Professional Documents
Culture Documents
სოკრატეს აპოლოგია
მოედნებზე თუ ზარაფთა დახლებთან, ისევე როგორც ბევრ სხვა ადგილას, სადაც თითქმის
ყველას მოგისმენიათ ჩემთვის, ნუ გაოცდებით ამის გამო, ნურც აღშფოთდებით. საქმე ისაა,
რომ მე, სამოცდაათი წლის კაცს, პირველად მიწევს მსაჯულთა წინაშე გამოსვლა და ამიტომ
ჩემთვის უცხო ენასავით უცნობია სამსჯავროს ენა. ხომ მომიტევებდით, მე რომ მართლაც
უცხოელი ვიყო და იმ კილოკავზე, იმ ენაზე ვლაპარაკობდე, რომელსაც ბავშვობიდანვე
მშობლიურად ვთვლიდი. ამიტომ ახლაც, მე მგონი, უფლება მაქვს მოგთხოვოთ, ყურადღებას
ნუ მიაქცევთ ჩემს კილოს, მიუხედავად იმისა, მოგწონთ თუ არა იგი, და მხოლოდ იმას
დაუკვირდით, მართალს ვამბობ თუ არა, რადგან მსაჯულის ღირსება - სიმართლის
დანახვაა, ხოლო მჭევრმეტყველისა - სიმართლის თქმა.
ასე და ამრიგად, მართებული იქნება, ათენელნო, თუ თავდაპირველად შევეცდები
თავი დავიცვა პირველი ყალბი ბრალდებისა და პირველი ბრალმდებლებისგან, ხოლო
შემდეგ ახლანდელი ბრალდებისა და ბრალმდებლებისგან. აგერ უკვე რამდენი წელია ათასი
ვინმე მდებს ბრალს თქვენს წინაშე, მაგრამ ერთსაც არ უთქვამს მართალი. სწორედ მათ
ვუფრთხი უფრო მეტად, ვიდრე ანიტოსს და მის თანამზრახველთ, თუმცა ამ
უკანასკნელთაც უნდა უფრთხოდეს კაცი, მაგრამ პირველნი უფრო საშიშნი არიან,
ათენელნო! სწორედ ისინი გამხედრებდნენ ჩემს წინააღმდეგ ჯერ კიდევ მაშინ, როცა თქვენ
ბავშვები იყავით, და ათას ყალბ ბრალდებას თითხნიდნენ ჩემს გასასვრელად, რომლებშიაც
ერთი სიტყვაც არ იყო მართალი: არის ვინმე სოკრატე, ამბობდნენ ისინი, რეგვენი ბრძენი,
რომელიც იკვლევს ყველაფერს, რაც მიწის ზემოთაა და რაც მიწის ქვეშაა; კაცი, რომელიც
მდაბალს მაღალად გვაჩვენებს და სიმართლედ ასაღებს ტყუილს. დიახ, სწორედ ამნაირი
მითქმა-მოთქმის გამავრცელებელნი მიმაჩნია, ათენელნო, ყველაზე საშიშ ბრალმდებლებად,
ვინაიდან მათ მიამიტ მსმენელებს ჰგონიათ, რომ კაცს, რომელიც იკვლევს ყოველივე იმას,
რასაც მე ვიკვლევ, ალბათ, ღმერთებიც არა სწამს. ეგეც არ იყოს, ისინი ძალზე ბევრნი
არიან და მერე რამდენი ხანია მდებენ ბრალს: იმ დროიდან მოყოლებული, როცა თქვენ
ჯერ კიდევ ყმაწვილები და ყრმები იყავით და ამიტომ ადვილად იჯერებდით ყველაფერს.
არც ის უნდა დავივიწყოთ, რომ დაუსწრებლად მდებდნენ ბრალს და, ცხადია, არ შემეძლო
მემართლა თავი. მაგრამ ყველაზე დიდი უაზრობა მაინც ის არის, რომ მე მათი სახელებიც კი
არ ვიცი, ერთი კომედიოგრაფის გარდა. რაც შეეხება დანარჩენებს, რომლებიც შურის,
ღვარძლის ან კიდევ იმის გამო გამხედრებდნენ ჩემს წინააღმდეგ, რომ გულუბრყვილოდ
დაიჯერეს ჩემი სახელის ირგვლივ ატეხილი მითქმა-მოთქმა და მერე სხვების დაჯერებაც
სცადეს, - ისინი ხომ საერთოდ მიუწვდომელნი და მოუხელთებელნი არიან ჩემთვის: მათ
ვერც სასამართლოში დაიბარებ და ვერც სიცრუეში ამხილებ, ასე რომ, თავის დასაცავად,
იძულებული ხარ ეომო უხილავ მტერს, იძულებული ხარ ებრძოლო აჩრდილებს. მაშ,
დამეთანხმეთ იმაში, რომ ორნაირი ბრალმდებლები მყავს. ახლანდელნი და
ადრინდელნი, რომელთა შესახებაც ეს-ესაა მოგახსენეთ, - დიახ, დამეთანხმეთ და აღიარეთ,
რომ თავდაპირველად ამ უკანასკნელთაგან უნდა დაიცვა თავი, ვინაიდან მათი ბრალდება
უფრო ადრე და უფრო ხშირად მოგისმენია, ვიდრე ახლანდელი ბრალმდებლებისა.
ასე რომ, მე მმართებს თავი დავიცვა, ათენელნო და მოკლე ხანში უარვყო ის
ცილისწამება, რომელიც ამდენ ხანს ბუდობს თქვენს სულში. ნეტა კი შევძლო, ნეტა ეს
სასარგებლო აღმოჩნდეს როგორც ჩემთვის, ისე თქვენთვისაც, - უკეთესს რას მივაღწევ თავის
მართლებით? მაგრამ ჩემთვის არც ისაა საიდუმლო და დაფარული, რომ ეს ძალიან ძნელი
საქმეა, მეტიც, თითქმის შეუძლებელი, თუმცა, დაე, ყველაფერი ისე მოხდეს, როგორც
ისიც უნდა გითხრათ, რომ შევნატრი ყველას, ვისაც შეუძლია ასწავლოს და აღზარდოს
იცით, რად გეუბნებით ამას? მე ხომ ვაპირებ აგიხსნათ, რატომ გავხდი ცილისწამების
მსხვერპლი.
როცა პითიას სიტყვა მაუწყეს, ასეთი ფიქრი მომეძალა: „რისი თქმა სურდა ღმერთს?
რას გულისხმობდა იგი? მე ხომ აზრადაც არ მომსვლია ოდესმე, რომ, თურმე ნუ იტყვით და,
ბრძენი ვარ? მაშ, რას ნიშნავს ეს გამოცანა, რატომ მიწოდა ყველაზე ბრძენი? მაგრამ არც ის
შეიძლება, რომ ღმერთი ცრუობდეს; არ ეკადრება მის ღირსებას-მეთქი“.
დიდხანს ვიყავი ამ საგონებელში და ვერასგზით ვერ ამეხსნა მისნური სიტყვის აზრი.
ბოლოს, როგორც იქნა, რის ვაივაგლახით მივაკვლიე მისი ამოხსნის ხერხს: მივადექი ერთს
იმ კაცთაგან, რომლებსაც ბრძენ მოძღვრებად იცნობენ ჩვენში, მივადექი, რადგან ვფიქრობდი,
რომ, ყველა ყველა და, მის წინაშე მაინც შევძლებდი მემხილებინა მისნის სიცრუე და ასეთი
სიტყვა მეკადრებინა მისთვის:
„აი, ჭეშმარიტი ბრძენი, შენ კი ბრძენთა-ბრძენად მე გამომაცხადე-მეთქი“. მაგრამ
როცა კარგად დავუკვირდი ამ კაცს - სახელს არ გეტყვით, ათენელნო; დასჯერდით იმასაც,
რომ ის, ვისაც ფარული მიზნით ვეწვიე, სახელმწიფო მოღვაწე იყო, - და გული ვიჯერე
მასთან საუბრით, დავრწმუნდი, რომ მხოლოდ მოყვასთა და, უწინარეს ყოვლისა, საკუთარ
თვალში ჩანდა ბრძენი, სინამდვილეში კი სიბრძნისა არა ეცხო რა. ამის შემდეგ, მე ვცადე
დამემტკიცებინა მისთვის, რომ მხოლოდ თავს გვაჩვენებდა ბრძენკაცად, სინამდვილეში კი
არ იყო ბრძენი, რისთვისაც მისი, ისევე როგორც ბევრი თქვენგანის სიძულვილი
დავიმსახურე. უკან გამობრუნებულმა უკვე ვიცოდი, რომ მასზე ბრძენი ვარ, თუნდაც
იმიტომ, რომ, მართალია, არცერთმა არაფერი არ ვიცით, მაგრამ მას, არაფრის მცოდნეს,
ჰგონია, რომ ყველაფერი იცის, მე კი, რადგან არა ვიცი რა, არც ვიჩემებ რაიმეს ცოდნას.
სწორედ ამ მცირედით ვარ უფრო ბრძენი, სახელდობრ, იმით, რომ რაკი არაფერი არ ვიცი,
არც მგონია, რომ რაიმე ვიცი. მერე, ის იყო, მეორე კაცს მივადექი კარზე, რომელიც
პირველზე უფრო ბრძენი ჩანდა, და კვლავ იგივე განმეორდა. იქაც შემიძულეს, თვითონაც
და ბევრმა სხვამაც.
ამის შემდეგ, რიგ-რიგობით თითქმის ყველას ჩამოვუარე, ვგრძნობდი, რომ
საძულველი ვხდებოდი, ვწუხდი და მეშინოდა ამის, მაგრამ რა მექნა. ისიც ვიცოდი, რომ
მაქნისი ვარ; მით უფრო ღრმად ვიყავი დარწმუნებული, რომ სწორედ მათ შორის
ვპოვებდი ბევრი მშვენიერი ხელობის მცოდნეთ. არც შევმცდარვარ. მათ იცოდნენ ბევრი
ისეთი რამ, რაზედაც წარმოდგენაც არ მქონდა, ასე რომ, ამ მხრივ, თქვენს მონა-მორჩილს
აშკარად აღემატებოდნენ სიბრძნით, მაგრამ მე მომეჩვენა, ათენელნო, რომ ეს დიდებული
ოსტატებიც ისევე სცოდავდნენ, როგორც პოეტები: რაკი სრულყოფილად ფლობდნენ
თავიანთ ხელობას, რაკი ზედმიწევნით იცოდნენ თავიანთი საქმე, თვითეულ მათგანს ყველა
სხვა მხრივაც, ცოდნის ყველაზე დიდმნიშვნელოვან დარგშიაც, ყველაზე ბრძენად მოჰქონდა
თავი, და ეს ბრიყვული შეცდომა აშკარად ჩრდილავდა მათ სიბრძნეს. ასე რომ, მისნობის
აზრში საწვდომად, ამ კითხვით მივმართავდი საკუთარ თავს: რას ამჯობინებ - დარჩე იმად,
რაც ხარ და არ იყო ბრძენი მათი სიბრძნით, არც უმეცარი მათი უმეცრებით, თუ გსურს
მათსავით ბრძენიც იყო და უმეცარიც? ხოლო ამ კითხვის პასუხად ასე მივუგებდი მისანსაც
და საკუთარ თავსაც: მე მირჩევნია დავრჩე იმად, რაცა ვარ-მეთქი.
სწორედ ამ კვლევა-ძიების ბრალია, ათენელნო, რომ ერთის მხრივ, ბევრმა თქვენგანმა
შემიძულა უმძაფრესი და უსასტიკესი სიძულვილით, რამაც დასაბამი მისცა ამდენ მითქმა-
მოთქმას, ხოლო, მეორეს მხრივ, ბრძენის სახელი გამივარდა ხალხში, ვინაიდან ჩემი
მსმენელნი ერთავად იმას ფიქრობდნენ, რომ, რაკი მე ვამტკიცებ - მავანსა და მავანს
სიბრძნისა არა ცხია-მეთქი, ეს მხოლოდ იმას უნდა ნიშნავდეს, რომ თავად ვიჩემებ ბრძნობას.
სინამდვილეში კი ბრძენი მხოლოდ ღმერთია, ათენელნო, და მისნის პირით იმის
თქმა სურს, რომ კაცის სიბრძნეს ჩალის ფასი აქვს. როგორც ჩანს, ის სოკრატეს კი არ
გულისხმობს, არამედ ჩემი სახელი სანიმუშოდ სჭირდება მხოლოდ, თითქოს სურს
გვითხრას: „თქვენს შორის, კაცნო, ყველაზე ბრძენია ის, ვინც, სოკრატეს მსგავსად, იცის,
რომ მისი სიბრძნე ჭეშმარიტად უბადრუკია და უფასური“. ასე და ამრიგად, დღემდე
დავეხეტები და, ღმერთის სიტყვის თანახმად, დღენიადაგ ვეძებ და ვჩხრეკ, ვინ ვაღიარო
ბრძენკაცად თანამოქალაქეთა თუ უცხოელთა შორის, და, ამდენი მცდელობის მიუხედავად,
ხელმოცარული და იმედგაცრუებული ვცდილობ ყველას დავუმტკიცო, რომ ღმერთი
მართალია, და რომ დედამიწის ზურგზე არ მოიძებნება არცერთი ბრძენი. აი, რამ შეიწირა
ჩემი დღე და წუთისოფელი; აი, რატომ ვერ მოვაბი თავი რაიმე ღირსსახსოვარ, საზოგადო
თუ პირად საქმეს. ღმერთის სამსახურს ვუმადლი იმას, რომ დღემდე ვერ დავაღწიე თავი
უკიდურეს სიღატაკეს და სიგლახაკეს.
ეგეც არ იყოს, ჩემი მიმდევარი ათენელი ჭაბუკები, ყველაზე მდიდარ მოქალაქეთა
შვილები, რომლებსაც თავისუფალი დრო თავზე საყრელად აქვთ, სიამოვნებით ისმენენ,
როგორ ვცდი ხალხს და, ჩემი მიბაძვით, ხშირად თვითონაც სცდიან სხვებს. მე მგონია, მათ
ანკესზეც ბლომად ეგებიან ისეთნი, რომლებსაც ჰგონიათ რაღაც ვიცითო, თუმცა
სინამდვილეში არაფერიც არ იციან, მაგრამ მათ მიერ გამოცდილნი თავიანთ თავზე კი არა,
რატომღაც ჩემზე ბრაზობენ და გაჰყვირიან: ვინ გდია ეს ოხერი სოკრატე, ახალგაზრდობას
რომ გვირყვნისო, მაგრამ, აბა, ჰკითხეთ მათ, ვინ არის ეს სოკრატე და რას ასწავლის
ახალგაზრდობას? მერწმუნეთ, ფეტვის მარცვალივით დაიბნევიან და თავიანთი
დაბნეულობა რომ დამალონ, ერთხმად მოჰყვებიან ლანძღვა-გინებას, რომლითაც საერთოდ
უმასპინძლდებიან ფილოსოფოსებს: ისევ გამოჩხრეკენ „ზესკნელისა და ქვესკნელის
საიდუმლოს“, ისევ ამოიჩემებენ „მკრეხელობას“, ისევ შეაჩვენებენ „სიცრუის სიმართლედ
გამსაღებელს“, და ასე შემდეგ. სიმართლის თქმა კი არა და არ სურთ, მე მგონია, იმიტომ, რომ
მაშინვე ფარდა აეხდება მათ საიდუმლოს, მაშინვე გამოაშკარავდება, რომ მხოლოდ თავს
გვაჩვენებენ მცოდნეებად, სინამდვილეში კი არაფერიც არ იციან, ხოლო რაკი ისინი, ჩემის
აზრით, პატივმოყვარენი, ძლიერნი და მრავალრიცხოვანნი არიან და, თანაც, ასე დაჟინებით
და დაბეჯითებით ლაპარაკობენ ჩემზე, ალბათ რა ხანია გამოგიჭედეს ყურები ჩემი
თქვენს სიძულვილს მოვიმკი, მაგრამ სწორედ ეს მოწმობს, რომ სიმართლეს ვამბობ, სწორედ
ამიტომ მწამებენ ცილს და სწორედ ეს გახლავთ ცილისწამების მიზეზიც. ასე რომ, როცა არ
უნდა გაგერჩიათ ჩემი საქმე, უფრო ადრე თუ უფრო გვიან, სულერთია, ამით არაფერი
შეიცვლებოდა, სურათი ერთი და იგივე იქნებოდა ყოველთვის.
რაც შეეხება ჩემს პირველ ბრალმდებელს, ვფიქრობ, თქვენთვის თავის ასეთი
მართლება საკმარისი უნდა იყოს. ახლა კი შევეცდები მელეტოსისგან, ამ, როგორც თვითონ
ამტკიცებს, კეთილი და მშობლიურ ქალაქზე თავგადაკლული კაცისაგან,ისევე როგორც
დანარჩენი ბრალმდებლებისაგან დავიცვა თავი. ისინი ადრინდელ ბრალმდებლებს როდი
ჰგვანან, ამიტომ, მოდი, გავიხსენონთ მათი ფიცით დამოწმებული საჩივარი, რომელიც
დაახლოებით ასეა ჩამოყალიბებული: „სოკრატე ფეხქვეშ თელავს კანონს, ვინაიდან რყვნის
და აფუჭებს ახალგაზრდობას, არა სცნობს ღმერთებს, რომელთაც თაყვანსა სცემს ქალაქი,
არამედ აღიარებს რომელიღაც ახალ ღვთაებებს. ასეთია ბრალდება. განვიხილოთ მისი
თვითეული მუხლი ცალ-ცალკე.
აქ ნათქვამია, რომ სოკრატე უკანონოდ იქცევა, ვინაიდან რყვნის და აფუჭებს
ახალგაზრდობას, მე კი ვამტკიცებ, რომ უკანონოდ იქცევა მელეტოსი, ვინაიდან ამასხრებს
იმას, რაც სულაც არ არის სამასხრო და დაუდევრად იბარებს ხალხს სასამართლოში, თანაც,
თავს ისე გვაჩვენებს, თითქოს მართლა გული შესტკივა იმ საქმეზე, რისი გულისთვისაც
არასოდეს შეუწუხებია თავი. ვეცდები დაგიმტკიცოთ, რომ მართალს ვამბობ.
მომიახლოვდი, მელეტოს, და მიპასუხე: შენ ხომ ყველაფერზე მაღლა აყენებ იმას, რომ
ჩვენი ჭაბუკები დღითი-დღე უფრო ზნესრულნი და სრულყოფილნი ხდებოდნენ?
- რა თქმა უნდა.
- მაშ მოახსენე საკრებულოს, ვინ სრულყოფს მათ? შენ, ალბათ, იცი, რაკი ამ საქმეზე
გული შეგტკივა. გამრყვნელი, შენ თუ დაგიჯერეთ, უკვე აღმოაჩინე: აქ დამიბარე და ბრალსა
მდებ. ახლა კი, კეთილ ინებე და მათი სრულმყოფიც დაგვისახელე. აი, ხომ ხედავ, შენ
სდუმხარ, მელეტოს, სდუმხარ იმიტომ, რომ არ იცი, რა თქვა. ვაი სირცხვილო! განა ეს არ
მოწმობს ჩემს სიმართლეს? განა ეს არ არის საუკეთესო დასტური იმისა, რომ ამ საქმით
არასოდეს აგიტკიებია თავი? მაგრამ მიპასუხე, კეთილო კაცო, მაინც ვინ სრულყოფს მათ?
- კანონები.
- მე განა მაგას გეკითხები, ღირსეულო? მე მსურს გავიგო, ვინ არის ის კაცი,
- ყველას.
- დიდებული პასუხია, ვფიცავ ჰერას! ეს რამდენი საჭირო და სასარგებლო ხალხი
გვყოლია!
ჩვენს მსმენელებზე რაღას იტყვი, ნუთუ ისინიც სრულყოფენ ჭაბუკებს?
- დიახ, ისინიც.
- სათათბიროს წევრებიც?
- რაღა თქმა უნდა.
- კი მაგრამ, მელეტოს, ვინღა აფუჭებს ამ ჩვენს ჭაბუკებს? იქნებ სახალხო
საკრებულოს მონაწილენი? თუ ისინიც უკლებლივ სრულყოფენ მათ?
- ცხადია ისინიც.
- როგორც ჩანს, ჩემს გარდა, ყველა ათენელი სრულყოფს ჩვენს ჭაბუკებს და მარტო მე
ვრყვნი მათ. ამას ამტკიცებ?
- სწორედ მაგას.
ცხოვრება - კეთილშობილთა თუ ავკაცთა შორის? მიპასუხე, ჩემო ძვირფასო, არც ისე ძნელ
კითხვას გთავაზობ.
განა ავკაცნი შავ დღეს არ აყრიან თავიანთ მოყვასთ, ხოლო კეთილშობილნი
კეთილისმყოფელნი არ არიან მათი?
- რა თქმა უნდა.
- შეგნებულად.
- ვითომ, მელეტოს? ნუთუ შენ - ყმაწვილი კაცი - უფრო ჭკვიანი ხარ, ვიდრე ბებერი
სოკრატე? ნუთუ შენ მიხვდი, რომ ავკაცნი შავ დღეს აყრიან თავიანთ მოყვასთ, ხოლო
კეთილშობილნი კეთილისმყოფელნი არიან მათი, - მე კი - ბერიკაცი - იმდენად უგუნური
გგონივარ, რომ დღემდე ვერ მივხვედრილვარ, ვერ შემიგნია ესოდენ მარტივი ჭეშმარიტება:
თუ მე არამზადად ვაქცევ რომელიმე მოყვასს, თვითონვე უნდა მეშინოდეს მისი სიავის, და
შენ გგონია, როგორც შენივე სიტყვები მოწმობენ.
ამას, რომ მე შეგნებულად ჩავდივარ ამ გაუგონარ ბოროტებას? როგორ გერწმუნო, ჩემო
მელეტოს, ანდა როგორ გერწმუნონ სხვები? ასე რომ, მე ან საერთოდ არ ვრყვნი, ანდა, თუ
ვრყვნი, შეუგნებლად ვრყვნი მათ. ამრიგად, შენ ორსავე შემთხვევაში ცრუობ. ხოლო თუ მე
შეუგნებლად ვრყვნი ახალგაზრდობას, ამ უნებლიე შეცოდების გამო, საცა სამართალია,
სახალხოდ კი არ უნდა მომაყივნო, არამედ ცალკე უნდა გამიხმო, დამანახო ჩემი შეცდომა,
ჭკუა მასწავლო, დამარიგო. რადგან, თუ ჩემს შეცდომას შევიგნებ, რასაკვირველია, ხელს
ავიღებ იმაზე, რასაც შეუგნებლად ჩავდივარ, შენ კი ერთხელაც არ მოსულხარ ჩემთან, არ
დაგირიგებივარ და პირდაპირ იქ მომიყვანე, სადაც მხოლოდ განსასჯელი მოჰყავთ და არა
ისინი, ვისაც ჭკუა უნდა ასწავლო. განა ეს თავისთავად არ მოწმობს, ათენელნო, რომ
მელეტოსს, როგორც ზემოთ მოგახსენეთ, არასოდეს აუტკიებია თავი ამ საქმით?მაგრამ
გვითხარი მელეტოს: შენის აზრით, მაინც როგორ ვრყვნი ახალგაზრდობას? თუ შენს
ბრალდებას ვერწმუნებით, მე თითქოს ვასწავლი ათენელ ჭაბუკებს უარყონ ის ღმერთები,
რომლებსაც თაყვანს სცემს ქალაქი და მათ ნაცვლად ახალი ღვთაებები თუ დემონები
აღიარონ. ხომ ამას გულისხმობ, როცა ამტკიცებ, რომ მე ჩემი მოძღვრებით ვრყვნი
ახალგაზრდობას?
- დიახ, სწორედ მაგას ვგულისხმობ.
- მაშ, გაფიცებ სწორედ ამ ღმერთებს, რომლებიც, ეს-ესაა ვახსენეთ, მელეტოს, უფრო
- საოცარი კაცი ხარ, მელეტოს! რატომ ამტკიცებ მაგას? მაშასადამე, მე, სხვებისაგან
განსხვავებით, ღმერთებად არ ვცნობ, ღმერთებად არ ვთვლი არც მზეს და არც მთვარეს?
- ვფიცავ ზევსს, მართლაც ასეა, მოსამართლენო: ის ამტკიცებს, რომ მზე - ქვაა,
მთვარე კი მიწა.
- როგორც ჩანს, ანაქსაგორას ადანაშაულებ, ჩემო ძვირფასო მელეტოს, და ისე
უბადრუკებად, ისე უვიცებად მიგაჩნია ჩვენი მოსამართლენი, რომ გგონია, თითქოს მათ არ
იციან, ანაქსაგორა კლაძომენელის წიგნები ამნაირი აზრებით რომაა სავსე. ჩვენი
ჭაბუკებიც, თურმე ნუ იტყვით და, ჩემი წყალობით იგებენ ამას, თუმცა შეუძლიათ
ორქესტრაში, სულ დიდი, ერთი დრამის ფასად შეიტყონ იგივე, რათა შემდეგ მასხრად
აიგდონ სოკრატე, თუ ის მართლაც მიითვისებს და თავისად გაასაღებს მთელ ამ
სისულელეს. მაგრამ მითხარი, ზევსის გულისთვის, ნუთუ მართლა გგონია, რომ მე არ
ვიცნობ არავითარ ღმერთს?
- აგრეა, ვფიცავ ზევსს.
- დაუჯერებელია, ჩემო მელეტოს, და მე მგონია, შენ თვითონაც არ გჯერა შენი
სიტყვები. ჩემის აზრით, ეს კაცი, ათენელნო, შარიანია და შლეგი. ჩემი ბრალდებაც სწორედ
თავისი შარიანობისა და სიშლეგის, თავისი ახალგაზრდობისა და გამოუცდელობის გამო
შეთხზა, მაგრამ ეს ბრალდება გამოცანას უფრო ჰგავს: „აბა, ვნახოთ, თუ გამოიცნობს ეს ჩვენი
ბრძენი სოკრატე, რომ მე ვხუმრობ და ჩემსავე თავს ვეწინააღმდეგები, - თუ შევძლებ
გავაცურო ისიც და დანარჩენი მსმენელებიც?“ რადგან მე მართლა მგონია, რომ ის თავის თავს
ეწინააღმდეგება, თითქოს ამის თქმა სურსო: „სოკრატე მკრეხელობს არა იმიტომ, რომ არ
აღიარებს ღმერთებს, არამედ იმიტომ, რომ აღიარებს ღმერთებს“. ოინიც, თუ გნებავთ, ესაა
სწორედ!
მაშ, ჩემთან ერთად დაუკვირდით, ათენელნო, მართლა იმის თქმა სურს თუ არა,
რასაც მე ვფიქრობ? გვიპასუხე, მელეტოს, თქვენ კი ნუღარ გამამეორებინებთ თხოვნას: ნუ
აყაყანდებით, თუ ჩემებურად ვილაპარაკებ.
მოიძებნება თუ არა, მელეტოს, ამ ქვეყნად ისეთი კაცი, რომელიც აღიარებს ადამიანთა
მოქმედებას და შემოქმედებას, თვით ადამიანების არსებობას კი არ აღიარებს? დაე,
მიპასუხოს, მოქალაქენო, თქვენ კი გთხოვთ, ნუ ყაყანებთ აგრე უაზროდ და უმიზეზოდ.
მოიძებნება თუ არა ამქვეყნად კაცი, რომელიც არ აღიარებს ცხენების არსებობას,
ცხენოსნობას კი აღიარებს? ანდა კაცი, რომელიც არ აღიარებს ავლეტისტებს, ავლეტობას კი
აღიარებს! არ მოიძებნება, ჩემო უკეთილშობილესო მელეტოს. თუ არ გსურს მიპასუხო, შენც
და ყველა აქ დამსწრესაც მე გეტყვით ამას. მაგრამ იქნებ ამ კითხვაზე მაინც ინებო პასუხის
მელეტოსი, ჩემის აზრით, მტკიცებას და დასაბუთებას აღარ მოითხოვს: საკმარისია ისიც, რაც
ითქვა. ხოლო ის, რომ, როგორც ადრევე მოგახსენეთ, ბევრ თქვენგანს ვძულვარ უმძაფრესი
სიძულვილით, მერწმუნეთ, სრული ჭეშმარიტება გახლავთ. ამიტომ, თუ დამღუპავს,
მელეტოსი და ანიტოსი კი არ დამღუპავს, არამედ ბრბოს სიძულვილი და ცილისწამება,
რამაც უკვე დაღუპა არა ერთი და ორი პატიოსანი კაცი და, ჩემის აზრით, კვლავაც
დაღუპავს, ვინაიდან არავითარი საფუძველი არა მაქვს ვიფიქრო, რომ მაინცდამაინც მე
ვიქნები უკანასკნელი. მაგრამ იქნებ რომელიმე თქვენგანმა მკითხოს: „როგორ არა გრცხვენია,
სიტყვაზე, არამედ ყურადღებით მისმინეთ, მე მინდა გითხრათ რაღაც ისეთი, რის გამოც
რომ ვერაფერს დაუშლიდა ძმას; აი, ჰარალე, დემოდორეს ძე, რომელსაც თეაგე ძმად
მოხვდებოდა, აგერ ადიმანტე, არისტონის ძე, ამ ჩვენი პლატონის ძმა; აქვე ვხედავ
მივუსჯი, ათენელნო, საკუთარ თავს? ალბათ, იმას, რისი ღირსიცა ვარ. მერედა, რისი ღირსი
ვარ მაინც? რას ვიმსახურებ, ან რა სახის ჯარიმა უნდა გადავიხადო იმისთვის, რომ
მთელი ჩემი სიცოცხლის მანძილზე მოსვენებას არ ვაძლევდი საკუთარ თავს და არაფრად
ვთვლიდი ყოველივე იმას, რასაც ასე ელოლიავება უმრავლესობა, - ანგარებას, ოჯახის
კეთილდღეობას, მხედართმთავრობას, ბელადობას, ძალაუფლებასა და ყველა იმ
შეთქმულებასა თუ ამბოხებაში მონაწილეობას, რაც ესოდენ ხშირია ჩვენს ქალაქში, -
ვინაიდან მეტისმეტად წესიერ კაცად მიმაჩნდა თავი და იმედი არა მქონდა, რომ ცოცხალი
გადავრჩებოდი, თუ ყველაფერ ამას ვიტირებდი ან ყოველივე ამაში მივიღებდი
მონაწილეობას; რას ვიმსახურებ იმისთვის, რომ თავს ვარიდებდი ყველაფერს, რითაც ვერც
თქვენ გარგებდით რასმე და ვერც საკუთარ თავს, და ყოველთვის ვილტვოდი იქით, სადაც
განზე გამდგარსა და განკერძოებულს შემეძლო, როგორც მოგახსენეთ, უდიდესი სიკეთე
გამეწია თვითოეული თქვენგანისათვის და ცალ- ცალკე ჩამეგონებინა ყველასთვის, -
უწინარეს ყოვლისა, თქვენს საქმეებზე კი არა, თქვენს თავზე იზრუნეთ, რათა,
შეძლებისამებრ, უფრო სრულქმნილნი გახდეთ-მეთქი, და, ზუსტად ასევე, ქალაქის საქმეზე
კი არა, უმალ, თვით ქალაქზე ზრუნვა მერჩია თქვენთვის? დიახ, რას ვიმსახურებ ყოველივე
ამის სანაცვლოდ? მე მგონია, კეთილ საზღაურს, ათენელნო, თუკი კაცს დამსახურებისამებრ
უნდა მიეზღოს მისი კუთვნილი; და, თანაც, ისეთ საზღაურს, რაც საჭიროა ჩემთვის. მაგრამ
რა სჭირდება ჩემსავით კეთილისმყოფელსა და ჩემსავით ღატაკ კაცს, რომლისთვისაც
აუცილებელია მოცალეობა თქვენს დასამოძღვრად? ამნაირი კაცისთვის, ათენელნო, სწორედ
რომ მისწრება იქნებოდა ყოველდღიური სადილი პრიტანეიონში. მერწმუნეთ, ეს მისთვის
უფრო უპრიანია, ვიდრე ოლიმპიურ თამაშებში ცხენოსანთა მარულასა თუ ორ ან
ოთხცხენიანელთა შეჯიბრში გამარჯვებულისათვის. ვინაიდან ის მხოლოდ მოჩვენებითს
ბედნიერებას განიჭებთ, მე კი- ჭეშმარიტს; ის უზრუნველყოფილია და უფასო სადილი
არა სჭირდება, მე კი მჭირდება, ასე რომ, თუ სათანადოდ განვსჯიდი ჩემს დამსახურებას,
მხოლოდ ერთ რასმე მივუსჯიდი საკუთარ თავს: ყოველდღიურ სადილს პრიტანეიონში.
იქნებ ეს ჩემი სიტყვები ისეთივე ქედმაღლობად მოგეჩვენოთ, როგორც ჩემი
მსჯელობა ცრემლების ფრქვევისა და ვედრებისათვის. არა, ათენელნო, ქედმაღლობა კი არა,
სულ სხვა რამ მალაპარაკებს ამას: მე მწამს, რომ არავის შეურაცხვყოფ შეგნებულად,
მაგრამ ამის დამტკიცება არ შემიძლია, ვინაიდან სასაუბროდ ძალზე ცოტა დრო დაგვრჩა.
და მაინც ვფიქრობ, შევძლებდი თქვენს დარწმუნებას, თქვენი კანონი სხვებისას რომ ჰგავდეს
და სისხლის სამართლის საქმის გარჩევას ერთს კი არა, რამდენიმე დღეს ანდომებდეთ. ახლა
კი, დროის სიმცირის გამო, თითქმის შეუძლებელია ესოდენ საშინელი ცილისწამების
უარყოფა, თუმცა, რაკი მწამს, რომ არავის ვაყენებ შეურაცხყოფას, სულაც არ მსურს
შეურაცხვყო ჩემივე თავი, დავიბრალო დანაშაული და თვითონვე გამოვუტანო განაჩენი
საკუთარ თავს. რატომ და რისთვის? იმის შიშით, რასაც ჩემს სასჯელად მოითხოვს
მელეტოსი და რაც, კვლავ ვიმეორებ, არ ვიცი, ბოროტებაა თუ სიკეთე ჩემთვის? თუ ამის
ნაცვლად სხვა რამეს ავირჩევ სასჯელად და თავს გავწირავ უეჭველი ბოროტებისათვის?
მერედა, მაინც რას ავირჩევ? საპყრობილეს? კი მაგრამ, რად ვეგდო ბნელ დილეგში ყოველ
ფული რომ მქონდეს, სათანადო თანხის გადახდას მივუსჯიდი საკუთარ თავს, რადგან
კაცმა რომ თქვას, რას დავკარგავდი? მაგრამ ვაი რომ ფული არა მაქვს, თუკი, რა თქმა
უნდა, იმდენს არ გადამახდევინებთ, რამდენის გადახდაც შემიძლია; შეძლებით კი ძალიან
ცოტა შემიძლია: სულ დიდი, ერთი ვერცხლის მნა; სწორედ ამას ვუსჯი ჩემს თავს! თუმცა,
აგერ, ეს ჩვენი პლატონი, ათენელნო, ისევე როგორც კრიტონი, კრიტობულე და
აპოლოდორე მთხოვენ - ოცდაათი მნა თქვიო და თვითონვე მიდგებიან თავდებად. კეთილი,
იყოს ოცდაათი მნა. ჩემი თავმდებნი ღირსეული ხალხია, მოქალაქენო!
რადგან თუ ამქვეყნად რამეა მართალი, უწინარეს ყოვლისა, ის, რომ კეთილი კაცის ხვედრი