sed cum ve- sumit honorem, sed qui vocatur a
sibi
rum falso miscetur, totum efficitur fal- Deo tamquam Aaron.

sum : quia in falsa signiPicatione verum Tertium notatur, cumdicit « Adse. » :
inducitur : sicut nuUus ita leprosus est, Joan. XVII, 24 Ut uhi sum ego, et illi
:
quin in aliqua parte sanus videatur et : si?it mecum. I ad Corinth. xi, 1 : Imita-
tamentotus leprosus judicatur, eo quod tores mei estote, sicut et ego Christi.
otum nutrimentum est corruptum. Quartum notatur, cum dicit : « Quos
t
voluit ipse : » in quibus videlicet fuit
suum beneplacitum. PsaL cxlvi, 11 :
« Et ascendens in montem, vocavit Bcneplacitum est Domino super timentes

13
ad se quos voluit ipse, et venerunt ad eum, et in eis qui sperant super miseri-
eum. »
cordia ejus. Ad Roman. xii, 2 ; Probetis
quae sit voluntas Dei bona, et benepla-
Haec historia tangitur, Luc. vi, L3 et cens, et perfecta.
seq. : et, Matth. x, 1 et seq. Inducitur

autem hic ut ostendatur potestas curatio- « Et venerunt ad eum. »
num spiritualium a capite descendere

n membra, quse sunt ministri et ideo : Ohedientia est, quia, cum vocamur ad
duo hic inducunlur. In primo enim, os-' magna, licet inviti, tamen obedire tene-
lenditur potestatis propagatio : et secun- mur unde cum excusaret se Jeremias,
:
do probalur quod est divina, tam in ca- dicens : Aa a, Domine Deus, ccce nescio
'
Luc. XI, 19 ; MaUh. xii, 27.
:
IN EVANG. MARCI, lIMi, 13, 10, 17. 403
puer ego sum. Et dixil Do-

loqui, quia « Et dedit illis potestatera. »
minus ad me : Noli dicere : Puer sum :

quoniam ad omnia qum miltam te ibis : Ecce ministrorum poteslatem ostendit
et universa qusecumque mandavero tibi a se in eos profluere : et est super cor-
loqueris : et obedivit '. Et simiie fecit pus, et super animam : et ideo dicit :
IMoysos ", et Isaias ^. « Curandi infirmitates , » prsecipue illas

*
quae sunt ex incendio fomitis, et ex in-

obedientia carnis ad spiritum. Marc. xvi,
« Et fecit ut. essent duodecim cum IS Super segros manns imponcnt, et

:
bene habebunt.
illo, et ut mitteret eos pracdicare.
« Etejiciendi dsemonia, » a potestate
Et dedit illis potestatem curandi in-
quam habenl super animam. Marc. xvi,
firmitates, etejiciendi deemonia. »
17 : In nomine meo dsemonia ejicicnt.
Isa. XI, 9 Non nocebunt, et non occident
:
Tangit officia : primo, secundum uni- in universo monte sancto meo : quia re~
versalem numerum : secundo, secundum pleta est terra scientia Domini.
officiiaclum : tertio, secundum officialo-
rum potestatem.
Dicit ergo : « Et fecit, » statuendo, « Et imposuit Simoni nomen Pe- |6
« ut essent duodecim : » quia patres Ve-
trus :
teris Testamenti fuerunt duodecim : et

Et Jacobum Zebedaei, etJoannem t7
boves sub mari seneo (quod Ecclesiam
significat) duodecim *
: et stellae in co- fratrem Jacobi, etimposuiteis nomina
rona sponsse in coelo duodecim ^ : et se- Boanerges, quod est, Filii tonitrui. »
des judicantium duodecim s : et judican-
dorum numerusduodecim'' : et portse ci- « Et imposuit Simoni nomen Petrus, »
vitatis duodecim «. quia ag-nitionem illam habuit super
quam fundatur Ecclesia. Matth. xvi, 17
« Et ut mitteret eos preedicare. » Caro et scmguis non revelavit tibi, sed
Pater meus qui in coelis est.
Ad Roman. x, 13 : Quomodo prsedi- Et tangit hic nomina vocatorum_, se-
cabunt, nisi mittantur ?Proedicare autem, cundum suas vocationes eis congruentia.
est officium praelati : docere vero, est ma- Nomina autem sunt duodecim « quorum :
gistri. Et praedicatio est eorum quse sunt « primi tres, ut dicit Glossa Hieron^^-mi,
supra intellectum humanum, sicut supe- « propter subfime meritum ipsorum in
notatum est autem hoc officium
rius est : « monte, quo audiverunt tonitruum Pa-
non exercendum per alium. Actuum, vi, « tris de nube, unum nomen in commu-
2 Non est sequum nos derelinquere ver-

: « ni accipiunt, praeter specialia nomina
bum Dei, et ministrare mensis. II ad Ti- « quae ante acceperunt. » Et primus qui-
moth. IV, 1 et 2 : Teslificor coram Deo dem, non tam in Apostolum quam in
et Jesu Christo, qui judicaturus est vivos vicarium Christi, et verticem Aposto-
et mortnos, per adventum ipsius et re- lorum et hoc sua ostendit nominatio.
:
gnum ejus, prsedica verbum. Quia cum primo Simon, postea Petrus
est vocatus : Simon obediens, vel depo-
* Jerem. i, 6 et 7. " Apocal. XII, 1.
* Exod. III, 13. " Matth. XIX, 28.

' Isa. VI, 8. ^ Apocal. VII, 4 et seq.
* Cf. III Reg. VII, 44. ^ Ezechiel. xlviii, 31 ; et Apocal, xxi, 12.
nens trisiitiam interpretalur. per obe- Domini prae aliis, quasi testes idonei ad-
dientiam mandatorum ad apicem venit hibebantur. Interpretalur autem Jacob

Apostolicae dignitatis. Exod. xxiv, 7 : iuctator, quia semper fuit in lucta virtu-
Omnia qux locutus est Dominus facietis, et sapientiae. Eccli. li, 23 : Colluctata
mus, et erimus ohedientes. Ad Hebr. est anima mea cum sapientia. In Glossa
XII, 9 : Obtemperahimus Patri spiri- dicit Hieronymus : « supplanlata habet

tuum, et vivemus. Hic tristitiam sseculi « desideriacarnis. Esau sanguineus dicit
quse morlem operatur deponit, ut in « de ipso, Genes. xxvii, 36: Juste voca-
Isetitia cordis et devotione se totum re- tum est nomen ejus Jacob : supplantavit
lerat ad Deum, dicens cum David, enim me [en altera vice : quia in lucta
Psal. XXXVI, 4 : Delectare in Domino, virtutis, supplantavit in passionibus : in
et dabit tihi petitiones cordis tui. Item, lucta autem veritatis, supplantavit in er-
Psal. Lxxvi, 4 Memor fui Dei, et dele-

:
roribus quos conculcavit.
ctatus sum, hoc est, per Isetitiam inte- Joannes autem, in quo est gratia, in-
riorem, quse est gaudium in Spiritu san- terpretatur Hieronymus

: quia dicit :
cto : et per obedientiam mandatorum « Hoc habuit per gratiam, quod alii per
exteriorum (alias, exteriorem) : et hoc laborem. » Duo autem habuit per gra-
designat nomen Petrus. Unde, Beda : tiam : scilicet, Christi dilectionem, et
« Sicut a Christo lux mundi vocantur altissimse veritatis agnitionem. Signum

« Apostoli, sic a Christo petra, Simon primi, quod sibi Christus prae aliis ma-
« vocatus est Petrus. » Item, Beda : trem commendavit et dilectus discipu- :
« Idem est Grsece ,vel Latine Petrus lus specialiter est appellatus. Signum
(iquod Syriace Cephas : et hoc est idem autem secundi, quod in pectore Domini
« quod rupes, vel caput. » Rupes qui- recubuit ^ Hi duo, flii dicuntur Zehe-
dem, propter fundamentum confessionis dsei, hoc est, donati vel dotati : quia se-
veritatis, Matth. xvi, 18 Tu esPetrus, et : cundum spiritum sunt (ilii Christi spe-
super hanc petram aedificaho Ecclesiam ciales, cui omnia donata sunt, et quiprse
meam. Caput autem, propter verticem omnibus est dotatus. Gnenes. xxiv, 36 :
Apostolicse dignitatis : quia vicarius est Dedit filio suo omnia c/use hahuerat. Ili
Christi in terris. Unde, in Canticis, v, 2, duo adjuncti sunt Petro, in quo est ple-
dicit Ecclesia Caput meum plenum est

:
nitudo potestatis : quia perfectio virtutis
rore, et cincinni mei guttis noctium. Ros in opere, et perfectio veritatis in contem-
enim gratise Christi in hoc caput in ple- platione, comitari debent plenitudinem
nitudine potestatis descendit : et gutt;e potestatis. Hoc signilicatum est, Exod.
lucentes, in nocte ignorantise hujus mun_ XVII, 12 : Aaron et Ilur sustentabant
di in sacra doctrina distillant a cincinnis, manus ejus, scilicet Moysis, ex utraque
hoc est, a Doctoribus et Prselatis, qui parte.Aaron enim montanus significa-
dependent ab hoc capite. bat perfectionem virtutis, Hur autem,
Duos autem suorum secretorum testes ignis, significat perfectionem ignitae ve-
vocat et adjungit huic capiti, scilicet, ritatis.
« Jacobum Zebedaei, » « Et imposuit eis, »
Hoc est, Jacobum, filium Zebedaei, « e/ Duobusillis fratribus, Jacobo et Joanni,

Joannem fratrem » ejusdcm « Jacobi, » « nomina » officiis eorum congruentia,
qui cum Petro ad omnia secreta deitatis « Boanerges. »
' Joan. XXI, 2.

»
IN EVANG. MARCI, 111-17, 18. 403
Et hoc cxponit Evangelista, dlcens : cundurn tria, quae exiguntur ad officium

praedicationis, impedimento
sine omni
« Quod est, Filii tonitrui. » contrariae dispositionis. Sunt autem sex
sic distributa, quod duo sunt in An-
Quia adjuncti sunt summse potestati, drea duo, in PhiUppo

: et duo, in :
ut fulgurent signis et exemplis in virtute, Bartholornaeo.

et praedicatione tonent doctrinam in ve- Duo Andrea sunt sccundum duas
in
ritate. Psal. lxxvi, 19 : Vox tonUrid lui ejus interpi-etationes intei-pretatur enim :
in rota, hoc est, in Scriptura. Job, viriiis, et respondens pabulo. Ex hoc

XXXVIII, 33 : Numquid mittes fulgura, enim quod virilis est, taUs est quod au-
et ibunt, et revertentia dicent tibi : Ad- det resistei-e adversario. Ad Titum, i,
sumus ? Isti ergo duo tamquam in arce, 9 : Ut potens sit exhortari in doctrina
et primates vocati sunt ut assistant ei in sana, et eos qui contradicunt argue-
quo est plenitudo potestatis : significati re. Ezechiel. xiii, 3, improperat qui-
per duas columnas, quas Salomon po- busdam dicens : Non ascendistis ex ad-
suit ante ostium templi '
: quarum unam verso, neque opposuistis, vos sciUcet,
vocavit firmitatem, et alteram fortitudi- murum pro domo Israel. In hoc autem
nem. Significantur etiam per duas tubas quod respondens pabulo dicitur doce-
de quibus dicitur, Numer. x, 2 : Fac ti~ mur quod non gratis debet comedere
bi duastubas argenteas ductiles^ quibus panem Ecclesiae, II ad Thessal. iii, 8 :
co7ivocare possis multitudinem quando Neque gratis panem manducavimus ab

movenda sunt castra. aliquo. Psal. lxxx, 3 Sumite psal-
:
mum, hocêst, spirituaUa..., et date tym-

panum, hoc est, temporaUa. I ad Co-
« Et Andream, et Philippum, et Bar- rinth. ix, 14 : Dominus ordinavit iis qui
tholomaeum. Evangelium annuntiant, de Evangelio
vivere. Et tales Andreas in Ecclesiis
Prceinductis mutavit nomina tribus : debenms eU*gere : qui et Ecclesiarum
Petro dans singulare, eo quod ipse sin- sint defensores, et de facuUatibus Ec-
gularisest dignitatis, ad quam vocatur : clesiae non consumant, nisi ad necessi-
aUis autem duobus, communem dedit tatein^ ut Ecclesias in spirituaUbus aedi-
nominationem significans quod digni-
: ficent.
tas eorum, quamvis sit major aUis, ta-

men est pluribus communicabiUs. « Et PhiUppum, »
Post hos autem notat eos qui ad in-

feriores gradus Archiepiscorum, et Epi- Qui os Per
lampadis interpretatur.
scoporum vocantur, novem gradibus in lampadem innuens ignitum lumenscien-
distribui docens nos novem esse atten-
: tiae divinae, quod resplendet ab ipso et :
dendain electionibus taUum Praelatorum. per os, eloquentiam (aUas, eloquentiae)

Quorum tres primi sumuntur secundum docens, qua (aUas, quaUter) unicuique
stalum innocentiae, in quibus peccati ver-bis congruentibus, et simiUtudinibus
consideratur immunitas : qui sunt An- congruentibus, possit apto sermone re-
dreas, PhiUppus, et Bartholomaeus : hi spondere. primo dicitur, Isa. lxii, i
I)e :
enim tres vocantur ad Apostolatum se- Propter Sion non tacebo, et propter Je-
* III Reg. VII, 21 : Et statuit, scilicet Hiram nam secundum, et vocavit nomen
De ejus Booz.
jussu Salomouis, duas columnas in porticu tem- his norainibus JachinetBooz vide commentato-
pli : cumque statuisset columnam dexteram, vo- res, etpraecipue La Sainte Bible, III Reg. pp. 223
cavit eam nomine Jachin similiter erexit colum-
: et 224.
:
406 D. ALB. MAG. ORn. PR.™.
rusalem non quiescam, donec egrediatur cemur ea quee in eligendo ahquando

ut splendor justus ejus, et salvalor ejus sunt tolcranda, dummodo dc praelerito
ut lampas accendatur. Cantic. viii, 6 : sint purgata. Et ideo in quolibet illorum
Lampades ejus lampades ignis atque duo notantur unum purgans, et aUe-
:
flammar um. De secundo dicitur, in rum purgatum.

Psal. xLiv, 3 : Difjusa est gratia in labiis Duo enim notantur in Matthaeo quo- :
tuis. Gantic. Vox tua dulcis, et

ii, li :
rum unum est purgans, quod donatus
facies tua decora. Ileec enim est vox dul- est per gratiam alterum autem, quod
:
illicitis lucris intendebat, et hoc est pur-

cis, quse de lampadibus omnem sordem
vitiorum consumentibus, procedit. Ali- gatum. Matth. ix, 9 Vidit Jesus homi- :
ter enim decepti, dicunt illud Genes. 7iem sedentem in teloiiio, MattJiseum no-
XXVII, 22 Vox quidem, vox Jacob

:
est mine. Hic enim ipso facto illicita relin-
sed manus, manus sunt Esau. quens, et gratiae adhaerens, dixit : Quas
m,ihi fuerunt lucra, hsec arbitratus sum
« Et Bartholomaeum, « propter Verum^
Christum detrimenta.
tamen existimo omnia detrimentum esse,
Qui filius siispendentis aquas inter- propter eminentem scientiam Jesu Chri-
pretatur : et in hoc duo notantur. Aquae sti Domini mei, propter quem omnia de-
enim suspensse diflerunt ab aquis deor- trimentum feci, et arbitror ut stercora,

sum fluentibus in duobus : quorum ut Christumlucrifaciam^.î \ê,o salva
unum est,quod sunt altae : secundum pace quorumdam, non est objiciendum
aiitem, quod non sunt actu humidae, sed electo, ahquando illicita quajsivit,
si
pervise, et luminosse, coeU speciem prae- dummodo nunc gratiae Dei se commise-
ferentes. Aquoe autem sunt delectationes rit. Quamvis enim dicatur, EccH. xxxi,
quse in Prselato altse esse debent, ut 8 et 9 Beatus dives qui inventus est sine
:
coelestes et divinse sint : et in imllo aHo ?nacula, et qui post aurum non abiit,
terreno cum David,

delectetur, dicens nec speravit in pecunia et thesauris. Quis
Psal. xxxvii, 10 Domine, ante te omne :
est hic, et laudabimus eum ? fecit enim
desiderium meum, et gemitus meus a te mirabilia in vita sua. Et hic beatus est,
non est absconditus. Et illud Psaimi qui quamvis aliquando maculam habuit,
Lxxii, 25 : Quid enim mihi est in cwlo, quando post aurum abiit, tamen ut sine
et a te quid volui super terram ? Et macula esset, aurum rehquit : etunde

iliad Psalmi xv, 10 : Delectationes in ahierat, ad gratiam redivit : et hic enim
dextera tua usque in finem. Hae autem est laudandus, quia mirabiha fecit in vita
delectationes sunt purse et luminosse, ni- sua, quam iUe qui numquam abiit. Sic,
hil cum caeca concupiscentia commune Luc. XIX, 8, Zachaeus princeps pubUca-
habentes. Isa. lxvi,11 : Utsugatis et re- norum et dives, redivit, et illicita non
pleamini ab ubere consolationis ejus, retinuit : sed reddidit, et reliqua, gratite
ilt mulgeatis et deliciis afflualis ab om- Dei se totum committens, pauperibus

nimoda gloria cjus. erogavit. Hoc ergo est dissimuKindum.
Haec igitur sunt consideranda in officio
electi vel eligendi. « Et Thomam, »
« Et Matthseum, et Thomam,etJa- Qui ipso nomine duo importat quia :
cobum Alpha)i. » geminus sive dnbius interpretatur, et

abyssus. Et signihcat dubietas ignoran-
Tangit hic tres ahos : in quibus do- tiam sive dubitationem in inlcUeclu,
1 Ad PhiHp m, 7 et 8.
:
Ii\ EVAN(i. MARCI, nr-18. 407
circa veritatemcredendorum, vel scien- hne, )iunc autem lux in Domino. Ut

dorum, vel faciendorum, vel appetendo- filii lucis ambulate. Ilac igitur dispcn-
rum. Abyssus autem, hujus ignorantise satione Dominus eligit Thomam.
vel dubitationis causam : scilicet tene-
bras abyssi, quia videlicet non procedit « Et Jacobum Alphcui. »
dubitatio ex contemptu, vel ex afiectu :
sed ex eo solum quia non est illumina- Alphaeus autem doctus, vel fugitivus
tus. Genes. i, 2 : Tencbrx erant super interpretatur. Jacobus autcm intcrpreta-
faciem abtjssi. Nec abyssus a se lumen tur luctator : et significat duo. Quorum
habere poterit, nisi desuper sibi immilta- primum est, doctum esse in lucta contra
tur. Signum autem hujus abyssi est, vitia : et hoc est, purgans. Secundum
quia oblatum lumen facile recipit, ncc autem, fugitivum esse : quia peccatis
contra obnilitur per dispositionem ma- perpetralis, aufugit per poenitcntiam : et
lam quae in ipsa est. Sicut et Thomas, hoc est, purgatum. Propter quod non
licet obscurus fuerit pcr dubitatio- quod fecerit in pr.Teterito, dummodo
est
nem dctentus aliquamdiu, tamen lumen nunc aufugerit. Ad Ilebr. iv, 15 A'on :
facile recepit, et tunc in eadem solida habemus pontificem qui non possit com~
confessione permansit. Haerelici autem pati infirmitatibus nostris : tentatum
lumini reluctantur : sicut dicitur, Job, autem per omnia pro similitudine abs-
xxiv, 13 : Ipsi fuerunl rebclles lumini que peccato. I ad Gorinth. vi, 9 et seq. :
nescierunt vias ejus, nec reversi sunt per Nolite errare : neque fornicarii, neque
semitas ejus. Et hoc fit per malam infi- idolis servientes, neque adulteri, neque
delitatis dispositionem, quse est in ipsis. molles, neque mascidorum concuhitores,
11 ad Corinth. iv, 4 : Deus liujus sseculi nequc fures, neque avari, neque ebriosi,
excsecavit mentes infidelium, ut non ful- neque maledici, neque rapaces, regnum
gcat illis illuminatio Evangelii glorise Dei possidebunt. Et hxc quidam fuistis :
Christi. Sic autem Thomas non fuit sed abluti estis, sed sanctificati estis, sed
ab^^ssus, et dubius : sed potius ex solo justificati estis in nomine Domini nostri
illuminationis defectu, fuit dubius : et Jesu Christi, et in Spiritu Dei nostri.
sine omni difficultate lumen paratus erat Et ideo talia in eligendo, dummodo alias
recipere. Taliter obscurus fuit Paulus nunc bonus sit, sunt aliquando toleran-
qui, 1 ad Timolh. i, 13, dixit : Miseri- da, et dissimulanda. Sic ergo per hos
cordiam Dei consecutus swn, quia igno- tres significatur quid in prseteritis ne-
rans feci in incredulitate. Si quis igitur gotiis, ignorantiis, et peccatis aliquando
aliquando ex ignorantia hujusmodi du- sit dissimulandum in viris, qui alias uti-
bitaverit, et tamen veritatem paratus re- les sunt ad regimen animarum.
cipere fuerit, non est excludendus a di- Hic autem attendendum est (sicut
vina electione : sed est erudiendus^ dicit Hieronymus) de Matth»i Apostoli
et eligendus, hoc non obstante quod humilitate : quae in duobus est. In uno
aliquando dubllaverit : quia hoc ipsum quidem, quod cum Marcus hic, et Luc.
magis eum cautum in aliis reddit. Sic, VI, io, in electione Apostolici gradus
II ad Gorinth. iv, 6, dicitur, quod Matthaeum Thomse praeponunt ipse :
Deus, qui dixit de tenebris lucem splende- autem se Matthaeus postponit eidem '.
scere, ipse illuxit in cordibus nostris, ad Eccli. 111, 20 : Quanto magnus es, hu-
illuminationem scientise claritatis Dei, in milia omnibus, Secundum autem
te in
facie Christi Jesu : sicut dicilur, ad est, quod ipse se vocat publicanum a
Ephes. \, 8 : Eratis aliquando tene- peccato quod in negotio habuit : alii
» Cf. Matth. X, 3.
autem siniplicem ipsius exprimunt no- qui cognomine dicitur corculus, vero
minationem, quae gratiam liberoe innuit nomine Judas vocabatur quod confi- :
electionis. Quia sicut dicitur, Proverb. tens, et glorificans interpretatur : et si-

xviii, 17 : Justus prior est accusator sui. gniticat eligendum debere esse amicum
Est etiam advertendum, quod Hiero- veritatis, et divinae laudis. Isa. lx, 21 :
nymus dicit quod Jacobus Alphsei, qui Germen plantalionis meae, opus manus
et fraler Domini dicitur propter simili- meas ad glorificandum.
tudincm corporis et religionis, et vicini-
tatem sanguinis, quia consobrinus ejus « Et Simonem Gananseum. »
fuit, quia Maria Alphaei soror matris
Domini fuit, quam Joannes Mariam Qui fuit natus a Cana civitate Galilaeae.
Cleophse dicit '
: fortasse quod idem Al- Interpretatur autem Simon, ponens tri-
phaeus, et Cleophas binomius fuit : vel, stitiam : eo quod in eligendo, secundum
quia defuncto Alphaeo post natum Jaco- praesentem gratiam debet considerari,
bum, Cleophse nupsit : quia secundum quod lingua sua placabili scire debeat
legem, si frater sine hserede decessit, alius deponere tristitiam a cordibus subjecto-
frater uxorem ejusdem ducere debuit, et rum. Isa. l, 4 Dominus dedit mihi :
suscitare semen defuncto fratri. Jacobus linguam eruditam, ut sciam sustentare

idem. post resurrectionem Domini, sta- eum qui lassus est verbo. Sic tristitiam
tim Jerosolymorum ordinalur Episcopus. deposuit Paulus, qui dixit, ad Phihp.
Tres igituristi in tertio ordine dictis de IV, 4 et 3 : Gaudete in Dominv sem-
causis sunt vocati. per : iterum dico gaudete. Modestia
vestra nota sit omnibus hominibus.
Cananaeus autem zelotes interpretatur :
« Et Thaddseum, et Simonem Cana- quia in eligendo considerandum est,

quod zelum legis habeat, et zelum ani-
naeum,
marum : ut dicat : Zelus domus tuse
19 Et Judam Iscariotem, qui et tradi-
comedit me
Machab. n, 34 Phinees
^. I :
dit illum. » pater noster zelando zelum Dei, accepit

testamentum sacerdotii seierni.
Tangit hic eos qui in quarto ordine
sunt vocati : et in illis instruit quid in « Et Judam Iscariotem, qui et tradi-
eligendis, secundum praesentem justi- dit illum. »
tiam, sit considerandum.Significat autem
sex itaquodduo, in quolibet istorum.
: In quo notantur duo : quorum unum
Thaddaeus enim corculus, hoc est, fuit publicum, hoc esi^ prsesens justitia,
cordis custos interpretatur. Innuit autem quae nomine Judoe importatur
in et :
quod in eligendo consideranda est bona est id quod in eligendo est consideran-
conscientia. II ad Corinth. i, 12 : Gloria dum. Alterum autem est occultum, quod
nostra hsec est, testimonium conscientias importatur per Scarioth, quod est vicus
nostrse. Isa. xxxv, 2 Gloria Libani
: vnde ortus fuit Judas, et memoria
dala est ei. Libanus canditalio inler- mortis interpretatur. Et hoc in corde diu
pretatur : et gloria Libani est gloria meditatus fuit, qualiter ad mortera Do-
candidatae conscientiae : et haec prove- minum traderet : ct hoc tandem ad
nit ex bona cordis custodia. Proverb. effectum perduxit, et ideo sequitur :
IV, 23 Omni custodia serva cor tuum,

: « Qui et tradidit illum. ». Sed quia
quia ex ipso vita procedit. Ilic autem nos occulla cordium scire non possu-
' Joaii. XI . 2b « Psal. Lxviii, 10.

IN EVANG. MARCI, IIM9. i09
mus, docuil nos Dominus quod nos oc- lica : quae sunt fervor ignis divini, ad
cullii cordium in clcctionibus non dis- omnia ministrans virilitatem : quia,
cutcremus sed sufliccre quod eligamus
: sicut dicitur, Cantic. viu, : Fortis est
talem, quem aperta probatum reddit ut mors ditectio : et plenitudo scienliaB
justitia. Unde Ilieronymus in Glossa : splendens in verbo : et receptio regalis
« Judas Scarioth, a vico in quo ortus est, in omni matcrialilate, sicut in thro-
de tribu Issachar, qui merces interpre- no in eo qui omnes appetitus, et aquas
tatur, vel pretium, scilicet perditionis. concupiscentiae suspendit in altum.
Scarioth. id est, memoria morlis, quia Tertii autem tres vocati sunt penes
non rcpente, sed pr<3emeditatus, Domi- tria quse sunt in secunda hierarchia an-
num tradidit : hinc provide inter Apo- gelica : quae sunt altitudo ostentationis,
stolos eligitur : quia magna est veritas, quam dignitas nobilitatis superponit : et
quam nec adversarius minister infir- divitiae pulchrorum, et honorum in de-
niat. Voluit Dominus tradi a discipulo, core altitudinis exaltant : et non nutans
ut tu a socio proditus, moleste non (alias, non cadcre valens) fortitudo te-
feras tuum errasse judicium, tuum peri- net ne cadat, scabellaribus conculcandis
isse beneficium. » Sic electus est Saul, appropinquando. Et hoc attribuitur Mat-
I Reg. IX, 2, de quo dicitur, quod erat thaeo, qui, sicut dicit Hieronymus, et
electus el bonus non erat vir de : et talentorum Domini factus est distribu-
filiis Israel melior illo. Et tamen post- tor, et dignitatem regalem Domini prae
ea fuit subversus : quam subversionem aliis descripsit. autem (qua- Virtutes
diu fuit prsemeditatus. Psal. xxxv, 5 : rum est esse invincibiles ad omnem vo-
Iniquitatem meditatus est in cubili suo : luntatem Dei peragendum) attribuuntur
adstititomni vise non bonse, malitiam Thomae quia confortatus in Domino,
:
autem non odivit. Unde docens nos Do- nihil impossibile sibi esse pro Domino
minus dicit, I Reg. xvi, 7 Non juxta : faciendum proposuit. Jacobo autem at-
intuitum hominis ego judico. Non au- tribuuntur Potestates, quae sunt in ea-
tein secundum faciem oportet judicare. dem Hierarchia : quia Potestatum est
Unde, ibid. xvi, 7 : Homo videt ea quae arcere per limites divinos omne con-
parent, Dominus autem intuetur cor. trarium, et promovere bonum. Et hoc
Et ideo etiam Apostoli, Act. i, 23 et ipse primus fecit, secundum murmura-
seq. , videntes in Juda proditore huma- tionem quae de conversione gentiUum
num errasse judicium, in Mathia sub- primum Actuum, xv, 1 et seq.
facta est,
stituendo per sortes explorabant judi- Quarti autem tres, sumuntur penes
cium divinum : quo eligendus perma- tertiam Angelorum hierarchiam, in qua
neret in sorte Apostolica, ad quam Judae Principum quidem est omnem actum re-
succederet. ferre ad legis congruentiam, quod cor-
Hi ergo tres ultimi, sicut dictum est, culo attribuitur : quia custos cordis, cu-
secundum considerationem praesentis ju- Archangelorum autem est,
stos est legis.
stitise sunt electi. omnem actum ad consilium referre di-
Primi ergo tres non tam ad gradum, vinum el hoc competit Simoni Cana-
:
quam ad sublimitatem regiminis divini naeo, qui zelotes est, ut in omnibus

sunt electi : sicut in veteri testamento consilium Dei perficiatur. Judas autem,
Moyses^ et Aaron et Hur : penes tria, in quo praesens tamen considerata est
quse sunt in hierarchia divina : qute justitia, respondet Angelis, quorum offi-
sunt plenitudo potestatis, et plenitudo cium omnein actionem nostram

est
bonitatis, et plenitudo sapientiae. informare forma justitiae et virtutis.

Secundi autem tres electi sunt penes Haec igitur hic diligentius prosecuti
Iria quoe sunt in prima hierarchia ange- sumus : quia istas Apostolorum voca-
:
tiones super Matlhseum pcrfunctorie tantium : simplicitas devota discipulo-

transivimus '. rum et malitia observantium Scriba-
:
rum et Pharisseorum.
De instantia frequentantium dicit tria,
Ô domum, conve- et innuit quartum. Quorum primum est,
« Et veniunt ad et
quod ad locum quietis Dominus veniens,
nit iterum turba, ita ut non possent
ab opere salutis nostrse non quiescebat :
neque panem manducare.

secundum est, quod propter hoc multi
^l Et cum audissent sui, exierunt te- ad eum undique conveniebant : tertium
nere eum : dicebant enim, Quoniam est, quod etiam aviditate operandse sa-
in furorem versus est. lutis, operibus necessitati naturse debi-
^* Et Scribse qui ab Jerosolymis de- tis, non indulgebat. Quartum quod in-
nuit est, quod tam in sermone quam
scenderant dicebant : Quoniam Beel-
in opere divinse potestatis, excessum os-
zebub habet, et quia in principe dse-
tendebat.
moniorum ejicit daemonia. »
Dicit igitur :
Hic incipit pars illa in qua probatur « Et veniunt, »
quod hsec potestas est tam in

divina,
capite quam in membris. Durat autem Et ipse Salvator et sui, « ad do-
haec pars, usque ad finem quarti capi- mum, » ad quiescendum post laborem
tuli. actionis. Sapient. vni, 16 : Intrans in
Dividiturautem in tres partes : in domum meam, conquiescam cum illa,
quarum prima ostenditur, quod est di- scilicet sapientia :... non enim habet
vina in capite : et nulli nisi Deo, potest amaritudinem conversatio illius, nec
attribui. In secunda ostenditur, quod est tsedium convictus illius. Ezechiel. ni,
divina in opere, prsedicatione, et effectu 24 : Ingredere, et includere in medio

verbi : et hsec incipit in principio quarti domus tuse.
capituli. In tertia ostenditur, quod est Sed nec ibi quievit Salvator ab opere
divina in membris, quae sunt ministri salutis nostrse : et hoc est quod sequitur :
capitis, et exsecutores officii prsedicatio-
nis, ibi, iv, 21 : « Et dicebatillis : Num- « Et convenit iterum, »

quid venit lucerna, etc. »
Prima harum partium dividitur in Sicut extra domum fecerat, « tur-
tres : in quarum prima, agitur de ex- ba » frequentantium, et quaerentium
cessu potestatis, tam in sermone quam tam animse quam corporis salutem. Isa.
in opere. In secunda autem ostenditur, II, 3 : Ibunt populi iiiulti, et dicent
quod iste excessus est potestatis divinse, Venite, et ascendamus ad montem Do-
ibi, t- 23 : « Et convocatis eis, inparabo- mini, et ad domum Dei Jacob : et do-
lis dicebat, etc. » In tertia ostenditur, ab cebit nos vias suas, et ambulabimus in
opere hujusmodi potestatis non esse va- semitis ejus.
candum ex abqua carnali alfectione,
ibi, t. 31 : « Et veniunt mater ejus^ « Ut non possent neque panem
etc. » manducare. »
«
In harum prima tria notantur : scili-
cet, instanlia quserentium, sive frequen- Quod tamen erat naturalis necessita-
1 Vide, Mattli. x, 2 et seq. onarratlonem in tionis.

nomina Apostolorum. Tora. XX hujusce cdi-
IN EVANG. MARCI, III-20, 21, 22, 23, 24, 23, 26. 4H
tis. Hoc autem factum est proptcr ni- « Dicebant enim, »
miam turbarum instiinliam. Psal. ci, 5 :
Ohlitiis sum comedere panem meum. Sui discipuli : Quoniam in furorem

«
Videns cnim desiderium salutis iu tur- versus est. » Furorem autem vocant,
bis, ct ulilitatem hominum (propter quia ex zelo contra peccata modum wis.
quos veneral), necessitatibus naturalibus cujusdam ostendit : et ex nimio deside-

prteposuit : refectus interius salute, et rio salutis aliorum, corporalis suae neces-
ilde devotorum. Joan. iv, 32 : Ego ci- sitatis videbatur oblitus. Sicut, Act. xxvi,
bum habeo manducare quem vos nesci- 24, de Paulo dictum est : Insanis, Paule:
tis. Et, paulo post, t. 34 : iMeus cibus est multge te Utterae ad insaniam conver-
ut faciam voluntatem ejus qui misit me, tunt. Sic, I Reg. xxi, 13 et seq., David,
ut perficiam opus ejus. Tob. xii, 19 : ut suos salvaret, immutavit os suum co-
Ego quod
cibo invisibili utor. Propter ram refê Achis, qui dixit Vidistis ho- :
dicit « Ut non possent nequemanducare

: minem iîsanum : Quare adduxistis eum
panem » discipuli, qui adhuc animales adme, ut fureret coram nobis? Sic de
existentes, cibum corporalem attende- Propheta Domini dicitur, IV Reg. ix, 11 :
runt. Quidvenit insanus iste ad te ? Sic de Do-

Quartum autem quod innuit est, quod mino dictum est, Joan. x, 20 Dsemo- :
excitatus devotione turbarum, adeo ex- nium habet, et insanit : quid eum audi-
cessit in sermone et opere, quod ultra tis ?
hominis facultatem tunc esse videbatur :
et divinum quiddam micabat ab ipso. « Et Scribse qui ab Jerosolymis de-

Sicut et Paulus dicebat, 11 ad Corinth. scenderant,»
V, 13 : Sive mente excedimus, Deo :
sive sobrii sumus, vobis. Intelligitur Ad observandum eum : et omnia quse

autem hic dixisse turbis ea quse Joan- dicebat (alias, docebat) et faciebat per-
nes, VI, 54, de corpore suo dixit : Nisi vertebant : « dicebant, » blasphemantes
manducaveritis carnem Eilii hominis, eum « Quoniam Beelzebub habet, »
:
et biberitis ejus sanguinem^ non habe- quem ut diximus, Matth.xii, 24, princi-
bitis vitam in vobis. Qui furoris sermo pem esse putabant aliorum daemonum :
esse videbatur carnalibus et animalibus unde dicunt « Quia in principe dasmo-

:
discipulis. niorum ejicit dsemonia : » et sic blasphe-

mantes, contrarise virtuti, ea quae divinae
« Et cum audissent sui, » erant, attribuerunt.
Adhuc animales existentes, et intelle-
ctum verborum capere non valentes,

« Et convocatis eis, in parabolis di-
« exierunt » de domo ad turbas cum 23
cebat illis : Quomodo potest Satanas
quibus stabat Dominus, eum, » « tenere
ex compassione carnali quam habebant

Satanam ejicere?
ad ipsum. Non autem ideo tenebant Et regnum in se dividatiir, non

si
24
eum, ne sibi aliquod malum inferret : tpotest regnum illud stare.
sed potius ideo, ne diutius cum turbis Et si domus super semetipsam dis-
manens, se nimis prsedicando affligeret
25
pertiatur, non potest domus illa sta-
:
sicut referunt Marc. iii, 21, et Matth. ix,

re.
13, et Luc. VIII, 45 : Turbae te compri-
munt Et si Satanas consurrexerit in se-
et afftigunt, et dicis : Quis me teti-
git? metipsum, dispertitus est, et non pot-
erit stare, sed finem habet.

412 D. ALB. MAG. ORD.^^PR^D.
22 Nemo potest vasa fortis ingressus in nas^ » qui regnum suum intendit con-
domum diripere, nisi prius fortem al- struere, « Satanam ejicere ? >>
^^'^^^^ ponit medium istius rationis

liget, et tunc domum ejus diripiet. »
sub conditione, dicens :
Hic incipit ostendere hoc quod dixe- « Et si regnum in se^ »

runt Scribse blasphemiam, et hoc quod
ipse dicebat et faciebat, non posse esse Hoc est^ contra se, « dividatur, » per
nisi a virtute divina. contrarias voluntates et potestates et
Habet autem hsc pars duas particu- operationes, ita quod unus alium ejiciat,
las : in quarum prima, ralionibus et si- « non potest regnum illud stare, » sed
militudinibus ostendit quod dictum est. destruelur a seipso.
In secunda autem, deterrens eos de pec- antequam inferat conclusio-
Deinde,
cato blasphemiae, ostenditirremissibilita- nem, adducit secundam rationem, per
tem ipsius. domus similitudinem, dicens :
In primo horum duo sunt : in quorum

primo, modum ostendit probationis : et « Et si domus, »
in secundo, rationes persuasivas indu-
cit. Quantum ad famiiiam domus, « super
Dicit igitur, et multa patientia et be- semetipsam, » lioc est, contra semetip-
nignitate tolerans adversarios, et bonum sam, « dispertiatur » hoc est, dividatur,
contra malum opponens : « non potest domus illa stare, » sed dis-
solvetur sicut et regnum. Osee, x, 2
: :
« Et convocatis eis, » Divisum est cor eorum, 7iunc interibunt.

Omne enim unum construitur ex hoc,
Qui per invidiam et iram dispertitum quod suse partes ex quibus componitur,
habentes cor, intelligere veritatem non concorditer tendunt ad unum : et si illae
poterant. Hos convocavit, ut convocati, discordant, et in diversa tendunt : ne-
uno corde intelligerent quoe dicebantur cesse est quod dissolvatur. Haec igitur
per rationem. sunt causa naturalis omnis dissolutionis,
« In parabolis dicebat illis. » Hic ut in quarto de Coelo et Mundo proba-
autem vocat parabolas, sermones per si- tur.
militudines rationabiles explanatos. Psal. His duabus inductis similitudinibus,
Lxxvn, 2 : Aperiam in parabolis os inducit intentam conclusionera, dicens :
meum : loquar propositiones ah initio.
« Et si Satanas, »
« Quomodo potest Satanas Satanam
ejicere? » In regno et domo sua, « consurrexe-
rit, » ut contrarius, « in semetipsum, »
Tangit rationes similitudinarias tres : lioc est adversus eum qui debet construe-
quarum prima sumitur ex similitudine re regnum et domum suam, quia sic « m
regni in seipsum divisi : sic quod omne semetipsum » dicitur, « disperlitus est, »
regnum in contrarias polestates, et vo- lioc est, in contrarias voluntates, et po-
luntates, et operationes divisum, desola- tcstates, et operationes divisus : « e/, »
bitur : quia quod una potestatum prseci- sic pcr similitudines inductas, <s.non pot^
pit, altera inhibot, et quod una cTedificat, erit stare » in rcgno et domo sua, « sed
altera destruit. Et in hac ratione sub finem hahet » pcr dissolutionem. Malth.
quaestinne primo ponit conclusionem in- xii,2o : Omne regnum divisum contra se,
tentam, dicens: « Qnomodo polest Sala- desolabitur : et omnis civilas vel domus
m EVANCi. MAUCI, 111-27, 28, 29, 30. 413
divisacontraae^non stahll. Eccli. xxxiv, per divinam virtutcm : intravit pcr ffra-
28 : Unus aedificans, et unus destruens : liam in domum Satanae, tam in mundo
quid prodest iliis nisi labor? Ad Galat. quam in infcrno : ct distribuit Sanctis
11,18: Si enim qiuv, destruxi, iterum ct Patri Dco omnia vasa qua» Satan pos-
hsec iEdifico, prsevaricatorem me consti- sederat :et hoc non potuit lieri in virtu-
tuo. te Salanae, scd in virtute divina. Isa. xlix,

24 : Numquid tolletur a forti prseda ?
« Nemo potest, etc. » aut quod captum fuerit a robusto, sal-
vum esse poterit ? Sic ergo in Beelze-
Tertia ratio est, quae supponit opposi- Ijub quae (aUas, qui) est virtus Satana;,
tum conclusionis anteccdentium ratio- non ejicio da:monia, sed potius in for-
num. Supponitur enim ex antecedcnti- tiori virtute, et contraria Satanae, quse est
bus, quod Satanas in Satanam non est demonstratio virtutis divinae. Matth. xir,
divisus et idco non est virtus Satance
: 28 Si ego in Spiritu Dei ejicio dxmo-
:
quae diripit regnum, et domum Satanae : nes, igitur pervenit in vos regnum Dei.
et oportet quod sit fortior virtus quam Exod. viii, 19
Digitus Dei est hic
:
: hoc
sit virtus Satanse : ct oportet quod sit, est, demonstratio virtutis divinee.
quia « nerno potest, » in naturalibus vir-
tulibus et humanis, « ingressus, » vio-
lenter, « in domum » fortis, « vasa for- Amen
dico vobis, quoniam omnia
«
«8
quaepacifice possedit, a possessione
dimittentur rr-
/i^, » j,- .-u^
c \- . , y \j- -
i.
filiis hominum
i
peccata,
r-
lortis, in contrarios usus « airipere, » , ,
i
»
^^
blasphemise [quibus blasphemave-
contra volunlatem illius fortis, scilicet ca
^^
qute possederat fortis sibi attrahere : '
<i nisi prius,r> sua.ioriii\id\ne, <i forte7n,y) Qî autem blasphemaverit in Spi- 29
qui domum et vasa possederat, « alli- ritum sanctum, non habebit remissio-
get, » privata vel diminuta potestate, nem in seternum, sed reus erit aBterni
quam prius in domo, et vasis habebat. (jpiipfi
« Et tunc, » illo sic aUigato, « domum
Qôniam dicebant Spiritum im- 30
ejus, » hoc est, famiHam, et vasadomus :
ejus, in quibus contidebat, a diripiet -o ad mundum naDet. »
suos usus.
Sic ergo nemo potest Satanam fortem Tangit hic hujus blasphemiai (quam in
de quo dicitur, Job, xli, 24 Nonestsu- : eum faciebant) agg^ravationem. Fuit au-
per terram poteslas, quae comparetur ei, tem haec, impugnatio veritatis ao-nitte.
qui factus est ut nullum timeret : hunc, Per rationem enim naturalem co^nove-
inquam, fortem, nemo potest de domo runt, quod virtus Christi, qui expuHt
sua, et vasis, hoc cst, cordibus ejicere, deemones, fuit virtus divina : et tamen
nisi fortior illo sit : et alliget eum, prius hanc pcr solani invidiam g-ratiae Christi
ablata sibi potestate. Luc. xi, 21 et 22 : impugnabant, et virtuti daemonis attri-
Cum foriis armatus ciistodit alrium bucbant, etblasphemabant, quia diaholo
suum., in pace sunt ea quse possidet. Si quod Dei erat, attribuebant et ex invi- :
autem fortior eo superveniens vicerit dentia gratiae veritatem quani Christi,

eum, universa arma ejus auferet, in quiper rationem agnoverant, impuo-nabant.
bus confidebat, et spolia ejus distri- Etideo peccatum illud gravissimum fuit
•
buet\ ct ideo exaggerat hic gravitatem peccati

Et sic fecit Dominus fortior diabolo illius.
' Cf. Matth. XII, 29.

: :
414 D. ALB. ]\1 VG. ORD. PR/ED.
£t hoc est quod dicit phemiae oppositum : et nullam habet

infirmitatem ad hanc blasphemiam incli-
« Amen dico vobis, quoniam omnia nantem et tentantem : et ideo, « non ha-
dimittentur filiis hominum peccata, bebit remissionem, » hoc est, ex parte
etc. » sua remissionis causam, « in seternum :y>
quianechic, nec in futuro. Unde, Matth.
Hsec enim sunt peccata fiHorum ho- xn, 32, dicitur Qui autem dixerit con-
:
minum, quae ab ignorantiis, vel infirmi- tra Spiritum sanctum^ non remittetur ei,
hominam oriuntur. Hoec enim ex
tatibus neque in hoc sseculo, neciue in futuro.
humana proveniunt tentatione. I ad Co- « Sed reus erit, » hoc est, reatu tenc-
rinth. x, 13 : non appre-
Tentalio vos bitur obligatus, a seterni delecti. »
hendat, nisi hwnana. Hoc autem pecca- Reatus seterni delicti dicitur triplici-
tum, quia agnitum fuit humana ratione, ter : scilicet, quoad causam, et quoad
ex ignorantia non processit. Et quia ex actionem, et quoad impotentiam remit-
carne et sanguine non fuit, non potuit tentis.
attribui carnis infirmitati et ideo nullam : Causa aeterni delicti non est nisi
habuit radicem humanam^ sed ex certa una quse : est finalis impoenitentia, in qua
malitia invidiee procedens, radicem ha- aliquis decessit in peccato mortali. Ille
buit diabolicam. Et ideo dicit : « Amen enim, quia non est umquam susceptibilis
dico vobis, qiioniam om?iia dimittentur gratise, reus erit sempcr seterni delicti :
filiis hominum peccata, » quse sunt per quia tunc non est susceptibilis gratia?,
radicem filiorum hominum, « et » simi- quse sola est causa remissionis delicti.
liter dimittuntur fdiis hominum, « hlas- Quoad actionem autem, reus aetcrni
phemiae, » quse sunt per radicem igno- delicti est, qui in se dum peccat, non
rantiae vel infirmitatis in filiis hominum_, habet occasionempropter quam congruat
« quibus » filii hominum, ut filii ignoran- sibi peccatum hic, vel in futuro remitti :
tium, et infirmorum, « blasphemaverint : » et sic peccans, ex sola et cerla malitia in

sicutex ignorantia dicentium Christum Spiritum sanctum reus est aeterni deli-
non esse Deum vel Filium cum Patre : cti. Etiampeccans in Patrem ex infirmi-
non esse unura vel aliquid tale. Et hajc
:
tate, non est reus seterni delicti : quia
vocantur apud Matthseum, xn, 32, pec- propter infirmitatem sibi congruit pecca- M
cata in Patrem et Fihum ', quia peccatum remitti. Et peccans in Filium ex %
tum infirmitatis est contra attributum ignorantia, non est reus seterni delicti :
Patris, quod est potentia : et peccatum quia propter ignorantiam congruum est
ignorantia3 est contra attributum Filii, ei peccata dimitti. Psal. xxiv, 7 : Delicta
quod est sapientia. juventutis meae, quae proveniunt ex in-
|
hrmitate concupiscentiae, et ignorantias

« Qui autem blasphemaverit, » meas ne memineris, Domine. Sed qui
peccat ex certa malitia, absque infirmita-
Falsum imponens divinae virtuti, « m tis tentatione, et ignorantise obtenebra- •
Spiritum sanctum, » hoc est, contra at- tione, quantum ad hujusmodi congruita-
tributum Spiritus sancti, cui atlribuilur tem, reus erit seterni delicti : quia in se
bonitas. Et contra hoc blasphemat, qui non habet congruitatem, quare remitta-
ex certa blasphemat malitia, quia per ratur sibi peccatumin seternum.
tionem in conscientia sua scit suse blas- Quoad impotentiam autem remitten-
* Matth. XII, 31 et 32 : Ideo dico vobis : omne cumquc dixerit rerbum contra Filium hominis,
peccatum et blasphemia remittetur hominibus rcmittetur ei, etc.
Spiritus vero blasphemia non remittetur. Et qui-
IN EVANG. AIAUCl, 111-29, 30, 31, 32. 415
tis, nullus polcst esse reus jBterni deli- misericorcliam Dei extendit, quod pecca-
cti, quia nuUum pcccatum est quod non ta non ulciscatur, et ideo proponit ma-
possit rcmiltcre Deus. Et ideo etiam is- nere in peccato. Et hoc iterum (it ideo,
tud pcccatuni in S[)iritum sanctum mul- quia in conscientia impujjnat lioc verum
tis remisit, quando pcr pncnitentiam quod scit : quod scilicet justitia (quoe se
convcrsi sunt ad ipsum. Et ideo, Act- ncgarc non potcst) peccata non dimittat
iii, 17 et scq., illi quibus grande pecca- impunita. Simililer desperatio (quJB sic
tum crucifixionis remissum est, ignoran- sevcrain facit justitiam, quod sibi emen-
tice peccatum dicuntur admisissc, dida exliibcri non
remu- possit : ct idco
cente Petro : Et niinc, fratres, scio quia nct in peccatis) impugnat hoc verum,
per ignorantiam fecistis, sicut et princi- quod in omni ordinato judice, locum
pes vestri :... poenitemini igitnr. etcon- habet cmcnda dclicti : quia natura^ (alias,
vertimini, ut deleantur peccala vestra. natura) miscretur, dummodo cautcla

Sccundo igiturmodo dicilur hic excerta : sufiiciens emcndationis poenitentiae pos-
malitiae blasphcmans et veritatem impu- sit exhiberi. Et hoc potest heri Dco, per
gnans, reus ceterni dclicti. Primo autem testimonium conscientiae : quamvis haec
modo, soli jam in inferno damnati. Ter- cautela apud hominem judicem qui inte-
tio autem modo, nemo. riora videre non potest, lieri non possit.
Similiter finalis impoenitentia, quae est
« Quoniam dicebant, etc. ..

propositum numquam pffinitendi, et in
pcccato permanendi, eo quod placeat

peccatum, est cum impugnatione con-
Inducit causam istius exaggerationis. scientige contra veritatem hanc, quod sc-
« Quoniam dicebant, » sic veritatem im- cundum omnem (alias, communem) ve-
pugnando bhisphemantes : « Spiritum ritatem, peccatum innaturale est, et pla-
immundum habet, » in quo ejicit dsemo- ccre sccundum naturam non potest :
nia, ct signa operatur. quinimo displicerc necesse est. Eodem

Hcec autem peccata in Spiritum san- niodo invidentia fraternse gratise est
ctuni (sicut et alibi» diximus) quinque ab cuui impugnatione hujus veritatis, quod
anliquis essc dicuntur : scilicet, obdura- scitur hsec gratia fratris a Deo esse, et
tio, prsesumptio, desperatio, invidentia data a libcralitate divina ad Ecclesice
fraternse gratiee, impugnatio veritatis profectum : tamen impugnatur ut
ct
agnitse. Est autem opinio mea, .quod ni- inutilis et nociva. Impugnatio autem
hil (alias, nullum) horum sit peccatum veritatis agnitce, est scire (ahas, scien-
in Spiritum sanctum, nisi sit conjun- tia) et agnitae veritatis impugnatio : ita
ctum impugnationi veritatis agnita?. ut cum negari non potest, contrariae po-
Obduratio enim, sive induratio est, testatis, et falsitatis, et mendacii auctori
quando aliquis actualem voluntatem attribuatur : sicut hic.
habet non emolliendi cor ad amorem Hoc igitur est quod dicit.
Dei, vel frangendi ad timorem. Et hoc
non est peccatum in Spiritum sanctum,
nisi impugnet hoc quod
in conscientia
agnoscit esse verum quod scilicet amo- :
« ^t veniunt mater ejus et fratres :
31
re Dei cor emollitur, et ex timore con- et foris stantes, miserunt ad eum vo-
teritur ad dimittendum peccatum. Simi- cantes eum.
WiQv prsesumptio eî, quando ahquis sic Et sedebat circa eum turba, et di- 3»
* Vide, si vis, Commentarios_ D. Alberti hujusce editionis, efSummam theol. ejusdem
itt n Sejitentiaruni,. Dist. XLIII, Tom. XXVII praeclarissimi Doctoris.
41G D. ALB. ]MAG. ORD. PRiED.
cunt ei : Ecce mater tua et fratres tui « Et sedebat circa eum turba, »
foris quterunt te.

Tunc quiescens, ut dicit Glossa, inspi-
33 Et respondens eis, ait : Quse est ma-
sermonura ejus. Unde
rilualiinlelligcntia
ter mea et fratres mei ? Philosophus « In sedendo et quie-
:
34 Et circumspiciens eos qui in circui- v<scendo, fit anima sciens et prudens. »

tu ejus sedebant, ait : Ecce mater mea
et fratres mei. c( Et dicunt ei. »
*S Qui enim fecerit voluntatem Dei,hic

meus, et soror mea, et mater IIU qui missi ad eum fuerant, ut a
frater
turbis eum abstraherent : « Ecce mater
est. »
tua^ » quae propinquissiraa tibi est. Tob.
IV, 3 Honorem habebis matri tuae om-
:
Tangitur hic ultima pars istius dispu- nibus diebus vitse ejus. « Et fratrcs
tationis : in qua ostenditur, quod non tui^ » post matrera propinquiores. Et
oporlet retrahi ab opere divino propter fuerunt consobrini Jacobus rainor, et
carnalera affectum. Judas Thaddseus, et Simon Gananseus,

Dicuntur autem in ea tria : scilicet, et Joseph Justus : hi enira fratres Do-
carnalium propinquorum adventus, eo- mini dicuntur. « Foris quaerunt te, »

rumdem ad ipsum procuratum nego- stantes extra arabitum turbarum, ut per
tium, et Ghristi determinatio, quia a hoc a turbis abstraheretur quia in tan- :
spiritualibus, propter carnales, non sit ta nequitia circumdederant eum Scribee
recedendum. et Pharisaei, quod propinqui Doraini ti-
Dicit igitur : morera habebant de ipso, nondum ple-

nam fidem habentes de divinitate ipsius.
'< Et veniunt mater ejus, » Unde etiam postquam hac disputa- in
tione de Pharisaeis triumphaverat, beata
Garnalis, a et fratres » ejus, conso- Stella, ancilla beatae Marthse, alta voce
brini, non uterini : quia tales fratres prae gaudio clamavit illud, Luc. xi, 27 et
non habuit. Causa autera adventus fuit, 28 : Beatus venter qui te portavit, et
quia accurrunt quando turbse ad impro- ubera quse siixisti. Et Dominus, ut spi-
peria insurrexerunt et quando sui, sci- : ritualia corporalibus praeponenda esse
licel discipuli, in furorem raptura esse significar.et, dixit : Quinimo beati qui
dixerunt : volentes eum a turbis abstra- audiunt verbu7n Dei, et custodiunt illud,
here, ne contumeliam pateretur.
« Et foris stantes, » extra ambitum « Et respondens eis, ait. »
turbarum, quia propler pressuram ap-

propinquare usque ad ipsum non pote- Spiritualia corporalibus praeponenda
rant, « miserimt ad eum » nuntios qui esse designans, et in retractione a spiri-
se pressurae imraiserunt, « vocantes tuafibus, carnales non esse agnoscendos

eum, » ut a turbis abstraheretur, ne parentes.
forte contumeliam paterelur. Et hoc non « mater mea ? » In talibus

Quse est
erat faciendum. Luc. u, 49 : Quid est enim locum habet quod dixit, Joan. n,
quod me quierehatis ? nescicbatis quia in 4 Quid mihi et libi est, mulicr. « Et »
:
his quae Patris mei sunt, oportet me qui sunt « fratres mei ? » Deutcr. xxxiii,
esse ? 11 ad Gorinth. v, IG : Nos ex hoc 9 : Qui dixit patri suo, et matri suae :
neminem novimus secundum carnem. Ad Nescio vos : et fratribus suis : Ignoro
Galat. I, IG : Non acquievi carni et san- vos : et tiescierunt filios PsaL xliv,
suos.
guini. 11 et 12 : Ohliviscere popidum tuum, et
1
IN EVANG. MAl{Cf, HI-34, 35. 417
domum patris tui : et concupiscet rex tis quse sit voluntas Dei bona, et bene-
decorem tuum. placens, et perfecta. liona enim esl in
Et hoc est quod sequitur : praeceptis, bencplacens in consiliis, per-

fecta in exemplis.
« Et circumspiciens eos, » « FFic est frater meus, » cx eodem
Patre in formam imaginis mea; ligura-
Discipulos attentiores ad doctrinam, tus. Ad Galat. iv, Quoniam estis filii, (i :
« qui in circuitu ejus sedehant, » in do- misit Deus Spiritum Filii sui in corda
ctrina quiescentes. Psal. xxxni, (> : Acce- vestra clamantem : Abha, pater \ \i(im.,
dite ad eum, et illuminamini. iMatlh. ad Roman. viii, 16 et 17 : Ipse
xii, Extendens manum in discipulos

49 :
Spiritus testimonium reddit spiritui no-
suos, dixit : Ecce mater mea, et fralres stro quod sumus filii Dei. Si autem
mei. filii, et hseredes : hseredes quidem Dei,
« Ait Ecce mater mea, » in cujus cor-
: cohseredes autem Christi.
dis utero formor spiritualiter, sicut in « Et soror. » Dicitur propter foecun-

matris utero corporaliter sum formatus. ditatem quam ab alio, hoc est, a Verbo
Ad Galat. iv, I!) Filioli mei, quos ite- : recepit. Cantic. v, I : Veni in horlum
rum parturio, donec formetur Christus meum, soror mea sponsa, Sponsa qui-
in vobis. Isa. xxvi, 18 A facie tua con- : dem in amore soror autcm in foecun- :
cepimus, et quasi parturivimus, et pepe- ditatis castis amplexibus. Hsec venit in

rimus spiritum. hortum : quando in ea oriuntur omnia
« Et fratres mei, » ex eodem patre aromata, quaj a verbo Dei in ea semi-
forma mea formati, quia ego ver-
coelesti nantur.
bum formatus sum ex (alias, a) Patre per « Et mater est, n in cujus corde tam-
aeternam generationem, et in Verbi for- quam in utero formor in gratia. EccH.
mam formantur audientes me discipuli, XV, 2 : Obviabit illi quasi mater hono-
ex eodem Patre coelesti. Ad Roman. viii, rificata. Eccli. xxiv, 24 : Ego mater
29 : Quos prgescivit, et prsedestinavit con- pulchrse dilectionis, et timoris, et agni-
formes fieri imaginis Filii sui, utsit ipse tionis, et sanctse spei. Haec ergo cognatio
primogenitus in multis fratrihus. est omni carnali cognationi praeponen-
Et subdit generaliter : da : et hoc est quod dicere intendit. Non
enim despiciens carnales propinquos,
« Qai enim fecerit, » haec dicit quae hic inducuntur : sed ut
instruat, quod spiritualia propter eos
Corde, et ore, et opere, « voluntatem iion sunt dimittenda. Et si aliquando a
Dei, » etbeneplaciti et signi in praecep- spiritualibus nos abstrahere nitantur,
tis, et consiliis, et exemplis. I ad Thes- non esse talibus consentiendum.
sal. IV, 3 : Hsec est voluntas Dei, sancti- Hoc igitur est quod intendit.
ficatio vestra. Ad Roman. xii, 2 : Probe-
' Cf. Ad Roman. viii, 15.
XXI 27
CAPUT IV.
Parabolam proponit seminatoris^ quam discipulis declarat : lucernam dicit su-

per candelabrum ponendam addens parabolas de semine in terram jacto,
:
qiiod excrescit dormiente eo qui seminavit, et de grano sinapis discipulis :
autem seorsim omnia interpretatur in naiî a somno excilatus tempestatem

:
maris sedat.
1. Et iterum cnepit docere ad mare : 10. Et cum esset singularis, interro-

et congregata est ad eum turba gaverunt eum hi qui cum eo
multa \ ita ut navim ascendens erant duodecim, parabolam.
sederet in mari, et omnis turba 11. Et dicebat Vobis datum est
eis :
circa mare super terram erat. nosse mysterium regni Dei :
2. Et docebat eos in parabolis multa, illis autem, qui foris sunt, in

et dicebat illis in doctrina sua : parabolis omnia fiunt :
3. Audite. Ecce exiit seminans ad 12. Ut videntes videant "

et non vi-
seminandum. deant, et audientes audiant et
4- Et dum seminat, aliud cecidit cir- non intelligant : nequando con-

ca viam, et venerunt volucres vertantur, et dimittantur eis
coeli, et comederunt illud. peccata.

5. Aliud vero cecidit super petrosa, i3. Et ait illis Nescitis parabolam
:
ubi non habuit terram multam, hanc? et quomodo omnes para-

et statim exortum est, quoniam bolas cognoscetis ?
non habebat altitudinem terrae : 14. Qui seminat, verbum seminat.

6. Et quando exortus est sol, exas- i5. Hi autem sunt qui circa viam,
stuavit, et eo quod ncn habebat ubi seminatur verbum, et cum
radicem, exaruit. audierint, confestim venit Sata-
7. Et aliud cecidit in spinas, et as- nas, et aufert verbum quod se-
cenderunt spinee et suffocave- minatum cordibus eorum.

est in
runt illud, et fructum non 16. Et hi sunt similiter qui super pe-
dedit. trosa seminantur, qui cum au-

8. Et aiiud terram bonam,
cecidit in dierint verbum, statim cum
et dabat fructum ascendentem gaudio accipiunt illud :
et crescentem, et afferebat unum 17. Et non habent radicem in se, sed

triginta, unum sexaginta, et temporales sunt deinde orta :
unum centum. tribulatione et persecutione pro-

9. Et dicebat : Qui habet aures au- pter verbum, confestim scanda-
diendi audiat. lizantur.
* Matth. XIII, { ; Luc. vm, 4. Act. x.wiii, 26 : ad Roman. xi, 8.
-Isa. VI, 9 ; Matth. xiii, 14; Joan. xii, 40;

CAP. IV MARCI. 419
i8. Et alii sunt qui in spinis seminan- 3o. Et dicebat Cui assimilabimus :
tur : hi sunt qui verbum au- regnum Dei? aut cui parabola;
diunt, comparabimus illud?
19. Et airumnte saeculi, et deceptio 3i. Sicutgranum sinapis, quod cum
divitiarum ', et circa reliqua seminatum fuerit in terra, mi-
concupiscentiaj introeuntes suf- nus est omnibus seminibus
focant verbum, et sine fructu quae sunt in terra ^ :
efficitur. 32. Et cum seminatum fuerit, ascen-

20. Et hisunt qui super terram bo- dit et majus omnibus oleri-
fit
nam seminati sunt, qui audiunt bus, et facit ramos magnos, ita
verbum et suscipiunt, et fructi- ut possint sub umbra ejus aves
ficantunum triginta, unum se- coeli habitare.
xaginta, et unum centum. 33. Et talibus multis parabolis loque-
21. Et dicebat illis : Numquid venit batur eis verbum, prout pote-
lucerna ut sub modio ponaiur rant audire :
aut sub lecto ? Nonne ut su- 34. Sine parabola autem non loque-
^*?
per candclabrum ponatur batur eis, seorsum autem dis-
12. Non enim aiiquid absconditum
est cipulis suis disserebat omnia.
quod non manifestetur ^ nec : 33. Et ait iilis in illa die, cum sero
factum est occultum, sed ut in esset factum : Transeamus
palam veniat. conira.
23. Si quis habet aures audiendi, au- 36. Et dimittentes turbam^ assumunt
diat. eum ita ut erat in navi : et ali«
24. Et dicebat iilis : Videte quid au- naves erant cum illo.
diatis. In qua mensura mensi 37. Et facta est procella magna venti,
fueritis *, remetietur vobis et et fluctus mittebat in navim,
adjicietur vobis. ita ut impleretur navis.
25. Qui enim habet, dabitur illi et
'"
: 38. Et erat ipse in puppi super cervi-
qui non habet, etiam quod habet cal dormiens et excitant eum, :
auferetur ab eo. et dicunt illi Magister, non :
26. Et dicebat : Sic est regnum Dei, ad te pertinet quia peri-

quemadmodum si homo jaciat mus?
sementem in terram, 39. Et exsurgens comminatus est ven-
27. Et dormiat, et exsurgat nocte et to, et dixit mari : Tace, obmu-
die, et semen germinet, et in- tesce. Et cessavit ventus, et
crescat dum nescit ille. facta est tranquillitas magna.

28. Ultro enim terra fructificat, pri- 40. Et ait illis : Quid timidi estis?
mum herbam, deinde spicam, necdum habetis fidem ? Et ti-
deinde plenum frumentum in muerunt timore magno, et di-
spica. cebant ad alterutrum : Quis,

29. Et cum produxerit fructus, statim putas, est iste, quia et ventus
mittit falcem, quoniam adest et mare obediunt ei ?
messis.
1
1 ad Timoth. vi, 17. ^Matth. xiu, 12 et xxv, 29; Luc, viii, 18 et
2 Matth. V, 15 ; Luc. viii, 16 et xi, 33. XIX, 26.
^ Matth. X, 26 ; Luc. viii, 17. * Matth. XIII, 31 ; Luc. xiii, 19.
* Matth. VII, 2 ; Luc. vi, 38. 'Matth.viii, 23; Luc. vni, 22.
:

bens. Matth. vu, 28 : Erat eyiim docens
eos sicut potestatem habens, et 7ion sicut
Scribse eorum et Pliarissei.
« Ad more, » ut opportunitate loci,
IN CAPUT IV MARGl ea quae dixit demonstraret. Mare enim

amarum est saporis qualitate : magnum,
ENAHRATIO. amplitudine : profundum, submersione :
inquietum, tempestate : periculosum,

belluarum marinarum atrocitate et for-
« Et iterum coepit docere ad mare : titudine incautum, Char^^bdis, et Scyl-
:
et congregata est ad eum turba multa, lae, et Acroceraunii scrupulositate et
ut navim ascendens sederet in inaequalitate. Et in his mundi

qualitas
ita
demonstratur. Mundus enim mare est
mari, et omnis turba circa mare su-
amarum poenalitatis labore, Thren. ni,
per terram erat. 1.5 : me amaritudinibus ine-
Replevit ,
Et docebat eos in parabolis raulta. »

briavitme absyntJiio. Hoc mare magnum
est, quia amplitudine tentationis omnes
involvit, Psal. cni, 25 Hoc mare mag- :
Hic ostenditur quod divina est pote- num, et spatiosum tnanibus quia om- :
stas in officio prgedicationis et ofllcio ver- nes operantur in tentationibus ejus. Hoc
bi, et nulli alteri virtuti nisi divinae at- profundum est submersione, quia in
tribuenda. profundo iniquitatis ejus omnes submer-
Dividilur autem haec pars in duas par- guntur, Exod. xv, 10 : Submersi sunt
tes. In quarum prima, hoc ostendit sub quasi plumbum in aquis vehementibus.
melaphora seminis. In secunda autem, Hoc est inquietum tempestate_, lioc est,
ostendit idem sub ejusdem metaphorse diaboli tentatione et suggestione, Daniel.

explanatione. ibi, f. 9 : n Ei dicebat vu, 2 Quatuor venti coeli pugnabant in
:
Qui habfif- aures audiendi audiat. » mari magno. Quia tentat diabolus, vel
Adhuc autem in prima tria dicuntur. vano gaudio, vel spe vaniori in adipi-
In quorum primo tangitur opportunitas scendistemporaHter desideratis, veladep-
ad parabolse propositionem : in secundo, lis : aut dum inducit tristitiam saeculi de
excitat attentionem et in : tertio, inter- malis illatis : vel contrahit cor timore
ponit parabolse propositionem. fulurorum de bonis saeculi perdendis.
Opportunitatem autem hujus doctrinae His enim quatuor exsufflatum, mare
accipit a quinque : a loco scilicet, a ibat, ct intumescebat super eos \ Hoc
multitudine audientium, a situ, ab atten- mare periculosum est belluarum mari-
tione turbarum, et a modo doctrinae. narum atrocitate quia tyranni contra :
De loco dicit : luxuriosos, et avari contra prodigos, et
hi contra iracundos, et simul isti contra

gulosos pugnant. Psal. che, 25 et 20 :
« Et iterum, » quorum non estnumerus...

Illic repiilia,
Draco iste, carnalis concupiscentia, quem
Post convictionem Scribarum et Plia- formasti ad illudendum ei, hoc est, ut
risaeorum : quia potcstas sua divina est, illudatur ei ab amicis tuis, qui hoc mare
et nulii alii poterit attribui, « cmpil » transeunt, hoc est, incautum Charybdis
Jesus, ut jam in se demonstrans pote- absorptione, et Scyllarum impulsu, et
statem, « docere » sicut potestatem ha- Acroceraunii prominenti scrupulositate.
' JonyR, I, 11.

IN EVANG. MARCI, IV-I, 2. 421
Et Chaiylxlis (|ui(lem est absorptio sa3- « Ita ut navim ascendens. »
cularis Iristilise. II ad Corinth. ii, 7 :
Magis comoleminl eiim, ne forle ahun- Tertium est in quo demonstratur situs
danliori trislitia absorbealur. Scylla au- et positio docentis.

teni quae prominet, sicut caput caninum, « Sederet in navi : » ne a turbis in lit-
est procacitas contumaciae, in quani tore comprimeretur. Navis autem est

multi impelluntur, navi suse mentis con- vita Ecclesiastica, per quam gubernamur
fracta. I Reg. xvii, 43 : Numquid ego in tluctibus. Sapicnt. xiv, 5 : Transeuntcs
canis sum, qiiod lu venis ad me cum ba- mare per ralem liberati sunt. Et hsec fun-
culo ? Jloc dixit vcrum Philistaeus, quia data est in fide crucis Christi. Sapient.
quoties David, bonus Proelatus, venit XIV, 7 Benedictum est lignum per quod
:
cum baculo correctionis, procax ille fil justitia, In hac autem doctor quie-
Philistaeus resistit procacitate, sicut ca- scere debet et hac est cathedra de qua
:
put canis latrans contra correclionem. docere debct. Iste est gradus ligneus de
Acroceraunia aulem sunt cornua sub quo dicitur, Nehemiae^ seu II Esdrae, vni,
aqua. invisibiliter in altum sub aqua 4 '. Sedebat autem in mari in quietati
porrecta, in quae impingunt naves et Sceculi, docens eos ut a mari ad stabili-
franguntur. Et signillcant erectiones tatem littoris aeternitatis transirent. Isa.
(alias, correctiones) latentes ambitioso- Lvii, 20: Impii quasimare fervens, quod
rum et superborum, sicut fuerunt Da- quiescere non potest.
than et Abiron. Psal. lxxxiv, 6 : Nolite
extollere in altum cornu vestrum : no- « Et omnis turba. »
lite loqui adversus Deum iniquitatem.

Psal. xciu, 3 Usquequo peccatores,
: Quartum quo notatur devotio et
est in
Domine : usquequo peccatores gloria- attentioaudientium: quiaw omnisturba,y>

buntur ? jam per fidem et appetitum, « circa
His igitur de causis docens accessit ad mare » sceculi corporaliter stans, « su-
mare, ut ipsa maris qualitate, qualis sit per terram » stabilitatis aeternae « erat. »
mundus doceret, Eccle. i, 4 : Generatio prseterit, et gene-

ratio advenit : terra autem in seternum
^^^^-
« Et congreg-ata est ad eum turba
multa. »
« Et docebat eos in parabolis multa. »

Secundum est. « Congregata est, »
omnibus sensibus vocatis in cor et in- Modum tangit doctrinae idiotarum, et

tellectum, ut intellectum melius intelli- simplicium inparabolis : hoc est, per si-
geret. II Esdrie, vui, 1 : Congregatus est militudines corporales eis notas, in qui-
omnis populus qiiasi vir unus ad pla- bus ccelestia capere aliqualiter possent.
team quse est ante portam Aquarum, Quia, sicut dicit Dionysius, impossibile
hoc est, in via doctrinarum Christi. Ba- est nobis lucere divinum radium, nisi
ruch, IV, 37 : Quos dimisisti dispersos sacris velaminibus circumvelatum. Et
veniunt ad te. Sic enim corde congrega- Gregorius : « Ccelorum regnum, fratres
to audiendum est verbum Dei. « carissimi, idcirco terrenis rebus simile
« dicitur, ut ex his quae animus novit,
« surgat ad incognita quae non novit *. o
* Nehem. seu 11 Esdrse, viii, 4 : Stetxt aiitem ad loquendum.

Esdras smba super gradum ligneum quem feccrat ^ S. Gregorius, Homilia XI in Evangelium.
« In parabolis multa » docuit, quae « Seminans. » Tertium est, in quo
tanien multa ad unum tendunt aeternita- notatur instantia seminantis. Semper
tis et spiritus. Osee, xii, 10 : Ego visio- enim seminans est ex praesenti in fu-
nem multiplicavi, et in manu Propheta- turo, et ex praeterito : quia hoc notat
rum assimilatus sum. preeteritum imperfectum, ex quo for-
matur participium. Eccle. xi, 6 Mane :
semina semen tuum : et vespere ne cesset

« Et dicebat illis in doctrina sua : manus iua : quia nescis quid magis
3 Audite. » oriatur, hoc aut illud : et si utrumque
simul, melius erit.
Secundum est in quo attentos reddit. Qaartum autem est finis, quia exiit
« In doctrina » enim « sua » per para- « ad seminandum : » non ad agrum de-
bolas spiriluaba docens, « dicebat iUis, » struendum, vel ad fructus ahenos colli-
attentos reddens : « Audite «aure interiori, gendos multi enim non exeunt, nisi ut
:
quse parabolarum significalio. Eccli*

sit colligant fructus alienos, hoc est, tempo-
XXXIX, 3 Sapiens in absconditis parabo-
:
ralium : quos tamen colhgere nonhabent
larum conversabitur. Proverb. i, 6 Ani- : potestatem, nisi seminent spiritualia se-
madvertet parabolam et interpretationem, mina. I ad Corinth, ix, 11 : Si nos vobis
verba sapientum, et senigmata eorum. spiritualia seminavimus magnum est si
nos carnalia vestra metamus. Quasi di-
« Ecce exiit seminans ad seminan- cat : Non est magnum : sed certe, si spi-
dum. » ritualium non essemus seminatores, dam-

nabile esset si carnalia meteremus. Ad
Hic tangitur parabolae propositio. Et Roman. xv, 27 : Si spiritualium eorum
dicit duo dispositionem seminantis, et
: participes facti sunt gcntiles, debent et in
diversitatem fructus seminis. carnalibus ministrare illis. Ad Galat,
Dispositio seminantis est in quinque :
VI, 6 : Communicet autem is qui catechi-
scilicet, in evidenti manifestatione : et zatur verbo, ei qui se catechizat, in om-
haec tangitur per adverbii demonstratio- nibus bonis. Ad seminandum ergo exeat,
nem, « ecce : » quia qui occulte seminat, et non ad aliud.
hseresim prsedicat non est semi- : et hic
nator, sed inimicus homo', Dum dor-
miunt homines Prselati per inertiam, « Et dum seminat. »
venit inimicus, et superseminat zizania.
Oportet enim seminare manifeste : et Quintum quo notatur proprium
est, in
hoc est quod dicit : « Ecce. » officium et actus. Act. xvir, 2, Paulus
Secundum autem est quod « exiit^ » prsedicator gentium vocatus est semina-
hoc est, foras a contemplatione processit. tor verborum. Tsa. xxxvii, 30 et 31 : In
Qui autem nunquam intus fuit in consi- anno tertio seminate et metite... Et quod
deratione sui, et verbi Dei studio et con- reliquum est, radicem deorsum, et faciet
templatione, numquam exiit et ideo
ille : fructum sursurn. Tertius enim annus
non seminat, quia semen bonum et pu- est annus gratiae, ab anno legis naturae,
rum de domo cordis in agrum mundi et ab anno legis Mosaicae tunc enim :
non exportat. Genes. xxiv, (5.3 : Egres- exiit Christus ad seminandum verbum,
sus est Isaac ad meditandum in aqro. et suis praecepit adexeundum. Tunc enira
Cantic. vn, 11 :Egrediamur in agrum, fructificavit in coelum sursum per prae-
commoremur in villis. mium, et radices misit deorsum, per
• Matth. XIII, 2o.

IN EVANG. MARGI, \Y-l, :\, G. 423
congrcgationcs fidelium. Psal. cxxv, 6 : (juiiiis interprclalur. VA signilicat dte-

Euutes ibanl et flehant, mittentes semi- mones in spiritualihus et carrialibus pec-
na sua. Tunc viri Ecclesiastici fecerunt catis.Gaetciî autem orientaliumnationum,

quod dicilur, Jerem. iv, 3 Novate vobis : sunt universitas dicmonum : qui a prin-
novale, et nolite serere super spinas^ cipio mundi orti, fructum seminis per in-
quia novas ecclesias, non in curis saeculi, vidiam impediunt. Et illi vastant fructum
qua; per spinas significantur, sed in no- vcrbi in fundo : quem conculcant consue-
vitate spiritus fundavorunt. tudine vitiorum. Osec, viie, 7 : Culmiis
Sic ergo tangitur disposilio seminan- stans non est in eos, germen non faciet
tis. farinam : f/uod etsi fecerit, alieni com-
edent eam. Aggaii, i, l\ : Ponite corda
c( Aliud cecidit circa viam, et vone- vestra super vias vestras. Et sequitur,
rant volucres, cceli, et comederunt t. 0: Seminastis multum, et inlulistis
illQd. » parum:... et qui mercedes congregavit,

misit eas in sacculurn pêrtusum.
Tangitur liic diversilas fruclus semi- Ifaec est crgo diversitas seminis caden-
nis, in quatuor dilferentiis quarum tres
: tis in via.
sunt in malitia agri recipientis, et una in

bonitate : quia, sicut dicit Dionysius :
« Malum est omnifariam, bonum autem «Aliud vero cecidit super petrosa,
« est ex una sola et tota causa. » Nulla ubi non habuit terram multam, et sta-
autem est ex malitia seminis quia se- :
tim exortum est, quoniam non habe-
men quod est verbum Domini, semper
bat altitudinem terrae:
estbonum, ct ad faciendum fructum.
Prima autem diversitas in malo est, Et quando e.\ortus est sol, exa^stua- 6
quod aliud cecidit circa viam.n Viaau-
.' vit, et eo quod non habebat radicem,
tem est cor, quod se fecit viam tritam in exaruit. »
vitiis. Isa. li, 23 : Posuisti ut terram

corpus tuum, et quasi viam transeunti^ Secunda diversitas seminis fructum
bus. omnes viam faciunt
MaUtiae enim non facientis. Sunt autem « petrosa, »
per corpus, et animam talis hominis et : corda dura, qute nec timore ad poeniten-
ideo conculcatur et durum eflicitur ita : tiam convertuntur, nec amore molliun-
quod semcn ad interiora non pcnetrat. tur, nec pluvia doclrinae interius hume-
Sed quod audit ct suscipit in superficie ctantur. De quibus dicitur, Eccli. iii, 27 :
projectum, habct avibus cxpositum. Job, Cor durum habebit male in novissimo.
XX, 25: Vadent et venient super eum Job, xli, 15: Cor ejus indurabitur tam-
horribiles. quam lapis, et stringetur quasi mallea-
« Et » ideo venerunt per insidias ten- toris incus. Quanto enim plus verberi-
tationum, « volucres cceli, » hoc est, dae- bus attcritur, lanto plus per obduratio-
mones in hoc aere caliginoso celati : nem stringitur ad maluni : sicut incus
comederunt iliud, » hoc cst, sibiqui-
« et qu.T stringitur iclibus malleorum.
dem vcrbuin non incorporaverunt, sed Haec igitur est terra petrosa, « ?^6/ wo«
abstulcrunt, nc in fundo in quem ccci- habuit terram multarn. » Ex Uttera ista
dit, fructificaret. Judicum, vi, 3,4 : Cum videtur quod petrosa terra dicatur, cujus
sevisset Israel, ascendebat Madian et fundus est petra solida, et parvarn et te-
Amalec, cxterique orientalium natio- nuem desupcr habet terrae corticcm. Et
num\ et apud eos figentes tentoria, sicut talis ad litteram terra male fructificat,
erant in herbis cuncta vastabant. Ma- quia calor qui pro tempore est ex radio
diam iniquitas, kmA\QC Viniem potus san- solis, in petra confortatur, et incentivus.
:
et combustivus efllcitur : et comburit ribus poenitentiae, « exsestuavil, » combu-

illud modicum terree quod est desuper, stiones (alias, combustionis) aestu extra-
et incinerat : ita quod amarum ad mo- hente ad exterius virtutera seminis. Ja-
dum salis efficitur : et ideo infructuosum. cob. 1,11: Exortus est sol cum ardore,
Psal. cvi, 34 : Terram fructiferam in et arefecit foenum, et flos ejus decidit, et
salsuginem, a malitia inhahitantium in decor vultus ejus deperiit.
ea. « Eo ([uod non hahebat radicem »
Adhuc autem algor hiemis etiam con- profunde fixam, quae (alias, in qua) dul-
fortatur in lapide et terram paucam : cedinem succi sibi continue imbibitam
prius incineratam et amaricatam calore, herbae exortse subministraret.
convertit in frigiditatem mortificativam, « Exaruit, » et ariditate illa periit
ethociterum mortificat radices planta- combustum et exsiccatum ab omni hu-
rum ita quod talis terra efficitur steri-
: more pietatis. Isa. xl, 7 Exsiccatum est :
lis. Psal. cxLvii, 17 : Ante faciem frigo- foenum, et cecidit flos, quia spiritus Do-
ris ejus, quis sustinehit ? mini sufflavit in eo, hoc est, ventus ex-
Hoc est igitur quod dicit : non
« fJhi siccativus.
habuit » semen projectum « terram mul-
tam, » hoc est, profundam^ quse defendi
posset a qualitatibus lapidis incentivis, et « Et aliud cecidit iri spinas, et as-
congelativis. Hoc autem est cor, quod cenderunt spina? et suffocaverunt
quasi nihil habet humana? et terrenae illud, et fructum non dedit. »
compassionis, et contemperationis ad
virtutem : sed sua ignita libidine ad tur- Tertia est diversitas perditi seminis.
pia incenditur : et algore ab omni chari- Spinae autem nigrae, spissae, pungentes,
tate, timore mundano et humano conge- et falso quodam flore per modicum tem -
latur.Psal. lxxix, 17 : Incensa igni et suf- pus llorentes, et acutum valde fructum
fossa,ab increpatione vultus tui peri- acaciarum ferentes, sunt hi qui nigri
bunt. Incensa quidem igne libidinis, et sunt affectus terrenitate. Jerem. xiii, 23 :
suffossa timore algoris (alias, timoris al- Si mutare potest /Ethiops pellem suam,
gore), quia omnis timor frigidus est. Ad autpardus varietates suas : et vospoteri-
litteram, et ideo pallor occupat timentes, tis benefacere, cum didiceritis malum.
Sequitur Terrennus enim per cupiditatem affectus,
vix aut numquammutatur : quia sicutdi-

« Et statinQ, » cit Philosophus : « Senescente homine,
« juvenescit et invalescit in eo cupidi-
Paucula et parvula radice, « exortum « tas. »
est » ad modicum viroris apparentis co- Spissae autem sunt, etideo densissimoe
ram hominibus. H ad Timoth. iii, ."i : umbrae, quam nulla vis solis poterit pe-
Habentes speciem quidem pietatis, virtu- netrare : et ideo, quia radix solis caret
tem autem ejus abnegantes. beneficio, non habet calorem coeleslem,
« Quoniam non habebat altitudinem qui elevet humorem de profundo in ra-
terne, » hoc profunditatem in qua
est, dicem. Et ideo etiam quod parvum ori-
dulcedo Isetaminis incombusta, et non tur sub umbra talis, statim pallescit ct
congelata, juxta radicem conservaretur. putrescit cum foetore. Sapient. xvii, .')
:
« El » ideo Ignis quidem nulla ins potcral illis lu-

men prsebere, nec siderum limpidse
^
« Quando exoptus est sol » flammx illuminare poterant illam no- 9
ctem horrendam.
Tribulationis in persecutione, vel labo- PuncturiB autem spinarum sunt, eo
IN EVANG. MARCI, IV-7, 8, 9. 425
quotl aculis anj:ûlis sur<2junt, et manum « /s7 » ideo « fruclum non dedil. »
secant tangentis : et sic cupidus, cum Genes. iv, 12 : Cum operatus fueris tcr-
manu reprehcnsionis tangilur, statim ram, non dabit fructm suos, hoc est,
pungentibus verbis improperiorum, et cum opere cupiditatis colis terrenum
maledictionum, et contradictionum, re- aHectutn. Psal. lxi, 11 : Divitiae si af-
pungit tangentem, nisi talis sit, cui talia fluant., nolite cor apponcre.
inferre non audet. II Reg. xxiii, (i et 7 :
Pr<vvaricatores quasi spinas evellcntur

universi non iolluntur manibus, ct
: quae « Et aliud cecidit in terram bonam, ^
si quis tangerc voluerii, eas, armahitur et dabat fructum ascendentem et cre-
fer7'0 et ligno lanccato.
scentem, etafTerebat unum triginta, et
Falsus autem flos quo ad tempus re-
divitiarum tempora-
unum sexaginta, et unum centum.
spergitur, gloria est
lium quoad tempus florens. Jerem. xlviii, Et dicebat : Qui habet aures audien- »
9 Datc florcm Moab^ quia florens egrc-
: di, audiat. »
dictur. Psal. cxxviii, 6 : Fiant sicut foe-

num tcctorum, quod priusquam evellatur Quarta est differentia seminis, quae
exaruit. fructum facit. Terra autem bona est cor

Dicitur autem fructus acaciarum ni- bonum et optimum, naturalibus optiine
gerrimus. Et est possessio divitiarum, institulum, et virtute civiU ordinatum,
quffi laboreturpi, et difficili acquiruntur : gratia stabiHtum, verbo Dei seminatum,
et cum magno et angustioso timore reti- doctrinis sanctiscomplutum^ consolatio-
nentur et cum dolorepost modicum per-
: ne sancti Spiritus emollitum, et omni
duntur : et ideo etiam non vere fruuntur pietate affectum. Luc. vin, 13 Qui in :
eis possessores earum, quia non fruitur cordc bono et optimo audientes verbum,
aliquis (ut dicit Augustinus,) nisi cognitis, Dei scilicet, retinent, et fructum affcrunt
in quibus voluntas delectata conquiescit. in patientia.
Nec proprie utuntur quia dicit Augu- : Et hoc est quod sequitur « Et dabat :
stinus : « Frui est cum gaudio uti. » Ec- fructum asccndentcm ct crescentem, » per
cle. V, Avarus non implebitur pecu-
9 : meritum et intentionem. Isa. xxxvii.
nia : ct qui amat divitias, fructum non 31 : Quod reliquum est, radicem dcor-
capict ex eis quinimo amaritudinem ac-
: sum, et facietfructum sursum. Isa. iv,
cipiet. Eccle. v, 12 et 13 : Est et alia in- 21 : Erit germcn Dominiin magnificentia
firmitas pcssima quam vidi sub sole •
et gloria, ct fructus terrae sublimis.
divitise conscrvatas in malum domini sui.
Pcrcunt enim in afflictione pessima. « Et afferebat unum »
Hoc est ergo quod ceciditinter spinas,

quas profert terrena cupiditas laboranti. Semen pro diversitate terrse in quam
Genes. iii, 18 : Spinas et tribulos germi- (alias, qua) seminatum est, « triginta, »
nabit tibi. in fide Trinitatis, et obedientia decem

mandatorum fructificans ter enim de- :
« Et ascenderunt spina^, » cem triginta efficiunt. Et hoc dum to- fit_,
tum nostrum posse, quod Patri attribui-

Curse divitiarum, quae continue cretur, per omnia decem mandata expendi-
scunt, « et suffocaverunt illud, » ita quod tur. Et totum nostrum nosse, quod FiHo
fcetore semen perit. Eccli. v, 10 : Noli attribuitur, per eadem decem mandata
anxius esse in divitiis injustis : non ducitur et totum nostrum velle, quod
:
enim proderunt tibi in die obdfictionis Spiritui sancto appropriatur, eisdem de-
et vindictae. cem mandatis inseritur : ut sic Deum in
obedientia mandatomm suorum probare- virtutum prima est divina, in Dei simili-
mur nos diligere ex toto posse, et ex to- tudiue : aliiF novem sunt angelica; :
to nosse, et ex tota ailectus voluntate. quod cordis amore totum in Deuni fer-
Deuter. vi, 5 : Diliges Dominum Deum veat, ut Serapliim quod in eo veritatis :
ex tota anima splendor elfulgeat, ut Gherubim et quod

tuiim ex toto corde tuo, et :
tua, et ex tota fortitudine tua. Sic enim ipsum in omni tranquillitate pacis Deum
cor ad affectum devotionis refertur, et recipiat et ferat, ut Tlu-onus : et quod
mens ad notitiam, et vires ad potesta- nobiiitas sua quae est ex Deo in ipso, nulli
tem. vilitati appropinquet inclinata, ut Domi-

nationum : quod virtus ejus et vigor in-
c( Et unum sexaginta. » vincibilis sit ad omnem Dei voluntatem

peragendam, ut Virtutum : et quod pote-
Et hoc fit in sex operibus misericor- stas ejus ordinata sit ad omnis boni pro-
di» multiplicatis in decem mandata. Sex motionem, et mali repressionem, ut Po-
autem opera misericordiae sunt cibare : testatum quod omne negotium ejus
: et
esurientem, potare sitientem, vestire nu- lege reguletur, ut Principum et omne :
dum, hospitari peregrinum, consolari in- opus ejus ad consilium divinum refera-
firmum, captivum. Haec autem
visitare tur, ut Archangelorum et omnis actus :
per mandata multiplicantur, dum quod- forma virtutis informetur, secundum cu-
libet istorum proximo impendimus, in stodiam Angelorum. Et quodlibet isto-
fide unius Dei, in reverentia nominis dirum ad impietionem cujuslibet mandati
viniquod in vanuni non accipimus, dum retorqueatur. Sic enim fert fructum cen-
ipsum in misericordiee operibus honora- tuplum. Genes. xxvi, 12 : Sevit Isaac in
mus : et dum corde sabbatum, hoc est, terra illa, et invenit in ipso anno cenlu-
quietem in his operibus agimus : et dum plum. Prinium in Glossa attribuitur con-
parenielse bonum Patris coelestis, quod jugatis, qui curam habent familiae se- :
inproximo relucet, in his operibus ho- cundum autem viduis, quae curam domus
noramus et ideo subvenimus, ne pro-
: dimiserunt, et ideo operibus misericor-
ximus deficiat in natura, propter defe- diae libentius intendere possunt : tertium
ctum necessariorum. Ideo enim dicitur : spectat ad virgines, quae cseUbalum pro-
Pasce fame morientem, quod si non pa- fessae sunt : et ideo ccelestibus bonis in-
veris, occidisti ne cogatur transgredi
: et tendere possunt. I ad Corinth. vii, 34 :
fidem thori propter inediam nos sibi sub- : Mulier innupta et virgo cogitat quse Do-
veniendo beneficiis prsevenimus. Adhuc mini sunt, ut sit sancta corpore et spiri-
autem benefaciendo, prificavemus ne futu.
retur, vel fraudet : et ne menliens falsum Sic igitur diversificatur semen in terra
testimonium dicere cogatur : et similiter, bona, et in terra mala. Ad Hebr. vi, 7
ne cogatur aliena concupiscere. Adhuc et 8 : Terra smpe venientem super se bi-

autem, ne propter hoc aliquam concu- bens imbrem, et geiierans herbam oppor-
piscentiam veneream cui subveniat habere tunam illis a quibus colitur, accipit be-
compeliatur. Sic enim serie accepta se- nedictionem a Deo. Proferens autem
cundum eleemosyna? compassionem, de- spinas ac tribulos, reproba est, et male-
cem mandata sexagcsimum fructum per- diclo proximo : cujus consummotio
ficiunt. in combustionem, scilicet ignis.
i
Et dicebat. »
« Et unum centum. » «
Hoc autem unum semen habet in se In fine excitans ad parabohT spiritua-

coeleslis ordinis decem virtutes. Quarum lem intellectum : « Qui habet aures » ex-
IN EVANG. MARGT, IV-10, 11, 12. 427
terioros (alias, intcriorcs) ad inlellectum « rcgiii Del, » hoc est, prsedicalionis ju-
spirilualcm queni spiritus loquitur, « (ui- slilijB divina^ : per quam et in crrdo ct in
diendi » spiriluin in verbis sonanleni. tcrra regnat Deus.
1 ad Gorinlli. xiv, 2 : Spiritu loquilur « llHs autem, » idiotis, « qui foris
mi/steria. sunt » mysticum intcllecturn, ct
cxtra
« Audiat )) intus ca quae dicta sunt. doctrinas spiritualcs non rccipiunt qui-
Luc. vui, 8 : f/cec dicens clamahat : Qui bus ad lidem sunt inlroducti, « in para-
liabet aures audiendi, audiat. bolis » dalum est praedicari divina quia :
spiritualia intelligere non possunt, nisi in

corporalium rerum siinilitudinibus. I ad
« ¥1 cuna esset singularis, interroga- Gorinth. in, 1 et 2 Ego,fratres, nonpo- :
tui vobis loqui quasi spiritualibus, sed

verurit eum hi qui cum eo erant duo-
quasi carnalibus : tamquam parvulis in
decim, parabolam.
Chrislo, lac vobis potum dedi, non es-
Et dicebat eis : Vobis datum est nos-
cam, nondum enim poteratis : sed nec
se mysterium regni Dei : illis autem qui nunc quidem potestis.
foris sunt, in omnia fiunt parabolis : « Omnia fiunt, » spiritualia, « in pa-
Ut \identes videant et non videant, rabolis : » quia et tabernaculum, et tein-
audientes audiantetnon intelligant,

plum, et omnia vasa, et festa, et gcsta.
et
et sacra legis parabolice proposita sunt,
ne quando convertantur, et dimittan-
ut spiritualia intelligantur in ipsis.
tur eis peccata. »
« Ut videntes »
« Et cum esset singularis, » a turbis
sequcstratus, « interrogaverunt eum » In figuris parabolarum, ccelestia « vi-
plus ci familiarcs, « hi qui cum eo erant, » deant » involuta. Propter quod etiam ve-
caeteris familiarius, « duodecimy> Aposto- lum expansum est ante sancta sancto-
li, de quibus dicitur, Luc. vni, 10 : Vo- rum '. Et non videant » spiritualia nu-
(.<
bis datum est nosse mysterium regni da et exposita : quia sic ea intelligere
Dei, cseteris autem in parabolis : ut ex- non possunt. Et ideo, Numer. iv, 14,
poneret « parabolam. » prsecipitur, ut Levitee portantes utensilia
Hic agitur de parabolae interpretatio" tabernaculi prius involvant ca, nc a rudi
ne. autem in tres partes
Dividitur in :
populo videantur : quia talis rudis popu-
quarum prima causam dicit de parabolse lus quod non intelligit lacerat dente cani-
proposilione : in secunda, dat increpatio- no, et non ut sanctum veneratur. Matth.
nem de discipulorum caecitate : in ter- VII, 6 Nolite dare sanctum canibus : ne-
:
tia, tangit de parabolse compendiosa in- que mitlatis margaritas vestras ante por-
terpretatione. cos.
De primo dicit : « El audientes » in parabolis involuta,
« audiant, » et sicut magna venerentur :
« Et dicebat eis, » « et non inlelligant » involuta, quia in-

telligcrc talia non possunt. Et mclius est
Gausam dans parabolicse proedicatio- eis involuta ut niagna venerari, quam
nis « Vobis datum est » per me (alias,
: evoluta despicere. Unde, III lieg. ix, 11
mea) multa spiritualia documenta quae et seq., cum Hiram evoluta et expressa
feci vobis, « nosse, » per spiritum, « my- videret dona Salomonis magna quidem
sterium, » hoc est, secretum intellectum, et praecipua, tamen non valens capcre
' Cf. Exod. XXVI, 31 et seq.

doni pretiositatem, despexit, dicens : alias, et seipsam ofTert ad interpretatio-
HfBCcine sunt civitates quas dedisti minem, non intelligitis. Vos enim magistri
hi, frater ? Et appellavit eas Terram Cha- esse debetis aliorum : et ideo capaciori
bul : et ea in quibus lideles habilabant sensu, perfectiora intelligere deberetis.
amici Dei, fecit gentilis erroris habita- Joan. III, 10 : Tu es magister inlsrael, et
tiones : et ad gentilem transtulit ritum ea hxc ignoras ?
in quibus ipse iidem Dei discere potuis-
set, si paulatim paraboiarum intellectum
per spiritum investigasset. Haec enim op- « Qui seminat, verbum seminat. »
pida sunt symbola in quibus fideles idio-
tae habitant, sacra involuta venerantes, Tangit expositionem parabolae sub eis-
quae dum incaute idiotis exposita propo- dem differentiis fructificationis, sub qui-
nuntur, non valentes capere virtutem eo- bus proposuit eam (alias, eas.)
rum, haeretici efficiuntur. Et hoc est « Qui semijiat, : » doctor,
vel praedicator, « verbum seminat. » Isa.
« Nequando convertantur. » xxvii, 6 : Qui ingrediuntur impetu ad
Jacob, florebit et germinabit Israel, et
Hoc de duris intelligitur, qui ex para- implebunt faciem orbis semine. Et tangit
bolis proficere nolunt : sicut Judaei, car- ibi Propheta dignitatem doctorum Novi
nali sensui adhaerentes. Testamenti, per hoc quod dicit : Qui in-
« Et dimittantur eis peccata » caecita- grediuntur impetu ad Jacob, sicut Apo-
tis. Et adducitur auctoritas de prophetia stoli ex Judaeis. Tangit fructuum, cum
Isaiae, vi, 10: Excseca cor populi hujus^ dicit : Florebit, in flore virtutis et hono-
et aures ejus aggrava, et oculos ejus ris : et germinabit, germine operis Israel
claude : ne forte videat oculis suis, et rectissimus per justitiam. Tangit etiam
auribus suis audiat, et corde suo intelii- diligentiam, et latitudinem praedicationis,
gat, et convertatur, et sanem eum. cum Implebunt faciem orbis se-
dicit :
mine : quia, In omnem terram exivit so-

nus eorum, et in fines orbis terrse verba
« Et ait Nescitis parabolam
13 illis :
eorum *.
hanc? et quomodo omnes parabolas

cognoscetis ? »
« Hi autem sunt qui circa viam,

Secundum est, in quo increpat rudita-
ubi seminatur verbum, et cum audie-
tem cordis eorum. « Nescitis parabolam
rint, confestim venit Satanas, et au-
hanc ? » Ac si dicat Hoc est mirum :
post tot documenta suscepta, post tot fert verbum quod seminatum est in
miracula visa, post tot teslimonia adhi- cordibus eorum. »
bita. Matth. xv, IG : Adhuc et vos sine

intellectu estis? k^ Hebr. v, 12 .•
Cum Hi autem sunt qni circa viam. »
«
deberetis magistri esse propter tempus, Tangit primam diiTerentiam seminis non
rursus' indigetis ut vos doceamini quae fructificantis. Luc. viii, 5 : Quod secus
sint elementa exordii sermonum Dei : et viam conculcatMm est, et volucres cceli
facti estis quibus lacte opus sit, et non so- comederunt illud.
lido cibo. « Ubi, » in via conculcationis, « se-
« Et c/uomodo omnes parabolas cogno- minatur verbum, n in corde : quod a
scetis ? cum istam quae facilior est inter sarculo disciplinae non est fossuni, nec
* Psal. xviii, 5. Cf. eliam, ad Roman. x, 18.

Il\ EVANG. MAKCl, IV-l.;, 10, 17, 18, 19. 429
aralro cullurae virtutis est aratum, sed pter modicam humana; pietatis terram,
strepilu vitiorum conculcatum : sicut quam habent in ipsis, « statim, » sine ma-
cor, quod cum omnibus viliorum de- gna deliberatione, ex inconslantia polius
lectalionibus fornicatur semper, quasi quam ex amore religionis, « curn yau-
in viis sedens, et exspectans fornicantes dio » (juodam inslabilitatis, « ucci-
ut meretrix. Eccli. ix, 10 : Omnis rnu- piunt, » superflcie tenus, u iilud, »
lier quge est fornicaria^ quasi stercus in sciiicet verbum.

via conculcabitur. Jerem. iii, 2 : In viis
sedehas, exspectans eos quasi latro. Eze- « Et non habent radicem »
chiel. XVI, 25 : Divisisti pedcs tuos om-

ni transeunti. Pietatis fixam « in se. » Sapient. iv,
3 : Spuria vitulamina non dabunt ra-

« Et cum audierint : » dices altas. « Sed temporales sunt. »
Luc. VIII, 13 : Qui ad tempus credunt,
Sed in corde non profundatur, sed et in tempore tenlationis recedunt.
in superficie recipiunt avibus expositum : « Deinde orta tribulatione, » quae per
« confestim, » per tentationes, « venit solis exaestualionem signilicatur. .fonae,
Satanas, omnis boni adversarius, « et
» IV, 8 : Percussit sol super caput Jonse,
aufert » verbum a corde. iSon quod sibi et xstuahat., Jonas scilicet aestu vehe-
incorporet, quia hoc abhorret « quod se- menti.
minatum est, » per auditum, « in cordi- « Et persecutione propter verbum, »
bus eorum. » Deuter. xxxii, 2i : Devo- quod auferre quaerit diabolus, « confc-
rabunt eos aves morsu amarissimo. stim scandalizantur , » hoc est, oflendunt
Ezechiel. xxxix, 4 : Feris, avibus, omni- et cadunt. Apocal. xvi, 9 : jEstuave-
que volatili et bestiis lerrse, dedi te ad runt homines sestu magno, et hlasphe-
devorandum. maverunt nomen Dei hahoitis potesta-
tem super lias plagas.
« Et hi sunt similiter qui super pe-

trosa seminantur, qui cum audierint « Et alii sunt qui in spinis seminan- IS
verbum, statim cum gaudio accipiunt tur : hi sunt qui verbum audiunt,
iliud :
Et eerumnae seeculi, et deceptio di-
19
Et non habent radicem in se, sed vitiarum, et circa reliqua concupi-
temporales sunt : deinde orta tribula- scentise introeuntes sufTocant verbum,
tione et persecutione propter verbum, et sine fructu efficitur. »
confestim scandalizantur. «
Tertia est difTerentia non fructificantis

Secunda difTerentia non fructificantis seminis. (; Et alii sunt ([ui in spinis se-
seminis. Ezechiel. xxxvi, 26 et 27 : minanlur. » Isa. vii, 24 : Vepres erunt et
Auferam lapideum de carne vestra,
cor spime. Proverb. xxiv, 30 et 31 : Per
et daho vobis cor cameum. Et spiritum agrum hominis pigri iransivi, et per
meum ponam in medio vestri. Psal. vineam viri stuiti : et ecce totum re-
XGiv, 8 Hodie si vocem ejus audieritis,
: pieverant uticse, et operuerant super-
nolite obdurare corda vestra. ficiem ejus spinse
« Semifiantur, » per auditum praedi- « Hi sunt qui verbum audiuni, » au-
cationis. ditu exteriori.
« Qui cum audierint verbum, » pro-
« Et eerumnse saeculi, » nignitaiem : et terra nostra dabit fru-

ctum suum. Isa. xlv, 8 : Rorate, cceli,
Hoc est, sollicitudines, et curae saBcu- desuper, et nubes pluant jusium : ape-
lares. Luc. viii, 14 : J sollicitudini- riatur terra, et germinet Salvatorem.
hus, et divitiis, et voluptatibus vitss, lleec est de qua dicilur in Psalmo xxiii,
ewiteSf suffocantur. 1 : Domini est terra, et plenitudo ejus.
(( Et deceptio divitiarurn, » quee, sic- Super hanc ergo terram « seminati
ut dicit Augustinus, sufficienliam promit- sunt qui audiunt verbum, » audilu de-
tunt, et non solvunt. Psal. iv, 1 : Ut votissimo. Cantic. 11, 14 Sonet vox tua :
quid diligitis vanitatem, et quseritis in auribus meis : vox enifn tua dulcis.
mendocium ? Osee, xn, 3 : Ephraim Et, ibidem, iv, 11 : Mel et loc sub lin-
pascit ventum, et- sequitur xstum tota : gua tua. Psal. cxviii, 103 : Quam dul-
die mendacium et vastitatem muUipli- cia faucibus meis eloquia tua, super mel
cat. ori meo !
« Et circa reliqua concupiscentix. » (( Et suscipiuni, » in corde per medi-
1 ad Timoth. vi, 10 : Radix omnium tationis conservationem, et implendi de-
malorum est cupidiias. siderium. Jacob. 1, 21 : In mansuetu-

(( Introeuntes, » in cor audientis, dine suscipite insitum verbum, quod
« verbum suffocant, » hoc est, exstinguunt, poiest salvare animas vesiras.
« et » ideo « sine fructu efficitur. » I ad Et fructificant, » per opus, et per

«
Timoth. VI, 17 : Divitibus hujus sseculi exemplum, et praedicalionem in alio.

prsecipe non sublime sapere, neqiie spe- Joan. XV, 16 Posui vos ui eaiis, et :
rare in incerto divitiarum. Et, in eodem, frucium afferatis, et fructus vester ma-
t. 9 Qui volunt divites fieri incidunt
:
neat.
in tentationem, et in laqueum diaboli, ((' Unum triginta, » in conjugatis :
et desideria multa inutilia et no- « et unum sexaginta, » in viduis, et mi-

civa, quse mergunt homines in interi- sericordiae operibus deditis : (( et unum
tum et perditionem. centum., » in virginibus cceiibatui inten-
dentibus. Jerem. xvii, 8 : In tempore sic-
ciiaiis non erit solliciium, nec oliquando

20 (( Et hi sunt qui super terram bo-
desinei facere fructum. Ezechiel. xlvii,
12 : Per singulos menses afferet primi-
nam seminati sunt, qui audiunt ver-
tiva.
bum et suscipiunt, et fructificant, Sic ergo in ministerio prsedicationis
unum triginta, unum sexaginta, et ostenditur esse potestas divina : quae
unum centum. » tamen ad tantum et talem fructum per-
tingere poterit.
Tangitur hic quarta ditrerentia, quee Hoc igitur est quod dicit secundum
estseminis fructificantis in terra bona, litteram.
in naturalibus melioribus impinguati

(alias, impinguata) virtutibus, et excul-
ta (alias, exsecuta) gratuitis, et infusa Et dicebat illis : Numquid venit lu-

sancti Spiritus consolatione, evocata ca-
cerna ut sub modio ponatur, aut sub
lore devotionis, expurgata a malis stir-
lecto ? nonne ut super candelabrum
pibus per confessionem et poenitentiam,
ponatur ? »
fossa sarculo disciplinae, seminata verbo,
adaequata cordis pace, perflata visita-
tione sancti Spiritus : de qua dicitur in Hic oslendil quod ha^c potestas etiam
Psalmo Lxxxiv, 13 : Dominus dabit be- in minitris est divina. Et bahet tres
IN EVANG. MARCI, IV-21. 431
partes : in quaruni prima. docet qua- ainbulat in inedio candolabrorum, oculi

lis debel esse potestas miiiistrorum ; in dicunlur esse sicut lampades ij^nis. Ter-
secunda, ostendit qualiter in fructu con- lia causa est, quia lucerc verbo et exem-
tinuum accipit incrementum, ibi, f. 20 : plo debct, sicut lumen ignis. Maltb.
a /i7 dicebal : Sic est regnum Dei, etc. » v, IG : Luceal lux vestra coram homi-
In tertia, ostcuidit esse ipsain potestatem nibus, ut vidcant opera vestra bona, ct
fluentem a capite, ad conrortationem et rjlorificcnt Patrem vcstrum, qui in coiHs
consolalionom ministrorum, ibi, t- 3'3

;
cst. Ad Pbilip. ii, l.j : Inter quos lucctis
« Et ait illis in illa die, cum scro esset sicut iuminaria in mundo. Quarta cau-
jactum. » sa est, quia plenus esse del)et oleo pieta-
In prima barum tria sunt : in quorum tis ad Deum, et divinuin cullum : et oleo
primo, sub metapbora ostenditur qualis misericordiae ad proximum, ita ut spin-
debet esse actus divinae potestatis mi- per abundet oleum. Eccle. ix, 8 : Oleum
nistrorum : in secundo, dicit cxplanatio- de capite tuo non deficiat. Proverb. xxi,
nem metapborae in communi : et in 20 : Thesaurus desiderabilis, et oleum
tertio, determinat in particulari, ut per- in habitaculo justi : et imprudcns homo
fecta sit doctrina. . dissipabit illud. Quinta causa est, quod
In prima duo dicit per mctaphoram : castitate corporis debet pollere, adeo
scilicet, qualis non debet esse actus di- quod splondidus et perlucidus sit ut vi-
vinte potestatis ministrorum : et qualis trum. Job, xxviii, 17 : Non adaequabi-
esse debet, ut perfecta sit doclrina per tur ei aurum velvitrum.
aflirmationem et negationem cerlilicata. His lampadibus et luminaribus virjî-
Dicit igiturEt dicebat illis, » per : « nes sapientes Christo procedunt ob-
similitudinem lucernge, actum potestatis viam ^. His lampadibus Gedeon dux for-
ministrorum explanans : tissimus Israel expugnat hostes *. .
Hoc igitur cst quod dicit : « Numquid

« Numqaid venit lucerna ? » venit » a Dco in mundum, ad totius
mundi illuminationem, « luccrna, » quae
Lucerna est Praelatus in potestate ec- est vas, et ministra luminis per verbum
clesiastica, quinque de causis. Prima est, Dei et exemplum. Joan. v, 35 : Ille erat
quia super candelabrum ecclesiasticae di- lucerna ardens ct luccns. Psal. cxviii,
gnitatis est exaltatus. Luc. viii, 16 : 103 Lucerna pedibus meis verbum
:
Nemo lucernam accendens, operit eam tuum, et lumen semitis mcis. PsaL cxxxi,
'
vase, aut subtus lcctum ponit : sed su- 17 Paravi lucernam Christo meo. Per
:
pra candelabrum ponit, ut intrantes hanc enim lucernam, in tenebris hujus

videant lumen K Hoc (alias, hsec) signi- mundi Christo via paratur. Job, xxix, 3 :
ficatur per candelabrum aureum quod Splendebat lucerna ejus super caput
fieri fecit Dominus -. Hinc est quod Apo- meum^ et ad lumen ejus ambulabam in
caL I, 13, Dominus ambulare dicitur tenebris. Si autem sic instructa fuerit
in medio candelabrorum aureorum. Se- lucerna sicut diximus, tunc non exstin-
curida causa est, quia igne divino debet guetur. Proverb. xxxi, 18 : Non exstin-
esse sueccensus, hoc est, igne charitatis. yuetur in nocte lucej-na ejus. Alio-
Isa. Lxii, 1 : Salvator ejus ut lampas lum autem lucernae, heu ! exstincta sunt,
accendatur Lampades
. Cantic. viii, G : quia nec habent oleura pietatis et mi-
ejus, lampades ignis atque flammarum. sericordiae, nec perspicui sunt corporis
Hinc est quod, ApocaL i, 14, ejus qui castitate, nec ardent charitate, nec lu-
» Cf. Matth. V, \6. » Cf. Matth. xxv, 1 et seq.

'^
Cf. Exod. XXV, 37 et seq. ^ Gf. Judicum, vii, 20.
cent veritalc : sed lantum in confasio- modum per libidinem queerit corpora-
neni sui et EcclesiaB stant exaltati super lem : et est lectus libido carnis, in qua
candelabrum ecclesiasticae dignitatis. dilectusnon invenitur. Cantic. iii, 1 :
Proverb. xxiv, 20 Lucerna impiorum : In lectulo meo per noctes qusesivi quem
exstinguetur. Proverb. xxi, 4 Exalta- : diligit anima mea : qusesivi illum, et
tio oculorum est dilatatio cordis lucer- : non i7iveni. Prcslati autem multi in
na impiorum peccatum. lecto lucernam abscondunt : qui per
libidinem, quae in lecto significalur
« Ut sub modio ponatur. » et exercetur, gratiam obtenebrant. Apo-

caL 11, 22 : Ecce mittam eam in le-
Hoc Sub modio
dupliciter exponitur. ctum : et ciui moechantur cum ea, in
enim ponitur, quando sub mensura pre- tribulalione maxima erunt. Amos, vi,
tii vel mercedis, vel census alicujus co- • 4 : Dormitis in lectis eburneis, et la-
arctatur. Item, sub modio ponitur, quan- scivitis in stratis vestris. Ebur casti-
do intra terminos unius gentis, vel pa- tatem significat. Domine ergo in le-
rochise, vel conventus cohibetur. cto eburneo, libidinem est quserere in

Deprimo modio dicitur, Act. viii, 20 :
statu, cui annexum est votum castita-
Pecunia tua tecum sit in perditionem : tis. Et hic est sacer ordo, vel religio.
quoniam donum Dei existimasti pecunia Et lascivire in hoc strato (alias, in stra-
possideri. Matth. x, 8 : Gratis accepistis, tis) est venereis intendere in statu tali :
gratis date. Isa. lv, \ : Venite, emile et sic, lucernam praedicationis et prse-
absque argento et ahsque ulla commu- lationis ofTuscare. Sic ergo sub lecto lu-
tatione vinum et lac. Vinum coelestium cerna non est abscondenda.
gaudiorum, et lac nutrimenti gratise
Christi, emuntur sola commuta-

quee « Nonne ut super candelabrum po-
tione ementis, quod seipsum det, et natur ? »
non commutatione pretii. II ad Corinth.
xii, 14 : Non qusero quae. vestra suntt Describitper aflectationem. Jam autem
sed vos. dictum est quid vocatur candelabrum :
De secundo modio dicitur, Isa. xlix, labrum scilicet candelse, hoc est, can-
6 :Parum est ut sis mihi servus ad sus- dentis lucernge : hoc est, labrum super
citandas tribus Jacob, et fseces Israelcon- quod ponitur lucerna candens (alias,
vertendas ; eccededi te in lucem gentium, ardens) et lucens. Labium autem hoc
ut sis salus mea usque ad extremum eminens aliis vita est Apostolica, super
terrae. Ad Roman. iii, 29 An Judseo- : quam exaltanda est lucerna EcclcsiaB,
rum Deus tantum ? nonne et Gentium ? hoc est, Praelatus qui est lumen et oca-
Malach. i, 11 Ab ortu solis usque ad : lus Ecclesise, sicut dicitar, Matth. v, 15,
occasum, magniim est nomen meum in et Luc. Lucerna corporis tui est
VIII, 16 :
gentibus : omni loco sacrificatur

et in et oculus tuus. Quia oculus Ecclesiae est
offertur nomini meo oblatio munda. Praelatus exaltatus, ut omnibus luceat.
:
« Numquid » ergo « venit lucerna » Est autem candelabrum hoc aureum, in

gratise in ecclesiastica potestate, « ut po- fulgore sapientiae divinae, liabens in qua-
natur sub modio ? » Quasi dicat : Non tuor partibus scyphos in nucis modum :
ad hoc venit. quia de quatuor partibus potum sui lu-

« Aut » venit ad hoc ut ponatur minis etTundit : hoc est, de scientia hi-
« sub lecto ? y> Turpius est abscondere storise, allegorise, tropologiae et anago-
sub lccto, quam sub modio. Lectus enim giae. Ilabet ctiam spluerulas in quoHbet
est in quo hoino corporahter quiescit : scypho, quaj rotundae sunt, totum am-
et significat ea, in quibus homo com- bientes : quia in quolibet illorum consi-
IN EVANG MARCI, IV-22, 23, 24, 25. 483
(lerat aetcrnitatem deitatis. Habetlilia per lahitur gloria Domini, et videhit omnis
quodlibet istorum, in (lore liliosse casti- caro salutare Dei noslri.
talis, et honcstatis. Ilabet hastilia tria : « Nec Jactum esl occultum, » in alic-
quia per naluram juvatur in speculo et goriis Scripturarum, « sed ut in palam, »
imagine, per legem vcterem juvatur in hoc est, in publicum, « venial, » [)er ve-
figuris et exemplis patrum, per revehitio- ritalis manifeslationcm. I ad (iorintli..
nem novae gratiae juvatur per gratiam et IV, 5 : Veniet Dominus, qui et illumi-
veritatcm. Ilabct etiam septem lucernas : nahit abscondita lenebrarum, et niani/e-
quia lucent in eo septem illuminationes^ stahit consilia cordium : et tunc laus erit
scilicct lidei, sapientiae, intcllectus, con- unicuique a Deo. Matth. x, 27 : Quod

silii et scientise, donorum Spiritus Sancti, in aure auditis, prsedicate super tecta.
industrioe naturalis et studii Scriptura- Veritas enim non quserit anguhim, ncc
rum. IToc igitur cst candelabrum san- latebras tenebrarum : mendacium autem
ctum quod describitur, Exod. xxv, 31 et heereticorum opertum est angulo. Luccr-
seq. Zachar. iv, 2 Vidi, el ecce candc-
: na enim in aho posita, per seipsam ma-
lahrum aureum toturn^ et lampas ejus nifestat se omnibus mendacium, quo :
super caput ipsius, et septem lucernae magis ostenditur, tanto lurpius apparet,
ejus super illud. Supcr hoc ergo cande- et tenebras desiderat.
hibrum stat Prselatus et anima cujusli- :
bet boni clerici, et doctoris : et forte « Si quis habet aures audiendi, au-
cujuslibet fidelis secundum suam possi- diat. »>
bilitatem.
Et hoc quod dicit « Nonne ut
est : Quia metaphorica dixerat, et non nisi
super candelahrum ponatur ? » Quasi in universah exposuerat, ideo ad atten-
dicat : Sic. tionem invitat, ut spiritualiter audiantur.
Apocal. II, 7 : Qui hahet aurem, audiat
quid Spiritus dicat ecclesiis.
« Non est enini aliquid absconditum

quod non manifestetur : nec factum
est occultum, sed ut in palam veniat.
« Et dicebat illis : Videte quid au- 94
diatis. In qua mensura mensi faeritis,
Si quis habet aures audiendi, au-
remetietur vobis, et adjicieiur vo-
diat. »
bis.
Hic tangit expositionem metaphorse in Qui enim habet, dabitur illi : et qui 95
universali, dicens : « Non est enim ali- non habet, etiam quod habet auferetur
quid, » in doctrinis et sacramentis Ec- ab eo. »
clesiae, « quod lucem
ahsconditum, »
timeat, et ad lucem venire non audeat : « Et dicehat illis : » excitans ad at-

quia, ,loan. ni, 20, dicitur Qui rnale : tentionem in particulari, ut res perfecte
agit, odit lucem, et non venit ad lucem, cognoscatur quia non est scientia per-
.•
ut non arguantur opera ejus. II ad Co- fecta, nisi quod ex universaU perficitur
rinth. iv, 3 Quod si etiam opertum est
: in particulari.
Evangelium nostrum, in iis qui pereunt Et hoc est : « Videte, » consideratio-
est opertum. nc dihgenti, universale ad particulare
« Quod non manifestetur , » hoc est, coaptando, quid audiatis, » ut intelle-
«
quod non tcmpore suo omnibus reve-

sit ctum divinorum secundum quod res
hmdum. Matth. x, 20 Nihil est opertum :
queehbet habct, capiatis. Sicut cnim
quod non revelabitur. Isa. xl, o Reve- : dicit Boelius iu libro de Trinitate :
XXI 28
« Sapienlis est de qualibet re, ila ut se « Et qui noti habet » studiumvirlutis
« habet, reddere ralionem. » et meritum laboris, « etiam quod habel, »
in bonis naturahbus, et habitibus acqui-
« In qua naensura. » sitis, ct bonis fortunse extrinsecus pos-

sessis, « auferetur, » per condemnatio-
Tangit hic duo, scilicet mensuram, et nem, « ab eo. » Non tantum in futuro,
rationem mensurae. Primum tangit in sed etiam hic continue perdit in bonis
hoc quod dicit : « In qua rnensura, » naturee, et acquisitis habilibus quod ac-
doctriuffi, et exempli, et laboris, et studii ceperat quamvis forte in majorem suam

:
ad profectum proximi, « mensi fueritis, »

condemnationem retineat bona fortunae,
proximo commisso vobis, « remetietur quie extrinsecus, ad tempus videtur pos-
vobis. Unde, Matth. xxv, 21 et seq.,

))
sidere. Luc. xix, 24 Auferle ab illo :
Qui fidelis fuit in decem sibi commissis, mnam, et date illiqui decem mnas habet '.
constituitur super decem civitates et :
qui iidehs fuit in quinque, constituitur

super quinque. Luc. vi, 38 : Eadem « Et dicebat : Sic est regnum Dei,
qiiippe mensura, qua mensi fueritis, re-
quemadmodum si homo jaciat semen-
metietur vobis. Et in bono, et in ma-
tem in terram,
lo.
Et dormiat, et exsurgat nocte etdie,
« Et adjicietiir vobis, » ex benignita-
te, et liberalitate divina in bonis : quam- et semen germinet, et increscat dum
vis nihil adjiciatur in malis : quinimo, nescit ille.
citracondignum punitur, qui punilur. Ultro enim terra fructificat, pri-

Unde, Luc. vi, 38 Mensuram bonam, :
mum herbam, deinde spicam, deinde
et confertam, et coagitatam, et snpercf-
plenum frumentum in spica.
fluentem dabunt in sinum vestrum. Su-
pereffluenter enim bona nostra remune-
Et cum produxerit fructus, statim 99
rat largitas divina. Esther, ii, 18 : Dona mittit falcem, quoniam adest mes-
largitus est juxta magnificentiam prin- sis. »
cipalem. Jacob. i, 5 : Dat omnibus af-
fluenter, et non improperat. Hic est secundum quod est de incre-

mento profectus operationis ministrorum
« Qui enim habet, dabitur illi. » in divinis. Tangit autem hic duo, scili-
cet incrementi modum, et incrementi
Tangit rationem, causam eorum quse
et principium et consuinmationem. Incre-
dixerat. (i'Qui enim habet » meritum ex menti principium etconsummatio ibi
sludio charitatis, et virtutis, « dabiiur tanguntur, t- 30 : « Et dicebat : Cui as-
illi, » et incrementum gratiae liic, et similabitnus ? »
magnitudo praemii in futuro. Luc. xix, Tn primo tanguntur sex. Primum sci-
26, et Matth. xxv, 29 : Omni habcnti hcet, quid, cui comparatur secundum :
dabitur. Unde etiam rex Assuerus non est, in quo incremento imperceptibili :
est largitus munera, nisi principihus, et tertium cst, virtute cujus : quartum est,
optimatibus regni sui. Sapient. iii, 14 : in gradibus profectus : quinlum, in
Dabitur vnim illi fidei donum electum, consummatione : sextum, in tomporis

et sors in templo Dei acceptissima, hoc opportunitate, quae exspectatur ad ma-
est, donum quod tantae fidehtati (alias^ turaiidum. Et haec omnia plana sunt iu
fidei) debetur. littera.
Cf. Maltli, xxv, 28.
:Su.
IN EVANG. MARCI, IV-2G, 27, 28, 29. 435
Dicit igitur : « Et dicebat, » iterum non lantum de Deo in se, scd etiam in
rudes docens in similitudinc parabola- suis dicilur, Isa. xlv, 15 : Vere lu es
rum : « Sic est rcg)ium Dci, » compara- Deus absconditus.
tum terrenis. Job, xxxvui, 33 : Nwitf/uid Kt hujus reddit rationeni ct causam,
nusti ordinem ccpJi, ct pones ratioiiem diccns :
ejus in lerra ?
« Queniadmodum si homo, » quia in « Ultro enim, »
humanis mclius cognoscitur, quia homo

per rationem operatur, « jaeiat scmen. Sine operatione rationis seminalis per
tem » in agrum excultum, sicut jam virtutem ccelestem, « terra, » quae bene-
ante dictum est. Semen autem est ver- dictionem coeli accepit, « fructificat »
bum Dei. Jerem. iv, 3 : Novale vobis virtute divina. Genes. xxvii, 28 : Det
novale, et nolite serere super spinas. libi Deus dc rore cceli, et de pinguedine
« In terram » bonam excultam : quia terrx aburulantiam frumenti et vini.
sicut dicit Philosophus, ruslicus juvat Et non dicit de labore tuo : quia ros coeli
terram aralione, ct scminatione in gratia Dei, et pingucdo terrse in con-

solatione sancti Spiritus, terram faciunt
« Et dormiat, » fructilicare frumentum in solido cibo
virlutis, et vinum in gaudiis spirituali-
A labore quiescendo : et ideo fructum bus, et oleum in infusione pietatis, sola

in futurum committendo. I ad Corinth. virtute divina.
111 7 : Neque qui plantal est aliquid, Fruclificat autem per gradus, « pri~
ncqxie qui rigat, sed qui incrementurn mum herbam, » in virore fidei. Jerem,
dat, Dcus. Dormiens hic in sanctis agri- xvii, 8 : Erit quasi lignum quod trans-
colis : cum vel somnus imminet mortis, plantatur super quod ad humo-
aquas.,
vel forte contemplationis, et orationis : rem mittit radices suas : tamen Glossa
in quo cum Deo requiescunt Psal, cxxvi. dicit, quod herba est in timore, qui facit
2 et 3 : Cicm dederit dileclis suis som- recedere a malo quoniam, sicut dicitur :
num, ccce heereditas Domini, filii : mer- in Psalmo cx, 10 Initium sapientise :
ces, fructus ventris. tirnor Domini.

« Etexsurgat, » hoc est, semen conti- « Deinde, » post herbam, « facit spi-
nuis profectibus, « nocte ac die, » sem- cam, » quse est locus fructus ita post :
per seipso melius et majus elTectum. virorem fidei, facit folliculos virtutum :
II Reg. III, 1 : David proficiscens, et vel post timorem, facit poenitentiam.

scmper seipso robustior. Genes. xli, 5 Septem spicse pullulabant
:
« Et, » ad quantitatem debitam virtutis in culmo uno plense atque formosse.

deductum, « semen germinet » in altum. llse sunt septem virtutes tres theologi- :
Isa. Lxvi, 14 : Ossa vestra quasi herba csb, fides, spes et charitas : et quatuor
germinabunt, lioc est, fortiores virtutes. cardinales, prudentia, justitia, fortitudo,
Psal. xGi, 13 et 14 : Justus germinabit et temperantia. Vel septem partes pceni-
sicut lilium : et florebit in seternum anie tentise : compunctio cordis, confessio
Dominum. oris, et satisfactio operis, quee fitpertria,
Et increscat
i<. » etiam in germine illo scilicetorationem, jejunium, et eleemosj'^-
in profectuproximorum. Genes. ix, 1, 7: nam septimum autem est, quod funda-

:
Crescite et multiplicamini, et replete mentum hujus est, propositum ad pecca-

terram. tum non redeundi. Sic ergo facit spicam
« Dum nescit ille, » seminator : quia post fidei vel timoris virorem.
in hac vita prsedicator incremcnta sui v. Deinde plenum frumentum,->^ in ope-
fructus deprehendere iion poterit : et ideo re meritorio quod fit per charitatem.
Jacob. V, 7 : Ecce agricola exspectat De primo dicit : « Et dicebat, » exci-
pretiosum fructum terrse^ patienter fe- tans ad diligenliam doctrinae parabolicae.

rens donec accipiat temporaneum, et Proverb. Animadoertet paraholam
i, 6 :
serotinum. et interpretationem, verba sapicntium et

Et habet fructum « inspica, » hoc est, aenigmata eorum.
in virtute, vel poenitentia. « Cui assimilabimus, » humano operi,
« regnum Dei, » qui in terra cognosci-
« Et cum produxerit fructus. » tur ? « Aut cui parabolcB comparabimus
illud? quia humanus et rudis intelle-
y>
Et sufficicnter : et tangit tempus col- ctus ad coelestia non elevatur, nisi para-
lectionis agricolse seminantis, « statim » bolicis sit adjutus similitudinibus. Omnis
ergo « mittit, » hoc est, hunc fructum enim cognitio intellectiva fit ex his quae
in horrea coeli Deo congregat. Joan. iv, nota sunt nobis, et aliter doceri non
36 : Qui metit, mercedem accipit, et possumus. I ad Corinth, xiii, 12 : Vide-
congregat fructum in vitam seternam. mus nunc per speculum in senigmate.
Sua autem diligentia Praedicator, et Prae-
latus debent Deo tales fructus congrega-
re, et non sibi lucra quserere ex ipsis. « granum sinapis, quod cum
Sicut
Matth. XIII, 30 : Triticum congregate in seminatum fuerit in terra, minus est
horreum meum. Luc. iii, 17 Congrega- :
omnibus seminibus quae sunt in ter-

bit triticum in horreum sumn, paleas
ra :
autem comburet igni inexstinguibili.
Mittit igitur « falcem, » quia prsecidit Et cum seminatum fuerit, ascendit
fructum a laude et lucro hominis, et re- et fit majus omnibus oleribus, et facit
ponit Deo in horreum. Sic enim fecit ramos magnos, ita ut possint sub um-
Filius incrementa sancto Patri assignans.
bra ejus aves coeli habitare.
I ad Corinth. xv, 24 : Cum tradiderit
Et talibus multis parabolis loqueba-
regnum Deo et Patri.
tur eis verbum, prout poterant audi-
« Quoniam, » tunc tempore maturi
fructus, « adest messis, » ut totum Deo re :
attribuatur et reservetur : et hoc fit, vel Sine parabola autem non loquebatur
in fine mundi, vel in fine mortis cujusli- eis, seorsum autem discipulis suis
bet hominis. Apocal. xiv, 15 : Aliite fal-
disserebat omnia. »
cem tuam, et mete : quia venit hora ut
metatur, quoniam aruit messis terrse. Hoc est secundum, in quo tangit para-
bolam. Et tangit tria, scilicet quid, cui
comparatur, in quo quantum ad initium
« Et dicebat Gui assimilabimus quo quantum ad con-
30 :
humilitatis, et in
regnum Dei ? aut cui parabolee com- summationem perfectae magnitudinis.
parabimus illud ? » Dicit igitur granum sinapis, »

: « Sicut
supple, sic comparatum est regnum coe-
Tangit hic demonstrationem hujus lorum : hoc enim acutum est in sapore,
profectus quem dixit in particulari, se- subtile in substantia, Aaporosum per ca-
cundum initium, et consummationem. lorem, repletivum per dihitationem sui,
Tangit autem hic tria, scilicet diligentiam purgativum capitis per virtutem, mala-
investigationis doctrinse parabolicse, parum stirpium exstinctivum per plantatio-
rabolam hujus profectus et fructus, et nem.
utilitatem talis doctrinae quse fit per pa- Acutum quidem per fidei fervorem,
rabolas. Luc. XVII, () : Si habueritis fidem sicut
:
IN EVANG. MAIUJ, IV-:M, 32. 33, 34. 437
granum sinapis, dicetis huic arhori mo- testate, quia hoc idem reputabatur infir-
ro : Eradicare, et transplantare in ma- mitas. f ad Corinth. i, 23 : Nos prsedi-

re : et obediet iwbis. camus Christum crucifixum : Judseis
Sublilo aulem estinsubstaiitia : et Jioc quidem scandalum, Gentibus autem
habet (ides ad intellectum verbi Dei, de stultitiam. Similiter prasdicatores e|us
quo dicitur, ad liebr. iv, 12, quod sermo mundanae rc-
nullius fuerunt eminentife
Dei penetrabilior est omni gladio anci- spectu coruin qui seminaverunt legem
piti :... et discretor cogitationum et in- naturalem et Mosaicam et liumanas le-
tentionum cordis. Sapient. vn, 22, Spi- ges. 1 ad Corinth. i, 26 et seq. : Videte
ritus sapientiffi dicitur esse subtilis. vocationem vestram, fratres : quia non
Vapurosum autem est per charitatem. multi sapientes secundum carnem, non
Sapient. Vapor quidem virtutis
vii, 25 : multi potentes, non multi nobiles. Sed
Dei, et emanatio qusedam est claritatis qUcB stulta sunt mundi elegit Deus, ut
omnipoteritis Dei sincera. confundat sapientes : et infirma mundi
Repletivum autem est per consolatio- elegit Deus, ut confundat fortia : et
nem Spiritus, quae nihil aliud admittit. ignobilia mundi, et contemptibilia elegit
Psal. Lxxxix, 14 : Repleti sumus mane Deus, et ea non sunt, ut ea quse sunt
qiise
misericordia tua : et exsultavimus, et destrueret : ut non glorietur omnis caro

delectati sumus. m conspectu ejus. Et sic humilitate in-
Purgativum autem capitis per gratiam cepit, et in humilitate profecit. Jacob.
quam habet contra peccatum, quod est IV, 6 : Deus superbis resistit, humilibus
in ratione mentis. Act. xv, 9 : Fide pu- auiem dat gratiam. Luc. i, 52 : Depo-
rificans corda eorum. suit potentes de sede, et exaltavit humiles.
Sed sufTocativum est malarum stirpium Sic ergo non veritate sed humiiitate
per plantationem : quia ubi in hortis omnibus seminibus minus est « in terra »
plantatur, aliaj stirpes non convalescunt seminantis, hoc est, in agro humani cor-
et sic est fides exstirpans hsereses, et dis.
malas doctrinas. Jerem. i, 10 : Consti-

tui te ut evellas et destruas, et disper- « Et cum seminatum fuerit, »
das et dissipeSy et sedifices et plantes.

Sic igitur granum sinapis,
est sicut In cordibus fidelium, « ascendit, »
« quod cum » primum « seminatum fue- profectu virtutis, et potestatis, et digni-
rit in terra, » per praedicatores Novi Te- tatis. Virtute autem mira operatur : po-
stamenli, « minus est, » quantum ad hu- testatem habet claudere et aperire coelum
militatem seminum et seminantium, et infernum : dignitate sibi flectunt ge-
« omnibus seminibus » verborum, et nua omnia regna : et hoc est quod dicit
Legum, et Doctorum duo enim semina : Glossa,

ante jacta sunt in terram vel tria, sciH- « Ascendit, » scilicet in arborem quae
licet, lex naturalis per Patriarchas, et lex altitudine, amplitudine, annositate, her-
scripta per Mo^^sem, et eos qui cum eo barum transccndit naturam : alta est,
erant : et si tertium addere volumus, quia ad ccelestia sustoUit : ampla, quia

semen legum humanarum per plebiscita, totum munduin occupavit annosa, quia :
et reges et imperatores : et hsec semina finiri non potuit.
magna fuerunt potestate humana et sa- Hoc est ergo quod dicit « Ascendit, » :
pientia et coactione poenarum. Verbuin crescens in arborem multorum ramorum.

autem Evangelii nihil horum habuit • Psal. Lxxix, 12, 11 Extendit palmites :
sed minus inter omnia fuit sapientia suos usque ad mare, et usque ad flumen
humana, quia stultilia reputabatur per propagines ejus. Operuit montes umbra
crucem habere vitam et minus fuit po- : ejus, et arbusta ejus cedros Dei.
« Et fit majus, » viriute et amplitu- Lege istum : et respondebit

ras, dicent : :
dine et utilitate omnibus oleribus,

« » Non possum, signatus est enim.
in horto Dei plantatis, hoc est, doctrinis
et legibus humanis. «Seorsum autem, »
« Et facit ramos magnos, » hoc est,
provinciales Kcclesias et distinctiones Sequestratus a lurbis, « discipulis
episcopatuum. Ezechiel. xxxvi, 8 : Vos suis, » qui capaciores erant, « disserebat
autem, montes Israel, ramos vestros ger- omnia, » aperte ccelestia ostendens :
minetis, et fructum vestrum afferatis po- sicut et Numer. iii, 38, Levitae nude vi-
piilo meo Israel. debant, quse caiteri videre iion poteranl

« Ita ut possint sub umbra ejus, » nisi involuta. Luc. xxiv, 27 : Interpreta-
protectionis scilicet ecclesiasticae, « aves batur illis in omnibus Scriptwns quie de
cceli, » contemplativi, velfideles pennati ipso erant. Ex hoc aulem patet, quod
pennis virtutum, et volantes ad ccelum, parvapars evangelic» sapientise descripta
« habitare » in casis et nidis Ecclesia- est quia de interpretationibus parabo-
:
rum. Daniel. iv, 7 et seq. Ecce arbor :

larura non est scripta nisi una, cum ta-
in medio ierrse, et altitudo ejus nimia. men hic expresse dicatur, quod Dominus
Magna arbor et fortis, et proceritas ejus omnia dicta parabolica per seipsum dis-
contingens coelum : adspectus illius erat seruit.
usque ad terminos universae terrse. Folia

ejus pulcherrima, et fructus ejus ni-
mius, et esca universorum in ea. Subter « Et ait illis in illa die, cum sero es-
eam habitabant animalia et bestipe, et in set factum : Transeamus contra.

ramis ejus conversabantur volucres coeli, Et dimittentes turbam, assumunt
et ex ea vescebatur omnis caro. eum ita ut erat in navi : etalise naves
erant cum illo.
« Et talibus nnultis parabolis loque- Et facta est procella magna venti,

batur eis verbum. » et fluctus mittebat in navim, ita ut
impleretur navis.
Tertium est, in quo tangitur hujus do- Et erat ipse in puppi super cervi-
ctrinjie utilitas.
cal dormiens : et excitant eum, et di-
Prout poterant, » humano modo,
«
cunt illi : Magister, non ad te pertinet
qui lacteindigent, non solido cibo, « au-
quia perimus ?
dire, » hoc est, auditu per humanas si-
militudines percipere. Isa. viii, 1 : Sume Et exsurgens comminatus est ven-
tibi librum grandem, et scribe in eo sty- to, et dixit mari : Tace, obmutesce.
lo hominis, lioc est, ita ut humanus in- Et cessavit ventus, et facta est tran-
tellectus intelligat.
quillitas magna.
Et ait illis : Quid timidi estis ? nec-
« Siue parabola aiitem, »
dum habetis fidem ? Et timuerunt ti-
Hoc est, sine humanis similitudinibus, more magno, et dicebant ad alter-

« non loquebatur , » quia divina simplici- utrum : Quis, putas. est iste, quia et
tas, et pura spirituaHa ab animalibus ho- ventus et mare obediunt ei? »
minibus iion possunt sine humanis si-^
militudinibus iutclligi. Isa. xxix, H : Et « Et ait illis in illa » eadem « die. »
erit vobis visio omnium sicut verba libri Et tangitur hic parsqua ostenditur, in
signati, quem cum dederint scienti litte- quod omnis potestas lani ministrorum
IN EVANG. MARGI, IV-3o, 80, 37, 38, 39, 40. 439
quam mystoriorum a capite Ghristo do- est statio in crucjs communicantia, in

scondit. poenitentite tonentia, et in religionis per-
Tanguntur autom hic sex, scilicet, fa- severantia enim trihus navihus sine
: his
ctum quod est illius miraculi occasio : periculo transitur maro hujus saeculi, ot
pciriiuli in mari causatio : Salvaloris dis- ad liltus aBtornae stabilitatis pervenitur :
pimsativa dissimulatio : poriclilatorum ot perlingîtur in his tribus usque {^d Si-i-

a[)ud Salvatorom intorpoUatio :tompo- donom : quia Sidon venatio interpreta^
statis cx parto divina sodatio : timidorum tur : quia in his tril)us homincs, qui in
in priTsontia tanti Salvatoris increpatio : bestias silvestres convorsi sunt, capiun-
ot omnia hsec vidcntium admiratio et crucem quidem liga-
tur et ligantur, per
hiudatio. \ii haec per ordinem in littera mentis fidei secundum intollectum, per
conlinontur. pcenitontiam autem ligamontis justitiae
Dicil igitur : « Cnm sero essel faclum, » ad satisfaclionis efloctum, por religio-
quando dic tota de navicula praulicavit nem autem ligamentis honeslatis ad or-
turhis stantibus in littore : in sero autem dinandum aOectum : hoc significatum
dixit discipulis Transeamus » et ad
: « est, Joan. xxi, 8, ubi dicitur, quod Dis-
aliud littus maris, quod mare Galilw.se cipuli Jesu ad ipsum navigio venerunt,
vocatur : « contra, » hoc est, ad aliud
littus, ut ibi hominos illuminarot : vel, « Et facta est procella magna ven-
quia ibi desertum fuit, ut ubi in oratione ti. »
pornoctaret. Psal. xli, 9 : In die man-

davit Dominus misericordiam suam^ et Secundum ost, in quo tangitur pericu-
nocte canlicum ejus : quia ex misericor- lum. Et dicitur : « Procella magna ven-
dia in die liominum intendit saluti, et in ti, » quae ex vento exsurgit : quae fit in
nocte spiritu libere cantavit Domino. mari saeculi, vel cordis por suasionem et
Et discipuli ad praeceptum Domini, tentationem diaboh. Daniel. vn, 2 : Qua-
tuor venti cceli pugnabant in mari ma-
« Dimittentes turbam, assuraunt gno. Hoc est, pompa mundi, carni§ con-
eum, » cupiscentia, inquietudo spiritus, et in-

centivum diaboli.
Christum secum ad navigandum, « ita « Et fluctus, » exsurgens, « mittebat »
ut eral in navi, » quia ad locum non aquam « in navim, » ad submergendum,
descendit a navi in qua docuerat : « et hoc est, \j\ regimen mejitis, ad mergen-
aiiae naves, » diversorum socum navi- dum hominem in peccatis. Psal. lxvui,
gantium, « erant cum illo, » in quibus 2 Salvttm me fac, Deus, quoniam in-
:
erant testes miraculi. Sapient. xiv, o : traverunt aquse usque ad animam

Ut non essent vacua sapientix tuse opera, rrieam.
propter hoc etiam et exiguo ligno credunt « Ita ut impleretur navis, » ad mer-
homines animas suas, ct transeuntes ma- gendum. Exod. xv, 10 : Submcrsi sunt
re per ratem liberati sunt. Istae enim na- quasi phimbum in aquis pehementibus.
ves beneficia crucis et poenitontiae, per Sicut multos submersos esso videmus i)i
quam crucem tollimus, significant : et aquis concupiscentiae.

ideo de Ecclesia dicitur, Proverb. xxxi,
14 Facta est quasi navis institoris, de
: « Et erat jpse »
longe portans panem suum. Genos.XLix,
13 Zahulon fqui hahitaculuni fortitu-
: Christus, « in puppi, » hoc est, in ul-
dinis interpretaturj in littore maris habi- tima parte navis juxta gubernaculum,
tahit, et naviwn pertingens
in statione « super cervical, » hoc est, super huma-
usque ad Sidonem. Statio autem navium nae necessitatis infirmitatem, qua caput
440 D. ALB. MAG. ORD. PBJED.
propter nos reclinaverat, « dormiens, » cis : et post lacrymationem el fletum,

hoc est, tentationem istam dissimulans : exsultationem infundis.
et hoc est tertium de superius dictis. « Et cessavit ventus, » a fundo maris
Psal. III, 6 Ego dormivi, et soporatus

:
exsurgens, « et facta est tranquillitas
sum. Secundum providentiam tamen magna, » sedata tempestate. Matth. viii,
Deitatis, semper suos custodiens vigila- 26 : Surgens Jcsus, imperavit ventis et
vit. Psal. cxx, 4 Ecce non dormitahit

: mari, et facta est tranquillitas magna.
neque dormiet qui custodit Israel.
« Et ait illis, »
« Etexcitant eum. »
Increpans eos de timiditate, quae de
Quartum est, scilicet interpellatio ad modicitate fidei proveniebat : « Quid ti-
adjuvandum quia ad hoc dormivit, ut

:
midi estis, » vobiscum habentes Salvato-
ad pulsandum excitaretur. Psal. lxxvii, rem ? « Necdum habetis fidem ? » hoc
65 : Excitalus est tamquam dormiens est, fidei perfectionem. Matth. xiv, 31 :
Dominus. Matth. viii, 25 : Suscitaverunt Modicse quare dubitasli ?

fidei,
eum discipuli ejus. « Et timuerunt timore magno, » non

« Et dicunt illi, >> interpellando eum : timore poenae, sed timore reverentiae ad
« Magister, » cujus doctrina et imperio magnitudinem potestatis Christi. Daniel.
aggressi sumus navigium. Joan. ni, 2 : III, 41 Nunc sequimur te in toto corde,
:
Scimus quia a Deo venisti Magister. et timemus te. Jerem. x, 7 Quis non ti- :
« Non, » hoc est, nonne « ad te perti- mebit te, o rex Gentium ?

7iet, » qui curam nostram suscepisti, et « Et dicebant, » factum magna laude
juxta gubernaculum jaces et dormis, extollentes, « adaltcrutrum, » scilicet ad
« quia perimus. » Quasi dicerent : Sic, ad omnes qui simul navigabant. Psal. cvi,
te hoc pertinet. Matth. viii, 25 : Domine, 23 et 24 Qui descendunt mare in na-
:
salva nos, perimus. I Petr. v, 7 ; Omnem vibus, facientes operationem in aquis

sollicitudinem vestram projicientes in multis. Ipsi viderunt opera Domini, et
eum, quoniam ipsi cura est de vohis. mirabilia ejus inprofundo.
« Et exsurgens, » « Quis putas est iste? »
Actum protectionis ad exteriora exten- Hoc est, quantae dignitatis et potesta-

dens. Psal. xliii, 23 : Exsurge, quare tis est iste, qui in humana carne videtur
obdormis, Domine ? Exsurge, et ne re- latere? Psal. xxiii, 8 : Quis est iste rex
pellas in finem. glorise ? Dominus fortis et potens. Exod.
Comminatus est vento,
« » diaboli XV, 11 : Quis similis tui in fortibus, Do-
persuasionibus. Nahum, i, 3 et 4 : Do- mine ?... terribilis atque laudabilis, fa-
minus in tempestate et turbine vise ejus, ciens mirabilia ?
et nebulse pulvis pedum cjus. Increpans ^J« Quia et ventus et mare, » quae insen-
mare, et exsiccans illud. sibiha sunt clam : « obediunt ei, » ad nu-
« Et dixit mari, » cordis inquietudini, tum obsequendo. Matth. viii, 27 Qualis :
vel sa?culi tentationibus : « Tace, » et est hic, quia venti et mare obediunt ei ?
« obmutesce » a tempestate. Tob. iu, Sic ergo suam ostendit divinam potes-
22 : Post tempestatem tranquillum fa- tatem.
CAP. V MARGl. 441
CAPUT V.
In regioiie Gerasenonan dcemoniacum curat ferocissimiim a leg-ione dcemonum :

quibus permittit ut in porcos ingrediantur, nec sinit ut ipsum sequatur is qui
liberatus erat curata muliere a projluvio sanguinisy venit ad dontum Jairi,
:
ejusque filiam resuscitat.
1. Et venerunt trans fretum maris in 12. Et deprecabantur eum spiritus,

regionem Gerasenorum'. dicentes : Mitte nos in porcos,
2. Et exeunti ei de navi, statim oc- ut in eos introeamus.
currit demonumentis homo in i3. Et concessit eis statim Jesus. Et
spiritu immundo, exeuntes spiritus immundi in-
3. Qui domicilium habebat in mo- troierunt in porcos et magno :
numentis : et neque catenis impetu grex prcecipitatus est in

jam quisquam poterat eum li- mare ad duo milUa, et suffocati
gare, sunt in mari.
4. Quoniam sa^pe compedibus et ca- 14. Qui autem pascebant eos fugerunt,
tenis vinctus dirupisset catenas, et nuntiaverunt in civitatem et
et compedes comminuisset, et in agros. Et egressi sunt videre
nemo poterat eum domare. quid esset facium.
5. Et semper die ac nocte in monu- i5. Et veniunt ad Jesum, et vident
mentis etin montibus erat, cla- illum qui a dgemonio vexabatur
mans et concidens se lapidibus. sedentem, vestitum, et san^
6. Videns autem Jesum a longe, mentis et timuerunt.
:
cucurrit et adoravit eum :

16. Et narraverunt illis qui viderant,
7. Et clamans vocc magna, dixit : quaUter factum esset ei qui dce-
Quid mihi et tibi, Jesu, Fili monium habuerat, et de porcis.
Dei Ahissimi ? adjuro te per 17. Etrogare coeperunt eum ut disce-
Deum, ne me torqueas. deret de finibus eorum.
8. Dicebat enim iUi : Exi, spiritus 18. Cumque ascenderet navim, coepit
immunde, ab homine. illum deprecari qui a dasmo-
9. Et interrogabat eum Quod tibi :
nio vexatus fuerat, ut esset cum
nomen est? Et dicit ei Legio :
illo.
mihi nomen est, quia muki su- 19. Et non admisit eum, sed ait ilH :
mus. Vade in domum tuam ad tuos,

10. Et deprecabatur eum multum ne etannuntia iUis quanta tibi Do-
se expeUeret extra regionem. minus fecerit, et misertus sit
1 1. Erat autem ibi circa montem grex tui.
porcorum magnus pascens. 20. Et abiit, et coepit praedicare in
^ Matth. VIII, 28 ; Luc. viii, 26.

Decapoli quanta sibi fecisset Je- 32. Et circumspiciebatvidereeam quae

sus : et omnes mirabantur. hoc fecerat.
2 1. Et cum transcendisset Jesus in 33. Mulier vero timens et tremens,
navi rursum trans fretum, con- sciens quod factum esset in se,
venit turba multa ad eum, et venit et procidit ante eum, et
erat circa mare. dixit ei omnem veritatem.
22. Et venit quidam de archisynago- 34. Illc autem dixit ei : Fiiia, fides
gis,nomine Jairus •
: et vi- tua te salvam fecit- vade in :
dens eum, procidit ad pedes pace, et esto sana a plaga tua.

ejus, 35. Adhuc 'eo loquente, veniunt ab
23. Et deprecabatur eum multum, di- archisynagogo, dicentes : Quia
cens : Quoniam filia mea in filia tua mortua est : quid ultra
extremis est, veni, impone ma- vexas magistrum?
num super eam, ut salva sit et 36. Jesus autem^ audito verbo quod
vivat. dicebatur, ait archisynagogo :
24. Et abiit cum illo, et sequebatur Nolo timere : tantummodo

eum turba multa, et comprime- crede.
bant eum. 37. Et non admisit quemquam se se-
25. Et mulier quae erat in profluvio qui, nisi Petrum, et Jacobum,
sanguinis annis duodecim, et Joannem fratrem Jacobi.
26. Et fuerat multa perpessa a com- 38. Et veniunt in domum archisyna-
piuribus medicis, et erogaverat gogi, et videt tumultum, et
omnia sua, nec quidquam pro- flentes, et ejulantes multum.
fecerat, sed magis deterius lia- 39. Et ingressus, ait illis Quid tur- :
bebat, bamini et ploratis? puella non

27. Cum audisset de Jesu, venit in est mortua, sed dormit.
turba retro, et tetigit vestimen- 40. Et irridebant eum. Ipse vero, eje-
tum ejus. ctis omnibus, assumit patrem
28. Dicebat enim : Quia si vel vesti- et matrem puellas, et qui secum
mentum ejus tetigero, salva erant, et ingreditur ubi puella
ero. erat jacens.
29. Et confestim siccatus est fons san- 41. Et tenens manum puellae, ait illi :
guinis ejus : et sensit corpore Talitha, cumi : quod est inter-

quia sanata esset a plaga. pretatum : Puella (tibi dico).
30. Et statim Jesus in semetipso co- surge.
gnoscens virtutem quai exierat 42. Et confestim surrexit puella, et
de illo, conversus ad turbam, ambulabat erat autem anno- :
aiebat : Quis tetigit vestimenta rum duodecim et obstupu- :
mea? erunt stupore magno.

3i. Et dicebantei discipuli sui : Vides 43. Et prsecepit illis vehementer ut
turbam comprimentem te, et nemo id sciret, et dixit dari
dicis Quis me tetigit ?
: illi manducare.
* Matth.ix, 18; Luc. viii, 41, * Luc. VII, .'lO et viii, 48.
TN EVANfx. MARCI, V-l, 2. 443
ceniiam oxercondi sua; forocitatis lyran-

nidoni, ibi,^. 1 1 : « Eral milcm ibi circd
montem, etc. » Tn quarta, descril)it qua-

liter ex hoc faclo circumstanles accojje-
li\ CAPIIT V MARCl runt instructionem, il)i, t. 14 : « (Jui iiu-
lcm pasccbanl eos, etc. » In quinla ot ul-
ENARKATIO. tima [)arto, ostenditur qualiler is qui li-
heratus fuerat contra lalem lentationom,

accopit caulionem, ibi, f. 18 : » Cumqiie
« Kt venerunt trans fretum maris asccnderet navim, etc. »
in regionem Gerasenorum. In prima liarum partium dicuntur tria :
scilicet, ubi factum, ot in quo, et conlra

Et exeunti ei de navi, statim ocour-
quam ferocitatem factum est miraculum.
rit de monumentis horao in spiritu
De primo dicit :
immundo. »
« VA venerunt, »
Hic adhuc quintam Leonis proprieta-
tom prosequitur, quse sicut dicitur, est
Jesus et discipuli ejus, « Irans frc'
propriiE fortitudinis demonstratio. Sed in tum, » staj^^ni rjcnesareth, ad ripam ad
isto sexto miraculo, incipit osteudere for- quam navigabant, « in regionem Gerase-
titudinem contra peccatum actuale de- norum, a quae a stagno Genesareth, cui
struondum. adjacet, regioGerasenorum vocatur. Ve-
Iloc autem tripliciter consideratur, sci- nerunt autem, ut ot ibi praedicarent, et
licet, in his quae tenlant de peccato illo :
diaboli regnum exstirparent. I ad Co-
et in his quee sunt in ipso peccato : et in rinth. ix, 22 : Omnibus omnia factus
his quo3 sunt consequentia peccatum in sum, ut omnes facerem salvos.
peccante. Et ideo dividitur in tres par-
tes : in quarum prima fortitudinem exer- « Et exeunti ei de navi. »

cet contra tentantia de peccato ipso, quae
sunt d<emon, ot caro, et mundus : in Secundum est, quo ostenditur in
in
tribus miraculis quse fiunt, expulsio dse- quo factum est rniraculum. Exitus autem
nionum, et restrictio sanguinis, et susci- isto significat exitum de consideratione
tatio lilise principis. Et haecin hoc quinto salutis propriae, ad intontionem salutis
capitulo dicemus. De reliqua parte istius proximorum. I ad Corinth. x, 33 Non :
divisionis infra in sexto dicetur. quserens quod mihi utile est, sed quod
Constat autom quod istud capitulumin multis, ut salvi fiant.
tres partes dividitur secundum tria ten- «Statim occurrit, » por oppositionem :
tantia de actuali peccato, quse inducta quia daemon contraria saluti hominum
sunt. Et quia dsemon principalo tentans procurat et intendit. Zacliar. ui, l : Sa-
esl inter ista, ideo primo ponitur. tan slabat a dextris Jesu, ut adversare-
Historia autem haec dividilur in quin- tur ci.
que partes ila quod in prima exponit

: « De monumentis homo in spiritu im-
daimonis in tentando, ot possidendo ten- mundo, » quia daemon auctor (alias, ac-
talum, forocitateni : in secunda, desci"i- tor) mortis, mortuorum damnatorum lo-
bit qualiter daemon ad Leonem do tribu ca diligit. Sapient. n, 21 : Invidia dia-
.luda amittit suse ferocitatis fortitudinem, boli mors introivit in orbem terrarum :
ibi, t. : « Vidcns autem Jesum a lon- imitantur autem illum qui sunt ex parte
ge. » Tertio, ostendit in quos accipit li- illius. Contra Iioc autem quod hic dici-
tur, homo^ videtur esse quod dicitur, deputatus es cum descendentibus in in-
Mattli. VIII, 28, quod duo homines erant. fernum. Etsignificabat quod eos quiten-
Sed ad hoc dicendum quod in veritate tationi ejus consentiunt, ad immunditiam
duo erant sed quia unus erat clarse di-
:
et habitationem deducit mortuorum. Per
gnitatis de provincia, alter autem plebe- hoc etiam Christus quando revocat eos,
ius, ideo alii Evangelistae, praeter Mat- de loco et habitatione revocat mortuo-
thaeum non faciunt mentionem nisi de rum, dicente Apostolo ad Ephes. v, J4 :
uno Matthaeus autem veritatem sequens

:
Surge qui dormis, et exsurge a mortuis,
historiae, sicut is qui miraculo interfuit, et illuminabit te Christus.
mentionem facit de duobus.
Quod autem dicit « In spiritu im- : « Et neque catenis, etc. »
mundo, » non est intelligendum, quod
spiritus immundus sit per naturam, sicut A fortitudine hic describitdaemonium :
dixit Manichseus, vocans spiritus immun- et hoc est,« Et neque caienis, » jam for-
dos, qui facti Deo tenebrarum sunt a : titudine daemonis prsevalente, « quis-
sed ideo dictumest, quia cum ab auctore quam n homo n poterat eum ligare. » Job,
omnis munditiae mundus creatus est, ip- xLi, 24 Non est super terram potestas
:
se se avertens ab auctore munditiae per quse comparetur ei, qui factus est ut nul-
voluntatem, seipsum fecit immundum. lum timeret.
Matth. XII, 43 Cum immundus spiri- : Et hoc probat per effectum, dicens :
tus exierit ab homine, amhulat per loca

arida, hoc est, munda, ab humore im- « Quoniam saepe compedibus, »
munditiae exsiccata : quserens requiem, et
non invenit, quia non nisi in immundi- Quibus pedes ejus stringebantur, « et
tiis delectatur. catenis vinctus, » quibus constricta fue-
runt brachia, « di?'upisset catenas, » vio-
lentia dsemonis, « et compedes commi-
3 « Qui domicilium habebat in mo- nuisset. » Gatense autem istae, leges divi-
numentis : et neque catenis jam quis- nas significant, quibus daemon tentans
quam poterat eum ligare non poterit. Psal. cxlix, 8 ; Ad al-

ligare,
ligandos reges eorum in compedibus, et
Quoniam saepe compedibus et cate-
nobileseorum in manicis ferreis. Gom-
nisvinctus dirupissetcatenas, et compedes autem significant ligamenta affe-
pedes comminuisset, et nemo poterat ctionum. Eccli. vi, 25, 31 Injice pedem :
eum domare. tuum in compedesillius Vincula enim

semper illius alligatura salutaris. Gatenae au-
5 Et die ac nocte in monu-
tem significant ligamenta operum, qui-
mentis et in montibus erat, clamans
bus sancti viri affectus et opera ligant,
et concidens se lapidibus. »
utlegibus divinis pertrahantur. Isa. xlv,
14 : Vincti manicis pergent : et te adora-
Hic describit daemonis ferocitatem in bunt, teque de precabuntur. Et haec om-
quinque, scilicet habitatione, fortitudine, niain insanis et dsemoni consentientibus,
inquictudine, vexationis continuitate, et daemon confringit, et comminuit.
malitiae ferocitate.
Dicit igitur :
« Et nemo poterat eum domare. »
« Qui domicilium hahchat in monu-
mentis, » quia auctor mortis in inquina- Ab inquietudine describit, quia domi
mentis mortuorum delectabatur. Baruch, retineri non poterat, sed inquiete per in-
iii, 11 Coinquinatus es cum mortuis,
:
finita desiderabilia movebatur. Proverb.
IN EVANG. MARCl, V-5, 0, 7, 8, 9, 10. 445
VII, 10 ct scq. Mulier garrula el vaga, « Videns autem Jesum a longe, cu-
:
6
quietis iinpatiens, nec' valens in dumo curritet adoravit eum :
consislere pedibus suis, )iunc foris, nunc

Etclamans voce magna, dixit Quid :
7
inplateis, nunc juxtaangulos insidians.
mihi et tibi. Jesu, Fili Dei altissimi ?
« Et semper die ac nocte. » adjuro Deum, ne me torqueas.

te per
Dicebat enim illi Exi, spiritus im- : 8
A continua describit vexationo : « in munde. abhomine,
monumentis, » ubi jacebant corpora in
eum
Et interrogabat : Quod tibi no- »
inferno damnatorum, « et in montibus »
men est ? Et dicit ei : Legio mihi no-
silvosis et desertis agitabatur. Thrcn. v,
raen est, quia multi sumus.
5 : Cervicibus nostris minabamur, lassis
non dabatur requies. Sic, l Heg. xvi, Et deprecabatur eum multum, ne lO
14 Exagilavit Saul spiritus nequam a
:
se expelleret extra regionem. »
Domino. Si maledictum Domini est in

eis qui sibi servire nolunt, dicente, Je- Secundum quo
est hujus historiee, in
rem. xvi, 13 : Et ejiciam vos de terra ostenditur qualiter vis daemonis compe-
hac in ierram quam ignoratis vos, et scitur et debilitatur ad adspectum Leonis
patres vestri : el servietis ibi diis alienis de tribu Juda.

die ac nocte, qui non dabunt vobis re- Dicit autem hic quatuor, scilicet dae-
quiem : quia et in adversis et in pro- monum destitutionem,causam destitutio-

speris deemon eos exagitat : in adversis nis,manifestationem daemoniacae multitu-
per impatientiam, in prosperis per ela- dinis,et deprecationem iniquai voluntatis.
tionem. De primo dicit tria : adorationem ti-
moris, professionem extortae (aIias,exor-
« Erat clamans, etc. » tae) veritatis, et adjurationem iniquae vo-
luntatis.
Describlt hic malitiam daemonis a ma- De primo horum dicit « Videns au- :
litise ferocitate : « Clamans » enim erat temJesum, » per considerationem divinae

« et concidens se lapidibus. » Clamansau- potestatis, quam timebat daemon. Jacob.
tem erat peccati enormitate, et Japidibus 11, Dsemones credunt, et contremi-
19 :
se concidens, per peccati obdurationem. scunt. Vidit enim daemon non intellectu
De primo dicitur, Genes. iv, 10 : Vox veritatis, sed creduHtate aestimationis.
sanguinis fratris tui clamat ad me de Mich. VII, 10 : Adspiciet me inimica mea,
terra. Genes. xvni, 21 : Clamor Sodo- hoc est, legio daemoniaca :...et operietur
morum Gomorrhse multiplicatus est,
et confusione.
etc. De secundo dicitur, Act. vii, 51 : « A longe, » non solum distantia loci,
Dura cervice, et incircumcicis cordibus sed dimensione dissimilitudinis. Psal.
et auribus, vos semper Spiritui sancto re- cxviii, 155 : Longe a peccatoribus salus.
sislitis. Isti sunt lapides de quibus dici- « Cucurrit, » coactus etindevotus, « e/
tur, Joan. viii, 59 : Tulerunt lapides Ju- adoravit eum, » quia sibi militat, ut dicit
dsei ut j acerent in
eum. Concidunt autem Gregorius, etiam id quod per malitiam
sehis lapidibus daemoniaci, quando suasu voluntatis obstat. Et ideo dicitur, ad
daemonis addunt peccatum peccato. Isa. Philip. 11, 10, quod innomine Jesu om-
I, 6 Vulnus, et livor, et plaga tumens,
: ne genu flectatur coelestium, terrestrium,
,
non est circumligata, nec curata medi- et infernorum, quia in gloria cxistentes
camine, neque fota oleo. adorant beatum, et gloriae auctorem :
terrigenae autem, gratiae remunerato-

rem : et infernales, tremunt potestatem.
»

« Et clamaris voce magna, » peccatum suum inflixi, juste torqueas,
tamen quia mea creatura est homo, quem
Ex magnitudine irse ctfuroris. Apocal. decepisti fraudulenter, tu homines contra
XII, 12 : Descendit diabolus ad vos, lia- me injuste detines : et ideo piflecipio ut
bcns i7'am magnam, sciens quod modicum exeas. Luc. xi, 14 : Erat Jesus ejiciens
tempus Jiabet : sensit enim jam se expel- daemonium. Act. x, 38 Pertransiit be- :
iendum, et destituendum a potestate. nefaciendo, et sanando omnes oppressos

« Dixit, n professus coactae confessio- a diabolo.
nis veritatem : « Quid mihi et tibi » est Et interrogabat eum, » .Tesus dsemo-
«
commune, Dei altissimi ? »

« Jesu, bîli nem non ut ignorantem quod nesciebat
:
Quasi dicat Nihil. Et ideo, istum ex ini-

: instrueret, sed ut adstantibus nomen
quitate meo jure possessum, non debes daemonis significaret. Joan. xvi, 30 :
tibi per meani expulsionem vindicare. Non opus esi tibi ut cjuis te interrogei.
II adGorinth,vi,lo •.Qudp, autem conventio
Christi ad Belial? Aut quae pars fideli « Quod tibi nomen est ? »
cum infidcli ?
autem « Jesum Filium Dei altis-
Dicit Quia a malitia suse voluntatis, et per-
simi, n non per scientiam certam, sed sic- missae potestatis sorliuntur nomina.
ut per ffistimationem. Luc. iv, 41 Exi- : « Et dicit ei, » daemon Ghristo : « Ze-
bant autem daemonia a multis clamantia, gio mihi nomen est. » Et subjungit cau-
et dicentia : Quia tu es Filius Dei. sam Quia multi sumus, » et numero
: «
personarum, et numero mahtise. Marc. i,

« Adjuro te. 34 Et curavit multos qui vexabantur
:
variis languoribus : et dsemonia multa

Adjuratio est iniquse ad nocendum vo- ejiciebat, etc. Luc. viii, 2 : Maria Mag-
luntatis. Et est sensus : Per hanc justi- dalene, de qua septem dnemonia exie-
tiam quae videtur esse ex hoc quod tibi rant. Et, Ibidem, Gregorius in Glossa :
mecum nullaest communicatio, « adjuro « Septem Maria daemonia habuerat, qu*

te, » per hoc justitiae sacramentum, « per « universis vitiis plena fuerat. »
Deum, » qui justitiae auctor est, « ne me
torqueas, » ab isto expellendo : quia mi-
hi tortura est a nocumento compesci, cum
« Et deprecabatur eum, »
totusanimus maHtiae mese delectelur in

nocendo homini. Isa. xxvii, 1 Visitabit :
Princeps legionis Ghristum, « mut-
Dominus in (jladio suo duro, et (jrandi, tum, » obnixe, « nc se expellerei exira
et forti, super Lfjviathan serpentem ve- regionem, » quia ad praedicandum Ciiri-
ctem, et siipcr Leviathan serpeniem tor- stus regionem illam venerat, et per
in
tuosum : cetum quiin mari est.
et occidet praedicationem se daemon expcllendum
Gladius autem ille verbum Dei est. Isa. timebat. Homines autem illius reirionis
XI, 4 Spiritu labiorum suorum interfi-
:
mali erant, et vexari a daemonibus me-
ciet impium. Sic ergo imperio verbi ruerunt. Genes. xiii, 13 Uoniincs So-
:
Dei timuit torqueri. domitss pessimi erani, et peccatores co-

ram Domino nimis.
« Dicebat enim illi, »
Jesus daimoni. Ettangithiccausam eo-

rum quLc inducla sunt « Exi, spiritus :
« Eratautem ibi circa montem grex
immunde,ab homine, » quoniam licet tu porcorum magnus pascens.
inea malediclione, quam homini propter Et deprecabantur eum spiritus, di-
:
IN EVANG. MARCr, V-H, 12, 13. 447
centes : Mitte nos in porcos, ut iti xime iii his qu(E immunditia' habeiit si-
eos introeamus. guilicationem, et in lulo volutaiitur.
Et concessit eis statim Jesus. Et

II l*etr. II, 22 : Canis reversus ad suum
vomitum Sus lota involutubro luli.
: et,
exeuntes spiritus immundi, introie-
Isa, Lxv, i Qui comedunt carnem
:
runt in porcos : etmagno impetu grex suillam, el jus profanum in vasis eorum.
priccipitatus est in mare ad duo miliia, « Ut in eos introeamus, » intus ad no-
et sullbcati sunt in mari. » cumentum impellcntes : quia interius

quffirit daemoii possiderc, ut animam lia-
Hic tortio ostcnditur iii quos accipil beat. Genes. XIV, 21 : Da miUianimas,
d«uion liceiitiam suain cxercendi tyran- cietera lolle tibi.
nidem.
Tangit autem quatuor, scilicet, quali- « Et concessit eis statim Jesus, »
tatem eorum in quos licentia conceditur :
et licenti(B postulationem, quam noiilia- Non satisfaciens iniquai voluntati dae-

bet nisi concedatur : et justoe licentiie a monum, sed puniens ad instructionem
Deo concessionem, qua^ a Deo permilti- peccata pravorum, qui hsec animalia in-
tur et nocumentum, quod ab iniqua
: juste possessa tenebant. Isa. xiv, 22 :
daemonis voluntate procuratur. Perdam Babglonis nomen, et reliquias,

Dicit igitur : Erat autcm ibi circa
« et germen, progeniem. IIoc enim juste
et
niontem, » in campis superbiae. Jerem, facit Deus ad instructionem ut sciant :
Li, 25 : Ecce ego ad te, mons peslifer, hi qui injusta detinent, et porcino more
qui corrumpis universam terram. vivunt, se adaemonibus possidendos fore.

« G7'ex, » per vitiis consonantiam, Ideo ergo concessit, et misericorditer egit
« porcorum, » quasi spurcorum, « mag- quia ilJos in suis immundis animalibus,
nus pascens » quia magnis spurcitiis de- et non in seipsis erudivit. Sapient. xii,
lectabatur. Iste enim grex gregem spur- 1,2: quam bonus et suavis est, Do-
corum designat in aquis, quia agrestibus mine, spiritus tuus in omnibus ! Ideoque
et feralibus delectabalur in glandibus, et eos qui exerrant, partibus corripis,
humana non curabat. Luc. xv, lo : Misit hoc est, paulatim, et particulariter, et
illum in villam suam utpasceret porcos. non statim consumis :... etde quibus pec-
cant admones et alloqueris, ut relicta
« Et deprecabantur eum, » malitia, credant in te, Domine. Thren.
in, 22 Misericordise Domini quia non
:
Ghristum, « spiritus » immundi, « di- sumus consumpti : quia non defecerunt

centes^ » hoc est, noceudi liceiitiam pe- miserationes ejus. Habacuc, iii, 2 :
tentes : quia nec porcis nocere possunt Cum iratus fueris, misericordue recor-
permissum. Unde, Job, i, 11
nisi fuerit : daberis.
Dixit Saian Domino Extende paulu- :
lum manum tuam, et tange cuncta quae « Et exeuntesspiritus immundi, »

possidet.
Scilicet de homine, « introierunt in
« Mitte nos in porcos. » porcos, » hoc est, in porcorum corpora,
Christi permissione : ut incolae regionis
Ut si in corpore et anima incolas ve- in porcis positi erudirentur. Et impelle-
xarinon permittis, saltem in possessis bantur porci a daemonibus, sicut im-
noceamus iminundis animalibus et ma- : pulsus ad decipiendum fuit serpens '.
' Cr. Genes. lu, 1 et seq.

« Et magno impetu, » tiomiracuH per visum quartum, timor :
eorumdem ad magnitudinem et reveren-

Dsemonum, « grex » porcorum « 'prse- tiam Domini quintum, obsecratio re-
:
cipitatus in mare » Genesareth ad sub- cessus Domini, quia praesentia ipsius se

mergendum. Apocal. xvni, 21 Hoc : indignos esse reputabant.
impetu mittetur, scilicet in mare, Bahy- Dicit : Qui autem pascebant eos, »
«
lon, civitasillamagna, et ultra jamnon sciHcet porcos, quod quidem secundum

invenietur, quia Babylon, quse confusio spiritualem intellectum, malum est : quia
interpretatur, idem significat quod spur- pascere porcos est delectamenta procu-
citia porcorum. rare spurcitise, Luc. xv, 13 : Misit illum
in villam suam ut pasceretporcos. Osee,
« Ad duo millia, » xn, 1 : Ephraim pascit ventum et sequi-
iur sestum : tota die mendacium et vasti-
Quantitas est nocumenti. « Duo mil- tatem multiplicat. Iste est fiUus prodi-
lia, » quia peccato spiritus et animse ad gus, qui in regione dissimiiitudinis sua
innumerabilem multitudinem vitiorum consumpsit, porcos pascendo, hoc est,
obligati tenebantur. vivendo luxuriose cum meretricibus '.
« Et suffocati sunt, » hoc est, exstin- II Machab. vi, 4 : Templum luxuria et
cti, « in mari, » amaritudinis damonum. comessatio7iibus gentium erat plenum,

Exod. XV, 3 : Descenderunt in profun- et scortantium cum meretricibus : sa-
dum quasi lapis. cratisque sedibus mulieres se ultro inge-
rebant, intro ferentes ea quas non licebat.
Tales igitur etiam in templo pascebant
spurcos porcos.
14 « Qui autem pascebant eos fugerunt,
Hi ergo videntes daemones potestatem
et nuntiaverunt in civitatem et in
acciperein porcos, « fugerunt., » sapienti
agros. Et egressi sunt videre quid es- usi consiho, declinantes consortia spur-
set factum. corum. Genes. xix, 17 : Non om-
stes in
Et veniunt ad Jesum, et vident illum ni circa regione, sed in monte salvum te

t& Quasi a facie colubri
fac. Eccli. XXI, 2
qui a deemonio vexabatur sedentem,
:
fuge peccata.
vestitum, et sanae mentis : et timue-
« Et nuntiaverunt in civitatem, » civi-
runt.
bus qui in possessione spurcitiee delecta-
Et narraverunt illis qui viderant,
16 bantur, « et in agros, » in vilhs rustico-
qualiter factum esset ei qui damonium rum ubi spurcitiae custodiebantur. Psal.
habuerat, et de porcis. xcx, 3 : Annuntiate inter gentes gloriam
coeperunt eum ut disce-

ejus, inomnibus populis mirabiliaejus.
Et rogare
IV Munditise enim amator spurcitias abo-
deret de finibus eorum. »
minatur.
Hic ostendit quam, et quaiem de hoc « Et egressi sunt, »
facto circumstantes acceperunt instructio-

nem. De civitatibus et villis spurcitiarum
Tanguntur autem hic quinque : quo- relinquendo spurcitias, « videre, » per
rum primum est fuga pastorum : secun- experimentum, « quid esset factum, »
dum, nuntiatio eorumdeni : tertium, exi- scilicet probare per experimentuin.

tus ad Jesuni audientium, et comproba-
•
Cf. Uc.xv, \Z et 30.
»
IN EVANG. MARCI, V-l.i, 10, 17, 18, W), 20 4i9
« Et veniunt, » iniquitates meie, et inlerficercs filium
meum ? Sic viri liclhsamitae percussi

Per devotionern,« ad Jesuin. » Genes. sunt in conspectu arcae Domini, et petie-
xn, 1 Egrcdere de terra tua, et de co-
: runt eam a se educi ^ Et sic, isti timue-
gnatioue tua, et domo patris tui et
de : runt percuti in praesentia sanctitatis I)o-
vcni in terrain quam monstrabo libi : mini : et ideo rogaverunt eum recedere,
quoe est terra Christi, ubi nerno in spur- donec per receptionern satisfactionis
citiis delectatur. Deurn placarent, ct sic digni sua rccep-
« Et vident illum qui » prius « a dsemo- tione efhcerentur.
nio, n hoc est, a legione spurcitiai, « ve-
xabatur, » sicut sus lota et revoluta in
volutabro luti ', « sedentem, » in vcrbis « Gumque ascenderet navim, ccepit 18
sapientia? quiescenteni, « vestitum, »
iilum deprecari qui a dcBmonio vexa-
honestate conversationis et virtutis cir-
tus fuerat, ut esset cum illo.
cumamictum. Isa. lxi, 10 Induit me :
Dominus vestimentis salutis, et indu- Et non admisit eum, sed ait illi : 19
mento justitise circumdedit me. Vade in domum tuam ad tuos, et an-
« Et sanse mentis, » per gratiam Chri- nuntia illis quanta tibi Dominus fece-
sti. Jerem. xvii, 14 Sana me, Domine, :
rit, et misertus sit tui.
et sanabor : salvum me fac^ et salvus
Et abiit, et ccepit prsedicare in De- «O
ero : quoniam laus mea tu es.
capoli quanta sibi fecisset Jesus : et
« Et tiinuerunt, » timore reverentiae,
« eum, » Christum. Apocal. xiv, 7 :

omnes mirabantur.
Timete Dominum, omnes Sancti ejus.
Psal. xxxui, 10 Quoniam non est ino- : Tangitur hic doctrina cautelae iilius
pia timentibus eum. qui sanatus fuerat.

Tanguntur autem hic quinque, scilicet,
« Et narraverunt illis » sanati ad sequendum devotio : et ejus-
dem a Christo repulsio ; et quid facturus

Egressis pastores, « qui viderant » in sit instructio : et instructi simplex obe-
porcis « qualiter factum esset » miracu- ditio : et audientium eum admiratio.
lum, « ei qui ddemonium, » hoc est, a Dicit igitur : « Cumque ascenderet, »
legione daemonum quam « habuerat, » Christus, « navim, » ut recederet a iini-

liberatus esset : « et de porcis » narra- bus eorum, sicut petiverant : quia li-
veruntqualiter in mari praecipitati essent, benter Dominus annuit petitionibus de-

quia spurcitiae signa erant : quae auctor votorum quae sunt rationabiles. Marc.
munditiae ad instructionem eorum perdi XI, 24 : Omnia quseumque orantes peti-
concesserat. tis, credite quia accipientis, et evenient
vobis
« Etrogare coeperunt eum, » « Ccepit illum, » Jesum, « depreca-
ri, » qui a daemonio vexatus fuerat et
Hoc est, Christum, « ut discederet de liberatus, « ut esset cum illo, » sequendo
finibus eorum, » non se dignos repu- eum inter discipulos : ut ex praesentia
tantes sua prsesentia, nisi prius munda- ipsius contra daemones confortaretur. Ex
rentur. Luc. v, 8 : Exi a me, quia homo humilitate enim non magna sensit de
peccator sum, Domine. 111 Reg. xvii, 18 : quod sine Domino perfectus esset
seipso,
Ingressus es ad me, ut rememorarentur ad cavendum a daemonibus. Ad Roman.
» II Pelr. II, 22. 2Cf. IReg. VI, 19, 21.
xxt 29
XII, 16 : Non alta sapietites, sed humili- stetur illis, ne et ipsi veniant inhunc lo-
bus consentientes. Psal. xv, 1, secundam cum tormentorum.
Hieronymi (alias, Septuaginta) transla- « Et misertus sit tui, » te liberans a
tionem « Serva me, Domine, quoniam
: spiritibus spurcitiarum. Job, xxvi, 13 :
confido in te et bene mihi non est sine : Spiritus Domini ornavit coelos : et obste-
te '. » Psal. Lxxix, 19 : ISon discedimus tricante manu ejus, eductus est coluber
a te, vivificabis nos : et nomen tuum in- tortuosus.
vocabimus.
« Et abiit, »
« Et nonadmisit eum, »
Non
mente, sed corpore separatus a
Quia vidit eum ex beneficio acceplo Domino. Marc. xvi, 20 Illi autem pro- :
jam ad praedicandum esse perfectum. Sic, fecti prsedicaverunt ubique. II ad Corinlh.

ad Philip. i, 23, dixitApostolus : Deside- V, Pro Christo legatio)ie fungimur,
20 :
rium habens dissolvi et esse cum Christo, tamquam Deo exhortante per nos.
multo magis melius. Propter utihtatem « Et cospit prgedicare in Decapoli. »
autem proximorum subinluUt, t- 24 : Decapolis est regio mari Genesareth in
Permanere autem in carne, necessarium una parte adjacens, qua sunt decem in
propter vos. Sic magnus Patriarcha re- civitates. Luc. xix, 16 Domine.,mna tua :
misit de se rilium suuin, Genes. xxxvii, decem mnas acquisivit quia in decem :
13, dicens : Fratres tui pascunt oves in civitatibus praedicavit. Et, ibidem, ^. 17 :
SicJdmis : veni, mittam te ad eos. Eris potestatem habens super decem ci-
Et hoc est quod sequilur : vitates.
Quanta sibi fecisset Jesus » mag-
« Sed ait illi, » naha. Act. n, 11 : Audivimus eos loquoi-
tes nostris linguis magnalia Dei.
Instruendo eum quid acturuS sit :
« Vade in tuam, » ut te sciant domum

homines esse mansuetum. Eccli. xxxii,
« Et omnes mirabanlur. »
15 et 16 : Prsecurre prior in domum

tuani, et illic avocare, et illic lude, et Et per eum ad lidem ajdihcabantur :
age conceptiones tuas. Luc. viii, 39^ et et se prseparabant, ut digni prsesentia

Matth. IX, 6 : Vade in domum tuam. Salvatoris efficerentur. Joan. vii, 21 :
Sapient. viii, 16 : Intrans in domum Unum opus feci, et omnes miramini.

meam, conquiescam cum sapientia. PsaL xcvii, 1 : Cantate Domino canti-
*xAdtuos, » quibus ex ordine charita- cum novum, quia mirabilia fecit. Daniel.
tis plus teneris. I ad Timolh. v, 8 :
iii, 99 : Signa et mirabilia fecit apud
Si quis suorum, et maxime domesticorum me Deus excelsus. Exod. xv, 11 : Quis-
curam non habet, fidem negavit^ et est similis tui in fortibus, Domine ? quissi-
infideli deterior. milis tui, magnificus in sanctitate, ter-
ribilis atque laudabilis, facicns mirabi-
« Et annuntia illis, » lia.
Sic ergo terminata est pars, quae est

« Primum quanta tibi Dominus fece- de fortitudine Leonis^ contra vim daemo-
rit, » quia probabile est quod etiam illi ins de actuali peccato tentanti.
communicationem habuerint cum spiri-
libus spurcitiarum. Luc. xvi, 28 : Ut te-
* Vulg. Imbet, Psal. xv, 1 : Conserva me, Do- mine, quoniam speravi in te.
IN EVANG. MARCI, V-21, 22, 23, 2i. 451
« Et cum tpanscendisset Jesus in navigant mare, enarrenl pericula ejus'

navi rursus trans fretum, convenit Sic Noe remedio arcai lluctus evasit, et
alii submersi sunt *.
turba multa ad eum, et erat circa
« liursus trans fretum, » de Decapoli,
mare.
in qua dsemoniacum sanaverat. Sapient.
Et venit quidam de Arciiisyna- XIV, 5 Transeuntes mare per ratem li-
:
gogis, nomine Jairus : et videns cum berati sunt. « Trans fretum, » versus Ti-
procidit ad pedes ejus, beriadem, et Gapharnaum, ubi plurimura
Et deprecabatur eum multum, preedicavit Jesus.
dicens : Quoniam filia mea in extre-

« Convenit turba multa »
mis est : veni, impone manum super
eam, ut salva sit et vivat.
Ad eura : quia turba devotione trahe-
Et abiit cum illo, et sequebatur batur. Sequebatur eum
Joan. vi, 2 :
eum turba multa, et comprimebant multitudo magna, quia videbant signa

eum. » quse faciebat super his qui infirmaban-
tur.
Tangitur hic historia, quae est de re- Et erat, » scilicet turba, « circa
«
medio ordinato contra peccatum tentans mare, » occurrens ei etideo, Amos, iv, :
in carne. 12, dicitur : Pneparare in occursum

Et habet hsec pars quinque partes : in Dei tui Israel.
quarum prima dicitur qualiter ex parte
Domini ventum est illud miraculum in : « Et venit quidam, »
secunda, exaggeratur mulieris infirmi-

tas, ad ostendendum quantum est mira- Honore dignior caeteris, « de Archi-
culum : in tertia preedicatur devotio synagogis, » qui et principatu et merito
mulieris, qu9e imperavit miraculum in : dignus erat. Isa. xxxn, 5 et 8 : Non vo-
quarta, ponitur qualiter miraculum est cabitur ullra is qui insipiens est, prin-
publicatum ad sedificationem multorum : ceps, fraudulentus appellabitur
nec/ue
in quinla, confirmatur miraculum, et do- major... Princeps vero ea quas suni di-
cetur qualiter conservatur donum sani- gna principe cogitabit.
tatis perceptum : et hsec per ordinem « Nomine Jairus, » qui illuminatus
continentur in littera. interpretatur. Psal. lxxv, 5 : Iliuminans
In primo horum continentur quatuor : montibus seternis. Eccli.
tu mirabiliter a
in quorum primo ostenditur Domini ad XXIV, 44 Doctrinam quasi anteluca-
:
ripam oppositam per mare Genesareth num illumino omnibus. Eccli. xliii, 10 :
navis vehiculo reditus : in secundo, ad Mundum illuminans in excelsis Domi-

mare turbse concursus : in tertio, Archi- nus.
synagogi ad Jesum supplex adventus : « Et videns eum, » oculis fidei, et
in quarlo, Domini ad id quod petivit Ar- sapientiae divinae. Luc. x, 23 : Dcati
chisynagogus, consensus. oculi, qui vident quse vos videtis. Job,
Dicit igitur : « Et cum transcendisset XLii, 3 Auditu auris audivi te, nunc
:
Jesus in namm, » quia sine vehiculo na- autem oculus meus videt ie. Cantic. ii,
vis transire potuit, sed noiuit : ut nos 14 Ostende milii faciem tuam : sonet
:
doceret remedio crucis,et suffragio pceni- vox tua in auribus meis : vox enim tua
tentiae, et religionis christianse uti in dulcis, et facies tua decora.
mari hujus saeculi. Eccli. xlui, 26 : Qui « Procidit ad pedes ejus, » quibus sa-
* Gf. Genes. vii, 23.

:
lutem omnibus circumportavit. Psal. cetur : quia turbse comprimentes retar-

cxxxi, 7 Adorahimus in loco, ubi ste-
:
dabant eum ne cito veniret.
terunt pedes ejus.
« Et deprecabatur eam multam, » « Et mulier quaj erat in profluvio

sanguinis annis duodecim,
Ex multo desiderio, « dicens Quo-
Et fuerat multa perpessa a comphi-
:
niam fiUa mea, » pignus naturae mese,

ribus medicis, et erogaverat omnia
« in extremis esl : » nec est spes salutis
sua, nec quidquam profecerat, sed
in ea nisi per te. « Veni, «per misericor-
diam appropinqua impone manum »
: « magis deterius habebat,
adjutricem « super eam, » in qua manu Gum audisset de Jesu, venit in tur- *
tuavis est deitatis, « ut salva sit » ab in- ba retro, et tetigit vestimentum ejus.
firmitate, « etvitmt, » perfecta sibi resti- Dicebat enim Quia vel '^'
: si vesti-
tuta sanitate. Marc. xvi, 18 : Super
mentum ejus tetigero, salvaero.
ssgros manus imponent, et bene habe-
Emitte manum Et confestim siccatus est fons san- 21
bunt. Psal. gxliii, 7 :
tuam de alto^ eripe me, et libera me de guinis ejus : et sensit corpore quia
aquis multis (lacrymarum et tribulatio- sanata esset a plaga. »
num)... de manu filiorum alienorum,

hoc est, daemonum, qui sunt filii quidem Hic exaggeratur infirmitas muheris, ut
per naturam, sed alieni facti sunt per majus cognoscaturesse miraculum. Hanc
aversionem et culpam. autem muHerem Ambriosius dicit esse
Martham. Dicit enim in Tractatu de
« Et abiit. » Salomone, quod Dominus inMartha pro-
fluvium sanguinis restrinxit de Maria :
Ecce tangit qualiter benignus Dominus, autem septem daemonia ejecit etLaza- :
qui omnibus deprecantibus se satisfacit, rum quatriduanum in monumento susci-

cum principe synagogee « abiit, » hoc tavit. Hieronymus autem dicit in Tripar-
est, abire dignatus est. tita historia, quod hsecmuher, postquam
« Et sequebatur eum turba mulla, » sanala est a profluvio sanguinis, devotis- M

ut videret miracula quee faciebat, « et sima ad Ghristum remansit, et in horto
comprimebant eum, » quia quilibet desi- suo imaginem ad figuram Ghristi con-
derabat esse propinquior : et in talibus struxit: ethancsimili veslimento vestivit,
necesse est fieri compressionem. Joan. juxla quam quadam herba in horto simi-
XVI, 33 : In mundo pressuram habebitis: lem virtutem curandi fluxum sanguinis

in me autem pacemi. habens, nata fuit et quando veslimen- :
Quod autem hic dicitur : « In extremis lum herba attigit, tunc perfectam virtu-
est, » Luc. viii, 42, dicitur quod morie- tem curandi herba accepit. De qua ima-
balur : Matth. ix, 18, quod modo de - gine Julianus apostata audiens in Gaesa-
functa est. Quia primo veniente Jairo, ut rea Philippi, eam auferri de loco illo
dicit Augustinus, in extremis laborabat proecepit, et suam praecepit substitui,
adorante autem eo Dominum, et deprecan- qujE fulmine statim combusta et contrita

te, et inducente ad veniendum, incipie- fuit : et tunc imago Ghristi restituta,
bat mori : et voniente Domino cum Jai- quam postea pagani per infidelitalem
ro, dcfuncta fuit : sicut ct hic postea di- confregerunt : postea vero convalescen-
* .loan. XVI, 33 et 34 : Hxc loculus sum vobis, habebilis : sed confidite,ego vici mundwn.
ut in me pacem haheatis. In mundo pressuram
: :
IN EVANG. MARCI, V-2r), 26, 27, 28, 29, 30, 31 453
tibus fulolibus, partes collectaB sunt ima- nem mulieris, de qua dicitur, Luc. vui,
ginis Ghrisli,ct in Ecclesia quadam col- 38 : Stans relro secns pedes ejus.
locata3. « Et tetigity » (idei devotione, « vcsti-
HiBC ergo mulier qufficunique fuerit, menlum ejus, » scicns quod scriptum
« quss erat in profliivio sanguinis, » est Ungucntum in capite, quod de-
:
menstruorum, qui prolluvius iluxum si- scendit in barbarn, barbam Aaron, quod
gnificat tcntationis carnalis. Osee, iv, 2 : descendit in oram vestimenti ejus\
Sangnis sanguinem tetigit. Psal, l, 10 :
Libera me de sanguinibus, Deus, Deus

« Dicebat enim, »
salutis mese.
Annis duodecim. » Anni autem duo-
«
decim sunt annus unus circuli ccelestis, Per fidem intra se « Quia si teligero :
qui vocatur circulus nalivitatis., ex duo- vel, » hoc est, saltem, « vestimentum
decim domibus compositus, ad quas om- ejus, » in fide et devotione nominis ejus,
nes stellifi cceli reducuntur et significat : (.< salva ero.^^ Matth. ix, 21, dicitur
liic, quod ex defectu naturali sibi innato Quia si tetigero tanlum vestimcnlwn
hanc passioncm habuit et ideo ad cu- : ejus, salva ero.
randum magis erat difficilis.
Et hujus signum est quod sequitur : « Et confestim , »
Quia nescit tarda rerum molimina Spi-

« Et fuerat multa perpessa a com-
ritus sancti gratia, « siccatus est fons
pluribus medicis, »
sanguinis^ » confortatis vasis naturalibus
ad sanguinis retentionem. Ezechiel. xvi,
Purgantibus eam per pharmacias, et 6 : Dixi tibi cum esses in sanguine tuo :
restringere volentibus lluxum. « Et ero- Vive. «Et sensit, » per immutationem

gaverat omnia sua, » non parcens ex- vasorum ad sanitatem et confortationem
pensis, ut petitos haberet medicos, « 7iec sui, « corpore, » hoc est, corporaliter,
quidquam profecerat, » per medicinas non solum spiritualiter, « quia sanata
parvorum medicorum, « sed magis, » esset a plaga » infirmitatis. Psal. cxlvi,
jam destituta natura per medicinas, « de- 3 : Qici sanat contritos corde, et alligat
terius habebat. » Et hujus causa reddi- eorum. Psal. cii, 3 Quipro-

contritiojies :
tur, Sapient. xvi, 12 : Quia neque herba, pitiatur omnibus iniquitatibus tuis, qui
nequemalagma sanat eos : sed, tuus, Do- sanat omnes infirmitates tuas. Ibidem,
mine, sermo, qui sanatomnia. Psal. cvi, ^^ 4 : Qui redimit de interitu vitam
20 : Misit verbum suum, et sanavit eos : iuam, qui coronat te in misericordia et
et eripuit eos de interitionibus eoruni. miseraiionibus.

Haec igitur mulier,
« Gum audisset de Jesu, » « Et statim Jesus in semetipso co- 30

gnoscens virtutem quee exierat de
Quia talem et lantam virtutem habuit
illo, conversus ad turbam, aiebat :
curationura. Et hic tangitur de mulieris

hujus devotione : « Venit inturba, » quia
Quis tetigit vestimenta mea?
per seipsam humilis venit ante enim Et dicebant ei discipuli sui : Vides
:
31
venire non prsesumpsit : « iêtro » autem turbara comprimentem te, et dicis
venit, quia verecunda fuit ad similitudi- Quis me tetigit ?
* Psal. cxxxiT, 2.
Q2 ^^ cirumspiciebat videre eam quse Et quserit, ut expropria confessione lan-

hoc fecerat. gentis, turba congruentius instruatur.
Genes. xxvii, 27 Statim ut sensit vesti-
33 Mulier vero timens et tremens, :
mentorum illius fragrantiam, benedicens

sciens quod factum esset in se, venit
illi, ait : Ecce odor flii mei sicut odor
et procidit ante eum, et dixit ei om- agri pleni, cui benedixit Dominus. Odor
nem veritatem. enim istius virtutis sanativaj significat
3^ Ille autem dixit ei : Filia, fides tua dilfusionem.

te salvam fecit : vade in pace, et esto
sana a plaga tua. » « Et dicebant ei, »
Christo, « discipuli sui, » qui melius,

Tangit hic de miraculi hujus publica- et familiari ausu respondere sibi consue-
tione. verunt et ipso responso illuminatio-
:
Dicunlur autem hic quatuor, quorum nem ab eo petiverunt, qui sciverunt quod
primum est quod cognovit Christus vir- ad hoc qusesierat, ut ex responso multos
tutem de se exisse per sensum, quam ad tidem illuminaret : « Vides turbam
ante novit per deitatem : et quia quaesi- comprimentem te. » Luc. vni, 45 : Pise-
vit, Quis me ietigit, ad turbae instructio- ceptor, turbse te comprimunt, et affligunt,
nem, non ad ignorantiam suam instruen- etc.
dam : et quia discipuli mirantes de quse- « Et dicis : Quis me tetigit ? » Non est
stione, causantur turbae tactum per Chri- intelligendum quod discipuli inconvenien-
sti afflictionem : et quia cum circumspi- tem reputent quaestionem Domini, sed
ceret, ut corporali visu mulierem ad- potius se non intelligentes quaestionem
moneret, ut miraculum patefaceret, significant. Ac si dicant : Videmus qui-
mulier venit et patefecit.
dem quod et tu vides, quia turbae te com-
Dicit igitur :
primunt, quis autem speciali devotione
c( Et statim Jesus, » qui omnia cogno- fidei tetigerit ignoramus : et ideo de hoc
vit antequam fiant secundum deitatem, da nobis illuminationis tuae instructio-
« in semetipso cognoscens, » per experi- nem. Joan. xvi, 30 : Nunc scimus quia
mentum sensus secundum humanitatem, scis omnia, et non opus est tibi ut quis
« virtutem » curationis « quse exierat de te interroget.
illo, » quia virtus de illo exibat, et sana-
bat omnes\ Et, Matth. xiv, 36 : Roga-
bant eum ut « Et circumspiciebat videre eam, »
vel fimbriam vestimenti ejus
tangerent : et quicumque tetigerunt,
salvi facti sunt. Quae ex hoc visu movere- et respectu
« Cojiversus » corpore, quia ante turtur, quod hoc factum in gloriam Dei pu-
bam prsecedebat, « ad turbam aiebat, » blicaret. Sapient. iv, 15 Gratia Dei et :
ut ex facto turbam instrueret de virtute misericordia est in sanctis ejus, ei re-

deitatis, quae habitabat in eo corpora- spectus in electos illius.
liter,
« Mulier vero timens »

*
« Quis tetigit vestimenta mea ? »
Corde, timore reverentiae, « ei tre-
Quoe propter tactum corporis mei me?is » corpore, ad majestatem deitatis,

etiam habent in se curationis virtutem. cujus virtutem jam in se experta fuit.
' Luc. VI, 19.

IN EVANG. MARCT, V-34, m, 30, 37.
Psal. Liv, 6 : Timor et tremor venerunt ostendit contra tcntationos in carne, (puft
siiper me. in fluxu sanguinis istius mulioris dcsi-
« Sciens, » pcr experiincntum, « qitod gnantur.
factum esset in se » sanitatis miraculuin,
« venit, » fidei devotione, « et procidit Adhuc
« eo loqaente, veniantab Ar-
ante eum, » pcenitentia confitens quod
35
ohisynagogo, dicentes : Quia filia tua
vere Deus esset : quia eam de tam in-
mortua est : quid ultra vexas Magi-
tima et miserabili poena inlirmitalis ere-
xerat. I Cadens in
ad Corintli. xiv, 2.j :
strum ?
faciem adorahlt Detim,pronuntians cpiod Jesus autem, audito verbo quod di- 36
vere Deus in vobis sit. cebatur, ait Archisynagogo : Noli ti-
« /i7 dixit ei, » conlilendo publice,
mere : tantummodo crede.
« omnem reritntcm, » scilicct de quanli-
I^jt non admisit quemquam se sequi, 37
tate et prolixitate in(irmitatis, ot dc iide
et dcvolione tungendi, ct de percepfione
nisi Petrum, et Jacobum, et Joannem
infegrse sanitatis. Ad Roman. ix, 1 ; Veri- fratrem Jacobi. »
tatem dico in Chrisio, non mentior :
testimonium mihi perhiboite conscientia Hic tertio tangitur de suscitatione

mea in Spiritu sancto. filiae Archisynagogi, quae pompam mun-
di significat : quae multos tentat et peri-
« Jesas autem dixit ei, » mit : et suscitatio ipsius significat pote-
statem,et fortitudincm Leonis super pom-

Sicut salutis auctor : ostendens id quod pam mundi tentantem, fortitudinem gra-
dicilur, Sapient. xvi, 13 : Tu es, Domine, tise suae extendentis.
qui vitse et mortis habes potestatem. Dividitur autem heec particula in sex
I Re^. II, 6 : Deducit ad inferos et re- partes : in quarum prima ostenditur id
ducit. quod ad miraculi magnitudinem, et facit
« Filia, » jam ad imaginem meam veritatem in secunda, docetur id quod

:
in gratia reformata, « fides tua te sal- facit ad miraculi impetrationem in ter- :
vam fecit, » hoc est^ hanc salutem tibi tia, assumuntur discipuh ad instructio-
meruit. Matth. xv, 28 : O mulier, ma- nem : in quarta, contra irridentes osten-
gna est fides tua : fiat tibi sicut vis, dit suam in suscitando faciHtatem : in
Vade« in pace » mea, mihi per de- quinta, adsunt parentes ad miraculi testi-
votionem reconciliata. Lucae, vii, 50 : ficationem : in sexta et ultima, inducit
Fides tua te salvam fecit : vade in pace. miraculi perfectionem, et veritatis proba-
Joan. xiv, 27 : Pacem meam do votionem. Et hsec per ordinem in littera
bis. continentur.
« Et esto sana, » perseverantia sani- Dicit igitur : « Adhuc eo loquente, »
tatis perceptse, « a plaga tua. » Psal. de cura tenlantis in carne, « veniunt, »
Lxvii, 29 : Confirma hoc, Deus, quod scilicet nuntii mortis, « ab Archisyna-
operatus es in nobis. Sic dicitur, Genes. gogo, » qui in gloria mundi princeps
1, 31, quod Deus cuncta qufe
vidit fece- erat, « dicentes » tristia : « Quia filia tua
rat : et erant valde bona. Quienim fece- mortua est. »
rat potestate deitatis, vidit oculo bene- Et hi plenam fidem de Christo non
placiti, confirmans, ut manerent : et habebant et ideo non putabant quod
:
sic manentia, essent valde bona. Bona ofiam a mortuis suscitare posset et hoc :
enim erant facta : sed valde bona erant est Quid ultra vexas Magistrum,-»
: «
perseverantia. cum amortuis suscitare nonpossit? PsaL

Hoc igitur est quod Leo de tribu Juda Lxxxvii, 11 : Numquid medici suscita-
bunt^ et confitebuntiir tibi ? Quasi (li- etiam alii instruerentur. Psal. xlvi, 10 :
cat : Non enim opina-

suscitabunt. Isti populorum congregati sunt
Principes
bantur de Domino sicut de medico divi- cum Deo Abraham. Dionysius dicit :
no, qui per invocationem Dei qua^dam « Lex divinitatis est per prima media,
curaret gcnera inlirmitatum. ,lob, v, 18 : « et per media ullima reducere. » Et
Ipse vulnerat, et medetur : percutit, e^ sic Gbristus reduxit in fidem medios per
manus ejus sanabunt. primos principes Apostolorum : etposlea
per Apostolos medios, reduxit omnes
mundi lideles.
« Jesus autem audito verbo quod
dicebatur, »
A nuntiis : et tangitur de conforta- « Et veniunt in domum Archisyna-

tione ad fidcm, quce impctrat miracu- gogi, et videt tumultum, et flentes, et
lum. « Ait Archisynagogo, » confortan-
ejulantes multum.
do eum ad fidem deitatis suse : « Noli
Et ingressus, ait illis : Quid turba-
timere, » in lide dubitando. Joan. xiv,
1 Non turbetur cor vestrum.
: Creditis mini et ploratis ? puella non est mor-
in Deum, et in me credite. tua, sed dormit.
« Tantummodo crede. » Marc. ix, 22 : Et irridebant eum. Ipse vero, eje-
Si potes credere, omnia possibilia sunt ctis omnibus, assumit patrem et ma-
credenti.
trem puellcC, el qui secum erant, et
Quod autem dicit : « Tantummodo
ingreditur ubi puella erat jacens.
crede, » non sic intelJigitur quod sola
fidcs informis sufficiat, sed ea quse per Et tenens manum puellee, ait illi :
dilectionem operatur, et in operibus os- Talitha, cumi, quod cst interpreta-

tenditur enim quae impetrat
: lisec est tum : Puella ( tibi dico) surge.
apud Deum. Luc. i, 37 Non erit im- :
Et confestim surrexit puella, et am-
possibite apud Deum
omne verbum. bulabat : erat autem annorum duode-
Genes. xviii, 14 Numquid Dco quid- :
cim et obstupuerunt stupore magno.

quam est difficile ? Ad Roman. iv, 20
:
et 21 In repromissione Dei non haesi-

:
Et prgecepit illis vehementer ut ne-
tavit diffidentia, sed confortatus est fide, mo id sciret : et dixit dari illi man-
dans gloriam Deo : plenissime sciens ducare. »
quia qusecumque promisit, scilicet ei
Deus, potens est et facere.
Tangit bic facilitatem suscitandi quan-

tum ad potentiam suam.
« Et non admisit quemquam se se-
De accessu autem corporis deifica-
qui. »
ti ad defunclum, dicit : « Veniunt, »
Jesus, et trcs Apostoli, « in domum

Tangitur bic de inslructione princi- ArcJiisynagogi, » in qua jacuit puella
palium Apostolorum : « nisi Petrum, » mortua, significans mortuam animam
qui verlex erat et caput potestatis eccle- in conscientia. Exod. xii, 30 : Non erat
siasticae, « et Jacobum, » qui primus erat domus in qua non jaceret fnortuus, sup-
inter Apostolos conlirmatus lide per pas- tota regione impiorum
ple, in et prce- :
sionem, « et Joannem fratrem Jacobi, » cipue in pompa saeculi, qu» multos

qui intor aUos altius scripturus erat de interficit, Unde, Sapient. xviii, 12, dicit,
divinitatis sublimatione : ut per istos quod prajclarior natio in qualibet domo
TN EVANG. MARCI, ¥-38, 39, 40, 41, 42, 43. 457
mortua jacebal \ a Ei videt inmullum » sanctum canibus : neque mitlaiis mar-

ululanlium (Jefunclam. Jerem. vi, 20 : f/ririias vestras anle porcos. Sic Joseph
Luctum uniijvnili fuc tibi, planclum ejecit ^^]gyptios, ut ntillus inleresset alie-
am<iruni. nus arjniiioni muiuae inter eum et fra-

« Et flenles, » in lacrymis, « et eju- ties suos *.
lantes, » in querelis et clamoribus : quia « Assumit pairem ct matrem puel-

tangebantur dolore cordis intrinsecus. Ix, » quos in fide confortatos tanto mi-
Jerem. xxxi, 15 : Vox in excelso au- raculo honorare disponebat : quia, sicut
dita est lamentationis, luctus, et flelus dicitur, Luc.
multi pro illis alle-
vii, 4,
Rachel plorantis filios suos, et nolentis gabant, quod digni esscnt tanto bene-
consolari. Jerem. ix, 1 Quis : dabit ficio '. Ad Roman. xiii, 7 : Cui hono-
capiti meo aquam, et oculis meis fon- rem, honorem.
tem lacrymarum ? et plorabo die ac « Et qui secum erant, » tres Apostoli
nocte interfectos filise populi mei. quos specialiter instrui voluit, « et in-
greditur ubi puella erat jacens, » in
« Et ingressus, ait illis. » secreto cubilis. Cantic. iii, 4 : Litrodu-
cam te in domum matris mese, ct in
Consolando eos de facilitate suae po- cubiculum geniiricis meae.
testatis ad suscitandum. « Quid turba-
mini, » ita quod dolor vobis aufert « Et manum, »
cordis serenitatem, « et ploratis, » fletu

qui vobis aufert vitae exsultationem ? Quse potentiam operativam animai ra-
1 adTbessal. iv, 12 : Nolumus vos igno- tionalis designat, « ienens puellse, » ut
rare, fratres, de dormientibus, non ut tactu vivificee suae manus vita rediret ad
contristemini,sicut et cseteri qui spem non mortuam, « ait illi. » Psal. lxxh, 24 :
habent. Ad Hebr. xi, 19 : Arbitrans quia Tenuisti manum

dexteram meam, et in
et a mortuis suscitare potens est Deus. voluntate tua deduxisti me, et cum gio-
Et hoc est quod sequitur: ria suscepisti me.
« Talitha, Et subjungit Evan-
cumi. »
« Puella non est mortua, » gelista post verbum Hebrseum, « quod
est inierpretatum Puella, » hoc est, o
Mihi, « sed dormii, » quia ita facile puella, quia vocavit ad vitain. Ad Ro-
est mihi suscitare eam, sicut a somno man. iv, 17 : Quivivificai mortuos, vocat
excitare illam. Joan. xi, Lazarus
11 :
ea quse non sunt, tamquam ea quse sunt.
amicus iioster do?'tnit : sed vado ut a Et « tibi dico, » imperando, « surge, »
somno excitem eum. hoc est, ad vitam et sanitatem sursum
te age. Ad Ephes. v, 14 Surge, qui :
« Et irridebant eum, » dormis, et exsurge a mortuis, et illumi-

nabit te Christus.
Arbitrantes quod de dormitione somni
diceret, et eam esse mortuam nesciret. « Et confestim, »
« Ipsevero, scilicet Jesus, ejeciis om-
nibus, » qui indigni erant interesse tanto Sine mora temporis. Et ut divinum, et
miraculo. Matth. vii, 6 : Nolite dare non naturale esse factum intelligatur.
* Sapient. xviii, 12 : Nec ad sepeliendum vivi ^ Hoc dicitur de centuiione, Luc. vii, 4 et
snfficiebant , quoniam uno momento quae erat 5 Quia dignus est ut
: hoe illi prwstes : diligit
praeclarior natio eorum exterminata est. enim gentem nostram, et synagogam ipse aedifica-
^ Genes. xlv, 1. vit nobis.
438 D. ALB. MAG. ORD. PR.ED
« Surrexlt puella. » Act. ix, 40 et riam suam : sed ad gloriam Dei diLitan-
41 : Tahitha, surge. At illa aperuit dam illud scire conveniens erat. In pr.e-
oculos suos : et viso Petro, resedit. Dans cepto enim disciplinae non intenditur
autem illi manum, erexit eam. actus simpliciter, sed aliquid circa ac-
« Et ambulabat, » iii testimonium tum, sicut obedientia vel cautela : haec

restitutee sanitatis. autem cautela inanis gloriae intenditur
maxime apud principem, qui de pompa
<( Erat autem annorum duodecim. » mundi tentahatur. Tob. xn, 7 Opera :
Dei revelare et confiteri honorificum

Hoc dicit ad miraculi commendatio- est. Et, ihidem, t- : Denedicite Deum
nem : quia jam pubes erat, et nubilis : coeli, coram omnibus viventibus confi-
quia infantes ex nimio humore cerebri, temini ei, quia fecit vobisciim miseri-
ssepe simile aliquid lcthargicfi patiunlur, cordiam suam.
sed praecipue puellse. Sed hoc non pa-
tiuntur ad pubertatem venientes et ideo : « Et dixit dari illi manducare, »
non aliquid simile lethargiae passa fuit,
sed erat vere mortua. Scilicet puellffi suscitatse, ut exlerio-

« Et obstupuerunt, » parentes, et ribus viribus restitutis, sciUcet, insura-
Apostoli, et alii qui aderant, « stupore ptionis cibi, et digestionis, etnutritionis,
magno, » hoc est, admiratione stupenda. veritas ejus resurrectionis probaretur :
Act. III, 10 : Impleti sunt stupore et qui enim phantastice surgunt, hos actus
exstasi in eo, quod contigerat illi. nutritionis non habent. Unde et Luc.
XXIV, 41, cum Dominus suam discipu-
« Et prsecepit iilis vehementer, » lis vellet probare resurrectionem, dixit :
Habetis hic aliquid quod manducetur.

Praecepto disciplinae erudivit gloriam Hoc est igitur quod dicit.
dechnare, « ut nemo id sciret, » ad glo-
CAPUT VL
Christi doctrinam in ipsiiis patria admirantur tamen propter illorum iti- : iibi
credulitatem pauca edidit miracula Apostolos mittens ad prcedicayidum, in- :
struit quid obserpare debeant Herodes, audita Christi fama, dicit Joannem :
Baptistam resunêxisse ; cujus caput postulanti Herodiadis Jilice saltatrici

propter jusjurandum tradiderat : in deserto quinque panibus et duobus pisci- I
bus quinque millia virorum satiat : super jnare ambulans tempeslatem sedat : ,
in terra Genesareth plurimos tactu Jimbrice vestimenti sanat.
1. Et egressus inde, abiit in patriam ga docere : ct multi audientes

suam et sequebantur eum dis-
: admirabantur in doctrina ejus,
cipuli sui '. dicentes : Unde huic haec om-
2. Et facto sabbato, ccepit in s^^nago- nia? et qut^ est sapientia, qu£e
* Matth, XIII, 54 ; Luc. iv, 16.
I
CAP. VI MARCI. 4.j9
data est illi, et virtutes tales Baptista resurrexit a mortuis :
quas per manus cjus effi- et propterea virtutes operantur

ciuntur? in illo.
3. Nonne hic est faber, filius Marise, i5. Alii autem dicebant Quia Elias :
frater Jacobi, et Joseph, et Ju- est. Alii vero dicebant Quia :
dae, et Simonis' nonne et so-

? propheta est, quasi unus ex
rores ejus hic nobiscum sunt ? prophetis.
Et scandalizabantur in illo. 16. Quo audito Herodes ait : Quem
4. Et dicebat illis Jesus Quia non : ego decollavi Joannem, hic a
est propheta sine honore nisi mortuis resurrexit.
in patria sua, et in domo sua, et 17. Ipse enim Herodes misit, ac te-
in cognatione sua ^ nuit Joannem, et vinxit eura in
5. F2t non poterat virtutem uUam
ibi carcere propter Herodiadcm
facere, nisi paucos infirmos im- uxorem Philippi fratris sui,
positis manibus curavit. quia duxerat eam ».
6. Et mirabatur propter incredulita- 18. Dicebat enim Joannes Hcrodi :
tem eorum, et circuibat castella Non licet tibi habere uxorem

in circuitu, docens. fratris tui 9.
7. Et vocavit duodecim % et coepit 19. Herodias autem insidiabatur illi,
eos mittere binos, et dabat illis et volebat occidere eum, nec

potestatem spirituum immun- poterat.
dorum. 20. Herodes enim metuebat Joan-
8. Et prascepit eis, ne quid tollerent nem, sciens eum virum justum
virgam tantum non
in via, nisi : etsanctum et custodiebateum, :
peram, non panem, neque in et audito eo multa faciebat, et
zona ass. libenter eum audiebat.

9. Sed calceatos sandaliis *, et ne 21. Et cum dies opportunus accidis-
induerenturduabus tunicis. set, Herodes natalis sui coe-
10. Et dicebat eis :Quocumque in- nam fecit principibus, et tribu-
troieritis in domum, illic manis, et primis Galilsefie.
nete donec exeatis inde : 22. Cumque introisset filia ipsius He-
11. Et quicumque non receperint vos rodiadis, et saltasset, et placuis-
nec audierint vos, exeuntes in- set Herodi simulque recumben-
de, excutite pulverem de pedi- tibus, rex ait puellae : Pete a
bus vestris in testimonium iUis^ me quod vis, dabo tibi. et
12. Et exeuntes praedicabant ut poe- 23. Etjuravit illi Quia quidquid pe- :
nitentiam agerent : tieris dabo tibi, licet dimidium

i3. Et dasmonia muita ejiciebant, et regni mei.
ungebant oleo multos gegros, et 24. Quas cum exisset, dixitmatri suas :
sanabant '^.
Quid petam? At illa dixit : Ca-
14. Et audivit rex Herodes, manife- put Joannis Baptistae.
stum enim factum est nomen 25. Cumque introissct statim cum fe-
ejus^ et dicebat Quia Joannes
: : stinatione ad regem, petivit di-
* Joan. VI, 42. XVI II, 6.

^ Matlh. xiii, o7 ; Luc. iv, 24 ; Joan. iv, 44. ^ Jacob. V, 14.
^ Matth. X, 1 ; Supra, 111, 14 ; Luc. ix, 1. ' Matth. XIV, 1 et 2 ; Luc. ix, 7.
* Act. XII, 8. ^ Luc. III, 19.
» Matth. X, 14; Luc. ix, o; Act. xiii, Sl, et ^ Levit. XVIII, 16.
cens : Volo ut protinus des Euntes emamus ducentis dena-

mihi in disco caput Joannis riis panes, et dabimus illis
Baptistfe. manducare ?
26. Et contristatus est rex : propter 38. Et dicit eis : Quot panes habe-
jusjurandum et propter simul tis? ite et Et cum co-
videte.
discumbentes, noluit eam con- gnovissent, dicunt Quinque, et :
tristare, duos pisces.

27. Sed misso spicuiatore, praecepit 39. Et pra^cepit illis ut accumbere fa-
afferri caput ejus in disco. Et cerent omnes secundum contu-
decollavit eum in carcere. bernia super viride foenum .
28. Et attuiit caput ejus in disco, et 40. Et discubuerunt in partes, per

dedit illud puellae, et puella de- centenos et quinquagenos.
dit matri su^. 41. Et acceptis quinque panibus et
29. Quo audito, discipuli ejus vene- duobus piscibus^ intuens in coe-
runt, et tulerunt corpus ejus, lum, benedixit, et fregit panes,
et posuerunt illud in monu- et dedit discipuiis suis ut pone-
mento. rent ante eos, et duos pisces
30. Et convenientes apostoli ad Je- omnibus.
divisit
sum renuntiaverunt ei om-

', 42. Et manducaverunt omnes, et sa-
nia quae egerant et docuerant. turati sunt.
3i. Et ait illis Venite seorsum in : 43. Et sustulerunt reliquias fragmen-

desertum locum, et requiescite torum, duodecim cophinos ple-
pusillums.Erant enim qui venie- nos, et depiscibus.
bant et redibant multi, et nec 44. Erant autem qui manducaverunt
spatium manducandi iiabebant. quinque milia virorum.
32. Et ascendentes in navim, abierunt 45. Et statim coegit discipulos suos
in desertum locum seorsum. ascendere navim, ut praicede-
33. Et viderunt eos abeuntes, et co- rent eum trans fretum ad Beth-
gnoverunt multi et pedestres : saidam, dum ipse dimitteret
de omnibus civitatibus concur- populum.
rerunt illuc, etprsevenerunt eos. 46. Et cum dimisisset eos, abiit in
34. Et exiens vidit turbam multam montem orare.

Jesus^ : et misertus est super 47. Et cum sero esset, erat navis in
eos, quia erant sicut oves non medio mari, et ipse solus in
habentes pastorem, et coepit il- terra.
los docere multa. 48. Et videns eos laborantes in remi-

35. Et cum jam hora multa fieret, ac- gando *
enim ventus con-
(erat
cesserunt discipuii ejus, dicen- trarius eis), et circa quartam vi-

tes : Desertus est locus hic, et giliam noctis venit ad eos am-
jam hora prceteriit :
bulans supra mare et volebat :
36. Dimitte illos, ut euntes in pro- prteterire eos.
ximas emant sibi

villas et vicos, 49. At illi ut viderunt eum ambulan-
cibos quos manducent*. tem supra mare, putaverunt
37. Et respondens ait illis Date illis :
phantasma esse, et exclamave-
vos manducare. Et dixerunt ei : runt.
'
Luc. IX, 10. * Luc. IX, 12.
* Matth. XIV, 13 ; Luc. ix, 10 ; Joan. vi, 1. ' Joan. VI, 10.
» Matlli. IX, 36 et xiv, 14. 6 Matth. XIV, 2;i.
IN EYANG. MARCI, VI-I 461
5o. Omnes enim viderunt eum, et 54. Gumque egressi essent de navi,
conturbati sunt. Et statim locu- continuo cognoverunt eum :
tus est cum eis, et dixit eis : 55. Et percurrentes universam regio-
Confidite, ego sum, nolite ti- nem illam, cceperunt in graba-
mere. tis cos qui se male habebant
6i. Et ascendit ad navim, et

illos in circumferre, ubi audiebant eum
cessavit ventus. Et plus magis esse.
intra se stupebant. 56. Et quocumque introibat, in vicos,
52. Non enim intellexerunt de pani- vel in villas, aui civitates, in
bus : eratenim cor eorum ob- plateis ponebant infirmos, et

caiicatum. deprecabantur eum ut vel fim-
53. Et cum transfretassent ', venerunt briam vestimenti ejus lange-
in terram Genesareth, et appli- rent et quotquot
: tangebant
cuerunt. eum salvi fiebant.
li peccato, est vexatio improbi appetitus,

et libidinis per cogitatum, et volunta-
tem, et consensum mali^ quod perpe-
IN CAPUT VI MARCI tratur jam in corde, et statim perpetran-
dum est in opere : et contra hoc forti-
ENARRATIO. tudinem suam ostendit in cura fihae Sy-

rophoenissae, circa medium septimi capi-
tuh, ibi, VII, 2i : « Et inde siirgens
abiit in fines Tijri, etc. »
« Egressus inde, abiit in patriara
Tertium autem quod est in peccato
suam : et sequebantur eum discipu-
actuali, est quod membra corporis ex-
li sui.
hibentur arma iniquitatis peccato ad
Et facto sabbato ccjepit in synagoga malum in opere et conha hoc iste :
docere. » Leo fortitudinem ostendit post medium

septimi capituH, ibi, vu, 31 :«Et iterum
exiens de finibus Tyri, etc. »
Hic incipit tangere ea quse sunt de Et sic hffic pars tota terminatur ad
essentia actualis peccati, contra quae principium capituli octavi.
Leo de Juda fortitudinis
tribu suae os- In prima harum partium quatuor
tendit vigorem. Sunt autem tria in pec- continentur : quorum primum est de fa-
cato actuali : quorum primum est ab ma istius Leonis, quce multitudinem pa-
inconimutabili bono aversio, quse pro- scendam attraxit. Secundum autem est,
venit ex defectu gustus boni spiritua- de pastu multitudinis, ibi, t- 32 : « Et

lis : et hunc defectum Leo iste fortitu- ascendentes in navim^ abierunt in deser-
dine sua per ministerium alimenti (quod tum locum seorsum. » In tertia autem
habet in se omne delectamentum, et om- post miraculum qusedam tit universalis
nem saporis suavitatem) curat tale enim : ostensio potestatis Leonis, ibi, v. 4,5 :
eduHum ministrat omnibus tetcrni boni « Et statim cogit discipulos suos, etc. »
inediam patientibus, abundanter ct sine In quarta autem et ultima, demon-

labore. stratio fit regahs dignitatis in ponendis
Secundum autem quod est in actua- legibus suis, et evacuandis legibus ahe-
* Matlh. XIV, 34.

nis : hoc enim etiam pertinet ad Leo- « ahiit in patriam suam, » ut ostende-
nem de ttibu Juda et hoc incipit in ca-
: ret ordinem charitatis ad suos. Cantic. ii,
pitulo septimo, ibi, vii, 1 : uEt conve- 4 : Ordinavit in me charitatem. Isa. lvih,
niunl ad eum PharisaRi et quidam de 7 : Carnem tuam ne despexeris. I ad Ti-

Scribis. « moth. V, 8 Si c/uis suorum, et maxime
:
Adhuc autem prima partium istarum domesticorum curam non habet, fidem
subdividitur in particulas quatuor. Cum negavit, et est infideli deterior. Ad Ga-
autem actum potestatis in qualibet do- lat. VI, 10 : Dum
tcmpus habemus, ope-
ctrina praecedat potestatis declaratio, remur bonum ad omnes, maxime autem
langitur in prima particula impedimen- ad domesticos fidei. Patria autem sua
tum declarationis illius potestatis ex in- Nazareth vocatur, ubi et conceptus, et
iidelitate quorumdam. In secunda, ma- nutritus est.
gna illius potestatis ostenditur declaratio,
per ministrorum missionem, ibi, . t- 7 : « Et sequebantur eum discipuli
(i~ Et vocavit duodecim, etcoepit eos mit- sui, »
tcre.D Quia autem per hanc declarationem
fama pervenit ad Herodem, quia credi- Sicut pulli gallinam, et sicut oves
dit rex Joannem Baptistam apparuis- pastorem, et sicut discipuli magistrum.
se ideo ex incidente inducitur qualiter De primo, Matth. xxiii, 37 : Quoties vo-
Joannes ab Herode est decollatus, ibi, lui congregare filios tuos, quemadmo-
jf. 14 : « Et audiml rex Herodes, etc. » dum gallina congregat pullos suos sub
In quarta et ultima particula, contine- alas, et noluisti. De secundo, Joan. x,
tur relatio ad Dominum facta de po- 4 : Ante eas vadit : et oves illum sequun-
testate, quse per ministerium eorum tur. De tertio, Ecce ego
Isa. viii, 18 :
jam fuit declarata, ibi, t- 30 : « Et con- et pueri mei, quos dedit mihi Dominus.
venientes ApostoH ad Jesum^ etc. »
In prima harum particularum quatuor
continentur, scilicet, qualiter ordinata « Et facto sabbato, »
charitate Salvator primum suis salutiferaj
potestatis operationem exhibuit : se- Die solemni : quia tunc multis con-
cundo, qualiter sui potestatem in ipso fluentibus, multis prodesse poterat.
admirati sunt : terlio, qualiter potestatem « Cospit docere » doctrinam divinam,
hanc propter sui generis parvilatem et « i7i sgnagoga, » tamquam in loco pu-
infirmitatem despexerunt : et quarto, blico divinis doctrinis consecrato. Joan.
qualiter ipse Christus Jesus rationem xviii, 20 : Ego semper docui in sgnagoga,
reddidit de hujusmodi contemptu, et in- et in templo, quo omnes Judsei conve-
credulitate. Et hsec per ordinem in lit- nitmt, et in occulto locutus sum nihil.
tera continentur. Isa. XLV, 19 : Non in abscondito locutus

In primo tria dicuntur, scilicet, Salva- sum, in loco terrse ienebroso.
toris ad suos accessio : discipulorum in-
struendorum concomitatio ; et potestatis
ad salutem suorum in iocis solemnibus « Et multi audientes admirabantur

publica ostensio. in doctrina ejus, dicentes : Unde huic
Dicit igitur:
hsec omnia? et quae est sapientia quae
data est illi, et virtutes tales qua3 ||
« Et egressus inde. »
per manus ejus efiiciuntur?
Nonne hic est faber, iilius Mariae, *
A locis in quibus puellam suscitaverat, frater Jacobi, et Joseph, et Juda?, et
:
IN i:VA!VG. MARCl, VT-2, 3. 463
Simonis? nonne et sororesejus hic sunt omnes thesauri sapienti.v et scien-
nobiscLim sunt? Et scandalizabantur ti.-e, i^ciUcei Dei, absconditi.
in illo. »
« Et virlutes. »
Secundum quo tangitur admi-

cst, in Specialis adiniratio csl potestatis, quia
ralio suoi"um audientium eum. Et tangit virtus ultimuni est potestatis. « Qu<e
tria, sciiicet admirationem in communi, pcr manus ejus » opcrativas in diversis
et in speciali admirationem sapientiae, magnalibus, « efficiuntur ? » quia opera
et in spirituali, admirationcm potestatis. negare non poterant. .loan. xv, 24.- Si
Dicit igitur « Et multi, » de suis co-
:
opera non fecissem in eis, quse nerno alius
gnatis, « admirabantur, » alta videntes fecit, peccatum non Jiaberent. Joan. v,
in opere et verbo, et exigua rccolcntes •30 : Ipsa opera quse ego facio lestimo-
in gcnere, et bonis fortunae : et ideo cau- nium perhibent de me. IIiec igitur ma-
sam altorum in ipso non cognoscentes gna consideraverunt inviti et noicntes.
non advêrtentes quod scriptum erat, Sic cnim, ut dicitur, Eccli. XLvn, : bi
I Reg. n, 8 : Suscitat de pulvereegenum, omni opere dedit Dominus confessio-
et destercore elevat pauperem, ut sedeat nem Sancto, et Excelso in verbo glorise.
cum principibus, et solium glorise te-
neat. Admirabantur maxime « in doctrina « Nonne hic est faber ?»
ejus, » et deitatem in non cre-
eo
dentes. Joan. vn, 5 : Neque enim fra- Magna visa et audita conferunt ad ge-
tres ejus crcdebant in eum. Joan. i, 11 : neris infiraa, et ad fortunae bona, quaB
In propria venit, et sui eum non recepe- videbantur parvitatem ostendere : di-
runt, centes : « Nonne hic est faber ? » Non ab
usu actus fabricandi dicitur faber, sed ab
« Dicentes : Unde huic, » ofticio patris pulativi quia Joseph faber :
Hgnarius dicitur faisse. Nescientes ta-

Tam despecto, et abjecto, « hsec om~ men dicunt verum : quia ipse est faber,
nia, » tam magna et mirifica, quse Pro- magni fabri filius, de quo scriptum est
phetis, et Patriarchis, et Regibus negata in Psalmo lxxui, 16 Tu fabricatus esau- :
sunt, scire et facere? Sed causam hujus roram et solem. Job, xxxiv, 13 Quem :
Joannes Baptista consideravit, dicens, constituit alium super terram ? aut quem
Joan. ni, 35 : Pater diligit Filium, et posuit super orbem quem fabricatus est.
omnia dedit manus ejus. Et, ibidem,
in Job, xxxvn, 18 Tu forsitan cum eo fa-
:
t. 34: Non enim admensuram dat Deus bricatus es coelos, qui solidissimi quasi
Spiritum Filio : sed dat Spiritum super- sere fusi sunt.
eflluenter in pienitudine omnium dono-
rum. « Filius Marise, »
« Et qu8B sapientia, quae data est Quse secundum fortunam hujus mundi
illi? » quaestu manuum victum quaesivit : et
ideo a Sanctis qusestuaria vocatur. I ad

Specialis admiratio sapientise, in verbo Corinth. iv, 11 et 12: Usque in honc
doctrinaj. Bene autem dicunt, « data, » horam et esurimus, et sitimus, et nudi
quia non acquisita fuit studio litterarum. sumus,et colaphis csedimur, et instabiles
Joan. vn, 15 : Quomodo hic litteras scit, sumus; etlaboramus operantes manibus
cum non didicerit ? sed Paulus. ad nostris. Non enim recognoverunt, quod
Coloss. n, 3, dicit causam : Quia in ipso propter nos assumpsit istam paupcrta-
tem, ut mundi doceret contemptum, et facere, nisi paucos infirmos impositis

divitias quserere spirituales. 11 ad Corinth. manibus curavit.
VIII, 9 : gratiam Domini nostriJesu
Scitis Et mirabatur propter incredulitatein
Christi, qnoniam propter vos egenus fa-
eorum. »
ctus est, cum esset dives, ut illius inopia
vos diviles essetis.
« Et dicebat illis Jesus, » rationem
« Frater Jacobi. » reddens de hujusmodi scandalo, quae a
consuetudine hominum mala accipitur.
Fraler dicitur hic non uterinus, sed Dicuntur autem hic tria, scilicet, qua-
consobrinus : quia fuerunt isti filii Ma- liter Propheta inter suos sine honore
rise, Alphsei filiaj : Jacobus minor, et consuevit esse : qualiter hoc ipsum im-
Judas Thaddseus, et Simon Gananaeus pedimentum fuit salutis suorum et qua- :
sive Zelotes. liter tandem undique Dominus suam sa-

lutem ingessit.
« Nonne et sorores, » Dicit igitur Quia non est Pro-
: «
pheta, » qui tamen ex spiratione ac-

Nonuterinse, sed beatse Virginis soro- cepta, potens est in opere et sermone,
res, hic in loco isto natae, « nobiscum sicut dicitur, Luc. xxiv, 19.
sunt ? » inler nos conversatae, in quibus « iSme honore, » reverentiae sibi pro-
nihil est tantse sapientiae, et nihil tantse pter Dei dona, quae in ipso sunt, exhiben-
virtutis. do. Esther, VI, 9: Sic honorabitur cpiem-
cumque voluerit rex honorare. Psal.
« Et scandalizabantur in illo. » XX, 6 Gloriam et
: magnum decorem im
pones super eum.
Hoc est, occasionem offendiculi et ca- u Nisi in patria sua, » in qua scilur
sus sumpserunt in iilo. Luc. ii, 34 : Ecce quod principia ejus humilia sunt : et Dei
positus est hic in riiinam, et in resurre- dona in ipso non considerantur.
ctionem multorum in Israel, et in si- « Et in cognatione sua, » quae eum
gnum cui contradicetur. Isa. viii, 14 et sibi similem esse existimat, « et in domo
\^: Et erit vobis... in lapidem offensio- sua » ex qua secundum carnem proces-
petram scandali, duahus donii-
nis, et in sit. Unde Hilarius ;
« Inhonoratur Do-
hus Israel : in laquem et in ruiiiam ha- « minus a suis, quamquam et docendi
bitantihus Jerusalem. Et offendent ex « prudentia, et operandi virtus, ad ad-
eis plurimi, ct cadent, ct conterentur, et « mirationem moveat. Joseph in patria
irretientur , et capientur. Matth. xi, 6 : « sua affligitur a fratribus, in .Eg^-pto ab
Beatus est qui non fuerit scandalizatus « extraneis sublimatur '. » Numer. xu,
iii me. 1 : Maria et
Locuta est Aaron contra
Mogsem propter uxorem ejus jEthiopis-
sam. Et, Numer. xvi, 1 et 2, Core, et
Dathan, et Abiron et alii quidam, et Le-
Jesus Quia non vitae contra Aaron ct Movsen surrexerunl.

« Et dicebat illis :
Genes. xii, 1, Abraham in Ghaldita affli-

est propheta sine honore nisi in pa-
gilur ; et ideo dicitur ci : Egredcre de
tria sua, et in domo sua, et in cogna-
terra tua., et dc cognatione tua, et de
tione sua. domo patris tui. Matlh. x, 36, dicilur:
Et non poterat ibi virtutem ullam Inimici hominis, domcstici ejus. Sic ergo
• Genes. xu, 41 et seq.

: :
IN EVANG. MARCF, VI-;}, fi, 7. 405
quasi in omnibus cst, quod is in quo Dei xxvi, () : Circuivi et immolavi in taberna-
dona sunt, a suis dcspicitur, ct ab ex- culo ejus hosiiam vociferationis.
trancis honoratur. Sic et Salvator a Ju-
daeis abjicilur, et a Gentibus adoratur.
« Et vocavit duodecim, et ca^pit eos
« Et non poterat, » mittere binos, et dabat illis potestatem
spirituum immundorum. »
Non de impotentia, sed de inconve-
nientia : non enim conveniens fuit mar- Ilic incipitpars secunda : in qua dccla-
garitas spargcre ante porcos. « Virtiiiem ratio famae potestatis Leonis pcr minis-
ullaiti facerey » quia ea quoe fecit irri- trorum inissioncm ostenditur.
dcbant, et contrariie virtuti daemonis at- Et habct quatuor paragraphos in quo- :
tribucbiint. n^Nisi paucos, » devotos et rum primo significat missorum potesta-

lideles, « imposilis manibus » deificis, tem et auctoritatem. In secundo, tangit
a curavit » ab infirmitatibus suis. Matth. eorumdem per observantias instilutio-
IX, 18 : Impone manum tuam super nem. In tertio, innuit non rccipientium
eam, et vivet. Marci, xvi, 10 : Super eos condemnationcm. In quarto autcm,
segros manus imponent, et bene habebunt. missorum per ministerium suum tangit
fructum et utilitatem.
« Et mirabatur propter incredulita- In primo horum facit tria : ostcndit
tem eorum. » enim hanc missionem esse missionis apo-

stolicse principium : et ostendit muluse
Bcda : « Non quasi de improviso, sed societatiseorum solatium et : confert eis
« mirandum ostendit : quia nec Prophe- contra impedimentum diaboli (alias, dia-
« tis credunt, nec ipsi quem proesentcm bolicce potestatis) sancti Spiritus adjuto-
« cernebant. » Ideo dicitur, Eccli. xi, 2 :
rium.
Non spernas hominem in visu suo, hoc De primo dicit : « Et vocavit duode-
est, propter hoc quod humilia vides in cim, unum cor, et in unam fidem,
» in
ipso. Brevis enim in vohitilibus est apis, et in unam aniinam, et in unam verita-
et initium dulcoris habet fructus ejus tem prcedicandam. Ad Ephes. iv, 3 :
quia si aliquis mel conleninat, ideo quod Solliciii servare unitaiem Spiritus in
brevissima et indecora apis inter volali- vinculo pacis. Psal. xlix, 3 : Congregate
lia illud fructiticat, illc stultus reputatur. illi sancios ejus, qui ordinant testamen-
tum ejus super sacrificia. Genes. xlix,
« Et circuibat castella in circuitu, 2 : Congregamini, et audite, filii Jacob,
docens. » audite Israel patrem vestrum. Duodecim
autcm convocavit : quia isti hierarchse
Antipophora est. Posset enim aliquis erant, et ordinatores aliorum. Unde,
dicerequod Christus aliquid omisisset de Luc. X, 1, dicitur, quod designavit Do-
contingenlibus circa suos, et quod ideo minus et alios sepiuaginta duos, et misit
erant increduli : et ideo obviat dicens, illos binos ante faciem suam, in omnem
quod nihil omisit : quia frequenter « cir- civitatem et locum quo erat ipse ventu-
cuibat castella, » non tantum civitates rus.Sed illi mittebantur ut Presbyteri
habitatlonis eorum undique in circuitu duodecim autem ut Episcopi et majores
provincise, « docens, » et doctrinam per Praelati.
miracula et excmpla confirmans. j\latth.
IX, 33 : Circuibat Jesus omnes civitates, « Et cccpit eos mittere, »
et castella, docens in sijnagogis eorum,

et prsedicans evangelium regni. Psal. Hoc est, prima missione misit eos,
sxi 30
.,
quando dixit, Mattb. x, 5 et 6 In viam :

Luc. IX, 1 : Dedit illis potestatem super
gentium ne abieritis, el in civilates Sa- omnia dmmonia, et ut languores cura-
maritanorum ne intraveritis sed potius : rent.
ite ad oves quss perierunt domus

Israel.
Heec enim fuit prima missio, in quani

mittere Post resurrectionem au-
ccepit.
tem misit ad Gentes. Et haec fuit ultima « Et prsecepit eis ne quid tollerent
et completa missio ad preedicandum, in via, nisi virgam tantum : non pe-
quando dixit, Marc. xvi, 15 Euntes in :
ram, non panem, neque in zona ses,
mundum universum, prsedicale Evange-
Sed calceatos sandaliis, et ne indue-
lium omni creaturse.
rentur duabus tunicis. »
Goepit autem mittere « biiios, » quia
caritas minus quam inter duos haberi
non potest. Et quia adhuc infirmi erant, Secundus est paragraphus, in quo tan-
ut haberent mutuse societatis solatium. git ministrorum per observantias insti-
Proverb. xviii, 19 : Fraier qui adjuva- tutionem.

tur a fratre, quasi civitas firma. Eccle. Tanguntur autem in hoc paragrapho
IV, y et 10 : Melius est duos esse simul duo, scilicet institutio pertinensad viam,
quam unum : habent enim emolumentum et institutio pertinens ad hospitium.
societatis susc. Si unus ceciderit, ab al- In primo dicit septem : quorum pri-
tero fulcietur. Vee soli, quia cum ceci- mum estuniversaliter tollendorum in via
derit, non habet sublevantem se. Quando prohibitivum, cum dicit : « Et praecepit
autem perfecti erant in spiritu post Re- eis, » in prima missione, « ne quid, » hoc
surrectionem, et Ascensionem, et Spiri- est,~aliquid praeter necessariorum, « tol-
tus sancti perceptionem, misit eos sim- lerent in via, » ut tota sollicitudo eoruni
pHciter sive binos, sive solos, quia tunc congregata converteretur ad evangeli-
erant Spiritu sancto solidati. Sic ergo zandum. Tunc enim raisit amatos, non
misit, ut ex missione haberent auctori- odiosos ad fratres semper
et oves, et
tatem. Luc. x, 3 Ite, ecce ego mitto vos. :
apud se repositam habebant decimam,
Matth. X, 16 Ecce ego mitto vos. Isa.:
quse peregrinis debebatur,!|sicut dicitur,
VI, 8 Ecce ego, mitte me. Jerem. i, 7
:
:
Exod. XXII, 29. Sicut enim dicitur, Deu-
Ad omnia qux mittam te, ibis : et uni- ter. X, 18 : Dominusamat peregrinum,
versa qusecumque mandavero tibi, loque- et dat ei victum atque vestitum. Praeterea
ris ad eos. illi, ad quos tunc misit, a patribus insti-
tuti erant ad hospitalitatem : et ideo de
necessariis nihil oportuit eos esse solli-
« Et dabat illis potestatem spirituum
citos. Matth. vi, 31 et 32 : Nolite solli-
immundorum, »
citi esse, dicentes : Quid manducabimus
aut quid hibemus, aut quo operiemur?
Hoc est, dabat illis potestatem Spiritus Hsec enim omnia gentcs inquirunt. Scit
sancti : quia potestate possent compesce- enim Pater vester ciuia his omnibus indi-
re spiritus immundos, nec possent impe- getis *. Psal. lxxvh, 19 et 20 : Male lo-
dire audientes se a fidei reccptione et sa- cuti sunt de Deo : dixerunt : Numquid
cramentorum. Et hanc potestatem exer- poterit Deus parare mensam in deserto ?. .
cet Ecclesia in suis exorcistis. Joan, xx, 22 numquid et panon poterit dare, aut pa-
î ^.'i \ Accipite Spiritum sanctum: quo- rare mensam populo suo ?
rum remiseritis peccata, remittuntur cis.
* Cf. Luc. XII, 22.

IN EVANG. MARCI, VI-8, 9. 467
(« Nisi virgam tantum. » iiidignalionc plagainsanabili, suhjiclen-

tem in fiirore gcnles, perscquentem cru-
Iloc cst sccundum, ubi concetli sus- dcliler. I ad Timoth. iii, 2 et 3, inter ca3-
tentantium accipiendi potestatem. Et vi- tera quie de episcopo dicuntur, dicilur,
dclur esse contrarium quod dicilur, quod oportet eum non esse percussorem.
Mattli. X, 10, et Luc. ix, i, ubi inhibet Sic igitur virga hic intcrdicitur.
in via acciperc baculum. Ad hoc diccn-
dum quod ista institutio, quam super « Non perara. »
Matthceum notavimus ', non luit nisiper

primam missionem, in qua non odiosi Tertium est quod interdicitur. Peraau-
erant Apostoli : et mittebantur ad eos qui tcm significat gestatorium oneris sa^culi,
hospitales crant, et apud se unam triuni sicut dicit Glossa. Et hoc est, quando
decimarum habcbant scmper repositam, Evangelium convertitur in quaestum,sic-
per quam pcrcgrinis recipicndis suffici- ut faciunt quoestuarii, I ad Timoth. vi,
ebant. Virga autem significabat tria, ^6:Existimantium(jussstuniessepietalem.
secundum tres actus ipsius. Sustentat Sapient. xv, 12 : yEstimantes vitam ho-
enim lassum, dirigit regendum, et de- minum compositam ad lucrum, et
csse
fcndit etimpugnat. Et quoadprimosduos. oportcre undecumque, ctiam ex malo ac-
actus virga hic conceditur. Quia per vir- quirere. Hanc peram portant, qui cum
gam secundum quod sustentat lassum, Giezi vendunt sacramenta et gratias, vel
potestas intelligitur accipiendi ea quae ad emere intendunt cumSimone etJasone^

sustentationem pcrtinent necessitatis, ab Sic ergo pera, Evangelici qucestus reser-
hisquibus evangelizatur : unde,Matth. x, vatorium, interdicitur.
10, dicit, quod dignus est opcrarius cibo
suo. Et, Luc. X, 7 : Edentes ct bibentes « Non panem. »
quseapud illos sunt. Ad Galat. vi, G :
Communicet is qui catcchizalur verbo, Hoc est quartum. Hujus jam assignata
ei qui se catechizat, in omnibus bonis. est ratio : quia panem sibi debitum in
I ad Corinth. ix, 14 : Dominus ordinavit omni loco invenerunt paratum in prima
iis qui Evangclium annuntiant, de Evan- missione in repositione decimse, qui pau-
gclio vivere. Hoc igitur significat virga peribus debebatur. Unde, Matth. xvi, 8 et
sustcntationis lassi. Virga autem dirigit seq. : Quid cogiiatis intra vos, modicse
regendum, sicut dicitur in Psalmo xliv, fidei, quia panes non habctis ? Nondum
7 et 8 : Virga dircclionis virga regni intelligitis, neque recordamini quinque
tui. Dilcxisli justitiam, et odisti iniqui- panum in quinque millia hominum,
tatem. Exod. iv, 17 : Virgam quoque ct quot cophinos sumpsistis ? Neque se-
hanc sumc ifi manu tua, in qua facturus ptem panum in quatuor millia homi-
essigna. Et hoc modo iterum hic conce- num, et quot sportas sumpsistis? Sa-
ditur virga. Tertius usus est virgae per- pient. xvi, 20 Paratum panem dc cwlo
:
cussionis et dcfensionis : et quia Apostoli prsBstitisti illis sine labore. Genes. xlviii,
non erant odiosi, nemo eos in hac mis- 15 Deus qui pascit mc ab adolescentia
:
sione impugnavit et ideo virga in hoc: mea. Tamcn Glossa dicit quod in pane
usu interdicitur Isa. xiv, 5 et 6 Con-
. : prohibet delicias. Genes. xlix, 20 : Aser,
trivit Dominus baculum impiorum, vir- pinguis panis ejus, et prsebcbit delicias
gam dominantium, cxdentem populos in regibus.
'
Cf. Enarrat. m cap. X Mattlioci, ad y. 10. De Giezi (IV Rcg. v, 20 etsecf.). De Simone
^
Tom. XX. hujusce editionis. (Act. vin, 18 et 19). De Jasoue (II Macliab. iv,
- Mattli. X, 10 ; Luc. ix, :3. 7 et seq.)
468 l). ALB. MAG. ORD. PILED.
« Neque in zona ses, » suam^ emat gladium. Nec hoc est con-
ei
tra Christi exemplum, vel verbum.

Ad emendum viaticum. Et tunc vide-
tur esse contrarium quod dicit, Joan. iv, « Sed calceatos sandaliis. »
8, ubi dicit quod discipuli abicrunt in ci-

vitatem ut cibos emerent. Sic ergo Domi- Sextum est. Et videtur esse contrarium
nus portabat ses quo emebantur necessa- ad id quod dicitur, Matth. x, 10, et Luc.
ria : et tunc etiam debuit illud concedere X, 4, ubi prohibentur calceamenta. Sed ad
Apostolis. Adhuc autem, Joan. xii, 6, di- hoc dicendum, quod sandalium non est
citur de Juda Iscariote, quia fur erat et calceamentum, sed solea, qua sola planta
loculos habens, ea quse mittebantur por- ab attritione vel punctione spinarum, vel
tabat. Videtur ergo, quod et Apostoli aliarum acutarum rerum obviantium in
exemplo Domini ista portare debuerant. via defenditur : ne laeso pede iter evange-
Joan. XIII, 15 : Exemplum dedivobis, ut lizantis impediatur. Per calceamentum
quemadmodum ego feci vobis, ita et vos autem superfluus cultus intelligitur cal-
faciatis. Ad hoc dicendum, quod num- ceorum et ideo non cst conlrarium. In
:
quam prohibuit Dominus simpliciter ne terra enim calida sufficit usus solearum,
ees in zonis portaretur : sed prohibet eis et in terra giaciahbus frigoribus constri-
(alias, seris) non
sollicitudinem, ubi aes cta non interdicitur usus calceorum et
est necessarium apud amicos autem : caHgarum. Act. xii, 8 : Prsecingere., et
hospitales, et eis qui habent apud se un- calcea te caligas iuas. Hinc inolevitusus,
de tenebantur ex lege recipere, non erat quod Episcopi utuntur sandaliis. Cantic.
aes necessarium, et ideo ibi prohibet : et VII, Quam pulchri sunt gressus tui in
1 :
ad tales in prima missione Apostoli calceamentis filia principis. Ad Ephes.

,
mittebantur, etideo in illa missione pro- VI, 15 : Calceati pedes in prseparatione

hibuit. Luc. xxii, 35 et 36 : Quando Evangelii pacis.
misi vos sine sacculo, et pera, et cal-
ceamentis^ numquid aliquid defuit vo- « Et ne induerentur duabus tuni-
bis ?At illi dixerunt : Nihil. Sacculus cis. »
autem idem signat apud Lucam, quod in
zonis aes apud Marcum. Duae tunicae sunt duae induviae tunica-
Ad quod objicitur de Domino
id ergo : rum, quarum altera est ad necessitatem,
Dicendum, quod cibos emi fecit in civi- et altera ad decorem et idem est ac si :
tate Samaritanorum, qui peregrinos Ju- dicat Nonhabeatismutatoria vestimento-

:
dseos non receperunt quia ibi erat ses : rum quia et Dominus quinque genera
:
necessarium, et ideo patet quod non est vestium legitur habuisse S sed quia om-
instantia : quia in ista missione interdixit nes erant necessariae, ideo omnes pro
Apostolis, ne intrarent in civitates Sama- unica tunica computantur : et ideo dicit
ritanorum. Ad aliud dicendum, quodjam Glossa : « Nec unam induti, aham in fu-
Dominus cum discipulis factus fuerat turo reservent : » quia hoc esset super-
odiosus, propter veritatis prsedicationem : fluum, et esset habere mutatoria vesti-
ct ideo cogebatur recipere quoe amici mentorum : et ideo addit Glossa : « Non
mittebant, ut necessaria emerentur : et quod una tunica in locis glacialibus con-
hocintali casu etiamnon interdixit Apo- tenti esse debeamus. » De talibus cnim
stolis.Unde, Luc. xxii, 36 Ei nunc qui : superfluis dicit Jacobus, v, 2 et 3 : Vesti-
habet sacculum, tollat, similiter et pe- menia vestra a tineis comcsta sunt. Au-
ram : et qui non habet, vendat iunicam rum,ei argentum vestrum seruginavit : et
' Joan. XIX, 23.

:
IN EVANG. MARCT, VI-10, H, 12, 13. 469
aerugo eorum in testimonium vobis erit, cutite pulverem de pedibus vestris in

et manducabit carnes vcstras sicut testimonium illis. »
ignis.
Tangit hic poenam non rccipicntium
prsedicatorcs salutis.
Dicit ergo : « Quicumque non recepe-
9 « Et dicebat [eis : Qiiocumque in-
rint vos, » hospitio, « nec audierint vos^ »
troieritis in domum, illic manete do-
id est, audire noluerint verbum salutis a
nec exeatis inde. »
vobis, « cxeuntes inde, » de domibus ct
civitatibus illorum, « excutite pulverem, »
Tangit hic inviolabilis hospitii institu- qui significat laborem vestri itineris sus-
tionem. tantum una institulio,
Et est ceptum pro salute illorum, « de pedibus
quod scilicet per domos non discurrant :
vestris. » Quod erit signum, quod animas
quia hoc signum esset animi vagabundi, vestras liberastis, faciendo quod in vobis
et instabilitatis, sicutdicitur,Proverb. vn, est, nec effugistis laborem, ut illi salva-

10 et seq., de muliere garrula, et vaga, rentur,
quse quietis impatiens, nec valens in « Intestimonium illis, » ne injuste

domo consistere pedibus suis, nunc foris, condemnentur, qui salutem sibi obla-
nunc in plateis, etc. II ad Timoth.ni, 5 et tam recipere noluerunt. Unde, Matth. x,
6 : Et hos devita : ex his enim sunt qui 15, additur : Tolerabilius erit terrae So-
penetrant domos, et caplivas ducunt mu- domorum et Gomorrhseorum in die ju-
lierculas oneratas peccatis, etc. Jerem. dicii, quam illi civitati quoad hoc, quod '
,
XIV, 10 Populus hic dilexit movere pe-

: perfectte gratise prsedicatores ad illos non
des suos, et non quievit, et Domino non sunt missi. Sic pulverem pedem excussit
placuit. Utile enim est ut doctor verita- Paulus, Act. XX, 20 et 27, quando dixit
tis, et pastor animarum, locum habeat Mundus sum a sanguine omnium ve-
notum, in quo ab omnibus certissime strum. Non enim subterfugi, quominus
possit requiri. Tamen quamvis honestum annuntiarem omne consilium Dei vobis.
prsecipiat eligere locum, et hospitem, ta- Sic dicit Dominus, Ezechiel. ni, 18 et
men contributionem pro expensis ab aliis 19 Si, dicente me ad impium : Morie
:
faciendam non interdicit. Unde Aposto- morieris, etc. Si autem tu annwiiiave7'is

lus laudat Philippenses,, ad Philip. iv, impio, et ille non conversus fuerit ab im-
IG, et seq., quia tales filii mittebant con- pietate sua, ei a via sua impia, ipse
tributiones, dicens : Quia et Thessaloni- quidem in iniquitaie morietur : tu au-
cam semel et bis in usum mihi misistis. tem animam tuam liberasti.
Non quia quasro datum, sed requiro"' fru- Haec igitur est expositio litteralis. Alias
ctum abundantem in ratione vestra. Ha- autem expositiones in Matthaeo et in
beo autem omnia, et abundo : repletus Luca aliquis requirere poterit^
sum, acceptis ab Epaphrodito quse mi-
sistis, odorem suavitatis, hostiam acce-
« Et exeuntes praedicabant ut pa> 1«
ptarn, placentem Deo.
nitentiam agerent :
Et daemonia multaejiciebant, et un- 13

gebant oleo multos segros, et sana-
c( Et quicumque non receperint vos, bant. »
nec audierint vos, exeuntes inde, ex-
* Cf. Luc. X, 12. XX liujusce editionis. Luc. X, 1 et seq.

- Cf. Enarrationes in Matth. x, 3 et seq. Tom. Tom. XXII.
Tangiturhic istius legalionis fructus et « Et sanabant. »
utilitas.
Tanguntur autem hicquatuor, scilicet, Quarta utilitas in effectu sacramento-

doctrina in Yerbo, quam notat quando rum. Sanabantur autem et in anima, et
dicit : « Et exeimtes » de preesentia con- in corpore. Psal. cii, 3 : Qui propitiatur

templationis vultus Domini. Isa. xxx, omnibus iniquitatihus tuis : qui sanat
22 : Egredere, dices ei. Cantic. vii, 11 : omnes infirmitates tuas.
Egrediamur in agrum, commoremur in Hoc est igitur quod dicit de institu-
villis. tione suorum legatorum.
« Prxdicabant, » verbo doctrinse. Pro-
verb. V, 16 hi plateis aciuas tuas divi-
:
de. Matth. xxvui, 19 Docete omnes gen- :

« Et audivit rex Herodes, manife- f^
tes. Pryedicabant autcm, « utpoenitentiam
stum enim factum est nomen ejus : et
agerent, » quiasic etiam Christi praedica-
dicebat : Quia Joannes Baptista resur-
tio et Joannis Baptistae incipiebat,Matth.
17 Poinitentiam agite appropin- rexit a morluis, et propterea virtutes
IV, : :
ciuavit enim regnum caelorum *. Poeni- operantur_in illo.
tentiaenim tabuhi est, per quam eva- Alii autemdicebant : Quia Elias est. |!
dunt naufragium passi et estprimavir- :
Alii vero dicebant : Quia propheta est,
tus ejus, qui a peccatis recedere intendit.
quasi unus ex Prophetis.
Act. III, 19 : Poenitemini igitur, et con-
Quo audito Herodes ait Quem ego :
|^
vertimini., ut deleantur peccata vestra.
decollavi Joannem, hic a mortuis re-
« Et dsemonia multaejiciebant. » surrexit. »
Sccunda utilitas est in compescendo Hoc est quartum, quod est de celebri-
vim dsemonis per exorcismos factos in tate famse gratite quo per Christi : in
nomine Christi. Luc. x, 17 Domine, : accidens inducitur de decollatione Joan-

etiam dsemonia subjiciuntur nohis in no- nis Baptistse.
mine tuo. Dicit autem « multa, » quia Habet autcm hsec pars duas partes :
infra Apostoli dicent % quod quemdam in quarum prima tangitur famae Christi
ejicerenon poterant, propter fidei suod celebritas : in secunda autem, Herodis
parvitatem quem tamen Christus ejecit
:
interficiendo Joannem ferocitas, ibi,
in oratione etjejunio. t. 17 : « Ipse enim Herodes. »
harum tanguntur quinque

In prima :
« Et ungebant oleo » quorum primum est famae Christi cele-

britas secundum est opinionis Herodis
:
Sacrato Qi'm?\vmov\im,'.imultossegros.)-> falsitas : tertium est dicentium Christum

Et haec est tertia ulilitas, quse est dis^pen- esse Eliam probabihtas quartum est di- :
satio sacramentorum et ab hinc intclli- : centium Christum esse Prophetam quae-

gitur institutum sacramentum extremse dam opinata vcritas quintum et ulti- :
unctionis. Jacob. v, 14 et l.j : Inducat muin, erroris Herodis obstinata caecitas.

preshgteros Ecclesise, et orent super eum, Et haec per ordinem in littera continenlur.
ungentes eum oleo in nomine Domini : Dicit igitur « Et audivit, » cxcunti-
:
et oratio fidei salvahit infirmum. PsaL bus ApostoHs, et ubique odorem suavi-
Lxxxviii, 21 et 23 Oleo sancto meo unxi
: talis diirundentii)us, « rex Herodes. »
eum.... Niliil proficiet inimicus in eo, II ad Corinth. ii, lo : Christi bonus odor
* Cf. Luc. III, 3 et seq. 2 Vide, Tnfra, ix, 17 et seq.
I
:
IN EVANG. MAllCI, Vl-li, \:], ir», 17, 18. 471
siimus Deo, etin ils qui salvi fiurU^ ct in ccntes « Quin FAias
: est. » Hic enim
iis r/ui pcreunt. VA, ibidem, f. 14 Odo- Elias tantae fuit viitutis, ut et
:
mortuum
rem notilise siix manifestat per nos in suscitaret ', et ut ignem de cado depo-
omni loco. Sic ergo ctiam ad Herodem neret -. Tamen et isti minus quam ve-
odor gratiae Christi pervcnit. rum esset dicel)ant.
Manifeslum enim factum est^ » om-
«
nihus, « nomcn ejus, » quod invocabatur « Alii vero, »

ab Apostolis, quod invocatum sanitates
conferehataegrolis. Act.iv, 12 Nonaliud :
Sapientiam qu» non humano modo
nomen est sub coelo datum hominibus, in acquisita fuit considerantes,
l quo oporteat nos salvos fieri. Ad Pliilip.
« dicebant
Quia Prophcta est, » in lege promissus ^
II, 9 et 10 Donavit illi nomen, quod
: « Quasi unus, » per inspirationem divi-
est supcr omne nomcn ut in nomine : nam hahens sapientiam « ex Prophetis. »

Jcsu omne genu flectatur, cceicstium, Joan. VI, 14 : Ilic est vere Propheta, qui
ter7'esirium, et infernorum. venturus est in mundum. Luc. xxiv, 10 :
Fuit vir Propheta, potens in opere etser-

« Et dicebat, » mone coram Deo ct omni populo. Isti
ergo minus quam in veritale esset, dice-
Herodes scilicet falsa opinione decep- bant.
tus, « quia Joannes Baptista rcsurre-
xit. » Audierat enim a Judteis de resur-
« Quo audito Herodes, »
rectione mortuorum : et quod resur-
gentes fortioris sunt virtutis, quam adhuc
animaliter viventes. De diversis hominum fallacihus opi-
« Rcsurrcxit a mortuis, » quil[tantce nionibus, « ait, » in falsa sua opinione
fuit virtutis, quod Christus credi potuis- perdurans : « Qucm ecjo, » tunc infir-
set. « Et propterea, » quia corpora re- mum, « decollavi Joannem. » Et confite-
surgentium, et ipsi resurgentes majorum tur suum scelus in gloriam suae turpitu-
sunt virtutum, « virtutes, » immortalis dinis. Proverb. ii, 14 : Lsetantur cum
Yita3, « operantur, » ad facturam mira- malefccerint, et cxsultant in rcbus pcs-
culorum, « in illo, » in Joanne resur- simis. Psal. li, 3 : Quid gloriaris in ma-
gente. Unde Beda : « Bene sentit de re- litia, qui potens es in iniquitate ?
« surrectione, quod scilicet majoris po- « Ilic, » Joannes devicta morte et
« tentise sunt futuri post resurrectio- mortis infirmitate, « a mortuis resurrc-
« nem.Et ideo quamvis Joannes ante
» xit : » et ideo nunc tam validae est virtu-
niortem signum fecerit nullum, sicut di- tis, quod signa super vires hominurn
citur, Joan. x, 41, tamen quia virtutes existentia opcratur.
resurgentium sunt majores et validiores
quani mortaliteret animaliter viventium,
putahat quod virtutes Joannis resurgen- « enim Herodes misit, ac tenuit
Ipse
tis modo operarentur in Joanne ad ope-
17
Joannem^ et vinxit eum in carcere
rationem miraculorum.
propter Herodiadem, uxorem Philippi
fratris sui, quia duxerat eam.
« Alii autem, »
Dicebat enim Joannes Herodi : Non
1$
Quidam, « dicebant, » probahilius di- licet tibi habere uxorem fratris tui.
* Cf. III Reg. XVII, 22 et seq. Cf. Deuter. xviii, 18.

2 Cf. IV Reg. I, 10.
472 D, ALB. MAG. ORD. PRiED.
19 Herodias autem insidiabatur illi, et « Quia eam,adhuc vivenle Philippo,

»
volebat occidere eum, nec poterat. « duxerat » Herodes quia secundum :
legem erat morte plectendum crimen.

%o Herodes enim metuebat Joannem,
Deuter. xxii, 22 : Si dormierit vir cum
sciens eum virum justum etsanctum :
uxore, allerius, uterque morietur. Post

et custodiebat eum, et audito eo multa mortem quidem fratris potuisset duxisse,
faciebat, et libenter eum audiebat. » ut semen fratri defuncto suscitaret, sicut
dicitur,Deuter. xxv,5. Glossa autem mar-
Ilic incidenter tangit historiam de de- ginalis tangit historiam qualiter hoc ac-
collatione Joannis Baptistae : quae qui- cidit, dicens : « Yetus historia narrat
dem secundum veritatem non est
historia PhiHppum majoris Herodis fuisse filium,
evangelica, cum non sit de Christo sed :
et fratrem Herodis, sub quo passus est
quia in Christi nomine fecit quse fecit, Dominus : et duxisse uxorem Herodia-
ideo in Evangelio historia haec describi- dem, filiam Aretae Regis : et postea Are-
tur. tam ortis simultatibus, filiam suam lu-
Et dividitur in tres partes : in quarum lisse, et Herodi inimico Pliilippi, in do-
prima tangitur causa decollationis ejus : lorem ipsius copulasse. Et quia hoc ar-
in secunda, modus : et in tertia, sepul- guit Joannes, vinctus fuit. »
tura.
In causa decollationis adhuc tria conti- « Dicebat enim Joannes. »
nentur, scilicet, causa in communi, et
causa in speciali, et machinatio Ilerodia- Et tangit causam inspeciali : « Non li-
dis in mortem Joannis, quae potisssima cet tihi habere uxorem » alterius : et
fuit causarum. multo minus tibi licet habere uxorem
De prirno dicit : « Ipse enim Ilerodes, » « fratris tui : » quia Herodes, ut magis
qui vcrsipellis interpretatur, qui pium se acceptus esset Judaeis, et regnare posset
finxit cum crudclissimus esset. Luc. xm, super eos, legem acceperat Judffiorum.
32 : Dicite milpi illi : Ecce ejicio dsemo- Malach. ii, 11 et 12 : Contaminavit Ju-
nia, et sanitates perficio hodie, et cras, das sanctificationem Domini, quam di-
el iertia die consiimmor : unde sicut siti- lexit, hoc est, matrimonium, et hahuit
vit sanguineni Joannis, ut sine reprehen- filiam dei alieni : quia Herodias genlilis
sione vivcret in consueto contubcrnio : fuit, Disperdet Dominus virurn qui fe-
sicadhuc timens a Christo rcprehendi, cerit hoc, magistrum et discipulum de
Christum occidcrc quoerebat. Luc. xui, tabernaculis Jacob. Unde sicut Elias ar-
31 : Exiet vade hinc : quia Ilerodes vult guit Achab per Je/abel, et ideo Jezabel
te occidcre. insidiabatur Elise Joannes arguit '
: ita
Hic ergo Ilerodes, lilius ejus qui pue- Herodem de Herodiale, et ideo Herodias
ros interfecit, « niisit » ministros scele- insidiubatur Joanni.
ris sui, € ac tenuit » captivum « Joan- Et hoc cst quod sequitur :
nem » innocentem, « et vinxit eum in

carcere, » ut se probaret malitia^ pater- « Herodias, »
nae imitatorcm : et hoc fecit, « propter

Herodiadem » adulteram, et incestam, Delectata in incestu Ilcrodis, « insi-
et scortatriccm, « uxorem Philippi fra- diahatur illi, » hoc est, Joanni. Psal. ix
tris siii, » hoc est, Ilerodis, qm Philip- sccundum Hebraeos, 8 : Sedei in in-
^
pus teirarcliu fuit Itunese et Trachoni- sidiis cum divilibus in occuliis, ut inler- '
tidis regionis, sicut dicitur, Luc. ni, \. ficiat Itmocentcm.
» cf. III Rog. x!x, 2 ct sc({.

IN EVANG. MAUCI, VI-20, 21, 22, 23. 473
« El volebat occidere eum, » latenter. enim adulterium et inceslum non dimi-

II T Reg. XIX, 10 sum ego
: Dereliclus sit sed qutedam parva, in quihus vis
:
soliis, et quxrunt animam meam. Sicut non erat.

Jezabel qua^sivit occiderc Eliam. « Kt libenler eum audiebat, » hoc est,
« Nec poterat » salisfacere maliliae. sc audire simulabat. Proverh. xi, : Si-

Job, V, 12 : Dissipat cogilationes mali- mulator ore dccipit amicum suum : ju-
ijnorum, ne possint implere manus eo- sti autem liberabuntur scientia. Job,
rum quod civperant. xxxvi, 13 Simulatores et callidi pro-
:
Quare autem non poterat, subdit : vocant iram Dei.
« Herodes enim metuebat Joan-

nem, » « Etcum diesopportunusaccidissefc, Sl
Herodes natalis sui ctjenam fecit prin-
Propter Judoeos superquos regnare
cipibus, et tribunis, et primis Gali-
ambivit, qui Joannem sanctum ct ma-
Iseae.
gnum habcbant et idco non metuebat :
metu reverentiae, quia quo sanctiorem Cumque introisset filia ipsius Hero- %%
scivit, libentius occidisset : sed metuillo, diadis, et saltasset, et placuisset Hero-
quod tumultus inter Judseos pro morte di simulque recumbentibus, rex ait
ejus Hcret, et ipse sic de regno deponere-
puellae : Pete a me quod vis, et dabo
tur. in Reg. XXII, 8 Remansit vir unus, :
tibi.
per quem possumus interrogare Domi-
num sed ego ocli eum, quianon prophe-
:
Et juravit illi : Quia quidquid petie- 23
tat milii bonum, sedmalum, ris dabo tibi, licet dimidium regni
« Sciens eum virum justum » et :
mei. »
ideo esse objurgatorem vitiorum. Isa.
Lviii, Clama, ne cesses, quasi tuba
1 : Tanjiit
'D
hic modum decollationis Joan-
exalta vocem tuam, annuntia populo nis.
meo scelera eorum, et domui Jacob pec^ Modus autem accipitur partim ex par-
cata eorum. te regis, partim ex parte puellse petentis,
« Et sanctum : » et ideo stupra et in- et parlim ex parte Herodiadis : et ideo
cestum detestantem. II ad Corinth. vi, habet tres partes.
14 et 15 : Quss societas luci ad tenebras ? Ex parte regis tria inducuntur : profa-
Quse autem conventio Cliristi ad Belial ? ni festi celebratio : turpis ludi delectatio :
Aut quse pars fideli cum infideli ? et stultaj promissionis obligatio.

« FJt custodiebat eum, » ne ab Hero- De primo Et cum dies oppor-
dicit : «
diade posset occidi. Hoc tamen non tunus, » ad profanum festum celebran-
amore juslitise faciebat : sed illa de causa dum, « accidisset, » (annua revolutio)
qu;e dicta est, quia vulpes versipeJlis « Herodes natalis sui, » scilicct diei, quo
erat. maledictus ex maledicto, et ad maledi-
« Et audito eo, » scilicet Joanne, ctum natus fuit : « coenam,-» quse solem-
« multa faciebut, » simulatorie, et non nior esse consuevit quam prandium,
ex veritate. Dicit autem « multa, » quia « fecit, » cum magno apparatu, « princi-
non faciebat, sed qusedam alia in qui- pibus » majoribus, « et tribunis » infe-
bus vis non fuit. Matth. xxiii, 24 Ex- : rioribus, qui provinciis et civitatibus
colantes culicem, camelum autem glut- prseerant, « et primis » qui loco senato-
tientes. Et, ibidem, t- 23 : Decimatis rum erant, « Galilsese. » Isa. i, 14 : So-
mentham, et anethum, et cgminum, et re- lemnitales vestras anima mea.
odivit
liquistis quse graviora sunt legis. Iste Psal. XLViii, 12 : Vocaverunt nomina sua
in terris suis. Gcncs. xi, 4 : Celebremus qua mater impia scortatoris lihidincm
nomen nostrum aniequam dividamurin , satiabat. « Simulque recumbentibus, »
universas terras. Osec, vu, 5 : Dies regis qui hbidiui studebant sicut et ipse Hero»
nostri : coeperunt principes furere a vi~ dcs. Eccli. IX, 6 : Ne des fornicariis ani-
no : extendii manum suam cum illusori- mam tuam tempore
in ullo, scilicet : ne
bus. Glossa : « Soli Herodes et Pharao perdas te, et hsereditatem tuam.
lcguntur natalis sui diem celebrassc : et
utcrque solemnitatem sanguine foedasse. « Rex ait puellas, »

Sed Ilerodos tanto nequius, quanto san-
ctum, et veritatis doctorem, ct regis coe- Stulto Tct impio se adstringens pro-
lestis prcBconcm occidit : et pro voto misso ^(alias, juramento.) « Pete a me
saltatricis, caput occisi ante convivas in- quodvis. » Non debuit in'voto impudicae
serere non puduit. Pharao peccantem ponere, quod peteret quod vellet : quia
eunuchum occidit. Utriusque exemplo, illa non nisi raalum velle dignosccbatur.
melius est dicm mortis semper nohis « Et dabo tibi, » quod satisfacit impu-
commemorando timere, quam diem na- dicse voluntati.
tivitatis luxuriando celehrare. Homo Stultior etiam fuit, nam
enim ad Liborem nascitur, et Sancti per
mortem transeunt ad requiem. Et ideo, « Et Juravit illi, »
Job, III, 3 : « Pereat dies in qua naius

sum. » Hieronymus « Nullum ahum : Indiscrete se obligavit, « quia cjuid-
« legimus celehrasse diem natalis sui, quid peiieris, dabo tibi. » Profusee hoc
« nisi Herodem et Pharaonom ut quo- : fuit prodigalitatis.
« rum par erat impietas, esset una so- « Licet dimidium^jregni mei. » Salta-
« lemnitas. » trici taliadona promittere, stullissimum
fuit promittere autem tanta simplicitcr
:
« Cumque introisset filia ipsius He- profusse fuit prodigalitatis. Beda « Non :
rodiadis. » « excusatur a perjurio ideo enim forte :
« juravit, ut occasionem inveniret occi-

Hsec filia videtur non fuisse fiUa Phi- « dendi. » Et si illa patris aut matris
lippi : quia cum Joannes pro Philippo interitum postulasset, non utique con-
loqueretur, filia contra patrem caput sensisset Herodes unde'perjurus erat
:
Joannis non petisset : neque videtur tilia jurando illicitum. Exod. xx, 7 Aôn as- :
fuisse nerodis, quia de hoc non fit mcn- sumes nomen Domini Dei tui in vanum.
tio incum tamen pater magis
littcra,
commemoretur in natis, quam mater et :
quia nomen patris tacetur, vidctur vilem « Qua3 cum exisset, dixit matri
et ignobilem hahuisse patrem, eo quod suae : Quid petam ? At illa dixit : Ca-
Ilerodias semper scorto dedit oporam.
put Joannis Baptistee. j
Saltatrix enira non esset (nisi filia alicu-
Cumque introisset statim eum festi-
jus ignohilis) saltibus histrionicis coram
natione ad regem, petivit dicens :
Ilerode et principibus. Eccli. ix, 4 : Cum

saltatrice ne assiduus sis : nec audias il- Volo ut protinus des mihi in disco
lam, ne forie pereas in efficacia illius. caput Joannis Baptist». »
HtBC autem efficacia est, qua curvatur

ad fibidinis gcstus : ct tccta nudat, et « Quse cumexisset, » extra conventura
cxhihot eflicaciter ad hbidinom. recumbentium, « dixit matri sux. »
« Et placuisset Hcrodi. » Filia enim Tangitur secundus modus ex parle
saltibus libidincm Ilcrodis provocabat, puellce, qui est petitio consilii ab inccsta
IN EVANG. MARCI, Vl-î, 2:», 2(., 27, 28. 475
et impia malrc. Ezecliicl. xvi, 45 : Filla « Et contrislatus est rex : propter ^^

matris lux es tu. Tob. iv, ii) : Coiisi- jusjurandum et propter simul discum-
liiim scmper a sapiente perquire. Ah iu- eam contristare,
bcntes, noluit
cesta enim non requirilur nisi consiliuiu
Sed misso spiculatore, praecepit sy
turpe.
alTerri caput ejus in disco. Et decolla-
« At illa dixit, » vit eum in carcere.
Et attulit caput ejus in disco, et de- 28

Lfcta quod nacta fuerat opportuni- dit illud puella), et puella dedit matri
tatem Joannem occidcndi. Et cst ter-
suae. »
tium, quod est modus ex parte impice
matris llcrodiadis. Et tanguulur liic
quatuor, scilicet matris impium consi- nic tangitur regis ad decoUandum

lium, liliaB scurrilis statim acquiescentis iuiperium. Tangunturautem hicquinque,
votum, regis simulatoris et versipellis ad scilicet, nefanda versipellis religio
decorianduni edictum, et caput allatum, delestanda perniciosi coutristatio : aho-

datum in saltus, et scorli praemium. minauda saltatricis placatio : crudele
Dicit igitur : « Caput Joannis Dapti^ proeceptum : et miserabile ludi prse-
stss » petes. Timehat cnim, sicut dicit mium.
Glossa, ne aliquando resipisceret, vel Dicit igitur : « Et contristatus est rex, »
amicus fratris efficeretur, propter verha simulatoric, non vere : ut dicit Glossa.
Joannis : et ideo linguam Proplietse, quai II ad Timoth. ni, 5 : Ilabentes speciem
scortum detestahatur, voluit hahere in quidem pietatis, virtutem autem ejus
potestate. Eccii. xxv, 22 et 23 : Non est abnegantes. Proverh. xn, 10 : Viscera
caput nequius super caput colubri : et impiorum crudelia.
non est ira super iram mulieris. Com- « Propter jusjurandum » se simulavit
morari leoni et draconi placebit, quam esse coutristatum, qui hoc ipso quod
habitare cum muliere nequam. illicite juravit perjurus fuit, et in turpi
voto decretum mutare dehuit. Jerem. v,

« Gumque introisset statim cum 2 : Quod si etiam Vivit Dominus, dixe-
festinatione ad regem, »
rint : et hoc falso jurabitnt.
Et propter simul recumbentes, »
«
Ne aliud interveniret consilium. Je- coram quibus juravit. Et simulat se con-

rem. vni, G : Omnes conversi sunt ad tristari, ne illi eum perjurum et variabi-
cursumsuum, quasi equus impetu vadens lem iu promissis existimeut. Illi autem
ad proelium. omnes eraut sihi similes et scelesti sicut
« Petivit, » voto cum matris voluutate ipse : et ideo verecuudatur, si scelestus
concordante, « dicens, » ut talis matris coram non videretur. Eccli. xxvn, 10
eis :
fdiam se esse proharet : « Volo iit pro- Volatilia ad sibi similia conveniunt.
tinus, » non adhihito consilio sauiori, « Noluit eam contristare » quod pes- :
« des mihi in disco. » Discus est scutella simum fuit, quia talem fatuam compe-
iala in medio aliquautulum concava. scere debuit, et punire propter crudelem
« Caput Joannis Baptistse. » Ilujus enim petitionem. Eccli. ix, 2 : Non des mulieri
sanguiuem inter dapes esurio, et inter potestatem animss tuae, ne ingrediatur
vina sitio. Apocal. xvn, 6 Vidi mulie- : in virtutem tuam, et confundaris.
rem ebriam de sanguine sanctorum.
Eccli. XXV, 2G Brevis omnis malitia
: « Sed misso spiculatore, »
super malitiam ?nulieris, sors peccato-

rum cadat super illam. Hoc cst, eo qui spiculum ex officio
portabat, quo capita damnatorum ampu- cta igni tradidisse, ac denuo per agros
tabantur. « Prxcepit, » crudeli edicto, sparsisse : fuisse tamen ibi de Jerosoly-
« aflerri, » ante convivas, « caput Joan- mis monachos, qui immisti paganis ossa
nis m disco. » Glossa : « Vult omnes simul legentibus, maximam eorum partein
sceleris sui esse consortes, ut in luxurioso congregaverunt, et ad Philippum Jero-
convivio cruentae epuLne deferrentur. » solymam detulerunt : et ille ea misit
Apocal. xvi^ 6 Sanguinem
: eis dedisli Athanasio x\Iexandriae urbis apostolo : et
bibere : digni enim sunt. ibi postea servata, Theophilus (jubente
« Et decollavit eum » spiculator mi- Theodosio) omnibus gentium fanis de-
nister sceleris, « in carcere, » quia ad structis, expurgato a sordibus templo
judicium publicum suum ipsum producere Serapis, eadem ibidem posuit, et
ossa
noluit. Isa. lix, 15 : Quirecessit a malo, tunc basilicam in honorem sancti Joan-
prgedas patuit. nis consecravit. Haec in Glossa.
« Et attulit »
Spiculator ad convivas, « caput ejus, » « Et convenientes Apostoli ad Je-

hoc est, Joannis, « m disco, » ut satiare- sum, renuntiaverunt ei omnia quae
tur foemina crudelis sanguine prophetae. egerant et docuerant.
« Et dedit illud puellse » saltatrici in
Et ait illis : Venite seorsum in de-
praemium, « et puella dedit matri suse, »
sertum locum, et requiescite pusil-
in ludibrium : ut illi mortuo illuderet,
qui suum incestum detestabatur
lum. »
: sicut
Jezabel occidi fecit Naboth : et sicut
minata est occisionem Eliae. Eccli. xxv, Haec est quarta pars, in qua Apostoli
17 : Omnis malitia, nequitia mulieris. redeuntes de legatione sibi injuncta,
relationem fecerunt ad Dominum. Habet
autem tres paragraphos in quorum pri- :
;g9 « Quo audito, discipuli ejus vene- mo praeinducta ponitur relatio : in se-
runt, et tulerunt corpus ejus, et po- cundo, post actionem virtutis, de quiete
suerunt illud in monumento. » in contemplatione veritatis ponitur
instructio. Quia autem hanc in deserto
Tangitur hic de sepultura Baptistae. fieri docet, ideo tertio ostenditur causa
« Discipuli enim audito quod fa-
» esse hujus, hominum nimia frequenta-
ctuni erat, « venerunt » ad corpus quod tio.
rex ipsis reddi jussit, « et tulerunt cor- Dicit igitur Et convenientes Apo-
: «
pus ejus, et posuerunt illud » reverenter stoli ad Jesum, » in una devotione et _.
« in monumento. » Et sicut dicitur, gratiarum actione. Psal. ci, 23 : In con-
"
Matth. XIV, 12 : Venientes nuntiaverunt veniendo populos in unum, et reges ut
Jesu. autem Glossa Bedae, quod
Dicit serviant Domino. Eccle. i, 7 : Ad locum
Josephus narrat Joannem vinctum in unde exeunt flumina revertuntur ut ite-
castellum Macheronta adductum, et ibi rum fluant. Job, xxxviii, 35 : Numquid
truncatum. Ecclesiastica narrat historia mitles fulgura, et ibwit, et revertentia
in Sebaste urbe Palestinae, quae dicta est dicent tibi : Adsumus ? Quasi dicat :
quondam Samaria : tempore vero Julia- Non tu, sed ego. Baruch, iii, 33 et seq. :
ni, paganos invidentes Christianis (qui Qui emittit lumen, et vadit : et vocavit
sepulcrum ejus sollicite frcquentabant) illud, et obedit illi in tremore. Slellas
monumcntum invasissc, et ossa ejus autem dederunt lumen in custodiis suis,
pcr campos dispersisse : et rursus collc- et Isetatse sunt : vocatse sunt,ct dixerunt:
Ji\ EVANG. MAKCI, VI-30, 31. 477
Adsumiis : et luxerunt ei cum jucundi- gnam. Psal. cxxxi, et 7 : Audicimus

tate, qui fecit illas. eam in Eplirata : invenimus eam in
campis silvse. Introihimus in tabernacu-
« Renuntiaverunt ei omnia quiC ege- lum ejus.
rant, »
« Locum. » Immulabilem immobilis
verilalislocationom signat. (jenes. xxvni,
In virtutum operibus et excmplis, ot 10 : Vere Dominus est in loco isto, et ego
miraculis : ut de singulis gratias exhibe- nesciebam. Psal. lxvii, 6 : Deus in loco
renl. I ad Thcssal. v, 18 : In omnibus sancto suo. Ezechiel. xlui, 7 : Locus
gralias agite. Genes. xxxvn, 14 : Re- vcstigiorum pedum meorum, ubi habilo
nuntia milii quid agatur. lloc est ho- in medio filiorum Israel.
locaustum gratiaruni actionis, quod in
igne devotionis totuin Deo incenditur : « Et requiescite, »
quod beatus Job offerebat pro singulis

filiorum suorum, Job, i, 5 Consurgens : Ab actionis labore. Genes. xxii, '5 :
diluculo, offerebat holocausta pro singu- Exspectate hic cum asino : ego et puer
lis. illucusque properantes, poslquam ado-
« Et docuerant, » ut coram Domino raverimus, revertemur ad vos. Ita dixit
conferrent, an recte docuissent. Ad Abraham ad servos, qui signilicant
Galat. II, 2 : Contuli cum illis Evange- actionem sollicitudinis et laboris : asinus
lium, quod prxdico in gentibus, seorsum autem, onus significat corporis : puer
antem iis qui videbantur aliquid esse : autem spiritus puritatem. Et signilicat,
ne forte in vacuumcurrerem, aut cucur- quod a curis et sollicitudinibus, et a
rissem. Et hinc originem accepit exami- laboribus actionum, et onere corporis
natio Episcoporum et Doctorum. est quiescendum, et cum puritate spiri-
tus ad contemplandam veritatem pergen-
« Et ait illis, » dum.
« Pusillum, » quia necessitas vitse non
Omnium illuminator Dominus, ut ad permittit quiescere nisi pusillum : quia
quietem contemplationis informaret, et etiam delectatione amplexuum castorum
induceret : « Venite, » sapientiam quse sapientiae reputatur pusillum. De primo
est in me sequendo. Psal. xxxiii, G : dicitur, Apocal. viii, 1 : Factum est si-
Accedite ad eum, et illuminamini. Eccli. lentium in ccelo (hoc est, in coelestis
Li, 31 : Appropiate ad me, indocti, et veritatis contemplatione) ciuasi media

congregate vos in domum disciplin<e. hora. De secundo dicitur, Isa. xxvi, 20 :
Deuter. xxxiii, 3 : Qui appropinquant Absconderc modicum ad momentum,

pedibusejus, accipient de doctrina illius. donec pertranseat indignatio mea. Ge-
« Seorsum, » sequestrando vos a vo- nes. xxix, 20 : Videbantur illi pauci dies
bis et vestris tumultibus. Isa. lii, 11 : prae amoris magnitudine. Psal. Lxxxni,
Recedite, recedite : exite inde, pollutum 11 : Melior est dies una in atriis tuis,
nolite tangere. Zachar. ii, 'o : 0, o fugite super millia. Beatus Bernardus contra
de terra aquilonis. Psal. xliv, 11 : Obli- soUicitudines : « Exspectate me hic cum
viscere populum tuum, et domum patris « asino corpore isto : ego et puer illuc
tui. « properantes revertemur ad vos : et,
« In desertum, » ubi negotia non im- « heu ! revertimur quam citius ! Sub-
pediunt. Eccli. xxxvin, 25 Qui minora- : « trahit enim nos a vobis amor veritatis,
tur actu, sapientiam percipiet. Exod; « sed iterum nos reducit ad vos necessitas
111, 1 et 3 Minabo gregem ad interiora
: « charitatis. »
deserti.. ei videbo visionem hanc ma-
:
« Erant enim qui veniebant et redi- ut in arca Noc, animaliaquse intus erant,
foras mittebantur, ut corvus et qute
bant multi, et nec spalium mandu- :
foris erant, intus eruperunt : sic iiitro-

candi habebant. »
ducta est columba, quse ibat et redibat. »
Sed haec expositio est allegorica : et
Tangit causam declinationis in deser- prima est litteralis.

tum, dicens « Erani enim qui venie- :
bant » ad Christum, ut audirent eum,

« et redibant » a Christo ad propria.
Multi ab Oriente et
« Et ascendentes in navim, abie-
Matth. vni, 11 :
Occidente venient, ei recumbent cum runt in desertum locum seorsum.

Abraham, et Isaac, ei Jacob in regno Et viderunt eos abeuntes, et cogno-
coelorum. Isti enira veniebant et redibant verunt multi : et pedestres de omnibus
secundum obedientise sancta mandata.
civitatibus cucurrerunt illuc, et prse-
Isa. XLiii, 3 et 6 : Ab Oriente adducam
venerunt eos.
semen tuum, et ab Occidente conijregabo
te. Dicam Aquiloni : Da : et Ausiro : Et exiens vidit turbam multam Je-
Noli prohibere. Et qui veniebant ad sus : et misertus est super eos, quia
Chrislum, veniebant ad veritatis contem- erant sicut oves non habentes pasto-
plalionem qui autem redibant, ibant ad
:
rem, et coepit illos docere multa. »
veritatis actionem. primo dicitur, De
Isa. II, 3 Veniie, ei ascendamus ad
:
rnoniem Domini, ei ad domum Dei Ja- Postquam sufhcienter ostendit famae

cob, et docebit nos vias suas. De secundo virtutis Chrisli, Leonis de tribu Juda,
dicit Psa]mus lxxxiu, 8 : Ibunt de vir- difTusionem, tangit hic Leonis ipsius con-
tute in virtutem : videbitur Deus deorum tra inediam fortitudinem.
in Sion. Et tanguntur sex in ista historia : in
quorum primo do-
describit turbae ad
« Et nec spatium habebant, » ctrinam Christi aviditatem: propterquod
digna fuit Christi pastura secundo, de- :
Christus et discipuH, « manducandi. » scribit Christi ad eos qui pastu indige-

Venientes cnim petebant doctrinam veri- bant miserationem, ihi, f. 3i : « Eiexiens
tatis : euntes autem, dimitti volebant in vidit, etc. » Tertio, discipulos instruit
gratia actionis et virtutis. Unde Glossa qualiter de oflicio suo pasturse tenentur
dicit : « Felix studium discentium, et fe- habere solHcitudinem et provisionem,
lix labor docentium. » Psal. ci, 3 : Obli- ibi, t- 33 : « Et cum jam hora mulia
tus sum comedere panem mcum. Sic fieret, etc. » Quarlo, ostendit pastorum
Chrislus neglecto cibo proprio dixit, qua pascere debent facultatem, ibi, t, 38 :
Joan. IV;, 32 : Ego cibum habeo mandu- « Ei dicii eis : Quot panes habetis ? »
care, quem vos nescitis. Tob. xii, 19 : Quinto, ostendit pasturae istius per divi-
Ego cibo invisibiti, ei poiu qui ab hominam virtulein perfectionem, ibi, t. 41 :
nibus videri non potest, utor. Glossa « Ei acceptis quinque panibus, etc. »
tamen dicit, quod veniebant ad gratiam Sexto et ullimo, oslendit divinse virlutis
accedentes, ut latro : redibant, a gratia in pasccndo quantitatem, et magnitudi-
cadcntes, utJudas. Deprimo dicit, Matlh. ncm, ibi, t. 42 : « Ei manducaverunt
XI, 28 : Venite ad me, omnes qui labo- omnes, etc. »
raiis et oncrati estis, et ego rejiciam vos. In primo horum duo dicit, scilicot, de-
De secundo dicitur, Joan. vi, 08 : Num- sidcrium discipukirum ad cundum in

quid ct vos vultis abire ? (ilossa : « Sic- locum solitariuni ad contemphitionem.
IN EVANG. MARCl, VI-32, 33, 3i. 479
et aviditalem luibarum ad doctrinai pertatis eos iinpellcnte. Psal. cxvm, 32 :
ceptionem. Viam mandalorum tuorum cucurri^ cum

Dicil igitur dilatasticor meum. Isa. xl, 31 : Currenl
et n())i laborabunt, auibulabunt ct non
« Et ascendentes » deftcient.
Et prxvenerwit eos^ » sciUcet Chri-
«
Discipuli cum Clirislo, quorum omnis stum et discipulos. Psal. lxvii, 2G Prie- :
actus asccnsio fuit. J*sal. lxxxiii, G et 7 : venerunt principes conjuncti psallenti-

Ascensiones in corde suo disposuit, in bus. Nimio enim desiderio praevenerunt
valle lacijmarum, etc. ad locum, ubi in spiritu putabant psallere
« In navim, » qua fluctibus et tumul- discipuli.
tibushujus saeculi eximcrentur. Proverb.

XXXI, 14 : Facia est ciuasi navis institoris, « Et exiens »
de longe portans panon suum.

« Abicrunt, » aturba, « in desertum » Jesus, « vidit. » Et est secundum is-
trans mare Galilxx, quodest Tiberiadis, tius partis. Exivit autem extra quietem
sicut dicitur, Joan. vi, 1. et doctrinam Apostolorum, de intimis
c( Locum, » solitudinis quieti dcputa- deserti.
tum, seorsum. Exod. xxxiii, 21:

i.i )) « Fit/i/ î<;-6flm, » oculo miserationis.
Est locus apud me : et stabis supra pe- Exod. ui, 7 : Vidi afflictionem populi
tram, hoc est, contemplando solidum meiin yEgypto,et clamorem ejus audivi.
veritatis quia illum locum, gratia con-
: « Et misertus est super eos. » Luc.
templationis post actionem Apostoli de- xv, 20 : Vidit illum pater ipsius, et mi-
siderabant. sericordia motus est. Marc. viii, 2 Mi- :
sercor super turbam : qiiiaeccejam triduo

« Et viderunt eos » sustinent me, nec habent quod mandu-
cent.
Turbae, quee omnia facta eorum con- « Quia erant sicut ovcs » mansueta?,
templabantur ad instructionem, « abeun- obedientes, et simplices. Isa. lui, 6 :
tes, » a turbis ad desertum quietis, sicut Omnes nos quasi oves erravimus, unus-
oves quse in adspectu virgarum conce- quisque in viam suam declinavit. I Petr.
perunt '. ii, 2.3 : Eratis enim sicut oves errantes,
« Et cognoverunt » turbae quia illic sed conversi estis nunc ad Pastorem, et
erant in auditu et contemplatione verita- Episcopum animarum veslrarum.

tis : amulti, » quia, I adTimoth. ii, 4 : « Non habentes pasiorem : y>eiideo ne-
Omnes homines vult salvos fieri, et ad ghgentia eorum et error non fuit ex ip-
agniiionem veritatis venire. sis, sed ex defectu pastoris. III Reg. xxii,
« Et pedestres, » fatigationem non 17 cunctum Israel dispersum in
: Vidi
sentientes. Erubescebant enini pedestrem montibus, cjuasi oves non habentes pa-
Dominum in equis et quadrigis sequi. storem. Zachar. xi, 17 : pastor, et ido-
« De omnibus civiiatibus, » qui civili- lum, derelinquens gregem. Quia Sacer-

tate legum scriptarum erant instituti. dotes et Scriba? et Pharisaî neglexerunt
Luca?, Ctim turba plurima
viii, 4 et : eos.
convenirent et dc civilatibus properarent
,
ad eum, dixit per similitudinem : Exiit « Et ccBpit, »
quiseminat, seminare semen suum :
« Cucurrerunt illuc, » charitate veri- Non nunc primo ; quia sic semper in
'
Cf. Genes. xxix, 2 et 3.
fervore fuit ac si nuncinciperet. Psal. « Dimitte illos, »
Lxxvi, 11 : Dixi : Nunc coepi : hiec mu-

tatio dexterx Excelsi. In benedictione tua : nec amphus do-
« Illos docere multa » cle regno Dei : cendo protrahas. « Ut euntes in p^roxi-
quia licet ad unum tendant, tamen per mas villas, )) quia ad propria ante
multas docentur similitudines. Osee, xii, noctem non possunt, ut vel
remeare
10 : Ego visionem multiplicavi, et in ma- hospitiuni peregrinum sibi inveniant :
nu Prophetarum assimilatus sum. « et vicos » rusticorum, ubi pastores ha-

bitantjuxta deserlum emant sibi ci-
: «
bos » necessarios, « quos manducent, n

nt^ « Et cum jam hora multa fieret^ ac- post tantam lassitudinem : quia multa
cesscrunt discipuli ejus, dicentes : De- indigent recrealione. Isa. xxi, 14 : Oc-
sertus est locus hic, et jam hora prae- currentes sitienti ferte aquam, qui habi-
teriit :
tatis teram Austri : cum panibus occur-
rite fugienti. Isa. xxviii, 12 : IlcBcest re-
36 Dimitte illos, ut eurites in proximas
quies mea, refici te lassum : et hoc est
villas et vicos, emant sibi cibos quos meum refrigerium.
manducent.
S7 Et respondens ait illis : Date illis « Et respondens ait ilhs »
vos manducare. Et dixerunt ei : Euntes

Omnium illuminator henignus Domi-
emamus ducentis denariis panes, et
nus : « Date illis vos manducare.i> Unde,
dabimus illis manducare ?
Matth. XIV, IG, dicitur : Non habent ne-
3S Et dicit eis : Quot panes habetis ? cesse ire : date illis vos manducare. Glos-
Ite, et videte. Et cum cognovissent, sa interhnearis : « Quasi dicat : Vestrum
dicunt : Quinque, et duos pisces. est officium pascere verbo, et pascere
virtutis exemplo, et pascere temporah
31> Et preecepit illis ut accumbere face-
suhsidio. » Joan. xxi, 17 : Pasce oves
rent omnes secundum contubernia
meas, Petro dictum est ter, propter tri-
super viride foenum.
phcem pasturam, verbi, exemph, et tem-
40 Et discubuerunt in partes, per poralis suhsidii. m
centenos et quinquagenos. »
« Et dixerunt ei : » '
i
Tertium est. Et dicuntur hic tria : quae-

stio discipulorum, illuminatio Christi de Paupertatem suam in facultate pas-
officio eorum, et a discipuhs allegatio de- cendi allegantes : nescientes se esse divi-
fectus facuhatum. tes factos Euntes ema-
in Domino. «
Dicit igitur : « Et cum jamhora mul- nus, » si loca in quibus emeremur pro-
ta fieret, » non solum unius diei, sed pinqua essent, et census suppeteret, «du-
quo Christum ex desiderio
tridai, susti- centis denariis panes : et dabinius illis
nuerunt docentem etjam vespera : esset, manducare. » Joan. vi, 7 Ducentorum :
sicut dicit Lucas S « accesserunt discipuli denariorum panes non sufficiunt eis, ut
ejus, » ex compassione fatigationis ad unusquisciue modicum quid accipiat. De-
Christum, « dicentes : Desertus est lo- narius autcm iste imafjrine recîs insi2;ni-
cus, )) refectioni et quieti lassorum non tus, verhum veritatis significat, quod
aptus, « etjam hora prseteriit, » ad tur- imaginem summi Regis priKtendit.Cente-
bas diutius retinendas. narius autem est decalogus per bonuni
* Cf. Luc. IX, 12.

Ii\ KVANG. iMAHCI, VI-:J8, :{'J, iO, II 481
divimini, ot bonii novcm ordinum An- litiai pertinent, conttthrrnales vocantur.

gcloi'um mulli[)licalus : el idcm centc- Sapiont. viii, :{ : Generositntcm illius
narius in duo mandata charitalis. Isti glorificat, conluhernium hahens Dei.
sunt enim ducenti denarii, qui sunl in Super viride ftp.tmm, » quin sicut,
«
facultatihus discipulorum (lliristi. Joan. VI, 10, dicitur Krat foenum mul- :
tum in loco, de quo conjecto, sedes per

« Et dicit eis » ordines diversos discumbentiumfecerunt.
Ifoc autcm fcenum carnem significat.
Omnibus abundans Dominus. Ad Isa. XL, () : Omnis caro f(P,num, el omnis
Roman. x, 12 : Idem DomiuKS omnitim, gloria ejus quasi flos agri. Viride au-
dives 1)1 omiies qui invocant iilum. tem est, virore virtutis castitalis. Jcrcm.
Qiwt panes hahetis ? » Panes enim
« XVII, 7 et 8 : Benedictus vir qui confidit
habcbant, sed non erat eis tanta cura de in Domino, Dominus fidticia rjus.
et erit
temporalibus, quod scirent numerum Et erit quasi lignum quod transplanla-
panum suorum. Psal. liv, 23 Jacta su- :
tur super aquas. Discumbere autem su-
per Dominum curam tuam, el ipse teenu- pcr fuenum, est suppressam habere car-
triet. ncm disciplina contincnti*. 1 ad Corinth.
« //<?, et videte. » JMagis dixit Dominus IX, 27 : Casiigo corpus meum^ et in ser-
proptcr curam spiritualium (quffi semper vitutem redigo : ne forte cum aiiis pne-
computare et scrutari debemus, quae si- dicaverim, ipse reprobus efficiar.
gnificant quam propter curam
isti panes)
temporalium, quorum prohibuit sollici-
« Et discubuerunt, »
tudinem ». I ad (ôrinth. ii, 12 Nos :
non spiritum hitjus mundi accepi-

mus, sed Spiritum qui ex Deo est, ut Secundum ordincm apostolicum, « in
sciamus quse a Deo donata sunt nobis. partes, » hoc est, societates,per cente- «
« Et cum cognovissent, » scilicet, nos, » qui perfectionem decalogi in cce-

quot panes habebant, « dicunt » Chri- lestem et Angelorum bonam conversa-
sto : « Quinque » duos pi-
panes, « et tionem implebant. Ad Philip. m, 20 et
sces, » ad panis dulcoramentum quia : 21 Nostra conversatio in coelis est unde
:
:
sicut dicitur, Joan. vi, 9, panes erant eiiam Salvatorem exspectamus Domi-
hordeacei. num nostrum Jesum Christum, qui
reformabit corpus humilitalis nostrse,
configuratum corpori claritatis su:b.
« Et preecepit illis, »
El quinguagenos, » qui aversionem
«
quinquesensuum, in quorum delectabili-

Sciens potestatem suse divinitatis in bus sensualitas avertitur, per observa-
multiplicandi potentia, « ut accumhere tionem decalogi reformabant et ad an- :
facerent omnes, » discipuli, quorum in- num Jubilseum remissionis tendebant.

tereral distinguere limites et terminos liaruch, 28
Sicut fuit sensus vester
iv, :
Ecclesiarum. Psal. xlvii, 14 : Distrihuite ui errareiisa Deo, decies tanlum iterum

domos ejus, ut enarretis in jjrogenie al- convertentes requiretis eum.
tera. Isti enim accubitus distinctiones si-
gnilicaiit ecclesiarum.
« Et acceptis quinque panibus
«. Secundum contuhemia ,-» liocest, seet ^,
cunduin societates in quibus venerant. duobus piscibus, iotuens in cadum,
Illi enim qui ad unum tabernaculum mi- benedixit, et fregit panes, et deditdis-
* Cf. Marc. vi, 8 et 9, et Matlh, xvi, 24 et seq.
XXI
31
.
482 D. ALB. MAG. ORD. PRi^D.
cipulis suis, ut ponerent ante eos, et verbum. I ad Timoth. iv, 4 et -^ C?'ea- :
duos pisces divisit omnibus. » tura Dei bona est, et nihil rejiciendum
quod cum gratiarum actione percipitur ;
Hic tangit istius miraculi de pastu sanctificatur enim per verbum Dci et
perfectionem. Est in sex, scilicet, in ac- oratio)iem. Job, Antequam iii, 24 et 25 :
ceptatione : in qua docet, quod omne comedam suspiro : et tamquam inundan-

quod nobis apponitur, debet esse accep- tes aquse, sic rugitus meus : quia timor
tum et non contemptum. quemtimebam, evenit mihi : ct quod ve-

Unde dicitur « Et acceptis, » hoc est, : rchar accidit. Ne dicatur mihi, Psal.
acceptatis, quamvis hordeacei fuerint. XL, 10 Qui edebat panes meos^ magni-
:
Psal. L, 21 : Acceptabis sacrificium ju- ficavit super me supplantationem.

stitise. Ideo dicit, Luc. x, 7 : Edentes e.t « Fregit, » ut unicuique competens
hihentes quse apud illos swit. Accepta secundum suam facultatem proportiona-
enim nobis esse debent dona Dei, quae ret nutrimentum. Isa. lviii, 7 Frange :
pro tempore ministrat ne murmuremus : esurienti panem tuum, etegenos vagosque

cum istis, qui in sepuicris concupiscentise induc in domum tuam. Econtra de in-
sepulti sunt'. (( Quinque panihus » lior- competentia proponentibus, dicitur,
deaceis, ut dicitur, Joan. vi, 9. Nonenim Thren. iv, 4 : Parvuli petierunt panem,
multa requirere debemus, nec delicata. et non erat qui frangeret eis. Hinc est
Tob. IV, 23 Noli timere, fili mi : pau-
: quod, Luc. XXIV, 33, discipuli cognove-
perem quidem vitam gerimus, hoc est, runt Dominum in fractione panis., hoc
parum habentem. Non enim respicimus est, in panis spiritualis cornpetenti expo-
ad praesentia, sed dicimus cum Paulo, sitione, capacitati uniuscujusque propor-
II ad Gorinth. ni, 5 : Sufficientia nostra tionata.
ex Deo est. Edent pau-
Psal. xxi, 27 : Et dedit discipulis suis, » ut mini-
«
peres, et saturahuntur. Parum enim ha- stris isti enim ministrare habent dona
:
bentes, et sibi non sufficientes, sunt pau- Dei turbis sibi commissis. Matth. xxiv,
peres. 4.D : Quis, putas, est fidelis servus et pru-
« Et duohus piscibus, » pro dulcora- dens, quem
dominus suus su-
constituit
mento duri panis et hordeacei et est : per familiam suam, ut det illis cibum in
dulcoramentum non incentivum libidi- tempore ? Luc. ix, 13 : Vos datc illis
nis,sed caloris concupiscentia; refrigera- manducarc
tivum. Eccii. xvm, 30 Fili, post con- : « Ut ponerent ante eos. » Non ut sibi
cupiscentias tuas non eas, et a voluntate retinerent, vel furarentur. Matth, x, 8 :
tua avertere. Gratis accepistis, gratis dale. Luc. vi,

38 : Date, ct dabitur vohis.
« Intuens in coelum, » « Et duos pisces, » pro dulcoramento,
« divisit » fractos « omnibus. » Act. iv,
Ut nos dona Dei, nobis ad usum con- 35 : Dividehatur singulis prout cuiriue
cessa, ad Deum per gratiarum actionem opus erat.
dirigeredoceret, et intentionem nostram
in summo necessaria ad ipsum referre : Isti autem quinque panes quamvis a
ut dicamus cum Psahnista, Psal. cx, 4 et Sanctis, et a nobis spiritualiter, multi-
5 : Memoriam fecit mirahilium suorum pliciter in aliis locis expositi sint, tamen
misericors et miserator Dominus : escam hic non deficicntes in panibus, ponimus
dedit timentibus se. quinque panes poenitentium, et ad Doum
« Benedixit, » ut sanctificaret per Dei venicntium refectionis : paiiem scilicet
* Cf. Numer." xi, 34.

IN EVANG. MARCI, \ J-tl, 42, 43. 48.5
lacrymaruni iu compunctionc : pancm nibns, (jUi£ cadunl de mensa domlnonnn

huniillimi-B vcritatis in confcssione : pa- suonim, iioc cst, Sanctorum ct Ang(!lo-
ncm arctumin justiticc dcslrictionc (alias, rum : (juia in spc rcconciliationis pecca-
distribulionc) in satisfactionc : pajiem torum, dulce aliquid j,aistant dc refectio-
virtutis in perfcctionc : ct pancm conso- nibus bcatorum. (ienes. xlix, 20 Aser, :
lationis inreconciliatione. pinguis panis cjus, el praibcbit delicias

primo pane dicitur, Psal. lxxix, G
l)e : regibus. Hcg. xxi, 1 '•), dicitur de istis pa-
Cibabis nos pane lacrymarwn, cl po- nibus omnil)us simul ad sacerdotem a
tuni dabis iwbis in lacrymis in mensura. David Nunc eryo : si quid liabcs ad ma-
Tob. H, 5 Manducavit panem cum lu-
: num, vel qmmpte panes, da mihi, aut
ctu et iremore. Psal. xli, 4 Fucrunt : ciuidquid invencris.
mihi lacrymse mcse panes die ac nocte. Isli sunt /<o>-</mce/ ex quibus cibatur
De secundo pane dicitur in Psalmo liomo jumentinus, qui in peccato anima-
ci, 10 Cinerem tamquam panem man-
: Uter et brulaliler vixit. Et virtule hujus
ducabam, et potiim meum cum flctu mi- duri et hordeacei panis, percutitur ct con-
scebam. Cinis enim ((luia in nobis cst tabernaculum Madian '.
fringitur
causa humililatis, Eccli x, 9 : Quid su- Ouq autem pisccs (hilcorantes hos pa-
perbit terra et cinis ?) significat vcriE con- nes sunt spes venitc, et timor Dei : de
fcssionis hnmilitatcm. III Rcg. xix, G et quorum uno, scilicet de amore Christi
8 Ecce ad caput Eliae subcinericivs
:
dicitur, Joan. xxi, 9 : Viderunt prunas
panis, et vas aquse : comedit ergo, et positas,etpiscemsuperpositum,etpanem:
bibil.... Et ambulavit in fortitudine cibi qua? prunse benelicia Dci sunt ad chari-
ilUus, quadra-
quadraginta dicbus et tatem incendentia : piscis autem dulcedo
ginta noctibus, usque ad montem Dei dileclionis.
Iloreb. De secundo autem pisce dicitur, Luc.

De tertio pane dicit Isaias, xxx, 20 : xi, 11 : Quis ex vobis patrem pctit pi-
Dabit vobis Dominus panem arctum, et sccm : numquid pro pisce serpentem illi
aquam brevem : et non faciet avolare a dabit ? Ac si dicat Non facit. Non cnim :
te ultra doctorem tuum : quia in satis- petenti veniam porrigit desperationeni,

factione peccati, districta severitas justi- quge est venenum salulis.
tiae cibat poenitentes, et praestat refrige- Augustinus autem dicit, quod quinque
rium ut aquam. 111 Reg, xxii, 27 Mitti- : panes, quinque sunt libri legis et duo :
te virum istum in carcercm, el susten- pisces austcritatem legis dulcorantes,

tateeum pane tribulationis, ct aqua an- sunt Prophetiie, ct Psalmi de quibus :
gustix. Refrigerium timoris : ne forte dicitur, Luc. xxiv, 44 Necesse est im- :
quos facit, non sint satis digni fruclus pleri omnia c[U[e scripta sunt in Lege
poenitentia^. Carcer autem est censura Moysi, et Prophetis, et Psalmis de me.
custodiffi. Sed de hoc alibi satis diclum est^
De quarto pane virtutis in profectu
pamitentium dicitur in Psalmo ciii, 13 :
Panis cor hominis confirmat. Isa. iv, 1 :

« ^t manducaverunt omnes, ct sa- 4«
Panem nostrum comedemus, et vcstimen- trjpq^fj gMnt
tis nostris operiemur. ^, ,. . n
n
De qumto pane
. . ,.
dicitur,
..
TviMi
Matth. xv, ^
, ,
^^ SListuJerunt reliquias fragmento-
o ^ "-^
.
,
43
«
27: Ca/e///, hoccst^humilesptcnitentes, ^^^^ duodecim cophinos plenos, et
edunt de micis, hoc est, de consolatio- de piscibus.
'
Cf. Judicum, vir, d3. ^'v, i-^ et seq. Tom. XX hujusce eilitionis.
^ Cf. praecipue Euarratioues in Matllucuni,
,
44 Erant autem qLU manducaverunt « Et statim coegit discipulos suos

quinque millia virorum. » ascenderenavim, ut praecederent eum
trans fretum ad Bethsaidam, dum
Tangit hic miraculi veritalem, ct
ipse dimitteret populum.
quantitatem in isto paragrapho.
Vcritatem quidem hoc quod dicit in :
Et cum dimisisseteos, abiit iii moa-
« Et mandacavemnt omnes. » Qui non tem orare. »
manducassent, nisi verus panis, et veri

pisces fuissent. « Et saturati sunt. » Hic post pastum Leonis, universaliter
Psal. Lxxvn, 29 et 30 Manducaoerunt
:
fit demonstratio virtutis Leonis, in crea-
et saturati sunt nimis, et desideriwn eo- turis elementorum ostensa, ut melius
rum attulit eis : non sunt fraudati a de- fortitudo describatur.
siderio suo. Dividitur autem pars istain tres partes,

scilicet, in potestatis manifestalionem :
« Et sustulerunt. » in manifestationis istius utilitatem, ibi,
t. 51 : « Et plus magis intra se stupe-
Quantitatem determinat per quantita- bant, etc. » Et in manifestatae potestalis

tem reliquiarum, et per numerum com- sedificationem, ibi, f. oi : « Cumque
edenlium. egressi essent de navi, elc. »
De primo dicit : « Et sustulerunt, » In primo horum quatuor sunt partes,

discipuli ad preeceplum Domini. Joan. scihcet, qualiter separatus est ab eis
VI, 12 : Colligite quae superaverunt frag- Dominus : et qualiter ex hoc periculum

menta, ne pereant '. incurrit navis et laborem navigantes :
« Reliquias fragmentorum, » ut pau- et qualiter territi sunt de manifestatio-

peribus erogarentur, « duodecim copJii- ne potestatis Domini ambulantis super
nos, » hoc est, magnas sportas^ qua3 cir- aquas : et quaUter a Domino suntconfor-
cuhs, per quos brachia inferuntur, in tati, consolati per manifestationem po-
dorso portanlur. Et est unum de magnis testatis ejus in aere.
miraculis, quod fragmenta nec plures In primo autem horum dicit quatuor,
nec pauciores cophinos implebant quam scilicet, qualiter discipulos a se recedere
numerus Apostolorum
erat et ut in- :
compulit, et quo eosdem recedentes di-
strucrentur Apostoli, quoniam non ad rexit, et qua de causa a discipulis ad

unum, vel duos, et sic deinceps, perti- tempus separatus fuit, et quid separatus
net pastura pauperum ;
sed ad omnes ab eis fecit.
Apostolos, et successores eorum. Dicit igitur : « Et statim. » Glossa in-

« Plenos, » quia gratia omnibus abun- tcrlinearis : Quia sic dicitur, Joan. vi, 13,
dat. Jacob. i, 5 : Dat omnibus affluenter scivit quod statim post hanc refectionem
etnon improperat. venturi essent, ut raperent eum, et face-
« Et de piscibus, » supple, sustule- renl eum regem : et ideo a discipulis
runt sacramenta omnibus abundantia. (inter quos quffrebatur a turbis) fugit in
desertum.
« Erant autem qui manducave- Et hoc est : « Coegit eos, » quia in-
runt » viti etiam ad tempus separabantur.

lY Reg. IV, 30 : Vivit Dominus, et vivit
De quinque panibus, et duobus pisci- anima tua, )ion dimittam te . Psal.

bus, « quinque millia virorum^ » exce- Lxxix, 19 Non discedimus a te, vivi-
:
ptis mulieribus et parvulis. ficabis nos ctnomen tuum invocabimus.

:
i
Cf. Matlli. XIV, 20.
:
IN EVANCx. MAIJCJ, Vl-45, 46, 47, 48. 48n
Exod. xxxiii, l^) : Si nori tu ip.se prat- similam frixam oleo. Et abiit omnis
cedas, ne ediicas nos de loco isto. populus, unusquisque in dornum suam.
« Discipulos suos, » qui lamquam ad Collirydam quidempanis, in confortatio-
magistrum ad cum intcndoruut, « ascen- ncm cordis in panc qucm dedit : assalu-
dere navim, » absquc co pcr quam na- : ram aulem bubulai carnis, in laborc
vim suffragium poenitcnti» inlcllijîtur, queni impcndit, in quo se charilalis igne
quia Cliristus non pumituit, eo quod non assavit : ct bubuhis trahens onus eorum
peccavit. Sapicnt. xiv, .')
: Transeuntes fuit boc idcm per pisces signilicatur.
: et
mare per ratem liberati siint. Similam autem frixam olco, impendit
in oratione pura, quam ex miscricordia
« Ut prgecederent eum trans fre- ad Patrem fecit, quando in c(jelum su-
tum, » spexit. Et sic unusquisquc in domum con-

scientiee sua3 rcdivit.
Hoc est, ut prsecedcrcnt cum ultra
marc Galilseoe quod cst lacus Gcncsarcth « Et cum »
ad aliam ripam stagni, « ad Bethsai-

dam. » Vitlctur essc contrarium quod Ipse Christus sic « dimisisset eos » in
dicitur, Joan. quodvi, 17, ubi dicit, domos suas, « abiit, » ab eis fugiens, ne
navigantes venerunt trans mare in Ca- raperent eum in rcgem, « in montem »
pharnaum. Et ad hoc dicendum, quod dcserti adjaccntis, quod cminentiam spi-
navigantes pi'imo vcnerunt Bethsaidam, ritus dcsignat, » orare, » et gratias Pa-

et tandem Capharnaum : quia Bethsaida tri pro beneliciis agere, et nobis for-
ct Capharnaum ultra ripam hici illius si- mam orandi darc. 1 ad Tbessal. v, 17 et
tiE sunt, et Bethsaida navigantibus a Ti- 18 : Sine intermissione orate. In omni-

beria prius occurrit : Bethsaida autcm bus gratias agite.
nominatur, quia civitas fuit principahum
suorum Apostolorum Petri, et AndrciP, ct
Philippi : et ibi principalcs habebant « Etcum sero esset, erat navis in 4r
amicos : ct domiis venationis intcrpreta-
medio mari, et ipse solus in terra.
tur, quia venatorcs spirituales erant Apo-
Et videns eos laborantes in remi- 4$
stoli. Jerem. xvi, 16 : Mittam eis multos
gando (erat enim ventus contrarius
venatores, et venabuntur eos de omni
monte, et de omni colle, et de cavernis eis) : »
petrarum. Gencs. xxvii, 3 et 4 : Sume

arma tua^ pharetram, et arcum:... et Tangitur hic de periculo in quod incide-
affcr mihi de venatione tiia, ut come- runt ex abscntia quia sicut prajsentia :
dam, et benedicat tibi anima mea. gubernatoris navis causa cst salutis na-
vis, ita absentia gubernatoris causa est
« Dam ipse, » periculi navis.
Tanguntur autem tres causae periculi,
Christus, « dimitteret, » sub forma be- et una sola causa liberationis.
nedictionis alicujus, « populum, » qui Prima autem causa cst absentia lumi-
manducaverat : et ideo sibi quasi inse- nis verilalis, quam tangit cum dicit
parabilitcr adha?rcbat. H \^.Q^. vi, 18 ct « Cum sero /actum esset, » et sol occu-
19 David bencdixit populo in nomine
: buissct, et tencbrae essent cx dcfectu
Domini exercituum et partitus est uni- : scienlicie veritatis, Act. xxvii, 20 : Neque
versse multitudini Israel, tam viro quam sole, necpie sidcribus apparentibus,...
mulieri, singulis collijridam panis unam, jam ablala crat spcs omnis salutis no-
et assaturam bubulie carnis unam, et strx. Sol autem est illuminatio vcritatis
:
486 D. ALB. MAG. ORD. PRJE[).
divinee : luna auleni opt lumen veritatis venit ad eos ambulans supra mare :
ecclesiaslicoe : sidus autcni est illumina- et volebat pra^terire eos.

tio consilii Sanclorum.
At illi ut viderunt eum ambulan-
Secunda causa periculi est tempestas
tem supra mare, putaverunt phan-
maris hanc tangit cum dicil
saeculi : et :
<(Era( navis in medio mari, » ubi mare tasma esse, et exclamaverunt.

in majori fuit fluctuum suorum tempe- Omnes enim viderunt eum, et con-
statc. Psal. xcu, 4 : Mirahiles elationcs turbati sunt. »
maris. .lonce, i, J 1 ; Mare ibat, et intu-

mescehat super eos. Et lioc significat ty- Et circa guartam vigiliam noctis,
«
rannorum persecutionem, et daemonum venit ad eos. » Et tangilur hic tertium,

in tcntationibus exsufflationem. quod est terror et conturbatio discipulo-
Terlia causa periculi est absentia gu- rum.
bernatoris, quam tangit cum dicit : « Et Tanguntur autem hic tria : causa
ipse, » Christus gubernator, « solus erat conturbationis ex parte Domini : causa
in terra, » certaj et firmse slabihtatis. conturbationis ex parte discipulorum,
Alii autem sine ipso in fluctibus. Joan. quae fuit falsa opinio de Domino : et
v\, 19 Navicula in meclio mari jacta-

: generalis existimatio istius falsse opinio-
batur fluctibus '.
nis.
Deinde tangit causam liberationis :
Dicit igitur :
« Circa quartam vigiliam. » Quatuor

« Et videns eos » sunt noctis vigiliae, conlicinium, intem-
pestum, gaUicinium, antelucanum. Con-
Christus oculo misericordise polius ticinium est, quando bestiis collectis ad
quam corporis. Sapient. iv, 15 : Respe- antra sua, et hominibus ad silentia, cun-
ctus ejus in electos illius. Psal. xxxi, 8 : cta conticescunt. Osee, iv, 5 : Nocte ta-
In via hac qua gradieris, firmabo super cerefeci matrem tuam. Sapient. xvni,
te oculos meos. 14 : Cum quietum silentium contineret
« Laborantes, » ultra vires, « in remi- omnia. Et lisec vigiha vocatur crepuscu-
gando, » navem gubernando ad prjEce- lum, quando lux solis et lux sensuura
plum ipsius Domini, qui eos remigare perfecte occidit.
prseceperat. I[ ad Corinlh. xi, 23 : In la- Secunda vigilia vocalur intempestum,
horibus plurimis. quando tempestas somni super sensus
Et subjungit causam laboris Erat : « fortiter irruit. III Reg. iii, 20 : Consur-
enim ventus, » persuasionis dsemonum, gens intempestse noctis silentio, tulit
ct malorum hominum, « contrarius eis, » filium meum de latere meo ancillx tuse
quia contra Sanctos moliuntur da^mo- dormientis, et collocavit in sinu suo
nes, ct mali homines. Ad Ephes. vi, 12 : suuin auteni filium, qui erat mortus, A
No}i est nobis colluctatio adversus car- (dormiens quippe oppressit eum) posuit
nem et sanguinem^ sed adversus principes in sinu meo,
et potestates, adversus mundi rectores te- Tertia vigilia vocatur gallicinium, a
nebrarum harum, contra spirilualio ne- media nocte incipicns, quando gaHi ox
quitiee, in coilestibus. auraj maturatione cantare consueverunt.
Sic ergo videns eos hil)orantes, Matth. XXVI, 3i : Inliacnocte, antequani
galius cantet, ter me negabis. Et hoc
est, quando somnus a profundo saporis
« Et circa quartam vigiliam noctis, attenuari incipit.
' Cf. Mallh. XIV, 24.

IN EVANG. MARCl, V[-i9, 30. 487
Quarta vigilia cst antelucanum, quan- dihus, durus dchcllahor, in mediam ex-
do tencbra3 noclis cum aurora inisccutur tcrminii terram prosilivit. Et post
rcoricntis solis. Exod. xiv, 2i cl 2^1 : pauca scquitur, t- 10 : Stans, scilicet
Jamqnc adveneraf viffilia rnalnlina, et in tcrra, replevit omnia morte.
eccc respiciens Domhms super castra Sic ergo, « circa quarlam vigiliam
yEfjypliorum per cohimnam ignis ct noclis, » tota alia partc noctis oxpcnsa
nuhis, interfecit excrcitum eorum : ct in orationc contra limores nocturnos,
subvertit rotas curruum. ferebanturque « vorit, » per graticC suse respectum et
in profundtim. salutis poenitentiam, « ad eos, » scilicet
Prima aptalur juventuti, secunda oeta- discipulos suos, quos diu in periculo re-
ti virili, tertift scncctuti, et quarta cetati linquere non poterat. Psal. xc, 15 Cum :
decrepitfc in hominc unde, Marc. : xiii. ipso sum in trihulatione : cripiam cum,
35 Ncscitis quando dominus domus
:
et glorificaho eiim.
veniat : sero, an media nocte, an galli Vcnit autcm « ambitlans supra ma-
cantu, an mane ? re, »non quidem assumpta agilitate, ut
Itcm, prima aptatur legi naturae, se- quidam dicunt sed potius hoc fecit ut :
cunda k^gi scriptae, tcrtia Proplictise, ct Deus (juia corporis gravitatc manen-
:
quarta advcntui Christi, quando Christus te, et liquiditate aquarum salvata, super
venit ad discipulos in mundum. Isa. xxi, liquidum amhulavit elementum et hoc :
11 et 12 : Custos, quid de nocte ? custos, est miraculum miraculorum^ quando re-

quid de nocte ? Dixit custos Venit ma- : manentc impotcntia ad actum, aclus ta-
ne, et nox. Ita enim qucTsierunt sancti men demonstratur : sicut quando virgo
Patres, quse horee, sive vigilioe longce manens virgo, peperit : ct quando ma-
noctis transierunt : et quantum adhuc nente corporis soliditate et continuita-
restaret usquc ad lucem Christi. te, pcr clausa ostia Dominus intravit.
Adhuc autcm, istae vieiliae a[)tantur Et hoc alibi a nobis est dechiratum.
lucibus nostris : quia prima est lux na- « Et volehat, « hoc est, ad modum
turic in rationc per peccatum occumben- volentis se habebat, « prseterire eos. »
tis : secunda autem est lux virtutis civi- Glossa interlinearis, ut gralior esset Ube-
lis, obtenebrata perfecte per peccatum : ratio. Simile, Luc. xxiv, 28 : Ipse se
tertia autem, lux fidei, micans obscure finxit longius ire, ul instantius invita-
in recogilante de peccatis suis : quarta retur ad manendum.
autem cst lux gratifc in poenitente, quan-
do Cliristus vcnit. Duabus enim pri-
« At illi ut viderunt eum, »
mis vigiliis lux cadit, et duabus se-
cundis unde in tertia vigilia
rcsurgit :
Dominus rcspcxit Petrum et quar- '

: Hoc est, postquam discipuli respexe-
ta, respexit supra castra T^gyptiorum . runt eum gravi corpore super liquidum
Psal. c, 8 /n matutino interficieham
: ambuiare elcincntum ct iunorabant ad- :
omncs peccatores terrse. In prima vi- huc potentiam deitatis ipsius. Psal.
gilia fit nox a nocendo dicla. Joan. Lxxvi, 20 In mari via lua, et semitie
:
IX, 4 Venit nox, quando nemo pot-

: iu'£ in aquis multis : et vestigia tua non
est operari. In secunda vigilia percu- cognosceniur.
tiuntur primogenita TEgyptiorum. Sa- « Putaveruni, » falsa phantasia dece-
pient. xvni, 14 et 15 : Cum... nox in pti, quia judicavcrunt corpus deitati uni-
suo cursu medium iter haberet, omnipo- tum, ejusdcm esse impotcntiai cum cor-
iens sermo tuus de ccelo, a regalibus sc- pore non unito deitati, « phaniasma
'
Cf. Mcittli. XXIV, 43. « Cf. Exod. XIV, 4.
488 D. ALB. MAG. ORD. PRJET).
esse, )) et non veritalem. Glossa inter- adhuc eripiet, adjuvantibus et vobis in

linearis Non eaini putabant veruni cor-
:
oratione pro nohis.
pus super aquam incedere posse, quia Quia « ego sum. )> Ilsec cnim est cau-
non intellexerunt prophetam Isaiam, sa conlidcntise, quod ipse est, qui vere
Isa. XLiii, 2 : Cum transierls per aquas^ est : quia omncm saeculi motum sua
tecum ero, et ftumina non operient te. comprimit immutabilitale : et omne
« Et » ideo « exclamaverunt » y alto quod apparet, et non vere est (eo quod
clamore de intimis erumpente. Jonce, mutabile est) sua cerlilicat veritate, et
I, li Clamaverunt ad Dominum.
:
illuminationc. I ad Timolh. vi, Qui
16 :
Causarn autem clamoris universalis solus hahet immortalitatem, ei lucem in-

subjungit, cum dicit :
habitat inaccessihilem. Exod. ni, li :
Ego sum qui sum.

« Omnesenim viderunt eum, » « Nolite timere » in periculis, vel
pliantasiis apparentibus : quia pra^sentia
Supramare, contra consuctum huma- mea vobis erit causa salutis. Psal. xc, T)
ni corporis ambulantem « et contur- :

et 6 : Non timehis a timore noctur-
hati sunt, » quia talia phantasmata no, a sagitta volante in die, a nego-
non apparent, nisi tempore quo futu- tio perambulantc in tenebris.
rum est aliquod infortunium. Tsa. xxx,
19 : Ad vocem clamoris tui statim « Et ascendit ad illos in navim, »
ut audieril, respondehit lihi.
Et ideo sequitur :
Ut liberaret a periculo tempcstatis :
sicut certificaverat contra phantasma.

« Et cessavit ventus )) tentationis, qui
« Et statim locutus est cum eis, et

fuit causa turbationis. Matth. vui, 20 :
Imperavit vejUis et mari, et facta est

dixit eis : Confidite, cgo sum, nolite
tranquillitas magna.
timere.
51 El ascendit ad illos in navim, et ces-

savit ventus. »
« Et plus magis intra se stupebant.
Et tangitur hic consohitio timcntium, Non enim intellexerunt de panibus : 5«

et liberatio in periculo existentium. erat cor eorum obcsecatum.
Et de consolatione dicit : « Et sta- Ef cum transfretassent, venerunt in 53
tim, » consolator Dominus, « locutus est
t3rram Genesareth, et applicuerunt. »
cum eis, » ut eum
voccm coguosce- pcr
rent, quem ambuhintem in undis non
cognoverunl. Cantic. ii, 14 Sonet vox : Sccundum cst, divisum contra prcece-
tua in auribus meis : vox enim iua dul- dens totum, ui)i ostenditur neccssitas
cis. miraculi quod inducitur, ut plene intcl-
« Et dixil eis Con/idite. » Confiden- : ligatur potenlia multiplicationis panum.
tia cnim esl anipliludo animi in spc pe- Dicit igitur, quod « plus stupchant, »
riculum evadeudi. Joan. xvi, 33 Confi- : dc hoc quod supcr mare ambuhiljat,
dite, ego vici mundum, cujus pressuram « ct niagis plus, )> quia ad imperiuni
significat tempcslas cxorla. II ad Co- cjus venlus ccssabat. Eccli. xlui, 2.j :
rinlh. Ut non simus fidenles

i, *,) ol seq :. In sermone ejus siluit vcntus, et cogita-
•^
in nobis, sed in Deo qui suscitat mortu- tione sua placavit abyssum, et plo/davit
os : quidc ta)i!is periculis nos cripuit, et in illa Dominus insutas. •
eruit : i/t q/tnn speramus quoniam et

IN EVANG. MAUCI, VI-52, ;33, 54, 55, 50. 480
« Nori enim intellexerunt de pani- VA hoc est quod dicit : Cumque egres-
bus, » si essent de navi, » salvati a periculo,

(( continuo cognoverunt cum » incolae
Tloc est, (ie potestato sua deuioiislra- regionis illius, quod sine navis admini-
la iii {tanum mulliplicatione : et ideo culo vonerat, sicut dicitur, .loan. 22 et
n(!cessariuni fuit adjungcre hoc miracu- 25. Et in lioc otiam miraculo cognove-
lum, in (|U() non tanluni in terrestribus, runt eum in potentia divina.
sed et in aquis et aere potens esse co-
gnosceretur. Proverb. xx, i:} : A/jeri (( Et »
oculos tuos, et saturarc panibus.

« Erat enim » adhuc « cor eorum ob- ideo
csscatum, » ne Dominum in omnipoten-
tia suse deitatis agnoscerent. Luc. xxiv, « percurrentes, »
10 : Ocuii illerum tenebaidur ne eum

aguoscerent. Matth. xv, 10 : Adliuc et Accelerando. Proverb. vi, 3 : Discur-
vos sine intelleclu estis ? re, festina, suscita amicum tuum.
« Universam regionem illam, » quse
« Etcum transfretassent, » adjacct stagno, « coeperunt in graba-
tis, » hoc est, capitalibus lecticis, « eos
A periculo liberati, « venerunt in ter- qui se rnale habebant, » infirmitate cor-
ram Genesareth, » ad abam ripam stagni poris laborantes, « circumferre, » ad
versus Betbsaidam, et Capharnaum, « et locum ubi audiebant eum esse : quia,
applicuerunt » ibi, salutem omnibus sicut dicitur, Luc. vi, 19 : Virlus de illo
otVerentes, cpiam secum adduxerant. exlbal, et sanabat omnes. Isa. lxvi, 20 :
Et hoc est quod sequitur: Adducent omnes fratres vestros de cunctis

gentibus donum Domino in equis, et in
quadrigis, et in lecticis, et in mulis, et
« Cumque egressi essent de navi, in carrucis, ad montem sanctum meum,
continuo cognoverunt eum : hoc est, ad eininentiam mece salutis,
Et percurrentes universam regio- Jesu Salvatori meo.
nem illam, cijeperant in grabatis eos

« Et quocumque introibat, in vi-
qui se malo habebant circumferre,
cos, »
ubi audiebanteum esse.
Et quocumque introibat, in vicos, Hoc est, in rura, « vel in villas » ma-

vel in viUas, aut civitates, in plateis jores, « aut civitales, » ubi civilitas quae-
ponebant infirmos, et deprecabantur rebatur, « in platcis poncbant infir—

rnos, » ut ex pubbco adspectu inlirmo-
eum ut vel fimbriam vestimenti ejus
rum misericordia motus sanarct eos ver-
tangerent ; et quotquot tangebanteum bo et voluntate : quia hoc ad sanitatem
salvi fiebant. » sufliciebat. Psal, cxiii, 3 : Omnia c/uae-
cumque voluit Dominus, fecit. Act. v, 15,
Tangit enim hic ditramatee potestatis simile legitur de Petro : In plateis pone-
utilitatem Domini cogUitione, in po-
in bantur infirmi in lectulis, ut veniente
pulorum ad ipsum acceleratione, [in lan- Petro, saltem umbra illius obumbraret
guontium congregatione, in universali (luemciuam illorum, et libcrarentur ab
ouuiium sanatione, in fidei perfectione, infirmilatibus suis.
in hoc quod etiam salutom cx fimbriis « Et deprecabontur eum, » fide plena,
ejus sibi provonirc crodebant. « ui vel, » iioc est, saltom, « fimbriam
veslimenti ejus tangerent. » Mallli. ix, diccntes Ihimus vohiscum, audivimus
:
21 : Dicehat enim intra se : Si tetigero enim qiconiam Deus vohiscum est.

tantum vestimentum ejus, salva ero. Unicus ille vir Judoeus glorificans
« Et quotquot tangehant cum, » plus Deum,est Dominus Jesus Christus sal-
lactii fidei quam corporis,« salvi fiehant. » vans omnes^ cum quo Deus singulariter
Zachar. Apprchendent decem
viii, 23 : est per unionem. Et vocatur nomen ejus
homincs ex omnihus linguis gentium, Emmanuel^ hoc est, Nobiscum Deus '.
et apprehcndcnt fimhriom viri JudwA,
CAPUT VII.
PhaiAsceos redarguit, Clwisti arguentes discipulos, quod non lotis ederent

manibus, cum ipsi Dei ?nandata ob suas traditiones transg-rederentur : decla-
rans quccnain possint honiinem coinquinare, nenipe quce de corde exeunt :
Syropha^nissa^ filiam, ad perscrerantem illius supplicationem, a dcemonio li-
berat : et surdum ac mutum sanat.
1. Et convcniunt ad eum Pharisî 6. At ille respondcns, dixit eis : Be-

et quidam de Scribis, vcnientcs ne prophetavit Isaias de vobis
ab Jerosolymis. hyppcritis, sicut scriptum est :
2. El cum vidissent quosdam cx dis- Populus hic labiis me honorat,]

cipulis ejus communibus ma- cor autem eorum longe est ai
nibus ^ id est, non lotis, man- me '\
ducare panes, vituperaverunt. 7. In vanum autem me colunt, do-

3. Pharissei enim et omnes Judêi, cenies doctrinaset praecepta ho-
nisi crebro laverint manus, non minum.
manducant, tenentes traditio- 8. Relinquentes enim mandatum Dei,
nem seniorum : tenetis traditionem hominum,
4. Et a foro, nisi baptizentur, non baptismata urceorum et cali-
comedunt : et aliamulta sunt qua; cum : et alia similia his facitis
tradita sunt iilis servare, bap- multa.

tismata calicum, et urceorum, 9. Et dicebat illis Benc irritum faci- :
et aeramcntorum, et lectorum. tis prêceptum Dei, ut traditio-
5. Et interrogabant eum Pharisa:i ct nem vcstram servetis. i

Scrib?eQuare discipuii tui
: 10. Moyses enim dixit Honora pa-
:
non ambulanl juxta traditionem trem tuum et matrem tuam^:

seniorum, sed communibus ma- et Qui maledixerit patri
: vcl
nibus manducant pancm? matri, morte moriatur '".
» Cf. Isa. VII, 14, et Matth i, 23. ^ Exod. XX, 12; Douter. v, 16; ad Eplies.
2 iMallli. XV, 2.
VI, 2.
^ \m xxix, 13. ^ Exod. xxr, 17 ; Levit. ,\x, 9; Proverb. xx, 20.
.
CAP. VII MARCI. m

1 1 Vos autem dicitis : Si dixerit homo 25. MuUcr enim statim ut audivit de
Corban (quod
patri aut matri : co, cujus fiHa habebat spiritum
cstdonum) quodcumquecx me, immundum, intravit et procidit
tibi profuerit : ad pedes ejus.
12. Et ulra non dimittitis cum quid- 2(). ^>at enim muHer gcntilis, Syro-
quam facere patri suo aut matri, phoenissa gcnere. Et rogabat
i3. Rescindentcs verbum Dci per tra- cum ut da^monium cjiccret de
ditionem vestram quam tradi- fiHa ejus.
distis et similia liujusmodi

: 27. Qui dixit iHi : Sine prius saturari
multa facitis. fiHos : non est enim bonum su-
14. Et advocans iterum turbam ', di- mere pancm fiUorum, et mitte-
cebat illis: Audite ine omnes, ct re canibus.
intelligite. 28. At iUa respondit, et dixit iUi :
i5. Nihil est extrahominem introiens Utique, Dominc : nam et ca-

in cum quod possit eum coinqui- tcHi comedunt sub mensa de
nare scd qux de homine pro-
: micis puerorum.
cedunt, illa sunt quic commu- 29. Et ait iHi : Propter hunc sermonem
nicant hominem. vade,exiit daimonium a fiHa tua.
16. Si quishabetauresaudiendi,audiat. 30. Et cum abiisset domum suam,
17. Et cum introisset in domum a invenit pucHam jacentem supra
turba, interrogabant cum dis- icctum, ct daemonium cxiisse.
cipuli ejus parabolam. 3i. Et iterum cxiens de finibus Tyri,

18. Et ait ilHs : Sic et vos imprudeii- venit per Sidonem ad marc Ga-
tesestis? Non intelHgitis quia liliieae, inter medios fines Deca-
omne extrinsecus introiens in poleos.

hominem non potcst eum com- 32. Et adducunt ei surdum et mu-
municare, tum ^, et deprccabantur eum ut
.
19. Quia non intrat in cor cjus, sed imponat iHi manum.
venircm vadit, et in scces-
in 33. Et apprehendens eum de turba
sum cxit purgans omncs escas ? seorsum, misit digitos suos in
20. Dicebat autem quoniam quai de auriculas ejus, et cxspuens, te-
homine cxeunt, iUa communi- tigit linguam ejus.
cani hominem. 34. Etsuspiciens in coelum, ingerauit,
21. Ab intus enim de corde homi- et ait iHi : Ephphctha, quod
num malae cogitationes proce- est, adaperire.
dunt, adulteria, fornicationes, 35. Et statim apertaj sunt aures ejus,
homicidia % et solutum est vinculum Hn-
22. Furta, avaritias, nequitiiS, dolus, guae ejus, et loquebatur recte.
impudiciti^, ocukis malus, blas- 36. Et prfecepit iHis ne cui dicerent.
phcmia, supcrbia, stultitia. Quanto autem eis pra^cipicbat,
23. Omnia ha^c mala ab intus proce- tanto magis plus praedicabant :
dunt.etcommunicant homincm. 37 Et co ampH"us admirabantur, di-
24. Et indc surgens abiitin Tyri

fincs ccntes Bene omnia fecit
: : et
ct Sidonis ^
: ct ingrcssus do- surdos fecit audire et mutos
mum, ncminem voluit scire, et loqui.
non potuit latere.
'
Matth. XV, 10. 3 Matth. XV, 21.
2 fienes. vi, '6. * Mallh. IX, 32.
Dicit igitur
« Etconveniunt ad eum, »
IN CAPLT VII MARCI
Hoc est, ad Cliristum maha conven-
ENARRATIO. tione. PsaL n, 2 : Principes convcnerunt
in unum adversus Dominum, et adversus
Christum ejus.
« Et conveniunt ad eum Pharistei cc Pharissei, » qui de observantia legis
et quidam de Scribis, venientes ab Je- suae gloriabantur. Luc. xvni, 11 et 12 :
rosolymis. Pharisseus stans, hsec apud se orabat :
Et cum vidissent quosdam ex disci- Deus, gratias agotihi, quia non sum
sicut caeteri hominum, etc. .Jejiino his
pulis ejus communibus manibus, id
in sahhato, decimas do omnium quse pos-
est, non lotis, manducare panes, vitu-
sideo.
peraverunt. »>
« Et quidam de Scribis, » qui de falsi
nominis scientia gloriabanlur. I ad Co-
rinth. viii, 1 : Scientia iiiflat, charitas
Hic incipit pars illa quae est de fama vero sedip.cat.
dignitatis legum positarum
regalis in « Venientes ab Jerosolymis, » ubi fuit
positione, et injustarum legum posita- locus religionis, et sapientiae, et legis, et
rum evacuatione hoc enim facere com- :
auctoritatis. Isa. n, 3 : De Sion exibit
petit Leoni de tribu Juda, sicut in ante lex, et verhum Domini de Jerusalem.
habitis dictum est. Et ideo istimajora aliis praesumpserunt,
Dividitur autem haec pars in tres parti- et forte ad explorandum et observandura
culas : in quarum prima,traditioncs stultae Christuni missi fuerant. Genes. xlu, 1) :
et turpes evacuantur : in secunda, leges Exploratores estis : ut videatis infirmio-

justffi omnibus promulgantur, ibi, f. 14: ra terrse venistis.
« Et advocans iterum turham, dicehat
illis : Aiidite me omnes, et intelligiie,

etc. » In tertia vero, legum suarum po- (( Et cum vidissent, etc. »
nit interpretationem, ibi, t* 17:« Et
cum introisset in domum a turha, etc. » Tangit de quo reprehendebant, quia
Adhuc autem prior istarum habet qua- « cum, » observando oculo nequam, « vi
tuor particulas : in quarum prima tangi- dissent. » Matth. xx. l.j : An oculus tuus
tur inlroductionis istius partis occasio :
nequam est, quia ego bonus sum ?
in secunda, humanarum observalionum « Quosdam, » simplices, non omnes,
apud Judaôs observatio : in tertia, qua- « ex discipulis ejus, » scilicet Domini
re has discipuli Christi non servent in- Jesu, « communibus manibus, id est., non
terrogatio : in quarta autem, per respon- lotis » manibus quia Judaei communia
:
sum Cliristi observationum hujusmodi Gentilibus opera vel escas, immunda re-
ostenditur evacuatio. Et hsec per ordinem putabant, manducare panes » quia
« :
in littera continentur. quamvis niliil inquinamenti manibus ad-

In prima harum particulaium conti- haereret, tamen communes reputabant
nentur tria, scilicet, per quos facta est nisi lavarent, quod supertluum et supor-
discipulorum Christi reprehensio, et de stitiosum. Repulabant enim, quod con-
quo facta est, et qualiter. tactus aliquis immunditiam manibus im-
pressisset ct hoc cxponendo subinfert
:
:
LN EVANG. MARa. VII-2, 3. 4, 5. 403
EvangelisU : < Commiutibus, id est, non quas pulanl e\ taclu diver-

ntfs » suas.
iotis maiiibus mandueare pants : » qaia sorum contrahere immundiltas, < n€m
noD ni&i ad esleriora respiciebant : et mmtJtieani » Psol. xxv, 6 Lacabo inter :
hoc saperslitio<âm e*l respicere exlerio- innoeenies manus meas : et circumdabo

ra, interioribos negleclis. Job. ix, 30 el altare tuutn Domute. Iloc enim de lo-
31 Si lotus fuero quasi aquis niciSt <tt
: tura cor|>oraIi inleliigebanl : < teneittes »
fuUerini relut mundissinvr nuutus meê in hoc « traditionem,
hoc esl, institu-
tamen sordibus intinges me, et abomi- tiones Iradilas, • seniorum, » Pharisso-
nabuntur me eestimettia mea, hoc est. rum el Judaeorum, qui carnaliler leêm
qaantamcumqae lolas faero exlra, ta- intelligentes ista tradiderant serv^m-
men intu^ sorJidas esistens, a te repa- da.
tabor immundas : el vestes extra mun-
dalae- interiorem immundiliam detestan-
« EU a foro »
tar.
€ VUuperacerunl. » Interiora non ba-
Venientes. in quo cum diversis nego-
bentes repreheudere, ad esteriora se
tiati fuerant, quorum aliquos immundos
contulerant : nnde dicit de talibus Apo-
repulabanl, vel timebanf, « nisi bapti-
slolos, ad Roman. s. 3 : Ignoranies ju-
zentur. » hoc esl, lavenlur prius, « ii«>w
stitiam Dei, et suam quaeretties statuere,
comedimi^ » quia se immunditias conlra-
jmtitiae Dei non sunt subjeeti.
xisse reputabanl. Isa. i, 16 : Lacamini,
mitndi estote. Hoc enim de corporali
munditia intellisrebant, non attendentes
Pharisaei eDim et omnes JodaBi. quod sequitur, ibidem. t. 16 Auferte :
nisi erebro laveriot mann:?, noo man- malunt cogitationum ceslraritm ab ocu-
docaot, teoeotes traditiooem senio- lis meis. IsA. lii^ II: Jlundamini^ qiti
rom. fertiscasa Domini.
Et a foro, oisi baptizentor, non

comedont : et alia molta sont qoaB « Etalia moUa sont, »
tradita sool illis servare, baptismata
ealicom, et orceorom, et SBramento-
De corporalibus munditiis et immundl-
rom, etleclorom.
tiis, « qux tradita sunt iUis^ » a superio-
Ei interrogabant eom PharissBi et ribus suis, « serxare, » qui camaliter le-
Scribae : Qoare discipoli toi non am- gem intelligebant : < baptismata,. * hoc
bolaot joxta tradiliooem seniorom, est lotnram. < calicum^ a vasorum ad
sedcommonibos manibos mandocant bibendum, < et itrceoritmt * vasorum ad
liquores diversos retineDdam, « et sera-
panem ? »
mentorum^ » vasorum a^reorum ad di-
versosusus deputatorum, « ttlectorum. »
€ Pharvuei ettim, » praecipue, < et om- in quibos qoiescebant. qui ex diversi?
nes Judsti, » a Phariaî» tnslrueti. causis immundi reputabantur. J^d Hebr.
Tanigit enim hic observationes super- rs, 9» ei 10 : Son possimt juxta conscien-
stitiosas Jodaeorum. Dicit autem tria, liam perfectitm /acere serrientem, so-
scilicet, obser\'atioaes in lotura ma- lummotlo in cibis, et in potibus^ et cariis
nuam, et observationes in lotora corpo- baptismaiibuSt et juslitiis camis, usque
rum. el observaliones in lotura V35»>- ad tempiis correctionis impositis.
rum.
Dicil isitur : < Xisi erebro lacerint ma-
49 i D. ALB. MAG. ORD. PR^D.
« Et interrogabnnt eum Pharisaei, » Relinquentes enim mandatum Dei,
tenetis traditionem hominum, baptis-
A racto discipuloruni occasionem acci-
mata urceorum et calicum : et alia
pientes : dicentes per modum accusatio-
similia his facitis muUa. »
nis Quare discipuli tui, » qui libi
: «
obediunt et ila pcccalum eorum in

:
tuam redundat culpam, « non amhu- Ponilur hic talium observationuin ir-
lant, » in conxcrsatione sua^ « juxta ritatio. Ilic autem duo facit : primoenim
traditionem » carnalcm « scniorum, » qui carnalem intellectum per Isaiae auctori-
pcrfecti in lege sunt reputati ? Et hoc tatem redarguit : sccundo, per compara-
conqueritur Dominus, Isa. xxix^ 13 et tionem mandatorum Dei ad suas tradi-
14 Timuerunt me mandato hominum ct
:
tiones, eos irritare legem Dei ostcn-
doctrinis ideo ccce cgo addam ut ad-

:
dit.
mirationcm faciam populo huic miraculo In prlmo tria facit, scilicet, redarguit :
grandi el stupendo : perihit enim sapien- auctoritatem per quain redarguit, indu-
tia a sapientibus ejus, et intellectus pru- cit : et auctoritatem expbnit.
dentium ejus ahscondetur. Redarguit cum dicit : « Bene, » quia
Sed communibus manihus, » hoc

<i
vere, « prophetavit Isaias de vohis hy-
est, non lotis manibus, « manducant pocritis, » qui vos justos simulatis, cum
panem, » quod illicitum est, quantum- non sitis, « sicut scriptum est '
« in libro
cumque pulchrce sint manus. Et Domi- Isaiai memoriam rei aeternam « Po-
ad :
nus quidem non reprehendit munditiam pulus hic lahiis me honorat, » verbo
corporalem, sed hoc i'eprehendit, quod confitens me, et non opere et verilate.
relicta munditia interiori, tantum exte- Ad Tit. 1, 16 : Confitenturse nosse Deum,

riorem munditiam sufficere putabanl. factis autem negant. Contra quod dicitur,
Adhuc autem, quia mandatis Dei gravio- I Joan. 111, 18 : Non diligamus verbo, ne-
ribus omissis, exteriori munditiae stude- que lingua, sed opcreet veritate.
bant, et parvas suas Iraditiones firmius « Cor autem eorum longe est a me, »
quam Dei mandata observari faciebant. quia in corde non habent affectum ad me.
Matth. xxiii, 23 et 26 : Vae vobis, Scribx Jerem. xii, 2 : Prope es tu ori eorum, et
et Pharissei hijpocriiae : quin mundatis longe a renihus corum. Contra quod dici-
quod deforis est calicis et paropsidis, in- tur, I Non juxta intuitum
Reg. XVI, 7 :
tus autem pleni estis rapina et immundi- hominis ego judico homo enim vidct ea :
tia. Pharissee csece, munda prius quod quse parcnt, Dominus autem intuetur
intus est calicis et paropsidis, ut fiat id cor.
quod deforis est mundum.

« In vanum autem me colunt. »
At respondens, dixit eis Be- Exteriori obscrvantia quia ego il-

Q « ille : :
ne prophetavit Isaias de vobis hypo- lam, neglecta interiori munditia, nec re-
spicio, nec remuncrationem exhibeo.
critis, sicut scriptum est : Populus hic
Isa. I, 13: Cum extenderitis manus ve^
babiis me honorat, cor autem eorum
stras, avertam ociilos meos a vohis : et
longe est a me. cum multiplicaveritis orationem, non
m In vanum autem me colunt, docen- exaudiam : manus enim vestrx saiiguine
tes doctrinas, et prajcepta hominum. plense sunt. Sicut enim Cain extra obtu-
< Isa. XXIX, n : B< dlxit Dominus : Eo quod glorificat me, cor autem cjus lougc est a ine, etc.
appropinquat j)opulus /s/c ore suo, et labiis suis

ll\ EVANG. MAHCI, V II-7, 8, 9, 10, II, 12, 13. 495
lil, (juia iiilus injustus fuil : cl ideo Dcus « Et dioebat illis : rJcne irritum ia- 9
adCaiii, cL ad munera illius non rcspc- citis pra3ceptum IJei, uL traditionem
xil '.
vcstram servetis.
« Docenlcs doctrinas, » pcr tiadilioues
carnaliuui nmndiliaruni exterioruni, « et
Moyses enim dixit : Honora pafcrem lO
pr;ecepta hominuni » dislricte servanlcs. luum et matrem tuam : et : Qui male-
Sicut cl t(Mnporo isto servanlur valde dixerit palri vel matri, morte moria-
stalula hominum in potestate constituto- lur.
rum, ot puniuntur transgressores eorum. Vos autem dicitis Si dixerit homo
:
II
Isa. X, 1 cl 2 Vie qui condunt lcgcs ini-
:
pafcri aufc matri : Gorban (quod esfc do-

quas, ct scrihcntcs injustitiam scripse-
num) quodcumque ex me, fcibi profue-
runt, ut opprimcrent in judicio paupcrcs,
rit
etvim faccrcnt causse Inimilium populi :
mei ! li^fc ultra non dimifctitis eum quid-

quam facere pafcri suo aufc mafcri,
« Rclinquentes eiiim mandatum Rescindentes verbum Dei per tradi- 13
Dei, tenelis traditionem hominum. »
tionem vestram quam tradidistis : et
similia hujusmodi multa facifcis. »

Matth. XV, 6 : Irritum fecistis manda-
tum, Dei propter traditionem vestram.
Littcra autem Isai» in eodem sensu est
sub aliis verbis sic enim legitur, Isa.:
« Et dicchal illis, » ostendens qualitcr
XXIX, 13: Eo quod appropinquat popm- magnam dc minimis, ct parvam vel nul-
lus iste ore suo^ ct labiis suis glorificat lam dc maximis curam habebant.
me, cor autcm ejus longe esl a me, et ti- Dicit autcm quatuor. Primo enim os-
muerunt me mandato hominum et do- tendit generaliter quod irritum faciunt
ctrinis. Dei mandatum : secundo, ostcndit in
quo potissime hoc faciunt tcrtio, osten- :
« Baptismata urceorum. » dit qualitcr quarto autem, concludit

:
quod in aHis mullis faciunt similiter.

Hic interpretatur in quo sunt istae do- Dicil igitur : « Bene,)-> hoc est, veraciter
ctrinse hominum. Quia « facitis haptis- sine excusatione, « irritum facitis prse-
mata urceorum et calicum., » lamquam ccptum Dei : y> quod Deus et in natura
in hoc consistat vis lcgis, « et alia simi- hominis, et in tabula ^ descripsit, « ut
lia Jiis, » in extcrioribus loturis. Propter scrcelis, » hoc cst, ut servari faciatis
quod dicit, Tsa. xlvi, 8 : Redite, praevari- « vestram traditionem, » quam ad avari-
catorcs ad cor. Exteriora enim illa a lege tiam vestram facicndam tradidistis. Luc.
et a patribus preecepta, indicant quid in XI, 40 et 41 : Stulti, nonne qui fccit
interioribus facere debeatis. Immundus quod quod deintus
deforis cst, etiam id,
enim spiritus qui per dationem legis a est, fecit ? Verumtamcn quod superest,
Judaeis exiisse dicitur, in domum unde date eleemosynam : et ecce omnia munda
exivit, revertitur, quando cxteriori mun- suntvobis. Ac si dicat : Si aliquid adhae-
ditiic vacant, interiori neglecta : et sep- sit vobis maculoe, non pcr loturam ma-
tem alios se nequiores secum reduxit \ nuum, scd pcr cleemosynam purgatur.
Et idem inlendit hic probare :
' Genes. iv, '6. seq.

^ Cf. MaLth. xii, 43 et seq. ; Luo. xi, 24 et ^ Exocl. xx, 2etseq.
496 D. ALB. MAG. ORD. VU/FJ).
« Moyses enim, » posilionom dicens : « Corban quod cst »

dicere « domim » sacerdolibus devoluni,
Ex verbo Dei, « dixit. » « quodcumque ))est « ex me, « hoc est,
Et ostendit hic, in quo polissiine irri- ex mea voluntate sacratum, « //6i pro-
tum Dei mandatum fecerunt « Honora : fuerit, » hoc est, repelens, tibi prodesse
patrem tuum et matrem tuam '. » Qui potcrit. Quasi dical Non proderit. :
lionor maxime consistit in temporalium Quia, Proverb. xx, 25, dicitur : Ruina
administratione : quia crescente virtute est homini devorare sanctoSyCt post votd
lucrandi, et providendi in liliis, decrescit retractare. Et ideo si retraclarem votuuj,
eadem virtus in parentibus : et ideo filii esset ruina, ot mihi et tibi. Et hoc est
parentum vicem tenentur in senectute verum, quando votum fit de suptrfluo,
supplere. I adTimoth. v, 4: Discat do- prseter quod adhuc habetur, unde paupe-
mum suam regere^ et mutuam vicem red~ res parentes sustentari |possunt : de ne-
dere parentibus : hoc enim acceptum est cessarioenim ad sustentationom paren-
coram Deo. tum pauperum, et alias non liabontium,
Et : Qui maledixerit patri
<(. vel ma- non dcbet fieri votum. Hoc autom sacer-
/rr,»potiusmaledictioneoperisquamver- dotcs non attcnderunt, sed populum an-
bi, hoc est, quando necessaria subtrahun- gariaverunt, ut de nocessario ad propriam
tur (tunc enim malediclioni exponuntur) etparcntum sustentationem vota facerent
(.(.morte moriatur. » Dignum enimestut in corbonam.
qui suae vitse principia et causas maledi- Simile aliquid faciunt nostri tomporis
cit, auferatur ab ipso vitapotius quam ab Religiosi et Sacerdotes, qui sibi victum
eis auferatur. Proverb. xxx, 17: Oculum pauperum offerri faciunt et cogunt, di-
qui subsannat patrem, et qui despicit centes has bonas esse consuetudines, et
partum matris suse, effodiant cum corvi servandas. Mich. Domi- iii, 3 : Ilsec dicit
de torrentibus, el comedant eum filii nus super Prophelas qui seducunt popu-
aquilae. Kt hsec sunt praeccpta divina. lum meum, qui mordent dentibus suis,
et prsedicant pacem et si quis non dede- :
« Vos autem dicitis|^» ritin ore corum quippiam, sanctificant

super eum proelium. Isa. i, 23 : Princi-
In tradilionibus vestris id per quod pes tui infideles, socii furum. Omncs di-
praicoptum divinum evacuatur. ligunt munera, sequuniur retributiones.
« Si dixerit homo patri aut niatri » a Eccli. xxxiv, 24 et seq. Qui offert sa- :
se nocessaria petentibus ad vitse susten- crificium ex substantia pauperum, quasi

tationem, (quam alias habere non pos- qui victimat filium in conspcctu patris
sunt) : « Corban. » Corban fuit theca, in sui. Panis egentium vita pauperum est :
qua reponebantur vota, et obhitiones ad qui defraudat illum, homo sanguinis

sacerdotes pertinentes : et ponilur hic est. Qui aufert panem, quasi
in sudore
per metonymiam, continens pro conton- qid occidit proximum suum. IIoc est
to, ut sit sensus, quod filius dicat paren- quod conqueritur de sacerdotibus Deus,
tibus necessaria petentibus : « Corban, » l\[alach. ii, 13 : Operiebatis lacrgmis al-
hoc est, hoc quod habeo est devotum tare Domini, quia cura pauperes cogun-
sacerdotibus, et pertinet ad corban in tur ad ofTerendum de necessario supcr
quo reponuntur sacerdotum vota etideo : altare, fundunt lacrymas conlra Sacer-
sacratum est, et non licet ad usus vestros dotes. lloc etiam cst contra decrotum
hoc resumcre. Apostolicum, 11 ad Corinth. viu, 13:
Et in hoc sensu subdit Evangelista ex- Non enim ul aliis sit rcmissio, vobis au-
» Exod. XX, 12. 2 Cf. Exod. xxi, 1 1, ct Levit. xx, 9.

IN EVANG. MARCT, VII-12, 13. 14, 15, 16. 497
tem tribulatio. Remissio autem in tali- Violabant me ad populum meum propter

hus, et consolatio tit sacerdolibus : aliis pugillum hordei et fragmen panis.
autem lit tribulatio paupcrtatis. Unde Sic ergo ostensum est quornodo contra
post parumdicit Apostolus, ix., 7 : Non pietatem sunt traditionesillorum : et ideo
ex trislitiay aut ex nccessitate, supple, in irrilum revocandoe.
fiat eleemosyna, vel oblatio. Ex omnibus

his palet quod de neccssario sibi, vel
parenlibus, non debet fieri votum et :
« Et advocans iterum turbam, dice- 14
quod sacerdotes peccant contra veritatem bat illis : Audite me omnes, et intel-
Evangclicam, si de talibus vota fieri prce-^ ligite.

cipiant, vel cogant, vel etiam recipiant Nihil est extra hominem introiens
oblationes.
15
in eum, quod possiteum coinquinare :
Et de talibus dicit :
sed qua3 de homine procedunt, illa
« Efc ultra, »
sunt quse communicant '
hominem.
Si quis habet aures audiendi, au- 16
Postquam sua vovit in corban, « 7ion diat. »
dimittitis, » de facultatibus sic in corban
sacratis, « eum, » filium, « quidquam » « Et advocans iterum turbam. » GIos-
boni ad vitae sustentationem pertinentis, sa : Confutatissuperbis humiles, advocat
« facere patri suo aut matri » suse indi- et docet.
gentibus, et aliter viae sustentationem « Dicebat illis, » suas aequissimas le-

non habentibus. ges promulgans.
Et sic Et facit tria : attentos reddit, veritatem
proponit, intellectum ex spiritu accipien-
« Rescindentes » dum fore prsedicit.
Dicit igitur : « Audite meomnes, » quia
Ab efTectu estis « verbum Dei, » quod res est, quam omnibus persuadet natu-
sub praecepto legis naturee et scriptae poralis ratio : « et intelligitey) attente, ne
suit, <s.^per traditionem vestrarn, » Deo et erretis : quia nihil est ita verum, quin
naturse contrariam, « quam tradidistis, » malus intellectus in eo possit accipi. Da-
ad avaritiam vestram satiandam. I ad niel. X, 1 : Intelligentia est opus in vi~
Timoth, VI, 10 : Radix omnium malorum sione. II ad Timoth. ii, 7 : Intellige quse
est cupiditas Etideo tales leges, etdecre-
. dico : dabit enim tibi Dominus in omni-
tales, et statuta, quae sunt ad exliaurien- bus intellectum. Ipse enim dicit : « Intel-
das bursas, nihil aliud utilitatis habentes, ligite, » idem est, quod intus in corde
vocat Tsaias iniquas, dicens, Isa. x, 1 et legite : quia cor vestrum idem vobis di-
2 : Vse qui condunt leges iniquas, et ctabit.
scribentes injustitiamscripserunt,ut op-
primerent in judicio pauperes vim fa- .,
et « Nihil est extra hominem, »
cerent causse Jiumilium populi mei : ut

essent vidux prseda eorum, et pupillos Ab extra, « introiens in eum, » ut ci-
diriperent. De Religiosis autem hoc idem bus et potus, « quod possit eum, » homi-
facientibus dicitur, Matth. xxiii, 14 : nem, « coinquinare, » ad animae inqui-
Comeditis domos viduanwi, orationes nationem et haec est propositio verita-
:
longas orantes : propter hoc amplius ac- tis Christiance. Et si objicitur quod,
cipietis judicium. Ezechiel. xin, 19 : II Machab. v», 18 et 19, Eleazarus potius
* Alias, coinqidnant (E. L.)
XXI 32
mortem elegit, quam carnem suillam ram aurium, et non veras aures. Psal.
comederet. Dicendum quodhoc non fecit cxiii, 6 Aures hubent, et non audient.
:
propter cibum, sed propler prsecepti le- Luc. viii, 8 : Jesus hsec dicens, clamabat:
gis prohibitionem : sicut et Adam non ex Qui habet aures audiendi, audiat *.
cibo, sed ex inobedientia inquinatus est, ((Audiat, » hocest, audiendo veritatem
et nos omnes inquinavit. in dictis percipiat. Ad Roman. x, 17 :
Si autem quod in-

objicitur de veneno, Fides ex auditu, auditus autem per ver-
quinat hominein. Dicendum, quod vene- bum Christi.
num non estde naturaliter ingredientibus
in hominem, sed potius de corrumpenti-
bus ipsum. Verbum aulem Christi de his « Et cum introisset in domum a tur-
quae naturaliter ingrediuntur intelligitur.
ba, interrogabant eum discipuli ejus
I ad Timoth. iv, 4 : Omnis creatura
parabolam.
Dei hona est^ et nihil rejiciendum qiiod
Et ait illis Sic et vos imprudentes
cum gratiarum actione percipil.rir. :
Sed adhuc objicitur, quia verbum Chri- estis?Non intelligitis quiaomne ex-
sti ad proposilum facere non videtur. Isti trinsecus introiens in hominem non
enim causabantur quod non lotis manibus Dotest eum communicare :
manducarent et Christus instat de cibis.

:
Quia non intrat in cor ejus, sed in

Ad hoc dicendum quod Christus osten-
venlrem vadit, et in secessum exit,
dere voluit, quod non esset vis in exte-
rioribus immundiliis : et arguit a majori :
pui^gansomnes escas?
quia sinon est vis in cibis, iu quibus ma- Dicebat autem quoniam quee de ho-
gis vis esse videbatur, tunc mullo mi- mineexeunt, illa communicanthomi-
nus vis facienda est in absolutionibus ex- nem. |
terioribus.
Ab intus enim de corde hominum
« Sed quee de homine procedunt, »
malae cogitationes procedunt, adulte-
ria, fornicationes, homicidia,
Ab inferiori radice volunlatis informa- Furta, avariticC, nequitiee, dolus,
ta, « illa
municant liominem,
sunt quis, » ut causa, « com- impudicitise, oculus malus, bUisphe- I
» quiacausa immun- mia, superbia, stultitia.
non potestesse nisi mala
ditiae spiritualis
Omnia mala haec ab intus procedunt, j
voluntas. Matth. xii, 35 Malus homo :
et communicant hominem. »
de malo thcsauro cordis sui profert ma-
la. IMatth. vii, 18 : Non potest arbor
mala bonos fructus facere. Tangitur dictorum interprelatio. Et di-
cit tria : interrogationem discipuloruin,

« Si quis, etc. » increpationem non intelligentium, et iu-
terpretalionem dictorum tam in coiumu-

Docet a Spiritu intellectum verum in ni quam in singuKari.
dictis esse accipiendum, dicens : « Si Dicit igitur :
quis, » hoc est, si aliquis, quia pauci « Lt cum introisset in domum, » se-
erant lunc tales, ((habet aures, » quibus que^tratus ab insidiatoribus, qui digai
auditum et « audiendi » virlutem [nini- non erant ad audiendam veritatcm. Gc-
strat Spiritus sanctus : ilUe enim sunt nes. XXX, 30 Juslum est ut aliquando
:
« aures audiendi : » caeteri habent (igu- provideam etiatn domui mex.
* Gf. Malth. xui, 43.

.
IN EVAiNG. MARCI, VII-17, 18, 19, 20, 21, 22, 23. 499
« Interrogahmit eum discipiili, » qui escas, » quia secessum cmittit impurum,

veritatcni SLTmonis prac ca3teris intelligo- per quod id quod cst purum in csca pur-
rc stuilucrunl : et videlKint quod mulla de gatur.
cibis vidcbautur lcgc prohibita, et sic cssc \i\ hoc autcm quod dicit,quod scces-
immunda : sicut patct, Lcvit. xi, per to- sum purgat onmes escas, quidam dixe-
tum. Et haic fuit causa quarc rcputabant runt, quod omnis esca cmittitur, et nihil
apud se, quod Dominus illa dixcrit parade esca incorporatur, sed corpus augetur
bolicc : et dicit quod ideo « interrogabant ct nutritur per multiplicationem sui in
euni discipuli ejus parabolani. » Matlh. seipso, sicut dicunt Dominum multiplicas-
XIII, 3G : Edissere nobis parabolam ziza- se quinquc panes. Et si hoc est vcrum,
7iiorum agri. tuncmiraculosum cst totum naturse opus.
Adhuc autcm, calor digcstivus praeter-
« Et ait illis, » necessarius est, quia nihil de cibo incor-

porat. Et si dicatur quod humor cibi im-
Increpando quod post tot doclrinas pcdit nc substantia corporis a calore na-
spiritualium ab ipso auditas, sermonem turali consiimatur : hoc nihil est : quia
tam aperlum ct rationabilcm, parabolam substanlia tota est de veritate humana?
csse reputaverunt, dicens : « Sicet vos,» naturiT, ct consumi non potcst. Et si di-
quos spiritualiter docui, « imprudentes catur quod consumi potcst, tunc detur
non intelligentes quid parabolicc,
estis ? » quod consumatur et nihil debet scqui
:
et quid secundum expressam dictum sit impossibilc. Si crgo hoc detur, lunc con-
veritatcm. AdHebr. v, 12 Cuni deberetis :
sumpta non multiplicatur in seipsa et :
magistri csse propter tempus, rursum hoc est contra positionem, et secundum
indigetis ut vos doceamini qitx sint ele- istos impossibile : ergo falsum et iinpos-
menta cxordii sermonum Dei. Matth. xv^ sibile cst secundum istos quod consumi
16 : Adhuc et vos sine intellectu estis ? possit cibus : ergo totus superflue sumi-
« Non., » hoc est, nonne « intelligitis, » tur et inutiliter.
quia dc facili id intelligcre polestis : quia Adhuc autem, ad quid dicerct Domi-
hoc dictat ratio naturalis, « quia omne nus, V purgans omnes ^'^crt'^.^ Ouod enim
extrinsecus introiens, » sicut esculentum purgatur in cscis, ab impuro depuratur,
et^poculentum, hominem, » naturae « in et cum totum emittatur, nihil remaneret
est convcniens, et in naturam corporis purgatum et sic inutiliter, et non vere
:
convcrtibile. Et ideo, « non potest eum diceret Dominus, « purgans omnes escas »
communicare, » alias, coinquinare, hoc Ad hoc dicendum, quod revera esca trans-
est, immundare sicut ncc ipsa natura sui : it in corporis substantiam, in naturse
corporis eum immundat quia aliter scm- : humanse veritatem et falsum est, quod:
per esset et maneret immundus, et num- incrementum accipiat pcr sui in se mul-
quam posset mundari. tiplicationem, et esthaec quorumdam tru-
Et causa, quod non immundat eum, fatorum falsa positio.
est, Et hoc quod Purgans omnes

dicit : «
escas, » vere intelligenduni est, quod om-

« Quia non intrat in cor ejus, » nes purgat secundum speciem escarum,
et nullam dimittit non purgatam sed :
IIoc est, in animam, quaj causa cst non purgat omncs secundum materiam,
omnis immunditice spiritualis, « sed in quia aliquid de rnateria cibi efficitur pu-
ventrem vadit, »hoc est, in locum dige- rum, quod manct. Unde sicut probatur
stionis, « et » digcstum ibi, « in seces- in primo libro de Generatione et Corrup-
sum exit ; » et ponit sccessum in neutro tione, quod totum nutritur secundum
gcnere : et ideo subdit : « Purgans omnes speciem, et nonnutriturtotuin secundum
materiam, ila e converso dicendum est, ego mittam mulierem Jezabel in lectum :
quod omnes et totse escse per digestionem et quimaechantur cumea, intribulatione

purgantur secundum speciem, et non maxima erunt. Dicitur autem fornicatio
omnes vel totte purgantur secundum ma- proslitulio, quae primo facta est sub for-
teriam et sic omnes escae purgantur et
: nicibus, hoc est, arcubus triumphalibus,
emittuntur secundum speciem, et non qui tironibus in titulum suae slrenuitatis
omnes vel totse secundum materiam. Et aediticabantur : ad quos spectandos, quia
hic est inteliectus verus hujus sermonis. frequenter convenerunt juvenes mulieres
Alibi autem diximus hunc sensum in libidine sola duclae ibi se prostituerunt,
aliorum Evangelistarum expositionibus, ut multos coeuntes secum invenirent.*
sed hic ratio perspecta et naturaliter est « Ilomicidia, » sive voluntaria, sive
assignata. quae consilio procurantur, sive quae fiunt
per effectum. Exod. xx, 13 : Non occi-
« Dicebat autem, » des.
« Furta, » quae fiunt in illicita contre-
Reliquam partem sermonis explanans, ctatione rei alienae invito domino, et prae-
« quoniam quse de homine exeunt, » et cipue in furno, hoc est, in nigro sive in
ab homine causantur et principiantur, tenebris quando nescit ille cui sublra-
:
« illa, » ex malitia radicis, quoe non est hitur. Exod. xx, 15 Non furtum facies. :
nisi mala voluntas « communicant, » « Avaritise, » quae liunt in illicita cu-

imtnunda peccati macula, « hominem. » piditate rei alienae. Exod. xx, 17 : Non
concupisces domum proximi tui. Eccli.
X, 9 et 10 : Avaro nihil est scelestius...
Ab« intus enim de corde homi-
IJic enim et animam suam venalem ha-
num, » bet, quoniam in vita sua projecit intima
sua.
Quod sine gratia semper pravum est. « Nequitim. » Hae sunt cordis malitiae,
Jerem. xvii, 9 : Pravum est cor omnium, quando tam magna mala machinatur,
et inscrutabile. quae vires suas excedunt, ita quod eaj
« Malx cogitationes procedunt, » sicut perlicere nequit. Isa. xvi, : Superbia
maliticTi principia. Matth. ix, 4 ; Vlquid ejus, et arrogantia ejus, et indignatio
cogitatis mala in cordibus vesiris ? Isa. ejus plus quam fortitudo ejus,
I, 16 : Auferle malum cogitationum ve- Dolus » est fraus, quae malum quod
«
strarum- ab ocuiis meis. intendit, simulationenon nocendi operit.

« Adulteria, » quae sunt innocumentum Unde Augustinus « Dolus est occulta :
proximi, in quantum ex conjuge juvatur « malitia, blandis verbis adornata. » Isa.-
ad sustentationem et multiplicationem xxxii, 7 : Fraudulenti vasa pessima

speciei. Exod. xx, 14 : Non moechaberis. sunt :enim cogitationes concinnavit
ipse
« Fornicationes , » quae sunt secundum ad perdendos mites in sermone menda-
libidinem corrumpentes et rationein et cii, cum loqueretur pauper judicium.
sensualitatem : sicut quando ex ratione a Impudicitiie. » Augustinus : « Impu-

consentit in concupiscentiam soluli con- « dicitia est immunditia cordis ad libidi-
cubitus. Et ideo, ut dicit Aristoteles, « nem inconlinentife pertinens. » Sicut
« Fornicator pcjor est incontinente, quia tactus impudici, et impudica oscula, et
incontinens detestatur passionem concu- amplexus, et nutus oculoruni merelricii,

piscentite : vel violenlia lentationis vin- et hujusmodi. Augustinus : « Impudicus
citur et trahitur ad eam. Fornicalor au- « oculus, impudici cordis est nuntius.
tem eligit delectari et delcctatur in Pudicitiaenim est pudor virginalis,
concupiscentia. » Apocal. ii, 22 : Ecce signa venereorum non admittit. Thren.
TN EVANG. MARCT, VIT-22, 23, 24, 25, 26. m
V, 13 : Adolescentihus impudice ohusi nalai sunt eorum et mens et conscientia,
sunt. Sic igitur terminatur pars dc fama po-

« Oculus malus, » hoc est, invidia, testatis Leonis.
quae intus videt bonuui proximi, et vul-

noratur ex ipso ad cordis Iristitiam et de-
jectionem. J^ccli. xiv, 8 : Nequam est « Et inde surgens abiit in fines Ty- 24
oculus lividiy et avertens faciem suam, ri et Sidonls : et ingressus domum,
et despiciens animam suam. non potuit
nerainem voluit scire, et
« DlaspliemirE, » scilicot impoîtio faU
Intpre.
si criminis in Heum : dum vel Deo atlri-
buitur quod non convonit, vel aufortur Mulier cnim statim ut audivit de eo, 25
ab eo quod convenit. Levit. xxiv, 14 (ûjus filia habebat spiritum immun-
Educ hlasphemum extra castra, et po- dum, intravit, et procidit ad pedes
nant omnes qui audierunt manus suas
ejus.
super caput ejus, et lapidet eum populus
Eratenim mulier gentilis, Syrophoe- 26
universus. Matth. xii, 31 et 32 : Spiritus
blasphemianon remittetur Et quicumque .
nissa genere. Et rogabat eum ut dee-
dixerit verhum contra Filium hominis, monium ejiceret de filia ejus. »
remittetur ei : qui autem dixerit contra

Spirilum sancium, non remittetur ei, ne- Hic qua Leo curam
incipit pars illa, in
que in hoc sseculo, neque in futuro. suae fortitudinis ostendit, contra id quod
« Superhia, » quae est propriae excel- est in actuaU peccato, per vexationem
lentiae sive dignitatis improba delectatio. improbse Hbidiuis, quae lit in cordis vo-
Tobiae, iv, 14 : Superhiam numquam luntate per consensum statim perficien-
in tuo sensu aut iii tuo verbo dominari dum in opere : et hoc sub typo curae
permittas : in ipsa enim initium sumpsit fihae Syrophoenissae.
omnis perdilio. Dlviditur autem haec pars in tres
« Stultitia, » hoc est, stoliditas, quan- partes : in quarum prima miraculi hujus
dohomo estinsipiens. Ettalisest, utdicit describitur locus : in secunda, describi-
Ptolemaeus, qui sui ipsius ignorat quantur hujus miraculi impetrationis modus :
titatom. Ad Galat. vi, 3 : Si quis exi- in tertia aulem miraculi describitur ple-
stimat se aliquid esse, cum nihil sit, ipse nus elfectus.
se seducit. Apocal. iii, 17 : Dicis : Quod In prima dicuntur tria : locus commu-
dives sum et locupletatus, et nuUius nis, et locus proprius, et instructionis
egeo : et nescis quia tu es miser, et mise- cautela.
rabilis, et pauper, et csecus, et nudus. Dicit igitur : « Et inde surgens, » ubi
Et subdit generaliter : insidias et observationes invidorum re-
presserat, tamquam ab indignis recedens,

« Omnia heec mala ab intus, » « abiit in fines Tyri et Sidonis, » hoc
est, in extremam partem Sidoniae, in
A corrupta voluntate, « procedunt » qua Tyrus erat : et illa pars Judaeae con-
ad extra, « et commimicant, » hoc est, jungehatur. Matth. xv, 21 Egressus :
coinquinant « hominem. » Exteriora au- inde Jesus, secessit in partes Tyri et Si-
tem creaturae Dei sunt, et neminem se- donis. Sed videtur contra suum dictum
cundum seipsa coinquinant. Genes. i, facere : quia, Malth. x, 3, dicitur : In
31 : Vidit Deus cuncla quse fecerat : et viam gentium ne ableritis. Ad hoc di-
erant valde hona. Ad Tit. i, 13 : Omnia cendum quod in finibus iUis, Judaei et
munda mundis : coinquinatis autem et gentes permistim habitabant, et ipse ad
infidelihus nihil est mundum, sed inqui- Judaeos dechnabat. Adhuc autem non
502 D. ALB. MA(;. ORD. PR^D.
declinabat ad maiiendum, sed ad Irans- iem suum, ut non misercaiur filio uteri
eundum : sicut et ve7iii in civitatem sui ? Spiritus autem immundus erat, qui
Samarix quse diciiur Sichar '. ad immunditias vexando impellebat Hbi-
« Et ingressus domum, » causa quie- dinum immundarum. Psal. cv, 28 : Ini-
tis, ex labore viae. Joan. iv, 6 : Jesus fa- tiaii, hoc est, consecrati sunt Beelphe-
iigaius exiiinere, sedehai sicsupra fon- gor, comederuni sacrificia mortuorum.
ei
iem. Beelphegor est idolum tentiginis, quod

(( Neminem voluit scire, m ut nos eru- extenso veretro figurabatur : et hoc ve-
diret humiliter nos ad hominum laudem xabat ad libidinem .Maacha, matrem
occultare. Marc. vi, 3J : Venite seorsum Joas, qui fuit sacerdos in templo Priapi.
in deserium locum, ei recûiesciie pusil- Sed non ad hoc dilexit filiam, sed
ista
lum. potius ad munditiam et ideo ad fon- :
(( Ei non poiuit latere, » non de im- tem mundilise per fidem festinavit. Ec-
potentia propria, sed de precatione suae cli. XLii, 11 Super fiiiam luxuriosam
:
laudis. Sicut dicitur, Matth. v, 14 Non : confirma custodiam : ne quando faciat

poiesi civitas abscondi supra moniem ie in opprobrium vcnire inimicis.
posiia. « Laudatur a devotione,

Intravii. »
Etideo tangit causam quare latere non per quam appropinquans intravit ad Do-
potuit, dicens : minum. Sicut, Luc. vii, 37 : Mulier quse
erat in civitaie peccairix, ut cognovit
« Mulier enim, etc. » quod Jesus accubuissei, non jussa venit.
« Et procidit ad pedes cjus. » Ecce
Et hoec est pars secunda de modo im- laudatur a cultu : Creatorem et Deum
petrationis miraculi : et hsec impetratio esse confitens per cultum, qui soli Deo
fuit per mulierem : et hoec commendatur debelur. I Cadens
ad Corinlh. xiv, 25 :
a sex, scilicet a fide, ab affecta naturse, in faciem adorabii Deum, pronuniians

a sui adventus devotione, a cultus recti- quod vere Deus in vohis sit. Psal. cxxxi,
tudine, ab orationis supplicatione, a suce 7 :Adorahimus in loco uhi sieierunt pe-
indignitatis humana recognitione, des ejus.
A fide, quia « siatim ui audivit de Et tangitur fidei ipsius commendatio
eo, » lide mota est ad ipsum. Unde, cum dicit :
Matth. XV, 28 : mulier, magna esi
fides iua : fiat ilbi sicut vis. Matth. viii, « Erat eiiim mulier, »
10 Non inveni ianiam fidem

: inlsrael.
Non enim tardavit, sed « siaiim ut Cujus virtus magis est commendabilis
a?idivii, » festina cucurrit, sciens quod quam viri, quanto minus ad virtutem
in digito Dei ejiceret dsemonium : et per constantiam animi disponitur.Ma- II
quod ipsam perveniret Dei reg-

sic in chab. VII, 20 et21 Supra modum ma- :
num, regno diaboli expulso ^ ter mirahilis, et honorum memoria di-

« Cujus filia Jiahebai spiriium im- gna, qux pereunies sepiem filios sub
mundum. » Ab affectu naturee ordi- uniiis diei iempore conspiciens, hono ani-
nato hic cominendatur : quia filiam mo spem quam in Dewn
ferebat, propier
non diligebat in ea spiritum
diligens, habebat : singulos Hlorum horiahatur co-
immunduni per contrarium eorum, : ce patria fortiier, rcpleia sapientia : et
qui non nisi ad spiritum immundum femine/e cogitaiionimasculinum animuni

diligunt suos natos. Isa. xlix, 15 : insercns, etc.
Numquid ohlivisci potest mulier infan- « Geniilis, » non cdocta pcr prophelas
' Joan. IV, 0. 2 Cf. Matth. XII. 28.

IN EVANG. MARCT, VIl-26, 27, 28, 29, 30, 503
ot loiôm. A(l noman. ir, 27 : Nonne... Et cum abiisset domiim suam, inve- 30
judkahil id qitod ex naluva esl jnxpu- nit puellam jaoentem supra lectum,
iium, lefjem consummans, te, qui per
etdaimonium exiisse. »
lilleram el circumcisionem pnevaricalor
legis es ?
« Si/rophoenissa, » hoc ost, de Syro et Tangit hic commendationem a suae in-
Pluoiiice cxorta, « genere. » Iluic aiilem dignitatis recognitione. Et dicit duo,
contrarium videtur quod dicitur, IMatlli. scilicet ohjectionem indignitatis, et reco-
XV, 22: Et ccce niulicr ClianamTa a , fini- gnilionem.

bus illis egressa. 7\d hoc respondet Jlihi- De primo dicit : « Sinc prius saturari
rius : « Chaiiaiufii terras in quibus sunt, filios. » Filii dicuntur Jndaei. Osee, xi,
« incoluerunt, qui renianentes, ahis gla- 1 : Ex yEgypto vocavi filium meum.

dio consumptis, aut in loca vicina dis- Exod. X, 3 : Dimitte populum meum.
« persi sunt, aul in servitutem suhjecti, ITos ergo prius gratia mea dimitte satu-
« et nomen tantum sine patria circumfe- rari usque ad nauseam, ita quod ahjiciant
« runt. » Ex iihi ergo dispersione contin- eam : et tunc derivabitur hffic gratia ad
git, quod haec Chananaea a primis prote, quae es gentilis. Act. xiii, 4G : Vobis
genitorihus fuit, et tamen propinqui ge- oportehat primum loqui verbum Dei :
nitores ipsius erant de Syria et Pljajnice :

sed quoniam repellitis illud, et indi-
et Judceis admista, Proselytorum formam gnos vos judicatis seternge vitas, ecce con-
tenebat. Unde ex vicinitate Judjeorum, vertimur ad gentes.

legem existimatur cognovisse, et cogni- Et tangit causam hujus, per inetapho-
tionem liahuisse, quod Christum, et ram loquens :
Deum,et Dominum, etFilium David esse

conlitebatur. « Non est bonum. »
« Et rogabat eum, » Ordinis dehiti honum non observare-

tur aliter : « sumere panem filiorum^ » a
Instanter clamans, ut dicitur Matth. xv, filiis qui sunt Judaei, » et mittere cani-
23, post eum : ita ut etiam discipuli dibus, » hoc est, gentilibus ; nisi prius pa-
cerent Domino : Dimitte eam, cjuia cla- nis a filiis saturatis projiciatur. Malth.
mat post nos. XV, 26 : Non est bonum sumere panem
« Ut dscmonium ejiceret de filia ejus. » filiorum, et mittere canibus Panis autem .
Et commendatur a simplicitate orationis. gratia curationis, et divini verbi refectio

Matlh. XV, 22 : Miserere mei, Domine, vocatur.
fili David : filia mea male a diEmonio
vexatur. « At illa respondit, »
Objectam sibirecognoscens indignita-

lem. Et dixit illi : Utique, Domine, »
((
« Qui dixit illi : Sine prius saturari supple, canis sum, et cane immundior.
filios : non est enim bonum sumere « A^rtm, » hoc est, quia tantum in mise-
panem filiorum, et mittere canibus. ricordia tua, non in dignitate mea con-
At illa respondit, et dixit illi : Uti- fidens, gratiam tuani peto. Daniel. ix,
18 : Aôn in justificationibus nostris

que, Domine : nam et catelli come-
prosternimus preces ante faciem tuam,
dunt sub mensa de micis puerorum.
sed in miserationibus tuis multis.
Et ait illi : Propter hunc sermonem « Nam, » hoc est, quia « catelli, »
vade, exiit daemonium a filia tua. imbecilles, et saturitatem filiorum exspe-

501 J). ALB. MAG. ORD. PRtED.
ctare non comedunt sub men-

valentes, « fortitudine Leonis de tribu Juda prove-
sa, » interim, durn adimc reficiuntur filii, nientem contra peccatum actuale, secun-
« de micis » minutis v.pucrorum, » hoc dum hoc quod exhibentur membra corpo-
est, filiorum. Ila ego necessitatem patiens ris, arma iniquitalis peccato, quando
in filia, non possum exspectare commu- perpetratur in opere.
nem Gentilium, qui canes sunt, refectio- Ilabet autem heec pars duas parles,
nem : scd statim dum reficis filios, est scilicet, locum in quo factum est miracu-
mihi succurrendum. Unde, Matth.xv, 27, lum, et historiam de miraculi perfe-
dixit Etiam, Domine : nam et calelli
: ctione.
edunt de micis qux cadunt de mensa do- In primo tangit locuni quem reliquit,
minorum suoi'wn. Micse autem signifi- dicens :
cant subtiles intellectus, et gratias Spiri- « Et iterum exie?is de finibus Tyri, »
tus sancti. ubi permistim Judeei et Gentiles habita-

bant. Exivit autem, ut et alibi gratiam
« Et ait illi, » suam indigentibus communicaret et prae-
dicaret. Luc. iv, 43 : Quia et aliis civita-
Tangens perfectionem miraculi impe- tibus oportet me evangelizare regnum

trati. « Propter hunc sermonem, » ma- Dei : quia ideo missus sum.
gnam tuani fidem et devotionem indi- « Venit per Sidonem., » transiens ut
cantem, « vade, » sciens me corpore ab- venator animarum : quia Sidon venatio
sentem, potentia deitatis quae ubique interpretatur. Genes. xxvii, 3et4 : Cum-
prsesens est, posse curare. « Exiit, » jam que venatu aliquid apprehenderis, fac
fidei tuae merito, « a filia tua dsemo- mihi inde pulmentum sicut velle me no-
nium. » Matth. xv, 28 : Fiat tibi sicut sti, et affer ut comedam, hoc est, mihi
vis. Luc. VII, 50 : Fides tua te salvam incorporem. Hoc dixit Patriarcha fiho
fecit : vade in pace. suo. Yenit autem sic transiens « ad ma-

re Galilsese, » hoc stagnum Genesa-est,
« Et cum abiisset domum, » reth. Quae (inquam) Gahlaea quantum ad

partem provincise in quam venit, « est
Plene credens sermoni Domini. Ad inter medios fines Decapoleos, » hoc est,
Roman. iv, 20 et 21 : In repromissio- decem civitatum ibi sedificatarum, qua-
ne Dei non hassitavii diffidentia, sed rum territoriaibi conveniunt : et signifi-
confortatus est fide dans gloriam Deo : cant congregationes fidelium, qui decem
plenissime sciens quia quxcumque pro- mandatis decalogi conjunguntur. Luc.
misit Deus, potens est et facere. xix, 17 : Eris potestatem habens super
« Invenit puellam jacentem supra le- decem civitates.
ctum » strati sui, quo ante per dcemo-

a
nium prsecipitabatur « et dsemonium » :
invenit ab ea « exiisse, » et a vexatione

« Et adducunt ei surduro et mutum,
immunditiae cessasse. Matth. xv, 28 : Et et deprecabantur eum ut imponat illi
sanata est filia ejus ex illa hora^ qua manum. »
hoc dixit Dominus.

Hic langitur historia miraculi. Habet
autem tres particuhis, intercessionem ad
31 « Et iterum exiens de finibus Tyri, impetrandum, modum specialem ad per-
venit per Sidonem ad mare Galileeffi, ficiendum, et utiHtatem ad aedificandum.
inter medios finesDecapoleos. » In intercessione tria sunt : adductio,
intcrcessio, et manus impositio.
Tangit hic curam actualis peccati ex De adductionc dicit : « Et addiicunt
:
IN EVANG. MARCI, YlI-32, 33. 505
ei, » pcr fidoi suce devotionem. Psal. cante manu ejus, eductus est coluber
xxviii, 1 : A/ferte Domuio, filii Dei, tortuosus. Et idco hoc heneficium ma-
ajferlc Domino filios arielum, hoc cst, nus petiverunt. Marc. xvi, 18 Super :
Prffilatorum ctj l*ia^dicatorum : qui arie- segros manus imponent, et bene habe-
tes, hoc est, duccs sunt j^regis, et filios bunt.
sihi commissos adducere dcbent ad Do-
minum ut curentur.
« Siirdiim, » quia aures arma iniqui- « Et apprehendens e;im de turba
talis peccato exliihucrat : ideo diaholus
S3
seorsum, misit digitos suos in auricu-
in aurihus feccrat surdilatcm ctmaxime :
las ejus, et exspuens, teligit linguam

a verho Dci audiendo, Aures enim sic
aperuerat serpenti prima mater : et sic
ejus. »
aures exhihuerat mulieri a serpente per-

suasa3 primus patcr. Tangitur modus perfectionis miraculi
Et mutum. » Omnis enim surdus
« duphciter, scilicet^ ex parte Domini fa-
naturaliter est mutus quia quid loqua- : cieniis, et ex partc infirmiin quo factum
tur audiendo, non potest discere. Tamen est.
linguam liga-
istp (ut inferius patehil) ct Ex parte Domini triplex tangitur mo-
tam hahuit, ne ad loquendum movere dus : in factis, in adspectihus, et in verhis.
possct unde infra, t. 35, dicitur: « So-
: In factis tangitur quadruplex modus :
lutum est vinculum linguse ejus. » primo enim tangitur modus apprehen-
Ezcchiel. iii, 2G : Linguam tuam adhse- sionis, in qua Dominus infirmo jungi-
rere faciam palato tuo^ et eris mutus. tur et significat apprehensionem misc-
:
Psal. xxxvii, 14 : Ego tamquam surclus ricordise et charitatis, in quihus Deus nos
non audiebam, et sicut mutus non ape- apprehendit. Ad Ilehraeos, ii, 16: Nus-
riens os suum. Et hoc etiam merilo pri- quani Angelos apprehendit, sed semen
mse prsevaricationis incurrerat, in qua Abrahse apprehendit. Et hoc est quod
lingua ad loquendum cum serpente con- dicit « Apprehendens eum, » Ad Philip.
:
tra Deum laxata fuerat. Psal. cxxxvi, 111,12 Sequor, si quo modo comprehen-
:
: Adhsereat lingua mea faucibus meis, dam in quo et comprehcnsus sum a

si non meminero tui : hoc non est, quia Christo Jesu.
ero memor tui, sed potius verhorum Secundum est apprehensi de turha se-
diaholi, cum quo loqueris. gregatio : et significat segregationem a
(f Et deprecabantur eum », hoc est, massa perditionis et perditorum, quae
Dominum. Et haec est intercessio adstan- fit per gratiae apprehensionem. Numer.
tium, quae significat sanctae Ecclesise in- XVI, 26: Recedite a tabernaculis homi-
tercessionem. Jacoh. v, 16 : Orate pro num impiorum et nolite tangere quse
invicem ut salvemini : multum enim va- adeos pertinent, ne involvamini in pecca-
let deprecatio justi assidua. tis eorum. Ad Galat. i, 15 et 16: Cum
« imponat illi, » muto et surdo,
Ut autem placuit ei, qui me segregavit ex
« manum » omnipotentem, quse eum utero matris mese, et vocavit per gratiam
condiderat : istiusenim crat et reformare suam, ut revelaret filium suum in me,
corruptum. Joh, v, 18 : Ipse vulnerat.^ ut evangelizarem illum in gentibus :
et medetur : percutit, et manus ejus sa- continuo non acquievi carni et sanguini.
nabunt. Psal. cxxxviii, 5 et 6 : Posuisti Segregatio enim ab utero matris Syna-
super me manum tuam. JJirabilis facta gogse, separatio est a massa perditorum :
est scientia tua ex me : confortata est, et hoc est quod significat, cura dicit
etnon potero ad eam. Sciverunt enim « De turba seorsum. »
quod dicitur, Job, xxvi, 13 Obstetri- : Tertium factum est, quia « misit digi-
:
:

tos suos in auriculas ejus. enim » Digiti gua tua. Hoc igitur melle tetigit lin-
isti significant virtutem operativam, qua guam istius.
cuncta condidit per potentiam, sapien-
tiam, et bonitatem. Jsa. xl, 12: Quis
appcndil tribus digitis molem terrae ? Et
isli sunt tres primi digiti. Digitus etiam « Et suspiciens in cffilum, inge- 3
est index virlulis sancti Spiritus per dona muit, et ait illi : Ephphetha, quod est,
sapientiae, et intellectus, et ccetera, quce
Adaperire. »
Isaiasenumerat '. Luc. xi, 20 Si in di- :
gito Dei cjicio dsemonia, profecto per-

venit in vos regnum Dci. Digiti etiam Ecce hic tangitur modus duplex su-
sunt, quibus perfecit subtiliter opus Red- spectionis unus quidem in oculis corpo-
:
emptionis magna amaritudine Pas-

in ris significat, quod ad Patrem omnia re-
sionis. Cantic. v, Manus mese stilla- .j : lcrt concordiam et unitatem quam
per
verunt myrham, et digiti mei plenimyr- habet ad ipsum et alter cordis, qui si- :
rha prohatissima. Et contra hos digitos gnificatur per gemitum, quo ingemuit
nuUa potuit stare virtus inimici deemo- pro nobis : et hunc tangit cum dicit
nis : quia ex primis digitis expulit impo- « Ingemuit. » Joan. xi, 41, dicitur de
tentiam audiendi, et ignorantiam au- primo : Jesus elevatis sursum oculis, di-
dienda non percipiendi, et malitiam au- xit : Pater, gratias ago tihi quoniam
ditum divinum rcpellendi. Ex quarto audisti me. Docet eliam nos ad ccelum
digito expubt peccatum per Spiritus dirigere intentiones nostras, cum aliquid
sancti donum. Et ex quinto expulit obli- volumus impetrare. II Paralip. xx, 12 :
gationem ad surditatem per solutum pre- Cum ignoremus cjuid agere deheamus,
tium per passionem. Hos ergo digitos hoc solum hahemus residui, ut oculos
potius spirilualiter intellectos immisit, nostros dirigamus De gemitu au- ad te.
quam corporales digitos exterius immit- tem dicitur, Cantic. ii, 12 Vox turturis :
teret : quia illis intus tetigit, et vim dee- audita est in terra nostra : quse gemitum
monis efTugavit. habet pro cantu : quia Christus gemuit
Dicit autem : « In auriculas ejus., » pro nobis, Psal. xxxvii, 9 : Rugiebam a
quia auris habens solam figuram auris, gemitu cordis mei.
etnon habens virtutem audiendi, dimi- « Et ait. » Tangit modum miraculi in
nuta est et non perfecta. verbis, dicens : « Ephphetha, >' in Hebrteo.
« Et cxspuens, tetigit linguam ejus. » Et hoc exponens Evangelista subinfert
Quartum factum est. Sputum autem « Quod est, Adaperire, » lam in vinculis
quod a capite descendit^ saporem signi- aurium, quam in vinculis linguae : ut et
ficat divinorum, quo sapor redit ad lin- audias, et loquaris. Isa. l, o : Dominus
guam, et solvitur vinculum ad loquen- Deus aperuit mihi aurem, ego autem no)i
dum. I Reg. xiv, 29 Vidistis ipsi quia : contradico : retrorsum non ahii. Isa. l,
illuminati sunt oculi mei, eo quod gus- 4 : Dominus dedit mihi linguam erudi-
taverim paululum de melle isto : quod tam, ut sciam sustentare eum qui lassus
modo video quid saporandum et loquen- est verho.
dum Mel autem, quod est sub lingua
sit.
Domini, signilicat dulcedinem doctrinae

ejus. Gantic. iv, 11 : Mel et lac suh lin- « Et statim apertiB sunt aures ejus, ]
Isa. XI, 2 et 2: Et requiescet siiper cuin pietatis et replebit eum spiritus timoris Domi-
spi- :
ritus Domini : spiritus sapientix et inlellecius, ni.

spiritus consilii et forttudinis, spiritus scientise et
: : ;
IN EVANG. MARCT, ¥11-35, 36, 37. 507
et solutum est vinculnm rmguai ejus, Discile a mc quia rnitis sum cl huinilis
et loquebatur recte. » corae.
Tangit modum pcrfcclionis miraculi

in circctu cx parlc inlinui. Et tria dicit
c< Quanto autcm eis pra^cMpiebat,
modum in auribus : « El slalini apcrlx
tanto magis plus prajdicabaiit
sunt aures ejusy » quoe prius crant au-
Et eo araplius admirabantur, di- 33^
riculoe, modo factae aures, quia audiunt.
« Sunt aperlx, » ut inlrct sonus ct vox centes : Bene omnia fecit : et surdos
ad audiendum. Proverb. xx, 12: Aurem fecit audire, et mutos loqui. »
audicntem, et oculum vidcntcm, Domi-

nus fecil ulrumciuc. Isa. xxxv, 5 Tunc : Tangit secundum. Et dicit tria, scili-
aperientur oculi csecorum, et aures sur- cct aedilicationem adampliorem gloriam,

dorum patebunt. aedincalioncm ad ampiiorem admiratio-
ii Et solutum est vincuhim linguse neni, ct ffidificationcm ad ampliorem
ejus. » Secunduni cst, ex parte linguffi laudem.
ejus. Isa. XXXV, G : Aperta erit lingua Dicit igitur : « Quanto autcm eis, »
mutorum. Luc. xi, li : Erat Jcsus eji- et abundantiore humilitate, « prsecipie-

ciensdaimonium, et illud erat mutum. bat, » prcecepto inslructionis, « tanto
Et cum cjccissct diemonium, locutus cst magis plus prxdicabant » gloriam ipsius.
muius. Quia, sicut dicit Tuilius in fine primi
« Et loquebatur reclc. » Tertium cst cx libri Rhctoricx, « gloria est ore mullo-
parte actus demonstrantis solutum esse « rum proedicata laudatio. » Tob. xii, 7 :
vinculum lingute ct aurium : qui non Opera Dei revclare honorificum est.
loqucretur, nisi audirct. Isa. xxxii, 3 et Isa. Lxvi, {^ Et annuntiabunt gloriam
'.
4 : Non calirjabunt oculi videntium, et rneam. gentibus.

aures audientium diligenter ausculta-
tahunt. Et cor stultorum intelligetscien- « Et eo amplius admirabantur. »
tiam, et lingua balborum velocitcr lo-

quetur et plane. Quantum ille ex humilitate non dila-
tandum esse praecepit. Estlier, xv, 17
Valde mirabilis es, domine : et facics
tua plena gratiarum. Hoc enim valde

esi
« Et prsecepit illis ne cui dice- mirabile : quia in tanta facie, imc cst,
rent. » preescntia gratiarum tam humilis fuit.
« Diccntes, » in magnifica laudis a?di-

ficatione : « Bene omnia fecit, » hoc cst,
Tangilur cediricatio secula miraculum. bcne se omniafacere posse probavit, hoc

Tanguntur autcm duo : a^dificatio ad est, omnipotcntiam dcmonstravit. Ad
humilitatem ex parte Domini : et aedifi- Roman. ix, 19: Voluntati ejus quis re-
catio laudis divinae ex parte turboe et sistit ?
amicorum curati. Et surdos fecit audire, » quotquot
«
Dicit igitur : « Et praecepit illis, » non voluit, « et muros loqui. » Surdi enim
proecepto obscrvationis, sed praeccpto prius est audire, ut sciat quid loquatur.
instructionis, ad humiliandum in magnis Provcrb. xviii, 13 : Qui prius respondet
factis exemplo Domini, « ne cui dice- quam audiat, siultum se esse dcjnon-
rent, » et per hoc nonjactare bona sua strat, ei confusione dignum.
discerent. Eccli. iii, 20: Quanto magnus Sic ergo per virtutem Leonis curatur
es, humilia te in omnibus. Matth. xi, 29 : actuale peccatum.
1
CAPUT VIII.
Septem panibiis paucisquepisciculis satiat quatuor hominum millia : discipulos a

fermento Pharisxorum cavere jubet : ccecum sensim curat : interrogatis Apo-
stolis quem Jesum esse dicerent, Petrus conftetur ipsum esse Christum : et
paulo post Satanas ab eo dicitur, quod increpa?'et illum dum suam prcediceret
passionem : de tollenda cjûce, et quod anima nihil debet esse carius.
1. In diebus iterum cum turba

illis quasi quatuor miliia, et dimisit
multa esset *, nec haberent quod eos.
manducarent, convocatis disci- 10. Et statim ascendens navim cum

pulis, ait illis :
discipuiis suis, venit in partes
2. Misereor super turbam, quia tcco. Dalmanutha.
jam triduo sustinent me, nec 1 Et exierunt Pharisaei ^, et coepe-
habent quod manducent : peruntconquirere cum eo, qu«-
3. Et si dimisero eos jejunos in do- rentes ab illo signum de coelo,
mum suam, deficient in via : tentantes eum.
quidam enim ex eis de longe 12 Et ingemiscens spiritu, ait Quid :
venerunt. generaiio ista signum quasrit ?

\. Et responderunt ei discipuii sui : Amen dico vobis, si dabitur ge-
Unde illos quis poterit hic sa- nerationi isti signum.
turare panibus in solitudine ? I o Et dimittens eos, ascendit iterum
5. Et interrogavi t eos : Quot panes navim, et abiit trans fretum.
habetis ? Qui dixerunt : Sep- 14. Et obiiti sunt panes sumere \ et
tem. nisi unum panem non habebant
6. Et prajcepit turbce discumbere secum in navi.
super terram. Et accipiens sep- i5. Et praecipiebat eis, dicens : Vi-

tem panes, gratias agens fregit, dete, et cavete a fermento Pha-
et dabat discipulis suis ut ap- risaeorum, et fermento Hero-
ponerent et apposuerunt tur-
: dis.
b«. 16. Et cogitabant ad alterutrum, di-
7. Et habebant pisciculos paucos et : centes Quia panes non ha-
:
ipsos benedixit, et jussit ap- bemus.

poni. 17. Quo cognito, ait illis Jesus : Quid
8. Et manducaverunt, et saturati cogitatis quia panes non habe-
sunt : et sustulerunt quod su- tis ? nondum cognoscitis nec in-
peraverat de fragmentis, septem adhuc Cctcatum ha-
telligitis?
sportas. betis cor vestrum ?
9. Erant autem qui manducaverant 18. Oculos habentcs non videtis? et
' Matlh. XV, 32. ^ Matth. XVI, B.

* Mallh, XVI, 1 ; Luc. xi, 54.
CAP. VIII MARCI. rm
aures habentes non auditis, nec 3o. Et comminatus est eis ne cui di-
rccordamini ? cerent deillo.
19. Quando quinque panes fregi in 3i. Et coepit docere eos quoniam
quinque millia quot cophi- *
: oportet Filium hominis pati
nos fragmentorum plenos susti- multa, et reprobari a senioribus,
listis ? Dicunt ei Duodecim. : et a summis sacerdotibus, et
20. Quando et septem panes in qua- scribis, et occidi : et post tres
tuor miliia, quot sportas frag- dies resurgere.
meniorum tulistis? Et dicunt 32. Et palam verbum loquebatur. Et
ei Septem.: apprehendens eum Petrus, coe-
21. Et dicebat eis Quomodo non- : pit increpare eum.
dum intelligitis? 33. Qui conversus, et videns discipu-
22. Et veniunt Bethsaidam, addu- et los suos, comminatus est Petro,
cunt ei caecum, et rogabant eum dicens Vade retro me, Satana,
:
ut illum tangeret. quoniam non sapis quse Dei

23. Et apprehensa manu caeci, eduxit sunt, sed quce sunt homi-
eum extra vicum : et exspuens num.
in oculos ejus, impositis mani- 34. Et convocata turba cum discipulis
bus suis, interrogavit eum si suis, dixit eis : Si quis vult me
quid videret. sequi, deneget semetipsum *, et
24. Etadspiciens_, ait Video homines ; tollat crucem suam, et sequatur
velut arbores ambulantes. me.
25. Deinde iterum imposuit manussu- 35. Qui enim voluerit animam suam
peroculos ejus: etcoepit videre, salvamfacere, perdet eam qui :
et restitutus est, ita ut clare vi- autem perdiderit animam suam

deret omnia. propter me
evangelium, sal- et
26. Et misit illum domum suam,
in vam faciet eam.
dic ens : Vade in domum tuam, 36. Quid enim proderit homini, si
et si in vicum introieris, nemini lucretur mundum toium, et
dixeris. detrimentumanimae suaefaciat?
27. Et egressus est Jesus '_, et discipu- 37. Aut quid dabit homo commuta-
li ejus, in castella Cgesareae tionis pro anima sua?
Phiiippi : et in via interrogabat 38. Qui enim me confusus fuerlt, et
discipulos suos, dicens eis : verba mea, in generatione ista
Quem me dicunt esse ho- adultera et peccatrice, et Filius
mines^? hominis confundetur eum, cum
28. Qui responderunt illi, dicentes : venerit in gloria Patris sui cum
Joannem Baptistam, alii Eliam, angelis sanctis .
alii vero quasi unum de Pro- 39. Et dicebat illis : Amen dico vo-
phetis. bis, quia quidam de hic
sunt
29. Tunc dicit illis :Vos vero quem stantibus, qui non gustabunt
me esse dicitis ? Respondens mortem, donec videant regnum
Petrus ait ei ; Tu es Christus. Dei veniens in virtute ^
* Supra, VI, 41 ; Joan. vi, 11. xiv, 27.

* Matth. xvi. 13. 5 Luc. xvii, 33 ; Joan. xn, 25.
3 Luc. IX, 18. 6 Matth. x, 33; Luc. ix, 26 et xii, 9.
* Matth. X, 38 et xvi, 24 ;
Luc. ix, 23 et ^ Matth. xvi, 28 ; Luc ix, 27.
!
510 D. ALB. MAG. ORD. PRtED

Adhuc autem hisloria de miraculo di-
viditur in tres partes : in quarum prima

inducit ad istud miraculum faciendum in-
ducentia in secunda, inducit ea quoe sunt

:
IN CAPUT VIII MARCI discipulos de miraculo faciendo inslruen-

tia : in tertia autem, ponit ea quae sunt
ENARRATIO. miraculum perOcientia.
In prima harum partium dicit tria,
scilicet opportunitatem temporis, con-

« In diebus illis iteram cum turba grucntiam devotionis, et affectum mise-
multa esset, nec haberent quod man- ricordiae et miserationis.
ducarent. » De primo dicitur:
Hic incipit pars illa quse est de osten- « In diebus illis, etc. »
sione virtutis Leonis contra sequelas

peccati actualis, quae sequelse sunt tres : Signilicans quod pluribus diebus eum
prima quidem est inedia, quoe causatur lurba sustinuerat: quia aliter piuraliter,
ex longo defectu carentise refectionis spi- « in illis diebus, » non diceret. Psal.
ritualis ex cibo gratiae, proptcr quam fit cxxxvni, 16 : Dies formabuntur, et nemo
deperditio virium ad vitam spirilualem : in eis, supple, defluit. Genes. xxix, 20 :
et conlrahunc defectum adducitur miia- Videbantur illi pauci dies pras amoris
culum refectionis turbarum. Secundus magnitudine. Dicit enim Avicenna, quod
defectus, est defectus visus in discretione homines delectati in divinis tempus non
credendorum, et agendorum, et appe- percipiunt, ita et isti non perceperunt
tendorum, quoe Domino placent et hic : tempus nec defectum corporis, ex desi-
defectus causatur ex longa obscuratione derio et delcctatione auditus Christi.

cordis, conlra tenebras peccatorum : Psal. cxviii, 103: Quam dulcia faucibus
contra hunc defectum inducitur miracu- meis eloquia tua, super mcl ori meo
lum de c.Bci illuminatione, ibi, >. 22: Sic Moyses in monte perseveravit cum
« Et veniunt Betlisaidam, et adducunt Domino quadraginla diebus, et quadra-
ei csecum, etc. » Tertius defectus est ginta noctibus, panem non comedit et
difficultas ad faciendum bonum, et rece- aquam non bibit \
dendum a malo : et contra hunc defe- « Iterum. » Notat quod ante feccrat
ctum inducitur miraculum dcemoniaci, miraculum de refectione quinque panum
quem discipuli curare non poterant et : in quinque millia hominum : et ideo ad-
incipit post principium capituli noni, ibi> dit liic : « Iterum. » Deus enim dives in
IX, 13: « Et veniens ad discipulos suoSs misericordia non defecit, nec finem ponit
vidit tu7'bam, ctc. » beneficiis, sed semper infiuit et effiuit.
Prima autem harum partium dividi- Jacob. 1, 5 : Dat omnibus affluenter, et

tur in duas partes in quarum prima :
non improperat.
inducit miraculum contra defectum prae- « Cum turba multa, » quia multa de
dictum. Scd quia quidam non intellige- causa sequebatur : quidam ut satiarentur
banl quod contra talem ordinaretur dede panibus, Joan. vi, 20 : Quxritis me,-
fcctum, ideo in secunda parte de hoc non quia vidistis signa, scd quia man-
plenam inducit instructionem, ibi, ducastis ex panibus. Eccli. vi, 10 : Est
t. 10 : « Et statim asccndens navim. » amicus socius mensse. Quidam autera
* Cf. Exod. XXIV, 18.

IN EVANG. MM\C\, VIIl-1, 2, 3. 5M
propler curiosiiatem videndi sijîia, Joan. sed ut nobis formam daret, etiam a mi-
VI, 2 : Seqtwbaliir cutn muUittitlo itKi- noribus ali({uando consilium habendi.
gtta, quia vidcbmit sigtia quiB facicbat .loun. vi, G: Iloc autcrti diccbat tetitans
super his qui iitfirrnabantur. Quidam eiim : ipse cnitn sciebat quid csset factu-
aulem ut caperenl eum in sermone, rus. Convocavit eliam, ut ex facto in-

IMaltii. XXII, 15 : Coticcncrunt ad Jcsurn strueret et ad (idem ffidilicaret.
Pharisoci ut caperctit cutii in scrmotie. « Ait illis, » inslrucns ct a>di(icans ad

Quidam autem sequebanlur propter de- lidem.
volionem, ut discipuU, Joan. vi, 00 :
Ad quein ibiinus ? vcrba vit<je <Blcriise ha- « Misereor super turbam. »
bes. VA sic ex diversis causis sequens

lurba mulla, et mulliplex erat cum eo. Ecce tangit inclinalivum misericordiae.
Cum turba Tangit autem tria. Primum quidem mul-
Et hoc est quod dicit : «
cum Jesu. Gum eo tiludinein, quia multitudini conipatien-

multa csset, » scilicet
enim esse, est esse cum auctore salutis :

dum erat : et lioc notat cum dicit : « 3/i-
et sine eo esse, est salutem perdere. sercor super turbam : » nmltos enim fa-
Matth. xii, 13 : mecum, con-

Qui non cst
me affligere erat miserabile. Unde, Matlh.
VI, 3(> Estotc misericordcs, sicut et Patcr
tra me est : et qui non congregat mecum, :
vcster miscricors cst. Et, ibidem, v, 44 et

spargit.
secundura quod movit ad
4.'): Diligite inimico vestros,... ut silis
Et hoc est
secum erant, « nec filii Palris vestri qui in ccelis est, qiii
pascendum, quia
habcrent quod manducarent. « Ecce nc-
ôlem suum oriri facit supcr bonos ct
malos, ct pluit supcr justos ct injustos.
cessitas qu« induclt ad miraculum fa-
ciendum, quia nec habebant, nec de fa-
^êfert enim toti multitudini propter bo-
cili quod manducarent

habere poterant ^°^ ^^^ ^^'^^ ^'^ '^^-
in loco deserto, in quo esculentum non

Secundum est quod dicit : Quia ccce
«
inveniebatur suis enim numquam in

:
jarn triduo sustinent me, » quamvis pu-
necessitate deest Dominus. Psal. cx, 4 et niantur gravi pondere necessitalum : sus-
5 : Metnoriatn fecit mirabilium suorurn iinentia? auiein causa, fuit desiderium
misericors et miserator Dominvs : escarn audiendi : propter hoc enim libenter sus-
dedit timentibus se. Ideo dicit, Matlh. vi, tiuebant faniem et laborem. Matih, xx,
31 et 32 : Nolite solliciti esse, dicentes :
12 Portavimus pondus diei
: et seslus.
Quid manducabimus, aut ciuid bibemus, Genes-. xxxi, 40 Die nocluque : ccstu urc-
aut c[Uo operiemur ? Hsec enim omnia ^«'* ^^

ff(^^^(>
fugiebatque somnus ab ocu~
gentcs inquirunt. Scit enim Patcr vestcr '^^ meis.
quiahis omnibus indigetis.
« Et si dimisero eos jejunos, »
« Convocaiis discipulis, ait illis : Sic laboribus et fame affectos, « in
Misereor super turbam, quia ecce jam domum suam, » revertentes, « deficient
triduo sastinent me, nec habent quod in via. » Talis enim est natura hominis,
quod abstractus a se et ad divina suspen-
manducent :
sus, defectus proprios non sentit : rever-

Etsi dimisero eos jejunos in domum sus autem ad se sentit, et tunc deficit.
suam, deticient in via : quidam enim Psal. XVI, 15 : Satiabor cum apparuerit
ex eis de longe venerunt. » gloria tua : et si illa subducta fuerit, in
inedia propria deficiam.
« Co7ivocatis discipulis. » Non ut Causam autem subjungit, cum dicit :
ignorans quid acturus esset, consuleret : « Quidam cnim ex eis de longe vene-
runt, » et ideo diu jejunarunt, quia sibi « Et responderunt ei discipuli sui :
ad viaticum nihil providerunt, putantes Unde illos quis poterit hic saturare
ex abundantia meae largitatis saturari. panibus in solitudine ?
Ethaecest lilteralis exposilio.
Et interrogavit eos : Quot panes ha-
Triduum autem quo sustinuimus Je-
legis, et probetis? Qui dixerunt ei : Septem.
suM fuit status naturae, et
phetise. Genes. xl, 12 et 13; Tres enim Et prsecepit turbse discumbere su-
adhiic diessunt, post quos recordabitur per terram. »
Pharao, scilicet magnus rex regum, rni-
nisterii tui, et restituet te in gradum pri- Hic tangitur pars quae est de instru-
stinum. Yel triduum morale, esl triduum ctione discipulorum.
contritionis, confessionis, satisfaclionis. Dicit autem tria, scilicet, discipulorum

Exod. VIII, 27 Viam trium dierum per-
:
quaestionem, quae exigit illuminationem :
gemusinsolitudinem, et sacrificabimus Domini interrogationem,quae excitat dis-
Domino Deo nostro. Et triduum anago- cipulorum ad id quod faciendum erat
gicum, est contemplatio vestigii, imagi- intentionem : et turbce ad refectionem

nis, et speciei expressse. Genes. xxii, 4, dispositionem.
Abraham immolaturus filium, tertia die Dicit igitur: « Et responderunt ei, »
vidit locum quem ostendit Dominus. scilicetDomino, « discipuli sui, » qui ex

Quod autem dicit « Nec habent quod : omnibus erant instruendi « Unde, » hoc :
manducent, » significat nostrum, qui ex est, ex quibus abundantiis, « illos, » tam
nobis est, defectum boni gratiae reficien- multos, tam fameiicos," « quis, » quan-
tis. Isa. iii, 7 In domo mea non est pa-
: tumcumque dives, « poterit, » ex facul-
nis, neque vestimentum. Luc. xi, : No)i tatibus suis, « saturare, » quia fame af-
habeo quod ponam ante illum, scilicet fecti muita vorabunt, u pa?iibus, » etiam
ad reficiendum spiritum. sine pulmentario ? ethoc « in solitudine, »
Quod autem dicit, quod « Quidam de ubi nihil est esculenti vel poculenti. Ac
longe venerunt, » significat poenitentes si dicant : Nullus homo posset hoc fa-
de regione longinqua dissimilitudinis ve- cere. PsaL cni, 27 : Omnia a te exspe-
nisse. Isa. lx, 4 : Filii tui de longe ve- ctant, ut des illis escam in tempore, ne
nient, et filise tuae de latere surgent. deficiant. Et quia homini hoc impossibile
Isa. XLiii, 6 :
Affer filios meos de longin- est, speratur hoc a benignitate et mise-
quo, et filias meas ab extremis terrse. ricordia tua. Ergo fac quod dixit Pro-
Psal. cxviii, 153 Longe a peccatoribus
: pheta, Psal. cxliv, 16: Aperis tu ma-
salus. num tuam, et imples omne animal be-
Quod autem ^vcAi'.((. Sidimisero eos je- nedictione. Et iterum, Psal. xxxv, 9 :
junosin domum suam, » denuo non pa- Inebriabuntur ab ubertate domus tuse, et
scens, « deficientinvia, » significat quod torrente voluptatis tuse potabis eos. Et

nisi pascamur gralia Dei in atfectu, et quod dicunt de soHtudine, nihil est :
verbo Dei in intellectu, et corpore Do- quia multa millia quadraginta annis in
mini in Sacramento, quod deficiemus, PsaL lxxvu, 25 Panem

deserto pavisti. :
quomodocumque ex nostro sensu in bo- Angelorum manducavit homo : cibaria

nis naturalibus, et in bonis fortunae abun- rnisit eis in abundantia.
demus. Psal. xxxiii, 11 : Divites egue-
runt et esurierunt : inquirentes autem « Et interrogavit eos, »
Dominum non minuentur omni hono.

Luc 53 Esurientes implevit bonis, et
I, : Instrucns de facilitate qua cum gratia
divites dimisit inanes. Dei pasci poterant. Sapientis enim inter-
Iste ergo est sensus spirituahs. rogatio, instructio est. Unde Hierony-
IN EVANG. MAJICF, VIII-:), (J. 513
mus : « Jesus scdens in inedio doctoruin, tudinem : fortitudo ad strenuitatom in
« niaîs docet durn prudentur inlerro- adversis : et lem[)erantia ad modum con-

« gat. » venienteni in prosperis. Kidc^ autem
Qnot panes habetis ? » Ac si dicat
<i : pascit intellectum in vero, spes clevat in
Scrutamini secreta vestrarum facultatum, exspectando aeterno, et charitas relicit in
et videte quid a Deo habealis hoc : bono amato.
enim, quantumcumque parvum sit, cum Ecce seplern panes quos habent disci-
adjatorio Dei sulliciet. 111 Ueg. xvu, 12 et puli Doniini, scptem Spiritus sancti do-
seq., Vidua Sarephtana non habuit nisi norum dulcedines intus relicientes, de
parum farinse et modicum olei in lecy- quibus dicitur, Isa. xi, 2 et 3'. Sapientia
tho : et suffecit ad pastum Prophetae, et enim divinorum relicit sapore, 1 Pet. u,
sustentationem domus sua^. IV Reg. iv, 3 Si tamen gustastis quoniam dulcis est
:
I et seq., Vidua non habuit domo sua in Dominus. Psal. xxxiu, 9 Gustate et :
nisi modicum olei quo ungeretur, et cum videte quoniant suavis est Dominus. In-
gratia Dei sulTecit ad debitorum solutio- tellectus autem reficit mentem, et pascit
nem, ad liliorum redemptionem, et ad in vero audito. Quia Gregorius dicit,
vitae suee et filiorum sustentationem. quod intellectumdat,etdeauditismentem

II adCorinth. ix, 8 : « Potens est Deus illuminat. Sapient. xvi, 20 Angelorum :
omnem gratiam ahimdare facere in vo- esca nutrivisti populum tuum. Consi-
bis : ut in omnibus semper omnem suffi- lium autem stabilit et pascit in dubiis,
cientiam habentes, abundetis in omne dum consilio Dei mens stabilitur. Quia
opus bonurn. Videte ergo « quot panes » sicut Gregorius dicit, consilium Dei est
gratice « habetis. » immobilis diffinitio de faciendis. Luc. i,
53 : Esurientes implevit bonis. Fortitudo

« Qui dixerunt, » autem spe vincendi pascit in adversis.
III Reg. XIX, 8, Elias in fortitudine cibi
Ex magistri interrogatione jam ad panis vicit Jezabel, et pervenit ad mon-

spem refectionis et abundantiae elevati : tem Dei. Pietas autem benevolentia, qua
per afTectum fluit ad omnes, pascit dul-
« Septem, » cedine largitatis et in hoc casu verum :
est senigma Samsonis, Judic. xiv, 14 :
Panes, qui vel significant septem vir- De comedente exivit cibus : quia dum
tules, tres theologicas,spem, fidem, cha- pauper pascitur et cibatur, cibus per gra-
ritatem et quatuor cardinales, pruden-
: tiam exit ab ipso, et cibat pascentem.
tiam, justitiam, fortitudinem, temperan- Scientia dum docet immaculate conver-
tiam : de quibus dicitur, Isa. iv, 1 : sari inmedio nationis pravae etperversse,
Apprehendent septem nuilieres virum reficit intus gaudio dum malis prodest, et
imum in die illa, dicentes : Panem no- non maculatur ab illis. Psal. cxvni, 1 :
strum comedemus et vestimentis nostris , Beati immaculati in via, qui ambulant

operiemur tanturrimodo invocetur no-
: in lege Domini. De refectione dicitur,
men tuum supernos, aufer opprobrium Proverb. xv, 15: Secura mens quasi ju-
nostrum. Quselibet enim virtulum suum ge convivium. Timor autem Domini in
panem ministrat, dum quselibet suam conspiratione displicentise mali, magnam
intus ministrat refectionem : prudenlia aflert refectionem : et iste est panis do-
quidem, in eligendo id quod adjuvat ad loris : (juia semper reficit in hoc quod
vitam justitia autem, ad operum recli-
: dolet de nialis. Psal. cxxvi, 2 : Surgite
' Isa. XI, 2 et 3 : El requiescet nuper euin spi- spiritus consilii et fortitudinis, spiritus scientix
ritus Domini : spiritus sapientias et intelleetus, ctpietatis, et replclnteum spirilustitnorisDomini.
XXI 3:3
%H D. ALB. MAG. ORl). PR.ED.
post(juam sederiiis, qui manducatis pa- tem, qui oxtenditur de longe feriens, re-
nem doloris. liquice fomitis ex priraa transgressione.
Vel, septcm panes sunl septem gratiae Ab onmibus cnim his confugit homo ad
sacramentales, dum gratia baptismi re- refectionem gratiae, quae datur in Extre-
licit contra originalem iujustitiam. Eccle. ma unctione. Matrimonialis autem gra-
XI, Mittcpanem tuum super transeun-
1 : tia reiicit, dum concupiscentiam fluentem
tes aquas, quia post tempora multa inin prseceps recipit, et unionem castam
venies illum. Lotio enim aquae per tinet foecundam spiritus creati cum increato
ctionem corporis de baptismo transit, et ostendit : sic enim dicitur de mulierebo-
refectio gratiarum intus per totum tem- na, Proverb. xxxi, 27 : Consideravit se-
pus invenitur. Confirmatio autem contra mitas domus suse, hoc est, matrimonia-
foinitis incendium reficiendo confortat, les utilitates : et panem non come-
otiosa
ut confirmatus intrepide Christum confidit. Quia refectionem in omnibus talibus
tealurcorde, ore, et opere. PsaL ciii, 15 : gratiis habuit, et non otiose ad libidinem
Panis cor hominis confirmat. Poeniten- matrimonium suscepit. Istos omnes pa-
tia autem maculas actuales purgat, et de- nes secum habent discipuli Domini, qui
fectum restituit. in Reg. xix, 6 Respe- : vere discipuli Domini sunt et ministri,
ad caput suum subcine-
xit Elias^ et ecce quos super familiam suam constituit.
ricius panis et vas aquse, quo fugiens Adhuc, septem habent panes, quibus
Jezabel impiam refectus evasit. Eucha- turbas reiiciant. Septem enim sunt in
ristia autem deperditum in spiritualibus verbo Dei, quibus pascere tenentur, et
propria refectione reparat et restituit. facultatem unde pascant
semper secum
Sapient. xvi, 20 : Paratum panem de habere. Primum quidem est, quod ver-
coelo praestitisti illis sine labore, omne bum Dei illuminativum est ad fidei veri-
delcctamentum in habentem et omnis
se , tatem secundum autem est, quod est
:
saporis suavitatem. Ordo autem in po- aidificativum ad oninem spei promissio-

testate divina reficit, ut etiam divinos nem tertium est, quod est ignitivum ad
:
actus facere possimus in omnium spiri- divinae honitatis charitatem quartum :
tualium dispensatione : et iste est panis autem est, quod divinam in se habet po-
filiorum Dei, qui comedunt ad Dei men- testatem quintum autem, quod perfe-
:
sam. Jerem. xxxi, 14 : Inebriabo ani- ctam confert libertatem sextum autem, :
mam sacerdotum pinguedine : et populus quod ad omnem injustitiam semper ha-

meus bonis meis adimplebitur. Luc. xiv, bet contrarietatem septimum et ultimum :
15 Beatus qui manducabit panem in

: est, quod contra omncm vincit falsita-
regno Dei. Isti enim ministri Dei in re- tem.

gno decoris cum Deo sedent ad mensam. De primo dicitur in Psalmo cxviii,
Luc. XXII, 29 et 30 : Ego dispono vobis 105 Lucerna pedibus rneis verbum
:
sicut disposuit mihi Pater meus regnum, tuum, et lumen semitis meis. Quia ad
ut edatis et bibatis super mensam meam credcnda, et facienda, et appetenda quae
in regno meo. Extrema vero unctio refi- Deo placent, verbum Dei esl illumina-
cit transeuntem ad corporis et animae re- tionem praebens. Raruch, iv, 4 et 5 :
fectionem. Isa. Qui ha-

xxi, li et 15 : Bcati sumus, Israel, quia quse Deo pla-
bitatis terram Austri, cum panibus oc- ccnt, manifesta sunt nobis. Animaequior
currite fugienti. A facie enim gladiorum esto, populus Dei, etc.
fugerunt, a facie gladii imminentis a , De secundo dicitur in Psahno c.wni,
facie arcus extenti, a facie gravis prcelii. 41) et 50 : Memor esio vcrbi tui servo iuo,
Gladius enini peccati reliquias reliquil, iii quo mihi spem dedisti. Hxc me vun-
contra quas reficit unclio gladiusimmi- : ,96»/«/« csl iii humilitale mea. Firmitas
iKMis. iiiliiinil;is cst corporis : aicus au- enim verbi quo promisit, stabifit spein
JN i:VANG. MARCI, VIII-.), (J. 515
hominis : quia verbum Dci nuiuquani (fladium munus a Deo, in quo dejicies
excidit. Ad llol)r. vi, 18 et 11) : Forlissi- adversarios populi tnei Israel.

mumsolaliiim liabeamus,(jni confugimus Vo.v istos soptem eUectus dum vcrbum
ad lcneudam proposilam spem, quam Dei in iu)bis luerit, nos intus reiicit et
sicul anchoram habemus animse Lulam confortat : et ideo panis vocatur quo
ac firmam. Psal. cxviii, lli Adjutor el : turbae a Chrisli successoribus sunt ciban-
susceptor meus es lu : et in verbum tuum dae. l)e pane quidem veritatis dicitur,
supersperavi. Exod. xu, l'> : Septem diebus azyma

Dc tertio dicitur in Psalmo cxvm, 140 : comedetis. Et, Levit. ii, M. Omnis :
Ignitum eloquium tuum vchementer : et obiatio, scilicet panis, absque fermento

servus tuus dilexil illud. Jercm. xx, 20 : fiet, quia veritas lidei sincera debet esse,
Factus est sermo Domini in corde meo et fermento h«retica3 pravitatis non
quasi ignis exsestuans, claususque in os- admista.
sibus meis : et defeci, ferre non sustinens. De pane autem qui ex spe confortat di-
Dc quarto dicitur in Psahiio cxl, : citur, Levit. viii, 31 : Panes consecrationis
Audient verba mea ([uoniam potuerunt. edite, qai positi sunt in canistro, sicut
Hocest, perfectampotcstatem habuerunt, pnecepit mihi Dominus. Panes enim
ut veniant semper ad cfTectum. Isa. lv, spei (quia ex meritis in conscientia repo-
11 : Verbum meum, quod egredietur de sitis surg-it spes) edunt in loco sancto,
ore meo, non revertetur ad me vacuum, qui ex tah spe propter conscientiam me-
sed faciet qusecnmque volui, et prospera- 'ritorum reliciuntur.
bitur in his ad qme misi illud. Unde, Panis autem charitatis, Josue, ix, 12 :
Matth. VII, 28 : Erat docens eos sicut En panes ({uando egressi sumus de domi-
potestatem habens. bus nostins, ut veniremus ad vos, calidos
De quinto, Joan. viii, 31 et 32 : Sivos sumpsimus. Quando enim aliquis suare-
manseritis in sermone meo^ vere discipuli hnquit, ut ad populum Dei veniat, opor-
mei eritis : et cognoscetis veritatem, et tet accipere refectionein verbi igniti, quae
veritas liberavit vos. Ad Galat. iv, 31 : per cahdum panem designatur. Ibi est
Non sumus ancillge filii, sed liberse : qua panis caHdus, qui proponitur ante conspe-
liberlate Christus nos liberavit.hWiQVdX ctumDomini*.
autem, per formam et imaginem verbi Panis autem potestatem perfectam
sui nos formando. dans est, de quo dicitur in Psahiio ciii,
De scxto dicitur, Matth. v, 25 : Esto 15 : Panis cor hominis confirmet. Hoc

consentiens adversario tuo cito, dum es pane confortatus est Paulus, ut contra
in via cum eo. Ubi dicit Glossa, quod omncs posset in verbi Dei potestate.
adversarius noster, verbum Dei est. Job, Act. ix, 19 : Cum accepisset cibum, con-
vii, 20 ; Quare posuisti me contrarium fortatm est.
libi, cL factus sum niihimetipsi gravis ? Panis autem conferens hbertatem, est
De septimo dicitur, II ad Gorinlh. x, panis fiHorum, qui Uberi sunt. Matth. xv,
4et5: Armamilitiienostrsenon suntcar- 26 Non est bonum sumere panem filio-
:
nalia, sed potcntia Deo ad destructio- rum, et miLLere canibus. Et iste est
nem tnunitionum, consilia destruentes, et panis, quem de simila Abraham paravit
omnem altitudinem extollentem se adver- Angelis, cum repromissionem Isaac in
ûs scientiam Hinc est quod ad
Dei. futuro per liberam acciperet. Gcnes.
Ephes. VI, 17, dicitur quod accipiamus xviii, (5 : Accelera, tria sata similse com-
gladium spiritus, quod est verbum Dei. misce, et fac subcinericios panes : quia
II Machab. xv, IG Accipe sancLum : Hbertatem, quam ex verbo Dei habcmus,
1 Cf. 1 ad Corinth. x, 16.

sub tegumento hujus cinericitE humili- rumdem munerum in communitatem et
tatis occultamus. utilitatem turbarum distribulionem, et
Sextus autem panis, qui reficit ex hoc per pisciculos paucos, panum duicora-
quod injustitise nostrse adversatur, est mentum.
quidem panis sed non desiderabilis. In primo horum dicuntur quatuor :
Daniel. x, 3 Panem desiderahilem non

: munerum Dei acceptatio, munerum Dei
comedi, quia desideriis non obedivi sed : per quantitatem determinatio, gratiarum
refectus sum duro sermone Domini ad- de muneribus perceptis actio, et ad com-
versante mihi. municandum fractio.
Panis vincens falsitatem et in hoc refi- Dicit igitur : « Et accipiens, » hoc est,
ciens, est panis verbi per disputationem Dei munus acceptans quia omne quod :
elicitus, qui conterit omnem falsitatis et dat Deus, acceptandum est. Isa. lvi, 7 :
mendacii panem. Isa. xxx, 23 : Et panis Holocausta eorum et victimsu eorum

frugum lerrse erit uberrimus et pinguis. placebunt mihi super altari meo. Ibi ha-
Dulcissima enim veritas, et pinguis, ad bent Septuaginta Munera tua accepta
: «
delectationem a patribus per disputatio- erunt super altare meum. » Hoc autem
nem est elicita, omnem panem mendacii altare ipsa divinitate sanctificatum, ma-
destruens et elidens : de quo pane men- nus Christi est. Super hoc altare omnia
dacii dicitur, Proverb, xx, 17 : Suavis dona oblata, Deo sunt accepta et grata :
est homini panis mendacii : et postea et in tali acceptatione quidquid nobis

implebitur os ejus calculo. Quia primo ofTertur, primo Deo debet esse oblatum,
mendacium hsereticse pravitatis suave est et nobis acceptum. Ad Philip. iv, 18 :
homini decepto, sed cum in judicio cal- Repletus sum, acceptis ab Epaphrodito
culo veritatis arguitur, tunc convertiiur quss misistis odorem suavitatis, hosiiam
in amaritudinem. acceptam, placentem Deo.
« Ecce munerum Dei
Septem panes. »
« Et preecepit turbae, » per quantitatem determinatio. Et sunt

quidem pauca numero, sed cum benedi-
Per Apostolos ordinantes eos per con- ctione Dei sunt et sufficientia, et abun-
tubernia, « discumbere super terram, » dantia : et ideo potius in benedictione
quse corpus designat, et subjici debet. Deiquam in muneribus est sperandum.
Sapient. ix, 15 •
Corpus quod corrumpi- Unde in Psalmo cxliv, 16 Aperis tu :
tur aggravat animam et terrena inhabi- manum tuam, supple, ad benedicendum :
talio deprimit sensum multa cogitantem. et imples omne animal benedictione. Hoc
Sic ergo instructi sunt Apostoli. etiam testatur veritatis inimicus, Job, i,
10 : Operibus manuum ejus benedixisti,
« Et accipiens septem panes, gratias et possessio Quia

ejus crevit in terra.
quamvis parva sunt quse ad manus habe-
agens fregit, et dabat discipulis suis
mus, hsec tamen Dei benedictione cre-
ut apponerent : et apposuerunt tur-
scunt in abundantias.
bas. » Ecce gratiarum
« Gratias agens. »
actio de muneribus a Deo acceptis. I ad

Tangit ea quae faciunt ad miraculi per- Thessal. v, 18 Inomnibus gratias agite.
:
fectionem dupliciter : ex parte Christi W ad Corinth. ix, 15 : Gratias Deo super

facientis, et ex parte turbse comedentis. inenarrabili dono ejus.
Ex parte quidem Christi facientis tan-
git quatuor : acceptionem Dei nmnerum, « Fregit. »
coilationem eorumdem in dispensatio-
nem discipulorum, et per Apostolos eo- Ecce ad communicandum Dei dona
Ii\ EVANd. MATUII, Vm-(i, 7. .")17
fractio, ut in multos dividi possint. « Et habebant pisoiculos paucos : et
l^sal. Gxi, U : Dispersit, dcdit paupcri- ipsos benedixit, et jussit apponi. »
bus. VX hoc niodo non lit, quia modo

unus solus totum in se colligere conatur, dulcoramentum pi-
Tanjrit hic panis :
quod in omncs indigentes a Christo sces enim dulces sunt pisciculi aulem :
frangitur. Isa. Lvm, 7 Frange esuricnti : humilcs, humilium dulces cousolationes :
pancm tuwn. Thren. iv, i Parvuli, : pauci vero ideo, quia raro et raptim per
id est, humiles pauperes, pcticrunt pa- breve tempusin hac vita datur consolatio
ncm, et noncrut qui frangcret cis : quia divina. Talis autem consolatio numquam
nostri temporis sacerdotes, et abbales, et debet Chrisli desse discipulis, quin ver-
caeteri religiosi totum ad se recollij;unt, bum semper sit in ore
consolationis
ut integrum recipiant, quod a Ghristo in eorum non enim semper donare debent
:
multos est fractum. in terrore et timore. Unde, Exod. xvi,
« Et dabai discipuUs suis, » non ut 31, Manna quod pluit Dominus, sapo-
sibi retinerent, sed « ut apponerent, » rem habuil panis oleati : ut cum refectio-
scilicet turbis. Fi tangilur commissio neetiam haberet saporis dulcoramentum.

munerum Dei in dispensationem disci- Similiter, Levit. ii, 4, vi, 1.J, et xxiv, .5,
pulorum : omniaenim quae committuntur ubi Dominus panes offerri praecepit,
Apostolis, dispensanda turbis commit- semper adjungit lagana olco lita. Laga-
tuntur. Matth. xxiv, 45 : Fidelis servus na autem panes frixi sunt in oleo, ut
et prudens, qucm constituit dominus refectionis habeant dulcoramentum. Et
suus supcr familiam suam, ut dct illis quia panes, et virtutes, et dona, et gra-
cibum in tempore. Matth. x, 8 : Gratis tias sacramentales, et verbi Dei effectus
acccpistis, gratis datc. IV Reg. iv, 41, esse diximus, ideo cum consolatione
dixit Eliseusfiliis prophetarum Infundc : dulcedinis omnia ista sunt miscenda :
turbde, ut comedant. Et non fuit amplius unde, Apostolus ad Hebr. xiii, 22 : Rogo
quidquam amaritudinis in olla. Propter autem vos, fratrcs, ut sufferatis verbum
turbas enim et augentur dona Dei, et solatii.Etenim pcrpaucis scripsi vobis.
dulcorantur ut sapiant et placeant. Psal. Quia solatii verbum est, quod cum con-
Lxvii, 11 : Parasti indulcedine tua pau- solatione est propositum. Eccli. vi, .5 :
peri, Dcus. Verbum dulce rnultiplicat amicos. Eze-

chiei. xxxiv, 4 et 5 : Cum austcritate
« Et apposuerunt turbae. » imperabatis cis, et cum Et dis-
potcntia.
persse sunt oves mese. De Aser autem
quod unicuique
Appositio notat sibi (qui beatus interpretatur) dicitur, Genes,
competens collatum est quia non : est xLix, 20 : Aser, pinguis panis ejus, ct
appositum per appropinquationem partis prsebebit delicias rcgibus.

ad eum cui confertur, nisi unicuique « Et ipsos » scilicet pisciculos, « boie-
quod sibi competit tribuatur. Hinc est dixit, » ut sicut dictum est, et multipli-
quod, Matth. xx, li, dicitur : Tolle quod carentur ad sufficientiam, et dulcoraren-
tuum cst, et vadc. Tuum enim est, quod tur ad saporem. Sapient. xvi, 20 : Omne
tibi secundum capacitatem et usum vitae dclectamentum in se habentcm, et omnis
proportionatur : et ideo non apponitur saporis suavitatcm.
parvulo, quod competit perfecto : nec « Et jussit apponi : » quia non per se
competit rustico, quod clerico est pro- dulcia ministrantur discipulis, sed pro
portionatum : nec militi expedit, quod subditis sibi commissis unde, IV Reg. :
artifici est debitum. Matth. xxv, i^ : iv, 41, cum etiam amaritudo mortis esset
Bedit unicuique secundum propriam in olla, tamen hanc ipsam Eliseus in
virtutcm. dulcedinem convertit, ne turba fidelium

:

amaritudine diffideret. Et hoc fit quando incrementa frugum justitiae vestrse : ut
Preelatus iu dulcedine verbi, ot conversa- in omnibus locupletati, abundetis in
tionis, et afrabilitatis, subjectis verbum sa- omnem simplicitatem. Proverb. ni, 9 et
lutis proponit. Eccli. xlix, 2 : In omni ore 10 : Dominum detua substantia,
Ilonora
quasi mel indulcahitur ejus memoria, et et de primitiis omnium frugum tuarum
ut musica in convimovini. Psal. ciu, 13 : da ei : et implebuntur horrea lua salu-
Vinum Isetificat cor hominis. Et ideo si- ritate, et vino torcularia tua redunda-
gnificat laetificantia subjectos. bunt.
Septem enim sport» significant id
quod univorsaliter excrescit de gratiis
« Et manducaverunt, et saturati Dei proximo communicatis quia tot :
S
sunt : et sustulerunt quod superaverat sunt sporta;, quot sunt panes : quia de
unoquoque pane mystici intellectus su-
de fragmentis, septem sportas.
perexcrescunt : unde, Daniel. xii, 4
Erant autem qui manducaverant
Plurimi pertransibunt, et multiplex
quasi quatuor millia : et dimisit
erit scientia. Vel, septem sportae, quae
eos. ))
sunt vasa munda, in quibus portantur
panes, sunt impletiones septem petitio-
Tangit perfectionem miraculi ex parte num, quse in Dominica oratione conti-
turbae Tanguntur autem
comedentis. nentur : qu» omnes, communicala gra-
quinque comedentium generalitas, quia
: tia Dei, ad proximum superimplentur.
nulli abstincbant comedentium saturi- : Hoc quod sub alia metaphora, Genes.
est
tas, quia nuUi inanes et famelici remane- XLi, 5, dicitur Septem spicse pullula- :
-
bant : super excrescentis quantitatis bant in culmo uno plense atque formosse.
quantitas, quam in alios pauperes Apo- Culmus enim ille, in quo omnium pe-
stoli relevabant : comedentium nume- titionum nostrarum puUulat ubertas, mi"
rosa quantitas, quse virtutem divinse sericordia est communicationis eorum,
benedictionis oslendebat : et saturatorum quae nobis a Domino commissa sunt in
dimissio, quce Domini benignitatem si- pauperes. Sic fit, quia Joel, ii, 24, dici-
gnificabat. tur Implebuntur arese frumento,
: ei
Dicit igitur : « Et manducaverunt, » redundabunt torcularia vino, ei oleo.

refectionem accipientes internam, « et
saturati sunt : )) quod de phantastica « Erant autem qui manducave-

refectione non fieret. Proverb. xni, 23 :
rant. »
Justus comedit, et replet animam suam :
venter autem impiorum insaturabilis. Ecce comedentium numerosa quanti-
Psal. Lxxvn, 29 et 30 : AJanducaverunt tas. « Quasi quatuor millia. » Quater-
et soturati sunt nimis, et desiderium narius vel ad mandi plagas refertur, a

eorum attulit eis Dominus : non sunt quibus veniunt qui a Deo saturanlur. I
fraudati a desiderio suo. Isa. xLiii, 5 et G : Ab Oriente adducam
« Et sustulerunt, » Apostoli et disci" semen tuum, ab Occidente congregubo-
et
puli, « quod superaverat, » per excre- te. Dicam Aquiloni Da, et Austro : Noli :
scentiam, « de fragmentis, septem spor- prohibere, Mattb. viii, 11 Multi ab : \
tas, )) quia communicata gratia in alios, Oriente et Occidente venient, et recum-

ipsa gratia crescil in communicante. bent cum Abraham, et Isaac, et Jacob
II adCorinth. IX, 10 et 11 Qui aiitem
: in regno caslorum. Millenarius autem
administrat semen seminanti, et panem refertur ad perfectionem praemiorum ;
ad manducandum prsestabit, et multi- quadratur cnim miUcnarius in hmgum,

plicabit semen vesirum, et auyebit hitum, et profundum, ex denario, quia
d
IN KVANr,. MARCI, VIII-9. iO, 11. 519
(lecies (lccom decics Bunl inillc ; cl informanlur ibi, 5'. '•{ : " f'^1 dliniltcm
liopc quadraluru cst quancJo prfEniiuni eoSf asccndit itcrum (,'tc. »
rcspondcl capacilali naluree, et capa- In priori uulcm liaiaim tria dicuntur :
citali nieriti, et cupacitati spei, ct ca- primo enim occasioncm a loco accipiunl
pacitati largitatis divince qua' satisfa- perversi cuni Domino conquirendi ; in
cit charitati. Luc. vi, -JS : Afnisii- secunda, ponitur inquircntium pervcrsa
ram bonam, el conferlam^ el coagila- intcntio doctrinam Cliristi pcrvertendi ;
lam^ et supereffiucntem dabunt in sinum in tcrtia, rcdargutio Domini ponilur

vestrum. Vel forte cpiatuor, ad quatuor contra istos, ne facultatem accipiant ma-
referuntur passioncs, quae sunt timor, lignandi.
spes, tristitia, et gaudium : omnc; cnim Dicit igitur : « /s/ statim, » dimissa
quod timetur, olongabitur ct omne : turba, « asccndii navim » ut a littore
quod spcratur, habcbitur et omne con- : rcmotus, doctrinai vacaret disci[)ulorum.
tristans, vincetur et omne quod gau-
: « Cum discipulis suis. » Iloc esl si-
dium facit, exuberantcr dabitur nobis. gnificatum, Gcncs. vn, 7, ubi solus Noe
Vel, quatuor refcruntur ad ea quse ge- cum sua familia intravit in arcam, di-
neraliter sunt in omni eo quod recte missis omnibus in diluvio siil)mcrsio-
fit. enim ad rationeni est elcctum,
lloc nis.
hoc est, operanti dcbitum lioc in opcre : « Kt venit in parLes Dalmanutlta, »

habetmodum, et hoc ipsum contra im- Hae partes sunt juxta Genesareth, quae
pedientia est virtuosum et strenuum ; Matth. XV, 39, fines Magedam vocantur.
et omne tale ad millcnariuni est perfe- Et sunt partes idem locus, quia etiam
ctum, sicut dixinms, ad naturam, et me- plerique codices in hoc loco habent
ritum, et spcm, et largitatis divinse ex- Magedan. Interpretatur autem Magedan
cessum relatum. poma, vel hortus : quia (ad litteram) in
locishortorum poma et fructus ferentium
(( Et dimisit eos. » applicuerunt : ibi enim propter loci
amoenitatcm, quia interlucentes horti
Ecce demonstratio divinse benignitatis. fucrunt. et propter umbrositatem, quia
Dimittit enim in pacc sine impropera- fervor radii solaris ibi non accessit, et
tione eos quos pavit. Jacob. i, 3 Dat : quia solitarius locus fuit, Christus cum
omnibus affluentcr^ ct non improperat. suis libenter conversabatur. Talia enini
loca et a tumultu sunt sequestrata, et
animos hominum elevant ad sapientice
« VA statim ascendens navim cum divinae contemplationem, prppter loci so-
discipulis suis, venit in partes Dalma- fitudinem. Vocatur auteni Dalmanutha,

hoc est, paupertas rec/uiescens siiperius :
nutha.
quia in talibus hortis pauperes rusticani,
Et exierunt Pharisapi, et cceperunt
de pomis hortorum viventes, requieve-
conquirere cum eo, quccrentes ab illo
runt ; et qd illos instruendos seniper dcr-
signum de coelo, tentantes eum. »

clinavit Dominus.
De primo dicit, Cantic. iv, 12 : /lor-
Hic dc miraculo facto contra inertiam tus conclusus, fons signatus. Ganlic.
(quam cx defectu boni inducit peccatum) vni, 13 : Quae habilas in hortis, aniici
plenam inducit instructionem. auscultant.
Dividitur autem haec pars in duas pj^rti- secundo dicit, 3latth. xi, o, et Luc.
\)c
culas in quarum prima corripitqr mala
: vn, 22 Paupercs evangelizantur. Eccli.
:
doctrina PharistForum, et pcrvcrsorum : vii, 1(> : Non oderis laboriosa opera, et

ot in secunda, in bona doctrjna discipuli rusticationem crcalam ab Alt\ssimo.
?)20 D. ALB. MA&. ORD. PRtED.
Quod autem in lalibus locis doclrina sit Ehas, IV Reg. i, 10. Yel solem et lunam
conveniens sapienliee, dicitur, Eccli. stare faceret, sicut fecit Josue '. Vel so-
XXVI 1, 7 : Sicut rusticatio de ligno os- lem retrocedere faceret, sicut fecit Isaias ^.
tendil fructum illius, sic verbum ex co- Quasi parva qusedam essent quae fecit
gitatu cordis hominis, supple, ostendit. de terra, in curatione intirmorum et :
Hac igitur de causa ad talem locum Do- quai fecit de abysso, in suscitatione mor-
minus, post turbarum tumultum, decli- tuorum et quae fecil de mari, iii seda-
:
navit. tione tempestatum et quse fecit de aere, :
in quietatione ventorum. Non tamen hsec

« Et exierunt Pharisaii, » ideo petunt, quod illa si faceret non ca-
lumniarentur : sed potius ideo, quia si
Scientes quia in talibus locis quiescens non faceret, intirmitatem suam coram
ciim discipulis frequenter inveniretur : populo praedicarent. Videbantur autem
unde, Joan. xviu, 1 et 2 : Egressus est in petitione inniti verbis Isaiae, vii, 11,
Jesus cum discipulis suis trans torrentem qui regi Israel hoc offerebat petendum,
Cedron^ ubi erat hortus in quem introi- diceiis : signum a Domino Deo
Pete tibi
vit ipse et discipuli ejus. Sciebat autem tuo in profundum inferni, sive in excel-
et Judas qui tradebat eum, locum : sum supra. Joel, ii, 'M), et Act. ii, 19 :
quia frequenter Jesus convenerat illuc. Dabo prodigia in coelo sursum, et signa
Ita et isti loca talia observabant, ubi in terra deorsum. Et est sensus, ac si
eum tentarent. Exisse autem dicuntur dicant : Si de coelo venisti, proba in
de vicinis villis, et civitatibus in quibus hoc quod signa de coelo ostendas : quia
convenientes de malitia suse tentationis patres nostri saepe talia signa demon-
tractabant. straverunt.
Exeuntes ergo sic ad eum, « coeperunt Dicebant autem hoc, « tentantes
conquirere cum eo » de diversis, ut ca- eum, » ut de inani gloria notabilem fa-
perent ;'am in sermone. Quia erant de cerent, vel infirmum, coram populo de-
talibus de quibus dicitur, II ad Timoth. monstrarent. Filios autem se diaboli
111, 7 : Sempcr discentes, et numquam ostenderunt, qui simile aliquid attentavit
ad scientiam veritatis pervenientes. Quia contra Dominum, Matth. iv, 16 : 5i Fi-
non quuerunt ad hoc ut inveniant, sed lius Dei es, mitte te deorsum. Cui re-
potius uttentent et accusent. Ecch. i, 40 : spondit Dominus illud Deuter. vi, 16,
Accessisti maligne ad Dominum, et cor quod his etiam responderi potest : Non
tuum plenum est dolo et fallacia. Isa. tentabis Dominum Deum tuum. Mattli.
xxxii, 7 : Fraudulenti vasa pessima xxii, 18 :Quid me tentatis, hgpocritse ?
sunt enim cogitationes concinnavit
: ipse
ad perdendos mites in sermone mendacii,
cum loqueretur pauper judicium.
« Quserentes ab illo signum de coe-
« Et ingemiscens spiritu, ait : Quid
lo. » Non invenientes enim causam con- generatio ista signum quaerit ? Amen
tradictionis in sapientia, nitebantur in- dico vobis, si dabitur generationi isti
firniitatem invenire in potentia, ut sic signum. »

coram populo derisibilem facerent, qui
se Fihum Dei diceret, et nullum de coelo
suae divinitatis demonstraret signum. Tangitur hic correptio. Et dicuntur
Signum autem de coelo dicebant, sicut tria : gemitus compassionis perverso-
quod vel ignem de coelo ejiceret, sicut rum, demonstratio indignitatis signum
1 Cf. Josue, X, 13. 2 Cf. IV Reg. XX, 11, et Isa. .xxxvii, 8.

IN EVANG. MARCI, VIII-12, 13, 14. 321
quiBrentium, ot nogatio cum confirma- videt, Deo vero animae sponso non attrl-
tione pentorum. buit, sed Bcelzebub. Matth. xii, 39, et

Dicit Et ingemisccns spiri-
igitur : « Luc. XI, 29 : Generatio mala et adultera
lu, » pro compassione pervcrsorum. signum quserit : ct signum non dabi-
Cantic. II, 12 Vox turluris audita est
: lur ei.
in terra nostra. Quia turtur gemit pro

cantu. Psal. lxxviii, 11 : Introeat
in conspectu tuo gemilus compeditorum. Kt (limittens eos, ascendit iterum
«
13
Joan. XI, 38 : Jesus fremens in semet- navim, et abiit trans fretum.
ipso venit ad monumentum. Et obliti simt panes sumere et ni-
« Ait, » ostendens petentium signum
:
14
si unum panem non habebant secum
indignitatem : Quid generatio ista si-
«
gnum quserit ? » Signuin enim quamvis in navi. »
exhibcatur infidelibus, quia per hoc ad

fidem trahuntur, I ad Corinlh. xiv, 22 : Secunda pars in qua dimissis indignis,
LinguiB in signum sunt non fidelibus, instruit dignos de miraculo facto. Ha-
sed infidelibus, tamen signum non fit ni- betautem tres paragraphos in quorum :
si in fide et devotione Ecclesise quam- : primo a negotio sumit instructionis oc-

vis ab his ahquando fiat qui fidem non casionem : iii secundo, ponit instructio-
habcnt formatam, sed informatam et : nem : in tertio, male intellectse instru-
idoo dicit Augustinus quod « signum im- ctionis ponit interpretationem.

petratur in fide, et devotione Ecclesise. » In primo horum dicit tria : indigno-
Ili autem non sunt digni quibus signum rum dimissionem, cum dignis ad locum
exhibeatur. Matth. vii, 6 : Nolite dare alium navigationem, et negotium a quo
sanclum canibus, neque mittatis mar- instruendi accipit occasionem.
garitas vestras ante porcos. Quia isti per Dicit igitur : « Et dimittens eos, »
signa non attraherentur, qui venerant ad Pharisaeos sicut indignos. Osee, iv, 17
tentandum. Adhuc autern isti pcenitentiae et 18 : Dimitte eum, separatum est con-
locum petere deberent : et se indignos vivium eorum. Non enim spiritualis epu-
reputare ad signa videnda. Oratio Ma- li debent esse convivse, qui indigni sunt,
nassae, circa medium : Non sum dignus et tentantes veniunt.
intueri et adspicere altitudinem coeliy « Ascendit itenim navim, » ad aliam
prse multitudine mearum.
iniciuitatum ripam transiens. Et hoc est : « Et abiit, »
Luc. xviii, 13 : Nolebat oculos ad cce- ipse et discipuli, « trans fretum » Ge-
lum levare. nesareth, ubi tentantes non fuerunt. Ila-
bacuc, III, 15 Viam fecisti in mari
:
« Amen dico vobis. » equis tiiis, in luto aquarum multarum.

Equi sunt Apostoli Dominum circumpor-
Confirmatio est de negatione signi. tantes lutum autem tenax mundi con-
:
« Si (alias, non) dabitur generationi isti cupiscentia, qui tales equos tenere non
signum. » Juramentum est exsecrationis, potuit. Isa. Li, 10 : Posuisti profundum
ac si dicat : Si dabitur, etc, non crede- maris viam, ut transirent liberati.
tur mihi. Unde Glossa dicit : « Non
dabitur generationi isti, quae viperea est, « Et obliti sunt, etc. »
et adulterina. » Viperea, quia lacerat

veneno detractionis omne quod videt. Ecce negotium unde sumitur instruen-
Luc. iu, 7 Genimina viperarum, quis
: di occasio. « Et obliti sunt, » ut homi-
ostendii vobis fugere a ventura ira ? nes. Dicit autem Augustinus « Nullius :
Adullerina autciu, quia etiam signa quae « rei obhvisci, sed oinnium habere me-
« moriam, non hominis naturae est, sed etsermo eorum ut cancer serpit. Talibus
« divinae. » Taraen haec oblivio a divina enim fermentis sana doctrina corrum-
fuit dispensatione. Psal. liv, 23 : Jacta pitur et ApostoHca.
super Dominum curam iuam, et ip.se te
enuriet.
Sumere panes. » Sicut enim dicit,
« (( Et cogitabant ad altemtrum, di- 1
Glossa, Qui secum habent panem vitae

((
centes : Quia panes non habemus. »
Ghristum : cujus qui reficiuntur amore,
minus curant de terreno pane. » Hic male intellectae instructionis ponit
Et nisi unum panern, » qucm casu
(( interpretationem. Et habet duasparticU'
aliquis puerorum sumpserat, non ha- (( las quarum prima ponit malum
: in in-
behant secum in navi, » qui tamen ad tellectum, propter quem necessaria est
tot hominum refectionem non sufficie- interpretatio : in secunda autem, inter-
hat. Sportas enim quas intulerant, in pretationera, quae est raali intellectus cor-
cibos pauperum erogaverant. rectio.
Dicit ergo : « Et coc/iiabant ad alier-
utrum, » occulte sibi invicera signifi-
15 « Et praecipiebat eis, dicens : Vi- cantes, et « dicentes, » sub silentio ;
dete et cavete a fermento Phariseeo- « Quia panes non habemus. » Putabant

rum, et fermento Herodis. » enim quod hoc ideo Dominus diceret,
quia veniens trans mare Galilaeae, ubi
Ecce hic ponitur instructio, scilicet, erat potestas Herodis, et ubi multi Pha-
cautelae praeceptio. risaei habitaverunt, nollet ab ipsis acci-
(( Videte, » per intellectus discretio- pere refectionem : et ideo ad refectionem
nem, « et cavete, » per fidei puritatem, Doraini et suorum necessario erant panes
« a fermento, » hoc est. corruptione. secum accipiendi : non advertentes, quia
I ad Corinth. Expurgate vetus fer- v, 7 : his qui cum Domino in domo sua sunt,
mentum, ut sitis nova conspersio. nihil deesse poterit. Psal. xxxiii, 10 et
« PJiarisseorum. » Glossa, hoc est, le- 11 : Timete Bajninum omnes sancti ejus:
gem Dei traditionibus hominum postpo- quomam non est inopia timeniibus eum.
nere : vel verbis praedicare, factis impu- Divites eguerunt et esurierwnt : inqui-
gnare : Dominum tentare, doctrinae ejus rentes auiem
non minueniiir Domhmm
vel operibus non credere. Haec enim fuit omni bono, Et ad hunc sensum perver-
corruptio Pharisaeorum, Osee, vn, 4 : sura intellectum eorum corrigit Domi-
Quievit pauiulum
commistione civiias a nus.
fermenti, donec fermentaretur totum, Et hoc est quod subdit :
« Et fermento, » hoc est, corruptio-

ne, « Herodis : » cujus fermentum, ut
dicit Glossa, est incestus, adulterium,
homicidium, temeritas jurandi, el simu- « Quo cognito, ait illis Jesus : Quid
latio religionis. l ad Corinili. v, (> Mo- :
cogitatis quia panes non habetis ?
dicum fermentum totum massam. cor- Nondum cognoscitis nec intelligitis ?

rumpit. Fermcntum cnim spiritualem
Adhuc csecatum habetis cor vestrum ?
habet calorem in tota conspersione vapo-
Oculos habentes non videtis?et au-
biialiter ditfusa. Et sic facitpravitas hae-
res habentes non auditis, nec recor-
rolica, quae totam corrumpit doctrinam
etvitam (^hrislianam. lit ideo diligenter
damini ?
est oxchidcnda. H ad Timoth. ii, 10 et Quando qninque panes fregi in

17 : Multum proficiuni ad impietatem : quinque millia, quot cophinos frag-
IN EVANG. MARCT, VITM7. 18, 10, 20, 21. .;23
mentorum plenos sustulistis ? Dicunt dicens : « Nec intelligilis. » Psal. i.xxxi,
ei : Duodecim. .-)
: Nescierunt, iieque intellex.erunl, in
tenehris nmhulant.
Quando et septem panes in quatuor
« Atlhuc C(ecatum haheiis cor ve-
miliia, quot sportas fragmentorum
struni ? «Tertia est ol)jurgalio de defeclu
tuiistis ? Etdicunt ei : Septem. illuminalionis intcrioris, quai et diviiia
Et dicebat eis : Quomodo nondum illuminare poterat si hal)ita fuisset : dici-
intelligitis ? » tur enim caecum cor quod divina de su-

per immissa caret illuminalione. Isa. vi,
Dicuntur auteiu liic tria, scilicet, di- JO : l'J:rcxca cor populi hujus. II ad
vinffi polestatis judiciurn, redargutio di- Corinth. ni, I"): Velamen posilmn est
vinam potestaleni ex operilius non insuper cor eorum.
telligentium, et illuminationis ad inteiii-
gendum benelicium. « Oculos habentes. »
Dicit ergo : « Qjw cognito, » per

deitatis potentiam nullo nunlianto. Eccli. Quarta objurgatio de defectu ordinis
xxiii, 28 Ociili Domini multo plus lu-
: sensuum ad rationem, ex quo contingit
cidiores suntsuper solem :... intiientes in quod fides ex auditu non accipitur. Et
nbsconditas partes. hoc est quod dicit « Oculos Jiahentes, » :
« Ait illis Jesus, » corrigens errorem cum visus sit sensus disciplinalis, quando
intcllectus eorum : « Quid coyitatis ? » ad ratioiioni visus ordinatur, « non vide-
Objurgatio est: etest quadruplex : prima, tis, » per rationem visa discernentes ?
de perverso intellectu sermonis. (f Quid » « Et aures habentes,y> cum auditus etiam
hoc est, quare « cogitatis,» conferendo in sit sensus disciplinalis, « non auditis, »
cordibus vestris, « (/tiia pa?ies, » materia- auditu interiori discernentedeacceptisper

les, « non hahetis, » vobiscum. Mattli. vi, auditum? Isa.vi, 10 : Aures ejus aggrava,
31 et 32 : Nolite solliciti esse, dicentes : et oculosejus claude. Psal. cxiii, 5 et G :
Quid manducahimus aut quid hibemus, ,

Ocutos hahent, et non videhuni. Aures
aut quo operiemur ? Hsec enim omnia haheni, et nonaudieni.
yentes inquirunt. Scit enim Pater vester,
c(uia his omnihus indigetis.
« Nondum cognoscitis ? » Secunda ob-
« Nec recordamini ?»
jurgatio de defectu interioris cognitionis,
qutP liaberi de facili poterat ex justitiae Hic excitat ad illuminationis benefi-
signis. Est autem cognitio accepta ex ciuni, per duo miracula panum quae fe-
sensibilibus experimentalis scientia, quani cit. « Nec recordamini, » corde, et me-
discipuli de facili habere potuissent : et moria praeterita revocante ad cordis ocu-
ideo objurgationem accipiunt, quia sal- los, « quando quinqtie panes fregi, »
tem hanc non liabent ; unde, Luc. xxiv, distribulos « iti qtdtu[tie millia » satu-
2o : O stulti et tardi corde ad creden- randa, oxceptis nmlieribus et parvulis :
dum ! Intellectus autem vocatur hic, « qttot cophinos pienos, » qui magna»
quando ex cognitione cxpeiiincntali intus sunt vasa capacitatis, « fragmentorum
in corde legitur, quod non nisi a divina sustuiistis. » in alios pauperes erogan-
potestate tale procedit opus : et quia dos '
?
etiam hunc intellectum de facili liaberc^ « Dicunt ei, >i discipuli Doniino veri-
poteraut : pro[)terea de defectu liujus in- tatem contitentcs : « Dttodecirn, » secun-
telloctus, et Apostoios Dominus objurgat, duni numerum Apostolorum : in quo os-
* Cf. Supra. VI, 41.

.
tenditur quod omnibus sufficientiam egressus est Jesus, et discipuli ejus in
Deus minislrabit suis. castella. »
Historia autem miraculi dividitur in

« Quando et septem panes, » tres partes : in quarum prinia ponilur
impetrantium miraculum devotio in :
In secundo miraculo \ « in quatuor secunda, miracuH perfectio etin tertia, :
millia » fregi distribuendo, « quot spor- humilitatis contra elationem, quaj ex

tas, » vasa minoris capacitatis, tamen magnalibus surgere consuevit, ponitur
capientia ultra sufficientiam hominis, instructio.
« fragmentorum tulistis ? » A discipulis In prima harum tria dicuntur, scilicet,
quaerit, ut confitentes verilatem, magis loci opportunitas, eorum qui caecuni ad-
sint in recordatione miraculi. duxerunt dignitas, et intercessionis sim-
« Dicunt ei; » discipuli Domino : pHcitas.
« Septem quo notatur abundantia
: » in Dicit ergo : <( Et veniunt Bethsai-
donorum Domini. dam, » quse est civitas supra mare GaH-
Isese unde fuerunt Andreas, et Petrus,
:
(( Et dicebat eis, » et PhiHppus, et Nathanael frater suus.

Et ideo ad honorem taHs congruum loci
Occasionem^sumens ex verbis eorum : fuit ibi fieri miraculum. Adhuc autem
« Quomodo nondum, » tot signis visis, quia Bethsaida domus venationis in-
tot eruditionibus auditis, tot exemplis terpretatur, et ideo de venatione sua be-
ostensis, « intelligitis ? » Ac si dicat : nedictus a Deo Filius, aHquem gustum
Hoc mirum est de vobis. Matth. xvi, 11 summo Patri Deo ut ofTerret, competens
et 12 Quare non intelligitis^ quia non
: fuit. Jercm. xvi, 16 Mittam eis miiltos :
de pane dixi vobis : Cavete a fermento venatores, et venabuntur eos. Genes.

Pharisseorum Sadducseorum ? Tunc
et xxvii, 4 : Affer mihi de venatione tua,
intellexerunt quia non dixerit cavendum ut comedam : et benedicat tibi anima
a fermento panum, sed a doctrina Pha- mea.
risgeorum et Sadducseorum ixEt adducunt ei,)i hacdigni adductio-
Sic ergo terminata est pars, quse est de ne, quia noti fuerunt, Apostolorum com-
miraculi hujus illuminatione. patriotae existentes, « csecum, » qui con-
venienter ducitur ad illuminatorem. Jo-
an. IX, .D : Quamdiu sum in miindo,
Et veniunt Bethsaidam, addu- lux sum mundi. Ttem, ibidem, ix, 39

«^ « et :
cuntei csecum, et rogabant eum In J7(dicium ego in hunc mundum veni,

ut
ui quinon vident videant. Ductio autem
illum tangeret. »
istorum devotionem et fidem eorum de-
signat, per quse digni sunt impelrare
Hic inducitur miraculum ordinatuni quod petunt. Malth. xxi, 2 : Solvite, ct
contra defectum reHctum ex peccato, adducite mihi.
qui est cordis obscuratio. « Et rogabant cma, » Ecce interces-
Dividitur autem in partes duas : in sionis simpHcitas. Jacob. v, 10 : Orate
quarum prima potcntiam Leonis mani- pro invicem ut salvemini : multum enim
festat in miraculo : sed quia ostensa valet deprecatio justi assidua.
potestate non satis adhuc inteUigitur, « Ut iilum tangeret, » firmiter cre-
ideo in secunda parte adjungit doctri- dentes quod ad tactum suse manus, dei-
nam per quam explanatur, ibi, t.27 : « Et tas unita manui salutem operaretur. Jub,
'•
Cf. Supra, VIII, 8.
:
IN EVANG. MARCI, VIII-23. oJLo
V, 18 : PerculU, et manus ejus snnabunt. congruit operaliones : quae diversce ope-

Sicut auteni tangi petebant exlra, ita raliones non con|,n-uunt nisi inlellectui
tangi per compunctionem petehant in- moventi, qui est oculus interior : et ideo
tra, scientes quod nisi peccalum intus ut signilicet quod causa ab interiori inci-
solvatur, infirmitas extra non curatur. pit, organuin interioris apprehendit. IJn-
Et lioc est quod dicit Interlinearis : de Glossadicit quod manum appreiiendit,

« Tangilur, qui compungitur. » Psal. ut ad bonum opus confortet. Matth. viii,
cxLui, 5 : Tange monleSy hoc est, super- 3 : Exlendens Jesus manum tetigit eum.
bos, et fumigabunt.
« Eduxit eum extra vicum. »
Secundum, est, remotio impedimenti

« Et apprehensa manu caeci, eduxit
curalionis : quia in vico in tumultu oc-
eum extra vicum : et exspuens in
casionis peccatorum, non potest curari.
oculos ejus, impositis manibus suis, In liis enim vicis et plateis, hoc est, viis
interrogavit eum si quid videret. » strictis, et latis concupiscentiae sponsa

non invenit Deum '. Isa. xLni, 8 : Educ
Ilic tangitur miracuU perfectio. Est foras populum csecum. Genes. xix, 17 :
autem hic duplex perfectio : una si-

Non stes in omni circa regione, sed in
gnificationis, quae est difficultas purga- monte, scilicet extra homines peccatores,
tionis reliquiarum peccati : et altera si-
salvum te fac.
gnificans perfectionem potentise medici.

« Et exspuens in oculos ejus. »
Prima est duplex : scihcet, ex parte
medici, cujus potentia potest super mor- Tertium est, quod est appiicatio sapo-
bum : altera ex parte morbi, cujus diffi-
ris sapientise divinae : quia saliva, et a
ciiis est cura ex parte infirmi. capite descendit, et salis liabet saporem :
Dicit igitur in primo quatuor : quo- et significat donum sapientise, quod a ca-
rum primum est de conjunctione infirmi pite Christi Dei descendit, et sapore suo
ad medicum, curo dicit : « Et apprehen- gustum peccati tollit, quod velamen ocu-
sa manu cseci, » hoc est, potentia opera- lis interius obduxit : unde, Joan. ix, 11
tiva cseci : ut intus potentia operativa Lutum fecit, et unxit oculos meos, et
obicem operatrici gratiae non poneret. dixit mihi : Vade ad natatoria Siloe, et
Ideo eam manus gratise apprehendebat lava. Et abii, et lavi, et video. Unde Gios-
et tenebat. Psal. lxxu, 2i : Tenuisti ma- sa Exspuens ut videat per flatum
: «
num dexteram meam : et in voluntate Spiritus sancti voluntalem Dei. »
tua deduxisti me, et cum gloria susce-
pisti me. Manus enim haec est quce for- « Et impositis manibus suis. »
mavit in creatione, sed nunc apprehendit
ne a reformatione excideret, sicut excide- Quartum est, quod significat applica-
rat a formatione. Job, x, 8 : Manus tux tionem exempli exterioris, quod in hu-
fecerunt me, et plasmaverunt me totum manitate ostendit : quia haec etiam lux
in circuitu : et sic repente prsscipitas me ? fuit ad illuminandum. Joan. vm, 12 :
autem quaeritur quare manum ap-

Si Ego sum lux mundi : qui sequitur me,
prehenditcum oculos sanare debuerit, di- non ambulat Unde etiam in tenebris.
cemus quod manus, ut dicit Philosophus, Apostolis exemplum Domini sequenti-
instrumentum, organum
et est intelle- bus dicitur, Matth. v, 10 : Luceat lux
ctus : et est organum, quod in diversas veslra coram hominibus , ut videant ope-
'
Cf. Cantic. iii, 2.
:
526 D. ALB. MAG. ORI). PR^D.
ra vestra bona, et glorificeni Patrem ve- ideo ex parte sui lumen cito redire non
strum qui in coilis est. potuit. Psal. xxxvii, 11 : Cor meum
His quatuor adhibitis : intus, adjuto- conturbatum est, dereliquit me virtus
rio gratiae, et applicatione sapientiae : et mea, et lumen oculorum meorum, et
extra, remotione impedimonti, et adlii- ipsum non est mecum.
bitione exempli, « inlerrogavit euin si
quid videret non quod ignorans in-
: »
terrogat, sed docens quod delectus inte- « Deinde iteram imposuit manus
rior (qui est ex peccato) non curatur si-
super ooulos ejus : et coepit videre et
ne nostro consensu, et voluntate : quia
4 In malevolam
restitutus est, ita ut clare videret om-
dicitur, Sapient. i, :
animam non ha-

introibit sapientia, nec
nia.
bitabit in corpore subdito peccatis, hoc

est, quod adhuc subjectum vult esse. Tangit potentiam Leonis de tribu Juda
peccatis. Interrogat ergo ut consensum super csecitatem ab inimico luminis pro-
in curam eliciat, non ut hoc quod nesci- curatam, dicens Iterum imposuit ma- : «
vit addiscat. nus super oculos ejus. » Haec autem ite-

rata manus impositio significat potentiam
gratiae redimentis, quae per Christum fa-
24 « Et adspiciens, ait : Video homines cta est : illa enim omnera extersit a
velut arbores ambulantes. » nobis caecitatem. Joan. i, 4 et .'i : In

ipso vita erat, et vita erat luxhominum
Tangit hic inceptionem curee ex parte etlux in tenebris lucet, et tenebrse eam
infirmi, quse difficultatem significat re- non comprehenderunt. Sed potius ipsa
cessus reliquiarum (alias, de reliquiis) lux tenebras omnes dissipavit : et hoc
peccati. est quod dicit : « Et coepit videre » clare,
Unde dicit quod « adspiciens, » hoc « ct restitutus est » sanitati, « ita ut cla-
est, jam adspicere incipiens, « ait, » si- re videret,y> hoc est, distincte et discrele,
gnificans sibi aliquid de lumine gratiaj « omnia » visibilia. Psal. xii, 4 Illu- :
apparere. Daniel. vii, 7 Adspiciebam :

mina oculos meos ne unquam obdormiam
in visione noctis, hoc est, visu adhuc in morte : quia in dormitatione oculi
permisto tenebris. obtenebrantur. Psal. cxviii, 18 : Revela
« Video, » visu gratiai, « homines n oculos meoSj et considcrabo mirabilia dc
rationales, quos ante rationales videre lege tua.
non curavi, « velut arOores, » quia co-
adunatum visum non habuit et ex .•
humore inlirmum visum habuit. Talibus « Et misit illum in domum suam,

enim brevia longa et parva, magna: dicens : Vade in domum tuam, et si in
videnlur. vicum introieris, nemini dixeris. »
« Ambulantes, » quia ctiam stantia
talibus moveri videntur sicut omnibus ; Hic incipit doctrina cautelae. Et dicun-
per cxperimentum patet^ qui innrmum tur duo, scilicet, custodia sui, et custodia
habent visum ex humore delluente in humilitatis.
pupiUam. Significant spiritualiter, quod Custodia sui adhuc dupliciter : custo-
quamdiu aliquis Jiumorem concupiscen- (liae discussio importatur per hoc quod
tiae habet ferventcm ad oculum cor- dicit : ^<.Et misit illum in domum suam, »
dis, ordinatum visum inlellectus ha- ut familiam propriae domus discuteret ;
berc non poterit. K\ hoc ideo fuit, ne in ea pcccati occasionem haberet.

quia longa ca-cilate obtenebialus fuit : et l*roverb. xxxi, 27 : Cunsideracit svmilas
IN EVANd. MAHCr, VIIl-2(i, 27, 28, 29, :}0. 1)21
domus suse, et panern otiosa nbti comedit. doctrinani, qiiam consoquenler hic [)onit
(leiies, XVIII, 19 : quod praiccplurus
Scio posl miracuiuin. Uuo auieni sunt docu-
sit jfiiiis suis ct dornui susn, scilicet quod inenta : oslendit eniin primo quod htec
tiinoat nie. potestas fundat Ecclesiain : et secundo,
« J)ice)is : Vadc ia domum tuam. » ost(;n(Ul qiiod haec potestas aeterna con-
Custodia tuiipsius. Sapient. viu, Ki : fcrt gloriam, ibi, ^. ;}9 : « Et dicchat il-
Intrans iri domum )ncam, conquicscatn lis : Amoi dico vohis, q?(ia sunt quid<t))i
cum sapioitia : non cnim liahct amari- dc liic sta)itihus, eic. »
tudincm co)ivcrsalio illius, nec tijcdium Adhuc autem prior dividitur iii paries
convictus illius. tres in quarum prima oslondit quod is-
:
« Et si in vicum hitroicris. » Proece- ta divina potestate fundatur Ecclesia : in

ptuni est cauteliE. In vicuin auiem in- secunda, osiendit quod isia divina pote-
trare, est cuni mundanis, et peccatori- stas infirmiialo Passionis porhcitur in
bus conversari, in medio pravae et per- gratia, ibi, Et coipit doccrc cos
5'- 31 : «
versai nationis : adquos vir sanclus in- quoniam oportet Filium homhiis, etc. »
trat, ut eos convertat. II Peir. n, 8 : In terlia aulom fundatos in graiia monet
Adspectu enim et auditu justus crat : ka- ad sequendum in humiliiatis et pationtiae
bitiDis apud eos, qui de die in diem a)ii- via, ibi, t- 34 : Et convocata turba cum
mam justam iniquis opcrihus crucia- discipulis suis, etc. »
bant. Adhuc autem in prima dicit tria, sciH-
« Ne)nini dixeris, » ad jactantiam va- cet, inquisitionis famae de potestate sua

nitatis. Tamcn dicere poterat et debuit occasionem, et ipsam de fama quaesiio-
ad prcedicationem divinae laudis. Psal. iiem, et humilitatis instructionem.
xxxviii, 2 et 10 meo custo- : Posui ori In primo liorum tria notantur, scili-
diam, cum consistcrel pcccator adversum cot, honesias eorum a quibus qua^rilur,
mc... Ohmufui, et no)i aperui os meum. locus ubi quaerilur, et ipsa inquisilio.
Haec est igitur sententia de inteniione Dicit igitur : Et egressus est Jcsus,y>
«
iiistorise hujus miruculi, contra defectum auctor salulis, cujus omnis acius ingredi
peccati inductum. fuit. Ezechiel. x, 22 : Impetus singulo-
rum, scilicet animahum, ante facietn
suam itigredi, lioc est, dispositum et ex-
« Et egressus est Jesus, et discipuli tonsum erat unumquodquo animal ad
ejus, in castella Ceesareae Philippi : et ingredionduni. Psal. lxxxiu, 8 : Ibwtt de
viriute in virtutem.
in via interrogabat discipulos suos, di-
« Et discipuii ejus. » Ecco honosta
censeis : Ouem me dicunt esse homi-
societas. Fama enim honoris et virtutis a
nes ?
bonis ot notis exhiberi dosideratur, ut di-
Qui responderunt illi, dicentes :
cii Philosophus.
Joannem Baptistam, alii Eliam, alii « In casteila Csesarcse Phiiippi, » ubi
vero quasi unum de prophetis. honesto negolio dediii erani, hoc est,
fidoi praedicationi^ et virtutis doctrinai.

Tunc dicit illis : Vos vero quem me
II adCorinth. n, 14: Dco autem gra-
essedicitis? Respondens Petrus, ait
tias... qui odorctti notitise suse mattijc-
ei : Tu es Ghristus. stat per nos in otnni ioco. Act. x, 38 :
Et comminatus est eis ne cui dice- Pertransiit benefaciendo, om- et sanatido

rent de illo. » nes oppressos a diaboio, quo)iiam Deus
erat cum iiio. Haec enini castella sunt
Post potestis suae operationem, dat hic munita virtute, Genes. xxxu, 2 Cnstra :
ejusdem polestatis munifesiationem per Dei sunt lisec. jMuniia auiem humilitate,
Luc. X, 38 : Intravit Jesus in quoddum divina est natura, tunc is qui operatur
casiellum. Et sunt Ceesarea, hoc est, est divina persona : quia operatio perso-
possidentia principatum graliae dignitate. nae, et potestas operandi est naturae.
Michaese, v, 2, dicitur de Belhlecm : Joan. Scimus quia a Deo venisti
111, 2 :
« Non es minima in principibus Juda. » magister : nemo enim potest hsec signa
hoc est, in castris Juda principibus exi- facere quse tu facis, nisi fuerit Deus curn
stentia. Et est translatio Septuaginta. eo. Sic ergo ab omnibus scientibus audi-
Nostra autem habet, in millibus Juda, ta dijudicare quaerit, qualem de ipso ha-
hoc est, in castris Juda, quae sunt tot beant homines opinionem. Matth. xvi,
millia. 13 : Venit Jesus in partes Csesareae Phi-
lippi : et interrogabat discipulos suos,
« Et in via, etc. » dicens : Quem dicunt homines esse Filium
hominis ? Filium enim hominis vident
Ecce locus : quia in via, in sua laude homines, sed conjicere possunt de Filio
non diu morans, sed potius in transitu Dei per opera.
ad aedificationem de ea ab honestis quse-
rens. In viaautem quserebat, ut interli- « Qui responderunt illi, dicentes : »
nearis Glossa dicit « Ut nec in eundo :
docere cessaret. » PsaL cxxx, 1 Neque : Non ignorabat, sed responsionem au-
ambulavi in magnisy neque in mirabili- dire voluit, ut convenientem instructioni
bus super me. IT ad Corinth. xii, 1 : Si eorum acciperet occasionem : et ut fidei
gloriari oportet (non expedit quidem). sincere dicerent confessionem : et in illa
« Interrogabat discipulos suos, » qui- perficeret Ecclesiefi fundationem. Et ideo
bus omnia sua nota erant, et qui tantse duo respondent opinionem hominum, :
erant bonitatis, quod adulando nihil dice- et suae fidei solidum veritatis fundamen-
bant. Psal. cxl, 5Oleum peccatoris non : tum.
impinguet caput meum. Adhuc autem, Opinio autem hominum (magna qui-
quia fidei doctrina indigebant. Marc. iv, dem est, sed non sufficiens) tripartita.
11 : Vobis datum est nosse myslerium Unde dicunt :
regni Dei autem qui foris sunt, in

: illis
parabolis omnia fiunt. Dedit autem « Joannem Baptistam.»

exemplum Praelatis ut etiam ab : inferio-
ribus famam suam discerent, quia sic cau- Et fuit opinio Herodis , sicut dicitur,
tius aliorum subditorum suorum famam Matth. XIV, 2 : Joannes Baptista surrexit
dijudicarent. Job, xxxi, 13 et 14 : Si a mortuis : et ideo virtutes operantur in
contempsi subire judicium cum servo eo. Sed objicitur contra hoc, quia, Joan.
meo et ancilla mea., cum disceptarent X, 41 et 42, dicitur : Joannes quidem si-
adversum me. Quid enim faciam cum gnum fecit nullum. Omnia autem quse-
surrexerit ad judicandum Deus ? et cum cumcûc dixit Joannes de hoc vera sunt.
qusesierit, quid respondebo illi ? Cum ergo Joannes nullum signum fece-
« Dicens, » ad formam exempli et do- rit,quomodoprobabilc fuitJoanncm esse
ctrinam veritatis : Christum quia Christus multa signa fe-
:
cit ? Ad hoc dicendum quod Joannes

« Quem me dicunt esse homines? » tantae vitae fuit, sicut dicit Gregorius,
quod propter eminentiam a multis vitae
Hoc est, in tali potestate miraculorum Christus crederetur. Sed propter resur-
videntes, quem in persona et natura directionem, quia resurgentes majoris po-
cunt esse Natura enim ex potestate co-
? tentiae sunt quam ante resurreclionein,
gnoscitur, et persona ex natura. Quia si credebant quod Joannes per polentiam
IN EVANG. MARCr, VITI-28, 29, 30. ."29
resuiTcclicnis signa ct virtutos opcraro- illum qui a ventre matris consecratus

tur. Maxime quia discipuli (Jlliristi bapti- est Propheta, evertere, ct eruere, ct per-
/-abant : (juod et ofliciuni .loannis iuo- dere, et iterum sedifieare, et renovare. Et
rat. quia Dominum vidobant evertero tradi-
nova facere,
tiones anliquus, ot qusedain
« Alii l^]liam. » putabant ipsum esse Jeremiam et prae- :
cipue proptor patientiain passionum. Je-

Pro[)ter duas causas, quarum una fuit rem. xi, 19: Ego quasi agnus niansue-
quia in illo ligura baplismi in transitu tus, qui portatur ad victimam : et non
Jordanis, et divisione praicesserat '. Alia cognovi quia cogitaverunt super me con-
autem causa fuit,adventum quia Eliam silia, Mittamus lignum in pa-
dicentes :
Christi priECodere prophetatum fuorat. nem ejus, et eradamus eum de terra vi-
Malach. iv, .")
ct (> : Miltarn vohis Eliam ventium, et nomen ejus non memoretur
Prophetam,antequam veniat dies Domini amplius.
magniis et horribilis. Et convertet cor Alii vero illum prophotam Eliseum es-
patrum ad filios, et cor filiorum ad pa- se opinati sunt : propter hoc quod ma-
tres eorum : ne forte veniam, et percu- gnalium operum erat Eliscus, et in ipso
tiam ierram anathemate. Putabant enim sicut et in Elia ligura baptismi praeces-
isti Christi adventum in fastu et gloria serat : unde etiam discipuli, Luc. xxiv,
mundi esse venturum et videntes Do- : 19, dixerunt : Fuit enim vir Propheta,
minum in humilitate, non putavorunt ip- potens in opere et sermone corani Deo et
sum esse Christum, sed antecessorem omni populo.

ejus Eliam.
« Tunc dicit illis, »
« Alii vero quasi unum ex prophe-
tis. »
Fidei volens scire confessionem : « Vos
vero, » qui specialiter de me estis instru-
Heec opinio duplex fuit quidam enim

:
cti, « quern, » in natura, « quem, » ot in
dicebant ipsum esse illum Prophetam,qui persona, « me esse dicitis, » fidei sincera
unicus et singularis, loco legislatoris in confessione ?

omnibus erat audiendus. Douter. xviii, 1.5 :
« Hespondens Petrus, » qui ab hac con-
PropJietam de gente tua et de fratribus fessione solidae et fundamentalis veritatis
tuis sicut me, suscitabit tibi Dominus Peirus dictus ost. Matth. xvi, 18 : Ego
Deus tuus ipsum audies. Et secundum
: dico tibi quia tu es Petrus, et super hanc
hoc sensus est « Quasi unum, » hoc :
petram sedificabo Ecclesiam meam.
est, quasi unicum et singularem, qui est « Ait : » unus pro omnibus, ut dicit
ex Prophotis in lege promissus. Beda, quia omnes unum sciobant.

Alii autem exponunt istud do Prophe-
ta non principali : et illi etiam in duo « Ta es Christas. »
dividuntur : quidam enim dicebant eum

esse Jeremiam, quia, Matth. xvi, li, di- In Christo enim ungens Pater intelli-
citur Alii vero Jeremiam. Et hi suee

: gitur, etuncta humanitas, et unctio quae
opinionis rationcm accipiebant a sancti- estdeitas, et sancti Spiritus unguonlum,
tate et bonignitate Domini, quse in Je- quod cst plenitudo charismatum. Isa.
remia prffiligurata est et a patientia : Lxi, 1 Domini super me, eo
: Spirilus
quam habuit in passionibus tribulatio- quod unxerit Dominus me : ad annun-
num. Eccli. xlix, 9 : Male tractavcrwit tiandum mansuetis misit me. Unde hcec
' Cf. IV Keg. u, 14.
XXI 34
:
^30 D. ALB. M/VG. ORD. VRMD.
confessio implicilc contiaei in se illani probari a senioribus, et a summis sa-

quse scribitur, Matlli. xvi, 16 : Tu es cerdotibus, et Scribis, et occidi, et
Christus, FUius Dei vivi : quia unctio di-
post tres dies resurgere.
vinitalis vilam habel in semetipso. Joan.
b^t palam verbum loquebatur. Et
V, 20 : Sicut Pater liahet vitam in se-
Filio Iiabere vitam
apprehendens eum Petrus, coepit in-
metipso, sic dedit et
insemetipso. Unctio enim deitatis non crepare eum.

tantum sanat, sed etiam viviUcat : quia Qui conversus, et videns discipulos
ipsa est vita in semetipsa. suos, comminatus est Petro, dicens :
Vade retro me, Satana, quoniam non

« Et comminatus est eis, »
sapis quee Dei sunt, sed quae sunt ho-
Discipulis, « ne cui dicerent de illo, »

minum. » \
quod autem
ipse esset Christus. Omittit
hic MarcusbeatiPetri commendationcm, Hic docet quod omnis Ecclesise funda-
et in hac confessione Ecclesise fundatio- tio et veritatis confessio perficitur in gra-
nem, quia illascivit plene a MatthcBO es- tia Passionis et infirmitate. Et habet tres
se descripta. Comminationem autem paragraplios : in quorum primo ostendit
hanc fecit Christus tribus de causis, scili- summam perfectionem gratise fundantis
cetj causa humilitatis, causa non impe- Ecclesiam in virtute Passionis et Resurre-
diendee Passionis, et causa non scanda- ctionis : in secundo autem, ostenditur dis-
lizandse suae congregationis. Causa qui- pensativa Petri reprehensio, et contur-

dem humilitatis : quia de se non magna batio de humihtate Passionis : in tertio
prsedicari voluit, sed humilia. Isa. liii, 3 :
autem, Instructio ponitur divinae ordina-
Absconditus estvultus ejus, et despectus tionis.
unde nec reputavhnus eum. Causa non In primo horum tria dicit, scilicetPas-
impediendae Passionis, quia si praedica- sionis opportunitatem, Passionis mul-
retur, et crederetur esse Christus, non tiplicitatem, et linem et modum quo pro-
crucifigeretur. I ad Corinth. ii, 8 : Si ponit hanc doctrinam.
enim cognovissent^ numquarn Dominum Dicit igitur : « Et coepit docere, » quia
glorise crucifixissent. Tertia causa, ne ante ostendit potestatem : nunc autem in-
sua congregatio discipulorum scandaliza- cipit efficaciter humih-
docere Passionis
retur : quia si modo magna de eo prsedi- tatem. Psal. lxxvi, 11 Dixi Nunc coe- : :
cata fuissent, et subito postea ignominio- pi : hsec mutatio dexterse Excelsi. Dex-
sa in eo vidissent, scandalizati fuissent. tera enim Dei est quae hanc facit virtu-
Et ideo melius quod per gloriam re-
fuit tein, ut post Passionem omnis infirmita-
surrectionis probaretur esse Deus quia : tis, omnisvirtus nostri Leonis perficiatur.
tunc ulterius in eo scandalizari non pot- II ad Corinth. xii, 9 : Virtus in infirmi-
erant. Matth. xi, 6 Beatus est qui non : tate perficitur.
fuerit scandalizatus in rne. Multi enini Quoniam oportet, » hoc est, conve-
«
ex tah])us in eo scandahzabantur, quia niens est secundum ordinationem divi-

postvirtutes, infirmas in eo videbantpas- nam. Luc. xxiv, 2(5 Nonne hsec oporluil :
siones. Luc. ii, 34 : Ecce positus est hic pati Christum, et ita intrare in gloriam
in ruinam et in resurrectionem multorum suam ?
in Israel, et in signum cui contrudicetur. Filium hominis, » quia in nalura fi-
«
Hi hominis pati potest in natura autein :
fiiii (Filii Dei, inquaiii) nihil penitus pa-

„,- « Etcoepit docere eos quoniam opor- ti poterit.
tct Kilium horainis pati muUa, et re- « Pati, » ut Passione consummetur,
I
. :
IN r.VANG. MARCl, VII[-3i, 32, 33. 531
A(l llcbrtTOs, 11, 10 : Dcccbat cnim cwn, « Ki palam verbum loquebatur. »
Ijroptcr <iwm omnia,ctper qucm omnin,

qui mifltos /ilios in f/ioriani a«ldnxcrat, Tangit nuxlum diJctriutE : quia corani
auclorcm salutis eoruin pcr Passioncni discipulis adiuic inpei-fectis paiam vcrbuui
consummarc. hoc de sua Passione ioquebatui- : et icleo
Petrus fuit contristatus. MattJi. x, 2(j
Nihii est o/)crtum quod non rcveiabitur,
« Multa. »
et occuitum quod non scietur. Isa. xlv,
19 : No7i in abscondito iocutus sum, in
Tangitur Passionis uiultipUcitas : quia ioco terrse tcnebroso. Ilaec cst consuetudo
ex multis gencribus passionuui coniposi- Christi et omnium (Jiscipulorum ejus,
ta est. Fasciculus myrrhae dicitur, Cantic. quod hurailia de sc praedicant omnibus,
I, J2 : Fasciculus mxjrrhae dilcctus mens et sublimia tacent, ct occultari pra;ci-
miJii : mea commorabitur
intcr ubera piunt. Ad Uoman. xii, 16 : Non aita sa-
Tangit autem quamdam inter multa /rientcs, scd humilibus consentientes . Ad
istius fasciculi compositionem,cumdicit : Philip. ii, 5 : Hoc sentitc in vobis quod
« Et reprobari a senioribus, ct a sum- et in Christo Jesu. VA sequitur, t- 7 :
mi6' A«c^yY/o/i62<^. )) Rcprobatio enim ha3C Semetipsum exinanivii, formam servi

causa sibi fuit Passionis : quia sacerdoti- accipiens. Humilia enim de se non sen-
bus eum ad reprobationem condomnan- tientes, preedicare alta non possunt.
tibus, ctiam populus reprobare eum est
inductus. Matth. xxvi, 59 : Principes sa- « Et apprehendens eum Petrus, »
cerdotum, ei omnc concilium qusercbant
falsum tcstimonium contra Jesum. Sa- Seorsum abstractum a discipulis vo- :
cerdotes enim primam auctoritatem in Icbat enim jam servare documentum

mortem Domini habebant. « A seniori- Evangelicum, Matth. xvni, J') : Corripc
bus, » qui vice senatorum habebantur. eum intcr tc ct ipsum soium.
I Esdric, IX, 2 Alanus principum et : « Coipii incrcpare, » dicens Jioc quod
magistratuum fuit in transgrcssione hac dicilur, Matlh. xvi, 22 : Absit a te, Do-
prima. mine : non Zelum enim Dei
erit tibi hoc.
« Et Scribis, » qui vice sapicntium et habens, sed non secundum scientiam :
litteratorum habebantur. Jerem. v, 4 et arbitrabatur enim nimisesse turpe Domi-

5 : Dixi : Forsitan pauperessunt etstui- num majestatis sputis Jiniri, probris ex-
ti, ignorantes viam Domini, judicium poni, JlagcJIis caedi, morte mulctari, et
Dei sui. Ibo igitur ad optimates, et io- cruce turpari.
quar eis : Ipsi enim cognoverunt viam
Domini, judicium Dei sui : et ccce magis « Qui, »
hi simui confrcgcrunt jugum, rupcrunt

vincula. Scilicet Dominus, « conversus ad disci-
(( Et occidi. » Daniel. ix, 2b : Occide- puios, » a quibus eum Petrus ab-
tur Cliristus non crit ejus popuius
: ct straxerat, tamquam esset indignuni sibi
qui eumnegaturus esi. coram suis discipulis, talia dc sc futura

« Et jjost dies tres rcsurgcrc.yy Laita prtedicare, quod discipuli magnum
eo
ponit post tristia. I Pctr. i, JI Pronun- : aliquid secundum fastum mundi de Do-
tians eas quae in Ciiristo snnl passioncs, mino existimabant, et contendebant quis
et postcriorcs giorias. Osee, vi, 3 : Vivi- eorum esset primus in regno. Etiam
ficabit nos post duos dies : in die tcrtia quia statim putabant Dominum fore
suscitabit nos. inthronizandum. Dominus autem e con-
tra volens humilia discipulos de se sen-
tire, « et videns discipulos suos, » quos repleti sunt lumbi mei dololore : angustia
ad humilitatem suae crucis instruerc iii- possedit me sicut angustia partwientis :
tendit, « comminatus est Petro, » ne alta corrui cum audirem, conturbatus sum
saperet primus angelus, et pri-
: quia et cum viderem. Emarcuit cor meum : te-
mus homo, per superhiam ceciderant : nebne stupefecerunt me. In tali enim
ne et ipse alta sapiens similiter caderet. afTectu doloris dixit hoc Petrus, nesciens
Unde, Luc. x, 17 et 18, cum Apostoli quid diceret : sed Christus instruxit eum
gloriantes de magnis, ad ipsum redirent in aflectu charitatis, et humillimae redem-
dicentes, quia etiam dsemonia suhjiciun- ptionis.
tur nobis in nomine tuo : ad humilitatem

reducens eos, dixit : Videbam Satanam
sicut fulgur de coelo cadentem. Ac si di-
« Et convocata turba cum discipu-
ceret illud Apostoli ad Roman. xi, 20 et
lis suis, dixit eis ; Si quis vult me se-
21 Noli altum sapere, sed time. Si
:
qai, deneget semetipsum, et tollat cru-

enim Deus naturalibus ramis, per natu-
ram in alto plantatis, non pepercit, cem suam, et sequatur me. »
sed per superbiam condemnat, tie forte

nec tibi parcat. Jacoh. iv, 6 : Deus super- Et convocata iurba cum discipulis
«
bis resistit, humilibus autem datgratiam. suis. » Fundati jam in gratia, monet eos
« Dicens, » ad instructionem Petri : ad sequendum se in humilitatis et palien-

tiae via.
« Vade, » autem haec pars in partes

Dividitur
duas in quarum prima suadet ad se-
:
Profectu humilitatis, « retro me, » ut quendum humilitatis et patientiae viam :
humilem humilis, et humiliter sequaris, in secunda autem, quod hsec via tenenda
« Satana : » qui saluti et vite salutis^ quae sit, adhibet rationem, ibi, t. 35 « Qui :
per humilitatem Passionis est^ adversa- enim voluerit animam suam, etc. »
ris Satan enim adversarius interpreta-
: In prima harum partium quinque di-
tur. Zachar. iii, 1, Stahat Satan a dextris cuntur. Quia enim haec via ad salutem est
.lesu Sacerdotis magni, ut adversaretur necessaria, ideo communiter omnibus
ei ^ Matth. xvi, 23 : Vade post me^ Sa- proponitur. Quia autem est omni laude
tana, scandalum es mihi. digna, et magno praemio remuneranda,
« Quoniam, » in isto facto humilitatem ideo non compellitur, sed libertati nostrae
Passionis recusans, « nonsapis » ea « quse electionis rehnquitur. Tertio,tria quae ad
Dei sunt, » quoad consihum divinum, ipsam requiruntur per ordinem determi-
qui per humilitatem crucis relevare vult nantur, quae cum istis quinque efficiun-
casum superhise primi hominis haec : tur.
enim Deisunt consilia et judicia. « Sed » Dicit igitur : « Et convocata turba, »

sapis ea « quse sunt hominum, » qui a turhantibus in unum cor et animam
prsesentia quae vident appetunt, et in his unam, « cum discipulis suis, » quia non
elevari et superhiam quaerunt. Graeca discipuli debent esse cum turbis, sed po-
tamen translatio hahet, ut dicit Glossa :
tius turbae cum discipulis. Jerem. xv,
« Propitius esto tihi, Domine non erit : 19 : Convertefitur ipsi ad te, et tu non
libi istud, » id est, non potest tieri, nec converieris ad eos.
recipiunt aures meae ut Dei Filius sit « Dixit eis, » id quod saluti communi
occidendus. Isa. xxi, 3 et 4 : Propterea necessariuni est. Proverb. i, 20 : Sapien-
* Zachar. m, 1 : Et ostendHf. mihi Dominus Je- Domini : et Satan atabat a dexlris ejiis ut adver-
sum, sacerdotem magnum, stantem coram angeh saretur ei.
IN KVANG. MAHCI, VIH-:3i. 333
tia foris prxdicat : in plateis dat vocem terra, quando fuerit cohaeres dominfe
snam. suae, hoc est, spirilualis rationis. Hanc
ergo primuni oportet denegare, ne sua-
« Si quis vult me sequi, etc. » sionibus ejus et motibus illicilis in illam
consentiatur et hoc est primum in re-
:
In adoptione et electione nostra poni- cedendo a malo.

tur. QwvA, ut dicitJoannes Damascenus,
non suadet malitiam, et non compellit « Kt tollat crucem suam. »
ad virlutem, ut laudabile sit opus virtu-

tis. Fer hocautcm quoddicit : « Si qids, » Matth. xvi, 2i : Si quis vult post me
notat charitatem. Mattli. xx, 1(1 : Multi venire, ahneget semetipsum, et tollat
sunt vocati, pauci vero Quamvis

electi. crucem suam, et seciuatur me. Tollere
rari tamen prse
sint, omnibus sunt Deo autem crucem, est exaltare cruciatum
chari. Judicum, v, 9 : Cor rneum diligit crucis nostrce pcenitentiffi in satisfaclio-
principes Israel. Qui propria voluntate nem pcccati commissi. Ad Galat. v, 2i :
obtulislis vos discrimini, benedicite Do- Qui sunt Christi, carnem suam crucifixe-
mino. runt cum vitiis et concupiscentis. Nihil
Ideo ergo dicit : « Si cûis vult me, » enim delet peccatum, nisi crux : quia et
imilando mese humilitatis et patientiae in Christo crux suscepta, nostra peccata
viam. Job, xxiii, 11 : Vestigia ejus se- delevit : et a nobis exaltata, pro peccato
cutus est pes meus, viam ejus custodivi, satisfacil. Thren. iv, 20 : Spiritus oris
et non declinavi ex ea. nostri Christus Dominus captus est in
« Sequi, » quia qui sequitur, consequi- peccatis nostris. Peccata
T Petr. ii, 23 :
tur. Ad Sequor autem si

Philip. iii, 12 : nostra ipse pertulit in corpore suo super
quomodo comprehendam, in quo et com- lignum : ut peccatis mortui, justitise
prehensus sum. Cantic. viii, 2 Dilecte :
vivamus, cujus livore sanati sumus.
mi, apprehendam te. Nihil enim sequi Hujus (alias, hsec) igitur crucis stigmata
prodest, nisi consequi possit. Daniel. iii, portantes in pcena poenitentise, in lide
41 et 42 : Nunc sequimur te in toto cor- crucis nostram crucem tollamus, ct ele-

de, et timemus te, et quserimus faciem vemus a terrenis : dicentes cum Paulo,
tuam. Ne confundas nos. Quia qui se- ad Galat. vi, nemo mihi
17 : De caetero
quitur et non consequitur, est confusus : molestus sit ego enim stigmata Domini
:
sicut confundentur qui viam erroris se- Jesu in corpore meo porto. Sicut igitur
quuntur. abnegatio sui valet ad vitationem peccati
quod poterat committi, itatollere crucem
tf Deneget semetipsum, » suam unicuique debitam, valetad satisfa-
ctionem commissi.
Intus quoad veterem hominem : vetus
enim homo est, qui vetustatem sequi « Et sequatup me. »
persuadet : et hoc est animalitas, quie non

capit quge Dei sunt. I ad Gorinth. ii, 14 : In hoc est perfectio, quod hoc perficit
Animalis homo non percipit ea quse sunt ad virtutis operationem : ut cum jam
Spiritus Dei. Hanc ergo animalitatem peccatum cavetur ne fiat, et deleturquod
oportet abnegare. Genes. xxi, 10 : Ejice faclum erat, studeatur ad hoc quod opus
ancillam, et filium ejus '. Ancilla enim virtutis perficiatur ad meritum : unde,
est per quam, ut dicitur Proverb. xxx, Eccli. xxiii, 38 : Gloria magna est sequi
21 et 23, tota naturae humanse movetur Dominum. Gloriosum enim est imitari
* Ad Galat. iv, 30.

53.4 D. ALB. MAG. ORD. PRMD.
Dominum virlutis. Eccle. ii, 12 : Quid cupiscentias tuas non eas, eta voluntate
est homo, iit sequipossltregem.,factorem tua avertere. Si pr^stes animse tuag con-
suum ? cupiscentias ejus, faciet te in gaudium
inimicis tuis. Haec concupiscentia est Da-
lila, quae Samsonem perdidit'. Quia dum
3S « Qiii enim voluerit animam suam dormiens in sinu concupiscentiae Sam-
salvam facere, perdct eam qui au- :
son, rasum caputhabuit (hoc est, a robo-
tem perdiderit animam suam propter re virtutis, ct meta mentis, et ratione
prudentiae, et certitudine scientiae, et ve-

me et Evangelium, salvam faciet
ritate intellectus, et ab industria artis, et
eam. »
lumine sapientiee) quasi septem pilis, quos
habuit : statim in gaudium inimicis fa-
Hic tangit eorum quae dixit rationes. Et ctus fuit : et sic totus fuit perditus. Con-
sunt tres per ordinem : prima quarum silium ergo est quod perdatur Dalila, ut
sumpta penes ordinem virium animsB ad Samsonô/ fortis salvetur. Hoc est igilur
meritum salutis et hanc tanjît cum di- : quod anima in animando corpus, concu-
cit « Qiii enim voluerit animam suam
: piscentiis vivens, perdalur : quia sic in
salvam facere. » Anima autem hic dici- bonis spiritui animie connaturalibus sal-
tur ab animando (spiritus enim qui est vatur.
substantia animse nostrae) secundum quod Qui autem » sic « perdiderit animam
«
corpus animat, desiderat ea quse suntcor- suam., » hoc est, animalem sensum,
poris, in quibus perditur totum bonum « propter me, » hoc est, ut me lucretur,
ejus : quia totum bonum spiritus nostree « et Evangelium,n hoc est, evangelicam
animse, est in avertendo se a carne, et abs- veritatem quae a carne avertit, « salvam
trahendo se a desideriis concupiscentiae :
faciet eam, » quia inChrislo, et in Evan-
sic enim vincit passiones, et virtute per- gelio sunt bona animam ab omnibus
ficitur, et contemplationi conjungitur su- contrariis salvantia : unde, Osee, xiu,
periorum, et depuratur et emundatur ut 9 : Perditio tua, Israel : tantummodo in
sit honestatis subjectum^ et divina? sa- me auxilium tuum. Joan. x, : Per me
pientise speculum : unde et Plato dicebat si quis introierit, salvahitur : et ingre-
concupiscentiam in inferno sepultam esse, dietur, et egredietur, el pascua inveniet.
quo pergit homo cum ad infima conjun- Joan. xvn, 12 : Quos dedisti mihi, cu-
gitur. stodivi : et nemo ex eis periit.
Et hoc est : « Qui enim voluerit, »

quia hoc in nostra ponitur electione,
« animam suam, » spiritum qui carnem « Quid enim proderit homini, si lu-
vincit, « salvam facere^ » quia omne
cretur mundum totum, et detrimeii-
quod salvatur, in bonis sibi connaturali-
tum animse suae faciat ?
bus salvatur, per quae a contrariis cor-
rumpentibus liberatur bona autem con- :
Autquid dabithomo commutationis
naturalia animee sunt bonum virtutis, et pro anima sua ? »
sapientia veritatis : et per hoc liberatur a

passionibus corporis, et a vanitate sedu- Secunda ralio est^ sumpla a nocumen-
ctionis. Hic ergo sic salvans animam, to quod aifert animoe perditio, iii com-
« perdet eam. » Perdit autem, quan- parationo ad lucrum quod alfert concu-
do averlit ab eo quod animat et dcside- piscentia. Et lioc est quod dicit « Quid :
rat. Eccli. xvni, 30 et 31 ; Fili, post con- enim proderit, » quia in momentaneis
> Cf. Judicum, xvi, 19.

fN EVANG. MAHCI, \U\-M\, 37, 38. 535
(lelcctatioiiilms secundum veiilulis ra- norum, scilicct quunti ponderis sit unuin-
tioucm uullus est profuctus, « homini, » quodque diligibilium, « commutationis, »
secundum quod homo : quia homo, sic- in aliena a nalura aninia,' bona, « dahil , »
ul dicil IMiik)sophus, est inlollectus, et vel accipiet, « pro anima sua, » utilla in
honum quod prodest homini, in (juan- honis sihi connaturalibus perdatur : et
tum homo, cst honum intellectuale : et ideo dicit Apostolus, II ad (iOrinth.iv, 17 et
hoc, ut dicit IMiiloso])hus, est honum di- 1 8 : Id enim quod inpraisenti est momenta-
vinum. neumet leve trihulationis noslrfp , supple,
« Si lucretur, » ad sensihilom et nio- inquo perditur animalis sensus secun-
inentaneani delectationem, « totum tmm- dum pcenitentium delectationes, supra
dum » pr?esentem : de quo dicitur, modum in suhlimilalem setemurn qlo-
T Joan. II, 1G : Omne quod est in mundoy riae pondus operatur in nobis : non con-
concupiscentia carnis cst, et concupiscen- lemplantihus hoc non aistimantibus,, est,
tia oculorum, et superhia vitse. Et est ac nohis ea cjuse videntur sed quse non vi-
si diceret : Si totuni munduni habeat in dentur. Qusp enim videntur, temporalia
delicias carnis, aut adspectum vanitatis, sunt quse autem non vidonlur, spterna
:
sicut delectatur avarus in contemplandis sunt.

divitiis : aut habeat mundum in fastum Et hoc est quod dicit :
suidominatus suhjectum, sicut habcnt

eum in praelaturis et dominatihus glo-
riantes. Et per hii^c prfesentia, lucrata ad
« Quienim me confusus '
fuerit et SS
ambitioncm vel cupiditatem, « detrimen-
tum anim/e suse, » in bonis spiritui ani- verba mea in generatione ista adulte-
moB connaturalihus « faciat. » Quasi dira et peccatrice, et Filius hominis

cat : minus quam nihil
Nihil prodest, et : confundetur * eum, cum venerit in
quia lucrum concupiscibilium in mundo, gloria Patris sui cum Angelis san-
magis in bonis animae relinquit nocu-
ctis. »
mentum quod pejus est et damnosius,
;
quam si nihil lucratus esset unde, Pro- :
verb. VI, 2(), loquens de concupiscentia Tertia ratio est, quse sumitur ex com-
sub metaphora muheris, dicit : Pretium paratione praemii perdentis animam, et
scorli vix est unius panis, hoc est, mo- salvaiitis eam.
mcntaneae delectationis : mulier autem, Dicit igitur : « Qui, » hoc est, qui-
hoc est, intellectus et emollita concupi- cumque sine personarum distinctione.
scentia, pretiosam animam capit : quia Act. X, 34 : Li veritate comperi qrtia
virilitatem enervat, et tollit totum robur non estpersonarum acceptor Deus.
mentis. Melius ergo est perdere sensum « Me confusus fuerit. » Confundor,
animalem^ et in tristibus et difticilibus eris, accepit hic jMarcus pro verho depo-
exercere, ut salvetur anirna in honis si- nentis generis, pro verho. eruhuerit : et
bi connaturali'bus. TT ad Corinth. iv, 1(5 : ideo sensus est : « Qui me confusus
Licet is qui foris est, nostcr homo cor- fuerit, » hoc est, qui me erubuerit sequi,
rumpatur, tamoi is qui intus esty reno- « et verba mca.. » erubuerit implcre,
valur de die in diem. « in generatione ista, » quie salvat ani-
malem sensum sequendo carnis delecta-
« Aut quid homo »> bilia : et ideo dicit, « adultera, » qiiia
super veruni animse sponsum admisit

Rationahs qui facit sestimationem bo- diabolum adulteium iii delectabilibus
' Edit. Lutrdunensis, confessus. Ibid. confifebHur.

carnis. Isa. lvii, 8 Juxta me discoope-
: justis et veris connaturalibus aniinae : et
ruisti, et suscepisti adulterum. nullus secutus est sensum animalem in
« Et peccatrice, » quia per hoc quod carnis delectabiiibus. Psal. cxlix, 8 :
in libidine suscepit adulterum^ statim Ad alligandos reges eorum in compedi-

diffunditur in peccata diversa, et accepit bus, et nobiles eorum in manicis ferreis.
peccati consuetudinem. Matth. xii, 39 : Omnes enim isti pedes affectuum habent
Generatio mala et adultera signum quse- compeditos, ut carnis delectabilia se-
rit. Deuter, xxxii, 5 et 6 : Generatio quantur : et manus operationum manicis
prava atque perversa. Hseccine reddis ferreis onmia domantibus habent ligatas,
Domino, popule stulte et insipiens ? ne ad opus peccati possit extendi judi-
Hffic enim generatio gloriam reputat se- cium conscriptum in lege et Scriptura
qui concupiscentias, et salvare sensum Domini : Gloria hsec est omnibus sanctis
animalem in concupiscentiis suis : et hi ejus ^ Et ibi confusio ejus erit magna
sunt, de quibus dicitur, Proverb. ii, 14 :
his, qui secuti sunt concupiscentias suas :
Lsetantur cum rnale fecerint, et exsultant isti sunt de quibus dicit, Apocal. xii, 11,
in rebus pessimis, et homo perversus inquod non dilexerunt animas suas usque
ter tales confunditur non esse similis : et ad mortem, hoc est, animalem sensum
sic confunditur Fiiium Dei, et salvare in concupiscentia, qua? mortem aeteriiam
animam in bonis et veris animse coiina- inducit.
turalibus. « Cum Angelis sanctis, » qui in puri-
tate spiritus concupiscentias animo con-
« Et Filius hominis, » culcarunt. Matth. xxii, 30 : In resurre-
ctione, neque nubent necjue nubentur :
Hoc est, Jesus Christus, confundetur sed erunt sicut Angeli Dei in coelos ^ Ideo
eum, » hoc est, erubescet eum, « cum quod hic dictum est continetur, Joan.
venerit in gloria Patris sui : » cum omni XII, 25 : Qui amat animam suam, per-
gloria regni sui, hoc est, in gloria Patris det earn : et qui odit animam suam in
sui, inqua omnes gloriantur, qui non hoc mundo, in vitam seternam custodit
confunduntur animas suas in bonis et eam. Et hoc est quod dicit in hoc loco ^.
Psal. GXLix, 9. '
in principio capitis sequentis, cum videatur ex

Gf. Luc. XX, 35 et 36.
commentariis B. Alberti ad aliam partem per-
* Ullimus^. 39 hujus capitis VIII explicatur tinere.
CAF. IX iMAUGI. 537
CAPUT IX.
Transfigurâto Jesu jiinguntur Moyses et Elias : dicit Eliam dum venerit, om-
nia rcstituturum : imo jam venisse, nec fuisse susceptum : surdum ac mutum
spiritum ejicit, qui sola oratione et jejunio ejicitur suam passionem prxdi-
:
cit : disputanfes discipulos docet quis eorum sit major : de ejiciente doemonium
qui non sequebatur Jesum : de amputando manus^ pedis, vel oculi scandalo.
1. Et post dies sex assumit Jesus Pe- lius hominis a motuis resurre-
trum, et Jacobum, et Joannem, xerit.
et ducit illos in montem excel- 9. Et verbum continuerunt apud se,
sum seorsum solos, et transfi- conquirentes quid esset Cum :
guratus est coram ipsis \ a mortuis resurrexerit.

2. Et ve^timenta ejus facta sunt 10. Et interrogabant eum, dicentes :
splendentia, et candida nimis Quid ergo dicunt Pharisî et

velut nix, qualia fullo non pot- Scribse quia Eliam oportet ve-
est super terram candida fa- nire primum ^?
cere. 11. Qui respondens, ait illis : Elias

3. Et apparuit illis Elias cum Moyse, cum venerit primo, restituet
et erant loquentes cum Jesu. omnia : et quomodo scriptum
4. Et respondens Petrus, ait Jesu : est in Filium hominis, ut mul-
Rabbi, bonum est nos hic esse : ta patiaturet contemnatur \
et faciamus tria tabernacula, ti- 12. Sed dico vobis quia et Elias venit
unum, et Moysi unum, et
bi (et feceruntilli quascumque vo-
Eiise unum. luerunt), sicut scriptum est de

5. Non enim sciebat quid diceret : eo^
erant enim timore exterriti. i3. Et veniens ad discipulos suos,
6. Et lacta est nubes obumbrans vidit turbam magnam circa
eos, et venit vox de nube, di- eos, et Scribas conquirentes
cens Hic est
: Filiusmeus caris- cum illis.
simus: audite illum. 14. Et confestim omnis populus vi-

7. Et statim circumspicientes, nemi- dens Jesum stupefactus est, et
nem amplius viderunt, nisi Je- expaverunt, et accurrentes salu-
sum tantum secum. tabant eum.
8. Et descendentibus illis demonte «, i5. Et interrogavit eos ; Quid inter
praecepit illis ne cuiquam qu£e vos conquiritis ?
vidissent narrarent, nisi cum Fi- 16. Et respondens unus de turba %
* Matth. XVII, 1 Luc. ix, 28. * Isa. Liii, 3 et 4.

;
2 Matth. xvu, 9. s Matth. xvn, 12.

' Malach. iv, o. 6 Luc. IX, 38.
dixit : Magister, attuli filium bant eum : Quare nos non po-
meum ad te, habentem spiri- tuimus ejicere eum ?
tum mutum : 28. Et dixit illis : Hoc genus in nuilo
17. Qui ubicumque eum apprehende- potesl exire_, nisi in oratione et

rit, allidit illum, et spumat, jejunio.
et stridet dentibus, et arescit : 29. Et inde profecti prtetergredieban-
et dixi discipulis tuis ut ejice- tur Galilaeam, nec volebat quem-
rent illum , et non potue- quam scire.
runt. 3o. Docebat autem discipulos suos ',
18. Qui respondeus eis, dixit : O ge- et dicebat Quoniam Fi- iliis :
neratio incredula, quamdiu apud lius hominis tradetur in manus

vos ero ? quamdiu vcs patiar? hominum, et occident eum, et
Afferte illum ad me. occisus tertia die resurget.
19. Et attulerunt eum. Et cum vidis- 3i. At ignorabant verbum,
illi et
set eum, statim spiritus contur- timebant interrogare eum.

bavit illum : et elisus in terram, 32. Et venerunt Gapharnaum. Qui
volutabatur spumans. cum domi essent, interrogabat
20. Et interrogavit patrem ejus Quan- : eos : Quid in via tractabatis?
tum temporis est ex quo ei hoc 33. At illi tacebant : siquidem in via
accidit? At ille ait Ab infan- : inter se disputaverant quis eo-

tia :
rum major esset «.
21. Et frequenter eum in ignem et 34. Et residens duodecim,

vocavit •
in aquas misit, ut eum perde- et ait illis : Si quis vult primus

ret. Sed si quid potes, adjuva esse, erit omnium novissimus
nof=, misertus nostri. et omnium minister.
22. Jesus autem ait illi Si potes cre- : 35. Et accipiens puerum, statuit eum
dere, omnia possibiiia sunt cre- in medio eorum quem cum :
denti. complexus esset, ait illis :
23. Et continuo exclamans pater pue- 36. Quisquis unum exhujusmodi pue-
ri, cum lacrymis aiebat Credo, : ris receperit in nomine meo, me
Domine adjuva incredulita-: recipit : et quicumque me sus-
tem meam. ceperit, non me suscipit, sed

24. Et cum videret Jesus concurren- eum qui mJsit me.
tem turbam, comminatus est 37, Respondit Joannes », dicens
illi :
spiritui immundo, dicens illi : Magister, vidimus quemdam in

Surde et mute spiritus, ego nomine tuo ejicientem d«mo-
prascipio tibi, exi ab eo, et am- nia, qui non sequitur nos, et
plius ne introeas in eum. prohibuimus eum.
25. Et exclamans et multum discer- 38. Jesus autem ait Noiite prohibe- :
pens eum, ab eo et factus exiit : re eum *. Nemo est enim qui

est sicut mortuus, ita ut multi faciat virtutem in nomine meo,
dicerent :Quia mortuus est. et possit cito male loqui de
26. Jesus autem tenens manum ejus, me :
elevavit eum, et surrexit. 39. Qui enim non est adversum vos,
27. Et cum introisset in domum, dis- pro vobis est.
cipuli ejus secreto interroga- 40. Quisquis enim potum dederit vo-
1 Matth. XVII, 21 ; Luc. ix, 22 et 44. » Luc. IX, 49.

« Mallb. xviii, l ; Luc. ix, 46. * I ad Corinth. xii, 3.
i
IN EVANG. MAKCI IX. 139
bis calicem aquix," in nomine dum introire vitam ajter-

in
meo', quia Christi estis amen : nam, quam duos pedes haben-
dico vobis, non perdet merce- lem mitti in gehennam ignis
dem suam. inexstinguibilis,
41. Et quisquis scandalizaverit unum 45. rbi vcrmis eorum non moritur, et
ex his pusillis credcntibus in ignis non exstinguitur .
me ", bonum est ei magis si cir- 46. Quod si oculus tuus scandalizat tc,
cumdaretur mola asinaria coilo ejice eum : bonum est tibi lu-
ejus, etin mare mitteretur. scum regnum Dei,
introire in
42. Et si scandalizaverit te manus tua, quam duos oculos habeniem

abscinde illam 3 : bonum est ti- mitii in gehennam ignis.
bi debilem introire in vitam, 47. Ubi vermis eorum non moritur,
quam duas manus habentem et ignis non exstinguitur,
ire in gehennam, in ignem inex- 48. Omnis enim igne salietur ^, et
stinguibilem, omnis victima sale salietur.
43. Ubi vermis eorum non moritur, 49. Bonum est sal « : quod si sal in-
etignis non exstinguitur. sulsum fuerit, in quo illud con-
44. Et si pes tuus te scandalizat, am- dietis? Habete in vobis sal, et
puta illum : bonum est tibi ciau- pacem habete inter vos.
In primo horum dicit quatuor : in quo-

rum primo dicit quibus haec revelatio
promittitur : secundo, quando : tertio,
IN CAPUT IX iMARCI quid : quarto, quale est quod videbunt.

Dicit igitur : « Et dicelxd illis, » fun-
ENARRATIO. dationem in gratia ordinans ad funda-
mentum spei in gloria : « Amen dico vo-
bis. » Quia de invisibihbus est quod
« lilt dicebat illis : Amen dico vobis, promittit, ideo praemittit confirmatio-
quia sunt quidam de hic stantibus, nem. Apocal. iii, 14 : Haec dicit : Amen,
lestis fidelis, et verus.
qui non gustabunt mortem, donec
« Quia sunt quidam, » exceptae digni-
videant regnum Dei veniens in vir-
tatis inter alios : Petrus, Joaimes, et Ja-
tute'. » cobus major, non guslabunt mor- « i/ui
iem, n per experimcntum resolutionis

animae a corpore. Ha^c autem ideo dicit,
Tangit liic Ecclesiae fundationem in quia diclum fuerat, Exod. xx;ciii, 20 :
gloria. No}i videbit me liomo, et vivet. Et ideo

Dividitur autem in partes duas : in Christus ostensionem gloriae vitae aeter-
quarum prima, piaBaiittit istius gloriae nae promiltit ante mortem, ut magis dis-
revelationem : in secunda auteni, facit cipuli in fide firmentui'. Dicuntur autem
revelationis exhibitioneni, ibi, ix, I : isti, « de liic staniibus, » quia recti isti
« El post dies sex, etc. » stant in gratia. Ad Roman. xiv. 4 : Sla-
'
.Matth. X, 42. « Levit. II, i2.
^ Matth. XVIII, 6 ; Luc. xvii, 2. 6 Matth. V, 13 Luc. xiv, 34.
;
» xMatlh. V, 30 et xviii, 8. ' Haec verba pertineut ad cap. piiecedens in

* Isa, Lxvi, 24. Vulgata, >. 39,
bit autem : potens est enim : Deus sta- lavit : tertio, quaiiter disparuit, et ad
tuere illum. quid revelata fuit.
KDonec videant, » oculiscorporalibus, Dicit igitur « Et post dies sex, etc, »
« regnum Dei, » hoc est. figuram deco- scihcet a doctrina inducta : quia sex die-
ris regni Dei, in signo et claritate trans- bus ab initio perfecit Deus mundum, et
Exod. xxxiii, 19 et 17
figurationis. : per quietem salutiferam in gloria quie-
Ego ostendam omne bonum tibi... Inve- tem ostendit. Possunt tamen per sex
nisti enim gratiam coram nie. Quibus diex, sex gratise illustrationes significari,
ergo ostenditur, in communi non deter- quibus Sol justitise Christus Deus nosler
minatis nominibus, declaratur. Quando super nos illuxit : et post quos gloriam
autem, quia ante mortem. Quid, quia suam, quam nobis daturus est, demon-
regnum Dei in decore transfigurationis. stravit sciUcet primo, naturse sanctifi-
:
Sapient. x, 10 : Ostendit ilii regnum catio, in humanae naturae susceplione :
Dei, et dedit illi scientiam sanctorum : secundo, maledictse generationis rcpara-

honestavit illum in laboribus, et completio, in mundissima et sanctissima sui de
vit labores illius. illibata Virgine generatione : tertio, con-
« Vivens in virtute, » hoc est vitam cupiscentiai damnatio, in circumcisione :
ostendens noii in infirmitate, sed in im- quarto, originalispeccati detersio, in bap-

mortalitatis virtute et potestate. Alia littera tismi sanctificatione : quinto, damnato-
habet : « Veniens in virtute, » quia secun- ris nostri diaboli devictio, in tentatione :
dus adventus Christi non erit in infirmi- sexto, omnium animarum illuminatio,
tate, sed in potestate et virtute : et hanc in prsedicatione, et doctrinae per exeinpla
gloriam praimonstravit in transfiguratio- et signa confirmatione. Per hos enim sex
ne. Matth. xxvi, 64 : Amodo videbitis dies in nobis lux gratiaB diffusa et confir-
Filium hominis sedentem a dextris vir- mata est : et post hos ad gloriae demon-
tutis Dei, et venientem in nubibus coeli. strationem subHmamur. In primo die,
De hac visione dicitur, Isa. xxxv, 2 : sicut dicitur, Ezechiel. xLni^ 2, ingressa
Ipsi videbunt gloriam Domini, et deco- est gloria lucis Domini templum nalu-
in
rem Dei nostri. II Petr. i, 10 et 17 : Non rse humanee, et resplenduit terra a ma-
doctas fabulas secuti, notam fecimus vo- jestate ejus. In secundo, Sol jusiitiae
bis Domini nostri Jesu Chrisii virtutem nubem primae maledictionis dissolvit.
et praesentiam : sed speculatores facti il- TI Machab. i, 22 : Tempus affuit quo sol
lius magnitudinis... Voce delapsa ad eum refulsit, qui prius erat in nubilo. In ter-
hujuscemodi a magnifica gloria, etc. tio, tenebras fugavit yEgypti, quae tene-
Joan. I, 14 Vidimus gloriam ejus, glo-
:
bant oculos omnium natorum. Joan. i,
riam quasi Unigetiiti a Patre, plenum 5 : Lux in tenebris lucet, et tenebrse eam
gratise et veritatis. non comprehenderunt : quin potius, ut
dicit Chrysostomus, « Lux tenebras nos
tenentes dissipavit. » In quarto, ad illu-

« Et post dies sex assumit Jesus Pe- minationem naturae damnatae illuxit, et
trum et Jacobum, et Joannem, et du-
ipsam ad lucem reduxit et fit quod di- :
citur, ad Roman. xiii, 12 Abjiciamus :
cit illos in montem excelsum seorsum

opera tenebrarum, et induamur arma lu-
solos, et transfiguratus est coram ip-
cis. In quinto, adducit lucis .serenitatem,
sis. » jam quasi in meridie exaltatus Sol, ad
depulsionem auctoris tenebrarum : et lit
Tangit hic revelationem glorise. Tangit quod dicitur, Eccli. xlui, 3 et 4 : In me-
autem tria, quando, et quibus
scilicet ridianosol exurit terram,... et refulgens
revelavit : secundo,qualem gloriamreve- radiis suis obcsecat oculos, scilicet, ne
A
IN EVANG. MAUGI, IX-1. Ui
videant lerrenu quibus incilentur in len- « Et Jacobum, »
tationoni. In sexto et ultinio, lit Sol in

niultitu(linestellaruni,quas illuniinavitad Qui primus inter Apostolos constanler
lucem j^ratiie stans in decore suo, sicut moriendo lidem probavit. Act. xii, 2 :
dicitur, Eccli. xliu, 10 : Species coeli Occidit aulent Jacobum fratrem Joannis
gloriaslellanim, munduni illuminans in gladio.
excelsis Dominus .
i*ost tales igitur sex sua; gratiae illu- « Et Joannem, »
strationes, « hoc est, ad se su-

assumil, »
mit : quiainfirmitas huniana ad hoc non Qui secreta coclestia verbi aiterni om-
sufficeret, nisi virtute Christi elevata as- nibus describeret, et sic veritatis luceni
sumeretur in tantae lucis accessum. Psal. deinonstraret. Joan. xxi, 24 : Hic est
Lxxxvui, 19 : Domini est assumptio no- discipuius ille qui testimonium perhibet
stra : et sancti Israel regis nostri. Unde de his, et scripsit hsec : et scimus quia ve-
etiam Paulus, II ad Gorinth. xii, 2 , dirum est testimonium ejus.
cit raptum hujusmodi usque ad tertium
ca?lum. Exod. xxxiii, 21, cum Moyses « Et ducit illos, etc. »
visurus esset Dei gloriam, prius assump-

tus est diccnte Domino Est locus apud : Quia nisi ipse ductor esset, deviarent.
me, et stahis supra petram, hoc est, in Deuter. xxxii, 12 Dominus solus dux
:
solido veritatis revelandse. ejus fuit : et non erat cum eo deus

Assumpsit « autem Jesus, » auctor alienus.
salutis, quse salus tota in luce consistit. « In montem. » Locus est in quo est
De quo dicitur, I ad Timoth. vi, 16 : Qui transfiguratus, mons Thabor,

qui erat
solus habet immortalitatem, et lucem inqui veniens lumen interpretatur mons :
habitat inaccessibilem. iste visionis est. Genes. xxii, 14 : In

monte Dominus videbit. Psal. lxvii,
17 Mons in quo beneplacitum est Deo
:
« Petrura, »
habitarein eo. Mons enim iste spiritus
eminentiam designat. Jerem. xxxi, 23 :
Ut Apostolicum verticem, et suum in Benedicat tibi Dominus pulchritudo

terra vicarium, illuminationes divinas justitise, mons sanctus.
omnibus conferre debentem, et inferni « Excelsum, » quia designat celsitudi-
tenebras dissipantem suorum vinculo- nem intellectualis visionis. Ezechiel.
rum potestate. Matth. xvi, 18 et 19 : XL, 2 : Adduxit me in terram Israel, et
Ego dico tibi quia tu cs Petrus, et super dimisit me

montem excelsum
super ni-
hanc petram xdificaho FJcclesiam meam, mis. Apocal. xxi, 10 Sustulit me : in
et partse inferi non prsevalebunt adcer- spiritu in montem magnum et altum.
sus eam. Et tibi dabo claveo regni coelo- « Seorsum, » a strepitu frequentan-
rum. tium. Marc. vi, 31 : Venite seorsum in
Adhuc autem assumpsit « Petrum, » desertum locum.
qui tenebras et nubes carnis, et humana- « Solos : » ut nullus alienus tantae
ruin opinionum transcenderat, et visum visionis turbaret secretum. Thren. iii,
jam tixerat in globis a^ternee lucis. 28 : Sedebit soliiarius, et tacebit : quia

Matth. XVI, 17 : Beatus es, Simon Bar levavit super se.
Jona : quia caro et sanguis non revela-
vit tibi, sed Pater meus qui in ccelis « Et transfiguratus est. »
est.
Quamvis transfiguratio mutationem

sonet figurge corpoicse, non tamen hic splendorem corporis quem Matthaeum
signiticatione sed quod posuisse cognoverat, Matth. xvii, 2 :
sumitur in tali :
in figura hominis ut homo Uesple)iduit facies ejus sicut sol. In hac

Filius Dei sit
verus. Ad Philip. ii, 7 Formam, hoc

:
cnim claritatc futurae resurreclionis cla-
figuram servi accipiens, in simili- ritatem ostendit, in qua in dispari cla-

cst,
ritate erit par gaudium. ladCorinth. xv,
tudinem hominum factus, et habitu in-
41 et 42 Alia clarilas solis, alia clari-
vejilus uthomo. Figura, ut dicit Philoso-
:
tas lunas, et alia claritas stellarum.

phus, interomnia quae corpori accidunt
propriam speciem et naturam designat : Slella enim a stella differt in claritate :
et ideo cum mutatione speciei in anima-

sic et resurrectio mortuorum. Matth.
libus, continuo mulatur et ligura : et xni, 43 : Tunc justi fulgebunt sicut sol
quorum est una figura communis, eo- in regno Patris eorum.

rum est species una et animalia conve-
:
«Et vestimenta ejus facta sunt, elc. »
nientiam habentia in figuris, convenien- Non est credendum quod veslimenta
tiam habent in aliquo. Hanc autem Domini in monte ex laneis in ccelestia
figuram humanam in infirmitate nostra mutata sint : sed potius quia tanta fuit
Filius Dei inter homines ostendit. Quia sui corporis claritas, quod radii et lumen
aulem Filius Dei in natura fuit et est diffusum ab ipso, cum per modum ve-
divina, etiam figura divinge sub-

ideo stimenti cinxerunt : et hanc claritatem
slantiae esse describitur. Ad Hebr. i, 3 : vestitus ejus laneus vel sericeus quem
Quicum sit splendor glorix, et figura habuit, abscondere non potuit, sed per
substantise ejus. Quia igitur in monte vestimentum undique ditfusa claritas

non humanitatis, sed emicuit et hoc vocatur vestimentum,
coram discipulis, :
gloriae divinse claritatem ostendit, quam Job. XL, Circumda iibi deco-
')
:
non erat consuetus, ideo rern :... et speciosis induere vestibus.

ostendere
transfiguratus esse dicitur, hoc est, cUi-
Psal. cin, 2 : Amictus lumine sicut ve-
ritatem qua figura substantiae divinge et stimento. Psal. xcii, 1 : Dominus regna-
splendor aBternse glorise est, demon- vit, decorem indutus est : indutus est
strasse. Sapient. vii, 26 : Candor est Dominus fortitudinem, et prwcinxit se.
enim lucis seternse, et speciilum sine Sic ergo etiam exteriora vestimenta
ab interiori habituluminis, « facta sunt
macula Dei majestatis, et imago boni-
splendentia » Psal. cix, 3 : In splendo-
tatis illius.
ribus sanctorum ex utero ante luciferum
genui te.
facta sunt
« Et candida, » lumine undique im-
^ « Et vestimenta ejus
pleta : enim candor, albedo,
ipsa dicitur
spiendentia, et candita nimis velut
quse ad modum argenti candet un-
nix, qualia fulio non potest super Ler-
dique ditfuso lumine in clara super-
ram candida facere. ficie. Luc. IX, 29. Vestitus ejus albus et
Et apparuit illis Elias cum Moyse, refulgens. Matth. xvii, 2 : Vestimcnta
et erant loquentes cum Jesu. » ejus facta sunt alba sicut nix.
Qualia fullo super terram, » arte
«
Tangit hic qualiter transfiguratus est. quacumque, « non potest camlida fn-
Tangit autem liic quinque islius gloriai cere : » et hujus causa esl, quia inlcrius
tcstimonia, scilicet fulgorem vcstimenti, iumen fullo non potest infundere, quod
idoneilatem tcstium Legis et Proplietise, clarescat per colorem liabitus extcrioris :
idoneitatcm teslium graliae, lcstimo- tales enim colores, ut dicit Philosophus,

nium ccelestis luminis, et testimonium artiiices facere non possunt, in quibus
palernffi vocis. Oiuittil autem Marcus lumen inlerius ditTunditur per perpiscui-
:
IN EVANG. MARGI, IX-}, 4, fJ, 6. 543
tatom iilicujiis corporis colorati circani- scnilantes in quod vel qtiale lempus si-
stanlis, sicnt est in iride et chelis (alius, gnificaret in eis Spiritus Christi, pra;-
cclis) c(plestibus, et liujusrnodi. Talis aii- nuntians eas qUcC in Christo sinil pas-
tem candor, candorcm sanctorum in h]c- siones, et posteriores glorias.
clesia fulurum signilicat, qui ccelestis

est, et viribus etarte terrcnis lieri non
potest : ut, Isa. xlix, 18 : Vivo ego, dicit « Et respondens petrus, ait Jesu :
Dominus, quia his omnibus velut orna- Rabbi, bonum est nos hic esse : et fa-
mento vestieris, et circumdabis tibi quasi
cianius tria tabernacula, tibi unum,
sponsa eos.
et Moysi unum, et Eliae unum.
Non enim sciebat quid diceret
« Etapparuitillis Elias cum Moyse. »
erant enim[timore exterriti.
Ecce testes idonei Leji;is et Prophetiae. Et factaest nubes obumbrans eos. » 6

Apparuit enim Moyses, ut ostenderet
in eo impleri testimonium Legis. Joan. Inducuntur hic testes idonei de mun-
V, i6:Si crederetisMoijsi,crederetis for- do venientes, qui tres sunt : Petrus pro
sitan et rnUii : de me enim ille scripsit. omnibus loquitui- sicut vertex Aposto-
Elias autem Prophelarum eximius, qui lorum.
et post se successorem unxit Eliseum, Tanguntur autem hic duo, scilicet
qui praefuit congregationibus Propheta- manendi testificata felicitas, et ignoran-
rum S et tulit testimonium prophetiee. tia ordinis ad manendum.
Eccli. xxxvi, 18 : Da inercedem, Domi- De primo dicit : « Rabbi. » Magistrum
ne, sustinentibus te, ut Prophetse tui vocat, cujus in hac schola felicitatis vel-
fideles inveniantur. Sic ergo duo ap- isti let esse discipuius. Matth. xxni, 10 :
paruerunt. Venit autem Moyses de in- Magister vester, unus est Christus. Joan.
ferno, ut consolationem patribus nun- xiii, 13 : Vos vocatis me Magister et
tiaret : Elias de paradiso spirituum, ut Domine, et bene dicitis sum etenim.
:
sic ruinam angelicam reparandam esse « Bonum, » hoc est, felix « est nos
signiticaret discipuli autem venerunt
: hic esse, » ubi praesentia gaudii omnem
de mundo, ut viventes redimendos esse abstergit miseriam. Unde Glossa: Quam-
docerent et sic Ireret quod dicitui% ad
: vis stupefactus, insitum tamen sibi af-
Philip. II, 10 et 11 I)i nomine Jesu : fectum indicat Psalmus secundum Hie-
omne genu flectatur coelestium, terre- ronymi translationem « Bene mihi ;
strium, et infernorum, et omnis lingua non est sine te. » Totum enim bonum
confiteatur quia Dominus Jesus Christus felicitatis est interesse conteniplationi
ingloria est Dei Patris, transfiguratus. beatitudinis : quia videtur iilic, et habe-
« Loquentes cum Jesu. » Luc. ix, 31, tur orane bonum. Exod. xxxiii, 19 :
dicitur, quod dicebant excessum ejus Ego ostendam omne bonum Hoc tibi.
quem completurus erat in Jerusalem. autem Petrus secundum Ghrysostomum

Loqui autem ipsorum, est talem gra- dicebat propter visionis felicitatem : et
tiam redemptionis futuram per Ghri- ideo quia Ghristus dixerat se crucifigen-
stum, testimoniis Legis et Prophetarum dum, cui cum Petrus diceret Absit a te, :
praefiguratam esse ostendere. I Petri, i, 10 Domine, non erit tibi hoc et esset re- :
et 11 : De qua salute exquisierunt at- dargutus a Ghristo, non aperte audet di-
que scrutati sunt Prophetse, qui de fu- cere contra crucifixionem aliquid, sed
tura in vobis graiia prophetaverunt : occulte suadet in monte esse remanen-
' Cf. IV Reg. u, 9 et seq.

:
dum, ne crucifixore? in Domino cruci- retur contra insurgens contrarlum : in

figendi habeant locum : et secundum opus officii compleretur ad quod-
tertio,
hunc sensum, latere intendit Petrus, cunique a Domino praediffinitum nego-

ne cum Domino, cum quo mori et vivere tium. Sicutenim scivit esse tria cceli ta-
elegerat, incideret in periculum. Isa. iv, bernacula in hierarchiis, quarum

in
')
et G Super omnem gloriam prote-
:
prima (quae in vestibulis est apud Deum)
ctio. Et tabernacuhim erit in umbracu- decor consideratur regni coelestis, in
lum diei ab sestu, et in securitatem et igne divino spiritus absumente, in luce

absconsionem a turbine et a pluvia. Ab veritatis spiritus illustrante, in quiete et
aestu enim irae Judseorum putabat pro- spiritualitate receptionis divinae spiritus
tegi, et a turbine comminationum defen- movente, et regente, et gubernante. In

di, et a pluvia tempestuosse persecutio- secunda autem est armata militia, in Do-
nis abscondi. minationibus, virtutes elevatae ne sca-
Et subintulit :
bellaribus inclinata? vilificentur : in Vir-
tutibus invincibiliter omnia perficienti-
« Faciamus tria tabernacula, » bus, quse sunt voluntatis divinse : in

Potestatibus, severa et libera ordina-
In quibus nostra habitatio sit. Apocal. tione comprimentibus omne contrarium,
XXI, Ecce tabernaculum Dei cum
3 : ut id quod bonum ad actum libe- est,
hominibus, et habitabit cum eis. Taber- rum expediatur. In tertia autem ordinat
nacula enim sunt hic tamquam habita- omnis opus officii ut legibus sit conso-
:
cula : enim quod diu sub dio ha-

scivit num, quod per Principes decernitur ut :
bitare non posset, secundum hoc quod ad consiUum divinum sit praediffinitum,
etiam dixerunt prophetarum, IV Reg.
filii quod Archangeli perficiunt ut omni :
VI, 1 et 2 : Ecce locus, in c/uo habitamus forma virtutis sit formatum, quod cu-
coram te, angustus est nobis. Eamus us- stodia perficiturAngelorum. Sic ergo or-
que ad Jordanem, et tollant singuli de dinem coeli conspectum habuit in mente,
silva materias singulas, ut sedificemus et rationem ejus voluit ponere in monte
nobis ibi locum ad habitandum. Sicut sciens Angelosnon deesse, ubi Dominus
enim desideraverunt habitare cum Eli- habitaret Angelorum et prsecipue Do- :
seo, ita iste desideravit habitare cum Do- mini senatores, quibus Angeli ministra-
mino, et non redire ad turbationes munda- verant. Hoc etiam significatum vidit,
norum. Psal. lxxxiii, 5 : Beati qui habi- Genes. iv, IG, ubi dicitur : Coenacula,
tant in domo tua, Domine : in sxcula et tristega facies in ea. Tristega enim
sseculorum laudabunt te. Et illud ejusdem sunt tricamerata, propter tres ordines
Psalmi LxxxiJi, 11 : Elegi abjectus esse beatorum spirituum, qui dicti sunt.
in domo Dei mei, magis quam habitare

in iabernaculis peccatorum. « Non enim sciebat, »
« Tibi unum, » in quo et ipse cum
condiscipulis cum Domino habitare cu- Stupefactus et totius ordinis temporis
piebat : « Moysi unum, » quem secun- oblitus, « quid diceret : » volebat enim
dum a Doniino esse volebat : « et Eliae beatitudinis oblinere locum : et non te-
unum, » qui erat a Moyse secundus, nere ordinem a Deo diflinituni, quo ad
et a Domino tertius qui tamquam om- : ipsum veniretur per passionis meritum.
nium arbiiri ad Dominum pro tempore Postea autem scivit quando, I Petr. I, H,
vocarenlur. Haec tabernacula tria voluit dixit : Prsenuntians eas quat' in Christo
esse Petrus, ut in uno decor Domini sunt passiones, et posteriores ylorias. Ad
consideraretur incontemplatione familia- Roman. viii, 17 : Si tamen compalimur.
rium : in secundo, virtus armata muni- ut et co)tglorificemur.
:: :
IN EVAiXG. MARCI, IX-o, 6. ?)45
Gausam autem stupofaclionis istius inine llguram oeternfeclaritatis exprcssit.

subjungit Evangelista, innuens quod Sic dicitur, Luc. i, 3o : Virfus Altissimi
omnes idem cum Petro sentiebant. olmmhrahit tihi. Isa. xux, 2 : In iimhra
« Erant enim, » scilicct omnes trcsApo- manus suse protcxit mc .
stoli, « timorc exterriti. » Ilic autem ti-

mor, magni et non mali fuit cxspectatio,
« Et venit vox denube, dicens : Hic
qui est timor admirationis enim ma- : si est Filius meus charissimus : audito
lum ct non magnum exspectasscnt, non illum. »
dixissent : Bonum est nos hic esse. Est
enim, ut dicit Damascenus, timorin ma- Testimonium quintum est a voce Pa-
gna pbantasia. Act. iii, 10 : Implcti tris, quoe maxime certificavit certitudi-
sunt stupore et exstasi m eo quod conti- nem seternoe glorioe : vox enim ista Patris
gerat illi. llabacuc, iii, i : Domine, au- de coelo fuit.
divi auditionem tuam, et timui : consi- Dicuntur autem bic tria : quid sonuit,
deravi opera tua, et expavi . unde, et quis.
Quid sonuit? quia « vox venit, » quae sem-

« Et facta est nubes, etc. » per cum intentione profertur, quia Pater
illavoce totam suam intentionem expres-
Tangitur hic testimonium ccelestis lu- sit vox cnim illa est, in qua Verbum
:
minis. nicenscnim : « Et facta cst nuhes formatumest. II Petr.i, 17 Voce dclap- :
ohumhrans eos, » non est credendum sa adcumJmjusmodiamagnifica gloria.
quod haec nubes tenebrosa vel obscura Haec est vox dulcis, quam sponsa deside-
fuerit, cum, Matth. xvii, 5, et Luc. ix, ravit, Canlic. u, 14: Sonet vox tua in
3i-, dicatur Et nuhes lucida ohumhravit
: aurihus meis vox enim tua dulcis.
:
eos. Spissitudo enim calcati luminis vo- « De nuhe. » Ecce unde sonuit, quia
catur nubes, sicut solent Philosophi vo- « de nuhe, » tamquam de corporah et ma-
care tentorium solis, spissitudinem lu- tcriali elemento formata fuit. Psal. lxxvi,
minis a corpore solis refulgentis. Sic 18 Vocem dederunt nuhes. Psal. xvii, 14
:
enim nunc, ut dicit Psalmus xvui, 6 Intonuit de ccelo Dominus, et Altissimus

Christus in sole, hoc est, in fulgore solis, dedit vocemsuam. Ezechiel. i, 24 Audie- :
posuit tahernaculum suum. Et hoc texit ham sonum alarum quasi sonum acjua-
Apostolos et perstrinxit : et hoc voca- rum multarum, quasi sonum suhlimis
tur nuhes. Dei.
Etquoddicit Obumhranseos, »intelli-
: «
gitur quia et umbram, hoc est, formam « Hic est Filius meus, »
seterni luminis expressit: sicut exprimit

forma speculi sive umbra figuram ejus, Ecce quid sonuit : et tria dicit : naturae
quod in speculo resultat et Apostolis : dignitatem, afleclus dilectionem, ct obe-
per modum umbree refrigerium attulit dientiae auditionem.
securitatis a turbine mundi, quem ex Primum tangit cum dicit : « Ilic, » inper-
verbo Christi sibi imminere timebant sona demonstralus, « cstFilius hominis » :
unde Glossa dicit, quod Petrus petens quia Christus homo, et Christus Deus,
tabernaculum, accepit nudis umbracu- una estpersona in deitate ethumanitate :
lum. Et inhoc sensu nubes haec testimo- et meo judicio quamvis duas vere habeat
nium fuit claritatis aeternae_, quia suo lu- nativitates_, unam aeternam, etunam tem-
' Vulgata habet tantum, Habacuc, iii, 1 : illud, etc.
Domine, audivi auditionem tuam, et timui. Do- ' Cf. etiara, Isa. li, 16.
mine, opus tuum, in medio annorum livifica
XXI 33
.
poralem, cum una et eadem filiatione est quem nobis inspiravit, charissimus autem
jrmQg. in seipso, in quo fons redundat charitatis.
Et ideo dicit : « Ilic cst Filius. » Genes. xxxvii, 3 : Israel diHfjc.bat Joseph
aMeuSt » quiafiliationem qua Filiusest, siiper omnes filio suos, eo quod in sene-
a me et non ab alio habet. Et hoc qui- ctule (jenuisset eum: /ecttqueei tunicani
dem Pater bis dixit, et in baptismo, et polymitam. Israel rna-nus patriarcha
in monte in baplismo quidem, quia ibi

:
reclissimusPatrem Domini significat :
sanctificationem fecit regenerationis per Joseph autem accrescens Chrislum signi-

Filium : in monte autem, quia ibi osten- ficathominem, per quem muili fideles
dit fulurse glorise beatificationem etiam Patri accreverunt. Ilunc prae omnibus
futuram per Filium. Has enim duas for- ut prse omnibus amabat, quia de corde
mas dat imago Patris quse est Filius : suo genitum non minus quam seipsum
formam sciiicet gratise per regeneratio- dilexit. Hunc etiam insenectule quidem,
nem, et formam gloriseper beatitudinem, hoc est, in fine sseculi, non quidem ge-
formam autem naturse etiam per Filium nuititerato, sed in carne nasci fecit : et
dedit in creatione : et sic ad imaginem sic generationis ejus carnalis auctor fuit.
Patris (quae est Filius) et formamur, et Et fecit ei tunicam polymitam, hoc est,
reformamur^ et beatificamur. Et hoc ali- vitse conversationem cum morum ho-

ter fieri conveniens esse non potuit : et nestate picturatam.
hoc tangitur, ad Ronan. viii, 29 et 30 : Sic ergo est charissimus

Quos prsescivit, et prsedestinavit confor-
mes fieriimaginis Filii sui... Quos pras- « Audite illum. »
destinavit, hos et vocavit : et quos vo-

cavit, hos et justificavit : quos autem Tertium est quod prsecepit, voci suae in
justificavit, illos et glorificavit. omnibus esse obediendum. Deuter. xvni,
Ideo ergo dicit : « Filius meus. » 19: Qui verba ejus, quss loquetur in no-
mine rneo, audire noluerit, ego ultor ex-
« Charissimus. » istam. Psal. xciv, 8 [Ilodie si vocem :
ejus audieritis, nolite obdurare corda

In quo sonat dilectionis affectus, quia vestra.
in cadem dilectione qua Pater diligit Iste enim est audiendus quatuor de
Filium, etiam nos reformaraur ad for- causis : quarum prima est, quia ipse so-
mam clilectionis, et in ea nos ipse Pater lus Verbum Patris. Isa. lv, 11 : Verbum
diligit : quia ipsa dilectio. Spiritus san- quod egredietur de ore meo, non rever-
ctus, a Patre in FiHum, et a FiHo in Pa- ictur ad mevacuum, sed faciet qusecum-
trem, et ab utroque in nos sanctificandos, que volui, et prosperabitur in his ad qux

et illuminandos, et perficiendos '
: per misi illud. Vacuum autem esset, si non
hoc quod per ipsam reducimur ad hujus esset auditum et exauditum. Secunda
fontem dilectionis. AdRoman. V, 5: C/m- causa est, quia ipsum est cordis divini
riias Dei dijfusa est in cordihus nostris manifestativum solum. Joan. i, 18: Deum
per Spiritum sanctum, qui datus est no- nemo vidit umquani : unigenitus Filius,
bis. Sic dicit Apostolus, ad Coloss. i, 13 : qui est in sinu Patris, ipse enarravit. Et
Qui eripuit nos de potestate tenebrarum, ideo est audiendus, et nihil contra eum
et transtulit in regnum filii dilectionis est audicndum. IMalth. xi, 27 ; Ncmo no-
SU3S. Sic ergo Filius charus in obedientia vit Patrem nisi Filius, et cui voluerit Fi-
quam pro nobs subivit, charior in spiritui lius revelare. Terlia causa est, quia om-
' Cf. I Sententiarum, Dist. .X, Art. 7. Tomo tlieol. B. Alberti, Tract. VIII, Q. 36.
XXV luijusce editionis. Cf. etiam, I P. Summnc
:
IN EVANG. MARCI, IX-7, 8, 0. 547
ni sapientia et gratia plenus in audilu. ciebat, et circuibat vias omnes per r/uas
AJ Goloss. II, 3 : I?i quo sunt omnes tlie- spes remeandi videbatur.
sauri sapicnticT et scientise, scilicet Dei, Nemine)n amplius viderunt^
« nisi
absconditi. Quurta causa est, quia ip- Jesum tantum secum. » Et hj£c fuit uli-
suin cst in potestatc effectiva oniniutn litas, ut in nullo aliospes salutis ponere-
eoruni quce dicit : est enim Verbum illud tur. Dixerat enim Petrus xMoysi et Eliie
Angelussivenuntius intelligcntiie activoB, debere (ieri tabornacula (tamquam fami-
llaec autem factiva est per Verbum unde : lia Domini in tria esset dividenda) nc-
quando miracula fccit, verbo sua' pote scicns quid diccret : et ideo solus Jesus
statis ctTccit. Quia sicut dicit Psalmus pcrmanens ostenditur : omnes salvan-
ut
xxxii, Verbo Domini coeli firmati
() : di ad tabernaculum Domini pertinere
sunt. Et hoc modo dicit Psalmus cxl, G noscantur. Joan. x, IC» : Fiet unum ovile,
Audient verba mea, quoniam potuerunt ei unus pastor. Et boc docct Moyses, et
hocest, potestatem elTcctivamhabuerunt ideo non manens transit et hoc docet :
Et, Matth. VII, 28 Erat enim docens eos : propbetia, ct ideo evacuatur et transit.
sicut potestatem habens, et non sicut Psal. lxxii, 25: Quid enim milii est in
Scribas eorum, et Pharissei. Omne enim coilo, et quid volui super terramf
a te
verbum hominum respectu verbi Filii V\qo evô »o\\im <iJesumtantum secumy)
Dci, est quasi mortua vox absque pote- vidernnt. Apocal. xxi, 3
Ecee tabernacu- :
state eifectiva eorum quce dicunt. lum Dei cum hominibus, et hubitabit
Sic ergo audiet illum. cum illis : et ipsi populus ejus erunt,
et ipse Deus cum eis erit eorum Deus.
« Et statim oircumspicientes, riemi-

nem amplius viderunt^ nisi Jesum « Et descendentibus illis de monte, S
tantum secum. » praecepit illis ne cuiquam quae vidis-
sent narrarent : nisicum Filius homi-
Tangitur Iiic istius visionis terminatio
nis a mortuis resurrexerit.
Tanguntur autem bic tria in
et utilitas. ;
quorum primo tangitur visionis termina- Et verbum continuerunt apud se. »
tio : in secundo, de visione eruditio : in

tertio, eruditionis non bene intelleclse Tangit secundum de instructione, di-
declaratio. cens « Descendentibus illis, » de statu
:
In primo horum tria dicuntur : in quo- contemplationis ad actionem virtutis, de «

rum primo notatur discipulorum ad glo- monte » Thabor, qui significat eminen-
riam Dei contemplandam aviditas : in tiam spiritus. Psal. ciu, 8: Ascendunt
secundo, notatur subducta ab oculis eo- montes (contemplationis) et descendunt
rum gloriee majestas : in tertio, notatur campi (fructiferi fructu virtutis) in lo-
ex his tanta utilitas. cum quem fundasti eis.
Dicit igitur : « Et statim, » quia magni- « Prsecepit illis, » praecepto instructio-

tudo desiderii videndi, moram non admit- nis, « ne cuiquam » hominum, « quse vi-
tendam esse pcrsuasit. Eccle. xi, 7 dissent narrarent, » de gloria transfigu-
Dulce lumen, et delectabile est oculis rationis, « nisiciim Filius hominis a mor-
videre solem. tuis resurrexeril. » Quia,sicut didtur Ec-
« Circumspicientes, » undique occulos cle. m, 1 et 7 Omnia tempus habent.:
circumducentes ex contemplandi avidita- Et Tempus est tacendi, et tempus lo-

:
te. Genes. xxxii, 30 : Vidi Deum facie ad quejidi. Causa autem praecepti est, quam
faciem, et salva facta est anima mea. jam in ante habitis diximus quia glo- :
Tob. X, 7 : Quotidie exsiliens circumspi- riam referentes his qui postmodum Ghri-
» :
stum in tot opprobriis ertant visuri, potius tur illuminatio ad eruditionem non plene
irrisionem fecissent quam fidem cerlifi- intellectam. Et habet tres particulas : in
cassent lacendum pr£Bcepit us-

: et ideo quarum prima, ponitur verbi qnod non
que ad tempus, qno gloria Iransligura- inlelhgunt conquisitio : in Secunda, illu-
tionis confirmarelur pergratiam immorla- minalionis a Domino petitio : el in ter-
litatis, quando ad oppropria patienda tia, Domini perfecta illuminatio.

numquam redibal Chrislus : quia tunc ex Dicit ergo : « Conquirenles, » hoc quod
pr.eterilis narratis scitur quod voluntarie prsecessit apud se quaerentes. Dialecli-
propler nos passus fuit, ul nos ad gioriam cum est, et refertur et ad antecedens et se-
per Passionem reduceret perpetuae Rc- quens : quia et apud se verbum continue-
surrectionis. P]ccli. xxvii, 17Qui denu- :
runt sub silentio illud claudentes :
dat arcana amici, fidem perdit, et non et apud se erant conquirentes de hoc
inveniet amicum. Et illud, ibidem, ji. 24 :
quod dubitaverunt. Quia non libenter
Denudare amici mysteria, desperatio est audiverunt in parte et ignotum erat in :
parte quod dixit. Et ideo quaesierunt

animae infelicis.
« quid esset » hoc dictum quod dixit
« Et verbum continuerunt, etc. » Cum a mortuis resurrexerit. » Moritu-

rum enim Dominum non libenter audi-
Tangit inhoc obedientiam trium Apo- verunt. De resurrectione autem nullum
stolorum : quia « verbum » istud « con- habebant intellectum quia non : est qui
tinuerunt apud se, » in secreto, nemini agnitus sit reversus ab inferis^.
dicenles, sicut praeceptum fuit ipsis.
Psal. Gxviii, 11 : Jn corde meo ahscon- « Et »
di eloquia tua non peccem tibi. Job,

: ut
IV, 12 : Ad me dictum est vcrbum abs- Ideo,
conditum, et quasi furtive suscepit auris

mea venas susurri ejus. « Interrogabant eum, »
Petentes de hoc dubio illuminatio-

(( Gonquirentes quid esset : Guna a nem.
mortuis resurrexerit.
« Diccntes : Quid ergo dicunt, etc. »
Putabant enim Apostoli visa gloria Do-
lO Et interrogabant eum, dicentes:
mirii, adventum Domini in gloria illico
Quid ergo dicunt Pharisaei et Scribse
manifestandum et ideo Dominum de :
quia Eliam oportet venire primum? coetero non moriturum, sed in omni glo-
11 Qui respondens ait illis : Elias, cum ria in perpetuum rognutnrum et ideo :
venerit primo^ restituet omnia: et quaerunt de signis praecedcnlibus hunc

in gloria adventum, dicentes
quomodo scriptum est in Filium ho- :
« Quid ergo dicunt Pliarissei, » qui

minis. ut multa patiatur et contemna-
sectam fidei tenebant probabiliorem?
tup.
Act. XXVI, 5 : Secundum certissimam
1« Sed dico vobis quia et Elias venit (et sectam nostrse reHgio)iis, vixi Pharisseus.
fecerunt illi qucccumque voluerunt), « EtScribse, » qui eminent in scienlia
sicut scriptum estde eo. legis, (( quia Eliam oportet, » secun-

dum Scripturam , « venire primum, »
Tangitur hic tcrtia pars in qua induci- ante adventum Messiae in quo rcgnalurus
'
Sapient. ii, 1. prophetam, anlcquam reniat dies Domini magnus
* Malacli. IV, ."i : Ercc eijo mittam robis Eliam et horribiliî.
IN EVANG. MARCr, TX-II, 12. 13, II, 1.1. nio
cst ingloria. Eteriim, IV Hog-. ii;, 11, lc- « Sed dico vobis, »
gitur qiiod Elias per turbinem in curra

equorum igneorum levatus estinccelum : Quamvis ita futurum est antc sccun-
et reservatus, ut veniatantediem Domini dumadvcntum tamendico vobis, : « quia
magnum et manifestum. Malach. iv, 5 e^ etElias, «non in corpore etpersona, sed
6, dicitur: Ecce ego mitlam vobis Eliam in spiritu ct virlute, « venit, » jam ante
prophelam, afiteqiiam vcnial dies Domi- (in gratia) meum. advcntum. Luc. i, 17 :
nimagnus ei liorrihilis. Et convertet cor Jpse prrTcedet ante illum in spiritu et

patriim ad filios, et cor filiorum ad pa- virtute Elise, ut convertat corda patrum
tres corum : ne forte veniam, et perctitiam in filios, et ad prudentiam
incredulos
terram anathemate. De hoc igitur quse- justorum, pararc Domino plebem pcrfe-
runt Apostoli. clam. Hic autem est Joanncs Baptista
quime praecessit.
« Qui respondens ait, » « Et feccrunt illi, » in contemptu et
passione decollationis, « quxcumciue vo-

Dans plcnam dictorum illuminatio- luerunt, » malamsuam voluntatem
nem : « Elias, etc. » (ilossa : Non est
« probris et passionibus eorum satiantos :
hic adventus quem putatis, quem praj- « sicut scriptum estde eo, » scilicet Joan-
cedet Elias. » Quia « Elias, cumvenerit, » ne Baptista '. Matth. xxiii, 34 et 33 :
ante sccundum adventum, qui erit in Ecce ego mitto ad vos prophetas, et sa-
majestate et gloria, « primo, » ante ad- pientes, et Scribas : et ex illis occidetis et
ventum meum, quo judicabo mundum, crucifigetis^ et ex eis flagellabitis..., ut

« restituet omnia, » destructo jam (alias, veniat super vos omnis sanguis justus
destructa) Antichristo : et manifestato qui effusus est super terram.
errore, et assumpta fide Ecclesiae ab om-
nibus : convertet enim corda patrum ad
filios, boc est, ad fidem Apostolorum : « Etveniensaddiscipulos suos, vidit 13
et corda filiorum, Judseorum, qui in fine turbam magnam circa eos, et Scribas
(alias, infidi) invenicntur, ad patres eo-
conquirentes cum illis.
rum, hoc est, ad verura patrem corum,
Et confestim omnis populus videns 14
quod est ad verum Patriarcharum in-
tellectum. « Restituet » etiam debitum
Jesum stupefactus est, et expaverunt,
mortis quod debet quia sentenliam pri- :

et accurrentes salutabant eum.
mi maledicti exsolvet. Et interrogavit eos : Quid inter vos Ift
« Et qiiomodo scriptum Filium
cst in conquiritis ?
hominis, hoc est,

» contra Filium homi-
nis, « ut multa patiatur, » probra, illu- HIc incipit historia in qua figuraliter
siones, et flagella, etvulnera, et mortem, ostenditurfortitudo Leonis de tribu Juda,
« et contemnatitr » per crucis confusio- contra defectum, qui est facilitas faciendi
nem. Sic, supple, multa patietur Elias bonum : et hoc ultimum suae fortitudinis
ab Antichristo, et insepultus abjicietur signum, secundum divisionem Glossae,
in opprobrium. IIoc autem scriptum est, quam prosecuti sumus a principio.
Daniel. ix, 26 : Occidetur Christus : et Dividitur autem historia haec in qua-
non erit ejus populus quieum negaturus tuor partes in quarum prima, hujus
:
est.Hoc igilur erit ante secundum ad- miraculi docet occasionem : in secunda,
ventum qui in gloria est futurus. hujus miraculi docet magnitudinem et
significationem, ibi, t^ 16 : « £"/ respon-
Cf. Supra, VI, J4 et seq.

550 D, ALR. MAG. ORD. PRyED.
dens unus dehirhd, eic. » In terlia, curae quia igneum quiddam, ut dicit Hierony-
hujus inrirmilatis docet porfectionem, mus, radiabat ab oculis ejus, quod om-
ibi, t- 22 : « Jesus aulem ait illi: Si pot- nes convertit in stuporem.
es credere, etc. » In quarla et ultima, de V. Etexpaverunt, » adspectu magnitu-
miraculo isto sumit discipulorum instru- dinis et reverentise ipsius. Esther, xv,
ctionem, ibi, f. 27 : « Et cum introisset 47: Valde mirabilis es, Domine, et facies
in domum, etc. » tua plena est gratiarum.

In prima harum particularum dicit « Accurrentes, » certatim ad ipsum.
tria, scilicet, turbarum cum discipulis Isa. XL, 31 : Current et non laborabunt,
conquisitionem : adventus sui ad turbas ambulabunt non deficient.
et
exsultationem ':
et causae conquisitionis « Salutabant eum, » humilitatis et
eorum a Domino interrogationem, congratulationis officiis eum suscipientes :
Dicit igitur « Et veniens ad discipu-

: mos enim erat eis, quod humilior supe-
los, )) de quibus curam habuit sicut galli- riorem salutarel : unde, Joan. xii, 13 :
na de pullis. Vidit enim quod aquila^ Ilosanna ! Benedictus quivoiii in nomine

pullos invaserant. Domini.
« Vidit turbam magnam circa eos^ »
quam Pharissei et Scribae concitaverant :
« Et interrogavit eos : Quid inter
et ideo addit : « Et Scribas, » qui insul- vos conquiritis ? »
tabant discipulis de infirmitate : ac si
Magister eorum potestatem eis super Renignissimus illuminator, non ut di-
omnia daemonia dedisset, et vcrbum ejus scat interrogat, sed ut occasionem ab eis
etTectum non haberet. accipiat illuminationes suas eis infunden-
Et hoc est : « Conquirentes, » sive dis- di. Eccli. xxiv, 44 : Doctrinam quasi
cum illis, » scilicet discipulis
putantes, « antelucanum illumino omnibus, et enar-
Domini. Non enim valentes resistere sa- rabo illam usque ad longincûum.
pientiffi Domini, aggressi sunt discipulos
adhuc infjrmos : ut ex illa parte repre-
hensibilem Dominum
coram turbis facere « Et respondens unus de turba, di-
le
videantur, sicut, Joan. iii, 23 Facta est : xit : Magister, altuli filium meum ad
quxstio ex discipulis Joannis cum Ju- te, habentem spiritum mutum :
dseis de purijicatione . Unde sicut ser-

Qui ubicumque eum apprehenderit,
pens primus, Genes. iii, 3 et 6, primum 17
allidit illum, et spumat^ et stridet
Adam aggressus est ex parte infirmiori,
dentibus, et arescit et dixi discipulis
ita nostrum secundum Adam isti vene-
:
nati, primi serpentis filii, cx parte infir- tuis ut ejicerent illum, et non potue-
miori sunt aggressi : quamvis non pro- runt. »
ficiant, quia semper suis in adjulorium
venit Dominus, dicens illud Josue, i, 3 et Inhacsecunda particulahujus miraculi
G : Non dimittam, nec derelinquam te : ostendit magnitudinem et significatio-
confortare, et esto robustus. nem. Tanguntur autem hic quinque in :
quorum primo tangitur inhrmi ad Sal-

« Etconfestim omnispopulus, » vatorem allatio in secundo, infirmitatis
:
difticultas et magnitudo in tertio, de- :
Simplicium turbarum, « videns Je- feclus lidei in intercedentibus exprobra-

sum, » quem toto corde videre desidera- tio :in quarlo, spiritus immundi in prae-
l)at. Exod. IV, 14 : Videns te Ixtabitur sentia Domini major afllictio : in quinto
corde. vero, debilissimae lidei in intercessoribus
« Stupe/actus est, » ex admiratione : signiticatio.
IN KVANCi. MARCT, TX-10, 17 531
De primo dicil duo, scilicet, aircreulis dapmones praeveniendo, exhibent ad ma-

iiiririni humililalem, et inrirmi allatio- lum. Sapient. i, 16 Jmpii manibus et :
nem. verbis accersierunt illam, scilicet mor-

Et respondens, » nd iii-
Dicil igitur : « tem. Tsa. xxviu, 1.") : Percussimiis fcedus
terrogationem Domini de quo conquirc- cum morte^ et cum inferno fecimus pa-
rent intcr sc, « unus^ » quia alii Scribis ctum.
jam consentire creperant. 111 \^^^- xix, Sccundum nocumentum est quod di-
10 : Derelictus sum ego solus. Job, i, 11) : cit « Mutum, »
: quia linguam a locu-
Effugiego solus, Job, ut nuntiarem tibi. lione impedivit, et aurcs ab auditu ser-
« De turba, » humilis, plcbcius, de monis. Luc. xi, li : Erat Jesus ejicicns
plebe. Juditii, ix, 16 .• Ilumilium et dsemonium, et illud erut niutum. Psal,
mansuetorum semper tibi placuit depre- xxxvu, 14 Ego tamquam surdus non
:
catio. Non enim erat de Principibus et audiebam, et sicut mutus non aperiens
Scribis, quia illi conquisilionem cum os suum. JMulus tamen maximc erat a
discipuHs faciebant. Joan. vii, 48 et 49 : laude divina.

Numquid ex Principibus aliquis credidit Tertium est et impetuosa apprehen-
in eum, aut ex Pharisseis ? sed lurbahaec, sio quod notatur in hoc quod dicit
: :
quse nonnovit legem, maledicti sunt. « Qui ubicumque eum apprehenderit. »
aDixit. » Tangit infirmi allationem. 1 Iêg. XVI, 14 Exagitabat eumspiritus :
nequam a Domino. Illos enim spiritus

« Magister. » nequam apprehendit, quos totos in po-
testatem accipit et furiose exagitat.
Magistrum vocat tamquam sapientem « Allidit. » Quartum est nccumentum,
divinum aliquem, quia perfectam deita- quod allisit eum ad parietes, et ad lapi-
tis fidem nondum habuit. Joan. in, 2 : des, et ad terram cum impelu dejiciens :
Scimus quia a Deo venisti magister. unde, Luc. ix, 39 : Magister, obsecro /e,
« Attuli filium meum, » pignus naturae respice in filium meum, quia unicus est
mese, superstitem haereditatis, baculum mihi : et ecce spiritus apprehendit eum,
meae senectutis. Tob. x, 4 : Lumen ocu- et subito clamat, et elidii, et dissipat eum
lorum nostrorum, baculum senectutis cum spuma.
nostrse, solatium vitse nostrae, spes po- Et spumat. » Quintum est nocu-
«
steriiatis nosirae. mentum. Spuma autem fiebat spiritu

v( Ad ie, » Salvatorem, qui salvas om- malo corporeo, cerebro resoluto ad
nes in te sperantes. gultur descendente, et salivam in am-
puUas convertente. Et quiahoc cerebrum
« Habentem spiritum mutum. » subvertit, propter hoc dicit Glossa,
quod hoc stultitiae est signum. Job, v, 2 :
Tangitur hic infirmitatis magnitudo et Vere stulium inierficit iracundia, et par-

difficuUas duo continet hsec par-
: et ideo vulum occidit invidia. Luc. ix, 39 : Spu-
ticula. jMaonitudo autem intirmitatis con- ma vix discedit dilanians eum.
sideratur in septem, quee perordinemin « Et stridet dentibus, » ex furore quo
littera continentur : quorum primum agitat et incitat ad mordendum se, et
est habitus spiritusimmundi, quod nota- alios. Proverb. xxx, 14 : Generatio quae
turcum dicit « Habentem spiritum. »
: pro deniibus gladios habet. Malth. viii.
Non enim haberet spiritum immundum, 12 : Ibi erit fletus, et stridor denlium.
sed haberetur ab ipso spiritu, nisi cau- Ad Galat. v, 13 : Quod si invicem mor-
sam vel ipse, vel parentes dedissent : deiis, et comeditis, videie ne ab invicem
quia illi habent spiritus immundos, qui consumamini. Et hoc est sextum nocu-
eos ad se vocant peccatis : »t seipsos. mentum.
Septimum autem estquod dicit « Et : illo quicum-

dico ut roget quis, hoc est,
arescil, » in stipite, omni vigore natura- que, quia oportet habere divinam virtu-
lis refectionis dcstilulus : et signilicat eos tem curantem.
qui arescunt et marcescunt ignavia : illi
quasi moriuntur in scipsis : unde, Matth.

XVII, 14, dicitur, quod lunalicus est, et « Qui respondenseis, dixit: gene-
malepatilur. Sicficulnea arefactaest, cui
ratio incredula, quamdiu apud vos
maledixit Deminus '. Isli sunt ignavi,
ero ? quamdiu vos patiar ? aflerte il-
stultitia libidinis spumantes, in se aridi :
dc quibus in Epistola Judee dicitur Ar- :

lum ad me.
hores autumnales, infrucluosx, hismor- Et attulerunt eum. »
tude, eradicatas : fluctus feri maris despu- ,
mantes suas confusiones . « Qui respondenseis, » pro infirmo in-

tercedentibus, « dixit. » Ethaec est terlia
parlicula, defectus fidei exprobralio. Et

« Et dixi discipulis tuis, »
dicuntur hic duo : exprobratio scificet, et
infirmi ad praesenliam Salvatoris postula-

Quibus tu potestatem dedisti super tio.
spiritus immundos, et ut languores cu- De primo dicit : « generatio ! » quia
rarent, « ut ejicerent illum » spiritum clamans « » non est signum impa-
immundum, Et tangitur hic istius infir- tientise, sed compassionis. « Generatio »
mitatis difficultas. autem dicit, quia a patribus hanc pravi-
Et non potuerunt » discipuli tui
« lalem habuisse dignoscuntur. PsaL xciv,
hunc tanti nocumenti spiritum ejicere. 10 et 11 : Quadraginta annis offensus
Sed hoc videtur contrarium ei quod dici- fui generationi illi : et dixi : Seynper hi
tur, Joan. xiv, 12 : Qui credit in me, errant corde. Et isti non cognoverunt
opera qux ego facio, et ipse faciet, et vias meas.
majora horum Sed ad hoc di-
faciet. « Prava' » vero dicitur, quia intus et
cendum quod discipuli adhuc in fide obstinatione depravata. Matth. xii, 39 :
erant imperfecti. Joannesautem loquitur Generatio mala et adultcra signum

de perfectione Apostolorum post
fidei quxrit. Deuter. xxxii, 5 et : Generatio
adventum Spiritus sancti tunc enim non : prava atque perversa. IJxccine reddis
erant missi nisi ad Judseos, ut eos ad Do- Domino, popule stulte et insipiens ?
minum reducerent tamquam ad perfe- « Incredula » ad omnen Dei verita-
ctiorem : et ideo in aliquo major debuit tem. Ezechiel. ii, 6 : Increduli et sub-
apparere virlus in Domino, quam in dis- versores sunt tecum. Isa. xxi, 2 : Qui
cipulis pro tempore
Luc. ix, 40 illo. :
incredulus est, infideliter agit.
Jiogavi discipulos tuos ut ejicerent il-
lum, et non potuerunt. Matth. xvii, 15 : « Quamdiu apud vos ero ? »
Ohtuli eum discipulis luis, et non potue-
runt curare eum. Et hoc significat majr-
Sine profectu docens, signa faciens,
nam difficultatem agendi bonum, et di- beneficia impendens, et omnia consiha
mitlendi malum ad quam curandam :
Dei vobis ostendens. PsaL xii, 2. Quam-
non sufficit nisi virlus divina. I Joan. v, diu ponam consilia in anima mea, dolo-
16 : Est peccatum ad mortem : non pro rem in cordemco pcr diem .'^
Matlh. xvii,
' Cf. Mattli. XXI, 19.

Deuler. xxxii, 5 : Generatio prava atqite peirer-
* Epii-t. Juda), t^ t2 et 13. sa.
' Verbuni prava iion est in Evang. Marci,
sed
»
IN EVANG. MARCI, lX-18, 19, 20, 21. 353
IG : generatio incredula et perversa, tus conturbavitillum : et elisus in ter-

qiious<ine ero vobiscum ? ram, volutabatur spumans.
« Quamdiu vos patiar ? » pro doctrina
Et interrogavit patrem ejus: Quan- «O
verboruni obscrvalores, in niiraculis ma-
tum temporis estexquoei hocaccidit?
los inlerprctes, ct pro beneliciis malo-
rum rcddilores. Malth. xvii, 10 : Us~ At ille ait : Ab infantia:
quequo patiar vos ? IjUC. ix, il . ge- Et frequenter eum in ignem, et in 21

neralio infidelis et perversa, usqucquo aquam misit, ut eum perderet. »
ero apud vos, et paliar vos ? TToc enim

mirae fut patienlioe quod tot pro beneli- « Et cum vidisset eum » Jesus in prce-
ciis mala pcrlulit : etenim per seipsum senlia sua positum. Et tangitur hic quar-
ab eis ad gentes non recessit, sed exspe- tum, quod cst spiritus immundi in prae-
ctavitdoncc completa malitia corum post scntia Domini major afflictio.
Rcsurrectionem pcr discipulos ab ipsis Et tanguntur hic tria, scilicet afflictio
rccederet. Isa. lvii, 11 : Neque cogitasti incitata ex praesentia Domini, diuturni-
in corde tuo, quia ego tacens et quasinon tas afflictionis aegroti, et interpcUatio pa-
videns. tris ad misericordiam Domini.
Dicit igitur: « Statim illum, » in prae-
« Afferte illum ad me. » sentia Domini, « spiritus immundus

r>
« conturhavit, » ut vel ad modicum tem-

Ecce non lacessitus injuria, sed in seip- pus poenis ejus satiaretur. Apocal. xii,
so benignitate et misericordia flexus, in- 12 : Descendit diabolus ad vos hahens

lirmi exposlulat oblationem. Joel, ii, 13 : iram magnam, sciens quod modicum
Benignus et misericorsest, patiens mul-
et tempus hahet.
tse misericor dise , et prsestahilis super ma- « Et elisus in terram. » Glossa, quia
litia. Glossa : Illuni, scilicet istum pue- dum post peccatum ad Deum converti
rum, non daemonem, ut ostendat illi dae- volumus, magis a diabolo impugnamur :
moni traditum propter peccatum suum, ut vel cxcrucict virtutem, vcl suam vin-
vel propterpcccalum parcntum et ideo : dicet expulsionem.
oportuit quod ofTcn-ent eum ad Domi- « Volutabatur spumans. » Judicum, v,
num in quo a dsemone aversio, ct ad
: 27 : Volvebatur ante pedes ejus. Luc.
Christum conversio denotatur. Joel, ii, IX, 42 : Cum accederet, elisit illum dae-
12: Convertimini ad me in toto corde moniumy et dissipavit.
vestro.
« Et interrogavit Jesus patremejus.
« Et attulerunt eum, »
Nec interrogat, quia ignorat : sed ut

Ad Dominum conversi. Luc. ix, 41 : ex responso acciperet crudiendi occa-
Adduc huc filium tuum. Matth. xvii, 16 : sionera : unde Glossa dicit : « Non quasi
Afferte huc illum ad me. Psal. xxviii, ignarus interrogat, scd ut diuturnitas in-
1 : Afferte Domino filios arietum, hoc firmitatis ostensa, curationem faciat gra-
est, prajlatorum Apostolorum. Luc. iv, tiorem. Languor
» Eccli. x, 11 et 12:
40 : Omnes qui hahehant infirmos variis prolixior gravat medicum. Brevem lan-
languoribus, ducehant illos ad eum, guorem prsecidit medicus.
scilicet Jesum. At ille singulis manus Quantum temporis est ex quo ei hoc
c<
imponens, curabat eos. accidit Y » Non ideo quia longitudo tem-

poris faciat difficultatem ex parte cu-
rantis Christi : sed ut ostendatur, quod
« Et cum vidisset eum, statim spiri- longitudo temporis magnam facit cura-
00 i D. ALB. MAG. ORD. PR^D
tionis difricultatem ex parle segroti : unde, corpore non enim finem ponit nocu-
:
Joan. V, 5 et 7 : Triginta ct octo annos mentis nisi novissimum inleritum. Joan.

habentem in infinnitate sua Et ille x, 10 Fur non venit nisi ut furetur, et
:
dixit: Bomine, hominem non habeo, ut mactet, et perdal. Esther, xiii, 15 : Volunt
cum turbata fuerit aqua, mittat me in nos inimici nostri perdere, et haereditatem
piscinam : dum venio enim ego, alius tuam delere.
ante me descendit. Ac si dicat Longitudo

:
dierum effecitquod nec meo auxilio, nec

humano alieno adjutorio curari possum. « Sed si quid potes, adjuva nos,
Et ideo Dominus lioc exponi voluit, ut misertus nostri.
sciretur quod non possit subvenire nisi Jesus autem ait illi : Si potes crede-
auxilium divinum. re, omnia possibilia sunt credenti.
« At ille ait, » scilicet pater : « Ab m-
Et continuo exclamans pater pueri,
fantia. » Psal. l, 7 : Ego enim in iniqui-
talibus conceptus sum, et in peccatis cou' cum lacrymis aiebat Credo, Domine, :
cepit me mater mea. adjuva incredulitatem meam. »
Et repelit malitiam :
Hic ponitur debilissimae fidei in inler-
« Et frequenter eum in ignem et in cessoribus significatio.

Tanguntur autem hic tria, scilicet, si-
aquas misit. »
gnificatio debilitatis fidei : ex parte Do-
Duo genera tentalionum in hoc signi- mini exhibitio adjutorii : et ex parte in-
ficantur quorum unum est amor male

:
tercessoris petitio ad majorem fidera
inflammans, vel libidinis, vel malse cu- auxilii.
piditatis, vel iree. Quia etiam ira provenit Dicit igiturSed si quid potes » tu,
: «
ex improbo suiipsius amore : quia dum quod discipulis non tradidisti tu enim :
nimis se amat aliquis, quserit vindicare solus plus omnibus posse debes. Sapient.
in alium injuriam, quam, utsibi videtur, xii, 18 : Subest tibi, cum volueris, posse.
inlulit alius. Aqua autem (quse frigida Ex hac ergo omnipotenti virtute,
est) timorem significat : quia cordis et « adjuva nos, » filium in afflictione, me

sanguinis frigiditas retrahit ab omnibus autem in compassione laborantem. Psal.
Dei obsequiis : dum vel pelli suae more Lxxviii, 9 : Adjuva nos, Deus, salutaris
humano, vel rebus suis timet timore noster: et propter gloriamnominis tui,
mundano. PsaL lxxix, 17 Incensa igni : Domine, libera nos.

et suffossa ab increpatione vultustui pkr- « Misertus nostri. » Matth. xv, 22:
ibunt. Glossa, ibidem : « Incensa amore Miserere mei, Domine, fili David : filia
male inflammante suffossa autem timo-
: mea male a dêmonio vexatur. Eccli.
re male humiHanle. » De igne quidem XXXVI, 1 : Miserere nostri, Deus omnium,
secundum se dicitur, Deuter. xxxii, 22 :
et respice nos, et ostende ?2obis lucem mi"
Ig)iis succensus est in furore meo, et ar- serationum tuariwi.
debit usque ad inferni novissima : quia
ignis concupiscentiae non exslinguetur. « Jesus autem ait illi, »
De aqua autem male infrigidante dicitur

in Psahno lxviii, 2 et 3 Intraverunt a- : Invitans ad fidei perfectionem : « Si po-
qiise usque ad animam mcam: infixus tes credere. »
sum in limo profundi, et non est sub- Videtur autem ha?c eruditio superva-
stantia. cua : quiadicit Augustinus, quod « crede-
Ettangitd.iemonis malam inlenlionem: re est gratia fidelium : posse credere,
« Ut eum perderet, » et in anima, et in omnium. » Sed ad hoc est dicendum
:::
IN EVANG. MARCI, IX-22, 23. 555
quod (luplex esl posse, scilicet iinpeife- lentein. » Vel, « Credo in unum Deuni
cluni, quod esl ex natura liberae volun- Palrem onmipotenlem. Quia etiamsi
»
tatis et ralioiiis : ctlioc csl omnium, ([uia credimus Deum esse houiinem, vel pas-
indilum est omnibus per naluram. Aliud sum, vel resurrexisse, ct quidquid aliud
cst posse perlectum ad actum credendi credinms, non habemus unde hoc probe-
et hoc est posse credere ex habitu lidei nms, nisi quia Deus omnipotens est : et
et hoc est non omniuni, sed tantum fidc- iioc et omnia alia in se facere potuit et
lium : et ad hoc provocat hic Dominus fecit ex sua omnipolenlia. Iluic autem
palrem istius infirmi. omnipotcnliae non sic innititur spes, ne-
Sed adhuc dicitur contra hoc : quia que eliam charilas : et ideo non dicitur
sic posse non fuit in eo, sed

credere quod omnia possibilia sunt speranli, vel
potius in dono Dei, quod non fuit in po- charilatem habenli,sedquod omniapossi-
testate ipsius. Quid est ergo quod dicit, bilia sunt credenli. Luc. i, 37 : Non erit
Si potes crederel Ad hoc dicendum quod impossibile apud Deum omne vcrbum.
revera sic posse quodammodo
credere Genes. xvui, 14: Numquid Deo quid-
est in nobis, et quodammodo non. Hu- quam est difficile? Ad Roman. iv, 21
miliareenim nos ad hoc, cst in nobis: Plenissime sciens cjuia quxcumque pro-
completio autem ipsius est in dono Dei. misit ei Deus, potens est et facere,
Et quia hoc donum nulli negalur se ad
ipsum humilianti, ideo dicit : « Si potes <( Et continuo, »
credere. » Quasi dicat: In te est, ex visis

et auditis a me, te ad fidem mese deitatis Adjutus ad fidem ex verbis Domini,
humiliare, tunc quod petis. Jacob.
fiet « exclamans, » in devotione fidei, « pa-
I, G et 7 Poalulel aulem in fide nihil
: ter pueri » daemoniaci, u cum lacrymis, »
hsesilans : qui enim hsesitat, similis est dolorem cordis indicantibus. Jerem. vi,
fluctui maris, qui a vcnto movelur et 26 Luctum unigeniti fac tibi, planctum
:
circumfertur. Non ergo seslimet homo amarum.

ille quod accipiat aliquid a Domino. « Aiebat, » fidem suam confitens. Ad
Roman. x, 10 Corde creditur ad justi-
:
« Omnia possibilia sunt credenti. » tiam : ore autem confessio fit ad salu-
tem.
Etiam montes, et montis arbores trans-
ferre : sicut dicitur, Matth. xxi, 21 et 22: « Gredo, Domine. »
Amen dico vobis, si habueritis fidem, et

non non soium de ficulnea
hcBsiiaveritis, Joan. XI, 27 : Utique., Do7nine, ego
facielis, sed et si monti huic dixeritis credidi, quia tu es Christus Filius Dci
Tolie, et jacta te in mare, fiet. Et omnia vivi, qui in hunc mundum venisti
qusecumque petieritis in oratione cre- Et quia ante dubitavit de potentia Do-
dentes, accipietis. I ad Corinth. iv, 2 : Si mini, modo suam recognoscit imper-
habuero omnem fidem ita ut montes feclionem, et quod non potest pcrfici
transferam, etc. nisi a Christo : et ideo dicit Adjuva, » : <(
Sed quaeritur. Quare hoc potius attri- fidei gratiam apponendo, « incredulita-
buitur fidei, quam spei, vel charitati : Et tem meam, » hoc est, fidei meae imperfe-
consuevit ad hoc dici : quia fides inniti- ctionem. Psal. cxxxviu, 16 : /m/?er/ec/wm
tur omnipotentiae divinse : quia quamvis meum viderunt oculi tui. Sapient. vni,
multi articuli sint in Symbolo, tam Apo- 21 : Scivi quoniam aliter non possem
stolorum quam Nicaense synodi, tamen esse continens, nisi Deus det: el hoc ip-
primus est articulus omnipotentiae, qui sum erat sapientiae, scire cujus esset hoc
est : « Credo in Deum Patrem omnipo- donum. Et quia sic imperfectionem pro^
:
5o6 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

priam humiliter recognovit, et a Domino feras arundinis. Haec autem increpatio
perfici poslulavit : quod non postalasset fuit nocumenti repressio, et potestatis
nisi eum perfectorem onmium esse cre- daemonis diminutio, et alligatio : quod
didisset, ideo fit ei quod dicilur, Sapient. nunc Ecclesia facit in suis Exorcistis.
III, Dabitw' illi fidei donum electum,

14 :
« Dicens illi, » spiritui immundo :
et sors in templo Dei acceptissima. « Surde et mutespiritus, » per effectum :
Et lioc est quod sequitur :

quia et surdum et mutum fecerat pue-
rum. « Efjo pnecipio tibi, » omnipotenti
imperio. Sapient. xviii, 15 : Omnipotens
Etcum sermo tuus, Domine, de coelo, a rerjali-
24 « videret Jesus concurren-
tem turbam, comminatus
bus sedibus in mediam terramprosi-
est spiritui
livit.
immundo, dicens illi: Surde et mute « Exi ab eo, » cui modo praesides,
spiriius, ego prsecipio tibi, exi ab eo, « et amplius ne introeas in eum, » re-
et amplius ne introeas in eum. misso et sanato jam peccato, propter
Et exclamanset multum discerpens quod introeundi in eum accepisti licen-
93
eum, exiit ab eo: et factus est sicut
tiam. Joan. v, 14: Jam noli peccare, ne
deterius tibi aliquid contingat. Si enim
mortuus, ita ut multi dicerent : Quia
amplius peccatis indulsisset, tunc as-
mortuus est.
sumptis aliis septem nequioribus daemon
Jesus autem tenens manum ejus, ad ipsum redivisset et facAa fuissent no-
«6 :
elevavit eum, et surrexit. » vissima hominis illius pejora prioribus,

utdicitur, Matth. xii, 45, et Luc. xi, 26.
Tangitur autem hic hujus miraculi Et ideo quod dicit hic : « Et amplius ne
perfectio. Et habet quatuor particulas : in introeas in eum, » non est confirmatio
quarum prima impetrantis innuit perfe- hominis liberati, sed potius consilium,
ctionem in secunda, vocem omnipoten-
:
locum non daret diabolo.
ut de ca^tero
tis imperii facit prolationem: in tertia, Ad Ephes. iv, 27 Nolite locum dare :
daemonis exeuntis ostendit malignitatem: diqbolo.

in quarta, ponit infirmi a nocumento
dtemonis perfectam liberationem. « Et exclamans. »
Dicit ergo Et cum videret, » hoc

: «
est, videri ab omnibus fecisset, « Jesus » Tertium est nocumento daemonis

de
auctor fidei et salutis, « concurrentem, » exeuntis. « Et exclamans » puer prae do-
jam per fidem deitatis, « turbam, » quia lore affligentis daemonis : vel, « excla-
multorum intercessio multum facit ad mans » daemon, quia exire cogebatur.
impetrandam misericordiam. Matth. ix, Luc. IV, 41 Exibant dsemonia a multis
:
2 : Vide?is Jesus fidcm illorum, dixit clamantia, et dicentia : Quia tu es Filius

paralytico : Confide, fili, remittuntur tibi Dei.
peccata tua. « Et multum discerpens eum, » cor-
poraliter lanians, quia laceratio interio-
« Comminatus est, » rem animae in bono naturali significat
lacerationem. Luc. x, 30 : Plagis impo-
Yerbo in quo erat virtus deitatis sitis abierunt, semivivo relicto.
unde Glossainterlinearis : « Comminatio « Exiit ab eo, » relinquens eum lace-
potentia est. » Mattli. xvii, 17 : Etincre- ratum semivivum. Ilabacuc, iii, 5
et :
pavit illum, scilicet dcemonem, Jesus. Egredietur diabolus ante pedes ejus.
Luc. IX, i3 : Increpavit Jesus spiritum « Et factus est sicut mortuus. » Quan-
immwiduni. Psal. lxvii, 31 : Increpa titatem exaggerat nocumenti : « ita ut
::
IN EVANG. MARCI, lX-26, 27, 28, 29. J)j7
tnulli dicerent, » immobilltalem pucri slri illuininatio : et salutis ct illurninatio-
considorantos, « quia mortuus est. » Et nis in onmem locum dilalatio.
hoc signilicabat eum jam mortuum esse Dicit ergo : « Et curn introissct in do-
peccato, et vivere Deo. Ad Coloss. iii, mum, » ubi seorsum cum suis accepit
3 : Mortui enim estis : et vita vestra est secrota silentia. Mallh. xiii, per tolum
abscondita cum Christo i)i Deo. Ad Ga- caput, scorsum autein onmia discipulis
lat. II, 20 : Vivo autem^ jam non ego disserebat.
vivit vero in me Cliristus. Quod autem « Discipuli ejus, » qui omnia sciebant
nunc vivo in carne, in fide vivo Filii Dei, per eum cum sapienlia agi. Job, v, G :
qui dilcxit me, el tradidit semetispsum Nihil in terra sine causa fit, et de hurno
prome. II ad Corinlh. iv, 12: Mors in non oritur dolor. IMato in Timeo « Ni- :
nobis operatur, vita autem in vobis. hil ortum cst sub solo cujus legitima
causa non prsecesserit. »

« Jesusautem tenens manum ejus, » « Secreto, » quia scandalum fuisset
coram ignorante turba infirmitatem dis-
IIoc est, gratiam sublevationis porri- cipulorum exponere, et myslica divino-
gens adopera vitae etvirtutis. Psal.Lxxir, rum consiliorum aperire. Matth. vii, G :
24 : Tenuisti manum
dexteram meam : Nolite dare sanctum canibus.
et in voluntate tua deduxisti me, et cum v.Inierrogabant eum, » illuminationem
gloria suscepisti me. petentcs. Psal. xii, 4 Illumina oculos :
« Elevavit eum, » ad altitudinem virtu- meos, ne umquam obdormiam in morte.

tis et operis. AdEphes. v, 14 : Surge qui 11 ad Coiinth. iv, G : Deus, qui dixit de
dormis, et exsurge a mortuis, et illumi- tenebris lumen splendescere, ipse illuxit
nabit ie Christus. Psal. cxlv, 8 : Domi- in cordibus nostris ad illuminalionem
nus erigit elisos, Dominus diligit justos. scientise claritaiis Dei, in facie Christi
« Et surrexit, » hoc est, sursuni se Jesu.
corpore et mente erexit. Ad Coloss. iii,
1 et 2 : Si consurrexistis cum Christo, « Quare nos non potuimus ejicere
quse sursum sunt quaerite, ubi Christus eum ? »
est in dcxtera Dei sedens: quse sursum
sunt sapite, non quse super terram. Ac si dicant : Fuitne haec impotentia
in nobis, vel in ipso ? Quia si fuit in
nobis, videtur esse in te defectus, qui
completam non dedisti potestatem si
« Et cum introisset in domum, dis-
:
autem in ipsofuit causaimpotentiee nobis

cipuli ejussecreto interrogabantcum
collalse, videtur resistere cui contrarium
Quare nos non potuimus ejicere eum? tu dixisti, Matth. xvi, 18, dicens : Portse
Et dixit illis : Hoc genus in nullo inferi non prsevalebuni adversus eam.
potest exire, nisi in oratione, et jeju- Adhuc autem, Luc. x, 17 : Reversi sunt
nio. septuaginta duo cum gaudio, dicenles :
Domine, etiam dsemonia subjiciuntur

Et inde profecti prsetergrediebantur
nobis, in nomine tuo. Qualiter ergo hoc
Galilseam, nec volebat quemquam dsemonium restilit nobis, ita quod non
scire. »
ejecimus illud ?
Hic ponitur ex miraculo perfecta disci- « Et dixit illis, »

pulorum instructio.
Dicuntur autem hic tria, scilicet, a Ad omnia haec dans illuminationem :
discipuHs illuminationis petitio : Magi- « Hoc genus » daemoniorum in spiritu et

:
558 D. ALB. MAG. ORD. PnJED.
in carnesimul, secundam causam radica- testatem clavium, ut per ministerium

tum, « in nullo » potestalis remedio instrumenti orationis, et jejunii, et exor-
« potesl exire, » ita quod non habeat cismorum contra maliliam dêmonis ope-
potestatem in homine. « wwimo;'rt/io;2e, » rarentur:et idco, Matlh. xvi. 19, dans
quae cural pesles nientis et spiritus, « et poteslatem ligandi et absolvendi, prai-
jejunio, » quod curat pestes corporis. mitlit potestalcm ligandi, dicens : Quod-
Oratione enirn Jacob vicit fralreiu ad cumque iigaocrls super terram, erit liga-
malum concitalum, Genes. xxxii, 2i : tum et in coilis. Et subjungît potestatem
Et cum eo usque ma-
ecce vir luctabatur solvendi, dicens Et quodcumque soive- :
ne. Et, Infra, f. 26 Non dimittam te, : ris super terram, ersitsolutum et in cce-
nisi henedixeris mihi et benedixit eum : lis. Ac si dicat : Si vis ut non erret cla-
in eodem loco. Osee, xii, 3 et 4: In for- vis, liga prius ad opera satisfactionis : et
titudine sua directus esi cum Angelo. Et tunc solve a vinculis dsemonum, quibus
invaluit ad Angeium, ei confortatas est ligati sunt peccatores : tunc portai, hoc
/ievit, et rogavit eum. Sic Tobiaset Sara est, malitiae da^monum libi non praevale-
a se, dsemonium compescue-
orando, bunt. In opere autem Dei et Christi ab-
runt». Jejunio autem Ninivitae misericor- solutio proecedit ligationem : quia aliter
diam, ne daemonibus traderentur, inve- alieua et non propria, et pofestas mini-
nerunt ». Joel, ii, 12 et 13 Convertimini : stri non Domini, et ligata et non abso-
ad me in toto corde vestro, in jejunio, luta potestas videretur.
et in fletu, et in planciu Et scindiie Hoc est igitur quod de ministrorum
corda vesira, non vesiimenta veslra.
et potestate dicitur : « Hoc genus dsemo-
Quaeritur autem cum etiam eleemo- niorum non ejicitur, » ministrorum po-
syna sit una cura peccati, quare de ele- testate, « nisiin oratione » injuncta, « et
emosyna non facit mentionem, cum di- jejunio » injuncto : et hoc oniiserunt
calur, Tob. xii, 9, quod eleemosgna a Apostoli : et ideo non fuit causa quod
m,orie liberat ? Ad hoc dicendum quod non ejecerunt, diminutio potestatis colla-
eleemosyna non potest esse generale sa- tae : sed potius error clavis adhibitae ad
tisfactivum,quantum ad elargitiones ex- daeraonem excludendum. Sicut adhuc
teriores quia non omnes habent unde
: multi errant, eo quodclavibus secundum
dent eleemosynam. Hic autem loquitur debitum ordinem potestatis non utuntur.
de generalibus satisfactivis quantum ad Hoc est igitur quod dicit. Quod enim
omnes. minister sibi usurpet potestatem divinam
Adhuc autem quaeritur hic quare Do- et absolutam, hoc dicit esse Hieronymus
minus nec orationem, nec jejunium isti de supcrcilio Pharisaeorum, et de supor-
injunxit et tamen daemonium expulit
: : bia Luciferi, qui sine merito, in summo
ergo sine oratione et jejunio exire po- suam voluit sedem collocare '.
tuit ? Ad hoc dicendum sicut saepe dixi-
mus, quod Domini potestas in ejiciendo « Et inde, »
daemones non fuit operans, sicut per cla-

ves, sed sicut absoluta et libera potestas, De loco illo « profecii, » ut ubique
cui nihil obstat : et ideo in sua operatione praedicarent, et lucem spargerent, « pree-
non fuit opus injunctione orationis et je- iergrediebantur, •> locailla praetereuntcs,
junii. Sed hanc potestatem discipulis non « Galilceam, >> ut loco in quibus praedi-
dedit : quia haec est potestas excellentiae, caverant, visitarent. Act. xv, 30 : Ut re-
et divina: sed potius dedit discipulis po- vertenies visitemus fraires per universas
« Cf. Tob. vm, 3-10. » Cf. Isa. xiv, 13.

* Jonso, ni, 5ad Gnem.
IN EVANG. MARCT IX-30, 31 5o9
civitates, in qidbus prsedicavimus verbiim est (loctrina patieiitiie et liumilitatis: se-
Domini, qnomodo se habeant. cundum aulem ost de dehito et merilo

« A'<?c volebat qnemquam scire, » ut susceptioiiis eoium qui accipiunt a Chri-
formam daret humilitalis. Vcl verius, ut slo oflicium praedicationis, ihi, ^. 36 ;
in secreto docere posset discipuIos.Osee, « Quisquis unum ex hujusmodi pueris

11, 14 : Ducam eam in soliludinem, ct receperit, etc. » Tertium autem est dc
loquar ad cor ejus. dihgenlissima scandali vitatione pusillo-
lloc est ergo quod dicit : rum, ihi, ;^. 41 : « ht quisquis scandali-
zaverit unum ex pusillis his credentibus
in me, etc. » Quartum aulem est de discre-
« Docebat autem discipulos suos, et tione habenda Proehilorum, ihi, t. 48 :
dicebat illis : Quoniain Filius hominis « Omnis enim igne salietur, etc. »
Adhuc autem duo dicuntur in prima
tradetur in manus hominum, et occi-
parte, scilicet, instructio ad pacis perfe-
dent eum, et occisus tertia die resur-
ctionem, et instructio ad humilitatis pro-
get. funditatem, ihi, f. 32 : « Et venerunt
At illi ignorabant verbum, et time- CapJiarnaum, etc. »
bant interrogare eum. » In primo horum duo tangit, scilicet,
doctrinam patientite per suse Passionis

Hic postquam perfecte Marcus fortitu- exemplum, et quod hoc erat a carnali
dinem Leonis de Juda descripsit trihu : inlellectu discipulorum ahsconditum.
quia in quolihet quatuor animalium fa- In primo horum quatuor dicuntur, sci-
cies hominis fuit ', ideo hic faciem homi- licet modus, quo dixit : traditio, quam
nis in doctrina veritatis assumit et du- : preedixit: Passiomortis, quam sustinuit :
rat hsecpars usque ad principium capitis resurrectio, quse horum praedictionem

decimi quarti, uhi de Passione agere in- mitigavit.
cipit. Dicit igitur Docebat auiem discipu-
: «
Et dividitur in duas partes : in qua- los suos. » Docere proprie est infonna-
rum prima doctrinam quantum ad ponit tio ad scientiam per causse assignatio-
viam justitiae in secunda autem docet : nem : unde Philosophus : « Signum sa-
quorumdam ad vitam et regnum justitiae -pientis est posse docere. » Et quoad hoc
assumptionem, quorumdam autem re- intelligimus quod Christus in hac doctri-
probationem : et haec incipit ihi, xi, 1 : na causas convenientise assignavit, quare
« Et cum appropinquaret Jesus Jerosoly- conveniens esset eum pati pro redem-
mse, etc. » ptione generis humani. Joan. xi, 51
Adhuc autem prior istarum dividitur et 52 : Jesus moriturus erat pro gente :
tn partes duas : quarum prima docet

in et non tantum pro gente, sed ut filios
viam justitiae quantum ad idoneitatem Dei, qui erant dispersi, congregaret in
Apostolicam autem docet
: in secunda unum. autem Chrysostomus super
Dicit
viam justitiae quantum ad hoc quod con- Matthaeum^ quod docuit naturalia sicut
venit omnihus, quantum ad salutem ad virtutes. Et sic intelligimus quod sua?
regnum Dei necessariam et haec incipit : Passionis proposuit exemplum, ad pa-
ibi, X, 1 « Et inde exsurgens venit in
: tientiae informationem. Isa. xlvih, 17 :
fines Judseae, etc. » Ego Dominus Deus tuus, docens te uti-

Adhuc autem anterlorharum dividitur lia, gubernans te in via qua ambulas.
in quatuor, quae ad perfectionem Apo- Psal. cxviii, 68 : Bonus es tu : et in bo-
stolicam requiruntur : quorum primum nitate tua doce me justificationes tuas.
'
Cf. Ezechiel. i, o.
560 I). ALB. MAG. ORD. PRÊD.
« Et dicebat illis, n num Et per traditionem,

sanctificatos.
qua tradidit seipsnm in morlem, dilectio
In doctrina pro redemptione hominis: cum elfectu liberationis nobis exhibita
« Quoniam Filius hominis : » quia est. Joan. xv, 13 :Majorem hac dilectio-
quamvis eliam sit Filius Dei, tamen tra- nemnemo habet, utanimam suam ponat
debalur in eo quod Filius hominis, hoc quis pro amicis suis. Judas autem in oc-
est, in natura quam accepit de homine. cisione damnatus est, Matth. xxvu, 3
« Tradetur. » Tradilus est autem a bo- et 4 : Videns Judas, qui eum tradidit,
nis et malis : a bonis quidem^ a Patre, quod damnatus esset, poenitentia ductus,
et a seipso : a Patre quidem, sicut dici- retulit triginta argenteos principibus sa-
tur, ad Roman. viii, 32 Etiam proprio
: cerdotum et senioribus, dicens : Peccavi,
Filin siio non pepercit, sed pro nobis om- tradenssanguinem justum.î post pau-
nibus tradidit illum. A seipso autem, ca, t- 3 : Abiens, laqueo se suspendit. Ju-
sicut dicitur, Isa. Pro eo quod
nu, 12 :
dgei aulem negantes Christum (non popu-
tradidit in mortem animam suam, el lus Dei) abjecti et excaecati facti sunt. Da-
cum sceleratis reputatus est : et ipse pec- niel. IX, 26 Occidetur Christus : et non
:
cata multorum tulit.^ et pro transgresso- eril ejus populus quieum negaturus est.
ribus rogavit, ut non perireut. A malis Sic ergo pro nobis occidetur.
autem est traditus, a proditore Juda, et Et quia haec duo tristia erant valde,
a Judseis : a Juda quidem, sicut, Joan. leetitiam magnam subjungit : ne abun-
xiii, 2 : C?/m diabolus tnisisset in cor ut dantiori trislitia absorbeantur discipuli,
traderet eum Judas Simonis Iscariotse. dicens :
A Judaeis autem, sicut dicit Pilatus,

Joan. xviii, 33 : Gens tua, et Pontifices « Et occisus, »
tradiderunt te mihi : quid fecisti ? Sed
Pater et Filius tradiderunt Filium homi- In eo quod de nobis accepit pro no-
nis in hostiam redemptionis : Pater qui- bis, « tertia die, » virtute suae deitatis,
dem auctoritate : Filius, obedienti.-e ope- « resurget, » non solum ad vitam, sed
ratione Judas autem et
et passione. adimmortalitatis et beatitudinis gloriam.
Judaei tradiderunt Filium hominis in mor- Osee, VI, 3: Vivificabit nos post duos
tem ad perdendum Judas quidem, pro- : dies : in die tertia suscitabit nos, et vive-
dendo : judsei autem, accusationes con- mus in conspectu ejus. Sciemus, seque-
demnationis in eura coram judice profe- murque ut cognoscamus Dominum. Ja-
rendo. cuit enim Christus per duas noctes et
Sic ergo Filius « tradetur in manus unum diem, qui intermedius fuit duarum
hominum, » omnibus quatuor modis, noctium, ut dicit Augustinus, in sepulcro :
hoc est, in hominum malorum potesta- ut duas nostras obscuras morles, scilicet
tem : ut malitiosam in poenis suis satient culpse et pceujp, quae per duas noctes sig-
voluntatem. Job, xvi, 11 : Satiati sunt nificantur, sua luminosa morte, quae per
poenis meis. diem significatur, destrueret et illumina-
ret. Et sic impletur quod dictura est in
« Et occident eum. » Psalmo cxxxviii, 11 et 12 : Nox illumi-
natio mea in deliciis meis. Quia tenebrse
Ecce mulcta mortis quarn homines, in non obscurabuntur a ie, et nox sicut dics
quorum manus traditus est, malitiose illuminabitur.
inflixerunt: sed tamen traditione Patris,
per occisionera istam hostia oblata est « At illi, »
reconciliationis mundi. Ad Hebr. x, 14 :
Una oblatione consummavit in sempiter- Praesentia corporali Chrisli deleclati :

li\ KVAN(i. MARCI, IX-32, {:{.
361
et scienles tantam viilulem Ghrisli, quod sed ut ex rcsponsione occasionem con-

saDpe ab insidiis et violcntiis eoruni po- venicntcm acciperct doccndi, diccns :
tcnter exierat, « iijnorabiud verbiini, »
liocest,rcm dc qua vcrbum quia cst : « Quid in via tractabatis ? »
putabant non posse lieri quod virlus
(ihristi succumberct maliti(e corum sic- :

In via tractarc consuevcrant dc vcrbis
ut ct Pctrus dixit, Mallh. xvi, 22: Absit auditis a Domino nunc autem depre-
:
a le, Dorni?ie : non erit tibi hoc. licnsi sunt alia quidcm inler se tracta-
« El limebant » incrcpari, sicut Pe- re. Et hoc, ut dicit conve-Glossa, viae
trus incrcpatus fuciat, « interroijale niens fuit. Quia eliam l*nelatio via quae-
eum, » dc hoc verbo quod dixei'at Petro :
dam est instabilis, et dum tenelur labi-
Vade post mc, satana : scandalum es mitur : el inccrtum est, in qua mansione,
hi quia non sapis qua' Dei sunt, sed ea
:
id est, qua dic finiatur. Job, xiv, 2 :
qiiiV hominum '. Numquam in eodem stutu permanet.

Eccli. X, 11 : Omnis potentatus brevis vita.
« Et venerunt Capharnaum. Qui « At illi tacebant, »
cum domi essent, interrogabat eos :
Videntes se esse deprehensos, et nihil

Quid in via tractabatis ?
dicerc valcntes.Genes. xx, \Q:Quocumque
At illi tacebant : siquidem in via perrexeris, memento te deprehensam.
inter se disputaverant quiseorum ma- « Siquidem » (verba sunt Evangcli-
jop esset. » stai). « Inter se, » ut dicit Chrysostomus,
aliquid humanum passi : « inter se, »
Tangit de doctrina humililatis. Et ha- non apud Dominum, quia apud illum
bct particulas duas : in quarum prima ad confundcbantur de hoc disputare, « dis-
hanc doctrinani venicndi datur occasio : putaverant » contcntiose. Luc. xxii, 24:
in secunda autem, doctrinae ponitur in- Facla est contentio inter eos, quis eorum
formatio. videretur esse rnajor, Luc. ix, 4G : In-
In prima autem tria sunt opportuni- : travitautem cogitatio in eos, qiiis eo-
tas sciiicet sumpla ex loco, ex qusestione, rum major esset.
ct ex facto. Et hoc est quod subdit :
Dicit igitur : « Et venerunt, » Chri-

stus et discipuli, « Capharnaum : » quae « Quis eorum major esset »
villg, pinguedinis vel pulchritudinis in-
terpretatur, ubi Christus plurimas vir- Apud Dominum. Glos.sa : Ilinc orta
tutcs praeclarissimas ostcndit. Luc. iv, videtur disputatio, quia viderant Pe-
23 : Quanta audivimus facta in Caphar- trum, et Jacohum, et Joanncm scorsum
naum ! Ibi ergo, ubi virtus ejus tot ex- ductos in montcm : et aliquod secretum
pcrimentis signorum ostensa fuit, locus ibi eis creditum. Et Petro dixerat claves
convenicns doctrinae fuit. regni ccelorum esse promissas, et Eccle-
Qui cum domi essent, » in secreto
« siam supra petram fidei, a qua ipse no-
hospitii, ne coram multis redarguti con- mcn acceperat, aedificandam 2. Putabant
funderentur Apostoli. Malth. xvni, l.j : ergo, vcl alios tres caeteris, vel Petrum
Si peccaverit in te frater tuus, vade, et omnibus esse praelatum. Chrysostomus
corripe eum inter te et ipsum solum. autcm videtur dicere probabilius, quod
« Interrogabat eos. » Non ignorans, sicut dicitur, Matth. xx, 20 et seq.,
' Matlh. XVI, 23. 2 Cf. Madli. XM, 19.
XXI 36
362 D, ALB. MA&. ORD. PRiED.
Euntes in Jerusalem, putabant regnum « Et ait illis, »
Ghristi per apertam et soecularem pote-

statem illico fore inchoandum : et in via
Instruendo ad formam humilitatis :
mater filiorum Zebedflei petebat ut duo

filii ejus sederent,unus ad dexteram, et
« Si quis vult. »
alter ad sinistram in regno illo, in quo
Petrus quasi princeps futurus erat re- :
liqui aiitem indignati sunt de duo- Qui tamen rarus est, quia omnes cum
bus fratribus, et ideo in hanc venerunt diabolo petunt ascendere. Isa. xiv, 13 et
disputationem : quê bene disputatio i^ In cmlum conscendam, super astra
:
vocatur, quia de vana mundi dignitate coeli exaltabo solium meum, sedebo in
accepit exordium. Eccle. vi, 11 : Verba monte testamenti, in lateribus aquilo-
sunt plurima, multamque in disputan- nis... Similis ero\Altissimo. Et perrarus
do habetitia vanitatcm. Si enim de hoc est qui cum Christo descendere velit et
disputasscnt tantum quod Petrus omni- humiliari. Luc. xiv, 10 : Recumbe in
bus praefcrretur, vel quod illi tres omni- novissimo loco.
bus aliis crant proepositi, ex hoc a Chri- « Si » ergo est « quis, » qui rarus
sto non essent redarguti : sed potius ad est : qui « vult » ex propria electione
reverentiam eedificati, quia hoc verum et prompto (alias, proprio) animo. II ad
fuit, etad gradus Ecclesiasticse dignitatis Corinth. viir, 12 : Si voluntas prompta
pertinuit, Dicit tamen Ambrosius, quod est,secundum id quod habet, acceptaest.
non disputabant ita quod quilibet prae- Nihil autem ita habet in promptu sicut
ferri niteretur, ct ex contentione melior humilitatem, quia causam humiliationis
alio fieri : sed potius ita quod reveren- habet in seipso. Eccli. x, 9 : Quid super-
tiam illis tribus tamquam praeferendis bit terra et cinis ?
dicebant exhibendam esse. Ad Roman. « Primus esse, » apud Patrem et apud

XII, 10 : fJonore invicem prsevenientes. me : « erit, » reputalione sua, « omnium
Chrysostomi expositio est litteralior : et novissimus. » Matth. xx, IG : Sic erunt
huic continuatur textus sequcns : novissimi primi, primi novissimi. Sic et
enim erit Christo similior, de quo dici-

tur, ad Philip. ii, 8 Semeptisum exi- :
«Etresidens vocavit duodecim, et nanivit, formam servi accipiens. Sic doc-

34 trinoe, ejus discipulus, Matlh. x, 29 .
ait illis : Si quis vult primus esse, erit
Disciie a me, quia mitis suni, et humilis
omnium novissimus, et omnium mi-
corde. Sic ad gratiam Dei Patris ido-
nister. »
et I Petr. v, 5 Deus
neus, Jacob. iv, 6, :
superbis resistit, humilibus autem dat

duo continet, scilicet
ria3c instructio gratiam. Sic deitatis receptaculum et
doctrinam^ et exemplum. templum, Luc. i, 48 : Respcxit humili
De doctrina dicit « Et residens, » ut : tatem ancillae suas. Sic locus beatorum
quieto animo, et non ex commotione Dei pedum, si se ex humilitate omnibus
animi loqui videretur. Isa. xui, 2 : Non proebeat conculcaudum : et ideo dicitur,
clamabit, nec accipiet personam, nec au- Ezechiel. xliii, 7 Locus vestigiorum pe- :
dietur vox ejus foris. dum meorum, ubi habito in medio filio-
« Vocavit ad se duodecim, » quia illi rum Israel. llic locus pedum meorura,
disputaveranl. Alii enim discipuli non est locus humilis scabelii infimi cordis,
ei;ant electi ad dignitates majores, sed quod omnibus se praebet conculcandum.
potius in partem sollicitudinis erant vo- Isa. Lxvi, 1 et2 : Coelum sedes mca, tcrra
cali, sicut dicitur, Luc. x, 1. autem scabcllum pedum meorum. Quss
:
IN KVANd. M\]\(:], IX-:}:;. ;(;3
cst ista dotnus quam xdificuhilis mihi ? et vere humilisest, qui licet sit maiiiius di-
quis cst iste locus quietis mcae ? Omnia gnitatis tamen volunlarie de-
merito,
haec manus mea fccit^ et facta sunt uni- sccndit ad ministcrium, et actum servo-
versa ista, dicit Dominus. Ad quem au- lum. Ad (ialat. iv, 1 Quanlo tcmpore ;
tcm rcspiciam, nisi ad pauperculum ct Iisercs parvuius cst, nihil differt a servo,
conlritum spiritu, el tremcntem sermo- cum dominus omnium. Ilic est servus
sit
nes meos ? Sic crgo el islis dc causis fit sublimis et inlimus, de quo dicitur, Isa.
novissinius. Lii, 1 3 et 14 : Ecce intellifjet servus meus,
<.< A7 omnium minister, » oflicio et actu exaltahitur et elevahitur, et sublimis
ut corde sit novissimus, et actione mini- erit valde. Sicut ohstupuerunt super te
ster. Auguslinus : « Honore corani vo- multi, sic inglorius erit inter viros ad-
« bis PraÎatus sit, vobis timore coram spcctus ejus, et forma ejus intcr filios
« Deo substratus sit pedibus veslris. Mi- hominum. Iste enim quo major est, et
« nister autem est lormam servi acci- sublimior est merito, et throno clignita-
« piens, ct transiens, ct ministrans. » tis, tanto humiliorem se reputat inter
Luc. XX, 27 : Ego in niedio vestrum homines. Puer quidem et parvulus ma-
sum, sicut qui minislrat. Numer. viii, litia, sed sensibus ct sapicntia perfectus.
20 Levitse erunt ministri fralrum suo-
: I ad Corinth. xiv, 20 : Nolite pueri cffici
rum in tahernaculo foederis. I ad Co- sensihus, sed malitia parvuli estote, scn-
rinth. iv, 1 : Sic nos e.ristimet homo ut sihus autem perfecti estote. Iste est de
ministros Christi, et dispcnsalores my- quo dicitur, Eccli. iii, 20 Quanto ma- :
steriorum Dei. gnus es, humilia te in omnihus. Dc quo

dicit Ptolemaeus in Almagesto « Qui :
inter sapientes est humilior, intcr sapicn-

« Etaccipiens puerum, statuit eum tes est sapientior. Sicut lacuna3 profun-
iii medio eorum : quem cum com- diores plures capiunt aquas. » Iste enim
plexus esset. » non delectatur in tlirono dignitalis, cui
proesidet : scd sollicitus est ministrare
Boctrina est humilitatis per excm- his quibus praBponitur. I Pctr. v, 3 : Non
plum. ut dominantes in cleris, sed forma facti
Dicit autem tria ; pucri istius merlto gregis ex animo. Et Ptolemseus : « Est
i^sius humilitatis acceptationem, et in major in omnibus, qui non curat in
exemplum commune positionem, et di- cujus manu sit mundus. » IIoc crgo
lectionis ad ipsum complexum ostensio- merito puerum istum acceptavit.
nem. « Statuit eum in mcdio, » per exem-
De primo dicit : « Et accipiens pue- plum cui quilibet se commensuraret, sic
rum,» hoc acceptum merito humilila-

est, ut et de seipso dicit, Luc. xxii, 27 : Ego
tis ostendcns. Dicitur enim a Principibus autcm medio vestrum sum,
in sicut qui
quod puerjste beatus fuit Martialis Le- mhiistrat, hoc cst, qui habitum et actum
movicensium Apostolus, qui in virtute servi accepit in cordis, et corporis, et
humilitatis prae omnibus excellere vide- operis humilitate.
batur, et puritate simplicitatis inter alios
eminere. Unde, Matlh. xviii, 3 : Nisi « Quem cum complexus esset. »
conversi fueritis, et efficiaminisicut par-

vuli,non intrahitis in regnum ccelorum. Ostcnsionc dilectionis ad ipsum : strin-
Pueri cnim ha?c est humilitas, quod a xit enim humilem ad osculum. Ifoc si-
servo non dillert (qui tamen inrimus est gnilicatum est, Genes. xlih, 29, ubi dixit
domus) cum secundum jus hcereditatis magnus Joseph : Istc est frater vester
Dominus sit omnium. Et secundum hoc parvulus, de quo dixeratis mihi ? Et

5G4 D. ALB. MAG. OnD. PR/ED.
rursum : Deus, inquit, misereatur iui, spitio recipit. Luc. x, 16: Quivosaudit,
fili 7ni. Et, Gencs. xlv, 14 : Cum am- me audit : et c/ui vos spernit, me sper-
plexalus recidisset in collum Benjamin nii. Sic Abraham recipiens AngeJos, hoc
fratris sui, flevit. Benjamin aulem fra- est, Dei nuntios, Deum recipit benedi-
trum suorum erat minimus. Minimos ctionem consequendo *. Sic Lot Ange-
enim suos reputat, et quidquid illis fit, los Dei nuntios recipiens, Deum recipit
sibi reputat esse factum. Matth. xxv, liberationem ab incendio promerendo ^

40 : Quamdiu uni cx frairihus meis Sic Rahab meretrix, recipiens Dei nun-
minimis fecistis, mihi fecisiis Hic igitur . annumerata est populo Dei exci-
tios,
Marcus omittit exempli istius doctrinam, dium peccalorum evadendo ^ Ad Hebr.

quam positam scivit, Matth. xviu, 4 : xiu, 2 : Hospiialiiatem nolite oblivisci :
Quicumque ergo humiliaverii se sicul per hanc enim placuerunt quidam, Ange-
parvulus iste, hic esi major in regno lis hospitio recepiis.
coelorum.
Sed de jure susceptionis istorum, qui « Et quicumque me suscipit, »
sic humiles mittuntur a Christo, subjun-

gens dicit :
In lalibus parvulis, « non me susci-
pit » tantum, « sed eum cûi, » prima
auctoritate « me misit : » quia iile in
« Ait illis :
me manens omnia opera facit. Joan.
XIV, 10 Pater in me manens ipse facii
:
3© Quisquis unum ex hujusmodi pue-

opera. Attendere autem debent Praelati
ris receperit in nomine meo, me re-
Ecclesiarum, quod ut parvuli recipiun-
cipit : et quicumque me susceperit, tur : parvuli autem non recipiuntur
non me suscipit, sed eum qui misit in equis plurimis, et apparatuma-
me. » gno : et ideo Praelati in magna pompa
venientes non sunt nuntii Christi, sed
« Ait illis, » Apostolis, quibus sum- potius nuntii jNabuchodonosor regis, qui
ptus ab his quibus prcedicabant, debe- Holofernem in tanta misit virtute, quod
bantur : « Quisquis unum ex hujusmodi terra non potuit eum sustinere ». Sed in
pueris reccperit, etc. » parvulis Pater et Filius suscipiuntur,
autem tria de recipientium me-
Dicit numquam sunt sine Spiritu sancto, quem«
rito, scilicet, quod ipse et Pater in tali- mittunt omnibus se suscipientibus. II ad
bus rccipiuntur quod sane docentes :
Corinth. XII, 14 : Ecce ieriio hoc para-
quamvis non bene viventes, a tali rece- ius sum venire ad vos et non ero gravis :
ptionc non excluduntur et quod rece- : vobis. Non enim quxro cjuse vestra sunt,
ptio non in delictis, sed in facultate re- sed vos. Non enim multo apparatu ve-
cipientis, attenditur. nit, qui terlio veniens gravis non fuit.
Dicit ergo : « Quisquis unum ex

hujusmodi pueris, » a puritate dictis
de humilitatc, et ame missis, « receperii « Respondit illi Joannes, dicens :
in nomine meo, » ad sumptus mini-

Magister, vidimus quemdam in nomi-
strandos in praidicatione Evangelii, et in
ne tuo ejicientem daemonia, qui non
corde verbum recipiendo per devotionem
fidei, » me recipii : » quia eum qui me sequitur nos, et prohibuimus eum.
portat, et loco juvat, et corpore et ho- Jesus autem ait : Nolite prohibere
1 Gcnos. xvni, 2 et seq. ^ Josue, II, 2 et seq.

' Genes. xix, i et seq. * Gf. Judith, II etiii.
: :
IN KVANd. MAIICJ, 1X-;W, 40. 50S
eum. Nemo est enim qui faoit virtu- Et hoc est
tem in nomine meo, et possit cito

« Jesus autem ait »
male loqui de me.
Qui enim non est adversum vos,
lolerandos
Illis, docens talos essc :
pro vobis est. » « Nolite proldhere eum, » quia licet
sibi noceat, mullis tamen prodest in Ec-

clesia. Qusscumque di-
Malth. xxni, 3:
Hic lanjîlur implicile quod si aliquis xerint, facile : secundum ODcra vero
venit in doclrina sana parvulorum, eorum nolile faccrc. Isli enim iu laude
quamvis non Iiabeat vitam, acceptiono ct Dei linguis loquuntur Angelorum, ol doc-
minislcrio sumi^luum non est arcendus : Irina lidei linguis loquuntur hominum :
et hoc est quod hic intolligitur. Et idoo sed non habentos charitatem, verbo suo
duo hic dicunlur, scilicct, perversus inquo aliis prosunt, se ipsos porcutiunt.
tcllectus Aposlulorum, quod tales sinl I ad Corinth. xni, 1 : Si limjuis homi-
arccndi et correctio perversitatis ad re-
: niim loquar Angelorum, charitatcm et
ctitudincm voritatis Evangclii. aulem non habeam, factus sum velut

Dicit igilur : « Magister, » cujus do- ses sonans, aut cymbalum tinniens.
ctrinoe cst standum, « vidimus, » quia « Nemo enim est qui facit virtutem, »
Joanncs hic vice omnium loquobatur sive signum, « in nomine mco, » notam
Apostolorum, « qucmdani, » nomine faciens de me in doctrina sua, a et pos-
non dignum. Psal. xv, 4 lYon menior : sit, » convenienter, « cito male loqui
ero nominum eorum per labia mea. dc mc : » quia nisi pervcrlat doclrinam,
(( /n nomine tuo, » hoc est, in fide male loqui non potest : et hoc cito fieri
nominis tui : et hoc non potuit csse non potest quamdiu nomen Christi in-
nisi in doctrina sana, « ejieientem dse- vocal. Matth. Domine, vn, 22 et 23 :
monia : » sic in digito Dei, hoc est, in Domine, nonne in nomine tuo multas
demonstratione virtutis divinse d?emo- virtutcs fecimus ? Et tunc confitebor
nia ejecit. Luc. xi, 20 : Si in digilo illis : Quia numquam novi vos.
Dei ejicio dsemonia, profecto pcrccnit

in vos regnum Dei.
« Qui enim non est adversum vos, »
« Qui non sequitur, » merito virtutis
et imitatione sanctitatis, « Jiobiscum, »
Doctrina" perversitate, « pro vohis
tequem nos sequimur, « et prohibui-
quia idem docet vobiscum. Et
mus eum, » volenles ut quicumque te est: »
ideo, ut dicit Glossa, non est arcendus

annunliat, habeat idoneitatem Apostoli-
cam, tam cx virtutis merito quam ex ab 00 quod habot, sod provocandus ad id
doctrina sana veritatis in verbo. Hoc au- quod non habot. Luc. ix,. 50 Nolite :
proliiberc qui enim non est adversum

tem magnum damnum generaret in Ec- :
ôs, pro vohis est. Econtra autem si es-

closia : quia mulli annuntiant Christum
«et adversarius doctrina^ sana^ perversa
non ex vit» merito, ot tamcn mulla bona
docendo, prohibondus essot : quia de
faciunt in Ecclesia : unde, ad Philip. i,
illo dicitur, Matth, xii, 30, ct Luc. xi,

17 : Quidam ex contcnlione Christum
annuntiant non si/ice)'e. Et, post pauca, 23 :Qui non est mecum, contra me est
y. 18: Quid enim? Dum omni modo, et, qui non coUigit mecum, dispergit.
sive per occasioncm, sive pcr vcritatem,
Christus annuntietur : et in hoc gaudco,
scd et gaudcho. Et ideo hunc errorem « Ouisquis enim potum dederit vo- 40
corrigit Christus in Apostolis. bis calieem aquflc in nomine meo.
506 D. AUl. MAG. ORl). V\\E\).
quia Ghristi esiis, tamen dico vobis, ex his pusillis credentibus in me, bo-
non perdet mercedem suam. » num est ei magis si circumdaretur
mola asinaria collo ejus, et in mare
Tangit hic tcrtium quod reccptio con-
mitteretur. »
stituitur in facultate rccipicnlis.
Et hoc est : « Qiiisqids enim, » homo,
« poturn dederit vobis, » ad refrigerium Hoc esl tertium de dibgentissima
in evangelizando ut sustentemini, « ca- scandali pusillorum vitatione, Exagge-
licem : » vas in quopropinatur hic aqua, rat autem hic scandali vitalionem per
calix vocatur, quia in calore charitatis duos modos, quorumunusest magnitudo
administratur et suscipitur, « aqiias fri- poinie et alter magnitudo dainni, quod
:
gidse : » omne quod appetitum naturalis subeundum est antequam aliquis scan-
desiderii famis et sitis refrigcrat, hic di- dalizctur,
cvinY aqiia frigida: « m

nomine meo, » Dicit igitur : « Et quisquis, » hoc est,
hoc est, in honore nominis mei et noti- quicumque sine personarum acceptione,
tia, « quia Christi estis, » hoc est, uncti « unum de pusillis istis. » Pusilli hic di-
ad evangelizandum. Isa. lxi, 1 Spiritus : cuntur modicse adhuc fidei, qui scanda-
Domini super me, eo quod unxerit Domi- Hzari possunt, hoc est, qui adhuc sunt
nus me : ad annuntiandum mansuelis in fide infirmi, et de levi ad illicita per
misit me. mala Proelatorum exempla provocati.
« Amen dico vobis, » hoc est, vere I ad Corinth, vin, 12: Sic peccantes in
dico vobis, « 7ion perdet mercedem fratres, et percutientes conscientiam eo-
suam, » quia inde recipiet vitam aeter- rum infirmam, in Christum peccatis.
nam. Glossa dicit calicem aquse frigidse :
« Credentibus in me, » quamvis non
ne paupertate et penuria lignorum ali- perfectam et confortatam devotione cha-
quis se excuset, quibus aquam calefaciat. ritatisadhuc habeant fidem, « scanda-
Sic, III Reg. xvni, 4, Abdias pane et lizaverit, » hoc est, malo verbo vel facto
aqua pascebat centum Prophetas Domi- occasionem ruinse dederit. Matth. xviii,
ni, et spiritum meruit Prophetiffi. Sic et 7 : Vse mundo a scandalis. Et, ibidem,
Ramalech ^tliiops pascens et liberans t. (i : Qui scandalizaverit unum de pu-
Jeremiam Prophetam, liberatus est a sillis istis qui in me credunt. Et, infra,
Chaldieis \ Sic, III Reg. xvn, 10 etseq., t. 10 : Videte ne contemnatis unum ex
JMulior vidua pascens Eliam meruit quod his pusillis. Herodiana enim malitia est
non defecit tempore famis. Matth. x, necare parvulos in Christo recenter re-
41 Qui recipit justum innomine justi,
: natos.
mercedem jusli accipiet. Jerem. xxxi, « Bonum est ei magis, » hoc est, me-
16 : Quiescal vo.r, tua a ploratu, et oculi lius est ei, « si circumdaretur, » fune,
tui a lacrymis : quia est merces operi « mola asinaria, » hoc cst, mohi quam
tuo. Ad llebr. vi, 10 : Non injustus asinus trahere consuevit, « in collo
Deus, ut obliviscatur operis vestri, et di- ejus, » ut vitales partes superiores in
lectionis quam ostendistis in nomine profunduin trahantur, « et, » sic cum
ipsius, qui ministrastis sanclis, et mini- mola ligatus, « in mare » profundum
stratis. « mitteretur, » ad littcram, quia sic sub-
lloc est ergo quod dicit. mersus in peccato suo morerctur : et non
puniretur proptcr hoc quod efficitur
causa ruinoe mullorum, pro quibus om-
40 « Et quisquis scandalizaverit unum riibus punilur. Malth. xviii, Expcdit :
JcreJii. xviii cl xix.

:
IN EVy\NG. M\\\C\, IX-i2, i.i, ii, io, 4(;, 47. 3G7
ei ut suspcndatur mola asinaria in collo Ubi vermis eorum non moritur, et 47

cjus, et dcmerf/atur in profundiim ma- ignis non exstinguitur. »
ris. VA ut (licit Glossa_, loquitur socuu-
duui morem enim poenaprovinciaj. HiBC Secundum- est, in quo exaggcratur
majorum (alias, malorum) criminum erat. scandalum pcr damnum, ([uod polius
Et revera, meiius est innoxium po^na quam scandalum est sul)eundum et tan- :
atrocissima lemporaliter finire vitam cor- git tria : de manu scilicet, pede, et
poralem, quam l.edendo fi'atrem mortem oculo.
animoe mereri perpetuam. Alia autem De manu quidcm Et si scanda-
dicit : «
Glossa dicit : « Nota quod in bono opere lizaverit te, » hoc est, si causam vel oc-
nostro aliquando cavendum est scanda- casionem ruince, verbo vel facto minus
lum proximi, aliquando pro niiiilo ha- recto tibi dederit, « mnnus tua, » hoc
bendum. In quantuui enini sine peccato est, ille qui pro te operatur sicut manus
possumus, vitare scandalum debemus tua, et qui te defendit sicut dextera tua,
si autem de veritatc scandalum est, uti- « abscinde eam^ » per separationcm tui
lius irasci permittitur, quam veritas rc- ab ipso, et relinque illum. Non enim
liuquatur : sed inliac Glossa, scandalum loquitur de membrorum corporalium de-
dicilur quaecumque conturbatio proxi- truncalione, sed potius de scandalizan-
moruui pusillorum. Qusestionem autem tium nohis conjunctorum scparalione.
de scandalo nos jam notavimus '. Matth, xvni, 8 ; Si autem manus tua
vel pes tuus scandalizat tc, ahscide eum,
et projice abs te.
Et suhjungit rationem : « Bonum, »
4« « Et si scandalizaverit te manus tua, hoc est, utilius c< cst tibi debiiem, » hoc
abscinde illam : bonum est tibi debi- adjutorio amici temporahs destitutum,
« introire in vitam, » scilicet seternam^ in
lem introire in vitam, quam duas ma-
quam intrabis si causam cadendi in pec-
nus habentem ire in gehennam, in
catum a nullo accipies, « quamduas ma-
ignem inexstinguibilem, nus, » hoc est, duo adjutoria, « haben-
43 Ubi vermis eorum non moritur, et tem, » tuum scilicet, et amici, « mitti, »
ignis non exstinguitur. propter causam ruinae, « in geJtennam

pes tuus te scandalizat, am- ignis, » hoc est, in infcrnum. lloc ver-
44 Et si
bum, ut dicit Hieronymus, novum in
puta illum : bonum est tibi claudum
Evangelio Salvator posuit pro inferno,
introire in vitam seternam, quam
quod ante eum in nullo auctore positum
duos pedes habentem mitti in gehen- invenitur. Sumptum cst autem a Josue
nam ignis inexstinguibilis, xviii, 16, quia quidam Ennom habuit
46 Ubi vermis eorum non moritur, et vallem, in quam jugis erat ignis sacrifi-
ignis non exstinguitur. ciorum idolorum. Unde geliennom est

idem quod vallis Ennom et quia ibi
'^
:
46 Quod si oculus tuus scandalizat te,

multus et jugis erat ignis, propter hoc
ejice eum bonum : est tibi luscum in-
ii2fnem daemonum infernalem ab illa valle
o
troire in regnum Dei, quam duos ocu- denominavit. Jerem. vn, 31 et 32: A'2di-
los habentem mitti in gehennam ficaverunt excelsa ToplietJi, quas est iti
ignis, vallc filii Ennom : ut inccndcret filios
' Cf. Euanaliones iu MalLhajuni, xviii, \ et {vl es(, vallein Ennom) juxta lalus Jehussei ad
seq. Tora. XXhujusce edilionis. auslrum, etc.
'^
Josue, xviii, 16 : Descenditque in Geennom
suos el filias suas igni : quse nec prse- fratrem suum deridebit, ct veritatem
cepi, nec cogitavi in corde meo. Ideo ecce non loquentur. Ilic ergo talis pes cst
dies venient^ dicit Dominus, et non dice- scandalizans. Proverb. xxv, 19 et 20 :
tur anipUus Topheth, et vallis filii En- Dens putridus, ct pes lassus, qui sperat
nom, sed Vallis interfectionis. super infideli in die angustix, et amittit
Hac ergo similitudine dicit : « In ge- pallium in die frigoris. Talis enim pes
hennam ignis inexstinguibilis, » quia et supportationem subtrahit in die an<?
ignis ille Domini

a verbo sententite su- gustice, et paliium charitatis non expan-
mit virtutem. Et quia verbum suuni ni- dit in die tentationis, quando refrigescit
hil habet contrarium, ideo ignis ille ex- charitas multorum.
stingui non poterit. Ignis enim ille nec Et hic ergo pes amputandus est, quia
virtutem consumendi ea quije creniat, « honum, » hoc est, utile « cst tibi clau-
nec naturam illuminandi habet, ut dicit dum, » tali amico te supportante caren-
Gregorius, nisi ad ea quae molesta sunt tem, (( introire in vitam seternam, » in
et invite videntur sed a sententia Do- :

qua supportante te de caetero non indi-
mini habet virtutem affligendi reum. Isa. gebis, et quia Angeli te supporta-
XXVI, 11 : Ignis hostes tuos devoret. Deu- bunt. Luc. xvi, 22 mo- : Eactum est ut
ter. xxxii, 22 : Ignis succensus est in fu- reretur mcndicus, et portaretur ab Ange-
rore meo, et ardebit uscûe ad inferni no- lis in sinum Abrahx. Vel, « in vitam »
vissima. gratiee in quam te Sancti portabunt. Ad

Roman. xv, 1 : Debemus nos firmiores
imbecillitates infirmorum sustinere, et
« Ubi vermis eoram non moritQP. »
non nobis placere. Ad Galat. vi, 2 : Alter
alterius onera portate.
Vermis hic dicitur conscientiee remor- « Quam duos pedes habentem, » hoc
sus, qui non cessabit in eis. est, duas supportationes, tuam et amici
« Et ignis, » afflictivus, non consum- scandalizantis, « mitti, » per ruinae cau-
ptivus,« non exstinguetur » quia ex quo , sam, vel occasionem, « in ignem seter-
non consumit, numquam ei deerit manum. » Isa. xxx, 33 : Prseparata est ah
teria. Judith, xvi, 21 Dabit ignem et : heri Topheth, a rege prseparata, pro-
vermes in carnes eorum, ut urantur et funda, Nutrimenta ejus,
et dilatata.
sentiant usque in semplternum. Eccli. ignis et ligna multa : flatus Domini
VII, 19 : Vindicta carnis impii ignis et sicut torrens sulphuris succendens eam.
vermes, Et hoc est quod subdit « Inexstingui- :
hilem, » quem flatus Domini, hoc est,

« Et si pes tuus, » spiritus irae Domini continue succendit.
lloc est, ille qui te portat sicut pes, et

« Ubi vermis eorum non moritur. »
supportat te in labore vel sollicitudine,
<( scandalizat te, » verbo vel facto mi-
nus recto causam ruinae vel oc-
tibi dat Isa. XIV, I I : Subtcr te stcrnetur ti-
casionem, « amputa illum, » per tuam nea, et operimentum tuum erunt vermes.
ab ipso sequestrationem hoc est enim : « Et ignis non exstinguetur. » Isa. l,
periculum in falsis fratribus. Jerem. ix, 1 1 Ecce vos omnes accendentes ignem,
:
4 et 5 : Unusquisque se a proximo accincli flammis, ambulate in lumine

siio custodiat, et in omni fratre suo ignis vestri, ct in flammis quas succen-
non habeat fiduciam omnis fra- : ciuia distis : de manu mca factum est hoc
ter stipplantans supplantabit, ct omnis vohis, in dolorihus dormietis.
amicus fraudulenter incedet : ct vir
IN i:VAN(i. M AllCl, IX-i(i, 47, 48, 40, 50. 509
« Quod si oculus tuus, » « Omnis enim igne salietur, et om- 4^

nis victima sale salietur.
Hoc cst, consultor, vel provisor, vcl Bonum est sal quod si sal insul- :
4»
gubcrnator, qui tibi est pro oculo,
sum fuerit, in quo illud condietis ?
samdalizel te, » vcrbo vcl facto mi-
((
Habete in vobis sal, et pacem ha- 50

nus rccto : tibi dat causam casus, vel oc-
Oculus meus bete inter vos. »
casionem. Tbren. ui, 51 '.\
deprxdatus est animam meam in cunctis

filiabus urhis mex. Mattb. vi, 23 : Si quarlum de liabenda discrc-
lloc est
oculus tuus fuerit )iequam, totum cor- tione circa regnum subditorum.
pus tuum tenebrosum erit. Dicuntur autem hic tria: quorum pri-
« Erue eum, » per lui ab ipso separa- mum est, de salis uliiitate secundum, :
tionem. Numer. xvi, 20 : Recedite a de salis sanctificatione: tertium autem,

tabernaculis hominum impiorum, de salis insulsi nocivitate. Glossa autem
« Bonum est tibi, » boc est, ulile, quaidam dicenda dictis continuat, di-
(( luscum, » sive monoculum : ut non cens : « Quia tertio mentionem facit
nisituam ipsius providentiam, et consi- ignis et vermis, ostendit quomodo utrum-

bum^ et gubernationcm, in temporali- que valeamus vitare : ut vernies sale
bus habeas, « introire in regnum Dei, » arceantur, et ignis inferni igne sancli
ubimulti tibi providcbunt, et consulent :
Spiritus dcpellatur. »
de quibus dicitur, Ezecbiel. i, 18, quod Et hoc quod dicit est : « Omnis enim, »
plena sunt animalia oculis ante et retro. supple, homo, vel Dei « victima, » quse
(( Quam duos oculos, » hoc est, duse ipsam in sacrillcium Deo obtulerit,
plicem provisionem vel consilium, ha- sicut dicitur, ad Roman. xii, 1 : Obse-
bentem, n tuum proprium, et mali ami- cro vos per misericordiam Dei, ut exhi-
ci. Luc. XVI, 8 : Filii hujus saeculi pru- beatis corpora vestra hostiam viventem,
dentiores filiis lucis in generatione sua sanctam, Deo placentem, rationabile
sunt. obsequium vestrum.
(( Mitti, » propter peccatum cui ille Talis igitur omnis homo, et omnis
datcausam, vel occasionem, « m ge- hostia, ad hoc ut Deo placeat, « igne sa-
hennam ignis. » Matth. xxv, 41 : Disce- lietur. » ElTectum ponit pro causa per
dite ame, maledicti, in ignem seternum^ meton^^miam quia sal exsiccat et pur-
:
qui paratus est diabolo, et angelis ejus. gat unde sensus est
: Igne exsiccatur et :
purgatur nihil enim ita purificat cor-

:
« Ubi vermis eoruni non mori- pora putrescentia, sicut ignis : quia ignis
tur. » humorem putridum de profundo extra-

hit, et consumit : et partes quse humo-
Tunc dentcm acuit in seternum. rem put.ridum generant abjiciendo con-
Job, XXI, 20 : In pulvere dormient^ et stringit, ne iterum putredinem vel rege-
vermes operient eos. nerare, vel emittere possint. Volens
(( Et ignis non exstinguetur, » quia ergo Dominus per simile in spiritualibus
nec materia ejus consumitur, nec con- ostendere Apostolis et Prselatis, qualiter
trarium habet a quo corrumpatur. Isa. sapienter et discrete regant subditos, ita
Lxvi, 2i : Vermis eorum non morietur, quod omnino sint bonus odor Deo, docet
et eorum non exstinguetur : et
ignis quod igne arceant, tam in se quam in
erunt usque ad satietatem visionis omni aliis, fcEtorem putrescentis concupiscen-
carni, hoc est, beatis. tiee : et omnia qusecumque cogitant et
loquuntur vel operantur, sale condian-
tur sapientise.
570 D. ALB. MAG. ORI). PR^D.
Ignis autem csl quadruplex : sed pri- delectetur : et sic secundum unam
mus causa cst trium aliorum ignium. quamdam, quae ibidem est Glossam, illud
Primus quidem cst ignis Spiritus Apostoli, I ad Corinth. iii, Lj, intelligi-
sancti, Act. n, 3 : Apparueriint Apo- tur : Uniuscujusciue opus quale sit
stolis dispertitce lingucv tamquam ignis, ignis probabit. YA infra, i\ 15 : Si cujus

seditque supra singulos eorum^ scilicet opus quod super fundamentum
arserit,
Spiritus sanclus. Deuter. iv, 24 : Deus fidei sedificavit, detrimentum patietur :
tuus ignis consumens est. ipse autem salvus erit, sic tamen quasi
Secundus ignis est fervor charitatis, per ignem.
Luc. XII, 49 : Ignem veni mittere in ier- Sic ergo legenda est littera :
ram, et quid volo nisi ut accendatur ? « Otnnis » homo, vel « omnis » ho-
EzechieL i, 13 Ilaic erat visio discur-
:
stia, c( igne » isto quadruplici « salietur, »
rens in medio quatuor animalium, hoc est, ad saporem suavitatis divinae, et
splendor ignis, et de igne fulgur egre- exsiccationem et restrictionem foetoris
diens. deducetur. Genes. viii, 21 : Odoratus est
Tertius ignis est fervor devotionis in Dominus odorem suavitatis, et benedixit
afTectu orationis. PsaL xxxviii, 4 : Con- eis.
caluit cor meum intra me : et in medi- « Et omnis » homo, vel « victima

talione mea exardescet ignis. Iste est sale, » sapientise et discrctionis, « sa-
ignis sacrilicii et holocausti, quod Deo lietur, » hoc est, omnis victima sale
incenditur. Levit. vi, 12 : Ignis in al- debet esse salita. Levit. ii, 13 : Li om-
tarisemper ardebit. ni oblatione tua offeres sal. Quia nihil
Quartus ignis est irse per zelum bo- oblatum Deoplacet, quod sale discre-
num, vindicantem urentem in seet tionis et sapientiae divinae omnia con-

quod dolet admisisse. PsaL xxv, 2 : dientis, non est salitum. Job, vi, 6 :
Ure renes meos, et cor meum : et vide Numcjuid poterit comedi insulsum, ciuod
si via iniquitatis in L Psai. xvi, 3 me est : non est sale conditum ? Attende autem,
Igne me examinasti, et non est inventa quodetiam nimis salsum habet saporem
in me iniquitas EcclL xxvii, 6 . Vasa : abominabilem et ita innuitur quando :
figuli probat fornax, et homines justos in rebus tanta adhibetur discretio, quan-
tentatio tribulationis Tribulatio autem . tam natura negotii exigit : ct tanta sa-
ista, vel est a se facta^ aut in se ex zelo pientia, tunc sufficit : et si magis aliquis
vindicat quod dolet admisisse, vel ab adhibeat quam exigit ncgotii qualitas,
alio illata patienter sufTertur, ut per tri- abominabile est. Ad Roman. xn, 3 :
bulationem ab admissis malis expurge- Dicoper gratiam Dei, quse data cst mihi,
tur. Sapicnt. iii, 6 et5 Tamciuam au- : omnibus cjui sunt inter vos, non plus
rum in fornace probavit illos, et quasi sapere quam oportet sapere, sed sapere
holocausti hostiam accepit illos, et inve- ad sobrietatem. Matth. v, 13 : Vos estis
nit illos dignos se. sal terrse, quia Apostolica sapientia
Igitur ignis Spiritus sancti purificat cuncta sunt condienda : fatuus enim
spiritum^ cui illabitur autem cha- : ignis insulsus vocatur.
ritatis purificat affectum, quando affe-
ctus charitate informatur ignis autem : « Bonum est sal, »
devotionis purificat desiderium, ut Deo

dignum sacrificium ofTcratur : ignis au- Hoc est cunctis condiendis est ulilo
teni tribuiationis vindicantis purificat sal. Undc Ambrosius « Intcr oninia :
loca delectationum, ne in pcccatis quis quaj creasti, non minimam gratiam con-
1 Cf. Psal. cxxxviii, 24.

IN EVANii. iMAnCI, l\-U), oO. 571
ferre digualus cs sali : ut ex illo possiut IV Kcg'. II, 20 : Affertc mi/ii vas novum,
univcrsa coudiri. » VA lioc sijûilicalum etmittile in illud sal. Vas enim innova-
est, IV Ucy. II, 20 et seq., ubi Eliscus tum, spiritus cst innovatus, qui dcbet
sanavit aquas per iuimissionem salis, csse sal ne fojlorcm contrabat, ct ut ha-
itaquodnon orat ultra iu mors
eis vcl beat unde alios condiat : quiaaliter Pra-
stcrilitas : quia iusipida Jmmanae conver- lalus cssc non potest.
salionis condivit sale discretionis ct sa-
picntio) divinae : ut de caitcro nec mor- « Et pacem habote in vos, »
tcm [)rofcrrcl in peccatis, ncc stcrilila-
tem patcrctur in otiosis ct faluis. Sic Quia salis sapor asper est aliquando,
crj;o bonum cst sal. ct purgativus : ideo monet ut quando
« Qiiod si sal insulsiim fiieril.n Sal alios condiunt, diligenter caveant ne
est insulsum quando non condit : et lioc pacem unitatis Ecclcsioe rumpant : quia
est quando Praelatus ad communcm po- (sicut diximus) si nimis aliquid saliatur,
puli siccularis convcrlitur insipidilatcm. abominabilc undc Glossa

cflicitur : :
Mallli. v, 13 : Quod si sal evanuerit, « Qui sapienter loquitur, magnopere mc-

etc. '. tuat, nc ejus eloquio audicntiuin unitas
« In quo illud » sal « condietis, » quo rumpalur. » Nohte rumpore pacem, sed
ad saporcm salis revertatur ? Ac si di- estote soUiciti servare unitatem spiritus
cat : lu nuUo : quia si salis cst sal, tunc in vinculo pacis 2. Sic conditos esse et
ut probat Philosophus, ibitur in infini- condire alios jubet Apostolus, ad Galat.

tum, ot sic numquam devenilur ad con- vi, 1 : Si prseoccupatus fuerit homo in
diens primum : ot sic intolerabile dam- aliquo delicto, vos quii spirituales estis,
num est, si sal sit insulsum. Cavcte ergo instruite illum in spiritu lenitatis : con-
ne sal insulsum officiatur. x\d Goloss. siderans teipsum, ne et tu tenteris. Quod
IV, 6 : Sermo vester semper in gratia sale enim dicit, prgeoccupatum in aliquo de~
sit conditus licto, notat insulsum. Quod autom addit,
instruite illum, notat salis apponendum
« Habete » condimentum. Quod vero subdit, in spi-
ritu lenitatis, etc, notat soUicitos esse

Ergo « sal in vobis, » ut in vobis sa- debero, ne per nimiam salis appositio-
por sit sapientite, qua) magis dicitur a nem provocent ad amaritudinem et sic :
sapore quam a sapere : ut in vobis nul- pacis violentunitatem. Hoc est ergo quod
lus sit foetor hbidinis, nihil insulsum dicitur hic Apostohca idoneitate.
fatuitatis : quia sic alios condietis. Undo,
^ Luc. XIV, 3i- : Si autein sal evanuerit, etc. rit, etc.

Alia vcrsio liabet : Qiiod si sal vifaluaSitm fuc- * Ad Eplies. iv, 3.
572 D. ALB. MAG. ORl). PR/ED.
CAPUT X.
Niillo modo dimittendam uxorem adstruit aliam ducendo parvulos complexus, :
benedicit eis : dives qui prcecepta a juventute observarat non amplectitur ,
Christi consilium de omnibus divendendis : quid referent prcemii qui omnia

relinquunt : rursum suam prcedicit passionem : occcasione ambitionis /iliorum
Zebedaî docet discipulos quod non ostensioJie dominii, sed ofjjcio ministerii
debeant esse majores : Bartimceum ccecum sanat.
1. Ei inde exsurgens venit in fines 11. Et ait iliis : Quicumque dimiserit

Judeece ultra Jordanem : et uxorem suam, et aliam duxerit,
conveniunt iterum turbas ad adulterium committit super
eum, et sicut consueverat ite- eam.
rum
docebat illos. 12. Et si uxor dimiserit virum suum
2. Et accedentes Pharisî interroga- et alii nupserit, mcechatur.
bant eurn Si licet viro uxorem
: i3. Et offerebant illi parvuios ut tan-
dimittere, tentantes eum. geret illos : discipuli autem
3. At ille respondens, dixit eis : Quid comminabantur offerentibus.
vobis praecepit Moyses ? 14. Quos cum videret Jesus, indigne
4. Qui dixerunt : Moyses permisit tulit, et ait illis : Sinite parvu-
libeilum repudii scribere, et di- los venire ad me, et ne prohi-
mittere ^ bueritis eos talium enim est :
5. Quibus respondens Jesus, ait : regnum Dei.

Ad duritiam cordis vestri scri- i5. Amen dico vobis, quisquis non
psit vobis prasceptum istud. receperit regnum Dei velut par-
6. Ab initio autem creaturee, mascu- non intrabit in illud.
vulus,
lum et fceminam fecit eos Deus \ 16. Et complexans eos et imponens
7. Propter hoc relinquet homo pa- manus super illos, benedicebat
trem suum et matrem, et adhae- eos.
rebit ad uxorem suam^ 17. Et cum egressus esset in viam,
8. Et erunt duo in carne una ^ Ita- procurrens quidam, genu flexo
que jam non sunt duo, sed una ante eum, rogabat eum Magi- :
caro. ster bone, quid faciam ut vitam
9. Quod ergo Deus conjunxit homo asternam percipiam '"'?

non separet. 18. Jesus autem dixit ei : Quid me
10. Et in domo iterum discipuli ejus dicis bonum? Nemo bonus, ni-
de eodem interrogaverunt eum. si unus Deus.
« MaUh. XIX, 1. VII, iO ; ad Ephes. v, 31.
2 Ueuter. xxiv, 1. ^ 1 ad Corinth. vi, 16.

I
' (ienes. i, 27. ^ Matth. XIX, 16; Luc. xviii, 18.
* Geiies. 11, 24 ; Matlh. xix, 5 ; I ad Corinth.
!
CAP X MARCF. 573
19. PfcTcepta nosti : Ne adultcres, 3o. Qui non accipiat ccnties tantum,
Ne occidas, Ne fureris, Ne fai- nunc in tempore iioc, domos, et
sum testimonium dixeris, Ne fratres, et sorores, et matres, et
fraudem feceris, Honora patrem filios, ct agros, cum pcrsecutio-
tuum et matrem '. nibus, et in sa^culo futuro vitam
20. At ille respondens, ait illi : Ma- a^ternam.
gister, liaec omnia observavi a 3i. Multi autem erunt primi novissi-
juventute mea. mi, et novissimi primi ».
21. Jesus autem intuitus eum, dilexit 32. Erant autem in via ascendentes
eum, et dixit ei : Unum tibi Jerosolymam : et prasccdebat
deest : vade, qu^cumque iiabes illos Jesus,
stupebant, et se-
ct
vende et da pauperibus, et lia- quentes timebant. Et assumens

bebis tliesaurum in coelo : et iterum duodccim, coepit illis di-
veni, sequere me. cere quce essent ei eventura ^ :
22. Qui contristatus in verbo abiit 33. Quia ecce ascendimus Jerosoly-
moerens : erat enim habens mul- mam, hominis tradctur
et Filius
tas possessiones. principibus sacerdotum, et scri-
23. Et circumspiciens Jesus, ait dis- bis, et senioribus, et damnabunt
cipulis suis : Quam difficiie qui eummorte, et tradent eum gen-
pecunias habent in regnum Dei tibus :
introibunt 34. Et illudent ei, et conspuent eum,

24. Discipuli autem obstupescebant in et flagcllabunt eum, et interfi-
verbis ejus. At Jesus rursus re- cient eum : ct tertia die resur-
spondens,ait illis : Filioli, quam get.
diflicile est confidentes in pecu- 35. Et accedunt ad eum Jacobus et
niis in regnum Dei introire I Joannes^, filii Zebed.ei, dicen-
25. Facilius est camelum per foramen tcs : Magister, volumus, ut
acus transire, quam divitem in- quodcumque petierimus facias
trare in regnum Dei. nobis.
26. Qui magis admirabantur, dicentes 36. At ille dixit eis : Quid vultis ut
ad semetipsos : Et quis potest faciam vobis ?
salvus fieri ? 37. Et dixerunt Da nobis ut unus ad

:
27. Et intuens illos Jesus, ait : Apud dexteram tuam, et alius ad si-
homines impossibile est, sed nistram tuam sedeamus in glo-
non apud Deum omnia enim :
ria tua.
possibilia sunt apud Deum. 38. Jesusautem ait eis : Nescitis quid
28. Et coepit ei Petrus dicere Ecce 2 : petatis. Potcstis bibere calicem
nos dimisimus omnia, et secuti quem egobibo? aut baptismo
sumus te. quo ego baptizor baptizari?
29. Respondens Jesus, ait : Amen di- 39. At illi dixerunt ei : Possumus.
co vobis, nemo est qui relique- Jesus autem ait eis : Calicem
rit domum, aut fratres, aut so- quidem quem ego bibo bibetis,
rorcs, aut patrem, aut matrem, et baptismo quo cgo baptizor
aut filios, aut agros, propterme baptizabimini :
et propter evangelium. 40. Sedere autem ad dexteram meam
* Exod. XX, 13. et seq. * Luc. XVII I, 31.

* Matth. XIX, 27 ; Luc. xviii, 28. 8 Matth. XX, 20.
3 Matth. XIX, 30.
vel ad sinistram, non est meum sedebat juxta viam mendicans.

dare vobis, sed quibus paratum^ 47. Qui cum audisset quia Jesus Na-
est. zdrenus est, coepit clamare et
41. Et audientes decem, coeperuntin- dicere : Jesu, fili David, misere-
dignari dc Jacobo et Joanne. re mei.
42. Jesus autem vocans eos, ait illis : 48. Et comminabantur ei muhi ut
Scitis quia hi quividentur prin- taceret. At ille multo magis
cipari gentibus, dominantur eis, clamabat : Fih David, miserere
et principes eorum potestatem mei.
habent ipsorum *. 49. Et stans Jesus prsecepit illum
43. Non ita est autem in vobis : sed vocari. Et vocant CcEcum, di-
quicumque voluerit fieri major, centes ei : Anima^quior esto :
erit vester minister : surge, vocat te.
44. Et quicumque voluerit in vobis 50. Qui, projecio vestimento suo, ex-
primus esse, erit omnium scr- siliens venit ad eum.
vus. 5i. Et respondens Jesus dixit illi :
45. Nam FiHus hominis non venit

et Quid tibi vis faciam? Csecuis
ut ministraretur ei, sed ut mi- autem dixit ei Rabboni, ut :
nistraret, et daret animam suam videam.

redemptionem pro multis. 52. Jesus autem ait illi Vade, fides
:
46. Et veniunt Jericho 2 : et profici- tua te salvum fecit. Et confe-

scente eo de Jericho, et discipu- stim vidit, et sequebatur eum in
lis ejus, et plurima multitudine, via.
filius Timasi, Bartimûs ca^cus,
Prima harum adhuc duas habet par-

tes in quarum prima, ponit ea quae ad
:
salutem exiguntur ex parte nostra : in

IN CAPUT X MARCI secunda autem^ ponit ea quoe salutem
perficiunt ex parte mediosua, ibi, in
ENARRATIO. t. 32 : « Et assumens iterum duode-
cim, etc. »
Adliuc harum in tres

autem prior
« Et inde exsurgens venit in fines dividitur partes in quarum prima, po-:
Judsese ultra Jordanem. » nitur doctrina salutis secundum legem

naturse, instituta in paradiso : in sc-
cunda, ponitur doctrina simphcis humi-
Tangit hic communem onmium in- litatis, ostensa in Salvatoris exemplo,
struclionem pertinentem ad salutem. ibi, t. 13 : « Et offerebant iili parvulos,
Dividitur autem hsec pars in duas : in etc. «Intertia, ponitur doctrina salutis
quarum prima perfectam omnium eo- cum perfectionisfastigio, ibi, t- 17 : « Et
rum, quffi ad salutem pertinent, ponit cum egressus esset in via, etc. »
doctrinam. In secunda autem, ad faciera In prima haruni tria continenlur, sci-
Leonis se convertens, per miraculum licet, occasio hujus doctrinse salutis ex
ponit doctrina? confirmationem, ibi, f. parte turbse ad salutarem doctrinam
46 : « Et veniunt Jericho, etc. » conlluentis : in secunda, ponitur occasio
• Luc. 11, 2 Matth. XX, 29 ; I.uc. xviii, 3:i.

IN EVANG. MARCT, X-l. f "7 J*
ejusdem ex paiic IMiarisuii tcntaulis : ct cgecos a sc avcrsos de- : quosdam autem

in tcrtia, occasionata ponitur doctrina seritad suae fragilitatis considerationom.
salutis, Cantic. i, 7 Si ignoras te, o pulckerriina
:
In prifno horuni (juutuor dicuntur, inter muliercs, egredere, et abi post ve-
scilicct, loci in quo discipulos specialiter stigiagregum, et pasce hoidos tuos juxta
docucrat relictio : loci compelentis ad tabernacula pastorum. Hoc est, si tu,
salutis doctrinam petitio : turbai requi- quae pulcherrima es pulchritudinc et
rentis doctrinam devotio : et consueta compositione virtutis, ignoras te pcr
doctoris doctrina} salutis propositio. oblivionem proprite fragilitatis, cgre-
Dicit igitur :
dere, hoc est, egredieris de sereno tuae
lucis quae te tenet et venustat : et sta-
lim relicta sequcris vestigia gregum ad
« Et exinde, » modum bestlarum : et abi dissoluta ef-
fccta, et pasces sensuum delcctalione
IIoc est, de Galilaea, « exsiirgens^ » hoedos pecorinos motus,
fcetidos, et
ut aliis prodesset qui in aliis locis mora- juxta tabernacula pastorum, hoc est, ad
banlur : unde Glossa : « Ilucusquc ea similitudinem aliorum pastorum peco-
qua? in Galiloea fecit et docuit. Hic nar- rinosmotus pascentium. Psal. lxxx, 13 :
rat qujB in Judaea fecit, et docuit, et Dimisi eos secundum desideria cordis
passus est primo quoe trans Jorda-
: et eoriim : ibunt in adinventionibus suis.
nem ad Orientem deinde quse extra :
Sic Paulus de lumine seternae contem-
Jordanem quando venit Jericho, et Be- plationis projectus est in stimulum car-
thaniam, et Jerusalem. » Et est hsec nis '. Quosdam autem deserens, tenta-
Glossa continuans gesta quge narrat tioniexponit ad virtutis exercitationem,
Marcus sccundum locorum in quibus Tobise, xii, 13 : Quia acceptus eras Deo,
facta sunt successionem. necesse fuit ut tentatio probaret te. In
Spiritualiter tamen doctor salutls Do- hoc sensu dicitur, Mich. vii, 8 : Cum
minus (inquam) exsurgit, quia corda sedero in tenebris, Dominus lux mea est.
audienlium sursum erigit, sicut sol se In tenebrls enim tentationis caute et pa-
exaltans cuncta ad se trahit quoe lumine tienter sedens, ad luceni pro certo con-
suo tangit. Eccle. i, 3 : Oritw sol, et oc- solationis deveniet. Tob. iii, 21 et 22 :
cidit : et ad locum suum revertitur. IIoc pro certo habet omnis qui tecolit,
Eccli. xLiii, 2 : Sol, vas admirahile quod vita ejus, si in probatione fuerit,
opus Excelsi. coronabitur : si autem in tribulatione
Sic ergo, « exinde exsurgcns, » et se fuerit, liberabitur : et si in correptione
exaltans in lumine, quoedam loca relin- fuerit, ad misericordiam tuam venire
quit, et ad qusedam accedit. Relicta vel licebit. Non enim delectaris in perditio-
despiciens, propter indcvotionem : vel nibus nostris : quia post tempestatem,
sibi relinquens, ad proprlse fragilitatis tranquillum facis : et posl lacrgmatio-
considcrationem : vcl tentationi expo- nem et fletum, exsultationem infundis.
nens, propter virtutis exercitationem. In hoc sensu dictum est illud Psalmi
De primo horum dicitur, Matlh. cxxxviii, 12 etll : Nox sicut dies illu-
xxui, 38 et 39 : Ecce relinquetur vobis minabitur nox illuminatio mea in
: et
domus vestra deserta. Dico enim vobis, deliciismeis. Psal. xvii, 29 et 30 Deus :
non me videbitis amodo. Job, xxiv, 13: meus, illumina tenebras meas quoniam :
Ipsi fuerunt rebelles liimiai. Tales sol in te eripiar a tentatione.

exsurgens deserit, sicut lumen deserit Sic ergo exinde exsurgens,
'
Cf. II ad Corinth, xn, 7.
57G D. ALB. MAG. ORD. PR.ED.
« Venit in fines Judseee ultra Jorda- Jacob, audite Israel patrem vestrum.
nem. » Eccli. Li, 31 : Appropiate ad me, indo-
cti, et congregate vos in domum doctrinse
Describit locum ad quem venit doctor et disciplinse. Deuter. xxxni, 3 : Qui ap-
salutis, ut ex loci congruitate inlelligatur propinquant pedibus ejus, accipient de
opportunitas doctrinse. Unde Glossa : doctrina illius.
« Cumomnis Judseorum provincia gene- Convenerunt autem turbse tripliciter :
raliter ad discretionem aliarum gentium primo, per principia fidei adjuvante in-
Judaea dicta sit, specialius tamen meri- tellectu ex ipsis errorum varietatibus.
diana plaga dicitur Judaea, ad distin- II ad Corinth. x, 5 . In captivitatem re-
ctionem Galilaeae, et Decapoleos, et csete- digentes omnem intellectum in obse-
rarum in eadem provincia regionum. » quium Christi. Sic congregari oravit qui
In hujus ergo plagse meridianae « fines dixit, Psal. cv, Congrega nos de na-
47 :
venit » Jesus causa docendae salutis. Joan. tionibus, hoc est, de errore nationum :
X, 40 : Abiit iterum trans Jordanem in ut confiteamur nomini sancto tuo (libera

eum locum, ubi erat Joannes baptizans confessione fidei), ct gloriemur in laude
primum, et mansit illic. liluc autem ve- tua. Secundo, convenerunt adunatione
nit tam propter prophetiae vaticinium, sensuum in puram cordis contemplatio-
quam propter Joannis testimonium. De ncm. Isa. xlvi, 8 Redite, prsevaricato-
:
primo Trans Jorda-

dicitur, Isa. ix,l, 2 : res, ad cor. Redite, inquam, per sensuum
nem Galilsese gentium, populus qui am- exteriorum a mundi vanis spectaculis
bulabat in tenebris, vidit lucem magnam. aversionem. Etiterum : Redite per aver-
De secundo dicitur, Joan. x, 41 et 42 : sionem scnsuum interiorum (qui sunt
Multi venerunt ad eum, et dicebant :
scnsus communis, imaginatio, phantasia,
Quia Joannes quidem signum fecit nul- aestimativa, etmemoria) ad intellectum
lum. Omnia autem qusecumque dixit simplicem. Psal. lxxxiv, 9 Loquetur :
Joannes de lioc, vera erant. Et multicre- pacem in plebem suam, et super sanctos
diderunt in eum. suos, et in eos qui convertuntur ad cor.
Et hoc est quod sequitur : Sicut,Joan. iv, 16, mulieri auditurse ver-
ba Domini (quae ante per quinque viros
dissoluta, lascivia ferebatur) dicitur
« Et conYeniunt iterum turbci? ad :
Voca virum tuum, unica unicum, et veni

eum, et sicut consueverat iterum do-
huc. Tertio, convenerunt omnem vim
cebat illos. »
cordis per intentioncm adunantes in
Christi verbum. Nehem. seu II Esdrae,

Hic tangitur doctrinae occasio sumpta vni, 3 : Aures omnis populi erant ere-
ex turbarum devotione. ctse, hoc est, ad superiora actse quia to- :
Dicuntur autem hic tria turbarum ad : lam mentis convolutionem, ut dicit Dio-
audiendum devotio, consueta Domini ad nysius, adunaverant in Deum.
docendum dignatio, et doctrinae salutis
impertitio. « Et ideo sicut consueverat. »
De primo dicitur Et convenerunt »

: «
in cor unum et animam unam, « iterum Consuetse enim benevolentiae exhibuit

iurbiis ad eum, » sicut saepius fecerant etlectum. Eccli. xxiv, 46 : Adhuc dociri-
turbae : quae quamvis pcr errorem Pha- nam quasi prophetiam effundani. Ante-
risaeorum sc turbarent, tamen turbatio- quam enim ad ipsum lux cordis, et ia-
nem erroris eorum vincentes, conveniunt telligcntise nostrse sibi prfebeatur, ipse
ad eum sicut ad salutis doctorem. Genes. prsBvenit docens : probans illud Joannis,
XLix, 2 : Congregamini, et audite, /ilii I, 9, esse verum : Erat lud vera, quss
IN EVANG. MAHCI X-2. 77
omnem Jiominem venienlem in

illuminat tualibus spiritualia comparanlcs. Sic,
himc mundum. Unde sicut consuelum Exod. xxxiv, 29, descendit Moyses dc
est luci lucere, sic consuctum eral (Ihri- monte, populo quem docturus erat, per
sto docere. modum doccndi sc coaptans. Sic porla-
Sic ergo vit in manibus, hoc est, in operibus ta-
buias digito Dei conscriptas.
« Docebat illos. » Sic ergo, (( siciii consueverat docebat
illos : » alitcr cnim indocti a sapicnlia
Docere aulcm, ut dicit Chrysostomus, sua reccssissent.
est id quod suadetur et proponilur, hu-
manis cxemplis el rationibus probare ct
credibile facere. » Isa vin, 1 : Scribe in « Et accedentes Pharistjei interroga-
eo stylo hominis, hoc est, quod humanus bant eum : Si licet viro uxorem dimii-
possit accipere intelicclus. Ilabacuc, u,
tere, tentantes eum. »
2 ; cxplana eum super
Scribe visum, et
tabulas, ut percurrat qui legerit eum. Tangitur hic hujus doclrinse occasio
Quidam autem hoc non Faciunt, sed alta sumpta ex malitia tentantis. Sicut enim
docent : et dicunt qute docCre similitudi- docendo ex charitate, profuit studiosis :
nibus et rationibus intelligibibbus sibi ita ex veritate retundit dentem rabidi ca-
fastum excitant, et non auditoribus uti- nis, ne laccrare possit doctrinam conven-
litatem faciunt. Contra quod dicitur, I ad tus maiignantium, error professus, et in-
Corinth. ii, 4 : A'o)i in persuasibilibus tcrrogando malignus syllogismus cornu-
humanse sapientise verbis, sed in osten- tus, et quarto, perversus intentionis eo-
sione spiritus. Isa. xxxui, 19 Populum
:
rum conatus.
impudentem non videbis, populum alti Primum notatur in hoc quod dicit :
sermonis, ita non possis intelligere

ut « Et accedentes, » scilicct, ad sc invicem
disertitudinem linguse ejus, inquo nulla et ad multitudinem, ut se armarent : et
est sapientia. Quidam autem loquentes ad turbas, ut sludiosos se callidc si-
iion docent nisi opiniones contentiosas, mularcnt : et ad Christum, ut pietatem
quae doceri non possunt : quia phanta- falsam praetendcrent, sub cujus pallio
sticse sunt, et erroribus vicinae : cujus facilius decipere possent. De prlmo di-
signum est, quia sunt singulares et Chri- citur, Matth. xxii, 13 et 16 : Abeuntes
slianai fidei non concordantes. II ad Ti- Pharisasi, consilium inierunt ut caperent
moth. II, 14 : Noli contendere verbis : ad Jesum in sermone. Et mittunt ei disci-
nihilum enim utile est, ?2isi ad subver- pulos suos cum Herodianis. Ubi dicit
sio7iem audientium. Et ideo veibum Dei Chrysostomus : « A veritate se nudos
modo hominis doceri debet, et digito csse professi sunt, qui multitudine se ar-
Dei cordibus inscribi. Modo hominis, maverunt. » Sic ergo ad se accesserunt,
sicut dicitur, II Esdrse, viii, 8 : Legerunt ut sibi fierent mutuae malitiae preesidium.
in Libro Esdras et Nehemias et Levitae Psal. Lxvn, 31 : Congregatio taurorum
distincte, et apertead intelligendum : et in vaccis populorum. Ad turbas aulem
intellexerunt audientes, cum legeretur. acccsserunt, ut amorem studii mentiren-
Ad hoc in Ecclesia datur clericis Ordo, tur : unde Glossa « Magna est distantia :
qui vocalur Lectorum. Digito autem Dei inter turbas, et Phariseeos : hae conve-
scribitur, quando indicio exprcsso divi- niunt ut doceantur et infirmi curentur,
1136 virtutis et Spiritus sancti hoc quod sicut aperte dicit Matthaeus, xx, 29 et
dicit confirmatur. I ad Corinth. ii, 13 : seq., et Matth. xii, 23 et 24^ ubi turbse
Lociuimur non in doctis humanse sapien- attribuerunt virtutes Christo filio David
tise verbis, scd in ductrina Spirilus, spiri- in loge piomisso : Phaiisa-i autem c con-
XXI 37
tra spirilui immundo. Illi autem, hoc est conditis tuis. Immitis animus illius con-
Pharissei, ut tentando decipiant accedunt. servahit verba tua, et non parcet de ma~
Has enim devotio pietatis, illos adducit litia et de vinculis.
stimulus livoris.M Matth. vii, 15 :Attendite
a falsis PropJietis, qui veniwit ad vos in <i Si licet. »
vestimentis ovium, intririsecus autem

sunt lupi rapaces. Job, i, G : Quadam Hsec enim est materia cornuti syllogis-
die cum venissent filii Dei ut assisterent mi : unde Glossa : Cornuto syllogismo
coram Dumino, affuit intcr eos etiam Sa- tentant, et quidquid respondeat capere
ian. Accesserunt etiam ad Christum, ut putant. Si dicit dimittendam, et aliam
pietatem falsam prajtenderent. II ad Ti- ducendam, pudicitiae praedicator sibiipsi
molh. III, .5 : Hahentes speciem quidem videtur contraire : non dimittendam,

si
autem ejus ahnegantes.

pietatis, virtutem reus sacrilegii et contra doctrinam Moy-
Ecch. I, 40 Accessisti maligne ad Do-
:
si, et per Moysen contra doctrinam Dei
minum, et cor tuum plenum est dolo et facere. In hoc autem cornuto syllogismo
fallacia. significatur, Genes. xlix, 17 : Fiat Dan
coluher in via,cerastes iii semita,mordens
« Pharissei. » ungulas equi, ul cadat ascensor ejus re-
tro. Dan enim est, ex quo semen proce-
Eccemahgnantium error professus. dit Anticbrisli : quod in veritate fuerunt
Exsecrata enim invidia sub falso nomine Pharisffii colubri, quia umbras latebia-
reiigionis, veniunt in hypocrisi menda- rum semper coluerunt. Ce-
insidiando
cium loquentes. Pharisaei enini divisi rastes autem sunt, per cornutum syilo-
interpretantur : quia specie falsse reli- gismum quo tentant, quia cerasles
gionis, vel potius superstitionis, ab ahis serpens est cornutus. Ili momorderunt
se diviserant : sicut qui niajus studium ungulas equi, quia vectorum Dei semper
haberent, propter quod hypocritee ssepe observaverunt vestigia per insidias detra-
vocantur ^ Proverb. xi, 9 : Simulator hentes : et quam potuerunt etiam ipsum
ore decipit amicum suum : justi autcm ascensorem Christum cadere facere cona-
liberahuntur scientia. Job, xxxvi, 13 : ti sunt. Psal. lxxiv, 1 1 : Cornua pecca-
Simulatores et callidi provocant iram. toimm confringam : ct exaltabuntur
cornua justi.
« Interrogabant eum. » Dicunt ergo, si licet
Ecce interrogando inalignus syllogis- « Viro uxorem dimittere. »
mus cornutus. Cornutus enim syliogis-

mus est, qui quidquid dicatur ad contra- Matth. XIX, 3 homini uxorem : Si licct
dictionem tentat arguere : quem Philo- suam dimittere quacumque ex causa ?

sophi elenchum vocarc consueverunt. Quia secundum traditiones Hebraôrum
Dicuntur autem hic duo, modus, scihcet, diversis ex causis dimiserunt. Dcuter.
et syllogismus. Modus innuilur in hoc XXIV, 1 : Si acceperit homo uxorem, et
quod dicit « Interrogahant eum. » In-

: habuerit eam, non invenerit gratiam
et
terrogatio enim propositio est qucerens, ante oculos cjus propter aliquam foedi-
et eliciens respondentis consensum. Ecch. tatcm, scribet libellum repudii, et dahit
XIII, 14 et 15 : Ne credas multis verhis in manu illius, et dimittet eam dc domo
illius : ex multa eiiim loquela tentahit sua. Super hanc igilur hjgem fundant
te, et suhridcns interrogahit te de ahs- quaestionem, non curantes discere, sed
• Cf. Matlh.xxiii, 14 et seq.
«
f •
IN EVANG. MARCI, X-2. 579
potius saliilis doctorem in sermone ca- si scilicet sterilis ad unum et non ad

coram turba fa-
pere, et reprelionsiljilem ahum esse credebatur. Tunc Imperator
cere et sic salutis fructum in turba im-
: et Scnatus, cujus erat intentio populare
pedire. Psal. x secaudum Ilebraios, i) : regnum, permisit dimitti uxorem : et sic
Insidialur in ahscondito quasi leo in Marcia scparata fuit a Catone : et sic ali-
spelunca sua. Insidialur ut rapiat pau- quando fuit in lege naturali et de hoc :
perem : rapcre paupcrem dum altrahit secundum htteralem sensum loquitu^

eum. Proverb. xi, 27 Qui invcstigator : beatus Job, xxiv, 20 et 21, ubi loquitur
malorum est, opprimctur ah eis. de maledictione ejus, qui innuptiis quae-
Est autem nolaudum quod quamvis in rit sterilem, et abjicit foecundam, dicens :
jure matrimonii ad paria judicentur vir et Non sit in recordatione, sed conteratur
mulicr, tamcn lex non facit mcntioncm quasi lujnum infructuosum. Pavit enim
de muliere, quod possit dimiltere virum sterilem quae non parit, et viduse bene
propter aliquam fccdilatem quamvis a : non fecit, hoc est, ei quam a se separavit,
Judaeis semper observetur, sic quod ut suaj libidini cum steriii vacaret, sicut
aequalitcr possit uxor dimittere virum equus et mulus quibus non est intelle-
sicut vir uxorem. Et hoc esl factum tri- ctus '. Ex omnibus his patet quod non
bus de causis quarum una est, quia non
: fuit umquam intentio legislatoris per se
adeo fortis et dura est indignatio uxoris de libello repudii, sed per accidens : et
in virum, sicut viri in uxorem : et idco hoc posterius erit manifestum.

non ita in periculo est vir ex odio uxo- Hoc est igitur quod dicunt « Si licet :
ris, sicut uxor ex odio viri : et ideo ta- viro uxorcm dimittere ? » Et quia per-
cuit lex de muliere (juando permisit li- missio hcec legis multorum malorum fuif
bellum repudii : mulier enim mollis est, occasio in populo, eo quod multi dimit-
et cordis humidi, et de facili placatur : tebant uxores suas, et alias ducebant,
et hoc significalum est, Genes. xxxiv, 3, ideo Uominus hanc legem quasi arguere
ubi corruptam ninam Sichcm tristem videtur, Malach. ii, 13 et 14 : Operieha-
delinivit blanditiis, ita quod adhsesit ei tis lacrymis altare Domini fletu, et mu-
contra patrem, et matrem, et fratres : et gitu, ita utnon respiciam ultra ad sa-
contra consuetudinem suee religionis. crificium, nec accipiam placabile quid
Alia causa est, quia viro per iegem da- de manu vestra. Et dixistis : Quam ob
tur, quod sit caput uxoris, quod regere causam ? Quia Dominus testificatus est
vel reficere habet corpus : et non e con- inter te et uxorem pubertatis tuae, el
verso. Genes. in, 16 : Suh viri potestale quam tu despexisti : et hsec particcps
eris, et ipse dominabitur tui. Tertia tua, ct uxor fcederis tui. Ac si dicat :
causa, quia mulicr per se subjacens mul- Sub praetextu repudii violatis foedera sa-
tis fceditatibus, etlaxam habens carnem cramenti a Deo instituta, et uxoris sic
et non porosam, non ita corrumpitur per calumniam dimissae, plorantis ante
fceditatibus viri, sicut vir propter oppo- altare meum : et ideo vobis placari non
sitam complexionem corrumpilur foedi- possunt : sed propter duritiam odii vestri
tatibus mulieris : et ideo in dimittenda ad eas, permissum est vobis, ne occida-
uxorc mentio fit de viro et non de uxore. tis eas : sed coram Deo peccatum est, qui
Ezechiel. xvi, 7 ; Eras nuda, et confu- propter sacrificia non placatur. Haec om-
sione plena. nia attendentes Pharissei perplexam et
Adhuc autem notandimi, quod secun- cornulam ex perplexa et cornuta lege
duin antiquam legem Romanorum, non proponunt quaestionem.
dimittebatur uxor nisi ex unica causa :
^ Psal. XXXI, 9.
(( Tenlantes eum. » autem Quid vobis prsecepit Moyses ? »

: ((
et non dicit, quid vobis praecepit Deus ?
In quo intelligitur perversus intentio- Quia istud non a Deo, neque secundum
nis eorum conatus : non enim intentio- Dei intentionem, et justitiae ordinem, et
ne discendi, sed teutandi queestionem lcgis intentionem spiritualem processit :
proposuerunt. Matth. xxii, 18 : Quld me sed potius mahtia carnalium, et concu-
tentatis, hypocritse l'^ Psal. Lxxvii, 41, et piscentia carnis hoc extortum est unde :
GVi, 11 : Conversi sunt et tentaoenint Glossa :« Sane intellectam in testimonium

Deum consilium Altissimi irritave-
: et adducit naturalem legem, primamque
runt. Contra hoc quod dicitur, Deuter. Dei sententiam secundee opponens, quse
VI, 16 : Non tentabis Dominum Deum non voluntate Dei, sed peccantium ne-
tuum. (( Tentator autem est, ut dicit cessitate concessa est. » Eccli. xxiv^ 33 :
Hugo de sancto Victore, qui quserit mo- Legem mandavit Moyses inprseceptis ju-
vere et inducere ad aliquod iUicitum. » stitiarum. Joan. ix, 28 Tu discipulus

:
1 ad Corinth. x,9 Neque tentemusChri- :

Christi sis, nos autem Moysi discipuli
stum, sicut quidam eorum tentaverunt, sumus.

et a serpentihus perierunt. Congrue au-
tem tentatores perierunt a serpentibus, « Qui dixerunt. »
quia serpentes primi fuerunt tentatores.

Praeceptum Moysi adducunt in medium
tamquam legis zelum habentes :
Quid « Moyses permisit. » Coacti ipsa ve-

At ille respondens, dixit eis
3 (( :
ritate dicunt Moysem hoc permisisse.

vobis praecepit Moyses ?
Quodautem sic permittitur, a necessitate
Qui dixerunt Moyses permisit li-
4 :
peccantium extorquetur, ne pejus aliquod
bellum repudii scribere, etdimittere. » fiat : sicut et lex humana (sicut dicit Au-
gustinus) permittit meretricem, et usu-
Occasionata ex praernissis ponitur doc- ras : et quae sic permittuntur, sic fiunt
trina salutis. ut temporaliter a judice non puniantur,

Dividitur autem in partes tres : in sed aeternum et divinum judicium non
quarum prima, de Scriptura legis quseri- evadunt unde doclorum distinctio est,
:
tur ut doctrinee detur occasio : in secun- quod quaedam praecipiuntur, et quaedam

da, doctrinse veritatis ponitur promulga- conceduntur, quaedam auteni indulgen-
tio : in tertia, doctrinae non satis intelle- tur, et qusedam permittuntur. Praeci-
ct3B ponilur plena interpretatio. piuntur quidem, sine quibus non est
In primo horum tria dicuntur, scilicet, salus conceduntur autem specialiapri-
:
Christi ad tentantes responsio, prsecepti vilegia pro dignitate personarum et me-
Moysi inquisitio, et ipsius praecepti per ritorum, sicut dicitur, I Machab. ii, 54
Pharisaeos propositio. et seq. : Phinees, pater noster, zelando
Et hoc cst quod dicit : (( At ille, » zelum Deiy testamentum sacerdotii seter»
doctor veritatis, (( respondens^ dixiteis.n ni. Jesus, dum implevit verbum, faclus
Sic dicit Glossa : (( Dominussictemperat est dux inlsrael. Caleb, dum testificatur
responsum, uttranseat decipulam. » Pro- in ecclesia, accepit hxreditatem. David,
verb. 1, 17 Frustra jacitur rete ante

:
in sua misericordia, consecutus est se-
oculos pennatorum. dem regni in ssecula. Elias, dum zelat

zelum legis, receptus est in ccelum. Ana-
« Quid vobis praecepit Moyses ? ^) nias, et Azarias, et Misael, credentes^
liberati sunt de flamma. Daiiiel, in sua
Inquisitio cst praicepti Mosaici. Dicit simplicitate, liberatus estde ore leonum.
I
IN EVANG. MARCI, X-3, 4. 581
Quod autom indulgotur est vcniale, sicut permisit lihellum, » in mernoriam facti,
dicitAugustinus: sicutex libidinc uxorcm no postca ncgari possot, arepiidu, » quia
cognosccrc: ctidcodicitApostolusdetali- cansam rcpudii conlincbat, qua) secun-
bus, I ad(-orinth. VII, ()://oc aulem dico dum legem erat aliqua foeditas conjun-
sccuiuhan induUjentiam, non seciDidum ctioncm maritalem impediens : sicut est
imperium. Permissum autcm in lege a maxime sterilitas, vel arctiludo, propter
legislatore, oxtorlum est, nc pejus aliquam cognosci non potcrat, vcl immun-
quid fiat : sicut libellus repudii : quia dilia continui lluxus mcnstrui, vcl putre-
sicut dicitur, Jercm. v, 8 : E(jui amato- dinis in inguinibus
enim et alia : ha^c
res et unusquisque
emissarii facti sunt : impediobant conceptum, et abominabi-
ad uxorem proximi sui hinniehat '. Et lom roddcbant uxorem et lias fceditates :
amore secundarum nuptiarum primas postoa carnalis populus ad solum odium

uxorcs occidcbant. Et ideo ne occideren- convertit, proptcr odium uxorem dimit-
tur, maluit Moyses ut sub no- fccditatis tens : unde, Malach. ii, 15 et IG : Cu-
mine dimittentur : et ideo lacrymas uxo- stodite spiritum vestrum, et uxorem ado-
rum dimissarum Dominus improperat lescentise tuae noli despicere. Cum odio
Judaeis, Malach. ii, 13 et 14, dicens ; hahueris, dimitte, dicit Dominus Deus
Operiebatis lacrymis altare Domini fle- Israel. Odium autom cum sit inveterata
tu, et mugitu,ita utnonrespiciam ultra ira, causa est homicidii : et adhuc si
ad sacrificium vestrum... Et dixistis : mulier certitudinalitor oxperta est odium
Quam ob causam ? quia Dominus testi- viri qucierentis eam occidere, noii tenere-
ficatus est inter te et uxorem pubertatis tur viro cohabitare durante tali odio,
tuae, quam tu despexisti : et hsec parti- nisi cautioncm praestaret quod eam noc
ceps tua,etuxor fcederis tui. affligeret, nec occideret. Non enim fides
Adhuc autcm qusedam consulit lex, et thori servatur ab eo, uxorem ad
qui
qusedam in exemplum proponit, et quse- thorum ideo afficil et recipit, ut eam in
dam laude magna extollit. Consulit au- thoro occidat. Et ideo uxoricidae secun-
tem, sicut consilia ad quae non omnes dum antiquas leges puniebantur in ma-
obligantur, sicut virginitalem, viduita- trimonio contra quod deliquerunt, ut
tem, et voluntariam paupertatem. 1 ad scilicot deincops uxores non acci[)orent.
Corinth. vii, 23 : De virginibus autem Hac ergo de causa permisit libellum
prseceptum Domini non haheo : consi- repudii « scribere, » in quo foiditates sup^-
liumautem do, tamquam misericordiam rius inductae scribebantur : et quas vir
consecutus a Domino. Tn excmplum prode muliere probare tenebatur : « e/ » sic
ponit eximiae sanctitatis viros, propter « dimittere » a thoro per divortium. Et
quorum inerita aliis parcitur. Exod. sic odium multa; boiicB mulieres di-
per
xxxu, 13 Recordare Abraham, Isaac,
: miltebantur, quod erat contra fidom ma-
et Israel quihus jurasti per temetipsum, trimonii, et contra substantiam sacra-
etc. ». Laudat vcro opera supererogatio- menti : cujus substanlialis diflinitio est,
ni&, Lnc. Xydo: Quodcumquesupercroga- quia est legitimarum personarum con-
veris, ego cum rediero reddam tibi. II ad junctio, individuam vitae consuetudinem
Corinth. xii, 15 : Ego libenlissime im- retincns. Et erat contia hoc bonum ma-
pendam, et superimpendar ipse pro ani trimonii, quod bonum Sacramenti voca-
mahus vestris. tur quod est signum individuae conjun-
:
Sic ergo Pharisa?i non intclligcntes ctionis spiritus creati cum increato : qu»
dicuiit veritatein, dicentes : « Moijses unitas nullo modo est dividenda : unde
* Cf. Ezecliiel. xxii, 11. 7 et xlviii, 16.

Cf. Exod. xui, 0. Cf. etiam Genes. xu, 7 ; xv,
de talibus conqueritur Dominus, Malach. nem legis, « scripsit » Moyses « vobis, »
II, ContaminavitJudassancti-
11 et 12: non Deo vel legislatori, « prcecepium is-
ficationem Domini, quam dilexit, et ha- tud. » Jerem. xvii, 1 : Peccatum Juda
buit filiam dei aliejii. Disperdet Domi- scriptum ungue adamantiyio exa-
est in ,
nus virum qui fecerit hoc^ magislrum et ratum super lalitudinem cordis eorum.
discipulum, scilicet in Isracl. Sanclifica- Unde Glossa Moyses dicii, quasi dicat
: :
tio enim Domini, quam dilexil Dominus, Hominis est consilium, non Dei, hoc est,
est castitas matrimonialis, individuita- Moyses tunc humane consuluit uxoribus
tem spiritus creati cum increato signifi- dimittendis et non attendit fidem, et
:
cans. Hoc autem contaminatur quando significatum sacramenti, et naturse le-
propter libidinem alterius mulieris, se- gem, et institutionem quia iUa tempore :
paratio quaeritur. Et filia dei alieni duci- Moysi peccatum vitiaverat et ideo :
tur, quando alia quae divisionem libidinis, oportuit ut intentio legislatoris ahquan-
et non unitatem spiritus designat. Hoc tulum cederet iniquitati et furori concu-
est enim fornicari aDomino. Psal. lxxii, piscentiae, tempore non revelatse gratiee :
27 : Perdidisti omn.es qui fornicantur abs unde Dominus ratione tahum carnahum
ie. Divisio enim in plures indicat forni- legum dicit corrigendam esse legem. Je-
cationem et divisionem spiritus a Do- rcm. XXXI, 31 et 32 Feriam domui Is- :
mino : qui in plures spargitur alliciente rael et domui Juda foedus novum, non
libidine. sccundum pactum quod pepigi pairibus

eorum, in die qua apprehendi manum
eorum ut educerem eos de terra ^gyp-
ii, pactum qiiod irritum fecerunt : et
« Quibus respondens Jesus, ait :
ego dominatus sum eorum. Quod Aposto-

Ad duritiam cordis vestri scripsit vobis
lus exponens, ad Hebr. viii, 7 et seq. ait , :
preeceptum istud. Aam si illud prius culpa vacasset, non

6 Ab initio autem creaturse, mascu- utique secundi locus inquireretur Vitupe- .
lum et fa^minam fecit eos Deus. rans enim eos dicit : Ecce dies venieni, di-
Propter hoc relinquet homo patrem cit Dominus, et consummabo super do-
mum Israel, et super domum Juda, tesia-
suum et matrem, etadha^rebit ad uxo-
mentum novum non secundum testamen-
:
rem suam. ium quod dedi pairibus eorum, in die

'
Etêrunt duo in carne una. Itaque qua apprehendimanum eorum, ui educe-
jam non suntduo, sed una caro. » rem illos de ierra ALgypti: quoniam ipsi
non permanserunt in iestamento meo,
Tangit doctrinse veritatis probationem_, et ego neglexieos, dicit Dominus. Ex quo
et veritatis probatse conclusionem. patet quod tales leges negligunt observan-
In probatione veritatis dicit tria, sci- tem, etnon beatificant quia per necessi- :
licet, duritise cordis extorquentis hbellum tatem peccati sunt exortse, ne pejus ah-
repudii, detestationem : ad naturalem quid committeretur.
legem, repudiidiscrepationem ad legem :
Hoc est igitur quod dicit : « Ad duri-
disciphna; in Paradiso ante peccatum da- iiom cordis veslri scripsii vobis Moyses
tam, dissimihtudinem. prseceptum istud. » Deuter. xxxi, 27 Scio :
Dicit igitur : « Ad duritiam, etc. » contentionem tuam, et cervicem tuam

Unde, Mattli. xix, 8, dicitursic: Quoniam durissimam. Adhuc vive?iie nie ci in-
Moyses ad duritiam cordis vestri permi- grediente vobiscum, semper contentiose

sit vobis dimittere uxores vestras. Et est egistis contra Dominum : quanto magis
sensus : « Ad duritiam cordis vestri » cum morluus fuero ? Isa. xlviii, 8 : Scio
cogontem ct extorquentem permissio- quiaprsevaricans prcevaricaberis,el trans-
IN EVANG. MAHCI, X-5, 0. 583
gressorem e.x ventre vocavi te. Act. vii, vel plurcs fceminas : utcnm rcpudiaret
51 : Dicra cervice, et incircumcisis cordi- unam, assumcret aliam. quo fucto os- In
bus, el aurihus, vos semper Spiritiii san- tendit fccminam pcr fidcm et legem Dei
cto resistitis. conjunctam masculo numquam csse re-
pudiandam. IIoc enim omni naturce con-
« Ab initio autem, etc. » sonum est, sicut naturae ab ipso Creatore
inditum, et insitum et inseminatum.
Scilicet, non fuit sic. Nullum cnim mobilc plus habet quam
Inducit ad lcgem de libello repudii na- unum motorem immedialum nec ali- :
turalis Icgis discrepationem. quod patiens plus habet, quam unum

Dicit crgo autem creatu-
: « Ab initio agens proximum et in omnibus anima- :
rai, » cum Deus ad imagincm suam crea- libus (cum quidcm dislincti sexus) in
ret homincm, cl institueret eum lege ipsis embryonibus, ct ovis eorum, non
naturali, « non fuit sic » quia naturalis :

nisiduo sexus congrcgantur. Quia scxus
lex omnino ad licita instituit hominem :
masculinus est ingrcdiens in gultam foe-
de qua dicitur in Psalmo iv, G et 7 :
mincp, sicut spiritus in corpus, ut dicit
Multi dicunt : Quis ostendit nobis bona ? Philosophus, nec umquam duo spiritus
Signatum est super nos lumen vultus tui, in unum corpus ingrcdiuntur : nec duo
Domine. Ac si dicat Non oportet quod :
corpora uni aptanturspiritui.
sequamur ignorantiam multorum quse- Si autem objicitur quod est in uno
rentium quis ostendit nobisbona facien-
:
conceptu : sed nihil prohibet unam foe-
da, vel mala vitanda ? quia lumen vultus minam successive concipere a duobus
tui in lumine naturalis legis signatum ct viris, et sic separari ab uno, et conjungi
descriptum est super nos, hoc est, in alii. Dicemus ad hoc quod natura homi-
ratione mentis nostrce quse super nos nis alia est, quam natura alterius ani-
est : quod docet quse secundum inten- malis : nalura enim hominis ratio cst, et
tionem Dci facienda sunt, et quae peccatis ideo rationes vocis naturales dicuntur,
hominum permittuntur : hsec cnim ratio quia sunt homini naturales unde TuIIius
:
dictat fidem uxoriam, et foedus matrimo- dicit in fme Primse Rhetoricae, quod
nii non esse violandum : et ideo, Malach. « quod non opinio ge-
jus nalurale est,
ii^ 15, ubi de eadem lege loquitur, mittit « nuit: sed innata qua?dam vis inseruit. »
nos ad spiritum mentis ct rationis di- Natura autem homini dictat, non tantum
ctantem quid de talibussittcnendum, di- de generatione prolis, sed etiam de cura
cens : Custodite spiritum vestrum, et ct educatione prolis, usque ad perfectio-
uxorem adolescentise tuse noli despicere. ncm virium et setatis, quousquc curare
Et hoc est « ab initio creaturse. » Et possit de se ipsa : ad hoc autem exigitur
hoc quando in nalura nihil fuit nisi
est, quod pater cerlitudinem habeat de nato
quod Deus creavit. Eccle. vii, 30 Fccit : quod suus sit, et de corpore suo exierit.
Deus hominem rectum : et ipse se in- Quia ex hoc dictat ci natura, sicut dicil
finitis miscuit qusestionibus. Eccli. xvii, Philosophus, quod sicut de corpore exi-
1 et Deus creavit de terra hominem,
2 : vitcum partc substantise corporis, per
et secundum imaginem suam fecit illum. quam negotiari potuit in substantia nu-
Et iterum convertit illum in ipsam, ct trimcntali ad corporis pcrfectionem, ita
secundum se vestivit illum virtute. exire deberet dc domo cuin parte facul-
Et hoc est quod intendit per hoc quod tatum domus patris, perquam negotiari
sequitur « Masculum, » unicum, « ctfm-
: possit ad pcrfcctionem suse domus quia :
minam, » unicam, « feciteos Deus. » Non sic natus, pignus naturte mortalis voca-
enim fecit uiii fceminse duo masculos, tur : et sic homo naturalitcr est animal
vel plures : nec uni masculo fecit duas, conjugale, et oeconomicum, ct civile.
: :
58 i 1). ALB. MAO. OllD. PR.ED.
Talis aulem cura de nato non potest esse natura in parentibus, quae fugit et deficit
patrls, nisi certa sit uxor : quia si certa et ideo per pignus ordine retinenda est in
sit uxor, tunc fide uxoris certificatur aliis posteris, abeuntibus parentibus :
suus esse natus. Ccrla autcm non potest sicut succus a radice propagatur in ra-
esse uxor, nisi per thori fidem et sic :

mos, ut dicit Auguslinus, et non e con-
fides thori facit matrimonium. Fides au- verso : unde, Levit. xx, pcr decursum,
tem thori est de individuitate vitse : in- praecipit DominuS;, quod pater et mater
dividuitas autem vita?, non nisi ad unam natis in matrimonio vel concubitu non
haberi potest : ct ideo nisi per dispensa- conjungantur.
tionem aliter fiat, secundum legem na-
turse non potest esse nisi unica unius. « Et adhaerebit, »
Dispensationem autem dicimus sicut

factum fuit temporc non revelatse gra- Per individuam vitam, quse cum plu-
tiae, quando pauci erant fideles : tunc ribus esse non potest, « uxori suse, »
enim dispensabatur quod urius foecun- cujus et ipse est vir: suus autem, et per
daret plures, ut cum propagatione semi- reciprocam servitutem esse non potest
nis lieret etiam propagatio religionis. Et duarum. I ad Gorinth. vii, 4 et 5 : Mu-
hoc est quod ex ordine naturse hic pro- lier sui corporis potestatem non habet,
bat summa sapientia Christus, quod sed vir. autem et vir sui cor-
Similiter
« ab initio creaturse masculum » unum, poris potcstatem non habet^ sed mulier.
« et » unam « fceminam fecit Dcus. » Nolite fraudare invicem, Si autem ha-

Et addit beret duas, si poneretur quod simul
uno tempore peterent debitum, opor-
« Propter hoc, » teret quod altera a suo debito defrau-
daretur. Adhuc autem, sicut dicit Ari-
matrimonium,
Scilicet «• relinquet stoteles,quod veros amicos decet esse
liomo patrem et matrem, » ita quod filia non multos, eo quod ea quae pro ami-
relinquet patrem, ne sibi matrimoniafi- cis sunt facienda, multis non possunt
ter societur : et fdius relinquet matrem, exhiberi sic etiam uxores non decet esse
:
ne eam ducat in matrimonium. Et est multas : quia fides thori, et uxorius af-
haec lex disciplince matrimonii : quia na- fectus, et redditio debiti, et procuratio
turale non est quod pater et mater qui domus, et cura natorum et non
famihae
de suo habent in natis, jungantur ei quod possunt multis exhiberi. Matrimonium
suum est. Hoc enim in nuilanatura con- enim est officium civile, et ad beatitudi-
tingit, quodquod suum est
afiquid ei nem civium in cura domus est exhiben-
iterum conjungatur. Jam enim id quod dum, ut dicit Aspasius.
patris est, ei quod matris est in procura- Sunt enim quatuor in matrimonio at-
tione prolis est conjunctum et ideo non : tendenda, quod est officium natu-
scilicet
ampUus conjungcndum. rae, quod est bonum mortahs vitae, et quod
Dicit autem « Relinqiiet, » non relin-

: estofficium civile, et quod est sacramen-
quit : quia Heva de costa Adoe accepta tum Ecclesiae. fn haec enim quatuor ge-
fuit, et quasi fiHa Adae fuit, et illi con- nera incidit matrimonium. In officium
juncta : sed ulterius filia patri conjun- naturae est simpliciter institutum in pa-
genda. Et hsec sola persona in lege na- radiso : et sic est unica uni : hoc enim
turse a conjugio excipiebatur, scilicet, sufficit ad naturae generationem : et sicut
quod filia non acccpit patrem, et tihus dicit Philosophus, « natura numquam
non accepit matrem et hoc ideo, quia : « deficit in necessariis, et numquam
naturce fugicntis per mortahtalem pignus « abundat superfluis. » Et si dicitur
est nata vcl nalus : ncc rctineri potest quod masculus naturalilcr movctur ad
IN EVANO. MARCI, X-5, (i. 7, 8. 585
plures. IIoc sicut dicit Philosophus, non suflicit ad plures domos procuran-
per accideiis est, scilicet, ex huuio- das. In doino eniin, sicut dicit Aristote-
ris abundautia supernua, quoe non les, j)aterfamilias est sicut Imperator et
convenit hoinini sccundum statum na- Rex : et uxor, sicut Imperatrix et Re-
primuin et simplicem et sic h)- gina:et nati sunt sicut principes : et

tur<3e :
quitur hic Doininus, et Matlh. xix, 9. clientuli, sicut vasalli. Et ideo sicut cor-
Secundum autem, quod ipsum est ruplio urbanitatis et regni est plures si-
bonuin mortahs vitse, sicut dicit Augu- mul imperare, sic corruptio boni oeco-
stinus in hbro de Dono conjugali, sic nomi est plures viros conjungi in una
ipsum est ad solam prolis procreatio- domo, vel plures uxores jungi uni viro
nem, in qua tamquam in pignore, na- in una domus dispensatione. Et ideo
tura fugiens teneatur ne deliciat : et conditores antiquarum legum Romano-

hoc modo attendendum est, quod non rum praeceperunt, quod una esset unius
est proles, quae statum naturae dissi- uxor, et non plures sicut dicunt Cetina :
pat et confundit, et quae humanis non et Achalus antiquissimi PontiPices Ro-
sludet, sicut Plalo in Politegiis (alias, manorum in libro quem de Religione
Polilegnis) dicit : sed illa est pignus deorum conscripserunt. Ilac ergo de
naturas quce parentem restituit in oiuni causa quamvis gentes BabyIonica3 et
bono humano, hoc est, quae justiliam Persarum et Groecorum, quae civilitatem
amat, et pietatem colit, et intellectua- colebant, plures habere concedcrent uxo-
libus (quee sola humana sunt) dat ope- res, tamen una sicut domina domus prae
ram et studium impendit. aliis habebatur, ne dispensatio domus

Hanc autem prolem tam in profusione per plures dissolveretur. Sic legitur Ju-
seminis, quam in casu seminis in matri- dic. V, 20, de Sisara cui erat una sapien-
cem, et in toto tempore impraegnationis, tior cxteris uxorihus ejus. Hac ergo de
et in cibis matris, et in exitu de matrice, causa Assuerus prse cseteris coronavit

et in omni educatione oportet esse per- primum Vasthi > : etpostmodum illa re-
fectam : quia aliter nec complexionem, pudiata coronavit Eslher, cum tamen
nec compositionem membrorum, nec plurimas haberet uxores. Sic etiam di-
vires animce, nec operationes habebit ad ctum est illud, Cantic. vi, 7 et 8, secun-
justitice amorem, et ad pietatis cultum, dum Sexaginta sunt
sensuin litteralem :
et studium intellectualium perfectionum. reginse, et octoginta concubinse, et ado-

Talis autem cura non potest pluribus lescentularum non est numerus. Una esi
impendi uxoribus ex coitu enim multo : columba mea.
cum pluribus mulieribus virtus in mas- Quartum autem est,quod cadens matri-
culis destituitur, et efficitur semen im- monium genere sacramenti, sic fun-
in
maturum. Si aulem mulier saepe cum datur super tidem Christi implicitam vel
pluribus coeat, pro certo sterilis efllci- explicitam et sic consensus legitima-
:
tur : quia swpe in matrice semen fusum, rum personarum ad contrahendum efQcit
per frequentem coitum exsiccata, non ipsum, copula carnalis perlicit ipsum
et :
retineretur ; sed exstillatur et ejicitur : ita quod ex tunc non pari voto continen-
et sic ad talem prolem pertinet, quod tiam solemniler voventium potest sepa-
una sit unius, secundum quod matrimo- rari : quae pcrfectio in matrimonio ex
nium est bonum naturae, et oflicium ci- solo consensu non fuit, cum ante carna-
vile : quod per constructionem domus lem copulam conjugum etiam re-
alter
est populans civitates. clamante alio ad frugem melioris vitae

Jam ex prtedictis patuit, quod unus poterat convolare, et alteri dabatur nu-
* Cf. Esther, i et ii, 17.

: :

bendi licentia. Et matrimonium est
sic impraegnatum unum ad spiritum, et
:
in (luplici usu : prout enim est Ecclesia- alterum ad corpus unum regens, et al- :
sticae congregationis, sic per fidem Ihori terum rectum unum ex se in altero ge-
:
honestas conservatur officii : per bonum nerans, et altcrum in se ex altero susci-

prolis multiplicatio fit fidelium, quia bo- piens generationem, « in carne una »
num prolis est quod in fide et timore conceptae prolis. Quia quamvis sexus
Dei suscipitur, etad religionis Christianae distincti sint in conjugibus, vires tamen
observantiam educatur : et per bonum et liumiditates sexuum uniuntur in carne
sacramenti, hoc est, signi illius quod est susceptae prolis : et gutta maris ingredi-
individuitas personarum, deservit fidei tur in guttam fcEminae, sicut spiritus
Christianae : quia sic prcesignat indivi- pulsans et vitalis ingreditur in corpus :
duam unionem spirituscreati et increali quia in vitalem pulsantem spiritum con-

ad perfectam omnium bonorum foecun- vertitur semen, quod est gulta viri. Et
ditatem tam in gratia quam in gloria, ex paucioribus quam duobus una caro
sicut dicitur, I ad Corinth. vi, 17 : Qui prolis constitui secundum naturam non
adhiBret Dornino, unus spiritiis est, Et potest. Ex pluribus eliam quam talibus
hic est usus matrimonii in bonum. fieri non potest : quia duae (alias, duo)
Alium autem usum habct in ordine a agentes se invicem corrumpunt, et nihil
malo sic est in

: medicinam, ut dicit efficiunt secundum naturam. Similiter
Augustinus quia morbida concupiscen-
: duae guttae patientes non movent se in-
tia, quee ruitura esset in prseceps per so- vicem, sed coadunatae simul, putrescunt
lutum concubitum, per medicamentum et corrumpuntur. Duae etiam guttae
matrimonii honestate excipitur nuptia- agentes in uno eodem patiente,
et et se
rum : et sicut dicit Apostolus, I ad Co- et patiens corrumpunt secundum natu-

rinth. vii, 2 et 5 : Propter fornicationem ram. Et ideo quando duae guttae ex uno
unusquisque uxorem suam haheat, et et eodem coitu dividuntur in matrice,
unaquseque virum suum haheat... No- oportet dividi sanguinem matris, ut ge-
lite fraudare invicem, nisi forte ex con- mini nascantur : quod utraque gutta di-
sensu ad ternpus, ut vacetis orationi. visim habeat suum patiens, ne mon-

Hoc igitur modo accipiendo matrimo- struosa fiat generatio, et corrupta. Et si
nium, sic cum tempore fuit sacramentum ex duobus coitibus duas concipiat mulier
Ecclesiae : quia Ecclesia numero fidelium guttas vel plures, oportet etiam succes-
numquam deficit, ex quo esse mundus sive ministrato sanguine menstrui, fiori
incepit : sed non fuit in medicinam actua- impraegnationem super impraegnationem.

lem, nisi post statum vel lapsum pec- Et ideo in generatione gutta viri est fa-
cati. Si autem isto quarto modo conside- ciens: et in adjutorium assumitur gutta
retur, non potest esse nisi unica unius : foeminae, in qua gutta viri perficiat con-
quia individuitas sacramenti ad plures venientem sibi generationem. Genes.
salvari non potest. II, 18: Non est bonum esse hominem so-
lum : faciamus ei adjutorium simile
Ornni ergo modo consideratum matri- sibi. Tob. viii, 8 : Tii fecisti Adam de
monium, si secundum perfectum et opti- limo terrse^ dedistique ei adjutorium
mum statum suum consideretur, semper Hevam.
requirit quod una sit unius : et sic Do- Haec est igitur expositio littcralis.
minus dicit Tamen quaedam Glossa dicit, quod
« erunt duo in carne una, » hoc est, in
« Et eriint duo, » uno carnali operc : vel « una carne, »
hoc una reciproca

est, in carnali servi-
Agcns^ el paticns : impripgnans, et tute. Sed prima expositio litteralior est
IN EVANG. MARCI, X-9, 10, \i, 12. 587
quia et uiia carnalis commistio, et reci- carnales secundum hominem am-

estis, el
proca servilas oi"dinanlur (ut ad finem) bulatis ? Ilomo enim de divinis non de-
ad unitatem carnis in prole constituta : het per humanum sensum se intromit-
unde Glossa Inlcrlinearis « Pmemium : terre, quia divina sunt super hominis
nuptiarum cst, e duolûs unam carnom scnsum et rationem. Sapient. ix, 14
fieri castitas juncta spiritui eflicitur unus
: el 15: Cogilationes nwrtalium sunt ti"
spiritus. » Alia Glossa dicit : « in carne midcB, et iîcertse providentise nostrse.

iina, y> faciendo unam carnem viri, et Corpus enim quod corrumpitur , aggra-
foeminae. vat animam : et terrena inhabitatio de-
primit sensum multa cogitantem. Ad
« Itaque jam non sunt duo, sed una Roman. Ohomo, tu quis es, qui
ix, 20:
caro. » respondeas Deo ? Numquid dixit fig-
mentum ei qui se finxit Quid me fe- :
Conclusio est ex inductis necessario cisti sic ? Temerarius est homo qui mu-
consequens. tat ea quae instituit Deus cum etiam :
Et dicuntur hic duo, scilicet, matri- par parem non habcat potestalem,
in
monii individuitas, et responsio solvcns quanto magis inferior non habet pote-
objectionem Pliarisaeorum. statem in superiorem.
De individuitate dicit concludendo :
« Ilaque, » ex quo Deus dicit, et matri-

monii societas hoc requirit, « jam, » ex
quo matrimonialiter conjuncti sunt,
« Et in domo iterum discipuli ejus 10
« non sunt duo, » divisa jura, vel corde eodem interrogaverunt eum.
pora, ab invicem habentcs : vel divisa Et ait illis : Quicumque dimiserit 11
jura censentes : « sed una » individua uxorem suam, et aliam duxerit, adul-
« caro, Semper in omni natura agens
»
terium committit super eam.
proximum et movens individuum est a
Et si uxor dimiserit virum suum et 19
patiente et moto, sicut patet in primis
alii nupserit, moechatur. »
generantibus, qua? sunt plantae : in qui-
bus unum generans conjunctum est uni
imprjpgnabili per ipsum, et numquam Hic incipit doctrina veritatis facta ad
duo in talibus conjunguntur nisi per discipulos interpretatio.
adulterinam insertionem : et tunc male Dicuntur autem duo, scilicet studioso-
proficiunt. Levit. xix, 19 : Agrum tuum rum iterata interrogatio, et benigni do-
non seres diverso semine. ctoris facta ad qusestionem explanatio,
Dicit igitur : « Et in domo, » ubi fa-
miliariter cum Magistro convenerant.
« Quod ergo Deus conjunxit homo Sapient. viii, 16 : Intrans in domum
non separet. » meam, conquiescam cum illa, scilicet sa-
pientia : non enim habet amaritudinem
Conclusio cst manifestans solutionem conversatio illius, nec tsedium convictus
ohjectionis Pliarisffiorum. illius.
Dicit ergo : « Quod ergo, » matrimo- « Iterum, » quia studiosi erant fre-
nium unius ad unam, « Deus conjunxit, » quenter de verbis Domini meditantes.
per suam quae plena auctoritate est insti- Psal. i, 2 : In lege Domijii meditabitur
tutionem, « homo, » qui de humo est et die ac nocte.
humum in concupiscentia sapit, « non « Discipuli ejus, » disciplinis ejus
separet, » quia individuitatem sacramenti imbuendi. Joan. viii, 31 et 32: Si vos
separaret. I ad Corinth. ni, 3: Nonne manserilis in sermone meo, vere disci-
puli mei eritis : et cognoscetis veritatem, erant in ilio populo, et ex fide matrimo-
et verilas liberabil vos. nii intelligebant uxores non nisi propter
« De eodem, non plene intellecto,
» fornicationem esse dimittendas, et cor-
« interrogaverunt ewn, » quia frequens porales foeditates, quae in eis erant : has
interrogatio, una clavium est scientiae. propter fidem thori intelligebant esse
Eccli. VI, 30 : Si videris sensatum, evi- tollendas. Dicunt tamen quod sicut sfub
gila ad eum : et gradus ostiorum illius dispensatione divina tunc plures habe-
exterat pes tuus. bantur uxores (quod tamen fuit contra
matrimonii individuitatem), itaetiamdis-
« Et ait illis, » .
pensatione tunc dabatur libellus repu-
quod fuit contra
dii, thori fidem. Causa
Dignis qui perfectiora aliis audirent autem dispensationis fuit duritia populi,
documenta. Supra, Seorsum dis- iv, 3i :

cui ex operibus legis gratia non confere-
cipulis suis disserabat omnia '. batur.
« Quicumque, » «Et si uxor dimiserit virum suum : »
Cujuscumque conditionis, « dimiserit Quia ad paria injure matrimonii judi-

uxorem suam, » quam consensus secun- cantur viret mulier. Dimittit autem uxor
dum legem contrahentium suam fecit. virum, si excepta causa fornicationis re-
Matth. V, 32, additur Qui dimiserit :
cedit a viro, dans ei libellum repudii.
uxorem suam, excepta fornicationis cau- « Et alii Jiupserit. » Hoc dicit, quia
sa. Sed excludit Marcus per hoc quod propter adulterium dimitti potest, sed
addit « Et aliam duxerit, » quia qui
: non potest alius duci, primo vivente. Et
propter incontinentiam et adulterium a si alii nupserit, « moechatur , » hoc est
thoro separat uxorem, non potest aliam adulterium committit. Proverb. ii, 16 et
ducere illa vivente. I ad Corinth. vii, 10 seq. : Ut eruaris a muliere aliena, et ab
et 11 : Prsecipio... uxorem a viro non extranea quse mollit sermones suos, et
discedere : quod si discesserit, manere in- relinquit ducem pubertatis suse, et pacti
nuptam, aut viro suo reconciliari. Dei sui oblita est.
Et hoc est quod addit :
« Adulteriumcommittitsupeream. » « Et ofTerebant illi parvulos ut lan-

geret illos : discipuli autem commina-
Haec est enim doctrina veritatis tem-
bantur ofTerentibus.
pore reveiatse gralia^, discipulis promul-
ganda. I ad Corinth. ii ,G et 7 Sapienliam :
Quos cum videret Jesus, indigne tu-
loquimur inter per/ectos lit, et ait illis : Sinite parvulos venire

: sapientiam
vero non hujus sseculi, neque principum ad me, et ne prohibueritis eos. »
hujus sspculi, qui destruuntur : sed lo-

quimur Dei sapientiam in mysterio, qu<e Hic ponitur doctrina simplicissimae
ahscondila Haec enim duro populo
est. humilitatis ostensa in exemplo Salvato-
non erat propalanda,; ne pejus eveniret ris.
de occisione uxorum, ut superius dictum Dividitur aulem in quatuor paragra-
est. Matth. vii, G: Nolite dare sanctum plios : quorum primo continetur de-
in
canibus, neque mittatis margaritas ve- votio eorum qui parvulos offerebant, ex
stras ante porcos. Si qui autem dcvoti quo sumitur hujus doclrinae occasio : in
* Cf. Matth. XIII, 36.

TN EVANG. MARCI, X-13, 14. 589
secundo, discipulorum ex compassione votionem. Luc. vni, 40 : Tctigil me ali-

prohibilio : in tertio, erroris discipulo- qiiis^ nam ego cognovi virtutem de me
rum correctio : inquarlo, doclrinoe istius exisse Tenetur autem Deus
'. orationis
promulgatio. devotione, Gencs. xxxii, 20 : Non di-
Dicit igitur : « Et offerebaît, » honii- mittam te^ nisi benedixeris mihi. Isa.
nes ex devotione, « illi, -o Salvatori, lxiv, 1 : Nonestqui invocet nomen tiium :
« parvulos. » Glossa : Forsan quia par- qui consurgat, et teneat te. Vulneratur
vulum slatuerat in mcdio discipulorum, aulem fervorc cliaritalis, et simplicitate
quemJcsus coniplexatus fuerat, sicut di- inleritionis. Canlic. iv, 9 : Vulnerasti cor
citur, Matth. xviii, 2 Advocans Jesus
: meum, soror mea, sponsa vubierasti :
parvulum, slatuit eum in medio disci- cor meum in uno oculorum tuorum, et
pulorum : quem doctores dicunt fuisse in uno crine colli tui.
beatum Martialem Lemovicensium Apo-
stolum. « Discipuli autem, etc. »
IIoc autern videntes homines de tur-

ba, qui jam lidem inceperunt habere, Secundus est paragraphus.
suos parvulos certatim Domino oflere- « Discipuli autem, » compatienteslas-
bant, « ut tangeret illos, » tactu corpo- situdini Domini, qui in turba per doctri-
ris, in quo latebat divinitatis substantia. nam afflictus fuerat, « comminabantur. »
Psal. xxviii, 1 : Afferte Domino, filii Non poenam comminantes, sed a lasso
Dei, afferie Domino filios arietum, » hoc prohibentes : unde, Matth. xix, 13 : Dis-
est, ducum gregis dominici filios, quos cipuliautem increpabant eos. Sic ergo,
fide domino offerunt be-
imbuerunt^ et non aliter, comminabantur « offerenti-
nedicendos. Numer. vi, 27 Invocabunt : bus. » Glossa : Non quia nollent eis et
nomen meum super filios Israel, et ego manu et voce Salvaloris benedici scd :
benedicam eis. Genes. xxvii, 21 : Accede nondum plenam fidem habentes, puta-
huc, uttangam te, fili mi. Daniel. viii, bant eum more hominum, offerentium
18 : Tetigit nie, et statuit me in gradu importunitate lassari. Et in hoc laudatur
meo. Ideo dicit, quod intendebant ad compassio et reverentia discipulorum,
offerentes Domino parvulos, ut manu quamvis non esset secundum scientiam.
henediceret eis. Ad tactum enim vis divi- Ad Roman. Testimonium perhi-
x, 2 :
nitatis operabatur ad gratiam, ct fomitis beo illis quod semulationem Dei habent,
mitigationem : sicut ad tactum fugabat sed non secundum scientiam.
infirmitatcm corporalem. Maltli. viii, 3 :
Extendens Jesus manum, tetigil lepro- « Quos cum vidisset Jesus, »

sum, dicens : Volo, mundare. Luc. vii,
14 et 15,tetigit loculum, et revixit mor- Discipulos suos prohibentes. Et hic
tuus. Tangitigitur Dominus gratiam con- est tertius paragraphus. Sapient. iv, 13:
ferendo. Jerem. i, 9 Misit Dominus : Respectus ejus in electos ejus.
manum suam, ei teiigit os meum, et « Indigne iulit, » hoc est, ad modum
dixit Dominus ad me : Ecce dedi verba indignantis se habuit propterimperitiam,
weaiy? ore îô, hoc est, do tibi gratiam et modicitatem lideidiscipuIorum.Matth.
prophetalem. Tangit etiam aliquando xv, 10 : Adhuc et vos sine intellectu
flagellando. Miseremini
Job, xix, 21 : estis ?
mei, miseremini mei, saltem vos amici Et corrigendo errorem eorum subdit :
mei, quia manus Domini tetigit me. « Et aii illis, » discipulis :
Tangitur autem Dominus per fidei de-
' Cf. Marc. v, 30.

:
.« Sinite parvulos venire ad me, » valde parvorum ad sufficientiam accep-

tatio.
Et subservite ut veniant. Psal. vni, 3 : De innocentia quidem dicitur, Psal.
Ex ore infantium et lactentium perfe- xxiv, 21: Innocentes et recti adhseserunt

cisti laudem propter inimicos tuos. Tsa. mihi. Psal. xxv, 6 Lavabo inter inno- :
vin, 18 : Ecce ego et pueri mei, quos de- centes manus meas, et circumdabo altare
dit mihi Dominus. tuum, Domine.
<(. Et ne proJiibueritis eos, » obstaculo Be tnwiditia mentis et corporis, Apo-
aliquo vetantes accessum. Chrysosto- cdl. ni, ^ : Qui 7ioni7iquitiaverunt vesti-
mus. « Sisanctiticaturi sunt, quid vetatis me7\ta sua, scilicet cum mulieribus, am-
« ad patrem venire iilios. Si peccatores bulabu7it mecum m albis., quia digni
« futuri sunt, ut quid sententinm con- su7it. Matth. v, 8 ; Beati mundo corde,
« demnationis profertis antequam cul- quo7iiam ipsi Deum videbu7it.
« pam videatis. Quales modo sunt, De itmoceîtia simul et mu7iditia dici-
« meum est : quales futurisunt, ipsorum. tur, Job, xxn, 30 : Salvabitur i^moce^ts,
« Quod meum est, honorate quod ipso- : salvabitur autem m mu7iditia matiuum
« rum erit, miseremini. » Ad Roman. suarum.
XIV, 4: Tu quis es, qui judicas alienum De obedietitia autem, ad Galat. iv, 1
servum ? domino suo stat, aut cadit ; et 2 : Qua7ito tempore hseres parvulus
stabit autem, potens est e7iim Deus sta- est, nihil differt a servo, cu7n sit do-
fuere illum. Ad Roman. 13: Hoc
xiv, rni7iusom7iium, sed sub tutoribus et acto-
judicate tiiagis, 7ie po7iatis offendiculum ribus est usque ad tempus pr3efi7iitu77i a
fratri, vel scandahan. Malth. xvm, 10 :
pat7'e. Ad Ephes. vi, 1 : Filii, obedite
Videte tie C07item7iatis imum ex his pu- pare7itibus vestris i7i Dottiitio : hoc etiim
sillis : dico e7iim vobis, quia Aîgeli eo- justum est. Ad Hebr. xin, 17: Obedite
tnan i7i ccelis semper videîtfaciem Pa- praepositis vestris, et subjacete illis : ipsi
tris mei, qui iti c(Blis est'. Et ideo ne e7iim pervigila7it quasi ratio7iem pro
prohibueritis eos. aîimabus vestris reddituri.
De sitnplicitate dicitur, Proverb. iii,
« Talium est enim regnum Dei. » 32 : Cum simplicibus sertnoci/iatio ejus.

Malth. VI, 22 : Si ociilus tuus fuerit
Doctrina veritalis. Quartus paragra- si/tiplex, totum corpus tuu77i lucidimi
phus ponitur hic de simplicitate bumili- erit. Sapient. i, 1 : hi simplicitate cordis
tatis. quserite illum. Ad Roman. xvi, 19 : Vo-
Dicuntur autem hic tria, scilicet osten- lo vos sapie7ites esse i/i bo7io, et si77ipli-
sio humilitatis per similitudinis exem- ces in malo. I ad Corinth. xiv, 20 : No-
plum, generalis doctrina promulgata per Ute pueri effici sensibus, sed malitia
veritatis verbum, et ostensio veritatis parvuli estote.
dictorum per charitatis sigrium. De humilitate aulem dicitur, Matth.
Dicit igitur : « Taliu7n, » non istorum xvin, 4 : Quicu/nque hu7tiiHaverit se sic-
solum, sed his similium. Proprietates ut parvulus iste, hic est major iti regtio
enim bonse in pueris sunt novem, quas coeloru7n. iMatth. xi, 29 : Discite a me,
qui imitatur, regnum Dei consequitur (ûia tnitis sum et humilis corde. Eccli.
quse sunt innocentia, munditia, obedien- m, 20 : Qua/ito mag/ius es^ hutnilia te
tia, simplicitas, humilitas, veritas, malo- i/i om7iibus.

rum illatorum immemoratio, fortuito- De veritate autem dicitur, Apocal. xiv,
rum nulla reputatio, et proesentium et 3 \ hi ore eorutn twti est itivetitutti meti-
* Gf. Psal. xxxiii, 8.

:
IN EVAN(i. MARCI, X-iJ5, 10. 591
daciinn. Ad Ephes, iv, 25 : Loquiinini lus (jrex, quia complacuit Patri vestro
veritalem wiusquisque cum proxinio suo, dure vobis reijnum.
quoniam sumus invicem membra.
De malorum illalorum immemora-
tione, Luc. xxiii, 3i : Pater, dimitte « Amen dico vobis, quisqais rion re- 15
illis, non enitJi sciunt quid faciunt.
ceperit regnum Dei velut parvulus,
Act. VII, 00 : Ne statuas illis hoc pecca-
non intrabit in illud.
tum.
Et complexans eos etimponens ma- 16
De nulla reputalione fortuitorum, ad
Pliilip. III, 8 Existimo omnia delrimen-
:
nus superillos, benedicebat eos. »
tum esse propter eminentem scientiam
Jesu Christi Domini mei, propter quem Ponit doctrinam fêneralem ad sirnili-
omnia detrimentum feci, et arbitror ut ludinem sumptam a parvulis, et utitur
stercora, ut Christum lucrifaciam. I Reg. confirmatione dicens : « Amen dico vo-
XII, 3 : Si demanu cuj usquam munus ac- bis, » quiadicit Ciirysostomus, quod « ab
cepi, contemnam illud hodie, restituam- « Apostolis errorem aufert, qui putabant
que vobis. Luc. xix, 8, dixit Zacliseus, «ut corpore tantum mundos laudaret, et
qui statura pusillus erat : Ecce dimidium « non corde. »
bonorum mcorum, Domine, do pauperi- Et ideo generalem infert doctrinam di-
bus : et si quid aliquem defraudavi, red- cens : « Quisquis, » juvenis vel senex. Sa-
do quadruplum. pient. vi, 8 : Pusillum et magnum ipse
De hoc autem quod prsesentia etiam fecit : et xqualiter cura est illi de omni-
valde parva acceptant tamquam suffi- bus.
cienlia dicitur, ad Ilebr. XIII, 5 : iSm/mo- i( Non receperit regnum Dei, n per
res sine avaritia, contenti prsesentibus gratiam et gloriam, « velut parvulus., »
ipse enim dixit : Non te deseram, neque in prseinductis proprietatibus parvuli

derelinquam. I ad Timoth. vi, 7 et 8 : existens, « non intrabit in illud. » Na-
Nihil intulimus in huncmundum : haud mer. xiv, 31 Parvulos vestros, qui ne-
:
dubium quodnec auferrequidpossumus. sciunt boni et mali distantiam, introdu-

Ilabentes igitur alimenta et quibus tega- cam, ut videant terram quse vobis dis-
mur, his contenti simus. plicuit I Petri, ii, 2 : Sicut modo geniti
llac igitur de causadicit : Non tantum infantes, rationabile, sine dolo lac con-
horuin, sed « talium est enim regnum cupiscite, ut in eo crescatis. Sicut enim
Dei. » Regnum autem istud cst in quo dicitur, Mattli. vii, 14 : Quam angusta
regnat Deus : quod consistit in decore porta, et arcta via est, quse ducit ad vi-
justitiae, et confirmata potestate, et bea- tam/ et pauci sunt qui inveniunt eam.
titudinis opere. lloc enim regnum Dei Magni autem inipingunt in eam etexclu-
est, quo Deus regnat in nobis, hic per duntur.
gratiam, et in futuro per gloriam. Luc.
XVII, 21 : Regnum Dei intra vos est. « Et complexanseos, »
Malth. VI, 10 : Adveniat regnum tuum.
Dionysius in libro deDivinis nominibus : Per signum charitatis ad parvulos os-
« Regnum Dei est omnis finis, et legis, tensum probat doctrinam, ut Glossa, di-
:
« et ordinis distributio. » Ad Roman. cit. Ut signilicet tales sua dilectione et

xiv, 17 : Non est regnum Deiesca, et po- gratia et benedictione esse dignos. Gan-
tus : pax, et gaudium in
sed justitia, et tic. ii, 9: Lxva ejus sub capite meo, et
Spiritu sancto. IIoc enim regnum Dei dextera illius amplexabitur me Genes.
maxime est talium, qui sunt sicut par- xlvi, 29.- Videns eum, irruit super col
vuli. Luc. XII, 32 : Nolite timere, pusillum ejus, et inter amplexus flevit.
:
Et imponens manus super eos. »

« tio : et obedientiê ad mandata profes-
Actuum, viu, 18_, ut per impositionem sio.
manuum daretur Spiritus sanclus ad ro- In primo horum paragraphorum dicun-

bur. A quo initium sumpsit conlirmatio tur tria : scilicet, devotio interrogantis,
ab Episcopis facta, quia etiam ab ipso revcrentia ad responsionem provocantis,
Domino est celebrata. Act. vui, 17 : Im- et sapientia irnterrogantis.
ponehant manus super illos, et accipie- Dicit igitur : « Et cum ingressus esset in
hant Spiritum sanctum. Marc. xvi, 18: viam, » ubi liber accessus ad salutis do-
Super segros manusimponent, et beneha- ctorem habebatur. Psal. cxlii, 2 : Notam
hehimt. fac mihi viam inqua amhulem quia ad :
n Benedicehat eos, » aliqua vocali bete levavi animam meam. Psal. xxiv, 4 :
nedictionequaenonestscripta. Eccli. xliv, Vias tuaSj Domine, demonstra mihi, et

25 : Benedictionem omnium gentium de- semitas tuas edoceme. Psal. xvi, 3 : Per-
dit illi Dominus : et testamentum confir- fice gressus meos in semitis tuis, ut non
mavit super caput Jacoh. Genes. xLviii, moveantur vestigia mea. Via enim pe-
13 et 16 :Deus in cujus conspectu amhu- dum occasio fuit ostendendi viammorum.
laverunt patres mei Abraham et Isaac, Proverb. iv, 11 et 12 : Ducam te per se-
Deiis qui pascit me ah adolescentia mea nitas gequitatis quas cum ingressus fue-
:
usque in prsesentem diem, Angelus qui ris, non arctahuntur gressus tui.
eruit me de cunctis malis, henedicat pue-
ris istis, et invocetur super eos nomen « Prsecurrens quidam. »
meum.
Devotio interrogantis ostenditur hic in
quinque : in fervore devotionis, in digni-
tate petentis, in reverentia se ad Chri-
1« « Et cum egressus esset in viam,
stum humiliantis, in supplicitate orantis,
procurrens quidam, genu flexo ante
et in sapientia orationis.
eum, rogabat eum : Magister bone,
Dicit igitur :
quid faciam ut vitam aelernam perci- (.iPrsecurrens. » Hsec autem praeventio

piam ? » in cursu.fervorem devotionis et charita-
tis significat. Psal. GxvHi, 32: Viamman-
Hic ponitur doctrina salutis cum fasti- datorum tuorum cucurri, cum dilatasti
gio perfectionis. cor meum. Joan. xx, 4 : Currehant duo
Dividitur autem in partes duas in : simul, et ille alius discipuhis prsecucur-
quarum prima totam promulgat doctri- rit citius. Et ideo dicit Augustinus
nam. In secunda, doctrinse hujus osten- « Velocius cucurrit qui prius dilexit. »
dit difficultatem, ibi, t- 23 : <iEt circum- Beatus Bernardus : « Qui plus dilexit,
spiciens Jesus ait, etc. » « velocius et citius pervenit. »
Prima harum dividitur in partes duas : « Quidam, » specialis dignitatis et vitJE
in quarum priraa ostenditur perfectio eximioris. EccH. xliv, 1 : Laudemus vi-
vitse, quae est in observantia mandato- ros gloriosos. Et post pauca, ^\ G Homines :
rum. In secundaautem ponitur fastigium divites in virtute,pulchritudinis studium

perfcctionis in observantia consiliorum, Jiahentes.
ibi, f.2i : « Jesus autem intuitus eum, « Genuflexo anteeum, » ecce reverea-
etc. » tia. Fiectebat enim genu ante eum, utco-
Adhuc in prima dicuntur quatuor : gnoscere faceret quiaeum quiper pecca-
scilicet, salularis doctrina} inquisitio : tum nutaverat et declinaverat, nemo nisi
erroris in rcquirente reprchensio : salu- Christus posset erigere. Ad Ephes. iii, 14

tis in observantia maiidatorum declara- et lo : I/ujus rei gratia fleclo genua mea
IN EVANG. MAUCI, X-17, 18. .^93
ad Dcitin, ex qiio omnis paternUas in Ecce quaeslionis intentio, in qua quae-

coelis cl in lcrra nominaiur. Ad IMiilip. rit de opere, et non de fuccta et lepida
11, 10 et 11 : In nominc Domini Jesu oratione. I adCorintli. ii, 5 : Fidesvestra
Christi omnc (jenu flcctatur coilestium, non sit in sapientia hominum,sed invir-
terrcstrium, etinfernorum : et omnis lin- lute Dei. Pliilosophus inlll Ethicorum:
gua confiteatur quia Dominus Jcsus « Sunt quidarn ad orationein confugien-
Christus in gloria est Dei Patris. Orat. « tes, qui qua^runtphilosophari etessebo-
Manassaj, sub finem : Et nunc, Domine, « ni : aliquid similefacientescegris,quime-
fleclo genu cordis mei, precans a tc honi- « dicos quidem audiunt studiose, faciunt
tatem. « autem operandorum niliil : et quem-
« Rogabat eum. » Ecce supplicitas « admodum numquam bene habebunt
petentis. Osee, xii, t: Flcvit, ct rogavit « corpus sic curati^ sic nec isti animam
eiim. Luc. xviii, 1: Quoniam oportet « sic philosophantes. » Luc. xviii, 18:
scmper orare, et non dcficcre. I ad Thes- Magisler bonc, quid faciens vitam seter-
sal. V, 17 : Sine intcrmissione orate. nam possidebo ? Luc. x, 28.- IIoc fac, ct
vives. Joan vi, 28 Quid faciemus ut :
« Magister bone. » operemur opera Dci^Jacoh. i, 22 Estote :
factores verbi, et non auditores tantum,

Ecce sapientia orationis, quae notatur fallentes vosmetipsos.
in quatuor : in professione sapientise, in
confessa bonitate, in quaestionis intentio- « Ut vitam a?ternam percipiam. »
ne, et in qusestionis fine.
De primo dicit : « Magister, » in quo Ecce optimus finis qusestionis : ut sine
sapientiam profitetur. Tainquam cnim fine duraturam vitam seternam percipiam,
sapientem novit per doctrinam. Joan. ni, et non humanam laudem cum his qui
2 : Scimus quia a Deo venisti Magisler. omnia faciunt ut videantur ab homini-
Matth. XXII, 1(1 .•
Magister, scimus quia bus . Glossa audierat istos tantum qui
verax cs, et viam Dei in veritate doccs, volunt parvulis esse similes introitu regni
et non est tibicura dc aliquo : non enim caelestis esse dignos : et ideo certior esse
respicispersonam hominum K desiderat et non per parabolas, sed qui-
« Bone. » Bonus enim magister est bus operibus vitam aeternam consequi
qui cum ratione persuadet, et exemplo possit. Matth. vi, 33 Quserite primum :
quae dicitconfirmat. Ad Roman. xv, 18 :

regnum Dei et justitiam ejus, ct hsec om-
Non audeo aliquid loqui eorum quse per nia adjicientur vobis. Scivit enim iste
me non cfficit Christus. Act. i, 1 Coepit : quod dicitur, Sapient. xv, 3 : Scire ju-
Jesiis facerc, et docere. Matth. vii, 28 : stitiam et virtutem iuam, radix est im-
Erat doccns cos sicut potestatem habens, morialitatis. Et ideo justitiam et virtu-
et non sicut Scrihse eorum et Pharissei. tem Dei in operibus quaerit quae vitam
Talem enim bonum magistrum vitae Je- conferat aeternam.
sum esse putavit, qui et persuaderet
quod diceret (alias, doceret) et exemplis
confirmaret. Psal. cxviii, 68 : Bonus es tu, « Jesus autem dixitei: Quid me di- 19
et in honitatc tua doce me justificationes cis bonum ? Nemo bonus, nisi unus
tuas. Deus. »
« Quid faciam ? » Ecce correctio erroris : hicenim eum

non bonum simpliciter, sed magistrum
» Cf. Marc. xii, 14. ^ Matlli. \xiii, 5.
XXI 38
::
bonum dixerit. Queecumque autem tali mistum est, puram non habet bonitatem :
accidentali praedicatione praedicantur, sic- sicut enim dicit Philosophus, « privatio

ut dicit Pliilosophus, non licet dividere : semper machinatur ad maleficium. » Et
quia non sequitur, si sit sutor bonus_, ideo, Luc. xi, 13, etiam de Aposlolis
quod sit et sutor, et sit bonus. Et sic is- Dominus dicit : Si vos cum sitis mali,
te magistrum bonum dixerat, quasi non nostisbona data dare flliis vestris quan- ,
esset iMagister et bonus. to magis Pater vester de coelo (supple,

Et ideo istum reprehendit, dicens qui pure bonus est) dabit spiritum bonum
« Quid me bonum? n hocest, quare
dicis petentibus se ? Thren. ni, 25 Bonus est
:
me accidentaliter dicis bonum ut magis- Dominus sperantihus in eum^ animse

trum bonum, quasi non sim divisim per- quxrenti illum.
fectus sapientia, et perfectus essentiali Hocestergo quod dicit: « Nemobonus,
bonitate : sed sim bonus magister ut nisiunus Deus. »
doctor quidam veritatis, qui perfecta ra-
tione hoc quod doceo persuadeam, et
exemplo confirmem. Hsec enim tua con- « Preecepta nosti : Ne adulteres, Ne
fessio imperfecta est de me, qui sum sa-
occidas, Ne fureris, Ne falsum testi-
pientia Patris etiam essentialis, et boni-
monium dixeris, Ne fraudem feceris,
tas ipsius. Quid me dicis
Unde Glossa : «
bonum? quia magistrum nominaverat Honora patrem tuum et matrem. »
bonum et non Deum vel Dei Filium

quamvis hominem sciret comparatione Salutis est doctrina in observantia
Dei non esse bonum. » De quo, Psal. cv, mandatorum consistens.
1, et alibi : Conjfitemini Domino quoniam Dividitur autem haec pars in tres par-
bonus. tes in quarum prima ostenditur in qui-
:
bus consistit doctrina salutis : in secunda,

« Nemo bonus, nisi unus Deus. » ostenditur ad mandata obedientia saluta-
ris : in tertia, signum ad sic mandata ob-
Non Pater solus, sed Filius qui dicit, servantes divinee dileclionis.
Joan. X, 11 : Ego sum pastor bonus : et Dicit igitur : « Prsecepta nosti. » Sub
Spiritus sanctus bonus, de quo, Luc. xi, uno sensu potest legi et interrogative et
13 : Paler de coelo dabit spiritum bonum remissive : sed melius legitur remissive
petejitibus se. Una scilicet, et individua utsit sensus : « Pr<*'Cf/?â» salutis suntin
Trinitas, Pater et Filius et Spiritus san- corde tuo descripta : et ideo ea « nosti, »
ctus solus et unus Deus bonus est. Non et quoad hsec de via salutis interrogare
igitur sc bonum esse negat, sed se Deum te non oportet et ideo etiam quasi sub :
esse significat : nec se magistrum bonum reprehensiene dictum fuit ei Quid me :
non esse, sed absque Deo nullum bo- interrogas de bono ? Dicitur aulem prse- •
num esse testatur. ceptum quasi prge aliis ad regulam mo-

« Nemo bonus, » simpliciter et essen- rum captum, velut principium dirigit in
tialitcr, et sicut omnis boni causa, « 7iisi moribus, sicut dicit Cassianus. Baruch,
solus Deus, » qui est omnis boni bonum, IV, 0, 4 : Animaequior esto, populus
ut dicit Auguslinus. Matth. xix, 17: Dei : quia quse Deo placent, manifesta
Unus estbonus, Deus. Et, Luc.xvni, 19: suntnobis. Psal. cxlvii, 20 ; Non fecit ta-
Ncmo bonus, nisi solus Deus. In nulla liter omni nationi, ct judicia sua non fi
cnim natura pura est bonitas nisi in Deo, ma)ufcstamt eis. Hoc significatum est,
quia quidquid privationi et peccato per- Exod. XX, 18, ubi dicitur quod cunctus
1 Matth. XIX, 17.

IN EVANG. MARCl, X-19. 595
popitlus aiidiehat voces, quia ea qua^ in modis contingit, sciiicet voluntate et
notitia omnium debcnt esso descripla ab opere : Qui viderit

unde, Mattb. v, 28 :
omnibus dicuntur audita : et quia proe- mulierem ad concupiscendiim eam, jam

ceplum dirijît sic ut principium et lu- moichalus est eam incorde suo.
cerna in opere. Ideo dicilur, Proverb.
VI, 23 : Mandaliwi litcema esl, et lex « Ne occidas. »
lux, et via vitsi increpatio disciplinae.

Et exsequitur particulariler praecepta Tangit mandatum quod notat nocu-
ea quae sunt sccundiE tabukc quae magis :
mentum in quod cliam
corpore proximi :
pertinent ad proposltum, diccns :

fit voluntate et opere. Opere autem du-
plici, completo scilicet, quando occiditur
« Ne adulteres. « proximus et incompleto,: quoniam,

Psal. Liv, 24 Dolosi non dimidiabunt :
Non omitlit autem bic praeccptum, dies suos. Daniel. xiii, 53 : Innoccntem
Non occides, scd transponit proptcr trcs ct justum non interjicics. Exod. xx, 13:
causas quarum una cst quia de boc
: Non occidcs.
apud omnes erat manifestum, neque ali-
quis de boc potcrat dubitare. Secunda « Ne fureris. »
causaest, quia de lioc a principio Pbari-

seeorum qucestio non erat : qui de libcllo Iloc est contra nocumentum proximi
repudii queerebant, et non de bomicidio :
in bonis fortunse, ad sustentationem vitae
et cum iste unus fuerit Pbarisseus, spe- ordinatis. Furtum autem bic dicitur
cialiter isti revocat ad memoriam quod omnis illicita contrectatio rei aliense : et
dixerat, quodma^cbatur qui super dimis- aliena omnis illa quam ex

res dicitur
sam ducit aliam : ct qui absque causa lege convenit repetere postquam ab alio
fornicationis dimitlit uxorem, facit eam accepta est. Et sic usura cadit sub furio,
moecbari, sicut dicitur, Mattb. v, 32. quia lexusurarum concedit repetitionem.
Tertia causa est, quia castitas est de pro- Exod. XX, 15 Non furtum facies. Joan. :
prietatibus puerilis innocentia?, ex cujus x, 10 Fur non venit nisi ut furetur, et

:
laude (alias, causa) iste ad banc provoca- mactet, et perdat.

tus est quoestionem. Unde Glossa : « Ha;c
est puerilis innocentiae castitas, quse no- « Ne falsum testimonium dixeris, »
bis imitanda proponitur, regnum Dei si
intrare velimus. » Notandum sane quod Tam in verbo communi, quam etiam
justitia legis suo tempore custodita non in judicio. Et prohibetur bic omne men-
solum bona tcmporalia, sed et vitam con- dacium : sed primo et principaliter pro-
ferebat reternam Quid
: et ideo dicit :
hibetur perniciosum : et consequenter
faciam ut vitam seternam percipiam ? Sed prohibetur etiam jocosum, sive libidino-
boc intelligitur de justitia legis naturalis :
sum, et officiosum, Sapient. i, 11 : Os
aut si etiam de justitia legis Mosaicse inquod mentitur, occidit animam. Psal. v,
teUigitur, tunc intelligitur de justitia 7 Perdes omnes qui loquuntur mcnda-
:
legis observata fideet devotionejustorum cium. Ex patre enim Diabolo est menda-
dictam justitiam facientium. cium, et mendax. Joan. vui, 44 Cum :
Cum autem dicit : « Ne adultcres, » loquitur mendacium, ex propriis loqui-

intelligitur probibitum esse omnem mce- tur, quia mendax est, et paterejus. Pro-
cbalem concubitum :autem cum adul-
hic verb. XIX, 9 : Falsus testis non erit im-
terio convenit in boc quod non sua co- punitus. Deuter. xix, 18 ad fmem : Qui
gnoscitur. Exod. xx, 14 : Non moecliabe- cunt diligentissime perscrutantes, inve-
ris. Mcecbia aulem bsec generalis duobus nerint falsum testcni dixisse contra fra-
trem suum mendacium, reddent ei sicut cseteri hominum , raptores, injusti, adul-
suo facere cogitavit, et auferes

fratri teri, velut etiam hic publicanus.
malum de medio tui, ut audientes cseteri Quod autem dicit « Honora patrem :
timorem habeant, et nequaquam talia tuum ctmatrem, »intelligitur generaliter

audeant facere. Non misereberis ejus, sed de parentali bono honorando. Parentale
animam pro anima, oculum pro oculo, autem bonum est naturae, et gratiae : na-
dentem pro dente., manum pro manu, luree, in imagine : gratiae autem, in gra-
pedem pro pede exiges. tuitis superadditis : bonum matris etiam

Ecclesiae, quae charitate et castitate con-
« Ne fraudem feceris. » cipit in gratia adoptionis formans filios,
in compassione parturit, et per conver-

Hoc per verba in Exodo xx, 15, non sionem parit ad lucem filios Dei. Et hoc
continctur: sed per lioc intelligit duo modo omnis homo intelligitur esse in
consistunt, scilicet, non parentali bono et ideo omnis homo est
quae in corde :
concupisces rem, et non concupisces honorandus. In honore autem intelligi-

cupiditas causa est fraudis. tur et exhibitio reverentiae, et submini-
uxorem quia :
Isa. XXXII, 7 : Fraudulenti vasa pessima stratio obsequii et necessariorum secun-
sunt enim cogitationes concinnavit

: ipse
dum facultatem facientis et indigentiam
ad perdendos mites in sermone menda- patientis. Ad Roman. xv, 1 et 2 : Debe-

cii, cum loqueretur pauper judicium. mus nos firmiores imbecillitatcs infirmo-
Proverb. xn, 5 Consilia impiorum frau- :

rum non nobis placere.
suslinere, et
dulenta. Unusquisque vestrum proximo suo pla-

ceat in bonum, ad iEdificationem. Ad
Galat. VI, 2 : Alter alterius onera portate^
« Honora patrem tuum et matrem. »
et sic adimplebitis legem Christi. Ad
Hebr. xii, 9 : Patres quidem carnis nostrsB
Praeceptum affirmativum quod in Exo- eruditores habuimus, et reverebamur eos.
do primum est, hic ultimo ponit propter Attendendum autein quod de manda-
tres causas : quarum una et prima, quia tis primse tabulae non facit aliquam men-
cum loquatur bic de his qua:i erant in tionem, quia justitia Pharisaeorum tota
notitia istius, ordinat ea hic secundum in exteriori justitia consistebat : impletio
quod plus et minus sunt nota carnaliter autem mandatorum primae tabulae, tota
legem intelligenti prohibitiones autem :

fuit in interiori et spirituali justilia : et
in talium cordibus sunt notiores quam quia hic Pharisaeis in uno respondit Pha-
affirmationes : et ideo prffiordinantur. risaeorum, ideo de mandalis primae tabu-
Secunda causa est, quia prohibiliones lae nuUam facit menlionem. jMatth. xxiii,
majoris sunt obligationis quam affirma- 27 : Similes estis sepulcris dealbatis,
liones : prohibitiones enim obligant sem- qux a foris parent hominibus speciosa :
per, et ad semper : affirmationes autem intus vero plena sunt ossibus mortuo-
obbgant semper, et non ad semper : igitur rum, et omni spurcitia. Matlh. xxui, 5:
inter obligantia proecepta probibitiones Omnia opera sua faciunt, ut videantur

prseordinantur. Tertia causa est, quia ju- ab hominibus.
stitiaPharisaeorumplus consistcbat in vi-
tandomalum, quani in faciendo bonum :
quia pauca bona faciebant, multa autem « Atillerespondens,aitilli: Magister, j^,
mala vitabant propter bomines, ut boni hsecomniaobservaviajuventute mea.»

viderentur : et ideo in responsis (alias,
prfficeptis) prohibitiva prseordinantur af- Tangitur hic ad mandata obedienlia
firmativis. Luc. xvni, 1 1 : Non sum sicut salutaris.
IN EVANG. iVlARCI, X-20, 21 597
Tangunlui' aulem liic trla, j3i'ofessio sa- Joan. 1, 47, quando dixit: Ecce vere
pionliie, g-cnoralilas obedieiilia', el persc- Israclita, in quo dolus non est.
veranlia in bonis opciihus a juveutule. « Dile.rit cum, » [)roptcr pra^sentis
Dicit igitur : « Mafjister, » iu quo justitiaj declarationem quam scmper
perfectLc liJei existens, magistrum vocat Dominus diligit. 1'roverb. viii, IG : Ego
ul sapientcm aliqucm doctorem. .loel, diligcntes mc diligo : ct qui mane vigi-
II, 23 : ExsullaU ct luitamini in Domino lant ad me, hivodcnt me.
Deo vcstro, quia dedit vobis doctorem Objicitur autcm contra ea quaj dicta
justitise. sunt. Quia dicit Ilieronymus in Glossa
« Uiec omnia observavi. » Ecce gene- Matth. XIX, 20, super illud : Omnia hicc
ralilas obedientiic. Exod. xxiv, 7 : Omnia custodivi, elc. : « Mentitur : si enim di-
quse Dominus^ faciemus, ct
locutus est « ligeret proximum sicut seipsum, non
erimus obcdientcs. Psal. cxviu, G: Tunc « csset tristis, cum sua pauperibus dare
non confundar cum pcrspexcro in om- , « juberetur. Videtur quod Dominus qui
nibus mandatis tuis. « odit liypocritas, justum non dilcxit. »
« A juvcntutc mea. » Perseverantia Contra hoc est Glossa Bedae qua; hic po-
tangitur. Dicit autem : « A juventutc, » nitur : quse dicit : « Non putandus est
quia dissolutio juventutis avertit ab « voto tentantis, ut quidam putant, Do-
obcdientia mandatorum. Psal. xxiv, 7 : « minum interrogasse, et de sua vita
Dclicta juvcntutis mese, et ignorantias « mentitus csse, cum se legis mandata
meas ne memineris.- Et ideo magis se « custodire diy rit : sed simpliciter con-
exhibet commendabilcm, quia dissolutio « fessus. Si enim mentiretur, numquam
juvcntutis ipsum ab observatione man- « arcana cordis ejus intuitus, eum dili-
datorum non avertit. Psal. lxx, 5et0- « gere diceretur. Jesus enim diligit eos
Domine, spes meaa juventutemea. In tc « qui mandata legis etiam minora custo-
confirmatus sum ex utero : de ventre « diunt : ct quod in lege minus fuerat,
matris mesc tu es protector meus. Job, « his quiperfecti esse dcsiderantostendit:
xxiu, 1 1 et 12 : Vestigia cjus sccutus cst « quia non vcnit solvere legem, sed
pes meus : viam ejus custodivi, nec dc- « adimplere. Unde addit : « Vade, quse-
clinavi ex ea. A mandatis labiorum cumcjue Jiabes vende, etc. »
ejus non recessi. Ad istam autem quae inducta est con-
trarietatem, duae sunt responsioncs: qua-
rum una est, quod primo iste hoc dixit
« Jesus autem intuitus eum, dilexit modo tentantis et postea visa benigni-
:
eum. )) tate Christi, corde conversus est : et hoc

respexit Dominus quando eum inluitus
Tangilur liic signum dilectionis ad sic esl et dilexit. Primum crgo respicit Ilie-
mandata observantes. ronymus secundum autem respicit Be-
:
Tanguntur autcm duo signa : quorum da. Alia autcm lesponsio est, quod iste
unum est intuitus cordis conscius^ et simpliciter confcssus est perfectioncin
alterum dilectionis allectus justitioB de- vitae in observantia mandatorum : scd
claratse exhibitus nuntius. multi sunt prompti ad custodiam inanda-
Dicit igitur : « Jesus autcm, » abscon- torum, qui tamen non sunt parali ad
ditorum conscius. I Reg. xvi, 7 : Do- perfectionem consiliorum ct ideo iste :
minus intuetur cor. » non dc mandatorum, sed de consiliorum

« Intuitus eum. » Sapient. iv, 15: observalione tristabatur : et Dominus in
Respcctus ejus in clcctos cjus. Psal. c, eo dilexit communem observantiam nian-
G : Oculi mci ad fidcles terree, iit scdcant datorum. Et quod dicit Ilieronymus,
mccum. Sic intuitus est Nathanaelem, quod mentitus est, quia si proximum ut
:
:

seipsum non tristarelur sua
diligeret, dircctio intentionis : in quinto, devotio
pauperibus erogare. Dicendum, quod imitationis : in sexto autem, perfectio
hoc verum est quia non tristabatur : insccutionis Christi in hoc opere proe
pauperibus crogare quod supcrfiierat, et cunctis.
hoc sufficit ad proximi dilectionem. Luc. Dicit igitur : « Vade, » non passibus
x[, 41 : Quod superest^ date eleemosy- pedum, sed plus passibus virtutum. Psal.
nam : el ecce omnia munda sunt vobis. Lxxxni, 8 : Ibunt de virtute in virtutem
Sed tristabatur de abjectione omnium et videbitur Deus deoruminSion. Ezechiel.
mendicatione et hoc non est saluti con-
: I, li: Animalia ibant in similitudinem
trarium, sed perfectioni secundum statum fulguris coruscantis.
maximae paupertalis. Et quod Hierony- Qusecumque habes vende, » si ea
«
mus dicit hunc esse mentitum, Dicen- habes in potestate tua. Hieronymus
dum, quod non est mentitus simpliciter, « Si habes in potestate tua rem tuam,
sed quoad statum maximae charitatispro- « vende si non habes, projice. Credenti
:
ximi quia secundum illum statum om-

: « totus mundus divitiarum est : infidelis
nia proximo impenduntur. « etiam obolo indiget. »Luc.xi],33: Ven-

dite quse possidetis, et date eleemosynam.
Luc, XVI, 9: Facite vobis amicos de mam-
« Et dixit ei : Unum tibi deesl : mona iniquitatis : ut cum defeceritis,
vade, qusecumque habes vende recipiant vos in seterna tabernacula.

et da
Et da pauperibus. » Ecce bonitas
«
pauperibus, et habebis thesaurum in
erogationis. Pauperi enim dandum est
coelo : et veni, sequere me.
qui non habet unde retribuat, non diviti.
«8«8 Qui contristatus in verbo, abiit
Tob. IV, 9 : Si multum tibi fuerit, abun-
moerens : erat enim habens multas dantcr tribue : si exiguum tibi fuerit,
possessiones. ).«
etiam exiguum libenter impertiri stude.
Isa. Lviii, 7 : Frange esurienti panem
Addit fastigium perfectionis in obser- tuum, et egenos vagosque induc in do-
vantia consihorum. mum tuam. Psal. cxi, 9 Dispersit, dedit :
Dividitur autem in quorum duo : in pauperibus : justitia ejus manet in ssecu-

primo, in observantia mandatorum os- lum sseculi.
tendit esse defectum perfeclionis : in se- « Et habebis thesaurum in ccelo. »
cundo, ostendilur sublimior via perfe- Ecce directio intentionis. Matth. vi, 20 :
'
ctionis. Thesaurizate vobis thesauros in ccelo
Dicit igitur : « Unum tibi deest. » ubi nec serugo, ncc[ue tinea demolitur,
Glossa : Ad perfectionem. Ad Philip. in, et ubi fures non effodiunt, nec furantur.
12 : Non quod jam acceperim, aut quod Thesauri autem isti sunt accumulationes
jam perfectus sim. Psal. cxxxvni, 16 : sanctorum meritorum, et praemiorum.
Imperfectum meum viderunt oculi tui. II ad Timoth. i, 12 : Scio cui credidi, et
Daniel. v, 27 : Appensus es in statera, ccrtus sum quia potens est depositum

et inventus es minus habens. meum servare in illum diem
« Et veni, » per imitationem. Jerom.
« Vade, qucBcumque, etc. » Li, .^0 : Venite, nolite stare : recordamini
procul Domini, et Jerusalem ascendot
Sex autem dicit ad perfeclionem pcr- super cor vestrum. Matth. xi, 28 : Venite
tincntia : in quorum primo notatur vir- ad me, omnes qui laboratis ct onerati
tulis profectus : in secundo, generalitas estis, ct ego reficiam vos.
abdicationis tcrrenae facullatis : in tertio, « Sequere me, » per perfoctam inso-
ponitur bunitas erogalionis : in quarto, cutionem. Malth. iv, 19: Vonte postme.
:
IN EVANG. MARCI, X-22. 23, 24. 199
(ilossa: « Sicut cgo ambulo amltulalc. » Adliuc aulcm iii prima sunt Iria : in
I Joan. 11, () : Qui dicitse in Christo ma- quorum primo, ipsa circumspcctione os-
nerc, dchcl sicut ille ambulavit, ct ipse tendit eorum qui talcm doclrinam ohser-
ani/julare. vant raritatcin : in sccundo, doctrinaj
tangit difficultatem : in terlio, dc lioc
« Qiii contristatus verbo, » tangit audientium stuporem.
Dicit igitur : « Et circumspiciens Je-
Hoc est, in vcrho, « abiit mcerens. » stis, » utrum aliquis talis doctrinae reraa-
Signum est imperfectionis ad consilio- nerct observator, quia adolesccns tristis
rum obscrvationcm. Hene autem dicit dcsperaverat. Psal. xiii, 2 et :J : Non est
quod « aOiit, » quia a re divini intuitus intclligens aut rcc/uirens Deum : omnes
et dilcclionis, recessit ad curam rei fa- inutiles factisunt. II ad Tiinoth. iv, 9 :
miliaris. Kzechicl. ni, 14 : Abii amarusin Demas mc rcliquit, diligens hoc ssecu-
hidignntionc spiritus mei. lum.
Etcausam mcestitisesuhjungit, diccns « Ait discipulis suis, » specialiter hu-
« Erat cnim habens., » ct habitusah eis, jus doctrinae ohscrvatoribus. Luc. xxii,
« multas posscssiones. » Vere possessio- 28 ; Vos cstis qui pcrmansistis mccum
nes in quibus quiete penitus fuit ad ma- m tcntationibus meis. ITi sunt qui di-
nendum. IMatth. xix, 22 Cum audisset : cunt, I Paralip. xii, 18 : Tui sumus, o
verbum adolcscens^ abiit tristis : erat David, et tecum, fili Isai.
enim habens multas posscssioncs Ilie- .
ronymus in Glossa « Quasi spinas na- :
scentes et tribulos, quse sementem domi-

« Quam difficile, etc. »
nicam suffocaverunt. »
Infinitam ponit comparationem, ut
ostendatur magna esse difficultas. « Qui
« Et circumspiciens Jesus, ait disci- pecunias habent. » Habent autem pecu-
niam, qui habcnt cam ut futurae nccessi-
pulis suis : Quam difficile qui pecu-
tatis fidejussorcm, sicut dicit Philoso-
nias liabent, in regnum Dei intro-
phus : quia hoec ad omnia promittit suf-
ibunt !
ficientiam. Et tales sunt qui amant eam
Discipuli autem obstupescebant in non ad nccessitatem, sed sufficientiam
verbis ejus. » quaerentes ex ea. Sic enim habens pe-
cuniam habetur ab ea. IV Reg. v, 1 :
Hic ostendit Dominus hujus doctrina^. Naaman erat vir fortis et dives, sed le-
diflicultatcm et altitudinem. prosus. Appetitus'enim pecunise, et sol-
Dividitur autem in partes duas : in licitudo sunt leprse divitibus adhairentes.
quarum prima diflicultatcm hujus doctri- « 1n regnum Dei, » gratiae et gloriae,
nse dcclarat : in secunda autem (quia dif- « inlroibunt » Sicut enim saepe diximus,
.
licile altiori praemio remunerandum csl) regnum est confirmata potestas, in qua
ostcndit quanto prsemio talis perfectio regnum conlirmatur in hominc secun-
remuneratur, ibi, t. 28 : « Et coepit ei dum justitia? decorcm, et virtutem, et
Petrus diccre, etc. » opera tam in gratia quam in gloria. Ab
Adhuc autem dividitur prima harum hac autem conlirmata potestate impedit
partium in duas : in quarum prima dif- sollicitudo divitiarum : quia ilke cum
ficultatem ostendit absolute. In secunda labore acquiruntur, ct cum timore et
autem eamdem dcclarat sub comparatio- sollicitudine rctincntur, et cum magno
ne et quadam explanatione, ibi, y. 2i : dolorc expcnduntur, vel perduntur : et
u At Jesus rursus respondens, ail, ctc. » ideo significantur per spinas verbumDei
:

suffocanles '
: quia spinse, et pungunt, Benignitatis signum est quod dicit :
et retinent transeuntes. Isa. vii, 23 : « Filioli. » Dicit enim Priscianus, quod
In spinas et in vepres erunt. Significan- diminutiva aliquando notant dilectionis

tur etiam per lutum tenax et densum, amorem. Quasi dicat : Dilectissimi filii
quod quasi gluten tenet pedes transeun- mei, speciales in paupertate voluntaria
tium, Habacuc, ii, G : Vse ei qiii multi- imitatores^ hsec verba vobis dicuntur.
plical non sua Usquequo et aggravat
! Deuter. xxxiii, 12 : Benjaminail: Aman-
contra se densum lutum ? Malth. xix, tissimus Domini habitabit confidenter in
23 : Amen dico vobis, quia dives difficile eo : quasi in thalamo tota die morabi-
intrahit in regnum coelorum. Luc. xviii, tur. ITi enim omnia derelinquentes sunt
24 : Quam difficile, qui pecunias ha- filii dexterae Dei vocati.
bent, in regtium Dei intrabunt !
« Quam difficile est confidentes in

« Discipuli autem obstupescebantin pecuniis, etc. »
verbis istis. »
Ecce explanatio : quia eos quos primo
Stupor est motus cordis secundum sy- dixit habere pecuniam, nunc exponendo
stolen in admirationem ducti : quia vide- dicit esse qui confidunt in pecuniis : un-
bant quasi nullos esse qui voluntate di- de Glossa : « Qui multiplicandis divitiis
vites non essent : et David, et alios san- incumbunt, patet quia vitse alterius gau-
ctos patres divites fuisse legerant : et dia quaerere contemnunt. » Sed aliud
ideo verum intellectum verbi Domini estpecuniam habere, aliud amare. Multi
non capiebant : et ideo pree admiratione habent, et non amant multi non ha- :
stupebant. Jerem. ii, 12 : Obstupescite, bent, et amant alii autem et habent et :
coeli, super hoc, etportse ejus, desolamini amant alii vero nec habere, nec amare
:
vehementer. Jerem. v, 30 : Slupor et mise gaudent, qui certiores sunt : qui cum
rabilia facfa sunt in terra. Apostolo dicere possunt, ad Galat. vi,
14 Mihi mundus criicifixus est, et ego

:
« At Jesus rursus respondens, ait mundo. Unde Salomon ait, Eccle. v, 9

Qui amat divitias, fructum non capiet
illis : Filioli, quam difficile est confi-
ex eis, quia vanae sunt.
dentes in pecuniis in regnum Dei in-
Sed ipse Dominus de his verbis ob-
troire 1 »
stupescentibusdiscipulis exponit, dicens :
« Filioli, cpiam difficile est confidentes

« At Jesus rursus respondens , » adin pecuniis in regnum Dei introire! »
mirationi discipulorum, « ait illis, » I ad Timoth. vi, 9 : Qui volunt divites
difficultatem doctrinse sub comparatione fieri, incidunt in tentationem, et in la-
et quadam explanatione ostendens. queum multa inuti-
diaboli, et desideria
Tanguntur autem hic tria, scilicet, lia et nociva, quae mergunt homines in
qusedam dictorum explanatio difficul- : interitum et perditionem. Ideo dicit, Psal.
tatis ad id quod secundum naturam est Lxi, 11 : Divitias si affiuant, nolite cor
impossibile, comparatio : et audienlium apponere. Ibidem etiam dicit Apostolus,
major quam prius suspcnsio, et admira- I ad Timoth. vi, 17 : Divitibus hujus
tio. sieculi prsecipe non sublime sapere, ne-
Dicit duo circa primum, scilicet benig- cpie spcrare in incerto divitiarum. Isti
nitatis signum ad observanles, et doctri- enim sunt conlidenles in divitiis, et diffi-

nsB quamdam explanationem. cile est lales in regnum Dei intrare hoc
• Cf. Mallh. XIII, 7.

IN EVANd. iVIARCF, X-25, 2fi, 27. 601
modo, prout rcgimni Dei esl Jiflhii- ii, \'.\ : Si non credimus.ille ftdcHs pcr-
lum. manet, neyare seipsum non polesi, hoc
est, negare non potest justitiarn suam.
lA lioc est :
« F<acilius estcamelum per foramen

« Qiiam divitem intrarc in regnum
acus transire, quam divitem intrare
Dei. »
in regnum Dei.
Qui magis admirabant, dicurrentes

Ad hoc significandum dixit, Matth. v,
ad semetipsos : Et quis potest salvus
3 Beati pauperes spiritu, quoniam ip-
:
fieri ?
sorum est regnum coelorum. Pauperes
Et intuens iilos Jesus, ait : Apud enim spiritu sunt qui quantuinlibet mul-
homines impossibileest, sed non apud tum de terrenis habeant, tamen non con-
Deum : omnia enim possibilia sunt (identes in terrenis se deficeresciunt, nisi
coelestia acquirant. Et quia pauperum cst
apud Deum. »
regnum coelorum, per oppositum confi-
dentes in pecuniis, qui divites in pecu-
Tangit hic comparalionem ad id quod niis sunt, excluduntur a regno ccelorum :
secundum naturam est impossibile. et hoc est siguificatum, Luc. xvi, 22 et
Et hoc est quod dicit nFacilius estca- :

23, ubi dives mortuus, sepultus est in
melum per foramen acus transire. » Ca- inferno : mendicus autem in sinum Abra-
melus oneriferum est animal et gibbosum : hte est rece[)tus.
ethoc onere, et gibbo retento, secunduni Ilcec est expositio littcralis.
naluram impossibile est transire perfora- Sunt tamen et alii qui exponunt quod
men acus, tribus de causis quarum una : acus sit nominata quoedam porta Jerusa-
est quantitas, et altera gibbus, et tertia lem arcta valde et angusta, per quam ca-
acus. Sed in talibus non obstat ei natura : raeli onerati transire non pqterant, nisi
et taba quse impossibilia sunt secundum gibbo deposito, hoc est, sarcina quae po-
naturam, apudDeum sunt possibilia. Qui sitafuit super gibbum,ettunc transibant.
enim se claustris virginis, et signaculis Unde dicunt quod intendit Dominus dice-
sepulcri irreseratis traduxit, retenta nare, quodsicut camelus non potesttransire
turali quantitate : et se, quantitate pro- per illam portam quce foramen acus vo-
prii corporis retenta, induxit in domum catur, nisi deposita sarcina, ita non pot-
ad discipulos, ipse etiam camelum gib- est transire dives in regnum ccelorum,
bosum et oneratum potest per foramen nisi deposito onere amoris et cupiditatis
acustraducere : quia natura ei non obstat pecuniarum. Ad Ilebr. xii, 1 : Deponen-

qui auctor est naturse. Luc. i, 37 : Non tes omne pondus et circumstans nos pec-
erit impossihile apud Deum omne verbum. catum, per patientiam curramus ad pro-
Genes. xviii, li: Numquid Deo quid- positum nobis certamen. Isa. lviii, 6 :
quam est difficile ? Natura enim suo Dissolve coUigationes impietatis..., et
obeditFactori. Sapient. xvi, 2i Creatura : omne omis dirumpe,

enim tibi Factori dcserviens, exardescit
in tormentum adversus injustos, et lenior
« Qui magis admirabantur, »
fit ad benefaciendum pro his qui in te
confidunt. Quod autem amans pecuniam

intret in regnuin Dei, est contra justitiam IIoc est, discipuli adhuc carnales, et
divinam, qua^ multo fortius ordinem intellectum iHuminatum non habentes.

suum servat quam natura. II ad Timoth. Matth. VII, 28 ct 21) Admirabantur su-
:
per docfrina ejiis. Erat enim docens eos (quod est summae perfectionis) a vertice
sicut potestatem habens '.
Apostolorum propalatio : et ejusdem
Et quia hoc tam constanter iteravit, et perfectionis digna remuneratio : et re-
contirmavit, mirabantur, « dicentes ad munerationis in discipulis admiratio.
semetipsos : » quia, sicut dicitur, Joan. Dicit igitur : « £"/, » post tantam Liu-
VII, 39 : Nondum erat Spiritus datus, dem perfectionis : quia, sicut dicit Phi-
quia Jesus nondum erat glorificatus, sci- losophus, circa difficile et bonum est ars
licet in cordibus eorum. et virtus : « coepit ei Petrus, » vertex
Apostolorum pro se et aliis loquens. Di-
« Etquis potest salvus fieri ? » cit autem quod caepit, quia dc uno tan-
tum loquens (quod prtecipuum aliorum

Cum penes omnes cupiant fieri divites. est) de multis aliis intellexit. Psal. lxxvi,
Cum enim plures sint pauperes quam 1 1 : Dixi : Nunc coepi : hsec mutatio dex-
divites, non hoc dixissent, nisi ad divi- terse Excelsi.
tum numerum pertinere intellexissent « Dicere, » non jactando, sed deside-
cunctos qui divitias adipisci voluisscnt. rans ut sua, et aliorum spes per praemii
expressionem ad mehora provocaretur.
« Et intuens illos Jesus, » Ad Ilebr. vi, 18 et 19 : Fortissimum so-
latium habeamus c[ui confucjimus ad te-
In quos erat dilectio ejus : quia amo- nendam propositam spem, quam sicut
ris nuntius est oculus. Psal. c, (3 : Oculi anchoram habemus animse tutam ac fir-
mei ad fideles terrse. mam.
u ponens suorum sufficien-
Ait n illis,
tem explanationem dictorum « Apud : « Ecce nos dimisimus omnia, et se-

homines, » hoc est, humum sapientes, CLiti sumus te. »
« impossibile est, » quia humanus homo
habens divitias, amat eas : et cum tali Duo tangit : dimissionem impedimenti
amore impossibile est intrarein regnum adbonum, et imitationem boni.
Dei « sed apud Deum,
: qui omnia ;» In abdicatione impedimenti dicit tria :
potest, « non » est impossibile quia : evidentiam paupertatis, dimissionem cu-

ille pergratiam separare potest affectum piditatis, et generalitatem sive universa-
a divitiis, sicut fecit in Abraham, et Da- litatem in dimittendo rem quee est impe-
vid, et Zachfeo ^ Ad Phihp. iii, 7 et 8 : dimentum perfectionis.
Quse mihi fuerunt lucra, hsec arbitratus Dicit igitur : « Ecce. » Quasi dicat :
sum propter Christum detrimenta..., et Evidens signum voluntariae pau-

est per
arbitror ut stercora, ut Christum lucri- pertatis, quod quasi lux omnibus lucet
faciam. Psal. lxxu, 25 : Quid enim mihi in nobis. Matth. v, Ifi : Luceat lu.x ve-
est in coelo ? et a te quid volui super ler- stra coram hominibus , ut videant opera
ram ? Tob. v, 25 : Sufficiebat nobis vestra bona, et glorificent Patrem ve-
paupertas nostra, ut divitias computare- strum c[ui in ccelis, est. Cantic. vii, J :
mus hoc, etc. Quid videbis in Sulamite, nisi choros

castrorum ? SuLimitis captiva interpre-
28 « Et Cffipit ei Petrusdicere. » tatur et signiticat cgenos et pauperes
:
Christi, in quibus de rebus mundi nihil

llic oslendit(]uam alto pra^mio talis est videtur : sed chori castrorum coelestium
remuneranda perfectio. praesidiorum, quibus sempcr immisti
Dicuntur autem hic tria : in operibus sunt, videnlur in cis, etnihil aliud.
» Cf. Marc. i, 22. 2 Luc. XIX, 8 et seq.

IN EVANli. MARCI, X-28, 20, 30. 603
« Aôs dimisirmts. » Non onini nos di- « Et secuU sumus te. »
miserunt rcs, scd nos volunlaric dimisi-

mus ipsas, lencamus ha-
non tantum ut Ilicronymus : « Non dixit, Qiii reli-
bitas, sed etiam ut nonsequamur habcn- n quistis omnia : boc enim ct Grates
das res bujusmodi. IJnde Hieronymus '

: « f(>cit Pbilosopbus, ct multi abi divitias
« Grandis (iducia : Pctrus piscator crat, « contcmpscrunt : sed adjungit quod
« dives non fuerat, viclum manu et arte « perfcctum est, Seculi sumus le. » Sequi
« quuM-cbat tamen loquitur conridcn-
: et enim Gbristum, est cum fidei dilectione
« ter, Dimisimus omnia, » quia omnium et dcvotione Gbristum imitari. Et hoc

dimisit cupiditatcm. Gregorius : « Tanta est perfectionis, ct dignitatis, ct beatitu-
« a sequentibus Gbristum dimissa sunt, dinis. Perfectionis quidcm, quantum ad

« quanta a non scquentibus concupisci virtutcm : dignilatis, quia privilcgii sin-
« potuerunt. » Mattb. xix, 27 : Ecce nos gularis : bealitudinis autcm, quia est
relifjuimus omnia, el sec.uti sumus te : Angelica.' fclicitatis mortalcm bominem

fjuid ergo erit nobis ? Beatus Bernardus : de solatiis mortalis vitae nibil appetere.
« liene, Petrc : et non ad insipientiam Propter primum dicitur, Job. xxui, 11 :
« tibi, omnia dimisisti : quia eum qui Vesdgia ejus secutus est pes meus viam :
« exsultavitut gigas ad currendam viam, ejus custodivi, et non declinavi ex ea.
« oneratus sarcina cupiditatis, sequi non Quod autem dignitatis sit, dicitur, Eccle.
« poteras. » Jerem. u, 23: Cursor levis ii, Quid esthomo

12 : ut sequi possit re-
explicans viassuas. gem Factorem suum ? De insecutione
« Omnia, » nibil de omnibus cupien- felicitatis, Eccli. xxiii_, 38 : Gloria ma-
tes. Psal. Lxxii, 2.3 : Quid enim mihi gna est sequi Dominum : longitudo
est in coelo ? et a te cjuid volui super enim dierum assumetur ab eo. Sic igitur
terram ? Isa. lii, 11 : Recedite,recedite, sequi Dominum est perfectionis, secun-

exite pollutum nolite tangere.
inde, dum virtutem : dignitatis, secundum
Apocal. xviii, 4 Exite de illa, popu- : excellentiam singularem : et beatitudi-
lus meus, ut ne participes sitis delicto- nis, sccundum gloriae felicitatem. Hoc
rum ejus, et de plagis ejus no7i acci- est igitur quod dicit : « Secuti sumus
piatis. Gausa enim delictorum IJabylo- te. »
nis sunt bona fortunse : et bsec sunt pro- Mattb. xix, 27, additur : Quid ergo
pter quse plagantur. Isa. xxxiu, 15 et en7 no6w Hieronymus u Quasi dicat
.^ :
:
16 : Qui projicit avaritiam ex calum- « Fecimus quod jussisti, quid ergo dabis
nia, et excutit manus suas ab omni mu- « nobis prsemii ? »
nere, qui obturat aures suas ne audiat

sanguinem, et claudit oculos suos ne vi-
deat malum : iste in excelsis habitabit.
« Respondens Jesus, ait : Amen di- %9
Excutiens enim manus ab omni munere,
nibil accipit eorum quae mundus otTer- co vobis, nemo est qui reliquerit do-
re potest : et qui obturat aures ne au- mum, aut fratres, aut sorores,. aut
diat sanguinem, nuUi propter sua per patrem, aut matrem, aut filios, aut
fraudcs insidiatur et qui claudit oculos me propter Evange-
:
agros propter et
ne videat malum, vanitates et spectacula
lium,
mundi cum dilectione non considerat : et
Qui non accipiat centies tantum, 30
ideo dignus est ut in excelsis babitet.
Sic ergo omnia discipuli dimiserunt. nunc in tempore hoc, domos, et fra-
tres, et sorores, et matres, et filios, et
'
S. HiEROiNVMus, Lib. III in Matth. cap. i9.
. ,
G04 D. ALB. MAG. ORU. PRtED.
agros, cum persecutionibus, et in see- converti nolentes. Deuler. xni, 6 et seq. :
culo futuro vitam eeternam. Si tibi persuadere /rater tuus

voluerit
31 Multi autem erunt primi novissimi, filius matris tuse, aut filius tuus vel /Hia
sive uxor qux est in sinu tuo, aut
et novissimi primi. »
amicus, quem diligis ut animam tuarn,
clam dicens : Eamus, et serviamus diis .
Tangit dictai perfectionis congruam alienis, quos ignaras tu, et patres tui,
remunerationem. cunctarum in circuitu genlium, quse jux-
Tangit autem tria. Primo enim repe- ta vel procul sunt, ab iyiitio usque ad
tit operis per singula perfeclionem : se- finem terrse : non accjuicscas ei, ncc au-
cundo, tangit in proesenti eam quge com- dias, nccjueparcat ci oculus tuus, ut mi-
pctit remunerationem, et in futuro. In serearis et occultes eum, sed statim in-
tertioaulem, tangit eorum qui pertin- terficies
gunt ad Jianc remunerationem, idonei- « Aut agros. » Genes. xn, 1 : Egre-
tatem et ordinem. dere de terra tua, et de cognatione tua.
Dicit igitur assertionem praemitlens : Act. IV, 34 et 35 : Quotquot possessores
« Amen clico vobis, » hoc est, vere dico agrorum aut domorum erant, venden-
vobis. Psal. xcu, 3 : Testimonla lua cre- tes af/crebant pretia eorum quse vende-
dibilia jacta sunt nimis. Tob. xiv, : bant, et ponebant ante pedes Apostolo-
Non excidit verbum Domini. rum.
« Nemo esi, » masculus, vel fcemina :
nobilis, vel ignobilis dives, vel pauper.

:
« Propter me, »
Ad Roman. x, 12 Idem Dominus om-
:
7iium, dives inomnesqui invocant illum. Hoc devotionem lidei

est, propter
(i Qui reliquerit, » per affectum hse- nieae. Proverb. xii, 20 Qui negligit :
habendam, « domum, » per

rcditatis damnum propter amicum, justus est.
quam omne id quodper dilectionem in- « Et propter Evangelium, » hoc est,
habitatur intelligitur. xn, 7 Jerem. : bonum nuntium, quod spiritualia tem-
Reliqui domum nieam, dimisi hseredi- poralibus praeponi docet. Psal. xvi, 4 :
tatcm meam : dedi diiectam animam Propter verba labiorurn tuorum ego cu-
meam in manu i?iimicorian ejus. stodivi vias duras.
« Aut /ratres, » qui nolunt credere in
Ghristum per fidem operantem dilectio- '
« Qui non accipiat centies tantum, »
nem. Cantic. i, 5 Filii matris mcce :
pugnaverunt contra me. Jerem. ix, i : In spiritualibus : quia illa quidera per-
In omni fratre suo non habeat fidu- fecta accipit decem mandatis, et re-
in
ciam. tributionem decem mandatorum quo- :
« Aut sororcs, » nolentes cum eo per- rum quodlibet decuplum efficitur, dum
gereadDeum. Matth. x, 30: Inimici quodlibet in admirabili dilectione Dei, et
hominis, domcstici ejus. in ardore devotionis, et lucc veritatis, et
Aut patrem, aut matrcm,
'<
» fidem tranquillitate mentis, et altitudine cordis
in ipsoimpugnantes. Deuter. xxxui, 9 : (quod omnibus infimis superponitur, et
Qui dixit patri suo et matri : Nescio
vos et /ratribus suis
ad nulla conculcanda inclinatur), et in %
: : Ignoro vos : et virtute divina invincibili, et in potestate
nescicrunt /ilios suos. Hi custodierunt liberae severitatis quae onmia legi Dei
eloquium tuum, et paclum tuum scrva- contraria corripit, et in rectitudine legis,
verunt. Psal. xliv. 11 Obliviscere
;
po- et in mobililalc consilii danli, et in for-
pulum tuum, et domum patris tui. enim decem ni-
ina perficit virlutis. Haec
« Aul /ilios, » ad fidei dcvolioncm si cuilibet adsint prsecepta, uon implelur
TN EVANG. MARCT, X-30, 31. 60:
sccuiidum spiriUialein obscrvationein. Kl odcrint homines, cl cutn separaverint

sic cenlum multiplicanlur
decem in : vos, et exprobraverint, ct cjccerint tio-
quia perfeclionem operum docet, et for- mcti vcstrum tamquam malum proptcr
mam accipit virtutis, et doctrinam con- Filium hominis. Gaudete iti illa die, ct
silii, ct rectiludinem legis, ut id (|uod exsultatc, eccc enim merces vestra multa
facit sit licituni, a l)eo consullum, et est iti coelo '.
viiluosum : virtus autcm in (jua facit
opus sit alta, nulli suhjecta, sit vigorosa,

« Et in saeculo futuro, »
sit a contrario expedita ct remota : a(Te-
ctus autem quo facit, sit fervidus, luci-
dus, el tranquillus : et finis sit admirabi- Quod crit post mortem in terra viven-
liter purus et delectabilis. Sic enim hic tium. Psal. xxvr, 13 : Credo vidcrc bo-
accipiet centum pro uno quod dimisit. na Domitii in ierra vivetitiinn.
Genes. xxvi, 12 : Sevit Isaac iti terra « Vitam seletmatn. » Vita haec conti-
illa, ct invenit in ipso anno centiiplum. nuus est deliciarum increati spiritus iii-
]\latth. XIX, 29 : Centuplum accipict. lluxus in spirilum creatum in admirabili-
Et hoc accipiet, bus, puris, et (irmis contemplationibus,
et delectationibus ex his provenicntibus,
« Nunc in tempore hoc, » nuUum contrarium habcntibus. Ilic est
enim vita beatitudinis, in quo totum est

In gratias delectatione. Luc. vi, 30 : vita de fonte vitae sincere bibita. De quo
Mensuram bonam, ct confcrtam, et co- dicitur, Joan. xiv, 19: Videtis me, quia
agitatam, et siipereffluentem dahunt iti egovivo, etvos vivetis. Apocal. vii, 17 :
sitium vestrutn. Agnus qui medio throtii est, reget

iti
« Dotnos, et fratres, et sorores , et ma- illos, et deducet eos ad vilse fontcs aciua-
tres, et filios, et agros : » quia pro quo- rutn, ct abstcrgct Dcus omnetti lacrtj-
libet quod reliquisse se gaudct, cen- mam ab oculis eorutn. Hic est fons
tuplum .invenit in spiritualibus. Merce- vitae, in Psahno xxxv, 10 Dotnine, apud :
dem etiam dictis centum quce induxi- te est fotis vitcB : et in lumine tuo vide-
mus divina enim et Angelorum novem

: bimus lumcti. Hsec est aqua vitse de qua
ordinum dona, et gaudia jungit decuplo dicitur, Joan. iv, 14 : Fiet iti eo fotis
operum perfectioni. aquae salientis iti vitam xtertiatti. yEter-
« Cum persecutiotiibus. » Duo enim na autem est propter tria, scilicet im-
rcmunerantia adjungit, unum quidem mutabilitatem, simultatem, et simplici-
promissionem spiritualium quae dicta tatem. De immutabilitate quidem dicit
est et aliud quod pungit ad exeundum,

: Augustinus, quod « vera aeternitas est
sicut tilios fsrael promissionibus vocavit vera incommutabilitas. » Et ideo tota in
Dominus de TEgypto, et verberibus pu- ea absorbetur mors, sicut dicit Aposto-
pugit Pharaonis ad exeundum sic enim : lus, ut absorbeatur cjuod ttiortale est a
persecutiobona est quae compellit ad vila 2. Quia, sicut dicit Augustinus,
exeunduin de mundo. Deuter. xxxiu, quamvis mutabilis sit pcr naturam spiri-
19 Qui inimdationem maris quasi lac
: tus creatus, tamen a Deo glorificatus et
sugetit, ct thesauros absconditos aretia- beatilicatus, numquam mutabilitatem
rum. Suguntur enim quasi lac inunda- et mortalitatem suam excrit, undique
tiones maris, quando dulces reputantur fonte vitae repletus. I ad Corinth. xv,
propter nomen Domini nostri. Matth. 34 : Absorpta est mors in victoria. I ad
Luc. VI, 22 et 23 : Beati critis cum vos Timotli. XI, 10 : Solus habct immortali-
'
Cf. Matth. V, 11 etl2. a(i Corinth. v, 4.
: :
60G D. ALB. MAG. ORD. PRvED.
tatem, et lucem inhahilat inaccessibi- rum videbatur esse primus, et ad hoc

lem. preemium perfectionis Apostolicae factus
Talis immutabiliiatis continuus influ- est novissimus : et gentilis qui novissi-
xus ab immutabili spiritu, facit immuta- mus videbatur, assumendo fidem factus
bilem spiritum creatum eo quod num- : est primus.

quam mutabilitatem exerere potest in Et hsec est expositio litteralis.
ipso natura creata. Simultas autem est, Tamen novissimus veniet ad eam : et
quod in Deo non est successio vicis hu- ideo est sensus : Multi autem primi, »
jus, totum quod in eo est, stat simul Judsei promissionibus et observatione

et sic se influit in spiritum creatum : legis primi, « erunt novissimi, » in fine
et hoc dicit ad Corinth. xv,

Apostolus, I mundi redeuntes. Ad Roman. xi, 2a et
28 Erit Deus omnia in omnibus. Ja_

:
26 : Csecitas contigit in Israel, donec
cob. 11, 17 Apud quem non est transmu-
:
plenitudo gentium intraret omnis
: et sic
tatio, nec vicissitudinis abumbratio. De Israel salvus fieret. Matth. xx, 8 Voca :
simplicitale est, quod licct multis illumi- operarios, et redde mercedem suam illis
nationibus et attributis percipiatur, ta- incipiens a novissimis uscjue ad primos.
mcn omnia hsec sunt unum simplex im- Et, ibidem, f. 16 Erunt novissimi pri-
:
mediate spiritui creato influxum : sicut mi, et primi novissimi. Heec est exposi-
una natura simplex est ignis, quse in- tio litterae.
fluxa est candenti ferro : quee tamen in Dicit autem hic Glossa, quia multi in-
multis proprietatibus a ferro percipitur, cipiunt et non perficiunt. Et haec est ter-
scilicet, caloris adustione, luminis clari- ribilis sententia undeJudas inceptione

:
tate, accensione, attractione, et multis primus, traditione factus est novissimus :
aliis similitudinibus. Sic enim illapsus et latro malis demeritis novissimus, fa-
spiritus simplex in spiritum creatum, ctus est confessione primus. Sed haec
ad seipsum spiritum creatum et
traliit :
expositio non est litteralis, quia novissi-
trahendo eum ad se, unum simplex vi- mus liic a pervenientibus est exclusus :
vificat et simplificat ipsum, ne in plura et sic non sonat novissimus, quia novis-
de caetero dividatur. Et hoc est quod di- simus unus est de pervenientibus sicut
cit Philosophus in libro de Causis, quod primus. Tamen haec Glossa est secundum
inteliigentia niagis accedens ad unum alium Evangelistam qui dicit, Matth.
primum, magis efficitur una et simplex. XX, 16 : Multi enim sunt vocati, pauci
Isa. Lxvi, 12 : Ecce ego declinabo in vero electi, non electi autem sunt ex-
vos quasi fluvium pacis, et quasi torren- clusi.
tem inundantem gloriam gentiurn, quarli Alia expositio est, quod aliquando si-
sugetis. Hsec igitur est vita de qua dici- gno perfectionis primi sicut Religiosi,
tur, Joan. x, 10 : Ego vcni ut vitam et Praelati, fiunt in praemio novissimi

habeant, et abundantius habeant. Hsec quia minori coram Deo praemio digni sunt
igitur vita est quam in praemio acci- propter fastum superbioe quo inflantur.
piunt perfectionem Apostolicam imitan- Et saiculares signo virtutis novissimi,

tes. fiunt apud Deum secreforum cognitorem
primi. Luc. xiv, 11 : Qui se exaltathu-
miliabitur, et qui se humiliat exaltabi-
« Multi autem primi erant novissi-
Matth. xx, 14 Volo
tur. : et Jiuic novis-
mi. »
simo dare sicut et tibi.
Tangit ordinem veniendi ad hanc mcr-

ccdem. Adolcscens enim cum toto popu- « Erant autem in via ascendentes
lo Juda>orum in observatione mandato- Jerosolymam, et pra?cedebat illos Je-
:
IN EVANG. MARCl, X-32, 33. 007
sus, et stupebant, et sequentes time- ef/luainus. Ad Uoman. xi 20 : Noli al-

bant. » ^"^'^ sapere, sed time.
Tangituf hic admiratio discipuloi'um

« Et assumens iterum duodeoim,
ordinom divinae sapienliae audienlium.
coopit illis dicere quu3 essent ei ven-
Tangunlurautem (luo, scilicet, qualiler
in omni perfectione Chrislus discipulos tura. »
proecessil : et qualiter sequentes eum

discipuli in liis slupehant, et sihi time- Ilic tangit
Christus ea quoe exiguntur
mehant. ad salutem ex parle sua.
Dicit igitur : « Erant autem, » doctor Habet autem haec pars duas partes in ;
salutis et discipuli, « in via, » qua) si- quarurn prima tangunlur Sacramenta

gnilicat viam ad vitam. Psal. lxxvi, 20 : causantia nostram salutcm in secunda, :
In mari via tiia, et semitx tuse in aquis quia tangit gloriam sua? resurrectionis,
multis : et vestigia tua non cognoscen- ponilur quaslio de exaltatione duorum
tur:\\oc est, via tua est inahysso sapien- discipulorum prae caeteris exaltari cu-
tise et amaritudinis in difHcultate : et se- pientium, ibi, ji. 35: « Et acccdunt ad
mitse consiliorum sunt in diluvio per- eum, etc. »
secutionuni, ct ideo a paucis cognoscun- harum duodicuntur: inquo-

In prima
turcognitionebeneplaciti. Matlh. vii, 14: rum primo intimorum amicorum quihus
Pauci sunt qui inveniunt eam, scilicet omnia revelanda sunt, continetur secrela
viam. assumptio : in secundo, tangitur secreto-
« Ascendentes Jerosolymam, » quando rum revelalio.
hoc dixit, ut ibi pateretur pro nobis : et De primo dicit sic : « Et assumens ite-
signat tendentes ad visionem pacis in rum duodecim, » qui speciales erant Ec-
qua est vila aeterna. Isa. lxvi, 13 et 14 : clesia) fundatores, et fundamenta : etideo
In Jerusalem consolabimini, videbitis, et specialitererantinslrucndi. Psal. lxxxvii,
gaudebit cor vestrum. 2 : Fundamenta ejus in montibus san-
« Et prsecedebat illos Jesus^ » sicut in ctis.
viapedum, ita eliam in omnis vitse bonse « Coepit Jesus, » doctor salutis, « doce-
perfectione. Mich. ii, 13 : Ascendet pan- re, » quia itagrandia fuerunt, verba, quod
dens iter ante eos. Isa. xlv, 2 : Ego ante ad perfeclum non polerant audire et :
teibo, et gloriosos terrsB humiliabo. Psal. idco « cwpii, » principia docendo, sed
xvHi, 6 : Exsultavit ut gigas ad curren- non usque ad perfectum. Ad Ilebr. v,
flf«m tuV/m. Ad Hehr.Curra- XII, 1 et 2 : ii Bc quo nobis grandis serrno, et inin-
:
mus ad propositum nobis certamen : terpretabilis ad dicendum, quoniam im~

adspicienles in auctorem fidei, et con- bccilles facti estis ad audiendum. Joan.
summatorem Jesum., qui proposito sibi XVI, 12 Adhuc multa habeo vobis di-
:
gaudio sustinuit crucem confusione con- cere, sed non potestis portare modo.
tempta, atque in dextera sedis Dei sedet. « Quse essent
ei ventura, » ad salutem
Ideo dicitur, I ad Corinth. iv, 16 : Imi- nostram pertinentia secundum ordinatio-

tatores mei estote, sicut et ego CJiristi. nem sapientiae divinae. Luc. xxiv, 44
;< Et stupebant, » in verbis sapicntia) Necesse est impleri omnia, quse scripta
ipsius. Luc. V, 9 : Stupor circumdederat sunt in lege Mogsi, et Prophetis, et
Petrum, et omnes qui cum illo erant. Psalmis de me.
« Et timebant, » ne a tanto fastigio
perfectionis excidcrent. Ad Hebr. ii, 1 :
Propterea abundantius oportet observare « Quia ecce ascendimus Jerosoly- ««

nos ea quse audivimus, ne forte per- mam, et Filius hominis tradetur Prin-
cipibas sacerdotum, et Scribis, et Se- bus sacerdotum. » Filius hominis dico,
nioribus, et darr.nabunt eum morte, ut dicit Giossa, ad quem pertinet pati, et

tradi, et caedi quia non potest divinitas
et tradent eum gentibus :
:
pati, vel tradi, vel caedi. Matth. xxvi, 13,

34 Et illudent ei, et conspuent eum, et
dixit Judas principibus sacerdotum :
flagellabunt eum, et interficient eum :

Quid vultis mihi dare, et ego vobis eum
et tertia die resurget. » tradam ? Principibus autem sacerdotum
fuit tunc utraque data potestas : spiritua-
Revelationem sacramentorum
ponit lis scilicet, et saecularis in populo : quam-
ex parte Christi salulem nostram causan- vis super eos dominium Romani in po-
tium. pulo Dei usurpassent.
Duo autem dicit : primo enim ostendit « Et senioribus , » qui senatus dice-
hsec in proximo esse ventura : et se- banlur : et in eis erat pcrfectio consilii
cundo, dicit quse ventura sunt ei per publicorum negotiorum.

speciem et numerum determinata. « Et Scribis, » iii quibus fuit auctori-
Dicit ig-itur : « Qtiia ecce. » Quasi ditas litteratae scicntiae : ut omnes in qui-
cat : Jam in evidcnti est et instat tem- bus aliquid fuit praeeminentiae partem
pus quo omnium salus procurabilur. habeant in reatu sanguinis Christi. Jacob,
Joan, XII, 31 : Nunc jiidicium est mun- 11, Nonne divites per potentiam op-
6 :
di : nunc p7'inceps hujus mundi eji- primunt vos, et ipsi pertrahunt vos ad
cietur foras. Joan. xvi, 32 : Venit hora, judicia ? Isa. i, 23 ; Principes tui infide-
etjam venit. les, socii furum : quia fuerunt socii furis
« Ascendimus, » jam in via existen- Judae. Joan. xi, 47 et 48 : Collegerunt
tes, qua vado ad patiendum : quae ta- Pontifices et Pharissei concilium, et di-
men passio licet videatur descensio et cebant : Quid facimus, cûia homo hic
minoratio, tamen secundum veritatem multa signa facit? Si dimittimus eum
ascensio est quia omnes de morte ad
: sic, omnes credent in eum.
vitam, de exsilio ad patriam, de inferno

ad ccelum faciet ascendere. Psal. lxxxhi,
« Et damnabunt, »
6 et 7 : Ascensio?ies in corde suo dispo-
suit, in valle lacrymarum, in loco quem
posuit. Hoc est, accusationes condemnationis
« .Jerosohjmam, » ad locum passionis. quaerent contra eum. Malth. xxvi, 59 :
Luc. xui_, 33 : Non capit Prophetam per- Principes saccrdotum, et omne conci-
ire extra Jerusalem. Matth. xxui, 37 : lium, quserehant falsum testimonium,
Jerusalem, Jerusalem quse. occidis Pro- contra Jesum, ut eum morti traderent.
phetas, et lapidas eos cjui ad te missi Et hoc est quod dicit « Damnabunt :
sunt. Quae licet olim nomine et significa- eum morte : » quae tamen condemnatio,
tione vocata fuerit Jerusalem, tamen nostra fuit a morte liberatio, Osee, xiii,
propler iniquitates suas nomen mutavit. 14 : Z)e manu mortis liberaho eos, de
Apocal. XI, 8 : Vocatur spiritualiter So- morte redimam eos. Genes. l, 23: Post
doma, et yEgyptus, ubi et Dominus Pro- mortem meam Deus visitahit vos.
phetarum occisus est. Isa. i, 21 Justi- :
tia hahitavit in ea, nunc autem homi- « Et tradent eum gentibus, »
cidse.
Quia accusatione mortis quaesita con-
« Et Filius hominis tradetur. » tra eum, tradiderunt gentilium sive Ro-
manorum potestati, ut sententia mortis
A .luda Judiriis : et a Judaeis « Principi- proferretur in oum. Joan. xviii, 35 : Gens
:
IN EVANG. MAIICI, X-3i, 33, 30, 37. 009
tua, cl Pontifices tui tradidcrunt tc ut cognoscamus Dominum. .loan. x,
mihi : r/uid fccisii ? 17 et 18 Ego pono a?iimam

: meam ut
iterum sumam Nemo tollit eam a
e<zm.
« V\i illudent ei, » mc, sed ego pono eam a meipso : ct po-
testatem habeo ponendi eam^ et polesla-
Tiim quam gentiles. Thren. iii,
.ludiBi tem habco iterum sumendi eam.
l i : Factus sum in derisum omnipopulu
meo, canticum corum tola die. Psal.
Lxviii, U) Opprobria exprohrantium tibi Et accedunt ad eum Jacobus
:
« et 35
cecidcrunt super rne. .lol), xu, 4 et 3 :
Joannes, filii Zebedsei, dicentes : Ma-

Deridctur justi simplicitas : lampas con-
gister, volumus utquodcumque petie-
tempta apud cogitationes divitum, pa-
rimus, facias nobis.
rata ad tcmpus statutum.
At ille dixit eis : Quid vultis ut fa-
36
VA conspuent eum, » ciam vobis?
Etdixerunt: Da nobis ut unus ad
Tamquam immundum. Job, xxx, 10 :
37
dexteram tuam, et aiius ad sinistram
Abominantur me, et longe fugiunt a me :
et facicm meam conspuere non verentur. tuam sedeamus in gloria tua. »
« Et flagellabunt eum, » Tangitur hic duorum discipulorum ad

consortium regni indiscreta petitio.
Flagollis caedent eum. Isa. \a\\, 5 : Dis- Et habet tres partes : in quarum prima
ciplina pacis nostrx super cuni, et li- indiscretai petitionis continetur repre-
vorc ejus sanati sumus. Psal. xxn, 4 : hensio : in secunda, aliorum decem
Virga tua et baculus tuus, ipsa me con- Apostolorum indignatio : et in tertia,
solata sunt. qualitcr ad regnandum cum Christo pro-
cedatur communis inslructio.
« Et interficient eum » In primo horum tria dicuntur, scilicet,
petitio indiscretain communi, et ejusdem
Tandem. Danicl. ix, 20 : Occidetur specificatio in speciali, et reprehensio
Christus, et non erit ejus populus qui indiscretionis.
eum negnturus est. Matth. xx, 19 Tra- : De primo dicit duo familiaris auda- :
dent cum Gentibus ad illudendum, et cise duorum discipulorum ad Christum

flagellandum, et crucifigcndum. accessum^ et indiscretum ambitionis eo-
rum petitum.
« Et tertia die resurget. » Dicit igitur : « Et accedunt ad eum, »
hoc est, ad Christum ausu familiari
Sicut tristia dixit discipulis ignoranti- tamquam consanguinei : fibi scilicet ma-
bus, ne videntes passionem ejus de ipso terterse suae, « Jacobus et Joannes, filii
diiTiderent, sed scirent quod voluntarie Zehedsci, » qui et consanguinei erant : et
paterelur qui hoc prsesciens praedixisset pairem, omnia propter eum ad unius
et
ita laeta praedicit quse tristes ad spem vocationis vocem reliquerant.
gaudii certificarent. Psal. iii, : Ego « Diccntes, » ausu familiari postulan-
dormivi., et soporatus sum : et exsurre- tes. Glossa super Matlh. xx, 20 et seq.,
xi^ quia Dominus suscepit me. Osee, vi, dicit matrem postulasse : sed Marcus di-
3 : Vivificabit nos post duos dies, in die cit ipsos discipulos peliisse, desiderium
tertia suscitabit nos : et vivcmus in eorum volens aperire quorum consilio
conspectu ejus. Sciemus, sequemurque mater petebat. Et in utroque Evano-e-
39
:
610 i). ALI3. MAG. ORD. PRtED.
lista Dominus' discipulis, non malfi re- illico regnaturum credentes, et visibilia
spondil : quia in vcritalc mater petilionem invisibilibus pr?eferentes. Joan. xii, 37 :
proposuit, sed hoc fecil mater consilio Cum tanta signa fecisset coram eis, non
et suasu discipulorum. Sicut enim Lucas credebant in eum.
refert ', a discipulis putabatur commu- « Da nobis, » tamquam ex singulari
niter quod regnum Cliristi terrenum, ct privilegio prifi aliis munera nos, « ut
in lioc soeculo illico esset manifestan- unus, » ex nobis, ad dexteram tuam,

« »
dum et quod discipuli statim essent

: proximus, « et alius ad sinistram, »
cum Domino regnaturi. Et ideo in regno proximus tibi in terra regnanti, « se-
illo~duo isti discipuli cupiebant esse deamus, » utprincipes, « in gloria tua, »
proximae dignitatis cum Rege suo. terrenee et regiae tuae dignitatis. Magna
Et lioc est elatio' istorum et stultitia fuit, super
alios in terreno regno super consortes
« Magister, volumas, etc. » velle inthronizari hoc enim non se- : in
quebantur Magistrum, qui dixit, Joan.

Magistrum profitentur cujus discipli- VIII, 50 Ego no7i qusero gloriam meam :
:
nam se gloriantur esse secutos. « Volu- est qui quserat, et judicet.

mus, » quasi pro mercede a te recipere,
« ut quodcumque a tc pelierimus, facias
nobis. )) Dixisli, Matth. vii, 7 : Petite, et « Jesus autem aiteis: Nescitis quid «j
dahitur vobis : quaerite, et invenietis : petatis. »

pulsate, et aperietur vobis. Et, Joan.
XVI, 2i Usque modo non petistis quid-
:
Tangitur hic stultae petitionis repre-
quam in nomine meo : Pelite et accipie- hensio.

tis, ut gaudium vestrum sit pleuum. Et dicuntur duo : in quorum primo
iMatth. xvm, 19 Si duo ex vobis con- :
reprehensio ponitur : in secundo, via
senserint super terram, de omni re quam- ad regnandum cuin Christo ostenditur.
cumque petierint, fietillis a Patremeo. Dicit igitur : « Nescitis quid petatis, »
Celant autem petitura, et a discipulis ne in hoc quod sine meritis mecum regnare
indignentur et quia adhuc rudes, Deo :
praesumitis, sicut Lucifer qui per seipsum
tamquam homini loquebantui". ascendere voluit, Isa. xiv, 13: In ccelum

conscendam, super astra Dei exaltabo
« At ille dixit eis : » solium meum : sedebo in monte testa-
menti, in lateribus Aquilonis. Et sicut

Non ignorans quid petere vellent^sed ut primi parentes qui ex seipsis voluerunt
ex dictis eorum, opportune reprehensio- esse sicut dii, scientes bonum et malum ^
nem acciperet carnalis intellectuseorum. Sed alius modus fuit quo peccaverunt
« Quid vultis ut faciam vobis? Ac si isti, et quo peccaverunt priini pa-
alius
dicat : Ex quo non committitis remune- rentes sed idem fuit genus superbiae in
:
rationem vestram gratiaj mese, videte his tribus. Isti enim in hoc elati fuerunt,
quid velitis. Glossa Interrogat, ut stulti- : quod absque merito ad thronum honoris
tiam confessos corrigat. Luc. xix, 22 :
ascendere quserebant, primi auteni pa-
De ore tuo te judico. renles per vetiti gustum hoc obtinere
putabant quod eliam fuit cum demerito
:
« Et dixeruut. )) velle exaltari. Sed Lucifer quaerebat hoc

obtinere propria virtule, et non per
Carnaliter Christum in hoc mundo Deum. Ili ergo quia absque ordine sine
* Cf. Luc. XXIV, 21. * Genes. ni, ^) et 6.

IN EVANG. MARCI, X-38, 39. 611
mcritis ascendcrc cupiunt, rcprchoiidun- ul eos conirnunicare Passioni sikc tlcbere

tur: undc (ilossa : « Hcynare vultis (|ui doccrel, dicens : Accipile, cl bibilc cx
non mcruislis culnien honoris. » El idco, hoc omnes. Psal. cxv, 13 : Calicci/i sn-
« Nescitis quid pe/afis, » rcj^muni qu;c- Ijttaris acci))iam, et nomen Domiiii in-
rcndo sinc cxcrcitio lahoris. Psal. xxxv, vocabo. Ac si dicat : l*rohatc vires ve-
12ctl3: Nonvenial mihi pes siipeybiiv, stras, quia pcr Passioncni vcnilur ad
et manus peccatoris non moveat me. Ibi regnum. I Petr. i, H : Praemmtions eas
cecidcnint qui operantur iniquitatcm, ex- qux in Christo sunt passiones, et poste-
pulsi sunt, )iec poluerunt stare, scilicet, rinres glorias. Ad Roman. viii, 17 : Si
Angelus, et primi parentcs. FA idco ne- tamrn compntinifa', ut et confjlorifice-
quc vos in hoc pcdo stahitis. Eccli. vu, ^nur. Ad IMuMp. ui, 10 ct II : Confi-
4 Noli quxrere a domino ducatum. guratus morti ejus, quomodo occur- si
neque a rege cathcdram honoris. Sod ram ad resurrectionem qux est ex mor- ^
potius in devotione vcrborum Ghristi tuis.
delectati, et in cullu pcr sapicutiam ip-

siusdicere hahchant illud.huncum, ix,13: « Aut baplismo »
Numquid possum deserere vinum meum,

quod Ixtificat Deum et homines, et intcr Martyrii, « quo cgo baptizor » pro
ligna csetera promoveri ? vohis, ut sordes vestra^ ahluantur, « bap-
iizari? n Magis enim dehetis velle bap-
tizari pro me baptismo
sanguinis (qui
haptismus, ut dicit Damascenus, secun-
« Potestis bibere oalicem quem ego
dis sordihus iion inquinatur) ut sordes
bibo?aut baptismo quo ego baptizor
vestrse laventur, quam ego, qui sangui-
baptizari? ne haptizari habeo pro vobis, ut vestrse
At illi dixerunt ei : Possumus. » sordes lavenlur, non meae, qui sordes
nullas habeo, et ego, urgente me chari-
Tangit hic viam ad regnandum. tate, sicvolo baptizari pro vobis. Pro-
Et tangunlur tria, scilicet, quaestio de bate ergo vos utrum.ne vos simili cha-
:
experientia passiouis paticnda?, respon- ritate per sanguinem mundari velitis?
sio inexpertorum,
1 '
et benigna
KJ
instructio Luc. XII, 30 : Baptismo haheo baptizari
L l
stultorum de suis viribus prsesumen- etquomodo coarctor usquedum perficia-

tium tur? Ad Roman. vi, 4 Consepulti enim :
Dicit igitur : « Potestis bibere, etc. ? » sumus cum illo per baptismum in mor-
Duas metaphora
tangit quaestiones sub tem ut quomodo Christus surrexit a
:
passioncm signidcantes. Prima est quod mortuis per gloriam Patris, ita et nos
dicit « Potestis, » hoc est, potestisne
: in novitate vitse ambulemus.
« bibere, » hoc est, faciliter sicut potum Hfec est expositio litteralis.
gluttiendo, non masticando, bibere « ca- Est autem in Scriptura sacra calix in
licem, » qui ex cliaritate fervente calida diversa significationc, hona et mala. In
pntio vocatur, « quem ego, » pro vohis bona quidem signi(icatione est calix
et pro multis, « bibo, » hoc est, ex cha- eruditionis sacrae Scripturae, Psal. xxii,
ritate bibiturus sum voUmtaric, nuUam o : Calix meus inebrians, prsecla- quam
comminationem, nullam dcfensiouem cx- rus est !Est calix benedictionis, Eucha-
hihcndo : sed ita de facili me ad palien- ristia, I ad Corinth. x, 10 Calix bene- :
dum exhibendo ac si biham illam passio- dictionis cui benedicimus, nonne com-
nem ut delcctabilem calicem. Ad hoc municatio sanguiiiis Christi Est ca- est ?
enim Christus, Matth. xxvi, 27, caliceui lix salvationis per prenitcntiam et devo-
quem bihit, discipulis etiam propinavit : tionem Christi Passionis, Psal. cxv, 13 ;
612 D. ALB. MAG. ORD. VRJED.
Calicem salutaris accipiam, et nomen ipsius nescieruntpropriam quantitatem.

Domini invocabo. Est calix passionis, Ptolomseus Philosophus « Insipiens est :
morlis anguslia in charitate suscepta, « qui suiipsius nescit quantitatem, hoc

Matth. XXVI, 42 : Pater, non potest hic
si « est, quantum de viribus suis praesume-
calix transire nisi bibam illum, fiat (( re debeat. »
voluntas tua. Et, Joan. xvui, 11 Cali- :
cem quem, dedit mihi Pater, non bibam

illum ? « Jesus autem ait eis : Calicem qui-
Calix autem in malo, est calix mun-
dem quem ego bibo bibetis,, et baptis-
danse vohiptatis, Jerem. li, 7 Calix :
mo quo ego baptizor baptizabimini. »

aureus Babijlon in manu Domini, in-
ebrians omnern terram. Et caUx pcense
Sedere autem ad dexteram meam
inlUctae per sententiam, Psal. lxxiv, 9 : vel ad sinistram, non est meum dare
Calix in manu Domini vini meri plenus vobis_, sed quibus paratum est. «
misto... Verumtamen /sex ejus non est

exinanita : bibent omnes peccafores ter- (( Jesus autem ait illis : « corrigens
rse. Est calix ebrietatis mundanorum inexperientiam, et docens corregnandi
gaudiorum, Proverb. xxm, 29 et 30 : viam, et preedicens futuram eorum,
Cui suffusio oculorum ? Nonne his qui quando per Spiritum instrucli erant, pas-
commorantur in vino, et student calici- sionem.

bus epotandis. Dicit igitur quid passuri sunt pro no-
Simihter etiam baptismus est in diver- mine ejus : « Calicem quidem meum, »
sa significatione : sed tantum in bona est hoc est, Passionem voluntariam, « bibe-
signihcatione. Est enim baptismus in tis, » hoc est, ex charitate paliemini.
vcrbo, Joan. xv, 3 : Vos mundi estis Matth. xxvi, 27, et Luc. xxii, 17 : Bibite
propter sermonem quem locutus sum ex hoc omnes.

vobis. Et idem est :Vos mundi estis, « Et baptismo quo ego baptizor, »
quia vos baptizati estis : in aqua, unde, voluntarii in Spiritu sancto « baptizabi-
Joan. 1, baptizo in aqua. In

26 : Ego mini, » vel voluntate et actu. I ad Co-
aqua et Spiritu, Joan. iii, 3 Nisi quis : rinth. x, 2 : Omnes baptizati sunt in
renatus, fueril ex aqua et Spiritu san- nube, et in mari. In nube quidem, pro-
cto, non potest regnum Dei.
introire in pter spiritus mundationem : in mari,
In Spiritu tantum, Act. i, 3 Vos autem : propter poenitentise amaritudinera : in
baptizamini Spiritu sancto non post Mari rubro, propter sanguinis Christi et
multos hos dies. In igne praesentis tribu- martyrii rubricationem. Sic ergo « bap-
hilionis, Isa. iv, 4 : Si abluerit (aha tizabimini, » hoc est, mundabimini.
translatio) si baptizaverit Dominus sor-
desfiUarum Sion..., in spiritu judicii, et « Sedere autem, »
spiritu ardoris. In morte, Luc. xii, 50 :
Baptismo habeo baptizari, et quomodo Propter heec omnia, « ad dexteram

coarctor usquedum perficiatur ? meam, » in gaudio seternitatis. Ad Coloss.
iii, 1 et 2 : Ubi Christus est in dextera
« At illi dixerunt ei, » Dei sedens : quse sursum sunt sapite.

« Vel ad sinistram, » in perfruitione
Scihcet duo discipuli « Possumus : » humanitatis. Proverb. iii, 16 : Longitu-

inexpcrti propriarum virium. Cantic. do dierum in dexiera ejus, et in sinistra
I, 7 : Si ignoras te, o pulcherrima mu- illius divitise et gloria.
lierum, egredere, et abi post vestigia « Non est meum, » cum quidem sit ex
gregum. Et ideo stulti fuerunt, quia sui auctoritate : sed « )ion est meum, » ex
IN EVANG. MARGI, X-41, 42, l'.], it, i5. 013
ordine justitiae qu;e respondet meritis, Et quicumque voluerit in vobis pri- 4ft
« sed quibus^ » ex ordine meritorum, mus esse, erit oranium servus.
« paralum esl, » Iioc est, propter mcrita
Nam et Filius hominis non vonit 45
ab (uterno dispositum a Patre meo, sicut
ut ministraretur ei, sed ut ministra-
dicitur, Mattli. xx, 23. /Eterna enim
sapientia illud pnTeparavit. Apocal. xiv,
ret, et daret animam suam redemptio-
13 : Opera cnim illorum sequuntur il- nem pro multis. »
los. Et idoo stultum cst quod illud appe-

titis sine meritis. Jacob. iv, 3 : Petilis, « Jesus autem voca?is eos, » tamquam
et non accipitis, eo quod male petatis. benignus doctor humihtatis, « ait il-
Ad Roman. viii, 26 Quid oremus sic-

: lis. »
ut oportet, nescimus : sed ipse Spiritus Et tangitur hic communis omnium sa-
postulat pro nobis gemitibus ihenarrabi- lutis instructio contra fastum lumoris,
libus. qui eis surrepserat : et ostenditur via
salutaris ad regnandum cum Ghristo.
Tanguntur autem hic tria, scilicet,
« Et audienles decem coeperunt in- fastus gentium in regno terreno : dissi-
dignari de Jacobo et Joanne. » militudo ad illos regnantium cum Chri-

sto : et exempli subjectio in Dei Filio.
Hic tangitur indignatio aliorum Apo- Dicit igitur : « Scitis, » quia per ea
stolorum. Indignatio autem eorum fuit quiE in mundo videtis hoc scire pot-
de indiscreta petitione duorum, qui igno- estis, « quia hi qui videntur » (hoc dicit
rantes mensuram suam, immoderata ar- quia dominatus saecularis magis est um-
debant cupiditate regnandi super alios. bra et phantasma quam veritas) « prin-
Zachar. iv, 7 : Quid tu, mons magne, cipari gentibus, » sine legibus gentium,
coram Zorobabel ? in planum. sicut ordinati in principes, sed per ty-
« De Jacobo et Joanne, » qui aliis pree- rannidem opprimunt pauperes, sicut
ferri in regno terreno cupiebant. Job, Nemrod ', « dominantur eis, » violenta
XX, 12 et 13 : Quid te elevat cor tuum, dominatione et ambilione dominatus et
et quasi magna cogitans, attonitos habes potestatis. Tradam ^gg-
Isa. xix, 4 :
oculos ? Quid tumet contra Deum spiri- ptum in manu dominorum crudelium,
tus tuus, ut proferas de ore tuo Imjusce- et rex fortis dominabitur eorum. Amos^
modi sermones? Causa autem fuit, quia VI, 14 :Qu£e Isetamini in nihilo, qui di-
in via disputaverant quis eorum vidcre- citis : Numquid non in fortitudine no-
tur esse major, sicut dicitur, Luc ix, straassumpsimus nobis cornua ?
40, et Matth. xviii, i, et Luc. xxii, 24. « Et principes eorum, vel potius ly-
ranni oppressorum, a potestatem habent

ipsorum, » quam pro viribus et non se-
« Jesus autem vocans eos, ait illis : cundum judicium et justitiam exercent
Scitis quia hi qui videntur principari in eos. Luc. xxii, 25 : Reges gentium
gentibus, dominantur eis, et princi- dominantur eorum, et qui potestatem
Jiabent super eos, benefici vocantur.
pes eopum potestatem habent ipso-
rum.
« Non ita est autem in vobis. *
Non ita est autem in vobis : sed
quicumque voluerit fieri major, erit « Doctrina est viae ad regnandum cum
vester minister : Ghristo per viam humilitatis. Et ideo
• Cf. Genes. x, 8 et 9.
dicit : « Sed quicumque, » scilicet inter pro nostris autem tantum, sed etiam pro
vos discipulos meos, « voluerit fieri ma- totius mundi.
jor^ » mea, « erit vester mini-
in gloria
ster, » sicut minor, qui ad obsequia est
deputatus. Luc. xxii, 26 Qui major est :

^^ gj. yeniunt Jerioho : et proficiscen-
in vobis, fiat sicut minor : et qui prm-
^^ ^^ ^^ Jericho, et discipuHs ejus et
cessor est.sicul ministrator. MidXih. xvm, , .,., oi- nv ,
, n 1
-r -, • plurima multitudme, fihus limsei,
4 Quicumque humiliaverit
: sc sicut *
parvulus iste, hic est major in regno Bartimaeus caecus, sedebat juxta viam
ccelorum. mendicans. »
« Et quicumque volucrit in vohis pri-

mus esse, » dignitate in gloria regnimei, Hic ad faciem Leonis se convertens
iUe per actum humihlalis et ministerii Marcus, ponit per miraculum doclrinae
« ejit omnium servus, » quantum ab obr- proehabitae confirmationem.
sequium. Et, Luc. xviii, 14 : Qui se hu- autem in quatuor particu-
Dividitur
miliat, exaltabittir. Proverb. xv, 33 : las in quarum prima ponuntur antece-
:
Gloriam prsecedit humilitas. Ecch. xi, denter impetrantia miraculum in secun- :
1 : Sapientia humiliati exallabit caput da, ponuntur miraculum impetrantia ex

illius, et in medio macjnatorum consede- parle ejus in quo perfectum est miracu-
re illum faciet. Job, xxn, 29 Qui hu- : lum in tertia, ponuntur ea quae circum-
:
miliatus fuerit, erit in gloria. stant miracuh perfectionem ex parte Sal-

vatoris in quarta autem et uUima, tan-
:
« Nam et Fihus hominis. » gitur miracuh fructus,

In prima tanguntur quatuor : locus, et
Ponit seipsum in exemplum. « Fi/i^^^ iter, discipulorum eedificatio, et turbai
hominis non venit, » in carnem et in comitantis eum muUitudo.
mundum formani servi accipiens, in si- Oe primo dicit : « Et veniunt, » ih-
mUiludinem hominum factus, exinaniens nerando versus Jerusalem, « Jericho. »
semetipsum et ideo, *
: « non venit ut mi- Qmittit autem hic Marcus quod et MaUh.
nistretur ei, » hoc est, ut serviatur ei, xx, omiserat quod Lucas refert, xvm,
:
« sed ut ministraret » ahis. Luc. xxii, 27 :

35 ct seq., quod Salvator veniendo Jeri-
Nam quis major est, qui recumbit, an cho unum ccecuin in via illuminavit : et,
qui ministrat ? Nonne qui recumbit ? Luc. xix, quod veniens Jericho
1 etseq.,
Ego autem medio vestrum sum sicut
in Zachffium allocutus est, et apud eum
qui minislrat. Isa. lii, 13 Ecce intelli- :
hospitatus qui etiam merito suae ho-
:
get servus meus, exaltabitur, et elevabi- spitalitatis est secundum nomen suum
tur, et sublimis erit valde. tunc justificatus. Heec enim omnia com-
Et tangit maximum quod exhibuit petunt, quia Jericho luna interpretatur :
ministerium : et dicit : « Et daret ani- luna autem est quse suum lumen conti-
mam suam, » in pignus, « redemptio- nuo mutuat a sole : sicut etiam a sole
nem pro multis » efficaciter, sed pro justitifE ca?cus inutuato lumine iUumi-
omnibus sufficienter. Psal. cxxix, 7 :
nalur, et Zacha?us justificatur. Ecch.
Apud Dominum misericordia, et copiosa xlui, 7 A
luna signum diei festi : lu-
:
apud eiim redemptio. Jerem. xii, 7 :

minare quod minuitur in consummatio-
Dedi dilectam animam meam in manu ne. Psal. lxxxviii, 38 Et luna testis in :
inimicorum ejus. I Joan. 11, 2 : Ipse est cailo fidelis.

propitiatio pro peccatis nostris : non
* Ad Philip. 11,7.
IN EVANG. MARCf, X-iR. 015
« Et proficiscente eo, » « aliis non facit, nisi cum Jairum nomi-

« ne expressit : quia sicut illo nohilis
Christo, « de Jericho. » « fuit, ita et iste ex aliqua folicilate de-
Tan^ît iior ad Jenisalorn quo festina- « joctus, notissimae el famosae misorite
bat ad passionem. In lioc cniin nobis de- « fuit, non soluiii caecus, verum
qui
dit exemplum. Ad Ilebr. xii, 2 : Adspi- « etiam mondicus sedebat. » llujus ergo
auctorem fidei, et consumma-

cientes in illuminationem Marcus doscribit, quia
torem Jesum, qui proposito sibi gciudio miraculo majorem famam coinparavit.
suslinuit crucem, confusione conlempla, Iloc est igitur quod dicit « Filius Ti- :
« Et discipulis ejus, » qui et instruen- masi, » nobilis viri, nomine « JJarti-

di et confortandi erant per miraculum. mxus, » qui filius piîguedinis intorpre-
Joan. II, U : Hoc fecit iniiium siynorum tatur : ex quo nomine praeterita prospo-
Jesus coram discipulis suis : et manife- ritas signidcatur. Joh, xvi, 13 : Ego ille
stavit gloriam suam, et crediderunt in quondam opulentus, repente contrilus
cum discipuli ejus. sum. Luc. 1, 51 : Deposuit potentes de
« Et plurima lurba, » quse ox dcvo- sede.
tione cum eo ad diem festum cum Do-
mino ascendebat, et per miraculum ad « Caecus, »
fidem aedificabatur. Apocalyps. vii, 1) :
Vidi turbam magnam quam dinumerare Ex tanta prosporitate dejectum tangit

nemo poterat exomnibus gentibus, slan- in dupliccm misoriam incidisse. « Cce-
tes ante thronum. Isa. ii, 3 Ibunt po- : cus, luminihus privatus, ut vias ad
))
puli multi et dicent : Vcnite, et ascenda- quaerendum necessaria non videret ct :
rnus ad montem Domini, et ad domum ideo iisedebat, » duces pervias non ha-
Dei Jacob, et docebit nos vias suas, et hens. Thren. iii, 2: Me minavit et ad-
ambulabimus in semitis ejus. duxit in tenebras,et non in lucem.
Juxta viam, » non in via, ne ofFon-
V
« Filius Timaei. « diculum essot transeuntibus, et tamen a

transeuntibus videreiur. Matth. xx, 30 :
Tangit ea quae impetrant miraculum Duo CcEci sedentessecusviam. Isa. lix, 9 :
ex parte ejus in quo faclum esl : et sunt Exspectavimus lucem, et ecce tenebrse :
tria, scilicet, pristinoe felicitatis prospe- splendorem, et in tenebris ambulavimus.

ritas, instantis miserise infelicitas, et in- Forsitan enim iste quia prosperitate abu-
stanter ad se clamantis supplicitas. At- sus fuit, incidit in miseriam caecitatis ot
tende autem quod iMatth. xx, 30 et seq., mendicae paupertatis. Deuter. xxxiii, 29 :
dicitur, quod duo fuerunt cifici illumina- Palpes in meridie sicut palpare solet
ti a Domino, sed Marcus unum ponit, csecus in tenebris, et non dirigas vias
qui notee fuit famae et de altero non : tuas.
negat, sed tacet unde Beda in Glossa
: :
« Mendicans, » hoc est, extensione
« Matthaeus in hoc loco dicit duos caecos manus paupertatem suam dicens, et in
« secus viam sedentes illuminatos Lu- : miseria corporis nulla habens vitae sola-
« cas, cum appropinquaret Jericho unum tia, et misoriae temperamenta. Job, xxx,
« illuminatum pai-i ordino : sed Lucas 3 Egestate et fame steriles,
:
squalentes
« scribit quod Matthseus omisit. Quod calamitate et miseria. Eccle. v, 12 et 13 :
« autem hoc loco Matthaius duos dicit, Est et alia infirmitas quam vidi sub
« Marcus dicit unum, et alterum non ne- sole : divitise conservalse in malum do-
« gat, sciendum est unum eorum fuisse mini sui. Pereunt enim in afflictione
« notissimum undo et nomen ejus et pessima generavit filium qui in
:
:
summa
« patris Marcus commemorat, quod in egeslate erit.
:
« Qui cum audisset quia Jesus Na- salvare possit : misericordis etiam in ini-
47 micos, quem alicna miseria in corde affi-
zarenus est, coepit clamare et dicere :
cit et cogit ad misercndum. Tu qui filius

Jesu, fili David, miserere mei. »
hujus es, et hiereditate cuncta ista acce-
pisti, « miserere mei. » Deprimo dicilur,
Tangit inslanliain supplicantis. Et di- Eccli. xLvi, 1 et 2 : Jesus Nave... qui

cit duo supplicationem, et instantiam.
: fuitmagnus secundum nomen suum,
Jn supplicatione dicit tria, scilicet ex- maximus in salutem electorum Dei. De
citalionem ad petendum, intensionem ad secundo, Joel, n, 13 : Benignuset miseri-
clamandum, discretionem ad impetran- cors est..., et prsestabilis super malitia.
dum. Esther, xv, 17 : Valde mirabilis es, do-

Dicit igitur « Qui cum audisset, » :
mine, et facies tua plena gratiarum. Et
a transeuntibus : quia, sicut dicit Luc. ideo omnes in facie ejus gratiam inve-
xvni, 36 et 37 : Cum audiret turbam niunt. De tertio, I ad Corinth. i, 5 In :
prsetereuntem, interrogabat quid hoc es- omnibus divites facti estis in illo. Et
set. Dixerunt autem ei, quod Jesus Na- sequitur, t. 7 : Ttaut nihil desit vobis in
zarenus transiret. nlla gratia. AdWoman. x, J2: Dives in
Ethocest « Quia Jesus Nazarenus »
: , omnes qui invocant illum. De quarto,
omni flore vernans, « est, » qui transiret: PsaL cxxix, 7 Apiid Dominum miseri- :
sperans de misericordia et bonitate et cordia, et copiosa apud eum redem-

largitate ejus, qui illuminat omnem ho- ptio.
minem venientem hunc mundum, ex- in Ergo, « miserere mei, » tua compas-
citatus est ad petendum ab eo, de quo sione, utramque meam
miseriam corpo-
dicitur, Luc. i, 79 : Illuminare his qui ris et fortunse removendo. Psal. l, 3 :
in tenebris et in umbra mortis sedent : Miserere mei, Deus, secundum magnam

ad dirigendos pedes nostros in viam pa- misericordiam tuam : et secundum mul-
cis. titudinem miserationum tuarum. Tsa.
Et hoc est : « Coepit clamare, » cum Lxiii, 15 : Ubi estzelus tuus, et fortitudo
magna desiderii et intentionis et vocis tua, multiiudo viscerum tuorum, et mi-
intensione. Psal. xvn, 7 : Clamor meus serationum tuarum ? super me continu-
introivit in aures ejus. Psal. cxvni, 145 :
erunt se.
Clamavi in toto corde meo, exaudi me,

Domine. Baruch, ni, 1 Anima in angu- :
stiis et spiritus anxius clamat ad le, Do- « Et comminabantur illi multi ut

mine. multo magis clamabat
taceret. At ille
(.( Et dicere. » Tangit discretionem pe-
Fili David, miserere mei. »
titionis ad exajidiendum.
« Jesu, fili David, miserere mei. » Tangit hic ad petendum instantiam. Et

tangunlur tria quae instanliam important,
Jesum nominat Salvatorem, cujus et scilicet increpantium comminatio, qui a
olficium et actus semper fuit ad salvan- clamore hunc avertere non poterant :
dum. In oratione Manassae, sub finem : clamoris per omnia momenta accumula-
Indignum salvabis me secundum matio : et petitionis ingeminalio.
qnam misericordiam tuam. Dicit igitur : « Et comminabantur ei
« Fili David, » manu forlis, qui sal- mulli, » nolentes inquietari Dominum,
vare potest : airuelM dcsiderabilis^ (jui ex (( ut tacerel » a clamore. Luc. xvm, 39 :
benignilale cuncLis exhibet vultum gra- Qniprseibant, incirpabant eujn ut tace-

tiosum : divitis regis, qui habet unde ret. Ipse vero multo magis clamabat. Et
::
IN EVANG. MyVRCI, X-48, 19, >(), 31, r)2. 017
lalcs signaiil eos qui rctralHiiit a bono praeceptum : unde dicit : « Prsecepit il-
opere. Proverb. iii, 27 : Noli prohihe/e lum vocari, » ut Deo et lumini cEterno
bencfacere eum qui potcsi : si vales, et ip- appropinquaret. Psal. xxxiii, : Accedi-
se bene/ac. te adeum, et illuminamini, el facies ve-
« At ille multo magis clamabat. » Ad strx non confundcntur. Genes. xliv, 21 :
Coloss. IV, 2 : Ornlioni instate, vigilan- Adducite eum ad me, et ponam oculos
tes in ea. Luc. xviii, 1 : Oportct semper meos super eum.
orare et non dcficerc. Tbren. u, 18 : Dc- Tertium est quod juxta Cbristi impe-
duc quasi torrerdem lacrymas per diem rium caecus vocatur. « Et vocant cse-
et noctem : non des requiem tibi, neque cum, » ministri illuminationis et interces-
taceat pupilln oculi tui. sorcs, « dicentes ei, » cseco jam statim
« Fili David, miserere mei. » Ecce iliuminando. II ad Corinth. ii, 8 : Confir-
petitionis ingeminatio. Mattb. xv, 22 : melis in illum charitatem.
Miserere mei, Doniine, fili Dnvid. Faci- « Animsequior esto. » Tobiae, v, 13 :
lis enim et moUis ad placandum fuit Da- Forti animo esto, in proximo est ut a
vid, cujus tu es baercs. II Reg. xxiu, 8 : Dco cureris. Barucb, iv, 3, 4 : Animae-
Ipse est quasi tenerrimus ligni vermicu- quior populus Dei, quia quse Deo
csto.,
lus. Habacuc, i, 2 : Usquequo, Dominc, placent manifestasunt nobis.

clamabo, et non exaudies ? vocifcrabor Ergo « surge, » hoc est, sursum ad
ad te vim patiens, et nonsalvabis ? coelilumen age te. Ad Ephes. v, 14 :
Surge qui dormis, et exsurge a mortuis,

et illuminabit te Christus.
« Et stans Jesus praecepit illum vo- « Vocat te. » Ad Roman. iv, 17 Qui :
cari. Et vocant csecum, dicentes ei •

vocat ea quse non sunt tamquam ea quse
sunt.
Anima?quior esto : surge, vocat te.
Quartum est cseci ad lumen accelera-
Qui, projecto vestimento suo, exsi-
tio, et hoc est :
liens venit ad eum.

Et respondens Jesus dixit illi : Qiiid
« Qui, projecto vestimento suo, »
tibi vis faciam ? Caecus autem dixitei
Rabboni, utvideam.
llt r(vorentiam exhiberet, et pristini
Jesus autem ait illi : Vade, fides tua
erroris per confessionem conversationem
te salvum facit. Et confestim vidit, et
deponeret. Cantic. v, 3: Ex spoliavi me
sequebatur eum in via. »
twiica mea, quomodo induar illa ? Ad
Ephes. Deponere vos secundum
IV, 22 :
Tangit hic ea quae circumstanl istius pristinam conversationem veterem homi-

miraculi perfectionem. nem, qui corrumpitur secundum desidc-
Sunt autem septem, quorum primum ria erroris.
est slatus transeuntis, cum dicit : « Et « Exsiliens, » prae gaudio quod con-
stans Jesus, » ut eum csecus consequi cepit spe sanitatis pcrcipiendae. Cantic. ii,
posset enim ex misericordia ex-

: sletit 8 : Ecce iste venit, saliens in montibus,
spectans eum, quem desidem transiverat transiliens colles : quia etiamsi claudus
ex justitia. Isa. XXX, 18 : Exspectat Do- luisset, proe gaudio saltasset : et hoc fuit
minus ut misereaturvestri. Cantic. ii, 9 si^num perfectae fidei, quia aliter gau-
En ipse stat post parietcm nostrum. Et dium tantum non concepisset. Isa. xxxv,
quid mirum quod stat exspectans, quia C Twic saliet sicut cervus claudus, et
:
anle stetit pulsans. aperta erit lingua mutorum.

Secunduni est adducendi caeci ad se « Venit ad eurn^ » Salvatarem et illu-
618 D. ALB. MAG. ORP. PRtED.
minatorem omnium. I Regum. xxv, 8 : hoc est sextum. PsaL lxxxvih, 16 et 17 :
In die bona venimus ad te. Domine, in lumine vultus tui ambula-

bunt : et in nomine tuo exsultabunt tota
« Et respondens Jesus dixit illi. » die, et injustitia tua exaltahunttir Ba- .
ruch, iii, 14 ; Disce uhi sit lumen oculo-

Quintum est, in quo per quaestionem rum etpax.
intendit Dominus aliis hujus caeci osten- « qua me posse hoc tibi
Fides tua, »
dere affectum. « Quid tibi vis faciam ? » facere credis, « te salvum Jecit. » Luc.
IIoc queerit non igiiorans, sed ut aliis os- vii, 30 Fides tua te salvarn fecit^ vade
:
tendatur quod non carnale aliquid, sed in pace.
perceptionem lurainis intcrioris et exte-

habet in desiderio. Tob. v, 12
rioris :
« Et confestim vidit. »
Quale gaudium mihi erit, qui in tenebris
sedeo, et lumen chbU non video ?
(( CcBcus autem dixit ei, » de videndo Hoc est septimum. « Confestim, »
lumine suum exclamans desiderium. Ec- quia nescit tarda molimina Spiritus san-
cle. XI, 7 Dulce lumen et delectahile
: cti gratia. Et ne putetur per medicinam
est oculis videre solem, curatus, statim in momento factum est.
« Babboni, » dulcissime magisler, qui Confestim ergo vidit. PsaL cxviii, 18:
veritate tua omnes illuminas, qui dixisti, Revela oculosmeos, et considerabo mira-
Joan. vni, 12 : Ego sum lux mundi : biliade lege tua. Act. ix, 18 : Ceciderunt
qui sequitur me, non ambulat in tene- ab oculis ejus tamquam squamse, et vi-
bris, sed habebit lumen vitse : qui dixisti sum rccepit. Mich. vii, 8 : Cum sedero
adhuc, Joan. ix, 39 : In judicium ego in tenehris, Domimts lux mea est.
in hunc mundum vcni, ut qui non vident,

videant, et qui vident, caeci fiant. « Et sequebatur eum in via. »
« Ut videam. » Luc. xvni, 41 : Domi-
ne, ut videam*. Psal. xvii, 29: Deus Fructus cstmiraculi et utiiitas. Matth,
meus, illumina tenehras meas. VIII, 19 : Sequar te cjuocumcûe ierisA
Hic enim de csetero lumen sequebaturj
« Jesus autem ait illi, » ne in tenebris impingeret. Joan. xu,
36 : Dum lucem hahetis, credite in lu-
Fons vera3 lucis. Sapient. vii, 26 ;

cem, ut filii lucis sitis. Ad Ephes. v, 8 \\
Candor est lucis seternae, et speculum sine Ut filii lucis ambulate. Hoc enim est
macula. primum lucis benelicium ut sequamur

« Vade, » illuminationis profectu. Et lucem. -^
* Malth. XX, 33 : Diciint illi : Domine, ut ape- riantur ociili nostri.

CAP. XI MARCl 619
CAPUT XI.
Super pulliim asince cum honore Jerusalem ittffredilur : ficum maledicendo are-
facit : ementes ac vendentes de templo ejicit : efficaciam fiducice in Deum os-
tenditt dicens fratri remittenda quoi i?i nos commisit : Scribis non dicit qua
potestate hcucfaciat, eo quod nec illi responderent ad propositam deJoannis
baptismo quccstionem.
1. Et cum appropinquarcnt Jeroso- 9. Et qui prtîbant et qui sequebantur

lymcC et Bethania^ ad montem clamabant, dicentes Hosanna : .
Olivarum, mittitduos ex disci- 10. Benedictus qui venit in nomine

pulis suis', Domini benedictum quod ve-
:
2. Et ait illis : Ite in casteilum quod regnum patris nostri David.

nit
contra vos est, et statim intro- Hosanna in excelsis.
euntes illuc, invenietis puUum 11. Et introivit Jerosolymam in tem-
ligatum, super quem nemo ad- plum * et circumspectis omni-
:
huc hominum sedit : solvite bus, cum jam vespera esset ho-
illum et adducite. ra, exiit in Beihaniam cumduo-
3. Et si quis vobis dixerit : Quid decim.
facitis? dicite : Quia Domino 12. Et alia die cum exirent a Betha-
necessarius est : et continuo il- nia, esuriit.
lum dimittet huc. i3. Cumque vidisset a longe ficum
4. Et abeuntes, invenerunt pullum. habentem foHa '% venit si quid
ligatum ante januam foris in forte inveniret in ea : et cum
bivio : et solvunt eum. venisset ad eam, nihil invenit
5. Et quidam de illic stantibus dice- praeter folia : non enim erat
bant illis : Quid facitis solven- tempus ficorum.
tes pullum? 14. Et respondens dixit ei Jam non :
6. Qui dixerunt eis sicut praeceperat amplius in feternum ex tc

illis Jesus, et dimiserunt eis. fructum quisquam manducet.
7. Et duxerunt pullum ad Jesum, et Et audiebant discipuli ejus.
imponunt illi vestimenta sua, i5. Et veniunt Jerosolyniam. Et cum
et sedit super eum*. introisset tcmplum, coepit
in
8. Muiti autem vestimenta sua sira- ejicere vendentes et ementes in
verunt in via aiii autem fron- :

templo et mensas nummulario-
:
des caedebant de arboribus et rum et cathedras vendentium

sternebant in via. coiumbasevertit.
* Matth. XXI, 1 ; Luc. xix, 29. ' Matth. XXI, 10.

*Joan. XII, 14. 5 Matth. XXI, 19.
3 Psal. cxvii, 26 ; Matth. xxi, 9 Luc. xix, 38.
;
.

16. Et non sinebat ut (juisquamtrans- mittite quid habetis adversus
si
ferret vasper templum : aiiquem*, ut et Pater vester
17. Et docebat, dicens eis Nonne : qui in coelis est dimittat vobis
scriptum est Quia domus : peccata vestra.
mea, domus orationis vocabi- 26. Quod si vos non dimiseritis, nec
tur omnibus gentibus '? vos Pater vester qui in coeiis est
autem fecistis eam speluncam dimittet vobis peccata vestra.
latronum. 27. Et veniunt rursus Jerosolymam.
18. Quo audito, principes sacerdotum Et cum ambularet in templo,
et scribge quaerebant quomodo accedunt ad eum summi sacer-
eum perderent : timebant enim dotes, et scribae, et seniores,
eum, quoniam universa turba 28. Et dicunt ei : In qua potestate
admirabatur super doctrina ejus. hasc facis "? et quis dedit tibi
19. Et cum vespera facta esset, egre- hanc potestatem ut ista facias ?
diebatur de civitate. 29. Jesus autem respondens, ait iliis :
20. Et cum mane transirent, vide- Interrogabo vos et ego unum

runt ficum aridam factam a ra- verbum, et respondete mihi et :
dicibus. dicam vobis in qua potestate

2 1. Ei recordatus Petrus, dixit ei : hsec faciam.
Rabbi, ecce ficus cui maledixisti 30. Baptismus Joannis, de coelo erat,
aruit. an ex hominibus? Respondete
22. Et respondens Jesus, ait illis : mihi.
Habete fidem Dei 2. 3i. At illi cogitabant secum, dicen-
23. Amen dicovobis quia quicumque tes : Si dixerimus De coelo, :
dixerit huic monti Tollere et :

dicet : Quare ergo non credidi-
mittere in mare, et non hassita- stis ei ?
verit in corde suo, sed credide- 32. Si dixerimus : Ex hominibus, ti-
rit quia quodcumque dixerit memus populum omnes enim :
fiat, fiet ei. habebant Joannem quia vere

24. Propterea dico vobis : Omnia propheta esset.
qufiecumque orantes petitis, cre- 33. Etrespondentes dicunt Jesu Nc- :
dite quia accipietis, "

et evenient scimus. Et respondens Jesus,
25. El
vobis
cum
3.
ait illis Neque ego dico vobis
: ^
stabitis ad orandum, di- in qua potestate hasc faciam.
* Isa. Lvi, 7 ; Jerem. vii, H Matth. VI, 14 et xvui, 35 ; Luc. xi, 9,

2 Matth. XXI, 21. ^ Luc. XX, 2.
3 Matth. VII, 7 et xxi, 22.
:
IN EVANG. MARCI, XI-1. 621
iides Patrum et Gentium vocatarum os-

tenditur, ibi, i\ 8 « Multi autem vesti-
:
menta sua straverunt, etc. » In tertia,

IN GAPUT XI MARGI desiderium salulis Judaeorum in Ghristo,
et ingratitudo eorumdem demonstratur,
ENARRATIO. ibi, ^. 11 : « Et introivit Jerosolijmam in
tcmplum : et circumspectis etc. » ,
In prima harum patrium tres sunt pa-

« Et cum appropinquarent Jeroso- ragraphi : in quorum primo discipulo-
lymse et Bethaniae ad montem Oliva- rum missio conlinetur : in secundo, obe-
rum. » dientia discipulorum perfecta describilur :
et in tertio, electionis Gentium meta-
phora per sessionem aselli demonstratur.

Ab hoc loco agere incipit de electione In primo horum paragraphorum duo
quorumdam ad regnum Leonis pertincn- dicuntur, scilicet, discipulorum missio, et
lium, et de reprobatione aliorum. legationis injunctio.
Gontinentur autem in ea tria capitula :
Girca missionem duo attenduntur, sci-
in quorum primo sub metaphora descri- licet, loci unde mittuntur opportunitas,
bitur Synagogae reprobatio, et Ecclesise et nuntlorum idoneitas.
de gontibus electio : in secundo autem De loci opportunitate tria dicuntur :
merituni reprobationis ostenditur, quod describitur enim opportunitas ex vice ter-

est hujus libri capitulum duodecimum :
mino: et describitur opportunitas ex loci
in tertio autem, hoc est, tertiodecimo in quo missio ordinata est mysterio : et
hujus libri capitulo, modus reprobationis tertio, describitur ex loci a quo missio
Synagogse determinatur. est facta proprio significato.
Istud autem capitulum in duas dividi-

lur partes in quarum prima duplex me-
:
taphora reprobandae Synagogee induci- •Dicit igitur:« Et cum » (quinquediebus

tur : in secunda autem quastio de pote- ante Pascha, hoc dominica pal-
est, die
state hujus reprobationis determinatur, marum) « appropinquarent, » hoc est,

ibi, t. -7 : « Et veniunt riirsus Jeroso- Jesus et discipuli appropinquare incipe-
lymam, etc. » rent, « Jerosohjmse, » ad quam Jesus
Primaharum adhuc secundum duplam tendebat tamquam ad locum passionis.

reprobationis metaphoram in duas par- Luc. xviii, 31 : Ecce ascendimus Je-
tes distribuitur, quarum prima est meta- rosolijmam : et consummabuntur om-
phora inducens inobedientiam legis, nia quse scripta sunt per Prophetas
propter quam Synagoga reprobatur de Filio hominis '. Luc. xiii, 33 :
secunda autem, ariditatem dulcedinis in- Non Prophetam perire extra

capit
tellectus spiritualis, propter quam per Jerusalem. Hic autem locus opportunus
panem condemnatur sterilitati quae : in- fuit passioni, quia per passionem introi-
cipit ibi, t. 12 « Et alia die cum : ex- tus est ad seternse pacis visionem, quod
irent a Bethania, esuriit. » Jerusalem interpretatur. Ad.Galat. iv,
Adhuc autem prior harum in tres scin- 26 : llla. quse sursum est Jerusalem, li-
ditur partes : in quarum prima per ad- bera est, quse est mater nostra. Isa. lxvi,
ductionem Gentium voca-
pulli indomiti 13 et 14 In Jerusalem consolabiminij
:
tio, et reprobatio Judaeorum praesigna- videbitis, et gaudebit cor vestrum.

tur. In secunda, per processionem una « Et Bethanise. » Locus est in quo or-
Cf. Matth. XX, ^8 et Marc. x, .33.

: :
622 D. ALB. MAG. ORD. PR^D

dinatum est do rnissione ista. Joan. xii, « xVlittit duosex discipulis suis. »
et seq. : Jesus crgo^ anle sex dies Pas-

chije, venit Belhaniam, iihi Lazarus fiie- Tangitur hic legatorum sive nuntiorum
rat mortuus, cjuem suscitamt Jesus. Fe- idoncitas.
cerunt autem eicosnam ibi: et Martha mi- Duo aulem tanguntur circa hoc, scili-
nistrahat. Lazatus vero erat unusde dis- cct mysterium, et informatio a?tcrnae ve-
cumbentibus cum eo. Maria ergo accepit ritatis.
libram unguenti nardi pistici, pretiosi Dicit igitur : « Mittit, » auctoritatem

et unxit pedesJesu, et extersit pedes ejus dans legationis. Matth. x, 10: Ecce ego
capillis suis : et domus impleta est ex mitto vos sicUt oves. Luc. x, 3 : Ite
odore unguenti. Et ibi proditor pro un- Ecce ego mitto vos.
guenti recuperatione concepit proditio- (( Duos, » propter geminae charitatis
nem : et Christus ibi ordinavit electorum, affectum, sicut dicit Gregorius, quia
per discipulorum legationem, vocalio- « Charitas non minus quam inter duos
nem : et hoc fuit sabbato ante palmas. « haberi potest. » Vel, sicut dicit Glossa,
Hic autem locus non duodecim
nisi sta- propter veritatis scientiam, et operis
diis distabat a Jerusalem. Opportunus munditiam. Proverb. xviii, 19 : Frater
autem fuit, quia Bethania domus ohe- qui adjuvatur a fratre, quasi civitas
dientise interpretatur, et per obcdientiam firma. Eccle. iv, 9 : Melius est duos esse
Patris ordinatum est vocationis electo- simul qtiam unum : habent enim emolu-
rum oflicium. Ad Philip, ii, 8: Factus mentum societatis suse.
ohediens Patri usque ad mortem, mor- « Ex discipulis suis., » quos aeternae
tem autem crucis. informaverat veritatis institutis. Joan.
((Ad montem Olivarum. » Matth. xxi, viii, 31 et 32 : Si vos manseritis in ser-
1 : Cwn venissent Bethphage ad montem mone meo, vere discipuli mei eritis, et
Oliveti. Bethphage enim casale parvum cognoscetis veritatem, et veritas liberahit
erat in latere montis OUvcli situm : op- vos.
portunus autem locus fuit unde talis
missio iieret unde Glossa : : « Haec in inonte

Oliveti posita esse dicitur, ut Ecclesia (( VA ait illis : Ite in castellum quod
per gratiam Dei esse salvanda signotur :
contra vos est. »
quam unctione spiritualium charisma-
tum, et scientise et pietatis luce fovet. » « Et ait illis. » Injungens illis suae le-
Mons enim Oliveti spiritualium distribu- gationis officium. II ad Corinth. v, 20lj
tor gratiarum esse signatur : et ne abs- Legatione fungimur tamquam Deo ex"
conderetur civitas supra hunc montem hortante per nos.
posita, mittit duos ex discipulis suis, di- « Ite in castellum. » Injuncta haec
castellum cjuod contra tangitur discipulis legatio.
cens illis : Ite in
^
vos est. Sic ergo patet hujus loci, unde Quatuor autem dicit: legationis pro-
facta est, ad ipsam legationem convenien- cessum, legatorum eventum, h^gationis
tia. Matth. v, Non
14 : potest civitas officium, et legationis injunctae statim
ahscondi supra montem posita. Mons ad movendum impedimentum.
enim est elevatio potestatis ecclesiasticae : Primum tangit cum dicit « Ite, : » pro-
et fructus olivae signat gratiarum in Ec- cedendo legationis processu et profectu.
clesia uberlatem. Cantic. i, 2 : Oleum Marc. XVI, 13 : Euntes in mundum uni'\

effusumnomen tiium. Eccle. ix, 8: Oleum versum, Evangelium omni]
prsedicate
de capite tuo non deficiet. creaturx. Job, xxxviu, 33 Numquid, :
mittes fulgura, et ibunt. et revertcntia]

dicent tibi : Adsumus ? Ac si dicat: Non
i
IN EVANG. MAUCr, Xf-2, 3. 023
Ui lacies hoc, scd e<ô. Kulgura ciiiin populuin, qui nullu lcgc frcCiiulus fucrat.
sunt ApostoU tonantos prajdicalionc, ct Jol), xi, 12: Vir vanus, insupcrbiam eri-
micantcs coruscalione, ct fervcntes corn- (jitjir, et pullum onayri se natmn
([vasi
niinationc, ct biandientcs lcni luniinc, libcrum putat. Putabat enim gcntilis po-
aelernfe vila) promissione. pulus sc nalurn ad liberlatem, et idco
« 1)1 castclltnii, » quod jam [)ro[)tcr nulla lege sc fraBuari permisit.
iniquilatcm, ea qu(C erat mctropolis ci- « Li(jatum, )> iiiultorum vinculis pec-
vilas, in castcllum humilc sit conversa. catorum. IVoverb. v, 22 : Iniquitatcs
Isa. 1, Quomoilo facla cst merctrix
21 : suse capiwil impiuin, et funibus pccca-
civilas fidelis, plena judicii? justitia torum suorum constringitur. Psal. cxvii,
liabitavit in ea, mtnc autcm homicidse. (')
: Dolorcs inferni circumdederunt me,
Incastellata autem est armis contra Deum pneoccupavcrunt me laquei mortis. Et,
ordinatis. Thrcn. iii, 7 : Circumsedifica- Psal. Gxviii, 01 : Ihines peccatorum cir-
vii advcrsum me, ut non egrcdiar. Psal. cumplexi sunt me, etc.
Lix, 11 : Quis deducct me in civitatem « Super qucm, » regendum ad hone-
munitam ? statem legum, « nemo adhuc hominum, »
« Quod contra vos est, » quia tota se ratione utentium, « sedit, » domandum
totam paraverat civitas contra Salvato- et regendum : scd iii barbaris scientia
rem. Psal. uv, 11 et 12 : Vidi iniquita- (alias, scienliis) vivit vagans per campos
tem et contradictionem in civitate. Dic licentice. Psal. lxxx 13 Ibunt in adin-
:
ac nocte circumdabit eam siiper muros ventionibus suis. Job, xxxix, 5 : Quis
ejusiniquitas'.... etnondefecitdeplateis dimisit onagrum liberum, et vincula
ejus usura et dolus. Hjb sunt munitiones ejus quis solvit ? Onagerest asinus agre-
contra quas mitlunlur A[30stoli. II ad stis cui nuUus rationabilium inscdit^^do-
Gorinth. x, 4,3: Consiiia destruentes, ctorum, ut dicit Glossa.
et omnem altitudinem extollentem se ad-
vcrsus scientiam Dei. « Solvite illum »
A vinculis peccatorum. Matth. xvi,

<' Et statim introeuntes illuc, inve- 19 : Quodcumque solveris super terram,
nietis pullum ligatum, super quem erit solutum et in coelis. Psal. gxlv, 7 et
nemo adhuc hominum sedit : solvite 8 : Dominus solvit compeditos, Dominus
illuminat cascos.
illura et adducite.
Et absolutum a vinculis peccatorum
Et si quis vobis dixerit : Quid faci-
« adducite mihi » insidendum et regen-
lis? dicite : Quia Domino necessarius dum. Et hcEC est injuncta legatio. Joan.
est : et continuo illum dimiltet huc. » I, 42 Adduxit eum ad Jesum. Isa. lx,
:
Tunc videbis et afflues, mirabitur et

:
Tangit hic legatorum evcntum. dilatabitur cor tuum, quando conversa

Dicit igitur : « Et statim, » in ipso fuerit ad te multitudo maris, fortitudo
urbis promurali, « introeuntcs, » quia gentium venerit tibi. Omnes enim illi
statim occurrit eis quod quaerebant. Ge- per pullum significantur, adducendi per
nes. xxvu, 20 Voluntas Dei fuit,
: ut Apostolos.
cilo occurreret mihi quod volebam.
« Illuc, » hoc est, inibi, « invenietis « Et si quis vobis dixerit, »
pullum. 30 » Luc.
Invenietis XIX, :
pullum asinx alligalum, cui nemo um- Hoc est, si aliquis vobis aliquid dixe-
quam hominum sedit. Qui nullo fr«no rit objiciens contra pulli solutionem :
domitus et attractus gentilem significat totus enim mundus contra solutionem

:

pulli istius rationibus armabatur, solu- Qui dixerunt eis sicut praiceperat
tioni contradicens. Ezechiel. iii, 12 : Au- illis Jesus^ et dimiserunt eis. »
divi post mevocem commotionis maipiae.
Psal. xcii, 3 : Elevevarunt flumina, Do- Tangitur hic discipulorum simplex
mine, elevaverunt flumina vocem suam, obedientia.
hoc est, deduentes teniporaliter infidcles. Etdicunturhicquinque :profectus, ser-
Sic eductioni populi de Êgypto iEgyptii monis prsedicti effectus, praecepti imple-
contradixerunt. Sic Pharao contemptus tio, praisentium adstantium coutradiclio,

surgit in scandala. Luc. xix, 31 : Si quis et pulli ad Dominum adductio.
vos interrocjaverit, dicens :
Dicit igitur : « Et aheuntes, » disci-
« Quid facitis ? » hoc est, quare hoc puli a Domino ad obedientise perfectio-
facitis ? Sicut multi quserunt rationem, nem. Ezechiel. i, 14: Animalia ibant in
quare a libertate vocetur aliquis ad lidem similitudinem fulguris coruscantis.
vel religionem? Isa. lviii, 2 : Scire vias Nulla enim erat dubitatio, nuUa intcrro-
meas volunt. Exod. v, 2 Nescio Domi- : gatio,quo minus injunctae obedientiae
num, et Israel non dimittam. opus non statim perficeretur in impclu
« Dicite, » hoc est, rationes fidei os- charitatis et fervore spiritus.
tendite : « Qiiia Domino » regendus « Invenerunt pullum » liberum, nullo

pullus « necessarius est. » Non necessi- jugo obedientiae pressum, nullo fraeno
tate Domini, sed necessitate pulli, quia alicujus legis fraenatum : « ligatum » lo-
ahter indomitus periret. I Petr. iii, 15 : ris suorum peccatorum et lasciviarum.

Parati semper ad satisfactionem omni Osee, IV, 19 : Ligavit eum spiritus in
poscenti vos rationem de ea quse in vobis alis suisy hoc est, spiritus fornicationis
est spe, et etiam fide. et lasciviae. Orat. Manassae versus me-

« Et continuo, » audita fidei ratione, dium : Incurvaius sum multo vinculo
« illumpullum » « dimittet huc, » ad- ferreo..., et non est respiratio mihi.
ducendum ad me. Isa. xlv, 2 : Ego anie « Ante januam, hoc est, ante fidei
»
te ibo, et gloriosos terrse humiliabo : por- principia et articulos per quos est ingres-
tas sereas conteram, et vectes ferreos con- sus in Ecclesiam. Joan. x, 9 : Ego sum
fringam. Dominus enim assignata ratio- ostiuni : per me si quis introierit, salva-
nabili ratione fidei, humiiiat intellectum bitm\ et pascua inveniet. Genes. xxiv,
audientium, et humiliat gloriosos terras 31 : Ingredere, benedicite Domini, cur

Philosophos. Et confringit portas sereas, foris stas ? Quia foris est qui est ante
quando frangit Oratorum eloquentiam principia fidei et ante Christum.
per orbem sonanlem. Et vectes ferreos « In bivio, » hoc est, in hbcrtatis ar-
confringit, quando acutos syllogismos bitrio : quia poterat intrare et divertere
dialecticse fidei subdit. Et tunc dimittitur prout volebat. Eccli, xv, Anie ho- 18 :
ab eis adducendus ad Dominum, qui minem vita ei mors, bonum ei malu?n:l

ante rationibus phantasticis detineba- quod placuerii ei, dabitur illi. Ad litte-J
tur. ram tamen, sicut alibi diximus, erant ibi
ligata animalia onerifera : ut pauperes
qui ad diem solemncm asceiiderant, et
« Et abeuntes invenerunt pullum li- lassati in via perticere iter non poterant !
ilfis veherentur. Yel si forte onera ha
gatum ante januam foris in bivio et :
bebant ad ritus sacrificiorumpertincntia,

solvunt eum.
animalibus illis communibus veherentur K
5 Et quidam de illic stantibus dice-
ul sacrificiorum usus in tanta habere-«
j
bant illis : Quid facitis solventes pul- tur solemnitate. Sed primum est, quodl
lum? myslerium est de intentione Domini
:
IN EVANG. MAHCI, XI-4, :;, 0, 7. f)25
« Et solvunt eum. » Psal. LXXH, 2:J Ul jumentum factus

:
sumapud te, etcfjo scmper tecum. Pullus

Ecce obedientia. Psal. cxv, 10 et 17 ; enim liccntiose libcr, qucm nullum proe-
Dirupisti vincula mca : tibi sacrificfiho ccplum iej^ns divinae domuerat, et queni
hostiam laudis. niilla lcx Jiumana oidinaverat ad disci-
plinam : adducitur autem, ([uando frai-
« Et quidam de illic stantibus dice- num legis imponitur, et rejîmini divino
bant. » praeparatur. IIoc significatur, Joan. i, 41
et 42, ubi dicit Andreas fratri suo Simo-
Sicut Atlienienses dixerunt Paulo, ni : Invenimus Messiam, qui dicitur
Act. XVII, 19 et 20 : Possumus scire quue. Cliristus : et adduxit eum, ad Jcsum. Ad
est lisec nova^ qiix a te dicilur, doctiina? litleram ctiam Pliilippus putatur fuisse
Nova cnim qusedam infers aurihus no- unus ex discipulis qui missi fuerunl ad
stris. pulium adduccndum, quia ipse prinius
« Quid jacitis solvcntcs piillum? » gentilem adduxil cunuchum reginae Can-
hoc est, quare hoc facitis? quia paternas dacis «. Altcr autem putatur fuisse Pe-
leges et consuetudines relinquitis, ct trus, qui adduxit Cornelium centurio-
nova quajdam et hactenus inaudita ser- nem ^
vare vultis. Joan. Tu disci-
ix, 28 et 29 : Tanguntur autem tria adhuc, scilicet
pulus illius sis, nos autcm Moysi disci- puUi adductio, stramenti preeparatio, et
puli sumus. Nos scimus quia Moysi lo- Domini insessio. Primum fit pcr lidei
cutus est Deus, hunc autem nescimus pra^dicationem, secundum per exempli
unde sit. et virtutis informationem, tertium autem
per Domini in regimine gubernationem.

« Qui, » Dicit igitur « Et duxerunt pullum ad
:
Jesum, » fidem gentibus praedicando,

Scilicet discipuli, (i.dixerunt illis .,
» ta- « et imponunt illi, » pullo pro stramen-
liter objicientibus, « sicut prseceperat to, « re.s/ime;«/a 5^/«, » ut in eis Dominus
Dominus, » omnem objectionem eorum molliter sederet.Vestimentum autem
et laqneum dissolventes. Psal. xiv, 4 : quod sic ad substernendum est aptum
Ad 7iihilum deductus est in conspectu vocatur stragulum, a stramento sic vo-
ejus malignus : timentes autem Domi- catum. Proverb. xxxi, 22 Stragulatam :
num glorificat. vestem fecit sihi. Hoc autem spiritualiter

« Et dimiserunt eos, » nihil ulterius lit, quando Doctor talia exhibetexempla,
objicientes. I Reg. ii, 9 : fmpii in tene- quae super alio poni possunt per imposi-
bris,^c\\\CQi\^^novciniv<3i,conticescent,quia tionem. Regum^ xvm, 4: Exspoliavit
T
non in fortitudine sua roborabitur vir. se Jonathas tunica sua, usque ad gla-
dium et halteum. Quia gladium verbi
Dei in praedicationis officio, et balteum in
« Et duxerunt pullum ad Jesum :
proelationis Ecclesiasticse iastigio Prsela-
et imponunt illi vestimenta sua, et se- tus subdito communicare non debet.
dit super eum. » Quaedam tamen Glossa dicit, quod vesti-
menta significant corpora Sanctorum
Perfectio est obedientiae discipulorum. quae pro confirmatione multi martyres
Psal. XXXV, 7 et 8 : Homiues et jumenta straverunt, ut viam gentilibus ad fidem
salvabis, Domine : quemadmodum niul- praepararent. Proverb. xxxi, 22 Byssus :
tiplicasti misericordiam tuam, Deus. et purpura indumentum ejus. Byssus in
* Cf. Act. viw, 26 et seq. * Cf. Act. X, per decuisu m.

xzi
40
:
!

candore innocentiae, et .purpura in san- Per indumehtum enim puUus non calci-
guinis rubore. Apocal. iii, i: Qui non trat, et per virtutis exemplum asininus
inquinaverunt veslimenta sua^ scilicet homo rudis molliter in vita Ecclesiastica
cum niulieribus^ ambulabunt mecum in pedem ponit, et per corpora martyrum
albis, quia difjni sunt. ne cadat in fide confirmatur. Isa. xl, 3 :
« Et Dominus super eum, » hoc

sedit Parate viam Domini. Job. xxxvu, 17 :
est, pullum, de csetero froeno Domini Nonne vestimenta tua calida sunt, cum
regendum. Zachar. ix, '.) : Exsulta satis, perflata fuerit terra austro '^ Apocal.
filia Sion, jubila, filia Jerusalem. Ecce XVI, 14 Deatus qui custodit vestimenta
:
Rex tuus veniet tibi justus, et Salvator: sua, ne nudus ambulet. Eccle. ix, 8
ipse pauper, et ascendens super pullum Omni tempore sint vestimenta tua can-
filium asinm. Isti sunt nitentes asini, dida.
quibus insident pugnatores Diaboli doc-
trinis et exernplis Apostolicis strati. « Alii autem caidebant frondes »
Judicum, V, 10 : Qui ascenditis super ni-

tentes asinos, et sedetis in judicioy et am- Virides « de arboribus, » ut viam or-
bulatis invia, loquimini. narent, « et sternebant in via. » Haj au-
tem frondes signant virides Patrum sen-
tentias de Christo promulgatas, et flores
virtutum. Eccli. xxiv, 22 liami mei ho-
Multi aatem vestimenta sua stra-
:
% «
noris et gratix. Matth. xxi, 8 : Alii csede-
verunt in via : alii autem frondes cte-
bant ramos de arboribus, etc. '. Levit.
debant de arboribus et sternebant in xxiii, Sumetis vobis fructus
40 et 41 :
via. » arboris pulcherrim<e spatulasque pal- ,
marum, et ramos ligni densarum frou'

Tangitur hic ordinata Domini proces- dium, et salices de torrente, et Isetabi-
sio, per quam una tides gentium vocata- mini coram Domino Deo vestro : celebra-
rum et Patriarcharum demonstratur, ut bitisque solemnitatem.
inserti sciantur esse in radicemolivse. Ad
Roman. xi, 17 : Tu cum oleaster esses,
iiisertus es in illis, scilicet in ramis bo- « Et qui preeibant et qui sequeban-
nae olivae, et socius radicis et pinguedinis
tur clamabant, dicentes : Hosanna
olivse factus es.
Benedictus qui venit in nomine Do-
Habet autem hsec processio tres par-
tes: quidam enim viam prgeparando sua-
mini : benedictum quod venit reg-
vem viam fecerunt, alii viam ornaverunt, num patris nostri David. Hosanna in
tertii laudes unitatem fidei declarantes excelsis. »

decantaverunt.
De primisdicit: « Multi autem, » pro- Hic tangit de laude. Tangit autem
cedentium cum Domino ad festum Pas* duo : diversitatem laudantium, et unita-
indumen-
chce, « straverunt vestimenta, » tem laudis.
torum, vel exemplorum, vel corporum, De primo dicit « Et qui prseibant, » :
« in via, » ut molliter et pulchre jumen- in via ante Dominum, qui signant Patres
tum incederet vehens Dominum, et ad praicedentcs primum advcntum. Genes.
duritiem et inaequalitatem lapidum sub xxxii, 16: Antecedite me, et sit spatium
J)omino non calcitraret : unde Glossa, inter gregcm ct gregem. « Decebat eniii),
« ut noffenso pedc pullus transiret. » ut dicit Augustinus, ut magnus rex ve
» Cf. Joan. XII, 13.

IN EVANG. MARCl, X[-9, 10. 627
nicns, multis anteccdcnlibus eum praco- ris:.Iesum enim Salvatorcm de[)rccantur

nibus pricnuuliaretar. » ul salvilicet, nc signilicatio noininis ab
« Et qui scqtiehantiir, » (jlirisli in ellectu cadat Salvatoris. Orat. Manassa^
carne adventum usque in linem sueculi. sub linein : Indignum salvahis me sccun-
Daniel. iii, \\ : i\/(tic sequimiir tc iii dum inaf/nam misericordiam tuam. Hax
tolo corde, ct tiincinus tc, et quicrimus aulem salus facla est per Passionem ad
facicm tuam. quam ibat. Psal. xliii, 8 : Salvasti enim
nos dc afftiyentihus nos, et odientes nos
« Glamabant dicentes. » confudisti.
Tangitur hic unitas laudis in tribus, sci- « Benedictus. »
licet in prcedicatione venientis, et in prse-

dicatione potcstatis, cl in desiderio salu- Preeconium est venientis. Dicitur au-
tis. tem henedictus non passive, quod abali-
In primo dicuntur tria : intensio devo- quo ut majore acceperit benedictionem,
tionis, prfficonium venientis, confessio scd quia ut omni benedictione plcnus,
majestatis. etiain in maledictis benedictio ab ipso
I)e primo dicit : « Clamahant, » quod profluxit. Eccli. xxxix, 27 el 28; Bcne-
intensionem significat dcvotionis. Isa. dictio illius quasi fluvius inundavit.
VI, 4 : Commota sunt superliminaria Quomodo cataclijsmus aridam inebria-
cardinum a voce clamantis. Quia iste vit ? Heecautein bcncdictio tria facit, sci-
cUnnor novae gratise commotioncm et licet, quia maledictum primum in bene-

linem signilicabat templi Synagogae. dictioncm commutat. Genes. xxvii, 13 :
Psal. XXVI, () : Circuivi et immolavi in In me sii ista maledictio tantum per-

:
tahernaculo cjus hostiam vocifcrationis : gcns affer qux dixi. Secundo, omnibus
cantaho et psalmifm dicam Domino. bonis nos implet: quia sicut dicit Grego-
(( Dicentes. » in desiderio salutis : rius : « Hencdictio Dei est bonorum col-
« latio, et corumdem multiplicatio. »
(( Hosanna ! » Undc etiam ipse veritatis inimicus hsec
dicit, Job, i, 10 : Opcrihus manuum ejus
Glossa Hosanna verbum Ilebroeum,
: « benedixisli^ et possessio ejus crevit in
et compositum ex integro et corrupto. terra. Deuter, xxxiii, 23 : Nephthali
Osi eniin salva, vel salvifica anna au- :
ahundanlia pcrfruetur et plcnus erit he~ ,
tem interjectio est deprccantis. Denique ticdictionihus Domini. Nepblhali latitudo
inPsalmo cxvii, 23, ubi Septuaginta in- interpretatur : quia bonis Domini dilata-
terpretcs transtulerunt Domine, sal- :
mur. Fertio, bcnedictio Domini munit et
vum me fac, ibi in Hebraô habetur hostem unde, Genes. xxxii,

tutat contra .•
Anna, Adonai, Hosanna. Quod noster 26 et28,cum Jacob timeret hostes, dixit
Hieronymus ita transtulit Obsecro, Do- :
Domino: Non dimitlat te nisi henedixe~
mine, salva, obsecro. Idem ergo est osi, ris mihi. Et benedixit eum in eodem
Doinine, per interjcctionem obsecrantis, loco, dicens : Si contra Deum fortis fui-
quod obsecro, Domine, per ipsum ver- sti,quanto magis contra homines prse-
bum obsecrationis '. » Hsec Glossa videtur valehis ? Sic ergo clamant eum benedi-
esse magistralis secundum hanc ex- : et ctum, omnibus benedicentem. Genes.
positionem vox clamantium in dcsiderio XII, 3 : In tc benedicentur omnes gentes.
salutis videtur alludere nomini Salvato-
Vide quae diximus super hoc verbum Ho-

^ liujusce tomi.
%anna in nota super Matttiaeum, xxi, 9, page iO
« Qui venit. » « Benedictum quod venit regnum. »
In prseterito quidem venit in mundum, Haec est praedicatio potestatis. Re-

sed modo venit ad patiendum et immo- gnumenim nihil aliud est nisi completa
landum: et per resurrectionem ad reg- etunica in omnes potestas continendi in
nandum. Psal. cxvii, 26 et 27 : Denedi- legibus, et officiorum ordine, et virtuti-
dicius qni venit iii nomine Domitii ! Deus bus omnes
et potestatibus subjectos. Di-
Bominus, et illuxit nohis. cit enim Dionysius, quod « regnum est
« omnis finis, et ordinis, et legis distri-
^ . . c< butio. » Hoc erffo incipit in srratia in

« In nomme Domini. » oi
Lnristo
^
m
•
quo sui contmentur et regun-

• ,• . .
tur in omnis finis et boni perfectione, et

Professio est majestatis. nomine
In in omni graduum et dignitatum et offi-
enim Domini venire est notam divini ciorum divinorum ordine, et in omni di-
dominii in se omnibus ostendere, sicut vinarum iegum honestissima distribu-
Christus venit in omni majestate Patris, tione, quae pro locis et teniporibus et
notataet expressa per modum signorum : personis unicuique secundum propriam

hsec enim fecit absque clave supplicatio- dignitatem distribuuntur. Psal. cxliv,
nis sicut potestatem habens. I ad Timoth. 13 : Regnum tuum, regnum omnium sse-
VI, 15 : Beatus ct solus potens, Rex re- culorum : et dominatio iua in omni ge-
gum, et Dominus dominantium. Apocal. neratione et generationern.
XIX, 16 : Habens in vestimento, et in fe- Hoc regnum dicitur esse
mote suo scripium : Rex regum, et Do-
minus dominantium. Sic ergo venit in « David patris nostri »
nota et nomineDomini, omnibus super-

positis dives in omnes in omni gratia: et Quiain ipso est praefiguratum, qui est
non nutantis virtutis qui suos conti- secunduni cor Dei electus '. Act. xiii, 22 :
nere valeat, ne umquam ad scabellaria, Inveni David,... virum secundum cor

quee conculcanda sunt, inclinentur. De meum, qui faciet omnes voluntates meas.
primo horum dicitur, Psal. viii, 7 et8 : Et in nomine David est perfectum quia :
Constituistieum super opera manuum ut manu fortis suos continet, et in ad-

tuarum. Omnia subjecisii sub pedibus spectu desiderabilis plenas omnibus lar-
ejus. De secundo, I ad Corinth. i, 3, 7 : gitur donationes gratiarum. Et de forti-

In omnibus divites facii estis iti illo, tudine quidem dicitur, Isa. xix, 4 : Rex
inomniverbo, et in omni scientia...: fortis dottiitiabitur eorum. Exod.xv, ii :
ita ut nihil desit vobis in ulla gra- Quis similis iui in fortibus, Domine?\)Q
iia. De tertio, ibidem, t. 8 : Qui et desiderio autem benignam et largissi-
confirmabit vos usque in finem sine cri- mam faciem ejus videndi dicitur, Eslher,
mine.Hasc enim tria (ut dicit Dionysius) xv, 17 : Valde mirabilis es, domine, et
sonat nomen Domini : dicit enim sic : facies iua plena est gratiarum. Et hoc
« Dominus est non pejorum sive inferio- dictum est de eo de quo dicitur, Esther,
« rum excessus tantum, sed et omnium ii, 18 : Dona largiius est juxia magni-
« pulchrorum et bonorum possessio fir- ficeniiam principalem. Ad Ephes. iv, 8 :
« ma, non caderB valens fortitudo. »

et Dedii dona homitiibus.
Sic ergo venit in nomine Domini et : Sic igitur : Benedictum est quod venit
hoc est praeconium venientis. in Christo regnum patris nostri David,
quia rex iste non ut t)'rannus opprimit,
' Cr. 1 Ueg. xm, li eLxvi, 13 ; Psal. lxxxviii, 21.

IN EVANG. MARCl, XI-10, 11. ()29
sed in anectu palris suos diligit. Jerem. IMullaauteni de hisnotatasunt, Mattli.

iii, 19: Patrem vocabis me, et post me xxi, 1 et seq., Luc. xix, 20 et seq., et
iiigredi non cessahis. Isa. lxiv, 8 : Pater Joan. xii, 12 et seq., quae ibi requiri lia-
noster es tu, nos vero lutuni : et fictor bent, competunt quam

quia magis ibi
noster tu, et opera manuum tuarum om- hic hgpc historia enim de primo est ca-
:
nes nos. Joan. viii, 41 Unum patrem : none, in quo omnes h^van<ôlistiB conve-
/i«6^'m?/5 Z)em«. Unde Glossa : Hoc con- niunt. Kactum autem est islud in die
sonat Gabrieli qui ait : Hic erit magnus, palmarum, quinque diebus ante Pascha
et Filius Altissimi vocabitur, et dabit Judteorum.
illiDominus Deus sedem David patris
ejus ut scilicet, gentem quam David
'
;
teinporaliter rexit, et cui excmpla justi-
tioe pra?buit, et spiriluidibus liymnis ad « Kt introivit JerosolynQam in tem- II

fidem et Dui timorem accendit : ipse fa- plurij : et circumspectis omiiibus,
ctis, verbis, donis, el promissis ad reg- cum jam vespera esset hora, exiit in
num cceleste regeret, et ad regnum ccb- Bethaniam cum duodecim. »
leste introduceret.
Hic ostenditur desiderium saiutis Ju-

« Hosanna in excelsis. »
daeorumin Christo, etingratitudo Judseo-
rum ad tantum beneficium.
Ingeminatio est desiderii salutis. Quod Dicuntur autem hic duo quorum :
dicit : « In excelsis, » signum quod

est unum est beneficium quod impedit Do-
in inferioribus non est salus, sed muUi- minus ad saiutem procurandam secun- :
plex pericuium : sed in excelsis (quye sola dum autem est ingratitudo quam Judoei
ccelestia sunt) salus sine periculo inveni- impenderunt Saivatori.
tur. Job, xvii, 3 : Libera me, Domi?ie, Dicit igitur : « Et intravit » Jesus
et po7ie me juxta te, et cujusvis ma?ius ut exhiberet saiutem, « Jerosolymam, »
pugnet contra me. Vel, per hoc quod di- ubi fuit metropoiis Judeeorum, « in tem-
citur : « In excelsis, » hic signatur per plum, » in quo fuit exhibenda Judseis
primum Hosanna, quod Christus rex est salus. Psai. xlvii, 10 : Suscepimus, Deus,
in terra universa per iidem et gratiam. misericordiam tuam in medio templi tui.
Per hoc autem quod additur hic « In : Maiach. iii, l : Siatim veniet ad tem-
excelsis, » significatur quod non tantum plum suum Dominator quem vos quseri-
in terris, sed etiam in ccelestibus Christus tis, et Angelus testamenti quem vos vul-
regnat : quia pcr eum ea quae in terris et tis. In lioc autem introitu, sicut dicitur,
in ccelosunt instaurantur^ Unde Glossa: jMatth. XXI, 12,etJoan. ii, 15 et i6,etLuc.
Per hoc quod jungitur, n Ilosanna in ex- XIX, io, ejecit vendcntes et ementes, sic-
celsis, » quod est salus, significat quod ut infra continetur : et in ioco soiemni
adventus Christi non solum liominum se exhibuit ad docendum salutis viam.
saius, sed totius mundi : terrena jungens Isa. II, 3 : De Sion exibit lex, et verbum
cceiestibus, ut ei omne genu fiectatur Domini de Jerusalem. Joan. xvin, 20 :
coelestium, terrestrium et infernorum^. Ego semper docui in templo, quo omnes

Sic igitur dicitur : « Hosanna inexcel- Judsei conveniunt , et in occulto locutus
sis. » Et liic terminatur iaus istius pro- sum nihil.
cessionis.
* Luc. 1, 32. sto, qux in ccelis, et qux in terra sunt, in ipso.

* AdEphes. I, 10 : Instaurare omnia in Chri- 8 AdPhilip. 11,10.
630 n. ALB. MAG. ORD. PRyED.
« Et circumspectis omnibus. » mus agenda secedamus. » Matth. vi, 33 :
Quserite primum regnum Dei et jusii-

Tangitur hic JudoBoruin ingratitudo, tiam ejus, et hsec omnia adjicientur vo-
quia Doctorem salutis etiam hospitio rebis.
cipere noluerunt. Et hoc est : « Circum-

spectis omnibus. » Omncs circumspicit qui
nihil habuit de proprio ubi hospitaretur, « Et alia die cum exirent a Betha-
sed omni benevolentia indiguit. II ad nia, esuriit.
Corinth. enim gratiam Do-
viii, 9 : Scitis
Gumqae vidisset a longe ficum ha-
mini nostri Jesu Christi, quoniam propter
cum bentemfolia, venit si quid forte inve-
vos egenus factus est esset dives, ut
illius inopia vos divites essetis. Psal. niretinea;et cum venisset ad eam,
Lxxxvii, 10 : Pauper sum ego, et in la- nihil invenit preeter folia : non enim
boribus a jwventute mea. Matth. viii, erat tempus ficorum.
20 Vulpes foveas habent et volucres
:
Jam non
Et respondens dixit ei :
coeli nidos, Filius autem hominis non

amplius in seternura ex te fruotum
habet ubi caput reclinet Hieronymus :
« Ergo circumspicit si quis sit tantse quisquam manducet. Et audiebant dis-
« egestatis auxiliator et consolator. » cipuli ejus. »
Psal. Lxviii, 21 : Consolantem me quse-

sivi, et 7ion inveni. Eccli. li, 10 : Respi- Hic per similitudinem ficus aridiie re-
ciens eram ad adjutorium hominum, et probatio inducitur Synagogte.

non erat. Dividitur autem pars ista in tres par-
« Cum jam vespera esset, » quod erat tes : in quarum prima per similitudinem
tempus declinandi ad hospitium. Luc. ficus, maledictionem inducit Synagogae :
XXIV, 29 Mane nobiscum, Domine^

: in secunda autem causam istius inducit
quoniam advesperascit, et inclinata est maledictionis, ibi, ^. lo : « Et veniunt

jam dies. Tunc enim, ut dicit Glossa Jerosolgmam, etc. » In tertia autem
circumspexit, si quis eum hospitio sus- ex hoc inducit instructionem Prada-
ciperet, Tantae enim paupertatis fuit ut torum et Ecclesiae, ibi, t. 19 : « Et cum
hospitio indigeret: et ita nulli adulatus, vespera facta esset, etc. »
ut in tanla urbe nullum hospitium inve- Adhuc autem in prima harum sunt
niret. quinque in quorum primo desiderium
:
Et ideo, cum jam vespera esset ho-

« salutis Synagogee exprimitur in Domi-
ra, » et nullus eum colligeret, « e.xiit in no : in secundo, promissio fructus signi-
Bethaniam, » ubi recipi consuevit in do- ficatur in Synagoga : in tertio, steriUtas
mum Marthse et Marise et Lazari : quin- et evacuaiio dulccdinis demonstratur :
que enim diebus semper in sero exiit in in quarto, sterilitati perpetuae addicitur :
Bethaniam in vespera, et iterum mane et in quinto, discipuli hoc ad instructio-

rediit ad templum ad docendum. nem suam audisse perhibentur.
« Cum duodecim, » qui magis quam Dicit igitur : « Et alia die, » hoc est,
ahi erant instruendi. In mane autem alia die, cum secunda lux fulgeret in
semper venit ad templum. Psal. v, 8 : praedicatione discipulorum quse prinio
Adorabo ad templum sanctum tuum. fulserat in praedicatione ipsius, « cum »
Unde Glossa « Exemplum dcdit nobis, : Christus luce pi\Tdicaiionis discipulo-

ut quocumque veniremus, primum ad rum, n e.riret » iteruin ad notitiam ho-
domum orationis, si ibi est, divertamus : minum, « a Betliania, » sicut per obe-
et cum
nos per oralionis siudium coin- dientiam injunxerat ei Pater, a esuriit "»
mendaverimus, ad ea propter quse veni- salutem Judaeorum et dulcedinemintelle-

:
IN EVANG. MARGI, XI-13, U. 03 J
ctus spiritualis. Mich. vii, I : Priecoquas neglexit, propter quod maledicenda iuit
ficus desideravit onima mea. tamen ex dispcnsatione Domini aliud
tempus fructilicationis ci ordinatuiu fuit,
« Gumqiie vidisset. » hoc est, finis mundi, in quo fructificahit.
Ad Roman. xi, 2') et 20 : Cxcilas conti-
Secunduni cst. « Cum vidisset, » qua- git in Isrnel donec plenitudo gentiuni
si a lumine suo, « n longe, » per pecca- intraret omnis Israel salvus fieret.
: et sic
tum elongatam. Psal. cxviii, 155 : Longe Et pro his duohus temporihus dicit, Je-
a peccatorihus salus. rem. xxiv, 3 Quid lu vidcs, Jcremia ? :
« Ficum, » hoc est, ficuhioam, « ha- Et dixi : Ficus, ficns honas, honas val-
hentem folia, » quorum viriditas fructum de : et malas, malas valde, quse comedi
promittit. Quia, sicut dicit Philosophus, non possunt, eo quod sint nialse.
« Foha phintis ad cooperiendum fructus
data sunt. » Matth. xxi, 19 : Nihil inve- « Et respondens »
nit in ea. Fohacnimquae suntverha htte-

rae, dulccdinem promittentis significant Jesus virori in fohis sine fructu dulcedi-
Svna{?o":ae.
'©'ô^
nisspirituaUs, « di.xitei, » ficulnese: nJam
Quia igitur foHis fructum promisit, non amplius in aeternum, sîtmôncns
y>
« vcnit, » visitando pcr se, ct visitando in ccremoniis tuis, « ex te quisquam fru-

Synagogam per Apostolos, « si quid » ctummanducet, » tuae scilicet observatio-
fructus dulcis, « forte, » quod significat ar- nis et cultus, quia in Passione Domini
bitrii lihertatem, « invoiirct in ca. » Isa. facta sunt cercmoniaha mortua : et post-
V, 2 : Exspectavit ut faceret uvas, et fe- quam hocpraedicatione Apostolorum vul-
cit labruscas Jerem. xvii,. : Erit quasi gatum est, facta sunt etiam mortifera :
mgric3e in deserto, et non videhit cum ct hoc significatum est, IV Reg. iv, 40 :
venerit honum : sed hahitahit in siccitatc Mors in olla, vir Dei Quia mortua
!
indeserto, in terra salsuginis et inhahi- sunt ceremonialia in Synagogae oUa de-

tabili cocta, ctfacta sunt mortificantia : ct ideo
nisi farina spiritus immittatur in ollam,
« Et cum venisset ad eam, » in dulcedinem refectionis converti non
potest.
In Prophetis, et in se, et in Apostolis,
tamquam trihus annis continuis. Luc.
« Et audiehant discipuli ejiis, »
xiii, 7 : Ecce anni tres sunt ex quo ve-
nio quserens fructum in ficulnea hac, et
non invenio : succide ergo illam : ut IToc est, per auditum verbi virtutem
quid etiam terram occupat ? acceperunt : quia ex hoc fuerunt instru-
« Nihil invenit, » de fructu, « prseter cndi. Ad Roman. x, 17 : Fidcs cx mtditu,
folia » vcrborum, quse et ipsa sine fru- auditus autem per verhum Christi. Et
ctu erant dcfiuentia. Proverb. xiv, 23 : hoc est quod intendit. Quod ergo ficus
Ubi verha sunt plurima, ibi frequenter sic aruit, est quod dicilur, Job, v, 3 :
egestas est in operc. Ego vidi stultum firma radice, et male-

i<.No)ienim crat tcmpus ficorum. )) \{\q, dixi pulchritudini ejus statim. Psal.
quamvis sit ficus sine culpa, quiaquando xxxvi, 35 et 30 : Vidi impium super-
non est tcmpus, fructum non hahcl ta- : exaltatum et elevatum sicut cedros Liha-
men Synagoga est per culpam, quod ni: el transivi, et ecce non erat : et qux-
culpa sua tempus fructificationis ncgle- sivi eum, et non estinventus locus ejus.
xit. Luc. XIX, ii: Non cognovisti tcmpus
visitationis tuse. Et quia hoc ex culpa

f5 « Et veniunt Jerosolymam. Et cum poterant : sed appensa pecunia ea inibi

introisset in templum, ca^pit ejicere comparabant.
vendentes et ementes in templo : et Et hoc est quod dicit : « Coepit ejicere
vendentes et ementes, » qui simoniacos

mensas nummulariorum, et cathedras
in Ecclesia Dei designant. Psal. lxx, 1.5
vendentium columbas evertit.
ct 1 6 : Quoniam non cognovi negotiatio-
I^ Et non sinebat ut quisquam tansfer-
nem ', introibo in potentias Domini :
ret vas per templum. » Domine, memorabor justitiae tuse solius.

Chrj-sostomus « Qui negotiator est, eji-
:
Hic ostenditur causa quare maledicta « ciatur de Ecclesia quoniam scriptum :
est inducta ficus, et qualiter meruit ad- « est Quoniam non cognovi jiegotiatio-
:
dictionem perpetuee sterUitatis : quiasci- « nem, etc. » Difficiie negotians exuitur

licet, sacramenta Dei et templi in lucrum a neghgentia. Chrysostomus « Sicut :
convertil suae avariticc et cupiditatis. « cum cribratur triticum, in fine nihil

Osee, IX, 16 : Percussus est Ephraim, « remanet nisi pulvis : sic inter emplio-
radix eorum exsiccaia est : fructum « nem et venditionem in contractibus
nequaquam facient. Psal. li, 7 : Evellet « mercatorum, tandemnihil remanetnisi
te, et emigrabit te de tabernaculo tuo, « peccatum. » EccU. xxvii, 5 Sicut in :
et radicem tuam de terra viventium. percussura cribri remanebit pulvis, sic

Dicuntur autem hic principahter tria :
aporia hominis in cogitatu illius.
in quorum prinio tangit perversorum Et mensas nummulariorum ever-
«
propter avaritiam in templo inordinatio- tit » qui ibi scdebant ut ad usuram ac-
:
nem secundo, zeluin Christi inordina-

:
commodarent his qui non habebant de
tionem iham evertentem et ulciscentem :
promptu sacrificia coniparare. Horum
tcrtio, tangit ad suam uUionem Scriptu-
ergo mensas evertit et ses etfudit. Joan.
ram concordantem. II, 15 : Nummulariorum effudit xs.
Dicit autem « Et veniunt Jerosolq-:
« Et cathedras, » hoc est, sedes, « ven-
mam, » in tanta processionis et laudis dentium columbas, » ad ritus sacrificio-
prosecutione.
rum pertinentes, « ejecit. » Qui signifi-
Et cum introisset in templum, »
«
cant eos qui vendunt dona Spiritus san-
secunduni suam consuetudinem quia :
cti in dignitatibus ecclesiasticis. Glossa :
semper locum Dei visitare consuevit.

« Qui honores vendunt et gradus emunt. »
Genes. xxviii, 16 Vere Dominus est in
:
Act. vni, 20 Pecunia tua tecum sit in:
loco isto. PsaL lxvii, 6 : Deus in loco perditionem, quoniam donum Dei exi-
sancto suo.
stimasti pecunia possideri.
« Coepit ejicere. »
« Et non sinebat, »
Propter festum enim multi convene- Zelo Dei succensus, facto nagello de
rant vendentes in atrio templi exlerioris tribus funiculis. Psal. Lxvni, 10 : Zelus
ea quee ad ritus sacrificiorum pertine- domus tuse comedit me.
bant hoc Sacerdotes procurabant et
: et « Ut quisque transferret vas per iem-
sinebant, ut lucrum acciperent sacrificio- plum.n Glossa : « Commune imnmndum
rum. Alii autem emebant qui de longe mercandi gratia non Deo dicatum. » :
veneranl, ct secum animalia ad ritum Isa. Lii, ri Mundamini., qui fertis vasa
:
sacrificioruin pertinentia adducere non Domini. Psal. xcii, 3 : Domum iuam
' Vulgatahabet, litteraturam.
i
IN EVANG. MARCI, XI-i7, 18. 633
decet sanctitiido, Domine, in longiliidine et elevabitur super colles: et fluent ad

dierum. eum omnes gentes. Isa. lx, A : Amhula-
bunt gentes in luminetuo.
« Et Nonne docebat, dicens eis :

« Vos autem fecistis eam. »
scriptum est Quia domus mea domus : ^ o •

•»!
.. .
, .
., .
Incrcpalio est Sacerdotum ct rhansae-
orationis vocabitur omnibus c-enti-
° •
* r •
orum i .
qui sedcnlcs in templo per dispen- i
bus ?Vos autem fecislis eam spelun- gationem sacramcntorum insidiabantur

cam latronum. bursis simplicium. Jercm. vu, H : Num-
Quoaudito, principes sacerdotum et quid spelunca latronum facta est domus
«"*^«. "* Q^f^ invocalum est nomen meum
Scriba} qua^rebant quomodo eum per-
I . .• 1._ 1
•
i7i oculis vestris ? \^dL. v, 23: Justificatis
derent : timebant enim eum, quoniam .
.
'
. '. .
, , . , , ,
impiicm pro muneribus, et lustitiam
universa turba admirabatursuper
^ do- .
'^,.
. . i t .v. n •
justi aufertis ah eo. Isa. i, 16 : Frinci-

ctrinaejus. »
omnes di-
^^^ ^^^- i-jifidQiQs^ socii furum :
ligunt munera, secj[uuntur retributiones.

« Et docehat, dicens
Scripturam eis » Osee, vi, 9 Quasi fauces virorum latro-
:
ad ultionem suam concordantem. num, particeps sacerdotum, in via inter-

Habet autem duos paragraphos in : pcientium pergentes de Sichem: cjuiasce-
quorum primo confirmans factum Domi- lus operaii simt. Intendit quod
dicere
ni Scriptura inducitur : secundo, mali- comedebant pauperes, et mandebant pro
gnitas Scribarum et Pharisaeorum contra sacriliciis et oblationibus, sicut pauperes
factum Domini excitatur. comeduntur a viris, hoc est, virilibus et
Dicitergo Nonne scriptum
: « est. » Isa. violentis latronibus : et quod parlicipant
LVt, 7 : LcTlificaho eos in domo orationis hoc vitio cum latronibus Sacerdotes, qui
mccV :Jiolocausta eorumetvictlmae eorum socii furum erant, et in via eos qui ad
placebuntmihisuperaltarimeo,quiado- templum ibant in solemnitatibus interfe-
mus orationisvocahitur cunctis populis\ cerunt, ut auferrent ab eis pecuniam
« Quia domus mea, » in qua invoca- quam ad solemnitatem deferebant: et
tum est nomen meum, «^/omw^ orationis hocnon prohibebantSacerdotes,quiacum

vocahitur, Salomon dedicavit » sicut et latronibus parlicipabant et hoc est quod :
cam longa oratione^, « omnihus genti- dicit « Vos autem fecistis illani spelun-
:
bus. » Augustinus in Regula : « In orato- cam latronum. » Psal. x secundum He-

« rio nemo aHud agatnisi adquod factum braeos, 9 : Quasi leo in spelunca sua in-
«est: unde et nomen accepit. » Psal. sidialur ut rapiat pauperem: rapere
cxxK\ii,2:Adoraboadtemplumsanctu7n pauperem dum attrahit eum. I Reg. n,
tuum. Act. ni, I Petrus et Joannes : 10 et 17 Nunc dahis, alioquin tollam
:
ascendehant in templum, ad horam ora- vi. Ita dicebant fdii Heli, retrahentes
tionisnonam. Danicl. vi, 13, Daniel tri- homines a sacrificio Dei.
bus vicibus per diem oravit conlra tem-
plum, « Quo audito. »
Quod aulem dicit : « Omnibus genti-

bus, » statum futuri templi Ecclesiee si- Hic in niaHtia resurguntcontra patrem
gnificat : quia in templo Synagogse paterne filios corrigentem, sicut filii
gentes non adorabant. Isa. n, 2 : Erit adulterini qui in disciplina patris esse re-
mons domus Dominiin vertice montium, nuerunt. Ad Hebr. xn, 8 : Quod si extra
1 Cf. Jerem. vn, H. * III Reg. vni, 23-54.

disciplinam estis, cujus participes facti In hac parte ex pr.Teinductis instructio-
sunt omnes, ergo adulteri, et non filii nem inducit prselatorum Ecclesice.
estis. Habet autem tres paragraphos in :
« Principes Sacerdotum, » summi quorum primo inducitur manifestus ver-

Pontifices Annas et Caiphas, qui tunc bi Domini effectus in secundo, de hoc :
erant in potestate summi sacerdotii. Da- tangitur admiratio Principis Apostolo-

niel. XIII, 5 : Egressa est iniquitas a se- rum et totius Apostolici ccetus : in tertio,
nioribus judicibus, qui videbanlur regere ex his inducitur instructio veri intel-
populum. I Esdrae, ix, 2 : Manus ma- lectus.
gistratuum fuit in trangressione hac Dicit igitur in primo horum
ho- tria,
prima. spitalitatis.fudaeorum redargutionem, Do-
« Et Scribx, » quifalso nominc scien- mini instantiam ad salutis oblationeni, et
tiae gloriabantur. I ad Corinth. viii, 1 : verbi quod dixerat manifestam veriQca-
Scientia inflat. Eccle. i, 18: In multa tionem.
sapientia multa est indignatio : et qui Dicit ergo: « Et cum vespera esset, » et
addit scieniiam, addit et laborcm. hora hospitandi : nullo eum vocante ad
« Quserebanl » modum et occasionem hospitium, « egrediebatur de civitate, »
et opportunitatcm, « quomodo, » op- ut non collectus ad hospitium. Matth.
portune eis, « eum perderod, » et trade- XXV, Hospes eram, etnon collegistis
^'i'.
rent pubhcffi potestati condemnandum. me. Judicum, xix, 18: Nunc vadimus
Matth. xxvi, 3 et 4 : Principes sacerdo- ad domum Dei, nullusque sub tectum
tum et seniores populi consilium fe- suum nos vult recipere.
cerunt ut Jesum dolo tenerent, et occi-
derent. Amos, v, 10: Odio habuerunt
« Et cum mane transirent, »
corripientem in porta, et loqucntem pcr-
fecte abominati sunt.
« Timebant enim eum : » quia sicut di- De Dethania versus Jerusalem salutis
citur, Sapient. xvii, 10: Timida est ne- monita ingratisofferre et ingerere, «cum
quitia, quia veritatem et justitiam non discipulis » qui ex omnibus instruendi
habet se fulcientes. Luc. xxii, 2 : Time- erant, « viderunt » discipuli « ficum, »
bant vero plebem. hoc est, ficulneam, « aridam factam, »
<( Quia universa turba, » simpiicis omni humore foecundse, dulcedinis de-
populi, « admirabatur, » suspensa ad stitutarn a radicibus, hoc est, a funda-
veritatem : nullus enim adrniratur ad pu- mentis quae erant Sacerdotes et Scribse.
ram falsitatem el mendacium : « super Jerem. xxiii, 15 : A Prophetis Jeriisalem

doctrina ejus, » quia sicut dicitur, Matth. egressa est pollutio super omnem terram.
VII,, 29 : Erat docens eos sicut potestatem Ezechiel. xvi, 3: Radixtua de terra Cha-
habens. Psal. cxxxviii, 6: Mirabilis fa- naan. Isa. xl, 24 Neque plantatus, ne-
:
cla est scicntia tua exme : confortata est, qifcsatus, neqiie radicatus in terra trun-
et non potero ad eam. cus eorum repente: flavit in eos, et arue-
runt. In canonica Judae, t- 12: Arbores
autumnales, infructuosx, bis mortux,
« Et cum vespera facta esset, egre- eradicatse. Bis mortuee dicit, quia in na-
19
diebaturde civitate. turali Icge, etlcge scripta mortui orant
et idoo dicifur, Luc. iii, 9 Jam sccuris ad\
30 Kt cum mane transirent, viderunt
:
radicem arborum posita est : omnis ergo\

ficum aridnm factam a radicibus.
arbor qiise non facit fructtim bonumA
Et recordatusPetrus,dixitei: Rnbbi, excidetur, et in ignem mittetur.
21
ecce ficus cui maledixisti aruit. »
IN EVANG. MARCI, XI-21, 22, 23, 24 035
« Et recordatus Petrus. » est, fidem qua? ost in Deum, et dc Deo,

el quam dedit Dcus. I ad Corinth. xiv,
Mattli. XXVI, 75 : Fiecordatus esl /V- 2; Si habuero omnem fidem, ita ut
trus verbi Jesu quod dixerat. montes transleram. Fides enim eo quod
« Dixit ei, » Cliristo pro se ot pro omnipotenliai innititur, omnia potest iu
omnil)us aliis : opcribus miraculoium.
« Habbi. » iMagisti-uin vocat cujus cu-
pitinstrui disciplinis. Joan. ni, 2 : Rabbi, « Amen dico vobis. »
scimus quia a Deo venisii magister.
<i Ecce, » in cvidenti cst per ellectuin lltilur confirmatione : et h)quitur de
demonstratum, « ficus cui maledixisti, » lide formata et opportunitate temporis,

per imprecationein et praedictionem ste- quando necessarium est ficri miracula.
rilitatis. Jerem. xvii, (5 : Non videbit cum « Qicia quicumque dixerit^ » fidcm
veuerit bojnim, sed habitabit in siccitate, formatam habens in tcmpore quo hoc
in terra salsuyutis, et inhahitali. opporlunum estEcclesiae, « huicnionti, »
« Aruit. » Sapient. iv, 3 : Spuria vi- quem impossibile est moveri pcr fortitu-
tulamina non dabunt radices altas. dinem humanam « Tollere, » ad btte- :
ram per loci mutationem, « et mittere, »

per Daemones vel Angelos, « in mare, »
ut marc impleatur. Matth. xvii, 15) Si :
« Et respondens Jesus ait illis : Ha-

hahueritis Jidem sicul granum sinapis,
bete fidem Dei.
dicetis monii huic : Transi hinc illuc, et
Amen dico vobis, quia quicumque transibit : et nihil impossibile erit vobis.
dixerit huic monti : Tollere et mittere Luc. xvn, (5 : Si habuerilis fidem sicut
in mare, et non hsesitaverit in corde granum sinapis, dicetis huic arbori mo-
suo, sed crediderit quia quodcumque ro : Eradicare, et iransplantare in mare,
dixerit fiat, fiet ei. et obediet vohis.

Si autem aliquis quod modo objiciat
Propterea dico vobis omnia qu8e-
ad petitionem fideHum miracubi non
:
cumque orantes petitis, credite quia

fiunt. Dicimus quod modo non est
tem-
accipietis, et evenient vobis. » pus, quia jam phmtata est Ecclesia. Alia
etiam causa est, quam dicit Damascenus:
Hic inducilur instructio Apostolorum « Quia indignos nos voluptatuin passio-
ex ficulnea arefacta. nibus iecimus et ideo nec ex parte fa-
:
El habct in se tria: in quorum primo cientium, neque ex parte eorum pro

juxta factum inductum generale dat fidc- quibus fiunt, inodo possunt fieri mira-
lium documcntum : in secundo, ex ilio cula. » Adhuc quia, sicut dicit Aposto-
infcrt specialem Apostoloruin orationis lus, I ad Corintb. xiv, 22 : Lingux in
eHcctum : in tertio, ut eflicacitcr impc- signum sunt non infideHbus, sed fideli-
trent docet orationis modum. Et hoec pa- bus. Et ideo multiplicatis jam fidelibus,
tent in Httera. signa suntsuljducta non in toto, scd quod
Dicit igitur in primo enim primo tria.* crebra jamnon sunt ut fuerunt. Quaedam
quia secundum humanum judicium, hoc tamcn (llossae exponunt illud mystice :
quod dicit habet dubitationcm in sermo- quod vidcbcot, monssit superbus daemon
ne, pnemitiit confirmationem sccundo, : in corde. Jercm. li, 25 Ecce ego ud te, :
inducit majoris miraculi promissionem : mons pestifer, qui corrumpis universam

tcrtio, dicit fidei in qua totum hoc impe- terram : et evolcam te de petris tuis, hoc
tratur firmitatem. est, de duris cordibus. Huic
ergo monti
Dicit igitur : « llabete fidem Dei, » hoc dicunt fideles verbo prsedicationis igniti
;
quod transplantetur de duris cor-

cloquii, valente gratiam sibi gratum facientem
dibus hominum in mare amaritudinis accepit.
poenitentise vel inferni ; et fit frequenter
hoc quod dicitur in Psalmo lxvii, 23 : « Propterea dicovobis. »
Dixit Dominus : Ex Basan convertam,

convertam iu profundum maris. Secundum est, quod est specialis mo-
In tali autem petitione fides impetrans dus Apostolorum. « Omnia qusecumque
est causa : et hoc est quod dicit orantes petiiis, » non slmpliciter, sed
« orantes. » Jacob. iv, 3 : Petitis ct non
« lit non hsesitaverit incorde suo. » accipiiis, eo quod male petatis. Orando
enim petere, est (quando pius affectus
Per fidei dubitationem vel modicita- mentis in Deum est directus) secundum
tem. Jacob. i, 6 et 7 : Postulet in fide afTectum in Deum directum petere ille :
nihil hsesitans. Qui enim hiBsilat similis autem affectus non petit nisi ad salutem
est fluctui maris, cjui a vento movetur et pertinens, et cum proposito perseveran-
circumfertur. Non ergo sestimet homo ille di. Talis autem atTectus nihil in se habet
quod accipiat aliquid a Domino. Prop- contrarium petitioni suae : et ideo petit
terea dicit Petro, Matth. xiv, 31 : Modicde pro se : et si pro alio petit, petit hoc se-
fidei, quare dubitasti ? cundum consonantiam providentiae et
(.( Sed crediderit » Marc. . v, 38: Noli justitiae divinae : et hoc est quod dicunt
timere, tantummodo crede. II Parahp. Doctores quod oratio exaudibilis quatuor
XX, 17 ; Confidenter staie, et Dominus habet : quod sciHcet, pie, perseveranter,
pugnabit provobis. Marc. ix, 22 Sipoies
: et ad salutem pertinens, et pro se petat.
credere, omnia possibilia sunt credenti. Joan. XIV, 23 : Si c/uid petieritis Patrem
Hoc autem habet fides potius quam spes, innominemeo, dabit vobis. Hoc et innuit
vel charitas quia fides innititur omni-
: Dominus, Luc. xi, 13, ubi instruit nos
potentia, quod nulla alia facit virtus et : quid orantes a Patre coelesti possimus ob-
ideo veritas omnipotentioe in ipsa ope- tinere, dicens : Pater vcsier decoslo dabit
ratur, et per opera omnipotentise fides spiriium bonum petentibus se. Et ante,
probatur : sicut et charitas probatur per tt- 11 et 12, dixitquodpro ovo non porri-
bonitatem, et spes per largitatem. gat scorpionem, et pro pisce non dabit
Si ergo quis sic credens petierit, serpentem, et pro pane non largitur la-
« quodcumque, » orando Patri coelesti, pidem. In quibus intelligitur quod pe-
« dixerit fiat, fet ei, » aut in ipsa re tenti nihil largitur eorum quae sunt no-
petita, si est opportunum et utile : autin civa.
aequivalente, si forte hoc quod petit non « Crediie, » firmaet formala fide, « rpda
est opportunum et utile tunc, pro tempo- accipietis, » vel in se, vel in aequivalente,
ribus, et locis, et personis pro quibus vel meliori. Jerem. xxxiii, 3 : Clania ad
petitur. Matth. xviii, 19 : Siduo ex vobis me, et exaudiam ie. Proverb. x, 24 : De-
consenserint supev terram, de omni re sidcrium suum justis dabitur.
ciuamcumque petierini flet illis a Patre Et evenieni vobis » pelita. Ad Hebr.
«
meo qui in coslis est. Ad Ronian. viii, V, 7 In omnibus exauditus est pro sua
:
26 Quid oremus sicut oportei nescimus:

: revereniia. Hoc enim dixit caput pro se,
sed ipse Spiritus postulat pro nobis ge- et pro membris. Joan. xi, 42 : Ego scie-
mitibus inenarrabilibus. Sic Paulus iii bam quia semper me audis. Et parum
hoc quod peliit in fide nihil heesitans, anle illud, ibidem, 22:^Sao quia qu!V- 5'-
non est exauditus \ sed tamen in oequi- cumque poposceris a Deo^ dabit tibi Deus.
* II ad Corinth. xii, 8 et 9.
:
IN EVANG. MA1\GI, W-To, 2(j, 27, 28. 037
« Kt cum stabitis ad orandum, di- Luc. XXIV, 34 : lynusce illis : non enim
mittite, si qiiid habetis adversus ali- sciunt quid faciunt.
quem, ut et Patervester qui in ccbUs

« Ut Pater vester. »
est dimittat vobis peccata vestra.
Quod si vos non dimiseritis, nec Ratio est quare debitum dimilti dobet
Pater vester qiii in coelis est dimittet ut scilicct « Pater vester, » qui noster et
vobis peccata vestra. » illius cui dimittiinus Pater est : et sic
vult fiiio dimilti, et vult in affectu fratris

Tangit hic moduin orationis qui debet illum a nobis diligi. Malach. n, 10 ;
esse ex parte orantis. Numquid non pater uniis omnium no-

Dicit antem duo : unum, quod oratio strum ? ,\odn. viii, 41 : Unum Patrernha-
in cceleslia in orante dirigalur : secun- bemus Deum.
dum autem, quod impcdimenla orationis « Qui in coelis est, » et ideo haereditas
aufcrantur. nostra estin coelis, et a Patre cfclesti coe-
De primo dicit « Et curn : stahitis. » leslia sunt petenda. Matth. vi, 9 : Pater
Stans enim sursum erigitur : et omnia noster qui es in coelis.
membra dirigit, et in ordine ponit. Qui « Dimittat vobis peccata vestra, » quae
ergo cor ad coelum dirigit, qui conversa- eum. Lccli. xxviu, 2 Relin-
peccastis in :
tionem totam ad lineam virtutis in re- que proximo tuo nocenti te, et tunc de-
ctum ponit, qui ordiuem naturalem su- precanti tibi peccata solventur. Matth.
porpositionis et suppositionis servat : hic V, 23 et 24 : Si o/fers munus tuum ad
recte stat. Qui aliquid istorum cor- altare, el ibi recordatus fueris quia fra-
rumpit, ille non stat. I ad Timoth. n, 8 : tertuus hahet aliquid adversum tc : re-
Volo viros orare in omni loco, levantes linque ibi munus tuum ante altare, et
puras manus sine ira et disceptatione. vade prius reconciliari fratri tuo.
Ad Goloss. IV, 2 : Orationi instate, vigi-
lantes in ea. Unde Glossa : « Cum stahi- « Quod si vos non dimiseritis. »
tis ad orandum, » recti corde. Psal.

xxxii, 1 : liectos decet collaudatio. Gomminatio est. « Nec Poter vester,
qui in coelis est, » coelestia libenti dans

« Dimittite, » animo, « dimitet vobis peccata vestra. »
Eccli. xxviii, 3 : Homo homini reservat
In ablatione impedimenti exauditionis. iram, et a Deo quserit medelam ? hviC.
Tangit duo : doctrinam, et commina- VI, 37 et 38: Dimittite, etdimittemini...
tionem. Eadem quippe mensura qua mensi fue-
Doctrina est quod dicitur : « Dimitti- ritis, remetietur vobis. Matth. xviii, 32
te » debitum vobis, « si quid hahetis ad- et Omne debitum dimisi
33 : tibi, quo-
versus aliquem, » pusillum vel ma- niam rogasti me nonne ergo : oportuit et
gnum. Quod autem dicit : « Si quid lia- te misereri conservi tui, sicut et ego tui
betis, » intelligitur : si quid habetis ju- misertus sum ?
stae querelce. Querela enim dimittitur
(etiamsi justitia coram judice requiratur)
si ante rancor dimittatur in proximum :
« Et veniunt rursus Jerosolymam.
quia aliter malefactoribus per lioc licen- ^7
Et cum ambularet in templo, acce-
tia malignandi daretur. Luc. Di- xi, 4 :
mitte nobis peccata nostra, siquidem et

dunt ad eum summi sacerdotes, et
ipsi dimittimus omni debenti nobis. Act. Scribse, et seniores,

vn, 60 Aê statuas illis hoc peccatum. Et dicunt ei In qua potestate heec
: :
2$
facis?et quis dedit tibi hanc potesta- « Et dicunt ei, »
tem ut ista facias? »

Domino, arbitrantes a se debere reci-
Ilic incipit pars illa quee est de inqui- pere potestatem multitudinem convocan-
sitione potestatis. di, et docendi. Joan. x, 30 Quem Pater
:
autem in tres partes

Dividitur in : sanctificavit et misit in mundum, vos di-
quarum prima ponit occasionem ex cir- citis Quia blasphemas, quia dixi: Filius
:
cumstantia loci et temporis qua deven- Dei sum.

tum est ad istam quaestionem : in secun-
da, inducit de potestate queestionem « In qua potestate, etc. ? »
ipsam : et in tertia, ponit implicitam

qusestionis solutionem. Duas faciunt quaestiones : unam de
In prima tangit temporis et loci cir- potcstate, et aliam de auctoritate.
cumstantiam simul, dicens : « Et ve- De potestate dicunt : « In qua pote-

niuntj » Jesus et discipuli ejus, « rur- state ? » Sciebant enim quod potcstas
sus, » hoc est, iterato, « Jerosoly- sua non erat humana : nec volebant cre-
mam, » a Bethania. Et hoc fuit in feria dere quod esset divina. Quserunt ergo
tertia ante Pascha : quia sabbato ccenam quse sit haec potestas? utrum scilicet, sit
accepit in Bethania : Dominica, proces- potestas Sanctorum, qui miracula

sicut
sione venit Jerusalem, et in sero exivit per invocationem Dei fecerunt? vel,
in Bethaniam : in secunda feria, ficul- utrum sit diabolica ? Et si esset Sancto-
nese maledixit : et in tertia feria, iterum potestas, volebant minorationem :
rum docturus Jerusalem redivit : eo quod scilicetnon se deberet dicere Fiiium
quod adhuc multi erant in civitate, qui Dei. Et si dicerct, blasphemaret. JMatth.
se ad festi futuram pra-parabant solem- xxvi, 65 Blasphemavit : quid adJiuc : M

nitatem, quos docere utile fuit. egemus testibus? Et sic occasionem accu-
sationis ad mortem contra eum qusere-
« Et cum ambularet, » bant unde, Joan. x, 33 Tu homo cum
: :
sis, facis teipsum Deum. Si autem di-
Per circuitum omnibus offerens doc- ceret quod esset potestas dsemoniaca,
trinam salutis, « in teniplo, » hoc est, volebant eum reddere.abominabilem po-
in atrio templi exteriori, « accedunt, » pulo. Joan. X, 20 Dsemonium habet, et :
congregati malitia, « ad eum, » in dolo. insanit quid eum auditis ?

:
Isa. XXIX, 13 Appropinquat populus

:
iste ore suo, cor autem ejus longe est a

« Et quis dedit tibi hanc potestatem
me.
ut ista facias? »
« Summi sacerdotes suam time-
, » qui
bant amittere potestatem et locum et

gentem, sicut dicitur, Joan. xi, 48. « Et Qusetio est de origine potcstatis. Di-
Scribx, » qui fastum in falsitate scien- citur enim, ad Roman. xni,
quod ea 1,
tise per ipsum minui videbantur, « et quse sunt, a Deo ordinatasunt ad unum.
Senatorum erant, et
seniores, » qui loco Et hoc modo volebant quod vel Csesaris
tempore consiUi ex nomine vocabantur : ostenderet auctoritatem, vel summi Sa-
qui sicut profecerant eetate et humana cerdotis, et tunc compesceret eum vel
sapientia, ita experti erant in malitia. per Centurionem et Prsesidem Csesaris,

II ad Timoth..iii, 13 : AJali homines vel per auctoritatem summi Sacerdotis :
proficiunt in pejus, errantes, et in erro- contra quod dixerat Dominus, Joan. v,

rem mittentes. 41 : Claritatem ab hominibus non acci-
pio. Isa. LXi, \ Spiritus Domini super
:
IN EVANG. INIARCI, XI-20, 30, 31, 32, 33. 639
me, co <iH(><l luixeril Doniiims me : <id vcrl). XXVI, r> : J{esp<mde stullo jiuta
annnntidndum mansnetis niisit me. stultitiam snam, ne sihi sapiens esse vi-
de<itur.
« Unwn verhiim, » a cujus respon-
sione tolius solulio dependet quieslionis
Jesus autem respondens, ait
:
« illis :
« et res/)ondete mihi. » Oldigalio est ex

Interrogabo vos et ego unumvcrbum,
[)arte Sacerdotum.
et respondete mihi : et dicam vobis in
« Et <Ucam vohis : » oblijâtio est ex
qua potestate luiec faciam. parte Domini, « i}i <jua potestate liijec ja-
Baplismus Joannis de coelo erat, an ciam. » Job, xxxvui, 3 : Accin<jesicutvir
ex hominibus? Respondete mibi. lumhos tuos, interrogaho te, et responde

mihi.Multum enim virilis ct accinctor
At illi cogitabant secum, dicentes :
lumborum essc debct, qui disputare cum

Si dixerimus : Uc cado, dicet : Quare
Deo desiderat. Job, ix, 3 Si voluerit :
ergo non credidistis ei? contendere cum eo, 7io)t poterit ci re-
Si dixerimus : Ex hominibus, time- spondere unum pro millc
mus populum : omnes enim habebant
Joannem quia vere propheta esset. « Baptismus Joannis. »
Et respondentes dicunt Jesu : Nes-

Qua^stio est, ex cujus responsione dc-
cimus. Et respondens Jesus, ait illis :
pendet solutio qusestionis. « De ccelo
Neque ego dico vobis in qua potesta- erat, » per instilulionis auctoritatem.
te ha3c faciam. » Joan. ni, 31 et 32 : Qui de coelo venit,
super omnes est : et quod vidit et audi-
Occulta solutio est inducta; quaestio- vit, hoc testatur.
nis per quaestionem factam Sacerdoti- « An ea- hominihus ? » Joan. ui, 31 :
bus et Scribis. Qui est de terra, de terra est, et de terra

Et habet quatuor particulas : in qua- lociuitur.
rum prima obhgatio est sub conditione « Respondete mihi, » qui ex vestro
ad responsionem qusestionis : in secun- responso, dicerc contra vcritatem non
da, sublilitas faclse qusestionis : in tertia, prius a vobis concessam cum clamore
intelicctus innuitur subtilitatis : in quar- contenditis, sicut protcrvi contra vcrita-
ta, professio malitiosa ignorantioe simu- tem. Psal. lxi, lU : Mendaces filii ho-
latae calliditatis. niinum hi statei'is : ut decipiant ipsi de
Dicit igitur : « Jesiis autem, » summa vanitate in idipsum. Statera eiiim ho-
sapientia Patris. Ad Roman. xi, 34 :
minis mendax
non secundum est : quae
Quis cognovit soisum Domini ? aut quis i"em ipsam, sed secundum affectum pro-
consiliarius ejus fuit^ ? prium loquitur ad qua?sita Joan. viii,
« Respondens ait eis : Interrogaho 4^4 Cwn loquitur mendacium, ex pro-
:
vos et ego. » Cum statim respondcre pnis loquitur : quia mendax est, et pa-
poterat, interrogat : ut ex responsis ilio- ter ejus.
rum solutioncm quaestionis contra mali-

gnantes concludat. llle cnim optimus mo- « At illi cogitabant, »
dus respondendi, et concludcndi contra

malignantcs : quandoexsuispropriis ver- Hoc est, ratiocinatione quaesitum co-
bis et responsis arguuntur. Luc. xix, 22 ;
gitabant, videndo quid eX quaesilo ine-
De ore tuote judico, serve nequam. Pro- vitabilitcr sequcretur, « secum in cordi'
» Cf. Isa. xL, 13.

bus suis, » quia confcrre aperte de hoc « Omnes enim, »
rion audebant, « dicentes, » conferendo
in cordihus suis : quia conscientia pro- Parvi et magni de populo, « habebant
pria convicti erant et confutati. Psal. Joannem, » in ea venerationis veritate,
XXXV, V) : Iniquitatern meditatus est in cu- « quiu vere propheta Sed con- esset. »
omni vige nonbonse, ma-
bili suo, adslitit tra hoc videtur csse quod dicitur, Joan.
litiam autem non audivit. 1, 21 Propheta es tu ? Non. Sed dicen-
:
dum, quod in hocnon Propheta quia

fuit
prophetaret in futuruni gratiam Ghristi,
« Si dixerimus, »
quem digito demonstravit in praesenti.
Matth. Omnes Prophetas, et Lex
XI, 13 :
Veritatem sequendo, « de coelo » erat usque ad Joannem. Tamen in hoc fuit

baptismus Joannis : quia de ccelo erat Propheta, quod ex inspiratione divina
auctoritatem accipiens. Psal. lxxxiv, sibi veritatem enuntiavit. Luc. \, 7G :
12 : Veritas de terra orta est, et justitia Tu puer, Prophcta Altissimi vocabcris :

de ccelo prospexit, prseibis enim ante faciem Domini parare
« Dicet, » contra nos concludendo so- vias ejus.
lutionem quaestionis a nobis propositae.
« Quareergonon credidistis ei, » testimo- « Et respondentes, »
nium mihi de potestatc perhibenti? Joan.

I, 33 Qui misit me baptizare i?i aqua,
: Hostes veritatis, « dicunt Jesu, » potius
ille mihi dixit : Super quem videris Spi- mentientes quam contra invidiam pro-
?'itwn descendentem, et manentem super priam confitentes veritatem, videntur
eum, hic est cûi baptizat in Spiritu san- esse conclusi. III Reg. xxii, 22 : Ero
cto, in vera purificatione. Et hic de coelo spiritus mendax in ore omnium prophe-
habet potestatem et potestatis originem. tarum ejus.
« Si dixerimus, » aliam partem divi- « Nescimus : » cum tamen ratione con-
sionis accipendo : quia falsitatis fuerunt victi bene scirent.

amici. Isa. xxviii, 15 : Posuimus tnen-
dacium spem nostram mendacio : et « Et respondens Jesus ait illis, »
protecti sumus. IJnde exclamat Prophe-
ta Ut quid diligitis vanitatem et qux-
: Ex modo obligationis superius in-
ritis mendacium '
? ductae. I Reg. xxviii, 17 : Quod pateris
« Ex hominibus, » qui nusquam cum fecit tibi Dominus hodie.
Joanne in eremo apparuerunt, ut eum « Neque ego dico vobis, » quia dictum
ad haic quce fecit agenda subordinarent : ineum quod ex responsione vestra non
tamen hoc libenter mendaciter dixissent, eliceretur, non valeret nisi ad proter-
ut testimonium quod Christo perhibuit viendum contra illud_, « in qua potesta-
labefactare potuissent, si timore humano te, » hominis, an Dei, an Diaboli, « hsec
et mundano retracti non fuissent. faciam : » quia, supra iii, 23 et seq., et
Et hoc quod sequitur « Timemus

est : Matth. XII, 28, probavi quod in potestate
populum. » Et causam timoris subjun- Dei omnia facio. Luc. xi, 20 : Si in di-
git. Non enim timebant mendacium ho- gilo Dei ejicio dsemonia, profecto perve-
stes veritatis. nit in vos regnum Dei. Isa. xxiv, J6 :
Secretum meum mihi, secretum meum

tnihi.
* Psal. IV, 3.
CAl>. XII MARGl. Gil
CAPUTXII.
Parabolam fiarrat de vinea agricolis elocata,

servos ac filium patris/amilias qiii
occideriint : tentatur a Pliarisceis de censu Ca^sari solvendo : et a Sadducaîs de

resuinêcliofie : ijiterrogatura scriba de primo mandato : ipse v^ro rogat quo
modo Christum filium esse David, docens ab
scribce dicant ipsis cavendum :
viduam laudat ob duo minuta in gaiophylacium missa.
1. Et coepit illis in parabolis loqui : Veniet, et perdet colonos, et

Vineam pastinavit homo », et dabit vineam aliis.
circumdedit sepem, et fodit la- 10. Nec Scripturam hanc legistis La- :
cum, st £edificavit turrim, et lo- pidem quem reprobaverunt aedi-

cavit eam agricolis, et peregre ficantes, hic factus est in caput
profectus est. anguli -
:
2. Et misit ad agricolas in tempore 11. A Domino factum est istud, et est

servum, ut ab agricolis accipe- mirabile in oculis nostris ?
ret de fructu vinea^. 12. Et quserebant eum tenere, et ti-
3. Qui apprehensum eum cecide- muerunt turbam cognove- :
runt, et dimiserunt vacuum. runt enim quoniam ad eos pa-

4. Et iterum misit ad illos alium ser- rabolam hanc dixerit. Et relicto
vum, et illum in capite vulne- eo abierunt.
raverunt, et contumeliis atlece- i3. Et mittunt ad eum quosdam ex
runt. Pharisseis et Herodianis, ut
5. Et rursum alium misit, et illum eum caperent in verbo 3.
occiderunt : et plures alios, 14. Qui venientes dicunt ei Magi- :
quosdam ca;dentes, alios vero ster, scimus quia verax eset non
occidentes. curas quemquam : nec enim
6. Adhuc ergo unum habens filium vides in faciem hominum, sed
carissimum, et illum misit ad in veritate viam Dei doces. Li-
eos novissimum, dicens Quia : cet dari tributum Caisari,an non
reverebuntur filium meum. dabimus ?
7. Coloni autem dixerunt ad invi- i5 Qui sciens versutiam illorum, ait
cem Hic est heeres
: venite, :
Quid me tentatis afferte
iliis : ?
occidamus eum, et nostra erit mihi denarium ut videam.

ha^reditas. 16 At illi attulerunt ei. Et ait illis :
8. Et apprehendentes eum, occide- Cujus est imago heec et inscri-

runt, et ejecerunt extra vineam. ptio ? Dicunt ei : Caesaris.
9. Quid ergo faciet Dominus vinece? 17. Respondens autem Jesus dixit il-
• Isa. V, 1 ; Jerem. u, 21 ; Matlh. xxi, 33; 42 ; Act. iv, 1 1 ; Ad Roman. ix,33 ;IPetr. n, 7.
Luc. XX, 9. ' Matfli. xxii, U) ; Luc. xx, 20.
* Psal. cxvii, 22 ; Isa. xxviii, 16; Matfli. xxi,
XXI 41
"
642 D. ALB. MAG. OiJD. PR^D.
lis Reddite igitur quae sunt

:
28. Et accessit unus de Scribis qui
Caesaris Cassari, et quas sunt Dei audierat conquirentes % et illos
Deo '. Et mirabantur super eo. videns quoniam bene iUis re-
i8. Etvenerunt ad eum Sadducfei -, sponderit,interrogavit eum quod
qui dicunt resurrectionem non essct primum omnium manda-
esse, et interrogabant eum, ditum.
centes : 29. Jesus autem respondit ei : Quia
19. Magister, Moyses nobis scripsit ut primum omnium mandatum
si cujus frater mortuus fucrit, est : Audi, Israel : Dominus
et dimiserit uxorem, ei filios Deus tuus Deus unus est^ :
non reliquerit, accipiat frater 30. Et dih"ges Dominum Deum tuum

ejusuxorem ipsius, et resuscitet ex toto corde tuo, et ex tota
semen fratri suo «. anima tua, et ex totamente tua,
20. Septem ergo fratres erant et pri- : et cx tota virtute tua. Hoc est
mus accepit uxorem, et mor- primum mandatum.
tuus est non relicto semine. 3i. Secundum autem simile est iUi :
21. Et secundus accepit eam, et mor- DiUges proximum tuum tam-

taus est : et nec iste reliquit se- quam teipsum^ Majus horum
men. Et tertius similiter. aUud mandatum non est. m
22. Et acceperunt eam similiter sep- 32. Et ait iUi Scriba : Bcne, magi-
tem, et non reliquerunt semen. sler, in veritate dixisti quia
Novissima omnium defuncta est unus est Deus, et non est aUus
et mulier. prcEter eum :
23. In resurrectione ergo cum resur- 33. Et ut diligatur ex toto corde, et ex

rexerint, cujus de his erit uxor? toto inteUectu, et ex tota ani-
septem enim habuerunt cam ma, et ex tota fortitudine : et
uxorem diUgere proximum tamquam

24. Et respondens Jesus, ait illis : seipsum majus est omnibus ho-
Nonne ideo erratis, non scien- locautomatibus et sacrificiis.
^^
tes Scripturas neque virtutem 34. Jesus autem videns quod sapien^H
Dei? ter respondisset, dixit iUi Non
:
25. Cum enim a mortuis resurrexe- es longe a regno Dei. Et nemo

rint, neque nubent, neque nu- jam audebat eum interrogare.
bentur, sed sunt sicut angeli in 35. Et respondens Jesus dicebat, do-
coeiis. ccns in templo Quomodo di- :
26. De mortuis autem quod resur- cunt Scribas Christum fiUum

gant, non legistis in libro Moy- esse David ?
si, super rubum, quomodo di- 36. Ipse enim David dicit in Spiritu
xerit illi Deus, inquiens Ego " : sancto : Dixit Dominus Domino
sum Deus Abraham, et Deus meo : Sede a dextris meis, do-
Deus Jacob"?
Isaac, et necponam inimicos tuos sca-
27. Non est Deus mortuorum, sed vi- beUum pedum tuorum ^.
vorum. Vos ergo multum erratis. 37. Ipse ergo David dicit eum Domi-
' Ad Roman.xiii, 7. * Deuter. vi, 4.
2 Malth. XXII, 23 ; Luc. xx, 27.

•^
Levit. XIX, 18; ad Gulat. v, 14; Matth. XII,
x.\ii,
^ Deuter. xxv, 39; ad Roman. xiii, 9 Jacob. 11, 8.
4
5. ;
Exod. Tii, 6; Matth. xxii, 32. 8 PsaL cix, I

; Malth. xxii ; 44; Luc. xx,
^ Matth. XXII, 35.
i
.
m EVANG. MAnci, XIl-l 0i3
num, et undc cst filius ejus? Et turba jactaret a's in gazophyla-

multa turba eum libenter audi- cium ; ei muhi divites jactabant
vit. muita.
38. Kt dicebat eis in doctrina sua : 4'2. Cum autem vidua una
vcnisset
Cavete a Scribis, qui volunt in pauper, misit duo minuta, quod
stolis ambulare, et salutari in quadrans.
est
foro ', 43. Et convocans discipulos suos, ait
39. Et in primis cathcdris sedere in iUis : Amen dico vobis, quo-

synagogis, et primos discubitus niam vidua hasc pauper plus
in coenis : omnibus misit qui miserunt in
40. Qui devorant domos viduarum gazoph^dacium.
sub obtentu prolixiie oratio- 44. Omnes enim ex eo quod abunda-
nis : hi accipient prolixius judi- bat illis miserunt : ha3c vero de
cium. penuria sua omnia quiE habuit
41. Et sedens Jesus contra gazophyla- misit, totum victum suum.
cium % adspiciebat quomodo
intellectu, quse ducunl ad cognitionem

Dei el redemptoris : in secunda autem
ostendit hoc demerilum in ignorantia
IN CAPUT XII iVlAUCI i3JUs, qui cst hnis legis, ibi, f. 35 : « Et
respondens Jesus dicebat^ docens in tem-
ENARRATIO. plo, etc. »
Adhuc autem prior in duas partes di-
vidilur in quarum prima demeritum
:
« Et cu3pit illis in parabolis loqui. w reprobalionis ostendit in genere, hoc est,

in perversa legis observatione : in se-
cunda autem ostcndit hoc idem demeri-
Ilic tangilur de merito reprobationis tum in specie, ibi, t- 13 « Et mittunt :
et electionis. ad euni (juosdam ex Pharisgeis, etc. »

HabiBt auteni duas partes, secuiulum Adhuc autem prima harum partium
tjuod hocmeritum dupliciter describilur. dividitur in duas partes in quarum :
Ptimo enim describit absolute et sc- : prima ponit parabolam, malos de malo
cundo, describit respective, ibi, t- 41 : merito erudicntem in secunda autem :
« Et sedens Jesiis contra gazoplvjlaciiim^ mali meriti eorum per effectum ponit
6tc. » reprobationcm, ibi, t. 12 « Et qusere- :
Adhuc autem prima pars, in qua debant cum tenere^ etc. »
scribilur meritum reprobationis absolute, Adhuc autcm parabola prima in qua-
dividitur in duas partes : in quarum pri- tuor dividitur paragraphos : in quorum
ma describit domeHtum : in secunda, ab primo describit Dei providentiam et cu-
hoc demerito dicit csse cavendum, ibi, ram m salutis procuratione. In secundo,
t. 38 : « Et dicebat cis in doctrina siia : malum meriti ostendit Synagogae in talis
Cavete a Scribis, etc. » procurationis ingratitudinem, et hanc
Adhuc autem prior istarum dividitur immiscet in partem primam. In tertio,
in duas in quarum prima ostcndit dc-
: ostendil judicium rcprobationis, ibi, ^. 9 :
meritum illorum in ohservatione legis et « Quid ergo facict Dominus vinese,
* Matth. xxui, 5; Luc. xi, 43 et xx, 46. * Luc. XXI, \

etc. » In quarto, inducit consonantiam Dicit igiturVineam, » hoc est Syna-
: «
Scripturae, ibi, y. 10 : « Nec Scripturam gogam, sicut vineam electam ex personis

hanc legistis, etc. » Patriarcharum et Prophetarum, sicut ex
Adhuc autem prima parte tria di-
in viribus optimis. Jerem. ii, 21 Ego :
cuntur : proemittitur enim generalis mo- plantavi te vineam electam, omne se-
dus doctrinse, qui congruit infidelibus : men verum.
secundo, proponit metaphoram vinese : « Pastinavit, » hoc est, plantavit.
tertio autem ostenditur reprobatio in Pastina est surculus vitis plantatus, a
fructus negatione. quo vitis surgit. Exod. xv, 17 Introdu- :
ces eos, et plantabis in monte hseredita-

tis tuse, firmissimo habitaculo tuo quod
Dicit igitur : « Et coepit illis, » ut os- operatus Domine.
es,
tendat illis periculum ipsorum. Act. xx, « Ilomo, » Deus qui non a natura, :
26 Mundus sum a sanguine om-

et 27 : sed ab afFectu humano homo dicitur :
nium. Non enim subterfugi quominus perhumanum, hoc est, pium et be-
quia
annuntiarem omne consilium Dei vobis. nevolum habet affectum unde de Spi- :
Isa. XVI, 7 His qui Isetantur super mu-

: ritu Dei dicitur, Sapient. vii, 2-3 : Hu-
ros cocti lateris, loquimini plagas suas. manus, benignus, stabilis, securus.
Coctus enim later est suffragium, in quo Unde Glossa « Homo, Deus Pater
:
quis sperat et non prodest. humano alfectu. » Isa. v, 7 : Viîea

« Parabolice loqui : » ut per similitu- Domini exercituum domus Israel est, et
dinem intelligere possent, tamen non et vir Juda germen ejus delectabile.
aperte intelligerent. Glossa « Duabus :
de causis scientia veritatis occultatur « Et circumdedit sepem. »
qugerentibus : ut, aut qui quserit minus

inveniat aut odio sive contemptu veri- Ecce distinctio, quia terminis latissimis
tatis, est
:
indignus cui debeat secretum et uberrimis distinxit eam ab aUis genti-

1
aperiri. » Propter alterum horum dicibus. Amos, VI, 2 et 3 : Transite in Chala-
tur : Adhuc multa habeo vobis dicere '. ne, et videte, et ite inde in Emath ma-
Propter alterum vero : Nolite dare san- gnam, et descendite in Geth Palsestino-
ctum canibus '. Matth. xiii, 13 : Ideo rum, et ad optima quseque regna ho-
in parabolis loquor eis, quia videntes i'um : si latior termimis eorum termino
non vident, et audientes non audiunl, vestro est. Qui separari estis in diem
neque intelHgunt. malum, et appropinquatis solio iniquita-
tis, etc. Psal. lxxix, 10 et seq. : Planta-
sti radices ejus, et implevit terram.
« Vineam pastinavit homo, et cir- Operuit montes umbra ejus, et arbusta
"^cumdedit sepem, et fodit lacum, et ejus cedros Dei. Extendit palmites suos
aodificavit turrim, et locavit eam agri- usc/ue ad mare, et usque ad flumen pro-
pagines ejus. Latissimos enim terminos
colis, et peregre profectus est. »
et fertiles habuit Juda juxta latitudinem
septem gentium. Deuter. xxxii, 8 : Con-
Ilic describit providentiam et curam stituit terminos populorum juxta mane-
Dei in salutis Judseorum procuratione. rum filiorum Isracl. Quaedam tamen
autem quinque
Dicit phmtationern, : Glossa dicit, quod sepes est custodia
distinctionem, munitionem, cultum, et Angelorum. Psal. xc, 11 : Angelis suis
peregrinationem. mandavit de ie, ut custodiant te in omni-
* Joan. XVI, 12. Matth. VII, 6.

IN EVANG. MARCf, XM I, 2, 3. 04 r.
viis tuis. Tsa. v, 0, maceriam cir- suis agens illuminationes. liUC. xx, \) :
biis
cumdedil ei '. lluiiw pUmtavit vineam, et locavit eam

colonis, et ipse peregre fuit multis tem-
« Et fodit laciim. » poribus : quia non sinebant eum intra se
quiescerc propter idololatriffi muitipicx

munimeutum vine?e duplex
Tangit : peccatum. Ezecliiel. lu, 12 : Denedicta
nmnimeutum ud utilitatem fructus, sci- gloria Domini cle loco suo, supple, f)ro-
licel « /otru lacum. » lîtteraliter autem iiciscelur. Et hanc peregrinationem plan-
lacus liic dicitur torcular, quia in modum git Jeremias, xiv, 8, dicens Quare quasi :
lacus fusum et expressum a botris, in se colonus futurus es in terra, et quasi via-

diffusum congrcgat vinum : et hoc tor- tor declinans ad manendum ? Ad hanc
cular signilicat legem animte impressam, enim peregrinationem Judsei compule-
exprimens vinuni gaudii spiritualis in- runt Uominum.
telligentiae et spirilus occulta legis reve-
lans. Tsa. lxiii, 3 : Torcular calcavi so-
lus, et de gentibus non est vir mecum. « Et misit ad agricolas in tempore 2
Thren. i, 15 Torcular calcavit Dorninus
:
^^^^^^^^ ut ^b agricolis acciperet de
virgini filiai Juda : quia non est expri-
fructu vinege.
mens legis intellectum nisi Dominus per
Spiritum suum.
Qui apprehensum eum ceciderunt,
et dimiserunt vacuum. »
« Et aidificavit turrim, »
Hic similiter tangit fructuum requisi-

Munitio est contra exteriores : turris tionem, et colonorum ingratitudinem
auteni hsec est regni et sacerdotii fasti- sub duplici diflerentia. Primo enim sub
\\im.V?>di\. cmw,! : Fiat pax in virtuie triphci differentia mittit servos : et se-
lua, et abundantia in turribus tuis. cundo sub simpUci differentia mittit
('antic. IV, 4 : Turris David sedificata filiumunicum. Et ad quamlibet istarum
rsf cum propugnaculis : mille clgpei missionum se ingratos exhibucrunt.
pendent ex ea, omnis armatura fortium. Primam aulem servorum differentiam
Isa. V, 2 : /Edificavit tiirrim in medio tangit cum dicit : « Et misit, » auctori-
cjus, et torcular exstruxit. tatem suam nuntio committens, « adagri-
colas, » hoc est, Judaeos de cultura Dei
« Et locavit eam, » gloriantes, « intempore » recipiendorum
fructuum de observationelegis secundum
Sub parte fructuum et in pretio, « agri- intellectum spiritualem, « servum, »
colis, » Judaeis colonis. Matth. xxi, 33 : Moysen legislatorcm cum his qui cum
Ilomo erat palerfamilias qui plantavit eo erant. Michaeoe, vi, 4 : Misi ante fa-
vineam, et sepem circumdedit e/, et fodit ciem tuam Mogsen, et Aaron, et Ma-
in ea torcular, et sedificavit turrim, et riam.
locavit eam agricolis. Ut ab agricolis acciperet, » servus a
«
populo Synagogai, « de fructu vincx, »

« Et peregre profectus est. » in obedientia mandatorum et intellectu
spiritualium ceremoniarum. Proverb.
Iêregrinatus enim est a mentibus et XXXI, 31 : Date ei de fructu manuum
adspectibus nostris, quando se proptor suarum, et laudent eam in portis opera
peccatum subduxil in ca4o cum Angelis ejus. Dulcis enim in opere est fructus
' Isa. V, .")

: Diruam maceriam ejus, etc.
obedientise, dulcis etiam iii littera est in teiTorelegis, David autem in suavitate
fructus intclligentise. metrici dictaminis, et musicorum nume-
« Qui, » agricolae (et tangit hic ingra- ris : ut sic corda territa per legem de-
titudinem) « apprehensum cum, » Moy- mulceret suavitale dictaminis, et musi-
sen, quem
circumdederunt ac ssepe si corum organis ad exercitium bonorum
tenerent apprehensum, « ceciderunt, » operum. Psal. cxlvi, 1 Laudatc Domi- :
verbis et factis provocantes. Psal. cv, IG :

num, (juoniam honus est psalmus. Psal.
Irritaverunt Moysen in caslris, Aaron Lvi, 9 : Exsurge, gloria mea, exsurge,
sanctum Domini. psalteriuni et cithara, exsurgam dilucu-
Et sic sine fructus assignatione, « di- lo.Hieronymus \n prooemio Ga/eaio pri-
miseriint eum vacuum, » casso labore mo : « David noster symphonides Chri-
legationis suae, sicut dicitur, Isa. v, 2 :
« slum lyra praedicat, et ab inferis exci-
Exspectavit ut faceret uvas, et fecit la- « tat dormientem. »
hruscas. Ita enim statim respersa fuit ista « Et illum,

ordinem Psalmistarum,
»
vinea spinis contradictionum, et urticis « in capite, » hoc est, in eo qui caput
concupiscentiarum, quod Moyses ex la- erat omnium, hoc est, in David, « vul-
bore suo cassatus est. Isa, xlix, 4 In :
neraverunt » regnum quod integrum erat,
vacuum laboravi, sine causa et vane quasi corpus David scindentes in duo,
fortitudinem meam consumpsi. Proverb. sicut patet, III Regum, xn, J6, ubi recc-
XXIV, 30 et 31 Per agrum hominis pigri
: denles ab imperioDavid dixcrunt : Nunc
transivi, et per vineam viri stulti : et vide domum tuam, David. Isa. viii, 6 :
ecce totum repleverant urticge, et operue- Eo quod abjecit populus iste aquas Siloe,
rant superficiem ejus spinae. quse vadunt cum silentio, et assumpsit
magis Basi?i, et filium Romelise.
« Et contumeliis affecerunt, » ejicien-
« Et iterum misit ad illos alium ser- tes eum de regno : et filium stultura sibi
vum : et illum in capite vulnerave- praefecerunt ^ Psal lxviii, 13 : Adversum

runt, et contumeliis affecerunt. » me loquebantur qui sedehant in porta,
et in me psallebant qui bibebant vi-
Secunda differentia est missorum. Et num.
hic missus significat David cum aliis
Psalniistis, qui multi erant valde. David
enim prsecinebat in musicis : et quatuor « Et rursum alium misit. et illum
concinebant, quatuor millia succine-
et occiderunt : et plures alios : quosdam
bant : et sub his consonabat totus popu-
csedentes, alios vero occidentes.
lus. Unde Glossa : David misit Dominus
Adhuc epgo unum habens filium
et alios Psalmistas, qui missi sunt post
Moysen, ut cultores vinese ad exercitium charissimum, et illum misit ad eos
boni operis excitarent. Sed ipsum quo- novissimum, dicens : Quia reverebun-
que David, qui caput psalmodiae et fons tur filium meum. »
claruerat in Spiritu sancto, abjecerunt

dicentes : Quse nohis pars in David ? « Et rursum misit. )^ Tertia cst diffe-
vel quse hsereditas in filio Isai ^

? rentia missorum.
Alium, » hoc est, «
Et hoc est quod

Et iterum, » dicit, « totum cuneum Prophetarum cum Isaia
secundo modo missionis, « misit ad il- ducc in eruditionem populi venieiitium.
los, » vineoB cultores, alium servum, » <f (jilossa : « Prophetarum ciiorum cum
quialio modo venit. Moyses enim venit suis sociis, qui suis attestationibus popu-
' III Reg. xii,16. Cf. H Reg. XVI et seq.

IN EVANG. MARCI, XIM, 0, 7, 8 6i7
liim convenerunt, et mala huic vineae « hoc est, etiam, « Hlnm misit, »
Et, »
vi-nlurapraedicaverunt. » Jereni. vii, 2"i : in carncm, ut niliil oinitteret de porti-
Misi ad vos omnes servos meos Prophelas nentibus ad conversionem agricolarum.

pcr diem,co)isurgens diluculo, ctmittens. Isa. v, 4 : Quid est (fuod debui ultra
« Et ilium, » qui dux Propliclarum facerevinexrncx, et non feci ei ? Genes.
luit, Isaiam scilicel, « occiderunt, » cuin xxxvii, 13, filio quem prai cunctis dilexit,
scrra lignea dividentes cum permedium. dixit : Veni, mittamtead Ad Galat.
eos.
Ad llebr. xi, 37 : Secti sunt, in occisione iv,4et 5 Misit : Deus Filium suum fa-
gladii mortui sunt. ctum ex tnuliere, factum suh lege, ut eos
« Et alios plurcs, » ut Jeremiam lapi- qui suh lege erant redimeret.

dantes, et Amos in tempore perforantes. « Adeos, » Judaeos agricolas. Adllebr.
« Csedentes quosdam, y) Yirgxsoi i\a'ê\l\s. ii, IG : Nusquam Angelos apprehendit,
II ad Corinth. xi, 25 : Ter virgis csesus sed semen Ahrahae apprehendit. Joan.
sum, semel lapidatus sum. iv, 22 : Salus ex .Judxis est. Matth. xv,
« Alios vero, » de sociis eorum occi- 24 '.
Non sum missus nisi ad oves quas
dentes. Matth. xxm, 37 : Jerusalem, Je- pcrierunt domus Israel.
rusalem, quse occidis Prophetas, et lapi- Novissimum, »
« in novissimo tempore,
das eos qui ad te missi sunt. Act. vii, post quod alia non erit renovatio. Genes.
52 : Quem Prophetarum non sunt perse- xxxvii, 3 : Israel diligehat Joseph super
cuti patres vestri ? et occidenait eos qui omnes filiossuos, eo quod in senectute ge-
prsenuntiaveruntdeadventu Justi, cujus nuisset eum. Qui significat Christum
vos nunc proditores, et Jiomicidc-B fuistis. quem in ultima mundi cetate Pater de
Glossa : « Ilis servorum gradibus tribus virgine nasci fecit.
omnes Doctores qui sub lege fuerunt in- « Dicens, » hoc est, ad modum delibe-
telliguntur. » Unde alibi, Luc. xxiv, 44 : rantis quid faceret se habens : et apud
Necesse est implcri omnia quae scripta se « dicens, » in cordibus rationabilium
sunt in lege Mogsi, et Prophetis, et hominum :
Psalmis de me. « Quia forte reverebuntur filium

Hi tres servi etiam nobis mittuntur, meum. » Quod
Forte \ liberi ar- dicit :
dum mandatorum ad-

lex de observantia bitrii ipsorum notat mobilitatem unde :
monet psalmus ad jubilandum Deo in

: Glossa : « Non hoc ignorando dicit, qui
laude provocat prophetia autem monet
: onmia novit, sed propter hoc ambigere
per cautelam vel spem futurorum sup- dicitur Deus.ut liberavoluntas hominum
pliciorum vel pra^miorum. De primo di- servetur. »
citur, Psal. xxxix, 9 Legem tuam in :
medio cordismei. De secundo item, Psal.

Lxxxviii, IG : Dcatus populus qui scit «Goloni autem dixerunt ad invi-
juhilationem. De tertio, Eccli. xxxvi,
cem Hic est : heeres : Venite, occi-
18 : Da mercedem, Domine, sustinen-
tibus te, ut prophetse tui fideles invenian-
damus eurn, et nostra erit haeredi-
tur. tas.
Et apprehendentes eum, occide-

« Adhuc ergo unum habens filium, » runt, et ejecerunt extra vineam. »
llnigenitum, et ideo « charissimum. » Tangitur ingratitudo colonorum.

Matth. iii, 17 : Hic est Filius meus dile- Et hoc est : « Coloni autem dixerunt
ctus, in quo mihi complacui '.
adinvicem, » conceptam malitiam confe-
* Cf. Luc. ix. 33. - Forte non est in Vulgata, sed subauditur.
rentes. Sapient. ii, 1 : Dixerimt impii Christi nobis oblatam abjicimus et con-
cogilantes apudse non recte. culcamus, etextra vineam cordis, in qua
« Hic est hseres. » Hoc enim proba- virtutes gaudium germinantes planlari
biliter cognoverunt per opera, quod deberent. Ad Hebr. x, 28 et 29 : Irri-
Ghristus fuit unicus heeres totius vinese, tam quis faciens legem Moysi, sine ulla
etomnis paternse gloriae. Joan. i, 14 : miseratione duobus vel tribus testibus
Vidimus gloriam ejus, gloriam quasi moritur quanto magis putatis dele-
:
Unigeniti a Patre, plenum gratiie et riora mereri supplicia, cjui Filium Dei
veritatis. Psal. viii, 8 : Oninia subje- conculcaverit, et sanguinem testamenti
cisti sub pedibus ejus. Et hoc cognove- pollutum,duxerit in quo sanctificatus est,
ru::t quando dixerunt, Joan. xii, 19 : et spiritui gratise contumeliam fecerit ?
Videtis quia nihil proficimus ? ecce Ad Hebr. vi, 6 : Rursum crucifigentes

mundus totus post eum abiit. sibimetipsis Filium Dei, et ostentui ha-
« Venite, » per consensum malitiae ad bentes.
inîcem concordatee. Genes. xxxvii, 20 :
Venite, occidamus eum : et tunc appare-

« Et ejeceruntextra vineam, »
bit cûid illi prosint somnia sua, hoc est,
visiones Prophetarum qui dicunt quod
ipse mundum hsereditabit. Linguis et opere : linguis quidem, quia
« Et nostra erit hsereditas. » Hoc est, dixerunt, Joan. viii, 48 : Samaritanus
per hoc retinebimus nostrum locum et es tu,etdsemonium habes. Et sic eum de
gentem, quae perdemus si dimittimus consortio Judseorum ejecerunt. Isa. lvii,
eum vivere. Joan. xi, 30 Expedit vohis :
4 Super ([uem dilatastis os, et ejecistis
:
ut unus moriatur homo pro populo, et linguam ? Opere autem, quia eum et
non tota gens pereat. Et supra, t- 48 :
gentilium potestati extra suam potesta-
Et venient Romani, et tollent nostrum tem tradiderunt, et extra portam Jerusa-
locum et gentem. Jerem. xi, 19 : Mitta- lem tamquam extra vineam crucifixe-
mus lignum inpanem ejus, et eradamus runt. De primo enim dicitur, Matth. xx,
eum de terra viveiitium, et nomen ejus 19 Tradent eum Gentibus ad illuden-'
:
non memoretur amplius, hoc est, ubi in dum, et flagellandum, et crucifigen~\

mensa comedimus cum eo panem, ibi dum. De secundo, ad Hebr. xiii, 12
tractemus de suspendio crucifixionis suai Extra portam passus est. Joan. xix, 17 \\
in ligno. Psal. xl, 10 : Qui edebat panes Rajulans sibi crucem exivit in eum quii
meos, magnificavit super me supplanta- dicitur Calvariie locum. Et hoc est quod;
tionem. Proverb. i, 14, 13 : Sortem dicit « Ejecerunt extra vineam, » tam-
:
mitte nobiscum, marsupium unum sit quam adse non pertinentem.

omnium nostrum... Omnem pretiosam
substantiam reperiemus, implebimus
domos nostras spoliis.
« Quid ergo faciet dominus vineae?
Veniet, et perdet colonos, et dabit vi-
« Et apprehendentes eum, »
neam aliis. »
Per proditionem Judae Iscariot.

« Occiderunt. » Danicl. ix, 26 : Occi- « Quid ergo faciet dominus vineas ?\
detur Christus : et non ei-it ejus populus Commune faciet judicium : et haec estj
qui eum negaturus est. Act, iii, 14 et tertia pars, ut ore suo proprio condem-
15 : Petistis viruin homicidam donnri nenlur : et subinfort judiciuui iHud, quod
vobis auctorem vero
: vitae inlerfecislis. omni Immanae rationi est notum. Dicit
Hoc et nos facimus quoties gratiam tamen Matthaeus, quod hoc judicium
M
:
IN EVANG. MAIICF, XII-IJ, 10, II, 12. UU

Judcei oro proprio prolulerunl '. Kt lioc cii, ubi duo pariotcs convonerunt, ubi
est verum quod cordo concesseruut. I.u- scipsum lapis aptum pra-buit : et po- ibi
cas autcm, xx, \(\, dicit : Abspt, scilicet situs est ad duos parielos in conjungon-
quod ori exteriori procacitor contra men- do hoc est « Lapidem quem repro-
: et :
tcm montienlcs nojâvorunt. llic autoiu baverunl xdi/icantes » tornplum, qui

dicitur quod illud Dominus quasi con- Scribas et Sacordotos et I*liserisa;os si-
cessum ab ipsis intulit veritatem, dicens : gnilicant, qui Dominum nostrum Jesum
« Veniel, » ad judicium cum Komanis. Christum rcprobavorunt : « hic, » in
Isa. 111, 1i : Dominus ad judicium vc~ summo a?dificio et in Ecclesia, in qua

niel cum scnibus populi sui, et principi- duo parietes convcniunt Judsei et Gen-
bus ejus : vos enim depasti estisvineam, tiles, « factus est in caput » summi cul-
et rapina pauperis in domo vestra. minis « anguli, » duos parietos in se
« Et perdetcolonos, » temporaliter per conjungenlis. Ad Uoman. iii, 30 : Unus

Romanos, et aeternaliter per seipsum si estDeus,qui justificat et circumcisionem
in malitia perseveraverint. Matth, xxi, ex fide^ et prseputium per fidem. Ad
41 : Malos male perdet, et vineam suam Ephes. II, 15 Ut duos condat in unum.
:
locabit aliis agricolis, qui reddant ei Etnedicatur hoc casu factum, inducit
fructum temporibus suis. Et hoc est : sequontem Scripturam quae dicit
« Etdabit vineam, >• in his qui ex Ju-
daeis convcrtuntur, « aliis, » hoc cst,
gentilibus. Matth. xxi, 31 : Publicani

« A Domino factum est istud, »
et meretrices prsecedent vos in regnum

Dci. Et non ab homine et divinatione, « et
est, » hoc est, quamvis sit « mirabile in
oculis nostris, » quia judicia Dei ahys-

« Nec Scripturam hanc legistis : La- sus multa, quibus hoc ita voluit pra^fi-
pidem quem reprobaverunt gurari. Psal. cxviu, 129 : Mirabilia te-

aedifican-
stimonia tua : ideo scrulata cst ea anima
tes, hic factus est in caput anguli :
mea.
A Domino factum est istud, et est
mirabile in oculis nostris ?

» Et quaerebant eum tenere. »
Et queerebant eum tenere, ettimue-
ruut turbam : cognoverunt enim
Psal. xxxiv, Retribuebant mihi
12 :
quoniam ad eos parabolam hanc dixe-

mala pro bonis. Et ideo quia praedixit
rit. Et relicto eo, abierunt. »
eis pericula eorum, mala intentant Do-
mino majestatis : et ideo dolo quserebant
Hic quarto loco Scripturam inducit eum tenere et captivare ad mortem.
concordantem : et hoc psalmo ^
est de « Et timuerunt turbam. n Luc. xxii,
Dicit igitur : « Nec Scripluram hanc » 2 : Qussrcbant Principes Sacerdotum
psahiii « legistis » ad intellectum : « La- et Scribx quomodo Jesum interficercnt,
pidem quem reprobaverunt, etc. » Cum timebant vero plebem.
templum wdificaretur, lapis magnus et Et subjungit causam tantae malitiae :
mirae pukdiritudinis inventus est, qui « Cognoverunt enim, » ex ipsis parabo-

nusquam aptari potuit in a^dificio : tan- larum similitudinibus, « quoniam diceret
dem invuutus est locus in summo aedifi- ad eos, » boc est, contra eos parabolam.
' Matth. XXI, 41 : Aiunt illi : Malos male per- reddant ei fmctum tewporibus suis.
det, ct vineam suam locabil aliis agricolis, qui 2 ^f, psa.i_ cxvii, 22.
I
650 D. ALB. MAG. ORD. PRM\).
Marc. IV, 11 : Jllis (/id foris sunt, in pa- Dicit igiturEt mittunt ad eum, »
:
rabolis omnla fiunt '. sciHcet Sacerdotcs, « quosdam, » exce-

ptae maUtiffi et simulatae religionis, « ex
« Et reliir;to eo, » Pharisseis, » qui prae caetcris religionem
praetendcbant. Matth. vii, lo : Attendite
Hoc est, abjecto utad gentes transiret, a falsis prophetis, qui veniunt ad vos in
« abierunt, » a praesentia Cliristi in di- vestimentis oviun}, inlrinsecus autcm
versos errores. Act. xiii, 46 : Vobis opor- sunt lupi rapaces.
tcbat primum loqiii verbum Dei : sed (i Et Herodianis, » qui conducti ab eis
c/uoniam repellilis illud, ct indignos fuerant a potestale : ut reiigione Phari-
vos judicatis eeternae vitcCy ecce conver- saBQium simulata pateret veritas, et exJ
timur ad genles. potestate regali humana cogeretqr fragi-
litas.
« Ut eum caperent in sermone. r> Eccfij

13 « Et mittunt eum quosdam ex
ad dolosa malitia. Luc. xiv, \ : Et ipsi ob-.
Pharisaeis et Herodianis, ut eum cape- servabant eum.

rent in verbo.
« Qui venientes dicunt ei. »
14 Qui venientes dicunt ei : Magister,
scimus quia verax es et non curas
Ecce dolosa et palpans adulalio : « Ma~\
quemquam : nec enim videsin faciem
Magistrum profitentur, ut dici^
gistcr. »
hominom, sed in veritate viam Dei Chrysostomus, cujus nolunt esse disci-s]
doces. Licetdari tributum Ceesari, an puli.
non dabimus ? » <( Scimus quia veraxes, » quia causami

criminis vel falsitatis quantumcumque co-
Ilic incipit ostendere causam reproba- narentur imponere sibi non potuerunt.
tionis in particulari : haec autem maxi- Joan. viii, 46 : Quis ex vobis arguet me
mse est tentatio observationis, quasi ac- de peccato ? Deuter. xxxii, 4 : Deus
cusabilem eum reddere cupiebant. fidelis, et ahscjue ulla iniquitate, justus
Dividitur autem in duas partes : in et rectus. Proverb. vin, 8 : Jusii sunt
quarum prima tentant eum in his in omnes sermones mei, et non est in eis
quibus homo ad hominem, inferior
ad pravum c/uid, neque perversum.
superiorem ordinatur in secunda au- : « Et non curas quemciuam, » ut a veri-
tem, tentant in his in quibus homo ad tate devies. Matlh. xxii, 16 : Non est tibi
Deum ordinatur, ibi, t. 18 : « Et vcne- cura de aliquo.
runt ad eum Sadducxi, etc. » « Nec enim vides, » visione pcrsona-
Prima autem istarum parlium dividi- rum acceptionis, « in faciem hominis, »
tur in tres paragraphos in quorum pri- :

in qua multi decipiuntur altendenles ex-
mo describitur quffirentium et tentan- tcriora quae parent, et humana sunt, et
tium versutia : in secundo, inducilur multos decipiunt. Jacob. ii, l : Nolilein\
quaestionis callida malitia : in tertio vero pcrsonarum acceptione fidem habere Do-
subjungitur in solvendo qusestionem mini nostri Jesu Chrisli glorix. Act. x,l
mira sapientia. 3i et 35 Non est personarum acceptot
:
Inprimo horum tria continenlur : Deus : sed in omni getite qui timet\
nialorum associatio, dolositalis inaligna eum, et operatur justitiam, acceptus esA
intentio, et subdohi apud eum quem ho- illi.
mincm purum putabant astuta adulatio. « Sed in veritate » triplici : vitae, doc-
> Cf. Mallh. xiii, W.

IN EVANfx. MARCI, XII-14, 1.'), 10, 17. G5I
trinjr, ot judicii, « viam Dei doccs, » cuin dicit : « Quii » scilicet Jesus ut
lioc cst, docGS viam ([ua3 ducil ad Deum. Deus, « sciens vcrsuiiam eorum. » Psal.
Matlh. XXII, 1(> : Magister, scimifs (/uia Dominus scit cogitationes ho-
xciic, li :
veraxes, el viam Dci in veritafc doces, minum, quoniam vanx sunl. Eccii.
et non esttibi cura de aliquo : uon enim XXII, 28 : Oculi Domini... circumspicien-
respicis perso7iam hominum. tes omnes hominum. vias
« Ait illis. » Secundum est rcpre- :
« Licet dari tributura Coesari, » liensio de hoc quod habebant qua^rendo

intentionem perversam « Quid me ten- :
A populo liboro qui decimas et primi- tatis, ctc. ))Mallh. xxii, 18 Quid me :
tias solvit et vola ollerens et sacrificia, tentatis, hgpocritip ? Psai. lxxvii, 41 :
Deo sc per legem subjecit, « an

et soli Conversi sunt et tentaverunt Deum : et
non dabimus » censum, istis rationibus? sanclum Israel exacerbaverunt.

Ecce quaestio dolo plena : ut si dicat,
quod census dandus est, contra liberta- « AlTerte mihi, etc. »
tem populi et privilegium cullus divini

loqui videatur in conspectu Pharisa;o- « Tertium est, in quo versutam eo-
rum, qui plus csetcris pro cultu legis et rum convincit nequitiam. Dicit igitur :
libertate populi loquebantur. Si autenri « mihi denarium ut videam.

Alfcrte ))
diceret, quod non licet, a mibtibus Ile- Matth. xxii, 19 Ostendite mihi numis- :
rodis, qui principatum sub Caesare ba- ma census quia ex hoc quod usum mer-
:
bucrunt accusabilis teneatur. Psal. cationis habebant, jus Caesaris proferre

XXXV, 3 et 4 : Dolose cgit in conspectu volebat.
ejus, ut inveniatur iniquitas ejus ad
odium. Verba oris ejus iniquitas, et
« At illi obtulerunt ei, »
dolus.
Supple, denarium : et hoc est quar-

« Qui sciens versutiam illorum, ait tum in quo ipsi denarium ofTerunt, in
illis : Quid me tentatis ? afferte mihi quo convincat Christus intentionem eo-
rum perversam.
denarium ut videam.
« Et ait illis. » Hoc est quintum cx
At illi obtulerunt ei. Et ait illis
quo per responsum eorum convincit ip-
:
Gujus est imago hsec et inscriptio ? sorum malitiam. Quserit ergo non igno-
Dicunt ei : Gaesaris. rans, sed ut ex verbis suis propriis con-
Respondens autem Jesus dixitillis :
vincantur : « Cujus est imago hsec et in-
scriptio » htterarum ? Apocal. xni^ 17 :
Reddite ergo quse sunt Caesaris Ga3-

Nemo poterat vcndere vel emere nisi
sari.etquae suntDei Deo. Et miraban-
haberet charactercm bcstiai in manu
tur super eo. »
sua '.
« Dicunt ei, » Pharisaji et Herodiani :
Tangit hic versutae quêstionis solutio- « Cwsaris, » qui sicut Dominus impri-
nem. Et tanguuntur hic sex. Primum mitur in numismate : et superscribitur
quidem ut Dominus et Deus tangit cor- nomcn suae majestalis.
dium eorum depreheiisam malitiam,
* Apocal. xiii, 16 et 17 : Et faciet omnes, sci- possit emere aut vendere, nisi qui hahet chara-
licet Antichrislus, habcve characterem beslix cterem, aut nomen bestise, aut numerum nominis
in manu sua, aut in frontibus suis : et ne quis ejus.
« Respondens autem Jesus ait illis, » Prima pars dividilur in duas : in qua-
rum prima quaestio tentativa proponitur :
Ex eoram propriis concludens. Psal. in secunda, quaerentes de errore convin-

XXXVI, 15 Gladius eorum intretincorda
: cuntur, ibi, f. 24 : « Et respondens Je-
ipsorum, et arcus eorum confringa- Nonne ideo, etc. »
sus, ait illis :
tur. Prima harum habet quatuor particu-

« Reddite ergo quss sunt Csesaris Cse- las : scilicet, a quibus ista quaestio pro-
sari, » quia qui pace et foro Caesaris ponitur : secundo^ causa quaestionis sub-
gaudetis, justum estut stipendia per- jicitur : tertio, casus exponitur : et quar-
solvatis. Ad Roman. xni, 7 Reddite : to, qusestio subinfertur.
ergo omnibus debita : cui tributum, tri- Dicit igitur : « Et venerunt ad eum, »
butum : cui vectigal, vectigal : cui ti- tentatores, « Sadducsei, » haeretici. Quia
morem, timorem : cui honorem, honorem. in tres sectas Synagoga scissa erat : Pha-
« Et quai sunt Dei, » reddite « Deo, » risaeorum scilicet, Sadducaeorum, et Es-
cujus decimas et primitias accipitis, vel saeneorum. Primi corporum resurrectio-
in cujus lege gloriamini. Matth. xvni, nem credebant, sed aba corpora cibis
26 et 29 : Patientiam habe in me, et utentia futura esse dicebant. Sadducsei
omnia reddam tibi. corporum resurrectionem omnino nega-
« Et mirabantur omnes, » generaliter, bant, sed tamen spiritus cum Deo post
« super ewn : » et hoc est sextum. Quid mortem esse dicebant. Spiritus autem
autem mirantur ? super sapientiam. Luc. illos dicebant esse Angelos bonos, et ma-
ii^ 47 : Stupebant super prudentia et re- las animas hominum sicut et jumentorum
sponsis ejus. interire cum corporibus affirmabant. Es-

Hoc est igitur quod dicit in hac par- saenei autem nullum penitus spiritum
te. separatum a corpore esse credebant, di-
centes pro solis temporalibus deo esse
serviendum.
18 « Et venerunt ad eum Sadduceei, « Sadducsei » ergo « qui dicunt resur-
qui dicunt resurrectionem non esse, rectionem » corporum
non esse, » vene- «
runt « et interrogabant eum, » tentan-

interrogabant eum, dicentes
:
et :
do, « dicentes. » Matth. xxii, 18 Quid :
flO Magister, Moyses nobis scripsit ut

me tentatis, hgpocritse ? Deuter. vi, 16 :
si cujus frater mortuus fuerit, et di-

Dominum Deum tuum.
No7i tentabis
miserit uxorem, et filios non reliquerit,
accipiat frater ejus uxorem ipsius, et « Magister. »
resuscitet semen fratri suo. »

Secundum est in quo causa quaestionis
In speciali ostendit causam reproba- et dubitationis describitur.
tionis Synagogae. Dicit igitur : « Magister. » Chrysosto-
Dividitur autem in duas partes secun- mus Magistrum nominanl cujus non
: «
dum duas tentationes quas inducunt. « volunt esse discipuli. » Laudant igitur
Prima enim tentatio est de credendis, in aduUmdo ut decipiant. Psal. ci, 9 Qui :
qua convincuntur de haeresis intidehtate : laudabant me, adversum me jura-

secunda est tentatio de faciendis, in qua bant.
convincuntur de operis perversitate, ibi, « Mogses, » qui tantae fuit auctoritatis
'^. 28 « Et accessit unus de Scribis,
: quod sibi ore ad os loqucbatur Dcus,
etc. » sicutsolelhomoloqui ad amicum suum ',
' Numer. iii, 8.

:
m KVANG. MARCI, Xll-lll, 20, 21, 22, 23. 053
« nodis scripsit, » in lege (Deuler. xxv, filios liabuil '. Et, Tob. xiv, o, scplem
.')) « ut si cujus, » hoc est, alicujus juvenes filii Tobia* junioris sleterunt ante
liominis, « /rater, » uxoratus, « mortuus Tobiam scniorcm avum suum.
fuerit, » sine heerede, « et dimise?'it uxo- « Et primus, » primogenitus, « acce-
rem, » qua3 introducta est in partem suie pit uxorem, » quia antiqua patrum con-
hajreditatis, et jam libera est ab ipso per suetudo erat ut primogcnili priino uxores
mortem viri sui. I ad Corinth. vii, 39 : duccrcirt., ct sic deinceps secundum ordi-
Mulier aUiyata est legi quarUo tempore ncm setatis. Genes. xxix, 20 : Non est
vir ejus vivit : quodsi dormierit virejus, in loco nostro consuetudinis, ut minores
lihera est a lege viri. ante tradamus ad nuptias. Hic ergo pri-
« Et fiiios, » ex illa uxore genitos, mus duxituxorem, « et, » accepta uxore,
« )io?i reliquerit » supcrstites^ qui suam « mortuus est, » soluto matrimonio,
percipiant htereditatem, « accipiat frater « non Jiahens semcn, » hoc est prolem
ejus, » vel propinquior in genere suo, quse partem suse hereditatis acciperet.
« uxorem ipsius, » cum htereditatc ip-
sius, « et resuscitet semen fratri suo, » « Et secundus, »
primo quem ex ea genuerit impo-

filio
nens nonien fratris defuncti quia ille :

Fratcr secundo genitus, « accepit
liHus quasi adoptivus est fratris defuncti eam, » semen defuncti suscitaret,
ut
et naturalis est tilius ejus qui accepit « et mortuus est, » absque liberis, et
uxorcm, ne nomen defuncti pereat in hoc cst « Nec iste » secundus « reliquit
:
Israel. Hoc etiam observatum fuit a Ju- semen. »
da;is ante legem unde, Genes. xxxvin, : « Et tertius similiter, » accepta eadem
8, 11, dixit Judas ad Onan filium suum uxore mortuus est nullo relicto se-
ut acciperet uxorem Her sine liberis de- mine.
functi, et mortuo Onan dixit eam debere
reservari in viduitatis habitu, donec cre- « Et similiter »
sceret Sela filius suus junior, qui accipe-

ret eam,et suscitare deberet semen duobus Omnes « septem, » successive accepta
fratribus sine liberis defunctis. eadem uxore, « non reliquerunt se-
men, » ad posteritatem haereditatis, nec
ab alio postea ducta est : quia « novissi-
« Septem ergo fratres erant : et prima omnium, » post mortem septem ma-
mus accepit uxorem, et mortuus est ritorum, « mortua est, » sine liberis, « et »
non relicto semine. hoc est, etiam « mulier, » quae septem

sine fructu viros emolliverat.
Et secundus accepit eam, et mor-
tuus est : et nec iste reliquitsemen. Et
tertius similiter. « In resurrectione ergo cum resur-
2^
Et acceperunt eam similiter septem, rexerint, cujus de his erit uxor ? sep-
et non reliquerunt semen. Novissima tem enim habuerunt eam uxorem. »
omnium defuncta est et mulier. »

Quartum est propositio qusestionis.
Hic tertio ponitur casus de facto super Supponitur autem hic quod unusquis-
quod est quaestio fundanda. que resurget in suo ordine. I ad Corinth.
Dicit igitnr Septem ergo fratres
: « XV, 23 : Unusquisque in suo ordine re-
erant, » apud nos sicut Job septem
: surget.
* Job, I, 2.
:

Dicit ergo secundum hoc « In resur- : egent, et sexus non permiscent : et ideo
rectione » communi, « cum resurrexe- erratis nescientes Scripturas '. Isa. v, 13 :
rint, » ad unam domum patcrnam omnes Propterea captivus ductus est populus
isti septem fratres, eo quod alia domus meus, quia non habuit scientiam. Isa.
de his fratribus nuUa cedificata sit, « cii- XXIX, II et 12 : Erit vobis visio omnium
jus de his » septem in unam domum in- sicut verba libri signati, quem cum de-
trantibus, « erit uxor ? » derinl scienti litteras, dicent Lege istum: :
Et causam qutestionissubjungit : « Se- et respondehit : Non possum, signatus

plem enim fratres, » sine liberis, « ha- est enim. Et dabitur liber nescienti litte-
huerunt eam uxorem. » Hoc autem dice- ras, diceturciue ei: Lege : et respondebit
bant, quia Dominus fidem resurrectionis Nescio litteras. Ad Roman. i, 21 : Obs-
adstruebat etsupponebantisti quod dice-
:
curatum est insipiens cor eorum. II ad
ret resurrectionem futuram sicut Phari- Corinth. iii, hodiernum

15 : Usque in
ssei, qui in aurea Jerusalem, et regno diem cum legitur Mogses, velamen po-
mille annorum, unumquemque dicebant situm est super cor eorum.
resurgere ad suuin domicilium : et ideo « Neqiie virtulem Dei, » quia infirmi-
mirabilis confusio sequeretur, si in resur- tateni non puta-
morieiltium intuentes,
rectione illa omnium esset uxor, quod bant mortuos posse resurgere, non in-
omnes simul ea abuterentur. Si autem telligentes quod virtute Dei erit resurre-
unius tantum essetuxor futura, videretur ctio communis. Matth. xxii, 29 Erratis :
quod alii diiectione uxoris carerent, et nescientes Scripturas, neque virtutem

sic felicitas eorum completa non esset. Dei. Yirtus enim Dei resuscitabit mor-
tuos. Joan. v, 25 : Mortui audient vocem
Filii Dei : et qui audierinl, vivent .•
quia
« Et respondens Jesus, ait illis etiam insensibilia Deo, cui omnia obe-
2^ :
Nonne ideo erratis, non scientes Scri- diunt, sensibilia efficiuntur. Ad Roman.
pturas, neque virtutem Dei ? »
IV, 17 : A7ite Deum, cui credidit, qui vi~
vificat mortuos, et vocat ea quse non suntA
Incipit istlus tentationis solutio. Habet tamquam ea quse sunl. Hsec enim estj
autem tres particulas, scilicet, ignorantice viitus Dei quam Sadducsei ignoraverunt.
increpationem, erroris eorum ostensio- I ad Corintli. xv, 34 : Evigilate, justi :\
nem, et resurrectionis mortuorum pro- ignorantiam enim Dei quidam habent.

bationem. Sapient. ii, 21 et 22 : Haec cogitaverunt,
Dicit igitur increpando : « Nonne, » et erraverunt: excaecavit enim illos mali-
etiam liumano judicio, « erratis nescien- tia eorum. Et nescierunt sacramenta
tes Scriptiiras , » de resurrectione mor- Dei : neque mercedem speraverunt jus-
tuorum loquentes, quam putatis carna- titide, nec judicaverunt honorem anima-
liter debere intelligi, dicentes illud Apo- rum sanctarum.
stoli, I ad Corintli. xv, 33 : Quomodo
resurgent mortui ? r/ualive corpore ve-
nient ? Quia enim Pharissei dicunt quod « Cum enim a mortuis resurrexerint
animali corpore venient cibis egentes, et neque nubent. neque nubentur, sed
sexus permiscentes : et quia vobis hoc sunt sicut Angeli Dei in ccelis. »
videtur impossibile, ideo negatis resur-
rectionem, nescientes quid Scriptura io- Tangit hicsecundo qualilatem verani
«
quitur, quod resurgent mortui cum cor- resuruentium in duobus in remotiono :
poribus immortalibus, qui cibis non erroris, et in doctrina vcritatis.
» Matth. xxii, 29.

:
fN EVANG. MAflCI, XII 25, 2«, 27. Cjj
l)e prinio dicit : « Cmn onm a mor- Tangit autein tria : auctorilatis indu-
tuis, » iili qui niortui sunt, « resurrexe ctoe coniniendaliouem, scri[)lani a Dco
rint, » sive boni sive mali, « ncque nu- aucloritatcni, et erroris coniulationem.
henl, ncquenuhenlur. » (jlossa «(iraico : Dicit ij,ntur : « De morluis autcni
idioniati Latina consueludo non rcspon- quod rcsurfjanl. n Hoc est quod proJjare
det : nubere enim proprie mulieres di- intendit. .lob. xi\, 23 et 20 : Scio quod
cunlur, ct viri uxores ducere : sed nos Redcmptor meus vivit, ct in novissimo
siuqjliciter dictum inlelliyamus sic, ut dic de terra surrccturus sum :...et in carne
neque nubant viri, neque nubanlur nieavideho Deum meu)n. Isa. xxvi, lU :
mulieres. » IJnde Auguslinus dicit, quod Vivent mortui tui, Dominc : interfccti
ibi erunt menibra genitalia, non qua? li- mei resuryent. Daniel, xii, 2 Multi de :
bidinem provocent, sed quiB sapieiiti» his qui dormiunt in terrse pulvere, evigi-
admirationem indicant. jMattii. xxii, 30 : lahunt : alii in vitam a^ternam, et alii
fn resurrectione ncque nubent, ncquc nu- in opprohrium ui videant semper. Eze-
bentur : sed omnis ibi fcECunditas est ex chiel. xxxvii, 12 Aperiam tumuLos ve- :
conjunctione spiritus creali cum in- stros, et educam vos de sepulcris vestris.
creato. Sed bas Scripturas Dominus noninducit,
« Sed eruni. » Tangit doctrinam veri- quia Sadducoei non recipiunt nisi quin-
tatis dicens Sed crunt, » in futuro,
: « que libros Moysi.
« sicut Angcli, » non in natura Angeli, « Non lcgistis, » boc est, nonne legistis
sed sicut Angeli in proprietate spirituali- ad intellectum verum, « in lihro Mog-

tatis et immortalitatis. Et quia nuptise si, » Exod. iii, 5 et 6, quem pro maxima
sunt bonum mortalium, ideo neque nu- allegastis auctoritale, « super ruhurn, »
bent, neque nubentur, in quo Deus ipse apparuit in igne deita-

« In coelis » auteni dicit, ne in terra tis non consumens viroreni virginitatis,
in aurea Jerusalem resurrectio putetur sed consecrans : ita quod dixit :Locus
esse futura. Luc. xx, 34, 35 et 36 : Filii in quo stas, terra sancta cst. In qua
hujus sseculi nubunt, et traduntur ad visione tota legis auctoritas roboratur.
nuplias : illi vero qui digni habebun- Quomodo, » ore ad
« os, « isti, »
tur sseculo illo, ct resurrcctione ex mor- Moysi, « Deus » de seipso « dixerit : Ego
tuis, neque nuhcnt, ncque ducent uxores : sum Deus, » Auctoritas est quam inducit
ncquc enim ultra mori potcrunt : aequa- « Ego sum Deus Abraham, » hoc est,
les enim Angelis suni, et filii sunt Dci, quo Abraliam fruitur jam spe felici, et
cum filii sint resurrectionis. Unde GIos- post modicum felicitatc dulci in preesen-
sa : « Nenio ibi moritur, nemo ibi na- tia ipsius. « Et Dcus Isaac, » quo simi-
scitur, nec infans nec senex ibi erit. » liter postmodum fruetur Isaac. « Et Deus
Jacoby )) ad queiii Jacob omnem vitam
suam direxit.
« De mortuisautem quod resurgant, Et ex bis concludit :
non legistis in libro Moysi, super ru-

bum, quomodo illi dixerit Deus, in-
« Non est Deus »
quiens : Ego sum Deus Abraham, et

Fruibilis « mortuorum, » in corpore et
Deus Isaac, et Deus Jacob ?
anima, quia tales nullo bono frui pos-
Non est Deus mortuorum, sed vivo- sunt, (i sed vivcntium, » in anima ad mi-
rum. Vos ergo multum erratis. » nus. Et anima vivit per justitiam Dei,
si
probatur quod corpus aliquando resur-

Tangit Iiic ultimo resUrrectionis pro- get quia cuin anima vitam seternam
:
bationem. promeruit, sicut dicit Glossa. Noti enim

:

anima sola meruit, sed corpus animse rans ? populum impudentem non vide-
obediens, virliitibus operam dedit : et bis.
ideo radicem immortalitatis per virtutem « Qui audierat, » et intellexerat, « il-
acquisivit : et ideo de castilate, quae po- los, » Sadducaeos, « conquirentes » cum

lissimum est in corpore, dicitur, Sapient. Domino. Matlh. xxu, 34 et 33: Pharissei
IV, 1 : Immortalis est enim memoria audientes c/uod Jesus silentiurn imposuis-
illiifs, quoniam et apud Deum nota est et set Sadducseis , convenerunt in unum : et
apud homines. interrogavit eum unus ex eis legis doctor

tentans eum, et dicens.
« Vos ergo multum erratis. »
« Et videns quoniam bene responde-
Confutatio est crroris. Matth. xv, 14 :
rit illis, »
Cdscus si cseco ducatum pnestet, ambo in
foveam cadunt. Et, ibidem, t- 14 : Cseci Sadducaeis, « interrogavit eum, sciU-
sunt, et duces csecorum. cet Jesum^ quod esset primum omnium
mandatum. »Hoc est, quod esset prin-
cipale inter omnia tam multa quae in lege
;^8 « Et accessit unus de Scribis, qui au- ponuntur mandata. iMalth. xxii, 36 : Ma-
dierat illos conquirentes, et videns
gister, quod est mandatum magnum in
lege ? Dicit autem Chrysostomus, quod
quoniam bene illis responderit, inter-
de mandato magno interrogat, qui nec
rogavit eum quod esset primum om- minimum implevit : simpiicissimus in-
nium mandatum. terrogator, et astutissimus observator.
Tangitur tentatio hlc de faciendis, per

quam arguuntur de operis perversitate. « Jesus autem respondit ei : Quia
autem in duas partes
Dividitur : in primum omnium mandatum est : Au-
quarum prima tentatio proponitur : in di, Israel : Dominus Deus tuus Deus
secunda, tamquam victor ab omnibus de-
unus est :
relinquitur tentatoribus.
Et diliges Dominum Deum tuum ex
Adhuc autem duo in prima parte di-
cuntur, scilicet, tentatio, et tentatoris in toto corde tuo, et ex tota anima tua,
aliquo commendatio. et ex tota mente tua, et ex tota virtute

Queestio autem tentativa tria habet, tua. Hoc est primum mandatum. ;>
scilicet, quaestionem, solutionem, et so-

lutionis commendationem. Hic maximae subtibtatis
incipit solutio
In quaestione autem est commendalio et sapientiae. Quia enim de faciendis isie
quaerentis, subtilitas audientis praeceden- quaesivit quod utile est ad vitam, quam-
tia, quse induxit ad queestionis proposi- vis tentando faceret tamen benignus :
tionem. Magister plus respondet ad illuminatio-

Dicit igitur : « Et accessit unus de Scri- nem, quam in quaestione exigatur ad
bis. » Unus, inquam, exceptae auctorita- tentationem. Et ideo habet duas partes
tis, qui ab aliis ad quaerendum est electus in quarum prima maximum declarat af-
tamquam magis potens in scientia et ser- fectu mandatum in secunda, docel nia- :
monis facunditate. Joan. ni, 10 : 7« es ximum in ellectu operis.

magister in Israel^ et hsec ignoras ? « De In prima tria dicit : primo enini repc-
Scribis » autcm dicitur, quia in lege fuit titiddequo Scriba quaerit : secundo, sol-
doctissimus. Isa. xxxui, 18 et 19 : Vbi vit : et tertio, confirmat solutioneni.

est litteratus ? ubi legis verba ponde- Dicit igitur : « Jcsus autem respondil
IN EVANG. MARGI, XII-29, 30. g:j7
ci : Quia priuiwn^ » sive princip.ilo oiu- « Dominiim Deum tuum. »
nium iiiandalorum, « mandaliim esl »
quoil aJ Dei portinet dilectionem : et Dominum, qui omnibus cxcellenti su-
hoc est totum prinioe tabul;e manda- pcrpositione super[)onitur : onmium

qui
tuni. pulchrorum liberam et omnimodam lia-
1'^t lioc est quod dicit : ii Audi, » tam- bet possessionem ; qui inckdlexa virtute
quam magnum aliquid quo nihil majus conlinet suam cxcellentiam, ne umquam
est, « Israel, » rectissimc : qui ad nian- ad scabellaria et conculcanda inclinetur.
datate rectilicare quaeris. Isa. xliv, 2 : De prinio dicitur, Psal. xcn, i : Mirabi-
Noli timere, serve meus Jacob, et rcctis- lis Dominus. Luc. n, i Gloria
in altis I :
sime, quern elcgi. in altissimis Deo, De secundo, ad Ro-

« Douiinns Dcus tuus Deus unus cst, » man. x, 12 Idcm Dominus omnium, di-
:
hoc est, unicus etincommutabilis : etideo ves in omnes qui invocant illum. Psal.
totum aHectum tuum in se vuU dirigi. cxi, 3 : Gloria ct divitise in domo ejus.
Isa. XLiv, Numquid est
8 : Deus absque De tertio, Numer. xxiu, 8 : Deus cduxit
me, ct formator quem cgo non noverim ? illum de yEggpto, cujus forlitudo si-
1 ad Corinth. vni, 3 et 6 : Etsi sunt qui milis est rhinocerotis . Exod. xv, M :
dicantur dii, sive in ccelo, sive in terra, Quis similis tui in fortibus, Domine ?
(siquidem sunt dii multi, et domini mul- Frimum in Domino diligimus, ut exalte-
ti), nobis tamcn unus est Deus, Patcr, mur secundum, ut praemiemur ter-
: :
ex quo omiiia, et nos in illum. tium, ut contincamur et defendamur. De

primo, I Petr. v, 6 : Humiliamini sub
potenti manu Dei, ut vos exaltet in tem-
« Etdiliges Dominum. »
pore visitationis. De secundo dicitur, l ad
Gorinth. i, 3, G et 7 : In omnibus divites
Deus tuus
VY'm\\MX\(]\xoi\iW\\\.,Dominus facti estis in illo, in omni verbo, et iri
Deus unus csl (quod continetur Exod. omni

Albertus Magnus. Opera Omnia (Borgnet Ed.) - 1890. Volume 21.

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Albertus Magnus. Opera Omnia (Borgnet Ed.) - 1890. Volume 21.

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

READIN&

OPERUM A PP. QUETIF ET ECIIARD EXARATIS, ETIAM REVISA KT LOCUPLETATA

Steph. C^s. Aug. BORGNET,

ANNUENTE FAVENTEQUE PONT. MAX. LEONE XIII.

VOLTJMEN VIOESIMUM PHIMUM

E\ARHATIO\ES I\ MATTII/EUM (XXI-\XVIII) - 1\ MARCIJM.

Jesus super asinam Jerusalem cum triumpho ingressus, negotiatores de templo

1. Et cum appropinquassent Jeroso- habet, et confestim dimittet

nietis asinam alligatam, et pul- venit tibi mansuetus, sedens su-

7. Et adduxerunt asinam et pullum, 17. Et relictis illis, abiit foras extra

tern caidebant ramos de arbori- cus viam^ venit ad eam, et

9. Turbse autem quse prtecedebant et tantum : et ait illi : Numquam

dicensQuis est hic? : Amen dico vobis, si habueritis

12. Et intravit, Jesus in templum et jacta te in mare, fiet.

Dci « : et ejiciebat omnes ven- 22. Et omnia qusecumque petieritis

cabitur : vos autem fecistis il- potestate hasc facis? Et quis

16. Et dixerunt Audis quid ist ei :

Quia ex ore infantium et lacten- illi? Si autem dixerimus Ex :

tium perfecisii laudem*? hominibus, timemus turbam :

*PsaL VIII, 3. « Marc. XI, 28 ; Luc. xx, 2.

omncs enim habebant Joannem ejus, alium coiciderunt, alium

accedens ad primum, dixit : tur filium meum.

Posiea autem poenitentia mo- et habcbimus haireditatcm ejus^.

^edificavit turrim, et locavit vero ceciderit, conteret eum.

* Supia, XIV, 5. ^ Infra, xxvi, 3, etxxvii, 1 ; Joan. xi, S3.

XX, 9. 33 ; I Pelr. 11, 7.

I). ALB. MAG. OHD. PRiED.

IN CAPUT XXI iMAHTLEr

ENARRATIO. « Et cum appropinquassent, etc. »

Nam Jesus veniens de Jericho Irans-

« Et cum appropinquassent Jerosoly- eundo caecos sanaverat : sic enim con-

bus. 7 : Non est alia natio tam grandis,

istius capituli, ibi, t- 17 : « Et relictis Ideo enim passionem revelavit,

Adhuc, in priori horum duo dicit :

impk'tio obsoquii. Et liaec palent in lit- nomen compositum ex hebraeo ot grieco :

tera. l$ETn ]|2 ci^'1" hebraicum interprelatur

IN EVANG. MATTK KI, XXI-2.

dornus : cpdtYs-v graecum interprelatur est miltcrc. Ahdia}, t. I : Legatus ad

ideo dicitur, quod iiiicrpretatur domus Anyeli veloces, ad goitein convulsam et

huccx : ct est juxta liclliuniani. dilaceratam.

eadcm liistoria ponitur eliam liclhania,

ge confessionem vcritatis signilicat, un- ter se frucrentur solatio. Kcclc. iv, 11 :

de mittuntur Apostoli. Infra, xxviii, Si dormierint duo, fovebu)Uur mutuo

Gorinth. i, 17 : Misit Christus evange- Designavit Dominus Jesus et alios sep-

pulchritudo justitise, nions sanctus. Si manseritis in sermone meo, vere dis-

lamen, et excellit cunctis iiquoribus :

qui Christum significat, illuminatus est

« Ile. » Quasi dicat : Nolitc stare. Pro-

Jesum, propter passionem mortis, glo- 9 ; inumcjuodque eorum ante facieni

* Vel molius, ex hebraco X:r-rn^2 Beth- Phaghe^ domus flciinm.

6 D. ALB. MAG. ORD. PR^D.

recesserat. Eccle. ix, 14 : CiviUis parva, oris, et ideo rigidorum comestivum,

subjugabis mihi. II ad Corinth. x, .5 : mum, spissse pellis, inerme, innocens,

gatam, et pullum cum ea. » bus adaptantur. Et quia asina significat

Luc. XIX, .30

IN EVANG. MATTH.«I, XXI-3, 4, 5.

« Solvite, et adduoite mihi : « aninialium istonim asinavorit, quia ri-

te quia Dominus his opus liabet, et

Hi in ciirribus^ et hi iii equis. Amatoros

De primo dicit duo « Solvite, » hoc :

totius facti confirmatio per auctoritatem •

Ecce exclusio impedimenti, quod pos- « Ut adimpleretur quod dictum est. «

tur, si Dominus universorum venturus tam » Zachar. ix, 9 « dicentem *. »