Η παρουσία αερόσακου είναι πλέον υποχρεωτική σε κάθε αυτοκίνητο.

Η χημική ουσία στην

«καρδιά» του αερόσακου είναι το νατραζίδιο (ΝaN3). Το ΝaN3 είναι μια ετεροπολική ένωση
(Na+, N3-) σταθερή σε συνηθισμένες συνθήκες, που διασπάται όμως αν θερμανθεί.
Η λειτουργία των σύγχρονων αερόσακων στηρίζεται σε τρεις αντιδράσεις:
• Αρχικά γίνεται θερμική διάσπαση του ΝaN3: 2ΝaN3(s) ⎯⎯ → 2Na(s) + 3N2(g) (1)
Α1) Να εξηγήσετε ποιο από τα στοιχεία 11Na, 7N έχει μεγαλύτερη ατομική ακτίνα.
Α2) Στον παρακάτω πίνακα δίνονται οι 6 πρώτες ενέργειες ιοντισμού των 11Na, 7N:
Εi1(kJ/mol) Εi2(kJ/mol) Εi3(kJ/mol) Εi4(kJ/mol) Εi5(kJ/mol) Εi6(kJ/mol)
11Na 495,8 α 6910,3 9543 13354 16613
7N 1402,3 2856 4578,1 7475 9444,9 β
Οι τιμές α, β μπορεί να είναι αντίστοιχα:
α. 715 και 11500
β. 4562 και 11500
γ. 4562 και 53266,6
δ. 715 και 12400
Να εξηγήσετε την επιλογή σας
Α3) Να υπολογίσετε την ενέργεια που απαιτείται για την απομάκρυνση 2 ηλεκτρονίων από 1 mol 7N.
• Στο 2ο στάδιο το επικίνδυνο Νa αντιδρά με ΚΝΟ3:
10Νa(s) + 2ΚΝΟ3(s) ⎯⎯ → K2O(s) + 5Na2O(s) + N2(g) (2)
Β) Στο εργαστήριο διαθέτουμε μίγμα K2O, Na2O με αναλογία σε mol 1:5. Το μίγμα διαλύεται σε
νερό κα εξουδετερώνεται με την απαραίτητη ποσότητα διαλύματος Η2SO4. Το τελικό διάλυμα
(εξουδετερωμένο) έχει όγκο 300mL και διαπιστώθηκε ότι το pH του είναι 8.
Να υπολογίσετε την σύσταση (σε mol) του μίγματος K2O, Na2O
Δίνεται ότι Κα2(Η2SO4)=10-2, όλα τα διαλύματα βρίσκονται σε θερμοκρασία 25ο C, όπου Kw=10-14
Να θεωρήσετε ότι ισχύουν οι γνωστές προσεγγίσεις.
• Στο 3ο στάδιο τα επίσης επικίνδυνα K2O, Na2O αντιδρούν με SiO2 και μετατρέπονται σε ακίνδυνες
ουσίες: K2O + SiO2 ⎯⎯→ Κ2SiO3 και Na2O + SiO2 ⎯⎯
→ Na2SiO3 (3)
Γ1) Να γράψετε την συνολική χημική εξίσωση για τις αντιδράσεις που συμβαίνουν στον αερόσακο
Γ2) Να υπολογίσετε πόσα γραμμάρια ΝaN3 περιέχoνται σ’ έναν αερόσακο, αν θεωρήσουμε ότι κατά
το άνοιγμα του καταλαμβάνει όγκο 86,1L, με την θερμοκρασία στο εσωτερικό του να είναι 77οC.
Δίνονται Mr(ΝaN3)=65, R=0,082L. atm/mol.K.
Το ΝaN3 είναι τοξικό και αυτό δημιουργεί πρόβλημα στην ανακύκλωση των αυτοκινήτων. Επιπλέον
με την υγρασία μετατρέπεται σε υδραζωτικό οξύ (ΗΝ3), μια άχρωμη πτητική και ιδιαίτερα εκρηκτική
ουσία. Η έκρηξη μπορεί να προκληθεί με θέρμανση ή με μηχανικό ερέθισμα. Η θερμοχημική
εξίσωση διάσπασης του είναι: 2ΗΝ3(ℓ) ⎯⎯ → Η2(g) + 3N2(g), ΔΗ=-584kJ
To ΗΝ3 είναι επίσης ένα ασθενές οξύ (pKα=5). Υδατικά διαλύματα ΗΝ3 μέχρι περιεκτικότητα 20%
w/v μπορούν να χρησιμοποιηθούν με ασφάλεια.
Δ1) Να υπολογίσετε το pH ενός διαλύματος ΗΝ3 4,3 % w/v.
Δ2) Πόση ενέργεια θα εκλυθεί από την διάσπαση ενός 200mL διαλύματος ΗΝ3 21,5 % w/v;
Η νιτρογλυκερίνη (δυναμίτης) είναι ένα γνωστό εκρηκτικό. Η θερμοχημική εξίσωση διάσπασης της
είναι: 4C3H5N3O9(ℓ) ⎯⎯ → 12CO2(g) +10H2O(g) + 6N2(g) + O2(g), ΔΗ=-5692kJ
Δ3) Ποια ουσία εκλύει περισσότερη ενέργεια για κάθε γραμμάριο της, η νιτρογλυκερίνη ή το
υδραζωτικό οξύ;
Δίνονται Mr (C3H5N3O9)=227, Mr (ΗΝ3)=43

Προτεινόμενες απαντήσεις
Α1) από την ηλεκτρονιακή δομή συμπεραίνουμε ότι το 7N ανήκει στην 2η περίοδο και 15η ομάδα,
ενώ το 11Na ανήκει στην 3η περίοδο και 1η ομάδα. Άρα το 11Na βρίσκεται πιο αριστερά και πιο κάτω
από το 7N. Επειδή στον Π.Π η ατομική ακτίνα αυξάνεται από δεξιά προς τα αριστερά και από πάνω
προς τα κάτω, έπεται ότι r(11Na)> r(7N).
Α2) το 11Na αποβάλλοντας ένα ηλεκτρόνιο αποκτά δομή ευγενούς αερίου, άρα αναμένεται η Εi2 να
έχει απροσδόκητα μεγάλη τιμή. Παρόμοια στο 7N η Εi5 αναμένεται να είναι απροσδόκητα μεγάλη.
Επομένως σωστή απάντηση το γ.
Α3) 7N ⎯⎯ → 7N+ + e- Εi1=1402,3 kJ
7N ⎯⎯ → 7N2+ + e- Εi2=2856 kJ
+

………………………………………………………..
7N ⎯⎯ → 7N2+ + 2e- Ε= 1402,3+2856=4258,3 Kj

Β) Έστω n mol K2O και 5n mol Na2O.

K2O + 2Η2Ο ⎯⎯ → 2ΚΟΗ + Η2
n 2n
Na2O + 2Η2Ο ⎯⎯ → 2NaΟΗ + Η2
5n 10n
2KOH + H2SO4 ⎯⎯ → K2SO4 + 2Η2Ο, K2SO4 ⎯⎯→ 2K+ + SO42-
2n n n 2n n
2NaOH + H2SO4 ⎯⎯ → Na2SO4 + 2Η2Ο, Na2SO4 ⎯⎯
→ 2Na + SO42-
+

10n 5n 5n 10n 5n

Στο τελικό διάλυμα των 300mL, [SO42-]=C=6n/0.3 (1)

SO42- + Η2Ο ⎯⎯ → HSO4- + OH-
C-x x x
Kw x2 10−14 (10−6 )2
KbSO2− = =  −2 =  C = 1M , άρα από (1)⇒ n= 0.3 mol, οπότε
4
K2 C 10 C
nK2O=0.05mol nNa2O=0.25mol

Γ1) Προσθέτοντας κατάλληλα τις αντιδράσεις που γίνονται στα 3 στάδια, παίρνουμε:
10 ΝaN3(s) + 2ΚΝΟ3(s) + 6SiO2(s) ⎯⎯
→ 16 N2(g) + 5Na2SiO3(s) + Κ2SiO3(s)
Γ2) τα mol N2 που απαιτούνται για να φουσκώσει ο αερόσακος θα τα βρούμε από την καταστατική
PV 1  86,1
εξίσωση: n = =  n=3 mol
R  T 0,082  350
Από την στοιχειομετρία της συνολικής αντίδρασης προκύπτει ότι απαιτούνται 1,875 mol ΝaN3,
δηλαδή 121,875g.
Δ1) εύκολα προκύπτει ότι pH= 2.5
Δ2) στα 200mL περιέχονται 43 g, δηλαδή 1 mol ΗΝ3. Από την διάσπαση του αποδίδονται 292kJ.
Δ3) για την νιτρογλυκερίνη: 5692 kJ/ 4mol=1423 kJ/mol=1423 kJ/227g=6,26 kJ/g
Για το υδραζωτικό: 292 kJ/mol= 292 kJ/43g=6,79 kJ/g.