ბილეთი #1

2. ჯადოსნური ტყვიის თეორია და მისი კრიტიკა

მეოცე საუკუნის დასაწყისში სოციალურ მეცნიერებათა წარმომადგენლებს, და მათთან

ერთად ხალხსაც, სჯეროდათ, რომ იმდროინდელი დიდტირაჟიანი გაზეთი ძლიერი იარაღი
იყო, რომელსაც მასობრივი საზოგადოების წევრები აზრებსა და ქცევის კონტროლი და
მართვა შეეძლო. როგორც მიჯაჭვულობის თეოორიის განხილვის დროს აღვნიშნეთ, იმ დროს
ინტელექტუალები ფიქრობდნენ, რომ თანამედროვე ურბანულ-ინდუსტრიული
საზოგადოებები ერთმანეთისგან სოციალურად განცალკევებულ გარემოში, „მარტოხელების
ბრბოში: ცხოვრობდნენ. მათ მიაჩნდათ , რომ ადამიანი ძველი, პრეინდუსტრიული და
ტრადიციული საზოგადოებისთვის დამახასიათებელი, მეზობლებთან, მეგობრებთან და
ოჯახთან მჭიდრო კავშირების გარეშე ცხოვრობდა. როგორც ფრანგი სოციოლოგი გუსტავ ლე
ბონი 1895 წელს აღნიშნავდა, ეს იყო ბრბოს ხანა, როდესაც ადამიანებს ერთმანეთთან
არაფერი აკავშირებდათ. იგი მკვეთრად განსხვავდებოდა იმ ეპოქებისგან, როდესაც ხალხს
ერთმანეთთან მჭიდრო ურთიერთობები ჰქონდა.

შეხედულებების ერთიანობა მასობრივი კომუნიკაციებისა და მისი ადამიანებსა და

საზოგადოებაზე გავლების შესახებ იმ დროს ჯადოსნური ტყვიის თეორიად მონათლეს. იგი
წარმოადგენს შეხედულებების ძირითად ბირთვს ახალი, ინდუსტრიული საზოგადოებისა და
იმის შესახებ , თუ რატომ სჯეროდა, ასე ხალხს , რომ მასმედიის ადამიანებზე შეუზღუდავი
გავლენის მოხდენა შეეძლო. ჯადოსნური ტყვიის თეორიის მიხედვით ყველა, ვინც
მედიაგზავნილს მიიღებდა , მომენტალური, პირდაპირი და უნიფიცირებული გავლენის ქვეშ
ექცეოდა. ამრიგად ეს იყო ზოგადი თეორია, რომელსაც ემპირიული კვლევების დასაწყისში
მხოლოდ სოციალური მეცნიერებები კი არ იზიარებდნენ, არამედ საზოგადოებაც. მედიის
გავლენის მაშინდელი ინტერპრეტაციების უგულებელყოფა არც ისე ადვილი აღმოჩნდა,
რადგან იმ დროისთვის ეს ინტერპრეტაცია საკმაოდ თანმიმდევრული და ფართოდ
გავრცელებული იყო.

ბილეთი #2
2. ლობილობა

ლობირება საზოგადოებასთან ურთიერთობის ერთ- ერთ ფორმად ითვლება, თუმცა

ზოგიერთი კრიტიკოსი საწინააღმდეგო მოსაზრებას ემხრობა, ლობირებას საზოგადოებასთან
ურთიერთობისათვის დამახასიათებელი ბევრი თვისება აქვს. ლობისტი „საკანონმდებლო
ორგანოთა წარმომადგენლებზე ზემოქმედების გზით ცდილობს, კანონში იმ ინტერესების
შესაბამისი ღონისძიებები განხორციელდეს, რომლებსაც თვითონ წარმოადგენს“.

ლობისტი ძირითადად პიროვნებათაშორის კომუნიკაციას და არაფორმალურ კონტაქტებს

ეყრდნობა და ცდილობს ამ მეთოდებით თავისი კლიენტების ინტერესები გაატაროს.
ლობისტები პირველად მე-19 საუკუნეში გამოჩნდნენ.თავიდან ისინი ვაშინგტონის ერთ-ერთ
ცნობილ ოტელ „ვილარდის“ ფოიეში იკრიბებოდნენ. ეს სასტურმო ახლაც თეთრი სახლის
მახლობლადაა და კაპიტოლიუმის შენობიდან არც თუ ისე შორს დგას.სასტუმროში ბევრი
პოლიტიკოსი დადიოდა და რესტორანში ლანჩს ან სადილს მიირთმევდა. როდესაც
სახელმწიფო მოხელეები სასტუმროს ფოიეში გამოჩნდებოდნენ , ეს ადამიანები სახელოში
ჩააფრინდებოდნენ და მათი ყურადღების მიპყრობას ცდილობდნენ. დროთა განმავლობაში
მათ ლობისტები შეარქვეს. ოტელ „ვილარდში“ დღესაც კი სიამაყით გეტყვიან, რომ ეს სახლი
სწორედ მათი ფოიედან წარმოიშვა.

ლობისტები უამრავ სხვადასხვა ჯგუფსა და ინტერესს წარმოადგენენ.მათ შორის არიან:

ვაჭრობის ასოციაციები, ვეტერანთა ჯგუფები, პროფესიული კავშირები, პოლიტიკური
აქციების კომიტეტები, მომხმარებელთა ადვოკატები, პროფესიული ასოციაციები, ეკლესიები
და სხცა. არსებობს ათეულ ათასობით ორგანიზაცია და ინდივიდი , რომელთა ინტერესებშიც
შედის კანონშემოქმედების პროცესზე გავლენა. ლობისტი შეიძლება იყოს იურისტი,
საზოგადოებასთნ ურთიერთობის სპეციალისტი, პოლიტიკური ექსპერტი, რომელსაც
იმისათვის ქირაობენ, რომ კონგრესის მუშაობაზე მოახდინოს გავლენა. მათგან ყველა
ფედერალურ დონეზე არ მუშაობს, ზოგიერთი კლიენტს სახელმწიფო და ადგილობრივი
დონის მთავრობებთან წარმოადგენს.

პიროვნების ლობისტიკიდან მთავრობაში ან, პირიქით , მთავრობიდან ლობისტიკაში

გადანაცვლება მუდმივი კრიტიკის საფუძველია. სამთავრობო და კერძო სტრუქტურებს
შორის პიროვნებების გადანაცვლებას მუდმივი ხასიათი აქვს. ბევრი ადამიანისთვის
პრობლემა ისაა, რომ ყოფილ სახელმწიფო მოხელეებსა და თანამშრომლებს შიდა
სამზარეულოს ცოდნა და კონტაქტები არასამარლიან უპირატესობას ანიჭებს, რომელსაც
ისინი თავიანთი კლიენტების ინტერესების დასაცავად იყენებენ.

ამჟამად არსებობს კანონი, რომელიც სტრუქტურიდან სტრუქტურაში გადასვლის

შემთხვევაში რამდენიმე წლის განმავლობაში მათ ამგვარ საქმიანობას უკრძალავს.

საზოგადოებასთან ურთიერთობის უფრო ტრადიციული ფირმების მსგავსად, ლობისტები

ღონისძიებებსა და კვლევებს გეგმავენ, აყალიბებენ საკომუნიკაციო სტრატეგიებს, ზოგჯერ
კლიენტებთან დაკავშირებით ახალი ამბების სიუჟეტებსაც ქმნიან. ლობისტები, როგორც
ფედერალურ ასევე შტატის დონეზე წერენ სტატიებს, მოხსენებებს, გეგმავენ კამპანიებს,
ყუდულობენ სარეკლამო სივრცეს , ცდილობენ გავლენა იქონიონ ჟურნალისტებზე და
მიმართულებას ურჩევენ თანამდებობის პირებს. ბევრი კრიტიკოსი ლობისტებსა და
ლობირებას უკიდურესად უარყოფითად აფასებეს, ზოგიერთი კი პირიქით, აღნიშნავს, რომ
ეს საქმიანობა მთავრობის მუშაობაში დადებით როლს ასრულებს, ლობისტები სახელმწიფო
მოხელეებს დიდი რაოდენობის ინფორმაციას აწვდიან, რომლებსაც ისინი კანონების მიღების
ან მასში ცვლილების შეტანის დროს ითვალისწინებენ. ლობისტი ერთმანეთთან აკავშირებს
მხარეს რომელსაც კანონმდებლობაში თავისი ინტერესები აქვს, მხარესთან რომელსაც ამ
ინტერესების განხორციელება შეუძლია. გარდა ამისა, კანონმდებლობებისთვის
აუცილებელია იმის ცოდნა, თუ ვის შეეხება კანონპროექტი , რომლის მიღებასაც ისინი
აპირებენ, პრობლემა თავს მხოლოდ მაშინ იჩენს, როდესაც კერძო ინტერესები
 საზოგადოებრივს ეჯახება სკანდალური სიტუაცია იქმნება. საბედნიეროდ მომხმარებელთა
ჯგუფები, პრესა და ჩვენი მთავრობა ლობისტების მოქმედებას თვალს მუდმივად ადევნებენ,
რათა ეთიკური და სხვა სახის დარღვევები თავიდან აიცილონ.

2. მოიყვანეთ სახელმძღვანელოდან მასობრივი კომუნიკაციის კონკრეტული მაგალითი

და გააანალიზეთ დეტალურად

არის თუ არა ტელეფონი, ფაქსი, მუზეული, კონცერტი, თეატრალური წარმოდგენამ წირვა -

ლოცვა, მანიფესტაცია მასმედიის საშალება? მართალია ყველა მათგანი კომუნიკაციის
ფორმაა, თუმცა პასუხი დამოკიდებულია იმაზე შეესატყვისება თუ არა თითოებული
მათგანი მასობრივი კომუნიკაციის განმარტებას.
განმარტებიდან გამომიდინარე დასკვა რომ გავაკეთოთ, მივხვდებით , რომ ტელეფონზე
საუბრარი არ არის მასობრივი კომუნიკაცია, რადგან არ არსებობს დიდი და
მრავალფეროვანი აუდიტორია, უფრო მეტიც, ტელეფონის მომხმარებელი არ არის
პროფესინალი კომუნიკატორი. მუზეუმიც ასევე არ მონაწილეობს მასობრივ
კომუნიკაციაში, რადგან მიდი დანიშნულება არ არის მედიის მეშვეობით გზავნილის
სწრაფად გავრცეგლება. არც კონცერტს შეუძ₾ია გზავნილის გავრცელება სივრცეში , იგი
წარმოადგენს აუდიტორიასთან უშუალო კომუნიკაციას. მედიაკომუნიკაციის მაგალითს არ
წარმოადგენს ასევე ისეთი სიტუაცია, რომელშც შემსრულებელი და აუდიტორია უშუალოდ
ხედავს ერთმანეთს - ეკლესია, სპორტული მოედანი, მანიფესტაციის დრო.

3. სიზუსტის პრინციპი

როდესაც წყაროს და მიმღების მიერ ინტერპრეტირებული მნიშვნელობები ერთმანეთს არ

ემთხვევა, საქმე გვაქვს არაზუსტ კომუნიკაციასთან. ფაქტობივად გამორიცხულია, რომ ორივე
მხარის აზრი ერთმანეთს სრულყოფილად შეესაბამებოდეს. სიზუსტის ნაკლებლობა
შეიძლება განვმარტოთ, როგორც ნებისმიერი შეუსაბამობა წყაროს მიერ ნაგულისმევ აზრსა
და მიმღების მიერ ინტერპრეტირებულ აზრს შორის.
სიზუსტის პრინციპი. აზრთა მნიშვნელობებს შორის სრული შესაბამისობის ნაკლებლობის
მიზეზი შეიძლება იყოს ნებისმიერი ფიზიკური ფაქტორი, რომელიც აფერხებს ინფორმაციის
გადაცემას,მეხსიერების დაქვეითებამ, აღქმის ხარვეზებმა ან ენის არასრულმა ფლობამ. სხვა
სიტყვებით, რომ ვთქვათ ნებისმიერი უზუსტობის მიზეზი შეიძლება გახდეს ფიზიკური,
ფსიქოლოგიური, სოციალური ან კულტურული ფაქტორი, რომელიც ერთმანეთისგან
აშორებს კომუკიკატორის მიერ ნაგულისხმევ და მიმღების მიერ ინტერპრეტირებულ
საზრისებს.
ნებისმიერი მიზეზით გამოწვეული უზუსტობა არაეფექტურს ხდის კომუნიკაციას და ხელს
უშლის კომუნიკატორს თავისი მიზნების მიღწევაში. სიზუსტის პრინციპი შეიძლება
ვუწოდოთ: რაც უფრო ნაკლებად შეესაბამება ერთმანეთს წყაროს მიერ ნაგულისხმევი და
მიმღების მიერ ინტერპრეტირებული აზრი, მით უფრო ნაკლებად ეფექტური იქნება
კომუნიკაციის აქტი ურთიერთგაგებისა და სასურველი გავლენის მოხდენის
თავლთაზრისით.

ბილეთი #3
1. ახსენით, როგორ ახდენს რეკლამა გავლენას - რა არის მისი მექანიზმი

რეკლამა არის დაზუსტებული, გაკონტროლებული, ჩამოყალიბებული ინფორმაცია და

ამავედროს დარწმუნების ხერხი, რომელიც მასობრივი კომუნიკაციის მედიის საშუალებით
გადაიცემა. საბოლოო მიზნის მისაღწევად რეკლამის შემქმნელებმა მომხმარებელთა
დარწმუნება უნდა შეძლონ. რეკლამის უმრავლესობას პირდაპირ ინფორმაციასთან ან
რაციონალურ მიმართვასთან საერთო არაფერი აქვს. ამის მაგივრად, რეკლამის მთავარი
მიზანია ირიბი მიმართვებით მომხმარებლის მანიპულაცია. ის რეკლამები, რომლებიც
ფანტაზიის ელემენტებს შეიცავენ, უფრო პოპულარულია, ვიდრე ისინი, რომლებშიც
ცნობილი ადამიანები მონაწილეობენ. არსებობს მოსაზრება, რომ რეკლამა ადამიანებს
მართავს სურვილების მეშვეობით, რადგან სურვილი მათში აღძრავს შურს და აიძულებს,
უფრო მეტი პროდუქცია და მომსახურება იყიდონ, რათა სხვები უკან ჩამოიტოვონ.

რეკლამა გათვლილია ადამიანის ისეთ თვისებებზე, რომლებიც მხოლოდ მის წარმოდგენაში

არსებობს. ზოგი რეკლამა პრესტიჟზე მუშაობს, ზოგი შიშზე, ზოგი ფანტაზიას აღვიძებს,
ზოგი კი რეალობაშ გვაბრუნებს. ამ ეფექტთა მისაღწევად რეკლამის შემქმნელები
მომხმარებელთა მიზიდვის მიზნით პროდუქტს ვერბალურად და ვიზუალურად სულ სხვა
ხატებს, სიმბოლოებს უკავშირებენ.

სასურველი ეფექტის მისაღწევად რეკლამა უნდა შეიცავდეს საერთ ღირებულებებს და

მიმართული უნდა იყოს აუდიტორიისკენ. მაშასადამე, რეკლამა, რომელიც რეალურად
მოქმედებს, პოპულარული კულტურის მაჩვენებელია. ცვლილებები რეკლამაში მჭიდროდაა
დამოკიდებული ცვლილებებთან, რომლებსაც დროთა განმავლობაში თავად საზოგადოება
განიცდის.

ბილეთი #4
3. დაასაბუთეთ ან უარყავით მოსაზრება, რომ რეკლამა საჭიროებს კონტროლს

რეკლამის ზოგადი გავლენის გარდა, მისი შინაარსი დაბალი გემოვნების, გაზვიადებული

ქებისა და მომაბეზრებელი შეთავაზების გამო შეტევის საგანი არაერთხელ გამხდარა. ამის
გამო, რეკლამაზე მთავრობისა და თვითონ ინდუსტრიის მიერ დაწესებული გარკვეული
შეზღუდვები ვრცელდება.

ინდუსტრიის ეთიკური კოდექსი: კერძო სექტორის სხვადასხვა ინდუსტრიამ და სარეკლამო

ორგანიზაციამ რეკლამის მართვის მიზნით ეთიკის საკუთარი კოდექსი შექმნა. ზოგიერთ
შტატში ადგილობრივი ორგანიზაციები რეკლამაში სიმართლის დამკვიდრებას ცდილობენ.
რეგულირება სასამართლოს მეშვეობით: სასამართლომ ერთმანეთისგან გამიჯნა რეკლამა,
რომელიც ადამიანის ან ადამიანთა ჯგუფის შეხედულებებს ამკვიდრებს და რეკლამა,
რომლის ერთადერთი დანიშნულებაა კომერციული მოგება, თუმცა ხანდახან მათი გამიჯვნა
ადვილი არ არის. სასამართლო დღემდე ნაკლებად წყალობს „კომერციულ სიტყვას“, რომლის
ერთადერთი მიზანი პროდუქციის გაყიდვაა.

მომხმარებელთა ჯგუფები: ასეთი ჯგუფები რეკლამას აკონტროლებენ და

უკმაყოფილების შემთხვევაში რომელიმე რეკლამის შინაარსს აპროტესტებენ. რეკლამის
დამკვეთები კი საჯარო კრიტიკას ყოველთვის ეხმაურებოდნენ და ითვალისწინებდნენ. ამის
გამო რეკლამა მუდმივად იცვლებოდა. მაგალითად, მრავალი წლის განმავლობაში რადიო და
ტელერეკლამებში აფროამერიკელები, ლათინოამერიკელები და სხვა უმცირესობები
თითქმის არ მონაწილეობდნენ. თანდათან უფრო ხშირად და უფრო რეალისტურად
წარმოადგენდნენ მათ რეკლამებში. ასევე, ქალის მიმართ დამოკიდებულებაც იცვლებო

4. დაასაბუთეთ ან უარყავით მოსაზრება, რომ მასობრივი კომუნიკაციის გავლენა

არის სელექტური

მედიის სელექტური და შეზღუდული გავლენის თეორიის უკეთ გასაგებად განვიხილოთ

კლასიკური კვლევა, რომლებმაც ადამიანის აზრებზე, შეხედულებებსა და ქცევაზე მედიის
გავლენის ანალიზის ახლებური მეთოდების შექმნაში მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანეს.
კვლევა ჩატარდა მეორე მსოფლიო ომის დროს, როცა სოციალური მეცნიერებების
სპეციალისტებმა ექსპერიმენტების ტექნიკა, გამოთვლები და სტატისტიკური ანალიზი
საგრძნობლად დახვეწეს. მთავარი მიზეზი იყო ის, რომ სარდლობა ფიქრობდა, კვლევების
გამოყენება ომში წარმატების მოპოვებაში დაეხმარებოდათ.
როცა ომი დაიწყო, ახაგაზრდების უმეტესობამ წესიერად ომში ჩაბმის მიზეზიც კი არ
იცოდა, რაც მათმა გაუნათლებლობამ, ტელევიზიის არარსებობამ და, ზოგადად,
ინფორმაციული წყაროების სიმწირემ განაპირობა. პერლ ჰარბორის დაბომბვის შესახებ
ყველას გაეგონა, მაგრამ მოწინააღმდეგე ქვეყნების პოლიტიკური იდეოლოგიების შესახებ
ცოტამ თუ იცოდა რამე. ამიტომ შეიქმნა მკვლევართა ჯგუფი, რომელთა მიზანი იყო,
დაედგინათ ახალწვეულთათვის შექმნილი ფილმები იყო თუ არა ეფექტური, რათა მათთვის
ომის არსი აეხსნა და მათ შეხედულებებსა და მოტივაციაზე გავლენა მოეხდინა. შტაბის
უფროს გენერალს უნდოდა ჯარისკაცებისთვის აეხსნა, თუ რატომ უნდა ებრძოლათ, რა
ჩაიდინეს მათმა მტრებმა, ვინ იყვნენ მოკავშირეები და რატომ იქნებოდა ძნელი გამარჯვება,
რომელიც მტრის უპირობო დანებებას გულისხმობდა. გარდა ამისა, გენერალს უნდოდა,
ფილმების ჩვენებას ახალწვეულებში მორალი აემაღლებინა, ამერიკის სამართლიან
ქმედებებში დაერწმუნებინა და მტრის მიმართ ზიზღი გაეჩინა.
კვლევის დროს ჯარისკაცებს ფილმების ჩვენებამდეც შეავსებინეს კითხვარი, რითაც მათ
შეხედულებებს, დამოკიდებულებებსა და მათ მიერ ფაქტის გაცნობიერების უნარს
შეაფასებდნენ, და ფილმის შემდეგაც, გავლენის შესაფასებლად. შეიქმნა საექსპერიმენტო და
საკონტროლო ჯგუფები, რომელთაგან საკონტროლო ჯგუფებს აჩვენებდნენ ფილმებს,
რომლებსაც ომთან საერთო არაფერი ჰონდა, ხოლო საექსპერიმენტო ჯგუფს, პირიქით -
საომარ ფილმებს. „ნახვის შემდგომმა“ კითხვარებმა იგივე ცვლადები აჩვენა, მაგრამ
შეკითხვები ისე იყო გადასხვაფერებული, რომ განმეორებითმა ტესტირებამ იმ
ცვლილებებთან, რომლებიც პასუხებში შეინიშნებოდა, კავშირი საერთოდ ვერ აჩვენა.
ამრიგად, ამ ექსპერიმენტს სერიოზული შედეგები არ მოჰყოლია. ფილმებმა
ახალწვეულებში ფაქტობრივი ცოდნა მნიშვნელონად გაზარდა და, შესაბამისად, შეცვალა
მათი შეხედულებები, თუმცა მთავარი მიზანი მიუღწეველი დარჩა: მტრის მიმართ ზიზღით
არავინ განმსჭვალულა და თავდადებული ბრძოლის ენთუზიაზმით არავინ ანთებულა.
გარდა ამისა, განათლების მხრივ მიღებული მცირე შედეგებიც სხვადასხვა ჯარისკაცზე
სხვადასხვაგვარი იყო. შედარებით უფრო ფართო თვალსაწიერის მქონე ჯარისკაცებმა
ფილმებიდან უფრო მეტი შეითვისეს.
ამ შედეგებმა მედიის ყოვლისმომცველი გავლენის შესახებ ადრინდელი შეხედულებების
დადასტურება ვერ შეძლო. დასკვნები იმის შესახებ, რომ განათლების სხვადასხვა დონის
მიხედვით მედია სხვადასხვა ადამიანზე სხვადასხვაგვარად მოქმედებს, მკვეთრად
ეწინააღმდეგებოდა ადრინდელ შეხედულებას იმის შესახებ, რომ მედია, ჯადოსნური ტყვიის
მსგავსად, ყველა თვალსა და ყურს ერთნაირად ხვდება და ყველა მიმღებზე თანაბარ
გავლენას ახდენდა. ამრიგად, ძველო თეორია მედიის განურჩეველი და ძლიერი გავლენის
შესახებ არ დადასტურდა.

ბილეთი #5

3. ჩამოაყალიბეთ და დეტალურად განმარტეთ გაცნობიერებული ქცევის

მოდელი

(ფიშბეინი და ეიჯენი) ეს თეორია წარმოადგენს იმ ფაქტორების დადგენის მცდელობას,

რომლებიც განსაზღვრავენ შეთანხმებულობას განწყობასა და ქცევას შორის. თეორიის
საფუძვლად დევს ვარაუდი იმის შესახებ, რომ ჩვენ ვხედავთ ჩვენს თავს ჩვენივე
გაცნობიერებული მიზნების შესაბამისად, რომლებიც, თავის მხრივ, ეფუძნება ჩვენი ქცევის
რაციონალურ შეფასებებს, ქცევის პოტენციურ შედეგებს და იმას, თუ როგორ მიიღებენ ამ
ქცევას სხვა ადამიანები.

გაცნობიერებული ქცევის თეორიის ცენტრალური პუნქტი არის ადამიანის ქცევით მიზნებზე

დაყრდნობით, მისი ქცევის წინასწარმეტყველების შესაძლებლობა. თუ ქალი ამბობს, რომ ის
მოტივირებულია რომ გამოიყენოს კონტრაცეპტივები, რათა თავიდან აირიდოს ორსულობა,
მაშინ ის გააკეთებს ამას უფრო დიდი ალბათობით, ვიდრე ქალი, რომელსაც არ აქვს ასეთი
განზრახვა(კონტრაცეპტივის გამოყენება). თვითონ ქცევითი მიზნები (განზრახვები)
შეიძლება იქნენ ნაწინასწარმეტყველები ორ საბაზისო, ქცევასთან დაკავშირებულ (ფიქრობს
ქალი, რომ კონტრაცეპტივების გამოყენება მისთვის პოზიტიური ნაბიჯია?) და სუბიექტურ
სოციალურ ნორმებთან დაკავშირებულ (ქალის აზრით, რას ფიქრობენ სხვა ადამიანები იმის
შესახებ, თუ რა უნდა გააკეთოს მან: უნდა ეს მის პარტნიორს? რა აზრისაა ამაზე ეკლესია?
მისი დედა?) ცვალებად განწყობაზე დაყრდნობით.
ადამიანის განწყობა, რომელიც მის საკუთარ ქცევას ეხება, შეგვიძლია ვიწინასწარმეტყველოთ
მოსალოდნელი სარგებლის თეორიის დახმარებით: თითოეული შესაძლებელი შედეგის
სასურველობას პლიუს მისი შესაძლებლობა ( ითვლი სარგებელს და დანაკარგს)

მრავალი სოციალური ფსიქოლოგი მიდის გაცნობიერებული ქცევის მოდელთან, იმიტომ

რომ ის ადამიანებს წარმოადგენს არამარტო გონიერებად, არამედ განწყობის ცენტრალური
ადგილი გადააქვს ქცევის დეტერმინაციაში. გარდა ამისა, მას გააჩნია ისეთი ღირსება,
როგორიცაა სიმარტივე: მოდელი ხსნის ქცევის ფორმების მრავალფეროვნებას არც თუ ისე
ბევრი ცვლადის გამოყენებით.

რა თქმა უნდა, ვერცერთი სქემა ვერ იქნება სრულყოფილი. რა არის ამ მოდელის ნაკლი?
ქცევითი განზრახვის როლი პრობლემის წყაროც ხდება. მხოლოდ განზრახვები ხშირად არ
არის საკმარისი - საჭიროა შესაბამისი უნარები და რესურსი. მკვლევარებმა გამოააშკარავეს,
რომ სტუდენტების განზრახვას, დაეკლოთ წონაში, უფრო ხშირად მიყავდა ისინი რეალურ
შედეგამდე მხოლოდ იმ შემთხვევებში როცა მათ სჯეროდათ თავიანთი უნარის წონის
გაკონტროლებისა, და როცა სჯეროდათ, რომ შეუძლიათ წარმატებით გახდნენ თუ ამას
ცდიან. გადახედილი მოდელი, რომელიც თავის თავში რთავს დამატებით ელემენტს,
გაცნობიერებულ კონტროლს შედეგებზე, ატარებს სახელწოდებას - დაგეგმილი ქცევის
მოდელი.

თუმცა, მნიშვნელობა შეიძლება ქონდეთ იმ ფაქტორებსაც, რომლებიც არ არიან მოდელში

შეყვანილნი. ისეთები, როგორიცაა გარეგანი იძულება და შესაძლებლობები (უნარები), და
ასევე, აღელვებულობა და შიში. ბოინდმა და უანდერსმენმა გამოკითხეს კოლეჯის 190
კურსდამთავრებული იმ მიზნით, რომ გამოეაშკარავებინათ მათი განზრახვა პრეზერვატივის
გამოყენების სექსუალური ურთიერთობებისას. კითხვარის შევსებიდან სამი თვის შემდეგ,
მონაწილეებს ისევ დაუკავშირდნენ ტელეფონით იმისათვის, რომ გაერკვიათ თუ რამდენად
ხშირად იყენებდნენ ისინი პრეზერვატივებს ამ დროის განმავლობაში. მიუხედავად იმისა,
რომ პრეზერვატივის გამოყენების ქცევითი განზრახვა იყო ძლიერი პროგნოზირებადი
ფაქტორი, ხშირ შემთხვევაში მათი გამოყენება განპირობებული იყო როგორც
გაცნობიერებული შფოთვით, ასევე შიდსით დაავადების შიშით. როგორც ჩანს, თავისი
როლი, ამ ქცევის ფორმირებაში, შეიტანა ასევე, პრეზერვატივების ხელმისაწვდომობამ და
მათი შეძენისთვის მზაობამ. შესაბამისად, ადამიანებს შეიძლება ჰქონდეთ განზრახვა
პრეზერვატივის გამოყენების, თუმცა აუცილებლობის შემთხვევაში ისინი შეიძლება
მოცემულ მომენტში არ აღმოჩდნენ ხელმისაწვდომები, ან, შეიძლება, მათ არ ჰქონდეთ ასეთი
განზრახვა და შეწყვიტონ კიდევ მათი გამოყენება, თუმცა პრეზერვატივები არის
ხელმისაწვდომი, მათი პარტნიორი კი ამის წინააღმდეგია.

განწყობები, დაკავშირებულნი ქცევის სასურველობასთან, ყოველთვის არ

განსაზღვრავენ ჩვენს ქცევებს.რაღაც ხარისხით ადამიანები - უბრალოდ „ჩვევის
მონები“ არიან. მაგ, ის თუ როგორ კვებას ქალი თავის პირველ შვილს, განსაზღვრავს
იმას თუ როგორ გამოკვებავს ის მეორე შვილს, მიუხედავად იმისა რომ, შეიძლება,
ამას არასწორად თვლიან მისი ოჯახის წევრები, მეგობრები, ან თვითონ ის.
4. დეტალურად გააანალიზეთ როგორ მოქმედებს სიტუაცია დამარწმუნებელ
კომუნიკაციაზე და ზოგადად, დარწმუნების პროცესზე

სიტუაციის მნიშვნელობა დამარწმუნებელი კომუნიკაციის კონტექსტში და

სიტუაციასთან დაკავშირებული ფაქტორები

დამარწმუნებელი კომუნიკაცია, საერთოდ, უფრო ფართო სიტუაციურ კონტექსტში ,

რომელთა შემადგენელი ნაწილები, ასევე, გავლენას ახდენენ დარწმუნების მცდელობის
წარმატების ზარისხზე. გაფრთხილება განწყობასთან დაკავშირებით თუ ქვენ ძალიან
ერთგული ხართ რაიმე იდეისადმი და გაფრთხილებენ, რომ თქვენ შეიზლება მოექცეთ ამ
იდეის შეუსაბამო კომუნიკაციის გავლენის ქვეშ, თქვენ უფრო მეტად შეძლებთ
შეექინააღმდეგოთ ამ კომუნიკაციას. (Chen, Reardon, Rea, Moore, 1992) ფრიდმანისა და
სირსის (Freedman, Sears, 1965) კვლევაში, მოზარდების ნაწილს უთხრეს, რომ 10 წუთის
შემდეგ მათ მოასმენინებდნენ საუბარს, თემაზე „რატომ არ უნდა ვანდოთ მოზარდებს
ავტომობილის მართვა“, ნაწილს კი არ აფრთხილებდნენ ამის შესახებ მანამ, სანამ
მომხსენებელი არ იწყებდა საუბარს. იმ მოზარდებზე, რომლებიც წინასწარ იყვნენ
გაფრთხილებულები, ამ მოხსენებამ ნაკლები გავლენა მოახდინა, ვიდრე იმათზე , ვინც არ
იყო გაფრთხილებული.გაფრთხილებამ მათ მისცა საშუალება შეწინააღმდეგებოდნენ
შეტყობინებას. რატომ ჩნდება ეს ეფექტი? შესაძლოა, ჩვენი დაცვითი მექანიზმები და
კონტრარგუმენტები როგორღაც „ვაჯიშდებიან“ და ხდებიან უფრო ძლიერები . როცა
ვიგებთ, რომ ვიღაცას სურს ჩვენი განწყობის პოზიციის შეცვლა რაიმე საკითხთან
დაკავშირებით, რომელიც ჩვენ ძალიან გვაღელვებს, ჩვენ შეიძლება დავიწყოთ ამ
შეტყობინების საწინააღმდეგო არგუმენტების ჩამოყალიბება , ვითვალისწინებთ რა იმას ,
თუ შეიძლება თქვას ოპონენტმა. პეტიმ და კაჩიოპომ (Petty, Cacioppo, 1977) აჩვენეს, რომ
გაფრთხილებასა და კომუნიკაციის მოქმედებას შორის არსებულმა დრომ ადამიანს
აძლევს მეტი კონტრარგუმენტის ჩამოყალიბების საშუალებას. მაგ ადამიანს შეუძლია
დაარწმუნოს თავისი თავი, რომ კომუნიკატორი არასანდოა, ან ის ფლობს არასწორ
ინფორმაციას და სხვა. თუმცა, რა ხდება, როცა ზემოქმედების ქვეშ ექცევა ისეთი განწყობა ,
რომელსაც დიდ მნიშვნელობას არ ვანიჭებთ, როცა იდეის ერთგულნი დიდად არა ვართ?
ამ შემთხვევაში, გაფრთხილება მოქმედებს პირიქით – მას მართლაც შეუძლია განწყობის
შეცვლა. გაფრთხილება განზრახვის შესახებ გაფრთხილების კიდევ ერთი სახე
მდგომარეობს დარწმუნების განზრახვის შესახებ გაფრთხილებაში. ჩვენ არ ვიცით , თუ რა
პოზიციას დაიკავებს კომუნიკატორი, მაგრამ ვიცით, რომ ის ეცდება დაგვარწმუნოს თავის
პოზიციაში. როცა საკითხი გვეხება ჩვენ, ან დიდი მნიშვნელობა აქვს ჩვენთვის, და ჩვენ
გაფრთხილებული ვართ, რომ ვიღაცა აპირებს ჩვენი წარმოდგენის შეცვლას, ჩვენ
ჩამოვიყალიბებთ კონტრარგუმენტებს მოსალოდნელი არგუმენტების საწინააღმდეგოდ
და გამოვავლენთ განწყობის შეცვლასთან შეწინაარმდეგების მაღალ დონეს . ამის
საჩვენებლად პეტიმ და კაჩიოპომ (Petty, Cacioppo, 1979) შეატყობინეს კვლევის
მონაწილეებს, რომ შეტყობენიბა იყო „სპეციალურად ფორმირებული , რათა
დაერწმუნებინათ ისინი და სხვა სტუდენტებიც“ ან რომ შეტყობინება იყო მომზადებული ,
როგორც სასწავლო პროექტის ნაწილი. შემდეგ კომუნიკატორი აკეთებდა
მოხსენებას,სადაც მხარს უჭერდა ერთიან გამოცდებს ყველა კურსდამთავრებულისათვის .
ექსპერიმენტულ ჯგუფში მონაწილეებს უთხრეს, რომ ეს გამოცდები მათ უშუალოდ
შეეხებოდა, ხოლო საკონტროლო ჯგუფის წევრებს აცნობეს, რომ ეს ცვლილება
შემოვიდოდა რამდენიმე წლის მერე. სტუდენტებმა, რომლებიც იყვნენ წინასწარ
გაფრთხილებულნი და რომელტაც უშუალოდ ეხებოდა ეს საკითხი, გამოხატეს უფრო მეტი
წინააღმდეგობა. ასევე, მათ ჰქონდათ მიდრეკილება, არ შეეცვალათ თავიანთი
განწყობები. ყურადღების გადატანა ადამიანები , რომელთა მოსაზრებებს ემუქრებათ
„თავდასხა“, ჩვეულებრივ,ცდილობენ შეეწინააღმდეგონ თავიანი განწყობების
ცვლილებას. განსაკუთრებით, როცა ისინი ძალიან ძლიერნი და მნიშვნელოვანნი არიან
არიან მათთვის. ისინი წინ წამოსწევენ კონტრარგუმენტებს , ამცირებენ კომუნიკატორს და
რპგპრც წესი, მთელი ძალით იცავენ საკუთარ პოზიაციას. ეს მნიშვნელოვანია , რადგან
შეწინააღმდეგების უნარი მცირდება ყველაფრით, რაც ართულებს კონტრარგუმენტირებას
საწინააღმდეგო კომუნიკაციისას.. ყუარღების გადატანის ეს ეფექტი ნაჩვენები იქნა
ფესტინჯერისა და მაკკობის კვლევაში( Festinger, Maccoby, 1964). ფილმის ყურებისას
მონაწილეები ისმენდნენ სტუდენტური ორგანიზაციების საწინააღმდეგო მოხსენებას .
მონაწილეთა ნაწილი უყრებდა ფილმს ამ მომხსენებლის მონაწილეობით , ხოლო ნაწილი
უყურებდა ფილმს თანამედროვე ხელოვნების შესახებ. როგორც მოსალოდნელი იყო, ის
მონაწილეები, რომლებიც უყურებდნენ ფილმს, რომლის შინაარსი არ შეესაბამებოდა
გამომსვლელის სიტყვას, უფრო მეტად ჰქონდათ გადატანილი ყურადღება მოხსენებიდან ,
იმათგან განსხვავებიტ, ვინც ეკრანზე ხედავდა მომხსენებელს. მონაწილეები , რომლებიც
თავიდანვე არ ეთანხმებოდნენ მოხსენების შინაარსს (რომლებიც მხარს უჭერდნენ
სტუდენტურ საზოადოებას), ყურადღების გადატანის პირობებში განიცდიდნენ მეტ
გავლენას, ვიდრე იმ შემთხვევაში, როცა მათი ყურადღება არ იყო გადატანილი .
ყურადღების უმნიშვნელო გადატანა მართლაც ზრდის დარწუნებას. ამ ფაქტის ახსნას
გვთავაზობს კოგნიტური რეაქციის ანალიზი. ყურაღების გადატანა აძლიერებს
დარწმნუნებას მხოლოდ მაშინ, როცა ეჯახება კონტრარგუმენტირების ეფექტურ პროცესს ,
როცა საკითხი ნაცნობია, როცა მასთან გაკავშირებით უკვე გვაქვს ჩამოყალიბებული
არგუმენტები და არა მაშინ, როცა არანაირი არგუმნტი არ გვაქვს. თუ ჩვენ არ გვაქვს რაიმე
არგუმენტი კომუნიკაციის შინაარსის წინააღმდეგ, ყურადღების გადატანა ხელს ვერ
უშლის ჩვენ კონტრარგუმენტირებას. როგორც ჩანს, ყურადღების გადატანა მოქმედებს
უკეთესად მაშინ, როცა კომუნიკაციები ძალიან ეწინააღმდეგებიან ჩვენს განწყობებს ,
ასევე, როცა საკითხვს ჩვენთვის განსაკუთრებული მნიშვნელობა გააჩნია, სავარაუდოდ ,
იმიტომ, რომ სწორედ ეს არგუმენტები ასტიმულირებენ უფრო თამამ
კონტრარგუმენტირებას.(Petty, Brock 1981) არსებობს ყურადღების გადატანის გავლენის
მკვეთრი საზღვრები. ნათელია, რომ ყურადღების ძალიან ძლიერი გადატანა ხელს უშლის
შეტყობინების აღქმას და დაყავს მისი ფექტურობა ნულამდე.მსგავსი პარადოქსული
ეფექტი შეიძლება მოგვცეს სასაცილო სარეკლამო რგოლებმა; აუდიტორიამ შეიძლება
იმდენი იცინოს იმაზე, თუ რა ხდება ეკრანზე, რომ საერთოდ დაავაიწყდეს რა პროდუქტის
რეკლამას უყურეს. დაცვის გამომუშავება კორეაში ომის დამთავრების შემდეგ კორეაში
ფსიქოლოგები დაინტერესდნენ „ტვინის გამორეცხვის“ ანგარიშებით, რასაც ჩინელი
კომუნისტები ამერიკელ სამხედრო ტყვეებს უკეთებდნენ. მრავალი ამერიკელი სამხედრო
ტყვე გამოდიოდა საჯარო მოხსენებით, სადაც გმობდა ამერიკის მთავრობას, ზოგი კი
აცხადებდა, რომ ომის დასრულების შემდეგ სურდა ჩინეთში დარჩენილიყო და არ
დაბრუნებულიყო ა.შ.შ–ში. ფსიქოლოგმა უილიამ მაკ– გუაიერმა ივარაუდა,რომ ზოგი
ამერიკელი სამხედრო ტყვე მოწყვლადი იყო გავლენისადმი, რადგანაც ზემოქმედების
ქვეშ მოექცა ის განწყობები, რომლებიც ეხებოდნენ იმ საკითხებს, რომელშიც ისინი არ
იყვნენ ინფორმირებულნი ან არ ქონდათ გამოცდილება. მრავალ ჯარისკაცს,
განსაკუთრებით ნაკლებად განათლებულს, არასდროს არ უწევდა ამერიკული
პოილიტიკური წყობილების დაცვა, მათ კი უპირისპირდებოდნენ ჩინელების მტკიცე
ხასიათი და მარქსისტული არგუმენტები. მაკ–გუაიერმა (McGuire, 1964) წამოწია ჰიპოთეზა,
რომ ცვლილებისადმი შეწინააღმდეგების მნიშვნელოვან წყაროს წარმოადგენს
გარკვეულ საკითხთან დაკავშირებული წარსული გამოცდილება.მან შეადარა ადამიანი ,
რომელიც ეჯახება დამარწმუნებელ კომუნიკაციას ადამიანს, რომელსაც ემუქრება რაიმე
დაავადების ან ვირუსის შეტევის გადატანა. რაც უფრო ძლიერია დამარწმუნებელი
შეტყობინება (მსგავსად ვირუსისა), მით მეტი ზიანი მოქვს მას. მაგრამ რაც უფრო მეტია
ადამიანის დამცავი ძალა, მით მეტად შეუძლია მას შეეწინააღმდეგოს დარწმუნებას
(დაავადების ანალოგიურად). არსებობს ორგანიზმის დამცავი ძალების გაძლიერების
გაძლიერების ორი ხერხი – სხეულის გავარჯიშება, ვიტამინების მიღება და ა .შ და
ანტისხეულის გამომუშავება, როცა ადამიანს აცრიან, დავუშვათ, ინფექციურ დაავადებაზე ,
მისი სხეული გამოიმუშავებს ანტისხეულს, რაც შემდგომი , უფრო ძლიერი დაავადების
დაძლევის გარანტია ხდება. მაკ– გუაიერი ამტკიცებს, რომ ეს ორი ხერხი მიესადაგება
დარწმუნების მცდელობებსაც. პირველი მეთოდი შეწინააღმდეგებას აძლიერებს
ადამიანის მოსაზრების მხარდაჭერის ხარჯზე. ეს მიდგომა მდგომარეობს დამატებეითი
არგუმენტებით უზრუნველყოფაში, რომლებელთა დამიშნულებაა პირველადი მოსაზრების
მხარდეჭერა. მაკ–გუაიერმა ამას უწოდა მხარდამჭერი დაცვა . მეორე წარმოადგენს
დაცვას აცრის საშუალებით. მაკ–გუაიერი თვლის, რომ წინააღმდეგობის გაზრდის უფრო
ეფექტური მეთოდია დაცვის საშუალებების შექმნა. ადამიანი , რომელმაც შეძლო
დარწმუნების შეტევების გაძლება და შეინარჩუნა საკუთარი მოსაზრება , შეძლებს
შეეწინააღმდეგოს ახალ შემოტევებს, რაგდანაც მას უკვე აქვს ჩამოყალიბებული ძლიერი
დაცვა. დაცვა აცრების საშუალებით შეიცავს ორ ფაქტორს. ის იწყება სუსტი შეტევით
(შეტევა უნდა იყოს სუსტი, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ის შეცვლის ადამიანის განწყობას და
ბრძოლა წაგებული იქნება), შემდეგ კომუნიკაციის ობიექტს ეწევა დახმარება არგუმენტის
მიწოდების გზით, ამ სუსტი შეტევის დასაძლევად, ან შეტყობენებით , რომ შეტევა იქნება
სუსტი და მისი დაძლევა ადვილი იქნება. მაკ–გუაიერისა და პაპაგეორგისის მიერ
ჩატარებულ კვლევაში (MuGuire, Papageorgis 1961), დაცვის საშუალებების
ფორმირებისათვის გამოყენებული იყო ორივე მეთოდი. ისინი მუშაობდნენ მონაწილეთა
სამ ჯგუფთან; პირველი გჯუფის წევრები იღებდნენ თავისი პოზიციის მხარდაჭრას ; მეორე
ჯგუფმა გადაიტანა მცირე შეტევა საკუთარ პოზიციაზე და მოიგერია ის; ხოლო მესამე
ჯგუფზე არავითარი შეტევა არ განხორციელებულა. შემდეგ სამივე ჯგუფის წევრების
განწყობები დაექვემდებარა ძლიერ შეტევას. მხარდაჭერის მეთოდი გარკვეულწილად
დაეხმარა მონაწილეებს წინააღმდეგობის გაწევისას, მაგრამ აცრის მეთოდი უფრო მეტად
ეფექტური აღმოჩნდა. მონაწილეებმა, რომლებმაც გაიარეს ასეთი მომზადება , უფრო
ნაკლებად შეცვალეს თვიანთი განწყობები, ვიდრე დანარჩენი ორი ჯგუფის წევრებმა .
ერთერთი დასკვნა იმაში მდგომარეობს, რომ მხარდამჭერი დაცვა მაშინ მუშაობს
უკეთესად, როცა დარწმუნების ობიექტს სჭირდება, რომ მას ვიღაცამ უკარნახოს
გარკვეული არგუმენტი. აცრის საშუალებით დაცვა უკეთ მოქმედებს მაშინ, როცა ობიექტს
აქვს სტიმული შეიქმნას საკუთარი დაცვითი არგუმენტები. ამ თვალსაზრისის შესაბამისად ,
შემდგომმა კვლევებმა აჩვენეს, რომ მხარდამჭერი დაცვა მაშინაა ეფექტური , როცა
მომავალი შეტევები შეიცავენ მხარდამჭერის მსგავს არგუმენტებს. ხოლო აცრის
საშუალებით დაცვა ეფექტურია მაშინაც კი, როცა შეტევა შეიცავს ახალ არგუმენტებს
(McGuire 1964). აცრის საშუალებით დაცვის დამაჯერებელი ახსნა მოყვანილია კოგნიტური
რეაქციის თეორიაში. ის ამბობს, რომ ადამიანი, სუსტი შეტევის მოსაგერიებლად , იყენებს
მთელ თავის დაცვის საშუალებებს. ის ამზადებს თავისი პოზიციის გამამყარებელ
არგუმენტებს, აყალიბებს კონტრარგუმენტებს საწინააღმდეგო პოზიციის
საწინააღმდეგოდ, ამცირებს საწინააღმდეგო მოსაზრების წყაროს და ა .შ. და ეს
ყველაფერი უზრუნველყოფს ინდივიდის პოზიციისუფროძლიერადდაცვას .

ბილეთი#6
4.  დაასაბუთეთ ან უარყავით მოსაზრება, რომ მცირე გავლენები აკუმულირდება

აკუმულირების თეორია გულისხმობს იმ ფაქტორების ძიებას, როცა მედიასაშუალება

აქტიურად ახდენს გავლენას აუდიტორიის მასის აზრის ფორმირებაზე. ამ თეორიის
მიხედვით საჭიროა რამდენიმე ფაქტორი, რომ მასობრივმა საშუალებებმა დააგროვონ
გავლენა და შეცვალონ საზოგადოებრივი აზრი. ეს სამი ფაქტორია 1. მედიამ ერთი და იგივე
საკითხი რამდენჯრმე უნდა გააშუქოს. 2. ყველა გაშუქება ერთმანეთთან კონტექსტუალურ
კავშირში უნდა იყოს, მეტნაკლებად გამოკვეთილი ერთიანი ინტერპრეტაციით. 3. ბოლოს
მთავარი, მედიასაშუელებები პარალელურად უნდა მუშაობდნენ(გაზეთი, ჟურნალი,
ტელევიზია და სხვა) და ერთმანეთის აზრს მხარს უჭერდნენ. ეს გავლენები არავის
უკვლევია სისტემურად, სამაგიეროდ, გამოიტანეს მსგავსი დასკვნები არაერთ ისტორიულ
ფაქტზე დაყრდნობით და ახლა განვიხილავთ მათ.
შეიარაღებული ძალების სომალიში, ჰაიტისა და ბოსნიაში გაგზავნა

მოკლედ, ამერიკამ გააგზავნა ჯარი, რათა დაეპყრო ეს ქვეყნები. ამავე დროს მედია, როგორც
ამერიკული ისე დანარჩენიც აქტიურად აშუქებდნენ ფაქტებს, თუ როგორ შიმშილობდნენ და
კვდებოდნენ ადგილობრივები ამ ომის დამწყებთა გამო. იმდენად თანმიმდევრული იყო
მედიის ეს გავლენა, რომ გადაწყვეტილება არათუ დაგმეს, არამედ მოიწონეს როგორც
ამერიკის შიგნით, ისევე მის საზღვრებს გარეთ. და ბევრი თავისი ნებით ჩაერთო ამ კამპანიის
მხარდასაჭერად. აქ საუბარი არაა იმაზე, სწორი იყო თუ არა ეს ნაბიჯი, აქ საუბარია იმაზე,
რომ მედიის თანმიმდევრულმა გავლენამ მოსახლეობის აზრზე გავლენა იქონია, როგორც აშშ
ში ისე მის საზღვრებს გარეთ.

პრეზიდენტის დამარცება.

მოკლე ისტორია ასეთია, საპრეზიდენტო კანდიდატ ნიქსონის მხარდამჭერები შეიჭრნენ

ოპონენტის ოფისში, რათა გაეტაცებინათ დოკუმენტაცია, რომელთაც შეეძლოთ, მათი
აზრით, ნიქსონის დისკრედიტაცია. 5 კაცი შეიჭრა და ხუთივე დააკავეს. ნიქსონი ამ დროს
პრეზიდენტი გახდა და ამ დროს გასკდა ეს საქმეც, რომ ნიქსონის ხალხი ერია ამ კაბინეტის
დარბევაში. ამან გამოიწვია ნისქონის საწინააღმდეგო ვრცელი მედია კამპანიები, როგორც
ტელევიზია, ასევე გაზეთებიც და ჟურნალებიც მას აკრიტკებდნენ, საბოლოოდ ჩამოყალიბდა
საზოგადოების მყარი შეხედულება, რის გამოც ნიქსონის პრეზიდენტობა კრახამდე მივიდა,
ის გადადგა.

სიგარეტის მოწევა.

მასე შემდეგ რაც დაიწყეს სიგარეტის მოწევის მავნე თვისებებზე ფოკუსირება, როგორც
ტელევიზიაში, ისე სხვა მედია საშუალებებში, მწეველთა რაოდენობამ დაიკლო და ამავე
დროს დამოკიდებულება სიგარეტის მიმართ საგრძნობლად შეიცვალა.
ბილეთი #7
1.

,განმარტეთ მასობრივი კომუნიკაცია და დეტალურად გააანალიზეთ ამ განმარტების

თითოეული ასპექტი
მასობრივი კომუნიკაცია არის პროცესი, როდესაც პროფესიონალი კომუნიკატორები
ქმნიან და იყენებენ მედიას იმისათვის, რომ სწორად, უწყვეტად და საყოველთაოდ
გაავრცელონ გზავნილები, რათა აღძვრან ნაგულისხმები მნიშვნელობები დიდ ,
მრავალფეროვან და არჩევით აუდიტორიებში მათზე სხვადასხვა გზით ზემოქმედების
მიზნით. მასობრივი კომუნიკაციის 6საფეხურიდან (კომუნიკაციის საგანი და მისი ობიექტი ,
მედიაგზავნილების დაშიფრა, მედიაგზავნილის გადაცემა , მედიაგზავნილის აღქმა ,
მედიაგზავნილის დაშიფვრა და ინტერპრეტირება, მედიააუდიტორიაზე გავლენა )
თითოეული მასობრივი კომუნიკაციის განმარტებას წარმოადგენს.

განმარტების გათვალისწინებით უნდა დავსვათ შეკითხვა, სინამდვილეში რომელი მედია

არის მასმედია და რომელი არა. რაც მიზნად ისახავს მასობრივი კომუნიკაციის , როგორც
სასწავლო დისციპლინის განსაზღვრას, ანუ იმის გარკვევას, თუ რისი შესწავლა არის
საჭირო და რა იგულისხმება ტერმინში „მასობრივი კომუნიკაცია“ , ანუ დაგვეხმარება
მასობრივი კომუნიკაციის ბუნების ზუსტად გაგებაში.

2. განწყობის ცვლილება და განწყობის სიმყარე

განწყობის შეცვლა

განწყობის ობიექტზე მსჯელობა განწყობას ხდის უკიდურესს, მის პოლარიზებას ახდენს.

ტესერის აზრით, ჩვენ საკუთარი რწმენების პერიოდულ რევიზიას ვახორციელებთ და
შეთანხმებულობის ზეწოლით, ვცდილობთ ისინი მოვიყვანოთ სხვა რწმენებთან თანხმობაში.
მაგ: თუ თქვენ ბევრს იფიქრებთ საკუთარ მტერზე, თქვენ ის,სავარაუდოდ, უფრო მეტად
შეგძულდებათ. თქვენ შეიძლება გააფართოვოთ მისი ცუდი ქმედებები და მოიძიოთ
უარყოფითი მოტივები მის დადებით ქმედებებში.

რაიმე საკითხთან დაკავშირებით მსჯელობა აყალიბებს უფრო პოლარიზებულ განწყობებს,

რადგანაც განსჯას შეუძლია ადამიანს ჩამოუყალიბოს უფრო გამძლე განწყობები. მთელი ეს
კოგნიტური ქმედებები მოითხოვენ, რომ ადამიანს ჰქონდეს უკვე ჩამოყალიბებული
სტრუქტურა, ან სქემა, რომელიც ეხება კონკრეტულ ადამიანს ან საკითხს. პრობლემის
სქემატური გაგების გარეშე ადამიანს უჭირს ახალი რწმენის არჩევა და ძველი მოვლენების
ახლებური ინტერპრეტაცია და ა.შ.

მსჯელობა განწყობის პოლარიზებას მხოლოდ მაშინ ახდენს, როცა ადამიანს აქვს სქემა
მოცემულ საკითხთან დაკავშირებით და როცა მისი აზრები ფოკუსირებულია სწორედ ამ
საკითხზე. ამ მოსაზრების შესამოწმებლად, ჩაიკენმა და იეითსმა ტესტირება ჩაუტარეს
მონაწილეთა 2 ჯგუფს. ამასთან, ერთ ჯგუფს პრობლემის (სიკვდილით დასჯა) მიმართ უკვე
წარმოდგენის კარგად ჩამოყალიბებული სტრუქტურები ჰქონდა. ხოლო მეორე ჯგუფის
წევრები ასეთ სტრუქტურებს არ ფლობდნენ. ყოველმა ცდისპირმა დაწერა ესე ან ამ თემასთან
დაკავშირებით, ან სულ სხვა საკითხზე(ცენზურაზე). მხოლოდ იმ ცდისპირებმა, რომლელთაც
ჰქონდათ ჩამოყალიბებული წარმოდგენები და წერდნენ ესეს სიკვდილით დასჯაზე,
გამოხატეს უკიდურესი განწყობები ამ თემასთან დაკავშირებით.

ცვლილების სიმყარე

დამარწმუნებელი კომუნიკაციის შედეგად გარკვეული ცვლილებები განწყობაში- ასევე

საინტერესო თემაა მეცნიერებისთვის . მთლიანობაში, არგუმენტის შინაარსი, თავიდან,
სწრაფად ქრება მეხსიერებიდან, მაგრამ შემდგომ, ეს პროცესი ნელდება. თუმცა, განწყობის
ცვლილების სიმყარე არაა დამოკიდებული მეხსიერებაში არგუმენტების დეტალების
შენახვაზე. გაცილებით დიდი მნიშვნელობა ენიჭება მოვლენებს, რომლებიც კომუნიკაციის
შემდგომ ხდება.

ცვლილების სიმყარის ერთ–ერთი ძირითადი პირობაა ის, ახსენებენ თუ არა რეციპიენტს

შემდგომ მნიშვნელოვან მომენტებს, მაგალითად წყაროს სანდოობას. კელმანი და ჰოვლანდი
ცვლიდნენ წყაროს სანდოობის დონეს და დასკვნითი ტესტების ჩატარებისას, მიიღეს, რომ
როცა წყაროს სანდოობა ყველაზე მაღალი იყო, განწყობები ყველაზე მეტად მაშინ
იცვლებოდა. 3 კვირის შემდეგ, სანდოობის განსხვავებულობის აღქმა გაქრა და ნაკლებად
სანდო წყაროსგან მიღებული ინფორმაციაც ისევე ეფექტურად ცვლიდა განწყობას, როგორც
მაღალი სანდოობის მქონე წყაროდან მიღებული. ამ მოვლენას ეწოდა მძინარეს ეფექტი.

ამ ეფექტის წარმოშობის მიზეზი უცნობია, შესაძლოა ის მდგომარეობს იმაში, რომ დროთა

განმავლობაში, წყაროსადმი ნდობა გამოეყოფა შეტყობინების შინაარსს, ე.ი. რეციპიენტს
ახსოვს შეტყობინება, მაგრამ არ ახსოვს, ვისგან მიიღო ის.

ალტერნატიულ ახსნას გვთავაზობს დიფერენციული მოდუნების (შესუსტების) თეორია,

რომელიც უშვებს, რომ შემამცირებელი სტიმულის (ამ შემთხვევაში ნდობის დაბალი დონის
წყარო) გავლენა სუსტდება უფრო სწრაფად, ვიდრე თავად შეტყობინების გავლენა.
წარმოქმნის მიზეზის მიუხედავად, მძინარეს ეფექტი ფართოდაა გავრცელებული.

განწყობის ცვლილება შეიძლება ხელოვნურად ავიცილოთ რეციპიენტის წინასწარი

გაფრთხილებით კომუნიკატორის მიზნების შესახებ. ადამიანებს აქვთ ტენდენცია იყვნენ
შეუვალნი, როცა თვლიან, რომ მათ დარწმუნებას აპირებენ. თუმცა დროის გასვლასთან
ერთად, ასეთი ადამიანები უფრო მეტად იცვლიან განწყობებს, რადგანაც ავიწყდებათ
შემამცირებელი სტიმული (დარწმუნების მცდელობა) .

განწყობა ქცევაზე უფრო მეტად მოახდენს გავლენას, რაც უფრო ძლიერი იქნება იგი.
ძლიერი განწყობები უფრო მყარი და საფუძვლიანია. ისინი ეხება იმ საკითხებს, რომლებსაც
ადამიანისთვის პირადი პრინციპული მნიშვნელობა გააჩნიათ,რომელთა სიღრმეს და
განსაზღვრულობას ისინი შეიგრძნობენ. ისინი ხშირად ყალიბდებიან უშუალოდ
გამოცდილების საფუძველზე და შედეგად ხდებიან ადვილად ხელმისაწვდომნი.

მყარი განწყობები ადვილად გვამახსოვრდება, რაც გვეხმარება ქცევის დიდი სიზუსტით

წინასწარმეტყველებაში, ვიდრე იმ შემთხვევაში, როდესაც განწყობები ნაკლებად მყარი და
ნაკლებად ხელმისაწვდომია.

განწყობასა და ქცევას შორის შეთანხმება თავის მაქსიმუმს აღწევს მაშინ როცა, მათი შეფასება
ხდება ერთდროულად.

ხანგრძლივი დროითი შეთანხმებები ამ შეთანხმებას ასუსტებენ, რადგანაც განწყობები

იცვლება, ასევე იცვლბიან ადამიანები და სიტუაციები. მაგალითად, ის ფაქტი, რომ 25წლის
ქალი ამბობს რომ არ სურს შვილების ყოლა, ეს აუცილებლად არ აისახება მის ქცევაზე 30წლის
ასაკში. რაც უფრო დიდია დროის ინტერვალი განწყობის შეფასებასა და ქცევას შორის, მით
მეტი შეუსაბამობა შეიძლება აღმოცენდეს.

4. დაუპირისპირეთ და გააანალიზეთ კოგნიტური შეთანხმებულობა და კოგნიტური

დისონანსი
(პს. გამომდინარე იქედან, რომ ამაზე მასალა თითქმის არ არის ჩავამატებ იმას რაც მახსოვს
სოციალური ფსიქოლოგიიდან, თვითონ თემაც ძალიან მოკლეა)

კოგნიტური შეთანხმებულობის თეორიის მიხედვით, ადამიანებს აქვთ ტენდენცია, რომ

რწმენები, რომლებიც არ შეესაბამებიან ერთმანეთს, ისევე როგორც ღირებულებები, გახადონ
ერთმანეთის შესაბამისი. აქ საუბარია იმაზე, რომ ადამიანს შესაძლოა ჰქონდეს
ურთიერთგამომრიცხავი რწმენები, ეს ქმნის გარკვეული დაძაბულობის მდგომარეობას,
დაძაბულობის შესამცირებლად კი იძულებულია ერთმანეთს შეუსაბამოს ეს რწმენები.
როგორც ჩანს კოგნიტური შეთანხმებულობის თეორია ბევრ სხვა თეორიას აერთიანებს, მათ
შორის ერთ-ერთი პირველია კოგნიტური წონასწრობოის თეორია. ეს თეორია მანიპულირებს
შემდეგი ცვლადებით ერთი ადამიანი, მეორე ადამიანი და განწყობის ობიექტი. ამ
თეორიისთვის არსებობს 3 ძირითადი შეფასება 1. პირველადი, როცა ერთი ადამიანი აძლევს
მეორე ადამიანს. 2. პირველადი, ადამიანი აძლევს საგანწყობო ობიექტს და 3. შეფასება,
რომელსაც აძლევს სხვა ადამიანი ჩვენ საგანწყობო ობიექტს. სულ ეს არის აქ რაც წერია,
აზრის გამოტანა ძალიან ჭირს ამ ყველაფრისგან ამიტომ დავამატებ, რომ სავარაუდოდ
იგულისხმება მთელ ამ თეორიებში ერთი მარტივი პრინციპი, რწმენები და ღირებულებები
ერთმანეთთან თანხმობას ცდილობენ. ასევე ვფიქობ შეიძლება აქვე ვთქვათ, რომ
განწყობებსაც იგივე ტენდენცია აქვთ(თქვენ გადაწყვიტეთ)

ზემოთ ნახსენებ თეორიასთან ყველაზე მნიშვნელოვანი კოგიტური დისონანსის თეორია. ეს

ფესტინჯერმა შემოგვთავაზა და თქვა, რომ დისონანსი ხდება მაშინ, როცა განსვლაა
ადამიანის განწყობასა და მის ქცევას შორის. ამის მაგალითია, როცა ადამიანს, მაგალითად,
არ მოსწონს ბეემვეს მარკა, თუმცა გამოცდილი გამყიდველი მაინც შეტენის ამ მარკის
მანქანას. აქ განწყობა(უაყოფითი დამოკიდებულება) და ქცევა (უარყოფითი
დამოკიდებულების ობიექტის ყიდვა) მოდის ერთმანეთთან წინააღმდეგობაში. ეს იწვევს
ძლიერ დისონანსს, რის გამოც მამაკაცს სამი გზა დარჩა 1. დააბრუნოს ავტომობილი, 2.
გადააფასოს ავტომობილი, 3. ან თქვას, რომ სხვები უარესი იყო. ანუ გააუფასუროს თავისი
წინა შეხედულებები სხვა უკეთეს მანქანაზე. დიდი ალბათობით ამ დროს ხდება
ავტომობილისა და მარკის გადაფასება, რომ თურმე ისეთი ცუდი არ ყოფილა, ახლა მის
პოზიტიურ მხარეებს შეამჩნევს.

აქვე მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილების მიღების თეორიაც. როცა ორ საგანს შორის უნდა

ავირჩიოთ ერთი, მისი არჩევის შემდეგ იძულებულები ვართ ის უფრო პოზიტიურად
შევაფასოთ, ვიდრე საგანი, რომელზეც უარი ვთქვით. ეს ხდება იმის გამო რომ დავთრგუნოთ
იმპულსები, რომლებიც მიგვითითებენ იმ ნივთის დადებით თვისებებზე, რომელზეც
ვთქვით უარი. ეს იწვევს დისონანსს და მაგიტომ.